VIEN NGHIEN COU & PHO BIEN KIEN THUC BACH KHOA NGUYEN HOU QUYNH - NGUYEN QUANG THO (Bién dich, bién soan) PHONG VA CHUA BENH TUYEN TIEN LIET (THEO TAI Liu TRUNG QUOC) NHA XUAT BAN Y HOC 2003VIEN NGMIEN CU VA PHO BIEN KIEN THUG BACH KHOA INSTITUTE FOR RESEARCH AND UNIVERSALIZATION FOR ENCYLOPAEDIC KNOWLEDGE UIRUEK) Van phong len hg: BA, PAN (53) TT Ging Vo - Dutmg Kin Ma Quin Ba Dinh - Ha Noi, DT (94) 8463456 - FAX (04) 7260335 Vign Nghién edu va Phé bien kin thic bach Khoa 1a 9116 chic khoa Inge 1y nguyén ea mgt s6 ts tite ex tudi & Thi do Hai NO’, shinl Hep theo Nghi dinh 35/RDBT ngay 281.1992. ‘Mue dich: Hoat dong nghitn ety, ph bién vi ting dng khoa hoe nhim ye dich phye vy nang cao dan tri va mye dich nhn dao. Linh vite hoat dong Khoa hoe va cong nghé: 1 Nghien ett ee wt dé van hos khos hoe ich ph bich khoa hoc ctng nghe. 3. Bin soan cfc loa tr dién [Nhigm va cu thé: Trong,nhimg nam wt 200% den 2005): pst hoy tiém ning sii c6 (hign 6 hom 200 gido st, pho gido sv, tign si, chuyén gia); Vign \W chic nghién itu mt s6'véin dé Khoa hoe; bién soan tit didn: bién sogn sich phd bieitkigh thie bdch khoa kin thc khoa hoc e0 bin, chinb xéc, ign dui, thong dng) du6i dang SACH HONG (sich méng Va chuyén Tuan) phye ve de {833 rong ri theo ese chi dé nhus ndng nghigp va nong thon; phing bénh va phan [a niéu dao trudc va nigu dao sau. Niéu dao sau duge bat dau tir cita ngodi cia nigu dao, dén mép vich nigu dao - sinh duc; Nigu dao sau tit mép dudi vach niéu dao va sinh duc dén cita rong nigu 430 (binh 3). - Nigu dao tut drage chia thanh 3 bd phan: + Niu dao div duong vat: Ty cia ngoti niu dao dén ranh déu cia quy du; ssh a0 pin ty da i 0p ng é 7 i de ae gis gee i gs Bre Hinh 3. So 46 phan doan nigu dao nam gidi ih da 10+ Nigu dao phén treo: cin duge goi 12 nigu dao phén ducng vat, 1a bo phan dai nhat ciia niéu dao; + Nigu dao phan cau: nim & ben bung cia hai ming thé x6p eda duomg vit, c6 su bao boc cha thé xop nigv do, Niéu dao sau dugc chia thanh 2 b6 phan: + Nigu dao phin mang: Tuong 46i ngin, né 1a doan ni¢u dao xuyén qua véch ni¢u a0 sinh duc, bi co chang cita mang nigu dao quén xung quanh; + Nieu dao phan cuyén tién ligt: nim @ gitfa mang gan tren véch nigu dao sinh duc t6i cita nigu dao trong, xung quanh bi tuyén tién ligt bao vay, hoan toan ném trong khoang chau, 18 ché nity dao rong nhét, tii tinh dugc 16i lén 6 phéin déy cia n6, n6 [a teu chun quan trong khi kiém tra ngi soi nigu dao. Niém mac nigu dao du xa cia t6i tinh hinh thanh nép nhan, duge goi 1a séng nigu dao (hinh 4). Mot 6 nha 6 gitta séing nigu dao gén dau, 13 cita Ong tuyén thuy gida cia tuyén tién ligt; 6 16m gilfa hai ben tai tinh 18 bd phan cla Ong muyén thuy ben cia tuyén tin ligt; 6 om gitta tii tinh Ta dau vét cia Sng Muller (gyneduct - 6ng canh trung than) khi phi thai, goi 1 nang tuyén tién ligt. Trén phuong dién gidi phdu hoc, nhiing thu phia trude cha tuyén tién ligt nim & xung quank nigu dao sau, cn thuy sau thi @ phia sau Sng phéng tinh. eg tpi a" a gph toh Hinh 4, Quan hé gidi phdw ctia nigu dao véi tusen tién ligt uw4. Bao mac tuyén tién ligt duge chia thanh miy Iép? C6 nhimg tée dung gi? Bao mac tuyéin tién ligt cd thé’ phdn thanh 3 lap: + Lép ngoai: 1a mot lop t6 chic két dé xp, ben trong c6 mor mang mach mdu tinh mach phong phti. + L6p v6 sai: 18 mot lép vd duge hinh thanh bai lép mang gan chau boc tuyén tién lier + Lép co: duge hinh thanb bai su lién két gida l6p co véi céc soi cia mot hugng Idn co bap trong trung md. BE mat ciia myén tién lids, bi 16 chite két dé, bao mac va duge hink than béi co tron bang nhan hao vay. Téc dung ctta bao mac: ~ Quin boc lay tuyén thé tuyén tién ligt, ~ Bao mac phfa trurée va bén canh e6 day ching tuyéin tién ligt xuong chau va day ching ben canh, dem tuyén tién ligt c6 dinh sau xvong chau, tren xuong hé chu va tren sgi co hau mén. ~ Bao mac chic déo, ¢6 thé phong ngiva ung thir tuyén tién Het phat trién ra phia sau, - Khi tign hanh phiu thuat tuyén tién tee tang sinh, tuyén thé cin duge lay ra tit trong bao mac, nhat thiét khéng duge am ton thuong dén bao mac va tinh mach tuyéin tién ligt, ¢6 thé 1am gid thigu chay mau va trénh viée sau phdu thuat bi tai phat. 5. Tinh hinh cung cap mau iia tuyén hu thé nao? Dong mach tuyén tién ligt: dong mach cung cp cho tuyén tién ligt ¢6 3 nhénh, tie dong mach dudi bang quang, dong mach trong tinh mach tri va déng mach trong dung vat. Dong mach cung cp chit yéu Ia dong mach duéi bang quang. Dong mach nay dugc dén tit nhénh truée dong mach bén trong xuong hong, & hai ben bang quang, qua bang quang va chd giao nhau véi 12tuyén tién ligt, dugc chia thanh déng mach trén va dong mach ddudi bao mac tuyén tién ligt, Dong mach tren men duéi véch bai ben ma di len phia trén phia true phan bé phan trén bao mac, con déng mach dudi thi 6 vi tri nhu kim déng hé chi S-7 gid o hai ben, phan lan lugt di vio tuyén thé (hinh 5). teuneen Tam meh ng eng vt Hinh 5. Déng mach tuyéin tiga lee Tinh mach tuyéin tién ligt: din nwgch tuyén tién Let c6 rat nhiéw nhénh giao thong, bao gém tinh mach lug duong vat va nhing tinh mach khéc, phan bé mat trudc va hai bén tuyén tién liét, hinh yhanh 3 nhém tinh mach. Tuyét dai da sé tinh mach tuyén tién Li¢t déu chay vé xoang dudi tinh mach, mot s6 ft & phia sau di vio tinh mach. Nhém tinh mach 6 sau dén vis nhém tinh mach hmg duong vat va phan nhinh tuong déi nhé eda ban than wyén tién ligt (hinh 6). Nhém tinh mach phia bén ngoai cia tuyén tién ligt, Chie nang ctia gid phdu hoc: tuyéin tién ligt efi tgo thanh vich nigu dao dau gin, bao gém co ching trong niu dao, co nay do nhém, 30) eg tron hinh ©6 dang hinh cn vay quanh niéu dao phan tuyén tién ligt. Co ching ben trong fa co batt nigu bang quang kéo dai, khi co bitc nigu co lai, co ching bén trong tha ling, khong c6 téc dung chong cu lai. ~ Chite ndng van chuyén dich tiét raz tuyén tién ligt dem nhing, chat tio tan trong tinh nang va 6ng dn tinh qua Sng dn ma dua ra niéu dao, diroc bai tiét ra ngoai theo nuéc tiéu mang tinh gidn doan. 15= Chute nding phan tiéi bén ngoai va phan tiét bén trong: phan tet bbén ngoai 18 do té bao tuyén tién ligt phan tiét vo 14 nhd; Chie nang phan tiét bén trong dén ai ban than n6 6 nang luc chuyén hos hotmon steroid. “Tém lai, chife nang sinh If cia tuye'n tién Hee Be ahiéu mat. La mor sgi co va 18 mot cor quan tuyein sinh duc, né gém vige khong ché nude tidy trong bing quang tiét ra, ma con 06 téc dung van chuyén tinh dich lic phéng tinh, ngodi ra cbm tig thanh phan tiéw phan tirva men cita tinh dich, c6 loi cho vige tink tring sng di dén duce co quan sinh due cia ng. Tuyen tién ligt IA mot co quan noi tikt, ¢6 thé im cho tinh hoan nhanh chéng trao déi ma thinh kich t6 nam e6 stic s6ng, dita vio trong tun hodn mau, déng hai tren mute 46 nha dinh cdn dutge cho ring od tde dung diéu tiét chic nang ciia khau nio, thuy thé dudi no. 9. Tuyén tién ligt 66 quan hé abur thé gi6i tinh? rong thdi ki nam gigi con dang nhé tudi, thi rayéin tin Tiet con dang nhd. Theo tudi phat duc, né chju anh hudng cia kich t6 gidi tinh, €6 thé Jon én mot céch nhanh chéng, phat huy chic nang sinh If véin 6 cia né. Sau 30 tu6i thi thé tich cba né én dinh, cho dén 45 tudi tuyén thé néu khong thé hién to thém thi dén thoi Ki tudi gia td chiéc tuyén tién ligt teo nho lai, thé tich theo dé ma nhd lai, néng do cea kich (6 trong méu phan énh chute nang cita tuyéin tién ligs . Che kich 16 nam bign déi theo tus, khi nhiéu tdi thi testosterone trong am thigu, nhumg ham luong trong huyét tuong ti tudi thanh, nin cho déh 80 tudi van khong c6 su thay déi; song cing c6 tai View cho ring c6 nguéi tir 50 tudi ti testosteron bit daw cd sy giém thigu. ‘¥6i hoée hormon Hign nay c6 mot sé hoc gid cho rang, su tang truéng cita tuyén tién Tiet 18 66 quan hé mat thigt véi su mat can déi gita hormon nam (androgene) va hormon nit (oestrogen). Vi tuyén én {iét phinh ra 16khong bit dé tir trade th’ ki thanb xuan, ngusi ct BO tinh ho’n tht sé khOng c6 hign tong tang wwSng tuyén tién Het. Neu nbs lay cée thai gidm wong thoi ki phong kign dé lam d6i tuomg khio sét, ho dt bi cét bé tinh hodn Khi cn nh, trang co thé khong sinh nhigu kich t6 nam, tuyén tién ligt theo dé ma ciing khong duge phat duc, durong, mbién {& khong c6 chiic nang to ra ctia tuyén tién ligt. THe d6 6 thé cchiing minh tuyéin tin lit c6 quan he saat thiet véi Kich «6 gii tinh, Nhimg nim gan day ching minh, su dign bién bénh tat & yen tien Tit dis Yamh hay dc tinh, déu c6 quan he v6i tée dung ciia kich 16, dic biet Ia kich 16 nam. Vi thé trén phuong dign Yam sing, theo If Juan nay, ding kich 6 nit dé diéu tri su phinh ra cia tuyén tin ligt va u tuyén tin ligt d&u 6 te dung lam dju di nhat dinh. 10, Lam thé nao dé tay duge dich tuyén tién ligt? Can chi J nhimg vin dé gi? Phuong phép liy dich tuyen tién gt bang cach ding phuong phép w xoa bop tuyén tién ligt (hinh 7); Ngudi bénh sau Khi di ti tien, vGi tu thé ding cong lung hodc co dye dau géi vao nguc, nguési kim tra ~ WY dang bin tay sau khi mang gang tay, va bdi chat béi tram thi IC VBO. Hiinh 7. Xou bap tuyéin ein lige ché hau mén, tai hai 14 cia tuyén tién ligt an 2-3 lin tir phia trén cita hau mon, tiép d6 Ia dn vao nigu dgo ch6 hdi am 2-3 Yin, dh s€ ¢6 dich wyén mu tring nhu sia chay ra, ding kinh hay dng nghiém da v6 tring himg sty dé Lara xét nghiém, Do sur dién bign cba tuyen tign ligt khée mau, t6c do lay duge dich tuyén tién liet cing khée chau (név nhu viern tuyén tin ligt khong phai do vi tring vi tuyén tién Tigt rat nhay cam khi tip xc), nén méi din Ia da co thé lay dutge dich tuyén tién Tier nhing diéu can cht ¥: - Khi tuyen tién fiet co ching viem ctip tinh thi cam khong duge kiém tra bing céch xoa bop. - Khi xoa bop ding lye phai déng déu, nhat thiet khong duege ding stfe mot céch tho bao, nhim trénh gay nén sy dau dén va Jam tén thuong - Khi xoa bép duge xem xét bén ngoai cila dich tuyén tién ligt, d6ng thdi phai ign hanh kiém tra bang kinh hién vi. - Trong htic xoa b6p cain chit ¥, kich thude, a9 cing cia tuyén tién ligt va bé mat cia n6 €6 duge tron béng hay khong, 66 ni cuc hay khong va khi ain c6 dau khong, c6 t6n tai rnb tung wong hhay khong, c6 tré thanh nong hay bi mat han, tuyén thé c6 c6 inh mot ché hay khong, khi kiém tra bing céch sis thi 06 phat ra ting hay khong, wir dé ma dat duoc muc dich cla kiém tra 11. Dich tuyén tién, ligt cha nhimg thanh phan gi ‘Tuyén tién ligt 66 tiét ra mot ft dich thé dinh, c6 mau sia va c6 mbi rf dic bigt. Mot ngudi nam gidi binh thudng mdi ngdy cb thé tiét ra 0,5-2mi dick tayén, tré thank mot 66 phan ca tinh dich, chiém 13-15% tinh dich, pH 12 6,45. Trong dich tuyén tién ligt c6 chifa nhimg chat sau day: Ducng fructose: & trumg hop binh thu’ng, thuy trude va thuy sau ca tuyén tién ligt déu cé thé tiét ca durtmg fructose, nhung, chée nang phan cist nay chiv su khong che va diéu tigt ca mute hormon gidi tinh nam. Tink dich 10: trong myén wién ligt cb chika mot luong kone tink dich t va tinh an 16: trong tinh dich c6 chia 13,05mmol (300mg/100ml) tinh dich t6, trong 46 dai bo phan 1& do tuyén, tién Tiet tit ra, 12 vat chét cO mii dac trung do tinh dich tiét ra, 18Chat mo: wong tinh dich 6 chiia phong phit chat mé. Vi dich tuyén tidn lier c6 mau trang sifa, cho nén n6 chi yéu Ia do tuyén sign Tet tit ra Tuyén tién ligt «6 (prostaglandin): 1a mot loai axit khong bo hoa, c6 téc dung giéng nhu hormon, c6 thé [am co tron cita dutmg, 1USt co bép, huyet 4p ha xudng Axi citric: chib yéu 18 dén tir tuyén ign ligt, sy phan tit cfia 1né chiu sy khéng ché va digu tiét cia hormon nam, Protein: c6 chia trong dich tuyén tién ligt chit yeu 1a albu- sminose va nhiéu axit amin. Men axit phosphoric tinh axit: mic 40 men axit phosphoric mang tinh axit trong tuyén tién ligt khi cdn nhé tudi trong d6i thap, trong thai Ki thanh xuan tang lén cao mot cdch nhanh chéng, dén thai ki thanh nién thi dat d&n dinh cao. G mot con ngudi thanh nién binh thudmg thi chat nay duge duy tri 6 mite do, 6n dinh, néiu nh mot khi tuyén tién 1i€t c6 biéu hién mot khéi u, thi chat men nay tang 1én 15 18. Tuyén tién ligt t6'va hormon sink duc: tuy€n tién ligt t6 va hor- ‘mon sinh duc ¢6 tuong quan mat thiét véi nhav. 9PHAN II - VIEM TUYEN TIEN LIET 12. Thé ndo Ja vidm tuyée tién tee? Viem tuyén ten Tier chia ra 1am my loai? \Viem imyé tién Hee 8 ch] cridu ching viem cap tinh hoe man tinh cue bo hay so’n than gay nen bai tayén tin figt bi fay nhiém thong thudmg. Cin et vio rigu ching lim sang, nutée tiéu cling nh dich tuyén tién ligt duoc nudi cily va duoc soi chide dosti inh hign vi, viem wyén tién Tiét c6 thé chia ra 6 Joa) didi day: Viém nuyein tién ligt shudng do vi Khudin: Iai cin 6 thé chia ra te viem tuyén tién Tigt man tinh va vim tuyén tign ligt cap tinh Viem tyéin tién lier dot phét khong do vi khudn, con gok le enh wyen tien ligt.” Viem tuyén sién ligt Khde duidng: bao gdm vi kbudp ly, vi Khuiin fao, giang mai, ndm va ki sinh tring (tring roi) va nhimg Jogi vi ktwdn khde gay nen. Véem suyein sign fiét dey mem thit simg thong tluadng. Viem myen tien ligt do cée nguyén nhiin khdc: bus bi lay nhiém do ede toai vi nit, plasmodium, chlamydia, Tusen tién thet bi dau va tuyén tién lidt bi xung huyét 13. Dong y nhan biet viem tuyén tide fet ahr thé 130? Trong Dong y tuy khéng c6 én bénh viem tuyén tién ligt, nhung can cit vio & thoi ki cap tinh benh nhan tr cam thay boi am sa xudng sumg va dau, 1iéu ign khong thudn igi, sau khi bi samg tay thi mis ¢6 thé xuyén qua ving 4m hoi di ra agodi, sae 20khi bi loét niéu dao thi nude tiéu 6 thé qua ché foét ma chay ra ngodi, cdi nay giéng nhu trong Déng y goi 1A huyén ung. Tat ca moi biéu hién 6 thoi ki man tink, déu thudc pham tri cta Dong y fa “than hu” ‘Ti g6c do cic toa trigu chimg 1am sang kém theo b4i vier tuyén tién tigt ma xem xét, thi nd gin gidng voi nhing benh nhwe {au (cao lau, lao 18u, khi 1qu), troc (bach mc, xich troe, tinh trac), than hu, dau lung, ligt duong, di tinh, bach dam va nhimg énh hitu quan khac 6 dé cAp trong séch thuéc 6 xua. ‘Mot trong nhing trigu ching dién hinh cia bénh nay ia trong giot nue tig c6 xuat hién dich mau tring, trong Dong y goi li "bach troc”. “tinh troc". Nhu vay c6 thé thay, viern tuyen tién ligt 18 thude bénh vé tinh, ché phat bent 1a 6 than, Ikic méi déu phin nhiéu [a mhiét ching, lau ngay thi phan nhiéu 1a hur ching. Thanh nign trai trang néu nhu hoa thinh, thap nhigt thinh, r6i loan tinh, that, tinh trgc hén loan, tinh Ti ki vi, ma sinh ra bénh nay, biéw hign cda né phin nbiéu 1a viem tuyén tién Fiét cp tinh hoae vier tuyén tién Tiet man tinh nhumg phét c4p. Lau ngdy, thap nbigt lam tén thuong dén fi vi, ti kh xudng thap ma khéng hos duge thap, than tinh khong di do 46 hién tuong hu cudi cing duc boc 16 ra ngodi, day dai dé 1 qué trinh chuyén tir thuc sang hur cita benk nay. Lam sing cia bénh nay phan nhiéu fai 1a nhing ngudi bj than hu, nhiéu ngudi vi than tang tinh, cho nén tinh troc Jim thuong (én dén than, cin trong nhimg ngudi than hu thi thudng gap Jai [a nhimng ngudi than am khdng dit. Tha nhiét 18 tigu chi, chan hur 1a 6c, tf huyet 1a phan tng bénh If sau hon dé viée bude vao qué trinh man tinh, trung hu 1a két qua ut yéu cla viée thap nhiét tn thuong den 0, duong nhién ciing cé kha nang cé quan hé véi bin than ti hu, hoge do than bu din dén hur nhu moi ngudi déu bie 414. Viem tuyén tién ligt ¢6 phai 18 benh thudmg thay ca nam gidi trudng thanh? ‘Viem tuyén tign ligt 1 mot Logi bénh thude hé théng tiet nigu thittng gap & nam gidi vao do tuéi trudng thanh, néi chung can. ctf theo s6 ligu théng ké thi né chiém khoang 25% s6 bénh nian khém bénh & Khoa tiét ni¢u. N6 cé thé hon coin khong cé trigu cchiing, cing cé thé gay nén su viém nhiém he thong tiét nigu sinh duc lau ngay hode phat di phat lai nbiéu lin ‘Viem tuyén tién ligt, ngodi viée xam pham bn than tuyén tién figt ra, can o6 thé lien luy dén nigu dao, dudmg nude tiéu trén, tuyén nigu dao va tuyén tinh nang, khong 80% bénh nhan 1a c6 bi viem tii tinh nang. Vier tuyéin tién lige thuémg 6 ké phat 6 benh viem nhiém khéc trong co thé. Do trigu ching cia benh nay rat phiic tap, nén khi chin dodn, diéu tri va phong ngita t4i phat va céc vin dé khdc, vin cin thiéu mot gidi phép diéu tri giin don d& thc hién va thuc hién cd higu qua xée thyc edn cn phai che su nghién cau tham dd them. 15. Tai sao chi ré lai dé bi viém tuyén tién Hiét! Rat nhiéu hoe gia cho ring nguyén nhan chit yéu ma che ré dB mic phai ching bénh nay la - Trong thang trang mat do chi ré sinh hoat tinh dyc qué nhiéu, harn muén tinh duc qué ménh ligt, nén dé didn dén vide viem tuyén tién ligt. Can ctf vao nbng tai ligu duge thong bao trong nuéc, ngudi ma frong mot thai gian ngdn duy tri sinh hoat tinh duc nkiéu I4n, thi ti 1¢ phat sinh vim tuyén tién Tiet cp tinh chiém t6i 89,7%. Kh6ng ché xuat tinh, xudt tinh ra ngoai, khi giao hgp bi gidn doan, w.. déu c6 thé gay nén tuy€n tién ligt bi sung huyét, sung ma tit dé gay nén ching viém. = Chii ré do qua ban rn cho vige t6 chite hén 1é, b6 tri phong cui, chudn bi tite mimg dém cudi, hose «6 chite di hudmg tusn 2tring mat noi xa, ngéi tu xe lau ma qué mét mdi, hodc vie an udng that thuimg, khong chit ¥ tdi vige néng anh, v.v. ma Lim cho stic dé khéng toan thin hay cuc bo bi gidm sit, khi ma vi Khudn trong nigu dao xm nap truc tiép vao tuyén tign Tiet thi c6 thé phat bénh. - Chi ré trong théng trang mat an nhigu uéng lim, uéng rugu qué nhiéu, an qué nhiéu chat cay va nhiing thuc phdm kich thich udng nhiéu thude bé duomg, wy. déu c6 thé Iam cho sung huyét qua miic ma phat sinh thank bénh. nién nam chua ket hon 6 bi viém tuyén tién liet tién Higt 14 mot trong nhimg co quan sinh duc cia nam 6i chung, bénh nay thudng gip & nam gidi di két hon Duong nhién co hoi dé thiéu nién bi viem tuyén tién ligt vi bi vi hudn van tén tai, ¢6 thé vi udng qué nhiéu rugu va thudng xuyén an céc loai chat kich thich, hay thi dam, dim say qué mic véi sic tinh ma din dén vige tuy€n tién ligt bi sung huyét lau va rong, Vi thé ma hinh thinh vigc tuyén tién liet bj vim man tinh. Biéu hign lam sang 1a: Thuong xuyen cm thay mét mdi khong c6 sifc, tinh than a ri, dau lung, luon xdy ra hign tung di tinh, di tiéu nhé giot lien tuc khong dit, saw khi di tiéu vin cim thay di tiéu chia hét, ché dau ra cia duémg din nude tiéu thudng c6 phi mot lop méng dang nhu nude ho%c cé mot Iép sifa mau tring twong, 6i diy bam chic, khi di tiéu & ché dubng ra cia nude tiéu con 6 biéu hin hoi bj néng rét va cdm thay khé chu. Khi ma thanh thiéu nién chua két hon stic dé khéng kém, vi khudn & nhimg ché khdc cita co thé cing c6 thé qua mau, di ciia hach di vao tuyén tién ligt, nhumg ti Jé phat sinh so véi viem tuyén tién ligt khong do vi Khuén thi thap hon. 2317. C6 nhing duing lay nhiém nao esa vid tuyén tid ligt? C6 3 con duimg: lay nhiém eita viem nye tién Tigt: Lay nhiém qua mau: tit mot 6 bénh nao 46 tong co thé voi hin thie cue mi hd qua dutmg di cha mau ma truyén dén tuyén tién ligt, Thurdmg Ia thi phat ca viém nhiém esp tinh da, amidan, Ii, duimng rust hoae dudng ho hip, ww. thong qua vige nhiém tring méu cap tinh ma gay nén viern tuyén tin ligt Lay nhidm qua h¢ théng hack lympho (bach buyét): truémg hop nay it gap. Thudng 1a do ching viém cila dutng tiéu tin ssi, trye trang, ket trang va cée eo quan lan can, thong qua 6ng hach ma khuyéch tan va gay ra vim tuyén tién Tiet. Truc tip dan dén: ta con duimg lay nhiém thudmg gap nhat. Lay nhiém hé thong tiét nigu 6 thé thong qua ong tuyen tién Ii di nguge Iai tuyén thé, gay viem tuyén tién ligt cp sinh hode roan tinh. Ngoai ra, bat Ki doh huéng no gay nén tuyeh tién Higt sung huyeét, cé loi cho vige sinh s6i ndy nd cba vi trimg, déu cé thé 12 con duimg trge tip dén tuyén tién ligt. New nhur tuyén tién ligt bi di va tang sinh déu cé Igi cho sy sinh sdi cita vi khudn, tinh duc qué 66, thi dam, phén hOi am bi tén thyong, vv, déu cé thé qua nigu dao lay nhiém tuyén tién Wet. 18. Tai sao tai néi viém tuyén tién ligt voi viem ti tinh Ia mot doi "anh em hoan nan"? ‘Ti tinh Ta noi c&t gidl tinh tring, bén tréi ben phai méi ben c6 mt cdi, dai kholng 4 ~ 5 cm, nim & gitta phén day bang quang va truc tring. Khi deo gang tay ding ngén tay td thoc qua hau mén khoang 5 ~ 6 cm phia bén ngodi tuyén tién ligt thi cé thé six thay mt vat nhé nhur qua nho, vit dé 1a tai tinh. Ong bai tiét cia tui tinh cing véi dau cuéi cia dng din tinh hop thinh mot ong duge goi 14 Sng phdng tinh (xem hinh 8), Ong phéng tink xuyen 2426g hing tm th Rte oer ng am we Hinh &. Mat caf ngung uyéin rién lige va tai eink qua tuyéh tién ligt di vao nigu dao, khi giao hap tinh dich ti 6ng nay dutge phéng ra ngoai Ta giai phiu ti tinh, chife nang sinh If ma xem x61, thi nd c6 quan hé mat thiét vi tuyén tién ligt, Ching viém cia c& hai Khong nhing vé con dudng fay nhiém va vé nguyén nban gay bénh giéng nhau, hon nia vé mat lam sang va phuong phip chan dodn dai thé ciing tong ty gidng akau. Do tuyén tién Tiet V2 tai cinh duge ma ra 8 sau niéu dao, ching & canh nhau, nén viém tii tinh thutmg phat sinh cing ltic véi viém tuyén tidn lige, Vie tuyén tién ligt thong qua bai Lit ra dich tuyén tién het hdc thudng chy nguoc vao tii tinh, lam cho né bi tén hai boi chting viém, hodc khi tdi tinh bi taht huémg dén su bai 181 cba dich tuyén tién ligt. Nam 1970, Alegeal cho ring bénh nhan lay nhiém tuyén tién ligt, 6 kem theo viém tui tinh chim khodng 80%. Hai edi anh hudng [én nhau, thanh mot doi "anh, em hoan nan" Con dung lay nhiém cita chiing da phén ta do viem tuyén tién Jig hod {8 do vier nigu dao lay nhiém tinh dao truc tip din dén ma gay nén, thi 46 Ta lay nhiém hach hodc duimg mu. Dan dén bénh do vi khudn thi da phan la cau khudn bé dao, lién céu khudn, tring que dai trang. Cho nén qué trinh man tinh cia hai ching viém 1a rat kh6 phan bigt19. Tay y cho rang nguyén nhan gay bénh vie tuyén tién ligt 1a gi? Con during lay nhiém vieém tuyén tién ligt ep tinh do vi khudn 18 lay nhigém qua durong mau hoac lay truc tiép. Ning nam gin day cho ring, vi tring que dai trang, lign edu khudn, cu khudn bé dao mau ving, vi triing que loai bach hau, vi tring que mii xanh, vi tring que bien dang da trésthanh vi tring gay bénh chit yéu cia bénh nay. Can ctf vio thong bio ciia Meares, thi vi tring que dai trang 1a chinh chim khoang 80%; cdn lai 20% 1a céc loai vi tring Klebsiella, vi tring que bign dang va vi tring gid don bao. Thong béo (1972) ciia Vonlakum, cdu Khun bé dao (staphylococcus) chiém 22%, lien cu khudn (streptococcus) chiém 35%, ngoai ra khoang 1/3 chua tim ra vi khudn. C6 hoc gia phdt hign nguvi bi lay nhiém dén tir dugg nude thi vi tring que dai trang Ia chi yéu. Viem tuyéi tidn figt khong do vi khudn ¢6 kha nang lien quan ‘véi su lay nhiém vi nit, chi nguyén thé, y nguyén thé. 20. Trung y lam thé n&o dé nhan biét duge nguyen nhan bénh va co Ii bénh viém tuyén tién lit cap tinh. Trung y cho ring nguyen nhan chi yéu gay ra benh nay 1a 1uéng rou qué nhiéu, phéng ting trong tinh dyc, ngoai cm phong han, tén thuong hoi am, quiin 16t khong sach, bao quy du qua dai, wv. Ngudi bi lay nhiém qua con duéng dan tiéu, phan én tnudc tien 1a bi chimg Iau, thap nhiet theo kinh di ten phfa trén, cudi cing 18 quy vio buéng tinh ma thanh benh. Ngudi bj nhiém qua dung mau phan lén 18 di thao long hoac dich doc ngodi da, nhiet doc én thinh, gay dong thap nhiét ha giao gay nen. Tir dé c6 thé thay rang, co Ii cita bénh nay La: 26- Usng rugu 6 46 cén cao lan ngay, trong cude sng an & khong né nép, 0 vi thap nhigt tich tu ben trong lau, din xu6ng bang quang, anh huimg dén khi hod, Iam cho kinh lac bi ngan céch, on ket ha tan ma thanh bénh, - Sau khi két hon, phdng sur qué nhiéu, chiu dumg nhiéu lin khong cho xuat tinh, tinh dich bi ding lai giita chimg, cudi cing din dén lau ngay tt hod nhiét sinh thap ma thanh benh, - C6 théi quen xu 1a thi dam, lau ngay cling cé thé gay nen thinh bénh. = Quan lét khong sach, hoi am bi tén thyong, bao quy du qué dai, thap niet t& doc tiv ha giao nhap vio qué nhigu ma thinh Tom lai khdi dau cia bénh nay 1a do thap nhiet ha chi, thap ket hgp v6i nhiét, thejp nhigt tich ty lau ngay, tn thuong dén méu, nén ti déu ti cu6i vin ly thap nhigt mdi két lam co If chi yeu cia benh nay. 21. Co sé bénh Ii cita viem tuyén tién liet ep tinh 1a gi? Co sé bent If cia benh nay Ta: Viem tuyén tién ligt do catarrahal: chiing vie tr dung nuée tidu khuéch tin dén Sng tuyén tién lier, «6 chiéc thuong bi cita Sng bai tiét tuyén tién ligt bi sung huyét, phi nude, thém thau nhiéu dich ra ngoai, té bao thugng bi bj roi rung, hinh thanh ching viem catarrahal. Viem tuyén tién ligt do Idu bao: ching viém phat trién t6i xoang tuyén, hinh thinh ching viém thuy nhd mang tinh cuc bo, chat tigt ra c6 mii tang nhiéy, té bao thugng bi roi rung, té bao bach céu nhiéu nhan phong phi, goi Ia tiéu bao ki. Viém tuyén tién lige thuc chat: 6ng bai tiét bi the nghén, chat thdm tha ra bi tich Iai trong xoang tuyén, déng thai xam pham 27da s6 giita céc shuy nhd, lay tiéu huyét quin fam trung tam, dich tham thau ra tich Jai hinh thanh cat nhiéu mu 1én bé khéc nhau, goi 1 thyc chat ki. Tuyén tién ligt bi sumg: chiing viem thue chat phat trién think ‘img mang tinh cuc bd, hoc & ché viém khée trén co thé qua dung mau qua dudng hech lay nhiém din dén cuyén tién ligt bi simg 22. Viem tuyén tién liét cdip tinh c6 nhimg biéu hién Jam sang Biéu hién lam sang cia viém tuyén tién ligt cap tinh can ett vao con dung lay nhiém khac nhau ma c6 sy khée nhau, ngudi bi lay mhiém qua duémg méu thi phét bénh dor nhien, c6 wige chiing lay nhiém cap tinh toan than hoac cé chimg nhiém tring méu. Ngudi bj lay nhiém qua dung nude tiéu thi cé trigu chimg bang quang bj kich thich 16 ret. u chimg toan thdn: da s6 Ya c6 hign twang ré, ndng sot cao, tip dé 1a ching viem tién trién, tigu ching dan dan tr nén ac lit, s6t cao, dau toan than, suy nhugc, chén an hode bai huyét va nhing biéu hign khdc. Khi phét d6t xuat trigu ching toan than C6 thé nap dudi dang tri¢u chimg cuc bo. Trigu ching cuc b6: phin trén eda xuong cut c6 cdm gide bi dé nang, ng6i lau hosc khi ngéi di dai tign thi ning them Ten, déng thoi cé cam gide viec dau dén khuéch cin ra phin bung, img, dui, vv. Khi c6 su hinh thanh mun sung nhd, thi eding dau én nén khong dim di dai tién. Trigu chimg dutmg nudc tiéu: khi di tiéu 06 cam gidc bi néng rat, 06 khi di d4i gap, di d4i nhiéu ldn, di tiéu nude khong thinh dong ma theo ting giot, cudi cing 1a di tigu ra mdu va chat mi, 28trong méu khd cao thi ltic 46 vige xoa bop mdi an ton, muc dich Ti phong ngiza su khuéch tén cba ching viém va trdnh Lam cho trigu ching nang them. 25. Bénh nhan viem tuyén tién ligt ep tinh thi phai Iam nhimg xét nghiém gi? Xét nghiém ard tiéu thong thuedng: khi viém tuyén tién liet cap tinh thi nude tiéu nhiéu va kiém tinh; khi viem tuyén tién Fier do lay nhiém qua dutng nude tigv gay nen, nude tiéu thutmg 66 biéu hién ching viém; ngudi ma bi viém tuyén tién Tiet do lay nhiém qua dudng mau thi nude tiéu binh thuimg. Can cit nay 6 ¥ nghia phan biét trong chan dodn. Xét nghiém 3 cée nuéc tiéu: c6e this nhat nuéc tiéu duc hoac nude tiéu c6 mi, kiém tra phOng thi nghiém thay c6 bién d6i on; c6c thet 2 thudng Ta tuong Adi trong, khong 6 bign dBi 16n; 6c thi ba duc, Ki cap tink thé hién su bién déi ma, su bién, bi 15 rang goi 914 dich mii dén tir sau nigu dgo va c6 bang quang, néu nhur cu6i bai nuéc tiéu khi ma bang quang co bép nude tigu mi tang nhiéu, 06 thé phdn dnt ra ching viém cia tuyen tién Hee Kidm tra chai tiéi ra 6 ctta ra cia nuéc tiéu: da phin 1a cin nhudm mau chat tét ra dé tim vi khudn, déng chet nudi cay vi khudn va xét nghidm dé man cim d6i véi duge phim. Kiém tra dich tuyén tién liér: khi én banh nhudm mau cé thé tim ra rat nhiéu bach c4u va vi khuan, c6 gif tri trong chtin dod 26, Lam thé nao dé phan biét duoc viem tuyén tién liet cap tinh va lay nhiém dudng nude tiéu edp tinh? Nhang diém phan biét chil yeu cz viem tuyén tién Het cdlp tinh va Jay nhiém dung nude tigu cap tinh (xem bang). 30Bang phan bigt dé chén dosn viem tuyén tién liet ep tinh vai lay rnhiém dung nuéc tigu clip tin, Vidi ayer tide dt Lay ahidos during tiie} ceaip tinh tiéw edp tinh Trong co thé 6 6 Tay | C6 tign si 661 nhigm Nigeven nhan| PHIM VEG rue, 66 | nguWE hofe 6 Tid i tién str Miy nhiém duing | kiém ta bing méy méc ho hap, lia khoa tigt niéu, Tuyen tién ligt sung huyét, | Bang quang, nig dao sau ‘énuée, hinh thanh u nfot | sumg, phi nuée: Bénk ti Trigu ching coin chan | Trew ching Kiet chich phat trude tin, hote | duimg nude iu phat dé trigu ching ne 6 dudng | tien, sau ds cvieu ching din nuée tiéu toan than, ‘Sung huyé, sumg to, sb dau | Khong bien di to Ten Khong cé st bién dir | Bign di ro ring, 05 thé im du _| ring. thay vi khudn gay ben, Triéu ching 27. Vier tuyén tién liét edip tinh thi e6 nhimg bénh gi phat kém theo? ‘Viem tuyén tién fiet cap tinh gay nén cée chting benh kem theo nur sau: = Nuée tigu bi tt tré cap tinh: vien twyén tién Let cap tinh gay rnén sung huyet cuc 66, sumg tay, ép nieu dao, din den di iéu hd khan hodc tao thanh tr dong nude tiéu cap tinh, - Vigm tii tinh cap tinh hoge viém dich hoan phy va viém ong din tinh: ching viém cuyén tiga tee cap tinh rat a8 khuéch edn 4€n tdi tinh, xuat hign viem tii tinh ep tinh. Déng thoi vi tring, co thé di ngugc lai vao Ong hach di vao thanh cba Sng din tinh vB vb ngoai din dén viem dich hodn phy, biéu hién Ja cue bo tinh oan xudt hien tay d6 va ket cing, déng thoi sis vao thi dau. 3)= Hach lympho tinh 16 simg to hode khi sd vao thi dau: tuyén tin ligt va hach (inh t6 6 ché xuong chau nhd c6 thong véi nhau, nén khi tuyén (ién liét bi viem cap tinh lan sang tinh t6 gay nén hach tinh 16 cting lai va stmg to dong thoi c6 hién tuong si vao thi dau. = Tri ngai vé chiie nang tinh duc: trong thsi ki vie cap tinh, tuyén tién ligt bi sung huyet, phi nude hoae stmg to c6 mit nhd, 6 thé c6 hign tong khi phéng tinh bj dau, bi dau khi néi hing, tinh duc, str ham mudn tinh dye bi gidm sit, khi giao hop bi dau, ligt dvong, khi xuat tinh c6 Ldn mau. = Céic mat khéc: Khi tuyén tién liet bi vim céip tinh nghiém trong c6 thé bi dau bung hodc dau quan than. 28. tinh 1a gi? chu yéu dé chan doan viem tuyén tién liét cap Can ett vio bénh’sit, trigu ching, xét nghigm nude tiéu, kiém tra truc trang, chan doan vie tuyén tién ligt cap tinh néi chung khong kié khan. Diém chinh dé chén don 1a: - Bénh sit: truée khi phit bénh c6 tign sit vé da bi lay nhiém sumg lén, hoae lay nhiém dudng ho hip trén, hoac cé bénh sir viem nigu dao cap tinh khong, - Triéu ching: bit dau c3p tinh, teigu ching la todn than sé, rét run, chan n, khong 66 stic, wy. trigu ching cue b6 thi c6 lay mhiém he thong tiét nigu va c6 trigu ching truc tang bi kich thich, = Xét nghiém: trong dich tuyén tign ligt 66 diy t€ bio mi, xét nghigm chat tiét ra 6 nigu dao va nudi cay vi Khuan thi c6 thé phat hién ra vi khudn gay bénh; xét nghi¢m nude tiéu 3 cée 1A duong tinh; soi nuge tiéu bing kinh hién vi thi thay nbiéu bach cdu va té bao ma. 32Kidm tra trye trang: c6 thé sis duge tuyén tién ligt sumg to, bbé mat tron tru 66 quy luat, déng thd khi sé vao thi dau mét cdch 16 rang, khi hinh thanh sung c6 mi, thi cé cdm gide séng dong. 29. Khi bi viem tuyén tién liét cp tinh Lam thé nao dé c6 thé chon duge duge phdm khang khudn mot céch hop If? ‘Trong thudc khdng sinh, duy chi cé Sulfamethoxazole (SMZ) v6i vien hén hop Trimethoprim (TMP), 6 thé dat ti néng 6 cao, vién phiic hap c6 tée dung khang khudn r6 rét, nén chon n6 18 loai thude dau vi. Céch diing: méi ngay udng 2 lin, mi la 2 vien (méi vién c6 chia TMP 80mg, SMZ 400mg). Ngudi ma qua digu tri néu vi khudn c6 man cm 46i véi loai thude may, trigu ching cé chuyén bign t6t, thi c6 thé uéing lien tuc trong 30 ngay, nhim dé phdng chuyén thanh chting viém man tinh. Néu nhur ngudi khong thé ding duge TMP, thi cé thé ding ampicillin cong gentamycin tiém bap hod truyén vao finh mach, sau mét tufin 18 thi ding thuéc khdng sinh vien dé uéng (axit pipreridine, tetracyline, erythromycin, v.v.) ding true tip, di mot ligu trinh 18 mot thing. 33PHAN DI - PHI DAI TUYEN TIEN LIET 30. Thé nao goi la ph dai tuyén tién ligt? Phi dai tuyén tién lit con goi 1a tang trudng tuys tin ligt, 1A mot loai benh thutng gap & nam gidi cao tuéi, cZing 1a mot trong hing bénh ngoai khoa tiét nieu thudng gap. Tuyén tién ligt gidng mtu co quan khdc cia co thé, cling c6 qué trie pide trign, thanh thuc r6i gia yeu. Tuyen tién fet truéng thanh cham chap tis khi m6i sinh ra dén tu6i thanh nién; sau thé ki thanh nin t6e do trudng thanh ting nhanh, din dan hoan thién phat duc; giai doan tudi tir 30-45 thé téch duy tri én din; sau dé xuat hién hai lovi xe huéng, mot s6 ngudi cé xu hudng teo lai, the tich tuyén thé co nhé lai, mot s6 ngudsi khéc c6 xu hudng tang len, thé tich tuyen thé din din phinh to, hinh thanh bénh phi dai tuyén tién ligt lank tinh 31. Tile phat sizh bénh phi dai tuyén tién ligt nhu thé nao? ‘Vé co ban bénh phi dai tuyén tién ligt 18 bénh thude vé ngudi cao tuéi. Con nguéi tuéi tho ngay cing duge ning cao thi, tf Ie ‘bénh tat theo tudi tac ma ting dan lén. O cde nude Au, Mi, bénh nay rat thutng gap. Thee sé iiéu mot té gidi phdu tit thi 6 nude ngodi, 1 ig dan Ong trén 50 tudi mac bénh phi dai tuyén tién ligt chiém hon mot nita, trong dé nguai 70 tudi chiém 75%. O Viet Nam chu o6 s6 ligu théng ke. 32. Bién déi bénh Ii cha yeu cita phi dai tuyén tién liét Ia gi? ‘Thong thuimg phi dai tuyen tign Jigt chia lm 2 ting ndi ngoai, ngi ting 1a bao gém tuyén niém mac va tuyén duéi niém mac nigu dao bao quanh nigu dao, ngoai ting Ja yen tién ligt. Gitta hai ting phan céch béi mang soi 34Phi dai tuyén tidn ligt chit yéu phat sinh & noi ting, doan phi dai bao gém trong pham vi tircd bang quang dén doan cuéi tuyén niém mac niéu dao va niém mac ha tuyén nigu dao cita tii tinh, xust hign nhiéu cde dau khép thé thit véi trung tam, sau dé kich thich b9i tng eéc t€ bao thugng bi lan can n6, déng thei xam nhap vio trong cia dau khép 4 tang truémg, hin thanh u tuyén co chat. Mo tng truéng dén ép céc md cia tuyén tién Het ra ben ngoai, t6 chic ciia wyén tién ligt bi dén ép nén phét sinh suy thodi, chuyén thanh mo soi, hinh thanh nhimg mang gid cimg aman tring xém. Dé 1 mé bi ngoai Khoa. C6 ngudi chia thinh phan té chile tang truéng khde nhau Lam S loi: tang truéng thé thit, tang trudng bap thit, ting trudng dang. u tuyén soi, ting trudng dang u tuyén thé thit, tang tnrng co chat (thanh phan soi va mach mau nhd). Cé tv ligu néu 16, trong tuyén tién ligt binh thudng, thé thit ban dau chiém 45%, sav khi tang trudng tang dén 60%, ma té bao thuong bi tuyén chi chiém 12%. Khong nhing mo bap thit ting trugng ma tinh ning hoat dong cita bo mAy 18 bao trong co te bao cling tang trudmg gp 3 ldn so v6i binh thutng. Vi vay, c6 thé cho ring ting trugng co chit 1A 3c tung bénh If quan trong cba benh phi dai tuyén tién ligt. Loai tang teudng déu khép co chat nay duce nhan din 1a thank phan hay cim kich thich hormon sinh dye ni Meic do phi dai tuyéi tién ligt & mdi ngudi c6 khde nhau, binh thuting & mite 20 gam, tang them tir 30-80 gam, ciing c6 ngudi 100-200 gam. Vi tri bo phan tang truég rat quan trong, vi trf bo phan phinh khéc nhau anh hudng dén dutng nig cing khéc nhau. Thuémg thay nhdt 1a phinh thuy gitta va hai thuy ben, thuy trude rat it c6 biéu hién phi dai. Tuyén thé cla tuyén tién ligt phinb to ban than rit ft din dén su thay Adi 18 va sinh 14, nhung cé khi chi tang khoang 10 gam cting din dén téc nghén 35nghiém trong, né thu} gige phinh rit dé khién cia nigu do ip tic nghén. Nhiing bo phan div khép nay tang tradng, trén mat eft c6 thé thay thé dich mau tng x4m va mo tang truéng mau ving naa, déu cé thé coi la ching cit tham Khao chan dodn bénh Ii hoc. 33, Phi dai tuyén tién ligt sé din tot bien ddi bénh li cia duimg nigu? Phi dai tuyén tién ligt din dé nguyen nhan co bin bign déi bech Ivctia duimg nigu 18 tao thanh can tré phéin cita bang quang, bo phan bang quang bj cén trés din dén (rd thanh bénh Ki cla bang quang vi dudng niu tren (thuong nigu). Thdi Ki déu cia bénb, chite nang thay thé cia bing quang 467 v6i duimg thuong nieu vin dim bao te dung. Theo mic d6 cdn tré tang va thoi gian dai, bien déi benh Ii ciza dutmg tiét nigu cng ed nén 16 rang. Mate dé can tré nghiém trong khong hoan toan ti lé thuan véi tuyén thé ting truimg to hay nhd, ma lién quan tryc tip dén vi tri bo phan tang trrdng. Tang trudng thuy gid, thi biéu hign cd tri cla bénh xuat hign sém; tang trudng thuy ben , chi bigu hign 1am sang xudt hign tuong doi mudn, thug khong phét sinh hign tuong can trd, cling khong anh hudng tuyén thugng nigu, vi vay phinh hai thuy béa, gida déu c6 ké hd nhé hinh chit "V", nuéc tiéu c6 thé di qua Bitn d6i think bénh ff sé 1m bang quang chiu lién buy dau tign, khodng hai bén gay cita duimg din nigu vuor dai, cita cita dug dan nigu bj di chuyén ra phia ngo&i cng, dau tien phia sau cla khu tam gide xuat hitn edu nhé hay u rong. Dau tien co ép nude tiéu cia bang quang day Ién dé thay thé, n€u can tré khong dugc loai bé thi co ép nuséc tiéu sé mat di kha nang thay thé, véch bang quang trd nen mang, rng ra va khong c6 stée cang. Do co 36ép made tigu bang quang tang day, cé thé khién doan Sng ain nude tiéu & vich bing quang dai ra, cing nhdc, tao ra can tr co gidi cho Gng din niéu khi bai tiét. Sau khi bing quang mét df chic nang thay thé, doan éng din nigu & vach 1yi cd kha nang bj thu ngdn lai, xuat hién hign tuong chay nguoc. Nhing bién ddi nay déu din dén gia tang ap luc nguoc d6i véi tuy€n thugng nieu, cuéi cing dn dén than if nude va tén thuong cong nang than. 34. C6 nhimg loai hinh gidi phau ph) dai tuyén tién fiet nao? Phi dai tuyén tién Jige coy khong lign Tuy dén mo tuyén tin ligt chinh thie, nhung vin cé xu hudmg phan b6 dén céc thuy. Randall chia phi dai tuyén tign ligt thanh 8 loai hinh giai phd - Tang trudng thuy bén: doan niger dao myén tién ligt sinh ra bi ép, bign dang, udn khuic, Loai nay chiém 14,41% - Tang truéng phan lign hop sau hac ting trudng thu gitta Loai hinh nay chiém 13,96%. ~ Tang truéng thuy ben va thu gid: phinh ra phia bang quang ‘va nigu dao, dang nay chiém 17,12%. - Ping trudng thuy dui c6: nhd vé huéng bang quang, & trang thdi treo ri. Loai nay chiém 30,14%, ~ Loai ting trutng thuy bén v2 chuy duséi e6: chigm 21,62%, - Tang trudng chuy ben, thuy gitta va thuy dudi 6. ~ Loai tang truéng lien két tnudc, te loai thuy trude - Tang truéng phan lign hgp truéc (tiie thuy truéc), Phat bénh som nhat la cang truémg thuy gitta va thuy dudi 6, thudmg khong 50 tuéi; tang truéng thuy ben, hai thuy ben vA thuy dudi cé binh quan phét bénh cham hon khodng 10 nam; hai thu bén, thuy gitta déng thoi ting trudng thudng phat sinh ‘vao tudi sau 70,35. Tay y nhan dinh nguyén nhan gay ra phi dai wuyén tién ligt La i? C6 nhiéu lugn thuyét vé nguyén nhan fién quan dén phi dai twyén tidn fiet, nur thuyét Sinh vat hoc méi, thuyét Xo cting dong mach, thuyét vé Chimg viém, thuyé? Hormon, cho dén thuyét hinh thé con nguéti, chiing t6c, nhan 16 xd hot, nhdn 16 thay déi ché'd6 din dudng, w. Nhung dai da s6 déw chura duge cong ahan Ong 133, vi vay nguyén nhan dan dén bénh phi dai tuyén tién ligt dén nay vin cbn dang xem xét. ‘Trrde mat phiin Ion hoc gid cong nhan quan diém vé thuyéf Hormon, \i do Va: Ngudsi ct bé tinb hodr cir thai tré thi khong phat sinh bénkt phi dai tuyéin tién Viet; Sau khi da ct tinh hodn ma i phi dai tuyén tién ligt 06 thé xdy ra biém di thodi hos chite nang sinh duc; Ngudi mac benh phi dai tuyén tién Viet khi xét nghigm sinb hod thutmg kém theo tich tn bat thedmg cia dihy- droxyl testosterone trong hormon sinh dyc nam; Cé thé ding mo inh dong vat phi dai tuyén tién ligt do hormon, hing ngudi gid quan diém nay cho ring chic nang hormon cha tuyén tién ligt 18 mot b6 phan cia to’n bd harmon, foge 1 bg may higu tng eta hormon, Su phat duc cba cia tuyén tién ligt va su duy tri trang thai sinh lf dya vio hormon sink duc nam cé day di trong co thé, nhat 1a su can bang cla hormon sinh duc nam. va hormon sinh duc ni. Do vay c6 thé thay, nguyén nha phat bénh phi dai tuydin tién Jige vita c6 fién quan dén hocmon sinh dyc nam, vita ¢6 litn quan dén tée dung cita hormon sinh duc ni. Vi vay cé quan diém cho ring & giai doan cao tudi, su mat c4n bing gia hormon sinh dyc nam va hormon sinh duc nit cé thé Li nguyen nhan phat bénh phink euyein tign ligt, Tém lai, rude mat chi biet e6 hai nguyén nhan khong thé thie trong bénh nay 1a do sis t6n cai tinh hoan va tui téc cao, 3836. Dong y nhan dinh nguyén nhan gay ra phi dai tuyén ign Het 1a gi? ‘Thong thuimg, tidu tign thong suét dua vao su Fim viée bind thudng cia tam tieu (thuong Cieu, trung tiéy, ba tiga), ma ngudn 6c sez host dong cha tam tien dua vao tinh khi c6 & than. Float dong cita tam tiéu duy tri duge 14 nhd vio 3 tang phé, ti, than. ‘Trong qué trinh van hanh, chat dich thong qua thu nap cita da day, van chuyén ota 6, xu6ng phé'r6i dén than, sau dé chong qua chuéc nang hoat ding cite than, dich 43 duce tinb Joc quay tri vé phe r6i 1iy 46 t04 ra toan than, cin lai phén can duc di xuéng bang quang dé bai tiet ra ngodi co thé, YY hoe Trung Hoa cho ring, bénh nay phén nhiéu 1a tén thyong than tinh, bi ngoai th, hogc do cde nhan 16 noi ngoai ket hap, do van hinh va kif hod cba chét dich tam tiéy that thydng ma sinh ra, Néw phé mii kha nang loc xusing, dung dn nude khong thé thong suét xuéng bang quang; ti mat sy van chuyén, khong thé dura tinh chat quay tra vé va chit can duc xuéng; chic nang khy hog ciia than that thudng, ding mé khong tt; ngodi ra, gan ust khf we, tac af huyét, vy. anh burimg dén sir van hanh khi hod cita tam tigu ma din dén bénh bi déi, | Do vay c6 thé thay, vi tri benh & bang quang, ma co ban 1a 8 than 06 quan hé mat thiet véi phé, ti va gan. Nguyen nhan cita benh duge chia tim céc loai dui day: = Khong di chdn thi: met cndi qué 4, 3n udng khong diév dd, dn thuong khé 0 vi ining tigu, néng fi vi khong chita tr, tra ngai cho hoat dong cba bang quang, gay nén bit loi qué trinh khi hod, tiéu tign khong thé bai tiét binh thing phat sinh bf d&i; hode hur khi trong tiéu, Khong thé dua duge tint chat Jen cfing Khong thé dua chét cn duc xu6ng, vi thé ma bat Ipi cho tiga tign ~ Hut nguyén khi shan: ngudi cao tudi ca thé yéu hodc co thé 38mic bénh Iau ngay suy yéu, than duong hao tén, khong thé Lae chat dich béc hoi, din dén bang quang khong cdn chfc nang khi hod; hoc vi ha tigu tich nhiet, 1au ngay khong Hanh, tan dich hao tén, din dén than am he tén, lien luy dén bang quang, khi hod that thuémg ma phat sinh bénh. - Phé nhigt khi ung (phdi néng nghén khi): phéi wring a nhit, tan dich bi nung khé héo, phé khf khong thé thodt ra, Lam mét su thong suét cha dutmg chay, chiic nang vin chuyén xuéng cla bang quang, con thuong tieu, ha tidu déu bé tr vi nbigt t&, sinh ta bi dai. - Thdp nhigt lan xudng: thap ahigt tiém tang, rot xudng bang quang, khign bat Igi cho viée khf hod ciia bang quang, tiéu tien khong thang, din dén bf dai. ~ Gan wat khi tré, that tink khong diéu hoa, gan khi tich tu, bai tit khong kip, tit d6 anh hung chiic nang van hanh va khi hod cia chat dich tam tieu, dim dén khong thé thong suét dung dn rude, hinh thanh bi di. - Tac nigu dao: st mau khong tan: ngung dong thanh khéi, cin tra dutmg din nude, tigu tign khé ra, dé Jae thi than bi déi, 37. Chuing phi dai tuyén tién ligt va chimg bi dai la mot? Biéu hign chit yéu cia phi dai tuyén tién lige 1A bai tiet nude tigu gip khé khan va bi ddi, nen duge xép vao pham tri bf déi trong y hoe. Trong Déng y goi l& /ong bé: “long” [a ching tiéu tién khong thong, tiéu duge it, ngét quéng, bénh tinh phat irign wrong d6i cham; "bé” 12 tiéu tign gap can we, tiéu tien tig, chit mét, ben tinh tong déi cap. Hai ching déx phin anh su bai tiét khé khan, tuy mic do c6 khée nhau, nhumg thudng hop Iai 1a long be. Trong Tay y, bi dai bao gém rat nhiéu trigu chimg, nhu phi dai 40tuyén tién liét, sbi dudng tiet niéu, u duong tidt nigu, nigu bé thin kinh, nhim d6c nude tiéy, 16n thuong dutmg tiét nig, hep dung, tiét nigu cing véi bi Adi, Khong c6 nude tiéu xust hien do co giat Vang co, déu duge xép vao pham vi bi dai. Néu khong kip thoi xit 1 ten sang, dhuimg din dén can té dutmg tiét nigu, dng thoi xay sa vido nhiém, inh thank ket s6i, cudi cing xay ra bin ching bgnh If ding nigu tig, khién wn thuong chiic nang than, xust hign tring déc tiét nigu man tinh, ww tham chf din dén hau qua nghiem trong din d¢n chét nguisi do bi bit dudmg rigt nigu 38, Vi sao phi dai tuyén tién liét rat dé din dén viem nhiém dudng Get nigu? Khi mac bénh phi dai tuyén tign lit, cita ra cha bing quang bj ép, nie la co ép cite bang quang thu hep qua mtic, khién nude tiéy Khéng thé bai tigt hét ra ngodi, cdn s6t lai. Khi dé bang quang da & trang thai mat di chife nang thay thé. Trén lam sng thu’mg co} hien tugng sét nude tig TA chi tieu quan trong dé danh gié mic dg agitiers trong va qué trinh can tré phan cita ra cia bang quang. ‘S6t nude ti€y 12 mi trudmg Hf neimg dé vi Khudn phat crién, cong them tén thuong ox ché phdng ngy cita niém mac bang quang, nén dé din dén viém nhiém dutmg nude tiéu, Nhimg viém nbiém thudmg thay [A viém tuyein tién Tiet, viém nigu dgo bang quang, viém mii chia tinh tring va viém dé chan. Nguyén nhdn din dén viém nhiém o6 thé do vi khudn cé sin & trong nigu dao cia nguisi Kho& manh binh thudmg gay ra, ciing cé thé tr tuyén dich bach fuyet, tir dudmg nugt va dn mau lan ra, 39. Vi sao phi dai tuyén tién ligt gay ra khé khan cho viée i tiéu? Hoat dong co bin cia bai tit nudc tiéu binh thudng 1a su co. bop cita corép bing quang va stic can cia nigu dao phi hop nhip a