-1–

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.Έστω f ( x) δυο φορές παραγωγίσιµη στο D f = [α , β ] και πεδίο τιµών [ −3,5] . Αν f (α ) = −2, f ( β ) = 4 ,

δείξτε ότι:
i) υπάρχει τουλάχιστον ένα x0 ∈ (α , β ) : f ( x0 ) = 0

ii) η C f δέχεται τουλάχιστον δύο οριζόντιες εφαπτοµένες

iii) υπάρχει τουλάχιστον ένα ξ ∈ (α , β ) : f ′′(ξ ) + ( f ′(ξ ) ) = 0

2

1 1 β −α
iv)υπαρχουν ξ1 ,ξ 2 ∈ (α , β ) µε ξ1 ≠ ξ 2 : + =
2 f ′(ξ1 ) f ′(ξ 2 ) 4

ΛΥΣΗ
Η f δυο φορές παραγωγίσιµη στο [α , β ] άρα f ′ παραγωγίσιµη στο [α , β ] ⇒ f ′ συνεχής στο [α , β ] άρα

 f συνεχης στο [α , β ] 
f παραγωγίσιµη στο [α , β ] ⇒  
 f παρ / µη στο (α , β ) 

 f (α ) = −2 
i)   ⇒ f (α ) f ( β ) = −8 < 0
 f (β ) = 4 

 f συν στο [α , β ] θε ώρηµα

έχω   ⇒ υπάρχει τουλάχιστον ένα x0 ∈ (α , β ) : f ( x0 ) = 0(1)
 f (α ) f ( β ) < 0  Bolzano

ii) Αφού f ( D f ) = [ −3,5] (κλειστό διάστηµα) τότε η f ( x) έχει ελάχιστη τιµή το -3 και µέγιστη τιµή το 5.

• ∆ηλαδή min f ( x) = −3 άρα υπάρχει τουλάχιστον ένα x1 ∈ [α , β ] : f ( x1 ) = −3 και επειδή

f (α ) = −2 ≠ −3, f ( β ) = 4 ≠ −3 έχω x1 ∈ (α , β ) : f ( x1 ) = −3 ,άρα

Η f ( x) παρουσι άζει ελ ά χιστο στο x1 

 Fermat
Το x1 ε ίναι στο εσωτερικ ό του (α , β )  ⇒ f ′( x1 ) = 0 (2)
Στο x1 η f ε ίναι παραγωγ ίσιµη 

• max f ( x) = 5 άρα υπάρχει τουλάχιστον ένα x2 ∈ [α , β ] : f ( x2 ) = 5 ( x1 ≠ x2 ) και επειδή

f (α ) = −2 ≠ 5, f ( β ) = 4 ≠ 5 έχω x2 ∈ (α , β ) : f ( x2 ) = 5 , άρα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΗΤΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

 -2–
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Η f ( x) παρουσι άζει µ έγιστο στο x2 

 Fermat
Το x2 ε ίναι εσωτερικ ό του (α , β )  ⇒ f ′( x2 ) = 0 (3)
Στο x2 η f ε ίναι παραγωγ ίσιµη 

Από (2), (3) έχω ότι οι συντελεστές διεύθυνσης των εφαπτοµένων της C f στα σηµεία µε τετµηµένες x1 , x2

είναι 0, δηλαδή λεϕ1 = λεϕ 2 = 0 , άρα εϕ1
x′x, εϕ 2
x′x , οπότε η C f έχει τουλάχιστον 2 οριζόντιες

εφαπτοµένες.

iii) Θέτω g ( x) = e f ( x ) ⋅ f ′( x)

g ( x) παραγωγίσιµη στο [α , β ] ως πράξη,

άρα η g ( x) συνεχής στο [α , β ] και g ( x) παραγωγίσιµη στο (α , β )

g ′( x) = ( e f ( x ) )′ f ′( x) + e f ( x ) ( f ′( x) )′ = e f ( x ) f ′( x) ⋅ f ′( x) + e f ( x ) f ′′( x) =

= e f ( x ) ( f ′( x) ) + e f ( x ) f ′′( x)
2

⇒ g ′( x) = e f ( x ) ( f ′( x) ) + f ′′( x)  (4)
2
 
g ( x1 ) = e f ( x1 ) f ′( x1 ) = 0 
 ⇒ g ( x1 ) = g ( x2 )
g ( x2 ) = e f ( x2 ) f ′( x2 ) = 0 

g ( x) συν [ x1 , x2 ] ≤ [α , β ] 
 θ .Rolle (4)
g ( x) παρ ( x1 , x2 ) ≤ (α , β )  ⇒υπ ά ρχει τουλ ά χιστον ένα ξ ∈ ( x1 , x2 ) ≤ (α , β ) : g ′(ξ ) = 0 ⇒
g ( x1 ) = g ( x2 ) 


⇒ e f (ξ ) (( f ′(ξ ) ) 2
)
+ f ′′(ξ ) = 0 ⇒ ( f ′(ξ ) ) + f ′′(ξ ) = 0
2

iv)

f συν στο [α , x0 ] θ .Μ.Τ. f ( x0 ) − f (α )

 ⇒ ∃ξ1 ∈ ( a, x0 ) : f ′(ξ1 ) = ⇒
f παρ στο ( a, x0 )  x0 − α
1 −(−2) 4 1 x −a
⇒ f ′(ξ1 ) = ⇒ 2 f ′(ξ1 ) = ⇒ = 0 (5)
x0 − a x0 − a 2 f ′(ξ1 ) 4

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΗΤΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

 -3–
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

f συν [ x0 , β ]  θ .Μ .Τ f ( β ) − f ( x0 ) 1 4
 ⇒ ∃ξ 2 ∈ ( x0 , β ) : f ′(ξ 2 ) = ⇒ f ′(ξ 2 ) =
f παρ ( x0 , β )  β − x0 β − x0

1 β − x0
⇒ = (6)
f ′(ξ 2 ) 4
1 1 x − α β − x0 β − α
(5) + (6) ⇒ + = 0 + =
2 f ′(ξ1 ) f ′(ξ 2 ) 4 4 4

2. ∆ίνεται f 2 φορές παραγωγίσιµη στο [α , β ] και f ′( β ) = 0 . Αν f ′′( β ) > 0 και f ( β ) > β 2 µε πεδίο

τιµών το [ 2,5]

i) ∆είξτε ότι υπάρχει διάστηµα ∆ ⊂ [α , β ] στο οποίο η f είναι γνησίως φθίνουσα.

β
ii) Αν επιπλέον ∫α 3 f ( x)dx < β
3
− α 3 δείξτε ότι η εξίσωση f ( x) = x 2 έχει λύση στο [α , β ] .
x
iii) Να λυθεί η εξίσωση ∫ηµ x
f (t )dt = 0

ex
 1
iv) Να υπολογιστεί το lim 1 + x 
x →+∞
 e 

ΛΥΣΗ
i) f 2 ϕορ ές παραγωγ ίσιµη ⇒ f ′ παραγ ⇒ f ′ συν ⇒ f παρ ⇒ f συν στο [α , β ]

f ′( x) − f ′( β ) f ′( β ) =0
f ′( x) f ′( x)
αφού f ′′( β ) > 0 ⇒ lim− > 0 ⇒ lim− > 0 ,άρα η > 0 κοντά στο β από αριστερά,
x→β x−β x→ β x − β x−β
f ′( x) x<β
δηλαδή υπάρχει δ > 0 : ∀ x ∈ ( β − δ , β ) να ισχύει > 0 ⇒ f ′( x) < 0 ∀x ∈ ( β − δ , β ) , άρα
x−β x − β <0

f ց στο [ β − δ , β ]

οπότε υπάρχει ∆ = [ β − δ , β ] ⊂ [α , β ] : f ( x) ց

ii)

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΗΤΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

 -4–
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

β
β β β3 α3 β  x3 
3∫ f ( x)dx < β − α ⇒ ∫ f ( x)dx <
3 3
− ⇒∫ f ( x)dx <  
α α α
3 3  3 α
g ( x )= f ( x )− x2
( f ( x) − x2 )dx < 0
β β β
⇒ ∫ f ( x)dx < ∫ x 2 dx ⇒ ∫ ⇒
α α α
β
⇒ ∫ g ( x)dx < 0
α

Άρα η g ( x) έχει τουλάχιστον µία αρνητική τιµή στο (α , β ) ,δηλαδή ∃θ ∈ (α , β ) : g (θ ) < 0

β
(γιατί αν όλες οι τιµές της g ( x) ήταν θετικές ή 0 τότε ∫α g ( x)dx ≥ 0 άτοπο).
Έχω g ( x) συνεχής στο [θ , β ]

g (θ ) < 0 
 ⇒ g (θ ) g ( β ) < 0
g (β ) = f (β ) − β 2 > 0
g συνεχ ής στο [θ , β ] Bolzano
 ⇒ υπ ά ρχει τουλ ά χιστον ένα x0 ∈ (θ , β ) ⊆ (α , β ) : g ( x0 ) = 0
g (θ ) g ( β ) < 0 
x0 ∈ (θ , β ) ⊆ (α , β ) : f ( x0 ) = x0 2

iii) Αφού f ([α , β ]) = [ 2,5] ⇒ f ( x) > 0 για κ άθε x ∈ [α , β ]

x
θέτω F ( x) = ∫ f (t )dt
0

x
f συνεχ ής ⇒ ∫ f (t )dt παραγωγ ίσιµη
0

µε F ′( x) = f ( x) > 0 ⇒ F ( x) ր⇒ F ( x)"1 − 1"

x
Άρα η εξίσωση ∫ηµ x
f (t )dt = 0 γίνεται:

0 x x 0 x ηµ x F "1−1"

∫ηµ x
f (t )dt + ∫ f (t )dt = 0 ⇒ ∫ f (t )dt = − ∫
0 0 ηµ x
f (t )dt ⇒ ∫ f (t )dt = ∫
0 0
f (t )dt ⇒ F ( x) = F (ηµ x) ⇒
x = ηµ x ⇒ x = 0 µοναδικ ή

(Από σχόλιο του βιβλίου ηµ x ≤ x ∀x ∈ ℝ και η ισότητα ισχύει µόνο στο 0)

ex
 1
iv) lim 1 + x  = l .
x →+∞
 e 
Θέτω

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΗΤΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

 -5–
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

e x = u , u0 = lim e x = +∞
x →+∞
u
 1
Άρα l = lim 1 +  = e
u →+∞
 u
(από Άλγεβρα Β΄ Λυκείου)

x 1
3. Έστω f : ℝ → ℝ συνεχής ώστε f ( x) = ∫ dt ∀x ∈ ℝ
0 f (t ) + 1
2

i) ∆είξτε ότι η f παραγωγίσιµη και γνησίως αύξουσα.

f ( x)
ii) Να βρείτε το lim
x →0 x
iii) ∆είξτε ότι f 3 ( x) + 3 f ( x) = 3 x ∀x ∈ ℝ
4
iv) Βρείτε το εµβαδόν του χωρίου που περικλείεται από C f , xx′ και x =
3

ΛΥΣΗ
i)
1 x 1
f συνεχ ής στο ℝ ⇒
f (t ) + 1
2
συνεχ ής ως πρ άξη ⇒ ∫0 f (t ) + 1
2
dt παραγ ⇒ f ( x) παραγωγ ίσιµη µε

1
f ′( x) = > 0 ⇒ f ( x) ր στο ℝ
f (t ) + 1
2

f ( x) f ( x) − f (0) 1 1
ii) lim = lim = f ′(0) = 2 = =1
x →0 x x → 0 x−0 f (0) + 1 0 + 1

iii) Θέτω g ( x) = f 3 ( x) + 3 f ( x) − 3 x

g ( x) παραγωγ ίσιµη ⇒ g ′( x) = 3 f 2 ( x) f ′( x) + 3 f ′( x) − 3 = 3 f ′( x) ( f 2 ( x) + 1) − 3 =

=3
1
f ( x) + 1
2 ( f 2 ( x) + 1) − 3 = 0 ⇒ g ′( x) = 0 ∀x ∈ ℝ ⇒ g ( x) = c ∀x ∈ ℝ g (0) = f 3 (0) + 3 f (0) − 3 ⋅ 0 = 0

Άρα c = 0 οπότε g ( x) = 0 ∀x ∈ ℝ ⇒ f 3 ( x) + 3 f ( x) = 3 x ∀x ∈ ℝ
iv) Βρίσκω την αντίστροφη. Λύνω την εξίσωση f ( x) = y ως προς x
( iii )
y3 + 3 y y3 + 3 y x3 + 3x ′ = 3x + 3 = x 2 + 1
2
⇒ y 3 + 3 y = 3x ⇒ x =
3
⇒ f −1 ( y ) =
3
⇒ f −1 ( x ) =
3
µε ( f −1
( x ) ) 3
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΗΤΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
 -6–
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Επειδή f −1 (0) = 0 ⇒ f (0) = 0

4
Άρα το 0 µοναδική ρίζα της f ( x) , οπότε E = ∫ 3 f ( x) dx
0

fր
Για x ≥ 0 ⇒ f ( x) ≥ f (0) ⇒ f ( x) ≥ 0 και συνεχ ής
4/3
ά ρα Ε = ∫ f ( x)dx
0

Θέτω x = f −1 (u ) ⇒ dx = ( f −1 (u ) )′ du ⇒ dx = ( u 2 + 1) du

x = 0 ⇒ f −1 (u ) = 0 ⇒ u = f (0) = 0
x = 4 / 3 ⇒ f −1 (u ) = 4 / 3 ⇒ f −1 (u ) = f −1 (1) ⇒ u = 1
1
 u4 u2 
f ( f (u ))(u + 1)du = ∫ u (u + 1)du = ∫ ( u + u )du =  +  = τ .µ .
1 1 1 3
Άρα E = ∫ −1 2 2 3
0 0 0
 4 2 0 4

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΗΤΑΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ