Visie op participatie en herstel – toelichting

Waarom dit document?

Tijdens mijn leerervaring met chronische ziekte en de praktische invulling van mijn vrije tijd met
vrijwilligerswerk, wilde ik mijn ervaring omzetten in een aanbeveling voor beleid. Het uitgangspunt
voor deze visie in ontwikkeling is de vraag geweest “Wat heb ik als burger-cliënt nodig om mij
staande te houden in deze maatschappij”. De visie gaat dus niet uit van wat er al is; maar van de
kenmerken die een goed geoliede samenleving zou moeten kunnen hebben om iedereen te laten
meedoen.

Wat is Okidoki?
Okidoki is de werktitel voor een centrum voor integrale zelfzorg in ontwikkeling. Met het woord
okidoki refereren de initiatiefnemers naar het ‘Zwitserleven gevoel’ voor participatie voor mensen
met een beperking. Een juiste balans tussen wel en niet kunnen en de daarmee verbonden plek in
onze samenleving. Okidoki is dus zowel een toekomstige fysieke plek als een visie.

De elementen
1. Het gebouw en de werkwijze
2. De participatie trap van de omgeving c.q. samenleving
3. De participatie trap = nieuwe visie op leven, werk, meedoen

Het gebouw en de werkwijze

Concreet is het gebouw een plek van samenkomst dat gedefinieerd wordt door een vrijwilligerspunt
nieuwe stijl. In deze visie op vrijwilligerswerk bestaat het vrijwilligerswerk uit drie poten. Namelijk
het Algemeen vrijwilligerswerk, Mantelzorg en de nieuwe poot Ervaringsdeskundigheid. AVW
kenmerkt zich door iedereen die iets op vrijwillige basis wil doen. MZ kenmerkt zich door een directe
zorgrelatie met de ander; meestal familie of naasten. ED kenmerkt zich door het bovenuitstijgen over
de eigen diagnose en belemmering en het kunnen vertalen naar hulp voor anderen. Al deze vormen
van vrijwilligerswerk kunnen elkaar versterken; zowel naar binnen toe als naar buiten naar de
samenleving toe.

De participatietrap
Deze trap is bedacht naar aanleiding van de mogelijke routes die mensen doorlopen wanneer zij met
hun beperking geconfronteerd worden en daarmee leren omgaan. Het gaat dus om het meedoen
van kwetsbare burgers. Hoewel dit voorbeeld speciaal is toegespitst op de zelfhulp en
herstelgroepen, blijft de rode draad ook zichtbaar voor een algemene route van de participatievraag.
Ook dan loopt iemand eerst ergens binnen, om vervolgens in gesprek te gaan en dan een keuze te
maken voor een groep (activiteit), die vervolgens weer in de ‘beschermde ‘ praktijk wordt gebracht.
De verrijkte ervaring kan vervolgens meegenomen worden in de zelfstandige praktijk (betaalde
werkomgeving). Om de cirkel sluitend te maken, kunnen mensen besluiten om iets terug te doen
met hun ervaring en dus een bijdrage te leveren aan de samenleving door bijvoorbeeld weer
vrijwilligerswerk te doen.

Hèlen Grives®© 2011 hgrives@ongekendsterkalmere.nl 1

De participatiemarkt
In de zoektocht naar zowel erkenning voor mensen voor hun bijdrage aan de samenleving en de
zoektocht naar een positieve benaming voor alle vormen van werk kwam de term ‘participatiemarkt’
als beste naar voren. Ieder mens die iets doet voor een ander hetzij betaald, hetzij onbetaald levert
een bijdrage aan de samenleving door te participeren. Alleen kluizenaars onttrekken zich van de
samenleving.

Hoewel het politieke klimaat en de daarmee gepaardgaande visies steeds nadrukkelijk werk boven
inkomen beleid voeren, gaan deze visies voorbij aan de mensen wie het niet gegeven is om
makkelijk mee te doen in de samenleving. Ondanks goedbedoeld beleid is er een tweedeling in de
samenleving ontstaan tussen de ‘haves’ en ‘have nots’. Zij die tot de bejubelde groep van mensen
met een betaalde baan behoren en zij die behoren tot de ‘uitkeringstrekkers’. De laatste benaming
geeft al aan hoe negatief deze doelgroep benaderd wordt.

Om nu eens een positieve bijdrage aan dit debat te leveren ontstond de term ‘participatiemarkt’ in
plaats van ‘arbeidsmarkt’. In de participatiemarkt gaat het om alle bijdragen die geleverd worden aan
de samenleving in brede zin en de economische markt in engere zin.

De basis voor deze visie is dat mensen niet meer heen en weer geslingerd moeten worden tussen de
diverse uitkeringen. De harmonisering van uitkeringen is dus eigenlijk beleidsprioriteit nummer één,
omdat inkomen mensen in staat stelt mee te doen en daarmee een groter inkomen te verwerven.
Hiervoor is de overheid aanzet.

De therapeutische werkomgeving (we zijn nog steeds nadrukkelijk bezig met kwetsbare burgers) is
een voorwaarde voor herstel; en bestaat uit elke omgeving die ‘disability aware’ is. Het is een
omgeving waar groei mogelijk is en niet gedreven wordt door pure prestatie en concurrentie alleen.

Werk wordt in deze context gedefinieerd als elke bijdrage aan een ander in het bijzonder en de
samenleving over het algemeen. Deze nieuwe definitie is noodzakelijk omdat er weliswaar voldoende
werk voor handen is; maar onvoldoende werk waarvoor mensen (goed) willen betalen. Dit is dus min
of meer de vinger op de economische wond leggen.

Werk bestaat in deze visie uit drie hoofdroutes die allen even belangrijk zijn. De eerste is de route
naar zinvolle participatie en is voor iedereen die niet anders kan en is dus 100% vrijwillig. De tweede
route is die van betaalde arbeid; maar deze heet nu betaalde participatie en bestaat dus uit elk
inkomen dat niet door de overheid verstrekt wordt. De laatste route is die van de ondersteunende
participatie. Daarin werken mensen naar vermogen met behoud van uitkering in een mix van betaald
en onbetaald. Deze haast wel belangrijkste route maakt het mensen mogelijk om als ze dat kunnen
uit de uitkering uit te groeien en als zij dat niet kunnen om een ‘niet vernederende’ positie te hebben
in de samenleving. Daarmee zou dus ook toegestaan zijn om het inkomen aan te vullen tot 100%,
waarna een verrekeningsmodule in werking treedt. Het doel van deze laatste route is het mensen
mogelijk te maken de transitie van de oude uitkeringsfilosofie naar de arbeidsfilosofie zo soepel
mogelijk te laten verlopen. In deze nieuwe visie heet dat de ondersteunende participatie.

Hèlen Grives®© 2011 hgrives@ongekendsterkalmere.nl 2

Hèlen Grives®© 2011 hgrives@ongekendsterkalmere.nl 3