Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
1. GENEL BİLGİLER
Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOI), evsel ve endüstriyel atık suların organik kirlilik derecesini
belirlemede kullanılan en önemli parametrelerden biridir. Tabiatta organik maddeler
aşağıdaki denklemdeki gibi karbonlu maddeler oksitlenerek kararlı maddeler olan
karbondioksit ve suya dönüşmektedirler.
1
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
Açık Reflux Metodu atıkların fazla bulunduğu büyük hacimdeki sularda daha rahat
uygulanır. Kapalı Reflux Titrimetrik ve Kapalı Reflux Kolorimetrik Metodlar ise çok
ekonomik olan metal tuzları ile uygulanır. Ancak numune içerisindeki askıdaki katıların
değerlerinin homojen olması gerekir. Laboratuar uygulamasında Açık reflux metodu
uygulanacaktır.
2
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
3. DENEYİN YAPILIŞI
Numune iyice karıştırılır daha sonra numunenin 50 ml’si bir pipet yardımı ile 250 ml’lik şilifli
bir erlene aktarılır. Numunedeki KOI’nin yüksek olduğu tahmin ediliyorsa, daha az bir hacim
alınarak distile su ile 50 ml’ye tamamlanır. Ayrıca seyreltme gerektiğinde bir balon jojede
seyreltme yapılarak uygun hacim alınarak deneye başlanır. Erlene birkaç kaynama taşı atılır
ve 1.0 gr civa sülfat (HgSO4) konulur. Erlen, musluk altında çalkalanarak soğutulurken 5 ml
gümüşlü sülfürik asit (Ag2SO4-H2SO4) ilave edilir. Burada civa sülfatın tamamı çözülmelidir.
Erlene, bir pipetle 25 ml standart dikromat çözeltisi konur ve karıştırılır daha sonra erlen,
soğutucuya takılır, soğutma suyu açılır. Soğutucunun üst ağzından 70 ml. gümüşlü sülfürik
asit reaktifi yavaşça boşaltılır, bu arada erlen, sürekli olarak çalkalanır. Soğutucunun tepesine
ters çevrilmiş bir beher kapatılır. Isıtıcı açılır, kademeli olarak 5 dakikada en yüksek dereceye
getirilir. Erlenin içerisindekiler, geri soğutma altında 2 saat süreyle kaynatılır. Reaksiyonlar
sırasında soğutma suyu çıkışı fazla ısınmışsa, ısıtıcı kapatılarak kaynamanın tamamen
durması sağlanır. 25 ml distile su ile 3-4 kez soğutucunun içi, şilifli erlenin içine yıkanır.
Böylece çözelti 300 ml’ye seyreltilir ve ağzına bir beher kapatılarak oda sıcaklığında
soğuması beklenir. Daha sonra 2-3 damla ferroin indikatörü konur. Standart DAS çözeltisi ile
mavi-yeşilden, kırmızımsı kahverengi renge kadar titre edilir.
** Dikkat: Daha evvel belirtildiği gibi, kullanıldığı her gün standart DAS çözeltisinin,
standart dikromat çözeltisi ile mutlaka faktör tayini yapılmalıdır.
*** Şahit: Şahit olarak numuneler dışında bir erlene 20 ml. distile su alınır ve içerisine aynı
reaktifler konularak hazırlanır ve yukarıdaki tüm işlemlerden geçirilir.
3
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
4. HESAPLAMA
Kimyasal oksijen ihtiyacı miktarı, mg/lt. (suyun yoğunluğu 1 g/ml. olarak kabul edilirse
aşağıdaki formül ile bulunan KOI miktarı, ağırlıkça ppm cinsinden ifade edilmiş olur) olarak
aşağıdaki formül ile hesaplanır:
( A − B ) ⋅ N ⋅ 8000
KOI ⋅ (mg / lt ) =
V
Burada;
A: Şahidin demir amonyum sülfat sarfiyatı, ml
B: Numunenin demir amonyum sülfat sarfiyatı, ml
N: Demir amonyum sülfat çözeltisinin normalitesi
Ek bilgiler:
1. Ölçüm esasları: Geri soğutucu altında %50 sülfürik asitli ve gümüş katalizli bir ortamda
kaynatılarak organik maddelerin ayrışması sağlanır. Bu işlemler esnasında indirgenen
dikromatın geriye kalan miktarı ölçülür. Yükseltgenme sonucu karbonlu organik maddeler
CO2 ve H2O’ya , azotlu organik maddedeler ise NH3’e dönüşür. Organik maddenin
dikromatla (Cr2O7-2) yükseltgenmesi reaksiyonu;
a + 8d − 3c
CnHaO Nc + dCr O2− + (8d + c)H+ → nCO + H O + cNH+ + 2dCr3+
b 2 7 2 2 2 4
2n a b c
d= + − −
Burada 3 6 3 2
Örnek:
4
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
2. Girişim: Düz zincirli alifatik bileşikler, aromatik hidrokarbonlar ve piridin, belli bir
seviyeye kadar okside edilemez. Ancak düz zincirli bileşikler, ortama gümüş sülfat katalizör
olarak ilave edildiğinde kuvvetli bir şekilde oksitlenebilirler. Bununla beraber gümüş sülfat
klorür, bromür veya iyodur ile reaksiyona girerek çökelek verir ve deney süresince
oksitlenerek doğabilecek hataları ortadan kaldırır. Ortamda bulunan klorür, hem gümüş
iyonunu çöktürmesi hem de dikromat ile redoks reaksiyonuna girmesinden dolayı girişim
yapar. Bunu önlemek için ortama HgSO4 bileşiği ilave edilip klorür iyonu ile kompleks
oluşturulur. Kirli sularda nitrit konsantrasyonu yaklaşık 1-2 mg/lt seviyesinde olduğundan
KOI deneyinde girişime sebep olabilir, ancak bu çok önemli değildir. Oluşabilecek girişimi
engellemek için mg. nitrit başına, 10 mg. sülfamik asit (NH2SO3H) ilave edilmelidir. Sularda
Fe+2 ve sülfür bileşiklerinin bulunması da karbon dışı maddelerin oksidant harcamasına neden
olur.
5
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
2 Saatlik 24 Saatlik
Endüstri Kolu Kompozit Kompozit Açıklama
Numune Numune
İçki Sanayi 120 100 Bira Ve Malt Sanayi
Tekstil Sanayi 250 200 Pamuklu Tekstil vb.
Tekstil Sanayi 400 300 Yün yıkama, terbiye, dokuma
Tekstil Sanayi 300 200 Örgü, kumaş terbiyesi vb.
Kimya Sanayi 80 50 Klor, alkali üretimi
Kimya Sanayi 200 150 Boya üretimi
Kimya Sanayi 250 100 Plastik malzeme üretimi
Kimya Sanayi 200 100 Deterjan ve malzeme üretimi
Metal Sanayi 200 100 Metal hazırlama ve işleme
Karışık End. 400 300 Küçük ve büyük org. Sanayi Bölgeleri
Evsel Atıksular 140 100 BOİ5 600-6000 kg/gün, Nüfus 10000-100000
Evsel Atıksular 120 90 BOİ5 > 6000 kg/gün, Nüfus > 100000
Deniz Deşarjına 400 mg/lt den düşük KOİ'li sular kabul edilebiliyor.
Atıksuların atıksu altyapı tesisine deşarjında öngörülen atıksu standartları
Kanalizasyon sistemleri tam arıtma ile sonuçlanan atıksu altyapı tesislerinde sınır değer=4000
Kanalizasyon sistemleri derin deşarj ile sonuçlanan atıksu altyapı tesislerinde sınır değer =
600
İSKİ’nin kanala deşarj limitleri kapsamında KOİ için sınır değer 800 mg/lt'dir.
KOİ
Temel İşlem Veya Proses Giderme Verimi
(%)
Ön Tasfiye Az
Ön Çöktürme 30 – 40
Klasik Aktif Çamur 80 – 85
Yüksek Hızlı Damlatmalı Filtre 60 – 80
Dezenfeksiyon Az
Ön Tasfiye Veya İkinci Kademe Tasfiyeden Sonra Yumaklaştırma Ve
40 – 70
Çöktürme
Tek Kademeli Biyolojik Sistemde Nitrifikasyon 80 – 90
Ayrı Kademede Nitrifikasyon 50 – 60
Ayrı Kademede Denitrifikasyon Az
Kırılma Noktası Klorlaması -
Amonyak Sıyırma -
İyon Değiştirme 0
6
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
KOİ
Temel İşlem Veya Proses Giderme Verimi
(%)
Filtrasyon 20 – 50
Karbon Adsorbsiyonu 50 – 85
Ters Osmoz 90 – 100
Elektrodiyaliz 20 – 60
7
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
Resim 3: Kaynatılan KOİ numunesi, ısıtıcıdan alındıktan sonra ferroin indikatörü damlatılır.
Ferroin indikatörü damlatıldıktan sonraki hal.
8
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
6. SORULAR
1. 50 mg glukoz (C6H12O6), 100 mg etil alkol (C2H5OH) ve 200 mg asetik asit (CH3COOH)
içeren 800 ml’lik bir çözeltinin teorik oksijen ihtiyacını belirleyiniz?
2. Aynı atık için KOİ ve BOİ sonuçlarının genellikle farklı olmasının nedenini açıklayınız.
3. BOİ5 ile KOİ arasında çok fark var ve KOİ/BOİ5 oranı 9 bulunmuştur. Bu suyun özelliğini
ve muhtemel kaynağını yorumlayınız.
4. BOİ5 değeri KOİ den yüksek bulunmuştur. Bunun nedenlerini yorumlayınız.
5. Deneyde HgSO4 ve Ag2SO4 kullanılmayınca ne olur?
6. Demir amonyum sülfat çözeltisinin konsantrasyonu bekledikçe neden ve hangi yönde
değişir ? (artar mı? /azalır mı?) Neden?