Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
#63 /juni 2011
Voorwoord
De artikelen in deze editie van Oikos Nieuws lijken een bont geheel te vormen: religie, sport, geweld en klimaat. Toch passen ze allemaal bij Oikos missie om bij te dragen aan veranderingen in de Nederlandse samenleving, gericht op rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd. Voor veel mensen maakt de actieve of passieve sportbeoefening volop deel uit van de kwaliteit van het bestaan. Zonder sport leven ze niet goed. Als het dan lukt om fair play te verbinden met fair trade, kunnen we spreken van een prestatie van formaat. Fair Trade is zo voor n dag realiteit geworden in het leven van de profvoetballers van MVV en Fortuna Sittard en hun supporters in Maastricht en Sittard. Vanuit het Nederlandse polderlandschap gezien, is verwoestijning een abstract thema, ver van ons bed. Maar als een avonturier op alle mogelijke manieren verslag doet van haar reis door Mali, komt klimaatverandering heel dicht bij. Ze laat ook mensen aan het woord die vertellen hoe ze inspelen op de veranderingen in hun leefomgeving. De uitdaging is telkens om rechtvaardige en duurzame ontwikkeling zichtbaar, tastbaar, hoorbaar en voelbaar te maken. Het pleidooi voor religieuze empathie lijkt een wat ander karakter te hebben. Het hoofdartikel richt zich op het eerste gezicht vooral op de ontwikkelingswerkers van zowel de grote organisaties als de vele kleinschalige particuliere initiatieven. Ze kunnen beter bijdragen aan rechtvaardige en duurzame ontwikkeling, als ze al hun zintuigen open stellen voor religie. Natuurlijk hoeven ze van de weeromstuit zelf niet religieus te worden. Maar ze kunnen ook niet voorbij gaan aan de vraag naar de eigen geloofsovertuiging of levensbeschouwing, naar hun verhouding met andersdenkenden, tegenstanders of zelfs vijanden. De Wereldraad van Kerken sloot onlangs een Decennium tegen geweld af. Oikos was daar present, ondermeer met een workshop Dialogue for Peaceful Change. In het grensgebied tussen Soedan, Oeganda en Kenia blijkt voetbal een middel te zijn om het gesprek tussen de strijdende stammen te starten. De film Peace Beyond Borders laat hiervan iets zien. Oikos heeft bij de film een workshop voor Hogescholen en Universiteiten ontwikkeld. Deze veelzijdigheid van Oikos heeft onder andere van doen met de keuze om rechtvaardige en duurzame ontwikkeling dichtbij de leefwereld van onze doelgroepen te brengen. Vanuit de missie van Oikos zullen daar de veranderingen gestalte moeten krijgen. Juist die doelgroepen en hun leefwerelden zijn als gevolg van ontkerkelijking, ontzuiling en individualisering veelkleuriger dan ooit. Het is de kracht van Oikos om daar creatief op in te spelen. Maar de inzet was en is bijdragen aan rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd!
David Renkema Directeur Oikos
Op 21 april ging in het Louis Hartlooper Complex de film Peace Beyond Borders in premire. De film is opgenomen in het grensgebied tussen Soedan, Oeganda en Kenia en laat zien hoe verschillende nomadenstammen daar leven en hoe ze onderling diep in conflict zijn geraakt. Oikos ontwikkelde een workshop rond deze film in opdracht van de Nederlandse Sport Alliantie, die samen met IKV Pax Christi deze film liet maken.
De prachtige beelden die regisseur Nanno Jiskoot en zijn crew hebben geschoten nemen de kijker mee in de belevingswereld van de nomaden. Ook laat hij ze veel aan het woord: stellige uitspraken over de andere nomadenstammen, maar ook twijfel, genuanceerde opmerkingen en oproepen om te stoppen met de conflicten. In de woorden van de krijgers klinkt door in welke situatie het conflict zich bevindt: wantrouwen en angst bestaan nog altijd en tegelijkertijd is er voorzichtige toenadering en wederzijdse herkenning en respect aan het groeien. Lokale organisaties zetten zich samen met IKV Pax Christi en de Nederlandse Sportalliantie al jaren in om de nomadenvolken te ondersteunen bij hun zoektocht naar alternatieven voor de strijd waarbij hun gemeenschappen zoveel dierbaren verliezen. En van de activiteiten betreft een jaarlijks voetbaltoernooi tussen de stammen, waar de krijgers tevens met elkaar in gesprek gaan. De voetbalvrouwen passen hun strijdliederen aan de setting aan; ook zij bewegen in een nieuwe richting. Whycliffe Ijackaa Imoite is directeur van Seeds Of Peace Africa (SOPA) de lokale partnerorganisatie en initiator van het Peace & Sports programma. Imoite was aanwezig bij de premire op 21 april en beantwoordde vragen van het publiek over de wijze waarop er wordt samengewerkt en welke uitdagingen ze daarbij tegenkomen. Het is een complex conflict met veel actoren waar de nomaden bovendien niet altijd zelf invloed op kunnen uitoefenen. Dit is n van de onderwerpen die aan bod komen in de workshop die Oikos in opdracht van de NSA naar aanleiding van de film heeft ontwikkeld. De workshop wordt in combinatie met de film Peace Beyond Borders het komende jaar aangeboden op Hogescholen en Universiteiten. Voor de workshop heeft Oikos de expertise ingezet die is opgedaan met de conflictmethode Dialogue for Peaceful Change.
Ingeberte Uitslag
Het beroep van ontwikkelingsmedewerker is mooi, maar lastig. Het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling schreef een handboek voor Nederlandse ontwikkelingswerkers. In het boek Religie en Ontwikkeling: Handreikingen voor de praktijk wordt aandacht gevraagd voor de rol van religie in ontwikkelingssamenwerking. Dit is zowel voor religieuze als voor seculiere organisaties relevant.
Religie? Daar doen wij niet aan. Die reactie horen wij regelmatig als wij het praktijkboek Religie en Ontwikkeling aankondigen bij seculiere ontwikkelingsorganisaties. De reactie is begrijpelijk. Nogal wat Nederlandse organisaties zijn ontstaan vanuit een religieuze missie, maar hebben die veren inmiddels afgeschud en willen er ook niet meer mee geassocieerd worden. Zij benadrukken dat zij er voor alle mensen willen zijn, los van geloofsovertuiging. Ook willen zij hun ogen niet sluiten voor het onrecht dat uit naam van religie kan worden aangedaan aan onderdrukten, vaak vrouwen en armen. Een seculiere instelling kan alle schijn van partijdigheid vermijden door religie apart te houden van hun werk. Religie is iets wat hoort bij de priv over-tuiging van mensen, iets waar je als ontwikkelingswerker geen invloed op hoeft of mag hebben. Dat is een diep gewortelde en sterk gewaardeerde overtuiging van veel Nederlanders, of zij nu zelf gelovig zijn of niet. Maar is deze opstelling nog wel houdbaar? Op allerlei momenten in de keten van ontwikkelingssamenwerking kan een ontwikkelingswerker met religie te maken krijgen. Voor een groot aantal mensen in de wereld is religie niet weg te denken. Het is voor hen niet apart te zetten van de sociale en culturele context, maar ook niet van het economische, politieke en juridische terrein. Denk bijvoorbeeld aan gezondheidszorg. Niets is zo verbonden met religie als opvattingen over ziekte en dood. Denk ook aan onderwijs: geen betere plek voor het overdragen van religieuze normen en waarden dan het onderwijs. En onderschat ook niet de betekenis die gehecht wordt aan religie en spiritualiteit in het politieke domein, bijvoorbeeld als politieke leiders hun handelen rechtvaardigen met een verwijzing naar God. In ontwikkelingslanden zijn religieuze netwerken sterk verankerd in de maatschappij. Zij bereiken mensen van boven tot onder in de samenleving. Talloze religieuze organisaties en gemeenschappen zetten zich in voor het verbeteren van het lot van minderbedeelden. Alleen daarom al vraagt het thema religie de professionele aandacht van ontwikkelingswerkers. Daarbij komt nog een belangrijke signalering. Veel seculiere organisaties in ontwikkelingslanden doen uitermate belangrijk werk. Maar als gevolg van hun seculiere identiteit, krijgen ze vaak nauwelijks maatschappelijke en politieke invloed. Ontwikkelingsactiviteiten en religieuze activiteiten werken in een complex samenspel op elkaar in. Daarom is het van belang dat een ontwikkelingsmedewerker oog heeft voor de betekenis van religie. Daarbij maakt het in principe niet uit of iemand voor een seculiere of en religieuze ontwikkelingsorganisatie in Nederland werkt. Ook hoeft een medewerker niet zelf religieus te zijn om oog te hebben voor religie. Inlevingsvermogen is voor iedere ontwikkelingsmedewerker een belangrijke capaciteit. Inlevings-vermogen en gevoeligheid op het gebied van religie is daar een speciaal onderdeel van. We noemen dit religieuze empathie. Dit houdt in dat er aandacht en respect is voor de betekenis van religie voor de partner waarmee wordt samengewerkt. Kennis en gevoel voor de ingewikkelde rol die religie in de context speelt is daarbij onmisbaar. Door expliciet aandacht te besteden aan bepaalde aspecten, kunnen achterliggende opvattingen worden beter (h)erkend. Zo werden na de verwoestende tsunami van 26 december 2004 grote bedragen noodhulp overgemaakt aan de Samenwerkende Hulporganisaties. In Sri Lanka werden met dit geld stenen huizen gebouwd. Dit moest snel gebeuren gezien de ernst van de situatie. Bovendien wilden de donateurs snel resultaat zien. Om te laten zien hoeveel huizen er gebouwd waren, werden er fotos gemaakt. Er was echter een probleem: de Sri Lankanen wilden niet in de huizen wonen. Wat was er gebeurd? De grond waarop de huizen waren gebouwd, had via boeddhistische rituelen ingewijd moeten worden. Dit was niet gebeurd en daarom wilde men er niet wonen. Dit is een willekeurig voorbeeld waarbij religie een rol speelde zonder dat dit meteen duidelijk was. Meer kennis van de context had dit specifieke probleem wellicht kunnen voorkomen. Het kan ook gaan om opvattingen over het goede leven: wat vindt de partnerorganisatie echt belangrijk als het om ontwikkeling gaat en hoe kunnen die Lees verder >
Door een blinde vlek voor religie kan effectiviteit van Westerse interventies verloren gaan. Hoe kun je veranderingen verankeren als je geen oog hebt voor wat mensen zelf drijft? Zo werd in een sloppenwijk in Zuid-Afrika een nieuwe kooktechniek gentroduceerd, waarbij mensen niet meer op hout hoefden te koken en daardoor brandstof bespaarden. Toch gebruikten de vrouwen de nieuwe kooktoestellen niet. De rol van vuur bij het koken bleek voor hen essentieel. Via het vuur vereerden zij hun voorouders. De Technische Universiteit Delft ontwikkelde toen een vuurstoof die veel minder brandstof nodig had en veel minder CO2 uitstootte. De CO2 emissie die zo werd verminderd, werd in wereldwijde emissierechtenprogrammas opgenomen.
ten tot verdeeldheid, tot het in stand houden van onrechtmatige praktijken, zoals gender ongelijkheid, apartheid en kasteverschillen. Dan is de vraag hoeveel verschil in visie aanvaardbaar is. Het is niet altijd eenvoudig om hier antwoord op te vinden. Waar liggen de grenzen? De Universele Rechten van de Mens vormen voor de meeste organisaties de belangrijkste leidraad. Maar dat betekent niet dat religie daarmee buiten beschouwing of buiten de discussie kan blijven. Het thema religie en ontwikkeling zoals het Kenniscentrum dit aan de orde stelt, moet niet worden verward met een vorm van zending in de zin van iemand willen bekeren tot een bepaalde religie. Als je het thema daartoe zou verengen, mis je de clou. Wel wil het boek aandacht vragen voor de betekenis van de factor religie, zowel in de context waarin een ontwikkelingswerker werkt, als voor de gesprekspartner. Daarbij is het ook belangrijk om na te gaan hoe je zelf denkt over religie. Dan is het soms misschien wel belangrijker om na te denken over de vraag hoe seculier je bent, dan over de vraag hoe religieus je bent. Het praktijkboek drukt dit uit in drie mottos: Heb oog voor religie; luister goed en stel je oordeel uit; wees je bewust van je eigen wereldbeeld en hoe dit jouw kijk op religie benvloedt. Weinig is zo complex als de wereld van ontwikkelingssamenwerking. Religie maakt dit nog ingewikkelder. Maar om met de woorden van Madeleine Albright (voormalige minister van Buitenlandse Zaken in Amerika) te spreken: het wordt ng complexer als je religie buiten beschouwing laat.
Welmoet Boender
doelen verwezenlijkt worden met de middelen die de verschillende partijen ter beschikking staan? Vanuit het besef dat het voorstel van de partnerorganisatie voorop staat, begeleidt de Nederlandse relatiebeheerder het proces en luistert, vertaalt, wikt en weegt. In dat proces probeert de ontwikke-lingswerker de situatie van de samenwerkingspartner in te schatten. Maar een ontwikkelingswerker ontkomt ook niet aan het seculiere wereldbeeld van de Westerse samenleving waardoor hij zelf gevormd is. Ook dit geldt zowel voor medewerkers van religieuze als van seculiere organisaties. Daarom gaat het in het praktijkboek Religie en Ontwikkeling niet alleen maar om de context en de opvattingen van de partner. Het boek gaat ook in op de opvattingen van de medewerker zelf en de organisatie waar hij of zij werkt. Religieuze en seculiere ontwikkelingsorganisaties in Nederland kunnen weliswaar verschillende normatieve opvattingen en wereldbeelden hebben, maar voor beide geldt dat ze nooit neutraal zijn en dat ze in het veld onherroepelijk met de factor religie te maken krijgen. Ontwikkelingssamenwerking is mede gericht op het gezamenlijk nastreven van wat goed gevonden wordt. Soms botsen de opvattingen van de Nederlandse organisatie met die van partnerorganisaties in ontwikkelingslanden. Religie kan in zon botsing een belangrijke factor zijn. Religie kan immers ook aanzet-
Het aantal eco-kerken (www.earthministry. org) groeit, als bijdrage van de kerk tegen het geweld tegen de aarde. De kerk is nog steeds zoekende naar het antwoord op het geweld in de markt. De globalisering, de bankiers en het systeem als schuldige aan te wijzen voldoet steeds minder. Het systeem, dat zijn wij zelf, zegt Konrad Raiser, voormalig secretaris generaal van de Wereldraad. Als wij het systeem willen veranderen, dan zullen wij moeten beginnen bij ons zelf. Laten wij beginnen onze hebzucht te beperken. Misschien dat het Boeddhisme ons daarbij op weg kan helpen met zijn mantra: Het gaat er in het leven om te weten wat genoeg is en daar tevreden mee zijn.
Michiel Hardon Lid Dagelijks Bestuur Oikos
Over Oikos
Oikos
Stichting Oikos is een oecumenische organisatie die zich sterk maakt voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling. Oikos spoort politici n burgers in Nederland aan om actie te ondernemen tegen armoede en onrecht in de wereld. Oikos doet dit door campagnes, lobby, workshops en diverse activiteiten uit te voeren rond verschillende themas. Oikos doet ook onderzoek naar de oorzaken van armoede en hoe deze het beste kan worden bestreden.
Bestelformulier
ik bestel:
Algemene folder Oikos (gratis) Oikos Jaarverslag 2010 (gratis)
nederlands english
Oikos zoekt vrienden Wervingsfolder Vrienden van Oikos (gratis) Publicatie De Omgekeerde Wereld ( 6,95)* Praktijkboek Geloofwaardige Globalisering ( 2,50)
Boek Uitsluitend Participatie, onder redactie van Hielke Wolters en Greetje Witte-Rang ( 17,50)* Boek Economie van de eerbied door Roelf Haan ( 14,50)* Boek Van grenzen weten onder redactie van Koo van der Wal en Bob Goudzwaard ( 17,90)* Boek Leven alsof t niet op kan door Christiaan Hogenhuis ( 14,90)* Boek Tegenpolen door Bernice Notenboom ( 19,90) Praktijkboek Religie en Ontwikkeling. Handreikingen voor de praktijk. ( 12,50) Oikos Nieuws Kwartaalblad (gratis) DVD Ons IJs Smelt ( 7,50)* Moving Forward Publicatie Migranten en Ontwikkelingssamenwerking (gratis) Informatiefolder Dialogue for Peaceful Change (gratis)
Voor een volledig overzicht van publicaties kunt u contact opnemen met het secretariaat van Oikos of raadpleeg de website.
Oikos krijgt al vanaf de oprichting financile steun van de Vrienden van Oikos. Zij maken een deel van het werk van Oikos financieel mogelijk. Met de bijdragen worden nieuwe themas opgepakt en projecten genitieerd. Nog geen Vriend van Oikos? Vraag dan de folder aan via het bestelformulier. Maar u kunt ook rechtstreeks een gift overmaken op giro 2324411 t.n.v. Stichting Vrienden van Oikos. Wij stellen uw betrokkenheid zeer op prijs.
stuur het bestelformulier naar: oikos antwoordnummer 51008 3501 vb utrecht u kunt uw bestelling ook via e-mail versturen: oikos@stichtingoikos.nl
#63 / juni 2011
DPC-training tijdens IEPC in Jamaica In mei organiseerde Oikos een workshop in Dialogue for Peaceful Change tijdens de International Ecumenical Peace Convocation (IEPC) in Jamaica. Deze bijeenkomst vormde de afsluiting van de Decade to Overcome Violence (20012010), die door de Wereldraad van Kerken was uitgeroepen. Tijdens de uitgebreide DPC-workshop, die drie dagdelen besloeg, leerden de deelnemers de eerste beginselen van deze conflicthanteringsmethode. Lees verder op pagina 7
Agenda
28 september 2011 Kenniscentrum-Debat Het Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling organiseert op 28 september in Den Haag een debat over moraal, religie en internationale samenwerking met medewerking van oud-minister Joris Voorhoeve en Cordaid directeur Ren Grotenhuis. kijk voor actuele informatie op www.stichtingoikos.nl
ID-Challenge 2011
De Ideeenwedstrijd voor Migranten & Ontwikkelingssamenwerking heeft een nieuw jasje gekregen: ID-Challenge. De ID-Challenge richt zich niet alleen op migranten, maar ook op studenten. De beste plannen voor een ontwikkelingsproject komen in aanmerking voor prijzen varirend van 2.500 tot 7.500. De deadline voor het indienen van projectplannen ligt op 30 oktober. De prijsuitreiking vindt plaats op 17 december. Kijk voor meer informatie op www.id-challenge.nl.
Colofon
Oikos Nieuws is het kwartaalblad van Oikos. Vrienden van Oikos ontvangen het blad gratis. Overige abonnees wordt n maal per jaar gevraagd een vrijwillige bijdrage te geven. Ontwerp & layout In Ontwerp, Assen Productie Nilsson, Goes Eindredactie Rogier van der Weijden Fotografie Tim Dirven/Panos (p.1, 4 en 5), Patrick van der Sande (p.2), MVV (p.3), JISK Film (p.3), Michiel Hardon (p.7), Paul Muego (p.8).
Administratie Oikos Postbus 19170 3501 DD Utrecht T (030) 236 15 00 oikos@stichtingoikos.nl www.stichtingoikos.nl
Jaarverslag 2010
Het jaarverslag van Stichting Oikos is vanaf heden beschikbaar. Het publieksjaarverslag informeert u over een groot aantal projecten die Oikos uit heeft gevoerd in 2010. Om onnodige kosten te voorkomen, sturen we het jaarverslag alleen op verzoek toe aan de Vrienden van Oikos en abonnees van Oikos Nieuws. U kunt het jaarverslag in de papieren versie opvragen bij het secretariaat van Oikos. Maar u kunt het jaarverslag ookeenvoudig downloaden op www.stichtingoikos.nl/jaarverslag