PROGRAMOWANIE KONTROLERA HYDRAULICZNEJ MASZYNY WYTRZYMAO CIOWEJ MTS Z U YCIEM MODUU MPT

MATEUSZ MICHNIAK PAWE MUCEK PIOTR SOMKA Mechanika i Budowa Maszyn, 2 rok Opiekun naukowy: dr in . Wacaw Ku

Streszczenie. Artyku dotyczy programowania przebiegw hydraulicznej maszyny wytrzymao ciowej MTS z u yciem moduu MPT (Multi-Purpose Testware). Przedstawione zostay wybrane procesy pozwalaj ce na tworzenie r nych programw, w zale no ci od potrzeb badawczych. W artykule zawarte zostay dwa przykadowe programy: wyznaczenie moduu Younga w prbie statycznego rozci gania oraz badanie dynamicznej odpowiedzi amortyzatora. 1. Wprowadzenie

Hydrauliczna maszyna wytrzymao ciowa firmy MTS zainstalowana w Laboratorium Zastosowa Metod Sztucznej Inteligencji KWMiMKM jest wyposa ona w specjalistyczne oprzyrz dowanie zapewniaj ce szeroki zakres wykonywanych bada i pomiarw. Wyposa enie maszyny wytrzymao ciowej stanowi m.in.: x dwukanaowy cyfrowy kontroler FlexTest SE wraz z komputerem i oprogramowaniem MTS MPT i TestWorks, x zasilacz hydrauliczny o wydajno ci 62 litry/min, x siownik o skoku 150mm i maksymalnej sile 100kN, x siownik o skoku 150mm i maksymalnej sile 25kN, x st wraz z ram do ktrej przymocowany jest siownik 100kN, x uchwyty hydrauliczne z mo liwo ci mocowania prbek paskich o grubo ci od 0 do 14 mm oraz prbek okr gych o rednicach od 6 do 15 mm, x ekstensometry: video, liniowy, rednicowy, szczelinowy. Wyposa enie maszyny umo liwia przeprowadzanie bada zarwno rozci gania statycznego, jak rwnie bada zm czeniowych nisko i wysoko-cyklowych. Oprcz standardowych, mo na rwnie przeprowadza badania ze skomplikowanym przebiegiem obci e np. odtwarzanie oddziaywania testowej drogi na komponenty samochodowe. Aplikacja MPT pozwala na tworzenie programw skadaj cych si z wielu instrukcji steruj cych maszyn , reagowanie na zdarzenia w obr bie maszyny (np. przekroczenie zadanej warto ci siy, zerwanie prbki), stosowanie polece warunkowych. Aplikacja MPT zawiera graficzny edytor programw. W artykule omwiono edytor programw oraz przedstawiono dwa przykady. Pierwszy dotyczy wyznaczania warto ci moduu Younga w statycznej prbie rozci gania z u yciem ekstensometru liniowego. Drugi przykad to demonstracja cz ci mo liwo ci zadawania przebiegw o r nych parametrach z u yciem oprogramowania MPT. W drugim przykadzie badano amortyzator gazowy. 59

2.

Edytor programw MPT Modu MPT wyposa ony jest w graficzny interfejs u ytkownika. Podstawowym elementem pozwalaj cym na tworzenie programw jest paleta procesw (Rys. 1). Kategorie procesw: a) Command Processes procesy steruj ce serwozaworami poprzez kontroler, pozwalaj ce zadawa przebiegi przemieszcze , si, odksztace , na badanych elementach, b) Data Acquisition Processes procesy pozyskuj ce dane z czujnikw (siy, przemieszczenia, odksztacenia), c) Event Processes reakcje na sygnay zdarze z maszyny, d) External Control Processes kontrola zewn trznych urz dze , e) Other Processes pozostae procedury, m.in. instrukcja warunkowa, grupowanie procesw, wy wietlanie wykresw.

Rys. 1. Paleta procesw Procesy zastosowane w przykadowych badaniach: Proces Command Segment definiuje funkcj monotoniczn , poziom startu i ko ca, czas narastania definiowany jest przez u ytkownika,

Proces Command Cyclic definiuje funkcj skadaj ce si z dwch pojedynczych segmentw powtarzaj cych si zadan liczb cykli, z zadan amplitud oraz cz stotliwo ci , Proces Command Sweep umo liwia zmian cz stotliwo ci funkcji w czasie w sposb liniowy lub logarytmiczny, amplituda funkcji jest staa, Proces Timed Acquisition rejestruje wyniki wybranych sygnaw w okre lonym przedziale czasowym albo o okre lonej cz stotliwo ci. Podczas definiowania procesu mo na zdefiniowa czas mi dzy pobieraniem danych lub poda cz stotliwo akwizycji, Proces Data Display tworzy wykresy danych z wybranych sygnaw i przedstawia je podczas trwania do wiadczenia na ekranie. Z t procedur mo na bada zachodz ce zdarzenia na zo onych cie kach danych. Przy zadawaniu przebiegw funkcji, wi e si je z okre lonym kanaem steruj cym, mo e to by np. sterowanie si , przemieszczeniem, odksztaceniem. 3. Wyznaczenie moduu Younga podczas statycznej prby rozci gania

W przypadku materiau liniowo spr ystego zachodzi zwi zek mi dzy napr eniem , a odksztaceniem , dla jednoosiowego rozci gania, zwany prawem Hookea: = E (1) gdzie E staa spr ysto ci materiau, zwana wspczynnikiem spr ysto ci podu nej lub moduem Younga, w MPa. Wyznaczenie moduu Younga polega na przeprowadzeniu prby, podczas ktrej prbka rozci gana jest ze sta (ma ) pr dko ci . W trakcie prby mierzona 60

jest warto siy dziaaj cej na prbk oraz warto odksztacenia z u yciem ekstensometru liniowego. W celu przeprowadzenia badania utworzono procedur badawcz , przedstawion poni ej. Widok edytora procedur MPT Zastosowany proces / ustawienia Przy wyznaczaniu moduy Younga zastosowano 3 procesy: - Timed Acquisition - Command Segment - Data Display

W procesie Timed Acquisition wybrano 4 rodzaje sygnaw zapisywanych podczas do wiadczenia. P niej zostay one wykorzystane do wyznaczenia moduu Younga. Zapisywano: - przemieszczenie (Ch 1 Displacement) - sia (Ch 1 Force) - czas (Time) - odksztacenie (Ch 1 Ext_Strain) W ustawieniach procedury Command Segment wskazano czas(10min) i zmian przemieszczenia o 10mm (co daje szybko rozci gania 1mm/min)

Przykadowy fragment zale no ci napr enie-odksztacenie, uzyskany dla prbki stalowej pi ciokrotnej o rednicy 5mm, przedstawiono na Rys. 2. Krzyw uzyskan podczas do wiadczenia aproksymowano prost , ktrej wspczynnik kierunkowy jest warto ci moduu Younga E=204,33GPa.

Rys. 2. Fragment wykresu zale no ci napr enie-odksztacenie (zakres spr ysty) 61

4.

Badanie amortyzatora gazowego

Przeprowadzono badanie amortyzatora gazowego TOYOTA HB24 dla wybranego przebiegu. Celem badania nie byo okre lenie parametrw amortyzatora, lecz przedstawienie mo liwo ci kilku procesw MPT w zakresie sterowania funkcj sygnau przemieszczenia. Procedura skadaa si z nast puj cych krokw: a) proces Command Segment, przemieszczenie toka amortyzatora o 60 mm w czasie 6 sekund (po zako czeniu procesu poo enie w poowie skoku toka), b) proces Command Cyclic, o parametrach: cz stotliwo 0,2 Hz, amplituda 20 mm, liczba cykli 5, dla sygnau przemieszczenia, c) proces Command Sweep o parametrach: skok cz stotliwo ci 0,25 Hz/sek, amplituda 1 mm, zakres zmiany cz stotliwo ci 1-10 Hz, d) proces Command Cyclic, o parametrach: cz stotliwo 0,5 Hz, amplituda 25 mm, liczba cykli 25. Wykres warto ci siy reakcji amortyzatora na zadawane przemieszczenia pokazano na Rys. 3. Literami a, b, c, d oznaczono zmiany si i przemieszcze podczas wykonywania poszczeglnych procesw.

Rys 3. Zale no siy w funkcji przemieszczenia podczas badania amortyzatora 5. Podsumowanie

Oprogramowanie MPT, w ktre wyposa ona jest maszyna hydrauliczna, pozwala na przeprowadzenie szerokiej gamy bada . Mo liwo definiowania procedury skadaj cej si z wielu typw przebiegw oraz sterowanie dowolnym sygnaem pozwala na tworzenie skomplikowanych procedur badawczych. W artykule przedstawiono dwie przykadowe procedury badawcze. Literatura 1. B k R., Burczy ski T., Wytrzymao materiaw z elementami uj cia komputerowego, WNT, Warszawa, 2001. 2. 793 Utility Software, MTS System Corporation, Eden Prairie, Minnesota, 2008. 62