SVL TOPLUM KURULULARI N HUKUK EL KTABI

Hazrlayan

Orhan Kemal Cengiz

Editr

Tora Pekin
Dzelti

Sevim Gzc Ezen

Yayma Hazrlayan

Gamze Gker
Grafik Tasarm

Banu etinta
Basm

Odak Ofset
AUSTOS 2007, ANKARA

Bu yaynn ieriinden yazar sorumlu olup, hibir ekilde kitap Avrupa Birliinin grlerini yanstyor olarak alglanmamaldr.

NDEKLER
SUNU A. TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER
BLM I. KURULU LEMLER 1. Dernek nasl ve ne zaman tzel kiilik kazanr? 2. Tzel kiilik kazanm bir dernek hakknda valilik tarafndan dernein kapatlmas iin cumhuriyet savclna bavuruda bulunulmutur. Dernek, ilk genel kurul toplantsn henz yapmamtr. lk genel kurul toplantsn gerekletirmek iin kapatlma isteminin sonulanmas gerekli midir? 3. Bir travesti dernei kurmaya alyoruz. Ancak, Dernekler Mdrlne gittiimizde ecinsel, travesti ve lezbiyen kelimelerinin tzkte ve isimde kullanlamayaca sylendi. Dernekler Mdrlnn aklamas doru mudur? Bu durumda ne yapabiliriz? 4. Cinsel ynelime ilikin bir dernek kurmak iin nasl bir yntem izlemek gerekir? 5. Trk ve Yunan yzcleri olarak bir Trk-Yunan dernei kurmak iin nasl bir yntem izlememiz gerekir? 6. Vakf nasl kurulur? 7. Vakflarla ilgili zellikle yeni mevzuat konusundaki bilgilere nasl ulalabilir? Bu konudaki yaynlar ve internet adresleri nelerdir? Uygulamadan kaynaklanan sorunlara ilikin bilgi kaynaklarna nasl ulalabilir? BLM II. ADRES, KAMET, DERNEK VE VAKIF BNASI 8. Bir dernein, meskenlerin olduu bir apartmanda bulunmas sorun yaratr m? Dernein apartmanda mesken olarak kaytl bir dairede olmas ile tapuda i yeri olarak kaytl bir yerde bulunmas arasnda bir fark var mdr? Hangi koulda kat malikleri dernek aleyhine tahliye davas aabilirler? Binada baka i yerlerinin bulunmas durumu deitirir mi? 9. Yeni kurulacak bir dernekte, bir dernek yesinin ev adresi, dernek adresi olabilir mi? Bu evin kiralk olmas bir sorun yaratr m? 10. Bir apartmanda dernek lokali aabilmek iin, apartman sakinlerinden iki kiinin onay vermemesi durumunda bavurabileceimiz hukuki yollar nelerdir? 11. Vakf hizmet binas olarak kullanlmak zere kiralanan bir binada yaplan tadilatn Deprem Ynetmeliine aykr olmas hlinde, belediyenin ceza tahakkuk ettirmesi ya da bina iin ykm karar almas mmkn mdr? 12. Belediyenin ikamet ettiimiz bina iin verecei ceza ve ykm kararnn yazl olarak bildirilmesi zorunlu mudur? 13. Belediye, ikamet ettiimiz yer iin idari para cezas ile birlikte ykm karar verebilir mi? 14. Belediye encmeninin para cezas ve ykm kararna kar hangi hukuki yollara bavurulabilir? 23

23

25 26 29 32 35

41 43 44 48 49 50 50

BLM III. DERNEK TZ, VAKIF SENED, KARARLAR, FAALYETLER VE YNETSEL LEMLER 15. Kamu yararna alan bir dernek saylmak iin ne yapmak ve nasl bir usul izlemek gerekir? 16. Bilindii zere, Trkiyede din kurumlarn ayr birer tzel kiilii bulunmamaktadr. Kilisemizin tannmas amacyla bir dernek kurduk. Derneklemenin tannma srecine ne gibi yararlar vardr? 17. Kilise binas ve dernek ofisi ayn alan iinde olabilir mi? 18. Dernek kapatlacak olursa dernek binas ak tutulabilir mi? 19. Dernek yeleri dndaki insanlar da dernekte bulunabilir mi? 20. Dernek sand nasl kurulur? Bu sandklarn tabi olduu kurallar nelerdir? 21. Derneklerin, dernekler il mdrlklerine yapmalar gereken bildirimler ve bu bildirimlerin sreleri konusunda bilgi verir misiniz? 22. Dernekler tarafndan sreli yayn karlmas mmkn mdr? Sreli yaynlarn zerinde yayn organ ibaresinin bulunmas hlinde hukuki-cezai sorumluluk oluur mu? 23. Dernekler pansiyon aabilir mi? Dernekler ve turizmle ilgili olarak mevzuat asndan nelere dikkat etmemiz gerekmektedir? 24. Derneimiz yeleri iin ngilizce kursu dzenlememiz mmkn mdr? Kurs dzenlemek iin yapmamz gerekenler nelerdir? Mill Eitim Bakanl (MEB) byle bir kursa karabilir ya da kursu denetleyebilir mi? MEBe bal bir okulun snfn bu ama iin kullanabilir miyiz? 25. Dernek veya vakflarn, yelerine veya ye olmayan kiilere eitim ve bu eitimin sonunda da bir sertifika vermesi mmkn mdr? Bu konuda izlenmesi gereken hukuki bir yol var mdr? Hangi makamlara bavuru yapmak gerekir ve bunun artlar nelerdir? Bu eitim ve sertifika programlarnn cretli veya cretsiz yaplmas arasnda bir fark sz konusu mudur? Bu eitimin trne gre yaplacak bavuru ve izlenecek usul farkllk gsterir mi? 26. ocuklar zerine alan bir vakf olarak eitim konusundaki faaliyetlerimizde, gecekondu blgesinde 6 ya grubu ocuklara ynelik, belediyenin de desteini alarak, bir snf amak istiyoruz. Bu snfta 25 yoksul ailenin ocuuna cretsiz olarak haftada be gn eitim vermek istiyoruz. Bunu gerekletirmek iin nasl bir yol izlemeli ve hangi makamlardan izin almalyz? Yine, bu eitim ii iin retmen altrmak istiyoruz; bu konuda ayrca yapmamz gereken bavurular var mdr? Bu retmeni nasl bir szlemeyle altrabiliriz? Szn ettiimiz ilemlerin usulne uygun yaplmamas hlinde ne gibi yaptrmlar ngrlm bulunmaktadr? 27. Dernek olarak bir konferans gerekletirmek istenildii takdirde, bu faaliyet Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu kapsamnda mdr? Dernein yapaca faaliyetlerin dernek adresinde veya dernek dnda yaplmas, izin ya da bildirim asndan farkllk arz eden bir durum mudur? 28. Dernek merkezi dnda yaplacak basn aklamas, toplant ve yry iin izin almaya gerek var mdr? Bu konuda izlenmesi gereken yasal prosedr nedir? 29. Uygulamada, 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 4. maddesinde kanun kapsam dnda bulunduu belirtilen kapal yer toplantlar, Emniyet Genel Mdrl tarafndan derneklerin sadece kendi yelerine ynelik olarak gerekletirdii kapal yer toplantlar olarak yorumlanmaktadr. Bu konudaki hukuki durum hakknda ayrntl bilgi verebilir misiniz?

55 57 58 58 59 59 63 65 68

71

74

77

80 82

85

30. Dernek tarafndan kampanya faaliyeti olarak alacak stant iin izin almak zorunlu mudur? Bu konuda izlenmesi gereken hukuki yollar nelerdir? 31. Vakf senedinin hukuka aykr olduundan bahisle dava alrsa, bu dava sresince tzk deitirilip eski bavuru devam ettirilebilir mi? BLM IV. YELK, YELERN HAKLARI VE YKMLLKLER 32. Derneklerin, yasal erevede yelerinden almak zorunda olduu bilgi ve belgeler nelerdir? 33. Dernein yedi kurucu yesinden biri kurucu yelikten ekildii takdirde, dernein yasal durumunda nasl bir deiiklik olur? 34. Dernek yesi olmayan bir kii dernek organlarna seilebilir mi? 35. Yabanclarn dernee ye olabilmeleri iin gereken artlar nelerdir? nceki ve yeni hkmler farkl dzenlemeler getirmekte midir? Bu konuda, TC vatandalarnn ye olmasnda farkl hkm ve usuller sz konusu mudur? 36. Derneklerde onursal yelik kararlar nasl alnr? Onursal yelerin hak ve ykmllkleri nelerdir? Aidat demeleri zorunlu mudur? Aidat borcunu dememesi nedeniyle dernek tznce yeliine son verilmesi gereken yelerimizi, yelikten karmak yerine onursal ye yapmamz mmkn mdr? 37. Devlet memurlar derneklere ye olabilir mi? 38. Mill Eitim Bakanlna bal olarak alan bir snf retmeninin dernek kurucu yesi ve dernek bakan olmas mmkn mdr? 39. Adli sicil kayd bulunan bir kii dernek yneticisi olabilir mi? 40. Adli sicil kayd bulunan bir kii dernee ye olabilir mi? 41. Bir dernek, ye olmak isteyen kiileri ye yapmama hakkna sahip midir? Bu konuda kamu yararna alan derneklerle normal dernekler arasnda bir fark var mdr? Dernek, dilekeyle bavurarak ye olmak isteyen kiilerin dilekelerini cevaplamak ve bir gereke gstermek zorunda mdr? 42. Bir yeyi, dernek yeliinden karmann koullar nelerdir? karlan kii ne gibi hukuki hak ve yetkilere sahiptir? 43. Dernek tznde belli bir sre aidatlarn demeyen yelerin, yelikten karlacana ilikin bir kayt var ise, yelik kayd kim tarafndan ve nasl silinebilir? 44. Bir yenin, aidat borcunu dememesi nedeniyle yelikten karlmas mmkn mdr? Bu karara kar, yelikten karlan ye dndaki dier yelerin dava ya da itiraz etme haklar mevcut mudur? 45. Vakflarda ye kayd mmkn mdr? Eski ve yeni Medeni Kanundaki hkmler bu konuda farkl dzenlemeler getirmekte midir? 46. Vakf kurucu yelerinin, yeliklerini devretme haklar var mdr? 47. Vakf kurucu ye saysn artrmann baka yollar var mdr? 48. Sendikamzn yesi olan bir memurun sadece sendikaya ye olmas gereke gsterilerek tayin edilmesi durumunda, bu memurun tayinini durdurmak iin bavurabilecei hukuki yollar nelerdir? 49. Bir sendika yesi, tayin edildii koulda tek bana hukuki yollara bavurabilir veya memur tarafndan hlihazrda balatlm olan hukuki srelere mdahil olabilir mi? 50. Sendika yesi bir memurun, sadece sendikaya ye olmas nedeniyle tayin edilmesi, rgtlenme hrriyetinin ihlali olarak deerlendirilebilir mi?

92 95

101 101 101 102

103 104 105 105 106

107 108 110 111 112 113 115 115 117 120

BLM V. GENEL KURUL 51. Bir dernein ilk genel kurulu ile bunu takip eden genel kurullar yapmas, toplant usul ve toplantya ar ekli gibi konularda mevzuatmzdaki yasal dzenlemeler nelerdir? 52. Dernek genel kurul toplantsnda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? 53. Genel kurulda hem tzk deiiklii yapmak, hem de ynetim kurulu ye saysn beten yediye karmak istiyoruz. Bu genel kurulda, ynetim kurulunu (eski ekliyle) be kii olarak m, yoksa (yeni hliyle) yedi kii olarak m seeceiz? 54. Dernek genel kurulunda organ seimleri iin nerdiiniz bir yntem var m? Ynetim kurulu iin liste mi yapmak daha uygun, yoksa isteyen aday olsun demek mi? 55. Dernek genel kurul duyurusu yapmak iin elektronik posta kullanmna dair kurallar nelerdir? Yaplan duyurunun dernekler il mdrlne belgelendirilmesi usul nasldr? 56. Dernek genel kurulunun toplanmas iin uyulmas zorunlu bir sre var mdr? Genel kurulumuzu iki ylda bir toplamamz mmkn mdr? 57. Dernek genel kurullarnda ve divan kurulunda yer alan kiiler ynetim kuruluna seilebilir mi? 58. Bir dernek yesinin, kendisi ile ilgili olmayan karar ve ilemlerdeki usulszlkleri ileri srerek, olaan genel kurul kararlarnn iptali iin dava amas mmkn mdr? 59. Derneimizin tznde, olaan genel kurulun her iki ylda bir mays aynda yaplmas gerektii hkm altna alnmtr. Olaan genel kurul tarihinden nce ynetim kurulu kararyla olaanst genel kurul toplants yaplmas durumunda, mays ay iin ngrlen olaan genel kurul toplants yapma zorunluluumuz devam eder mi? 60. Dernek tznde, aidat borcunu demeyen yelerin, genel kurulda oy kullanma hakk olmadna dair bir hkm bulunmasnda hukuken bir engel var mdr? Byle bir tzk maddesine dayanarak aidat borcunu demeyen yenin, genel kurulda oy kullanma hakk engellenebilir mi? BLM VI. YNETM KURULU 61. Dernek ynetim kurulu nasl oluur, ne kadar sreyle seilir ve nasl sona erer? 62. Dernek ynetim kurulunda boalan sandalyeler iin greve arlan yedek yelerin en sonuncusu da asl yelii kabul etmezse, nasl bir yntem izlemek gerekir? 63. Dernek ynetim kurulu seimlerinde, sadece yedek ye olarak adayln konulmas mmkn mdr? Ynetim kurulu seim pusulasnda, asil ve yedek adaylar ayr ayr yer alabilir mi? 64. Dernek ynetim kurulu yedek yelerinin tamamnn, asl yeliklerde meydana gelen boalmalar ardndan asl yeliklere gemesinden sonra olaanst genel kurul toplants yapmak art mdr, yoksa olaan genel kurul beklenebilir mi? 65. Dernek genel kurul toplantsnda, dernek adna tanmaz mal edinme ve federasyona katlma yetkisi ynetim kuruluna verildii takdirde, bu durumun tzkte ynetim kurulunun yetkileri ierisinde mi belirtilmesi gerekir? 66. Dernek ynetim kurulu bakanlarnn ticaret irketlerine ortak olmas konusunda yasal bir engel var mdr?

125 127 130 130 131 134 135 135

136

137

143 143 144 145 145 146

67. Dernek tzmzde, ard ardna yaplan ynetim kurulu toplantsna katlmayan ynetim kurulu yesinin, asil yeliinin sona ereceine dair bir dzenleme mevcuttur. Byle bir durumda, yedek yelerin her birinin greve arlmas iin her seferinde yeniden ynetim kurulu karar alnmas gerekli midir? BLM VII. GELRLER, GDERLER, VERGLENDRME VE YARDIM TOPLAMA 68. Dernek gelirleri nasl kaydedilir? 69. Dernek gelirlerini tahsil etmek iin kullanlan alnd belgelerinin tabi olduu bir biim var mdr? 70. Dernek gelirleri iin kullanlan alnd belgelerinin baslmasnda izlenecek usul nedir? 71. Dernek gelirleri iin kullanlan alnd belgelerinin deftere kayd usul nasldr? 72. Dernek gelirlerini tahsil etmek iin bastrlan alnd belgelerinin kullanmnda izlenecek usul nedir? 73. Dernek adna gelir tahsil etmek iin yetkilendirme nasl yaplr? Yetki belgelerinin dzenlenme usul nedir? 74. Dernek adna tahsil edilen gelirlerin teslim edilme usul ve sresi nasl dzenlenmitir? 75. Ynetim kurulu yesi olmayan dernek alanna gelir tahsil etmesi iin yetki belgesi karlabilir mi? 76. Dernein mali kaytlarnn saklanma sresi ne kadardr? 77. Dernek adna makbuz kesmek ve aidat toplamakla grevlendirilen kiinin yetki belgesinin sresi dolunca ne yaplmaldr? Yetki belgesi olmadan makbuz kesmenin bir sakncas var mdr? 78. Dernekler yardm toplamak iin izin almak zorunda mdr? 79. Derneklerin yardm toplama konusunda aldklar izin belli bir sreye bal mdr? Bu sre uzatlabilir mi? 80. Depremde hasar grm bir okulun yaplabilmesi iin dzenlenecek yardm toplama kampanyasnda izlenmesi gereken hukuki yollar nelerdir? 81. Hem dernek giri creti hem de dernek aidat talep edilebilir mi ? Bu en fazla ka YTL olabilir? 82. Vakflar gelir elde ettiinde bu gelirin ne kadar devlete denmektedir? 83. Vakflar ne gibi vergi, resim, har vb. demelerde bulunmak durumundadr? 84. Kooperatifler ba kabul edebilirler mi? Kooperatiflere yaplacak balar nasl kayt altna alnr ve ba ilemleri nasl yrtlr? 85. AB fonlarndan i edindirmeye ynelik AB kur Yeni Frsatlar Hibe Programndan yararlanan STKlarn, avro zerinden hazrladklar btelere ilikin olarak avronun kur farklarndan dolay yaayacaklar sorunlar nasl zlebilir? 86. Derneklerin gelir elde edebilecei faaliyetlerin iine neler girmektedir? Bu konuda kstlamalar var mdr? rnein, kamu kurumlarna, irketlere, dier derneklere ya da zel kiilere kendi bnyesindeki uzmanlar aracl ile eitim/danmanlk vererek, aratrma yaparak gelir toplamak ve bu geliri ba makbuzu ile belgelendirmek yasal mdr? 87. Dernek olarak ina etmekte olduumuz zihinsel engelliler yaam merkezi iin yardm toplamak zere valilikten aldmz izni, gerekli paray toplayamadmz iin bir yl daha uzatmtk. Uzatma sresinin ardndan, merkez kurabilmek adna gerekli para miktarna ulaamamamz nedeniyle yardm toplama iznimizi bir kez daha uzatmak iin yaptmz bavuru, iznin bir defadan fazla uzatlamayaca gerekesiyle reddedildi. Bavurumuzun reddi gerekesi hukuki midir?

147 151 152 152 153 154 154 155 155 156 157 158 161 162 164 165 166 171 173

174

176

88. Dernek tzmzde belirtilmi olan eitim, danmanlk ve organizasyon konularndaki faaliyetlerimizi aidatlar, balar ve bazen de yaplan sponsorluklarla srdryoruz. Ticari ama gden bir irketle, sadece o irketin sponsorluuyla faaliyetlerimizi gerekletirmemiz artna bal olarak ve bu arta uymadmz takdirde de aleyhimize tazminat ngrlen ve genel itibariyle dernek menfaatine olan bir szleme yapmamz hukuken mmkn mdr? BLM VIII. MAL VARLII, FKR HAKLAR, SNA HAKLAR VD. 89. Bir web sitesini korumak ve sitenin sayfa altlarna copyright ya da tm haklar sakldr gibi ibareleri bulundurmak iin nasl bir yntem izlemek gerekir? 90. Mevzuatmzda, web sitesinde alan ad barndrma, veri saklama ve yaynlama (hosting) hizmetleri ne ekilde dzenlenmitir? Hosting hizmeti almakta olduumuz firma, tm mali ykmllklerimizi yerine getirdiimiz hlde, derneimize verdii hizmeti kesme hakkna sahip midir? Hosting firmasnn keyf yaklamlar karsnda hukuki olarak korunma imkn var mdr? Uyumazlk hlinde hangi yollar izlenmelidir? 91. Kapatlan bir dernek, mal varln bir vakfa devredebilir mi? 92. Kapatlacak olan vakflar bir biimde devralnabilir mi? Eer devralnabilirse, daha sonra vakfn adn ve amacn deitirmek mmkn mdr? Bu nasl hayata geirilebilir? Kapatlan vakflarn mal varlklarn devralmak olanakl mdr? 93. Avrupa Komisyonunun destekledii ve proje yrtcs olan dernek tarafndan bir baka dernek ile dier baz tzel kiilerin ortaklnda yrtlen doal hayata ilikin proje srasnda, projenin ikincil orta olan dernein personelince ekilen film bir eser midir? Mevzuatmza gre bu, bir eser olarak kabul edilmekte midir? 94. Proje orta dernein alanlar tarafndan ekilen sinema filminin (eserinin) sahibi kimdir? Esere ait haklarn kullanm hakk kime aittir? Proje yrtcs olan dernein eser zerinde hak iddia etmesi mmkn mdr? 95. Derneimize bir hayrsever tarafndan katl bir gayrimenkul balanmak isteniyor. Dernek mevzuat kapsamnda yaptmz aratrmalar sonucunda, ba kabul etmek ve gerekli ilemleri yerine getirmek iin genel kurul oluturulmas konusunda bir hkm bulamadk. Ancak, ilgili dernekler masas, bunun iin ayrca genel kurul toplants yaplmas gerektiini sylyor. Dorusu nedir? Ayrca, bu ban vasiyet yoluyla yaplmas durumunda deiik hkmler sz konusu olur mu? 96. Gemi yllara ilikin aidat borlarnn tahsil edilebilmesi iin, dernek ynetim kurullar karar alarak aidat miktarn gemie ynelik olarak drebilir mi? Birikmi aidat alacaklarn silebilir mi? 97. Dernekte bulunan dernek yneticilerine ait ahsi eyalarn demirba defterine kaydedilmesi zorunlu mudur? BLM IX. ALIMA, ALITIRMA LKLER 98. Dernekler Kanununa gre bir dernekte cretli personel istihdam ettirmenin artlar nelerdir? Ynetim kurulu yeleri ile normal yeler arasnda bu konuda bir fark mevcut mudur? 99. Derneklerde, hizmet ilikisi bakmndan belli bir maa karl alma ile bir projede grev alarak o proje stnden maa alma arasnda hukuki adan bir fark var mdr? 100. Kilise dernei olarak kilise nderine veya hizmet eden birine cret deyebilir miyiz?

177

181

183 185 186

192 193

197 198 199

203 205 206

101. Krsal kalknma projelerinde koordinatr olarak grev alacak kimseler (tarm danmanlar) almalar sresince hangi statde deerlendirilecektir? Bu almalar karlnda hak kazanacaklar hizmet bedellerinin nitelii nedir? Bu bedellerin tahsilinde ve belgelendirilmesinde hangi yntem izlenmelidir? 102. i statsndeki bir kimsenin ayn zamanda baka bir ite almas mmkn mdr? Avrupa Birlii projelerinde grev stlenmesi ve hizmetleri karlnda da cret almas olanakl mdr? Bu ekilde yaplacak almalarn yasal bir sakncas var mdr? 103. Gndelik cretle altrlacak kiilerin yasal konumu nedir? cretleri ne ekilde denecek ve Sosyal Sigortalar Kanunu bakmndan statleri ne olacaktr? Gndelik cretle ii altrlmas hlinde, Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirimde bulunma ve prim deme zorunluluu var mdr? 104. Dernek veya vakf projelerinde yer almak isteyen gnlller iin uygulanacak gnlllk yasal mevzuat var mdr? 105. Dernekte Ahska Trk olan bir kii altrlmak istendiinde dernek tarafndan izlenmesi gereken yasal yollar nelerdir? 106. REC Trkiye kapsamnda yrtlen proje erevesinde alanlar iin sigorta talep edilmiyor, sadece bir szleme yaplmas isteniyor; ancak nasl bir szlemenin yaplmas istendii de tam olarak bize aktarlmad. Stopaj deyecek miyiz? Sigorta yaptracak myz? BLM X. DEFTERLER VE BELGELER 107. Derneklerin tutmalar gereken defterler nelerdir? 108. Bir dernein karar ve iletme defterinin notere tasdik ettirilmeden kullanlmas hukuki bir sorun yaratr m? Notere tasdik ettirilmeyen defteri kullanmann cezai bir yaptrm var m? 109. Dernek karar defterinin kaybolmas durumunda hukuken yaplmas gerekenler nelerdir? Mevzuatta, karar defterinin kaybedilmesiyle ilgili cezai bir yaptrm ngrlm mdr? 110. Dernek olarak kr getirici herhangi bir faaliyette bulunulmamasna ramen dernek defterlerinin muhasebeci tarafndan tutulmas zorunlu mudur? 111. Derneklerin banka hesaplarna yatan ye aidatlarnn ve kredi kart ile ekilen aidatlarn dernek alnd belgesi ile belgelenmesi gerekir mi? Bu aidatlarn dernek kaytlarna ilenmesi usul nasldr? 112. Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmelii hkmlerine gre, yetki belgeleri ve yeni alnd belgelerinin bastrlmas ile kullanlmas asndan derneklerin ykmllkleri nelerdir? 2005 ylnda Dernekler Ynetmeliinin yrrle girmesinden sonra eski alnd belgeleri kullanlabilir mi? Yeni alnd belgesi bastrmak zorunlu mudur? Bu tarihten sonra makbuz kesilmemise, yeni alnd belgesi bastrp belirtilen tarihten sonraki demeler iin makbuz kesilebilir mi? 113. Derneimizin iletme defterine telsiz iin para dendii yazlm; ama bu, demirbaa kaydedilmemi. imdi de bu telsizler piyasada bulunmuyor, ne yapabiliriz? BLM XI. DENETM VE KOLLUK GLERNN YETKLER 114. Kolluk kuvvetlerinin dernee mdahale etme yetkisi mevzuatta nasl dzenlenmitir? 115. Denetleme zamannda keyf uygulamalara itiraz hakkmz var mdr? 116. Kolluk kuvvetlerinin dernek binasna baskn yapma haklar var mdr?

207 208

209 210 211

213 217 217 218 220 220

222 225

229 229 231

117. Hristiyanln ne olduunu anlatmak ve Hristiyanlarn ibadet ihtiyacn karlamak amacyla bir kilise dernei kurmu bulunmaktayz. Bu ama dernek tzmzde de aka yer almaktadr. Derneimizin (kilisemizin) denetimi esnasnda ibadet nedeniyle dernei amac dnda kullanyorsunuz diye bir sulama gelebilir mi? BLM XII. RGTLENME BMLER 118. Be yl ve zerinde faaliyet yrten dernekler, vakf kurma hakkna sahip midir? Bunun yasal dayana var mdr ? 119. Platform nedir? Bir platformun tzel kiilik kazanmas iin dernek eklinde mi rgtlenmesi gerekir? 120. Bir sivil inisiyatifte ya da dernek ve vakf olarak rgtlenmede enstit adn kullanmann hukuki bir sakncas var mdr? Bir sivil inisiyatif, tzel kiilik kazanmadan kendini internet sitesi logosunda enstit olarak adlandrabilir mi? 121. Enstit olma idealini tayan bir sivil inisiyatif, bu idealine ulamak iin hangi yollar izlemelidir? Enstit kurmak iin vakf olmak zorunlu mudur? Dernek olarak da enstit kurulabilir mi? 122. Din ilimler hakknda aratrma yapmak amacyla bir enstit kurmak istiyoruz. Vakf olarak bu konuda nasl bir yntem izlememiz gerekir? 123. Milli Eitim Bakanlna (MEB) bal zel eitim ve rehabilitasyon merkezleri ama ve hizmet verme ile ilgili yasal dzenlemeler nelerdir? 124. STGMnin MEBe bal olarak zel eitim ve rehabilitasyon merkezi ama konusunda kredi destei verme uygulamas var mdr? 125. Kooperatif biiminde rgtlenmenin vergilendirme asndan salayaca avantajlar nelerdir? 126. Kooperatif birlikleri, mevzuatmzda ne ekilde dzenlenmitir? Kurulma koullar nelerdir? Kooperatif birlii kurmann salayaca avantajlar var mdr? 127. Derneklerin ube amasnn usul ve yntemi nedir? ubelerin organlar nelerdir? 128. Yabanc bir dernein/vakfn Trkiyede temsilciliini veya ubesini amann koullar nelerdir ve bavurularda nasl bir prosedr izlenir? 129. Trkiyede bir dernek kurmak ile yurt dnda bir dernein/vakfn Trkiyede ubesini/ temsilciliini amay, getirecei avantajlar ve dezavantajlar bakmndan mukayese edebilir misiniz? 130. Trkiyede kurulmu bir dernek/vakf ile yurt dnda mevcut rgtn ubesini, yurt ii ve yurt dndaki rgtlerle i birlii, platform oluturma vd. alardan kyaslayabilir misiniz? 131. Kurulu bir dernek ayn ismi muhafaza ederek vakfa dntrlebilir mi? Bunun koullar nelerdir? Dntrlrse yelere ve mal varlna ne olur? Ayn isimde vakf ve dernek olmas mmkn m ? 132. Oluumunda yer alan kiilerin iinde yaamasnn yan sra, retim yaplarak elde edilecek rnlerin pazarlanmasna ve ilgililere alma konusunda eitim verilmesine ynelik olarak kurulacak bir ekolojik yaam ve uygulama merkezi iin en elverili rgtlenme biimi nasl olmaldr? 133. Kurulmas planlanan merkez iin yaplacak yatrmlarn ve satn alnacak tanmazlarn, oluumun devamlln salama asndan gvence altna alnmas ve bunlarn devir ve satnn engellenmesi mmkn mdr? Nasl bir yol izlenmelidir? Vakf kurulmas veya tapu kaydna erh konulmas yoluyla sat olaslnn engellenmesi olana var mdr?

233

237 238 239 240 241 243 247 248 250 251 252 254 256 257

258

260

134. Tp alannda farkl uzmanlk dallarndan gelen yeler tarafndan oluturulan bir dernek, sadece bir uzmanlk alann kapsayacak biimde yrtlmek isteniyor. Bu ama dorultusunda tzk deiiklii yaplarak sadece bir uzmanlk dalndan ye kabul edilebilir mi? Byle bir tzk deiiklii yaplrsa, dier uzmanlk dallarnda grev yapan ve hlen dernein asli yesi olan kiiler genel kurulda oy kullanabilir mi? Dier uzmanlk dalnda alan kiilerin, ynetim kurulu seiminde oy kullanamayacaklar ve ynetim kuruluna seilemeyecekleri eklinde bir tzk deiiklii yaplabilir mi? 135. Sanatlarn ilerini sergileyebilecei, haftalk seminer ve uluslararas sanat misafir programna sahip, sanatlar tarafndan idare edilen ve dnyada birok benzeri bulunan bir rgtlenme modeli oluturmak istiyoruz. Nasl bir rgtlenme modeli oluturmalyz? Kooperatif kurmak bizim iin daha m faydal olur? Kooperatif nasl kurulur? Kr amac gtmeyen irket diye bir eyden bahsediliyor; byle bir irket tr var mdr? Varsa, nasl kurulur? irket veya kooperatif kurmamz durumunda vergilendirme bakmndan farklar doar m? Trkiyede kurulmas amalanan bu tip kltr-sanat STKlar iin ne tavsiye edersiniz? 136. Trkiye Endstri Mhendisleri renci Topluluklar Birlii ad altnda bir birliimiz var; ancak bir tzel kiilie henz sahip deiliz. u an iin on niversitenin endstri mhendislii kulpleri bu birlie ye, fakat zaman ierisinde baka kulplerin de katlm ile bymeyi hedefliyoruz. Birlik ierisinde temel grevler, komiteler araclyla yrtlmektedir ve bu komiteler, yeni katlacak yelerin almna karar vermek zere faaliyet gsteren yeler komitesi, halkla ilikiler komitesi, bilgi ynetimi komitesi ve biliim komitesidir. Ynetim kurulumuz; bir bakan, iki bakan yardmcs ve iki denetleme kurulu yesinden olumaktadr. Birliimizin amac, ye niversiteler arasndaki iletiimin kuvvetlendirilmesi, u ana kadar gerekletirdiimiz vaka analizi yarmasnn dzenlenmesi ve liselerde meslek tantmnn yaplmas gibi almalar dorultusunda benzer projeler retmektir. Bylesi bir yaplanma iin en uygun tzel kiilik modeli ne olabilir?

261

262

266

B. BLG EDNME HAKKI

137. Bilgi edinme hakk mevzuatmzda nasl dzenlenmitir? 138. Bilgi edinme hakk, hangi kurum ve kurulularn faaliyetlerinde uygulanr, kapsam nedir? 139. Yasa kapsamnda bilgi ve belge ne demektir? 140. Bilgi edinme bavurusu nasl yaplr? 141. Bilgi edinme hakkna ilikin bavurularda nelere dikkat edilmelidir? 142. Bilgi edinme bavurularna cevaplar hangi yntemle verilir? 143. Bilgi edinme bavurusunun kabul hlinde bavurann bilgi ve belgeye eriimi nasl salanr? 144. Bilgi veya belgeye eriim sreleri ne kadardr? 145. Bilgi edinme isteminin reddi hlinde ne yaplr? 146. Bilgi edinme hakknn snrlar nelerdir? Hangi konular yasa kapsam dndadr? 147. Kamu grevlilerinin Bilgi Edinme Kanununun uygulanmasyla ilgili cezai sorumluluu nedir? 148. Kanun gerei eriilen bilgilerin kullanlmasnda snrlamalar var mdr? 273 273 273 274 275 277 278 280 280 283 285 286

C. AVRUPA NSAN HAKLARI MAHKEMESNE BREYSEL BAVURU

149. Avrupa nsan Haklar Mahkemesine (AHMye) nasl bavurulur? 150. evrenin korunmas iin alan davada Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavurmak iin Dantaydaki davann sonucunu beklemek zorunda myz? Yrtmenin durdurulmas talebinin reddedilmi olmas AHMye bavuru iin yeterli olabilir mi? 151. Avrupa nsan Haklar Mahkemesinden yrtmenin durdurulmasn ya da davay acilen karara balamasn isteyebilir miyiz? 152. evreye verilen zarar nedeniyle AHMye alacak davada Avrupa nsan Haklar Szlemesinin hangi maddeleri dayanak alnmaldr? 153. KAOS GL dergisinin Pornografi ismini tayan says toplatlm bulunmaktadr. Derginin toplatlmasna gereke olarak genel ahlaka aykrlk ileri srlmtr. Bu toplatma karar, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin ifade hrriyetini dzenleyen 10. maddesi karsnda bir geerlilie sahip midir? 289

298 300 303

305

D. AYRIMCILIK YASAI VE ENGELL HAKLARI

154. Ayrmclk nedir? 155. Trk hukuk mevzuatnda ayrmclk nasl dzenlenmitir? 156. Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelerden hangileri ayrmclk konusunda dzenlemeler getirmektedir? 157. Engellileri ilgilendiren yasal dzenlemeler genel olarak hangi kanun ve ynetmeliklerde mevcuttur? 158. TC Anayasasnda engellilerle ilgili dzenlemeler var mdr? 159. Engellilerle ilgili uluslararas alandaki dzenlemeler nelerdir? Bu szlemeler ve kararlar nereden temin edilir? 160. Engellilere istihdam konusunda salanan haklar nelerdir? 161. Gelir Vergisi Kanununda dzenlenen sakatlk indiriminin koullar nelerdir? Vergi mevzuat asndan engelliler lehine baka dzenlemeler mevcut mudur? 162. Sosyal gvenlik mevzuat asndan engellilere salanan haklar nelerdir? 163. Sakatlk aylndan faydalanma koullar nelerdir? 164. Engellilik bilgisinin kimlik kartnda ya da nfus czdannda yer almasna ynelik dzenlemeler nelerdir? Byle bir bilginin nfus czdannda yer almas yasal bir zorunluluk mudur? 165. Devletin engellilie yol aan hastalkla mcadele edilmesi ve gerekli tedbirlerin alnmas konusunda bir ykmll var mdr? 166. Engelliler konusundaki kanuni dzenlemelerin uygulanmasn istiyoruz talebini ieren genel bir dava almas mmkn mdr? 167. zrl aylndan faydalanma koullar nelerdir? 168. Zihinsel engelli bir kiinin kendi adna kaytl bir menkul mal (ara) satn almas hlinde, yararlanmakta olduu zrl ayl kesilir mi? 169. 18.03.1998 tarihli ve 23290 sayl Resm Gazetede yaymlanan zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmelik nda transseksel ve transvestitlerin sosyal haklar ve maa olanaklarndan faydalanma koullar nelerdir? 319 321 322 323 324 325 326 329 331 332 334 335 336 338 339

340

170. Derneimiz yesi bir retmen, geirdii trafik kazas sonucunda tekerlekli sandalye kullanmaya balam ve bu engellilik durumu nedeniyle retmenlik grevine son verilerek memurluk grevine alnmtr. Engellilik durumuna ramen bu kiinin retmenlik yapmas mmkn mdr? Bu konuda izlenmesi gereken hukuki prosedr nedir? 171. Kamu Personeli Seme Snav (KPSS) bavuru kitabnda, bedensel engellilerin taban puan veya zerinde puan almalar hlinde, bu durumun dikkate alnp deerlendirilecei ifade edilmitir. Snav sonrasnda, ak kadrolar iin internet zerinden bavuru yapmak zere yaynlanan elektronik bavuru formunda ise, bavurann engellilik durumunun tespitine ynelik herhangi bir madde ya da soru bulunmamaktadr. Bu duruma kar bavurulabilecek hukuki bir yol var mdr?

344

347

EK-A MEVZUAT
I. YASALAR 1. Dernekler Kanunu 2. The Law on Associations 3. Trk Medeni Kanunu (Dernek ve Vakflarla lgili Hkmler) 4. Dernekler ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun 5. Baz Dernek ve Kurumlarn Baz Vergilerden, Btn Har ve Resimlerden Muaf Tutulmasna likin Kanun 6. Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun 7. ileri Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun (Dernekler Dairesi Bakanl ile lgili Hkmler) 8. Bilgi Edinme Hakk Kanunu 9. Yardm Toplama Kanunu 10. Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanunu 11. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu 12. Kurumlar Vergisi Kanunu 13. Gelir Vergisi Kanununun 94. Maddesi II. YNETMELKLER 1. Dernekler Ynetmelii 2. Dernek, Vakf, Birlik, Kurum, Kurulu, Sandk ve Benzeri Teekkllere Genel Ynetim Kapsamndaki Kamu darelerinin Btelerinden Yardm Yaplmas Hakknda Ynetmelik 3. ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl Merkez ve Tara Tekilat Kurulu, Grev, alma ve Esaslarna Dair Ynetmelik 4. Yardm Toplama Esas ve Usulleri Hakknda Ynetmelik 5. Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usulleri Hakknda Ynetmelik 6. zel renci Yurtlar Ynetmelii 7. Genlik ve Spor Genel Mdrl Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii 8. Mal Bildiriminde Bulunulmas Hakknda Ynetmelik 353 369 388 402 404 405 407 410 419 427 436 450 493

501 543 546 565 575 594 612 630

III. YNERGE, GENELGE VE TEBLLER 1. Dernekler Tarafndan Bastrlacak Alnd, Ayni Yardm Teslim ve Ayni Ba Alnd Belgeleri ile Gider Makbuzlar Hakknda Tebli 2. Dernekler Tarafndan Bastrlacak Alnd, Ayni Yardm Teslim ve Ayni Ba Alnd Belgeleri ile Gider Makbuzlar Hakknda Teblide Deiiklik Yaplmasna Dair Tebli 3. Dernekler Tarafndan Tutulan ye Kayt Defterinde Bulunmas Gereken Bilgiler ile Bu Defterin ekli Hakknda Tebli 4. ileri Bakanlnca Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmas ile lgili Olarak Yrtlecek lemlere likin Ynerge 5. Bilgi Edinme Hakkna likin 2004/91 Sayl Genelge 6. Dileke ve Bilgi Edinme Hakknn Kullanlmasna likin 2004/12 Sayl Genelge 7. dari Para Cezalarna likin Genelge 8. Beyannamelere likin Genelge 9. zne Tabi Kelimelere likin Genelge 10. Dernek kametgahlarna likin Genelge 11. Konusu Su Tekil Eden Dernek Faaliyetlerine likin Genelge 12. Kamu Yararna alan Derneklerin Denetlenmesine likin Genelge 13. Mal Bildirimlerine likin Genelge 14. Kamu, Kurum ve Kurulularna Ait Binalarn Dernek ve Vakflara Tahsisine likin Genelge 15. Vakflarn Lokal Amas Hakknda Genelge 16. Dernek Lokallerine likin Genelge 17. Genel Kurul Toplantlarna likin Genelge lV. AVRUPA NSAN HAKLARI SZLEMES VE EK PROTOKOLLER 1. nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szleme (Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 11 Nolu Protokol ile Deitirilen Son Hli) 2. nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeye Ek Protokol (AHS 1 Nolu Protokol) 3. nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerinin Korunmasna likin Szleme ve Eki olan 1 Nolu Protokole Dahil Edilenler Dnda Kalan Baz Hak ve zgrlkleri Gvence Altna Alan 4 Nolu Protokol 4. nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerinin Korunmasna likin Szlemeye Ek lm Cezasnn Kaldrlmasna Dair 6 Nolu Protokol 5. nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerinin Korunmasna likin Szlemeye Ek 7 Nolu Protokol 6. nsan Haklarn ve Temel zgrlkleri Koruma Szlemesine Ek lm Cezasnn Her Koulda Kaldrlmasna Dair 13 Nolu Protokol

641 644 645 647 661 663 667 669 671 672 673 675 677 678 680 681 682

685 701 703 706 708 712

EK-B YARGI KARARLARI

1. Dernein Amac 2. yelik 3. Tzel Kiilik 717 729 736

4. lk Genel Kurul 5. Dernek yeliinden karma 6. Aidat 7. Genel Kurul 8. Genel Kurulu Toplantya ar 9. Genel Kurul Toplant Usul 10. Genel Kurul Kararlar 11. Genel Kurulun Grev ve Yetkileri 12. Genel Kurul Kararlarnn ptali 13. Ynetim Kurulu 14. ube 15. Yardm ve birlii 16. Tanmaz Mal Satn Alnmas 17. Dernek Gelirleri 18. Gelir ve Gider Usul 19. Yurt Dndan Yardm Alnmas 20. Kamu Yararna alan Dernekler 21. Derneklerin Sona Ermesi 22. Tasfiye 23. Yardm Toplama Kanunu 24. Dernekler Kanununa Muhalefet 25. Kurumlar Vergisi 26. Toplant ve Gsteri Yry 27. Katma Deer Vergisi 28. Dernek Dier

745 746 761 762 771 775 782 788 794 809 830 835 837 847 884 887 890 961 991 995 1021 1060 1087 1091 1094 1099

KAVRAMA GRE ARAMA NDEKS

SUNU
STGM hukuk hatt, bu ie giritiimizde beklediimizden, tahmin ettiimizden ok daha byk bir ilgiyle karland. Trkiyenin her bir blgesinden ve birbirinden ok farkl alma alanlarna sahip ok sayda sivil toplum kuruluundan, olduka geni bir konu yelpazesi iinde sorular aldk ve yantladk. Hukuk hatt, sivil toplum kurulularn tzel kiilik dzeyinde ilgilendiren soru ve sorunlar zmeye abalamaktadr. Bu nedenle, bireylerden gelen ve bireysel dzeyde sorun alanlarna iaret eden sorular, ne yazk ki, yantlayamadk. Bu kitap, sizlerden gelen sorularn biimlendirdii, kapsam ve ieriinin Trkiye sivil toplum rgtleri tarafndan ekillendirildii bir almadr. Kitap, klasik bir hukuk kitab nitelii tamamaktadr. Yukarda da sylediim gibi, ierii tamamen sizlerden gelen sorular tarafndan belirlenmi ve hukuku olmayanlarn da anlayp kullanabilecei bir rehber olarak dizayn edilmitir. Bu kitab kullanrken indekiler blmnden hareketle ilgilendiiniz soru veya sorunu aratrabileceiniz gibi, kitabn sonundaki Kavrama Gre Arama ndeksinden yararlanarak da aradnz kavram yer ald tm blmlerde (soru-cevap, mevzuat ve yargsal kararlar) izleyebilirsiniz. Bu el kitab, aslnda, temel blmden olumaktadr. lk blm sizlerden gelen sorularn yantlarn iermektedir. Ek-A olarak belirttiimiz ikinci blm, yasa, ynetmelik, Avrupa nsan Haklar Szlemesi ve dier hukuki enstrmanlar dzeyinde sivil toplumu ilgilendiren hukuk mevzuatn kapsamaktadr. Yine, bu blmde, Dernekler Yasasnn ngilizce evirisine yer vermeyi de uygun grdk. Ek-B olarak ise, Yargtay, Dantay ve Anayasa Mahkemesi dzeyinde, sivil toplum rgtlerini ilgilendiren nemli yarg kararlarn iermektedir. Ayrca, kitabn en sonunda da aradnz konuyu bulmay kolaylatracan ve son derece spesifik konu balklarn arama ve bulmanza olanak tanyacan umut ettiimiz arama indeksine yer verdik. El kitabmz, sadece sorularn yneltilmesi bakmndan deil ve fakat cevaplanmas bakmndan da ciddi bir ekip almasnn sonucunda ortaya km bulunmaktadr. Kitaptaki sorularn yantlanmasna katkda bulunan ve hukuki aratrma srelerine katlan aadaki kiilere, tm sivil toplum kurulular adna teekkr etmek isterim.

zlem Altparmaka (Avukat); Blent Ecevit Nadasa (Avukat); Aya Ulusellere (Hukuku); Salih Efeye (Avukat); zlem Ylmaza (Avukat); Gnal Kuruna (retim yesi); Glin Aktun Hasipeke (Avukat); Ali Bozbayndra (Aratrma grevlisi) ve Tuncer Frata (Avukat) katklarndan dolay mteekkirim. Ayrca, STGM Genel Mdr Sunay Demircana ve STGM letiim Sorumlusu Gamze Gkere her dzeydeki yardm ve katklarndan dolay minnettarlm ifade etmek isterim. Bundan baka, kitabn editrln yapan Tora Pekine ve dzeltileri gerekletiren Sevim Gzc Ezene de zverili almalar iin teekkr ederim. Elinizdeki kitap bitmi, tamamlanm bir sreci iaret etmiyor. Bundan sonra da sizlerden gelecek sorularla bu kitabn ve web sitemizde yer verdiimiz hukuk hattnn kapsam ve ieriinin giderek zenginleip eitleneceini umut ediyoruz. Sivil toplum kurulular olarak, hukuki soru ve sorunlarnz gerek www.stgm.org.tr adresinde dolduracanz form ile ve gerekse dorudan doruya orhankemal@stgm.org.tr adresine gndererek bizlere iletebileceinizi bir kez daha hatrlatmak isteriz. Kitabn, Trkiyede faaliyet gsteren sivil toplum kurulularna hukuk alannda bir nebze de olsa rehberlik etmesi dilek ve temennisiyle

Orhan Kemal Cengiz Avukat, STGM Genel Sekreteri

Ankara, Mart 2007

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

KURULU LEMLER

BLM I

1. Dernek nasl ve ne zaman tzel kiilik kazanr?

Medeni Kanunun 56. maddesinde dernekler; gerek veya tzel en az yedi kiinin kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar, tzel kiilie sahip kii topluluklar olarak tanmlanmaktadr. Medeni Kanunun 59. maddesine gre dernekler; kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiilik kazanrlar. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesinde kurulu bildirimi ile birlikte verilmesi gereken tm belgeler liste hlinde saylmtr. Kurulu bildirimi ve belgelerin doruluu ile dernek tz, en byk mlki amir tarafndan altm gn iinde dosya zerinden Dernekler Kanununun 60. maddesi uyarnca incelenir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve kurucularn hukuki durumlarnda kanuna aykrlk veya noksanlk tespit edildii takdirde, bunlarn giderilmesi veya tamamlanmas derhl kuruculardan istenir. Bu istemin tebliinden balayarak otuz gn iinde belirtilen noksanlk tamamlanmaz ve tespit edilen kanuna aykrlk giderilmezse; en byk mlki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi konusunda dava amas iin durumu cumhuriyet savclna bildirir. Cumhuriyet savcs, mahkemeden dernein faaliyetinin durdurulmasna karar verilmesini de isteyebilir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve belgelerde kanuna aykrlk veya noksanlk bulunmam ya da bu aykrlk veya noksanlk belirli srede giderilmise, keyfiyet derhl dernee yazyla bildirilir ve dernek, dernekler ktne kaydedilir.

2. Tzel kiilik kazanm bir dernek hakknda valilik tarafndan dernein kapatlmas iin cumhuriyet savclna bavuruda bulunulmutur. Dernek, ilk genel kurul toplantsn henz yapmamtr. lk genel kurul toplantsn gerekletirmek iin kapatlma isteminin sonulanmas gerekli midir?
Medeni Kanunun 59. maddesine gre dernekler; kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdik23

leri anda tzel kiilik kazanrlar. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesinde kurulu bildirimi ile birlikte verilmesi gereken tm belgeler liste hlinde saylmtr. Kurulu bildirimi ve belgelerin doruluu ile dernek tz, en byk mlki amir tarafndan altm gn iinde dosya zerinden Dernekler Kanununun 60. maddesi uyarnca incelenir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve kurucularn hukuki durumlarnda kanuna aykrlk veya noksanlk tespit edildii takdirde, bunlarn giderilmesi veya tamamlanmas derhl kuruculardan istenir. Bu istemin tebliinden balayarak otuz gn iinde belirtilen noksanlk tamamlanmaz ve tespit edilen kanuna aykrlk giderilmezse; en byk mlki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi konusunda dava amas iin durumu cumhuriyet savclna bildirir. Cumhuriyet savcs, mahkemeden dernein faaliyetinin durdurulmasna karar verilmesini de isteyebilir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve belgelerde kanuna aykrlk veya noksanlk bulunmam ya da bu aykrlk veya noksanlk belirli srede giderilmise, keyfiyet derhl dernee yazyla bildirilir ve dernek, dernekler ktne kaydedilir. Eer derneiniz yukardaki usul sonucunda dernekler ktne kaydolmu ise; Medeni Kanunun 62. maddesi uyarnca, yazl bildirimi takip eden ilk alt ay iinde ilk genel kurul toplantnz yapmakla ve zorunlu organlarnz oluturmakla ykmlsnz. Yetkili makamlar tarafndan dernek hakknda bir soruturma balatlm olmas, kural olarak genel kurul toplants yaplmasna ve dernein faaliyetlerine devam etmesine engel tekil etmez. lk genel kurulun kanunda ngrlen srede yaplmam olmas, Medeni Kanunun 87. maddesi gereince dernein kendiliinden sona ermi saylmas anlamna gelir ve bu durumda her ilgili, sulh hkiminden dernein kendiliinden sona erdiinin tespitini isteyebilir. Ayrca, dernein amac, kanuna veya ahlaka aykr hle gelirse; cumhuriyet savcsnn veya bir ilgilinin istemi zerine mahkeme, Medeni Kanunun 89. maddesi uyarnca dernein feshine karar verir. Mahkeme, dava srasnda faaliyetten alkoyma dhil gerekli btn nlemleri alr. Sadece fesih iin bir dava alm olmas hli, dernein yasal ilemlerini yapmasna bir engel tekil etmez. Ancak, mahkeme tarafndan dernek hakknda faaliyetten al24

koyma karar verilmesi mmkndr. Eer mahkeme tarafndan bu ekilde bir alkoyma ya da durdurma karar mevcut deilse, dernein yasal stats devam ettiinden, olaan genel kurul toplantsn kanunda ngrlen ekilde yapmas gerekecektir. Ancak, yukarda sz edilen inceleme evresinde (yani, siz kurulu bildirimi ve eklerini teslim ettikten sonra ve fakat derneiniz kte kaydedilmeden nce) dernekler masas, derneinizin feshi iin bir dava aar ise, bu durumda Dernekler Ynetmeliinin 12. maddesine gre alt aylk genel kurul yapma sresi, mahkemenin tznzde hukuka herhangi bir aykrlk bulunmadn belirterek davay reddetmesinin ardndan ilemeye balayacaktr.

3. Bir travesti dernei kurmaya alyoruz. Ancak, Dernekler Mdrlne gittiimizde ecinsel, travesti, lezbiyen kelimelerinin tzkte ve isimde kullanlamayaca sylendi. Dernekler Mdrlnn aklamas doru mudur? Bu durumda ne yapabiliriz?
Konuyu akla kavuturmak iin ncelikle ilgili yasa maddelerini hatrlatmak isteriz. Medeni Kanunun 57. maddesine gre: Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Yine, Medeni Kanunun 59. maddesine gre: Dernekler, kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiilik kazanrlar. Yukarda atfta bulunduumuz yasa maddelerinde de grlecei zere, bir dernek, kurulu bildirimi ve eklerini dernekler il mdrlne verdii anda tzel kiilik kazanmaktadr. Daha nceki yasal dzenlemelerden farkl olarak, u anda yrrlkte bulunan yasal mevzuat, bir dernein kurulu bildirimini reddetme yetkisini idareye tanmamaktadr. Dernekler il mdrl, kendisine verilen kurulu bildirimi ve eklerini almak ve Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesi gereince bavurana bir alnd belgesi vermek zorundadr. te, bu belge alnd anda da dernek resmen ve yasal olarak kurulmu saylmaktadr. Kurulu bildiriminde hangi hususlarn yer alaca, yukarda atfta bulunduumuz Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesinde dzenlenmitir. Dernekler il mdrlnn kurulu bildirimi ve ekleri zerindeki inceleme yet25

kisi ve dolaysyla da hukuki bir deerlendirmede bulunma imkn ancak bu noktadan sonra balamaktadr. Dernekler Ynetmeliinin 6. maddesine gre, idare kurulu belgesi ve eklerini bunlarn alnmasndan itibaren altm gn iinde inceleyecek ve bu inceleme esnasnda kanunlara aykr hususlar tespit edilirse, bunlarn deitirilmesi ve yine saptanan eksikliklerin tamamlanmas kuruculardan talep edilecek ve ancak bu isteme ramen kanuna aykrlklar giderilmez veya eksiklikler tamamlanmaz ise, dernein feshi iin idare tarafndan asliye hukuk mahkemesinde dava alacaktr. Yaplan yarglama sonucunda mahkeme, idarenin yasaya aykr olduunu iddia ettii hususlar gerekten yasaya aykr bulursa, dernein feshine karar verecektir. Ksacas, kurulu bildirimi ve eklerinin yasaya aykr olduunu iddia ederek bunlar kabul etmemek ve kayda geirmemek gibi bir yetki idareye tannmamtr. Bizim size nerimiz, kurulu bildirimi ve eklerini dernekler il mdrlne sunmanz, bunlarn yasaya veya ahlaka aykr olduu ve bu nedenle de kabul edilemeyecei tekrar iddia edilirse, sz konusu gerekelerle kurulu bildiriminin kabul edilmediinin yazl olarak tarafnza verilmesini, yani bir tutanak tutulmasn talep etmenizdir. Eer byle bir tutanak tutulur ise, bununla birlikte cumhuriyet savclna su duyurusunda bulunma imknnz olacaktr. nk, bu durumda dernekler il mdrl, teknik deyimiyle, Medeni Kanuna muhalefet ediyor ve dernek kurma zgrln keyf bir ekilde kstlyor olacaktr. Ayrca, bu erevede benzeri tartmalarn Ankarada kurulan KAOS GL adl dernekle ilgili olarak da yaandn, sz konusu dernein kurulu bildirimi ve eklerini idareye sunmasnn ardndan Ankara Valilii tarafndan Cumhuriyet Savclna yaplan bavurunun ecinselliin ahlaka aykr olmad gerekesiyle reddedildiini de ifade etmek isteriz.

4. Cinsel ynelime ilikin bir dernek kurmak iin nasl bir yntem izlemek gerekir?
ncelikle, cinsel ynelime ilikin bir dernek kurulmas konusunda yasal bir engel bulunmadn hatrlatmak isteriz. Yasal dzenlemeye bakacak olursak, Medeni Kanunun 57. maddesine gre: Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir.
26

Yine, Medeni Kanunun 59. maddesine gre: Dernekler, kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiilik kazanrlar. Kurulu bildirimi, Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesinde dzenlenmitir. Madde 5- Dernek kurucular tarafndan imzalanm iki adet kurulu bildirimi ve aada belirtilen ekleri, dernein kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. a) Kurucular tarafndan her sayfas imzalanm iki adet dernek tz, b) Kurucularn nfus czdan fotokopisi, c) Dernek kurucular arasnda tzel kiiliklerin bulunmas halinde; bu tzel kiilerin unvan, yerleim yeri ve kurulu belgesi ile tzel kiiliklerin organlar tarafndan yetkilendirilen gerek kii de belirtilmek kaydyla bu konuda alnm kararn fotokopisi, d) Kurucular arasnda yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kr amac gtmeyen kurulular bulunmas halinde, bu tzel kiilerin dernek kurucusu olabileceini gsteren ileri Bakanlnca verilmi izin belgesi, e) Kurucular arasnda yabanc uyruklular varsa, bunlarn Trkiyede yerleme hakkna sahip olduklarn gsterir belgelerin fotokopileri, f) Yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerdeki dernek kurulu ilemlerinde istenen belgeler birer artrlarak verilir. Dernekler, kurulu bildirimi ve eklerini mlki idare amirliine vermek suretiyle tzel kiilik kazanrlar. ocuk derneklerine tzel kiiler kurucu veya ye olamazlar, ayrca, ocuk derneklerinde kurulu bildirimine, kurucu ocuklarn yasal temsilcilerinin izni eklenir. Mlki idare amirlii tarafndan dernek kurulu bildirimi, gn ve saat belirtilmek suretiyle dernekler birimine havale edilir ve bavuru sahibine kurulu bildirimi ve eklerinin alndna dair Alnd Belgesi verilir ve dernek, kte kaydedilir. le dernekler birimi, kurulu bildirimi ve dernek tznn ikier rneini yedi gn iinde il dernekler mdrlne gnderir.
27

Kurulu bildirimi ve dernek tznn incelenmesi Dernekler Kanununun 6. maddesinde dzenlenmitir. Madde 6- Kurulu Bildirimi ve ekinde verilen belgelerin doruluu ile dernek tz, Alnd Belgesinin dzenlendii tarihten itibaren altm gn iinde mlki idare amiri tarafndan bizzat veya dernekler birimlerine yetki verilmek suretiyle incelenir. lelerde kurulan derneklerin tzkleri de ilgili valiliklerce incelenir. Yaplan inceleme sonucunda, tespit edilen Kanuna aykrlk veya noksanln giderilmesi kuruculardan yazl olarak istenir. Kurulu bildirimi ve ekleri ile dernek tznde, Kanuna aykrlk veya noksanlk bulunmad takdirde ya da Kanuna aykrlk veya noksanln yaplan tebligat zerine otuz gn iinde giderilmi olmas halinde, mlki idare amirlii tarafndan keyfiyet bir yaz ile dernek geici ynetim kurulu bakanlna derhal bildirilir. Kanuna aykrlk veya noksanlk otuz gn iinde giderilmedii takdirde mlki idare amiri, yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi hakknda davann almas iin durumu Cumhuriyet Savclna bildirir. Kte kayd yaplan derneklerin; onayl tzkleri ve kurulu bildirimleri en ge yedi gn iinde valilik tarafndan Bakanla gnderilir. Yukarda belirttiimiz hukuki dzenlemelerden de anlalaca gibi, bir dernek, kurulu bildirimi ve eklerini dernekler il mdrlne verdii anda tzel kiilik kazanm olacaktr. Yrrlkteki yasal mevzuat, idareye bir dernein kurulu bildirimini reddetme yetkisini tanmamaktadr. Dernekler il mdrl, kendisine verilen kurulu bildirimi ve eklerini alrken Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesi gereince bavurana bir alnd belgesi vermek zorundadr. Bu belge alnd srada dernek kurulmu saylmaktadr. Dernekler Ynetmeliinin 6. maddesine gre, dernekler il mdrl, kurulu belgesi ve eklerinin verilmesinden itibaren altm gn iinde inceleme yapacaktr. Bu inceleme sonucunda, kanuna aykrlk veya noksanlk tespit ederse, bu aykrlk veya noksanln giderilmesini isteyecektir.

28

Kanuna aykrlklar giderilmez veya eksiklikler tamamlanmaz ise, dernein feshi iin idare tarafndan asliye hukuk mahkemesinde dava alacaktr. Mahkeme, idarenin yasaya aykr olduunu iddia ettii hususlar yasaya aykr bulursa, dernein feshine karar verecektir.

5. Trk ve Yunan yzcleri olarak bir Trk-Yunan dernei kurmak iin nasl bir yntem izlememiz gerekir?
Derneklerin kuruluuna dair hkmler, Medeni Kanunun 56. ve devam maddeleri ile 5253 sayl Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmeliinde dzenlenmitir. Medeni Kanunun 56. maddesine gre: Dernekler, gerek veya tzel en az yedi kiinin, kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar, tzel kiilie sahip kii topluluklardr. Mevzuatmzda dernek kurma amacna ynelik tek snrlama, hukuka veya ahlaka aykr amalarla dernek kurulamayaca eklindedir. Dernekler Kanununun 3. maddesine gre, fiil ehliyetine sahip herkes (her gerek veya tzel kii) nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Dernekler, kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiilik kazanrlar. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesinde ve devamnda dernek kurulu ilemleri ayrntl olarak dzenlenmitir. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesi: Dernek kurucular tarafndan imzalanm iki adet kurulu bildirimi ve aada belirtilen ekleri, dernein kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. a) Kurucular tarafndan her sayfas imzalanm iki adet dernek tz, b) Kurucularn nfus czdan fotokopisi,
29

c) Dernek kurucular arasnda tzel kiiliklerin bulunmas halinde; bu tzel kiilerin nvan, yerleim yeri ve kurulu belgesi ile tzel kiiliklerin organlar tarafndan yetkilendirilen gerek kii de belirtilmek kaydyla bu konuda alnm kararn fotokopisi, d) Kurucular arasnda yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kar amac gtmeyen kurulular bulunmas halinde, bu tzel kiilerin dernek kurucusu olabileceini gsteren ileri Bakanlnca verilmi izin belgesi, e) Kurucular arasnda yabanc uyruklular varsa, bunlarn Trkiyede yerleme hakkna sahip olduklarn gsterir belgelerin fotokopileri, f) Yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerdeki dernek kurulu ilemlerinde istenen belgeler birer artrlarak verilir. Dernekler, kurulu bildirim ve eklerini mlki idare amirliine vermek suretiyle tzel kiilik kazanrlar. ocuk derneklerine tzel kiiler kurucu veya ye olamazlar, ayrca, ocuk derneklerinde kurulu bildirimine, kurucu ocuklarn yasal temsilcilerinin izni eklenir. Mlki idare amirlii tarafndan dernek kurulu bildirimi, gn ve saat belirtilmek suretiyle dernekler birimine havale edilir ve bavuru sahibine kurulu bildirimi ve eklerinin alndna dair Alnd Belgesi verilir ve dernek, kte kaydedilir. le dernekler birimi, kurulu bildirimi ve dernek tznn ikier rneini yedi gn iinde il dernekler mdrlne gnderir. Kurulmas dnlen bir Trk-Yunan sporcular dernei olduuna gre, kurucular arasnda yabanc uyruklu kiiler olabilir. Yukarda yazl Dernekler Ynetmeliinin 5/e maddesi uyarnca, kurucular arasnda yabanc bulunmas hlinde, kurulu belgelerine Trkiyede mevcut yerleimini gsterir ikametgh belgesinin eklenmesi zorunludur. Yani, Trkiyede bir yabancnn dernek kurucusu olabilmesi iin, Trkiyede yerleme hakkna sahip olmas gereklidir. Yabanc uyruklu kurucu kiiler seilirken bu artn yerine getirilmesine dikkat edilmelidir.
30

Dernekler Ynetmeliinin 6. maddesi gereince, kurulu bildirimi ve ekindeki belgeler ile dernek tz altm gn ierisinde, mlki idare amirlii tarafndan bizzat ya da grevlendirilme suretiyle yetkili birim tarafndan incelenir. Bu inceleme neticesinde bir eksiklik ya da aykrlk tespit edilmesi hlinde, kuruculardan yazl olarak eksiklik ya da aykrln giderilmesi istenir. Bu eksiklik ya da aykrlk otuz gn ierisinde ilgilisi tarafndan giderilmezse, mlki idare amiri, yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi konusunda dava amas iin durumu cumhuriyet savcsna bildirir. Cumhuriyet savcs, mahkemeden dernein faaliyetinin durdurulmasn da talep edebilir. Kurulu bildiriminde, eklerinde ve dernek tznde kanuna aykrlk ya da eksiklik bulunmad takdirde ya da kanuna aykrlk veya eksikliin yaplan tebligat zerine otuz gn ierisinde giderilmesi hlinde; mlki idare amirlii tarafndan durum bir yaz ile Dernek Geici Ynetim Kurulu Bakanlna bildirilir ve dernek, dernekler ktne kaydedilir. Kurulu ilemleri iin verilmesi zorunlu olan dernek tznn, Dernekler Kanununun 4. maddesi uyarnca aadaki hususlar iermesi gerektiini de belirtmek isteriz. a) Dernein ad ve merkezi, b) Dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin derneke srdrlecek alma konular ve alma biimleri ile faaliyet alan, c) Dernee ye olma ve yelikten kmann art ve ekilleri, d) Genel kurulun toplanma ekli ve zaman, e) Genel kurulun grevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve ekilleri, f) Ynetim ve denetim kurullarnn grev ve yetkileri, ne suretle seilecei, asl ve yedek ye says, g) Dernein ubesinin bulunup bulunmayaca, bulunacak ise ubelerin nasl kurulaca, grev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasl temsil edilecei, h) yelerin deyecekleri giri ve yllk aidat miktarnn belirlenme ekli, ) Dernein borlanma usulleri, j) Dernein i denetim ekilleri, k) Tzn ne ekilde deitirilecei, l) Dernein feshi hlinde mal varlnn tasfiye ekli.
31

6. Vakf nasl kurulur?

01.01.2002 tarihinde yrrle giren 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 101. maddesinde vakfn tanm, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklar olarak yaplmtr. Bu tanmdan anlalaca zere vakf oluturan en nemli iki unsur; zglenecek bir mal varl ve mal varlnn zglenecei amatr. Vakfn amac; hukuka uygun, belirli, anlalabilir olmal ve sreklilik arz etmelidir. Vakf kurma iradesi, noterde dzenleme eklinde yaplacak bir resm senetle veya lme bal tasarrufla aklanr. Ancak, vakfn kurulmas iin yetkili asliye hukuk mahkemesine bavurularak tescilinin salanmas gereklidir. Vakf, yerleim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tzel kiilik kazanr. Resm senetle vakf kurma ilemi temsilci araclyla yaplabilir. Ancak, temsil yetkisinin noterlike dzenlenmi bir belgeyle verilmi olmas ve bu belgede vakfn amac ile zglenecek mal ve haklarn belirlenmi bulunmas gereklidir. Vakfn Tescili Vakfn tesciline ilikin alan davada mahkemece davann reddine ya da vakfn tesciline ilikin verilecek karar, tebli tarihinden balayarak bir ay iinde, bavuran veya Vakflar Genel Mdrl tarafndan temyiz edilebilir. Ayn ekilde, vakfn kurulmasn engelleyen sebeplerin varl hlinde, Vakflar Genel Mdrl veya ilgililer, iptal davas aabilirler. Tesciline karar verilen vakf, vakfn yerleim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir. Yerleim yeri mahkemesinin yapaca bildirim zerine vakf, Vakflar Genel Mdrlnce merkez sicile kaydolunur ve Resm Gazete ile iln olunur.

32

Vakf yneticilerinin TC uyruunda olmalar esastr. Ancak, vakfa ait eitim, bilim, sanat, tp ve salk kurulularnn ynetim organlarnda salt ounluk oluturmamak artyla yabanc uyruklularn da grev almalarna ve vakflarn veya kurulularnn yurt dndaki benzer amal vakf veya kurumlarla i birlii yapmalarna Bakanlar Kurulunca izin verilebilir. Vakflar zel hukuk tzel kiisi olup, Trk Medeni Kanununun 48. maddesinde belirtilen tm hak ve yetkilere sahiptir. Vakflar Genel Mdrl, vakflarn denetim makamdr. Vakflar, belli bir maln belli bir amaca zglenmesi sonucu kurulduklarndan vakflarda yelik sz konusu deildir. Vakf Senedinin erii Trk Medeni Kanununun 106. maddesi gereince vakf senedinde; vakfn adnn, amacnn, bu amaca zglenen mal ve haklarn, vakfn rgtlenme ve ynetim ekli ile yerleim yerinin gsterilmesi zorunludur. a) Vakfn ad; kanuna, ahlaka, adaba aykr olmamal ve vakfn amalar ile uyumlu olmaldr. nc kiileri vakfn amac konusunda yanltc ya da yanl armlar uyandracak isimler verilemez. Herhangi bir kamu kurum ya da kuruluunun ismi kullanlamaz. b) Vakfn amac; hukuka uygun, belirli, anlalabilir olmal ve sreklilik arz etmelidir. c) zglenen mal ve haklar; kurucuya ait olmal ve en azndan balang itibari ile amac gerekletirmeye yetmelidir. zglenen malvarl nakit ise parann vakf adna bir devlet bankasna bloke edilerek dekontunun tescil bavurusu yaplan mahkemeye ibraz, tanmaz ya da tanr bir malvarl ise deer tespitinin mahkemece yaptrlmas ve ilgili sicillerine (tapu sicili, trafik sicili gibi) vakf adna tescili salanmaldr. Vakfn kurulmas ile zglenen mal ve haklar vakf tzelkiiliine geer. d) Organlar; vakfn bir ynetim organ olmas zorunludur. Vakfn ileyiinin kolaylamas asndan, amacnn kapsamna ve faaliyetlerine uygun olarak mtevelli heyeti, ynetim organ ve bir denetim birimi olmas uygun olur.

33

Bu saylan organlar dnda onur kurulu, aratrma kurulu, alma kurulu gibi vakfn ynetimi ile ilgili olmayan kurullarn vakf organlar arasnda gsterilmemesi gerekir. Vakfn organlarnn ka kiiden oluaca, toplant ve karar yeter saylarnn senet metninde gsterilmesi, organlarn grev ve yetki snrlarnn da yeterince belirtilmesi halinde, vakfn ileyiinde skntya dlmesinin nne geilmi olur. e) Vakfn yerleim yeri; vakfn faaliyetlerini yrtt merkezin bulunduu yerdir. Vakf senedinde gsterilecek adresin ak ve ayrntl ekilde yazlmas zorunludur. Dikkat Edilmesi Gereken Konular Mal Bildiriminde Bulunulmas Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanununa gre, vakflarn idare organlarnda grev alanlar, Vakflar Genel Mdrlne mal bildiriminde bulunmak zorundadrlar. Mal bildirimlerinin, ynetim ve denetim kurulu yelikleri ile komisyon yeliklerine seim ve atamalarda greve balama tarihini izleyen bir ay iinde, grevin sona ermesi hlinde, ayrlma tarihini izleyen bir ay iinde verilmesi zorunludur. Btn vakflarn, Vakflar Genel Mdrl ile olan her trl ilemlerinde nce bal bulunduklar vakflar blge mdrl kanal ile yazma yapmalar gerekmekte olup, vakflar tarafndan dorudan Vakflar Genel Mdrl ile yaplacak yazmalar ileme konulmamaktadr. Vakflarn; gayrimenkul alm, satm, kat mlkiyeti esasna gre inaat yaptrmalar, ilemleri iin Genel Mdrlkten izin alnmas gerekmektedir. Vergi Usul Kanununun 177. maddesinin (5) numaral bendi uyarnca, iletme hesab esasna gre defter tutmalarna izin verilenler dnda kalan vakflar, bilano esasna uygun olarak defter tutarlar. Vakflar Genel Mdrlnce yaplar gerei bilano esasna gre defter tutmalarna imkn veya gerek grlmeyenlerin iletme hesab esasna bal olarak defter tutmalarna izin verilebilir.

34

Ancak; yeni kurulan vakflar, tescili izleyen en ge bir yl iinde Vakflar Genel Mdrlnce yaplacak teftie kadar iletme hesab esasna gre defter tutabilirler. Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflarn bilano esasna gre defter tutmalar zorunludur. Ayrca, 06.08.1999 tarih ve 23778 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflarn ve lemlerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakknda Teblie uyulmas gerekmektedir. Not: Yukarda verilen bilgilerin de iinde yer ald ayrntl bilgi ve belgelere Vakflar Genel Mdrlnn http://www.vgm.gov.tr/vakiflarhk/vakif_nedir.asp adresindeki web sitesinden ulaabilirsiniz.

7. Vakflarla ilgili zellikle yeni mevzuat konusundaki bilgilere nasl ulalabilir? Bu konudaki yaynlar ve internet adresleri nelerdir? Uygulamadan kaynaklanan sorunlara ilikin bilgi kaynaklarna nasl ulalr?
Vakflara ilikin mevzuat son yllarda sk sk deiiklie uradndan en gncel olan yaynlar rneklemeye altk. Hrriyet Arkan, Dernekler Kanunu - Vakflar Kanunu, Arkan Yaynlar, Mays 2005. Mehmet Dikici, Uyum Yasalar, Yabanclarn Mlk Edinmeleri ve Aznlk Vakflar, at Kitaplar, 2005. Aydn Aybay, Rona Aybay, Dernek ve Vakf Kurma zgrl, TSES Yaynlar, 2004. M. Serhat Yener, Vakflar Kanunu ile lgili Mevzuat, Sekin Yaynclk, 2004. Mehmet Dikici, Uyum Yasalar - Yabanclarn Mlk Edinmeleri ve Aznlk Vakflar, at Kitaplar, ubat 2005. Av. Ltfi Baz ve Av. Ramazan akmak, Trk Medeni Kanunu ve Borlar Kanunu, Legal Yaynevi, 2004. Nazif ztrk, Aznlk Vakflar, Altnkre Yaynlar, 2003.
35

Adnan Avc, Yeni Medeni Kanun Hkmlerine Gre Dernekler ve Vakflar Hukuku Mevzuat ve Uygulamas - Emsal Yargtay Kararlar, Alfa Yaynlar, 2002. Vakflarla ilgili olarak ulaabileceiniz web siteleri ise unlardr: 1. Vakflar Genel Mdrl Sitesi Bu sitede vakflar mevzuat ve vakflarn kurulu ve ileyiine ilikin pratik ve uygulamaya dair bilgiler yer almaktadr. Site Adresi: www.vgm.gov.tr 2. stanbul Valilii ve zmir Valilii Siteleri Bu siteler de daha az ayrntl olmakla birlikte ierik olarak Vakflar Genel Mdrlnn sitesiyle benzerdir. Site Adresleri: www.istanbul.gov.tr www.izmir.gov.tr 3. Maliye Bakanl Sitesi Bu sitede ise, vakflarla ilgili vergi mevzuatna ilikin bilgileri bulabilirsiniz. Site Adresi: www.alomaliye.com 4. Dier Resm Kurum Siteleri Bunlar, ileri Bakanl, TBMM, Adalet Bakanl ve Babakanlk siteleridir. Mevzuata ilikin bilgilere bu sitelerden de ulaabilirsiniz. Site Adresleri: www.icisleri.gov.tr www.tbmm.gov.tr www.adalet.gov.tr www.basbakanlik.gov.tr 5. Dier Siteler Aada belirtilen sitelerde de vakflara ilikin mevzuat bilgilerine ulaabilirsiniz. TESEV Sitesi: (Bu sitede gayrimslim vakflaryla ilgili bilgiler de yer almaktadr.) www.tesev.org.tr
36

Yargtay Sitesi: www.yargitay.gov.tr Avrupa Komisyonu Trkiye Delegasyonu Sitesi: www.deltur.cec.eu.int stanbul Barosu Sitesi: www.istanbulbarosu.org.tr Ayrca: www.hukukcu.com Ancak, iaret ettiimiz tm bu yayn ve web sitelerinin gncelliini bugn itibariyle denetlediklerimizden rnekler olduunu belirttikten sonra, vakflara ilikin mevzuatn ok sk deimesi nedeniyle bir konuda aratrma yaparken veya mevzuat incelerken yayn ve web sitesinin gncelliini denetlemenizi salk veririz.

37

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

ADRES, KAMET, DERNEK VE VAKIF BNASI

BLM II

8. Bir dernein, meskenlerin olduu bir apartmanda bulunmas sorun yaratr m? Dernein apartmanda mesken olarak kaytl bir dairede olmas ile tapuda i yeri olarak kaytl bir yerde bulunmas arasnda bir fark var mdr? Hangi koulda kat malikleri dernek aleyhine tahliye davas aabilir? Binada baka i yerlerinin bulunmas durumu deitirir mi?
Kat Mlkiyeti Kanununun 24/1. maddesinde, tapuya i yeri veya mesken olarak kaytl olma ayrm yaplmakszn apartmanlarda alamayacak i yerleri tek tek saylmtr. Kat Mlkiyeti Kanununun 24/2. maddesinde ise, kat malikleri kurulunun oy birlii ile alabilecek i yerleri belirtilmektedir. Madde 24/1- Ana gayrimenkulun, ktkte mesken, i veya ticaret yeri olarak gsterilen bamsz bir blmnde hastane, dispanser, klinik, poliklinik, ecza laboratuvar gibi messeseler kurulamaz; kat maliklerinin buna aykr szlemeleri hkmszdr; dispanser, klinik, poliklinik niteliinde olmayan muayenehaneler bu hkmn dndadr. Dernein bulunduu yer tapuda i yeri olarak kaytlysa, dernek merkezi 24/1. maddenin kapsam iine girmez. Yasa koyucu, almas yasak olan i yerlerini snrlayc olarak saymtr. Bir dernek merkezinin hastane, dispanser, klinik, poliklinik ve ecza laboratuvar gibi messeseler kapsamnda olmad aktr. Kat Mlkiyeti Kanununun 24/2. maddesinde, ktkte mesken olarak kaytl yerlerde kat malikleri kurulunun oy birlii ile alabilecek i yerleri saylmaktadr. Madde 24/2- Ana gayrimenkulun, ktkte mesken olarak gsterilen bamsz bir blmnde sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon, bar, kulp, dans salonu ve emsali gibi elence ve toplant yerleri ve frn, lokanta, pastahane, sthane gibi gda ve beslenme yerleri ve imalathane, boyahane, basmevi, dkkan, galeri ve ar gibi yerler, ancak kat malikleri kurulunun oy birlii ile verecei kararla alabilir. Dernek merkezinin bulunduu daire tapuda mesken olarak kaytl ise, Kat Mlkiyeti Kanununun 24/2. maddesi hkmlerini tartmak gerekir.

41

Bu madde ile baz i yerlerinin almasnn yasaklanmasndaki ama, bina iinde oturanlarn can gvenlii asndan tehlike yaratan messeselerin meskenler arasnda bulunmasna engel olmaktr. Kanunun 24/2. maddesinde, sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon, bar, kulp, dans salonu ve emsali gibi elence ve toplant yerleri iin kat maliklerinin tmnn onay aranmaktadr. Dernein toplant yeri ise, bata saylan yerlerin emsali niteliinde elence ve toplant yeri kapsamnda deildir. Ancak, dernek merkezinde yukarda saylan faaliyetlerin yrtld bir lokal var ise, o zaman lokal asndan 24/2. maddenin uygulanmas sz konusu olabilir. Bu durumda, kat maliklerinin onayn almak gerekecektir. Yargtay itihatlarna gre brolar, Kat Mlkiyeti Kanununun 24. maddesinin 2. fkras kapsamna girmez. Ktkte mesken olarak gsterilen bamsz blm, bro olarak kullanlabilir ve kiraya verilebilir. Dernek merkezi bir bro niteliinde alyorsa, Kat Mlkiyeti Kanununun 24/2. maddesi kapsamnda saylmayacaktr. Yargtay 5. Hukuk Dairesi 17.1.1974 gn ve E.973/18489 K.191 sayl kararnda ise, meskenin bro olarak Kltr ve Sanat Vakfna kiraya verilebileceine karar vermitir. Bu kararn dernekler asndan da emsal oluturaca kansndayz. Yukarda belirttiimiz gibi, her olayda hkim, mesken olarak kaytl bamsz blmde yaplan faaliyeti iyi niyetli ve hakkaniyete uygun bir biimde inceleyerek karar verecektir. Ayn binada baka i yerleri var ise, yani kat malikleri tarafndan dier i yerlerine onay verilmise, dernek aleyhine alan bir tahliye davasnda daval dernek, davac tarafn kt niyetli olduunu ileri srebilecektir. Sonu olarak, dernek merkeziniz tapuya i yeri olarak kaytl ise, Kat Mlkiyeti Kanununun 24/1. maddesi kapsamna girmemektedir. Derneinizin bulunduu daire tapuya mesken olarak kaytl ise, durumu zel koullara gre yukardaki bilgiler nda deerlendirmek gerekir. Aleyhinizde bir tahliye davas almas hlinde, yukarda belirttiimiz savlar ileri srebilirsiniz.

42

9. Yeni kurulacak bir dernekte, bir dernek yesinin ev adresi, dernek adresi olabilir mi? Bu evin kiralk olmas bir sorun yaratr m?
Dernekler Ynetmeliinin 4. ve 5253 sayl Dernekler Kanununun 2. maddesinde, dernek yerleim yeri dernein ynetim faaliyetlerinin yrtld yer olarak tanmlanmaktadr. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesi ve devamnda dernein kurulu ilemleri ayrntl olarak dzenlenmitir. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesine gre, dernek kurucular tarafndan imzalanm iki adet kurulu bildirimi ile maddede yazl ekler, dernein kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. Kurulu bildirimi matbu bir evrak olup, bu bildirimde dernek yerleim yeri blmnn de doldurulmu olmas gereklidir. Bu kurulu bildirimi ve eklerinin mlki idare amirliine verilmesiyle dernek tzel kiilik kazanr. Kurulu bildiriminde dernek yerleim yerine ek olarak, kurucu olan kiilerin yerleim yerlerinin de bildirilmesi gerekir. Ayrca, adres bildirme zorunluluu hususunda ek bir dzenleme daha mevcuttur. Dernekler Ynetmeliinin 5/f maddesinde, kurulu bildirimiyle birlikte verilmesi zorunlu olarak dzenlenen eklerden birisi, yazma ve tebligatlar almaya yetkili kiilerin ad, soyad, yerleim yerleri ve imzalarn ierir listedir. Uygulamada, kurulu aamasnda bulunan bir dernek iin, kurulu ilemlerini takibe fiilen elverir lde, geici olarak bir yerleim yerinin bildirilmesi mmkndr. Yaplan bavuru akabinde, mlki idare amiri ya da yetkilendirecei dernek birimleri tarafndan yaplan inceleme neticesinde durum, bir yaz ile dernek geici ynetim kurulu bakanlna bildirilir ve dernein dernekler ktne kayd yaplr. Bu sreten sonra, dernein alt ay ierisinde genel kurul toplantsn yapmas ve organlarn oluturmas zorunludur. Derneklerin kurulu ilemlerini balatmas ile birlikte ikametgh sahibi olmalar beklenmemektedir. Bir dernein, gerek ya da tzel bir kiiye ait bir yeri, yerleim yeri olarak belli bir sre kullanmasnda hukuka aykr bir yn bulunmamaktadr. Bu yerin kiralk bir yer olmas durumu deitirmez.

43

Malik ya da kirac, o yerde ikamet eden kii ile dernek arasnda yerin belli bir blmnn dernee tahsis edildiine dair bir szleme yaplmas faydal olacaktr. Ancak, bylesi bir hlde, yeri kiraya veren kiinin, asl kiraya vereni ile yapm olduu kira kontratna aykr bir durum oluup olumadnn dikkate alnmas gereklidir. Kira szlemesiyle alt kira ya da mecuru bir bakasna kullandrma hllerinin yasakland durumlarda, kiracnn bu yeri dernee kullandrmas mmkn olamayacaktr. Ancak, dernein faaliyete balamasyla birlikte bamsz bir ikametgha sahip olmas, uygulamada dernek ilemlerinin yrtlmesi iin en salkl yntemdir. Faaliyette bulunma ve tm yasal ilemlerin takibi asndan dernein bamsz bir ikametgha sahip olmas, tm bu srele birlikte fiili ve yasal bir zorunluluk olarak karnza kabilecektir.

10. Bir apartmanda dernek lokali aabilmek iin, apartman sakinlerinden iki kiinin onay vermemesi durumunda bavurabileceimiz hukuki yollar nelerdir?
Derneklerin lokal amalar hususundaki dzenlemeler, Dernekler Ynetmeliinde mevcuttur. Ynetmeliin 56. maddesinde lokal, dernek yelerinin sosyal ihtiyalarn karlamak zere mlki idare amirinin izniyle alan tesis olarak tanmlanmtr. Dernekler Ynetmeliine gre dernekler, baka bir dernek, gerek veya tzel kii ile ortaklaa lokal aamaz. Federasyon ve konfederasyonlar hari olmak zere, bir dernein lokal aabilmesi iin en az bir yldan beri faaliyette bulunmas arttr. ocuk derneklerinin lokal amas ynetmelike yasaklanmtr. Ynetmeliin 57. maddesinde lokal alamayacak yerler detayl olarak belirtilmitir. Madde 57- Aada belirtilen yerlerde lokal almasna izin verilmez: a) Silah fabrika ve imalathaneleri, patlayc, parlayc ve yanc gibi tehlikeli maddeler retilen, satlan, kullanlan ve depolanan yerler ile gaz dolum tesislerinde, b) Her trl mabetlerde,

44

c) Okul ncesi eitim, ilk ve orta retim resmi ve zel okul binalar ile zel eitime muhta bireylerin devam ettikleri retim kurumlarna yz metreden yakn mesafe iinde, d) lk ve orta retim rencilerinin devam ettii kurs, dershane ve bu rencilerin kald renci yurtlarnn bulunduu binalarda, e) tfaiye, ambulans gibi mdahale ve yardm hizmetlerinin kolaylkla ulaamayaca yerlerde, e) Binalarn ortak kullanlan bamsz blmlerinde, g) Genel gvenlik ve asayiin korunmas ynnden sakncal olan yerlerde, h) Sabit veya seyyar olarak kullanlan kara, deniz, hava ve her eit tama aralarnda. Dernein yerleim yerinin bulunduu binada dernek lokali alabilir. Ancak, dernek lokali olarak alan yerin i kap giriinin dier bamsz blm veya oda ve benzeri gibi blmlerden ayr olmas ve bunlara alan kaplarnn bulunmamas zorunludur. Maddede ayrntl olarak belirtilen yerler dndaki mahallerde, kural olarak lokal alabilmesi mmkndr. Ynetmeliin 58. maddesine gre, il merkezlerinde alacak lokaller iin valilie, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler dhil olmak zere dier ilelerde alacak lokaller iin kaymakamla bir dileke ile bavurulur. Bavurulara aada belirtilen belgeler eklenir: a) Lokal almas konusunda alnm ynetim kurulu kararnn rnei, b) Lokal olarak alacak yerin tapu senedi rnei, kiralk ise kira kontratnn rnei, c) Ana gayrimenkulun tapu kaytlarnda mesken olarak grnen yerler iin kat maliklerinin oy birlii ile aldklar kararn rnei, mesken ve i yerinin birlikte yer ald binalarda mesken sahiplerinin tamamnn onay ve i yeri sahiplerinin oy okluu ile aldklar kararn rnei, i hanlarnda ise ynetim kurulu karar rnei, d) Derneklerin; belediye ve mcavir alanlar iinde aacaklar lokaller iin yap kullanma (iskan) izin belgesi, bu belgenin bulunmad durumlarda ise ilgili bele-

45

diyeden alnacak sz konusu yerin lokal olarak kullanlmasnda saknca olmadna dair belge; bu alanlar dndaki lokaller iin bayndrlk ve iskan mdrlklerinden alnacak lokal olarak kullanlmasnda saknca olmadna dair belge. Belgeleri eksik olan veya mevzuata uygun olmayan bavurular deerlendirmeye alnmaz ve eksikliklerin tamamlanmas iin otuz gnlk ek sre tannr. Bu sre sonunda eksikliklerin tamamlanmamas hlinde bavuru ilemden kaldrlr. Lokal olarak alan yerin yerleim yerinin deitirilmesi hlinde yukarda saylan ilemler tekrar edilir. Bavuru evraklarndan da grlecei gibi; ana gayrimenkulun tapu kaytlarnda mesken olarak grnen yerler iin kat maliklerinin oy birlii ile aldklar kararn rnei, mesken ve i yerinin birlikte yer ald binalarda mesken sahiplerinin tamamnn onay ve i yeri sahiplerinin oy okluu ile aldklar kararn rnei, i hanlarnda ise ynetim kurulu karar rnei talep edilmektedir. 634 sayl Kat Mlkiyeti Kanununun drdnc blmnde, kat maliklerinin ve kat irtifak sahiplerinin hak ve borlar dzenlenmitir. Kat maliklerinin borlarndan biri olarak yasak iler yedinci bent 24. maddesinde hkm altna alnmtr. Madde 24- Anagayrimenkuln, ktkte mesken, i veya ticaret yeri olarak gsterilen bamsz bir blmnde hastane, dispanser, klinik, poliklinik, ecza laboratuvar gibi messeseler kurulamaz; kat maliklerinin buna aykr szlemeleri hkmszdr; dispanser, klinik, poliklinik niteliinde olmayan muayenehaneler bu hkmn dndadr. Anagayrimenkuln, ktkte mesken olarak gsterilen bamsz bir blmnde sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon, bar, kulp, dans salonu ve emsali gibi elence ve toplant yerleri ve frn, lokanta, pastane, sthane gibi gda ve beslenme yerleri ve imalathane, boyahane, basmevi, dkkn, galeri ve ar gibi yerler, ancak kat malikleri kurulunun oy birlii ile verecei kararla alabilir. Bu karar yneticinin veya kat maliklerinden birinin istemi zerine btn bamsz blmlerin kat mlkiyeti ktndeki sahifelerine erh verilir.

46

Maddenin birinci fkras, kat mlkiyeti rejimine tabi yaplarda yer alan bamsz blmlerde mutlak olarak yasaklanan faaliyet ve kullanmlara yer vermektedir. Kat malikleri aralarnda anlasa da, bunu ynetim planna ya da kat mlkiyetinin kurulmasna ilikin szlemeye dhil etse de bamsz blmler, maddenin birinci fkrasnda saylan faaliyetler iin kullanlamaz. Bu konuda alnacak aksi kararlar yok hkmndedir. Maddenin ikinci fkras ise, anagayrimenkuln ktkte mesken olarak kaytl bir bamsz blmnn, bu ama dnda nasl kullanlabileceini hkme balamtr. Yani, madde metninde, mesken olarak kaytl blmlerdeki yasaklara iaret edilmektedir. Buna gre; meskenlerde sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon, bar, kulp, dans salonu ve emsali gibi elence ve toplant yerleri ve frn, lokanta, pastane, sthane gibi gda ve beslenme yerleri ve imalathane, boyahane, basmevi, dkkn, galeri ve ar gibi yerler, ancak tm kat maliklerinin katld kat malikleri kurulunda oy birlii ile verilecek kararla alabilir. Byle bir karar bulunmadka, bamsz blm malikleri ya da kiraclar ile bamsz blmden ne ekilde olursa olsun srekli yararlanan kiiler, mesken niteliindeki bamsz blmde i yeri aamaz. Uygulamada, tapuda mesken olarak grnen bir bamsz blmde dernek lokali almas, Kat Mlkiyeti Kanununun 24. maddesi 2. fkrasndaki yasak iler kapsamnda deerlendirilmektedir. Her ne kadar madde metninde aka lokalden bahsedilmemise de, alacak lokalin emsali gibi elence ve toplant yerleri kapsamnda deerlendirilmesi mmkndr. Tapuda mesken olarak grnen bir bamsz blmde, bir dernein lokal aabilmesi iin, apartman kat malikleri kurulunun oy birlii ile bu konuda bir karar vermesi gereklidir. Bu karar, tamamen kat maliklerinin kendi takdir haklar kapsamnda alacaklar bir karardr. Bu ynyle idari bir tasarruftur ve hkimin bylesi bir karara mdahalesi mmkn deildir. Yani, kat maliklerinden bir ya da birkann bylesi bir kararda olumsuz oy kullanmas hlinde, kat malikinin bu tasarrufuna kar bavurulabilecek hukuki bir yol mevcut deildir. Bu konuda, Yargtay 18. Hukuk Dairesinin 10.10.2002 tarih, E. 2002/8038, K. 2002/9586 sayl karar rnek niteliindedir. Yargtayn nne gelen olayda, tapuda

47

mesken olarak gsterilen bamsz blmn dernek lokali olarak kullanlmasnn nlenmesi ile meskene dntrlmesi ve daval dernein bu yerden tahliyesi istenmitir. Dosyada toplanan belge ve bilgilere gre, dava konusu bamsz blmn tapuda mesken olarak yazl bulunduu ve bu yerin daval dernek tarafndan lokal olarak kullanld, bylece Kat Mlkiyeti Kanununun 24/2. maddesinde ngrlen koullara uyulmakszn meskenin i yeri olarak kullanld anlalmtr. Yargtay karar ile lokal almas iin Kat Mlkiyeti Kanununun 24. maddesinin 2. fkrasnda yazl koullara uyulmasnn gerekli olduu belirtilmi bulunmaktadr. Karara gre: Dava konusu bamsz blmn tapuda mesken olarak yazl bulunduu ve bu yerin daval dernek tarafndan lokal olarak kullanld, bylece Kat Mlkiyeti Yasasnn 24/2. maddesinde ngrlen koullara uyulmakszn meskenin i yeri olarak kullanld anlalmaktadr. Mahkemece dava konusu bamsz blmn meskene dntrlmesine karar verilmesi de gerekirken salt tahliyeye hkmedilmesi isabetsizdir.

11. Vakf hizmet binas olarak kullanlmak zere kiralanan bir binada yaplan tadilatn Deprem Ynetmeliine aykr olmas hlinde, belediyenin ceza tahakkuk ettirmesi ya da bina iin ykm karar almas mmkn mdr?
mar Kanunu kapsamna giren tm yaplar iin ruhsat alnmas zorunlu olduu gibi, ruhsat alnm yaplarda yaplacak deiiklikler iin de yeniden ruhsat alnmas (tadil ruhsat) gerekmektedir (mar Kanunu m. 21 ve m. 32). Derz, i ve d sva, boya, badana, oluk, dere, dorama, deme ve tavan kaplamalar, elektrik ve shhi tesisat tamirleri, at onarm ve kiremit aktarlmas ile ynetmelie uygun olarak yrenin zelliklerine gre belediyelerce hazrlanacak imar ynetmeliklerinde belirtilecek tayc unsuru etkilemeyen dier tadilat ve tamiratlar iin ruhsat alnmas gerekmemektedir. Yaplacak tadilatn ruhsata balanmas iin planlanan deiikliklerin Belediye mar Ynetmelii ile Deprem Ynetmeliine uygun olmas ve bu uygunluun salandnn ruhsat bavurusundan nce yap denetim irketi tarafndan belirlenmi olmas arttr.
48

Ruhsatsz ya da ruhsata aykr olarak ina edilen yaplar hakknda uygulanacak prosedr, mar Kanununun 32. maddesinde ayrntl bir ekilde belirtilmi olup bu prosedrn son aamas, yapnn yetkili kurum tarafndan yktrlmasdr. Belediyeler ve mahallin en byk amiri, mar Kanununa aykr yaplara ilikin olarak 500 YTLden 25.000 YTLye kadar para cezas verme yetkisine sahiptir (mar Kanunu m. 42). Para cezalarnn ilgilisi, yap sahibi veya mteahhit olup fenn mesul/yap denetim irketine de bunlara verilecek cezann bete biri tutarnda ceza verilir. Ruhsata aykr ina edilmi ya da ruhsatsz olarak deiiklie uratlm yapda oturan kiraclarn, bu konuyla ilgili cezai bir sorumluluu bulunmamaktadr. Ayrca, Bykehir Belediyesi Kanununun 11. maddesi ile bykehir belediyelerine, ile ve ilk kademe belediyelerinin imar uygulamalarn denetleme yetkisi tannmtr. Denetim sonucunda, bykehir belediyesi tarafndan belirlenen ruhsatsz veya ruhsat ve eklerine aykr yaplar, gerekli ilem yaplmak zere ilgili belediyeye bildirilir. Belirlenen imara aykr uygulama, ilgili belediye tarafndan ay iinde giderilmedii takdirde, bykehir belediyesi, tpk ilgili belediye gibi, para cezas uygulama ve ykm karar alma yetkisine sahiptir. Ancak, belirtmek gerekir ki, ilgililere ayn aykrlk iin iki kez ceza verilme olana bulunmamaktadr. Ruhsatsz ya da alnm ruhsata aykr inaat yaplmas hlinde bu davran, Trk Ceza Kanununun 188. maddesinde dzenlenen imar kirliliine neden olma suunun konusu olabilecektir. Bu su iin ngrlen cezalar, sua konu olan yapnn ruhsata uygun hle getirilmesi durumunda tmyle ortadan kalkmaktadr.

12. Belediyenin ikamet ettiimiz bina iin verecei ceza ve ykm kararnn yazl olarak bildirilmesi zorunlu mudur?
Belediye Kanununun 34. maddesi uyarnca, kanunlarda ngrlen belediye cezalarn verme yetkisi belediye encmenine aittir. Belediye encmeninin cezaya dair karar idari bir ilem olduundan, encmen kararnn Tebligat Kanunu hkmlerine uygun olarak ilgilisine bilinen son adresinde yazl olarak tebli edilmesi gerekmektedir.
49

Nitekim, Tebligat Kanununda da belediyeler tarafndan yaplacak tebligatlarda bu yasa hkmlerinin uygulanaca aka belirtilmitir.

13. Belediye ikamet ettiimiz yer iin idari para cezas ile birlikte ykm karar verebilir mi?
mar Kanunu, Belediye Kanunu ve Belediye mar Ynetmelii hkmlerine aykr yap ve binalarn ykmna karar verme yetkisi belediye encmenlerine aittir. Yine, para cezalarnn verilmesi de encmenin grevleri arasndadr. Para cezas ve ykm uygulamalar birbirinden bamsz niteliktedir. Aykrln niteliine ve boyutuna gre, rnein yapnn cezal olarak ruhsata balanmas mmknse, sadece para cezas vermekle yetinilebilecei gibi aykrln giderilmesi imkn kalmam ise, para cezasyla birlikte ykma da karar verilmesi mmkndr. Ruhsatsz ya da ruhsata aykr yaplm yaplarn ykm iin yaplacak giderler de, mar Kanununun 32. maddesi uyarnca yap sahibinden tahsil edilir. mara aykrln karardan sonra ilgilisince kendiliinden giderilmesi, idari para cezasnn ortadan kalkmas sonucunu dourmaz. Kanuna aykr fiillerin tekrarlanmas hlinde para cezalar bir kat artrlarak verilir.

14. Belediye encmeninin para cezas ve ykm kararna kar hangi hukuki yollara bavurulabilir?
Belediye encmeninin idari para cezasna ya da idari para cezas ve ykma ilikin karar ilgilisine tebli edilir ve kararda cezann miktar, karar tarihi, itiraz merci ile itiraz sresi gsterilir. lgilinin, para cezasna ya da ykma ilikin kararn gerei yanstmad, fiilin ilenmedii, kararda belirtilen gerekelerin geerli olmad, binada yasalara aykr bir durumun bulunmad, kararn usulne uygun ekilde oluturulmad vs. ynnde bir

50

iddia ve itiraz var ise, tebli olunan kararda gsterilen mercilere bavurularak ykm kararnn iptali ve para cezasnn kaldrlmas talep edilmelidir. dari para cezasna itiraz iin, 5326 sayl Kabahatler Kanununun 3 ve 27. maddeleri gereince, kararn tebliinden itibaren on be gn ierisinde sulh ceza mahkemesine bavurulmas gerekmektedir. Mcbir sebebin varl dolaysyla on be gnlk itiraz sresinin geirilmi olmas hlinde, bu sebebin ortadan kalkt tarihten itibaren en ge yedi gn iinde karara kar bavuruda bulunulabilir. Bu bavuru, kararn kesinlemesini engellemez; ancak, mahkeme yerine getirmeyi durdurabilir. Bavuru iki nsha dileke ile yaplmal ve dilekede idari yaptrm kararna ilikin bilgiler, bu karara kar ileri srlen deliller, ak ve ayrntl bir biimde gsterilmelidir. Dilekede, ayrca, varsa bavurunun sresinde yaplmasn engelleyen mcbir sebep de dayanaklaryla gsterilmelidir. Sulh ceza mahkemesinin verecei karara kar, yarg evresinde yer ald ar ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Bu itiraz, kararn teblii tarihinden itibaren en ge yedi gn iinde yaplr. (mar Kanununun 42. maddesinin 5. fkrasnn Anayasa Mahkemesince iptal edilmesinden nceki tarihte, idari para cezalarna itiraz iin kararn tebliinden itibaren yedi gn iinde sulh ceza mahkemesine bavurulmaktayd. lgili yasa maddesinin iptalinin ardndan mar Kanununa aykrlktan doan idari para cezalarna itiraz, zel bir yasal dzenleme bulunmadndan idari yarg kapsamnda deerlendirilmi ve itiraz sresi tebliden itibaren altm gn olarak uygulanmtr. Ancak, yakn bir tarihte yrrle giren 5326 sayl Kabahatler Kanunu ile bu konudaki yasal boluk giderilmitir. Kabahatler Kanununun 3. maddesine gre, dier kanunlarda aksine hkm bulunmamas hlinde tm idari para cezalar iin on be gn ierisinde sulh ceza mahkemesine itirazda bulunulacaktr.) Ykm kararlarna kar ise, ilgili belediyenin bulunduu yer yarg evresi iindeki idare mahkemesinde iptal davas almal ve dilekede mahkemeden yrtmenin dur-

51

durulmasna karar verilmesi de istenmelidir. ptal davas ama sresi, ykma ilikin encmen kararnn tebliinden itibaren altm gndr. Para cezas verilmesine dair idari yaptrm karar ile ykm karar birbirinden bamsz olduundan, ayn kararda hem para cezasna, hem de ykma karar verilmi ise; para cezas ve ykm karar iin biri on be gn iinde sulh ceza mahkemesine, dieri altm gn iinde idare mahkemesine olmak zere iki ayr bavuruda bulunulmas gerekmektedir.

52

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

DERNEK TZ, VAKIF SENED, KARARLAR, FAALYETLER VE YNETSEL LEMLER

BLM III

15. Kamu yararna alan bir dernek saylmak iin ne yapmak ve nasl bir usul izlemek gerekir?
Kamu yararna alan dernekler, ilgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn gr zerine, ileri Bakanlnn teklifi ve Bakanlar Kurulu kararyla tespit edilir. Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, en az bir yldan beri faaliyette bulunmas ve dernein amac ve bu amac gerekletirmek zere giritii faaliyetlerin topluma yararl sonular verecek nitelikte ve lde olmas arttr. Kamu yararna alan derneklerden saylmak iin dernein; a) En az bir yldan beri faaliyette bulunmas, b) Son bir yl iindeki, 2005 yl iin belirlenen tutar olan 50.000 YTLyi geen alm ve satm ilemlerinin rekabet koullarna uygun yaplmas, c) Amac ve gerekletirdii faaliyetlerin, yelerinin dnda yerel veya ulusal dzeyde toplumun ihtiya ve sorunlarna ynelik zmler retecek ve toplumsal gelimeye katk salayacak nitelikte olmas, d) Yl iinde elde ettii gelirin en az yarsnn bu ama iin harcanmas, e) Sahip olduu mal varlnn ve yllk gelirinin tznde belirtilen amac gerekletirecek dzeyde olmas gerekir. Kamu yararna alan derneklerden biri saylabilmek iin, aada belirtilen eklerle birlikte (drder suret) mlki idare amirliine bavurmak gerekir: a) lgili dernekler mdrlnce onaylanm dernek tz, b) Dernek yelerinin saysnn belirtildii yaz, c) Dernein ubelerinin say ve yerlerinin akland yaz, d) Dernein kamu yarar ynnden; faaliyeti, yapt hizmetler ve gelecekte yaplmas dnlen iler hakkndaki raporu, e) Son yla ait mali bilano ile gelir-gider tablosu veya iletme hesab tablosu, f) Dernein tanr ve tanmaz mallarnn listesi, g) Kamu yararna alan derneklerden saylmas iin ynetim kurulunun ald karar rnei. Bavurularda alnan belgelerin er adedi, oluturulan valilik gr ile birlikte bir ay iinde Bakanla gnderilir. Valilik grnde, dernein amacnn ve faaliyetlerinin
55

topluma yararl sonular verecek nitelikte ve lde olup olmad ve kamu yararna alan derneklerden saylp saylamayaca aka belirtilir. lgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn da gr alndktan sonra, Bakanln teklifi ve Bakanlar Kurulu karar ile dernek, kamu yararna alan derneklerden saylr. Kamu yararna alan derneklerden saylmaya ilikin karar Bakanlka ilgili valilie bildirilir ve valilik tarafndan bavuru sahiplerine bilgi verilir. Bavurusu reddedilenler, buna ilikin gereke ile birlikte ilgili valilie bildirilir ve valilike bavuruda bulunanlara gerekli aklama yaplr. Kamu yararna alan dernekler en az iki ylda bir denetlenir. Yaplan denetimler sonucunda dzenlenen raporlar zerine, kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alan yelerin veya ilgili personelin, ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sular iledii tespit edilirse, bu kiiler geici bir tedbir olarak ileri bakannca grevden uzaklatrlabilir. Dernek merkezinin bulunduu ilin valisi, grevden uzaklatrlma kararnn dernee bildirilmesiyle e zamanl olarak, grevden uzaklatrlan organlarn yerlerine, Trk Meden Kanunu hkmlerine gre dernek merkezinin bulunduu yerdeki sulh hukuk mahkemesinden kayym atanmasn ister. Mahkeme bir hafta iinde, ncelikle dernek yeleri arasndan grevden uzaklatrlanlarn says kadar kayym atanmasna karar verir ve bu kararda kayymn grev ve yetkileri ile dernek tarafndan kayyma verilecek cret de belirtilir. Kayymn grevi, dava sonucu verilen hkm kesinleinceye kadar devam eder. eitli nedenlerle boalan bu kayymlarn yerine, ayn usulle yeni kayym atanr. Kamu yararna altklarna karar verilen dernekler, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettikleri tespit edilirse, birinci fkrada ngrlen usulle haklarnda alnan kamu yararna alan derneklerden saylma karar kaldrlr. Kamu yararna alan derneklerin mallarna kar su ileyenler, devlet malna kar su ilemi gibi cezalandrlr.

56

16. Bilindii zere, Trkiyede din kurumlarn ayr birer tzel kiilii bulunmamaktadr. Kilisemizin tannmas amacyla bir dernek kurduk. Derneklemenin tannma srecine ne gibi yararlar vardr?
Dernekler, yasal tanmlar itibariyle kazan paylama dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, en az yedi gerek veya tzel kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar tzel kiilie sahip kii topluluklarn ifade etmektedir. Dernekleme ile kiilerden oluan topluluklar, yasal olarak bir grup sfatyla bir tzel kiilik altnda tannm hle gelmektedir. Bu anlamda, resm kurumlar nezdinde, bu gruplarn varl, dernek tzel kiilii ile birlikte hukuki netlik, konum ve grnrlk kazanm olacaktr. Ayrca, sadece kiilerden oluan bir topluluk olarak (rn. yardm toplama, yurt dndan yardm alma, kapal yer toplants organize etme, konferans dzenleme) faaliyetler izne ve daha ar hukuki artlara tabi iken, dernek olarak bu faaliyetlerin yaplmas kolaylk arz edebilmektedir. Mesela, gerek kiilerin halka ak ekilde kapal yer toplants yapabilmeleri, bildirim, dzenleme komitesi oluturulmas ve hkmet komiserinin toplantya katlm gibi artlara balyken, dernekler herhangi bir izne ya da bildirim artna bal deildir. Dernek binasnn ve merkezinin bulunmas, cret karlnda bir kii istihdam edebilme, yayn bastrabilme, tantc web sayfasna sahip olup bu web sayfas zerinden dernei tantc ve bilgilendirici faaliyetlerde bulunabilme gibi imknlar da yukarda verilen rneklere ek olarak derneklemenin faydalar arasnda saylabilir. Dernek kurulmas ve bu ekilde tzel kiilik kazanlmas ile devlet tarafndan kilise kurma ve ibadet etme bir hak olarak tannm bulunmaktadr. Dernekler mevzuatnda, derneklerin merkez dnda ube ya da temsilcilik amalar da mmkndr. Farkl illerde bulunan gruplarn, dernek merkezine bal olarak ube eklinde rgtlenmeleri ve ube olarak bir yer kiralayp faaliyette bulunmalar mmkndr.

57

17. Kilise binas ve dernek ofisi ayn alan iinde olabilir mi?
Kilise binas ve dernek ofisinin ayn bina ierisinde olmasnda bir saknca bulunmamaktadr. Dernek binasnn sadece dernek ilerine hasredilmesine dair kanuni bir zorunluluk yoktur. Dernek binasnn, dier bir meslein ifas asndan saknca oluturmad hllerde (rn. dernek merkezi ile avukatlk brosunun ayn meknda olmas) her ikisinin de ayn at altnda bulunmasnda bir engel yoktur.

18. Dernek kapatlacak olursa dernek binas ak tutulabilir mi?

Dernekler Kanununun 4. maddesinde dernek tznde yer almas zorunlu hususlardan biri olarak dernek merkezi belirtilmitir. Dernein faaliyetlerini yrtebilmesi asndan bir merkezi ve bu merkezin de bir adresi olmas zorunludur. Dernek ile tanmaz sahibi bir ahs arasnda bir kira szlemesi akdedilerek dernek olarak faaliyete balanm bir yerde, dernein kapatlmas durumunda bu kira szlemesi de geersiz hle gelecektir. Dernein kapatlmas hlinde, yasal olarak dernek adna hukuki bir ilem yaplmas mmkn olmayacaktr. Ancak, dernek merkezi ya da ubesi olarak kullanlan bir yerin, dernein kapatlmas durumunda bir ahs adna kiralanmas ya da rnein kira szlemesi mevcut deilse, ayn yerin yeniden bir baka dernek kurularak kullanlmas ynnde bir engel bulunmamaktadr. Burada dikkat edilmesi gereken husus, kapatlmayla hukuki ilem ehliyeti sona ermi bir tzel kiilik adna kira szlemesinin devam ettirilmemesi, kapatlm dernek adna herhangi bir ilem yaplmamas, kapatlm dernek ad ve tabelasnn kullanlmamasdr.

58

19. Dernek yeleri dndaki insanlar da dernekte bulunabilir mi?

Dernek tznzde, dernein yeni yeler kazanmak amacyla halka ak toplantlar dzenleyebilecei belirtilmise, dernek yesi olmayan kiilerin de yaplan toplantlara katlmas mmkndr. Toplant eklinde olmasa bile, bir dernee ye olmayan kiilerin gelmesinde hukuken bir engel yoktur. Kald ki, tzkte byle bir hkm bulunmasa dahi, herhangi bir dernei tanmak ya da bu dernein almalar ve faaliyetleri hakknda bilgi almak iin yeler dndaki insanlarn dernee gelip gitmesi de hayatn olaan ak gereidir.

20. Dernek sand nasl kurulur? Bu sandklarn tabi olduu kurallar nelerdir?
Dernekler, tzklerinde yazl olmak ve salanan kr yelerine paylatrmamak, gelir, faiz veya baka adlarla yelerine aktarmamak artyla yelerinin yiyecek ve giyecek gibi zaruri ihtiya maddelerini ve dier mal ve hizmetlerle ksa vadeli kredi gereksinimlerini karlamak amacyla sandk kurabilirler. Derneklerin sandk kurabilmesi iin; a) Dernek tznde sandk kurulacana dair ak hkm bulunmas, b) Dernek genel kurulunca sandk kurulmas iin karar alnm olmas gerekir. Dernekler tarafndan kurulan sandklara, ilgili dernein merkez ve ubelerine kaytl yeler dnda ye kabul edilmez. Sandklara ye olmak istee baldr. Sandk yeliine kabul, sandk ynetim kurulu karar ile olur. Her sandn, dernek ynetim kurulunca hazrlanp genel kurulca kabul edilen bir sandk ynergesi bulunur. Bu ynergede aadaki hususlarn belirtilmesi zorunludur: a) Sandn ad, b) Sandn alma konular, c) ye olma, yelikten kma ve karlmann artlar,

59

d) Sandk genel kurulunun kurulu ekli, toplanma zaman, grev ve yetkileri, e) Sandk ynetim kurulunun asl ve yedek ye says, nasl seilecei, grev ve yetkileri, f) Sandk denetim kurulunun asl ve yedek ye says, nasl seilecei, grev ve yetkileri, g) yelerden alnacak giri aidat ile yelik aidatnn belirlenme ve tahsilat ekli, h) Sandka oluturulacak fonlar, bu fonlara katlma artlar, fonlardan yararlanma esaslar, fonlardan yaplacak yardmlarn miktar ve oranlar, ) yelerin sandktan kmas veya karlmasnn artlar, j) Fonlarda biriken para ve haklarn tasfiyesi ve geri verilmesi esas ve usulleri, k) Fonlarda biriken paralarn deerlendirilme esas ve usulleri, iletilecek paralardan elde edilecek faiz, kr, temett ve dier deerlerin kullanmna dair esaslar, l) Mikrokredi ve dier bor para verme esas ve usulleri, m) Sandn datlmasna karar verilmesi durumunda, mal varlnn tasfiye esaslar. Mikrokredi ve dier bor para alacaklardan istenecek hizmet bedeli veya faiz oranlar ynetim kurulu karar ile belirlenir. Dernek genel kurulunca kabul edilen sandk ynergesinin ynetim kurulu yelerince her sayfas imzalanm bir sureti, genel kurul toplantsn izleyen otuz gn iinde dernek bakan tarafndan mlki idare amirliine verilir. Sandk ynergesinin mlki idare amirliine bildirilmesinden itibaren alt ay iinde, sandk genel kurulunun toplanmas ve sandk organlarnn oluturulmas zorunludur. Sandk organlar oluturuluncaya kadar sandk ilemlerini yrtmeye dernek ynetim kurulu yetkilidir. Sandn ilk genel kurulu, dernek ynetim kurulunun ars zerine toplanr. Her sandkta; a) Genel kurul, b) Ynetim kurulu, c) Denetim kurulu oluturulmas zorunludur.

60

Sandk ynetim ve denetim kurullarnn asl ve yedek ye says ten az olamaz. Sandk ynetim ve denetim kurullar, sandk yeleri arasndan seilir. Sandk genel kurulu, genel kurula katlma hakk bulunan sandk yelerinden oluur. ye saysnn ok olmas veya yelerin farkl yerleim yerlerinde bulunmas hlinde, genel kurulda nasl temsil edilecekleri sandk ynetmeliinde dzenlenir. Genel kurulun toplantya arlmas, toplant gndemi ve yeri, toplant ve karar yeter says ve kararlarn yelere duyurulmas konularnda, sandn bal bulunduu dernek tznn bu konular dzenleyen hkmleri uygulanr. Sandklar, derneklerin bir yan kuruluudur. Bunlarn tzel kiilikleri yoktur. Sandk ynetim kurulu, dernek ynetim kurulunca verilecek yetkiye dayanarak, sandkla ilgili konularda mahkemelerde ve idare makamlarnda sand temsil edebilir ve sanda izafeten her trl hukuki tasarrufta bulunabilir. Sandn btn mal ve haklar dernek mal saylr. Tanmazlar dernek adna tescil edilir ve kullanma hakk sanda devredilir. Bu mallara kar ilenen sular, dernek mallarna kar ilenmi saylr ve sandk mallarna kar su ileyenler, dernek malna kar su ileyenler gibi cezalandrlr. Sandn bal olduu dernein, genel kurulu, ynetim kurulu veya denetim kurulu sandn denetimini her zaman yapabilir. Dernek ve sandk denetim kurullar, ylda en az bir kez olmak zere sandk hesap ve faaliyetlerinin denetimini yapmakla grevli ve yetkilidir. Denetim sonular, sandk genel kurulu ve toplandnda dernek genel kuruluna bir rapor hlinde sunulur. Sandklarn ynetim yerleri, sat yerleri, defterleri, hesap ve ilemleri Bakanlk veya yetkili mlki idare amiri tarafndan her zaman denetlettirilebilir. Bu denetleme, grevlendirilecek kolluk kuvvetleri mensuplar dndaki memur veya memurlar araclyla yaptrlr. Denetleme srasnda, grevli memurlar tarafndan istenecek her trl defter, belge ve

61

ilemli yazlarn, denetleyen kiilere gsterilmesi ve talep hlinde onayl rneklerinin verilmesi zorunludur. Sandklarn gelirleri unlardr: a) yelerden bir defaya mahsus olmak zere alnacak giri aidat, b) yelik aidat, c) ktisadi faaliyetlerden elde edilen krlar, d) yelere verilen kredilerden alnacak hizmet bedeli veya faiz gelirleri, e) Bankaya yatrlan sandk paralarnn faizleri, f) Kime ve nereye ait olduu bilinmeyen ve en az bir yl emanet hesabnda tutulduktan sonra gelir kaydedilen paralar, g) Yardm ve balar, h) Borlanma, ) Dier gelirler. Sandklar, aada yazl olan defterleri tutmak zorundadr: a) Karar Defteri: Ynetim kurullarnn kararlar gn ve say sras ile bu deftere yazlr. Kararlarn alt, toplantya katlan yelerce imzalanr. b) ye Kayt Defteri: Sanda ye olarak girenlerin kimlikleri ve giri tarihleri bu deftere ilenir. c) Evrak Kayt Defteri: Sandk ynetimine ilikin gelen ve giden evrak, gn ve say srasyla bu deftere kaydedilir. Gelen evrakn asllar ve giden evrakn kopyalar dosyalanr. d) Demirba Defteri: Sandn demirba eyas bu deftere, aln tarihleri ve deerleri belirtilerek yazlr. e) Yevmiye Defteri, Byk Defter ve Envanter Defteri: Sandk adna alnan gelirler ve yaplan giderler ile envanter kaytlar, ak ve dzenli olarak bu defterlere ilenir. Sandklar bilano esasna gre defter tutarlar. Bu defterlerin tutulma usul ile kayt ekli Vergi Usul Kanunu ile bu kanunun Maliye Bakanlna verdii yetkiye istinaden yaymlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblileri esaslarna gre yaplr.

62

Bu defterler ile sandka tutulmas uygun bulunan dier defterlerin, dernekler birimi ya da noterlerce onaylanmas zorunludur. Kurulu bildirimi, tzn incelenmesi ve ube kuruluu hakkndaki esas ve usuller sandklar iin de geerlidir.

21. Derneklerin, dernekler il mdrlklerine yapmalar gereken bildirimler ve bu bildirimlerin sreleri konusunda bilgi verir misiniz?
Derneklerin, dernekler il mdrlne vermesi gereken bildirimler ve bunlarn tarihleri konu balna gre aada aklanmtr: A- Yl Sonu Beyannamesi Dernekler Kanununun 19. maddesine gre dernekler; yl sonu itibaryla faaliyetlerini, gelir ve gider ilemlerinin sonularn dzenleyecekleri beyanname ile her yl nisan ay sonuna kadar mlki idare amirliine vermekle ykmldrler. Beyannamenin dzenlenmesine ilikin esas ve usuller Dernekler Ynetmeliinde dzenlenmitir. Dernekler Ynetmeliinin 83. maddesi uyarnca, dernek ynetim kurulu bakanlar, her takvim ylnn ilk drt ay iinde bir nceki yla ait Dernek Beyannamelerini, mlki idare amirliine vermekle ykmldrler. l merkezlerinde ve bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ilelerde bulunan dernekler beyannamelerini bir adet, dier ile merkezinde bulunanlar ise iki adet olarak verirler. Temsilcilikler iin ayrca beyanname verilmez ancak, temsilciliklere ilikin her trl bilgiler dernek beyannamesinde gsterilir. B- Yerleim Yeri, Organ ve Tzk Deiiklikleri Dernekler Ynetmeliinin 92. maddesine gre dernekler; yerleim yerlerinde meydana gelen deiiklikleri Yerleim Yeri Deiiklik Bildirimini, genel kurul toplantlar dnda dernek organlarnda meydana gelen deiiklikleri Dernek Organlarndaki Deiiklik Bildirimini doldurmak suretiyle, deiiklii izleyen otuz gn iinde mlki idare amirliine bildirmekle ykmldrler. Bu belgeler, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir.
63

Dernek tzklerinde yaplan deiiklikler de tzk deiikliinin yapld genel kurul toplantsn izleyen otuz gn iinde, Genel Kurul Sonu Bildirimi ekinde mlki idare amirliine bildirilir. C- Tanmazlarn Bildirilmesi Dernekler Ynetmeliinin 93. maddesi uyarnca dernekler, edindikleri tanmazlar tapuya tescilinden itibaren otuz gn iinde matbu form eklinde bulunan Tanmaz Mal Bildirimini doldurmak suretiyle mlki idare amirliine bildirmekle ykmldrler. Bu form, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. D- Genel Kurul Sonu Bildirimi Dernekler Ynetmeliinin 17. maddesi uyarnca dernekler, olaan veya olaanst genel kurul toplantlarn izleyen otuz gn iinde, ynetim ve denetim kurullar ile dier organlara seilen asl ve yedek yeleri ieren Genel Kurul Sonu Bildirimi ve ekleri ynetim kurulu bakan tarafndan mlki idare amirliine bildirilir. Divan bakan, bakan yardmclar ve yazman tarafndan imzalanm genel kurul toplant tutana rnei, tzk deiiklii yaplmsa, tzn deien maddelerinin yeni ve eski ekli ile dernek tznn son eklinin her sayfas ynetim kurulunca imzalanm rnei. Genel kurul sonu bildirimi ve ekleri, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. Genel kurul sonu bildirimleri, dernek ynetim kurulu tarafndan yetki verilen bir ynetim kurulu yesi tarafndan da yaplabilir. Bildirimin yaplmamasndan ynetim kurulu bakan sorumludur. Sand bulunan dernekler, sandklarna ait genel kurul sonu bildirimi ve eklerini bu maddede belirtilen usulde mlki idare amirliine bildirirler. Genel kurul sonu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu dernekler birimlerince incelenir. Varsa, eksiklerin veya hatalarn giderilmesi ilgili derneklerden istenir. Eksiklik ve hatalarn giderilmemesi veya konusu su tekil eden fiillerin tespit edilmesi hlinde gerekli yasal ilem yaplr.

64

E- Yurt Dndan Mali Yardm Alnmas Dernekler Ynetmeliinin 18 ve 19. maddelerine gre dernekler, mlki idare amirliine nceden bildirimde bulunmak artyla yurt dndaki kii, kurum ve kurululardan ayni ve nakd yardm alabilirler. Nakd yardmlarn bankalar araclyla alnmas ve kullanlmadan nce bildirim artnn yerine getirilmesi zorunludur. Yurt dndan yardm alacak olan dernekler matbu ekilde hazrlanm Yurtdndan Yardm Alma Bildirimini iki nsha olarak doldurup mlki idare amirliine bildirimde bulunurlar. Bildirimin mlki idare amirlii tarafndan onayl bir rnei, ilgili bankaya verilmek zere bavuru sahibine verilir. F- Yabanc Derneklerin Yllk Raporlar Dernekler Ynetmeliinin 29. maddesine gre; Trkiyede faaliyetlerine izin verilen yabanc dernekler, her yl sonu itibariyle yaptklar harcama gerektiren faaliyetlerle ilgili yllk olarak hazrlayacaklar Trkiyede Temsilcilik Amasna zin Verilen Yabanc Vakf, Dernek ve Kr Amac Gtmeyen Kurulularn Verecei Faaliyet Bildiriminin iki nshasn merkezlerinin bulunduu yerin valiliine takip eden yln ilk iki ay iinde verirler. Bu form ve eklerinin bir nshas valiliklerce Bakanla gnderilir. Trkiyede dorudan uluslararas faaliyette bulunmalarna izin verilen yabanc dernekler ise belirtilen nitelikteki formlarn, her yln ilk iki ay iinde, eer faaliyet bir yldan az sreli ise faaliyet sonunda, Trke olarak Bakanla verirler. Ayrca, bu dernekler Trkiyedeki her trl faaliyetlerine ilikin yazl ve grsel yaynlarn ikier nshasn Bakanla gnderirler.

22. Dernekler tarafndan sreli yayn karlmas mmkn mdr? Sreli yaynlarn zerinde yayn organ ibaresinin bulunmas hlinde hukukicezai sorumluluk oluur mu?
Sreli ve sresiz yayn hakk konusu, genel olarak TC Anayasasnn 29. maddesinde dzenlenmi ve gvence altna alnmtr. Madde 29- Sreli veya sresiz yayn nceden izin alma ve mali teminat yatrma artna balanamaz.

65

Sreli yayn karabilmek iin kanunun gsterdii bilgi ve belgelerin, kanunda belirtilen yetkili mercie verilmesi yeterlidir. Bu bilgi ve belgelerin kanuna aykrlnn tespiti halinde yetkili merci, yaynn durdurulmas iin mahkemeye bavurur. Sreli yaynlarn karlmas, yaym artlar, mali kaynaklar ve gazetecilik meslei ile ilgili esaslar kanunla dzenlenir. Kanun, haber, dnce ve kanaatlerin serbeste yaymlanmasn engelleyici veya zorlatrc siyasi, ekonomik, mali ve teknik artlar koyamaz. Sreli yaynlar, Devletin ve dier kamu tzelkiilerinin veya bunlara bal kurumlarn ara ve imknlarndan eitlik esasna gre yararlanr. Dernekler Kanununda ve Dernekler Ynetmeliinde derneklerin sreli yayn karmas konusunda herhangi bir yasaklama bulunmamaktadr. Dernek tznde sreli yayn vb. yaynclk faaliyetlerinde bulunmaya ilikin hkmn yer almas gerekmektedir. Bu durumda, yayn faaliyetlerinde bulunulmas iin bir engel olumayacaktr. Elbette ki, yaynlarn ieriinde yasalara aykrln bulunmamas gerektii hususu ayrca gz nnde tutulmaldr. Sreli yaynlarn karlmasnda izlenecek yntem ve uyulmas gereken esaslar 5187 sayl Basn Kanununda dzenlenmitir. Buna gre, sreli yayn karlmasnda bir izin gerekmemektedir. Ancak, Cumhuriyet Basavclna bildirimde bulunma (beyanname verme) zorunluluunun yerine getirilmesi nem arz etmektedir. Ayrca, yaymlanan her saydan ikier nshann, yayn basan basmc veya matbaac tarafndan mlki amirliklere ve cumhuriyet savclklarna alnd belgesi karlnda teslim edilmesi gerekmektedir. Buna ek olarak, kamu yararna alan dernekler iin, yayna balanmasn takip eden bir ay ierisinde, greve devam edilmesi hlinde yenilenmek zere, mal bildiriminde bulunulmas icap eder. (Mal Bildiriminde Bulunulmas Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanununun 2/g, 5 ve 6/g maddeleri)

66

Basn Kanununun ilgili maddeleri aada sunulmutur: > Beyanname Verilmesi Madde 7- Sreli yaynlarn karlmas iin, kaydedilmek zere ynetim yerinin bulunduu yer hakknda Cumhuriyet Basavclna bir beyanname verilmesi yeterlidir. Cumhuriyet Basavcl tarafndan dzenlenen kaytlar alenidir. Kayt iin verilen ve yayn sahibi, sahibin kk veya tzel kii olmas hlinde, temsilcisi ile sorumlu mdr tarafndan imzalanan beyannamede yaynn ad ve mahiyeti, hangi aralklarla yaymlanaca, ynetim yeri, sahibinin, varsa temsilcisinin, sorumlu mdrn ad ve adresleri ile yaynn tr gsterilir. Beyannameye, 5 ve 6. maddelerde yazl artlarn varln gsteren belgeler ile yayn sahibi tzel kii ise tznn veya ana szlemesinin veya vakf senedinin bir sureti eklenir. Cumhuriyet Basavcl tarafndan beyanname ve eklerinin teslim edildiini gsteren bir alnd belgesi verilir. > Beyannamenin ncelenmesi Madde 8- Beyannamenin ve eklerinin gerekli veya gerek bilgileri iermemesi veya yayn sahibinin veya temsilcisinin veya sorumlu mdrn 5inci ve 6nc maddelerde yazl artlara sahip olmamas halinde, Cumhuriyet Basavcl beyannamenin verilmesinden itibaren iki hafta iinde eksikliin giderilmesini veya geree aykr bilgilerin dzeltilmesini yayn sahibinden ister. Bu istemin teblii tarihinden itibaren iki hafta ierisinde yerine getirilmemesi halinde, Cumhuriyet Basavcl yaymn durdurulmasn asliye ceza mahkemesinden talep eder. Mahkeme en ge iki hafta iinde karar verir. Bu karara kar acele itiraz yoluna bavurulabilir. Beyanname ieriinde meydana gelen her deiiklik, iki hafta iinde, gerekli belgelerle birlikte yeni bir beyanname ile ayn makama bildirilir. Birinci fkra hkm, deiiklie ilikin beyannameler hakknda da uygulanr.

67

Sorumlu mdrn bu grevden ayrlmas halinde, yenisi tayin edilinceye kadar sorumluluk yayn sahibine veya temsilcisine aittir. > Sreli Yayn Sahibinin Hakkn Kaybetmesi Madde 9- Sreli yayn sahibinin beyanname verdii tarihten itibaren bir sene iinde sreli yayn yaymlanmaz veya yaymlandktan sonra yayma yl mddetle ara verilirse beyanname hkmsz kalr ve salad hak ortadan kalkar. 556 sayl Markalarn Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararname hkmleri sakldr. Ancak, bu Kanunun yrrlk tarihinde 5680 sayl Basn Kanunu gerei mevkute neredenler, 556 sayl Markalarn Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararname hkmleri gerei mevkute neretmekten alkonulamazlar. > Teslim Ykmll Madde 10- Basmc, bast her trl yaynn imzal iki nshasn, datm veya yaymn yapld gn, mahallin Cumhuriyet Basavclna teslim etmekle ykmldr. Bu ykmllk, baslm eserin ierik ve biim ynnden herhangi bir deiiklii ieren daha sonraki basmlar ile tpkbasmlar iin de geerlidir. Basmcya bu ykmlln yerine getirdiine dair bir alnd belgesi verilir. Sonu olarak, sreli yayn sahibinin dernek tzel kiilii olmas durumunda, sreli yayn zerinde ...derneinin yayn organ olduunu belirtir bir ibare yer alabilir.

23. Dernekler pansiyon aabilir mi? Dernekler ve turizmle ilgili olarak mevzuat asndan nelere dikkat etmemiz gerekmektedir?
Medeni Kanunun 56. maddesine gre; dernekler, gerek veya tzel en az yedi kiinin kazan paylama dnda, belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar, tzel kiilie sahip kii topluluklardr.
68

Dernekler Kanununun 2. maddesi uyarnca dernekler, kazan paylama dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, en az yedi gerek veya tzel kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar tzel kiilie sahip kii topluluklarn ifade eder. Derneklerin amalarnn ve bu amac gerekletirmek iin, derneke srdrlecek alma konular ve alma biimleri ile faaliyet alannn dernek tznde belirtilmesi zorunludur. Yine, Medeni Kanunun 90. maddesi gerei dernekler, amalarn gerekletirmek zere, tzklerinde belirtilen alma konular ve biimleri dorultusunda faaliyette bulunurlar. Yasaklanan veya izne bal faaliyetlerle ilgili olarak, kamu hukuku nitelikli zel kanun hkmleri sakldr. Dernekler Kanununun 26. maddesinde, derneklerin izne tabi faaliyetleri dzenlenmitir. Bu maddeye gre derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt, pansiyon; yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile bu tesislerin iletilmesi, mlki idare amirinden izin almalarna baldr. Bu tesislerin almas, iletilmesi ve kapatlmasna ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Madde metnine gre derneklerin pansiyon aabilmeleri, tzklerinde belirtilen amac gerekletirmek zere ve eitim ve retim faaliyetleri ile snrl olarak mmkndr. Ayrca, derneklerin tzklerinde bu hususlarn da aka belirtilmi olmas gerekir. Derneklerin pansiyon aabilmeleri konusunda, turizm ile ilgili mevzuattan yararlanlmas mmkn deildir. Turizm ile ilgili mevzuat, turizm iletmelerini kapsar. Oysa, dernekler, ancak eitim ve retim amal pansiyon aabilirler, turizm amal pansiyon aamazlar. Bu nedenle, turistik yrelerde bulunan pansiyonlar iin uygulanan kanun ve Turizm Tesisleri Ynetmelii hkmleri, derneklerin eitim ve retim amal aacaklar pansiyonlar iin uygulanamaz. Dernekler Ynetmeliinde tesis kurulmas konusundaki zel dzenlemeler incelendiinde, pansiyon almasna ilikin ak bir dzenlemenin olmad grlecektir.

69

Dernekler Ynetmeliinin 95. maddesinde Yurt Ama bal altnda derneklerin yurt amalar konusu dzenlenmitir. Bu maddenin ikinci fkrasnda ise, derneklerin aacaklar lokaller ve yurtlar dndaki tesislerin genel hkmlere tabi olaca hkm mevcuttur. Yani, bu hkme gre, pansiyon alabilmesi konusunda uygulanmas gereken mevzuat, dernekler mevzuat olmayp genel nitelikteki mevzuattr. zel renci Yurtlar Ynetmeliinin 51. maddesiyle 13/1/1989 tarihli ve 89/13715 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile yrrle konulan renci Yurtlar ile Benzeri Kurumlarn Almas, letilmesi ve Denetlenmesi Hakknda Ynetmelik yrrlkten kaldrlmtr. Yrrlkten kaldrlan renci Yurtlar ile Benzeri Kurumlarn Almas, letilmesi ve Denetlenmesi Hakknda Ynetmelik kamu kurum ve kurulular ile dernek, vakf, gerek ve zel hukuk hkmi ahslarna ait yurt, pansiyon ve benzeri kurumlar kapsamaktayd. Ve bu ynetmelik, 2908 sayl Dernekler Kanununun 41 ve 45. maddelerine dayanlarak hazrlanmt. 5253 sayl Yeni Dernekler Kanunu ile 2908 sayl Dernekler Kanunu yrrlkten kaldrlmtr. Ayrca, yukarda deindiimiz gibi, renci Yurtlar ile Benzeri Kurumlarn Almas, letilmesi ve Denetlenmesi Hakknda Ynetmelik de yrrlkten kaldrlmtr. u anda yrrlkte bulunmayan bu ynetmeliin, derneklerin hlihazrda pansiyon aabilmeleri konusunda uygulanmas mmkn deildir. Mill Eitim Bakanlna Bal Okul Pansiyonlar Ynetmeliinde, Mill Eitim Bakanlna bal resm okullarda yatl okuma imkn salamak zere, parasz yatl okumaya hak kazanan rencilerle paral yatl okumak isteyen renciler iin alan pansiyonlarn ynetimine ilikin esaslar dzenlenmitir. Ayrca, Mill Eitim Bakanl Okul Pansiyonlar Kanununun 3. maddesine gre, Mill Eitim Bakanl parasz ve paral yatl okutulacak renciler iin pansiyonlar aabilir. Pansiyon ama yetkisi Mill Eitim Bakanlndadr. Bir dernek olarak pansiyon almas konusunda yaplacak bavuru, kanuni artlar bulunmadndan reddedilecektir. Mill Eitim Bakanl, zel kiiler tarafndan eitim ve retim amacyla almas istenen barnma tesislerini yurt olarak deerlendirmektedir. Pansiyon ad altnda yaplacak bavuruya Mill Eitim Bakanl tarafndan olumsuz bir yant verileceinden, zel renci Yurtlar Ynetmelii gerei aranan dier artlar mevcutsa, derneiniz tarafndan bu bavurunun yurt olarak yaplmas daha uygun olacaktr.
70

Yurt ama konusunda ayrntl dzenleme, Dernekler Ynetmeliinin 95. maddesinde mevcuttur. Bu maddeye gre derneklerin, tzklerinde gsterilen ama ve alma konularn gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt amalar ve bu yurtlarn devri, nakli, kapatlmas ile bunlarn idaresi, iletilmesi ve denetlenmesi gibi konularda 3/11/2004 tarihli ve 2004/8106 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile 3/12/2004 tarihli ve 25659 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren zel renci Yurtlar Ynetmeliinin Dernekler Kanununa ve Dernekler Ynetmeliine aykr olmayan hkmleri uygulanr. Dernekler, aacaklar yurtlara ilikin olarak Mill Eitim Bakanlndan ve valilikten alm olduklar yurt ama izin belgelerinin birer suretini, bu izin belgesini aldklar tarihten itibaren on be gn iinde dernekler birimlerine vermek zorundadrlar. zel renci Yurtlar Ynetmeliinin 2. maddesine gre, Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiiler ile zel hukuk tzel kiileri tarafndan yurt almas mmkndr. Kanunun arad zel hukuk tzel kiisi sfatna haiz olup yurt amak isteyen derneke yaplan bavuru zerine, Mill Eitim Bakanl ve valilik tarafndan kendisine yurt ama izin belgesi verilir. Bu belgenin dernekler il mdrlne gnderilmesi zorunludur.

24. Derneimiz yeleri iin ngilizce kursu dzenlememiz mmkn mdr? Kurs dzenlemek iin yapmamz gerekenler nelerdir? Mill Eitim Bakanl (MEB) byle bir kursa karabilir ya da kursu denetleyebilir mi? MEBe bal bir okulun snfn bu ama iin kullanabilir miyiz?
Derneklerin, dernek tznde konuyla ilgili dzenleme bulunmas artyla, faaliyet alanyla ilgili kurs, eitim ve seminerler dzenlemesi mmkndr. Yani, derneklerin yelerine ya da ye olmayan kiilere eitim vermesi, kural olarak yasaklanm bir faaliyet deildir. Dernekler Kanununun 26. maddesinde, derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt, pansiyon; yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile bu tesislerin iletilmesi mlki idare amirinden izin almalarna baldr denilmek suretiyle, derneklerin ei-

71

tim ve retim faaliyetlerinde bulunabilecei dolayl bir biimde dile getirilmitir. Kurulmas yasak olan dernekler ve yasak faaliyetleri dzenleyen Dernekler Kanununun 30. maddesinde derneklerin; > Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei belirtilen alma konular dnda faaliyette bulunamayaca, > Anayasa ve kanunlarla aka yasaklanan amalar veya konusu su tekil eden fiilleri gerekletirmek amacyla kurulamayaca, > Askerlie, mill savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc retim ve eitim faaliyetlerinde bulunamayaca, bu amalar gerekletirmek zere kamp veya eitim yerleri aamayaca hkme balanmtr. Mevzuat hkmleri bir arada deerlendirildiinde, derneklerin eitim-retim faaliyetlerinde bulunabilecei, fakat eitim faaliyetlerinin tzklerinde belirtilen amalar ve faaliyet konular kapsamnda yer almas gerektii ve bu faaliyetlerin askerlie, mill savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc nitelikte olamayaca sonucuna varlmaktadr. Dernek tarafndan eitim programlarnn cretli yaplmas hlinde, faaliyetlerinin dernek iktisadi iletmesince yrtlmesi gerekmektedir. Eitim programnn belirli dnemler hlinde srekli olarak dzenlenecek, yani bir kurs faaliyetinde bulunulacak ise, faaliyetlerin zel retim Kurumlar Kanununa uygun olarak, dernek iktisadi iletmesi ya da dernek dnda kurulacak bir irket yoluyla yrtlmesi gerekecektir. 625 sayl zel retim Kurumlar Kanununun kapsamn dzenleyen 1. maddesi aadaki gibidir: Madde 1- Bu Kanun, Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiiler, zel hukuk tzel kiileri veya zel hukuk hkmlerine gre ynetilen tzelkiiler tarafndan alan okul ncesi eitim, ilkretim, ortaretim kurumlar ve bu dzeyde haberleme ile retim yapan kurulular, eitli kurslar, dershaneler, renci ett eitim mer-

72

kezleri, zel eitim ve rehabilitasyon merkezleri, biki diki yurtlar ve benzeri kurumlarn kurum ama, retime balama, eitim, retim, ynetim, denetim ve gzetimi ile yabanclar tarafndan alm bulunan zel retim kurumlarnn eitim, retim, ynetim, denetim ve gzetimi konularndaki hkmleri kapsar. Kanunun 2. maddesinde ise, zel retim kurumlarnn Mill Eitim Bakanlnn gzetim ve denetimi altnda olaca belirtilmitir. Kurslarn almas ve iletilmesi anlan kanun kapsamnda bulunduundan, eitim konularna gre Mill Eitim Bakanlnn ilgili birimlerine kurs amak iin bavuruda bulunulmal, kurs ama ve retime balama izni almak iin gerekli izin ve yasal prosedrler yerine getirilmelidir. Kurslarn almas ve yrtlmesi konusunda ayrntl dzenlemeler, Mill Eitim Bakanl zel Kurslar Ynetmeliinde de mevcuttur. zel Kurslar Ynetmeliinde zel kurslarda eitim-retim, ynetim, renci kayt ve kabul, retim programlar, alma sreleri, baarnn deerlendirilmesi ve ileyi esaslar ele alnmaktadr. Ayrca, zel kurslarda uygulanacak programn ieriinde yer almas zorunlu noktalar ve kurs faaliyetinde uyulmas mecburi kurallar zel Kurslar ereve Programnda dzenlenmi bulunmaktadr. zel retim Kurumlarna Ait Standartlar Ynergesi ile de kurslarda tesis ve bina ile ara-gere konusunda uyulmas gereken standartlar tespit edilmitir. 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 263. maddesinde kanuna aykr eitim kurumu dzenlenmitir. Bu maddeye gre, kanuna aykr olarak eitim kurumu aan, altran ve bu kurumlarda kanuna aykr olarak aldn bildii hlde retmenlik yapanlara aydan bir yla kadar hapis veya adli para cezas verilecei hkm altna alnmtr. Ayrca, kanuna aykr olarak faaliyet gsteren bu yerlerin kapatlmasna da kanun gerei karar verilir.

73

25. Dernek veya vakflarn, yelerine veya ye olmayan kiilere eitim ve bu eitimin sonunda da bir sertifika vermesi mmkn mdr? Bu konuda izlenmesi gereken hukuki bir yol var mdr? Hangi makamlara bavuru yapmak gerekir ve bunun artlar nelerdir? Bu eitim ve sertifika programlarnn cretli veya cretsiz yaplmas arasnda bir fark sz konusu mudur? Bu eitimin trne gre yaplacak bavuru ve izlenecek usul farkllk gsterir mi?
Dernekler Kanununun 26. maddesinde, derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt, pansiyon; yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile bu tesislerin iletilmesi mlki idare amirinden izin almalarna baldr denilmek suretiyle, derneklerin eitim ve retim faaliyetlerinde bulunabilecei dolayl bir biimde dile getirilmi olmaktadr. Yine, Dernekler Kanununun kurulmas yasak olan dernekler ve yasak faaliyetleri dzenleyen 30. maddesinde derneklerin; > Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei belirtilen alma konular dnda faaliyette bulunamayaca, > Anayasa ve kanunlarla aka yasaklanan amalar veya konusu su tekil eden fiilleri gerekletirmek amacyla kurulamayaca, > Askerlie, milli savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc retim ve eitim faaliyetlerinde bulunamayaca, bu amalar gerekletirmek zere kamp veya eitim yerleri aamayaca hkme balanmtr. Anlan iki kanun hkmnn birlikte deerlendirilmesinden, derneklerin eitimretim faaliyetlerinde bulunabilecei, fakat eitim faaliyetlerinin tzklerinde belirtilen amalar ve faaliyet konular kapsamnda olmasnn gerektii ve bu faaliyetlerin askerlie, mill savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc nitelikte olamayaca sonucuna varlmaktadr. Derneklerin, dernek tznde konuyla ilgili dzenleme bulunmas artyla, faaliyet alanyla ilgili kurslar ve seminerler dzenleyip sertifika vermesi mmkndr. Dier
74

bir deyile, derneklerin yelerine ya da ye olmayan kiilere eitim vermesi kural olarak yasak deildir. Sertifika, bir kursa ya da seminere katlp bitirenlere verilen belge olarak tanmlanmaktadr. Bu durumda eitim verilmesinde bir engel yok ise, eitimlerin sonunda katlmclara sertifika-katlm belgesi verilmesinde de herhangi bir sakncann bulunmamas doaldr. Katlmclara verilen bu sertifikalarn geerlilii ve etkinlii baka bir konudur. Elbette ki, dernek, ancak belirli kurumlarn verebilecei ngrlen eitimleri dzenleyemeyecek ve bu eitimler sonunda, bir kimsenin niteliini veya kendisine verilmi olan bir hakk belirten resmi belge anlamnda sertifika veremeyecektir. Resm bir geerlii ve etkisi bulunmas ngrlen bir sertifikann, bu ile ilgili olarak kurulmu ya da grevlendirilmi resm ya da zel kurumlar tarafndan verilmesi gerektii aktr. Eitim ve sertifika programlarnn cretli yaplmas hlinde durum deiiklik arz etmektedir. yle ki, cret karl yaplacak eitim faaliyetlerinin dernek iktisadi iletmesi tarafndan yrtlmesi gerekmektedir. Ayn konuda, belirli dnemler hlinde srekli olarak eitim programlar dzenlenecek, yani bir kurs faaliyetinde bulunulacak ise, faaliyetlerin zel retim Kurumlar Kanununa uygun olarak, dernek iktisadi iletmesi ya da dernek dnda kurulacak bir irket yoluyla yrtlmesi gerekecektir. zel retim Kurumlar Kanununun kapsamn dzenleyen 1. maddesi aadaki gibidir: Madde 1- Bu Kanun, Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiiler, zel hukuk tzel kiileri veya zel hukuk hkmlerine gre ynetilen tzelkiiler tarafndan alan okul ncesi eitim, ilkretim, ortaretim kurumlar ve bu dzeyde haberleme ile retim yapan kurulular, eitli kurslar, dershaneler, renci etd eitim merkezleri, zel eitim ve rehabilitasyon merkezleri, biki diki yurtlar ve benzeri kurumlarn kurum ama, retime balama, eitim, retim, ynetim, denetim ve gzetimi ile yabanclar tarafndan alm bulunan zel retim kurumlarnn eitim, retim, ynetim, denetim ve gzetimi konularndaki hkmleri kapsar.

75

Kanunun 2. maddesinde ise, zel retim kurumlarnn Mill Eitim Bakanlnn gzetim ve denetimi altnda olaca belirtilmitir. Kurslarn almas ve iletilmesi, anlan kanun kapsamnda bulunduundan, eitim konularna gre Mill Eitim Bakanl birimlerine kurs ama bavurusunda bulunulmal, kurs ama ve retime balama izni almak iin gerekli yasal prosedr yerine getirilmelidir. Kurslarn almas ve yrtlmesi konusunda ayrntl dzenlemeler, 25883 sayl Mill Eitim Bakanl zel Kurslar Ynetmeliinde yer almaktadr. Ayrca, zel kurslarda uygulanacak programn ieriinde yer almas zorunlu noktalar ve kurs faaliyetinde uyulmas mecburi kurallar, zel Kurslar ereve Programnda dzenlenmi bulunmaktadr. zel retim Kurumlarna Ait Standartlar Ynergesi ile de kurslarda tesis ve bina ile ara-gere konusunda uyulmas gereken standartlar tespit edilmitir. Trk Ceza Kanununun 263. maddesi ile yasa d eitim kurumu aanlara yaptrm ngrlmektedir. Buna gre, kanuna aykr olarak eitim kurumu aan veya ileten kii, aydan bir yla kadar hapis veya adli para cezas ile cezalandrlr. Henz yerleik bir itihat bulunmamakla birlikte, kanunun gerekesi de dikkate alndnda bu maddede tanmlanan su, kurumsal nitelikte eitim ve retim faaliyetinin yrtld okul veya dershanenin kanuna aykr olarak almas veya iletilmesiyle olumakta ve kurslar ile renci evleri maddenin kapsam dnda kalmaktadr. Uyulmas gereken kurallarn ok ayrntl olduu gzetildiinde, eer verilecek eitimlerin srekli ve periyodik olmas ngrlmyor ise, yani eitimlerin skl belli deilse ve ksa sreli olacaksa, zellikle bu faaliyetlerden bir gelir beklentisi de mevcut deilse, bunlarn Semineri ya da Toplantlar olarak adlandrlmas ve eitim iin denecek bedellerin ba olarak alnmas uygun bir yol olarak grnmektedir. Yine, sertifikalarn Katlm Sertifikas olarak dzenlenmesi gerekecektir.

76

26. ocuklar zerine alan bir vakf olarak eitim konusundaki faaliyetlerimizde, gecekondu blgesinde 6 ya grubu ocuklara ynelik, belediyenin de desteini alarak, bir snf amak istiyoruz. Bu snfta 25 yoksul ailenin ocuuna cretsiz olarak haftada 5 gn eitim vermek istiyoruz. Bunu gerekletirmek iin nasl bir yol izlemeli ve hangi makamlardan izin almalyz? Yine, bu eitim ii iin retmen altrmak istiyoruz; bu konuda ayrca yapmamz gereken bavurular var mdr? Bu retmeni nasl bir szlemeyle altrabiliriz? Szn ettiimiz ilemlerin usulne uygun yaplmamas hlinde ne gibi yaptrmlar ngrlm bulunmaktadr?
Sorunuzda, 6 ya grubu ocuklara ynelik olarak bir snf amak ve seilecek 25 ocua haftada be gn cretsiz eitim vermek istediiniz belirtilmi ise de, sorunun yantlanmasnda olduka nem arz eden, vakfnzn yrtmek istedii eitim faaliyetinin konusu ve kapsamnn ne olduu hususunda yeterli aklk bulunmamaktadr. Eitimin sresi, eitime katlmas planlanan ocuklarn says ve ya grubu (6 ya grubu, yani 5 yan doldurmu ve 7 yandan gn almam) gz nnde bulundurulduunda, kapsaml ve srekli bir okul ncesi eitim faaliyetinde bulunulmasnn amaland anlalmaktadr. Okul ncesi eitim faaliyetlerinin 625 sayl zel retim Kurumlar Kanununa ve bal mevzuata uygun olarak yrtlmesi gerekmektedir. zel retim Kurumlar Kanununun kapsamn dzenleyen 1. maddesi aadaki gibidir: Madde 1- Bu Kanun, Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiiler, zel hukuk tzel kiileri veya zel hukuk hkmlerine gre ynetilen tzel kiiler tarafndan alan okul ncesi eitim, ilkretim, ortaretim kurumlar ve bu dzeyde haberleme ile retim yapan kurulular, eitli kurslar, dershaneler, renci etd eitim merkezleri, zel eitim ve rehabilitasyon merkezleri, biki diki yurtlar ve benzeri kurumlarn kurum ama, retime balama, eitim, retim, ynetim, denetim ve gzetimi ile yabanclar tarafndan alm bulunan zel retim kurumlarnn eitim, retim, ynetim, denetim ve gzetimi konularndaki hkmleri kapsar. Kanunun 2. maddesinde ise, zel retim kurumlarnn Mill Eitim Bakanlnn gzetim ve denetimi altnda olaca belirtilmitir. Yine, Tevhidi Tedrisat Kanunu uya-

77

rnca Trkiye dhilindeki tm eitim kurumlar Mill Eitim Bakanlnn gzetim ve denetimi altndadr. 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanununun 19. maddesinde, okul ncesi eitimin, ilkretim ana gelmemi ocuklar kapsad ve bu eitimin istee bal olduu belirtilmitir. Yine, ayn kanunun 21. maddesine gre, okul ncesi eitim kurumlar, bamsz anaokullar olarak kurulabilecei gibi, gerekli grlen yerlerde ilkokula bal anasnflar hlinde veya ilgili dier retim kurumlarna bal uygulama snflar olarak da alabilir. Okul ncesi eitim kurumlarnn almas ve yrtlmesi konusunda ayrntl dzenlemeler, 08.06.2004 tarih ve 25486 sayl Okul ncesi Eitim Kurumlar Ynetmeliinde yer almaktadr. Okul ncesi eitim kurumlarnn almas ve iletilmesi anlan kanun kapsamnda yer aldndan, Mill Eitim Bakanl birimlerine kurs ama bavurusunda bulunulmal, eitim kurumu ama ve retime balama izni almak iin gerekli yasal prosedr yerine getirilmelidir. Ynetmeliin tanmlara ilikin 4. maddesinde, 36-72 aylk ocuklarn eitimi amacyla alan Mill Eitim Bakanlna bal dier retim kurumlar bnyesindeki okul ncesi eitim snf, uygulama snf olarak tanmlanmaktadr. Ynetmelikte, okul ncesi eitim kurumlarnn Mill Eitim Mdrlnn teklifiyle valilike alaca ve kapatlaca ngrlmtr. retim ylnn balamasndan en az ay nce Mill Eitim Bakanlna bavuruda bulunulmas gerekir. Ynetmelik; alma kurallar, eitim ilkeleri, kayt-kabul ilemleri, grevli personelin nitelik ve grevleri, mali zorunluluklar, tutulmas gereken kaytlar ile eitim kurumlarn ilgilendiren dier konularda olduka ayrntl dzenlemeleri iermektedir. Ayrca, okul ncesi eitim programlarnn ieriinde yer almas zorunlu noktalar ve eitim faaliyetinde uyulmas mecburi kurallar, 36-72 Aylk ocuklar in Okul ncesi Eitim Programnda dzenlenmi bulunmaktadr. Yaz dneminde yaplacak eitimler iin de benzer kurallar ieren Okul ncesi Yaz Eitimi Program mevcuttur. Eitim kurumunda grev alacak retmenlerin, 4857 sayl Kanunu hkmlerine gre belirli sreli i szlemesiyle altrlmas mmkndr.
78

Trk Ceza Kanununun 263. maddesi ile yasa d eitim kurumu aanlara yaptrm ngrlmektedir. Buna gre, kanuna aykr olarak eitim kurumu aan veya ileten kii, aydan bir yla kadar hapis veya adli para cezas ile cezalandrlr. Temel Mill Eitim Kanununun 57. maddesinde asker maksatlarla alacak okullar hari olmak zere, bu yasa hkmlerine aykr hibir eitim faaliyetinde bulunulamayaca belirtilmitir. Henz yerleik bir itihat bulunmamakla birlikte, yasann gerekesi de dikkate alndnda, bu maddede tanmlanan su, kurumsal nitelikte eitim ve retim faaliyetinin yrtld okul veya dershanenin kanuna aykr olarak almas veya iletilmesiyle olumaktadr. Uyulmas gereken kurallarn ok ayrntl olduu ve zellikle bu faaliyetlerden bir gelir beklentisinin de bulunmad gzetildiinde, planlanan eitim faaliyeti, ngrlen say ve zellikteki ocuk dikkate alndnda, hlihazrda kurulu bulunan okul ncesi bir eitim kurumunda ek bir snfn almas ya da bu eitim kurumundaki mevcut snflarda burslu olarak bu ocuklarn eitim grmesinin salanmas, kanmzca, daha uygun bir yol olarak grnmektedir. Eitimi hedeflenen ocuklarn 6 ya grubu olduu belirtildiinden, ya grubunun belirlenmesi hususunda yanlma olabilecei ihtimaline binaen aadaki iki durumu da belirtmek isteriz. Sz konusu eitimin, ilkretim anda olduu hlde okula gitmeyen ocuklara ilkretim mfredatna alternatif bir programla verilmesi planlanyor ise, Temel Mill Eitim Kanunu ve Tevhidi Tedrisat Kanunu gereince buna yasal bir olanak bulunmamaktadr. Bylesi bir eitim, ancak devlet okullarnda ya da Mill Eitim Bakanlna bal zel retim kurumlarnda yrtlebilir. Yine, ilkretime devam eden ocuklara okul dnda yardmc olmak amacyla ett eitimi verilmesinin planlanmas hlinde, bu faaliyet iin de zel retim Kurumlar Kanununa ve 22.07.2005 tarih ve 25883 sayl Mill Eitim Bakanl zel renci Etd Eitim Merkezleri Ynetmeliine uygun hareket edilmesi gerektii dikkate alnmaldr.

79

27. Dernek olarak bir konferans gerekletirmek istenildii takdirde, bu faaliyet Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu kapsamnda mdr? Dernein yapaca faaliyetlerin dernek adresinde veya dernek dnda yaplmas, izin ya da bildirim asndan farkllk arz eden bir durum mudur?
TC Anayasasnn 34. maddesinde, toplant ve gsteri yry dzenleme hakk bir hak olarak ele alnm ve aadaki ekilde hkm altna alnmtr: Madde 34- Herkes, nceden izin almadan, silahsz ve saldrsz toplant ve gsteri yry dzenleme hakkna sahiptir. Toplant ve gsteri yry hakk ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel saln ve genel ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amacyla ve kanunla snrlanabilir. Toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunda gsterilir. Yine, TC Anayasasnn 90/son maddesi gerei, Usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlamalar kanun hkmndedir. Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile Anayasa Mahkemesine bavurulamaz. Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras antlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras antlama hkmleri esas alnr. Bu balamda, ulusal mevzuat asndan kanun hkmnde bulunan, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin (AHS) 11. maddesinde Toplant ve Dernek Kurma zgrl dzenlenmitir: Herkes asayii bozmayan toplantlar yapmak, dernek kurmak, ayrca karlarn korumak iin bakalaryla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara kurulmak haklarna sahiptir. Bu haklarn kullanlmas, demokratik bir toplumda gerekli tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenlik, kamu emniyeti, nizamn muhafazas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin ancak yasayla snrlanabilir. Bu madde, bu haklarn kullanlmasnda silahl kuvvetler, kolluk mensuplar veya devletin idare mekanizmasnda grevli olanlar hakknda meru snrlamalar konmasna engel deildir.
80

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) itihatlar nda toplant zgrl, bireylerin bir fikir ya da amac aklamak iin kapal veya halka ak yerlerde toplant, gsteri ve yry vb. hangi ekil altnda olursa olsun, bir araya gelmeleri demektir.1 AHM, Szlemenin ou normatif hkmleri konusunda olduu gibi, gerek ve etkili bir toplant ve gsteri yrynn varl iin, devletin yalnzca ekimser kalma gibi negatif bir tutumla yetinemeyeceini belirtmitir. AHSnin 11. maddesi, devlete, ayn zamanda birey ve zgrlk lehine pozitif bir mkellefiyet de yklemektedir. Devlet, gereinde bireyler aras ilikilerde de kullanlmak zere (yatay uygulama), toplant ve gsteri zgrlnn fiilen kullanlabilmesini salamaya ynelik tedbirleri almakla ykmldr.2 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu, toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller ile gerek ve tzel kiilerin dzenleyecekleri toplant ve gsteri yrylerinin yerini, zamann, usul ve artlarn, dzenleme kurulunun grev ve sorumluluklarn, yetkili merciin yasaklama ve erteleme hllerini, gvenlik kuvvetlerinin grev ve yetkileri ile yasaklar ve ceza hkmlerini dzenler. Bu kanunun 3. maddesine gre, Herkes, nceden izin almakszn, bu kanun hkmlerine gre, silahsz ve saldrsz olarak, kanunlarn su saymad belirli amalarla toplant ve gsteri yry dzenleme hakkna sahiptir. Kanunda, toplant ve gsteri yry kavramlar da tanmlanmtr. Toplant; belirli konular zerinde halk aydnlatmak ve bir kamuoyu yaratmak suretiyle, o konuyu benimsetmek iin gerek ve tzel kiiler tarafndan, bu kanun erevesinde dzenlenen ak ve kapal yer toplantlarn ifade eder. Gsteri yry ise; belirli konular zerinde halk aydnlatmak ve bir kamuoyu yaratmak ve o konuyu benimsetmek iin gerek ve tzel kiiler tarafndan bu kanun erevesinde dzenlenen yryleri kapsar. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 4. maddesinde, kanun kapsamnda olmayan toplant ve faaliyetler saylmtr. Bu istisnalar aadaki gibidir:
1 Avrupa nsan Haklar Komisyonu (AHK) karar, Christians Against Racism and Fascism ngiltere, 16.7.1980. 2 Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) kararlar, Platform Arzte fr das Leben Avusturya, 21.06.1988; Gustafsson - sve, 25.04.1996.

81

a) Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, vakflarn, derneklerin, ticari ortaklklarn ve dier tzelkiilerin zel kanunlarna ve kendi tzklerine gre yapacaklar kapal yer toplantlar, b) Kanunlara uymak, kendi kural ve snrlar iinde kalmak artyla kanun veya gelenek ve greneklere gre yaplacak toplant, tren, enlik, karlama ve uurlamalar, c) Spor faaliyetleri ile bilimsel, ticari ve ekonomik amalarla yaplan toplantlar, d) Cumhurbakan, Babakan ve bakanlarn Devlet ve Hkmet ileri hakkndaki toplant ve konumalar ile Trkiye Byk Millet Meclisi yelerinin halk ile yapacaklar sohbet niteliindeki grmeler. Sorunuzda belirttiiniz derneiniz tarafndan dzenlenecek konferans, dernek tznzde belirttiiniz faaliyet alan ierisinde ve tznze uygunsa ve de kapal yerde organize edilecekse, herhangi bir bildirime ya da izne gerek yoktur. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun izin ve bildirim konusundaki ayrm, toplantnn dernek merkezi ya da adresinde yaplp yaplmamasna gre deil, ak ya da kapal alanda olup olmamasna gre belirlenmitir. Ve kapal yerde yaplan bu tip faaliyetleri kanun kapsam dnda tutmaktadr.

28. Dernek merkezi dnda yaplacak basn aklamas, toplant ve yry iin izin almaya gerek var mdr? Bu konuda izlenmesi gereken yasal prosedr nedir?
Sorunuzu, yaplacak faaliyetin basn aklamas ya da toplant ve yry olup olmamasna ve de toplant olmas hlinde yaplma yerine gre deerlendirip yantlamaya alacaz. ncelikle, demokratik bir tepki ve ifade niteliinde olan basn aklamalarnn Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu kapsamnda olmadn belirtelim. Basn aklamasnn ieriinin su oluturup oluturmayaca, her olayn zelliine gre ayr bir hukuki deerlendirme konusu olmakla birlikte, bir dernein basn aklamas yapmas, izne ya da bildirime tabi bir faaliyet deildir. Ve bu hliyle, 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu kapsam dndadr.

82

Basn aklamalarnn Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu kapsam dnda olduuna emsal tekil eden Yargtay 8. Ceza Dairesinin 17.6.2004 tarihli E. 2003/3291 K. 2004/5569 kararna gre: Sendika bakan, dnem szcs ve ube bakanlar olan sanklar, maa zamm, zorunlu tasarruflarn denmemesi, kamu alanlarnn hak ve menfaatlerini korunmas amacyla dnce ve istemlerini kamuoyuna aklamak iin polisin denetimi ve hogrs ierisinde basn aklamas yapmlardr. Hibir uyar yaplmadan dalan sanklarn eylemi demokratik tepki mahiyetinde olup, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykrlk suu oluturmaz. Aksi kanaat ile mahkumiyet karar verilmesi hataldr. Ayn konuya ilikin olarak, Yargtay 8. Ceza Dairesinin 02 05.2002 tarihli, E. 2002/1414 K. 2002/5788 sayl kararna gre: Sann, Sivas olaylarnn yldnm dolaysyla yneticisi olduu partinin binasnn bulunduu i han giriinde aniden toplanan 15-20 kiilik bir gruba baz siyasi parti, sendika ve derneklerin ortak basn bildirisi olan bir metni yksek sesle okuduktan sonra emniyete gtrlmesinden ibaret eyleminde, 2911 Sayl Yasann 28. maddesindeki suun unsurlarnn bulunmad gzetilmeden sann mahkumiyetine karar verilmesi hataldr. Dernek tarafndan bir toplant dzenleniyorsa, ncelikle bu toplantnn Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu kapsamna girip girmedii tespit edilmelidir. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 4. maddesinde, bu kanun kapsamnda olmayan toplant ve faaliyetler saylmtr. Bu istisnalara yukarda 27. soru yantlanrken deinilmiti. Yukarda da ele aldmz gibi, dernek tarafndan organize edilen toplant, dernek tznde belirtilmise ve kapal bir yerde yaplyorsa, bu konuda herhangi bir bildirimde bulunmaya ya da izin almaya gerek yoktur. Ancak, bunun dndaki toplantlar iin Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun uygulanmas gerekecektir. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 9. maddesinde, kanun kapsamnda yaplan toplantlarn ekil ve artlar dzenlenmitir. Bu maddeye gre; toplantlar, fiil ehliyetine sahip ve on sekiz yan doldurmu, en az yedi kiiden oluan bir dzenleme kurulu tarafndan dzenlenir. Bu kurul, kendi arasndan birini bakan seer. Diplomatik dokunulmazlklar bulunan kiiler, dzenleme kurulu bakan veya yesi olamazlar. Tzel kiilerin toplant ve gsteri yry gerekletirmeleri, yetkili organlarnn kararna baldr. Yani, derneinizce bu kanun kapsamnda yaplacak

83

toplantlar iin, dernek karar organ olan ynetim kurulu tarafndan bu konuya ilikin kararn alnmas gereklidir. Toplant yaplabilmesi iin, dzenleme kurulu yelerinin tamamnn imzalayacaklar bir bildirim, toplantnn yaplmasndan en az krk sekiz saat nce ve alma saatleri iinde, toplantnn yaplaca yerin bal bulunduu valilik veya kaymakamla verilir. Bu bildirimde toplantnn amac; toplantnn yaplaca yer, gn, balay ve biti saatleri; dzenleme kurulunun bakan ile yelerinin ak kimlikleri, meslekleri, ikametghlar ve varsa alma yerleri belirtilir ve bildirime ynetmelikte gsterilecek belgeler eklenir. Bu bildirim karlnda gn ve saati gsteren alnd belgesi verilmesi zorunludur. Bu bildirim, valilik veya kaymakamlka kabul edilmez veya karlnda alnd belgesi verilmez ise, keyfiyet bir tutanakla tespit edilir. Bu hlde noter vastasyla ihbar yaplr. Toplantlara, yrylere ve bu amala toplanmalara gne domadan balanamaz. Ak yerlerdeki toplantlar ile yryler gnein batndan bir saat nceye, kapal yerlerdeki toplantlar saat 23.00e kadar srebilir. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 6. maddesine gre, ehir ve kasabalarda ve gerekli grlen dier yerlerde hangi meydan ve ak yerlerde veya yollarda toplant veya yry yaplabilecei ve bu toplant ve yry iin toplanma ve dalma yerleri ile izlenecek yol ve ynler vali ve kaymakamlarca kararlatrlarak allm aralarla nceden duyurulur. Bu yerler hakknda sonradan yaplacak deiiklikler duyurudan on be gn sonra geerli olur. Toplant yerlerinin tespitinde gidi-geli ile gvenlii bozmayacak ve pazarlarn kurulmasna engel olmayacak bir biimde, toplantlarn genel olarak yapld, elektrik tesisat olan yerler tercih edilir.

84

29. Uygulamada, 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 4. maddesinde kanun kapsam dnda bulunduu belirtilen kapal yer toplantlar, Emniyet Genel Mdrl tarafndan derneklerin sadece kendi yelerine ynelik olarak gerekletirdii kapal yer toplantlar olarak yorumlanmaktadr. Bu konudaki hukuki durum hakknda ayrntl bilgi verebilir misiniz?
2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu, toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller ile gerek ve tzel kiilerin dzenleyecekleri toplant ve gsteri yrylerinin yerini, zamann, usul ve artlarn, dzenleme kurulunun grev ve sorumluluklarn, yetkili merciin yasaklama ve erteleme hllerini, gvenlik kuvvetlerinin grev ve yetkileri ile yasaklar ve ceza hkmlerini dzenlemektedir. Kanunun 10. maddesine gre; bir toplant yaplabilmesi iin, dzenleme kurulu yelerinin tamamnn imzalayacaklar bir bildirim, toplantnn yaplmasndan en az krk sekiz saat nce ve alma saatleri iinde, toplantnn yaplaca yerin bal bulunduu valilik veya kaymakamla verilir. Ayn kanunun 4. maddesinde ise, kanun kapsamnda olmayan hller sralanmtr. Maddenin (a) bendi uyarnca; siyasi partilerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, vakflarn, derneklerin, ticari ortaklklarn ve dier tzelkiilerin zel kanunlarna ve kendi tzklerine gre yapacaklar kapal yer toplantlar 2911 sayl Kanun kapsamnda deildir. Yani, bu tip kapal toplantlar iin herhangi bir bildirim zorunluluu bulunmamaktadr. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun Uygulanmasna Dair Ynetmelikte ise, 2911 sayl Kanunun 4. maddesinde dzenlenen istisnalar konusunda aklayc bir maddeye yer verilmemitir. Madde metninde ak bir ekilde, derneklerin kendi tzklerine gre yapacaklar kapal yer toplantlar ifadesi mevcuttur. Toplantnn yelere ya da ye olmayan kiilere ynelik olmas konusunda bir ayrma gidilmemitir. Kanun metninden ak bir biimde anlalan, toplantnn kapal yerde yaplmas gereklilii ve bu toplantnn dernek tz uyarnca yaplacak olmas zorunluluudur.
85

Dernekler Kanununun 4. maddesinde, dernek tznde yer almas gereken zorunlu hususlar belirtilmitir. Dernein amacnn, bu amac gerekletirmek iin derneke srdrlecek alma konular ve alma biimleri ile faaliyet alannn tzkte gsterilmesi zorunludur. ayet bir dernek, rnein insan haklar konusunda eitim faaliyetleri dzenleyeceini tznde belirtmise, bu faaliyetin yelere ya da ye dnda bir meslek grubuna ynelik yaplmasnda 2911 sayl Kanun asndan bir fark bulunmamaktadr. Yani, bir dernek, yrtmekte olduu bir proje nedeniyle yesi olmayan bir grup salk personeline kapal bir yerde hasta haklar konusunda bir eitim almas dzenlese, bu almann dernek tznde gsterilen faaliyet alan ve ama kapsamnda bulunmas artyla, 2911 sayl Kanun kapsamnda olmayaca aktr. Emniyet birimlerince, kapal alanlarda gerekletirilen tiyatro, enlik ve sinevizyon gsterimi gibi etkinliklerin sadece yelere ynelik deil, halka ak olarak yaplmas hlinde, bu etkinliklerin 2911 sayl Kanunun istisnas kapsamnda bulunmad yorumu hukuka uygun deildir. Kanun metninde ye olan ya da ye olmayan eklinde bir ayrm bulunmad hlde, yasann dar yorumlanmasnn hukuki bir gerekesi bulunmamaktadr. Bu konuya ilikin stanbul Mazlumder tarafndan alm ve Dantay incelemesi sonucunda kesinlemi emsal nitelikte bir mahkeme karar mevcuttur. stanbul 2. dare Mahkemesi tarafndan verilen 2001/1296 E. 2001/1806 K. sayl kararda davac, nsan Haklar ve Mazlumlar in Dayanma Dernei stanbul ubesi (Mazlumder), daval ise stanbul Valiliidir. Kararda ak bir biimde derneklerin tzklerine gre gerekletirdikleri kapal yer toplantlarna dernek yesi olmayan siyasi parti temsilcilerinin katlmas, 2911 sayl Kanunun 4. maddesindeki istisna kapsamnda grlmtr. stanbul 2. dare Mahkemesi tarafndan verilen bu karara gre: Dosyann incelenmesinden; davac dernein 21 Temmuz 2001 tarihinde, stanbul Bayrampaa Kltr Merkezinde 19.00-22.00 saatleri arasnda, Demokrasilerde Parti Kapatma Siyasal Haklar konulu bir panel dzenleneceinden bu panele eitli siyasi parti temsilcilerinden panelist olarak katlmda bulunulacandan bahisle 17.7.2001 tarihinde stanbul Valilii bavuruda bulunularak gerekli ted-

86

birlerin alnmasnn istenildii, daval idare tarafndan, toplant ile ilgili olarak 2911 sayl kanunun 9. ve 10. madde kapsamlarnda gsterilen artlara uygun bir bavuruda bulunulmas halinde mracaatn deerlendirilecei yolunda ilem tesis edildii, anlan dernek tarafndan izin prosedrne tabi olmadklar iddiasyla baklan davann ald anlalmtr. Bu durumda, kendi tznde belirlenen amaca uygun olarak, Bayrampaa Kltr Merkezinde kapal yer toplants dzenleyen dernein bu faaliyetinin, yukarda sz edilen 2911 sayl kanunun istisnas kapsamnda bir faaliyet olduunun ak bulunmas karsnda, toplantya siyasi parti temsilcilerinin katlmas nedeniyle gvenlik tedbirlerinin alnmas yolundaki bildirimi zerine 2911 sayl kanuna uygun olarak toplant dzenine uyulmasnn ve toplantya dair bildirimde bulunulmasnn istenilmesi yolunda tesis edilen ilemde mevzuata uyarlk bulunmad grlmtr. Yerel Mahkeme karar, 25.10.2005 tarihinde Dantay 10. Dairesinin 2002/1966 E., 2005/5788 K. sayl kararyla onanm ve kesinlemitir. dare hukukunda dzenleyici ilem, ynetimin sra dzen bakmndan, kanunun altnda yer alan genel kurallar koymas anlamna gelir. Normlar hiyerarisi gereince, dzenleyici ilemlerin st hukuk kurallarna aykr olmamas gerekir. Yasama ilemleri ile yrtmenin eylem ve ilemleri yarg denetimine bal tutulur. Balayc ve stn nitelikte olan anayasa kurallar, yasama, yrtme ve yarg organlarn, ynetim ile dier kii ve kurulular balayan temel hukuk kurallardr. Ayrca, hukuk sisteminde normlar hiyerarisi benimsenmi, alt normlarn st normlara aykr olmas engellenmitir. Normlar hiyerarisi Anayasann 11, 115 ve 124. maddelerinde belirtilmitir. Anayasann 11. maddesine gre; anayasa hkmleri, yasama, yrtme ve yarg organlarn, idare makamlarn ve dier kurulu ve kiileri balayan temel hukuk kurallardr. Kanunlar, anayasaya aykr olamaz. Anayasann 115. maddesine gre tzkler, kanunlara aykr olmamak zere karlabilir. 124. maddede ise, ynetmeliklerin kanunlar ve tzklere aykrlk tekil
87

etmemesi artyla karlabilecei belirtilmitir. Yukarda 27. soruyu yantlarken zikrettiimiz Anayasann 90. maddesine gre, temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras anlamalar ile kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda, milletleraras anlama hkmlerinin esas alnaca, uluslararas anlamalarn, normlar hiyerarisi bakmndan yasalarn zerinde bir konuma getirildii aka belirtilmitir. Emniyet Genel Mdrlnn konuya ilikin bir genelgesi bulunmamaktadr, bahsi geen durum, kurum ii ileyie dair bir yorum niteliindedir. Bu nedenle, ynetmelik ya da tzk gibi idarenin dzenleyici ilemlerine kar idare hukuku anlamnda bir iptal davasna konu olmas mmkn deildir. Ancak, idarenin bylesi bir yoruma dayanarak dernek ilemlerine engel olmas ya da ilgililer hakknda yasal ileme bavurmas hlinde hukuki bir srecin balatlmas ve uygulamann bu erevede tartlr hle gelmesi mmkndr. Konuya dair gr bildirme niteliindeki aklamalarn, normlar hiyerarisi uyarnca, yrrlkteki yasa, tzk ve ynetmeliklere aykr olamayaca kesindir. Ancak, idarenin bylesi bir yorumunun, tek bana ynetmelik ya da tzk gibi idarenin dzenleyici ilemlerine kar idare hukuku anlamnda bir iptal davasna konu olmas mmkn deildir. Fakat, idarenin bylesi bir yoruma dayanarak dernek ilemlerine engel olmas, mdahalede bulunmas ya da ilgililer hakknda yasal ileme bavurulmas hlinde, hukuki bir srecin balatlmas ve uygulamann bu erevede tartlr bir noktaya gelmesi olanakldr. TC Anayasasnn 90/son maddesi gerei: Usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlamalar kanun hkmndedir. Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile Anayasa Mahkemesine bavurulamaz. Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras antlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras antlama hkmleri esas alnr. Anayasa uyarnca, ulusal mevzuat asndan kanun hkmnde bulunan ve hatta kanunla atma olmas hlinde, uyumazln zmnde esas alnan Avrupa nsan Haklar Szlemesinin (AHS) 11. maddesinde Toplant ve Dernek Kurma zgrl dzenlenmitir.

88

Madde 11- Herkes asayii bozmayan toplantlar yapmak, dernek kurmak, ayrca karlarn korumak iin bakalaryla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara kurulmak haklarna sahiptir. Bu haklarn kullanlmas, demokratik bir toplumda gerekli tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenlik, kamu emniyeti, nizamn muhafazas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin ancak yasayla snrlanabilir. Bu madde, bu haklarn kullanlmasnda silahl kuvvetler, kolluk mensuplar veya devletin idare mekanizmasnda grevli olanlar hakknda meru snrlamalar konmasna engel deildir. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) itihatlar nda toplant zgrl, bireylerin bir fikir ya da amac aklamak iin kapal veya halka ak yerlerde toplant, gsteri ve yry vb. hangi ekil altnda olursa olsun, bir araya gelmeleri demektir.3 AHM, Szlemenin ou normatif hkmleri konusunda olduu gibi, gerek ve etkili bir toplant ve gsteri yrynn varl iin, devletin yalnzca ekimser kalma gibi negatif bir tutumla yetinemeyeceini belirtmitir. AHSnin 11. maddesi devlete, ayn zamanda birey ve zgrlk lehine pozitif bir mkellefiyet de yklemektedir. Devlet, gereinde bireyler aras ilikilerde de kullanlmak zere (yatay uygulama), toplant ve gsteri zgrlnn fiilen kullanlabilmesini salamaya ynelik tedbirleri almakla ykmldr.4 AHSde hkm altna alnan toplant ve gsteri zgrl mutlak nitelie sahip bir hak deildir; bu hakka istisna ve snrlamalar getirilebilir. Szlemede tannm bir hakka mdahale; a) Meru amalar iin olmaldr. Bu meru amalar iinde kamu gvenlii, kamu sal, kamu ahlak ve dzeninin korunmas saylabilir. b) Yasada ngrlm olmaldr (hukukun stnl; keyfilie kar hukuk gvencesi). Yasayla ngrlen veya yasaya uygun olan eklinde ifade edilen bu koul,
Christians Against Racism and Fascism - ngiltere, 16.7.1980. Platform Arzte fr das Leben - Avusturya, 21.06.1988; Gustafsson - sve, 25.04.1996; X ve Y - Hollanda, 26.03.1985.
4 3

89

AHM itihatlarndaki anlam hak ve zgrle mdahale tekil eden ilemin ulusal hukukta bir dayanann bulunmas olarak ifade edilmektedir. Devlet organlarna bu konuda bir takdir yetkisinin tannm olduu hallerde de, sz konusu takdir yetkisinin kapsamnn, bu yetkiyi tanyan yasa ile keyfi uygulamay nleyecek ekilde saptanmas gerekir.5 Yasallk koulunun ihmali halinde ulalmak istenen meru ama ile ilgililerin haklarna mdahale arasndaki denge ve oran bozulmu olacaktr.6 Ayrca mdahaleye dayanak tekil ettii ileri srlen dzenleyici normun ulalabilir ve anlalabilir olmas gereklidir. Yani ilgililer yasaya kolayca ulaabilecekler, bir normun mevcudiyetinden haberdar olabilecekler ve gerekirse bir hukukunun yardmndan faydalanarak, normun ne demek istediini tereddde dmeden anlayabileceklerdir.7 c) Demokratik toplumda gerekli olmaldr. Szlemede tannm hakka mdahale, getirilen snrlamalar gerekli ve bu snrlama demokratik toplumlarda nitelii bakmndan caiz olmaldr. Mahkeme itihatlarna gre gerekli kelimesi, zorlayc bir toplumsal gereksinim ifade etmektedir.8 Mahkeme karar verirken, zorlayc toplumsal gereksinim, bu gereksinimi kantlayan uygun ve inandrc, yeterli gereke, mdahale tekil eden tedbirin lll, bireysel denge ve tercih ltlerini dava konusu somut olaya uygulayarak karara varmaktadr. Kanunun dzenlemedii bir hususun, idarenin bir dzenleyici ilemiyle tertip edilmesi ve bir hakkn zne zarar verir bir idari dzenleme yapmas mmkn deildir. rnein, idarenin dzenleyici ilemlerinden olan tzkler, ya kanunlarn uygulanmasn gstermek ya da kanunlarn emrettii durumlar tertip etmek iin karlr. Tzkler, kanunlarn boluklarn doldurmak iin karlamaz. Kanunlarla soyut olarak verilen grevler, tzklerle daha somut hle getirilir. darenin tm ilerinde olduu gibi tzklerin de kanuna dayanmas gerekir. Tzkler iin rneklediimiz bu durumun, idarenin tm
5 Malone - ngiltere, 02.08.1984; Huvig - Fransa ve Kruslin - Fransa, 24.04.1990; Leander sve, 26.03.1987. 6 Funkel - Fransa, 25.02.1993. 7 Sunday Times - ngiltere, 26.11.1991; Vogt - Almanya, 26.08.1995; Kokkinakis - Yunanistan, 25.05.1993. 8 Barthold - Almanya, 25.03.1985; Handyside - ngiltere, 07.11.1976.

90

dzenleyici ilemlerinde ve hatta yorumlarnda da geerli olacan belirtmek isteriz. darenin 2911 sayl Kanundaki istisnaya ilikin bir boluk bulunduunu dnerek, yorum yoluyla hakka mdahale etmesi hukuka uygun bir tutum deildir. 2911 sayl Kanunla verilmi bir hakkn, kanuni bir dayana olmadan dar bir biimde ve hakkn zne zarar verir ekilde yorumlanmas, Anayasann 90. maddesi gereince balayc st kurallar hline gelmi AHS ve AHM itihatlarna aka aykrlk tekil etmektedir. Hukuk sistematiinde, kanunla tannan hak ve zgrlklerin geni, getirilen snrlamalarn ise her zaman dar bir erevede yorumlanmas esastr. Yani, hak ve zgrlklerde ilk ve temel esas, hak ve zgrln asl, snrlamann ise istisna olmasdr. 2911 sayl Kanunun 4. maddesinin uygulamasna ilikin Yargtay 8. Ceza Dairesinin E. 1995/17577, K. 1996/2011 sayl ve 12.2.1996 tarihli kararnda, devlet memurlar sendika yneticilerinin sendikal amal kapal mekn toplantsnn 2911 sayl Kanuna muhalefet tekil edip etmemesi hususu tartlm ve sendika yneticilerinin sendikal amal kapal salon toplants yapmasnn 2911 sayl Kanuna aykr olmadna karar verilmitir. Kararda, kapal salon toplantsnn sendika yelerine ya da ye olmayanlara ynelik yaplp yaplmamas konusunda bir ayrma gidilmemitir. Sadece sendikal amala yaplmas zerinde durulmutur. Kararda, Kamu Sendikalar yneticisi olan sanklarn, sendikal ilev ve amal kapal salon toplants yapmas eylemi, Toplant ve Gsteri Yryleri Hakkndaki Yasaya aykrlk suunu oluturmaz denilmektedir. Kararn bir blmn emsal oluturmas ve uluslararas szlemelerin ulusal hukuktaki yeri ile ulusal hukuk uygulamasnda dikkate alnmas biimini vurgulamak asndan bilginize sunuyoruz: lkemizin de yesi bulunduu (ILO) Uluslararas alma rgtnce 1948 ylnda kabul edilen Sendika zgrl ve rgtlenme Hakknn Korunmasna likin 87 Sayl Szleme, 3847 sayl Kanunla; keza, Uluslararas alma rgtnce 1978 ylnda kabul edilen Kamu Hizmetinde rgtlenme Hakknn Korunmasna ve stihdam Koullarnn Belirlenmesi Yntemlerine likin 151 sayl Szlemenin de, 3848 sayl Kanunla Trkiye Byk Millet Meclisince 26.11.1992 gn onayland ve her iki Kanunun da Resm Gazetede yaymlanarak, 11.12.1992 tarihinde yrrle girdii, Anayasann 90. maddesinin milletleraras anlamalar kanun hkmnde kabul ettii; Trkiyenin de taraf ol91

duu bu szlemelerin Hukukumuzla btnleerek balayclk kazand, yasa koyucunun onaylad szlemelerin kural olarak Devlet memurlarna sendika kurma hakkn verdii, bu itibarla davaya konu memur sendikalarnn tzel kiilik kazanm olduu, yasal stat bu meru zeminde deerlendirildiinde, 2911 sayl Yasann istisnalar belirleyen 4/a maddesi hkm karsnda, kamu sendikalar yneticisi olan sanklarn sendikal ilev ve amal kapal salon toplants yapmaktan ibaret eylemlerinin, Toplant ve Gsteri Yryleri Hakkndaki Yasaya aykrlk suunu oluturmayacann gzetilmemesi, bozmay gerektirmi, C. Savcs ve sanklarn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepten dolay istem gibi (BOZULMASINA) 12.2.1996 gnnde oy birlii ile karar verildi. 2911 sayl Kanunla verilmi bir hakkn, derneklerin kapal yer toplantlar yapabilmesini kanun kapsam dnda tutan lafzen gayet ak bir maddenin dar yorumlanmas, yukarda akladmz tm ilkelere, ulusal ve uluslararas hukuk kurallarna ve itihatlara aykrdr.

30. Dernek tarafndan kampanya faaliyeti olarak alacak stant iin izin almak zorunlu mudur? Bu konuda izlenmesi gereken hukuki yollar nelerdir?
Derneklerin yapabilecekleri faaliyetler, Medeni Kanunun 90. maddesinde genel olarak dzenlenmitir. Bu maddeye gre dernekler, amalarn gerekletirmek zere, tzklerinde belirtilen alma konular ve biimleri dorultusunda faaliyette bulunurlar. Yasaklanan veya izne bal faaliyetlerle ilgili kamu hukuku nitelikli zel kanun hkmleri sakldr. Dernek faaliyetleri ile ilgili yasak ve snrlamalara aykrlk hlinde, cumhuriyet savcsnn istemiyle mahkemece faaliyetten alkoyma karar verilebilir. Dernek tznde belirtilmi olmas kouluyla ve yasal gerekler yerine getirildikten sonra, dernein faaliyet alanna giren konularda derneklerin stant amalar, sokak etkinlikleri dzenlemeleri, imza toplamalar vs. mmkndr. 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu, toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller ile gerek ve t-

92

zel kiilerin dzenleyecekleri toplant ve gsteri yrylerinin yerini, zamann, usul ve artlarn, dzenleme kurulunun grev ve sorumluluklarn, yetkili merciin yasaklama ve erteleme hllerini, gvenlik kuvvetlerinin grev ve yetkileri ile yasaklar ve ceza hkmlerini dzenler. 2911 sayl Kanunun 2. maddesinde toplant deyimi tanmlanmtr. Bu maddeye gre toplant, belirli konular zerinde halk aydnlatmak ve kamuoyu yaratmak suretiyle o konuyu benimsetmek iin gerek ve tzelkiiler tarafndan Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu erevesinde dzenlenen ak ve kapal yer toplantlarn ifade eder. Kanun kapsamnda toplant deyimi kullanlmakta ise de, uygulamada stant ama, masa aarak imza toplama gibi faaliyetler de bu kanun kapsamnda toplant olarak deerlendirilmektedir. Kanunun 3. maddesinde toplant ve gsteri yryleri yapma hakk dzenlenmi ve herkesin, nceden izin almakszn, bu kanun hkmlerine gre silahsz ve saldrsz olarak kanunlarn su saymad belirli amalarla toplant ve gsteri yry dzenleme hakkna sahip olduu belirtilmitir. Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 11. maddesinde dzenlenen toplant ve dernek kurma zgrl, dnceyi aklama zgrlnn bir tezahr olarak yorumlanmaktadr. Toplant zgrl, bireylerin bir fikir ya da amac aklamak iin kapal veya halka ak yerlerde toplant, gsteri ve yry vb. hangi ekil altnda olursa olsun bir araya gelmeleri demektir.9 Kanunun 4. maddesinde, 2911 sayl Kanun kapsam dnda kalan toplant ve faaliyetler saylmtr. Buna gre, siyasi partilerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, vakflarn, derneklerin, ticari ortaklklarn ve dier tzel kiilerin zel kanunlarna ve kendi tzklerine gre yapacaklar kapal yer toplantlar bu kanun kapsam dndadr. Yani, bir dernein kapal yerlerde (rn. dernek binasnda, otelde) yapaca toplantlar iin, 2911 sayl Kanun kapsamnda izin almasna ya da bildirimde bulunmasna gerek yoktur. Tzel kiilerin, kapal yerler dndaki ak alanlarda toplant ve gsteri yry dzenlemeleri, yetkili organlarn kararna baldr.
9

Christians Against Racism and Fascism - ngiltere, 16.7.1980. 93

2911 sayl Kanunun 10. maddesine gre toplant yaplabilmesi iin, dzenleme kurulu yelerinin tamamnn imzalayacaklar bir bildirim, toplantnn yaplmasndan en az krk sekiz saat nce ve alma saatleri iinde, toplantnn yaplaca yerin bal bulunduu valilik veya kaymakamla verilir. Derneke stant almas gibi bir toplant ya da sokak etkinlii dzenlenmesi hlinde, dzenleme kurulu yelerinin yerine, dernei temsile yetkili organ olan ynetim kurulu sorumlu yeleri tarafndan imzalanan bildirimin verilmesi gereklidir. mzalanacak bu bildirimde; toplantnn amac, toplantnn yaplaca yer, gn, balay ve biti saatleri belirtilir. Bu bildirim karlnda, valilik ya da kaymakamlk tarafndan gn ve saati gsteren alnd belgesi verilmesi zorunludur. Bu bildirim, valilik veya kaymakamlka kabul edilmez veya karlnda alnd belgesi verilmez ise keyfiyet bir tutanakla tespit edilir. Bu hlde noter vastasyla ihbar yaplr. hbar saati, bildirimin verilme saati saylr. Ayn yerde, ayn gn toplant yapmak zere ayr ayr dzenleme kurullarnca bildirim verilmise, ilk verilen bildirim geerlidir. Dierlerine, durum hemen yazl olarak bildirilir. Toplant ya da etkinliin, yaplacak mekn ve yere gre, yerel ynetimlerden (rn. belediyeden) ya da etkinliin yaplaca yerdeki bina sahiplerinden izin alnmasn gerektirir bir yerde dzenlenmesi hlinde (rn. bir sinema salonu nnde stant almas durumunda sinema iletmecisinin de izninin alnmas) bu iznin de valilik ya da kaymakamla yaplacak bildirime eklenmesi gerekecektir. Sonu olarak, derneklerin yapacaklar kapal alan toplantlarnda hibir izne ya da bildirime gerek yoktur. Ak alan toplantlar ya da sokak etkinlikleri iin valilik ya da kaymakamlktan alnmas gereken bir izin bulunmamakla birlikte, etkinlik ya da toplantdan krk sekiz saat nce bildirim zorunluluu vardr. Uygulamada tereddtlere yol aan, ak alanda yaplan basn aklamalar konusunda ek bir bilgi vermek isteriz. Basn aklamalar hakknda mevzuatta ak bir dzenleme olmamakla birlikte, Yargtay kararlarna gre basn aklamalar demokratik tepki niteliinde olup, basn aklamas niteliindeki eylemler Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykrlk tekil etmez.

94

Bu konuda emsal nitelie sahip Yargtay 8. Ceza Dairesinin E. 2003/3291 K. 2004/5569 sayl, 17.6.2004 tarihli karar aadaki gibidir: Sendika bakan, dnem szcs ve ube bakanlar olan sanklar, maa zamm, zorunlu tasarruflarn denmemesi, kamu alanlarnn hak ve menfaatlerini korunmas amacyla dnce ve istemlerini kamuoyuna aklamak iin polisin denetimi ve hogrs ierisinde basn aklamas yapmlardr. Hibir uyar yaplmadan dalan sanklarn eylemi demokratik tepki mahiyetinde olup, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykrlk suu oluturmaz.

31. Vakf senedinin hukuka aykr olduundan bahisle dava alrsa, bu dava sresince senet deitirilip eski bavuru devam ettirilebilir mi?
Burada iki hl sz konusudur: 1- Vakf kurulmadan nce - kurulu aamasnda; Vakf senedinin tamamnda veya baz maddelerinde Medeni Kanunun 101/3. maddesi ve Trk Medeni Kanununa Gre Kurulan Vakflar Hakkndaki Tzkn 6. maddesinde belirtilen durumlarda ve hukuka aykrlk hlinde vakf kurulamaz. Medeni Kanunun 101/3. maddesine gre, Cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasann temel ilkelerine, hukuka, ahlaka, mill birlie ve mill menfaatlere aykr veya belli bir rk ya da cemaat mensuplarn desteklemek amacyla vakf kurulamaz. Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Hakknda Tzkte tescile karar verilemeyecek hller 6. maddede belirtilmitir. Buna gre; kanuna, ahlaka ve adaba veya mill menfaatlere aykr olan veya siyasi dnce veya belli bir rk veya cemaat mensuplarn desteklemek gayesi ile kurulmu olan vakflarn tesciline karar verilemez. Bu nedenle vakf , Medeni Kanunun 102/3. maddesi uyarnca noterlike dzenlenmi resm senetle tzel kiilik kazanrsa da mahkeme tarafndan tesciline karar verilir.

95

Madde 102/3- Mahkemeye bavurma, resmi senet dzenlenmi ise vakfeden tarafndan; vakf lme bal tasarrufa dayanyorsa ilgililerin veya vasiyetnameyi aan sulh hakiminin bildirimi zerine ya da Vakflar Genel Mdrlnce resen yaplr. lgililer ve Vakflar Genel Mdrl, Medeni Kanunun 103/2. maddesi gereince kurulmu olsa da, yine bu madde gereince vakfn kurulmasn engelleyen sebeplerin varl hlinde iptal davas aabilirler. Madde 103/2- Vakflar Genel Mdrl veya ilgililer, vakfn kurulmasn engelleyen sebeplerin varl halinde iptal davas aabilirler. 2- Hukuka ve kanuna aykr olmasna ramen kurulmu olan vakflar ile yasak faaliyet gsteren vakflar; Medeni Kanunun 116/2. maddesine gre, yasak ama gtt veya yasak faaliyetlerde bulunduu sonradan anlalan veya amac sonradan yasaklanan vakfn amacnn deitirilmesine olanak bulunmazsa; vakf, denetim makamnn ya da Cumhuriyet savcsnn bavurusu zerine duruma yaplarak datlr. Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Hakknda Tzkte vakfedilmi mallarn gayece ayn olan bir vakfa tahsisi hususu dzenlenmitir. Madde 7 (Deiik: 91/2159-13.8.1991)- Yukardaki madde uyarnca tesciline karar verilmesine hukuksal olanak bulunmayan, ancak, her naslsa kurulmu ve tescil edilmi olan vakflarla mallar gayesinin gerekletirilmesine yetmeyen vakflarn dalmalarna, Vakflar Genel Mdrlnn bavurusu zerine yetkili mahkemece karar verilebilir. Vakfeden itiraz etmedike veya vakf senedinde aksine bir hkm bulunmadka vakfedilmi mallar, Vakflar Genel Mdrlnn dncesi alnarak gayesine en yakn vakfa mahkemece tahsis olunur. Bu hususlarda yetkili mahkeme vakfn bulunduu yerdeki asliye mahkemesidir. Her iki hlde de mevzuatta deiikliklerin yaplarak tzn hukuka ve kanuna uygun hle getirilmesinden sz edilmemektedir. Ancak, Yargtay kararlarnda mahkemeler ncelikle tzk deiiklii mmkn ise, bunun iin sre verilmesi ve bu hlde tzn
96

deitirilmesinden sonra bu deiiklikle birlikte tesciline eklinde kararlar vermitir. Yargtay 18. Hukuk Dairesinin 1995/10225 E, 1995/10312 K. sayl, 17.10.1995 tarihli karar yledir: ...Vakfn tescili ileminde vakfnamede yasaya aykrlk varsa bu hususun dzeltilmesi iin vakfedene uygun sre verilmeli, bu sre sonunda vakfedenin vakfname metninde gerekli deiiklikleri noterlike resen dzenlenen senetle yaptrd takdirde, senet yeniden incelenerek yasal koullarn varl ve uygunluu halinde tescile karar verilmelidir... Yargtay 18. Hukuk Dairesinin 1995/12914 E, 1996/193 K sayl, 19.1.1996 tarihli karar u ekildedir: ... Siyasi amacn ve buna ilikin adn deitirilmesi zerine vakfn tesciline engel kalmamtr... Yargtay 18. Hukuk Dairesinin 1996/10913 E, 1996/11653 K. sayl, 23.12.1996 tarihli kararnda ise yle demektedir: ...stanbul Sryani Katolik Vakfnn tznde Kar konulamayacak basklar ibaresi nedeniyle grlen davada bilirkii tarafndan verilen rapora gre vakfn bu ibareyi tzkten kararak tzk deiikliini noterden resen dzenleme olarak yapmasna ve dosyaya ibraz etmesine gre vakfn bu deiiklikle birlikte tesciline karar vermek gerekmitir... Ancak, burada, zellikle vakfn amacnda deiiklik yaplrken Medeni Kanunun 113. maddesi uyarnca deiikliin vakfedenin arzusuna aka ters dmemesi gerekmektedir. Medeni Kanunun 113. maddesine gre: Durum ve koullardaki deimeler yznden vakf senedinde yazl amaca bal kalnmas vakfedenin arzusuna aka uymayacak hale gelmi ise mahkeme, vakfn ynetim organ veya denetim makamnn bavurusu zerine dierinin yazl grn aldktan sonra vakfn amacn deitirebilir. Amacn gereklemesini nemli lde gletiren veya engelleyen koullarn ve ykmllklerin kaldrlmasnda veya deitirilmesinde de ayn hkm uygulanr.
97

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

YELK, YELERN HAKLARI VE YKMLLKLER

BLM IV

32. Derneklerin, yasal erevede yelerinden almak zorunda olduu bilgi ve belgeler nelerdir?
Dernekler Ynetmeliinin 32/2. maddesine gre dernekler ye kayt defteri tutmak zorundadr. Bu defterde, yelerin kimlik bilgilerinin (ad, soyad, TC kimlik numaras, baba ad, doum yeri ve tarih, tabiiyeti, cinsiyeti), mesleklerinin, dernee giri ve k bilgilerinin, dedikleri giri ve yllk aidat miktarlarnn yer almas gerekir. Ayrca, bu bilgiler genel kurul sonu bildirimi iin de gereklidir.

33. Dernein yedi kurucu yesinden biri kurucu yelikten ekildii takdirde, dernein yasal durumunda nasl bir deiiklik olur?
Kuruculardan biri, dernek kurulu bildiriminin ilgili idareye verilmesinden itibaren altm gn ierisinde kuruculuktan istifa ederse, bu durumda yasann dernek kuruluu iin arad koullarn birinde eksiklik ve kanuna aykrlk meydana gelecektir. Yaplan inceleme neticesinde, bu eksikliin giderilmesi iin dernee bildirimde bulunulmasn takiben ya da kurucu yenin istifann renilmesinin ardndan derhl ilgili idareye bavurarak, istifa eden kurucunun yerine yeni bir kurucu yenin bildirilmesi ve bu ekilde ilemlerin tamamlanmas mmkndr. Bu durumda, kanunun arad koullardaki noksanlk giderilmi olacandan, dernein tzel kiilik kazanmas mmkn olabilecektir.

34. Dernek yesi olmayan bir kii dernek organlarna seilebilir mi?
Medeni Kanunun 72. maddesine gre, derneklerin zorunlu organlar genel kurul, ynetim kurulu ve denetim kuruludur. Bu zorunlu organlar dnda dernekte ihtiyari organlar da oluturulabilir (rn. disiplin kurulu, danma kurulu, aratrma kurulu). Derneklerin yaplar gerei, organlar olmakszn ilerini yrtebilmesi ve amacna gre faaliyette bulunabilmesi mmkn deildir. Derneklerin hukuki alanda sonu dourabilecek nitelikteki irade aklamalar, organlar tarafndan yerine getirilir ve ayrca dernek lehine haklar ve aleyhe borlar yaratacak ilemler bu organlarca yaplr.
101

Yukarda ksaca ilevlerine deindiimiz zorunlu organlar ile dernein bnyesinde tayin edilen ihtiyari organlara seilebilmek iin dernek yesi olmak mecburidir. Bu seilmi kiilerin dernek yesi olma zorunluluu, kiilerden oluan bu organlarn dernee eylem ehliyeti kazandrma zellikleri sebebiyle ngrlmtr. Ayrca, Medeni Kanunun 68. maddesi altnda dernek yelerinin ynetime katlmalar bir hak olarak tannm ve dzenlenmitir. Medeni Kanunun 73. maddesi uyarnca, genel kurul dernein en yetkili karar organdr ve dernee kaytl yelerden oluur. Genel kurula katlabilmek ve oy kullanabilmek iin dernek yelii arttr. Ynetim kurulu ve denetleme kurulu yesi olabilmek, bu organlara seilebilmek iin de kural olarak dernek yesi olma zorunluluu vardr.

35. Yabanclarn dernee ye olabilmeleri iin gereken artlar nelerdir? nceki ve yeni hkmler farkl dzenlemeler getirmekte midir? Bu konuda, TC vatandalarnn ye olmasnda farkl hkm ve usuller sz konusu mudur?
Medeni Kanunun 64. maddesinde dernee yelik koullar dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Fiil ehliyetine sahip bulunan her gerek kii ile tzel kiiler, derneklere ye olma hakkna sahiptir. Yazl olarak yaplacak yelik bavurusu, dernek ynetim kurulunca en ok otuz gn iinde karara balanr ve sonu yazyla bavuru sahibine bildirilir. Bavurusu kabul edilen ye, bu amala tutulacak deftere kaydedilir. Bu dzenlemeye ek olarak Medeni Kanunun 93. maddesinde yabanclarn dernek kurma hakk dzenlenmitir. Bu maddede, ayrca, yabanclarn yelii bakmndan bir koul mevcuttur: Trkiyede yerleme hakkna sahip olan yabanc gerek kiiler, dernek kurabilirler veya kurulmu derneklere ye olabilirler.

102

Buna gre yabanclarn dernee ye olarak kaydedilebilmesi iin ikamet tezkeresi ibraz etmeleri gerekecektir. Bu maddenin ABye uyum yasalar erevesinde deitirilmesinden (4.11.2004) nceki hli u ekildeydi: Trkiyede yerleme hakkna sahip olan yabanc gerek kiiler, karlkl olmak kouluyla dernek kurabilirler veya kurulmu derneklere ye olabilirler. Onursal yelik iin bu koul aranmaz. Kanuni dzenlemeden aka anlald gibi; yabanclarn derneklere ye olmalar iin Trkiyede ikametgha sahip olmalarnn yan sra, karlkllk koulu bulunmaktayd. Yani, ye olmak isteyen yabanc uyruklu kiinin vatanda olduu lkede, Trk vatandalarna, o lkede kurulu derneklere ye olma hakknn hukuken tannm olmas aranyordu. Dernek mevzuatnda yabanclar iin ikametgha ek olarak nceden aranan bu arta uluslararas hukukta ska rastlanlmakta ve karlkllk koulu ya da hukuki terimiyle mtekabiliyet ilkesi denilmektedir. Sz konusu hkm yrrlkte yer almadndan, artk karlkllk koulu da yrrlkten kalkmtr. Sonu olarak, ye olmak isteyen yabanclardan ikamet tezkeresi istenecektir. Takip edilecek dier usuller asndan Trk vatandalarna ek bakaca bir dzenleme mevcut deildir.

36. Derneklerde onursal yelik kararlar nasl alnr? Onursal yelerin hak ve ykmllkleri nelerdir? Aidat demeleri zorunlu mudur? Aidat borcunu dememesi nedeniyle dernek tznce yeliine son verilmesi gereken yelerimizi, yelikten karmak yerine onursal ye yapmamz mmkn mdr?
Medeni Kanunun 63. maddesi ve devamnda dernek yelerinin haklar ve ykmllkleri ayrntl olarak dzenlenmitir. Dernekler mevzuatna gre, onursal yelik dernek yeliinin bir trdr ve onursal yelerin normal dernek yelerinden farkl hak ve ykmllkleri vardr.
103

Bir yenin, onursal ye olarak kabul edilmesi karar, tzkte aksine bir hkm olmadka, genel yelerin yelikleri konusunda karar verme yetkisine sahip organ olan ynetim kuruluna aittir. Ynetim kuruluna ait olan yelik konusunda karar verme yetkisi, dernek tznde bir baka organa devredilmi olabilir (rn. genel kurul, onur kurulu). Bu durumda onursal yelie kabul konusundaki karar, tzkte tayin edilen bu organn almas gerecektir. Onursal yelerin Medeni Kanunun 69. maddesi gerei, genel kurulda oy kullanma haklar yoktur. Onursal yeler, oy kullanma haklar olmamasna ramen genel kurula katlabilirler. Medeni Kanunun 70. maddesine gre, onursal yeler denti vermek zorunda deildir. Dernek tzne gre, belli bir miktar aidatn denmemesi hlinde yelikten hakl sebeple karma hli dzenlenmi ise, bu durumda olan yelerin, yelikten karma karar vermeye yetkili organ tarafndan yelikten karlmas mmkndr. Ancak, bu hlde dahi, bu yelerin ye bulunduklar dneme ilikin aidat borcu dernee kar devam edecektir. Yani, bu kiiler, eski dernek yesi olarak dernee aidat borlarn demek zorundadrlar. karmaya hakl sebep tekil eden aidat borcunun kapatlmasnn ardndan bu kiilerin onursal ye olarak kaydnn yaplmas mmkndr. Bylece, onursal ye olduklar tarihten itibaren dernee kar aidat borcu demekten muaf duruma gelirler. Yabanc uyruklu onursal yelerin arz ettii durumu da ayrca ifade etmek isteriz. Medeni Kanunun 93. maddesi gerei, Trkiyede yerleme hakkna sahip olan yabanc gerek kiiler, dernek kurabilirler veya kurulmu derneklere ye olabilirler. Ancak, onursal yeler iin bu koul aranmaz. Yani, bir yabancnn onursal ye olmas iin Trkiyede ikametghnn bulunmasna gerek yoktur.

37. Devlet memurlar derneklere ye olabilir mi?

Dernekler mevzuatnda yaplan deiikliklerle, 2908 sayl Dernekler Kanunu yrrlkten kaldrlm ve yerine 04.11.2004 tarihinde 5253 sayl Dernekler Kanunu kabul edilmitir.
104

Yrrlkten kaldrlan 2908 sayl Dernekler Kanununun 4 ve 16. maddelerinde, devlet memurlarna ynelik olarak dernek kurma ve dernee ye olma hakk asndan snrlamalar bulunmaktayd. Ancak, 5253 sayl Dernekler Kanunu ile devlet memurlarnn derneklere yelii ve dernek kurmalar ynndeki snrlamalar genel itibariyle kaldrlmtr. Memurlar bata olmak zere kamu grevlileri, kural olarak, derneklere ye olabilirler. Dernekler mevzuatnda, kamu grevlilerin kendi yasalar ile getirilen kstlamalar sakl tutulmutur. Bu durumda, bir dernee ye olmak isteyen kamu grevlilerinin kendi zel kanunlarna (tekilat yasalarna) bakmalar ve bir snrlama olup olmadn kontrol etmeleri gerekmektedir. Atatrk Kltr, Dil Tarih Yksek Kurumu ile Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulunda alan kamu grevlilerine ynelik snrlamalar, kurucu yasalarna gre, derneklere yelik konusunda kamu grevlileri hakkndaki snrlamalara rnek olarak saylabilir.

38. Mill Eitim Bakanlna bal olarak alan bir snf retmeninin dernek kurucu yesi ve dernek bakan olmas mmkn mdr?
Mill Eitim Bakanlna bal olarak alan bir retmenin, bir dernee ye olabilmesi konusunda kanunlarda herhangi bir kstlama bulunmamaktadr. O nedenle, Mill Eitim Bakanlna bal olarak alan bir retmenin bir dernek kurmasnda, var olan bir dernee ye, ynetici ya da bakan olmasnda hukuken bir engel yoktur.

39. Adli sicil kayd bulunan bir kii dernek yneticisi olabilir mi?
5237 sayl Trk Ceza Kanununun 53. maddesinde, ceza kanununda dzenlenmi bir su ilenmesi hlinde, verilecek ceza eitlerinden biri olarak gvenlik tedbirleri hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre, bir kii kasten ilemi olduu sutan dolay, hapis cezasna mahkmiyetin kanuni sonucu olarak, aada belirtili haklardan yoksun braklr:

105

a) Srekli, sreli veya geici bir kamu grevinin stlenilmesinden; bu kapsamda, Trkiye Byk Millet Meclisi yeliinden veya Devlet, il, belediye, ky veya bunlarn denetim ve gzetimi altnda bulunan kurum ve kurulularca verilen, atamaya veya seime tabi btn memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten, b) Seme ve seilme ehliyetinden ve dier siyasi haklar kullanmaktan, c) Velayet hakkndan; vesayet veya kayymla ait bir hizmette bulunmaktan, d) Vakf, dernek, sendika, irket, kooperatif ve siyasi parti tzel kiiliklerinin yneticisi veya denetisi olmaktan, e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliindeki meslek kuruluunun iznine tabi bir meslek veya sanat, kendi sorumluluu altnda serbest meslek erbab veya tacir olarak icra etmekten. Maddenin (d) bendinde belirli haklardan yoksun braklan kiinin, dernek yneticisi ya da denetisi olamayaca dzenlenmitir. Eer dernek yneticisi ya da denetisi olmak isteyen kii, kasten ilemi olduu bir su nedeniyle hapis cezasna mahkm olmusa, mahkeme hkmnde de yazaca gibi, kamu haklarndan yoksun braklm olabilir. Kural olarak kii, ilemi bulunduu su dolaysyla mahkm olduu hapis cezasnn infaz tamamlanncaya kadar yoksun brakld bu haklar kullanamaz. Ancak, ya kkl, verilen cezann ertelenmesi ya da artla salverilme hllerinde, yoksun braklan haklar deiiklik arz edebilmektedir. Bu nedenle, kiinin dernek yneticisi ya da denetisi olup olamayacan belirlemek iin, ilemi olduu ve adli sicilinde yer alan suun nevi ve infaznn ne ekilde gerekletii konular akla kavuturulmaldr. Ancak, zellikle belirtmek isteriz ki, kanundaki bu snrlama dernee yelik iin olmayp, dernek yneticilii ve denetilii iin geerlidir.

40. Adli sicil kayd bulunan bir kii dernee ye olabilir mi?
Yrrlkten kaldrlan 2908 sayl Dernekler Kanununun 4/2. maddesinde: a) Trk Ceza Kanununun kinci Kitabnn birinci babnda yazl sularn birinden mahkum olanlar,

106

b) Basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rvet, hrszlk, yama, dolandrclk, sahtecilik, inanc ktye kullanma, dolanl iflas, kaaklk, resmi ihale ve alm satmlara fesat kartrma, Devlet srlarn aa vurma, terr eylemlerine katlma ve bu eylemleri tahrik ve tevik sularndan biriyle mahkm olanlar, c) Trk Ceza Kanununun 316, 317 ve 318 inci maddelerinde yazl sulardan biriyle mahkum olanlarn iki yl sre ile dernek kuramayacaklar hkm mevcuttu. 5253 sayl ile 2908 sayl Dernekler Kanunu tamamen yrrlkten kaldrlm olduundan, yukarda yazl kiilerin dernek kurmasna dair mahkmiyet ynnde getirilen snrlamalar da kaldrlmtr. Hlen yrrlkte bulunan mevzuata gre, dernek yelii iin bir kiinin adli sicil kaydnn bulunmas bal bana bir engel deildir.

41. Bir dernek, ye olmak isteyen kiileri ye yapmama hakkna sahip midir? Bu konuda kamu yararna alan derneklerle normal dernekler arasnda bir fark var mdr? Dernek, dilekeyle bavurarak ye olmak isteyen kiilerin dilekelerini cevaplamak ve bir gereke gstermek zorunda mdr?
Medeni Kanunun 63. maddesinde dernek yeliinin kazanlmasna dair kurallar dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Hi kimse, bir dernee ye olmaya ve hibir dernek de ye kabul etmeye zorlanamaz. Medeni Kanunun 64. maddesinin 2. fkras ise yelik bavurusunda izlenecek usul dzenlemitir: Yazl olarak yaplacak yelik bavurusu, dernek ynetim kurulunca en ok otuz gn iinde karara balanr ve sonu yazyla bavuru sahibine bildirilir. Bavurusu kabul edilen ye, bu amala tutulacak deftere kaydedilir. Mevzuatmzda, kiilerin dernee yelikleri serbest iradelerine dayanmaktadr. Bu konuda kimse dernek yeliine veya yelikte kalmaya zorlanamaz. Dernek tzel kii107

lii ynnden de Anayasann eitlik ilkesi gereince isabetli bir dzenleme yaplm ve dernek tzel kiiliine de yelik iin bavuruda bulunan kiileri dernee ye kabul edip etmeme noktasnda serbestlik tanmtr. Bu dzenlemeler nda, ynetim kurulu, nne gelen bir yelik bavurusunu inceleyip reddetme hakkna sahiptir. yelie kabul edilmeme gerekesi, tzkteki herhangi bir dzenlemeye bal olabilecei gibi (rn. yelerde aranacak nitelik veya saysal koullar) baka bir sebeple de ilikilendirilebilir. yelie kabul, ynetim kurulunun takdir yetkisi ierisindedir. Dernekler Kanununun 4/c maddesi gerei, dernee ye olma ve karma koullar tzkte ayrntl olarak dzenlenebilir. Dernek yeliine kabul ya da ret karar ynetim kurulu tarafndan en ok otuz gn ierisinde grlp karara balanr. Ynetim kurulu ald karar bavuru sahibine yazl olarak bildirir. Bildirimde herhangi bir gereke gstermek mecburi deildir. Ancak, bavuru neticesinin bavuru sahibine yazl olarak bildirimi zorunludur. Bu konuda, Kamu Yararna alan Dernekler ynnden farkl bir dzenleme ve uygulama mevcut deildir.

42. Bir yeyi, dernek yeliinden karmann koullar nelerdir? karlan kii ne gibi hukuki hak ve yetkilere sahiptir?
Medeni Kanunun 65, 66 ve 67. maddelerinde dernek yeliinin sona ermesi hlleri, srasyla, kendiliinden, kma ve karlma biiminde dzenlenmitir. Dernek yesinin yeliinin kendiliinden sona ermesi, dernek yesinin kanunda ya da tzkte aranlan nitelikleri kaybetmesiyle gerekleebilir. rnein, belli bir meslekle uraan kiilerin ye olarak kabul edildii bir dernekte, yelerden birinin o meslei icra etmeyi brakmas hlinde, o yenin yelik sfat kendiliinden sona erecektir. kma hlinde, dernek yesi kendi rzasyla dernek yeliinden ayrlmaktadr.

108

Medeni Kanunun 67. maddesi karlma konusunu yle amlamaktadr: Tzkte yelerin karlma sebepleri gsterilebilir. Tzkte karlma sebepleri gsterilmise, karma kararna bu sebeplerin hakl saylamayaca iddiasyla itiraz edilemez. Tzkte karma dzenlenmemise ye, ancak hakl sebeple karlabilir. Bu karma kararna, hakl sebep bulunmad ileri srlerek itiraz edilebilir. Yine, sz konusu maddeye ilikin olarak Yargtay tihad Birletirme Kararnda, Tzkte ihra sebebi gsterilmeyen hallerde, verilen ihra kararnn, hakkn ktye kullanldndan dolay iptali iin dava alabilir denmektedir (20.9.1950 gnl ve 4/10 sayl Yargtay tihad Birletirme Karar). Bir yenin dernek yeliinden karlmas konusunda karar verilirken, ncelikle karlma sebeplerinin tzkte dzenlenip dzenlenmediine bakmak gerekecektir. Eer karma karar, tzkte karma sebebi olarak dzenlenen hakl bir sebebe dayanyorsa, karlan yenin bu sebebin hakl sebep olup olmadna dair itiraz hakk yoktur; nk ye, bu tz kabul ederek dernee kaydolmutur. Yeniden bir rnekle durumu aklamak gerekirse: Dernek tznde, herhangi bir ekilde hapis cezasna mahkm olmak dernek yeliinden karma sebebi olarak dzenlenmise ve bir ye de byle bir cezaya mahkm edilirse, dernek yeliinden kartlr. kartlan ye, tzkte belirtilen bu sebebin kendisinin yelikten karlmas iin hakl sebep tekil etmediine dair itiraz edemez; nk bu dzenleme, dernein tznde aka yer almaktadr. Yani, karlan ye, tzkte belirtildii hlde byle bir nedenin karma sebebi olamayacan ileri sremez. Ancak, bu durumda dahi karlan ye, tzkte yazl karlma nedeninin gereklemediine ya da karma kararnn gerekli ynteme uygun alnmadna itiraz edebilir. Tzkte karma konusunda bir dzenleme bulunmamas hlinde, yelikten karmann hakl bir sebebe dayanmas gerekir. rnein, yenin dernein amacna aykr davranlarda bulunmas, dernek iinde huzur ve dzeni bozucu bir tutum sergilemesi gibi. yelikten karlan kii, bu eit bir karmann hakl bir sebebe dayanmadn ileri srerek karara itiraz edebilir.

109

Medeni Kanunun 80. maddesinde, Genel Kurul, yelie kabul ve yelikten karma hakknda son karar verir dzenlemesi mevcuttur. Bu dzenlemeye gre, yelikten karma kararn veren merci ynetim kurulu ise, karlan ye ncelikle genel kurula bavurmak zorundadr. karlan ye, genel kurula bavurarak olumlu bir sonu alamazsa, ondan sonra mahkemeye bavurabilir. Bu karara kar mahkemeye bavuru sresi, genel kurul kararnn karlan ye tarafndan renilmesinden itibaren bir ay ve her hlde karar tarihinden balayarak aydr. Bylesi bir karma karar ile yelik sona erince, hak ve ykmllkler de ortadan kalkar. Ancak, karlan ye, karlmadan nceki dnemle ilgili aidat borlarn demek zorundadr; ayrca, dernein mallar zerinde hibir hak ileri sremez.

43. Dernek tznde belli bir sre aidatlarn demeyen yelerin, yelikten karlacana ilikin bir kayt var ise, yelik kayd kim tarafndan ve nasl silinebilir?
Dernek tznde ynetim kuruluna bu konuda yetki verilmise, ynetim kurulu ekecei bir ihtarla yelikten karma kararn verebilir. Ancak, dernek tznde, aidat denmemesi hlinde yelikten karma konusunda ynetim kuruluna bir yetki verilmemise, Medeni Kanunun 80. maddesine gre genel kurul yelikten karma konusunda yetkili olduundan karma kararn genel kurul verir. Ynetim kurulu, bu yeye yazl bir bildirimde bulunarak yelikten karlmasn genel kurula nereceini belirtebilir ve ynetim kurulu, aidat demeyen yelerin yelikten karlmasna karar vermesini genel kurula tavsiye edebilir. Medeni Kanunun 70. maddesine gre, dernekten kan ya da karlan ye, yelikte bulunduu srenin dentisini demek zorundadr. Ancak, onursal yeler denti vermek zorunda deildir. Tzkle ynetim kuruluna verilecek yetkiyle ya da genel kurul kararyla aidat deyemeyecek yelerin onursal yeliine karar verilmesi yararl olabilir.

110

44. Bir yenin, aidat borcunu dememesi nedeniyle yelikten karlmas mmkn mdr? Bu karara kar, yelikten karlan ye dndaki dier yelerin dava ya da itiraz etme haklar mevcut mudur?
Medeni Kanunun 65. maddesinde, dernek yeliinin sona ermesi hlleri dzenlenmitir. Bu maddeye gre dernek yelii ekilde sona erebilir: > Kendiliinden sona erme: yelik iin kanunda veya tzkte aranlan nitelikleri sonradan kaybedenlerin dernek yelii kendiliinden sona erer. > kma ile sona erme: Hi kimse, dernekte ye kalmaya zorlanamaz. Her ye yazl olarak bildirmek kaydyla, dernekten kma hakkna sahiptir. > karlma ile sona erme: Tzkte yelerin karlma sebepleri gsterilebilir. Tzkte karma sebepleri gsterilmise, karma kararna bu sebeplerin hakl saylamayaca iddiasyla itiraz edilemez. Tzkte karma dzenlenmemise ye, ancak hakl sebeple karlabilir. Bu karma kararna, hakl sebep bulunmad ileri srlerek itiraz edilebilir. Dernek tznde aidat borcunu dememe hli, dernek yesinin yelikten karlmasna dair zel bir sebep olarak belirlenmi olabilir. Bu durumda, dernek yesi ilgili tzk maddesine dayanlarak yelikten karlabilir. Eer tzkte bu konuda zel bir dzenleme bulunmuyorsa, dernek yesinin aidat borcunu dememe sebebiyle yelikten karlmas, hakl sebep olarak gndeme gelebilecektir. Yani, bir dernek yesi, aidat borcunu demiyorsa, dernek amacna uygun hareket etmemi saylaca gibi, bir dernek yesinden beklenen asgari yelik ykmlln yerine getirmedii gerekesiyle de yelikten karlabilir. Tm bunlar, yelikten karlma iin hakl sebep tekil edebilecektir. Hakl sebebe dayanarak bir dernek yesinin dernek yeliinden karlmas hlinde, yelikten karlan kii, karmann hakl bir sebebe dayanmadn ileri srerek karma kararna itiraz edebilir.

111

Medeni Kanunun 80. maddesinde, Genel Kurul, yelie kabul ve yelikten karma hakknda son karar verir dzenlemesi mevcuttur. Bu dzenlemeye gre, yelikten karma kararn veren merci ynetim kurulu ise, karlan ye ncelikle genel kurula bavurmak zorundadr. karlan ye, genel kurula bavurarak olumlu bir sonu alamazsa, ondan sonra mahkemeye bavurabilir. Bu karara kar mahkemeye bavuru sresi, genel kurul kararnn karlan ye tarafndan renilmesinden itibaren bir ay ve her hlde karar tarihinden balayarak aydr. yelik, bylesi bir karma karar ile sona erince, yelik hak ve ykmllkleri de ortadan kalkar. Ancak, dernek yeliinden karlan ye, karlmadan nceki dneme dair aidat borlarn demek zorundadr; ayrca, dernein mallar zerinde hibir hak iddia edemez. Dernek yeleri hakknda karar verilirken Medeni Kanunun 68. maddesinin gz nnde tutulmasnda fayda vardr. Bu maddeye gre, dernek yeleri eit haklara sahiptirler. Dernek, yeleri arasnda dil, rk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zmre ve snf fark gzetemez; eitlii bozan veya baz yelere bu sebeplerle ayrcalk tanyan uygulamalar yapamaz. Her yenin, dernein faaliyetlerine ve ynetimine katlma hakk vardr. Bir dernek yesinin karlmas kararna kar, sadece ilgili dernek yesi itiraz edebilir. Bu konuda dava ehliyeti sadece hakk ihlal edilen yeye aittir. ahsi bir hak niteliindeki bu hakkn, o ye tarafndan bizzat kullanlmas zorunludur. Bu nedenle, (A) yesinin dernekten karlmas kararna kar (B) yesinin dava ama hakk bulunmamaktadr.

45. Vakflarda ye kayd mmkn mdr? Eski ve yeni Medeni Kanundaki hkmler bu konuda farkl dzenlemeler getirmekte midir?
743 sayl Medeni Kanun, vakflarda yelik kaydn yasaklamamaktayd. Buna karn 1.1.2002 tarihinde yrrle giren 4721 sayl Medeni Kanunun 101. maddesinin 3. fkras vakflara ye olunamayacan aka belirtmitir.

112

4721 sayl Medeni Kanun: Madde 101- Vakflar, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklardr. Bir malvarlnn btn veya gereklemi ya da gerekleecei anlalan her trl geliri veya ekonomik deeri olan haklar vakfedilebilir. Vakflarda yelik olmaz. Ancak, Mlga (ortadan kaldrlan) 743 sayl Medeni Kanunda byle bir hkm olmamas nedeniyle 01.01.2002 tarihinden nce kurulan ve yeleri bulunan vakflar, yelerini koruyacak, ancak bunlar da yeni ye kayd yapamayacaklardr. Bu konuda Yargtayn yerleik itihatlar mevcuttur: ...4721 sayl Trk Medeni Kanununun 101. maddesinde yer alan vakflarda yelik olmaz eklindeki kuraln nasl uygulanmas gerektii konusunda yeni bir yasal dzenleme yaplncaya ve Trk Medeni Kanununa Gre Kurulan Vakflar Hakkndaki Tzk hkmleri deitirilip yrrle girinceye kadar, bu yasann yrrle girdii gnden nce kurulmu olan ve senetlerinde yelikle ilgili dzenleme bulunan vakflarn; senetlerinde sadece yeni ye kaydetmemek koulu ile eskiden olduu gibi yelerinin hak ve menfaatleri, hukuki durumlar, bor ve ykmllkleri ile ilgili her trl dzenleme, ilave ve deiiklik yapmalarnda, ye szcn veya bunun trevi olan kelimeleri kullanmalarnda yasalara aykr bir cihet bulunmad sonucuna varlmaldr... 101. maddesinin nc fkrasndaki dzenlemenin, anlan yasann yrrle girdii 1.1.2002 tarihinden sonra kurulan vakflarla ilgili olarak uygulanmas gerekeceinde phe yoktur. Yargtay 18. Hukuk Dairesinin E. 2004/1028, K. 2004/1672 sayl, 4.3.2004 tarihli karar) Yargtay kararnda bahsedilen dzenlemeler ise, kanunda belirtilen sre gemi olmasna ramen henz yaplmamtr.

46. Vakf kurucu yelerinin, yeliklerini devretme haklar var mdr?

Kurucu yelerin, yeliklerini devretme hakk yoktur. Kurucu yelerin, yelik haklarn devretmelerine ilikin ilgili mevzuatta hibir hkm yoktur. Ancak, vakfn nitelii gerei kurucu yelerin haklarn devretmesi ya da vakfn kuruluundan sonra vakfa yeni kurucu ye alnmas mmkn deildir.
113

Medeni Kanunun 101/1. maddesi yledir: Vakflar, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklardr. m.10/3 Vakflarda yelik olmaz Bu nedenle, vakflarn kuruluu ile birlikte vakfedenler, ayn zamanda kurucu vakfeden sfatn stlenmektedirler. Vakfeden bir mal varln ya da hakk vakfetmekte olup, vakfedenin kimlii ve mal ile vakfn gerekletirilecek amac birbirine sk skya baldr. Bu nedenle bu hak devredilemez. Vakfn kuruluundan sonra resm senette yaplan deiiklikle dahi olsa, bakalarna kurucu vakfeden sfatnn verilmesi mmkn deildir. Yerlemi Yargtay kararlar da bu dorultudadr: Trk Medeni Kanununun 101. maddesinin birinci fkrasnda vakflar, gerek ve tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluu olduu, ayn Kanunun 102. maddesinin birinci fkrasnda ise vakf kurma iradesinin resmi senet veya lme bal tasarrufla aklanaca ve vakfn yerleim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescille tzel kiilik kazanaca belirtilmitir. Bu hkmler uyarnca vakfeden, vakfn kuruluunda mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglediini resmi senet veya lme bal tasarrufla aklayan kiidir. Vakf kurulduktan ve tzel kiilik kazandktan sonra artk vakfeden veya kurucularn iradeleri deil, tzel kiilik olan vakfn iradesi sz konusudur. Somut olayda tescili istenilen vakf senedinin deiiklii ile 10. maddesinde, kurucu ye saysnn st snrnn 15den 30a karlmas biiminde yeni hkm getirilmesi doru deildir. Vakf tescil edildikten sonra kurucu ye olmak iin yeniden senet deiiklii yaplamaz. Kurulutan sonra vakfeden veya kuruculardan ayr olarak tzel kiilik kazanm olan vakfa vakfeden veya kurucu kabul etmek, Trk Medeni Kanununa aykr olduu gibi vakfn konumu ile de badatrlamaz. (Yargtay 18. Hukuk Dairesinin E. 2003/8674, K. 2003/9253 sayl, 1.12.2003 tarihli karar) te yandan, sz konusu deiiklikle vakfn kuruluundan sonra kurucu sfat verilerek

114

kurucularn (vakfedenlerin) haklarna sahip olmak zere vakfa kabul edilip vakf faaliyetinde yetkili ve etkili klnmalar onlar bir eit ye konumuna getirecektir ki, bu durum, Trk Medeni Kanununun 101. maddesinin 3. fkrasnda yer alan vakflarda yelik olmayaca ynndeki buyurucu hkmle de aykrlk oluturacaktr.

47. Vakf kurucu ye saysn artrmann baka yollar var mdr?

Yoktur. 743 sayl Medeni Kanunun yrrlk tarihinde kurulan vakflarn ye kaydetmesi mmknd, ancak 01.01.2002 yrrle giren 4721 sayl Medeni Kanunun 101. maddesinin 3. fkras gereince vakflara ye olunamaz. Bu nedenle, 01.01.2002 tarihinden nce kurulmu vakflar bu tarihten sonra ye saylarn artramazlar. Hukuk sistemimizde vakflarn birlemesi kabul edilmemi, bu nedenle Medeni Kanunda ve vakflarla ilgili dier mevzuatta vakflarn birlemesiyle ilgili herhangi bir hkm olmadndan, vakflarn birletirilmesi yoluyla kurucu yenin artrlmas da mmkn grlmyor.

48. Sendikamzn yesi olan bir memurun sadece sendikaya ye olmas gereke gsterilerek tayin edilmesi durumunda, bu memurun tayinini durdurmak iin bavurabilecei hukuki yollar nelerdir?
657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 22. maddesi uyarnca, Devlet memurlar, Anayasada ve zel kanunda belirtilen hkmler uyarnca sendikalar ve st kurulular kurabilir ve bunlara ye olabilirler. Bir memurun, Devlet Memurlar Kanunu veya ifa ettii zel i ve varsa stats gerei tabi olduu zel kanunlarda belirtilen nedenlerin dnda, sadece sendikaya ye olmas sebebiyle tayin edilmesi hlinde, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 2. ve devam maddeleri uyarnca iptal davas almas gereklidir. dari dava trlerinden biri olan iptal davas, idare mahkemesi bakanlklarna hitaben yazlm imzal dilekeyle alr. Dilekede; taraflarn ve varsa vekillerinin veya tem-

115

silcilerinin ad ve soyadlar veya unvanlar ve adresleri, davann konusu ve sebepleri ile dayand deliller, davaya konu olan idari ilemin yazl bildirim tarihi gsterilir. Dava konusu kararn ve belgelerin asllar veya rnekleri dava dilekesine eklenir. Dilekeler ile bunlara ekli evrakn rnekleri, kar taraf saysndan bir fazla olur. Dava dilekesi ve savunmalar ile davalara ilikin her trl evrak, Dantay veya ait olduu mahkeme bakanlklarna veya bunlara gnderilmek zere idare veya vergi mahkemesi bakanlklarna, idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk hkimliklerine veya yabanc memleketlerde Trk konsolosluklarna verilebilir. Dava ama sresi, zel kanunlarnda ayr sre gsterilmeyen hllerde idare mahkemelerinde altm (60) gndr. Bu sre, idari uyumazlklarda yazl bildirimin yapld tarihi izleyen gnden balar. Yani, tayin kararnn ilgili memura tebli edildii tarihi izleyen gnden balamak zere altm gn ierisinde bu iptal davasn amak gereklidir. Ayrca, dari Yarglama Usul Kanununun 11. maddesine gre, ilgililer tarafndan idari dava almadan nce, idari ilemin kaldrlmas, geri alnmas, deitirilmesi veya yeni bir ilem yaplmas st makamdan, st makam yoksa ilemi yapm olan makamdan, idari dava ama sresi iinde (aksi kanunlarda belirtilmemise altm gn) istenebilir. Bu bavurma, ilemeye balam olan idari dava ama sresini durdurur. Bavuru merci tarafndan altm gn iinde bir cevap verilmezse istek reddedilmi saylr. dari makama yaplan istein reddedilmesi veya reddedilmi saylmas hlinde, dava ama sresi yeniden ilemeye balar ve bavurma tarihine kadar gemi sre de hesaba katlr. dari mahkemede, tayin edilen bir memurun tayin ileminin iptali iin dava almas, dava edilen idari ilemin yrtlmesini durdurmaz. Yrtmenin durdurulmas talebinde bulunulmusa; idari mahkeme, idari ilemin uygulanmas hlinde telafisi g veya imknsz zararlarn domas ve idari ilemin aka hukuka aykr olmas artlarnn birlikte gereklemesi durumunda, gereke gstererek yrtmenin durdurulmasna karar verebilir. Yrtmenin durdurulmas kararlar teminat karlnda verilir; ancak, durumun gereklerine gre teminat aranmayabilir. Tayine ilikin olarak alan bu idari davann, memur lehine sonulanmas hlinde, bu

116

idari ilem aleyhine yine idari yargda tam yarg davas almas ve varsa tayin nedeniyle uranlan zararn giderilmesinin talep edilmesi de mmkndr. Durumu aydnlatmakta faydal olabilecei iin, benzer bir konuda Dantay 5. Dairesinin 25.2.2004 tarih E. 2000/6348 K. 2004/731 sayl kararn da bilgilerinize sunmak isteriz. Bahsi geen kararda, Devlet memurlarnn sendikal faaliyetlerini yasaklayc bir kural bulunmamaktadr. Sendikal faaliyetleri nedeniyle asli grevini aksattna dair somut bilgi ve belge bulunmayan davacnn, naklen atanmasna ilikin ilemde hukuka uyarlk yoktur denilmi ve yerel mahkeme tarafndan verilen, davacnn yesi olduu sendikann faaliyeti erevesinde bir yerel televizyonda aklama yapt hususunun sbuta erdii gerekesiyle grev yerinin deitirilmesi gerektii nerilmi ise de; devlet memurlarnn sendikal faaliyetlerini yasaklayc bir kural bulunmad gibi, davacnn bu faaliyetleri nedeniyle asli grevini (eitim-retim) aksatt yolunda da somut bilgi ve belge bulunmad gerekesiyle ilemin iptali karar onanmtr.

49. Bir sendika yesi, tayin edildii koulda tek bana hukuki yollara bavurabilir veya memur tarafndan hlihazrda balatlm olan hukuki srelere mdahil olabilir mi?
4688 sayl Kamu Grevlileri Sendikalar Kanununun 19. maddesinde, sendika ve konfederasyonlarn kurulu amalar dorultusunda bulunabilecekleri faaliyetler dzenlenmitir. Bahsi geen kanunun 19/f maddesine gre bu faaliyetlerden birisi de, yelerin idare ile ilgili doacak ihtilaflarnda, ortak hak ve menfaatlerinin izlenmesinde veya hukuki yardm gerekliliinin ortaya kmas durumunda yelerini veya miraslarn, her dzeyde ve derecedeki ynetim ve yarg organlar nnde temsil etmek veya ettirmek, dava amak ve bu nedenle alan davalarda taraf olmak tr. Bu konuyu Dantay kararlarndan rnekler vererek aklamak ve Kamu Grevlileri Sendikalar Kanununun 19. maddesini bu kararlar nda yorumlamak uygun olacaktr.

117

> Dantay 11. Dairesinin 16.03.2005 tarih E. 2004/5740 K. 2005/1355 sayl kararna gre: Sendikalar, yelerinin ortak hak ve menfaatlerinin korunmas amacyla yelerini temsile yetkilidir ve bu ama dorultusunda yeleri adna dava aabilir. Ancak, bu yetki yelerin bireysel davalarn kapsamaz. Sadece davacnn bireysel menfaatini ilgilendiren davann, davac veya davac tarafndan vekil tayin edilen avukat araclyla almas gerekirken, davac adna Sendika tarafndan almas usul hkmlerine aykrlk tekil eder. () 4688 sayl Kamu Grevlileri Sendikalar Kanununun 19. maddesinin (f) bendinde, sendika ve konfederasyonlarn kurulu amalan dorultusunda yelerin idare ile ilgili doacak ihtilaflarnda, ortak hak ve menfaatlerinin izlenmesinde veya hukuki yardm gerekliliinin ortaya kmas durumunda yelerini veya miraslarn, her dzeydeki ve derecedeki ynetim ve yarg organlar nnde temsil edecei veya ettirecei, dava aabilecei ve bu nedenle alan davalarda taraf olabilecei kural getirilmitir. () Yukarda belirtilen Kanun hkm uyarnca, sendika ve konfederasyonlarn sadece yelerinin ortak hak ve menfaatlerinin korunmas amacyla yelerini temsile yetkili olduu ve yeleri adna, bu ama dorultusunda dava aabilecei, bu yetkinin yelerinin bireysel davalarn kapsamad aktr. > Dantay 12. Dairesinin 30.4.2004 tarih, E. 2003/5386 K. 2004/1556 sayl kararna gre: Sendika avukatlarnn, ancak sendika yelerinin tmn ilgilendiren konularda sendika adna dava aabilmesi mmkn olup, yelerin kiisel sorunlar iin ayr bir vekaletname olmadan dava amas usule aykrdr. Karar, Dantay 12. Dairesi tarafndan oy okluuyla alnmtr; kararda kar oy kullananlarn yazs aadaki gibidir: Kar oy: 4688 sayl Kamu Grevlileri Sendikalar Kanununun 19/2-f maddesinde; sendikalarn idare ile ilgili doacak ihtilaflarnda yelerini yarg organlar nnde temsil etme veya ettirme, dava ama ve alan davalarda taraf olma durumlarnn

118

hukuki yardm gerekliliinin ortaya kt haller olarak kabul edilmi olmas ve bu gerekliliin ortaya kmas durumunda sendikalarn, yeleri adna dava aabileceklerinin aka hkme balanmas karsnda, dare Mahkemesi kararnn esas ynnden incelenmesi gerektii gryle bozma yolundaki ounluk kararna karyz. > Dantay dari Dava Daireleri Genel Kurulunun 18.4.2003 tarih E. 2000/751 K.2003/277 sayl kararnda da (dava, bir kamu sendikas il temsilciliinin, memurlarn ortak menfaatini ilgilendiren bir konuya ilikin at bir davadr) yle denmitir: ptal davasnn gerek anlan maddede, gerekse itihat ve doktrinde belirlenen hukuki nitelikleri gz nne alndnda, idare hukuku alannda tek tarafl irade aklamasyla kesin ve yrtlmesi zorunlu nitelikte tesis edilen idari ilemlerin ancak bu idari ilemle meru, kiisel ve gncel bir menfaat ilgisi kurabilenler tarafndan iptal davasna konu edileceinin kabul zorunlu bulunmaktadr. () Anayasann 128. maddesinin ilk fkras kapsamna giren kamu grevlilerinin kuracaklar sendikalar ve st kurulularn, yeleri adna yarg mercilerine bavurabileceklerinin belirtilmi olmas karsnda il temsilciliinin dava ama ehliyeti bulunmadndan 2577 sayl dari Yarglama Kanununun 15/1-b maddesi uyarnca davann ehliyet ynnden reddine karar verilmitir. Yukardaki kararlar toplu olarak incelendiinde, kanun uygulayclarnn dar bir ekilde kanunu yorumladklar grlmektedir. Ancak, konuyla ilgili kar oylar da mevcuttur. Herhangi bir hak kaybna sebep olmamak iin, ncelikle ilgili memurun kendisinin dava amasnda fayda grmekteyiz. Ancak, i hukukta bu konuda bir gelime kaydedilmesi arzu ediliyorsa, sendikann da bu konuda ayrca bir dava amas ya da ilgili memur yannda ortak davac grnmesi ve hem ulusal hem de ulusal st hukukta bu konuda mevcut duruma gre daha ilerici bir dzenlemeye gidilmesi iin ura verilmesi mmkndr.

119

50. Sendika yesi bir memurun, sadece sendikaya ye olmas nedeniyle tayin edilmesi, rgtlenme hrriyetinin ihlali olarak deerlendirilebilir mi?
TC Anayasasnn 51. maddesinde sendika kurma hakk dzenlenmitir: alanlar ve iverenler, yelerinin alma ilikilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve gelitirmek iin nceden izin almakszn sendikalar ve st kurulular kurma, bunlara serbeste ye olma ve yelikten serbeste ekilme haklarna sahiptir. Hi kimse bir sendikaya ye olmaya ya da yelikten ayrlmaya zorlanamaz. Sendika kurma hakk ancak, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlk ile bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilir. Sendika kurma hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunda gsterilir. Ayn zamanda ve ayn i kolunda birden fazla sendikaya ye olunamaz. i nitelii tamayan kamu grevlilerinin bu alandaki haklarnn kapsam, istisna ve snrlar grdkleri hizmetin niteliine uygun olarak kanunla dzenlenir. Sendika ve st kurulularnn tzkleri, ynetim ve ileyileri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarna aykr olamaz. Yine, TC Anayasasnn 90/son maddesi gerei: Usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlamalar kanun hkmndedir. Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile Anayasa Mahkemesine bavurulamaz. Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras antlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras antlama hkmleri esas alnr.

120

Bu balamda, kanun hkmnde bulunan Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 11. maddesinde toplant ve dernek kurma zgrl dzenlenmitir. Herkes asayii bozmayan toplantlar yapmak, dernek kurmak, ayrca karlarn korumak iin bakalaryla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara kurulmak haklarna sahiptir. Bu haklarn kullanlmas, demokratik bir toplumda gerekli tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenlik, kamu emniyeti, nizamn muhafazas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin ancak yasayla snrlanabilir. Bu madde, bu haklarn kullanlmasnda silahl kuvvetler, kolluk mensuplar veya devletin idare mekanizmasnda grevli olanlar hakknda meru snrlamalar konmasna engel deildir. AHSnin 11. maddesinde hkm altna alnm olan dernek kurma (rgtlenme) zgrl, ayn zamanda szlemedeki ender ekonomik ve sosyal haklardan olan, sendika kurma yahut varolan bir sendikaya katlma hakkn da iermektedir. Sendika zgrl, dernek kurma zgrlnn bir ekli veya bu zgrln zel bir grnmdr; bu nedenle, Avrupa nsan Haklar Szlemesindeki dernek kurma zgrlnde var olan kurallar sendikalar konusunda da geerlidir.10 Mahkeme bu kararnda, sendika kurma hakknn dernek kurma hakk kapsamnda bir kavram olduuna iaret ettikten sonra, bir zgrlk kullanlrken bireyin belli bir seim ve tercih olanana sahip bulunmas gereinin de bizzat zgrlk kavramna dhil bir husus olduunu hatrlatmtr. AHS, 11. maddede sendika kurma, ye olma hakkn tanm olmasna ramen, devletleri sendika yeleriyle belli dzey ve nitelikte iliki kurmaya mecbur etmi deildir. Szlemenin yerine getirilmesini emrettii husus, yelerinin mesleki faaliyetlerini korumak iin, sendikalarn 11. maddeye aykr dmeyen mcadelelerine ulusal mevzuatn izin vermesidir.11
10 11

Young, James ve Webster - ngiltere, 13.8.1981. Syndicat National de la Police - Belika, 07.10.1975. 121

Avrupa nsan Haklar Szlemesinde dzenlenmi dier hak ve zgrlkler konusunda da geerli olduu gibi, AHS 11. madde konusunda da devletin pozitif ykm bulunduunu, yani bireylerin rgtlenme ve toplant zgrlklerini kullanabilmelerini gerek klmak iin resm makamlarn sorumluluklarnn olduunu belirtir. Tm bu bilgiler nda, bir memurun sadece sendika yesi olmas nedeniyle tayin edilmi olmas hli, aka rgtlenme, sendika kurma ve sendikaya ye olma haklarna aykrlk tekil etmektedir.

122

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

GENEL KURUL

BLM V

51. Bir dernein ilk genel kurulu ile bunu takip eden genel kurullar yapmas, toplant usul ve toplantya ar ekli gibi konularda mevzuatmzdaki yasal dzenlemeler nelerdir?
Medeni Kanunun 59 ve devam maddelerine gre dernekler, kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiilik kazanrlar. Kurulu bildirimi ve belgelerin doruluu ile dernek tz, en byk mlki amir tarafndan altm gn iinde dosya zerinden incelenir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve belgelerde kanuna aykrlk veya noksanlk bulunmaz ya da bu aykrlk veya noksanlk belirli srede giderilmi bulunursa; keyfiyet derhl dernee yazyla bildirilir ve dernek, dernekler ktne kaydedilir. Dernekler, kendilerine yaplan yazl bildirimi izleyen alt ay iinde ilk genel kurul toplantlarn yapmak ve zorunlu organlarn oluturmakla ykmldrler. Genel kurula ar usul, Dernekler Ynetmeliinin 14. maddesinde dzenlenmitir: Ynetim kurulu, dernek tzne gre genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesini dzenler. Genel kurula katlma hakk bulunan yeler, en az on be gn nceden, gn, saati, yeri ve gndemi bir gazetede ilan edilmek veya yazl ya da elektronik posta ile bildirilmek suretiyle toplantya arlr. Elektronik posta yoluyla armann mmkn hle getirilmi olmas, mevzuatta salanan nemli kolaylklardan biridir. Ayrca, dernekler birimine genel kurul yaplacann nceden bildirimi zorunluluu ortadan kaldrlmtr. Bu arda, ounluk salanamamas sebebiyle toplant yaplamazsa, ikinci toplantnn hangi gn, saat ve yerde yaplaca da belirtilir. lk toplant ile ikinci toplant arasndaki sre yedi gnden az, altm gnden fazla olamaz. Toplant, ounluk salanamamas sebebinin dnda baka bir nedenle geri braklrsa, bu durum geri brakma sebepleri de belirtilmek suretiyle, ilk toplant iin yaplan ar usulne uygun olarak yelere duyurulur. kinci toplantnn geri brakma tarihinden itibaren en ge alt ay iinde yaplmas zorunludur. Eski dzenlemede mevcut iki aylk sre, alt aya karlmtr. yeler ikinci toplantya,

125

birinci fkrada belirtilen esaslara gre yeniden arlr. Genel kurul toplants bir defadan fazla geri braklamaz. Genel kurul toplant usul, Dernekler Ynetmeliinin 15. maddesinde dzenlenmitir: Genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesi toplant yerinde hazr bulundurulur. Toplant yerine girecek yelerin resm makamlarca verilmi kimlik belgeleri, ynetim kurulu yeleri veya ynetim kurulunca grevlendirilecek grevliler tarafndan kontrol edilir. yeler, ynetim kurulunca dzenlenen listedeki adlar karsna imza koyarak toplant yerine girerler. Kimlik belgesini gstermeyenler, belirtilen listeyi imzalamayanlar ile genel kurula katlma hakk bulunmayan yeler toplant yerine alnmaz. Bu kiiler ve dernek yesi olmayanlar, ayr bir blmde genel kurul toplantsn izleyebilirler. Toplant yeter says salanmsa, durum bir tutanakla tespit edilir ve toplant ynetim kurulu bakan veya grevlendirecei ynetim kurulu yelerinden biri tarafndan alr. Toplant yeter says salanamamas hlinde de ynetim kurulunca bir tutanak dzenlenir. Altan sonra, toplanty ynetmek zere bir bakan ve yeteri kadar bakan vekili ile yazman seilerek divan heyeti oluturulur. Dernek organlarnn seimi iin yaplacak oylamalarda, oy kullanan yelerin divan heyetine kimliklerini gstermeleri ve hazrun listesindeki isimlerinin karlarn imzalamalar zorunludur. Toplantnn ynetimi ve gvenliinin salanmas divan bakanna aittir. Genel kurul, gndemdeki konularn grlerek karara balanmasyla sonulandrlr. Genel kurulda her yenin bir oy hakk vardr; ye oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Toplantda grlen konular ve alnan kararlar bir tutanaa yazlr ve divan bakan ile yazmanlar tarafndan birlikte imzalanr. Toplant sonunda, tutanak ve dier belgeler ynetim kurulu bakanna teslim edilir. Ynetim kurulu bakan bu belgelerin korunmasndan ve yeni seilen ynetim kuruluna yedi gn iinde teslim etmekten sorumludur. Eski mevzuatla kyaslandnda bu konuda yaplm nemli deiikliklerden birisi, genel kurul toplantlarna hkmet komiserinin katlmas zorunluluunun kaldrlm olmasdr.

126

Dernekler Ynetmeliinin 17. maddesinde genel kurul sonu bildirimi ile ilgili ykmllkler dzenlenmitir: Genel Kurul Sonu Bildirimi verilmesi zorunludur. Olaan veya olaanst genel kurul toplantlarn izleyen otuz gn iinde, ynetim ve denetim kurullar ile dier organlara seilen asl ve yedek yeleri ieren genel kurul sonu bildirimi ve ekleri (divan bakan, bakan yardmclar ve yazman tarafndan imzalanm genel kurul toplant tutana rnei ve tzk deiiklii yaplmsa, tzn deien maddelerinin yeni ve eski ekli ile dernek tznn son eklinin her sayfas ynetim kurulunca imzalanm rnei) ynetim kurulu bakan tarafndan mlki idare amirliine bildirilir. Genel kurul sonu bildirimi ve ekleri, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. Genel kurul sonu bildirimleri, dernek ynetim kurulu tarafndan yetki verilen bir ynetim kurulu yesi tarafndan da yaplabilir. Bildirimin yaplmamasndan ynetim kurulu bakan sorumludur. Genel kurul sonu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu dernekler birimlerince incelenir. Varsa, eksiklerin veya hatalarn giderilmesi ilgili derneklerden istenir. Eksiklik ve hatalarn giderilmemesi veya konusu su tekil eden fiillerin tespit edilmesi hlinde gerekli yasal ilem yaplr. Genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur (Dernekler Ynetmelii m. 13). Tzkte, yldan daha az bir srede genel kurul toplants yaplmas hkm altna alnabilir.

52. Dernek genel kurul toplantsnda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Genel kurulun nasl yaplaca ve bu kurulun ardndan yaplmas gereken ilemler, Dernekler Ynetmeliinin 15-17. ve Dernekler Kanununun 23. maddelerinde dzenlenmitir. Bu maddeler aadaki gibidir:

127

Dernekler Ynetmelii Madde 15: Genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesi toplant yerinde hazr bulundurulur. Toplant yerine girecek yelerin resmi makamlarca verilmi kimlik belgeleri, ynetim kurulu yeleri veya ynetim kurulunca grevlendirilecek grevliler tarafndan kontrol edilir. yeler, ynetim kurulunca dzenlenen listedeki adlar karsna imza koyarak toplant yerine girerler. Kimlik belgesini gstermeyenler, belirtilen listeyi imzalamayanlar ile genel kurula katlma hakk bulunmayan yeler toplant yerine alnmaz. Bu kiiler ve dernek yesi olmayanlar, ayr bir blmde genel kurul toplantsn izleyebilirler. Toplant yeter says salanmsa durum bir tutanakla tespit edilir ve toplant ynetim kurulu bakan veya grevlendirecei ynetim kurulu yelerinden biri tarafndan alr. Toplant yeter says salanamamas halinde de ynetim kurulunca bir tutanak dzenlenir. Altan sonra, toplanty ynetmek zere bir bakan ve yeteri kadar bakan vekili ile yazman seilerek divan heyeti oluturulur. Dernek organlarnn seimi iin yaplacak oylamalarda, oy kullanan yelerin divan heyetine kimliklerini gstermeleri ve hazrun listesindeki isimlerinin karlarn imzalamalar zorunludur. Toplantnn ynetimi ve gvenliinin salanmas divan bakanna aittir. Genel kurul, gndemdeki konularn grlerek karara balanmasyla sonulandrlr. Genel kurulda her yenin bir oy hakk vardr; ye oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Toplantda grlen konular ve alnan kararlar bir tutanaa yazlr ve divan bakan ile yazmanlar tarafndan birlikte imzalanr. Toplant sonunda, tutanak ve dier belgeler ynetim kurulu bakanna teslim edilir. Ynetim kurulu bakan bu belgelerin korunmasndan ve yeni seilen ynetim kuruluna yedi gn iinde teslim etmekten sorumludur.

128

Mahkemece kayym atanmas veya Medeni Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fkrasna gre grevlendirilme yaplmas halinde, bu maddede ynetim kurulana verilen grevler bu kiiler tarafndan yerine getirilir. Dernekler Kanununun Genel Kurul Toplants ve Organlara Seilenlerin dareye Bildirilmesi balkl 23. maddesi ise yledir: Dernekler, genel kurulu izleyen otuz gn iinde, ynetim kurulu ve denetim kurulu ile dernein dier organlarna seilen asl ve yedek yeleri mlki idare amirliine bildirmekle ykmldr. Genel Kurul sonu bildiriminin ekli, ierii ve gerekli belgeler ynetmelikte dzenlenir. Dernekler Ynetmeliinin 17. maddesi de aadaki dzenlemeyi getirmektedir: Olaan veya olaanst genel kurul toplantlarn izleyen otuz gn iinde, ynetim ve denetim kurullar ile dier organlara seilen asl ve yedek yeleri ieren Genel Kurul Sonu Bildirimi ve ekleri ynetim kurulu bakan tarafndan mlki idare amirliine bildirilir: a) Divan bakan, bakan yardmclar ve yazman tarafndan imzalanm genel kurul toplant tutana rnei, b) Tzk deiiklii yaplmsa, tzn deien maddelerinin yeni ve eski ekli ile dernek tznn son eklinin her sayfas ynetim kurulunca imzalanm rnei. Genel kurul sonu bildirimi ve ekleri, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. Genel kurul sonu bildirimleri, dernek ynetim kurulu tarafndan yetki verilen bir ynetim kurulu yesi tarafndan da yaplabilir. Bildirimin yaplmamasndan ynetim kurulu bakan sorumludur. Sand bulunan dernekler, sandklarna ait genel kurul sonu bildirimi ve eklerini bu maddede belirtilen usulde mlki idare amirliine bildirirler.

129

Genel kurul sonu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu dernekler birimlerince incelenir. Varsa, eksiklerin veya hatalarn giderilmesi ilgili derneklerden istenir. Eksiklik ve hatalarn giderilmemesi veya konusu su tekil eden fiillerin tespit edilmesi hlinde gerekli yasal ilem yaplr.

53. Genel kurulda hem tzk deiiklii yapmak, hem de ynetim kurulu ye saysn beten yediye karmak istiyoruz. Bu genel kurulda, ynetim kurulunu (eski ekliyle) be kii olarak m, yoksa (yeni hliyle) yedi kii olarak m seeceiz?
lk nce tzk deiiklii yaparak ynetim kurulu asil ve yedek ye saysn yediye karacak, ardndan da ynetim kurulunu ve yedek yelerini yedi asil ve yedi yedek olmak zere seeceksiniz.

54. Dernek genel kurulunda organ seimleri iin nerdiiniz bir yntem var m? Ynetim kurulu iin liste mi yapmak daha uygun, yoksa isteyen aday olsun demek mi?
Bu konuda, STGM olarak sizi ynlendirmemizin doru olmayaca dncesindeyiz. Genel kurullarda, ynetim ve denetim kurulu gibi organlarn seimi, genel ilke olarak, tm yelerin seilebilme talepleri gz nne alnarak, her isteyenin gnll katlmna ak yaplmaldr. Bu, sivil toplum rgtnn kendi i dinamiklerini uzun sreli ayakta tutan ve ayn zamanda da katlmc demokrasinin rgt iinde yerlemesine destek veren bir uygulamadr kukusuz. Dier yandan da, genel kurullarda sklkla karlalan bir durum, daha nceden taraflarn hazrladklar listeyle seime girilmesidir. Listeyle seime girme, yaran birden fazla grubun olmas durumunda, bu gruplarn bir seim avantaj yakalamak iin kendilerinin karar verebilecei bir yntemdir. Listeyle seime girilmesi durumunda, listelerin daha nceden hazrlanmas, ynetim ve denetim kurullarnn yedekleriyle birlikte, okunabilir bir yazyla yazlmas gereklidir. Genel kurula sayg ve nezaket gerei, listeye ad yazlan tm yelerin genel kurulda hazr bulunup kendilerini tantma-

130

lar iyi olacaktr. Mazereti nedeniyle gelemeyenlerin ise, genel kurula bir yazl mesaj yollayarak mazeretini belirtmesi, ksaca kendini tantmas ve neden aday olduunu aklamas iyi olur. STGM, rgtlerin glendike rgt ii demokrasiden uzaklatn ve genel kurullarn farkl taraflarn iktidar mcadelelerine sahne olduunu gzlemektedir. Bu mcadeleler bir dereceye kadar doal olsa da, mcadelede kullanlan aralar ve yntemler, kimi zaman genel kurulun ve dolaysyla rgtn saygnlna glge drmektedir. Tm bu nedenler gz nne alndnda, ortada yaran gruplar olmad hlde, bir liste hazrlanmas ve bu listenin seime sunulmas, genel kurul iradesinin kstlanmas anlamna gelebilir. Sivil rgtlerin srdrlebilirliklerinin byk oranda saygnlklarn ve demokratik ileyilerini koruyabilmelerine bal olduunu dnmekteyiz.

55. Dernek genel kurul duyurusu yapmak iin elektronik posta kullanmna dair kurallar nelerdir? Yaplan duyurunun dernekler il mdrlne belgelendirilmesi usul nasldr?
Derneklerin genel kurul toplantsna ar usul konusundaki hkmleri, Medeni Kanun, Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmeliinde mevcuttur. Medeni Kanunun Toplantya ar balkl 77. maddesine gre: Genel kurul, ynetim kurulunca, en az on be gn nceden toplantya arlr. Bu amala toplantnn gn, saati, yeri ve gndemi, yelere bildirilir. Medeni Kanunun madde metninde yer alan, yerel bir gazete ile ilan edilir ve ayn zamanda ve bir yazyla ibareleri, 5253 sayl Dernekler Kanunu gereince madde metninden karlmtr. Ve Medeni Kanunda toplantya ar usulnn ve toplantnn ertelenmesine ilikin konularn ynetmelikle dzenlenecei belirtilmitir. Dernekler Ynetmeliinin 14. maddesinde, ayrntl olarak dzenlenmi genel kurula ar usul yle yer almaktadr:

131

Ynetim kurulu, dernek tzne gre genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesini dzenler. Genel kurula katlma hakk bulunan yeler, en az on be gn nceden, gn, saati, yeri ve gndemi bir gazetede ilan edilmek veya yazl ya da elektronik posta ile bildirilmek suretiyle toplantya arlr. Bu arda, ounluk salanamamas sebebiyle toplant yaplamazsa, ikinci toplantnn hangi gn, saat ve yerde yaplaca da belirtilir. lk toplant ile ikinci toplant arasndaki sre yedi gnden az, altm gnden fazla olamaz. Toplant, ounluk salanamamas sebebinin dnda baka bir nedenle geri braklrsa, bu durum geri brakma sebepleri de belirtilmek suretiyle, ilk toplant iin yaplan ar usulne uygun olarak yelere duyurulur. kinci toplantnn geri brakma tarihinden itibaren en ge alt ay iinde yaplmas zorunludur. yeler ikinci toplantya, birinci fkrada belirtilen esaslara gre yeniden arlr. Genel kurul toplants bir defadan fazla geri braklamaz. Madde metninde detayl olarak belirtildii gibi; ynetmelik, dernek yelerinin toplantya ar usul konusunda dernek ynetimine bir seme hakk tanmtr. yelere genel kurul toplantsnn: a) gazete ilan veya b) yazl bildirim veya c) elektronik posta yoluyla bildirilmesi mmkndr. Dernekler Kanununun 23. maddesinde, genel kurul toplants ve organlara seilenlerin idareye bildirilmesi dzenlenmitir. Madde uyarnca: Dernekler, genel kurulu izleyen otuz gn iinde, ynetim kurulu ve denetim kurulu ile dernein dier organlarna seilen asl ve yedek yeleri mlki idare amirliine bildirmekle ykmldr. Dernek organlarnda ve yerleim yerinde meydana gelen deiiklikler de ayn usule tabidir. Genel kurul sonu bildiriminin ekli, ierii ve gerekli belgeler ynetmelikte dzenlenir. Dernekler Ynetmeliinin Genel Kurul Sonu Bildirimi balkl 17. maddesi ise yledir:
132

Madde 17- Olaan veya olaanst genel kurul toplantlarn izleyen otuz gn iinde, ynetim ve denetim kurullar ile dier organlara seilen asl ve yedek yeleri ieren Genel Kurul Sonu Bildirimi (EK- 3) ve ekleri ynetim kurulu bakan tarafndan mlki idare amirliine bildirilir: a) Divan bakan, bakan yardmclar ve yazman tarafndan imzalanm genel kurul toplant tutana rnei, b) Tzk deiiklii yaplmsa, tzn deien maddelerinin yeni ve eski ekli ile dernek tznn son eklinin her sayfas ynetim kurulunca imzalanm rnei. Genel kurul sonu bildirimi ve ekleri, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. Genel kurul sonu bildirimleri, dernek ynetim kurulu tarafndan yetki verilen bir ynetim kurulu yesi tarafndan da yaplabilir. Bildirimin yaplmamasndan ynetim kurulu bakan sorumludur. Sand bulunan dernekler, sandklarna ait genel kurul sonu bildirimi ve eklerini bu maddede belirtilen usulde mlki idare amirliine bildirirler. Genel kurul sonu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu dernekler birimlerince incelenir. Varsa, eksiklerin veya hatalarn giderilmesi ilgili derneklerden istenir. Eksiklik ve hatalarn giderilmemesi veya konusu su tekil eden fiillerin tespit edilmesi halinde gerekli yasal ilem yaplr. Dernekler il mdrlne ibraz edilecek genel kurul sonu bildirimi doldurulmas gerekli matbu bir form eklindedir. Bu formda genel kurulun, > Toplant tarihi, > ye says, > Nitelii, > Tzk deiiklii, > lan ekli blmlerinin doldurulmas gereklidir. Eer ilan elektronik posta yoluyla yaplmsa, bu blme elektronik posta yoluyla eklinde bir bilginin yazlmas yeterlidir.
133

Genel kurul sonu bildirimi ekinde, elektronik posta yoluyla yaplan bildirimlerin bir rneinin verilmesine dair kanuni bir zorunluluk bulunmamaktadr. Ancak, gerek dernek kaytlar zerinde yaplacak denetimlerde, gerekse yelerden herhangi biri tarafndan ar usulnn itiraz konusu edilmesi durumunda, elektronik posta kaytlarnn delil olarak incelenmesi gerekebilecektir. Elektronik posta duyuru metninin bir rneinin dernek kaytlarnda saklanmas ve yelere gnderilen elektronik postalarn birer rneinin bilgisayar ortamnda muhafaza edilmesi, ortaya kabilecek hukuki uyumazlklarn giderilmesinde, delil olmas asndan, nemli ve zorunludur.

56. Dernek genel kurulunun toplanmas iin uyulmas zorunlu bir sre var mdr? Genel kurulumuzu iki ylda bir toplamamz mmkn mdr?
Dernekler Ynetmeliinin 13. maddesinde genel kurul toplantlar hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre genel kurul: a) Dernek tznde belli edilen zamanlarda olaan, b) Ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hallerde veya dernek yelerinden bete birinin yazl istei zerine otuz gn iinde olaanst toplanr. Dernek olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. Genel kurul toplantya ynetim kurulunca arlr. Medeni Kanunun 74. maddesinde de olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmasnn zorunlu olduu belirtilmitir. Bir dernein ileyi ekilleri, dernekler mevzuatndaki hkmlere aykr olmamak zere dernek tznde serbeste dzenlenebilir. Genel kurul toplantlarnn yaplmas konusunda Dernekler Ynetmelii en ge ylda bir yaplma zorunluluu getirmitir. Bu durumda azami ylda bir toplantlarn yaplmas gerekecektir. Ancak, dernek tznde bu srenin azaltlmas, rnein toplantlarn her yl ya da iki ylda bir yaplacann hkm altna alnmas mmkndr. Ancak, bu sre hibir koulda yl geemez. Dernek tznde toplant zaman iki ylda bir olarak yazld mddete, olaan genel kurul toplantlarnn iki ylda bir yaplmas gereklidir.
134

ayet, genel kurulun ynetmelikte belirtilen azami sre olan ylda bir yaplmas arzu ediliyorsa, dernek tznn deitirilmesi arttr. Dernekler Kanununun 4. maddesinin (k) bendine gre, dernek tznde, tzn ne surette deitirileceinin dzenlenmesi zorunludur. Dernek tznde belirtilmi usule gre, tzk deiiklii yapldktan sonra genel kurulun iki ylda bir toplanmas mmkndr.

57. Dernek genel kurullarnda ve divan kurulunda yer alan kiiler ynetim kuruluna seilebilir mi?
Dernek genel kurul toplantlarna ilikin hkmler ayrntl olarak Dernekler Ynetmeliinde dzenlenmitir. Ynetmeliin 15. maddesinde genel kurul toplant usul hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre, genel kurul alndan sonra toplanty ynetmek zere bir bakan ve yeteri kadar bakan vekili ile yazman seilerek divan heyeti oluturulur. Divan heyetinde yer alan bakan ve dier kiilerin, dernek ynetim kurulu ya da dier zorunlu/ihtiyari organlara seilmelerinde hukuki bir engel bulunmamaktadr.

58. Bir dernek yesinin, kendisi ile ilgili olmayan karar ve ilemlerdeki usulszlkleri ileri srerek, olaan genel kurul kararlarnn iptali iin dava amas mmkn mdr?
Medeni Kanunun 83. maddesinde, dernek genel kurul kararlarnn iptali hususu dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye, karar tarihinden balayarak bir ay iinde; toplantda hazr bulunmayan her ye karar renmesinden balayarak bir ay iinde ve her halde karar tarihinden balayarak ay iinde mahkemeye bavurmak suretiyle kararn iptalini isteyebilir. Bir dernek yesinin, dernek genel kurulunda alnm kararlarn iptalini talep edebilmesi ve bu konuda dava aabilmesi iin, o yenin genel kurul kararna katlmam olmas, yani alnm karar lehinde oy kullanmam olmas arttr.
135

Medeni Kanun, dava ama hakk konusunda sre ynnden de bir snrlama getirmitir. Buna gre: > Toplantda bulunan yeler, karar tarihinden itibaren 1 ay, > Toplantda bulunmayan yeler, karar rendikleri tarihten itibaren 1 ay, > Her koulda karar tarihinden itibaren 3 ay iinde bu davann almas gereklidir. Aksi bir durum, davann sre ynnden reddini gerektirecektir. Bir yenin, dernek organlar tarafndan alnan bir kararn iptalini mahkemeden talep edebilmesi iin, Medeni Kanunun 83/2. maddesi uyarnca, ncelikle dier organ kararlarna kar dernek ii denetim yollarna bavurmas gereklidir. rnein; bir yenin, kendisinin yelikten karlmasna dair ynetim kurulu kararna kar iptal davas aabilmesi iin, karara kar tzkte bir baka organ ngrlmemise, genel kurul nezdinde itiraz hakkn kullanm olmas zorunludur. Dernek tarafndan alnm bir karara kar iptal davas alabilmesi iin, Medeni Kanunun 83. maddesinde ngrlen dier organa bavuru zorunluluu n arttr.

59. Derneimizin tznde, olaan genel kurulun her iki ylda bir mays aynda yaplmas gerektii hkm altna alnmtr. Olaan genel kurul tarihinden nce ynetim kurulu kararyla olaanst genel kurul toplants yaplmas durumunda, mays ay iin ngrlen olaan genel kurul toplants yapma zorunluluumuz devam eder mi?
Medeni Kanunun 74. maddesine gre, Genel Kurul, tzkte belirtilen zamanda Ynetim Kurulunun ars zerine toplanr. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. Ayn kanunun 75. maddesinde ise olaanst toplant usulleri dzenlenmitir. Genel kurul, ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hllerde veya dernek yelerinden bete birinin yazl bavurusu zerine, ynetim kurulunca olaanst toplantya

136

arlr. Ynetim kurulu, genel kurulu toplantya armazsa; yelerden birinin bavurusu zerine sulh hkimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. Dernekler Ynetmeliinde de bu konu aka dzenlenmitir. 13. maddesine gre genel kurul; a) Dernek tznde belli edilen zamanlarda olaan, b) Ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hllerde veya dernek yelerinden bete birinin yazl istei zerine otuz gn iinde olaanst toplanr. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. Genel kurul toplantya ynetim kurulunca arlr. Bir dernein, kanundaki mevcut koullar uyarnca, olaanst genel kurul toplants yapm olmas, olaan genel kurulun toplanma zorunluluunu ortadan kaldrmaz. Yani, olaanst genel kurul toplansa bile, tzkte belirtilen zamanda yeniden olaan genel kurul toplants yaplmas gerekecektir.

60. Dernek tznde, aidat borcunu demeyen yelerin, genel kurulda oy kullanma hakk olmadna dair bir hkm bulunmasnda hukuken bir engel var mdr? Byle bir tzk maddesine dayanarak aidat borcunu demeyen yenin, genel kurulda oy kullanma hakk engellenebilir mi?
Dernekler Ynetmeliinin 15. maddesinde, dernek genel kurulu toplant usul hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre: Genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesi toplant yerinde hazr bulundurulur. Toplant yerine girecek yelerin resmi makamlarca verilmi kimlik belgeleri, ynetim kurulu yeleri veya ynetim kurulunca grevlendirilecek grevliler tarafndan kontrol edilir. yeler, ynetim kurulunca dzenlenen listedeki adlar karsna imza koyarak toplant yerine girerler. Kimlik belgesini gstermeyenler, belirtilen listeyi imzalamayanlar ile genel kurula katlma hakk bulunmayan yeler toplant yerine alnmaz. Bu kiiler ve dernek yesi olmayanlar, ayr bir blmde genel kurul toplantsn izleyebilirler.
137

Yine, ayn maddenin devamnda, dernek organlarnn seimi iin yaplacak oylamalarda, oy kullanan yelerin divan heyetine kimliklerini gstermelerinin ve hazrun listesindeki isimlerinin karlarn imzalamalarnn zorunlu olduu belirtilmektedir. Genel kurul toplantlarnn ynetim ve gvenliinin salanmas divan bakanna aittir. Genel kurul, gndemdeki konularn grlerek karara balanmasyla sonulandrlr. Genel kurulda, her yenin bir oy hakk vardr ve ye oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Medeni Kanunun 69. maddesinde dernek yesinin oy hakk dzenlenmitir. Bu madde uyarnca, her yenin genel kurulda bir oy hakk vardr ve ye, oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Dernek yelerinin denti verme borcu, yelerin Ykmllkleri bal altnda Medeni Kanunun 70. maddesinde ele alnmtr: Dernek yelerinin denti verme borcu tzkle dzenlenir. Tzkte dzenleme yoksa yeler, dernek amacnn gereklemesi ve borlarnn karlanmas iin zorunlu dentilere eit olarak katlrlar. Dernekten kan veya karlan ye, yelikte bulunduu srenin dentisini vermek zorundadr. Dernek tznde; aidat tutar, aidatn denme ekli, aidatn muaccel olma zaman dzenlenebilir. Ayrca, bir dernek yesinin genel kurulda oy kullanabilmesi iin, aidat borcunun denmi olmasna dair bir artn dernek tznde ngrlm olmasnda hukuken bir engel bulunmamaktadr. Tzkte bylesi bir artn dzenlenmesi mmkndr. Tzk, tm dernek yeleri iin balayc kurallar btndr. Tz kabul ederek bir dernee ye olmu bir kiinin, tzn tm hkmlerinde ye olarak ortak iradesinin bulunduu varsaylr. Hazrun listesinde, oy kullanabilecek yelerin isimleri belirtilir. Bu durumda, aidat borcunu dememi bir yenin hazrun listesinde adnn olmamas mmkndr. Ancak, liste hazrlandktan sonra, gerek banka kanalyla, gerekse genel kurula giri esnasnda nakit olarak ilgili ye tarafndan aidat borcunun denmesi mmkndr. Bylesi bir durumda, aidat borcunu deyerek genel kurulda oy kullanmak isteyen yeye, salt hazrun listesinde ad olmad gerekesiyle oy kullanamayacann sylenmesi ve oy

138

hakkndan mahrum braklmas yasal olmayacaktr. Genel kurul esnasnda, divan bakannn bu konulara zen gstermesi ve yelerin tamamnn genel kurulda temsiliyetinin salanmasna aba harcamas en doru yntemdir.

139

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

YNETM KURULU

BLM VI

61. Dernek ynetim kurulu nasl oluur, ne kadar sreyle seilir ve nasl sona erer?
Medeni Kanunun 84 ve 85. maddelerinde ynetim kurulu oluumu ve grevleri dzenlenmitir. Ynetim kurulu, aksi tzkte belirtilmemise, be asl ve be yedek yeden oluur. Bu asgari olarak belirtilmi saynn dernek tzyle artrlmas mmkndr. Ynetim kurulu yelii seimle balar ve yelik dneminin sona ermesine dek srer. Ynetim kuruluna seilen yelerin, bu seimi ak ya da rtl olarak kabul etmeleriyle ynetim kurulu yelii grev ve yetkileri ilemeye balar. yeler, ynetim kurulu yeliini kabul etmeye zorlanamazlar. Ynetim kurulu yeliinin ne kadar srecei genellikle dernek tznde belirtilir. Genel olarak bu aralk, iki genel kurul dnemi arasndaki sre kadardr. yeliin sona ermesi genellikle bu srenin dolmasyla gerekleir. Fakat, bu sre dolmadan da dernein sona ermesi, grevden ayrlma (istifa), grevden alnma (azil), tzkte belirtilen artlarn gereklemesi (st ste toplantya katlmama) gibi durumlarda olanakldr.

62. Dernek ynetim kurulunda boalan sandalyeler iin greve arlan yedek yelerin en sonuncusu da asl yelii kabul etmezse, nasl bir yntem izlemek gerekir?
Medeni Kanunun 84. maddesinin 2. fkrasna gre: Ynetim Kurulu ye says, boalmalar sebebiyle ye tamsaysnn yarsnn altna derse; genel kurul, kalan ynetim kurulu yeleri veya denetim kurulu tarafndan bir ay iinde toplantya arlr. ar yaplmazsa, yelerden birinin istemi zerine, sulh hakimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. Bu durum, son yedek yenin grevi kabul etmemesi ya da istifa etmesi hlinde sz konusu olabilecektir. Bu dzenlemeyle, ynetim kurulunun geici olarak oluturulamamas durumunda, ynetim kurulunu yeniden oluturma olana genel kurula tannmak istenmitir. Fakat, ynetim kurulunun oluturulmas srekli olarak olanakszlamsa,

143

yani dernek yelerinin says ynetim ve denetleme kurulunu oluturamayacak bir sayya ulamsa, Dernekler Ynetmeliinin 87/4. maddesi gerei bu durum dernein kendiliinden sona erme sebebidir.

63. Dernek ynetim kurulu seimlerinde, sadece yedek ye olarak adayln konulmas mmkn mdr? Ynetim kurulu seim pusulasnda, asl ve yedek adaylar ayr ayr yer alabilir mi?
Medeni Kanunun 84. maddesi ve devamnda, dernein zorunlu organlarndan olan dernek ynetim kurulunun oluumu ve grevleri dzenlenmitir. Bu maddelere gre dernek ynetim kurulu, be asl ve be yedek yeden az olmamak zere dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur. Ynetim kurulu, dernein yrtme ve temsil organdr; bu grevini kanuna ve dernek tzne uygun olarak yerine getirir. Ynetim kurulu ye says, boalmalar sebebiyle ye tamsaysnn yarsnn altna derse; genel kurul, kalan ynetim kurulu yeleri veya denetim kurulu tarafndan bir ay iinde toplantya arlr. ar yaplmazsa, yelerden birinin istemi zerine sulh hkimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. Ynetim kurulunda grev yapan asl yelerden birinin istifas ya da lm gibi sebeplerle ynetim kurulunda bo bir yelik meydana gelmesi hlinde, boalan yelik birinci yedek ye tarafndan doldurulacaktr. Yani, yedek ye, bu durumda asl ye sfatna haiz olacaktr. Dernekler mevzuatnda, dernek organlarnn seim ya da adaylk usulne dair bir hkm bulunmamaktadr. Ancak, dernek tznde yer verildii takdirde, seimlerin araf liste olarak yaplmas mmkndr. Yani, araf liste ile seimlere girildii takdirde, ynetim kurulu asl ve yedek yelerinin yazl olduu listeler oylanr. Bu listelerde herhangi bir yeye deil, listenin tamamna oy verildiinden, bu durumda sadece yedek ynetim kurulu yeliine aday olmak mmkn olacaktr. Ancak, adaylarn tek tek oylanmas suretiyle seimlerin yaplmas hlinde, en ok oy alan kiiler asl ye ve dier kiiler de oy sralamasna gre 1. yedek, 2. yedek vb. biiminde belirlenecektir. Bu durumda, sadece yedek yelie adaylk sz konusu olamayacaktr. Yedek ya da asil yelii belirleyen ey, genel kurulda yelerin verdii oy says olacaktr.
144

64. Dernek ynetim kurulu yedek yelerinin tamamnn, asl yeliklerde meydana gelen boalmalar ardndan asl yeliklere gemesinden sonra olaanst genel kurul toplants yapmak art mdr, yoksa olaan genel kurul beklenebilir mi?
Medeni Kanunun 84. maddesine gre ynetim kurulu, be asl ve be yedek yeden az olmamak zere dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur. Ynetim kurulu ye says, boalmalar sebebiyle ye tamsaysnn yarsnn altna derse; genel kurul, kalan ynetim kurulu yeleri veya denetim kurulu tarafndan bir ay iinde toplantya arlr. ar yaplmazsa, yelerden birinin istemi zerine sulh hkimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. Bu maddeye gre, genel kurulun toplantya arlmas iin, ynetim kurulu ye saysnn boalmalar sebebiyle ye tamsaysnn yarsnn altna dmesi gerekir. Yani, tzkte aksi kararlatrlmamsa, be asl, be yedekten oluan bir ynetim kurulunda be yedek yenin asl ye olarak grevlendirilmesinin ardndan, bir yeliin daha boalmas ve ynetim kurulunun drt asl yeden olumas hlinde genel kurul toplants iin ar yaplmas gereklidir. Ancak, Medeni Kanunun 87. maddesi uyarnca, dernein tzne gre ynetim kurulunun oluturulmasnn imknsz hle gelmesi durumunda, dernek kendiliinden sona ermi saylacaktr. Buna rnek olarak, dernein toplam ye saysnn, ynetim kurulu asl ve yedek ye toplamn oluturmasna elvermedii durumlar gsterilebilir.

65. Dernek genel kurul toplantsnda, dernek adna tanmaz mal edinme ve federasyona katlma yetkisi ynetim kuruluna verildii takdirde, bu durumun tzkte ynetim kurulunun yetkileri ierisinde mi belirtilmesi gerekir?
Derneklerin tanmaz mal edinmesine dair esaslar Dernekler Kanununun 22. maddesinde dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Dernekler, genel kurullarnn yetki vermesi zerine ynetim kurulu kararyla tanmaz mal satn alabilir veya tanmaz mallarn satabilirler. Dernekler edindik145

leri tanmazlar, tapuya tescilinden itibaren bir ay iinde mlki idare amirliine bildirmekle ykmldrler. Dernekler Kanununda st kurulu olarak nitelendirilen federasyonlara katlma kararnn, dernein hangi organna ait bir karar olduu konusunda kanunda ak bir dzenleme mevcut deildir. Bu konudaki karar yetkisi, dernek tarafndan herhangi bir karar organna braklabilir. Dernekler Kanununun 4. maddesinde ise, dernek tz ve tzkte bulunmas gerekli hususlar dzenlenmitir. Bu madde uyarnca her dernein bir tz bulunur; bu tzkte ynetim ve denetim kurullarnn grev ve yetkileri, ne suretle seilecei, asl ve yedek ye saysnn belirtilmesi maddenin (f) bendi gereince zorunludur. Dernek adna tanmaz alp satabilme ve federasyona katlma yetkisi ynetim kuruluna verildii takdirde, bu yetkinin tzkte ynetim kurulunun yetkileri ierisinde belirtilmesi gereklidir. Tzkte, ynetim kurulunun yetkileri sralanrken, tanmaz mal edinme konusundaki yetkinin de aka bu blmde ele alnmas gereklidir. Tzn ayr bir blmnde, ynetim kuruluna verilmi bu yetkinin kullanlma usul ve snrlar hakknda zel bir dzenleme maddesinin yer almasnda hukuken bir engel bulunmamaktadr. Dernekler Kanunu uyarnca derneklerin, edindikleri tanmazlarn tapuya tescilden itibaren bir ay iinde mlki idare amirliine bildirmekle ykml olduklarn da hatrlatmakta fayda gryoruz.

66. Dernek ynetim kurulu bakanlarnn ticaret irketlerine ortak olmas konusunda yasal bir engel var mdr?
Dernek ynetim kurulu bakanlarnn, ynetim kurulu ya da bakaca dernek organlarna ye olan kimselerin veya herhangi bir grevi bulunmayan dernek yelerinin, ticaret irketlerine ortak olmas nnde yasal bir engel bulunmamaktadr. Ayn kimselerin, irketlerin ynetim kurullarnda ya da baka organlarnda grev almas, ynetici olarak ya da baka bir sfatla baml olarak almalar da mmkndr.

146

Derneklerde grev alan kimselerin ticari faaliyette bulunmasnn, salt bu nedenle, yasaklanmasna ya da kstlanmasna dair Dernekler Kanununda ve ilgili mevzuatta hkm bulunmad gibi Trk Ticaret Kanununda ve dier mevzuatta da bu ynde bir kstlama mevcut deildir. Sz konusu ticaret yapma serbestlii, irketteki hisse orannn azl ve okluundan da tmyle bamszdr. Ancak, ticaret irketleriyle ilikiler bakmndan, bu kiilerin alma yaamndaki statleri (rn. devlet memurluu) ya da mesleki faaliyetleri (rn. avukatlk) gibi nedenlerle getirilmi kstlamalar ayrca deerlendirilmelidir.

67. Dernek tzmzde, ard ardna yaplan ynetim kurulu toplantsna katlmayan ynetim kurulu yesinin, asl yeliinin sona ereceine dair bir dzenleme mevcuttur. Byle bir durumda, yedek yelerin her birinin greve arlmas iin her seferinde yeniden ynetim kurulu karar alnmas gerekli midir?
Boalan ynetim kurulu yelikleri iin yedek yeler greve arlr ve ilk sradaki yedek ye grevine balar. Bu konuda ynetim kurulunca bir karar alnmas gerekecektir. Ynetim kurulu, asl yeliin boaldna, yerine yedek yenin arlmasna karar verdikten sonra bu ary yapar (birinci yedek, birinci yedek ye kabul etmezse ikinci yedek ye ve devam eden ekilde) ve asl yelii kabul eden yedek yeyle yapaca toplantda durumu karar altna alr. Seilen yedek ye, ynetim kurulu yeliine devam eder. Ynetim kurulunun srasyla yapaca ar iin her seferinde yeniden karar almasna gerek yoktur.

147

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

GELRLER, GDERLER, VERGLENDRME VE YARDIM TOPLAMA

BLM VII

68. Dernek gelirleri nasl kaydedilir?

Dernek gelirleri alnd belgesi ile toplanr ve giderler harcama belgesi ile yaplr. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile toplanmas hlinde, banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Alnd belgeleri ve harcama belgelerini saklama sresi be yldr. Dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak alnd belgeleri, ynetim kurulu karar ile bastrlr. Alnd belgelerinin ekli, bastrlmas, onaylanmas ve kullanlmas ile dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak yetki belgesine ilikin hususlar ynetmelikte dzenlenir. Dernek gelirlerini toplayacak kiiler, ynetim kurulu kararyla belirlenir ve bunlar adna yetki belgesi dzenlenir. Dernekler tarafndan tutulacak defter ve kaytlarla ilgili usul ve esaslar ynetmelikte dzenlenir. Bu defterlerin, dernekler biriminden ya da noterden onayl olmas zorunludur. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile tahsili hlinde, banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Dernek giderleri ise fatura, perakende sat fii, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yaplr. Ancak dernekler, Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesi kapsamnda bulunan demeleri iin Vergi Usul Kanunu hkmlerine gre gider pusulas, bu kapsamda bulunmayan demeleri iinse gider makbuzu dzenlerler. Dernekler tarafndan kii, kurum veya kurululara yaplacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ayni yardm teslim belgesi ile yaplr. Kii, kurum veya kurulular tarafndan derneklere yaplacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise, ayni ba alnd belgesi ile kabul edilir.

151

69. Dernek gelirlerini tahsil etmek iin kullanlan alnd belgelerinin tabi olduu bir biim var mdr?
Dernek gelirlerinin tahsilinde kullanlacak alnd belgeleri, Dernekler Ynetmelii EK-17de gsterilen biim ve ebatta ynetim kurulu kararyla bastrlr. Alnd belgeleri, mteselsil seri ve sra numaras tayan kendinden karbonlu elli asl ve elli koan yaprandan meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yaz makineleri araclyla yazdrlan form veya srekli kayt formu eklinde tertip edilir. Form veya srekli form eklinde bastrlacak alnd belgelerinin belirtilen nitelikte olmas zorunludur. Alnd belgesi ciltlerinin koan ksm iki suret olarak bastrlabilir. Ancak, koan yaprann bir suretinin cilt koannda, dierinin ise muhasebe evraklar arasnda dzenli olarak saklanmas zorunludur.

70. Dernek gelirleri iin kullanlan alnd belgelerinin baslmasnda izlenecek usul nedir?
Bastrlan alnd belgelerinin seri ve sra numaralar ile dier bask ilerinde kusur bulunup bulunmad sayman yece kontrol edilir. Kontrolde hatal olduu ortaya kan cilt veya formlar geri verilerek ayn miktarda yenisi bastrlr. Alnd belgeleri, matbaadan sayman ye tarafndan bir tutanak ile teslim alnr. Bastrlan alnd belgesi ciltleri veya elektronik sistemler ve yaz makineleri araclyla yazdrlmas iin, bastrlan formlarn adedi ile seri ve sra numaralarnn, on be gn iinde basmevleri tarafndan mlki idare amirliine bildirilmesi zorunludur. Dernekler birimleri; basmevleri tarafndan bildirilen alnd belgeleri ile ilgili bilgileri kontrol eder ve ilgili dernek ve basmevinin adn, alnd belgesi ciltlerinin adedini, balang ve biti numaralar ile seri numaralarn alnd belgesi ciltleri takip defterinin bir satrna kaydeder. Form veya srekli form eklinde bastrlan alnd belgeleri de, balang ve biti numaralar elli asl ve elli koan yapran ihtiva edecek ekilde gruplandrlarak yukarda belirtilen usule gre kaydedilir.

152

Alnd belgesi takip defteri kullanlmaya balanlmadan nce, sayfalarnn sra numarasyla teselsl ettiine baklarak, bu sayfalar teker teker il dernekler mdrlnn mhr ile mhrlenir ve son sayfasna ka sayfadan ibaret olduu ile onay tarihi belirtilerek il dernekler mdr tarafndan imzalanr. Bu defter, ayrca, bilgisayar ortamnda da tutulur.

71. Dernek gelirleri iin kullanlan alnd belgelerinin deftere kayd usul nasldr?
Dernek saymannca teslim alnan alnd belgeleri, alnd belgesi kayt defterine kaydedilir. Alnd belgelerinin, eski ve yeni saymanlar arasnda tutanakla devir teslimi yaplr. Alnd belgesi ciltlerinin bastrldktan sonra tamam, numaras en kk olan alnd belgesi cildinden balamak zere defterin yalnzca balang, biti ve serisi stunlar doldurularak, her bir satrda bir alnd belgesi cildi gsterilecek ekilde alt alta yazlmak suretiyle kaydedilir. Defterin dier stunlar, alnd belgesi ciltlerinin gelir tahsil edecek kiilere teslim edilmesi veya teslim edilen alnd belgesi cildinin iade edilmesi srasnda doldurulur. Tamam kullanlmad hlde herhangi bir nedenle iade edilen alnd belgelerinin kullanlmayan yapraklar tespit edilerek sayman ve iade eden kii tarafndan tutanak altna alnr. Bu ekilde iade edilen alnd belgesi ciltleri, gelir tahsil edecek baka bir kiiye verilebilir veya yapraklar zerine byk harflerle ve grnebilecek ekilde iptal yazlarak bir daha kullanlmaz. Form veya srekli form eklinde bastrlan alnd belgeleri de balang ve biti numaralar elli asl ve elli koan yapran ihtiva edecek ekilde gruplandrlarak yukarda belirtilen usule gre kaydedilir ve kullanlr. Alnd belgelerinden kaybolanlar veya alnanlar bir tutanak ile tespit edilir ve en ksa srede dernekler birimlerine bildirilir. Gerekli ilemlerin yaplmas iin durum, dernekler birimleri tarafndan cumhuriyet basavclklarna intikal ettirilir.

153

72. Dernek gelirlerini tahsil etmek iin bastrlan alnd belgelerinin kullanmnda izlenecek usul nedir?
Alnd belgeleri, gelir tahsil etme grev ve yetkisine sahip bulunanlara, sayman yelerce imza karl verilir ve kullanldktan sonra imza karl geri alnr. Bu ilemler alnd belgesi kayt defterinde gsterilir. Alnd belgeleri, sabit boyal sert veya sivri ulu tkenmez kalemle okunakl bir biimde silintisiz ve kazntsz olarak doldurulur. demede bulunana asl yaprak koparlarak verilir, koan ksm ciltte braklr. Dzenleme srasnda hata yaplrsa, hatal belge yapra demede bulunana verilmez. Asl ve koan yapraklarn zerine PTAL ibaresi yazlp her ikisi koparlmadan ciltte braklr. Form eklinde bastrlan alnd belgeleri, elektronik sistemler araclyla doldurulduktan sonra asl demede bulunana verilir; sureti dosyasnda muhafaza edilir.

73. Dernek adna gelir tahsil etmek iin yetkilendirme nasl yaplr? Yetki belgelerinin dzenlenme usul nedir?
Dernek adna gelir tahsil edecek kii veya kiiler, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden yetki belgesi dernek tarafndan nsha olarak dzenlenir ve dernek ynetim kurulu bakannca onaylanr. Yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Dernek adna gelir tahsil edecek kiiler, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye balayabilirler. Dernekler birimlerince kendilerine verilen her bir yetki belgesi iin otomatik sra numaras verilir. Yetki belgelerinin sresi, ynetim kurullarnn grev sresi ile snrldr. Yeni seilen ynetim kurullarnn, yetki belgelerini birinci fkra esaslarna gre yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin sresinin bitmesi veya adna yetki belgesi dzenlenen kiinin

154

grevinden ayrlmas, lm, iine veya grevine son verilmesi, dernein kendiliinden daldnn tespit edilmesi veya feshedilmesi gibi hllerde, verilmi olan yetki belgelerinin dernek ynetim kuruluna bir hafta iinde teslimi zorunludur. Ayrca, gelir toplama yetkisi ynetim kurulu karar ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili deiiklikler, ynetim kurulu bakan tarafndan on be gn ierisinde dernekler birimine bildirilir.

74. Dernek adna tahsil edilen gelirlerin teslim edilme usul ve sresi nasl dzenlenmitir?
Dernek adna gelir tahsil etmekle yetkili olan kiiler, tahsil ettikleri paralar otuz gn ierisinde dernek saymanna teslim ederler veya dernein banka hesabna yatrrlar. Ancak, tahsilat 2005 yl iin 1000 YTLyi geenler, otuz gnlk sreyi beklemeksizin tahsil ettikleri paray en ge iki i gn iinde dernek saymanna teslim ederler veya dernein banka hesabna yatrrlar. Dernek kasasnda bulundurulabilecek para miktar, ihtiyalar dikkate alnarak ynetim kurulunca belirlenir.

75. Ynetim kurulu yesi olmayan dernek alanna gelir tahsil etmesi iin yetki belgesi karlabilir mi?
Yetki belgesi konusundaki dzenlemeler Dernekler Kanununun 11. maddesi ile Dernekler Ynetmeliinin 46. maddesinde mevcuttur. Dernekler Kanununun 11. maddesinde genel bir dzenleme ile yetinilmi ve dernek gelirlerini toplayacak kiiler ynetim kurulu kararyla belirlenir ve bunlar adna yetki belgesi dzenlenir hkm getirilmitir. Bu konudaki ayrntl dzenleme ise, Dernekler Ynetmeliinin 48. maddesinde yaplmtr. Bu maddeye gre, dernek adna gelir tahsil edecek kii veya kiiler, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden yetki belgesi dernek

155

tarafndan nsha olarak dzenlenir ve dernek ynetim kurulu bakannca onaylanr. Yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Yetki belgesi formu, matbu bir evraktr ve ilgili blmleri doldurulup onaylanr. Dernek adna gelir tahsil edecek kiiler, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye balayabilirler. Dernekler birimlerince kendilerine verilen her bir yetki belgesi iin otomatik sra numaras verilir. Yetki belgelerinin sresi, ynetim kurullarnn grev sresi ile snrldr. Yeni seilen ynetim kurullarnn, yetki belgelerini birinci fkra esaslarna gre yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin sresinin bitmesi veya adna yetki belgesi dzenlenen kiinin grevinden ayrlmas, lm, iine veya grevine son verilmesi, dernein kendiliinden daldnn tespit edilmesi veya feshedilmesi gibi hllerde, verilmi olan yetki belgelerinin dernek ynetim kuruluna bir hafta iinde teslimi zorunludur. Ayrca, gelir toplama yetkisi, ynetim kurulu karar ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili deiiklikler, ynetim kurulu bakannca on be gn ierisinde dernekler birimine bildirilir. Dernekler Ynetmeliinde adna yetki belgesi dzenlenecek kiinin, ynetim kurulu yesi olmas gerekliliine dair bir zorunluluk bulunmamaktadr. Dernek ynetim kurulu tarafndan dernekte alan bir kii adna da bir yetki belgesi dzenlenmesi mmkndr.

76. Dernein mali kaytlarnn saklanma sresi ne kadardr?

Defterler hari olmak zere, dernekler tarafndan kullanlan alnd belgeleri, harcama belgeleri ve dier belgeler, zel kanunlarda belirtilen sreler sakl kalmak zere, kaydedildikleri defterlerdeki say ve tarih dzenine uygun olarak be yl sreyle saklanr.

156

77. Dernek adna makbuz kesmek ve aidat toplamakla grevlendirilen kiinin yetki belgesinin sresi dolunca ne yaplmaldr? Yetki belgesi olmadan makbuz kesmenin bir sakncas var mdr?
Dernekler Ynetmeliinin 46. maddesine gre: Dernek adna gelir tahsil edecek kii veya kiiler, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden Yetki Belgesi (EK-19) dernek tarafndan nsha olarak dzenlenerek, dernek ynetim kurulu bakannca onaylanr. Yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Dernek adna gelir tahsil edecek kiiler, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye balayabilirler. Dernekler birimlerince kendilerine verilen her bir yetki belgesi iin otomatik sra numaras verilir. Yetki belgelerinin sresi, ynetim kurullarnn grev sresi ile snrldr. Yeni seilen ynetim kurullarnn, yetki belgelerini birinci fkra esaslarna gre yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin sresinin bitmesi veya adna yetki belgesi dzenlenen kiinin grevinden ayrlmas, lm, iine veya grevine son verilmesi, dernein kendiliinden daldnn tespit edilmesi veya fesih edilmesi gibi hallerde, verilmi olan yetki belgelerinin dernek ynetim kuruluna bir hafta iinde teslimi zorunludur. Ayrca, gelir toplama yetkisi ynetim kurulu karar ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili deiiklikler ynetim kurulu bakannca, on be gn ierisinde dernekler birimine bildirilir. Eer bu sreler iinde, dernek ynetim kurulu bakan dernek birimine bildirimde bulunmaz ve dernek adna yetki belgesinin sresinin uzatlmas istenmezse, Dernekler Ynetmeliine aykr davranlm olacandan Dernekler Kanununun 17. maddesine gre bu hata ve noksanln otuz gn iinde giderilmesi zorunludur. Bu sre iinde eksiklik giderilmezse, Dernekler Kanununun 32. maddesinin (I) fkras gndermesiyle, dernek aleyhine 100 YTL para cezasna hkmedilir.

157

Yetki belgesi olmadan makbuz kesilmise, hemen dernek ynetim kurulunca dernek adna gelir toplayacak kiiye yetki verilmesi kararnn alnmas ve yetkilinin dernekler il mdrlne bavurmas gerekmektedir. Bu sre iinde yetkisiz olarak makbuz kesilmise, kesilen makbuzlardaki tarihlerin deme yapan yeye verilen makbuz rnei ile birlikte yeniden alnan yetki tarihi sonras bir tarih olmak zere dzeltilmesi gerekmektedir.

78. Dernekler yardm toplamak iin izin almak zorunda mdr?

Medeni Kanunun 99. maddesine gre, Dernek gelirleri, ye dentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlndan elde edilen gelirler ile ba ve yardmlardan oluur. 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinde, derneklerin yardm ve i birlii konular dzenlenmitir. Bu maddeye gre dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, benzer amal derneklerden, siyasi partilerden, ii ve iveren sendikalarndan ve mesleki kurululardan maddi yardm alabilir ve ad geen kurumlara maddi yardmda bulunabilirler. Derneklerin gelirleri arasnda saylan yardmlarn, yurt ii ve yurt dndan alnmasna gre, mevzuatmzda farkl dzenlemeler mevcuttur. Dernekler Kanununun 21. maddesinde, derneklerin yurt dndan yardm almas dzenlenmitir. Bu maddeye gre, dernekler mlki idare amirliine nceden bildirimde bulunmak artyla, yurt dndaki kii, kurum ve kurululardan ayni ve nakd yardm alabilirler. Bildirimin ekli ve ierii Dernekler Ynetmeliinde dzenlenmitir. Nakd yardmlarn, bankalar araclyla alnmas zorunludur. Dernekler Ynetmeliinin 18. ve devam maddelerine gre; yurt dndan yardm alacak olan dernekler, matbu evrak eklinde bulunan yurtdndan yardm alma bildirimini iki nsha olarak doldurup mlki idare amirliine bildirimde bulunurlar. Bildirimin mlki idare amirlii tarafndan onayl bir rnei, ilgili bankaya verilmek zere bavuru sahibine verilir. Alnan bildirim ve eklerin birer adedi yedi gn iinde ileri Bakanlna gnderilir.

158

Derneklerin kanunlarda yazl olaan gelirlerini toplamasna dair usuller, Dernekler Ynetmeliinin 42. ve devam maddelerinde dzenlenmitir. Bu maddelere gre, dernek gelirlerinin alnd belgeleri ile tahsili zorunludur. Alnd belgeleri, gelir tahsil etme grev ve yetkisine sahip bulunanlara, sayman yelerce imza karl verilir ve kullanldktan sonra imza karl geri alnr. Dernekler Ynetmeliinin 48. maddesine gre, dernek adna gelir tahsil edecek kii veya kiiler, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden yetki belgesi dernek tarafndan nsha olarak dzenlenerek dernek ynetim kurulu bakannca onaylanr ve yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Dernek adna gelir tahsil edecek kiiler, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren, gelir tahsil etmeye balayabilirler. Yetki belgelerinin sresi, ynetim kurullarnn grev sresi ile snrldr. Yeni seilen ynetim kurullarnn yetki belgelerini yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin sresinin bitmesi veya adna yetki belgesi dzenlenen kiinin grevinden ayrlmas, lm, iine veya grevine son verilmesi, dernein kendiliinden daldnn tespit edilmesi veya feshedilmesi gibi hllerde, verilmi olan yetki belgelerinin dernek ynetim kuruluna bir hafta iinde teslimi zorunludur. Ayrca, gelir toplama yetkisi ynetim kurulu karar ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili deiiklikler ynetim kurulu bakannca on be gn ierisinde dernekler birimine bildirilir. Yukarda 68-72. sorularda akladmz dernek gelirlerinin alnd belgesi ile tahsili usul, derneklerin kendi yelerinden ya da ye olmayan nc kiilerden, olaan bir ekilde, herhangi bir ar ya da etkinlik olmakszn kendi binalarnda topladklar yardmlar ve balar iin sz konusudur. Yurt dndan alnan yardmlar hari olmak zere, bu ekildeki yardm ve ba toplamak iin nceden bir bildirim ya da izin zorunluluu yoktur. Bir dier yardm toplama faaliyeti, Dernekler Ynetmeliinin 100. maddesinde dzenlenmitir. Bu maddeye gre; gerek kiiler, dernekler, kurumlar, vakflar, spor kulpleri, gazete ve dergilerin, 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre yapacaklar yardm toplama faaliyetleriyle ilgili i ve ilemler, dernekler birimlerince yr-

159

tlr. Dernekler birimleri, bu faaliyetlerin sonular hakknda ilgili valilie ve ileri Bakanlna elektronik ortamda bilgi verirler. 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 2. maddesi, yardm toplamaya yetkili kii ve kurulularn, amalarna ve kamu yararna uygun olarak, yardm toplama faaliyetlerine ait esaslar kapsar. Trk Silahl Kuvvetlerinin kendi bnyesi ierisindeki yardm toplama faaliyetleri ile dernekler, sendikalar ve bunlarn st kurulularna, spor kulplerine, mesleki kurululara ve ba kabulne yetkili vakflara kendi statlerine gre yeleri ve dier kiiler tarafndan yaplacak ba ve yardmlarla bunlarn z kaynaklarndan salayacaklar gelirler, 2860 sayl Kanunun kapsam dndadr. Yani, dernekler tarafndan, yukarda detayl olarak akladmz ekilde, olaan yollardan yardm alnmas ve gelir toplanmas hlinde, dernekler mevzuat hkmlerinin uygulanmas gerekecektir ve bu faaliyetler 2860 sayl Kanun kapsam dnda kalacaktr. Dernekler, yukarda belirtili ekilde gelir tahsil etmelerine ek olarak, kamu yararna uygun olarak, amalarn gerekletirmek, muhta kiilere yardm etmek ve kamu hizmetlerinden bir veya birkan gerekletirmek veya destek olmak zere yardm toplayabilirler. Bu hlde 2860 sayl Kanunun uygulanmas gndeme gelecektir. Dernek, bu ekilde yaplacak yardmlar, makbuzla, belirli yerlere kutu koyarak, bankalarda hesap atrarak, yardm pulu kartarak, sergiler aarak, kltrel ve sportif gsteriler ile eya piyangosu, gezi ve elenceler dzenleyerek veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak ileme tabi tutmu sistemler kullanarak toplayabilir. Kiiler ve kurulular, yetkili makamdan izin almadan yardm toplayamazlar. Ancak, kamu yararna alan dernek, kurum ve vakflardan hangilerinin izin almadan yardm toplayabilecekleri, ileri Bakanlnn nerisi zerine Bakanlar Kurulunca belirlenip ilan edilir. 2860 sayl Kanunun 6/2. maddesi uyarnca, izin alnmadan giriilen yardm toplama faaliyetleri gvenlik kuvvetlerince derhal men edilir ve sorumlular hakknda kovuturma yaplr. Bu konuya ilikin dzenleme, Yardm Toplama Esas ve Usulleri Hakknda Ynetmelikte de mevcuttur.

160

Yardm toplama faaliyeti, bir ilin birden fazla ilesini kapsyorsa o ilin valisinden, bir ilenin snrlar iinde ise o ilenin kaymakamndan izin alnr. Yardm toplama faaliyeti birden fazla ili kapsyorsa, yardm toplama faaliyetine giriecek gerek veya tzel kiiler yerleim yerinin bulunduu ilin valisinden izin alr ve izni veren valilik tarafndan da ilgili valiliklere ve ileri Bakanlna bilgi verilir. Yardm toplama faaliyetleriyle ilgili ilemler, dernekler birimlerince yrtlr. Yardm toplayacak dernekler, isteklerini bir dilekeyle dernekler il mdrlne bildirirler. Yardm toplama, renim kurumlar yararna veya kurum iinde yaplacak ise, bavuru dilekesine kurum sorumlusunun yazl izninin eklenmesi zorunludur. Dernek tarafndan yaplan bavuru zerine; iin nemi, yardm toplama faaliyetine girieceklerin yeterlikleri, yaplacak hizmetin amaca ve kamu yararna uygunluu, yardm toplama faaliyetinin baarya ulap ulaamayaca ve gerekli grlen dier konular zerinde dernekler il mdrlnce inceleme yaplr ve sonu en ge iki ay iinde bavuruda bulunanlara bildirilir.

79. Derneklerin yardm toplama konusunda aldklar izin belli bir sreye bal mdr? Bu sre uzatlabilir mi?
2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 10. maddesi uyarnca, yardm toplama sresinin takdiri, izin veren makama aittir. Bu sre bir yl geemez. Ancak, hakl sebeplerin bulunmas halinde verilen sre, izin veren makamca bir yl gememek zere uzatlabilir. Dernekler tarafndan yaplan yardm toplama bavurusu zerine yardm toplama faaliyeti, bir ilin birden fazla ilesini kapsyorsa o ilin valisinden, bir ilenin snrlar iinde ise o ilenin kaymakamndan izin alnr. Yardm toplama izni veren bu makamlar, ayn zamanda bu iznin sresi konusunda da takdir yetkisine sahiptir ve iznin sresi konusunda nihai karar bu makamlarca verilir. Yardm toplama izin sresi bir yl aamaz. Yani, yaplan bavuru zerine verilecek izin sresi maksimum bir yl olabilir. Ancak, bir yln bitiminde, ilgili dernek tarafn-

161

dan yeniden talepte bulunulmas ve hakl sebeplerin varl hlinde verilen bir yllk srenin uzatlmas mmkndr. Uzatma konusundaki karar, izni veren makamlarca verilir. Ancak, bu uzatma sresi de bir yl aamaz. Yasa metninde uzatma talebinin sadece bir defaya mahsus yaplabileceine dair kstlayc bir hkm bulunmamaktadr. Bu nedenle, hakl sebeplerin varl hlinde, uzatma sresinin bitiminde, dernek tarafndan yeniden izin sresinin uzatlmas talebinde bulunulmas mmkndr. Hakl sebep, her olay ve durum iin ayr ayr deerlendirilmesi gereken bir nitelik tar. Hakl sebep olmas hline rnek olarak, bir dernein, bir kiiye tekerlekli sandalye almak zere yardm izni almas durumunda, sre sonunda tekerlekli sandalye iin gereken para tutarna ulalamam olmas gsterilebilir.

80. Depremde hasar grm bir okulun yaplabilmesi iin dzenlenecek yardm toplama kampanyasnda izlenmesi gereken hukuki yollar nelerdir?
Mevzuatmzda yardmn toplanmas, kullanlmas ve denetlenmesine ilikin usul ve esaslar 2860 sayl Yardm Toplama Kanununda dzenlenmitir. Bu kanunun 3. maddesine gre: Kamu yararna uygun olarak, amalarn gerekletirmek, muhta kiilere yardm salamak ve kamu hizmetlerinden bir veya birkan gerekletirmek veya destek olmak zere gerek kiiler, dernekler, kurumlar, vakflar, spor kulpleri, gazete ve dergiler yardm toplayabilirler. Kiiler ve kurulular, yetkili makamdan izin almadan yardm toplayamazlar. Ancak, kamu yararna alan dernek, kurum ve vakflardan hangilerinin izin almadan yardm toplayabilecekleri, ileri Bakanlnn nerisi zerine Bakanlar Kurulunca belirlenip ilan edilir. zin alnmadan giriilen yardm toplama faaliyetleri, gvenlik kuvvetlerince derhl engellenir ve sorumlular hakknda kovuturma yaplr. 2860 sayl Kanunun 7. maddesine gre; yardm toplama faaliyeti, bir ilin birden fazla ilesini kapsyorsa o ilin valisinden, bir ilenin snrlar iinde ise o ilenin kaymakamndan izin alnr. Yardm toplama faaliyeti birden fazla ili kapsyorsa, yardm toplama faaliyetine giriecek gerek veya tzel kiiler yerleim yerinin bulundu-

162

u ilin valisinden izin alr ve izni veren valilik tarafndan ilgili valiliklere ve ileri Bakanlna bilgi verilir. Yardm toplama faaliyetleriyle ilgili ilemler dernekler birimlerince yrtlr. Dernekler Ynetmeliinin 100. maddesinde yardm toplama faaliyeti hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre gerek kiiler, dernekler, kurumlar, vakflar, spor kulpleri, gazete ve dergilerin 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre yapacaklar yardm toplama faaliyetleriyle ilgili i ve ilemler dernekler birimlerince yrtlr. Dernekler birimleri, bu faaliyetlerin sonular hakknda ilgili valilie ve Bakanla elektronik ortamda bilgi verir. Yardm toplayacak kii ve kurulular, isteklerini bir dilekeyle izin vermeye yetkili makama bildirirler. Yardm toplama, renim kurumlar yararna veya kurum iinde yaplacak ise, bavuru dilekesine kurum sorumlusunun yazl izninin eklenmesi zorunludur. Sorunuzda bir okul yararna yardm toplanaca belirtildii iin, Yardm Toplama Kanununun 8. maddesi uyarnca, kurum sorumlusunun yazl izninin alnmas ve bavuru evraklarna eklenmesi gereklidir. zin vermeye yetkili makamlarca yaplan bavuru zerine; iin nemi, yardm toplama faaliyetine girieceklerin yeterlikleri, yaplacak hizmetin amaca ve kamu yararna uygunluu, yardm toplama faaliyetinin baarya ulap ulaamayaca ve gerekli grlen dier konular zerinde inceleme yaplr ve sonucu en ge iki ay iinde bavuranlara bildirilir. Gerek kiiler, yardm toplama faaliyeti iin en az kiiden ibaret sorumlu kurul oluturmak zorundadrlar. Tzel kiilerin sorumlu kurulu ynetim organlardr. Kamu grevlileri, vali veya kaymakamdan izin almadka yardm toplama faaliyetlerinde grev alamazlar. Yardm toplama faaliyetinde grev alacaklara, faaliyetin konu ve sresini de belirten fotorafl bir kimlik belgesi verilir. Kimlik belgesi, faaliyetin sonunda geri alnp o ie ait dosyada saklanr.

163

Yardm toplama sresinin takdiri, izin veren makama aittir; ancak bu sre bir yl geemez. Fakat, hakl sebeplerin bulunmas hlinde verilen sre, izni veren makamca bir yl gememek zere uzatlabilir.

81. Hem dernek giri creti hem de dernek aidat talep edilebilir mi? Bu en fazla ka YTL olabilir?
Dernek, tznde belirtilmesi art ile dernek yelerinden hem giri creti hem de dernek aidat talep edebilir. Bu konu, mevzuatta, Medeni Kanunun 70. maddesinde ve 5253 sayl Dernekler Kanununun Dernek Tz balkl 4. maddesinin (h) bendinde dzenlenmitir. Medeni Kanunun denti Verme Borcu balkl 70. maddesi aadaki gibidir: Madde 70- yelerin denti verme borcu tzkle dzenlenir. Tzkte dzenleme yoksa yeler, dernek amacnn gereklemesi ve borlarnn karlanmas iin zorunlu dentilere eit olarak katlrlar. Dernekler Kanununun 4. maddesine gre, her dernein bir tznn bulunmas ve bu tzkte, yelerin deyecekleri giri ve yllk aidat miktarnn belirlenme eklinin yer almas zorunludur. Bu hkmden de anlalaca zere, hem giri aidat hem de yelik aidat alnmas mmkndr. Ancak, tzkteki bir dzenlemeyle bu konuda hangi organn yetkili olduu belirtilmelidir. rnein, giri ve yllk aidat miktarlar Ynetim Kurulu tarafndan belirlenir gibi. Giri ve yllk aidat miktarlarna ilikin kstlayc bir hkm bulunmamaktadr. Bu aidatlarn miktarlar yetki verilen organ tarafndan serbeste belirlenir. Ynetim kurulunun bu konuda alaca karara kar genel kurulda itiraz edilebilir.

164

82. Vakflar gelir elde ettiinde bu gelirin ne kadar devlete denmektedir?

Medeni Kanuna gre Vakflar Genel Mdrl, vakflar iki ylda bir denetler ve bu denetlemenin masraflarn da vakflardan alr. Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Tznn 22. maddesi uyarnca, vakflarn safi gelirinin %5i denetleme giderlerine katlm pay olarak Vakflar Genel Mdrl tarafndan alnr. Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Tznn 22. maddesi de bu miktarn hesaplann, yatrlma yerini ve zamann dzenlemitir. Kanun metinleri aada belirtilmitir: Medeni Kanunun 111. maddesine gre, Vakflarn, vakf senedindeki hkmleri yerine getirip getirmedikleri, vakf mallarn amaca uygun biimde ynetip ynetmedikleri ve vakf gelirlerini amaca uygun olarak harcayp harcamadklar Vakflar Genel Mdrlnce ve st kurulularnca denetlenir. Vakflarn st kurulularnca denetimi zel kanun hkmlerine tabidir. Denetimin nasl yaplaca, sonular ve bu Kanuna gre kurulmu olsun veya olmasn btn vakflarn, Vakflar Genel Mdrlne deyecekleri denetim giderlerine katlma pay, vakfn safi gelirinin %5ini gememek zere tzkle belirlenir. Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Tznn 22. maddesi ise yledir: Vakflar Genel Mdrl, 903 sayl Kanun hkmlerine gre kurulmu olsun veya olmasn, btn vakflardan safi gelirlerinin %5ini tefti ve denetleme giderlerine katlma pay olarak alr. Katlma paynn yllk tutar ubeler hari bir vakf iin 10.000.000 liray geemez. Bir vakfa bal ubelerin her birinden safi gelirlerinin %5i orannda tefti ve

165

denetleme pay alnr. Ancak, ubelerin her biri iin alnan tefti pay 1.000.000 liray geemez. Tzkn yaymland tarihi izleyen yldan itibaren hesaplanacak tefti paylar, o yln Devlet statistik Enstitsnce yaymlanan enflasyon oran kadar artrlr. Vakfn safi geliri, gelirin elde edilmesi iin yaplan giderlerin dlmesinden sonra kalan miktardr. stihdam edilenlere ve iilere yardm vakflarndan istihdam edilenler ve iilerle iverenlerin vakfa dedikleri aidat veya katlma paylar, yllk gayri safi gelirin hesabnda nazara alnmaz. Ancak, bunlarn iletilmesinden elde edilen gelirler, gayri safi gelire dhil edilir. Vakflarn idare organlar, her yln tefti ve denetleme giderlerine katlma paylarn, mart ay sonuna kadar Vakflar Genel Mdrlne demek zorundadrlar.

83. Vakflar ne gibi vergi, resim, har vb. demelerde bulunmak durumundadr?
Vakflar, faaliyet alanlar, yaptklar iler ve dier farkllklar nedeniyle eitli vergi, resim ve har deme ykmllnde olabilirler. Genellikle kamu kurumlarnn verdikleri hizmet sonucu hizmetten yararlananlardan ok eitli ltlere gre resim ve har tahsil edilir. Vergi mevzuat asndan; a) Kurumlar Vergisi Ynnden Vakflarn iktisadi iletmeleri var ise kurumlar vergisine tabidirler. Kurumlar Vergisi Kanununun 1. maddesinin (d) bendinde, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kazanlar kurumlar vergisine tabidir denmektedir. Ancak, ayn kanunun Muaflklar balkl 7. maddesinin 15. bendi uyarnca; kurulduktan sonra Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar (bu muaflk, vakflarn iktisadi iletmelerini kapsamaz) ile bilimsel aratrma ve gelitirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulular vergiden muaftr.
166

Uygulamada, iktisadi iletme kavram zerinde oka durulmu; vergi dairelerinin neyin iktisadi iletme kapsamna gireceine ve vakflardan ne kadar kurumlar vergisi alnacana ilikin uygulamalarna pek ok itiraz yaplmtr. Aada zetleri verilecek olan Dantay kararlarnda da grlecei zere Dantay, her olayda vakf faaliyet amacna, faaliyetin srekli olup olmamasna ve faaliyetin ama ve sonularna bakarak kararlar vermitir. Konuya ilikin baz Dantay kararlar aadaki gibidir: cret karlnda yabanc dil kursu dzenleyerek zel okullar gibi devaml lisan eitimi ve retimi ve bununla ilgili kitap sat yapan bir dernein/vakfn bu faaliyeti de iktisadi iletme niteliindedir. Trk Ticaret Kanununun 12nci maddesinin 6nc bendinde, zel okullar ve benzeri messeseler ticarethane olarak saylm bulunduundan, dernein/vakfn bu faaliyeti sonucu mutad gelirleri dnda elde ettii ek gelirlerinin vergilendirilmesi gerekmektedir. (Dantay tihad Birletirme Genel Kurulunun E. 1992/2, K. 1994/2 sayl, 16.6.1994 gnl karar) Toplumsal amac olmayan sosyal yardm vakf yelerine verilen kredilerden elde edilen faiz vergilendirilir. (Dantay 4. Dairesinin E.1990/4273, K.1991/2028, 29.5.1991 gnl karar) Vakf senedinde, gelirleri arasnda kitap basm ve satndan elde edilen haslata yer verilen ve vergisi uyumazlk konusu yaplan ylda kurumlar vergisinden bak tutulma istemi kabul edilmi bulunmayan Hizmet Vakfnn, ticari iletme niteliini tayan uyumazlk konusu etkinliinin vergilendirilmesi zorunludur. (Dantay 4. Dairesinin E.1986/4596, K.1988/1562 sayl, 18.4.1988 gnl karar) Kurumlar Vergisi Kanununa gre: Madde 1. (Verginin konusu): Aada yazl kurumlarn kazanlar Kurumlar Vergisine tabidir. () Dernek ve vakflara ait iktisadi iletmeler; ()

167

Madde 2/V (Mkellefler): (V) Dernek veya vakflara ait iktisad iletmeler: Dernek veya vakflara ait veya bal olup faaliyetleri devaml bulunan ve bu maddenin birinci ve ikinci fkralar dnda kalan ticar, sna ve zira iletmeler ile benzer nitelikteki yabanc iletmeler, dernek veya vakflarn iktisad iletmeleridir. Bu Kanunun uygulanmasnda sendikalar dernek; cemaatler ise vakf saylr. (...) (Vl) ktisad kamu kurulular ile dernek veya vakflara ait iktisad iletmelerin kazan amac gtmemeleri, faaliyetlerinin kanunla verilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, bamsz muhasebelerinin ve kendilerine ayrlm sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmamas mkellefiyetlerini etkilemez. Mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karlayacak kadar olmas, kr edilmemesi veya krn kurulu amalarna tahsis edilmesi bunlarn iktisad niteliini deitirmez. Madde 5. (stisnalar): ) Okul ncesi eitim, ilkretim, zel eitim ve orta retim zel okullar ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflara veya kamu yararna alan derneklere bal rehabilitasyon merkezlerinin iletilmesinden, ilgili Bakanln gr alnmak suretiyle Maliye Bakanlnn belirleyecei usller erevesinde be hesap dnemi itibaryla elde edilen kazanlar (stisna, belirtilen okullarn ve rehabilitasyon merkezlerinin faaliyete getii hesap dneminden itibaren balar.). Madde 10 (Dier indirimler): c) Genel ve zel bteli kamu idarelerine, il zel idarelerine, belediyelere ve kylere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflara ve kamu yararna alan dernekler ile bilimsel aratrma ve gelitirme faaliyetinde bulunan kurum ve kurululara makbuz karlnda yaplan ba ve yardmlarn toplamnn o yla ait kurum kazancnn %5ine kadar olan ksm. ) (c) bendinde saylan kamu kurum ve kurulularna balanan okul, salk tesisi, 100 yatak (kalknmada ncelikli yrelerde 50 yatak) kapasitesinden az olmamak kaydyla renci yurdu ile ocuk yuvas, yetitirme yurdu, huzurevi ve bakm ve rehabilitasyon merkezi inas dolaysyla yaplan harcamalar veya bu tesislerin

168

inas iin bu kurululara yaplan her trl ba ve yardmlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri iin yaplan her trl nakd ve ayn ba ve yardmlarn tamam. b) Gelir Vergisi Kanunu Ynnden Gelir Vergisi Kanununun 94nc maddesinin 5 numaral bendin (b) alt bendinde, vakf ve dernekler gibi kural olarak kurumlar vergisine tabi olmayan kurulularn gayrimenkullerinin kiralanmas karl yaplan demelerin gelir vergisi tevkifatna tabi tutulaca aka dzenlenmitir. Dantay kararlar da ayn mahiyettedir. Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesine gre; (Deiik Madde: 26/12/1993 - 3946/22 md.) Kamu idare ve messeseleri, iktisadi kamu messeseleri, sair kurumlar, ticaret irketleri, i ortaklklar, dernekler, vakflar, dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleri, kooperatifler, yatrm fonu ynetenler, gerek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbab, zirai kazanlarn bilano veya zrai iletme hesab esasna gre tespit eden iftiler aadaki bentlerde saylan demeleri (avans olarak denenler dahil) nakden veya hesaben yaptklar srada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat. Dantaya gre: Dernek ve vakflarn tanmazlarnn kiraya verilmesinde elde edilen kira gelirinden tevkifat yaplmasnda kamuya yararl dernek olup olmama ve vergi muafiyeti asndan ayrm olmadn dzenleyen tebli yasaya uygundur. Vakflar, belirli bir ama iin kurulurlar ve bu amalar dorultusunda faaliyette bulunurlar. Bu nitelikleri itibariyle de sosyal ve ekonomik sistemde nemli bir yere sahiptirler. Genel olarak, vakflara ait iktisadi iletmeler kurumlar vergisine tabi olmakla birlikte vakflar kurumlar vergisinden muaftrlar. Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinde tevkifatn istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben yaplaca belirtilmi, ancak maddede istihkak sahiplerinin gelir veya kurumlar vergileri-

169

ne tabi olup olmamalar ynnden ayrca bir ayrm yaplmamtr. 5 numaral bendin (b) alt bendinde vakf ve dernekler gibi kural olarak kurumlar vergisine tabi olmayan kurulularn gayrimenkullerinin kiralanmas karl yaplan demelerin, gelir vergisi tevkifatna tabi tutulaca aka dzenlenmitir. Maddede istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsubunun yaplaca ifade edilen tevkifatn, vergiye tabi olmayanlar ynnden nihai vergilemeyi amalad anlalmaktadr. Bu hliyle, teblile getirilen dzenlemenin Kanuna aykr olduunu sylemek mmkn deildir. (Dantay 4. Dairesinin E. 1998/861, K. 1998/4902 sayl, 9.12.1998 gnl karar) c) Katma Deer Vergisi Ynnden Vakflar faaliyetleri gereince KDVye de tabi olabilirler. Dantay, 2000 tarihli kararnda u grlere yer vermitir: ...Belirtilen kanun hkmlerinin birlikte incelenmesinden anlalaca zere, vakflara ait ya da bal olan sermaye irketi ve kooperatif statsnde bulunmayan iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin, bu iletmelerin faaliyetlerinin srekli olmas ve faaliyetlerinin ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir. Dier taraftan 3065 sayl Katma Deer Vergisi Kanununun 1/1 maddesinde, ticari, snai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti erevesinde yaplan teslim ve hizmetlerin katma deer vergisine tabi olduu, ancak bu faaliyetlerin devamll, kapsam ve niteliinin Gelir Vergisi Kanununa gre tayin ve tespit edilecei hkm yer almaktadr. Dosyann incelenmesinden: davac vakfn, mlkiyeti vakfa ait binalarn bir ksmnda il milli eitim mdrlnden yurt ve pansiyon iletme izin belgesi alarak renci yurdu iletmecilii faaliyetinde bulunduu, bu faaliyet karlnda ba ad altnda rencilerden cret ald, vakf gelirlerine intikal ettirilen ve yurtlardan elde edilen bu geliri artl Ba Gelirleri Hesab ad altnda bilano esasna gre tuttuu defterlerinde muhasebeletirdii anlalmaktadr. Bu durumda, cret karlnda renci yurdu ileten ve bu faaliyeti nedeniyle nc kiilerden zkaynaklar dnda gelir salad anlalan davac vakfn devamllk arz eden bu faaliyetinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettii gelirin katma deer vergisine tabi tutulmas gerektiinden ... (Dantay 9. Dairesinin E. 1999/3046, K. 2000/214 sayl, 27.1.2000 gnl karar)

170

84. Kooperatifler ba kabul edebilirler mi? Kooperatiflere yaplacak balar nasl kayt altna alnr ve ba ilemleri nasl yrtlr?
1163 sayl Kooperatifler Kanununun 1. maddesine gre: Tzel kiilii haiz olmak zere ortaklarnn belirli ekonomik menfaatlerini ve zellikle meslek ve geimlerine ait ihtiyalarn karlkl yardm, dayanma ve kefalet suretiyle salayp korumak amacyla gerek ve kamu tzel kiileri ile zel idareler, belediyeler, kyler, cemiyetler ve dernekler tarafndan kurulan deiir ortakl ve deiir sermayeli teekkllere kooperatif denir. Kooperatifin ana amac, ortaklarn belirli ekonomik gereksinimlerinin ve zellikle meslek ve geimlerine ait ihtiyalarnn salanp korunmasdr. Kooperatiflerin amac ticari deildir, ancak ekonomiktir ve bu zelliiyle de derneklerden ayrlr. Yani, ekonomiklik kooperatifin kendisiyle ilgili olmayp, dorudan doruya ortaklara yneliktir. O nedenle, kooperatiflerin amacnn, ortaklarn ekonomilerinin gelitirilmesi eklinde zetlenmesi mmkndr. Genel anlamda Kooperatifler Kanununa tabi olmakla birlikte, zel kooperatif yasalarna bal olan kooperatifler de mevcuttur (rn. 2834 sayl Kanun gerei Tarm Sat Kooperatifleri Birlikleri, 1581 sayl Tarm Kredi Kooperatifleri). Sorunuza, Kooperatifler Kanununa tabi olan genel nitelikli kooperatifleri nazara alarak yant vermekte olduumuzu ek bir bilgi olarak belirtelim. Balama ilemi, bir karlksz kazandrma (ivazsz iktisap) ilemidir. Balama kanuni tanmlamasyla, karlnda bir ivaz taahht edilmeksizin, bir maln tamamnn veya bir ksmnn dier bir kimseye temlikidir. Balama, ayni olabilecei gibi (bir tanmaz mal), nakd de (para) olabilir. Kooperatifler, kural olarak nc kiilerle deil, kendi ortaklar ile ilem yaparlar. Kooperatif ie dnk bir kii birliidir. Ba ileminin kar taraf kooperatif d nc kii ise, bu ilem ortakd ilem saylacaktr. Ancak, ortakln ekonomisinin gelimesine ynelik, ortakl bor altna sokmayan bu tip bir hukuki ilem olan ban, ortakd ilem yasa kapsamnda deerlendirilemeyecei aktr.

171

Kooperatifler Kanununda, kooperatiflerin ba kabul edebileceine dair ak bir dzenleme olmasa da, Yargtay Hukuk Genel Kurulu 19.6.1991 tarih, 1991/11-284 e. 1991/380 k. sayl kararnda, daval kooperatifin bo bulunan yelik iin sonradan ortak olmak isteyen davacdan, yelik aidatlar ile ilgili demelerden ayr olarak ba ad altnda ek bir deme isteminde bulunmasnda bir usulszlk olmad gibi, aksine ortaklar arasnda eitlik salamaya ynelik bu ilem kabul edilebilir denmek suretiyle, kooperatiflerin ba kabul edebilecei ve hatta talepte bulunabilecei bir itihat olarak kabul grmtr. Kooperatifler Kanununun 89. maddesine gre, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Trkiye Mill Kooperatifler Birliinin muhasebe usulleri ve mecbur olarak tutacaklar defterler Ticaret Bakanlnca belirtilebilir. Vergi Usul Kanununun bu hususlarla ilgili hkmleri sakldr. Kooperatifler, Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez Birlikleri ve Trkiye Mill Kooperatifler Birlii Muhasebe Ynetmelii uyarnca, kanuni defterler (yevmiye defteri, defteri kebir, envanter ve bilano defteri, karar defteri, ortaklar defteri), dier kanuni defterler (kooperatife bal yan iletmelerin olmas hlinde imalat defteri, ifti iletme defteri gibi) ve yardmc defterler (kasa defteri, stok giri-k defteri veya kartlar, sabit kymetler ve demirba defteri, kymetli evrak defteri, tefti defteri, gelen-giden evrak kayt defteri) olmak zere ynetmelikte belirtili olan defterleri tutarlar. Kooperatiflerin ilemlerinin muhasebeletirilmesinde kullanlacak belgeler, Muhasebe Ynetmeliinin 6. maddesinde dzenlenmitir. Bu belgeler; filer (tahsil fii, tediye fii ve mahsup fii), makbuzlar, ek, faturalar, perakende sat vesikas, gider pusulas, mstahsil makbuzu ve cret bordrosudur. Ba makbuzu olarak ak bir dzenleme olmamasna ramen, kooperatiflerin ba aldklarnda vermeleri gereken belge makbuzdur. Ynetmelikte mevcut tanma gre, kasaya giren paralar ile depoya giren ayniyat karlnda verilen vesikalara makbuz denir. Kasaya giren para karlnda ve yatrann istei zerine verilen kasa makbuzlar iki nsha olarak dzenlenir. Makbuz numaralar matbu ve mteselsildir. lk nsha ilgili ahs veya messeseye verilir. Sabit nshas dip koan olarak saklanr.

172

Makbuz zerinde, parann niin alnd, paray verenin ad, alnan parann yaz ve rakamla miktar, makbuzu yazann ve ayrca yetkililerin imzalar ve tarih bulunur. Ba karlnda makbuz kesilmesi hlinde, makbuz zerinde parann niin alnd karlnn ba olarak aklanmas gereklidir. Trk Ticaret Kanununun 68. maddesine gre, defterlerin son kayt tarihinden ve saklanmas mecburi olan dier hesap ve katlarn tarihlerinden itibaren on yl geinceye kadar saklanmas mecburidir. Yani, ba makbuzlarnn da kesilmesi tarihinden itibaren on yl boyunca muhafaza edilmesi zorunludur. Ayrca, makbuzlarn, kooperatifin tutmasnn zorunlu olduu defterlere usulne uygun olarak kaydedilmesi gereklidir. Kooperatifler Kanununun 38. maddesine gre, kooperatif ana szlemesinde aksine hkm bulunmad takdirde, ortaklarla yaplan muamelelerden, bir yllk faaliyet sonunda elde edilen haslatn tamam, gelir-gider fark olarak kooperatifin yedek akelerine eklenir. Ortakd ilemlerden elde edilen haslatn, ortaklara sermaye paylar orannda datlabilecei, ana szlemede hkme balanabilir. Datlmad takdirde bunlar, kooperatifin gelimesine yarayacak ilerde kullanlmak zere zel bir fonda toplanr. Ortakd ilem niteliine sahip balarn da datlmad takdirde zel bir fonda toplanmas gerekecektir.

85. AB fonlarndan i edindirmeye ynelik AB kur Yeni Frsatlar Hibe Programndan yararlanan STKlarn avro zerinden hazrladklar btelere ilikin olarak avronun kur farklarndan dolay yaayacaklar sorunlar nasl zlebilir?
AB kur Yeni Frsatlar Hibe Programnn uygulanmasna ilikin Avrupa Birlii Tarafndan Finansman Salanan D Faaliyetler in Standart Hibe Szlemesinin uygun olmayan giderlere ilikin ksmnda, (Ek E ) 15/7. maddesinde, dviz kuru kayplarnn uygun olmayan giderler olduu belirtilmitir. Avrupa Birlii Tarafndan Finansman Salanan D Faaliyetler in Standart Hibe Szlemesinde szleme makamnn demelerini zel koullar uyarnca ait olduu l-

173

kenin paras zerinden veya avro cinsinden yapabileceini dzenlemitir. Ayn szlemenin EK E blmnn 15. maddesinde, dviz kurunda olaand bir dalgalanma olmas hlinde, taraflarn byle bir dalgalanmann etkisini azaltmak amacyla faaliyeti yeniden yaplandrmak iin birbirlerine danacaklar ve gerekli hllerde szleme makamnn ek nlem alabilecei belirtilmektedir. Avrupa Birlii Tarafndan Finansman Salanan D Faaliyetler in Standart Hibe Szlemesinde hibe tutarnn kullanmnn, hibe szlemeleri ile sk bir ekilde kontrol edilecei, szleme makamnn izleme ve denetimine tabi olaca belirtilmektedir. Faydalanan, Avrupa Komisyonunun, Avrupa Yolsuzlukla Mcadele Brosunun ve Avrupa Saytaynn belgeleri inceleyerek veya yerinde kontrol marifetiyle faaliyetin uygulamasn dorulamasna ve hesaplara ilikin bilgileri, muhasebe dokmanlarn ve faaliyetin finansmanyla ilgili dier belgeleri de denetlemesine izin verir. Bu tefti yedi yl sonrasna kadar yaplabilir. Dviz kurunda ciddi dalgalanmalar olmas durumunda, bunu en ksa zamanda szleme makamna bildirmek ve ek nlem almasn istemek gerekecektir. Pratik bir ekilde ifade etmek gerekirse, dviz kayplar srekli olacaktr; zira, AB komisyonu kurunu aylk belirler ve bu, piyasa dalgalanmalarndan her zaman farkl kar. Proje yrtcleri dvizini nerede bozdurduysa fiini saklamaldr. Kur kayplar (ok byk dalgalanmalar haricinde) bteye yanstlmaz, proje yrtcsnn zerinde kalr. Dolaysyla, dviz bozdururken aylk AB kurlarna dikkat etmeniz gerekmektedir.

86. Derneklerin gelir elde edebilecei faaliyetler iine neler girmektedir? Bu konuda kstlamalar var mdr? rnein, kamu kurumlarna, irketlere, dier derneklere ya da zel kiilere kendi bnyesindeki uzmanlar aracl ile eitim/danmanlk vererek, aratrma yaparak gelir toplamak ve bu geliri ba makbuzu ile belgelendirmek yasal mdr?
Dernek gelirlerinin neler olduu Medeni Kanunun 99. maddesinde dzenlenmitir. Bu maddeye gre:

174

Dernek gelirleri, ye dentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlndan elde edilen gelirler ile ba ve yardmlardan oluur. Ayrca, Dernekler Kanununun 11. maddesinde gelir ve giderlerde usule ilikin dzenlemeler mevcuttur. Derneklerin, amalaryla ters dmeyecek ekilde, eitim, danmanlk, aratrma vs. faaliyetlerle dernee gelir kaydedebilmeleri, tzklerinde bu konuda aka dzenleme mevcut olmas hlinde mmkndr. Dernekler Ynetmeliinin 38. maddesinde gelir ve gider belgelerine dair ykmllkler yer almaktadr. Bu ykmllklere gre, dernek gelirleri alnd belgesi ile tahsil edilir. Tznde bu tip gelir getirici faaliyetlerle gelir elde edebileceine dair hkm bulunan dernek, alnd belgesi karlnda byle bir hizmeti verip gelir elde edebilir. Tzkte bylesi bir dzenleme mevcut deilse, dernekler tarafndan kii, kurum veya kurululara yaplacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ayni yardm teslim belgesi ile yaplr. Bunun akabinde, dernek saymannca teslim alnan alnd belgesinin alnd belgesi kayt defterine ilenmesi gerekir. Hizmet verilecek kurum, kamu kurum ve kuruluu niteliinde ise, 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun hkmlerinin dikkate alnmasnda fayda vardr. Bu kanun, kamu kurum ve kurulularn, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek zere kurulan dernekler ve Trk Medeni Kanununa gre kurulan vakflar ile bunlarn kamu kurum ve kurulular ile ilikilerini dzenler. Grld gibi, kapsam alan snrl olmasna ramen, gelir elde edecek dernek ya da vakf, bu kanun kapsamndaki dernek ve vakflardansa, 5072 sayl kanun dikkate alnmaldr. Bu kanuna gre, kamu kurum ve kurulularndan alnacak ba, malzeme gibi konularda eitli kstlama ve snrlamalar mevcuttur.

175

87. Dernek olarak ina etmekte olduumuz zihinsel engelliler yaam merkezi iin yardm toplamak zere valilikten aldmz izni, gerekli paray toplayamadmz iin bir yl daha uzatmtk. Uzatma sresinin ardndan, merkez kurabilmek adna gerekli para toplamna ulaamamamz nedeniyle yardm toplama iznimizi bir kez daha uzatmak iin yaptmz bavuru, iznin bir defadan fazla uzatlamayaca gerekesiyle reddedildi. Bavurumuzun reddi gerekesi hukuki midir?
2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 10. maddesi uyarnca, yardm toplama sresinin takdiri, izin veren makama aittir. Bu sre bir yl geemez. Ancak, hakl sebeplerin bulunmas halinde verilen sre, izin veren makamca bir yl gememek zere uzatlabilir. Yardm toplama izin sresi, kanun hkmnde aka belirtildii gibi, bir yl aamaz. Yani, bir dernek tarafndan yaplan bavuru zerine verilecek izin sresi en ok bir yl olabilir. Ancak, bir yln bitiminde, ilgili dernek tarafndan yeniden talepte bulunulmas ve hakl sebeplerin varl hlinde, ilk verilen bir yllk srenin uzatlmas mmkndr. Uzatma konusundaki karar da izni veren makamlarca verilir. Ancak, bu uzatma sresi de bir yl aamaz. Kanun metninde, uzatma talebinin sadece bir defaya mahsus yaplabileceine dair kstlayc bir hkm bulunmamaktadr. Kanun maddesindeki ifade, iznin her seferinde bir yl gememek zere uzatlabilecei eklinde yorumlanmaldr. Kanunun iznin uzatlmas iin arad tek koul, hakl sebebin varldr. Yani, hakl sebeplerin varl hlinde, uzatma sresinin bitiminde, dernek tarafndan yeniden izin sresinin uzatlmas talebinde bulunulmas mmkndr. Hakl sebep, her olay ve durum iin ayr ayr deerlendirilmesi gereken bir nitelik tar. Zihinsel engelli merkezi iin toplanmas gereken para miktarna uzatma sresinin bitiminde ulalamamsa, iznin uzatlmas iin hakl sebebin olduunun kabul edilmesi gerekir. Kanun metnindeki ifadenin zgrlk bir yorumla deerlendirilmesi gereklidir. Kanunda iznin sadece bir kereye mahsus uzatlacana dair kstlayc bir ifade bulunmamaktadr. Bu nedenle, hakl sebebin varl hlinde, iznin her defasnda bir yl gememek zere uzatlmasn engelleyecek ekilde hukuki bir yorum yaplmas hataldr.

176

88. Dernek tzmzde belirtilmi olan eitim, danmanlk ve organizasyon konularndaki faaliyetlerimizi aidatlar ve balar, bazen de yaplan sponsorluklarla srdryoruz. Ticari ama gden bir irketle, sadece o irketin sponsorluuyla faaliyetlerimizi gerekletirmemiz artna bal olarak ve bu arta uymadmz takdirde de aleyhimize tazminat ngrlen ve genel itibariyle dernek menfaatine olan bir szleme yapmamz hukuken mmkn mdr?
Dernekler konusundaki yrrlkte bulunan mevzuata gre; dernek kurma zgrlne ama ynnden getirilen snrlamalar, amacn kazan paylama dnda belirli ve ortak bir ama olmas ve bu amacn hukuka ve ahlaka aykr olmamas eklinde zetlenebilir. Derneinizin tznde yazl faaliyet alannda kalmak kouluyla, Borlar Hukukunun temel ilkelerinden olan szleme hrriyeti prensibi erevesinde bir dernek ile bir irket arasnda sponsorluk szlemesi yaplmasnda hukuki bir engel bulunmamaktadr. Dernekler de dier tm tzel ve gerek kiiler gibi, herhangi bir akdi yapp yapmama, istenilen tip ve muhtevada bir akit yapma, akdin kar tarafn seme ve nihayet kurulmu olan bir akdi ortadan kaldrma konularnda serbeste karar verebilme zgrlne sahiptir. Bir dernein, bir irketle sponsorluk szlemesi imzalamasn, bir dernein tamamen zel hukuk hkmlerine tabi olarak kira szlemesi yapmasna benzetebiliriz. Ayrca yaplacak bir szlemede, szleme artlarna uymama hlinde, her iki tarafa da getirilebilecek tazminat ve cezai art hkmlerinin bulunmas mmkndr. Burada dikkat edilmesi gereken husus, kazan elde etme ile kazan paylama arasndaki farkllktr. Yani, kanun koyucu, dernekler bakmndan kazan elde edilmesini deil, bu elde edilen kazancn bir biimde yeler arasnda paylatrlmasn yasaklamtr. Bir STKnn sponsorla i birlii imzalad protokolde baka bir sponsor ile anlama

177

yapmama gibi engelleyici bir hkmn bulunmas sizin iin snrlayc olabilir. Burada nemli olan, baka bir sponsorla yaplacak anlamann ieriidir. Ayn sorun alanna ynelik, benzer ierikli bir projeyle farkl bir sponsorla anlama yaplmamasnn daha mantkl olaca inancndayz. Aksi hlde, bir sivil toplum rgtnn tm faaliyetlerinde bir tek sponsora baml olmas, o rgtn bir sre sonra sz konusu sponsorun yan kuruluu olarak alglanmas gibi bir risk dourabilecektir. Bu, yasal adan bir sorun oluturmamakla birlikte, sivil toplum rgtnn zgr alma/hareket etme isteiyle eliebilecektir. Borlar Hukukuna gre, bu tip szlemeler akdedilirken ncelikle kanunlardaki emredici hkmlere aykrlk tekil edip etmedii incelenmelidir; herhangi bir aykrlk bulunmamas hlinde, dernek tzne gre byle bir faaliyetin mmkn olup olmad her olayda ayr ayr deerlendirilmelidir.

178

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

MAL VARLII, FKR HAKLAR, SNA HAKLAR VD.

BLM VIII

89. Bir web sitesini korumak ve sitenin sayfa altlarna copyright ya da tm haklar sakldr gibi ibareleri bulundurmak iin nasl bir yntem izlemek gerekir?
ncelikle belirtmek isteriz ki sorunuz, Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku (FSEH) iinde olduka geni bir alan ilgilendirmektedir. Bu alanda ve zellikle yeni gelimekte olmas nedeniyle internet alannda yaanan telif haklar ve eser sahiplii sorununa dair kapsaml bir bilgi verme imknmz bulunmamakla birlikte, sorunuzdan yola karak bu alanda yaanabilecek temel sorunlar ve yaplmas gerekenlerle ilgili genel birtakm bilgiler vermek mmkndr. Her eyden nce, Trk FSEH, henz web sayfalarn bamsz bir eser olarak tanm deildir. Ancak bu durum, web sitesi iinde kullanlan her trl yazl, grsel ve iitsel materyal ile web sitesinin kurulumunda faydalanlan bilgisayar programlar, program tasarmlar, arayzler ve arailerlik elemanlarnn, fikir ve sanat eseri olarak kabulne engel deildir. Web sitesi kurulumu esnasnda ve kurulumundan sonra site iinde kullanacanz yukarda saylan her trl materyal, yasann tanmna uygun olmak artyla, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun (FSEK) telif haklarna ilikin hkmlerince koruma altna alnmtr. (bkz. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/957.html) Bu korumadan faydalanmak iin yaplmas gereken tescil ilemlerine dair yntem, Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayt ve Tescili Hakknda Ynetmelikte detayl olarak aklanmtr. (bkz. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27017.html) Yine, web sitesi bir ticari amaca hizmet etmek iin kurulmusa, bu sitede kullanacanz ticari logo, marka ve firma isimlerinin, Trk Hukukunda 556 sayl Markalarn Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararname hkmleri ile korunmakta olduu ve bu hukuki korumadan yararlanmak iin marka ve isimlerin tescil edilmesinin zorunlu olduu bilinmelidir. (bkz. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/10061.html) Marka korumasndan faydalanmak iin yaplmas gereken tescil ilemlerine dair yntem, 556 sayl Markalarn Korunmas Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin

181

Uygulamasna Dair Ynetmelikte detayl olarak aklanmtr. (bkz. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/23125.html) Yukarda akland gibi, web sitesinin kendisi bir tescilli koruma imknndan yoksun olmakla birlikte, site iindeki her trl materyal, yasal artlar tad anda, tescilli korumadan faydalanacaktr. Web sitelerinde copyright 2007 gibi bir ibarenin stn tkladnzda u ekilde bir yaz ile karlarsnz: Bu web sitesi, sitede bulunan tm sayfalar, yazlar, fotoraflar, dizaynlar, resimler ve fikri hak mlkiyet ve korumasna tabi olan her trl olan eserin telif hakk .ya aittir; nn izni alnmakszn, hibir kimse, eserin tamamn veya bir ksmn yaynlayamaz, oaltamaz, alnt yapamaz. Web sitelerinde copyright 2007 gibi bir ibarenin bulunmas, o sitede yer alan tm eserlerin site sahibi tarafndan koruma altna alndn gsterir bir ifade olup, bu ifadenin sitede yer almas iin zel bir hukuki prosedr bulunmamaktadr. Yani, sitenizin altna byle bir ibareyi koyup koymamakta serbestsiniz. Lakin, byle bir ibare bulunmasa dahi site sahibi, yukarda aklanan yasal korumadan vazgemi saylmayaca gibi, site sahibinin kendisi de sz konusu yasalardan kaynaklanan ykmllklere uymakla mkelleftir. Bu ykmllklerin banda, sitede kullanlan eserlerin yaym, oaltlmas ve kullanlmas hususunda, eser sahibinden izin alma art gelmektedir. Aksi hlde, site sahibinin hukuki ve (duruma gre) cezai sorumluluu doacaktr. Yaygn bir kullanm olduundan ve zellikle telif hakkn ilgilendirdiinden, web sitelerinde baka bir siteye link atma konusunda ksa bir bilgi vermekte fayda bulunmaktadr. Link atma, zel bir bilgisayar program sayesinde, bir web sayfasndan dierine geii mmkn klan tekniin ismidir. Temel olarak linkler, intern (dhil) ve ekstern (haric) olarak ikiye ayrlr. Haric (ekstern) linklerde internet kullancs, link verilen sayfada bulunan linklerin tklanmas ile dier web sitesine ulamaktadr. Haric linkler, in-

182

ternetin kalbi olarak nitelendirilmekte ve kural olarak atf hakk ve kaynak gsterme hakkna benzetilmektedir. Burada, sadece eser sahibinin sayfasna bir gei salanmaktadr. Zaten, eser sahibinin sz konusu sayfasna internet andan da ulamak mmkndr. Fikr hukuk asndan problem olabilecek link trleri, dhil (intern) linklerdir. ntern (inline-dhil) link verme hlinde, eser sahibinin ihlal edilen birtakm haklarndan bahsetmek mmkndr. Zira, bu link trnde link verilen sayfa (eser) bamsz bir sayfa olarak almamakta, link veren sayfann iinde grntlenmekte, link veren sayfann adeta bir paras grnm verilmektedir. Bu durumda, eser sahibinin korunmaya deer menfaatlerinden bahsetmek gerekmektedir. Bu nedenle, sizin sitenizde kullandnz ya da sizin sitenize atlan linklerin haric linkler olmas hlinde (olayn somut artlarn da gz nnde bulundurmak kaydyla) telif hakk konusunda herhangi bir talepte bulunmanz ya da size kar bir talepte bulunulmas mmkn olmayacakken, dhil linklerde aksi bir sonula karlamanz mmkndr.

90. Mevzuatmzda, web sitesinde alan ad barndrma, veri saklama ve yaynlama (hosting) hizmetleri ne ekilde dzenlenmitir? Hosting hizmeti almakta olduumuz firma, tm mali ykmllklerimizi yerine getirdiimiz hlde, derneimize verdii hizmeti kesme hakkna sahip midir? Hosting firmasnn keyf yaklamlar karsnda hukuki olarak korunma imkn var mdr? Uyumazlk hlinde hangi yollar izlenmelidir?
Sorunuzda, web alan ve e-posta iin bir hosting firmas ile be yl iin szleme yapld, hizmet bedelinin tamamnn dendii, bir yllk srenin henz dolduu, buna karn derneinize verilen web hizmetlerinin hosting firmas tarafndan hibir gereke gsterilmeksizin durdurulduu belirtilmektedir. lkemizde hosting hizmeti veren kii ve kurulular, genel olarak bu hizmetleri dorudan kendi olanaklaryla salamamakta, daha ok yurt dndaki servis salayc kurulularn bir tr bayisi olarak almaktadr. Bilindii zere, bu tr bayiliklerin

183

alnmas, ciddi bir yeterlik ve sermaye gerektirmemektedir. Sermaye yaps yetersiz ve kurumsal kimlikten uzak birok firma, gerekte web sunucular zerinde kontrol imknlar da bulunmadndan, benzeri uygulamalaryla mterilerinin maduriyetine neden olabilmektedir. ncelikle belirtmek isteriz ki, lkemizde biliim sektrne ilikin yeterli ve kapsaml zel dzenlemeler bulunmamaktadr. Mevzuattaki bu eksiklik nedeniyle, alan ad ve web alan salama gibi internet hizmetleri erevesinde hizmet verenler ile mterileri arasnda yaanacak problemlerde, konunun genel hkmlere gre zlmesi gerekmektedir. Bu durumda, sorunlarn zmn gletirmekte ve yarglama sreci sonunda hakl klmas durumunda dahi yargsal kararlar, ortaya kan glkleri gidermekte yetersiz kalabilmektedir. Ne yazk ki, hosting firmasyla yaadnz sorunun ksa srede zlmesi mmkn grnmemektedir. Yasal srelerin uzunluu gz nnde bulundurulduunda, sorunu grme ve uzlama yoluyla zmeye almak en uygun yol ise de bunun mmkn olmad anlalmaktadr. Kanmzca, derneinizin szleme hkmlerine aykr bir uygulamasnn bulunmad da dnldnde, hizmetin bu ekilde keyf olarak kesilmesinin hosting firmasnn yurt dndaki asl servis salaycyla yaad problemlerden kaynaklanmas kuvvetle muhtemeldir. Bu durumda, hosting firmasyla yaptnz szlemedeki hkmlerin incelenmesinden sonra, ncelikle ve ivedilikle ilgili firmaya noter kanalyla ihtarname gndermelisiniz. htarnamede szleme konusu i ile szlemeden sonraki srete yaanan olaylar ve son durum zetle anlatldktan sonra; taleplerin belirtilmesi ve firmann szleme ile ykmlendii edimleri derhl yerine getirmesinin istenmesi, aksi takdirde firma aleyhine tazminat davas ve dier yasal yollara bavurulacann ihtar edilmesi gerekmektedir. htarname metnini noterlikte yazdrabileceiniz gibi, tercihen bir avukattan yardm almak suretiyle haricen hazrlayacanz bir ihtarname metnini noter kanalyla gndermeniz de mmkndr. htarnameye ramen szlemedeki edimler verilen srede yerine getirilmezse, hosting firmas aleyhine dava ama zorunluluu doacaktr. Alacak davada, firmadan
184

dediiniz hizmet bedelinin faiziyle birlikte tarafnza denmesini isteme ve yarglama srecinde kantlamak kouluyla, firmann haksz uygulamas sonucunda uradnz zararlarn giderilmesi iin maddi ve manevi tazminat talep etme hakknz bulunmaktadr. Aacanz bu davada kant olmas bakmndan, davann almasndan nce elinizdeki belgelerle mahkemeye bavurarak web sitesinin ve hizmetlerin son durumunun uzman bilirkiiler araclyla saptanmasn isteyebilir, yani delil tespiti talebinde bulunabilirsiniz. Davann lehinize sonulanmas hlinde firma, mahkeme kararndaki tutarlar kendiliinden demez ise, firma aleyhine icra takibi yoluyla bu tutarlarn tahsil edilmesi imkn bulunmaktadr. Konuya ilikin kararnz olutururken yukarda anlatlan hukuki srecin uzun zaman alabileceini, bu zaman ierisinde web sitenizden eskisi gibi yararlanmanzn mmkn olamayacan, firmann mal varlnn bulunmamas hlinde tahsilin hemen hemen imknsz bir noktaya gelebileceini de gz nnde bulundurmanz nermekteyiz.

91. Kapatlan bir dernek, mal varln bir vakfa devredebilir mi?
Derneklerin kendiliinden, genel kurul karar ve mahkeme karar ile sona ermesi durumlar Medeni Kanunun 87, 88 ve 89. maddelerinde dzenlenmitir. Dernein sona ermesinin ardndan gerekletirilecek ilemlerin ve mal varlnn tasfiyesinin nasl yaplaca, Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmeliinde belirtilmitir. Dernekler Kanununun (DK) 15. maddesi gerei, Genel kurul karar ile feshedilen veya kendiliinden sona erdii tespit edilen dernein para, mal ve haklarnn tasfiyesi, tznde gsterilen esaslara gre yaplr. Tzkte tasfiyenin ne ekilde yaplacann genel kurul kararna brakld hallerde, genel kurul tarafndan bir karar alnmam veya genel kurul toplanamamsa, yahut dernek mahkeme karar ile feshedilmise, dernein btn para, mal ve haklar, mahkeme kararyla dernein amacna en yakn ve kapatld tarihte en fazla yeye sahip dernee devredilir.

185

Bu koulda, tasfiye durumunda ncelikle tzk hkmlerine baklacak olup dernein sona ermesi hlinde mal varl ve haklarn kime brakt nem tayacaktr. Eer tzkte byle bir hkm yoksa, dernein sona erdiine karar verilen genel kurulda, dernein mal varlnn tasfiyesi hususunda bir karar alnmas gerekmektedir. Eer byle bir karar alnmamsa, o hlde bu mal varlnn vakfa braklmas mmkn deildir; zira, ak yasa hkm gereince (DK, m. 15) dernein amacna en yakn ve kapatld tarihte en fazla yeye sahip dernee devredilir.

92. Kapatlacak olan vakflar bir biimde devralnabilir mi? Eer devralnabilirse, daha sonra vakfn adn ve amacn deitirmek mmkn mdr? Bu nasl hayata geirilebilir? Kapatlan vakflarn mal varlklarn devralmak olanakl mdr?
Vakflar bir kl hlinde devir alnamaz. Vakflarn devrine ilikin Trk hukukunda bir dzenleme mevcut deildir. Medeni Kanunun 101. maddesinde belirtildii gibi, vakflar, gerek ve tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklar olmalar ve vakfedenin iradesi ile domalar nedenleriyle vakfn devri mmkn deildir. Ancak, vakflarn kapanma koullarna bal olarak mal varlklarnn intikali (devri) mmkndr. 1- Vakfedenin radesi ile Dalma a) Vakflar vakfedenin resm senette ngrd hkmler uyarnca sona erer. b) Vakf senedinde belirtilen amacn gerekletirilmesi ya da sreli vakf ise srenin bitmesi ile kendiliinden sona ererler. Bu hlde, vakf ynetim organ yerleim yerindeki asliye hukuk mahkemesine bavurarak mahkeme karar ile vakf sona erer. 2- Kanun Gerei Dalma a) Medeni Kanunun 116. maddesi gereince, vakfn amacnn sonradan gereklemesinin imknsz hle geldii ve deitirilmesine de olanak bulunmad hllerde vakf kanun gerei kendiliinden dalr.
186

Vakfn dalmas, vakf ynetim organ tarafndan veya Trk Medeni Kanununun Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Hakknda Tzkn 30. maddesi uyarnca, Vakflar Genel Mdrl tarafndan vakfn yerleim yerindeki asliye hukuk mahkemesinden istenir. b) Medeni Kanunun 116/2. maddesi uyarnca, yasak ama gtt veya yasak faaliyetlerde bulunduu sonradan anlalan veya amac sonradan yasaklanan vakfn amacnn deitirilmesine olanak bulunmazsa; vakf, denetim makamnn ya da Cumhuriyet savcsnn bavurusu zerine duruma yaplarak datlr hkm gereince mahkeme kararyla kapatlr. Vakflarn kapanmas hllerine gre vakf mal varlklarnn durumu da farkllk gstermektedir: 1- Vakf, vakf senedindeki hkmler uyarnca, srenin bitmesi veya amacn gerekletirilmesi hllerinde sona ermesi ile amacn gereklemesinin imknsz ve deitirilmesine olanak bulunmamas nedenleriyle dalmas (kapatlmas) hlinde vakfn mal varlnn tasfiye ekli; a) ncelikle vakf senedine baklr. Vakfn dalmas ile ilgili mahkeme kararndan sonra vakf ynetimi Vakflar Genel Mdrlne bu karar tescil ettirir ve vakf bundan sonra tasfiye hlinde olur ve tasfiye, vakf senedinde gsterildii ekilde yaplr. Vakf senedinde tasfiye iin zel bir kurul kurulaca belirtilmemise, tasfiye ynetim organ tarafndan yaplr. Tasfiye sonucunda, vakf mal varlnda bir ey kalmsa bu hlde vakf senedinde bu konudaki hkme baklr ve byle bir hkm varsa, bu mal varl vakf senedinde belirtilen gerek veya tzel kiiye intikal ettirilir. b) Vakf senedinde byle bir hkm yoksa, vakf organlar tarafndan dalma karar alnrken tasfiye sonucu mal varlnn intikal ettirilecei gerek veya tzel kii de belirlenebilir.

187

Bu hkm, Medeni Kanunun Vakflar ksmnda olmamasna karn Medeni Kanunun Tzel Kiiler balkl blmnn Malvarlnn zglenmesi balkl 54. maddesi uyarnca, tzel kiinin mal varl, kanunda veya kurulu belgesinde baka bir hkm bulunmadka ya da yetkili organ baka trl karar vermedike, en yakn amac gden kamu kurum veya kuruluuna geer. Yine, Dernekler Kanununun dernein tasfiyesine ilikin 15. maddesi de genel kurul karar ile mal varlnn tasfiyesinin nasl yaplacana karar verilir hkmn iermektedir. Doktrin de ayn grtedir. (Suat Ballar, Yeni Vakflar Hukuku, s. 263) Ancak bu hlde, vakf senedi ile vakf ynetim organna bu konuda karar almas iin yetki verilmi olmas gerekmektedir. c) Vakf senedinde hkm yoksa ve vakf ynetim organ tarafndan da byle bir karar alnmamsa vakfn mal varl Vakflar Genel Mdrlnce gayesine en yakn vakfa intikal ettirilir. 2- Medeni Kanunun 116/2. maddesinde belirtildii ekilde vakfn, yasak ama gtt veya yasak faaliyetlerde bulunduu sonradan anlalmas veya amac sonradan yasaklanan vakfn amacnn deitirilmesine olanak bulunmamas hlinde; vakf senedinde mal varlnn dalma hlinde intikaline ilikin hkm olsa dahi, mazbut vakflar tzel kiiliine intikal eder. Sonu olarak; Dalma (kapatlma) karar alnm ve mahkeme tarafndan dalmasna karar verilmi vakflarn mal varl (MK. m. 116/2 nedeniyle hakknda kapatma karar verilmesi dndaki durumlarda) vakf senedinde gsterilen ya da ynetim organ tarafndan alnan karar uyarnca belirlenen gerek ya da tzel kiiye devredilebilir. Ancak, vakf tzel kiilii devredilemeyip sadece mal varl devredilebileceinden, var olan vakfn amacnn ve isminin deitirilerek devam etmesi zerinde durulmas gerekmektedir. A- Vakfn amacnn deitirilmesi Vakfeden tarafndan kurulu senedinde belirlenen vakfn ama ve rgtlenme biimi,

188

zorunluluk domadka kural olarak vakf organlarnca deitirilip geniletilemez. Bununla birlikte, vakfn amac, geen zaman iinde tamamen deiik bir anlam ve nitelik kazanm olursa, ancak bu nedenle deitirilmesi sz konusu olacaktr. Vakfn amac Medeni Kanun hkmleri uyarnca iki hlde deitirilebilir. 1- Medeni Kanunun 113. maddesi, durum ve koullardaki deimeler yznden vakf senedinde yazl amaca bal kalnmas vakfedenin arzusuna aka uymayacak hale gelmi ise mahkeme, vakfn ynetim organ veya denetim makamnn bavurusu zerine dierinin yazl grn aldktan sonra vakfn amacn deitirebilir hkmn iermektedir. Trk Medeni Kanununun 113. ve Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Hakknda Tzkn 26. maddeleri, vakfn asl amacnn nitelii ve kapsam vakfedenin vakf senedinde belirttii istee aktan aa uymayacak derecede deimi olursa, amacn deitirilmesi iin yetkili asliye mahkemesine bavurulacan hkme balamtr. Ancak, burada l, vakfn deien koullar karsnda balangtaki amacn gerekletirilmesinin olanaksz duruma gelmesidir. Yerlemi Yargtay kararlarnda zerinde nemle durulduu gibi, amacn deitirilebilmesi iin objektif ve sbjektif koullarn birlikte olumas gerekir. Objektif koullar amacn anlam ve ieriini yitirmesi, sbjektif koullar ise deimi olan amacn artk vakfedenin isteiyle badamasna olanak bulunmamasdr. Ancak, bu iki koulun birlikte gereklemesi durumunda, vakfn amac, vakfedenin asl amacna aykr olmamak kaydyla, vakf ynetim organnn veya Vakflar Genel Mdrlnn bavurusu zerine yetkili (vakf yerleim yerindeki) asliye hukuk mahkemesince deitirilir. Durum ve koullarda, vakf senedindeki amacn deitirilmesi zorunluluunu ortaya koyan herhangi bir gelime ve buna bal olarak vakfedenlerin isteklerine aka uymayacak hallerin varl iddia edilmedii gibi bu yolda bir vaka da mevcut deil iken, vakf senedine amacn geniletilip deitirilmesi sonucu-

189

nu douran bir hkmn eklenmesinin mahkemece uygun bulunmas hataldr. (Yargtay 18. Hukuk Dairesinin E. 2002/3481, K. 2002/6011 sayl, 27.5.2002 gnl karar) 2- Bazen de vakf senedinde vakfn amacnn gerekletirilmesinin kurallar belirtilmi olup, bu kurallar ve koullar vakfn amacn gerekletirmeyi nemli lde gletirip engelleyebilir. Bu hkmler, amatan bamsz olarak dnlemeyeceinden, bunlarn deitirilmesi de ama deiikliini ieren 113. maddenin 2. fkrasnda dzenlenmitir. Medeni Kanunun 113/2. maddesinde, amacn gereklemesini nemli lde gletiren veya engelleyen koullarn ve ykmllklerin kaldrlmasnda veya deitirilmesinde de ayn hkm uygulanr demektedir. rnein; belirli sayda yal ve kimsesiz kiiye bakmay ama edinen bir vakf, deien ekonomik koullar, fiyat artlar ve gelirlerindeki azalmalar nedeniyle bu amac gerekletiremeyebilir. te bu hlde, amac gerekletirmeyi nleyen, gletiren koul ve ykmllklerin kaldrlmas mahkemeden istenebilir. Burada da vakfn deien koullar karsnda amacn gereklemesinin bu artlarda olanaksz hle gelmesi ve bunlarn deitirilmesi iin objektif ve sbjektif koullarn birlikte aranmas gerekmektedir. stanbul Darlaceze Kurumunu yaatmak, gnn ihtiya ve koullarna gre gelitirmek amal vakf senedinin deien koullara gre baz maddelerinin deitirilmesi ve bazlarnn da senede eklenmesi istenmi, ancak Yargtay 18. Hukuk Dairesi aadaki gerekeyle yerel mahkemenin deiiklii kabul kararn bozmutur. ...Davac vakfn amacnda hedeflenen muhta ve dkn statsnde kabul mmkn olmayan, D... Kurumunda alanlara giyim, ulam, eitim, yakacak ve benzeri maddi yardmda bulunmay ngren (d) ve (f) fkralarnn vakf senedine eklenmesinin, vakfedenlerin belirlenen amacnn geniletilmesi dorultusunda ve iradelerine aykrlk oluturduu gzetilmeden verilen yerel mahkemenin kararnn bozulmazna... (Yargtay 18. Hukuk Dairesinin E. 2003/551, K. 2003/1315 sayl, 25.2.2003 gnl karar)
190

B- Vakfn isim deiiklii Yargtay kararlarnda, vakfn isim deiikliinin vakfedenin iradesi ve vakfn amacna bal olduu dnlmekte ve ama deiiklii kapsamnda ele alnd grlmektedir. (Vakfn Adnn Deitirilmesi) Vakf hukukunda esas olan vakfn kurulu senedine yansyan kurucu iradenin -yasalarn buyurucu hkmlerine aykr olmamak kouluyla- olduu gibi korunmas ve srdrlmesidir. Bu nedenle Reddi Gerei () (Yargtay 18. Hukuk Dairesinin E. 2004/8309, K. 2004/10091 sayl, 27.12.2004 gnl karar) Bu nedenle, vakfn isim deiikliinin mahkemeden ama deiiklii eklinde istenmesi ve ama deiikliine ilikin kurallara uyulmas gerekmektedir. Vakfn amacnn gereklemesinin imknsz olmas hllerinde kapatlmas karar verilirken, vakfn vakfedenin iradesine uygun olmak artyla amacn deitirilmesinin ya da amac gerekletirmenin nndeki engellerin kaldrlp kaldrlamayacana ve bylelikle vakfn yaatlp yaatlamayacana mahkemeler ncelikle dikkat etmektedir. Bu hkmler bir btn olarak deerlendirdiinde; Vakflar bir kl olarak devralnamazlar. Vakfn isim ve amacnn deitirilmesi mmkn olup, yukarda belirtilen artlar dorultusunda bu deiikliklerin yaplmas mahkemeden istenir. Vakf mal varlnn devredilmesi, vakf senedine gre tasfiye sonucu devredilecek gerek veya tzel kiinin belirlenmesi ya da bu belirlemenin vakf ynetim organna braklm olmas hlinde mmkndr. Bu nedenle, kapatlacak durumdaki vakflarn vakf senedinde, tasfiye hlinde mal varl devredilecek gerek ya da tzel kiilerin adnn belirlenmemesi ya da bunun belirlenmesi iin ynetim organna yetki verilmemi olmas hllerinde, bu mal varlnn anlamayla ya da mahkemeye bavurarak devralnmas mmkn deildir.

191

93. Avrupa Komisyonunun destekledii ve proje yrtcs olan dernein payda bir dernek ile dier baz tzel kiilerin ortaklnda yrtlen doal hayata ilikin proje srasnda, projenin ikincil orta olan dernein personelince ekilen film bir eser midir? Mevzuatmza gre bu, bir eser olarak kabul edilmekte midir?
Fikir ve sanat eserlerine ilikin manevi ve mali haklarn neler olduu, bunlarn korunma yntemi, bu rnlerden yararlanma artlar, kurallara aykr yararlanma hlinde uygulanacak yaptrmlar, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda dzenlenmitir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda (FSEK) dzenlenen korumada merkez kavram eserdir. Kanunun Tanmlar baln tayan 1/B maddesinin (a) fkrasna gre eser, sahibinin hususiyetini tayan ve ilim ve edebiyat, musiki, gzel sanatlar veya sinema eserleri olarak saylan her nevi fikir ve sanat mahsullerini ifade etmektedir. Kanunda ngrlen bu tanmlama gereince, bir fikir ve sanat rnnn eser olarak kabul edilebilmesi iin iki unsuru tamas gereklidir. Bunlardan birincisi, fikir ve sanat rnnn sahibinin hususiyetini tamas, yani onu meydana getiren kiinin zihninin bireyselliini gsteren zellikler tamas, ikincisi ise kanunda saylan eser kategorilerinden birine dhil olmasdr. Bir almann, FSEK uyarnca eser saylarak korunabilmesi iin tamamlanm olmas gerekmez ve eer alma, yaratcsnn zelliklerini yanstacak dzeye gelmise eser olarak korunur. Ancak, bu zellii tamayan, yani hususiyet arz etmeyen almalar eser korumasndan yararlanamaz. Kanunda saylan kategoriler oaltlamaz; ancak, drt ana kategorinin iinde yer alan alt kategoriler snrl sayda deildir. Sinema filmleri ana kategorisi kanunun 5. maddesinde dzenlenmitir. Sinema filminin yasal tanm, 5224 sayl Sinema Filmlerinin Deerlendirilmesi ve Snflandrlmas ile Desteklenmesi Hakknda Kanunda yer almaktadr. Buna gre, sinema sanatna zg dil ve yntemler ile meydana getirilen belgesel, kurgu, animasyon ve benzeri trlerde; konulu veya konusuz, uzun veya ksa metrajl, tespit edildii materyale baklmakszn elektronik, mekanik veya benzeri aralarla gsterilebilen,

192

sesli veya sessiz, birbiriyle ilikili hareketli grntler dizisinden ibaret filmler sinema filmi olarak tanmlanmaktadr. Yine, ayn kanuna gre belgesel film, bilimsel, gncel, tarihi, doal ve benzeri olgu veya dncenin sinema sanatna zg dil ve yntemler ile aratrld, anlatld ve kurguland filmlerdir. Anlan kanuna dayanlarak karlan Sinema Filmlerinin Desteklenmesi Hakkndaki Ynetmelikte, yaklak sresi otuz dakikann altnda olan, kurgu, belgesel, animasyon veya dier biimlerdeki sinema filmleri, ksa film olarak nitelendirilmektedir. Yukardaki aklama ve deerlendirmeler nda, proje orta dernein alanlar tarafndan (kameraman, ynetmen, kurgu ve ekim asistanlar, senarist, deifre sorumlusu) gerekletirilen almann, FSEK korumas altnda olan bir rn, yani eser ve bir ksa metrajl belgesel sinema filmi olduu sonucuna varlmaktadr.

94. Proje orta dernein alanlar tarafndan ekilen sinema filminin (eserinin) sahibi kimdir? Esere ait haklarn kullanm hakk kime aittir? Proje yrtcs olan dernein eser zerinde hak iddia etmesi mmkn mdr?
FSEKnun 8. maddesi uyarnca eser sahibi, eseri meydana getiren kiidir. Eserin unsurlarndan biri de sahibinin hususiyetini tama olduundan, bir esere hususiyet veren, onu meydana getiren kii olarak eserin sahibi dikkate alnmaldr. Ayn maddenin 2. fkrasnda, sinema eserlerinde, ynetmen, zgn mzik bestecisi, senaryo yazar ve diyalog yazarnn eserin birlikte sahibi olduu ifade edilmektedir. Eser kural olarak gerek kiiler tarafndan yaratlabilir; yaratma gerei ilkesine gre, eser sahibi eserin yaratcs, esere zelliini yanstan kiidir. Bu kii, insanln ortak kltr varlna katkda bulunmutur ve katksna karlk eserden mali ve manevi bakmdan yararlanmak yalnz onun ayrcal olmaldr. FSEKnun 1/B.b maddesinde, yakn tarihte yaplan deiiklikle, eser sahibinin gerek kii olmas zorunluluu kaldrlm olup tzel kiiler de eser sahibi olabilirler.

193

Eser zerindeki haklar, yani telif haklar, eserin yaratlmasyla kendiliinden doar ve kazanlr; dier bir deyile aslen iktisap edilir. Hakkn domas ve kazanlmas iin bir irade aklamasna, bildirim ya da tescil gibi bir prosedre gerek bulunmamaktadr. Gzel sanat eseri zerindeki hak sahipliinin belirlenmesinde ana kural, fikir rn olan eserin onun yaratcsna ait olmasdr. Ancak, baz hllerde, kanun onu bizzat reten veya yaratann dnda bir bakasna ait saylmasn da kabul etmitir. Bu hllerde, eser sahibi saylan kiinin, eserin yaratlmas srecine katks, onun zn oluturan zgn fikir rnn meydana getirmek deil, bu rnn ortaya kn salayan bir dizi hukuki ve ekonomik ilikilerde yer almasndan kaynaklanmaktadr. FSEKnun 8. maddesine gre, eseri bizzat yaratan kii olmadklar hlde, eserin sahibi olma sfat belli koullarda iverenlere, tzel kiilere, yapmclara ve yaymclara tannmtr. Bunun istisnai bir durum olduu kukusuzdur. FSEKnun 18. maddesi uyarnca, mali haklar kullanma yetkisi eser sahibine aittir. i-iveren ilikisinde, eseri meydana getiren kii ii olmakla birlikte, aksine bir szleme bulunmamas kouluyla i ilikisi kapsamnda meydana getirilen eser zerindeki haklarda tasarruf yetkisi iverene braklmtr. FSEKnun 18. maddesi aadaki ekildedir: Mali haklar kullanma yetkisi mnhasran eser sahibine aittir. Aralarndaki zel szlemeden veya iin mahiyetinden aksi anlalmadka; memur, hizmetli ve iilerin ilerini grrken meydana getirdikleri eserler zerindeki haklar bunlar altran veya tayin edenlerce kullanlr. Tzel kiilerin uzuvlar hakknda da bu kural uygulanr. Bir eserin yapmcs veya yaymcs, ancak eserin sahibi ile yapaca szlemeye gre mali haklar kullanabilir. Koruma artlarn tayan bir eserin, sahibine salad manevi ve mali (ekonomik) haklar unlardr: Manevi haklar: a) Eseri kamuya sunma hakk, b) Eser sahibi olarak tantlma hakk (adn belirtilmesi yetkisi),
194

c) Eserde deiiklik yaplmasn nleme hakk, d) Eserin aslna ulama hakk. Mali haklar: a) leme hakk, b) oaltma hakk, c) Yayma hakk, d) Temsil hakk, e) Yayn ve umuma iletim hakk, f) Pay ve takip hakk. Eser zerinde eser sahibine tannan mali haklar bir bakasna yazl bir szleme ile devredilebilecei gibi bu haklarn kullanm (lisans-ruhsat) hakk da bakasna braklabilir. Buna karlk manevi haklarn devri mmkn olmamakla birlikte, bunlarn kullanm bir bakasna braklabilir. Eser sahibinin haklarna bir tecavz olduunda, hak sahibi hukuk ve ceza davalar amaya yetkilidir. Tecavz hlinde 3 kat tazminat, 3 aydan 6 yla kadar hapis cezas, yksek miktarlarda para cezalar ve korsan rnlerin imhas gibi yaptrmlar ngrlmtr. Proje orta olan dernein alanlar tarafndan yaratlan eserin, proje yrtcs dernein Avrupa Komisyonu desteiyle yrtt proje almalar kapsamnda meydana getirilmi olmasnn, tek bana bu tzel kiinin eser sahibi olmasna yetmedii aktr. Eseri yaratan kii/kiiler proje orta olan dernein cretli alan ise ya da eser bu dernek tarafndan telif haklar konusunda hkm ieren bir szlemeye dayanarak bedel karl hazrlatlm ise, eser sahibi proje orta dernek demektir. Bu durumlarn dnda eser sahibi, FSEKnun 8. maddesi uyarnca, ynetmen, senaryo yazar, zgn mzik bestecisi ve diyalog yazarndan biri veya birkadr. Proje yrtcs dernein, FSEKnun 8. maddesi uyarnca, bu sanat rn zerinde eser sahibi sfatn kazanabilmesi ve srf bu retimin gereklemesi iin bir szleme ilikisi kurmu olmas gerekir. Bu szleme, bir hizmet, veklet ya da istisna szlemesi olabilir. Bu szlemelerde, kar tarafa eseri retme borcu ykleyen bir szleme ilikisinin kurulmas arttr.
195

Bu trden bir iliki yoksa, eser sahibi ile proje yrtcs dernek arasnda eserin manevi ve mali haklarnn devrine ilikin bir anlama bulunmaldr. Kanun, bu tr devir ilemlerine aslen iktisap sonucunu douran devir adn vermektedir (FSEK m. 48). Bu trden bir devir ileminin kapsad haklar, sre, yer, ierik olarak belirlenecei gibi, say ynnden snrl ya da snrsz, bedel bakmndan da karlkl ve karlksz olarak saptanabilir. Kanunun 52. maddesi gerei, mali haklar zerinde yaplacak szlemelerin yazl olarak yaplmas ve szlemede konu haklarn belirgin bir biimde gsterilmesi zorunludur. Genel olarak, proje yrtcs dernek ile Avrupa Komisyonu arasnda yaplan szlemede, dernein komisyon karsndaki konumunu dzenleyen maddelerin, proje yrtcs dernee sz konusu eser zerinde eser sahibi sfat kazandrmas ya da eserin manevi ve mali haklarna ilikin bir yetki salamas sz konusu deildir. Zira szlemeler, sadece onlar imzalayan ve kabul edenler arasnda geerli ve balaycdr. ki taraf arasnda ve salt onlarn irade aklamalaryla kurulmu bir szlemenin -bu szlemenin kurulmasna katlmayan- bir nc kiiyi balayabilmesi iin, taraflardan birine szleme kurma yetkisinin verilmesi ya da szlemenin sonradan usulne uygun olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Bir kimsenin, iradesi dnda, bir szlemede taraf olarak gsterilmesine veya bu szlemeyi zmnen (rtl olarak) kabul etmi saylmasna hukuken olanak bulunmamaktadr. Aksi durum, Borlar Hukukunun temel ilkelerine aka aykrlk tekil eder. Proje orta dernein, Avrupa Komisyonu desteiyle yrtlen projeye ilikin olarak Avrupa Komisyonu ile proje yrtcs dernek arasnda imzalanan szlemede taraf olarak yer almamas, sonradan bu szlemeye katlm ya da szlemeyi kabul etmemi olmas hlinde szlemeye bal kalaca dnlemeyecektir. Bu itibarla, proje yrtcs dernek ile eser sahibi -proje orta dernek ya da dier kiiler- arasnda eserin meydana getirilmesinden nce eser sahipliine ve eser zerindeki haklara dair bir szleme yaplmam ve eserin doumundan sonra da manevi ve mali haklara ilikin herhangi bir devir ileminde bulunulmam ise, proje yrtcs dernein eser zerinde hak iddia etmesinin ve proje orta dernekten talepte bulunmasnn mmkn olmad kansndayz.

196

95. Derneimize bir hayrsever tarafndan katl bir gayrimenkul balanmak isteniyor. Dernek mevzuat kapsamnda yaptmz aratrmalar sonucunda, ba kabul etmek ve gerekli ilemleri gerekletirmek iin genel kurul oluturulmas konusunda bir hkm bulamadk. Ancak, ilgili dernekler masas, bunun iin ayrca genel kurul toplants yaplmas gerektiini sylyor. Dorusu nedir? Ayrca, bu ban vasiyet yoluyla yaplmas durumunda deiik hkmler sz konusu olur mu?
Dernekler Kanununun 22. maddesinde derneklerin tanmaz mal edinmelerine dair koullar dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Dernekler genel kurullarnn yetki vermesi zerine ynetim kurulu kararyla tanmaz mal satn alabilir veya tanmaz mallarn satabilirler. Dernekler edindikleri tanmazlar, tapuya tescilinden itibaren bir ay iinde mlki amirlie bildirmekle ykmldrler. Sz konusu madde metninden de grlecei zere, kanun koyucu, tanmaz mal satn alnmas ve satlmas konularn dzenlemi, ba konusunda ise herhangi bir beyanda bulunmamtr. Kanaatimizce, bu maddede genel kurul iradesinin aranmasnn nedeni, gerek gayrimenkulun satn alnmas ve gerekse satlmas durumlarnda dernein ykmllk altnda braklyor olmasdr. Satn alma durumunda, dernein nakit paras kullanlacak, satma durumunda ise dernee ait bir mal baka bir kiiye devredilecektir. Dolaysyla da, her iki durumda da dernek ykmllk altna girmektedir. te, kanun koyucu, ykmllk getiren bu durumlarda derneklerin en yetkili organ olan genel kurullarnn iradesini aramtr. Ba durumunda ise, bunun koulsuz yaplmas hlinde, dernek tek tarafl bir kazanm iinde olmaktadr. Dolaysyla da, yukardaki dzenlemenin kyas yoluyla gayrimenkul bana uygulanamayaca kanaatindeyiz. Kanmzca, dernek tznde baka bir dzenleme bulunmasa dahi, ynetim kurulu, dernee yaplacak ba kabul etme yetkisine sahip olmaldr. Dolaysyla da, acil bir durum sz konusu ise, bizim size tavsiyemiz, ynetim kurulu kararyla bu ba kabul etmeniz ve tapuda sz konusu gayrimenkulu dernek zerine

197

kaydettirmenizdir. Ancak anlalan o ki, muhatap olduunuz idare, kanun maddesini kstlayc bir ekilde yorumlamaktadr. Bu nedenle de, siz bu ilemi yaptktan sonra dernek hakknda ilgili yasa maddesine muhalefet gerekesiyle dava almas kuvvetle muhtemeldir. Pratik olarak belirtmek icap ederse, eer vakit varsa, genel kurulda gayrimenkul edinme konusunda ynetim kurulunun yetkilendirilmesi, karlaacanz brokratik engelleri en aza indirgeyecektir. Gayrimenkul bann lme bal bir tasarrufla yaplmas durumunda da ayn hkmler sz konusudur. Ayrca, Dernekler Ynetmeliinin 93. maddesi uyarnca, derneklerin, edindikleri tanmazlar, tapuya tescilinden itibaren otuz gn iinde tanmaz mal bildirimi formu doldurulmak suretiyle, mlki idare amirliine bildirmelerinin zorunlu olduunu da ek bir bilgi olarak belirtmek isteriz.

96. Gemi yllara ilikin aidat borlarnn tahsil edilebilmesi iin, dernek ynetim kurullar karar alarak aidat miktarn gemie ynelik olarak drebilir mi? Birikmi aidat alacaklarn silebilir mi?
Dernekler Kanununun 4. maddesine gre, yelerin deyecekleri giri ve yllk aidat miktarnn belirlenme ekli tzkte dzenlenmek zorundadr. Ynetim kurulu yetkilerinin de tzkte yer almas mecburidir. Yine, Medeni Kanunun 70. maddesine gre, yelerin denti verme borcu tzkte dzenlenir. Tzkte dzenleme yoksa, yeler dentilere eit olarak katlrlar. Onursal yeler aidat vermek zorunda deildir. Eer tzkte aidat miktar belirtilmemise ve tzkle ynetim kuruluna bu miktar belirleme yetkisi verilmemise, aidat miktarn deitirmek iin genel kurulu toplamak gerekir. Bu durumda, genel kurulun aidat miktarnn drlmesine karar vermesi ve tz bu ynde deitirmesi gerekir. Yine, genel kurulun gemi dnem aidat borlarnn silinmesine karar vermesi gerekir (bkz. Medeni Kanun madde 80 -Genel Kurul dernein dier bir organna verilmemi olan ileri grr- ve madde 85 Ynetim Kurulunun yetkileri).
198

Tzkte aidat miktar belirtilmemi ve bu miktarn ynetim kurulunca saptanabilecei sylenmise, o zaman ynetim kurulu Medeni Kanunun 85. maddesi uyarnca tzn verdii yetkiyi kullanarak yelik aidatn drebilir.

97. Dernekte bulunan dernek yneticilerine ait ahsi eyalarn demirba defterine kaydedilmesi zorunlu mudur?
Dernekler Ynetmeliinin 32. maddesi tutulacak defterleri dzenlemitir. Bu maddeye gre, dernee ait demirbalarn edinme tarihi ve ekli ile kullanldklar veya verildikleri yerler ve kullanm srelerini dolduranlarn kayttan drlmesi demirba defterine ilenir. Bu nedenle, dernee ait olmayan, dernek yneticilerine ait kiisel eyalarn dernein demirba defterine kayd olanakszdr. Ancak, bu eyalar, dernein srekli kullanmna tahsis edileceklerse, o zaman bu eyalar dernee balamanz gerekecektir. Veya dernek sizden bu eyalar satn ald takdirde dernein demirba defterine kayt yaptrmanz olanakl hle gelecektir. Ancak, kiisel eyalarnzn bir listesini yaparak dernek ynetim kurulu kararyla ya da sayman yenin imzasyla kayt altna almanz, dernekle aranzda gelecek dnemde ortaya kabilecek karklk ve ihtilaflara engel olabilir.

199

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

ALIMA, ALITIRMA LKLER

BLM IX

98. Dernekler Kanununa gre bir dernekte cretli personel istihdam ettirmenin artlar nelerdir? Ynetim kurulu yeleri ile normal yeler arasnda bu konuda bir fark var mdr?
5253 sayl Dernekler Kanununun 13. maddesinde dernek grevlileri ve cretleri hususu dzenlenmitir. Bu madde uyarnca: ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla (*) dernek hizmetleri gnlller veya ynetim kurulu karar ile greve balatlan cretliler araclyla yrtlr. Dernek ynetim ve denetim kurullarnn kamu grevlisi olmayan bakan ve yelerine cret verilebilir. Verilecek cret ile her trl denek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Ynetim ve denetim kurulu yeleri dndaki yelere cret, huzur hakk veya baka bir ad altnda herhangi bir karlk denemez. Dernek hizmetleri iin grevlendirilecek yelere verilecek gndelik ve yolluk miktarlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Madde metnindeki (*) ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, esas hakknda karar verilinceye kadar, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resm Gazetede yaymlanan, Anayasa Mahkemesinin 29.12.2004 gn ve E.2004/108 K.2004/15 sayl karar ile yrrlnn durdurulmasna karar verilmitir. Ancak, yrrl durdurulan bu hususta henz yeni bir dzenleme yaplmamtr. Mevcut yasal dzenlemeler karsnda, ye says snrlamas olmakszn, derneklerin ynetim kurulu karar ile cretli bir personel istihdam etmesinde hukuki bir engel bulunmamaktadr. Hizmet ilikisi tesis etme konusundaki karar ynetim kuruluna aittir. Dernek tzel kiilii, iveren sfatyla, istihdam etmek istedii bir kii ile hizmet szlemesi yapabilir. Bir hizmet szlemesi yapld takdirde, dernek gerek Kanunu gerekse Sosyal Sigortalar Kanunu hkmleri uyarnca, zerine den yasal sorumluluklar yerine getirmek zorundadr.

203

Dernekler Kanununun 13. maddesinde, cret denmesi hususunda dernek ynetim ve denetim kurulu yeleri ile genel yeler arasnda farkl bir dzenleme mevcuttur. Ynetim kurulu ya da denetim kurulu bakan ve yelerine, ifa ettikleri ynetsel ve denetsel hizmetler iin cret denmesi mmkndr. rnein, bir ynetim kurulu bakannn, sadece dernekte bakanlk yapt iin cret almasnda hukuki bir engel bulunmamaktadr. Ancak, ynetim ya da denetim kurulu yesi bir kamu grevlisi ise, bu kiinin yerine getirdii ynetim ya da denetim faaliyeti iin kendisine cret denmesi Dernekler Kanununun 13. maddesi gereince yasaklanmtr. Ynetim ve denetim kurulu bakan ve yelerine, yerine getirdikleri ynetim ve denetim faaliyetleri nedeniyle denecek cret ile her trl denek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Ynetim ve denetim kurulu yeleri dndaki yelere, sadece dernee ye olmalar dolaysyla cret, huzur hakk veya bakaca bir ad altnda herhangi bir karlk denemez. rnein; ihtiyari organlardan olan disiplin kurulu yelii grevinin cret karlnda yrtlmesi ya da dernein alaca bir kararla her yesine, salt ye olmas karlnda, belli bir cret demesi ya da baka bir adla deme yapmas mmkn deildir. yelerin belli bir hizmet iin grevlendirilmesi durumunda (rn. ehir dnda bir toplantya katlm) bu yelere denecek yolluk ve gndelik miktar genel kurul tarafndan belirlenecektir. Ancak, bir dernek yesinin, dernekte hizmet szlemesiyle almasnda bir engel bulunmamaktadr. Dernek yesi bir kii, ynetim kurulu ve denetim kurulu yesi dhil olmak zere, dernein cret karlnda bir hizmetini grp, ayn anda da dernek yesi olabilir. Bylesi bir durumda hukuka aykr bir yn bulunmamaktadr. Burada dikkat edilmesi gereken konu, cret denmesinin ancak bir hizmet karlnda yaplmasnn mmkn olduudur. Dernek ynetim kurulu kararyla, bir dernek yesine hizmeti karlnda deme yaplabilecektir.

204

99. Derneklerde, hizmet ilikisi bakmndan belli bir maa karl alma ile bir projede grev alarak o projeden maa alma arasnda hukuki adan bir fark var mdr?
Derneklerin, tzklerinde belirtilen faaliyet ve alma konularnda projeler yrtmesi mmkndr. Bu projeler, dernek dndaki kurum ve kurulularla ortak olarak yrtlebilir. Yine, bu projelerin mali destei, yurt ii ya da yurt dndaki bir kurulutan salanabilir. Dernekler mevzuatnda yaplan deiikliklerle, mevzuatta belirtilen bildirim usullerine uymak kouluyla, derneklerin yurt dndan mali yardm almalarnda hukuki bir engel bulunmamaktadr. Uygulamada dernein mali destek ald kurum ve kurulular ile dernek arasnda mali fonun kullanmna dair bir szleme dzenlenmektedir. Projenin yrtm iin, fon veren kuruluun proje kapsamnda istihdam edilmesini ngrd personelin cret ve bu cretin denme ekilleri, proje szlemelerinde hkm altna alnmaktadr. rnein; bir projede, proje mdr olarak istihdam edilecek kiinin, daimi zamanl olarak almas projede ngrlmse, bu kiiyle dernek arasnda tam zamanl bir hizmet szlemesi yaplmas gerekecektir. Projede bu hizmet karlnda belirtilen brt tutar, bu kiiye denecek brt crettir. Dernein, proje mdrnn istihdam konusunda ulusal vergi mevzuat ve sosyal sigortalar mevzuat asndan ykmllklerini yerine getirmesi arttr. Projelerde grlecek hizmetlerin dernek yeleri tarafndan cret karlnda yerine getirilmesinde ve bu ilerde dernek ynetici ve yelerinin altrlmalar konusunda yasal bir kstlama yoktur. Ancak, uygulamada, proje foncusu kurulularn bazlarnn, dernek yneticilerinin projelerde istihdam edilmemeleri konusunda szlemelere hkm koyduu grlmektedir. ayet, dernek ile proje foncusu kurulu arasnda bu ekilde szleme ile getirilmi kstlayc bir hkm mevcut deilse; dernek yneticisi, deneti ve dier yelerin iin niteliine ve zelliklerine gre projelerde cret karlnda hizmet grmeleri mmkndr. Dernekler Kanununda 13. maddeye aykr uygulamalarn yaptrm kanunda ak bir ekilde belirtilmemitir. Ancak, Dernekler Kanununun 32/f maddesi uyarnca, her ne suretle olursa olsun kendisine tevdi olunan dernee ait para veya para hkmnde-

205

ki evrak, senet veya sair mallar kendisinin veya bakasnn menfaatine olarak sarf veya istihlk veya rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkr, tahrif veya tayir eden ynetim kurulu bakan ve yeleri veya denetiler ile dernein dier personeli fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde, alt aydan iki yla kadar hapis ve be yz milyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr hkmnn 13. maddeye aykrlk tekil edecek ekilde uygulanmas sz konusu olabilecektir.

100. Kilise dernei olarak kilise nderine veya hizmet eden birine cret deyebilir miyiz?
Dernekler Kanununun 13. maddesinde dernek grevlileri ve grevlilere denecek cret konusu hkm altna alnmtr. Madde 13- ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla (*) dernek hizmetleri gnlller veya ynetim kurulu karar ile greve balatlan cretliler araclyla yrtlr. (*) Madde 13n 1. fkrasnda yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanan, Anayasa Mahkemesinin 29.12.2004 gn ve E.2004/108 - K.2004/15 sayl karar ile yrrlnn durdurulmasna karar verilmitir. Dernek ynetim ve denetim kurullarnn kamu grevlisi olmayan bakan ve yelerine cret verilebilir. Verilecek cret ile her trl denek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Ynetim ve denetim kurulu yeleri dndaki yelere cret, huzur hakk veya baka bir ad altnda herhangi bir karlk denemez. Dernek hizmetleri iin grevlendirilecek yelere verilecek gndelik ve yolluk miktarlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Anayasa Mahkemesi tarafndan verilen yrtmenin durdurulmas karar nedeniyle, derneklerin cretli alan istihdam etmesi asndan kanunda yer alan, ye says

206

snrlamas kalkmtr. Mevcut duruma gre ye says ne olursa olsun, bir dernein cret karlnda bir kiiyi istihdam etmesinde hukuki bir engel bulunmamaktadr. Kald ki, dernein alma alan ve faaliyetlerinin hkm altna alnd Dernek Tznn 3. maddesinin (h) bendi aadaki gibidir: Gerekli grdnde -Kilise nderi, vaiz vb. dinsel grevlileri ve her trl alan istihdam etmek ve bu kiilere grevleri iin gerekli eitimi salayabilmek Gerek kanun gerekse tzk asndan kilise nderine veya dernee hizmet eden birine cret denmesi mmkndr.

101. Krsal kalknma projelerinde koordinatr olarak grev alacak kimseler (tarm danmanlar) almalar sresince hangi statde deerlendirilecektir? Bu almalar karlnda hak kazanacaklar hizmet bedellerinin nitelii nedir? Bu bedellerin tahsilinde ve belgelendirilmesinde hangi yntem izlenmelidir?
Tarm ve Kyileri Bakanl Tekilatlanma ve Destekleme Genel Mdrl bnyesinde yrtlen Ky-Mer projesi kapsamnda tarm danmanlar, idari ynden l Proje Kuruluna, mali ynden ise szlemeyi imzalayan l zel dare Mdrl ya da Kylere Hizmet Gtrme Birliine kar sorumludur. Krsal kalknma projelerinde grev alacak koordinatrlerin baml alan statsnde olmas zorunluluu bulunmamaktadr. Tarm danmannn proje kapsamndaki almalar serbest meslek faaliyeti olarak yrtlecektir. Ayrca, tarm danmanlar ile hizmet alcs resm kurumlar arasnda dzenlenen szlemelerde, bu kiilerin tarm danmanl dnda bakaca bir grev stlenemeyeceine ve tm mesailerini szleme konusu hizmete zglemek zorunda olacana dair kstlayc bir hkm ya da cezai art bulunmamas hlinde, baka projeler kapsamnda grevler stlenmelerinde de bir saknca olmayacaktr. Szlemelerde anlan trde bir kstlama veya cezai art kayd varsa, ileride hukuki

207

uyumazlk yaanmasnn nlenmesi asndan ilgili kurumdan izin-muvafakat alnmasnda yarar bulunmaktadr. Proje kapsamnda stlenilen grevlere ait hizmet bedelleri de, resm kurumlara verilen hizmetlerde olduu gibi, proje yrtcs sivil toplum kuruluuna ynelik olarak dzenlenecek serbest meslek makbuzu ile belgelendirilecektir.

102. i statsndeki bir kimsenin ayn zamanda baka bir ite almas mmkn mdr? Avrupa Birlii projelerinde grev stlenmesi ve hizmetleri karlnda da cret almas olanakl mdr? Bu ekilde yaplacak almalarn yasal bir sakncas var mdr?
4857 sayl Kanununa gre baml alan nitelii tayan bir kimsenin, ayn anda birden ok i yerinde sosyal sigorta kaydnn bulunmas mmkndr. Bu durumda, iinin SSK primleri her iveren tarafndan ayr ayr yatrlabilir. Bir kimse otuz gnden fazla sigortal olarak alamayacana gre ii, Sosyal Sigortalar Kurumuna bavuruda bulunarak iverenlerden biri tarafndan yatrlan primlerden kendi payna den ksm, yani iverence kaynakta kesilen SSK primi ii payn talep edebilir. kinci bir yol da SSK primlerinin iverenlerden biri tarafndan tam olarak yatrlmas ve dier iverenin cretten prim kesintisi yapmakszn sadece gelir vergisi ve damga vergisi yapmak suretiyle iiye cret demesinde bulunmasdr. Ancak, bu yol ierdii riskler nedeniyle iverenlerce tercih edilmemektedir. Zira bu durumda, rnein iinin bir i kazasna maruz kalmas hlinde, SSK ile mali ve cezai ihtilaflar yaanmas olasl doabilmektedir. Bir baka yol ise, aylk alma sresinin iverenler arasnda blnmesi, rnein otuz gnlk almann on be gnnn blok hlinde ya da paral olarak bir iveren yannda, dier ksmn ise dier iveren yannda yapldnn kayt altna alnmas ve kuruma bu ekilde bildirimde bulunulmasdr. Bu yol ise, iverenlerin rzasnn alnmas ve iverenler arasnda koordinasyonun salanmas, gelir vergisi kmlatif toplamlarnn ve dilimlerinin belirlenmesi gibi konularda glkler iermektedir.
208

Sonu olarak, uygulanabilirlik asndan birinci yolun daha uygun olaca dnlmektedir. Projeyi yrtecek sivil toplum kuruluu tarafndan SSK nezdinde alm ya da alacak dosya kapsamnda sosyal sigorta ilemleri yaplabilecektir. zetlersek, bu ekilde almann nnde yasal bir engel bulunmamakla beraber, ii ile iveren arasndaki iliki asndan sorunlarn domas mmkndr. Bu nedenle, nemle zerinde durulmas gereken nokta, hlihazrdaki iverenden iisinin ayn zamanda baka bir i yerinde almas konusunda yazl muvafakatinin alnmas zorunluluudur. Zira aksi durumda, iverenin, iinin sadakat borcuna aykr hareket ettiini vs. ileri srerek hizmet akdini hakl nedenle tazminatsz olarak feshetme yoluna gitmesi ihtimali bulunmaktadr.

103. Gndelik cretle altrlacak kiilerin yasal konumu nedir? cretleri ne ekilde denecek ve Sosyal Sigortalar Kanunu bakmndan statleri ne olacaktr? Gndelik cretle ii altrlmas hlinde, Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirimde bulunma ve prim deme zorunluluu var mdr?
Sorunuzda, gndeliki olarak alacak kimselerin hangi sreyle, hangi sklkta ve hangi ilerde altrlaca hususlarnda bilgi verilmemitir. Ancak, gndelik cret karlnda alanlar ile aylk cret alanlar arasnda Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirim ve prim deme ykmll bakmndan esasen bir fark bulunmamaktadr. rnein, gndelikinin temizlik ilerinde alaca var sayldnda; Kii bir irket bnyesinde alyor ise, sigortayla ilgili sorumluluk iveren irkete ait olacandan proje yrtcsnn herhangi bir sorumluluu bulunmayacaktr. Kii dzenli olarak haftann bir ya da birka gn alacaksa, almalar iin puantaj dzenlenip iinin imzas alnmaldr. lk alma gn iin Sosyal Sigortalar Kurumuna ie giri bildiriminde bulunulduktan sonra bir ayn sonunda, o ay ka gn almsa, sreler toplanarak kuruma prim bildirgesi verilebilir. Puantaj kaytlar, prim bildirgelerine dayanak oluturacandan Sosyal Sigortalar Kanunu ile ilgili sorun yaanmasnn da nne geilmesi salanabilir. Bu yolun izlen209

mesinde ileride haksz tazminat talepleriyle karlamamak asndan, ii ile yazl ekilde belirli sreli i szlemesi dzenlenip imza altna alnmaldr. Gndelikle alma, belirlenmi gnlerde, periyotlarla ve sreklilik arz edecek ekilde yaplmayacaksa, yani arzi ekilde ya da bir kerelik olacak ise ve kii vergi mkellefi ise, gndelikle alacak kiiye gider pusulas karlnda deme yaplabilecektir. alacak kiinin herhangi bir sosyal gvenlik kayd bulunmuyorsa, alma bir gnlk dahi olsa, Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirimde bulunulmal ve primleri denmelidir.

104. Dernek veya vakf projelerinde yer almak isteyen gnlller iin uygulanacak gnlllk yasal mevzuat var mdr?
Dernek veya vakflarn yrtecei projelerde yer almak isteyen gnlller ile ilgili olarak Trk hukuk sisteminde zel bir hkm bulunmamaktadr. Derneklere yelik ve onursal yelik hususlar Trk Medeni Kanununun 63. ve devam maddelerinde dzenlenmitir. Dernek tarafndan yrtlecek projelerde, ynetim kurulu kararyla dernek yelerinin, yeler dnda bir nc kiinin cret karl ya da cret almakszn yer almas mmkndr. Vakflarn yrtt projelerde, vakflara yeliin sz konusu olmad koullarda grev alacak kiilerin ye dnda nc kiiler olaca aktr. ayet, projede ngrlen bir cret karlnda bu hizmet grlmekteyse, grlen i, projede belirtilerek, alma ilikisinin niteliine gre bir hizmet ya da i grme akdi olarak adlandrlabilir. Ve alma biimi bir szlemeyle tanmlanp projede ngrlen cret ilgilisine denir. ayet, bu hizmet bir cret karlnda grlmyorsa, bu durumda, ii grmek isteyen kiinin gnll olarak, yani hibir cret almakszn bu hizmeti ifa etmesinde herhangi bir engel bulunmamaktadr. Bu konuda gnll hizmet gren bu kiiyle dernek arasnda gnllk esasna dayanarak i grdne dair bir szlemenin yaplmas mmkndr. Ayrca, proje kapsamnda bu kiinin gnll olarak i greceine dair bir ynetim kurulu karar alnmas, ilemlerin yrtm asndan faydal olabilecektir.
210

105. Dernekte Ahska Trk olan bir kii altrlmak istendiinde dernek tarafndan izlemesi gereken yasal yollar nelerdir?
altrmak istediiniz kii Ahska Trk olup, ncelikle bu kiinin, 3885 sayl Ahska Trklerinin Trkiyeye Kabul ve skanna Dair Kanun uyarnca TC vatandaln kazanp kazanmadna bakmak gerekir. lgili kanunun 6. maddesine gre; Gerek Trkiyede iskan edilecek ve gerekse Trkiye dnda, eski Sovyetler hudutlar dahilinde halen bulunduklar yeni devletlerde kalacak Ahska Trklerinden Bakanlar Kurulunca tespit edileceklere ifte vatandalk stats salanr. Bu maddeye gre kii, ifte vatandalk hakk kazanm ise, derneinizde almak iin herhangi bir TC vatandandan farkl bir prosedre uymak zorunda deildir. ayet, Ahska Trk olan bu kii TC vatandaln kazanamam ise, bu durumda almak iin uymak zorunda olduu yasal prosedr, 2527 sayl Trk Soylu Yabanclarn Trkiyede Meslek ve Sanatlarn Serbeste Yapabilmelerine, Kamu, zel Kurulu veya yerlerinde altrlabilmelerine likin Kanun ile bu kanuna istinaden yaymlanm 17928 sayl ayn isimli ynetmelikte dzenlenmitir. Bu ynetmeliin ilgili maddeleri aadadr: Madde 4 (zin in Bavurma) Bu Ynetmelik uyarnca, kamu ve zel kurum, kurulu ve iyerlerinde almasna veya meslek ve sanatn serbeste yapmasna izin verilebilmesi iin, oturulan yer mlki idare amirliine (illerde valilik, ilelerde kaymakamlk) bir dileke ile bavurulmas ve bu dilekeye nc maddede gsterilen belgelerden gerekli olanlarn eklenmi olmas arttr. Dilekede yaplacak i aka belirtilir. llerde Emniyet Mdrlkleri, lelerde Emniyet Amirlikleri veya Emniyet Komiserliklerince, varsa eksiklikler tamamlattrldktan sonra, emniyet noktasndan da ilgilinin durumu incelenir ve hazrlanan dosya Valilik grn belirten bir yaz ile ileri Bakanlna gnderilir.

211

Madde 3 (zin Verilebilme artlar) Bu Ynetmelik uyarnca kanunlarda Trk vatandalarnn yapabilecei belirtilen veya Trk vatanda olma art aranan meslek, sanat ve ilerde Trk soylu yabanclarn alma veya altrlabilmelerine izin verilebilmesi iin: 1) ileri Bakanlnca kendilerine ikamet izni verilmi olmak, 2) Belirli meslek ve sanatlar iin, zel kanunlarda aranan nitelikleri tadn yetkili Trk makamlarndan alaca belgelerle kantlam olmak, 3) Eitim durumunu gsteren yabanc okul veya fakltelerden verilmi diplomalarnn denkliini Milli Eitim Bakanlna onaylatm bulunmak, 4) O meslei yapmasnda gvenlik asndan herhangi bir saknca bulunmamak ve durumu Bakanlar Kurulunca tespit edilmi esaslara uygun olmak, 5) Yabanclar iin alacak zel ktklerde nfus kaytlarn tesis ettirdiini belgelendirmek, 6) Mesleki kurululara kaytl olmann zorunlu bulunmas halinde yeliini belgelendirmek, 7) Yabanc lkelerden alnm kalfalk, ustalk veya dengi belgelerin raklk Kurulunun gr alnarak denkliine Milli Eitim Bakanlnca karar verilmi olmak arttr. Madde 6 (zin Verilmesi) ileri Bakanl Emniyet Genel Mdrlnde dosya incelenir, varsa eksiklikleri tamamlattrlr. Dileri ve ilgili Bakanlklarn da gr alndktan sonra izin dilei hakknda karar verilir. Dilein olumlu karlanmas halinde alma izni verilerek, ilgili yerlere bildirilir. Bu prosedr sonucu alma izni alan Trk soylu yabancnn, personel, sosyal gvenlik, alma, altrma, cret, vergi, izin, sosyal haklar, salk kurulularnda tedavi ve i yeri statlerine ilikin dier konularda, ayn ilerde alan Trk vatandalarna uygulanan mevzuat hkmlerine tabi olduu, bu kiilerin Trk vatanda olmamalar nedeniyle yukarda belirtilen konularda ynetmeliin 10. maddesi uyarnca farkl bir ileme tabi tutulamayaca unutulmamaldr.

212

106. REC Trkiye12 kapsamnda yrtlen proje erevesinde alanlar iin sigorta talep edilmiyor, sadece bir szleme yaplmas isteniyor; ancak nasl bir szleme yaplmas istendii de tam olarak bize aktarlmad. Stopaj deyecek miyiz? Sigorta yaptracak myz?
Nasl bir szleme yaplaca Trk i hukuk sistemine gre belirlenecektir. Buna gre nnzde iki alternatif bulunmaktadr. Bunlardan bir tanesi alanlarla bir hizmet szlemesi yapmak, dieri ise istisna akdi ile onlar altrmaktr. 506 sayl Kanunun13 2. maddesi hkmne gre, bir hizmet akdine dayanarak bir veya birka iveren tarafndan altrlanlar bu kanuna gre sigortal saylrlar. Hizmet akdinin unsurlar; hizmetin belirli veya belirli olmayan bir zaman iinde grlmesi, hizmet akdinin konusu olan edimin iverene ait i yerinde yerine getirilmesi, edimin ifasnda iverenin denetim ve gzetimi altnda bulunulmas, edimin cret karlnda yaplmas ve cretin zaman esas zerinden saptanmasdr. stisna akdinde ise, bir eserin cret karlnda yaratlmas sz konusudur; cretin tespitinde eser gz nnde tutulur. sahibinin talimat verme yetkisi elde edilecek sonu iindir. Halbuki, hizmet akdinde emir ve talimat yetkisi, iinin alma yerinin, ie balay ve sona eri saatinin iverence tespiti biimindedir. Yani, hizmet akdine gre i gren ii, iini
12 Orta ve Dou Avrupa in Blgesel evre Merkezi (REC), 1990 ylnda Amerika Birleik Devletleri, Avrupa Komisyonu ve Macaristan tarafndan kurulmu bamsz uluslararas bir kurulutur. Bugn, tarafsz ve kr amac gtmeyen bir kurulu olarak alan RECin hukuki temeli, 28 lkenin hkmetleri ve Avrupa Komisyonu tarafndan imzalanm bir tze dayanmaktadr. REC, srdrlebilir kalknmann eitli alanlarnda alarak, paydalara evre politikalar, biyoeitlilik, iklim deiiklii, yenilenebilir enerji, evresel bilgi ve atk ynetimi gibi konularda etkin zmler retmeleri iin destek vermektedir. RECin en yeni lkesi 27 Mays 2004 tarihinde Ankarada resm olarak faaliyete gemitir. REC Trkiyesinin hukuki temeli, REC Szlemesi ve REC ile Trkiye Cumhuriyeti arasnda imzalanan kili Anlamaya dayanmaktadr. REC Trkiyenin kuruluu 2004te TBMM tarafndan da onaylanmtr. REC Trkiye amacn, RECin misyonuyla uyumlu olarak, hkmetler, sivil toplum kurulular, zel sektr ve dier evresel paydalarn arasnda i birliini destekleyerek ve serbest bilgi deiimi ile evresel karar alma srelerine kamu itirakini salayarak Trkiyenin evre sorunlarn zmesine yardmc olmak biiminde aklamaktadr. (Ayrntl bilgi iin www.rec.org.tr) 13 506 sayl Soysal Sigortalar Kanunu, 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu ile yrrlkten kaldrlacaktr. Aslnda bu deiiklik 5510 sayl yeni kanunun 16 Haziran 2006 tarihinde yaynlanmasyla hayata geirilmek istendiyse de Anayasa Mahkemesinin 15 Aralk 2006 tarihinde kanunun baz maddelerinin iptali ynnde verdii karar zerine yrrlk tarihi nce 1 Temmuz 2007ye ertelenmitir. Daha sonra da 5655 sayl Kanun ile yeni kanunun yrrl 1 Ocak 2008 tarihine ertelenmitir. Buna gre kitabmz baskya verildii tarihte geerli olan kanun 506 sayl Kanundur. 1 Ocak 2008den sonraysa okurun, TC Sosyal Gvenlik Kurumunun resm web sayfas olan www.ssk.gov.tr adresinden kanunun son durumunu kontrol etmesi gerekecektir.

213

iverene baml olarak grrken, istisna akdinde ise bir btn tekil eden belli bir emek sonucunun belli bir ivaz karlnda yerine getirilmesi sz konusudur. Trk hukuk mevzuatna gre, hizmet akdiyle alanlar sigortal saylrlar, bu kiilerin iveren tarafndan Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir. Hizmet akdiyle alan kiiler bakmndan sigortallk, ie alnp iba yapmayla kendiliinden balar; bu durumda, SSKya bir bildirimde bulunulmam bile olsa, iveren geriye doru olarak primleri demek mecburiyetindedir. stisna szlemesine uygulamada eitli isimler verilmektedir (rn. danmanlk). Ksacas, sigorta yaptrp yaptrmayacanz projede alanlarla nasl bir szleme yapacanza baldr. Belli bir iin/eserin belli bir zamanda meydana getirilmesi ve bunun karlnda belli bir cretin denmesi eklinde bir istisna szlemesi yaplr ise, bu kiiler ii vasfna sahip olmayacandan sigorta yaplmas gerekli olmayacaktr. Ancak, bir hizmet akdi yaplm ise, yani sz konusu kii hukuki olarak ii olarak altrlyorsa, sigorta yaptrlmas zorunludur.

214

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

DEFTERLER VE BELGELER

BLM X

107. Derneklerin tutmalar gereken defterler nelerdir?

Dernekler Ynetmeliinin 32. maddesine gre, dernekler aada yazl olan defterleri tutarlar: a) letme hesab esasnda tutulacak defterlerden 1) Karar Defteri 2) ye Kayt Defteri 3) Evrak Kayt Defteri 4) Demirba Defteri 5) letme Hesab Defteri 6) Alnd Belgesi Kayt Defteri b) Bilano esasnda tutulacak defterler 1) (a) bendinin 1, 2, 3 ve 6. alt bentlerinde kaytl defterleri bilano esasnda defter tutan dernekler de tutarlar. 2) Yevmiye Defteri, Byk Defter ve Envanteri

108. Bir dernein karar defteri ve iletme defterinin notere tasdik ettirilmeden kullanlmas hukuki bir sorun yaratr m? Notere tasdik ettirilmeyen defteri kullanmann cezai bir yaptrm var m?
Dernekler Kanununun 11. maddesinde derneklerin tutmas zorunlu defterler saylmtr. 11. maddede dernekler tarafndan tutulacak defter ve kaytlarla ilgili usul ve esaslarn ynetmelikte dzenlenecei belirtilmektedir. Ayn maddeye gre, bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onayl olmas zorunludur. Dernekler Ynetmeliinin 32. maddesinin son fkrasnda, bu maddede saylan ve derneklerce tutulmas mecburi olan defterlerin, dernekler biriminden veya noterden onayl olmas zorunluluu belirtilmektedir. Dernek defterleri, notere onaylatmak yerine dernekler il mdrlne de tasdik ettirilebilir. Defterler, noter yerine dernekler il mdrlne tasdik ettirilmise, cezai bir yaptrm sz konusu olmaz.

217

Ceza hkmlerini dzenleyen Dernekler Kanununun 32. maddenin (d) fkrasna gre, dernee ait tutulmas gereken defter veya kaytlar tutmayan dernek yneticileri, be yz milyon lira idari para cezas ile cezalandrlr. 32. maddenin son fkrasnda, dernek defterlerinin noter veya il dernekler mdrlnce onay zorunlu klndndan, noter ya da il dernekler mdrlne onaylatlmayan defterler, usulne uygun tutulmam olacandan ayn yaptrma tabi olacaktr.

109. Dernek karar defterinin kaybolmas durumunda hukuken yaplmas gerekenler nelerdir? Mevzuatta, karar defterinin kaybedilmesiyle ilgili cezai bir yaptrm ngrlm mdr?
Dernekler Kanununun 11. maddesinde, dernekler tarafndan tutulacak defter ve kaytlarla ilgili usul ve esaslarn ynetmelikte dzenlenecei belirtilmi ve bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onayl olmasnn zorunlu olduu hkm altna alnmtr. Dernekler Ynetmeliinin 32. maddesinde ise, derneklerin tutmas gereken defterler ve usulleri ayrntl olarak dzenlenmitir. Dernek tarafndan tutulmas zorunlu defterlerden biri de karar defteridir. Ynetim kurulu kararlar, tarih ve numara srasyla dernek karar defterine yazlr ve kararlarn alt, toplantya katlan yelerce imzalanr. Kanuna ek olarak, ynetmelikte de tutulmas mecburi olan dernek defterlerinin, dernekler biriminden veya noterden onayl olmas zorunluluu tekrarlanmtr. Dernekler Kanununun 32. maddesinde, Dernekler Kanununa aykr davranlarda uygulanacak cezalar belirtilmitir. Kanunun 32/d maddesi uyarnca, dernee ait tutulmas gereken defter veya kaytlar tutmayan dernek yneticileri be yz milyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. Ayrca, 32/f maddesi gereince, her ne suretle olursa olsun kendisine tevdi olunan dernee ait para veya para hkmndeki evrak, senet veya sair mallar kendisinin veya bakasnn menfaatine olarak sarf veya istihlk veya rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkr, tahrif veya tayir eden ynetim kurulu bakan ve yeleri veya denetiler ile dernein dier personeli fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde,

218

alt aydan iki yla kadar hapis ve be yz milyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. Dernekler Kanununun 32. maddesinde geen dernek yneticileri ibaresi, ayn kanunun 33. maddesi gereince dernek ynetim kurulu bakann ifade etmektedir. Mevzuatta tutulmas zorunlu olan defterlerin kaybedilmesi hli, zel olarak dzenlenmi deildir. Uygulamada, dernek defterlerinin kaybedildiine dair, yazl olarak dernekler il mdrlne yaplacak bavurunun ardndan, dernekler il mdrl konuyla ilgili ile kaymakamlklarna kayp durumunu bildirmektedir. Ve durumu cezai soruturma iin Cumhuriyet Basavclna iletmektedir. Yaplacak kayp bavurusu ile birlikte Savclk soruturmas sonucu ya da ilgili kaymakamlk yaz neticeleri beklenilmeksizin yeni bir karar defteri, dernekler il mdrlnce onaylanarak ilgili dernein kullanmna verilmektedir. Dernekler il mdrl tarafndan defterlerin kaybedilmesine dair durumun cumhuriyet savclna yazyla bildirilmesinden sonra, savclk tarafndan Dernekler Kanununun ilgili cezai hkmlerine gre soruturma yrtlmektedir. Bu soruturmada, defterlerin kaybedilmesi olaynda, ilgili kiilerin bir kasti davran ya da ihmali olup olmadna baklmaktadr. ayet, ilgililerin herhangi bir kasti davran ya da ihmali olmakszn, bir mcbir sebep nedeniyle defterlerin kayb sz konusuysa veya somut olayn kendi zelliklerine gre bu durum ayr ayr deerlendirilmek suretiyle ya soruturma yaplmasna yer olmadna ilikin bir karar verilecek ya da konuyla ilgili cezai takibat balatlacaktr. rnek vermek gerekirse; dernek binasnda gerekleen bir hrszlk neticesinde dernek defterlerinin alnm olmas hlinde, ilgili karakola bavurularak zayi durumunun bir tutanakla tespiti yaplmsa, burada dernek yneticilerinin herhangi bir kusuru ya da ihmalinin olmad tutanakla belgelenmi olduundan, savclk tarafndan balatlacak bir cezai soruturmann dernek lehine sonulanaca aktr. Bu tip olaylarda dikkat edilmesi gereken husus, kayp, alnt, sel, yangn gibi defterin zayiine sebep olan olayn, olay olduu anda vakit geirilmeksizin resm mercilere intikal ettirilerek tutanakla kayt altna alnm olmasdr.

219

110. Dernek olarak kr getirici herhangi bir faaliyette bulunulmamasna ramen dernek defterlerinin muhasebeci tarafndan tutulmas zorunlu mudur?
Dernekler Kanununun 11. maddesine gre, dernekler tarafndan tutulacak defter ve kaytlarla ilgili usul ve esaslar, Dernekler Ynetmeliinde dzenlenir ve bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onayl olmas zorunludur. Dernekler Ynetmeliinin 32. maddesinde, derneklerin tutmas gereken defterler ayrntl olarak belirtilmitir. Karar defteri, demirba defteri gibi dernek idari ileyii dndaki mali ilere dair yevmiye defteri, byk defter ve envanter defterlerinin tutulma usul ile kayt ekli, Vergi Usul Kanunu ile bu kanunun Maliye Bakanlna verdii yetkiye istinaden yaymlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblileri esaslarna gre yaplr. Dernek defterlerinin, serbest muhasebeci ya da serbest muhasebeci mali mavir tarafndan tutulmas yasal bir zorunluluk deildir. Serbest muhasebeciler ile serbest muhasebeci mali mavirler, vergi mevzuat asndan zorunlu kanuni temsilci olmayp, ihtiyari temsilci niteliine haizdirler. Bu nedenle, dernek defterlerinin bizzat dernek tzel kiilii tarafndan tutulmas mmkndr. Ancak, dernek defterleri, bizzat dernek tarafndan tutulamyorsa, Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Mavirlik ve Yeminli Mali Mavirlik Kanununun 5. maddesinin, defter tutma ve bu defterlere gre finansal tablolar hazrlama ileri yalnz Serbest Muhasebeciler ile Serbest Muhasebeci Mali Mavirler tarafndan yaplr hkm gereince, bu defterlerin bir serbest muhasebeci ya da serbest muhasebeci mali mavir tarafndan tutulmas kanun gereidir.

111. Derneklerin banka hesaplarna yatan ye aidatlarnn ve kredi kart ile ekilen aidatlarn dernek alnd belgesi ile belgelenmesi gerekir mi? Bu aidatlarn dernek kaytlarna ilenmesi usul nasldr?
Dernek gelirleri, Medeni Kanunun 99. maddesinde ayrntl olarak dzenlenmitir. Bu maddeye gre dernek gelirleri; ye dentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek mal varlndan elde edilen gelirler ile ba ve yardmlardan oluur.
220

Dernekler Kanununun 11. maddesine gre, dernek gelirleri alnd belgesi ile toplanr ve giderler, harcama belgesi ile yaplr. Dernek gelirlerinin bankalar araclyla toplanmas hlinde, banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Alnd ve harcama belgelerinin saklanma sresi be yldr. Dernekler Kanununa gre, daha ayrntl dzenlemelere sahip Dernekler Ynetmeliinde de dernek gelirleri konusu dzenlenmitir. Ynetmeliin 38. maddesine gre, dernek gelirleri alnd belgesi ile tahsil edilir. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile tahsili hlinde, banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Dernek yelerinden alnan aidatlar da dernek gelirleri arasndadr. Kural olarak, dernek yelerinden alnan aidatlar alnd belgesi ile tahsil edilir. Ancak, dernek yesi, aidatn nakit olarak elden demek yerine, koullar varsa, dernek banka hesabna yatrabilir ya da kredi kart ile demede bulunabilir. Aidatn banka hesabna yatrld durumlarda bankadan alnacak dekont, alnd belgesi yerine geeceinden, dernek tarafndan ayr bir alnd belgesi dzenlenmesine gerek yoktur. Ancak, aidatn kredi kart ile dendii durumlarda, bankadan dekont almak mmkn olmadndan, kredi kart slipine ek olarak, dernek tarafndan alnd belgesi dzenlenmesi, uygulamada ortaya kacak sorunlarn nne geecektir. Alnd belgesinin ilgili blmne, parann kredi kart ile tahsil edildiinin not olarak yazlmas, dernek kaytlarnda meydana gelebilecek karklk ve mkerrer gelir kaydn nlemek iin dikkat edilmesi gereken bir husustur. Kredi kart ile tahsilat salanmas dnda, gelirin bankadan dekont alnarak belgelenebildii durumlarda, alnd belgesi dzenlenmesine gerek yoktur. Dernek adna gelir tahsil edecek kii ya da kiiler, Dernekler Ynetmeliinin 46. maddesi gerei, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Bu kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden yetki belgesinin dernek tarafndan nsha olarak dzenlendikten sonra, dernek ynetim kurulu bakannca onaylanp birer suretinin dernekler birimlerine verilmesi zorunludur. Dernek adna gelir tahsil edecek kiilerin, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir

221

suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye balayabileceklerini sorunuza ek olarak belirtmek isteriz.

112. Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmelii hkmlerine gre, yetki belgeleri ve yeni alnd belgelerinin bastrlmas ile kullanlmas asndan derneklerin ykmllkleri nelerdir? 2005 ylnda Dernekler Ynetmeliinin yrrle girmesinden sonra eski alnd belgeleri kullanlabilir mi? Yeni alnd belgesi bastrmak zorunlu mudur? Bu tarihten sonra makbuz kesilmemise, yeni alnd belgesi bastrp belirtilen tarihten sonraki demeler iin makbuz kesilebilir mi?
Dernekler Ynetmeliinin 32. maddesinde, alnd belgesi kayt defteri derneklerin tutmak zorunda olduu defterler arasnda gsterilmitir. Alnd belgesi kayt defterine, alnd belgelerinin seri ve sra numaralar, bu belgeleri alan ve iade edenlerin ad, soyad ve imzalar ile aldklar ve iade ettikleri tarihler ilenir. Dernekler Ynetmeliinin 38. maddesi alnd belgesini dzenlemitir. Bu madde uyarnca: Dernek gelirleri alnd belgesi ile tahsil edilir. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile tahsili halinde banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Dernekler Ynetmeliinin 46. maddesi ise yetki belgesini dzenlemektedir. Bu maddeye gre: Dernek adna gelir tahsil edecek kii veya kiiler, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden Yetki Belgesi dernek tarafndan nsha olarak dzenlenerek, dernek ynetim kurulu bakannca onaylanr. Yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Dernek adna gelir tahsil edecek kiiler, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye
222

balayabilirler. Dernekler birimlerince kendilerine verilen her bir yetki belgesi iin otomatik sra numaras verilir. Yetki belgelerinin sresi, ynetim kurullarnn grev sresi ile snrldr. Yeni seilen ynetim kurullarnn, yetki belgelerini birinci fkra esaslarna gre yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin sresinin bitmesi veya adna yetki belgesi dzenlenen kiinin grevinden ayrlmas, lm, iine veya grevine son verilmesi, dernein kendiliinden daldnn tespit edilmesi veya feshedilmesi gibi hllerde, verilmi olan yetki belgelerinin dernek ynetim kuruluna bir hafta iinde teslimi zorunludur. Ayrca, gelir toplama yetkisi ynetim kurulu karar ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili deiiklikler ynetim kurulu bakannca on be gn ierisinde dernekler birimine bildirilir. Eer belirtilen bu sreler iinde dernek ynetim kurulu bakan, dernek birimine bildirimde bulunmaz ve dernek adna yetki belgesinin sresinin uzatlmas istenmezse, Dernekler Ynetmeliine aykr davranlm olacandan, Dernekler Kanununun 17. maddesine gre bu hata ve noksanln otuz gn iinde giderilmesi zorunludur. Bu sre iinde eksiklik giderilmezse, Dernekler Kanununun 32. maddesinin (I) fkras gereince, dernek aleyhine 100 YTL para cezasna hkmedilir. Yetki belgesi olmadan makbuz kesilmise, hemen dernek ynetim kurulunca dernek adna gelir toplayacak kiiye yetki verilmesi kararnn alnmas ve yetkilinin dernekler il mdrlne bavurmas gerekmektedir. Bu sre iinde yetkisiz olarak makbuz kesilmise, kesilen makbuzlardaki tarihlerin deme yapan yeye verilen makbuz rnei ile birlikte yeniden alnan yetki tarihi sonras bir tarih olmak zere dzeltilmesi gerekmektedir. Dernekler Ynetmeliinin 1. geici maddesine gre, dernekler, yeni alnd belgelerini bastrncaya kadar Maliye Bakanlnca bastrlp derneklere sat yaplan alnd belgeleri ile gelirlerini toplamaya devam ederler. Ancak, bu ynetmeliin yrrle girdii tarihten itibaren en ge alt ay iinde dernekler alnd belgelerini bastrmak zorundadrlar. Bu srenin bitiminden sonra Maliye Bakanlnca bastrlan alnd belgeleri kullanlmaz. Geici Madde 2ye gre: Bu Ynetmeliin yaym tarihinden nce mlki idare amirliklerince verilmi olan yetki belgeleri sreleri bitinceye kadar kullanlabilir. Dernekler Ynetmelii 31 Mart 2005 tarihinde yrrle girmitir. Ynetmeliin
223

yrrle girmesinden alt ay sonra, bu tarihten nce bastrlan alnd belgeleri kullanlamayacaktr. 30 Eyll 2005 tarihinden sonra alnd belgesi dzenlenmesi iin, eer daha nce alnm olan yetki belgesinin sresi dolmusa, yetki belgesi iin bavuruda bulunmak gerekecektir. Dernekler Ynetmeliine gre, gelir ve giderlere ilikin ilemlerin ksa srede, en ge on gn iinde defterlere kaydedilmesi zorunludur. Muhasebe fii ve bordro gibi yetkili kiilerin imzasn tayan ilemlerin ise, en ge krk be gn iinde kayd gereklidir. Bu srelere uyulmamas hlinde dernekler, defterlerinin denetlenmesi srasnda sorun yaayabilirler. Bu durumda, alnd belgelerinin de bu srelere dikkat edilerek dzenlenmesi gerekmektedir. Dernekler Ynetmeliinin 34. maddesi, gelir ve giderlere ilikin belgelerin kayt zamann dzenler. Madde 34- (Kayt zaman) : lemler, defterlere gnlk olarak kaydedilir. Ancak, gelir ve gider kaytlar; a) lemlerin, iin hacmine ve gereklerine uygun olarak muhasebe dzeni ve gvenliini bozmayacak bir sre iinde kaydedilmesi arttr. Bu gibi kaytlar on gnden fazla geciktirilmez. b) Kaytlarn devaml olarak muhasebe fileri ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafn tayan belgelere dayanarak tutan derneklerde, ilemlerin bunlara kaydedilmesi, deftere ilenmesi hkmndedir. Ancak bu kaytlar, ilemlerin esas defterlere krk be gnden daha ge intikal ettirilmesine imkan vermez. Dernek defterlerinin denetim amacyla istenmesi halinde, krk be gnlk srenin dolmas beklenmeden kaytlarn ilenmesi zorunludur. Ayrca, alnd belgelerinin, ileri Bakanlnn Derneklerin Tutacaklar Defter, Muhasebe Hesap Kaytlaryla lgili Usul ve Esaslara Dair Ynetmeliine de uygun olmas gerekmektedir .Ynetmeliin 8. maddesi alnd belgelerini dzenler. Madde 8- (Belgeler): Dernek gelirleri Maliye Bakanlnca baslan alnd belgesi ile toplanr. Ayni ba ve yardmlar iin de rayi bedel zerinden alnd belgesi dzenlenir. Alnd belge-

224

lerinde deme ve bata bulunanlarn kimlik bilgileri ve imzalar bulunur. Dernek giderleri ise harcama belgesi ile yaplr. Belgelendirilmeyen giderler iin Vergi Usul Kanununun 234. maddesinde yer alan gider pusulasndaki asgari bilgileri bulunduracak ekilde gider makbuzu dzenlenir.

113. Derneimizin iletme defterine telsiz iin para dendii yazlm, ama bu, demirbaa kaydedilmemi. imdi de bu telsizler piyasada bulunmuyor, ne yapabiliriz?
Dernekler Ynetmeliinin 31. ve devam maddelerinde dernekler tarafndan tutulmas zorunlu defter ve kaytlar dzenlenmitir. Bu ynetmeliin 32/5. maddesine gre, tutulmas zorunlu defterlerden biri olan iletme hesab defterine, dernek adna alnan gelirler ve yaplan giderler ak ve dzenli olarak ilenir. Gene ayn maddenin 4. fkrasna gre, demirba defterine dernee ait demirbalarn edinme tarihi ve ekli ile kullanldklar veya verildikleri yerler ve kullanm srelerini dolduranlarn kayttan dlmesi hususlar ilenir. Deftere usulne gre yazlm bir kayt, Dernekler Ynetmeliinin 33. maddesi uyarnca, kazmak, izmek veya silmek suretiyle okunamaz hle getirilemez. letme defterinde, gider olarak telsiz paras denmi grnyor; ancak telsiz alnmam ise, yeniden telsiz alm ve bunun demirbaa ilenmesi suretiyle zm bulunabilir. Ancak, bu almlar ve ilemler yaplrken, ilk telsiz alm iin yetkili organ tarafndan verilmi bir karar varsa, bu durumun yeniden yetkili organca deerlendirilip ek bir karar alnmas gerekebilir. Aksi durumda, Dernekler Kanununun 32/f maddesi uyarnca cezai sorumluluk sz konusu olabilecektir. Dernekler Kanununun 32/f maddesine gre: Her ne surette olursa olsun kendisine tevdi olunan dernee ait para veya para hkmndeki evrak, senet veya sair mallar kendisinin veya bakasnn menfaatine
225

olarak sarf ve istihlak veya rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkar, tahrif veya tayir eden ynetim kurulu bakan ve yeleri veya denetiler ile dernein dier personeli filleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde, alt aydan iki yla kadar hapis ve be yz milyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr.

226

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

DENETM VE KOLLUK GLERNN YETKLER

BLM XI

114. Kolluk kuvvetlerinin dernee mdahale etme yetkisi mevzuatta nasl dzenlenmitir?
Dernekler Kanununun 20. maddesinde derneklerle ilgili olarak kolluk kuvvetlerinin yetkisi dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Kamu dzeninin korunmas veya su ilenmesinin nlenmesi nedenlerinden birine bal olarak usulne gre verilmi hkim karar olmadka, yine bu nedenlere bal olarak gecikmesinde saknca bulunan durumlarda mlk idare amirinin yazl emri bulunmadka, kolluk kuvvetleri, dernek ve eklentilerine giremez, arama yapamaz ve buradaki eyaya el koyamaz. Mlk idare amirinin karar yirmi drt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibaren krk sekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar. Hkim karar, mlk idare amiri tarafndan dernek yneticilerine yazyla duyurulur. Madde metninden aka anlalaca gibi, kolluk kuvvetlerinin dernek ve eklentilerine girip arama yapabilmeleri ve buralardaki eyalara el koyabilmeleri iin hkim karar arttr. Ancak, gecikmesinde saknca bulunan hllerde, mlki idare amirinin yazl emri ile bu ilemler gerekletirilebilir. Bu hlde dahi, mlki idare amirinin karar, yirmi drt saat iinde grevli hkim onayna sunulmak zorundadr. Kanun koyucu, bu dzenleme ile keyfliin nne gemek istemi ve girme, arama ve el koyma kararlarn isabetli bir biimde hkim karar artna bal tutmutur. Hkim ya da mlki amirin bu ynde bir arama, girme ve el koyma karar verebilmesi iin ncelikli koul, kamu dzeninin korunmas amac veya su ilenmesinin nlenmesi sebebidir.

115. Denetleme zamannda keyf uygulamalara itiraz hakkmz var mdr?

Dernekler Ynetmeliinin 19. maddesinde, derneklerin denetimine dair usuller hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre: Dernekler, yl sonu itibaryla faaliyetlerini, gelir ve gider ilemlerinin sonularn dzenleyecekleri beyanname ile her yl Nisan ay sonuna kadar mlk idare amirliine vermekle ykmldrler. Beyannamenin dzenlenmesine ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir.
229

Gerekli grlen hallerde, derneklerin tzklerinde gsterilen amalar dorultusunda faaliyet gsterip gstermedikleri, defterlerini ve kaytlarn mevzuata uygun olarak tutup tutmadklar ileri Bakan veya mlk idare amiri tarafndan denetletilebilir. Bu denetimlerde kolluk kuvveti mensuplar grevlendirilemez. ileri Bakanl ve mlk idare amirlerinin yapaca denetimler mesai saatleri ierisinde yaplr. Bu denetimler en az yirmi drt saat nce derneklere bildirilir. Denetim srasnda grevli memurlar tarafndan istenecek her trl bilgi, belge ve kaytlarn, dernek yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri, messeseler ve eklentilerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur. Denetim srasnda, su tekil eden fiillerin tespit edilmesi hlinde, mlk idare amiri durumu derhal Cumhuriyet savclna ve dernee bildirir. Derneklerin olaan denetimleri, dernek ynetimi tarafndan her yl dzenli olarak verilen beyanname ile yerine getirilmektedir. Ancak, gerekli grlen hllerde, amaca gre faaliyet gsterilip gsterilmedii konusunda ve de defter ve kaytlarn usulne uygun tutulup tutulmadnn incelenebilmesi amacyla derneklerin denetlenebilmeleri mmkndr. Ancak, bu denetimlerde kolluk kuvvetleri mensuplar grevlendirilemez. Dernek denetimi iin gelen kiilerin kimliklerinin sorulmas ve kolluk kuvveti mensubu kiilerin bu denetimi yapamayacaklarna dair itiraz hakknn kullanlmas, bu konudaki keyflii nleyebilmek iin atlabilecek admlardan biridir. Dernek denetimlerinin, dernek tzel kiiliine bildirilmesi konusunda da sre ynnden snrlamalar mevcuttur. Denetim bildiriminin yirmi drt saat ncesinden yazl olarak ilgili dernee bildirilmesi gereklidir. Herhangi bir bildirim yaplmadan bir denetim gerekletirilmesi kanun gerei mmkn deildir. Yukarda aklanan ykmllklere grevliler tarafndan riayet edilmemesi hlinde, ilgili kiiler hakknda TCKnn 257. maddesi uyarnca grevi ktye kullanma nedeniyle su duyurusunda bulunulmas mmkndr. Madde 257- (Grevi ktye kullanma): (1) Kanunda ayrca su olarak tanmlanan haller dnda, grevinin gereklerine aykr hareket etmek suretiyle, kiilerin maduriyetine veya kamunun zararna
230

neden olan ya da kiilere haksz bir kazan salayan kamu grevlisi, bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (2) Kanunda ayrca su olarak tanmlanan haller dnda, grevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme gstererek, kiilerin maduriyetine veya kamunun zararna neden olan ya da kiilere haksz bir kazan salayan kamu grevlisi, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (3) rtikap suunu oluturmad takdirde, grevinin gereklerine uygun davranmas iin veya bu nedenle kiilerden kendisine veya bir bakasna kar salayan kamu grevlisi, birinci fkra hkmne gre cezalandrlr.

116. Kolluk kuvvetlerinin dernek binasna baskn yapma haklar var mdr?
Dernekler Kanununun 20. maddesinde, derneklerle ilgili olarak kolluk kuvvetlerinin yetkisi hkm altna alnmtr. Maddeye gre: Kamu dzeninin korunmas veya su ilenmesinin nlenmesi nedenlerinden birine bal olarak usulne gre verilmi hkim karar olmadka, yine bu nedenlere bal olarak gecikmesinde saknca bulunan durumlarda mlk idare amirinin yazl emri bulunmadka, kolluk kuvvetleri, dernek ve eklentilerine giremez, arama yapamaz ve buradaki eyaya el koyamaz. Mlk idare amirinin karar yirmi drt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibaren krk sekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar. Hkim karar, mlk idare amiri tarafndan dernek yneticilerine yazyla duyurulur. Kolluk kuvvetlerinin dernek ve eklentilerine girebilmesi, arama yapabilmesi ve eyalara el koyabilmesi iin hkim karar gereklidir. Ancak, gecikmesinde saknca bulunulan hllerde, kolluk kuvvetlerinin yetki kullanabilmesi iin mlki idare amirinin yazl emri olmas arttr. Bu durumda da mlki idare amirinin karar hkim onayna sunulur. Koullara gre, yazl emir ya da hkim karar olmadka arama, girme ve el koyma ilemlerine dernein itiraz hakk mevcuttur.

231

Yukarda aklanan ykmllklere kolluk kuvveti mensuplar ya da grevliler tarafndan riayet edilmemesi hlinde, ilgili kiiler hakknda TCKnn 257. maddesi uyarnca, grevi ktye kullanma nedeniyle su duyurusunda bulunulmas mmkndr. Madde 257- (Grevi ktye kullanma): (1) Kanunda ayrca su olarak tanmlanan haller dnda, grevinin gereklerine aykr hareket etmek suretiyle, kiilerin maduriyetine veya kamunun zararna neden olan ya da kiilere haksz bir kazan salayan kamu grevlisi, bir yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (2) Kanunda ayrca su olarak tanmlanan haller dnda, grevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme gstererek, kiilerin maduriyetine veya kamunun zararna neden olan ya da kiilere haksz bir kazan salayan kamu grevlisi, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (3) rtikap suunu oluturmad takdirde, grevinin gereklerine uygun davranmas iin veya bu nedenle kiilerden kendisine veya bir bakasna kar salayan kamu grevlisi, birinci fkra hkmne gre cezalandrlr. Ayrca, hukuka aykr biimde gerekletirilen arama ve el koyma nedeniyle uradnz maddi ve manevi zararlarnz iin CMKnn 141 ve 142. maddeleri gerei tazminat talep etme hakknz bulunmaktadr. lgili madde fkras aadaki ekildedir: Madde 141- (Tazminat istemi): (1) Su soruturmas veya kovuturmas srasnda; j) Eyasna veya dier malvarl deerlerine, koullar olumad halde el konulan veya korunmas iin gerekli tedbirler alnmayan ya da eyas veya dier malvarl deerleri ama d kullanlan veya zamannda geri verilmeyen, Kiiler, maddi ve manevi her trl zararlarn, Devletten isteyebilirler. Madde 142- (Tazminat isteminin koullar): (1) Karar veya hkmlerin kesinletiinin ilgilisine tebliinden itibaren ay ve her halde karar veya hkmlerin kesinleme tarihini izleyen bir yl iinde tazminat isteminde bulunulabilir.
232

(2) stem, zarara urayann oturduu yer ar ceza mahkemesinde ve eer o yer ar ceza mahkemesi tazminat konusu ilemle ilikili ise ve ayn yerde baka bir ar ceza dairesi yoksa, en yakn yer ar ceza mahkemesinde karara balanr. (3) Tazminat isteminde bulunan kiinin dilekesine, ak kimlik ve adresini, zarara urad ilemin ve zararn nitelik ve niceliini kaydetmesi ve bunlarn belgelerini eklemesi gereklidir. (4) Dilekesindeki bilgi ve belgelerin yetersizlii durumunda mahkeme, eksikliin bir ay iinde giderilmesini, aksi halde istemin reddedileceini ilgiliye duyurur. Sresinde eksii tamamlanmayan dileke, mahkemece, itiraz yolu ak olmak zere reddedilir. (5) Mahkeme, dosyay inceledikten sonra yeterliliini belirledii dileke ve eki belgelerin bir rneini Devlet Hazinesinin kendi yarg evresindeki temsilcisine tebli ederek, varsa beyan ve itirazlarn on be gn iinde yazl olarak bildirmesini ister. (6) stemin ve ispat belgelerinin deerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine gre verilecek tazminat miktarnn saptanmasnda mahkeme gerekli grd her trl aratrmay yapmaya veya hakimlerinden birine yaptrmaya yetkilidir.

117. Hristiyanln ne olduunu anlatmak ve Hristiyanlarn ibadet ihtiyacn karlamak amacyla bir kilise dernei kurmu bulunmaktayz. Bu ama dernek tzmzde de aka yer almaktadr. Derneimizin (kilisemizin) denetimi esnasnda ibadet nedeniyle dernei amac dnda kullanyorsunuz diye bir sulama gelebilir mi?
Dernekler Kanununun 4. maddesi uyarnca, dernein amacnn dernek tznde belirtilmesi zorunludur. Tznze gre dernek, ibadet ihtiyacnn karlanmas iin aba sarf edecektir. Yine, ama maddesine gre dernein amalarndan biri, ilgi duyanlara ve renmek isteyenlere Hristiyanln ne olduunu ve ne olmadn anlatmak, aklamaktr. Dernek denetimi yapldnda, tzkteki bu hkmlere gre dernein, Hristiyanln Protestan mezhebine mensup kiilerin ibadet ihtiyalarnn karlanmas iin aba
233

sarf etmesinde yasal bir aykrlk bulunmamaktadr. Dernein bu ibadeti yapmak isteyen kiilere bir yer gstermesi veya byle bir yer bulunmas iin aba harcamasnda hukuki bir engel bulunmamaktadr. Dernein amacn gerekletirmek iin bu kiilere ibadet imkn tanmas hlinde, amaca aykr faaliyetten sz edilmesi mmkn deildir. Dernek tzne gre, dernein alma ve faaliyet alanlarndan biri de amaca uygun olarak toplant dzenlemektir. Bu hkmler birlikte deerlendirildiinde, dernee ye olan ya da olmayan kiilerin ibadet ihtiyacnn karlanmas amacyla toplantlar dzenlenmesi mmkndr.

234

A TM YNLERYLE DERNEK, VAKIF VE DER STK RGTLENMELER

RGTLENME BMLER

BLM XII

118. Be yl ve zerinde faaliyet yrten dernekler, vakf kurma hakkna sahip midir? Bunun yasal dayana var mdr?
Dernekler yl snrlamas olmakszn vakf kurabilir. Dernekler, 5253 sayl Dernekler Kanununun 2. maddesi uyarnca, tzel kiilie sahip kii topluluklardr ve Medeni Kanunun 101. maddesi gereince, tzel kiiler yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle vakf kurabilirler. 5253 sayl Dernekler Kanununun 2. maddesinde dernek, kazan paylama dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, en az yedi gerek veya tzel kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar tzel kiilie sahip kii topluluklarn; 4721 sayl Medeni Kanunun 101. maddesine gre de vakflar, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklarn ifade etmektedir. Ancak, derneklerin vakf kurabilmeleri iin tzklerinde vakf kurma ya da kurulacak vakflara katlmaya ilikin zel bir hkm olmas gerekir. Byle bir hkm yoksa, dernekler olaan ya da olaanst genel kurul toplantsnda bu konuda karar alarak dernein vakfa vakfeden olmas ve deer zglemesi iin ynetim kuruluna yetki ve grev vermesi gerekmektedir. Uygulamada derneklerin vakf kurmalarna, Vakflar Genel Mdrl kar kmaktadr. Vakflar Genel Mdrl, dernein vakf kurduktan sonra dalmas koulunu aramaktadr. Yargtay ise nne gelen uyumazlklarda; vakf kuran derneklerin almalarnn ve amacnn Medeni Kanunla dzenlenen vakf almalar ile badap badamad ynnde aratrma yaplmas ve olumsuzluk yok ise kabul edilmesi eklinde kararlar vermektedir. (rn. Yargtay 6. Hukuk Dairesinin 22.11.1983 tarihli karar)

237

119. Platform nedir? Bir platformun tzel kiilik kazanmas iin dernek eklinde mi rgtlenmesi gerekir?
Dernekler Kanununun 2. maddesinin (f) bendinde platform tanm yaplmtr. Buna gre, derneklerin kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere giriim, hareket ve benzeri adlarla oluturduklar tzel kiilii bulunmayan geici nitelikteki birlikteliklere platform ad verilmektedir. Dernekler Ynetmeliinin 94. maddesine gre, dernekler, amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, dier dernek, vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere platformlar oluturabilirler. Platformlarn oluturulabilmesi iin derneklerin yetkili organlarnca alnacak kararlarda, dernei temsille grevlendirilecek kii veya kiiler belirlenir. Dernekler Kanununun 25. maddesine gre dernekler; amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere ve yetkili organlarnn karar ile platformlar oluturabilirler. Platformlar, kanunlarn dernekler iin yasaklad ama ve faaliyet konular dorultusunda kurulamazlar ve faaliyet gsteremezler. Bu yasaa aykr hareket edenler hakknda Dernekler Kanunu ve ilgili kanunlarn cezai hkmleri uygulanr. Platformlara ilikin dzenleme, dernekler mevzuatnda bulunmakla birlikte, platformun herhangi bir tzel kiilii yoktur. Bu nedenle, bir dernek gibi kurucu bir tz bulunmamaktadr, dolaysyla geici bir nitelie haizdir. Platform; dernek, vakf, sendika, meslek odalar ya da benzer nitelikteki sivil toplum kurulularnn bir araya gelmesiyle oluur. Resm bir tz olmasa bile, platformun alma ilkelerinin bir mutabakatla belirlenmesi ve yazl bir metin hline getirilmesi mmkndr. Ancak, bu ekildeki bir metne dayanarak, dernekler mevzuatna gre platformun tzel kiilik kazanmas sz konusu olmayacaktr. Platform olarak dzenlenen etkinliklerde platform adnn kullanlmas ve basna ya da kamuoyuna ynelik arlarn bu ekilde yaplmas mmkndr. Ancak, platfor238

mun tzel kiilii bulunmad iin, rnein resm makamlara ynelik izin gerektiren faaliyetlerde, platformu oluturan sivil toplum kurulularnn bizzat kendilerinin imzas ile resm ilemler yrtlebilir.

120. Bir sivil inisiyatifte ya da dernek ve vakf olarak rgtlenmede enstit adn kullanmann hukuki bir sakncas var mdr? Bir sivil inisiyatif, tzel kiilik kazanmadan kendini internet sitesi logosunda enstit olarak adlandrabilir mi?
Enstit szlk anlam itibariyle aratrma veya retim kurumu olarak tanmlanmaktadr. Sorunuzdan, mill eitim mevzuatnda tanmlanan retim kurumundan farkl olarak bir aratrma ve eitim rgtlenmesi modeli kurmak istediiniz anlalmaktadr. Bu nedenle, dernek ya da vakf eklinde rgtlenme yapld takdirde, enstit adn kullanmak hukuken sorun tekil etmeyecektir. Dernekler Kanununun 28. maddesinde dernek adlarna ilikin snrlamalar dzenlenmitir. Bu maddeye gre dernek adlarnda; Trk, Trkiye, Mill, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle oluturulan kelimeler ileri Bakanlnn izni ile kullanlabilir. Ayrca, yine Dernekler Kanununun 29. maddesinde baz ad ve iaretleri kullanma yasa dzenlenmitir. Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararyla kapatlm veya feshedilmi bir siyasi partinin, bir sendikann veya st kuruluun, bir dernein veya st kuruluun adn, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri iaretleri ya da baka bir lkeye ve daha nce kurulmu Trk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamalar kullanmalar yasaktr. Eitim konusunda derneklere getirilmi faaliyet snrlamalarndan biri, Dernekler Kanununun 30/c maddesinde hkm altna alnmtr. Dernekler askerlie, mill savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc retim ve eitim faaliyetlerinde bulunamaz, bu amalar gerekletirmek zere kamp veya eitim yerleri aamazlar. yeleri iin zel kyafet veya niforma kullanamazlar.

239

Dernekler Kanununun 26. maddesinde, derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt, pansiyon; yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile bu tesislerin iletilmesi mlki idare amirinden izin almalarna baldr denilmek suretiyle derneklerin eitim ve retim faaliyetlerinde bulunabilecei dolayl biimde dile getirilmi olmaktadr. Tm bu yasal dzenlemeler ve vakflar konusundaki mevzuat bir arada deerlendirildiinde, dernek ya da vakf eklinde rgtlenilmesi hlinde, enstit adn kullanmakta hukuki bir engel bulunmad sonucuna varlmaktadr. Bir sivil inisiyatifin, henz tzel kiilik kazanmadan, kendisini internet sitesinde enstit olarak adlandrmak yerine, kendisine .enstits sanal platformu demesi daha doru olacaktr.

121. Enstit olma idealini tayan bir sivil inisiyatif, bu idealine ulamak iin hangi yollar izlemelidir? Enstit kurmak iin vakf olmak zorunlu mudur? Dernek olarak da enstit kurulabilir mi?
Enstit olma idealiyle eitim ve aratrma faaliyetlerinde bulunmak isteyen bir sivil inisiyatif, amacn gerekletirmek zere dernek ya da vakf eklinde rgtlenebilir. Bunun iin vakf olmak zorunlu deildir. lkemizde kurulan Yaln Enstit Dernei, adnda enstit ibaresi bulunan dernek eklindeki rgtlenmeye rnek niteliindedir. Yine, lkemizde faaliyet gsteren Ak Toplum Enstits ise, vakf temsilcilii eklinde bir rgtlenme modeline sahiptir. rgtlenme modeli konusunda bir zorunluluk bulunmad iin, bir araya gelmi kiilerin amalarn ncelikle masaya yatrp, tercih yaparken hangi rgtlenme modelinin kendi amalarn gerekletirmede en uygun model olduu konusunda deerlendirme yapmalar gerekecektir. Dernekler, Medeni Kanunun 56. maddesi gereince, en az yedi kurucu kiinin kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere bir araya gelmeleriyle kurulur. Dernekler Ynetmeliinin 5. maddesine gre, kurucular tarafndan im-

240

zalanm iki adet kurulu bildirimi; iki adet dernek tz; kurucularn nfus czdan fotokopisi; dernek kurucular arasnda tzel kiiliklerin bulunmas hlinde, bu tzel kiilerin unvan, yerleim yeri ve kurulu belgesi ile tzel kiiliklerin organlar tarafndan yetkilendirilen gerek kii de belirtilmek kaydyla bu konuda alnm kararn fotokopisi; kurucular arasnda yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kr amac gtmeyen kurulular bulunmas hlinde, bu tzel kiilerin dernek kurucusu olabileceini gsteren ileri Bakanlnca verilmi izin belgesi; kurucular arasnda yabanc uyruklular varsa, bunlarn Trkiyede yerleme hakkna sahip olduklarn gsterir belgelerin fotokopileri; yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste dernein kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. Dernekler, kurulu bildirimi ve eklerini mlki idare amirliine vermek suretiyle tzel kiilik kazanrlar. Vakflar, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklardr. Vakf eklinde rgtlenme tercih edildii takdirde, Medeni Kanunun 101 ve devam maddelerince kurulu ilemlerine uymak gerekecektir. Medeni Kanunun 102. maddesi gereince, vakf kurma iradesi, resm senetle veya lme bal tasarrufla aklanr. Vakf, yerleim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tzel kiilik kazanr.

122. Din ilimler hakknda aratrma yapmak amacyla bir enstit kurmak istiyoruz. Vakf olarak bu konuda nasl bir yntem izlememiz gerekir?
Mevzuatmzda vakflar konusundaki yasal dzenlemeler Trk Medeni Kanununun 101 ve devam maddelerinde mevcuttur. Medeni Kanundaki tanma gre vakflar, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklardr. Medeni Kanunun 106. maddesine gre, vakf senedinde vakfn ad, amac, bu amaca zglenen mal ve haklar, vakfn rgtlenme ve ynetim ekli ile yerleim yeri gsterilir.

241

Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Hakknda Tebli uyarnca, vakfn gayesini gerekletirmek iin yapaca i ve ilemler, vakfn faaliyetleri arasnda gsterilir. Bunlara, gayesi blmnde yer verilemeyecei gibi, faaliyetleri arasnda baka gayeler ile ifas imknsz i ve ilemlere de yer verilemez. Bir vakfn, vakf senedinde belirtilmesi kouluyla din ilimler zerine aratrma faaliyetleri yrtmesi mmkndr. Bir vakf kendi bnyesi ierisinde bu aratrmalar yrtmek zere bir eitim aratrmalar blm (enstit) kurabilir. Ancak, bu ekilde kurulmu bir aratrma blmnn tzel kiilii bulunmas hukuken mmkn deildir. Yeni Vakflar Birim Ynetmeliinde Trk Medeni Kanunu hkmlerine gre kurulan vakflarn yurt iinde birim amas, almas, denetlenmesi ve kapatlmas esaslar dzenlenmitir. Bu ynetmelie gre birim, ube, temsilcilik ve irtibat brosu olarak faaliyette bulunan tekilat; ube, vakfn gayesine uygun faaliyette bulunarak, vakf adna gelir elde etme ve harcama yetkisini haiz, mstakil muhasebe sistemi olan ve en az be kii tarafndan ynetilen birimi; temsilcilik veya irtibat brosu, vakf tantc, vakfn gayesini gerekletirmede vakfa ve ubeye yardmc olan, gelir elde etme ve harcama yetkisi olmayan ve en fazla iki kii tarafndan ynetilen birimi ifade etmektedir. Bu birimlerin kurulmasna dair artlar detayl olarak ynetmeliin 5. ve devam maddelerinde hkm altna alnmtr. Ancak belirtmek isteriz ki, bu ynetmeliin 11. maddesinde belirtildii gibi, birimler tzel kiilie haiz yaplar deildir. Birimler, ilemlerini vakf adna yrtr ve bulunduklar yerde vakflar temsil ederler. Mevzuat ile ynetmelik birlikte deerlendirildiinde, mevcut bir vakfn enstit ya da aratrma ofisi tarznda resm bir birim kurmas mmkn grnmemektedir. Ancak, bir vakfn kendi i ileyiinde bylesi bir enstit blm oluturmasnda yasal bir engel bulunmamaktadr. Fakat, bu blm hibir ekilde tzel kiilie haiz bir yap olmayacaktr. Mevcut bir vakf yaplanmas iinde bir enstit kurulmas konusundaki grlerimizi bu ekilde zetlememiz mmkndr. Ancak, uygulamada enstit adyla kurulmu pek ok dernek, vakf ve ticari irket bulunmaktadr. Hukuk sistemimizde, tzel kiiler snrl olarak saylmtr. ayet, bir
242

eitim kurumu olarak bir kursun dzenlenmesi ya da renimin verilmesi hedeflenmekteyse, bylesi bir kurumun mill eitim mevzuat erevesinde kurulaca aikardr. Ancak, sadece aratrma niteliine sahip olacak bir enstit kurulmas, yani bu ilevi yerine getirecek bir yapya enstit adnn verilmesi, eitim ve retim faaliyeti dnda kalacandan mill eitim mevzuat iinde deerlendirilmeyecektir. rnein bir vakfn, sermayesinin tamamnn ya da bir ksmnn kendisi tarafndan salanarak iktisadi iletme oluturmas mmkndr. Vakf, bir iktisadi iletme eklinde rgtlenmi bir aratrma merkezi kurabilir ve bu merkezi enstit adyla iletebilir, bu merkezde aratrmalar yrtebilir. Enstit konusunda yukarda 121 ve 122. sorulara verdiimiz yantlar bu soru iin de geerli bulunmaktadr.

123. Milli Eitim Bakanlna (MEB) bal zel eitim ve rehabilitasyon merkezleri ama ve hizmet verme ile ilgili yasal dzenlemeler nelerdir?
zel eitim gerektiren kiilerin, eitim gereksinmelerini karlamak iin zel olarak yetitirilmi personel, gelitirilmi eitim programlar ve yntemleri ile bu kiilerin engellilik durumuna ve zelliklerine uygun ortamlarda srdrlen eitime zel eitim denir. lkemizdeki zel eitim hizmetleri, engel gruplarna gre oluturulmu zel eitim okullarnda yrtlmektedir. zel eitim ve rehabilitasyon merkezi ama konusunda ilgili mevzuat aadaki ekildedir: > 625 sayl zel retim Kurumlar Kanunu > Milli Eitim Bakanl zel Eitim Kurslar Ynetmelii > Milli Eitim Bakanl zel Eitim Hizmetleri Ynetmelii > Milli Eitim Bakanl Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri Ynetmelii > 573 Sayl zel Eitim Hakknda Kanun Hkmnde Kararname > Milli Eitim Bakanlna Bal zel retim Kurumlar Ynetmelii > Milli Eitim Bakanl zel Okullar ereve Ynetmelii > zel retim Kurumlarna Ait Standartlar Ynergesi
243

625 Sayl zel retim Kurumlar Kanununun 3. maddesine gre, zel retim kurumu amak iin Mill Eitim Bakanlndan kurum ama izni alnr. zel eitim kurumu amak iin kalknmada ncelikli yrelerde alacak zel okullar ile zel meslek teknik okullarna ncelik tannr. Yine, ayn kanunun 7. maddesinde, zel bir retim kurumunu aacak veya alm bir kurumu devralacak olan gerek kiilerle zel hukuk tzel kiilerinin temsilcilerinde aranan artlar aadaki gibi belirtilmitir: 1. Medeni haklar kullanma ehliyetine sahip olmak, 2. Ar hapsi gerektiren veya yz kzartc bir sutan mutlak surette, yahut kasti bir crmden dolay 6 ay veya daha fazla hapis cezas ile mahkum edilmemi olmak, 3. Ahlaken kt bir hrete sahip bulunmamak. zel retim kurumu ama izni belgesinin verilebilmesi iin; kurumun bina veya binalarnn tapu ile maliki veya szleme ile kullanma hakkna sahip olduu, kullanl amalarna her bakmdan uygun ve yeterli olduu ve belli bir renci says esas olmak suretiyle kurumun ihtiyacn karlayabilecei Mill Eitim, ileri, Bayndrlk ve Salk ve Sosyal Yardm Bakanlklar yetkili kurulularnca tespit olunur. 625 sayl Kanunun 10. maddesine gre, bir zel retim kurumunda retime balayabilmek iin retime balama izni alnr. Bunun iin gerekli belgelerle en ge retim yl bandan ay nce Mill Eitim Bakanlna bavurulur. retime balama izni alnmadka kuruma renci kayd yaplamaz. Bu kuruma ait ders ara ve gereleriyle, laboratuvarlarn, kitapln ve beden eitimi imknlarnn ama ve ihtiyaca yeterli grldnn kesin tefti raporuna balanmas; kurumun ynetici, retmen ve hizmetlilerinin say ve nitelikleri ynnden uygun bulunmas ve bu kurumda alacaklar hususunun usulne gre belgelendirilmesi ve kurumun ynetmelikleriyle mfredat programnn Bakanlka incelenip onanm olmas hlinde retime balama izni verilir. Ayn Kanunun 19. maddesine gre, zel retim kurumlarnn yerleri, binalar, tesis ve mtemilat ile ilgili standartlar, Bayndrlk, Salk ve Sosyal Yardm, mar ve skan Bakanlklarnn mtalaalar alnmak suretiyle Mill Eitim Bakanlnca tespit ve ilan olunur.
244

Her zel retim kurumu, Mill Eitim Bakanlna kar sorumlu bir mdr tarafndan ynetilir. zel retim kurumlarnn mdrleri kurucular tarafndan, dier ynetici ve retmenleri genel olarak mdrleri tarafndan seilir ve istihdamlar Mill Eitim Bakanlnn iznine sunulur. Bakanln iznine sunulmadan nce, mdr ile dier ynetici ve retmenler ie balatlamazlar. Gerekli artlar tayan ynetici ve retmenler iin Bakanlka alma izni dzenlenir ve bu alma izninin iptali yine Bakanlka yaplr. 625 sayl Kanuna ek olarak yukarda belirtilen genel dzenlemelerin ayrntsn ieren Mill Eitim Bakanlna Bal zel retim Kurumlar Ynetmeliinde de kurum ama artlar detayl olarak dzenlenmitir. Ynetmeliin 5. maddesine gre: Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiilere, zel hukuk tzel kiilerine veya zel hukuk hkmlerine gre ynetilen tzel kiilere; Kanunun ilgili maddelerine gre Bakanlka Kurum Ama zni verilir. zel retim kurumlarnda karma eitim yaplr. Ancak retim programnda zorunluluk bulunmas hlinde yalnzca kz veya erkek renciler iin alacak zel kurslara, kurum ama izni verilebilir. Kurum ama izninin verilebilmesi iin aadaki belgeler istenir: 1. Kurucu veya temsilcisine ait belgeler: a) Bakanlka gelitirilmi form dileke, b) Kurucu tzel kii ise, (1) zel retim kurumu alacana dair; Ticaret Sicil gazetesinde yaymlanm veya noterlike onaylanm, tzk, vakf senedi veya ana szleme, (2) Kurucu temsilcilerine dair noter onayl ynetim kurulu karar, c) Nfus czdan rnei, d) Medeni haklar kullanma ehliyetine sahip olduuna dair salk raporu, e) Ahlaken kt bir hrete sahip bulunmadna ve ar hapsi gerektiren veya yz kzartc yahut kasti bir sutan dolay alt ay veya daha fazla hapis cezas ile mahkum edilmemi olduuna ilikin cumhuriyet savcl belgesi, 2. Kurumun alaca binaya ait belgeler: a) Bina kiralk ise okullarda retim sresi kadar, dier kurumlarda ise en az bir yllk noterlike onayl kira szlemesi,

245

b) Kurumun tr ve derecesi ne olursa olsun bina kurucuya ait ise sadece tapu senedi, c) ntifa hakkna sahip ise ilgili tapu sicil muhafzlndan alnacak belge, d) Tapu ktnde konut olarak kaytl bir ana tanmazn bamsz blmnde alacak olan ilk ve orta retim okullar dndaki kurumlar iin, kat sahipleri kurulu muvafakat belgesi (Her kat sahibi veya vekillerinin ayr ayr muvafakatleri ile binann ka daireli olduu, apartman yneticisi tarafndan belirtilir.), e) Belediye imar mdrlnden alnan konut veya i yeri belgesi, Gerek kiilerde kurucunun kendisi, tzel kiilerde kurucu temsilcisi yukarda belirtilen belgeler ile kurum amak iin ilgili valilie mracaat eder. Valiliklerce kurumun kullanl amalarna ve Bakanlka tespit edilen standartlara uygun ve yeterli olduuna ilikin belgeler, mill eitim mdrlklerince incelenerek dzenlenen dosya Mill Eitim Bakanlna gnderilir. Bakanlka uygun grlenlere Kurum Ama zni verilir. 573 sayl zel Eitim Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin amac ise, zel eitim gerektiren bireylerin, Trk mill eitiminin genel amalar ve temel ilkeleri dorultusunda, genel ve mesleki eitim grme haklarn kullanabilmelerini salamaya ynelik esaslar dzenlemek olarak belirtilmitir. Mill Eitim Bakanl zel Eitim Kurslar Ynetmeliinin 6. maddesinde kurslarda grevlendirilecek personel belirtilmitir. Mdr; mdr yardmcs (Kontenjan 150 kursiyerden fazla olan kurslarda zorunlu); gerekli koullar oluturulduunda, genel mdr ve genel mdr yardmcs; zihinsel engelliler eitimi iin zorunlu personel; zel eitim snf retmeni; rehber retmen veya psikolog; okul ncesi retmeni/ocuk geliimi ve eitimi retmeni veya uzman; otistik bireylerin eitimi iin zorunlu personel; iitme engelli bireylerin eitimi iin zorunlu personel; bedensel engellilerin eitimi iin zorunlu personel; fizyoterapist; ve zorunlu olmayp istee bal personel olarak bran retmenleri (mzik, resim, beden eitimi, i ve teknik eitimi), uzman ve usta retici, odyolog veya eitim odyolou, iitme-konuma terapisti ynetmelikte belirtilen grevlilerdir. Fizyoterapi gerektiren

246

bireylerin kaytlarn yapabilmeleri iin, kurslarda fizyoterapist zorunlu personel olarak grevlendirilir.

124. STGMnin MEBe bal olarak zel eitim ve rehabilitasyon merkezi ama konusunda kredi destei verme uygulamas var mdr?
STGMnin amac: > Sivil rgtlerin bilgi, ekonomik g ve cesaret eksikliklerini giderecek almalarla verimliliklerinin artrlmasna yardmc olmak, > Sivil toplumun haritasn ve veri tabann oluturmak, iletiim a kurmak; ulusal STK platformlar oluturma abalarn desteklemek, STKlar arasnda olumlu/olumsuz bilgi ve deneyim paylamn tevik edecek olanaklar salamak, > Kitle iletiim aralarn kullanarak sivil rgtlerin almalarn duyurmak ve lobi faaliyetleri yrtmek; bylece, sosyal giriimcilii zendirerek ve toplumsal farkndal artrarak sivil inisiyatifi glendirmek, > STKlarn karar alma srelerine katlmn tevik etmeye, halkla olan diyaloglarn gelitirmeye, kurumsal gelimelerini ve srdrlebilirliklerini salamaya; ayrca, uluslararas i birlikleri kurarak deneyim kazanmalarna ve bu deneyimi aktarmalarna, birbirleriyle a oluturma ve alar srdrebilmelerine ve kurumsal alt yaplarn glendirmelerine ynelik olarak; rgtsel, ynetsel, finansal, hukuksal altyaplar ile iletiim ve insan kaynaklar kapasitelerini gelitirmek, > Benzer amal uluslararas kurumlarla i birlii yapmak, kendi ilevini gelitirmeye hizmet edecek alara ye olmak, > STKlara verilecek destein verimli, adil ve ilkelere uygun kullanm iin yntemler gelitirmektir. MEBe bal alacak bir zel eitim ve rehabilitasyon merkezine destek verilmesi STGMnin amalar arasnda, ne yazk ki, yer almamaktadr. Ancak, 625 sayl zel retim Kurumlar Kanununun 42. maddesinde, zel eitim kurumlarna devlet tarafndan verilebilecek mali yardmlara ilikin dzenleme vardr.
247

Bu maddeye gre: Tesisler veya kamu yararna alacak dernekler tarafndan ticaret gayesi gzetilmeksizin kurulmu bulunan zel retim kurumlarna Devlete mali yardmda bulunulabilir.

125. Kooperatif biiminde rgtlenmenin vergilendirme asndan salayaca avantajlar nelerdir?

Kurumlar Vergisi Kanununun 7/16. maddesi uyarnca, kooperatifler, belli baz koullarn karlanmas hlinde, kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadr. Kooperatifin bu muafiyetten yararlanabilmesi iin; ana szlemesinde, sermaye zerinden kazan datlmamasna, ynetim kurulu bakan ve yelerine kazan zerinden hisse verilmemesine, ihtiyat akelerinin ortaklara datlmamasna ve mnhasran ortaklar ile i grlmesine dair hkmler bulunmaldr. Ana szlemede bu hkmlerin bulunmasna karn fiilen bu koullara uymayan kooperatifler, kanundaki muafiyetten yararlanamayacaktr. Yine, kooperatifin kurulu olduu blgede faaliyete gemi bir kooperatif st birlii mevcutsa, muafiyetten yararlanabilmesi iin st birlie ye olmas zorunludur. Kooperatifin faaliyet gsterdii blgede (il snrlar ierisinde) ve ayn alanda kurulmu bulunan bir st birliin bulunmamas hlinde bu koul aranmayacaktr. st birlie ye olmayan kooperatiflerin, kurumlar vergisi ve geici vergi mkellefi olmalar ve bo da olsa, sresinde kurumlar vergisi ve geici vergi beyannamelerini vermesi zorunlu hle gelmektedir. Yine, gerek 5422 sayl eski Kurumlar Vergisi Kanununda (m.8/2), gerekse 5520 sayl yeni Kurumlar Vergisi Kanununda (madde 5.i) belirtilen koullarda, kooperatiflerin ortaklarla yaplan ilemlerden doan baz kazanlar kurumlar vergisi asndan istisna kapsamnda deerlendirilmektedir. Ortaklar dnda kiilerle yaplacak ilemler ve ortaklarla yaplan, ancak ortaklk stats dnda kalan ilemler, bu madde kapsamnda istisnadan yararlanamaz. Bundan baka, 1163 sayl Kooperatifler Kanununun 93. maddesinde de kooperatiflere ve kooperatif st kurulularna, kanunda belirlenen konularda har, damga

248

vergisi, banka sigorta muameleleri vergisi muafiyeti getirilmitir. Kurumlar vergisi muafiyetinde olduu gibi, burada da mevcut st birlie ye olma art aranmaktadr. Kooperatifler Kanununun konuyla ilgili Muaflklar balkl 93. maddesi yledir: 1. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Trkiye Milli Kooperatifler Birlii; a) Birbirinden ve ortaklarndan aldklar faiz ve komisyonlar ile ortaklarna kefalet etmeleri dolaysyla bunlardan aldklar paralar, banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden, b) Her nevi defterlerin ve ana szlemelerin tasdiki ve al tasdiklerinde sayfalarnn mhrlenmesi her nevi hartan ve Damga Vergisinden, c) Kiraya verilmedii veya irat getirmeyen bir cihete tahsis edilmedii mddete sahip olduklar gayrimenkul mallar zerinden alnacak her trl vergilerden, d) Ortaklarn temlik edecekleri gayrimenkuller her trl vergi ve harcndan muaftr. e) 13 nc madde gereince verilecek bildiri Damga Vergisine, dier har ve resimlere tabi deildir. 2. Gayrimenkullerin irtifak haklarnn ve gayrimenkul mkellefiyetinin kooperatiflere, kooperatif birliklerine, kooperatif merkez birliklerine, Trkiye Milli Kooperatifler Birliine sermaye konulmas halinde bunlar Emlk Alm Vergisi Kanununun 9 uncu maddesindeki indirimli nispetten, 3. 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 199 sayl Kanunla deiik 7nci maddesinin 16nc bendindeki esaslar dahilinde Kurumlar Vergisi muaflndan faydalanrlar. 4. Kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatifler merkez birlikleri faaliyete geen st kurululara girmedikleri takdirde, bu maddenin 1 nolu fkrasnn (b) bendi ile 2 nolu fkrasndan gayri fkralarnda yazl muaflklardan istifade edemezler.

249

126. Kooperatif birlikleri, mevzuatmzda ne ekilde dzenlenmitir? Kurulma koullar nelerdir? Kooperatif birlii kurmann salayaca avantajlar var mdr?
Kooperatif birlikleri konusu, Kooperatifler Kanununun altnc blmnde 70. ve devam maddelerinde dzenlenmitir. Kanuna gre kooperatiflerin dikey rgtlenmesi u ekildedir: 1) Trkiye Milli Kooperatifler Birlii (7 Kooperatifler Merkez Birlii) 2) Kooperatifler Merkez Birlii (7 Kooperatifler Birlii) 3) Kooperatifler Birlii (7 Kooperatif) 4) Kooperatif (15 Gerek ahs) Kooperatif Birlii, ana szlemelerinde buna izin veren bir hkmn olmas kouluyla, konular ayn ya da birbiriyle ilgili nitelikte yedi veya daha fazla sayda kooperatifin bir araya gelmesiyle ve yine kooperatif eklinde kurulur. Birim kooperatiflerin yararland muafiyet ve istisnalardan kooperatif birlikleri de, st birlie ye olma ve dier koullar karlamak kaydyla yararlanabilir. Kooperatif birlii eklinde rgtlenmenin bunun dnda fazladan yasal avantajlar bulunmamakla birlikte, kanmzca, kooperatifler arasndaki dayanmay glendirmek gibi etkileri ile piyasa koullarnda yararl olacaklardr. Birlik kuruluunda uygulanan yntem ise zetle u ekildedir: lgili bakanln il mdrlne, kooperatiflerin yetkili temsilcilerinin imzasn tayan dileke ile bavuru yaplr. Yaplacak incelemede birlik kurma konusunda karar alnp alnmad, kararn uygulamas iin yetkili temsilci seilip seilmedii, birlie katlma paynn belirlenip belirlenmedii aratrlr ve inceleme sonular ilgili bakanla gnderilir. Bakanlka, birliin kurulmas belirlenen blge asndan ve hukuki yap bakmndan deerlendirme yaplr, uygun bulunduu takdirde kuruluu ilemlerinin tamamlanmas iin yeteri kadar ana szleme il mdrlne gnderilir. Ana szleme doldurulup, noter huzurunda imzalandktan sonra kurulu sermayesinin 1/4 il mdrlnce emanete alnr. Belgeler, kurulu izni iin bakanla gnderilir; iznin

250

ardndan Ticaret Sicilinde tescil ilemleri yaplarak ve ilan verilerek kurulu prosedrleri tamamlanm olur. Kurulutan sonra, bavuru hlinde, emanette tutulan kurulu sermayesi kurucu ortaklara iade edilir.

127. Derneklerin ube amasnn usul ve yntemi nedir? ubelerin organlar nelerdir?
Dernekler, gerekli grlen yerlerde genel kurul kararyla ube aabilirler. Bu amala, dernek ynetim kurulunca yetki verilen en az kiilik kurucular kurulu, ube alacak yerin en byk mlki amirine ube kurulu bildirimini ve gerekli belgeleri verir. Her ubede, genel kurul ve ynetim kurulu ile denetim kurulu veya deneti bulunmas zorunludur. Tzklerinde ube aabilecei belirtilmi dernekler, genel kurullarnca yetki verilen ynetim kurullarnn yetkili klacaklar en az kiinin imzalad iki adet kurulu bildirimini ve aada belirtilen eklerini ubenin alaca yerin mlki idare amirliine verirler. a) lgili dernekler mdrlnce onaylanm iki adet dernek tz, b) Kurucularn nfus czdan fotokopisi, c) ube kurucular arasnda tzel kiiliklerin bulunmas hlinde; bu tzel kiilerin nvan, yerleim yeri ve kuruluuna ait belgeler ile tzel kiiliklerin organlar tarafndan yetkilendirilen gerek kii de belirtilmek kaydyla bu konuda alnm kararn fotokopisi, d) Kurucular arasnda yabanc uyruklular varsa, bunlarn Trkiyede yerleme hakkna sahip olduklarn gsterir belgelerin fotokopileri, e) Geici ynetim kurulu yeleri ile yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerleri ve imzalarn belirten liste, f) ube almas iin ynetim kuruluna verilmi yetkiyi gsteren genel kurul kararnn fotokopisi, g) Kurucu olarak yetkilendirilmi kiiler iin alnm dernek ynetim kurulu karar fotokopisi.

251

Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari, dier ilelerdeki ube kurulu ilemlerinde istenen belgeler birer artrlarak verilir. ocuk derneklerinin ubelerine tzel kiiler kurucu veya ye olamazlar; ayrca, ocuk dernekleri ubelerinde kurulu bildirimine, kurucu ocuklarn yasal temsilcilerinin izni eklenir. ube kurulu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu, kurulu bildirimleri iin verilen alnd belgelerinin dzenlendii tarihten itibaren altm gn iinde mlki idare amiri tarafndan bizzat veya dernekler birimlerine yetki verilmek suretiyle incelenir. Tz incelemeden gememi veya inceleme srasnda belirlenen kanuna aykrlk veya noksanlklarn yaplan tebligat zerine sresi iinde gidermemi derneklerin ubesi alamaz. ube kurulu bildirimi ve eklerinin incelenmesinde ve sonucun kuruculara bildirilmesinde derneklere ilikin hkmler uygulanr. ube, ube merkezinin bulunduu yerin il dernekler mdrlnce kte kaydedilir. Ayrca, ube kurulu bildirimi yedi gn iinde il dernekler mdrl tarafndan Bakanla gnderilir. ubeler, olaan genel kurul toplantlarn, merkez olaan genel kurulu toplantsndan en az iki ay nce tamamlamak ve genel kurul sonu bildiriminin bir rneini toplantnn yapld tarihi izleyen otuz gn iinde mlki idare amirliine ve genel merkezlerine bildirmek zorundadrlar.

128. Yabanc bir dernein/vakfn Trkiyede temsilciliini veya ubesini amann koullar nelerdir ve bavurularda nasl bir prosedr izlenir?
Derneklerin uluslararas faaliyette bulunmasna dair koullar, Dernekler Kanununun 5. maddesinde dzenlenmitir. Genel nitelikte hkmleri ieren bu madde yledir: Dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere uluslararas faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, yurtdnda temsilcilik veya ube aabilir,

252

yurtdnda dernek veya st kurulu kurabilir veya yurtdnda kurulmu dernek veya kurululara katlabilirler. Yabanc dernekler, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnn izniyle Trkiyede faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, temsilcilik veya ube aabilir, dernek veya st kurulu kurabilir veya kurulmu dernek veya st kurululara katlabilirler. Vakf ve derneklerin uluslararas faaliyette bulunmas koullar ise, ayrntl olarak Dernekler Ynetmeliinin 21-30. maddeleri arasnda dzenlenmitir. Bu dzenlemelere gre, temsilcilik ve ube ama artlar ynnden vakf ve derneklerin durumu farkllk arz etmektedir. Konuyu vakflar ve dernekler asndan incelemek yararl olacaktr. Vakflar: Dernekler Ynetmeliinin 22. maddesi uyarnca, yabanc vakflarn Trkiyede ube ve temsilcilik amalar, karlkl olma koulu ve uluslararas alanda i birlii yaplmasnda yarar grlen hllerde, Dileri Bakanlnn gr alnarak ileri Bakanlnn izniyle mmkndr. Bavurular, Dernekler Ynetmeliinin 23. maddesinde tayin edilen Yabanc Tzel Kiilerin Trkiyede Faaliyette Bulunabilmelerine likin Bavuru Formu ve eklerinin ileri Bakanlna verilmesiyle yaplr. Ayrca, bu bavurularda yine ynetmelikte tayin edilen ana statnn de bavuru sahiplerince doldurulup verilmesi zorunludur. Bu ana statde vakfn unvan, kurucu ve yneticileri, faaliyet alan, alma usulleri, mal varl, harcamalar, defterler ve temsilciliin kapatlma hlleri gibi verilmesi zorunlu bilgiler ve kabul gereken esaslar dzenlenmitir. Ana statnn bavuru sahiplerince deitirilmesi mmkn olmayp, ana statdeki mevcut boluklar doldurularak bavuruya eklenmektedir. Bu ekilde bavurusu kabul edilip, faaliyet gsteren vakflar, Trk Medeni Kanunu hkmlerine gre kurulan vakflar hakkndaki mevzuata tabidir. Dernekler: Yabanc lkelerde mevcut derneklerin, Trkiyede temsilcilik ya da ube amalar Dernekler Ynetmeliinin 26. maddesinde dzenlenmitir ve vakflara ilikin dzen253

lemeye paralellik gstermektedir. Yabanc lkelerde kurulmu dernekler, Dileri Bakanlnn gr alnarak ileri Bakanlnn izniyle Trkiyede temsilcilik veya ube aabilir, kurulmu dernek veya st kurululara katlabilir. Dernek ubesi amak iin bavurular, vakflar iin yukarda belirttiimiz ekilde Yabanc Tzel Kiilerin Trkiyede Faaliyette Bulunabilmelerine likin Bavuru Formu ve eklerinin ileri Bakanlna verilmesiyle yaplr. Dernek temsilcilii almasna ynelik bavurularda bu belgelere ek olarak, ynetmelike tayin edilen bir ana stat verilmesi zorunlu iken, ube bavurularnda Dernekler Kanununun 4. maddesine gre, bulunmas zorunlu hususlar ihtiva eden bir tzn bavuruya eklenmesi gereklidir. Bu tzk metninin, bir dernein bamsz olarak Trkiyede kurulmas hlinde, iermesi zorunlu olan bilgi ve konulardan farkl bir ierii bulunmamaktadr. Bu ekilde yabanc bir dernein Trkiye ubesi ya da temsilcilii olarak kurulan dernekler de Trkiyedeki faaliyetlerinde, derneklerin bal olduu mevzuat hkmlerine tabidir. Vakf ve derneklerin ube ya da temsilcilik bavurularnn ileri Bakanlnca incelenmesinin ardndan eksiklikler bulunduu tespit edilirse ilgilisine tamamlattrlr. Dileri Bakanlnn gr alndktan sonra ileri Bakanlnca yaplan deerlendirmenin ardndan almasnn uygun bulunmas hlinde faaliyet izni, temsilcilik ve ube bavurularnda sresiz olarak verilir. Bavurunun sonucu, bavuru sahibine ve ilgili valilie on gn ierisinde bildirilir. Bavurularn, ileri Bakanlna dorudan ya da posta araclyla yaplmas mmkndr.

129. Trkiyede bir dernek kurmak ile yurt dnda bir dernein/vakfn Trkiyede ubesini/temsilciliini amay, getirecei avantaj ve dezavantajlar bakmndan mukayese edebilir misiniz?
Yurt dndaki bir dernein/vakfn Trkiyede temsilciliinin veya ubesinin almas durumunda, yurt ii ya da yurt dnda yrtlecek faaliyet ve projelerde, yurt dnda mevcut bir yaplanmann unvanyla hareket etmenin rgtlenmeye salayaca itibar ve beraberinde getirecei kolaylklar nemli bir avantaj olarak deerlendirilebilir.

254

Genel itibariyle bakldnda, yurt d ube/temsilcilik eklinde kurulan derneklere ve vakflara, Trkiyede mevcut dier dernek ve vakflarla ayn mevzuat hkmlerinin uygulanmakta olduu grlr. Ancak bu yaplar, bavuru ekli ve faaliyetlerin bildirimi gibi konularda ulusal mevzuata ek olarak, farkl ykmllk ve kstlamalara tabidir. Vakf ve derneklerin hukuki durumunu, yasa maddelerini detaylandrarak aklamaya alalm. Vakf temsilcilii iin yaplan bavurularda, Dernekler Ynetmeliinin 23. maddesine gre, verilmesi zorunlu nitelikte olan ve ierii Dernekler Ynetmeliince tayin edilen ana statnn bavuru sahiplerince deitirilemez ve ieriinin iradi olarak belirlenemez nitelikte olmas, bu ana statnn 7, 8 ve 9. maddelerine gre; vakf temsilciliinin kendine ait bir mal varlnn bulunmamas, temsilciliin ayni-nakd ba kabul edememesi, ticari faaliyet yapamamas, tm giderlerin yurt dndan karlanmasnn zorunlu olmas, temsilcilik tarafndan mahallinde makbuz bastrlamamas, yllk faaliyet raporuna ek olarak gerekletirilen projelerin dzenli olarak Vakflar Genel Mdrl ve ileri Bakanlna bildirilmesi zorunluluu bu dzenlemelere rnek olarak gsterilebilir. Yurt dndaki dernek/vakflarn Trkiyedeki ube veya temsilciliklerinin yl ierisinde gerekletirdikleri faaliyetlerin bildirimi konusunda da ek dzenlemeler mevcuttur. Trkiyede kurulu dernekler, yl sonu itibariyle faaliyetlerini, gelir ve gider ilemlerinin sonularn Dernekler Kanununun 19. ve Dernekler Ynetmeliinin 83. ve devam maddeleri uyarnca beyanname ile mlki idare amirliine vermek zorundadrlar. Yurt dndaki dernek/vakf ubeleri ise bu beyannameye ek olarak, her yl sonunda faaliyet bildirimlerini, Dernekler Ynetmeliinin 25. maddesindeki yllk vakf raporu ve 29. maddesindeki yllk dernek raporu eklinde ileri Bakanlna vermek zorundadrlar. Ayrca, gene bu maddelerin son fkralar uyarnca, yurt dndaki vakf ve derneklerin Trkiyede faaliyet gsteren ubeleri ve temsilcilikleri, Trkiyedeki her trl faaliyetlerine ilikin yazl ve grsel yaynlarnn ikier nshasn ileri Bakanlna gnderirler. Dernekler Kanununun 21. ve Dernekler Ynetmeliinin 18. maddesine gre, dernek veya vakflarn yurt dndan yardm almas, mlki idare amirliine nceden bildirim255

de bulunmak kouluyla mmkndr. Bu bildirim, yurt d ubesi eklinde rgtlenmi dernekler iin de yasal bir zorunluluktur. Ne var ki, yukarda akladmz gibi, yabanc bir vakfn temsilciliinin yaplmas durumunda ana stat gerei, temsilciliin yurt ii ya da yurt dndan ayni ya da nakd ba kabul etmesi mmkn deildir.

130. Trkiyede kurulmu bir dernek/vakf ile yurt dnda mevcut rgtn ubesini, yurt ii ve yurt dndaki rgtlerle i birlii, platform oluturma vd. alardan kyaslayabilir misiniz?
birlii ve platform gibi faaliyetlerin yurt ii ve yurt d nitelik arz etmesine gre vakflar ve dernekler iin durumu ayr ayr ve iki ynl deerlendirmek gereklidir. Yurt ii nitelik tamas hlinde dernekler ve vakflar iin; Dernekler Kanununun 2/f maddesinde platform, derneklerin kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere oluturduklar tzel kiilii olmayan geici nitelikteki birlikler olarak tanmlanmtr. Dernekler Kanununun 25. maddesine gre, derneklerin amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere, yetkili organlarn kararyla herhangi bir izne tabi olmakszn yurt iinde platform oluturmalar mmkndr. Dernekler mevzuat asndan, yurt dndaki bir dernek ya da vakfn ubesi/temsilcilii eklinde kurulan vakf ya da derneklerin, yurt iindeki rgtlerle platform oluturmasnda ya da bir baka adla i birlii yapmasnda hukuki bir engel bulunmamaktadr. Yurt d nitelik tamas hlinde dernekler iin; Dernekler asndan, yurt d iin faaliyet ve i birlii koullar yurt iine gre bir fakllk arz etmemektedir. birlii ve platform oluturma serbestisi, izne tabi olmakszn tm dernekler iin yurt ii ve yurt dnda benzer nitelik tamaktadr. Dernekler Kanununun 5. maddesinde, derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekle256

tirmek zere uluslararas faaliyette ve i birliinde bulunabilecei, yurt dnda temsilcilik ve ube aabilecei, yurt dnda dernek veya st kurulu kurabilecei, yurt dnda kurulmu dernek veya st kurululara katlabilecei aka hkm altna alnmtr. Ve mevzuat gerei, Trkiyede mevcut bir dernek ile ube/temsilcilik eklinde rgtlenmi bir dernek ayn hukuki statdedir. Yurt d nitelik tamas hlinde vakflar iin; Dernekler Ynetmeliinin 21. maddesine gre, Trkiyede kurulu vakflar, amalar dorultusunda uluslararas faaliyette bulunabilmek iin ynetmelikte tayin edilen Trkiyede Kurulu Vakflarn Yurtdnda Faaliyette Bulunma zin Bavuru Formunu valilie vermek zorundadrlar. Bavuru, valilik gryle birlikte ileri Bakanl tarafndan deerlendirilir ve deerlendirmenin sonucu valilie bildirilir. Valilie yaplan bu bildirimin ardndan ilgililer on gn ierisinde valilike bilgilendirilirler. Derneklerden farkl olarak, vakflara uluslararas faaliyet konusunda bilgilendirme zorunluluu getirilmitir. Gerek yurt ii gerekse yurt dnda, dier rgtlerle yaplacak platform oluturma gibi i birlii faaliyetlerinde, yurt dnda mevcut bir yaplanmann unvannn kullanlmas hlinde, bu durumun dernek ya da vakf ubesine getirecei avantajn, yukarda belirtilen hukuki bilgilendirmeler deerlendirilirken dikkate alnmas faydal olacaktr.

131. Kurulu bir dernek ayn ismi muhafaza ederek vakfa dntrlebilir mi? Bunun koullar nelerdir? Dntrlrse yelere ve mal varlna ne olur? Ayn isimde vakf ve dernek olmas mmkn m ?
Bir dernein vakfa dnmesi sz konusu deildir, ancak bir dernek vakf kurabilir. Dnm dendiinde, kastedilen ayn yapnn baka bir hukuki bnye iinde yaamna devam etmesi olduundan, bu anlamda bir dnm sz konusu deildir. Bir dernek vakfa vakfeden olabilir. Medeni Kanundaki dernekler ve vakflarn tanmlarna baktmzda her ikisinin de tzel kiilik olmasna ramen, 56. maddede derneklerin, ... kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar, tzel kiilie sahip kii topluluklardr biiminde; vakflarn ise, Medeni Kanunun 101. maddesinde
257

... gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklardr eklinde tanmland grlmektedir. Dernekler yelerden oluurken, Medeni Kanunun 101/3. maddesi gerei vakflarda yelik olmaz. Sonu itibariyle, tznde bu konuda bir dzenleme bulunmas artyla, bir dernek vakfeden olabilir, ancak bir dernein vakfa dnmesi sz konusu olamaz; nk hukuki yaplar itibariyle dernek ve vakf birbirinden tamamen farkl tzel kiiliklerdir. Medeni Kanunun 101. maddesi uyarnca, vakflar gerek veya tzel kiiler tarafndan kurulabileceine gre bir dernek vakf kurabilir. Ancak, bunun iin dernein tznde vakf kurulmasna ilikin bir hkmn bulunmas ya da genel kurul tarafndan kurulacak vakfa katlmak ya da vakf kurmak iin vakfeden olmak ve mali deer zglemeleri iin ynetim kurulunu yetkili ve grevli klmak gerekir. Sonu olarak; dernein tznde vakfa vakfeden olma ya da kurulacak vakfa vakfeden olma eklinde bir hkmn bulunmas ya da dernein olaan veya olaanst genel kurulunda dernein mal varln kurulacak bir vakfa vakfetmesi ve bu ilemler iin ynetim kuruluna yetki vermesi ve vakfn kurulmasndan sonra da dernein kendiliinden sona ereceine dair karar almas mmkndr. Genel kurul, dernek isminin vakf ismi olarak da kullanlaca kararn ald takdirde, ayn isimli dernek ve vakf olmas mmkndr. Dernein mal varl, vakfn mal varl hline gelir; ancak dernek yeleri, vakfn yeleri olamaz. Dernek bir tzel kiilik olarak vakf kurucusu olur.

132. Oluumunda yer alan kiilerin iinde yaamasnn yan sra, retim yaplarak elde edilecek rnlerin pazarlanmasna ve ilgililere alma konusunda eitim verilmesine ynelik olarak kurulacak bir ekolojik yaam ve uygulama merkezi iin en elverili rgtlenme biimi nasl olmaldr?
Oluturmay planladnz yapnn ncelikle sosyal amalar gzettii, ancak bununla birlikte sz konusu amalarn gerekletirilebilmesi ve projenin srdrlebilir nitelik
258

kazanmas asndan kazan salayc kimi faaliyetlerde bulunmann da bir zorunluluk olduu anlalmaktadr. Olas rgtlenme biimleri incelendiinde, amaca uygun rgtlenme biiminin anonim ortaklk (anonim irket) olduu dncesindeyiz. Anonim ortaklk dndaki dier rgtlenme biimlerinin ynetim ekli, devlet kurumlaryla ilikiler, kazanlarn oluumda yer alanlara aktarlmas, giderlerin belgelendirilmesi ve kayt altna alnmas gibi ynler gzetildiinde tercih edilebilir olmad kansndayz. Kald ki, oluumun amalar gz nnde bulundurulduunda, genel kannn aksine, ticaret ortakl dndaki yaplanmalarda vergilendirme asndan kayda deer avantajlar da salanamamaktadr. Anonim ortaklk kurmak iin en az be kurucu ortan bulunmas gerekmektedir. Sorunuzda, yaklak ortak says belirtilmemi ise de ortak ama gz nnde bulundurulduunda projeye katlacak kiilerin bu sayy aaca kesin grnmektedir. Yine, bu tr bir oluumda en az sermaye miktar 50.000 YTL olmaldr ki, yatrm yaplaca ve tanmazlar edinilecei hesaba katldnda bu miktarn sizin iin uygun olaca dnlebilir. Anonim irket eklinde rgtlenmek, faaliyetlerde geni bir hareket alan salayacak, ayn zamanda oulcu bir ynetime ve paylama da uygun olacaktr. irket ana szlemesinde, kanun hkmleri erevesinde olmak kaydyla, ynetime katlma, karar alma, faaliyetlerin denetimi, paylarn devri, elde edilecek kazanlarn deerlendirilmesi gibi birok nemli konuda uygulanacak kurallarn ortak iradeyle belirlenmesi ve ana szlemeye ihtiyalara uygun maddeler eklenmesi olana mevcuttur. Gndelik ilerin yrtlmesi dnda kalan nemli konulara ilikin kararlarn alnmasnda, en az ylda bir kez toplanmas zorunlu olan ortaklar genel kurulu yetkili klnabilir ve tm ortaklarn katlmyla gerekletirilecek bu toplantlar yoluyla etkili bir denetim, dolaysyla ynetimde effaflk salanabilir.

259

133. Kurulmas planlanan merkez iin yaplacak yatrmlarn ve satn alnacak tanmazlarn, oluumun devamlln salama asndan gvence altna alnmas ve bunlarn devir ve satnn engellenmesi mmkn mdr? Nasl bir yol izlenmelidir? Vakf kurulmas veya tapu kaydna erh konulmas yoluyla sat olaslnn engellenmesi olana var mdr?
Anonim ortaklklarda, baz ilemlerin yaplmas konusunda ortak kurallar belirlenebilmektedir. Bu anlamda, ortaklk ana szlemesinde, rnein tanmaz satm iin ortaklar genel kurulunda, nitelikli bir ounluun olumlu oyuyla karar alnmasnn zorunlu olduuna dair bir hkm konulabilir. Bylece, tanmazlarn kolayca satlmasnn nne geilmi ve ortakla ait varlklarn ciddi bir biimde korunmas salanm olacaktr. Sat konusunda ortaklar genel kurulunun yetkili klnmas hlinde, anonim ortakln kurulmasn takiben satn alnp ortaklk adna tescil edilen tanmaz, ileride gerek duyulmas durumunda, ancak balangta belirlenen oy saysnn salanmasna, yani ortak iradenin gereklemesine bal olarak satlabilecektir. Ortakllk hisselerinin, hlihazrdaki irket ortaklar dndaki kimselere devrinin de sk kurallara balanmas durumunda, ortakla ait varlklar olduka etkin biimde gvence altna alnm olacaktr. Bylesi bir durumda, bir ortan paynn miraslarna intikal etmesi ve miraslarn bu pay satarak ortaklktan ayrlmay istemesi hlinde, payn ncelikle irket ortaklarna devri gerekecek, bylece ortakl amacndan uzaklatracak giriimler de engellenmi olacaktr. Vakf kurulmas, her ne kadar tanmazlarn devrini nlemek asndan kesin bir zm gibi grnmekte ise de, bu yola bavurulmas oluumda yer alanlarn tanmazlar zerindeki tasarruf yetkisini olaanst dzeyde snrlayacak ve ortak istek ile iradenin varl hlinde dahi tanmazlar zerinde zgrce tasarrufta bulunulamayacaktr. Tapu kaydna, belirli bir sreyi kapsayacak ekilde, devir yasana ilikin bir erh konulmas mmkn ise de bu yntemin de pratik ve etkin olmayaca kansndayz.

260

134. Tp alannda farkl uzmanlk dallarndan gelen yeler tarafndan oluturulan bir dernek, sadece bir uzmanlk alann kapsayacak biimde yrtlmek isteniyor. Bu ama dorultusunda tzk deiiklii yaplarak sadece bir uzmanlk dalndan ye kabul edilebilir mi? Byle bir tzk deiiklii yaplrsa, dier uzmanlk dallarnda grev yapan ve hlen dernein asli yesi olan kiiler genel kurulda oy kullanabilir mi? Dier uzmanlk dalnda alan kiilerin ynetim kurulu seiminde oy kullanamayacaklar ve ynetim kuruluna seilemeyecekleri eklinde bir tzk deiiklii yaplabilir mi?
Medeni Kanunun 58. maddesine gre dernek tz, kanunun emredici hkmlerine aykr olamaz. Bu emredici hkmlere aykr olmad srece, tzkte yelik kapsamnn, faaliyet alannn ve dernein amacnn serbeste belirlenmesi mmkndr. Faaliyet gstermeye devam eden bir dernein, sadece belli bir uzmanlk alannda faaliyet gstermek zere tzn deitirmesi mmkndr. Yaplacak bylesi bir deiiklikte, dernein amacna ve faaliyet alanna uygun olarak yelie kabul artlarnn da deitirilmesi olanakldr. Yani, bu tzk deiikliinden sonra dernek, sadece tzkte kararlatrlan belli uzmanlk alanndaki kiileri ye olarak kabul edebilir. Derneklerin ye kabulde takdir yetkilerinin olmas durumu, hi kimse, bir dernee ye olmaya ve hibir dernek de ye kabul etmeye zorlanamaz eklindeki Medeni Kanunun 63. maddesi gereidir. Medeni Kanunun 68. maddesi ve devamnda dernek yelerinin haklar dzenlenmitir. Dernek yelerinin hukuki durumu ve haklar belirlenirken eitlik ilkesi dikkate alnmaktadr. Bu maddelere gre dernek yeleri eit haklara sahiptirler. Dernek, yeleri arasnda dil, rk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zmre ve snf fark gzetemez; eitlii bozan veya baz yelere bu sebeplerle ayrcalk tanyan uygulamalar yapamaz. Her yenin, dernein faaliyetleri ve ynetimine katlma ile genel kurulda bir oy kullanma hakk vardr; ye, oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Dernek yeleri arasnda eit davranma ykmllnn en nemli gstergesi, dernek yelerine tannan faaliyet ve ynetime katlma ile oy kullanma hakkdr. Bu nedenle,
261

tzk deiiklii ncesinde dernek yesi olarak kaydedilen kiilerin tzk deiiklii ile oy kullanma haklarnn kstlanmas, eitlik ilkesine aykrlk tekil edecektir. Tzkte, bylesi bir dzenlemenin yaplmas hukuken mmkn deildir. Dernekler mevzuatnda, dernek yeliinden baka onursal yelik de dzenlenmitir. Medeni Kanunun 69/son maddesi gereince onursal yelerin oy hakk yoktur. Daha nce dernek yesi olan kiilerin yeliklerinin devam arzu ediliyor, ancak oy kullanmalar ya da ynetimde yer almalar istenmiyorsa, bu kiilerin yeliklerinin onursal ye olarak devam konusunda derneinizin giriimlerde bulunmas mmkndr. Dernek tznn ve faaliyet alannn deimesi, sadece belli uzmanlk alannda ye kabulnn karar altna alnmasnn ardndan, dernek yelerini yelikten karmaya yetkili organ tarafndan dernekte ye olarak faaliyet gsterme olana kalmayan kiilerin yelikten karlmas da mmkn olabilecektir (rn. bir renci derneinde rencilik sfatnn bitmesiyle dernek yeliinin sona ermesi hli). Dernein amac ve faaliyet alanna gre, dernekte ye olarak kalmasna hukuken imkn kalmayan yelerin bir kararla yelikten karlmas hlinde, karlan kiilerin bu karara kar itiraz ve dava ama haklarnn bulunduunu ayrca belirtmek isteriz.

135. Sanatlarn ilerini sergileyecei, haftalk seminer ve uluslararas sanat misafir programna sahip, sanatlar tarafndan idare edilen ve dnyada birok benzeri bulunan bir rgtlenme modeli oluturmak istiyoruz. Nasl bir rgtlenme modeli oluturmalyz? Kooperatif kurmak bizim iin daha m faydal olur? Kooperatif nasl kurulur? Kr amac gtmeyen irket diye bir eyden bahsediliyor; byle bir irket tr var mdr? Varsa, nasl kurulur? irket veya kooperatif kurmamz durumunda vergilendirme bakmndan farklar doar m? Trkiyede kurulmas amalanan bu tip kltr-sanat STKlar iin ne tavsiye edersiniz?
irketlerle ilgili yasal dzenlemeler, esasen Trk Ticaret Kanununda yaplm bulunmaktadr. Ticaret ortaklklarnn, kolektif, komandit, limited, anonim ve kooperatif olmak zere be tr bulunmaktadr. Tm ticaret irketlerinde ortak olan unsurlar unlardr: kii, szleme, sermaye, ortak ama, ama urunda eit temel zerinde birleerek alma.
262

lkemizdeki yasal dzenlemeler ile yargsal itihatlar nda ve zellikle ticaret kavramnn doas gerei ticaret ortaklnn, kazan elde etme ve kazanc paylama amalarn barndrmas gereklilii ortaya kmaktadr. Her ne kadar bata ABD olmak zere, kimi lkelerde kr amac gtmeyen irketler kurulmas mmkn ise de hukuk sistemimiz bu trden bir rgtlenmeye olanak tanmamaktadr. Bilindii zere, uluslararas fon kurulular, sivil toplum kurulularna ynelik hibe programlar atnda, fonu kullanacak sivil kurulularda bir dizi kriter iinde kr amac gtmemesi koulunu da aramaktadr. Ticaret irketlerinin ise, kural olarak, bu koula uygun yaplar olmad grlmektedir. Ancak, ticaret ortakl eklinde rgtlenilmesine ramen, rnein anonim irketi, irket ana szlemesine irket paydalarna kr datmnn yasak olduuna dair bir madde konulduunda ve fonlara bavururken gemi dnemlere ait btelerde bu kurallara uygun davranldn gsteren bir yeminli mali mavir raporu eklendiinde, irketin fiilen bir kr amac gtmeyen irkete dntrlmesi de mmkndr. Bylelikle, uluslararas fonlardan yararlanlmas nndeki engelin ortadan kaldrlmas mmkn olabilecektir. Ancak bu, kukusuz, kurulmu olan irketin bizim kanunlarmzda olmayan bir staty yasal olarak kazanm olmasn gerekli klmaz. zellikle AB hibelerinde bir sredir bu gibi belgeleri sunmalar karlnda kr amac gtmediklerini ispatlayabilen irketler de sivil toplum kurulular iin alan hibe programlarndan yararlanabilmektedirler. Bununla birlikte, konunun gittike farkl amalarla kullanm, donr kurulularda baz rahatszlklar yaratmaktadr. Bir sre sonra bu gibi kurulularn sivil toplum rgt statsnden yararlanma ayrcalklarnn sona ermesi beklenebilir. Kooperatifler, Kooperatifler Kanununa gre, en az yedi ortak tarafndan imzalanacak bir ana szleme ile kurulur. Ana szlemenin hazrlanmasnda, sanayi ve ticaret il mdrlklerinden temin edilecek tip ana szlemelerden yararlanlabilir. Ana szlemede kooperatifin amalarnn aka belirtilmesi ve ana szlemedeki imzalarn noterde onaylatlmas zorunludur. Ana szlemeler, ilgili bakanlklarn il ve ilelerdeki temsilciliklerine verilir. Bakanln kurulua izin vermesi hlinde, kooperatif merkezinin bulunduu yer ticaret siciline tescil ve ilan olunur. Tescil ve ilanla birlikte kooperatif tzel kiilik kazanr.

263

Kurumlar Vergisi Kanununun 4.k maddesi uyarnca, kooperatifler, belli baz koullarn karlanmas hlinde, kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadr. Kooperatifin bu muafiyetten yararlanabilmesi iin; ana szlemesinde sermaye zerinden kazan datlmamasna, ynetim kurulu bakan ve yelerine kazan zerinden hisse verilmemesine, ihtiyat akelerinin ortaklara pay edilmemesine ve mnhasran ortaklar ile i grlmesine dair hkmler bulunmaldr. Ana szlemede bu hkmlerin bulunmasna karn fiilen bu koullara uymayan kooperatifler kanundaki muafiyetten yararlanamayacaktr. Yine, kooperatifin kurulu olduu blgede faaliyete gemi bir kooperatif st birlii mevcutsa, muafiyetten yararlanabilmesi iin st birlie ye olmas zorunludur. Kooperatifin faaliyet gsterdii blgede (il snrlar ierisinde) ve ayn alanda kurulmu bulunan bir st birliin bulunmamas hlinde bu koul aranmayacaktr. st birlie ye olmayan kooperatiflerin kurumlar vergisi ve geici vergi mkellefi olmalar ve bo da olsa, sresinde kurumlar vergisi ve geici vergi beyannamelerini vermesi zorunlu hle gelmektedir. Yine, gerek 5422 sayl eski Kurumlar Vergisi Kanununda (m.8/2), gerekse 5520 sayl yeni Kurumlar Vergisi Kanununda (madde 5.i) belirtilen koullarda, kooperatiflerin ortaklarla yaplan ilemlerden doan baz kazanlar, kurumlar vergisi asndan istisna kapsamnda deerlendirilmektedir. Ortaklar dnda kiilerle yaplacak ilemler ve ortaklarla yaplan, ancak ortaklk stats dnda kalan ilemler, bu madde erevesinde istisna kapsamndan yararlanamaz. Bundan baka, 1163 sayl Kooperatifler Kanununun 93. maddesinde de kooperatiflere ve kooperatif st kurulularna, kanunda belirlenen konularda har, damga vergisi, banka sigorta muameleleri vergisi muafiyeti getirilmitir. Kurumlar vergisi muafiyetinde olduu gibi, burada da mevcut st birlie ye olma art aranmaktadr. Kooperatifler Kanununun konuyla ilgili Muaflklar balkl 93. maddesi yledir 1. Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Trkiye Milli Kooperatifler Birlii; a) Birbirinden ve ortaklarndan aldklar faiz ve komisyonlar ile ortaklarna

264

kefalet etmeleri dolaysyla bunlardan aldklar paralar, banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden, b) Her nevi defterlerin ve ana szlemelerin tasdiki ve al tasdiklerinde sayfalarnn mhrlenmesi her nevi hartan ve Damga Vergisinden, c) Kiraya verilmedii veya irat getirmeyen bir cihete tahsis edilmedii mddete sahip olduklar gayrimenkul mallar zerinden alnacak her trl vergilerden, d) Ortaklarn temlik edecekleri gayrimenkuller her trl vergi ve harcndan muaftr. e) 13 nc madde gereince verilecek bildiri Damga Vergisine, dier har ve resimlere tabi deildir. 2. Gayrimenkullerin irtifak haklarnn ve gayrimenkul mkellefiyetinin kooperatiflere, kooperatif birliklerine, kooperatif merkez birliklerine, Trkiye Milli Kooperatifler Birliine sermaye konulmas halinde bunlar Emlk Alm Vergisi Kanununun 9 uncu maddesindeki indirimli nispetten, 3. 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 199 sayl Kanunla deiik 7nci maddesinin 16nc bendindeki esaslar dahilinde Kurumlar Vergisi muaflndan faydalanrlar. 4. Kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatifler merkez birlikleri faaliyete geen st kurululara girmedikleri takdirde, bu maddenin 1 nolu fkrasnn (b) bendi ile 2 nolu fkrasndan gayri fkralarnda yazl muaflklardan istifade edemezler. Buna gre, kooperatiflerin vergilendirme konusunda ticaret irketlerine gre kk de olsa baz avantajlara sahip olduu grlmekte ise de ticari faaliyette bulunulmas ve kr elde edilmesi durumunda bu avantajn nemini yitirecei aktr. Yukardaki aklamalarmz erevesinde, sz edilen faaliyetlerin yrtlebilmesi ve ileride ilgili kurululardan fon salanmasnda karlalabilecek glklerin nlenmesi asndan, kr amac da gdlmediine gre, irket ya da kooperatif kurmaktan ziyade, vakf ya da dernek gibi bir sivil toplum kuruluu olarak rgtlenmeye ynelmenizin daha uygun olaca sonucuna ulalmaktadr.

265

nerimiz, ncelikle masraf daha az olacandan ve size daha rahat hareket etme imkn tanyacandan dernek eklinde rgtlenmeye ynelmenizdir. Ancak, ileriki dnemde kazan elde etmeye ynelik faaliyetlerde bulunmanz ve bu faaliyetlerden elde edilecek kazancn paylalmas gerekliliinin ortaya kmas hlinde, dernek eklinde rgtlenmenin engel oluturaca gz nnde bulundurulmaldr. Bu durumda, kooperatif eklinde rgtlenmenizin daha uygun olaca dnlebilir. Ancak, bu ihtimalde de fon alma konusunda yukarda belirtilen skntlarla karlalabileceinin hesaba katlmas gerekmektedir.

136. Trkiye Endstri Mhendisleri renci Topluluklar Birlii ad altnda bir birliimiz var; ancak bir tzel kiilie henz sahip deiliz. u an iin on niversitenin endstri mhendislii kulpleri bu birlie ye, fakat zaman ierisinde baka kulplerin de katlm ile bymeyi hedefliyoruz. Birlik ierisinde temel grevler, komiteler araclyla yrtlmektedir ve bu komiteler, yeni katlacak yelerin almna karar vermek zere faaliyet gsteren yeler komitesi, halkla ilikiler komitesi, bilgi ynetimi komitesi ve biliim komitesidir. Ynetim kurulumuz; bir bakan, iki bakan yardmcs ve iki denetleme kurulu yesinden olumaktadr. Birliimizin amac, ye niversiteler arasndaki iletiimin kuvvetlendirilmesi, u ana kadar gerekletirdiimiz vaka analizi yarmasnn dzenlenmesi ve liselerde meslek tantmnn yaplmas gibi almalar dorultusunda benzer projeler retmektir. Bylesi bir yaplanma iin en uygun tzel kiilik modeli ne olabilir?
Verdiiniz bilgilere gre, sizin yaplanmanza en uygun rgtlenme modeli dernek olarak grnmektedir. Derneklere ait genel dzenlemeler Medeni Kanun, Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmeliinde mevcuttur. 5253 sayl ile 2908 sayl Dernekler Kanunu yrrlkten kaldrlm ve eski kanunda renci dernekleri ve rencilerin derneklere ye olmasna ynelik snrlamalar yeni kanunda yer almamtr. Dernekler Kanununa gre renci dernekleri, genel anlamda dernekler iin mevcut olan hkmlere tabidir. Fiil ehliyetine sahip, 18 yan doldurmu gerek kiiler ya da fiil ehliyetine sahip tzel kiiler derneklere ye olabilirler. 15 yan doldurmu, ancak 18 yan doldurmam kiiler, yasal temsilcilerinin izni ile sadece ocuk derneklerine

266

ye ya da bu derneklerde kurucu olabilirler. Birliinize ye niversite kulpleri, dernekler mevzuat anlamnda bir tzel kiilik sahibi deildir. O nedenle, bu kulplerin kurulacak bir dernee kulp sfatyla ye olmalar da mmkn deildir. Dernekler Ynetmeliinin 9. maddesine gre, kurulu amac ayn olan, en az be dernein bir araya gelmesiyle federasyonlar olumaktadr. Ancak, madde dzenlemesinde aka yazd gibi, bir st rgtlenme modeli olan federasyon oluturabilmek iin, dernek tzel kiiliklerinin bir araya gelmesi arttr. Yani, u anda birliinize ye kulpler yasal anlamda dernek statsn kazanmadka, sizin birliinizin bir konfederasyona dnme imkn bulunmamaktadr. ayet, her niversitenin kulb dernek olarak rgtlenip dernek tzel kiilii kazanrsa, federasyon kurulmas mmkn olabilecektir. Bu kulplerin kulp vasfnda kalmas hlinde, yapnz dernek olarak rgtlenebilir. Bu hlde, derneinize, tzel kiilik sahibi olmayan kulpler ye olamaz. Ancak, bu kiilere bireysel yelik yolu aktr. Her kulp yesi ya da u anda mevcut yapnz korumak dncesiyle hlihazrda birliinize ye olan kulp yelerini temsilen her kulpten belli sayda ye, delege sistemiyle belirlenip kuracanz yeni dernee ye olabilir. Dernekler Kanununun 4. maddesine gre, her denein bir tz bulunur. Bu tzkte aada gsterilen hususlarn belirtilmesi zorunludur: a) Dernein ad ve merkezi, b) Dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin derneke srdrlecek alma konular ve alma biimleri ile faaliyet alan, c) Dernee ye olma ve yelikten kmann art ve ekilleri, d) Genel kurulun toplanma ekli ve zaman, e) Genel kurulun grevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve ekilleri, f) Ynetim ve denetim kurullarnn grev ve yetkileri, ne suretle seilecei, asl ve yedek ye says, g) Dernein ubesinin bulunup bulunmayaca, bulunacak ise ubelerin nasl kurulaca, grev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasl temsil edilecei, h) yelerin deyecekleri giri ve yllk aidat miktarnn belirlenme ekli,

267

) Dernein borlanma usulleri, j) Dernein i denetim ekilleri, k) Tzn ne ekilde deitirilecei, l) Dernein feshi hlinde mal varlnn tasfiye ekli. Sorunuzda belirttiiniz mevcut tznzn, dernek olarak rgtlenebilmek iin, yukarda yazl bilgileri ierecek ekilde deitirilmesi zorunludur. Derneklerin zorunlu organlar, genel kurul, ynetim kurulu ve denetleme kuruludur. Medeni Kanunun 72. maddesine gre, dernekler, zorunlu organlar dnda baka organlar da oluturabilirler. Ancak, bu organlara zorunlu organlarn grev, yetki ve sorumluluklar devredilemez. Sorunuzda belirttiiniz komitelerin, zorunlu organlarn grev, yetki ve sorumluluklarna sahip olmadklar srece, ihtiyari organ olarak dernek bnyesinde yer almalar mmkndr. Aklayc olabilmek asndan, bu yetki ve grevleri belirtmekte fayda grmekteyiz. Genel kurul, dernein en yetkili karar organdr ve dernek yelerinin tamamndan oluur. Genel kurul, yelie kabul ve yelikten karma hakknda son karar verir; dernek organlarn seer ve dernein dier bir organna verilmemi olan ileri grr. Genel kurul, dernein dier organlarn denetler ve onlar hakl sebeplerle her zaman grevden alabilir. rnein, sizin yaplanmanzdaki yeler komitesinin, resm stat kazanldnda ihtiyari organ olarak yer almas durumunda, yelik konusunda verecei karara kar itiraz genel kurula yaplacak ve bu konudaki nihai karar genel kurul verecektir. Ynetim kurulu, be asl ve be yedek yeden az olmamak zere, dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur. Ynetim kurulu, dernein yrtme ve temsil organdr; bu grevini kanuna ve dernek tzne uygun olarak yerine getirir. Denetim kurulu, asl ve yedek yeden az olmamak zere, dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur. Denetim kurulu, denetleme grevini, dernek tznde belirtilen esas ve usullere gre yapar; denetleme sonularn bir raporla ynetim kuruluna ve genel kurula sunar.

268

u anki yaplanmanzda, denetim kurulu yelerinizin ynetim kurulu yesi olduu grnmektedir. Ancak dernek olarak rgtlenilmesi durumunda, denetim kurulu yelerinin, ynetim kurulunda yer almas mmkn deildir. nk denetim kurulu, ynetim kurulu ve dernein tzel kiilik olarak gerekletirdii tm eylem ve ilemleri denetler. O nedenle, ynetim kurulu yesinin kendi yapt ii denetliyor olmas, hukuken arzu edilmeyen bir sonutur. Yine, hlihazrda Trkiye Endstri Mhendisleri renci Topluluklar Birlii ismi kullanlarak faaliyette bulunulmakta ise de, dernek kurulmas hlinde dernek ad olarak, Dernekler Ynetmeliinin 53. maddesinde mevcut kstlamalar gndeme gelecektir. Bu maddeye gre dernek adlarnda; Trk, Trkiye, Mill, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle oluturulan kelimeler, ilgili bakanlklarn gr alnmak suretiyle bakanln izni ile kullanlabilir. Ayrca, bu maddeye gre, izin iin bavuracak derneklerde aadaki artlar aranr: a) En az bir yldan beri faaliyette bulunmas, b) Amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetler ve yapt hizmetler ile gelecekte yaplmas dnlen ilerin topluma yararl sonular verecek nitelikte olmas, c) Ayn amal dernekler arasnda en ok yeye sahip olmas, d) Bu konuda genel kurulunda karar alm olmas. Yukarda mevcut dzenlemeye gre, dernek olarak tzel kiilik kazanlmas hlinde, ynetmelikte ngrlen bir yldr faaliyette bulunma art gereklememi olacandan Trkiye ibaresinin de kullanlmas mmkn olmayacaktr. ayet, dernek olarak rgtlenilmeye karar verilirse, Dernekler Ynetmeliinin 5. ve devam maddeleri gereince, dernek kurulu bildirimi ve eklerinin mlki amirlie verilmesiyle dernek tzel kiiliinin kazanlacan ek bir bilgi olarak belirtmek isteriz.

269

B BLG EDNME HAKKI

137. Bilgi edinme hakk mevzuatmzda nasl dzenlenmitir?

Bu konuda iki temel metin bulunmaktadr. Bu metinler unlardr: 1) Bilgi Edinme Hakk Kanunu Kanun No: 4982, 9 Ekim 2003 (Yaymndan 6 ay sonra yrrle girmitir.) 2) Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik (27 Nisan 2004 tarihinde yaymlanmtr.) Kanunda, bu kanun yrrle girdii tarihten itibaren dier kanunlarn bu kanuna aykr hkmleri uygulanmaz eklinde bir hkm bulunmaktadr. Bilgi edinme hakk, Anayasada ak bir biimde dzenlenmemitir.

138. Bilgi edinme hakk, hangi kurum ve kurulularn faaliyetlerinde uygulanr, kapsam nedir?
A) Kamu kurum ve kurulular > Merkezi idare kapsamndaki kamu idareleri ile bunlarn bal, ilgili veya ilikili kurulular, > Yerel Ynetimler (kyler hari olmak zere) ve bunlarn bal ve ilgili kurulular ile birlik veya irketleri, > TC Merkez Bankas, MKB ve niversiteler de dahil olmak zere kamu tzel kiiliini haiz olarak enstit, teebbs, teekkl, fon ve sair adlarla kurulmu olan btn kamu kurum ve kurulular. B) Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular

139. Yasa kapsamnda bilgi ve belge ne demektir?

Bilgi, kurum ve kurulularn sahip olduklar kaytlarda yer alan kanun kapsamndaki her trl veridir.
273

Belge; yazl, basl veya oaltlm dosya, evrak, kitap, dergi, bror, ett, mektup, program, talimat, kroki, plan, film, fotoraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her trl bilgi, haber ve veri tayclar olarak tanmlanmaktadr. Herkes bilgi edinme hakkna sahiptir. Gerek ya da tzel kii olmas nemli deildir. Bilgi edinme hakkndan, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlaryla ilgili olmak kaydyla ve karlkllk ilkesi erevesinde, Trkiyede ikamet eden yabanclar ile Trkiyede faaliyette bulunan yabanc tzel kiiler yararlanabilir. Bu kapsamdaki bavurular Trke olarak yaplr. Karlkllk ilkesi kapsamnda bulunan lkeler Dileri Bakanlnca Resm Gazetede ilan edilir. Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelerden doan hak ve ykmllkleri sakldr.

140. Bilgi edinme bavurusu nasl yaplr?

A) Dilekeyle (Bizzat bavurarak ya da posta yoluyla) Gerek kiiler bavuru sahibinin ad ve soyad, imzas, oturma yeri veya i adresini ieren dilekeyle, Tzel kiiler tzel kiinin unvan ve adresi ile yetkili kiinin imzasn ve yetki belgesini ieren dilekeyle bavurur. Ynetmelik ekindeki formlarn doldurulmas, elektronik posta ve faks dndaki bavurularda zorunlu deildir, ama istenirse yararlanlabilir. Birimde grevli personel, bilgi edinme bavurusunda bulunan kiilere yol gstermekle ve sahip olduklar haklar kullanabilmeleri iin yardmc olmakla ykmldr. Grevli personel bu amala, dileke veya formlardaki biim eksikliklerini, ekil noksanlklarn bavuru sahiplerine bavuru annda belirtir ve bunlarn nasl giderilecei konusunda yol gsterir. B) Elektronik Ortamda (Dorudan web sayfasndan ya da e- posta ve faks yoluyla) Kurumun internet sitesindeki ilgili blmde yer alan elektronik form doldurularak bavuru yaplabilir.
274

Kurumlarn bu amala oluturduu kurumsal e-posta adresleri internet sitelerinde yaynlanmaktadr. Elektronik bavuru imkn yoksa ya da bu yol tercih edilmiyorsa, ynetmelik ekindeki form doldurularak bilgi edinme biriminin e-posta adresine gnderilebilir. Bu yollarla bavuruda form doldurulmas zorunludur. Bavuru formu, genellikle, kurumlarn internet sitelerinde standart olarak yer almaktadr. Gerek kiiler, dolduracaklar formda (bkz. Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik, Ek 1) kimlik dorulama amacyla TC kimlik numarasn belirtmek zorundadr. Tzel kiiler, formda yetkili kiinin TC kimlik numarasn belirtmek ve yetki belgesini eklemek zorundadr. Yetki belgesi, uygun elektronik aralarla elektronik ortama aktarlarak gnderilir. 5070 sayl Kanun gereince elektronik imza kullanlarak gnderilen bavurularda, TC kimlik numaras aranmaz. Faks yoluyla yaplan bavurularda cevap ayn yolla isteniyorsa, forma faks numaras da eklenmelidir.

141. Bilgi edinme hakkna ilikin bavurularda nelere dikkat edilmelidir ?

Dilekede ya da bavuru formunda, istenen bilgi veya belgeler ak ve ayrntl olarak belirtilmelidir. Bavuruda konunun paralara ayrlmas, hem bavuran hem de ilgili birimler asndan kolaylk salayacak ve yararl olacaktr. Eriimde kolaylk ve hz salamak iin, istenen bilgi veya belgenin konusu, varsa tarihi, says ve kurum veya kuruluun hangi biriminden istendii ve ihtiya duyulan dier noktalar dilekede ya da bavuru formunda belirtilmelidir.

275

Bavuru dilekelerinin veya bavuru formlarnn, daktiloyla doldurulmas veya bilgisayar kts olmas art aranmaz. Ancak, bavuru dilekeleri veya formlar okunakl ve anlalr bir ekilde yazlmal veya doldurulmaldr. Bavuru tarihi bavuru dilekesinin kurum ve kurulua ulat ya da formun bilgi edinme biriminin elektronik posta adresine-faks cihazna ulat tarihtir. Elektronik bavurularda ekran grnmnn kaydedilmesi (printscreen alnmas), e-postaya teslim-alnd kural eklenmesi, sayfann ktsnn alnmas gibi yntemler bavurunun ve tarihinin ispatnda yarar salayabilir. Tara tekilatnda bulunan bilgi veya belgelere ilikin bavurular, valilik veya kaymakamla bal olarak faaliyette bulunan bilgi edinme yetkililerine veya tara tekilatnda bulunan ilgili birimlere yaplr. Merkez tekilatn ilgilendiren konularda valilik ve kaymakamlklarda bulunan bilgi edinme birimleri, kendilerine yaplan bavurular ilgili idareye gnderir ve durumu bavurana bildirir. Doru kuruma bavurulmamsa, istenen bilgi veya belge, bavurulan kurum ve kurulutan baka bir yerde bulunuyorsa, bavuru dilekesi bu kurum ve kurulua gnderilir ve durum ilgiliye yazl olarak bildirilir. Bu ekilde ynlendirilen bavurunun bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua alnd tarihte bavuru yaplm saylr. Srelerin balangcnda nceki bavuru dikkate alnmaz. Doru kuruma bavuru bu noktada nem kazanmaktadr. Kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri dndaki herhangi bir birimine ulaan bavuru dilekeleri veya formlar, ileme konulmadan derhl bilgi edinme birimlerine gnderilir. Baka bir kanun uyarnca yapld belirtilmeyen bavurular, bilgi edinme hakk kanunu kapsamnda yaplm saylr. Bavuruda bulunan kimsenin kimliini tespit etmeye yarayacak baka bilgi veya zel

276

iaretlerin bulunmas hlinde, zrller bakmndan bu bilgi veya zel iaretler imza yerine gemek zere kullanlr. Kanunda ve ynetmelikte belirtilen unsurlar (rn. adres, TC kimlik numaras) iermeyen bavuru dilekeleri veya formlar ileme konulmaz ve durum bavuru sahibine bildirilir. Geree aykr beyanda bulunduu sonradan anlalan bavuru sahiplerinin dilekeleri veya formlar, bu durumun anlald tarihte hi bavuru yaplmam saylarak ileme alnmaz. Elektronik posta yoluyla yaplan bilgi edinme bavurularnda, belirtilen TC kimlik numaras sorgulamasnda geree aykr olduu anlalan ad ve soyadla yaplan bavurular ileme konulmaz.

142. Bilgi edinme bavurularna cevaplar hangi yntemle verilir?

Dilekeyle yaplan bavuruya yazyla; Elektronik ortamda yaplan bavuruya elektronik ortamda ya da istenen bilgi veya belgenin niteliine gre yazyla; Faks yoluyla yaplan bavurulara faks yoluyla veya elektronik ortamda, istenen bilgi veya belgenin niteliine gre yazyla cevap verilebilir. stenen bilgi veya belgenin bu yollarla verilmesinin mmkn olmad hllerde sz konusu bilgi veya belgenin yerinde incelenebilmesi, not alnabilmesi, dinlenebilmesi, grlebilmesi veya izlenebilmesi imkn salanr. Bilgi edinme bavurusu, bavurulan kurum ve kurulularn ellerinde bulunan veya grevleri gerei bulunmas gereken bilgi veya belgelere ilikin olmaldr. Aadaki trde yaplan bavurular olumsuz yantlanabilir > Ayr veya zel bir alma, aratrma, inceleme ya da analiz sonucunda oluturulabilecek trden bir bilgi veya belge iin yaplacak bavurular, (Bu gerekenin kurumlar
277

tarafndan ska kullanlmas ihtimali bulunmaktadr. Ktye kullanlmasn nlemek asndan bu durumda kurumdan fihrist, dosya plan vb. isteme yoluna gidilebilir.) > Tamamlanmam bir ileme ilikin bilgi veya belge iin yaplacak bavurular, > Belli bir tarihte aklanaca, duyurulaca nceden belirtilmi olup zamanndan nce aklanmas hlinde kamu yararn zedeleyecek veya kiisel menfaat temin etmek iin kullanlabilecek bilgi veya belgelerin belirtilen tarihten nce aklanmasna ynelik bavurular, > Kurum ve kurulularca yaymlanm veya yayn, bror, ilan ve benzeri yollarla kamuya aklanm bilgi veya belgelere ilikin bavurular, (Ancak bu durumda, yaymlanm veya kamuya aklanm bilgi veya belgelerin ne ekilde, ne zaman ve nerede yaymland veya akland bavurana bildirilir.) stenen bilgi veya belgelerde, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler ile aklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrlabiliyorsa, sz konusu bilgi veya belge, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler karldktan sonra bavurann bilgisine sunulur. Ayrma gerekesi bavurana yazl olarak bildirilir. Bavuru dilekesi veya formuyla istenen bilgi veya belgeler, yeterince ak ve anlalr deilse, kurum ve kurulular bavurunun hangi nedenlerle yeterince ak ve anlalr olmadn bavuru sahibine bildirebilir ve ek bilgiler sunmasn isteyebilir. Bu takdirde on be gnlk cevaplama sresi, belirtilen eksikliklerin tam olarak giderildii tarihten itibaren balar.

143. Bilgi edinme bavurusunun kabul hlinde bavurann bilgi ve belgeye eriimi nasl salanr?
> Kurum ve kurulular, bavuru sahibine istenen belgenin onayl bir kopyasn verirler. > Elektronik ortamdaki bilgi veya belgeler, elektronik posta, veri kopyalamaya yarayan diskler ve dier aralarla verilebilir.
278

> Bilgi veya belgenin nitelii gerei kopya verilmesinin mmkn olmad veya kopya karlmasnn aslna zarar verecei hllerde, bavurann: - Yazl veya basl belgeler iin, sz konusu belgenin asln incelemesi ve not alabilmesi, - Ses kayd eklindeki bilgi veya belgelerde bunlar dinleyebilmesi, - Grnt kayd eklindeki bilgi veya belgelerde bunlar izleyebilmesi olanakl klnr. - Bilgi veya belgenin bunlardan farkl bir ekilde elde edilmesi mmknse, belgeye zarar vermemek kouluyla bu olanak salanr. Bu durumda eriimin nasl, ne zaman ve nerede salanaca ile gerekli grlen dier hususlar, bavuru sahibine eriim sresi iinde bildirilir. Bu ekilde eriim salanrken, bilgi veya belgenin deitirilmesi, imhas, alnmas veya dier riskler deerlendirilerek, bavuru sahibine en az bir grevli nezaret eder ve gerekli dier tedbirler de alnr. Kurum ve kurulular, elektronik posta yoluyla eriim salananlar dhil, eriimine olanak saladklar bilgi veya belgeler iin bavuru sahibinden, bilgi veya belgelere eriimin gerektirdii inceleme, aratrma, kopyalama, postalama ve dier maliyet unsurlar ile orantl lde cret tahsil edebilir. Uygulanacak bilgiye eriim cret tarifesi Maliye Bakanlnca belirlenir. Ancak, eriimine olanak salanan bilgi veya belgelerin ilk on sayfalarnn kopyalar iin, postalama maliyeti dhil herhangi bir cret alnmaz. Bavuru sahibi, eriim maliyeti tutar ve demenin nereye yaplaca hakknda bavuru tarihinden itibaren on be gn iinde bilgilendirilir. Bavurunun ynlendirilmesi ya da baka kurumdan gr alnmas gerekiyorsa, bu bilgilendirme otuz gn iinde yaplr.

279

Bavuru sahibi bildirimin yapld tarihten itibaren on be i gn iinde demeyi gerekletirdiini gsteren belgeyi sunmad takdirde talebinden vazgemi saylr. cret talebi hakknda bir itiraz olan kii bu nedenle kurula bavurabilir.

144. Bilgi veya belgeye eriim sresi ne kadardr?

Kurum ve kurulular, bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriimi on be i gn iinde salarlar. > stenen bilgi veya belgenin, bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden temin edilmesi, > Bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi, > Bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumlarnda bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Srenin uzatlmas ve bunun gerekesi bavuru sahibine yazl olarak ve on be i gn srenin bitiminden nce bildirilir. Bilgi veya belgelere eriim iin gereken maliyet tutarnn idare tarafndan bavuru sahibine bildirilmesiyle on be i gn sre kesilir. Kurum ve kurulular tarafndan bavuru sahibine olumlu veya olumsuz herhangi bir cevap verilmemesi hlinde bavuru, dari Yarglama Usul Kanununun 10. maddesi uyarnca, altm gnn gemesiyle reddedilmi saylr.

145. Bilgi edinme isteminin reddi hlinde ne yaplr?

Bilgi edinme istemi reddedilen bavuru sahibi, yarg yoluna bavurmadan nce kararn tebliinden itibaren on be gn iinde Bilgi Edinme Deerlendirme Kuruluna (Kurul) yazl olarak itiraz edebilir. Kurula itiraz ihtiyaridir; kurula itirazda bulunulmakszn idari yargda dava almas mmkndr.
280

Kurula elektronik posta yoluyla bavuru olana bulunmamaktadr. Kurulun iletiim adresi u ekildedir: Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulu (BEDK) Babakanlk Merkez Bina B-04 Bakanlklar / ANKARA Tel : 0 (312) 419 57 15 Faks : 0 (312) 419 15 35 tiraz bavurularna kurum veya kurululara yaplan Bilgi Edinme Bavuru Dilekesi mutlaka eklenmeli, varsa kurum veya kuruluun cevap yazsnn birer sureti de ilitirilmelidir. Kurul, bu konudaki kararn otuz i gn iinde verir. Kurum ve kurulular, kurulun istedii her trl bilgi veya belgeyi on be i gn iinde vermekle ykmldrler. Kurula itiraz, bavuru sahibinin idari yargya bavurma sresini durdurur. Kurula yaplan bavurularn ayrntl olmasna, itiraz sebeplerinin dayanaklarnn mmkn olduunca gsterilmesine dikkat edilmelidir. Bavurulara eksik veya taleplerle ilgisi olmayan yantlarn verilmesi hlinde de kurula bavuru sresi bu cevabn verildii tarihten balamaktadr. Zaman kayplarn nlemek asndan bu gibi durumlarda, kurula itiraz sresi iinde ve itiraz yapldktan sonra da, ilgili kurumla yazmalarn srdrlmesinde yarar vardr, ayrca bu itirazdan sonu alma ihtimali bulunmaktadr. Kurula yaplan itirazdan sonu alnamamas hlinde idari yargda dava alabilir. Kurul yeleri, > Bir yesi Yargtay genel kurulunun kurum iinden nerecei iki aday, > Bir yesi Dantay genel kurulunun kurum iinden nerecei iki aday, > Bir yesi ceza hukuku alannda profesr ya da doent unvanna sahip kiiler,
281

> Bir yesi idare hukuku alannda profesr ya da doent unvanna sahip kiiler, > Bir yesi anayasa hukuku alannda profesr ya da doent unvanna sahip kiiler, > Bir yesi Trkiye Barolar Birliinin baro bakan seilme yeterliliine sahip kiiler iinden gsterecei iki aday, > ki yesi en az genel mdr dzeyinde grev yapmakta olan kiiler, > Bir yesi de Adalet bakannn nerisi zerine bu Bakanlkta idari grevlerde alan hkimler arasndan Bakanlar Kurulu tarafndan seilir. Yaps ve kuruluu itibariyle bamsz bir kurul olmasnn zor olduu dnlebilir ise de kurulun bugne kadarki almalar byk lde siyasi iradeden bamsz karar aldna iaret etmektedir. Kurul dokuz yeden oluur. Kurul yeliine nerilen adaylarn muvafakatlar aranr. Kurul bakan, kurul yelerince kendi aralarndan seilir. Kurul, en az ayda bir defa veya ihtiya duyulduu her zaman bakann ars zerine toplanr. Kurul yelerinin grev sreleri drt yldr. Grev sresi sona erenler yeniden seilebilirler. Kurul, belirleyecei konularda komisyonlar ve alma gruplar kurabilir; ayrca gerekli grd takdirde, ilgili bakanlk ile dier kurum ve kurulularn ve sivil toplum rgtlerinin temsilcilerini bilgi almak zere toplantlarna katlmaya davet edebilir. tiraz zerine kurul, ayrca, bavuru sahibi ile kurum veya kurulularn itiraz konusuyla ilgili yazl veya ifahi grlerine bavurabilir, konuyla ilgili uzmanlarn grn alabilir ve gerekli grd dier incelemelerde bulunabilir. Kurulun sekretarya hizmetleri Babakanlk tarafndan yerine getirilir. Kurulun ayr bir internet sitesi de bulunmamaktadr. (http://www.turkiye.gov.tr/sourcedesign/TURK.asp?cont=&pid=&web_id=basbakanlik &sayfa_id=basbakanlik.bilgiedinmedgerlendi)

282

Kurulun inceleme alan, yasadaki deiiklikten nce, sadece 16 ve 17. maddelerdeki nedenlere (talep edilenlerin devlet srr ve lkenin ekonomik karlarna ilikin bilgiler kapsamnda olmas) dayanlarak verilen ret kararlarna ilikin itirazlar idi. Son deiiklikle bu konudaki snrlama kaldrlm, kurula her tr ret sebebiyle ilgili itirazda bulunma olana domutur. Kald ki kurul, bu deiiklikten nce de aklk ve effaflk ilkeleri gereince yasadaki bu snrlamaya bal kalmayp tm itirazlar deerlendirmekte ve karar almaktayd.

146. Bilgi edinme hakknn snrlar nelerdir? Hangi konular yasa kapsam dndadr?
1) Yarg denetimi dnda kalan ilemler Ancak bunlardan, kiinin alma hayatn ve mesleki onurunu etkileyecek nitelikte olanlar yasa kapsamndadr. Fakat, bu ekilde salanan bilgi edinme hakk ilemin yarg denetimine almas sonucunu dourmaz. 2) Devlet srrna ilikin bilgi veya belgeler Aklanmas hlinde devletin gvenliine, d ilikilerine, ulusal savunma ve gvenlie aka zarar verecek ve nitelii itibaryla devlet srr olan gizlilik dereceli bilgi veya belgeler kapsam dndadr. 3) lkenin ekonomik karlarna ilikin bilgi veya belgeler Aklanmas ya da zamanndan nce ilan edilmesi hlinde, lkenin ekonomik karlarna zarar verecek veya haksz rekabet ve kazanca sebep olacak bilgi veya belgeler. 4) stihbarata ilikin bilgi veya belgeler Ancak, sivil veya asker istihbarata ait bu bilgi ve belgeler, kiilerin alma hayatn ve meslek onurunu etkileyecek nitelikte ise, bilgi edinme hakk kapsam iindedir. Kurum veya kurulularn ilemlerine dayanak tekil etmek zere, istihbarat birimlerinden talep edilen ve bu birimlerce deerlendirilmek suretiyle kurum veya kurulularn istifadesine sunulan istihbarata ait bilgi veya belgelere ilikin bilgi edinme hakk kapsamndaki bavurular, sz konusu aratrma veya soruturmann yaplmasn ta-

283

lep eden kurum veya kuruluun bilgi edinme birimine yaplr ve bavuruya eriim bu kurum veya kurulua salanr. Bu durumda bavuru bizzat ya da zel yetki ieren vekaletname ile yaplmaldr. 5) dari soruturmaya ilikin bilgi veya belgeler Kurum ve kurulularn yetkili birimlerince yrtlen idari soruturmalarla ilgili olup da aklanmas veya zamanndan nce aklanmas hlinde; a) Kiilerin zel hayatna aka haksz mdahale sonucunu douracak, b) Kiilerin veya soruturmay yrten grevlilerin hayatn ya da gvenliini tehlikeye sokacak, c) Soruturmann gvenliini tehlikeye drecek, d) Gizli kalmas gereken bilgi kaynann aa kmasna neden olacak veya soruturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarnn temin edilmesini gletirecek bilgi veya belgeler kanun kapsam dndadr. 6) Adli soruturma ve kovuturmaya ilikin bilgi veya belgeler Aklanmas veya zamanndan nce aklanmas hlinde; a) Su ilenmesine yol aacak, b) Sularn nlenmesi ve soruturulmas ya da sulularn kanuni yollarla yakalanp kovuturulmasn tehlikeye drecek, c) Yarglama grevinin gereince yerine getirilmesini engelleyecek, d) Hakknda dava alm bir kiinin adil yarglanma hakkn ihlal edecek nitelikteki bilgi veya belgeler, yasa kapsam dndadr. 7) zel hayatn gizlilii Kiinin izin verdii hller sakl kalmak zere, zel hayatn gizlilii kapsamnda, aklanmas hlinde kiinin salk bilgileri ile zel ve aile hayatna, eref ve haysiyetine, mesleki ve ekonomik deerlerine haksz mdahale oluturacak bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr. Kamu yararnn gerektirdii hllerde, kiisel bilgi veya belgeler, kurum ve kurulular tarafndan ilgili kiiye en az yedi gn nceden haber verilerek yazl rzas alnmak kouluyla aklanabilir. 8) Haberlemenin gizlilii 9) Ticari sr Kanunlarda ticari sr olarak nitelenen bilgi veya belgeler ile kurum ve kurulular ta-

284

rafndan gerek veya tzel kiilerden gizli kalmas kaydyla salanan ticari ve mali bilgiler, bu kanun kapsam dndadr. 10) Fikir ve sanat eserleri 11) Kurum ii dzenlemeler Kurum ve kurulularn, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum ii uygulamalarna ilikin dzenlemeler hakkndaki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr. Ancak, sz konusu dzenlemeden etkilenen kurum alanlarnn bilgi edinme haklar sakldr. Bilimsel, kltrel, istatistiki, teknik, tbbi, mali, hukuki ve benzeri uzmanlk alanlarnda yasal olarak gr verme ykmll bulunan kii, birim ya da kurumlarn grleri, kurum ve kurulularn alacaklar kararlara esas tekil etmesi kaydyla bilgi edinme istemlerine aktr. 12) Kurum ii gr, bilgi notu ve tavsiyeler Kurum ve kurulularn faaliyetlerini yrtmek zere, elde ettikleri gr, bilgi notu, teklif ve tavsiye niteliindeki bilgi veya belgeler, kurum ve kurulu tarafndan aksi kararlatrlmadka bilgi edinme hakk kapsamndadr. 13) Tavsiye ve mtalaa talepleri

147. Kamu grevlilerinin Bilgi Edinme Kanununun uygulanmasyla ilgili cezai sorumluluu nedir?
Bilgi Edinme Hakk Kanununun ve ynetmeliin uygulanmasnda ihmali, kusuru veya kast bulunan memurlar ve dier kamu grevlileri hakknda, iledikleri fiillerin genel hkmler erevesinde ceza kovuturmas gerektirmesi hususu sakl kalmak kaydyla, tabi olduklar mevzuatta yer alan disiplin cezalar uygulanr.

285

148. Kanun gerei eriilen bilgilerin kullanlmasnda snrlamalar var mdr?

Bilgi edinme hakknn kullanlmasyla eriilen bilgi ve belgeler ticari amala oaltlamaz, kullanlamaz, eriimi salayan kurum ve kurulutan izin alnmakszn yaynlanamaz. Mevzuatta, bu yasaa aykr olarak eriilen bilgi veya belgeleri ticari amala oaltanlar, kullananlar veya yaynlayanlar hakknda kanunlarn cezai ve hukuki sorumlulua ilikin hkmlerinin uygulanaca belirtilmektedir.

286

C AVRUPA NSAN HAKLARI MAHKEMESNE BREYSEL BAVURU

149. Avrupa nsan Haklar Mahkemesine nasl bavurulur?

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Avrupa nsan Haklar Szlemesi ile gvence altna alnm olan temel haklarnn inenmesinden ikayeti olan bireylerin bavurularn belirli koullar altnda deerlendiren bir uluslararas mahkemedir. Uluslararas bir antlama olan Avrupa nsan Haklar Szlemesi ile Avrupa devletlerinden birou, bireylerin baz temel haklarna sayg gsterme ykmll altna girmitir. Bu haklar, szlemede ve sadece baz lkelerce kabul edilmi olan, Szlemeye Ek 1, 4, 6, 7 ve 13 numaral protokollerde gsterilmitir. Szlemeye taraf bir devlete, bu temel haklardan biri veya birkann ihlalinden tr kendinizi ahsen ve dorudan madur olarak (rgtler sz konusu olduunda, yine bu dorudan maduriyet kavram gndeme gelmektedir) deerlendiriyorsanz, mahkemeye ikayette bulunabilirsiniz. Mahkeme, ancak szleme ve ek protokollerde yer alan haklarn ihlaline ilikin ikayetleri inceleyebilir. Mahkeme, ulusal yarg organlarna gre bir temyiz mahkemesi konumunda deildir ve onlar tarafndan verilen kararlar ne ortadan kaldrabilir, ne de deitirebilir. Mahkemenin ikyet konusu olan makam nezdinde, lehinize dorudan bir mdahalede bulunma yetkisi de yoktur. Mahkeme, ancak szlemeyi ve ilgili protokol onam devletlere kar yaplan ve belirli bir tarihten sonraki olaylara ilikin bavurular kabul eder. Bu tarih, ikyet edilen devlete ve ikyetin hangi metin (bizzat szleme ya da ona ekli protokollerinden biri) ile gvence altna alndna gre deiir. Avrupa nsan Haklar Szlemesi ve ona ekli protokollerin ilgili maddeleri unlardr: Szleme Madde 2: Yaama hakk Madde 3: kence yasa Madde 4: Klelik ve zorla altrma yasa Madde 5: Kii gvenlii ve zgrl Madde 6: Adil yarglanma hakk

289

Madde 7: Su ve cezalarn kanunilii Madde 8: zel hayata ve aile hayatna sayg hakk Madde 9: Dnce, vicdan ve din hrriyeti Madde 10: fade hrriyeti Madde 11: Toplant ve dernek (sendika) kurma hrriyeti Madde 12: Evlenme ve aile kurma hakk Madde 13: Hak arama hrriyeti Madde 14: Ayrmclk yasa Madde 18: Szleme altnda getirilecek snrlamalarn ngrlen amala snrl olmas Madde 34: Szlemece koruma altna alnan haklar inenen bireylerin, kii topluluklarnn ve hkmet d kurulularn Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bireysel bavuruda bulunma hakk Madde 41: Szlemenin ihlali hlinde zarar gren tarafa adil karlk denmesi Birinci Protokol Madde 1: Mlkiyet hakk Madde 2: Eitim ve renim hakk Madde 3 : Serbest seim yapma hakk Drdnc Protokol Madde 1: Bor nedeniyle hapis yasa Madde 2: Seyahat zgrl Madde 3: Vatandalarn snr d edilmesi yasa Madde 4: Yabanclarn toplu olarak snr d edilmeleri yasa Altnc Protokol Madde 1: lm cezasnn kaldrlmas Yedinci Protokol Madde 1: Bir lkede yasal olarak bulunan yabancnn keyfi olarak snr d edilmesi yasa Madde 2: Bir sutan hkm giyen kiinin st mahkemeye mracaat hakk Madde 3: Haksz hkm giyen kiiye tazminat denmesi

290

Madde 4: Ayn sutan dolay iki defa yarglanmama hakk Madde 5: Evlilikte elerin hak eitlii 13 Nolu Protokol lm cezasnn her koulda kaldrlmas Mahkemeye, ancak bir kamu otoritesinin (parlamento, idare, mahkeme vb.) sorumluluk alanna giren ilemlerinden dolay ikyette bulunabilirsiniz. Mahkeme, zel kii veya kurululara kar yaplan ikyetlere bakmaz. Szlemenin 35. maddesine gre, mahkeme bir meseleyi, tm i hukuk yollar tketildikten sonra ve nihai kararn alnd tarihten itibaren alt ay ierisinde ele alabilir. Aada bu iki unsuru ayr ayr ele alacaz. Hukuk Yollarnn Tketilmesi Kabul edilebilirlik aamasnda, i hukuk yollarnn mevcut ve iler bulunduunu ispat yk bunu ileri sren devletin zerindedir. Devlet bu ispat ykmlln yerine getirdiinde, bu defa bavurucu ne srlen i hukuk yollarnn tketildiini ya da bavuru yollarnn olayn zel koullar ierisinde etkin ve yeterli olmadn ve bu nedenle de bu ykmllkten muaf bulunduunu ispatlamakla mkelleftir. Hangi i hukuk yolunun tketilmesi gerektii, uyumazln trne ve ulusal hukukun salad imknlara gre deimektedir.14 Bu konuda dikkat edilmesi gereken hususlar yle zetlenebilir: > Szlemenin ihlaline neden olduu ileri srlen olaya ilikin olarak gidilebilecek birden fazla hukuk yolu mevcut ise, bunlardan sadece birini tketmek yeterlidir. > hukuk yollar, o yol iin getirilen sreler ve usule uygun olarak tketilmelidir.15 > Mahkeme nne getirilen ihlal iddias, hi olmazsa z itibariyle yerel mahkemede de tartlm olmaldr.16
14 Civan Turmangil, Bireysel Bavuru Hakknn Kullanlmasnda 7. Yla Doru, ada Hukuk Dergisi, Say 42, s. 27-28. 15 J. - svire, 1989. 16 Cardot - Fransa, 1991.

291

> hlal bir yasadan ya da bir idari uygulamadan17 (pratikten) kaynaklanyor ise, i hukuk yollarn tketme art aranmaz. > hukukun tketilmesi bakmndan dikkat edilecek bir baka husus da, Szlemeye aykrlk tekil eden her bir olay ayr ayr deerlendirmektir. Bir rnekle aklamak gerekirse, diyelim ki, AHMye bavuracak olan kii ikenceye uram, uzun sre gzaltnda kalm, tutuklamann sona erdirilmesi ynndeki tm istemleri reddedilmi ve gsterdii tanklarn dinlenmemesi, savunma hakkna riayet edilmemesi gibi nedenlerle de adil bir ekilde yarglanmam olsun. Grld gibi, olayda szlemenin birden fazla ihlali sz konusudur. Byle bir durumda, i hukuk yollarnn tketilmesi ve aada ele alacamz alt ay kural bakmndan her bir ihlalin tek tek ele alnaca gzden karlmamal; btn ihlal iddialarnn temel davann bitiminden (mahkemenin verecei kararn kesinlemesinden) sonra Strasbourga tanabilecei gibi yanl bir dnceye kaplmamak gerekir. kence bakmndan (AHS m.3 - kence Yasa) Trk hukukunda gidilebilecek yol, savcya su duyurusunda bulunmak ve eer kovuturmaya mahal bulunmad ynnde bir karar kar ise, ar ceza mahkemesine itirazda bulunmaktr. Mahkeme savcln kararn onaylad anda bu olay bakmndan i hukuk yollar tkenmi ve alt aylk sre ilemeye balam demektir. Uzun gzalt (AHS m.5 - Kii Gvenlii ve zgrl) eer yasadan kaynaklanyorsa (Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin istikrarl itihatlarna gre gzalt sresi drt gn alt saati aamaz) gidilebilecek herhangi bir i hukuk yolu bulunmadndan hemen bir bavuru gerekletirilebilir. Tutuklamaya itirazn reddi (m.5) durumunda st mah17 Strasbourg organlarna gre idari uygulamann ortaya kabilmesi iin iki unsura ihtiya vardr: olaylarn tekrar ve resm tolerans. Avrupa nsan Haklar Komisyonu bu kavramlarn ne anlama geldiini Yunanistan davasnda aklamtr. Buna gre: Olaylarn tekrar ile kastedilen; ok sayda ikence ya da kt muamele ediminin, genel durumu yanstmasdr. Bu tr eylem rnekleri, ayn yerde cereyan etmi, polis ve askeriye iindeki ayn kiilere atfedilmi, madurlar ayn siyasi grteki kiilerden olumu, birka yerde farkl otoritelerin yetki alannda ortaya km ya da farkl siyasi ilikileri olan kiilere uygulanm olabilir. Resm tolerans ile kastedilen; ikence ve kt muamele edimlerinin aka yasa d olmasna ve dorudan sorumlu yetkili amirlerce bu tr olaylardan haberdar olunmasna ramen, failleri cezalandrmak ya da bu tr olaylarn tekrarna engel olmak iin nlem alnmayarak tolere edilmesi veya st resm makamlarn, ok saydaki iddiaya ramen, bu iddialarn doru ya da yanl olduunu saptamak iin gerekli soruturmalar reddederek ortaya koyduklar ilgisizlik ya da hukuki prosedr iinde bu tr yaknmalarn adil bir ekilde yarglanmasnn inkardr (bkz. The Greek Case. Comm. Report 5.11.69, paras. 28-29, Yearbook 12 pp. 195-196.). Avrupa nsan Haklar Komisyonu tarafndan yaplan bu tanma dayanarak, Trkiyeden (zellikle Gneydou Anadolu blgesinden) yaplan pek ok bavuruda, ikencenin Trkiyede bir idari pratik olduu ne srlmtr. Komisyon, her defasnda, Trkiyede ikenceye ilikin bir idari pratiin olup olmadn saptamay gereksiz bulmutur. Strasbourg organlarnn bu kararlarnda etkili olann, byle bir saptama yapldnda, saanak hlinde ikence konusunda dava gelecei korkusunun yattn dnyoruz.

292

kemeye yaplan itiraz ve bu itirazn da reddi ile i hukuk yollar tkenmi olacak ve sreler ilemeye balayacaktr. Adil yarglamaya (AHS m.6 - Adil Yarglanma Hakk) ilikin hususlar davann esasna ilikin bulunduundan, bu konudaki bavuru ancak tm bavuru yollar tketildikten (dava aldktan ve karar kesinletikten) sonra yaplabilir. Grld gibi, bir btn tekil ediyormu gibi grnen, birbirini takip eden olaylardan drt farkl dava ortaya kmaktadr. > Strasbourg organlar18, tketilmesi gereken i hukuk yollarna ilikin baz ltler oluturmutur. Tketilecek i hukuk yollar; etkin, ulalabilir, normal usuln bir paras olmal ve makul bir baar ans sunmaldr. Dolaysyla, srf ekli bir merasimin yerine getirilmesi aranmamaktadr. Komisyonun meseleyi ele al tarzn gstermek bakmndan, Trkiyeye kar yaplan bavurularda verdii baz kabul edilebilirlik kararlarndan rnekler vermek isteriz: Komisyon, bavurucunun, ikence grdn Cumhuriyet Savcsna sylemi bulunduuna ilikin aklamasn not etmektedir. Dahas bavurucudan beyann imzalamas istendiinde, bavurucu, ellerini hareket ettiremedii iin imzalayamayaca eklinde yant vermitir. Bavurucunun Cumhuriyet Savcsyla grmesi srasnda olanlar ayrntl ekilde ortaya koymak olanakl deildir, ancak Komisyon, bavurucu ve Savcnn grmesi srasnda Cumhuriyet Savcsn bir kovuturma amak ya da en azndan, bavurucunun salk durumuna yahut maruz brakld muameleye ilikin olarak bavurucudan daha fazla bilgi edinmeye aba harcamak zorunda brakacak unsurlarn bulunduundan kukulanacak bir neden bulunmad grndedir. (.....) Komisyon sonu olarak, salverilmesinden nce Cumhuriyet Savcs nne kt zaman bavurucunun uygun bir hukuk yoluna bavurmu olduu ve mevcut artlarda Hkmet tarafndan gsterilen dier bavuru yollarn izlemekle ykml olmad hususlarna ikna olmutur.19
18 Strasbourg organlar tabiri, Avrupa nsan Haklar Szlemesi uyarnca bireysel bavurular inceleyen karar organlarn anlatmaktadr. Reform srecinden nce Avrupa nsan Haklar Komisyonu (AHK) ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesi eklinde ikili bir yaplanma sz konusu iken, gnmzde tek bir Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) bulunmaktadr. 19 Zeki Aksoy - Trkiye, 1994, Prof. Dr. Semih Gemalmaz, AHK nnde Trkiye -1Kabuledilebilirlik Kararlar, stanbul, 1997, s. 532.

293

Bu kararda grld zere komisyon, vakann zel koullar ierisinde, i hukuk yollarn tketmek bakmndan bavurucunun savcya ikence grdn sylemesini yeterli bulmu, bakaca bir bavuruda bulunma koulunu aramamtr. Yukardaki rnekte komisyon, bavurucunun ifadesine ramen savcnn bir dava amam olmas nedeniyle, i hukuk yollarnn etkin olmad, dolaysyla da bu yollar tketmek zorunda bulunmad savn kabul etmi ve i hukuk yolarna mracaat etmeksizin Strasbourga yaplan bir bavuruyu kabul edilebilir bulmutur. Peki, i hukukta bir soruturma balatlm ise, mutlaka bunun sonucunu beklemek gerekir mi? te, komisyonun cevab: Hkmet, bavurucunun kardeinin 25 Mart 1993deki lm konusunda, Cumhuriyet Savcs tarafndan yrtlen derdest durumdaki soruturmaya yollama yaparken; Komisyon, ldrme eyleminin zerinden neredeyse iki yl getiini ve Komisyonun, bu kovuturmada herhangi bir kayda deer ilerleme saland hususunda bilgilendirilmediini not etmektedir. Sz konusu gecikmeler ve ileri srlen suun ciddi mahiyeti dikkate alndnda, Komisyon, bu soruturmann, Szleme Madde 26nn amalar bakmndan etkin bir hukuksal bavuruyu salad eklinde deerlendirilmesi hususunda ikna olmamtr. 20 Grld zere bavuran, i hukuk yolunun etkin olmad dncesiyle, dorudan komisyona bavuruda bulunmu, komisyon da, yaama hakkna ilikin bir ihlalin soruturulmas bakmndan, yrtlen kovuturmay yeterli bulmayarak bavuruda bulunana hak vermitir. Yukarda verdiimiz rnekler, Trkiyenin gneydousundan alan davalara ilikindir. Bavuru yollarnn etkin olmad dncesiyle, bavuranlar bu ykmllkten muaf tutulmulardr. Alt Ay Kural Alt ay kural kamu dzenine ilikindir, devlet ileri srmese bile resen gz nne alnr. Alt ayn hangi andan itibaren ilemeye balayaca eitli durumlara gre deimektedir:
20

M. Kaya - Trkiye, 1995, Prof. Dr. Semih Gemalmaz, a.g.e., s. 686.

294

> Alt ay, eer tketilecek i hukuk yollar mevcut ise son kararn alnmasndan itibaren ilemeye balar. Yukarda da belirtildii gibi son karar mutlaka temyiz anlamna gelmemektedir. Alt aylk sre, son karar kamuya ak bir durumada alnm ise tefhim (yargcn kararn taraflara szle bildirmesi), kararn renilmesi ancak tebli ile mmkn ise, tebligatn yapld tarihten itibaren ilemeye balar. Eer kararn gerekesi Strasbourga bavuru yapabilmek iin gerekli ise, sre gerekeli kararn tebliinden itibaren ilemeye balar.21 > Eer sre giden bir ihlal sz konusu ise, rnein ihlal mevcut bir yasadan kaynaklanyor ise alt ay kural uygulanmaz.22 > Eer bir i bavuru yoluna mracaat edilmi ve yolun etkisiz olduu bavurunun belli bir aamasnda ortaya km ise, alt aylk sre bu andan itibaren ilemeye balar.23 > Srenin sonu bakmndan, bavurunun mahkemenin eline getii tarih deil (kural olarak) bavuru formunda yazl tarih dikkate alnr. Ayn ekilde, eer bavuru nce faks ardndan da posta yoluyla gnderilmise, faks versiyonun ulat tarih dikkate alnr. Mahkeme tarafndan incelenen bavurulardan %90nn, yukarda belirtilen artlardan biri veya birkana uyulmad iin kabul edilemez bulunduu konusuna dikkatinizi ekmek isteriz. Mahkemenin resm dilleri ngilizce ve Franszcadr, ancak size daha kolay geliyorsa, Mahkeme Yaz leri Mdrlne szlemeyi imzalam devletlerin resm dillerinde de yazabilirsiniz. Usuln ilk aamasnda mahkemeden bu dilde yazlm mektuplar alabilirsiniz. Fakat, daha sonraki aamalarda, zellikle de sunduunuz ekli ile mahkemenin bavurunuzu kabul edilemez bulduunu belirtmedii ve aksine ikayetleriniz konusunda Szlemeci Devletin yazl grn almaya karar verdii aamadan itibaren, Yaz leri Mdrlnden gelen tm mektup ve belgeler ngilizce veya
21 Konuyla ilgili itihatlar iin bkz. Reid, Karen. A Practitioners Guide to the European Convention on Human Rights. London: Sweet & Maxwell Publication, 1998. s. 19-20. 22 Konuyla ilgili itihatlar iin bkz. Harris, D. J., OBoyle, M. ve Warbrick, C. Law of the European Convention on Human Rights. London: Butterworths, 1995. s. 624. 23 Eli ve dierleri - Trkiye, 2003.

295

Franszca olacaktr. Ayn ekilde sizden veya temsilcinizden gelecek yazmalarn da ngilizce veya Franszca olmas istenecektir. Mahkemeye yaplan bavurular yalnzca posta yolu ile gnderilebilir (telefonda yaplan bavurular kabul edilmez). Faks veya elektronik posta ile yaplacak bavurular daha sonra posta ile gnderilecek bavuru metniyle teyit edilmedike geerli saylmayacaktr. ikayetinizi szl olarak aklamak iin Strasbourga bizzat gitmenize gerek yoktur. Bavurunuzla ilgili btn yazmalar aadaki adrese gnderilmelidir: Monsieur le Greffier de la Cour europenne des Droits de lHomme Conseil de lEurope F-67075 STRASBOURG CEDEX lk mektubunuz veya bavuru formunuzun alnmasndan sonra, Mahkeme Yaz leri Mdrl, adnza alan dosyann numarasn size bildirecektir. Bu numara, daha sonraki btn yazmalarda yer almaldr. Daha sonra, sizden ikayetinize ilikin belge, bilgi veya tamamlayc aklamalar talep edilebilir. Bununla birlikte, Mahkeme Yaz leri Mdrl ikayeti olduunuz devletin yrrlkteki hukuku hakknda bilgi veremeyecei gibi, ulusal hukukun yorumu ve uygulanmasna ilikin hukuki mtalaada da bulunamaz. Mahkeme Yaz leri Mdrl ile yazmalarnzda sizden istenenleri zamannda ve tam olarak yerine getirmeniz yararnza olacaktr. Yant vermemeniz veya her trl gecikme, dosyanzn incelenmesinin devam ile ilgili iradenizi srdrmediiniz deerlendirmesine yol aabilir. Dolaysyla, size gnderilen bavuru formunu bir yl iinde doldurup geri gndermezseniz ya da Mahkeme Yaz leri Mdrlnn size gnderdii mektuplara zamannda ve gerektii gibi cevap vermezseniz, bavuru dosyanz yok edilecektir. Eer ikayetlerinizin szleme veya ek protokoller ile gvence altna alnan haklarla ilgili olduunu ve yukarda saylan koullar yerine getirdiinizi dnyorsanz,

296

bavuru formunu zenle ve okunakl bir biimde doldurarak en ge alt hafta iinde Mahkeme Yaz leri Mdrlne gndermeniz gerekmektedir. Mahkeme Tznn 47. maddesi gereince bavuru formu aada belirtilenleri kapsamaldr : a. ikyetlerinizin ve dayandklar olaylarn zeti, b. Szleme ile gvence altna alnan haklarnzdan hangilerinin ihlal edildiini dndnz konusunda aklama, c. hukuk yollarn tketmek iin hangi makamlara bavurduunuz konusunda bilgi, d. ikyet konusu olayla ilgili olarak kamusal mercilerce verilmi kararlarn bir listesi. Bu listede, ilgili kararlarn tarihi, ksa zeti, karar alan makamn ad da yer almaldr. Mektubunuza bu kararlarn birer kopyas eklenmelidir. (Gnderdiiniz belgeler size iade edilmeyeceinden, belgelerin asllarn deil, yalnzca suretlerini gndermeniz gerekmektedir.) Mahkeme Tznn 45. maddesine gre, bavuru formunu kiinin bizzat kendisinin ya da temsilcisinin imzalam olmas gerekir. Bavurunuzun ilk aamasnda, bir avukat tarafndan temsil edilmeniz ya da sizi temsil eden kiinin mutlaka avukat olmas gerekmez. Ancak, mahkemenin ikayetleriniz konusunda Szlemeci Devletin yazl grn almaya karar verdii aamadan itibaren, usul gereince, bir avukat tarafndan temsil edilmeniz istenecektir. zel muafiyet durumlar hari, bu kii, szlemeyi imzalam devletlerde avukatlk mesleini icra ile yetkilendirilmi olmal ve mahkemenin resm dillerinden birini (ngilizce veya Franszca) en azndan anlama dzeyinde kullanabilmelidir. Bu aamadan itibaren, Mahkemeden gelecek yazmalar iki resm dilden biri ile yaplacaktr. Ayn ekilde, sizden ya da temsilcinizden gelecek mektuplarn da, resm olmayan bir dilde yazma yaplmas konusunda zel izin alnd durumlar haricinde, iki resm dilden biri ile yaplmas gerekmektedir. Mahkemeye bir avukat veya temsilci araclyla bavurmak isterseniz, bavuru formuna ek olarak bir yetki belgesi sunmanz gereklidir. Bir tzel kiiyi (irket, dernek vb.) veya bir grup bireyi temsil eden kii, yasal temsilcilik sfatn kantlamaldr.

297

Mahkeme, bavurunuzun hazrlanmas amacyla avukat tutmanz iin adli yardm salamaz. Mahkeme nndeki usuln ileri aamalarnda (bavurunun daval hkmete yazl gr alnmas amacyla iletilmesi kararndan sonra) avukat tutmak iin maddi imknnz yoksa ve mahkeme davanzn grlebilmesi iin avukat gerekli buluyorsa, adli yardmdan yararlanabilirsiniz. Mahkemede bavurular cretsiz incelenmekte olup, dosyanzn gidiat ile ilgili bilgiler size Yaz leri Mdrl tarafndan bildirilecektir. Usul, en azndan balangta yazldr ve bu nedenle mahkemeye bizzat gelmeniz gerekmemektedir.

150. evrenin korunmas iin alan davada Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavurmak iin Dantaydaki davann sonucunu beklemek zorunda myz? Yrtmenin durdurulmas talebinin reddedilmi olmas AHMye bavuru iin yeterli olabilir mi?
Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 35. maddesine gre, Mahkeme ancak, uluslararas hukukun genellikle tannm kurallarna gre i hukuktaki btn bavuru yollar tketildikten sonra ve konu hakknda son kararn verilmesinden... sonra yaplan bireysel bavurular inceleyebilir. Yani, bu da demektir ki, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavuruda bulunabilmeniz iin, kural olarak, Dantayda alan davann, karar dzeltme aamas da dhil olmak zere, nihai karar ile sonulanm olmas gerekmektedir. Ancak, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi mteaddit defalar bu kuraln belli bir esneklikle uygulanmas24 ve her bir vakann kendi zel koullar iinde deerlendirilmesi gerektiini25 belirtmitir. Yine, mahkemeye gre, i hukuk yollarnn tketilmesi bakmndan, bavurucularn iinde bulunduklar kiisel durumlarnn yan sra genel hukuki ve siyasi balam da26 gz nnde tutulmaldr. Yine, AHMye gre, i hukuk yollarnn tketilmesi ekli bir merasimin yerine geti24 25 26

Cardot - Fransa, 1991. Nielsen - Danimarka, 1988. Akdvar - Trkiye, 1996.

298

rilmesi olmayp, etkin ve sonu alc i bavuru yollarnn sonuna kadar gidilmesidir. Eer vakann zel koullar altnda baz bavuru yollarnn etkisiz ve yetersiz olduu anlalrsa27 bavuranlar bunlar tketmek zorunluluundan muaf tutulabilirler. Eer yukardaki prensipleri sizin somut vakanza uygulayacak olur isek, yrtmenin durdurulmas isteminin kabul edilmemesi ve bu karara kar yaplacak itirazn da reddedilmesi hlinde, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin anlad anlamda etkin ve sonu alc i hukuk yollarnn tketildiini kabul edebiliriz. Sz konusu ormanlk alanda gerekletirilecek kesimler, bir iptal davasnn konusu yaplabilirdi. Bu yaplmtr. Somut olay bakmndan Trk i hukukunda etkin bavuru yolu, yrtmenin durdurulmas istemli bir iptal davas amaktr. Ancak, yukarda belirtildii zere, yrtmenin durdurulmas istemi reddedilmi ve bu karar da kesinlemitir. Yrtmenin durdurulmas messesi dari Yarglama Usul Kanununun 27. maddesinin 2. paragrafnda dzenlenmitir. Buna gre, Dantay veya idari mahkemeler, idari ilemin uygulanmas halinde telafisi g veya imkansz zararlarn domas ve idari ilemin aka hukuka aykr olmas artlarnn birlikte gereklemesi durumunda gereke gstererek yrtmenin durdurulmasna karar verebilirler. dare tarafndan ormanlk alanda yaplacak bir kesim, ierdii gncel ve acil riskler gz nne alndnda, yargsal denetimin byk bir sratle tamamlanmasn gerektirecek bir konudur. Dolaysyla da idare tarafndan tm kamuyu yakndan ilgilendiren bylesi nemli bir karar alndnda, hukuk sistemi bu kararn hakl ya da haksz olduunu tespit edebilmek iin, byk bir sratle hareket edebilmeli ve gerektiinde baz ara tedbirlerle meydana gelmesi muhtemel zararlar en aza indirmeye almaldr. Trkiyede idari yargda bir davann sonulanmas ok uzun bir sre aldndan, orman kesimi gibi bir olay karsnda iptal davasnn etkin bir hukuk yolu olduunu sylemek mmkn deildir. Ancak, yrtmenin durdurulmas messesi bu eksii ksmen de olsa telafi eder niteliktedir. Ksmen telafi eder niteliktedir; nk o da, meydana gelmesi muhtemel gncel zararlar karsnda ok yava ilerlemektedir. Aksi dnce, yani Avrupa nsan Haklar Mahkemesine gidebilmek iin Dantayn nihai kararnn beklenmesi gerektii ynndeki gr, sz konusu davann Dantay nnde uzun sre grldkten ve muhtemelen sz konusu ormanlk alann ortadan
27

Peyer - svire, 1979. 299

kaldrlmasnn zerinden uzunca bir zaman getikten sonra Avrupa nsan Haklar Mahkemesi nne tanabilmesi anlamna gelecektir ki, bu da Avrupa nsan Haklar Szlemesinin koruma altna ald haklarn kullanlamaz hle gelmesi demektir. Bizim tavsiyemiz, yrtmenin durdurulmas kararnn reddine itiraz ettikten sonra, herhangi bir sonu alnamamas durumunda, Dantaydaki davann sonucunu beklemeden Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavurmanzdr. Zaten olaya pratik adan bakacak olur isek de ayn sonuca ulalacaktr: Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavuru yapldktan sonra (aada belirteceimiz istisnai durumlar haricinde) bavurunun incelenmesi ve karara balanmas olduka uzun bir zaman almaktadr. Dolaysyla da, Dantayda dava devam ederken AHMye bavurmanz (daha sonradan AHMnin yrtmenin durdurulmas talebinin reddini yeterli grmemesi hlinde bile) size ciddi bir zaman kazandracaktr. Ayrca belirtmek isteriz ki, i hukuk yollarnn tketilmediinden bahisle davann AHM tarafndan reddedilmesi durumunda, sz konusu i hukuk yollar tamamlanarak tekrar Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavurmak mmkn bulunmaktadr.

151. Avrupa nsan Haklar Mahkemesinden yrtmenin durdurulmasn ya da davay acilen karara balamasn isteyebilir miyiz?
hukukumuzdaki yrtmenin durdurulmas mekanizmasna benzeyen bir model, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi tarafndan da uygulanmaktadr. htiyati tedbir ad verilen bu mekanizma, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi tznn 39. maddesinde dzenlenmitir. Madde 391. Daire veya gerekiyorsa Daire Bakan, bir tarafn veya ilgili herhangi bir kiinin talebi zerine veya dorudan kendisi, taraflarn menfaati veya nndeki davann gerei gibi grlebilmesi iin alnmas gerektiini dnd geici tedbirleri taraflara bildirebilir. 2. Bu tedbirlere ilikin bildirimler, Bakanlar Komitesine verilir. 3. Daire, bildirdii bir geici tedbirin uygulanmasyla balantl bir konu hakknda taraflardan bilgi isteyebilir.

300

Yukardaki madde metninden de grlecei zere, AHM tarafndan uygulanan ihtiyati tedbir mekanizmasnn gerekeleri ile yrtmenin durdurulmasnn dayanak ald gerekeler byk benzerlikler gstermektedir. Hl byle olmakla beraber, AHM 39. madde altnda ihtiyati tedbir karar verme konusunda son derece saknml davranmaktadr. Herhangi bir yazl kural dayanak almamakla beraber, AHM, uygulamada ihtiyati tedbir mekanizmasn sadece yaam hakk ve ikence yasa erevesinde iletmektedir. Yani, bavurann lm tehlikesi veya ikenceye urama riski altnda olmas hllerinde sz konusu mekanizma iletilmektedir. Trkiye uygulamasndan rnek vermek gerekirse, bugne kadar Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Abdullah calan davasnda28 (lm cezasnn uygulanmamas ynnde); zbek rejim muhaliflerinin at bir davada29 (zbekistana iade edilmeleri hlinde ikenceye urama riski altnda olduklarna inanldndan zbekistana iade edilmemeleri ynnde) ve son olarak Korsakof hastas mahpuslarn30 (cezaevine gnderilmeleri durumunda yaamlarnn tehlikeye girecei dnldnden cezaevine geri gnderilmemeleri ynnde) at davalarda ihtiyati tedbir kararlar vermitir. Bu davalar dndaki tm davalarda ihtiyati tedbir istemleri reddedilmi bulunmaktadr. htiyati tedbir mekanizmasnn bu denli saknml kullanm sadece Trkiye davalarna zg deildir. Dier tm Avrupa lkelerinden alan davalarda da ayn tutumun benimsendii grlmektedir. 1987-1996 yllar arasndaki talepleri konu alan bir istatistik almasna gre31 1017 ihtiyati tedbir talebi karsnda mahkeme, sadece 21 davada ihtiyati tedbire hkmetmitir. Yukarda belirttiklerimizi aklnzn bir kenarnda tutarak ve hayal krklna uramay gz nne alarak ve fakat bir itihat yaratma ihtimalinin verecei evkle, sz konusu vakada ihtiyati tedbir talebinde bulunmanz tavsiye ederiz. Her ne kadar sz konusu mekanizma yaama hakk ve ikence yasan konu alan davalara hasredilmise de, orman kesimi gibi telafisi mmkn olmayan ve bir biimde herkesin salkl bir ekilde yaama hakkn ilgilendiren bir konuda, Avrupa nsan Haklar
calan - Trkiye, 2005. Mamatkulov ve Abdurasulovic - Trkiye, 2005. 30 Bekir Balyemez ve dierleri - Trkiye, 2005. 31 Leach, Philip. Taking a Case to The European Court of Human Right. London: Blackstone Press Limited, 2001. s. 25.
29 28

301

Mahkemesinin ihtiyati tedbir mekanizmasn kullanmay gzden geirmesi ihtimal dhilinde bulunmaktadr. htiyati tedbir talebinde bulunurken, AHM bavuru formu tamamyla doldurulmal, i hukuk yollarnn nasl tketildii veya neden tamamyla tketilmi saylmas gerektii, bu form iinde bilahare aklanmaldr. Ayrca, tm destekleyici belgelerin eklenmesinde yarar bulunmaktadr. Bu destekleyici belgeler, sz konusu vakaya ilikin olarak evre rgtlerinin hazrladklar raporlar, uzman grlerini vd. de iermelidir. Bavuru formunu ncelikle faksla ve ayrca tm destekleyici belgelerle birlikte bir de posta yoluyla gndermenizi salk veririz. Bavuru formunun rutin ilemin dnda sratle deerlendirilmesini salamak iin bavuru formunun veya n mektubun en tepesine Rule 39 ibaresini yazmanz salk veririz. Ayrca, faks gnderdikten sonra mahkeme sekreteryasn arayarak yaplan bavuruya ve durumun aciliyetine dikkat ekmek yararl olacaktr. htiyati tedbir isteminin kabul grmesi hlinde hkmete annda durum iletilecek ve diyeceklerini bildirmesi iin bavuru formu kendisine havale edilecektir. Acil tebli ve ncelikli dava mekanizmalarnn iletilmesi Avrupa nsan Haklar Mahkemesi nndeki olaan usul, davalarn geli srasna gre incelenmesi ve karara balanmas ynndedir. Bunun bir istisnas olan ihtiyati tedbir istemli dava amaktan yukarda sz ettik. Ancak, yine, AHMnin ihtiyati tedbir uygulama konusundaki isteksizliinden de sz ettik. Bizim size tavsiyemiz, AHMden terditli (kademeli) bir ekilde talepte bulunmanzdr. Yani, ncelikle ihtiyati tedbir talebinde bulunmanz, eer bu kabul edilmezse, davanzn Mahkeme tznn 40. maddesi erevesinde acilen hkmete havale edilmesini istemeniz, bunun da kabul grmemesi hlinde tzkn 41. maddesi erevesinde davanza ncelik verilmesini talep etmenizdir. Burada szn ettiimiz, bir talebin ardndan dier talepte bulunmanz deil, ayn dilekede her bir talebi, biri kabul grmezse dierini talep ettiinizi belirtmeniz eklindedir. Szn ettiimiz itzk maddelerinin metinleri aadaki gibidir: Madde 40- (Bir bavurunun acil teblii): Acil bir durumda Yaz leri Mdr, Mahkeme Bakannn izniyle, baka usuli ilemlerin yaplmas sakl kalmak kaydyla ve mmkn olan her trl arala, kendisine yaplan bavuru hakknda ilgili Szlemeci Devleti bilgilendirir ve bavurunun konusunu ksaca bildirir.
302

Madde 41- (ncelikli dava): Daire, incelemeye hazr duruma gelen bavurular srasyla ele alr. Bununla beraber Daire, belirli bir bavuruya ncelik tannmasna karar verebilir.

152. evreye verilen zarar nedeniyle AHMye alacak davada Avrupa nsan Haklar Szlemesinin hangi maddeleri dayanak alnmaldr?
evrenin korunmas konusu ne Avrupa nsan Haklar Szlemesinde, ne de bu szlemeye ek protokollerde koruma altna alnm deildir. Ancak, bir itihat mahkemesi olan AHM, dinamik bir yorumla, zel hayat ve aile hayatnn korunmasn konu alan Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 8. maddesini evre hakkn da kapsayacak bir ekilde deerlendirmitir. Sizin AHMye aacanz davada kendinize dayanak alacanz, szlemenin 8. maddesi aadaki gibidir: 1. Herkes zel ve ailevi hayatna, meskenine ve haberleme hakkna sayg gsterilmesini talep hakkna sahiptir. 2. Bu haklara resmi makamlar tarafndan mdahale, ancak yasa ile dzenlenmesi kouluyla ve demokratik bir toplumda ulusal gvenlik, kamu dzeni, lkenin ekonomik yarar, dzenin korunmas, sularn nlenmesi, salk, ahlak ve bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin zorunlu olduu lde mmkn olabilir. Davac olabilme sfat erevesinde mahkeme, 8. maddenin uygulanabilmesi iin mutlaka bavuru sahiplerinin yaamlar bakmndan ar bir tehlike hlinin varln gerekli grmemekte; ilgililerin saln ve zel ve aile yaamlarn ciddi tehlikeye atabilecek ar evre ihlallerinin varln madde uygulamas bakmndan yeterli addetmektedir.32 Yani, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine bavurabilmek bakmndan meydana gelen evre hakk ihlali ile bavuranlarn zel ve ailevi yaamlar arasnda gereince sk bir hukuksal ban varl yeterlidir.

32

Ostra - spanya, 1994. 303

Mahkeme, evre sorunlar zerinde etkili olan devlet tasarruflar sonucunda oluan uyumazlklara ilikin davalarda gerekletirecei incelemenin iki farkl temeli olduunu belirtmektedir. Birincisi, mahkeme, ulusal mercilere ait kararlarn maddi ieriinin szlemenin 8. maddesine uygunluunu deerlendirebilir. kinci olarak da mahkeme, ulusal makamlarca tesis edilen ilemlerde uygulanan karar alma srecinde, bireylerin menfaatlerinin usule uygun olarak dikkate alnp alnmadn inceleyebilir 33. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi bylesi bir dava nne geldiinde srasyla, sz konusu ihlalin hukuken ngrlp ngrlmedii (yani temelinde bir yasal dayanak bulunup bulunmad), eer hukuken ngrlm ise, sz konusu mdahalenin meru bir amacnn olup olmad (yani yukarda metni verilen 8. maddenin 2. paragrafndaki meru amalardan birinin bulunup bulunmad) ve eer bu iki durum da karlanm ise, sz konusu mdahalenin demokratik bir toplumda gerekli bir mdahale olup olmad sorularna yant arayacaktr. Sizin de AHMye bavururken bu tartmalar dava dilekenizde yapmanz gerekir. Yani, u nedenlerle sz konusu mdahale hukuken ngrlmemi bir mdahaledir; mdahalenin hukuken ngrld kabul edilse bile, 8. maddenin 2. paragrafndaki meru sebeplerden hibiri bu olayda bulunmamaktadr ve son olarak da bu iki eik geilmi olsa bile, mdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olduunu sylemek mmkn deildir eklinde kapsaml bir tartma yrtmeniz gerekmektedir. Yukardaki tartmalara ek olarak belirtmek isteriz ki, evre hakkna ynelik bir mdahale sz konusu olduunda, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi bu mdahaleye yol aan idari karar srecini ayrntl bir ekilde ele almaktadr. Bu bakmdan, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin, Bergama Ovacktaki altn madeni erevesinde Trkiyeyi mahkm ettii davaya34 bilhassa dikkatinizi ekmek isteriz. Mahkeme kararnn 118 ve 119. paragraflar olduka zihin ac niteliktedir: 118. Mahkeme, yerleik itihad uyarnca, 8. maddenin hibir ak prosedr koulu ngrmemi olmasna ramen, idari kararlarda, karar alma srecinin adil olmasn ve bu aamada karardan etkilenecek bireylerin 8. madde tarafn33 34

Hatton ve dierleri - Birleik Krallk, 2003. Takn ve dierleri - Trkiye, 2004.

304

dan korunan haklarna sayg gsterilmesi gereinin kabul edildiini hatrlatr. Bu durumda, prosedre ilikin tm unsurlarn ve zellikle de karar almada gdlen politika veya karar tipi erevesinde, karar sreci boyunca bireylerin grlerinin hangi lde dikkate alnd ve mevcut prosedr gvenceleri gz nnde bulundurulmaldr. Ancak, buradan hareketle, kararlarn, zmlenecek sorunlarn btn ynleriyle ve tm veriler nda deerlendirilerek alnabilecei sonucu da karlamaz. 119. Bir Devlet iin etrefil nitelikteki evresel ve ekonomik sorunlarn ele alnp, zmlenmesi aamasnda, karar sreci, her eyden nce, evreye ve kii haklarna zarar verebilen faaliyetlerin etkilerini nceden nleyecek ve deerlendirecek ekilde tesis edilmelidir. Bylece eitli menfaat atmalar arasnda adil bir denge tesis edilerek; kart grlerin dile getirilmesine olanak salayacak gerekli ett ve anketlerin gerekletirilmesi salanacaktr. Bu inceleme sonularna ve kar karya kaldklar tehlikeyi deerlendirmeye olanak salayan bilgilere halkn eriebilmesinin nemi phe gtrmez. Nihayet, karardan etkilenecek olan tm bireyler, karar sreci iinde gr ve menfaatlerinin yeterince dikkate alnmadn dile getirebilmek iin, konuyla ilgili her trl tasarrufa kar yargsal bavuru hakkna sahip klnmaldr.

153. KAOS GL dergisinin Pornografi ismini tayan says toplatlm bulunmaktadr. Derginin toplatlmasna gereke olarak genel ahlaka aykrlk ileri srlmtr. Bu toplatma karar, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin ifade hrriyetini dzenleyen 10. maddesi karsnda bir geerlilie sahip midir?
Kanaatimizce, KAOS GLnin Pornografi isimli saysnn toplatlmas Avrupa nsan Haklar Szlemesinin ifade hrriyetini dzenleyen 10. maddesini ihlal eder nitelikte bir hukuki ilemdir. Bu sonuca nasl vardmz aada ayrntl bir ekilde aklamaya alacaz. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi bir itihat mahkemesi olduundan, ilk olarak (somut konumuzu ilgilendirdii oranda) mahkemenin ifade hrriyetini ele al tarzn genel terimlerle aklamak, ardndan da somut vakay yine AHMnin

305

benzeri vakalar incelerken kulland fikir yrtme/yorumlama tekniklerini kullanarak ifade etmek isteriz. Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 10. maddesi iki paragraftan olumaktadr. Maddenin birinci paragrafnda koruma altna alnan zgrln ne olduu aklanmakta, ikinci paragrafta ise bu zgrle meru bir ekilde getirilebilecek snrlamalarn nelerden ibaret olduu belirtilmektedir. Biz de maddeyi bu sray gz nne alarak deerlendireceiz. 10. Madde 1. Fkra (fade zgrl) Herkes grlerini aklama ve anlatm zgrlne sahiptir. Bu hak, kanaat zgrl ile kamu otoritelerinin mdahalesi ve lke snrlar sz konusu olmakszn haber veya fikir alma ve verme zgrln de ierir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve sinema iletmelerini bir izin rejimine bal tutmalarna engel deildir. AHM yukardaki paragrafn ne anlama geldiini belirttii pek ok deiik kararnda maddenin demokratik bir toplumdaki nemine gndermede bulunmutur: fade zgrl, toplumun ilerlemesi ve her insann gelimesi iin esasl koullardan biri olan demokratik toplumun temel messeselerinden birini oluturur...35 Yine baka baz kararlarnda ifade hrriyetini basnn demokratik bir toplumdaki ayrcalkl yerine gndermede bulunarak aklamtr. Mahkemenin Castells davasnda da belirttii gibi; hukukun stnl ilkesine gre ynetilen bir Devlette basn ayrcalkl bir role sahiptir.36 Yine burada belirtmek isteriz ki, 10. maddenin koruduu ifade yazl ya da szel kelimelerle snrl deildir; bir fikir ifade etmeyi ya da bir bilgi sunmay amalayan
35 Lingens - Avusturya, 1986; ener - Trkiye, 2000; Thoma - Lksemburg, 2001; Maronek Slovakya, 2001; Dichand ve dierleri - Avusturya, 2002. 36 Castells - spanya, 1992; Prager ve Oberschlick - Avusturya, 1995.

306

resimleri,37 grntleri38 ya da eylemleri de kapsar. Baz durumlarda, giyim bile 10. maddenin kapsamna girebilir.39 stelik, 10. madde bilgi veya fikrin sadece ieriini korumakla kalmaz, bunlarn ifade edildikleri biimi de korur.40 Bundan dolay basl belgeler,41 radyo yaynlar,42 tablolar,43 filmler44 ve elektronik bilgi sistemleri de bu maddenin korumas altndadr. Bunun anlam, bilgi ve fikirlerin retim ve iletimi, aktarlmas ve datm iin kullanlan aralarn da 10. maddenin kapsamna girdiidir. 10. maddenin tipik bir zellii, bu maddenin rahatszlk veren, ok eden, toplumun geni kesimlerinin keyfini karan fikir ve ifade biimlerini de koruma altna alm olmasdr. Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin Handyside davasnda son derece veciz bir ekilde ifade edip, sonradan pek ok kararnda tekrar ve tekrar belirttii zere: fade zgrl, sadece lehte olduu kabul edilen ya da zararsz ya da ilgilenmeye demez grnen bilgi ve dnceler iin deil, ama ayrca devletin ya da nfusun bir blmnn aleyhine olan, ok eden, rahatsz eden dnceler iin de uygulanr. Bunlar, demokratik toplumun olmazsa olmaz unsurlarndan olan; oulculuun, hogrnn ve ak fikirliliin gerekleridir.45 10. Madde 2. Fkra (fade zgrlnn kullanlmas zerindeki kstlama sistemi) Yukarda, szlemenin 10. maddesinin 1. paragrafnn zgrln ieriini, ikinci paragrafnn da bu zgrle meru bir ekilde snrlama getirilebilecek hlleri saydn belirtmitik.
Informationaverein Lentia ve dierleri - Avusturya, 1993. Markt Intern Verlag GmbH ve Klaus Beermann - Almanya, 1989. 39 Mller ve dierleri - svire, 1988. 40 Oberschlick - Avusturya, 1991; Thoma - Lksemburg, 2001; Dichand ve dierleri - Avusturya, 2002; Nikula - Finlandiya, 2002. 41 Handyside - Birleik Krallk, 1976. 42 Groppera Radio AG ve dierleri - svire, 1990. 43 Mller ve dierleri - svire, 1988. 44 Otto-Preminger Institut - Avusturya, 1994. 45 Handyside - Birleik Krallk, 1976; Sunday Times - Birleik Krallk, 1979; Lingens - Avusturya, 1986; Oberschlick - Avusturya, 1991; Thorgeir Thorgeirson - zlanda, 1992; Jersild - Danimarka, 1994; Goodwin - Birleik Krallk, 1996; De Haes and Gijsels - Belika, 1997; Dalban - Romanya, 1999; Arslan - Trkiye, 1999; Thoma - Lksemburg, 2001; Jerusalem - Avusturya, 2001; Maronek - Slovakya, 2001; Dichand ve dierleri - Avusurya, 2002.
38 37

307

10. maddenin 2. fkras yle demektedir: Kullanlmas grev ve sorumluluk ykleyen bu zgrlkler, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenliin, toprak btnlnn veya kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlkn, bakalarnn hret ve haklarnn korunmas, gizli tutulmas kaydyla alnm bilginin aklanmasnn engellenmesi veya yarg gcnn otorite ve tarafszlnn salanmas iin yasayla ngrlen baz ekil artlarna, koullara, snrlamalara ve yaptrmlara balanabilir. fade hrriyetine ynelik mdahaleler ok deiik biimlerde ortaya kabilir. Mdahale, kiinin ifade ettii grnden dolay cezai mahkmiyetine46 (para veya hapis cezas) arptrlmas, mahkemece tazminat denmesine karar verilmesi,47 yayn yasa48 veya fotoraflarn gazetede yaymlanmasnn yasaklanmas,49 yaynlarn toplatlmas ya da kanaatlerin ifadesi veya bilginin aktarlmas iin kullanlan araca el konulmas50 vb. deiik biimlerde ortaya kmaktadr. Mdahalenin Varl Dolaysyla da KAOS GLnin Pornografi isimli nshasnn toplatlmasnn Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin anlad ve belirttii anlamda, ifade hrriyetine ynelik bir mdahale oluturduuna phe bulunmamaktadr. El koymann ifade hrriyetine ynelik bir mdahale oluturduu AHMnin deiik kararlarnda belirtilmitir. Bu temelde AHM, mstehcen olduklar gerekesiyle ulusal mahkemelerin kararyla resimlerine geici olarak el konulan ressamn ifade zgrlne mdahale edilmi olduuna hkmetmitir.51 Benzer biimde, baz sahnelerinin mstehcen olduu gerekesiyle lke otoritelerince bir filme el konulmas, AHM tarafndan ifade zgrlne bir mdahale olarak tanmlanmtr.52 Baz blmleri46 47 48 49 50 51 52

Barfod - Danimarka, 1989; Lingens - Avusturya, 1986; Dalban - Romanya, 1999. Mller ve dierleri - svire, 1988. Sunday Times (No. 2) - Birleik Krallk, 1991; Observer ve Guardian - Birleik Krallk, 1991. News Verlags GmbH & CoKG - Avusturya, 2000. Handyside - Birleik Krallk, 1976; Mller ve dierleri - svire, 1988. Mller ve dierleri - svire, 1986. Otto-Preminger Institut - Avuvsturya, 1994.

308

nin mstehcen olduu gerekesiyle kitaplarn toplatlmas da AHM tarafndan ayn ekilde ele alnmtr.53 fade zgrlnn kullanmna meru bir mdahale iin koul gerekmektedir. Ancak, Szlemenin ikinci paragrafndan da anlalaca zere, her mdahale otomatik olarak bir ifade hrriyeti ihlali anlamna gelmemektedir. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi mdahalenin varln tespit ettikten sonra, aada ayrntl olarak aklamaya alacamz hususu daha inceleme konusu yapmakta ve bu kriterden birisinin karlanmadn tespit ederse ihlal karar vermektedir. Yani, bir devletin ifade hrriyetine mdahalesinin Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 10. maddesinin 2. paragrafnda ifade edilen anlamda kabul edilebilmesi, makul saylabilmesi iin, sz konusu ilem veya kararn aadaki l testin her bir aamasn gemesi gerekmektedir. Buna gre, ifade hrriyetine ynelik mdahale; > Yasalarda ngrlm, > 2. paragrafta belirtilen kar veya deerlerden birini veya birkan korumaya ynelik, (Bunlar, ulusal gvenlik; toprak btnl; kamu emniyeti; kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi; saln korunmas; ahlk; bakalarnn hret veya haklarnn korunmas, gizli tutulmas kaydyla alnm bilginin aklanmasnn engellenmesi ve yarg gcnn otorite ve tarafszlnn salanmasdr.) > Demokratik bir toplumda gerekli olmaldr. AHM, Sunday Times davasnda,54 2. paragrafta belirtilen istisna hkmlerinin snrl bir saymla belirtildiini, yani szlemeci devletlerin bunlar dnda mdahale gerekeleri oluturamayacan ve yine burada geen ibarelerin kelime anlamlarn genileten bir yoruma tabi tutamayacaklarn belirtmitir. AHMnin her koulun da yerine gelmi olduuna hkmettii durumlarda, devletin mdahalesi meru olarak grlecektir. Her koulun da yerine geldiini ispat yk devletin omuzlarndadr. AHM koulun var olup olmadn yukardaki sra
53 54

Handyside - Birleik Krallk, 1976. Sunday Times - Birleik Krallk, 1979. 309

ile inceler. Bir kez koullardan birinin yerine getirilmemi olduuna hkmettiinde, dosyay incelemeyi durdurur ve sz konusu mdahalenin haksz olduuna, dolaysyla da ifade zgrlnn ihll edilmi olduuna karar verir. KAOS GLnin toplatlmas kararn bu kriterler asndan u ekilde irdeleyebiliriz: Mdahale hukuken ngrlm mdr? KAOS GLnin toplatlmasna karar veren Ankara 12. Sulh Ceza Mahkemesinin 21 Temmuz 2006 tarihli kararnda, herhangi bir yasa maddesine somut olarak atfta bulunulmam, bunun yerine soyut olarak genel ahlaka aykrlktan sz edilmitir. Basn-yayn rnleri iin zel yasa niteliindeki 5187 sayl Basn Kanununda ise toplatma sadece aka yazl birka su iin mmkn klnmtr ve bunlar arasnda ahlaka aykr yaynlar bulunmamaktadr. Buna gre hukukumuzda ahlaka aykr yaynlar iin tedbire ynelik toplatma ya da el koyma karar verilemez. Ancak, gerek Trk Ceza Kanununun 226. maddesine gre, gerekse 1117 sayl Kkleri Muzr Neriyattan Koruma Kanununa (zellikle Ek madde 2) gre mstehcen yaynlara snrlamalar getirilmi ve mstehcen yayn yapanlar iin cezalar ngrlmtr. Bu yasalara gre mahkumiyet karar verilmesi ve bu kararn kesinlemesi durumunda, mahkumiyete neden olan yaynlara elkoyma karar da verilir. Bu maddeler yledir: TCK Madde 226 (Mstehcenlik): (1) a) Bir ocua mstehcen grnt, yaz veya szleri ieren rnleri veren ya da bunlarn ieriini gsteren, okuyan, okutan veya dinleten, b) Bunlarn ieriklerini ocuklarn girebilecei veya grebilecei yerlerde ya da alenen gsteren, grlebilecek ekilde sergileyen, okuyan, okutan, syleyen, syleten, c) Bu rnleri, ieriine vakf olunabilecek ekilde sata veya kiraya arz eden, d) Bu rnleri, bunlarn satna mahsus alveri yerleri dnda, sata arz eden, satan veya kiraya veren, e) Bu rnleri, sair mal veya hizmet satlar yannda veya dolaysyla bedelsiz olarak veren veya datan, f) Bu rnlerin reklamn yapan, Kii, alt aydan iki yla kadar hapis ve adl para cezas ile cezalandrlr. (2) Mstehcen grnt, yaz veya szleri basn ve yayn yolu ile yaynlayan veya

310

yaynlanmasna araclk eden kii alt aydan yla kadar hapis ve bebin gne kadar adl para cezas ile cezalandrlr. (3) Mstehcen grnt, yaz veya szleri ieren rnlerin retiminde ocuklar kullanan kii, be yldan on yla kadar hapis ve bebin gne kadar adl para cezas ile cezalandrlr. Bu rnleri lkeye sokan, oaltan, sata arz eden, satan, nakleden, depolayan, ihra eden, bulunduran ya da bakalarnn kullanmna sunan kii, iki yldan be yla kadar hapis ve bebin gne kadar adl para cezas ile cezalandrlr. (4) iddet kullanlarak, hayvanlarla, lm insan bedeni zerinde veya doal olmayan yoldan yaplan cinsel davranlara ilikin yaz, ses veya grntleri ieren rnleri reten, lkeye sokan, sata arz eden, satan, nakleden, depolayan, bakalarnn kullanmna sunan veya bulunduran kii, bir yldan drt yla kadar hapis ve bebin gne kadar adl para cezas ile cezalandrlr. (5) ve drdnc fkralardaki rnlerin ieriini basn ve yayn yolu ile yaynlayan veya yaynlanmasna araclk eden ya da ocuklarn grmesini, dinlemesini veya okumasn salayan kii, alt yldan on yla kadar hapis ve bebin gne kadar adl para cezas ile cezalandrlr. (6) Bu sulardan dolay, tzel kiiler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirlerine hkmolunur. (7) Bu madde hkmleri, bilimsel eserlerle; nc fkra hari olmak ve ocuklara ulamas engellenmek kouluyla, sanatsal ve edebi deeri olan eserler hakknda uygulanmaz. 1117 sayl Kanun Ek Madde 2: Bir aydan az sreli mevkuteler ile eklerinde, sinema ve her trl film afilerinde, ilanlarda, fotoraflarda, kabartma ve her trl posterlerde, kartpostallarda ve takvimlerde 18 yandan kklerin maneviyat zerinde muzr tesir yapacak nitelikte yayn yaplamaz. Aksine davranan mevkute sahipleri ve bunlarn sorumlu mdrleri hakknda Trk Ceza Kanununun 426 nc maddesinin [Yeni TCK m. 226] ikinci fkrasndaki; sinema ve her trl film afilerini, ilanlar, fotoraflar, kabartma ve her trl posterleri, kartpostallar, takvimleri basan, oaltan, satan ve alenen kullananlar hakknda Trk Ceza Kanununun 426 nc maddesinin [Yeni TCK m. 226] birinci fkrasndaki ceza hkmleri uygulanr.

311

Bir an iin bu yasalardaki andmz maddeleri mdahaleye gereke oluturan yasa maddeleri olarak yorumlarsak; teknik anlamda, hukuken ngrlm bir mdahaleden sz etmek mmkn olacaktr. Ancak, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi belli bir mdahalenin hukuken ngrlm addedilebilmesi iin dayanak alnan hukuki enstrmann belli baz vasflara haiz olmas gerektiini belirtmitir.55 Buna gre, i hukuk normu vatandan kolayca anlayabilecei nitelikte olmal; kuraln ihlal edilmesi hlinde ne gibi yaptrmlarla karlalabilecei kolayca anlalabilmeli ve yine yasa, kamu makamlarnn hangi koul ve durumlarda bir hakkn kullanlmasna mdahale edebileceine ilikin olarak vatandalara yeterli uyarda bulunacak kadar ak olmaldr. zellikle, son kriterden hareketle baknca, mdahalenin hukuken ngrlme kriterine uygunluu bakmndan baz sorunlar ortaya kmaktadr. Porno fenomenini irdeleyen bir yaynn, Trk Ceza Kanununa ve Kkleri Muzr Neriyattan Koruma Kanununa dayanlarak ahlakn korunmas ya da mstehcenliin nlenmesi erevesinde yasaklanabileceini ngrmek ok kolay olmasa gerektir. nk, bu mantktan hareket edilecek olur ise, iddeti irdeleyen bir yayn, ensesti inceleyen bir deerlendirme vd. her ey analiz edilir bir durumdan karlarak, analiz edilen eyin kendisine indirgenebilir ki, bu bilinen ve genel kabul gren hukuki akl yrtme yoluyla kolay kolay badamayacak bir husustur. Mdahale 10. maddenin 2. paragrafndaki istisnalardan birinin iine girmekte midir? unu belirtmek isteriz ki, AHM, bu balk altnda olduka ekl bir inceleme yapmakta ve eer mdahaleye dayanak olarak gsterilen hkm, 10. maddenin 2. paragrafnda belirtilen gerekelerden birisini temel almsa, incelemesini mdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olup olmad kriteri altnda srdrmektedir. Ahlakn korunmas 10. maddenin 2. paragrafnda bir gereke olarak sayld iin bu balk altnda yaplacak bakaca bir deerlendirme bulunmamaktadr. Mdahale demokratik bir toplumda gerekli midir? Vakay bu balk altnda incelemeye girimeden nce belirtmek isteriz ki, tam bu olayla rtecek tarzda bir vaka u ana kadar AHM nne gelmi bulunmamaktadr. Bu nedenle, burada yapacamz deerlendirmelerde, AHMnin benzer vakalarda olumlu ve olumsuz olarak belirttii argmanlar somut olaya uygulamaya alacaz.
55

Case of Huvic - Fransa, 1990.

312

AHM sistematik ve tutarl bir ekilde, burada sz geen gerekli ifadesinin, sktran bir sosyal ihtiya basksna56 (pressing social need) denk geldiini belirtmitir. Yani, bir mdahalenin demokratik bir toplumda gerekli addedilebilmesi iin, sktran bir sosyal ihtiya basksna denk gelmesi gerekmektedir. Yine, mahkeme bu gereklilii saptarken, gerekletirilen mdahale ile takip edilen meru ama arasnda bir orant olup olmadn57 da deerlendirmektedir. KAOS GLnin ilgili saysn toplatan mahkeme kararnda herhangi bir gereke gsterilmediinden, sktran toplumsal ihtiya basksnn veya acil bir sosyal ihtiya basksnn varlndan sz etmek mmkn bulunmamaktadr. Gerekten de anlan mahkeme kararnda sadece ahlaka aykrlktan bahsedilmekle yetinilmitir. Yukarda da belirttiimiz zere, pornografinin inceleme konusu yapld bir yaynn ahlaka aykr bulunduu bir vaka henz AHM nne gelmediinden, AHMnin pornografik sanat eserlerinin sergilenmesi ve yine toplumsal ahlak zerine getirdii yorumlarla dolayl bir deerlendirme yapabilmek durumundayz. AHM (1981 tarihli) Muller davasnda, bavurucunun ifade hrriyetine yaplan mdahaleyi ahlakn korunmas asndan gerekli bulmutur. Muller, livata, hayvanlarla cinsel iliki, mastrbasyon ve ecinsel ilikilerin sergilendii sahneleri gsteren byk tablo sergilemiti. Sergi halka akt, giri cretsizdi ve ya snrlamas da yoktu. svire mahkemeleri Mulleri ve sergiyi dzenleyenleri, para cezasna arptrmt. El konulan tablolar, gvenli bir biimde muhafaza edilebilmek iin bir sanat mzesine teslim edilmi, ancak 1988de iade edilmiti. Muller ve sergiyi dzenleyenler, AHMye bavurarak hem mahkmiyet kararnn, hem de el koymann ifade zgrl haklarn ihlal ettiini ileri srmlerdi. AHM sz konusu mdahaleyi meru bir mdahale sayarken aadaki deerlendirmeleri yapmtr: Sz konusu tablolar, zellikle insanlarla hayvanlar arasnda cinsel temas, kaba bir tarzda betimlemektedir...sergiyi dzenleyenler herhangi bir giri creti ngrmediine ve herhangi bir ya snrlamas getirmediine gre, sergi halka btnyle aktr. Gerekten de, tablolar, genel olarak halka snrsz biimde ak olan ve halk ziyaret etmeye tevik etmeye alan bir sergide gsterime sunulmutur.58
56 57 58

Lingens - Avusturya, 1986. Muller ve dierleri - svire, 1988. Muller ve dierleri - svire, 1988. 313

Yukardaki deerlendirme nda bu durum somut olaya uygulanacak olur ise, KAOS GLde yaymlanan fotoraflar pornografik nitelikte kabul edilse bile, derginin toplatlmas ifade hrriyetinin ihlali niteliindedir. AHM, porno ve erotik rnlerin tabu olarak deerlendirildii bir dnemde bile, sz konusu rnleri muhataplar bakmndan bir deerlendirmeye tabi tutmu ve sanat Mullerin sergisinin halka ak ve cretsiz olmasna zel bir vurgu yapm bulunmaktadr. Buradan hareketle bakldnda, derginin parayla satlyor olduu ve yine belli bir okur kesimine hitap ettii olgusu Trk mahkemelerince gz nne alnmamtr. Ayrca belirtmek isteriz ki, ifade hrriyeti sadece bilgi vermeyi deil, basl bir eserin alclar bakmndan da, ayn zamanda bilgi alma hakkn iermektedir. zellikle internet kullanmyla beraber olaanst bir yaygnlk kazanan porno endstrisinin, porno rnlerinin vd. eitli alardan deerlendirmeye tabi tutulmas, okuyucularn bilgi almas ve entelektel stimlasyonu bakmndan da nem arz etmektedir. Porno gibi bir konuyu ele alan bir yaynn, konunun rneklerine yer vermeden yaymlanmasnn dnlemeyecei aktr. Yaynn nemli tartma konularndan birisinin de erotik olanla pornografik olann tartlmas olduu gz nne alnacak olur ise, pornografik olann rneklerinin sergilenmesi son derece doaldr. Yine, dergiye bir btn olarak bakldnda, amalanann bir tartma balatmak ve belki de hlihazrda yrtlmekte olan tartmalara katkda bulunmak olduu aktr. Bir eyin yaplmas ile yaplan bir ey zerine tartma yrtlmesinin birbirinden ayrlmas gerekmektedir. Aksi takdirde, iddeti analiz eden bir yayn, iddeti kkrtyor; terrist bir rgt masaya yatran bir deerlendirme, terrizm propagandas yapyor; rk hareketleri tantan bir yayn, rklk propagandasnda bulunuyor biiminde deerlendirilebilir. Yapmak ve analiz etmek arasndaki fark, AHMnin Danimarkay mahkm ettii Jersild davasnda olduka ak bir ekilde ortaya konmutur. Jersild, Danimarkay son derece yakndan ilgilendiren rklk problemini masaya yatrmak amacyla, rk genci radyo programna davet etmi ve genlerin bu program sresince sarf ettikleri szlere dayanlarak rk grlerin yaylmasna yardmc olmaktan tr mahkm edilmitir. AHMnin bu davadaki, aadaki deerlendirmesi, somut vakamz bakmndan da olduka ufuk ac bir niteliktedir.59
59

Jersild - Danimarka, 1994.

314

Syleileri/rportajlar da ieren haber yayncl, basnn, kamunun gzetim bekisi olmas eklindeki yaamsal nemi haiz roln yerine getirebilmesinde, en nemli aralardan/yntemlerden birisini tekil eder. Bir sylei ierisinde bir baka kiinin beyanlarn yaymaya yardmc olmaktan tr bir gazetecinin cezalandrlmas, geneli ilgilendiren meselelerin tartlmasna basnn katkda bulunmasn ciddi biimde engeller ve bunu yapmak iin zellikle ok ciddi nedenler bulunmadka, bu yola bavurulmamaldr. Bu balamda Mahkeme, dk miktarl bir para cezasnn uygun olaca ynnde Hkmetin ileri srd argman kabul etmemektedir; burada sz konusu olan mesele, gazetecinin mahkum edilmi olmasdr. Buradan hareketle belirtilmesi gerekir ki, KAOS GLnin toplatlan says porno reten deil, porno fenomenini analiz eden bir yayndr. Sz konusu yaynn takdim yazsnda, [b]u dosyayla birlikte dnyann iine batt pornografi aleminin kaplarn aralyor ve etrafmz saran, zihnimizi bulanklatran btn imgelerin nasl pornografik elere dntn sorguluyoruz denilmektedir. Sz konusu yayn bir btn olarak deerlendirildiinde, amacn pornografi retmek deil ve fakat pornografiyi analiz etmek olduu ve oluturulan kompozisyon itibariyle de bu amaca sadk kalnd gzlenmektedir. Bahis mevzusu saynn toplatlmas, ifade hrriyetine ynelik olarak takip edilen amala orantsz bir mdahale oluturmaktadr. Sz konusu yaptrm, sadece muhataplarn deil ve fakat btn bir basn, marjinal saylabilecek konular ele alrken tedirgin edecek niteliktedir; dolaysyla da demokratik tartmann, zgr fikir alveriin nnde bir engel oluturmaktadr. Yukarda ksaca izah etmeye altmz nedenlerle, KAOS GLnin pornografi dosyasn ieren nshasnn toplatlmasnn, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin ifade hrriyetini dzenleyen 10. maddesinin ve keza bu eylemin yaratt muhtemel ekonomik zararlar nedeniyle yine Szlemeye Ek 1 Nolu Protokoln 1. maddesinin ihlal edildii kansndayz.

315

D AYRIMCILIK YASAI VE ENGELL HAKLARI

154. Ayrmclk nedir?

Ayrmclk yasa ve eitlik ilkeleri, modern uluslararas insan hukuk sisteminin iki temel stununu oluturmaktadr. Modern anayasalarn hemen hepsinde eitlik ilkesinin nemi vurgulanmakta; gnmz insan haklar dncesi de tm insanlarn eit olduu prensibini benimsemektedir. Bu noktada ayrmclk, eitlik ilkesinin ihlali olarak ortaya kmaktadr. Bu konudaki temel ilke, Aristodan bu yana, benzer durumda olanlarn benzer muameleye tabi tutulmasdr. Ayrmclk sz konusu olduunda ise, doutan getirdikleri birtakm zelliklerden (rk, cinsiyet, zrllk vb.) veya ideolojik ve/veya din tercihlerden dolay kiilere farkl muamelede bulunulmakta ve bunun neticesinde toplumun belli yeleri aleyhine bir durum yaratlmaktadr. Ayrmclk, istihdam ilikisinde ve daha geni boyutuyla toplumda yaygn bir ekilde ve farkl biimlerde yaanmaktadr. Ayrmclk esas itibar ile bir seim faaliyetidir. rnein, bir iveren, ie alma ve terfilerde bir seim yapar ve dolays ile bir kiinin lehine bir durum yaratrken, ayn zamanda dierinin aleyhine bir durum yaratm olur. Peki, her trl seim ayrmclk m tekil edecektir? Elbette hayr. Bu noktada, herhangi bir seim srecinin ayrmclk tekil edip etmediinin saptanmasnda uygulanan kstaslar belirleyici olacaktr. rnein; bir ynetici ie almada o i iin gerekli olan deneyim, eitim vb. objektif kstaslar uyguluyorsa, bu bir ayrmclk tekil etmeyecektir. Ancak, seimde iin yrtm iin gerekli olmad hlde zrl veya hamile olan bir kiiyi srf bu nedenle istihdam etmez ise, bu bir ayrmclk tekil edecek ve uygulanan kstas hukuka aykr olarak kabul edilecektir.60 Gnmzde, gerek AB gerekse dier lkelerin ayrmclk hukuklar, byk oranda ABD ayrmclk hukuku teori ve uygulamasnn etkisi ile gelimektedir. Amerikan hukukunun, ayrmclk hukuku konusundaki nc rolnn temel sebebi, ayrmclk sorununun, zellikle de rk ayrmclnn, bu lkede youn bir ekilde yaanm olmasdr. 1964 tarihli Sivil Haklar Yasas, rk, renk, din, cinsiyet veya ulusal kken temelinde yaplan ayrmclklar yasaklam ve Amerikan Ayrmclk Hukukunun temelini oluturmutur. Ya nedeniyle ve zrllere kar yaplan ayrmclk ile ilgili olarak nce 1967 tarihli stihdamda Ya Ayrmcl Yasas ve 1990 ylnda zrl Amerikallar
60

Willey, Brain. Employment Law in Context. Essex: Prentice Hall, 2003. s. 135. 319

Yasas ayrmclk hukukunun mstakil bir hukuk dal olarak kabul edilmesinin temelini oluturmutur. AB leinde istihdam alannda ayrmcla kar ilk hkmler de ortak pazarn oluturulmas iin piyasalar aras rekabet koullarn denkletirmek zere61 Roma Antlamasnda cinsiyet ayrmcl ile topluluk hukukunda yer alm, daha sonra Eit Muamele Ynergesi ve cinsiyet ayrmclna ilikin dier ynergelerle geliimini srdrmtr.62 Topluluk mevzuatnda, eyrek yzyl aan bir sre sadece cinsiyet ayrmclna ilikin dzenlemeler yaplmasna ramen, topluluk mahkemesi ayrmclk hukukunun uygulama alann dikey ve yatay olarak gelitiren bir dizi itihat ortaya koymutur. 2000 ylna gelindiinde ise, AB ayrmclk hukukunun, 1997 ylnda Amsterdam Antlamasnn 13. maddesi ile temeli atlm olan dier ayrmclk biimlerini de kapsayan iki ynergenin Resm Gazetede yaymlanmas ile byk bir gelime gsterdiini grmekteyiz. Bu ynergelerle daha nce sadece cinsiyet ayrmclna kar hkmleri ieren topluluk hukuku, rk ayrmcl, din ve inan, zrllk, ya ve cinsel ynelim nedeniyle yaplan ayrmcln da hukuka aykr olduu kabul edilmitir. Ayrca, daha nce bahsettiimiz eit muamele ynergesi de revize edilerek bu alandaki ada gelimelerle uyumlu hle getirilmitir. Milenyum banda kabul edilen bu iki ynergeden biri, sadece rk ve etnik ayrmcla ilikin dzenlemeler getirmi63 ve dier ynerge ereve ynergeye64 gre ok daha ayrntl ve koruyucu hkmler iermitir. Daha nce de belirttiimiz gibi, ayrmclk hukukunun ortaya k ve geliiminde sosyal ihtiyalar etkili olmutur; bu nedenle, AB yasa koyucusunun rk ve etnik kkene dayanan ayrmcla kar mstakil bir ynerge ortaya koymasn anlamak iin, dnemin siyasi ve sosyal koullarna bakmak
61 Bu dnemde cret eitliini uygulayan Fransann talepleri eit cret uygulamasnn Avrupa Topluluu mevzuatnda yer almasnda etkili olmutur. 62 Topluluk mevzuatnda cinsiyet ayrmclna ilikin balca dzenlemeler unlardr: Roma Antlamas 119. madde (Madde eit cret ile ilgilidir. lgili anlama Amsterdam Antlamas ile konsolide edilmi olup madde numaras 141 olarak deimitir). Ynergeler: Eit cret (75/117), Eit Muamele (76/207), Hamilelik (92/85), cinsiyet ayrmcl davalarnda ispat yk (97/80). 63 Irk ve etnik kken gzetmeksizin kiiler arasnda eit muamele presinin uygulanmasna ilikin 2000/43 sayl Konsey Ynergesi. O.J., 200, L 180/22. 64 stihdam ve meslekte eit muamele iin genel bir ereve oluturan 2000/78 sayl Konsey Ynergesi. O.J., 2000, L 303/16.

320

gerekecektir. Anlan dnemde Avusturyada rk eilimleriyle bilinen Jrg Heiderin zgrlk Partisinin seimleri kazanmas, AB yesi lkelerde byk kayg uyandrm ve bunun neticesinde dier ynergeye gre daha geni koruma getiren rk ayrmcl ynergesi kabul edilmitir. Bu dzenlemeler sonucunda, AB ayrmclk hukukunda ihtiyalara binaen yaplan ayrmlar arasnda hiyerarik bir dzenleme yapld sylenebilir.65

155. Trk hukuk mevzuatnda ayrmclk nasl dzenlenmitir?

Trk Ceza Kanunu ve Ayrmclk 5237 sayl Ceza Kanununda ayrmcla ilikin dzenlemeler, ada hukukla uyumlu bir ekilde yaplmtr. Kanunun temel ilkeler blmnde yer alan Adalet ve Kanun nnde Eitlik balkl 3. madde, kanunun uygulamasnda ayrmclk yaplamayacan dzenlemitir. Buna gre: Madde 3/2- Ceza Kanunun uygulanmasnda kiiler arasnda rk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya dier fikir yahut dnceleri, felsefi inan, milli veya sosyal kken, doum ekonomik ve dier toplumsal konumlar ynnden ayrm yaplamaz ve hibir kimseye ayrcalk tannamaz. Kanunun genel hkmler ksmnda yer alan bu maddenin yan sra kanunun zel ksmnda hrriyet aleyhine ilenen sular arasnda ayrmclk da mstakil bir su olarak dzenlenmitir. Ceza Kanununun ayrmcla ilikin 122. maddesi u ekildedir: Madde 122 (1)- Kiiler arasnda dil, rk, renk, cinsiyet, zrllk, siyasal dnce, felsefi inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm yaparak; a) Bir tanr ve tanmaz maln satlmasn, devrini veya bir hizmetin icrasn veya hizmetten yararlanlmasn engelleyen veya kiinin ie alnmasn veya alnmamasn yukarda saylan hallerden birine balayan,
65 Waddington, Lisa ve Bell, Mark. More Equal Than Others: Distinguishing European Union Equality Directives. Common Market Law Review. 38 (2001): 587-611.

321

b) Besin maddelerini vermeyen veya kamuya arz edilmi bir hizmeti yapmay reddeden, c) Kiinin olaan bir ekonomik etkinlikte bulunmasn engelleyen, Kimse hakknda alt aydan bir yla kadar hapis veya adli para cezas verilir. Ayrmcl dorudan dzenleyen bu maddelerin yan sra, zellikle Cinsel Dokunulmazla Kar sular da ayrmclk bakmndan hkmler iermektedir.

156. Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelerden hangileri ayrmclk konusunda dzenlemeler getirmektedir?
Trkiye, genel olarak, eitlik ilkesi ve ayrmclk yasan ieren birok szlemeyi imzalam ve onaylamtr. Bu szlemeleri dzenleyen uluslararas ve ulusal st rgtlere gre Trkiyenin taraf olduu bu szlemelerin listesi aada sunulmutur: A. Birlemi Milletler (BM) ve Uluslararas alma rgt (ILO) > nsan Haklar Evrensel Bildirgesi (10 Aralk 1948) > Medeni ve Siyasal Haklara likin Uluslararas Szleme (16 Aralk 1966) > Medeni ve Siyasal Haklara likin Szlemeye htiyari Ek Protokol > Her eit Irk Ayrmclnn Kaldrlmasna likin Uluslararas Szleme (21 Aralk 1965) > Kadnlara Kar Ayrmcln nlenmesi Uluslararas Szlemesi (18 Aralk 1978) > ocuk Haklar Szlemesi > Gmen alanlarn ve Ailelerinin Haklarnn Korunmas Uluslararas Szlemesi (Trkiye 27.09.2004 tarihinde onaylamtr.) > Eit Deerde in Erkek ve Kadn iler Arasnda cret Eitlii Hakknda 100 Sayl ILO Szlemesi (29 Haziran 1951) > ve Meslek Ynnden Ayrm Hakknda 111 Sayl ILO Szlemesi (25 Haziran 1958)

322

B. Avrupa Konseyi > nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szleme (Avrupa nsan Haklar Szlemesi) > Avrupa nsan Haklar Szlemesine Ek 12 Numaral Protokol (18 Nisan 2001 tarihinde Trkiye imzalam, fakat henz onaylamamtr). Bu protokol hkmleri dorudan ayrmcl dzenlemektedir.

157. Engellileri ilgilendiren yasal dzenlemeler genel olarak hangi kanun ve ynetmeliklerde mevcuttur?
Ulusal mevzuatta, engellilerle ilgili dzenlemeler, bata 1982 tarihli Trkiye Cumhuriyeti Anayasas olmak zere, zel kanun ve ynetmeliklerde de mevcuttur. Belli ballarn sralamak gerekirse: > TC Anayasas > 5378 Sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun > 571 Sayl zrller daresi Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname > 572 Sayl Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kararname > 2022 Sayl 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanun > zrller Veritaban Oluturulmasna ve zrllk Bilgisinin Nfus Czdannda Yer Almasna Dair Ynetmelik > zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik > 193 Sayl Gelir Vergisi Kanunu > 4857 Sayl Kanunu > 3816 Sayl deme Gc Olmayan Vatandalarn Tedavi Giderlerinin Yeil Kart Verilerek Devlet Tarafndan Karlanmas Hakknda Kanun > 3294 Sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu Kanunu > 625 Sayl zel Eitim Kurumlar Kanunu

323

> 573 Sayl zel Eitim Hakknda Kanun Hkmnde Kararname > Kamu Kurum ve Kurulularnda i Olarak stihdam Edilecek zrller Hakknda Uygulanacak Snav Ynetmelii > 657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu > zrl, Eski Hkml ve Terr Maduru stihdam Hakknda Ynetmelik

158. TC Anayasasnda engellilerle ilgili dzenlemeler var mdr?

TC Anayasasnda engellileri kapsayan ve hak talepleri ile uyumazlklarda kullanlabilecek maddeler aadadr: Madde 10- (Kanun nnde Eitlik): Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyas dnce, felsef inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir. Bu maddede aka engellilerden sz edilmemi olmasna ramen, benzeri sebepler ifadesi engellileri de iine alr bir dzenlemedir ve bu bireylere ynelik ayrmclk yaplmasna anayasal bir engeldir. Madde 42- Kimse, Eitim ve renim Hakkndan Yoksun Braklamaz lk retim, kz ya da erkek btn vatandalar iin zorunludur ve devlet okullarnda paraszdr. zel ilk ve orta dereceli okullarn bal olduu esaslar Devlet okullar ile eriilmek istenen seviyeye uygun olarak kanunla dzenlenir. Devlet, durumlar sebebiyle zel eitime ihtiyac olanlara onlar topluma yararl klacak tedbirler alr. Madde 50- Kimse, Yana, Cinsiyetine ve Gcne Uymayan lerde altrlamaz Kkler ve kadnlar ile bedeni ve ruhi yetersizlii olanlar alma artlar bakmndan zel olarak korunurlar.

324

Madde 60- Herkes, Sosyal Gvenlik Hakkna Sahiptir. Devlet Bu Gvenlii Salayacak Gerekli Tedbirleri Alr ve Tekilat Kurar Madde 61- Devlet, Harp ve Vazife ehitlerinin Dul ve Yetimleriyle, Malul ve Gazileri Korur ve Toplumda Kendilerine Yarar Bir Hayat Seviyesi Salar Devlet, sakatlarn korunmalarn ve toplum hayatna intibaklarn salayc tedbirleri alr. Devlet, korunmaya muhta ocuklarn topluma kazandrlmas iin her tr tedbiri alr. Bu amalarla gerekli tekilat ve tesisleri kurar veya kurdurur.

159. Engellilerle ilgili uluslararas alandaki dzenlemeler nelerdir? Bu szlemeler ve kararlar nereden temin edilir?
571 sayl zrller daresi Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin 3. maddesinde, zrller daresi Bakanlnn grevleri dzenlenmitir. Bu grevlerden biri maddenin (d) fkras uyarnca: zrllerle ilgili uluslararas gelimeleri takip etmek, antlama ve szlemelerin lkemizdeki uygulamalarn izlemek ve deerlendirmektir. Ayrca, ayn Kanun Hkmnde Kararnamenin 10. maddesinde bakanlk tekilatlarndan Avrupa Birlii ve D likiler Dairesi Bakanlnn grevleri tanzim edilmitir. Bu grevler; Devlet tarafndan yetkili klnan bu birimin engellilere ynelik oluturulan sosyal politikalar uluslararas ve lkeler leinde izlemek ve deerlendirmek, uluslararas dzeyde engellilere ynelik faaliyet gsteren kurum ve kurulularla ibirlii kurmak, srdrmek, gelitirmek, ilgili personelin bilgilendirilmesini salamak, Avrupa Birlii ile engellilik alanndaki almalar yrtmek, engellilerle ilgili uluslararas gelimeleri takip etmek, antlama ve szlemelerin lkemizdeki uygulamalarn izlemek ve deerlendirmek olarak saylmtr. Grld gibi, engellilerle ilgili uluslararas mevzuatn, gncel hak ve uygulamalarn takibi grevi, kanunla zrller Dairesi Bakanlna verilmitir. Bakanlk ilgili biriminden bu konuda detayl yardm alnmas mmkndr.
325

Uluslararas nitelikte balayc dzenlemelerin balcalar aadadr: > Birlemi Milletler nsan Haklar Evrensel Beyannamesi (Engellilik haklar uluslararas bir belgede ilk kez dile getirilmitir.) > Birlemi Milletler Engelli Haklar Bildirisi (Tm engelli haklarnn din, dil, rk, cinsiyet, siyasal ayrmclk yaplmakszn garanti altna alnd hkm altna alnmtr.) > Zihinsel Engellilerin Haklarna Dair Bildirge (Engellilerin haklarnn uluslararas ve ulusal eylem planlarnda hkmetler tarafndan ereve olarak kullanlmas amacyla hazrlanmtr.) > Avrupa Topluluu Dzeyinde Engellilerin stihdamna likin Konsey Tavsiye Karar (lkelerin engellilere istihdam alannda frsat eitlii salamak iin gerekli tm nlemleri almalarna ve engelli alanlarn karlatklar sorunlarn ortadan kaldrlmasna ynelik oluturulan politikalar izlemelerine dair karardr.) > stihdamda ve te Eit Muamele Direktifi (stihdam ve alma konularnda dine, inanca, zgrle, yaa, engellilie veya cinsel ynelime dayanan ayrmclk ile mcadele iin genel ereveyi ortaya koymaktadr.) > Engelli Bireylere Ynelik Kltrel Etkinlikler ve Bu Etkinliklere Ulalabilirlik 6 Mays 2003, Konsey lke Karar (Devletlere kltrn engelli bireyler iin daha kolay ulalabilir hle gelmesi adna var olan glklerin kaldrlmas ykmlln yklemitir.)

160. Engellilere istihdam konusunda salanan haklar nelerdir?

5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 14. maddesinde istihdam konusunda zel bir dzenleme mevcuttur. Bu maddeye gre: e almda; i seiminden, bavuru formlar, seim sreci, teknik deerlendirme, nerilen alma sreleri ve artlarna kadar olan safhalarn hibirinde zrllerin aleyhine ayrmc uygulamalarda bulunulamaz.

326

alan zrllerin aleyhinde sonu douracak ekilde, zryle ilgili olarak dier kiilerden farkl muamelede bulunulamaz. alan veya i bavurusunda bulunan zrllerin karlaabilecei engel ve glkleri azaltmaya veya ortadan kaldrmaya ynelik istihdam srelerindeki nlemlerin alnmas ve i yerinde fiziksel dzenlemelerin bu konuda grev, yetki ve sorumluluu bulunan kurum ve kurulular ile iyerleri tarafndan yaplmas zorunludur. Ayrca ayn kanunun 12. maddesine gre: zr trlerini dikkate alan i ve meslek analizleri, zrller daresi Bakanlnn koordinatrlnde Mill Eitim Bakanl ve alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan yaplr. Bu analizlerin nda, zrllerin durumlarna uygun meslek rehabilitasyon ve eitim programlar, anlan kurumlarca gelitirilir. Engellilerin devlet memurluuna alnmalarna ilikin dzenleme, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 53. maddesinde yer almaktadr. Ayrca, zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelik ve zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ile engellilerin devlet memurluuna alnmalarna ilikin hususlar tanzim edilmitir. Tm kamu kurum ve kurulularnn %3 orannda engelli memur altrma zorunluluu vardr. Kanununun 30. maddesinde, zrl, eski hkml ve terr maduru altrma zorunluluu dzenlenmitir. Bu maddeye gre: verenler elli veya daha fazla ii altrdklar iyerlerinde her yln Ocak ay bandan itibaren yrrle girecek ekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda zrl ve eski hkml ile 3713 sayl Terrle Mcadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fkras uyarnca istihdam zorunlu olan terr maduru iiyi meslek, beden ve ruhi durumlarna uygun ilerde altrmakla ykmldrler.

327

Bu kapsamda altrlacak iilerin toplam oran yzde altdr. Ancak zrller iin belirlenecek oran, toplam orann yarsndan az olamaz. Ayn il snrlar iinde birden fazla i yeri bulunan iverenin bu kapsamda altrmakla ykml olduu ii says, toplam ii saysna gre hesaplanr. verenler, bu maddeye gre altrmakla ykml olduklar iileri Trkiye Kurumu aracl ile salarlar. Bu kapsamda altrlacak iilerin nitelikleri, hangi ilerde altrlabilecekleri, bunlarn i yerlerinde genel hkmler dnda bal olacaklar zel alma ile meslee yneltilmeleri, mesleki ynden iverence nasl ie alnacaklar, Adalet Bakanl ile alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca birlikte karlacak ynetmelikle dzenlenir. Bir i yerinden malulen ayrlmak zorunda kalp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan iiler, eski i yerlerinde tekrar ie alnmalarn istedikleri takdirde, iveren bunlar eski ilerine veya benzeri ilerde bo yer varsa derhl, yoksa boalacak ilk ie baka isteklilere tercih ederek, o andaki artlarla ie almak zorundadr. Aranan artlar bulunduu hlde iveren, i szlemesi yapma ykmlln yerine getirmezse, ie alnma isteinde bulunan eski iiye alt aylk cret tutarnda tazminat der. zrl, Eski Hkml ve Terr Maduru stihdam Hakknda Ynetmelik iilere ynelik istihdam konusundaki bir dier kanuni dzenlemedir. lgili kanun ve ynetmeliklerce ngrlen dzenleme ve ykmllklere aykr hareket hlinde para cezas ngrlmtr. Kamu kurum ve kurulularnda ii olarak ie girebilmek iin, Kamu Kurum ve Kurulularnda i Olarak stihdam Edilecek zrller Hakknda Uygulanacak Snav Ynetmelii kapsamnda dzenlenen merkez snava girmek gerekmektedir. Kanununun 5. maddesinde eit davranma ilkesi hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre, i ilikisinde dil, rk, cinsiyet, siyasal dnce, felsefi inan, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayal ayrm yaplamaz. Madde metnindeki ve benzeri sebepler ifadesinin engellilik durumunu kapsayaca aktr. zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelik ve zrller Kanununun 20. maddesiyle yaplan deiiklik328

le Devlet Memurlar Kanununun 53. maddesi uyarnca, engelli memur altrmak zorunda olan kurum ve kurulular alma yerlerini, engellilerin almalarn kolaylatracak ekilde dzenlemek, bu konuda gerekli tedbirleri almak ve engellilerin almalar ile ilgili gerekli olabilecek zel yardmc ara-gereleri temin etmek zorundadrlar. Ayrca, belirli bir meslee sahip olan engellilerin, meslekleri ile ilgili ilerde altrlmalar esastr. Belirli bir meslei olmayan veya mesleine uygun kadro bulunmayan engelliler ise, kendi zel engellilik durumlarna uygun olarak yapabilecekleri hizmetlere ait mevcut kadrolarda altrlr. Engellilerin, engellilik durumlarn artrc veya ek engellilie sebep olabilecek ilerde altrlmalar mmkn deildir. Yine, ayn ekilde, zrl, Eski Hkml ve Terr Maduru stihdam Hakknda Ynetmelike gre, iverenler, i yerlerini imknlar lsnde engellilerin almalarn kolaylatracak ekilde hazrlamak, salklar iin gerekli tedbirleri almak ve almalar iin gerekli ara ve gereleri salamak zorundadrlar. Ayrca iverenlerin, olanaklar lsnde engellileri kendi mesleklerinde veya mesleklerine yakn ilerde altrma ve de ileriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini gelitirme ykmllkleri mevcuttur. Bunlara ek olarak, kanunlarda ngrlen artlarn mevcut olmas hlinde, gerek ii gerekse memur statsnde alanlarn erken emeklilikten yararlanma haklarnn bulunduunu da hatrlatmak isteriz.

161. Gelir Vergisi Kanununda dzenlenen sakatlk indiriminin koullar nelerdir? Vergi mevzuat asndan engelliler lehine baka dzenlemeler mevcut mudur?
Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinde cretlere ynelik gelir vergisi istisnalar dzenlemitir. 23/11. maddeye gre, Kanunla kurulan emekli sandklar ile 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun geici 20. maddesinde belirtilen sandklar tarafndan denen emekli, maluliyet, dul ve yetim aylklar (506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun geici 20nci maddesinde belirtilen sandklar tarafndan denen aylklarn toplam, en yksek Devlet memuruna denen en yksek deme tutarndan fazla ise aradaki fark cret olarak vergiye tabi tutulur.) (Genel, katma ve zel btelerden denen bu nevi aylklar dahil) cretlerden vergi alnmaz.
329

Ayrca, Gelir Vergisi Kanununun 25. maddesine gre, lm, sakatlk, hastalk ve isizlik sebepleriyle verilen tazminat ve yaplan yardmlar ile yardm sandklar tarafndan statleri gereince kendi yelerine lm, sakatlk, hastalk, doum, evlenme gibi sebeplerle yaplan yardmlar gelir vergisinden mstesnadr. Ayn kanunun 31. maddesinde sakatlk indirimi dzenlenmitir. Engelli hizmet erbab ile bakmakla ykml olduu engelli kii bulunan hizmet erbab; engelli serbest meslek erbab ile bakmakla ykml olduu engelli kii bulunan serbest meslek erbab; basit usulde vergilendirilenlerden, tccar ve cretli durumuna girmeksizin, imalat, tamirat ve kk sanat ileri ile uraan (ilk madde ve yardmc malzeme mteriye ait olarak faaliyet gsteren terzi, tamirci, marangoz gibi) engelliler yararlanmaktadrlar. Sakatlk indirimi hadleri ayn kanunla dzenlenmitir. alma gcnn asgari %80ini kaybetmi bulunan hizmet erbab birinci derece sakat, asgari %60n kaybetmi bulunan hizmet erbab ikinci derece sakat, asgari %40n kaybetmi bulunan hizmet erbab ise nc derece sakat saylr ve derecelendirmeye gre belirlenen ekilde sakatlk indiriminden faydalanrlar. Sakatlk indirimi zel indirim tutarnn birinci derece sakatlar iin sekiz kat, ikinci derece sakatlar iin drt kat, nc derece sakatlar iin iki katdr. Sakatlk derecesine gre tespit edilecek indirimler zel indirime eklenerek engelli alann cretinden drlr. Sakatlk indiriminden faydalanabilmesi iin alan engellinin ncelikle rapor ile sakatln belgelemesi gerekir. Burada dzenlenen rapor ile birlikte iverenin bulunduu yerdeki il defterdarlk gelir mdrlne, bamsz vergi dairesi bulunan ilelerde vergi dairesi mdrlne, dier ilelerde mal mdrlne bir dileke ile bavuracaktr. Gereken ilemler kurumlar tarafndan yaplr ve iverene bildirilir. 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 32. maddesi ile 3065 sayl Katma Deer Vergisi Kanununda deiiklik yaplm ve 25.10.1984 tarihli ve 3065 sayl Katma Deer Vergisi Kanununun 17. maddesinin (4) numaral fkrasna aadaki bent eklenmitir:

330

s) zrllerin eitimleri, meslekleri, gnlk yaamlar iin zel olarak retilmi her trl ara-gere ve zel bilgisayar programlar. Ad geen maddede katma deer vergisi istisnalar dzenlenmektedir. Bu deiiklik sonrasnda engellilerin eitimleri, meslekleri, gnlk yaamlar iin zel olarak retilmi her trl ara-gere ve zel bilgisayar programlar katma deer vergisinden muaf hle getirilmitir.

162. Sosyal gvenlik mevzuat asndan engellilere salanan haklar nelerdir?

Tedavi giderlerini kendi imknlar ile karlayamayan ve sosyal gvenlik kapsamnda bulunmayan engellilerin tedavi giderlerinin karlanabilmesi; 3816 sayl deme Gc Olmayan Vatandalarn Tedavi Giderlerinin Yeil Kart Verilerek Devlet Tarafndan Karlanmas Hakknda Kanun ile 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu Kanunu kapsamnda mmkn olmaktadr. Emekli Sand ve SSK sosyal gvencesine sahip olan ve engelli ocuu bulunan ailelere zrl ocuklarn Eitimi, Tedavi ve Rehabilitasyonu ad altnda devlet yardm yaplmaktadr. 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 30. maddesi ile 2828 sayl Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Kanununa aadaki u ek madde konmutur: Sosyal gvenlik kurumlarna tabi olmayan, bakma muhta zrllerden ailesini kaybetmi olanlar ile ailesi ekonomik veya sosyal yoksunluk ierisinde bulunanlara bakm hizmetinin resmi veya zel bakm kurumlarnda ya da ikametlerinde verilmesi salanr. Bakma muhta zrllere sunulacak bakm hizmetlerinin kapsam ve bu hizmetleri verecek olan gerek ve tzel kiilerin izin, alma usul ve esaslar, denetlenmeleri ile cretlendirme ve demeleri Kurumun koordinatrlnde, Maliye

331

Bakanl, Salk Bakanl ve zrller daresi Bakanlnca mtereken karlacak ynetmelikle belirlenir. Bakma muhta zrllere sunulacak bakm hizmetinin karl olarak her ay iin kii bana belirlenecek tutar, iki aylk net asgari cretten fazla olamaz. Bakma muhta zrllerin, Kurumca baklanlar dndakilerin bakm creti bu amala Kurum btesine konulacak denekten karlanr. 2022 sayl 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanununda yaplan deiikliin ardndan sakatlk aylk hakkndan yararlanan 18 yandan kk engellilerin yalnzca kendileri ayn kanunun 7. maddesinde belirtilen tedavi hakkndan yararlanr. Ancak, bu madde hkmlerine gre aylk alanlardan herhangi bir sosyal gvenlik kurumunun tedavi yardm kapsamnda bulunanlara tedavi yardm yaplmaz. 2022 sayl Kanundan yararlananlarn tedavi giderleri, 18.6.1992 tarihli ve 3816 sayl deme Gc Olmayan Vatandalarn Tedavi Giderlerinin Yeil Kart Verilerek Devlet Tarafndan Karlanmas Hakknda Kanun hkmlerine gre yeil kart verilerek karlanr.

163. Sakatlk aylndan faydalanma koullar nelerdir?

Sakatlk ayl konusundaki dzenlemeler, 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 25. maddesinde dzenlenmitir. Bu kanun ile 2022 sayl 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanunun engellilere balanacak ayl dzenleyen 4. fkras yrrlkten kaldrlmtr ve 2022 sayl Kanuna ek madde konmutur. Bu maddeye gre: Ek Madde 1- 65 yan doldurmam olmakla birlikte; a) Bakasnn yardm olmakszn hayatn devam ettiremeyecek ekilde zrl olduklarn tam teekkll hastanelerden alacaklar salk kurulu raporu ile kantlayan, 18 yan dolduran ve kanunen bakmakla mkellef kimsesi bulunmayan zrllerden; her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk

332

ortalamasna gre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine gre belirlenecek aylk tutarnn %300 tutarnda, b) 18 yan dolduran, kanunen bakmakla mkellef kimsesi olmayan ve herhangi bir ie yerletirilememi olan zrllerden; her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk ortalamasna gre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine gre belirlenecek aylk tutarnn %200 tutarnda, c) Her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk ortalamasna gre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduu halde, kanunen bakmakla ykml olduu 18 yan tamamlamam zrl yakn bulunanlara, bakm ilikisi fiilen gereklemek kaydyla bu Kanunun 1 inci maddesine gre belirlenecek aylk tutarnn %200 tutarnda, Aylk balanr. 65 yan doldurulmasndan nce bu madde hkmlerine gre balanm olan aylklarn ayn ekilde denmesine devam olunur. Bu kanunun 1 inci maddesine gre aylk balananlardan bakasnn yardm olmakszn hayatn devam ettiremeyecek kadar zrl olduklarn tam teekkll hastaneden alacaklar salk kurulu raporu ile kantlayanlara da birinci fkrann (a) bendine gre aylk balanr. Bu maddeye gre, 18 yandan byk engellinin kendisine aylk tahsis edilebilecei gibi, kanunen bakmakla ykml bulunulan 18 yandan kk engellilerin yaknlarna da kanunla gelir seviyesine gre belirlenmi aylk balanabilmektedir. 18 yandan byk bir engellinin aylk alabilmesi iin, kanunen kendisine bakmakla ykml olan kimsenin bulunmamas gereklidir. Engelli kii, eer bakasnn yardm olmakszn hayatn devam ettiremeyeceini hastane raporuyla belgelemise veya

333

raporla belgeleyememesine ramen herhangi bir ie yerletirilememise bu ayl almaya hak kazanr. Aylk oran, bu koullarn yerine getirilmesine gre deikenlik arz etmektedir.

164. Engellilik bilgisinin kimlik kartnda ya da nfus czdannda yer almasna ynelik dzenlemeler nelerdir? Byle bir bilginin nfus czdannda yer almas yasal bir zorunluluk mudur?
30.10.2005 tarihinde yrrle giren zrller Veritaban Oluturulmasna ve zrllk Bilgisinin Nfus Czdannda Yer Almasna Dair Ynetmelik hkmlerine gre, zrller iin zrller daresi Bakanl tarafndan dzenlenen kimlik kart uygulamas yerine zrllk Bilgisinin Yer Ald Nfus Czdan yrtmne geilmitir. Bu bilginin yer ald nfus czdanlar, nfus mdrlkleri tarafndan verilecektir. Bu ynetmelikte, doutan veya sonradan herhangi bir nedenle meydana gelen bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini yzde krk (%40) ve stnde bir oranda kaybedenlerin zrllk bilgisinin nfus czdanlarnda yer almasna ilikin usul ve esaslar dzenlenmitir. Engellilik bilgisinin nfus czdannda yer almasn isteyen engelliler, ynetmeliin 5. maddesi uyarnca ikamet ettikleri ilin il sosyal hizmetler mdrlne, salk kurulu raporu asl veya onayl rnei ve nfus czdan asl ve fotokopisi ile mracaat edeceklerdir. Bavuru akabinde engellilik bilgileri, l Sosyal Hizmetler Mdrl ve Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu tarafndan Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrlne gnderilir. Gnderilen bilgiler MERNS veritabanna aktarlr. Engelli kiilerin talebi hlinde nfus mdrlnce nfus czdanlarnda engellilik bilgisinin yer almas salanr. Engellilik bilgisinin yer ald nfus czdan, %40 ve zerinde alma gc kayb olan her yataki engelliye verilmektedir. zrller daresi Bakanl tarafndan mevcut engelliler iin verilmi olan kimlik kartlar geerli olmaya devam etmektedir. Engelliler iin kimlik kartnn ierdii bilgilerin deimesi, kaybedilmesi, alnmas durumunda yeniden zrller iin kimlik

334

kart dzenlenmez. Engellilik bilgisinin yer ald nfus czdan, nfus mdrlklerinden talep edilir. Engellilik bilgisinin nfus czdannda yer almas zorunlu deildir, talebe baldr. Engellilik bilgisinin nfus czdannda yer almas arzu edilmiyorsa, engellilere tannan hak ve hizmetlerden salk kurulu raporu ibraz edilerek faydalanlmas mmkndr.

165. Devletin engellilie yol aan hastalkla mcadele edilmesi ve gerekli tedbirlerin alnmas konusunda bir ykmll var mdr?
1593 sayl Umumi Hfzshha Kanununun 1. maddesine gre: Memleketin shhi artlarn slah ve milletin shhatine zarar veren btn hastalklar veya sair muzr amillerle mcadele etmek ve mstakbel neslin shhatli olarak yetimesini temin ve halk tbbi ve itimai muavenete mazhar eylemek umumi Devlet hizmetlerindendir. Yine, salk konusunda, 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 36. maddesi ile 28.12.1993 tarihli ve 3960 sayl Kaltsal Hastalklarla Mcadele Kanununun 1. maddesi aadaki ekilde deitirilmitir. Madde 1- Devlet, kaltsal kan hastalklarndan thalessemia ve orak hcreli anemi dahil olmak zere, btn kaltsal kan hastalklaryla ve zrlle yol aan dier kaltsal hastalklarla koruyucu salk hizmetleri kapsamnda mcadele eder. Bunun iin gerekli denek Salk Bakanl yl btesine konulur. Kaltsal kan hastalklaryla ve zrlle yol aan dier kaltsal hastalklarla koruyucu salk hizmetleri kapsamnda mcadele iin gerekli nlemler ve bu konuda uygulanacak usul ve esaslar Salk Bakanlnca karlacak ynetmelikle dzenlenir. Bu konuda, devletin sorumluluuna dair zel bir dzenleme de mevcuttur. 571 sayl zrller daresi Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde
335

Kararnamenin 3. maddesinde zrller daresi Bakanlnn grevleri dzenlenmitir. Bakanln grevleri arasnda engelliliin nlenmesi, eitim, istihdam, rehabilitasyon, topluma uyum ve dier konularda ilgili kurum ve kurulular arasnda i birlii ve koordinasyonu salamak da bulunmaktadr. Yani, engellilie mni olmak iin gerekli giriimlerde bulunmak bu birimin grev alanna girmektedir. Yine, 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 11. maddesinde erken tan ve koruyucu hizmetler dzenlenmitir. Bu maddeye gre: Yeni doan, erken ocukluk ve ocukluun her dnemi fiziksel, iitsel, duyusal, sosyal, ruhsal ve zihinsel geliimlerinin izlenmesi, genetik geili ve zrlle neden olabilecek hastalklarn erken tehis edilmesinin salanmas, zrlln nlenmesi, var olan zrn iddetinin olabilecek en dk seviyeye ekilmesi ve ilerlemesinin durdurulmasna ilikin almalar Salk Bakanlnca planlanr ve yrtlr. Engellilie yol aan etmen, devletin sorumluluunu tespitte olduka nemlidir. Ancak, kamu grevlisinin kanunla kendisine yklenilen greve aykr hareketi, grevi ihmali veya gecikmesi saptand durumlarda, Trk Ceza Kanununun 257. maddesinde dzenlenen grevi ktye kullanma suunun olumas mmkndr.

166. Engelliler konusundaki kanuni dzenlemelerin uygulanmasn istiyoruz talebini ieren genel bir dava almas mmkn mdr?
Trk hukuk mevzuatnda idareye kar alabilecek davalar iptal davalar ve tam yarg davalar olarak ikiye ayrlmtr. ptal davas ile idarenin hukuka aykr ilemi iptal edilir. ptal davas alabilmesi iin idare tarafndan bir hakszln yaplmasna gerek yoktur. ptali talep edilen ilemle ilgisi bulunan hemen herkese dava hakk tannm ve dava hakk amaca uygun olarak geni tutulmutur. ptal davas ile idari bir ilemin tamamnn ya da bir blmnn iptali salanr. rnek olarak; engellilerle ilgili karlan bir ynetmelik ya da beledi-

336

ye meclis karar ve benzeri ilemler hakknda yasaya aykr olma sebebiyle, engelli bir kii ya da ailesi tarafndan herhangi bir somut ihlal olumadan dava almas mmkndr. Tam yarg davas ile idare hukuku alannda ihlal edilmi bir hakkn yerine getirilmesi veya uranlan zararn giderilmesi salanr. ptal davasndan farkl olarak bu davalarda davac, belli bir hakkn yerine getirilmesini, bir hakka yaplan saldrnn durdurulmasn ya da uranlan zararn giderilmesini ister. Tam yarg davas aabilmek iin engelli kiiye ynelik bir hakkn ihlal edilmi, yani inenmi olmas gereklidir. Ve tam yarg davasn, ancak hakk ihlal edilen ilgili engelli kii aabilir. rnein, sakatlk ayl balanmas talebi haksz olarak reddedilen bir engelli tam yarg davas aabilir. Soyut bir talebe dayanarak herhangi bir hak ihlali olmadan dava almas hukukumuzda mmkn deildir. Ancak, idarenin bir kanunla yapmak ykmll altna girdii bir edimi yerine getirmemesi nedeniyle menfaati ihlal edilen her bir engelli, urad zarar ispatlayp, aradaki illiyet ban kantlamak suretiyle idareye kar dava aabilir. Durumu somut bir rnekle aklamak gerekirse; 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 4. maddesinde kanun kapsamndaki hizmetlerin yerine getirilmesinde uyulacak esaslar belirtilmitir. Bu maddeye gre: Devlet, insan onur ve haysiyetinin dokunulmazl temelinde, zrllerin ve zrlln her tr istismarna kar sosyal politikalar gelitirir. zrller aleyhine ayrmclk yaplamaz; ayrmclkla mcadele zrllere ynelik politikalarn temel esasdr. rnek olarak alnt yaplan bu kanuni dzenlemeye aykr, ayrmclk tekil edebilecek her trl idare eylemine kar hakk ihlal edilen, ayrmcla urayan engellinin dava amas mmkndr.

337

167. zrl aylndan faydalanma koullar nelerdir?

zrl ayl alma koullar ile ilgili olarak, 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 25. maddesi ile 01.07.1976 tarihli ve 2022 sayl 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanunun 1. maddesinin 2 ve 4. fkralar yrrlkten kaldrlm ve ayn kanuna aada detaylca aklayacamz ek madde konulmutur. Yeni dzenlemeye gre, 65 yan doldurmam olmakla birlikte; a) Bakasnn yardm olmakszn hayatn devam ettiremeyecek ekilde zrl olduklarn tam teekkll hastanelerden alacaklar salk kurulu raporu ile kantlayan, 18 yan dolduran ve kanunen bakmakla mkellef kimsesi bulunmayan zrllerden; her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk ortalamasna gre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine gre belirlenecek aylk tutarnn %300 tutarnda, b) 18 yan dolduran, kanunen bakmakla mkellef kimsesi olmayan ve herhangi bir ie yerletirilememi olan zrllerden; her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk ortalamasna gre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine gre belirlenecek aylk tutarnn %200 tutarnda, c) Her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk ortalamasna gre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduu halde, kanunen bakmakla ykml olduu 18 yan tamamlamam zrl yakn bulunanlara, bakm ilikisi fiilen gereklemek kaydyla bu Kanunun 1 inci maddesine gre belirlenecek aylk tutarnn %200 tutarnda, zrl ayl balanr. zrllk oran, kanuna gre aylk balanmas gereken

338

orann altna denler ile yasada belirtilen aylk ortalama gelir tutarndan fazla gelir elde etmeye balayanlarn aylklar kesilir. 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalar ile zrl ve Muhta Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Ynetmelikin 5. maddesinde zrl aylndan faydalanamayacaklar dzenlenmitir. Buna gre; hangi adla olursa olsun herhangi bir sosyal gvenlik kurumundan bir gelir veya aylk hakkndan faydalananlar, kanunen bakmakla mkellef kimsesi bulunduu tespit olunanlar, muhtalk snrna eit veya zerinde nafaka balanm veya balanmas mmkn olanlar, mahkeme kararyla veya dorudan doruya kanunla balanm muhtalk snrna eit veya zerinde devaml bir geliri bulunanlar, Borlar Kanununa gre mallar ve gelirleri devir edilerek bir akitle hakiki veya hkmi ahslarca kendilerine baklanlar, menkul ve gayrimenkul mallarndan dolay kanunen balanacak ayla eit veya daha fazla geliri olan veya gelir salamas mmkn olanlar, herhangi bir ekilde kendisine balanacak aylk tutarna eit veya daha fazla devaml gelir salayan ya da salamas mmkn olanlar, kamu kurum ve kurulularnda iae ve ibateleri dhil olmak zere srekli bakm yaplan veya yaptrlanlardan, mevzuat gerei kendilerine muhtalk snrna eit veya daha fazla gelir, harlk, aylk ve benzeri adlarla dzenli olarak deme yaplanlar hakknda uygulanmaz ve bu kiiler bu ynetmelikte belirtilen haklardan yararlandrlmaz. Muhtalk durumu, kanun ekinde yer alan bavuru formu ile yaplan mracaat zerine, ilgililerin daimi olarak oturduklar yerlerin bal olduu il veya ile idare kurullarnca formun ilgili blmnde sebepleri aka gsterilmek suretiyle belirlenir.

168. Zihinsel engelli bir kiinin kendi adna kaytl bir menkul mal (ara) satn almas hlinde, yararlanmakta olduu zrl ayl kesilir mi?
Maliye Bakanl ile alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan karlan 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalar ile zrl ve Muhta Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Ynetmeliki gereince, zrl ayl almak isteyen kiiler, ynetmelik ekinde matbu olarak hazrlanm bavuru formlarn doldurup ikamet ettikleri yerin il/ile idare kuruluna teslim ederler.

339

Bu formlarda kiiye, Tanmaz malnz veya tatnz varsa eidi ve deerleri sorulmaktadr. Ayrca, zrl ayl talebinde bulunanlarn ve elerinin mal varlklar ile bu mal varlklarndan elde edebilecekleri gelirlerin tespiti amacyla, nfusa kaytl olduklar il ve bal ileler ile nfusa kaytl olduklar il dnda oturmalar hlinde, ayrca ikamet ettikleri il ve bal ilelerinde ve TAKBS sistemine dhil olan yerlerde tanmaz mallarnn bulunup bulunmad hakknda mahalli maliye tekilat tarafndan ilgili tapu ve kadastro blge mdrlklerinden, tatlarnn bulunup bulunmadna dair de ilgili emniyet birimlerinden yazl olarak bilgi istenilmektedir. Mevzuata gre, zrl ayl balanabilmesi iin, kiinin sahip olduu menkul ve gayrimenkulu ile gelir elde edip edemedii deerlendirilmektedir. rnein, kiinin hline mnasip evinin bulunmasnn zrl ayl almasna engel tekil etmemesi gerekirken, kiraya verecei ikinci bir tanmaza sahip olmas ayl almasna engel oluturacaktr. Ayn ekilde, kiinin sahip olduu arac kiraya vererek ya da ticari bir ara sahibi olmas durumunda bu ticari arala gelir elde edebilmesinin mmkn olarak deerlendirilmesi ihtimal dhilinde ise, kii zrl ayl alamayabilecektir. Hukuki duruma dair bu deerlendirmelerimize ek olarak, il/ile idare kurullarndan bu konuda uygulama ve muhtalk durumu deerlendirme kstaslar hakknda daha kapsaml bilgi almanz tavsiye ederiz.

169. 18.03.1998 tarihli ve 23290 sayl Resm Gazetede yaymlanan zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmelik nda transseksel ve transvestitlerin sosyal haklar ve maa olanaklarndan faydalanma koullar nelerdir?
Bilgi edinmek istediiniz sorunuza konu olan 18.03.1998 tarihli ve 23290 sayl Resm Gazetede yaymlanan zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmelik, 16 Temmuz 2006 tarihli Resm Gazetenin 26230 sayl zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmeliin Yrrlkten Kaldrlmasna Dair Ynetmelik ile yrrlkten kaldrlmtr. Yrrlkten kaldrlan bu ynetmelik yerine, zrllk lt, Snflandrmas ve zrllere Verilecek Salk Kurulu Raporlar Hakknda Ynetmelik y340

rrle girmitir. Bu ynetmelik, 193 sayl Gelir Vergisi Kanunu, 2022 sayl 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanun ve 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 5. maddesi hkmlerine dayanlarak hazrlanmtr ve ilgili kanunlarn uygulanmas esaslarn dzenlemektedir. Bu ynetmelik, zrllere salanan haklardan ve verilecek hizmetlerden yararlanmak zere istenilen zrl salk kurulu raporlarnn aln, geerlilii, deerlendirilmesi ve zrl salk kurulu raporu verebilecek yetkili salk kurulularnn tespiti ile ilgili usul ve esaslar belirlemek; zrllerle ilgili derecelendirmelere, snflandrmalara ve tanmlamalara gereksinim duyulan salk, eitim, rehabilitasyon gibi alanlarda ortak bir uygulama gelitirmek ve uluslararas snflama ve ltlerin kullanmnn yaygnlatrlmasn salamak amacyla hazrlanm olup, 16 Temmuz 2006 tarih 26230 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Ynetmelikte mevcut tanmlara gre; zrl: Doutan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini eitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaama uyum salama ve gnlk gereksinimlerini karlamada glkleri olan ve korunma, bakm veya rehabilitasyon, danmanlk ve destek hizmetlerine ihtiya duyan kiiyi; Ar zrl: zr durumuna gre tm vcut fonksiyon kayb oran %50nin zerinde olduu tespit edilen zrllerden; beslenme, giyinme, ykanma ve tuvalet ihtiyacn giderme gibi z bakm becerilerini yerine getirmede, kendi bana hareket etmede veya iletiim kurmada zorluk ya da yoksunluk yaadna ve bu becerileri bakalarnn yardm olmakszn gerekletiremeyeceine tbbi olarak karar verilen kiileri; zrllk lt: Uluslararas temel ltler esas alnarak hazrlanan, zr durumuna gre tm vcut fonksiyon kayb oran yzdesini; Balthazard Forml: Tm vcut fonksiyon kayb hesabnda birden fazla zr olanlar iin kullanlan hesaplama eklini ifade etmektedir.

341

Ynetmeliin 5. maddesine gre, zrl Salk Kurulu i hastalklar, genel cerrahi, gz hastalklar, kulak-burun-boaz, nroloji veya ruh sal ve hastalklar uzmanlarndan oluur. Salk raporu alnabilecek ilgili hastane ve kurumlar, ynetmelik ekinde snrl sayda belirtilmitir. Ynetmeliin 8. maddesine gre; zrl salk kurulu raporu dzenlenebilmesi iin, zrllerin kamu kurum ve kurulularnca resm yaz ile birlikte gnderilmeleri veya dorudan raporu verecek olan hastanenin batabipliine mracaat etmeleri gerekmektedir. zrlln snflandrlmas, nemli bir salk esi olarak insan vcudunun fonksiyonu ve yetersizliinin tanm konusunda ortak ve standart bir dil ve ereve gelitirme almasn belirtir. zrllere ilikin snflandrma almalarnda, snflandrma sistemi olarak levsellik Yitimi ve Saln Uluslararas Snflandrmas (International Classification of Functioning) esas alnmaktadr. Bu snflandrma sistemi, Dnya Salk rgt tarafndan, salk ve salkla ilgili durumlarn tanmlanmas iin ortak standart bir dil ve ereve oluturmak amac ile gelitirilen ve insann ilevselliinin ve kstllklarla ilgili durumlarnn tanmlanmasn salayan ok kapsaml uluslararas bir snflandrma sistemidir. Tm vcut fonksiyon kayb oranlar, zrl salk kurulunca zr Durumuna Gre Tm Vcut Fonksiyon Kayb Oranlar Cetvelinde yer alan tm vcut fonksiyon kayb oranlarna gre yzde (%) olarak belirlenerek zrl salk kurulu raporunun ilgili blmnde rakam ve yaz ile belirtilir. zr durumuna gre tm vcut fonksiyon kayb oranlar cetveli, zr durumunun deerlendirilmesinde ve belgelenmesinde uzman hekimler iin standart, objektif bir yaklam salama amacn tamaktadr. Bu cetvel daha nce yrrlkte olan zr durumuna gre alma gc kayb oranlar cetvelinden farkl bir yaklamla ve uluslararas uygulamalar temel alnarak hazrlanmtr. zrllk hlinin lt olarak kiinin zr nedeniyle yaad fonksiyon kayb ve gnlk yaam aktivitesine etkisi belirlenmitir. zr durumuna gre fonksiyon kayb oranlar belirlenirken, tbbi tedavi olsun olmasn zr durumunda bir deiikliin olmayaca kanaatine varlan kalc bozukluklar deerlendirilir. stisnai durumlar cetvelde zel olarak belirtilmitir. zr durumuna gre fonksiyon kayb oranlar cetveli, organ veya vcut sistemlerine gre blmlere ayrlmtr. Bu tarz

342

yaklam ile zrllk durumu belirlenirken tbbi bozukluk, hem anatomik hem de fonksiyonel olarak deerlendirilmektedir. Cetveli hazrlayan tp uzmanlar tarafndan fonksiyon kayb oranlar belirlenirken, mevcut tbbi bozukluun ciddiyetine gre kiinin tm vcut fonksiyonelliine ve gnlk yaam aktivitesine getirdii snrlama % olarak belirlenmitir. Cetvelde, her blm (rn. Kulak-Burun-Boaz, Grme, Deri Hastalklar, Kadn Hastalklar) ayr ayr dzenlenmi ve her bir hastalk derecelendirilmitir. Zihinsel, Ruhsal, Davransal Bozukluklar blm de ayr olarak tanzim edilmi cetvel blmlerinden biridir. Bu blmde Geici Fonksiyon Kaybna Neden Olan Ruhsal Hastalklar snrl olarak saylmtr. Cinsel Kimlik Bozukluklar, Cinsel Seim Bozukluklar (transeksalizm, fetiizm, gsterimcilik, ocua cinsel sevi, sadomazoizmi ierir) sayl hastalklar olarak belirtilmektedir. Bu hastalklar kendi iinde tedavi edilebilen ve tedavi edilemeyen diye ikiye ayrlm ve srasyla %lik asndan 0 ve 15 olarak derecelendirilmitir. Bu grupta saylan hastalklara dayal rapor verilmesi hlinde bir yl sonra kontrol yaplmas arttr. 2022 sayl 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Kanun ile 17.07.2004 tarih ve 5233 sayl Terr ve Terrle Mcadeleden Doan Zararlarn Karlanmas Hakknda Kanun kapsamlarnda verilecek salk kurulu raporlarnda da, bu ynetmeliin tm vcut fonksiyon kayb oranlarna ilikin hkmleri uygulanr. 65 Yan Doldurmu Muhta, Gsz ve Kimsesiz Trk Vatandalar ile zrl ve Muhta Trk Vatandalarna Aylk Balanmas Hakknda Ynetmelikin 10. maddesinde zrlln belirlenmesi koullar dzenlenmitir. Maddeye gre: 2022 sayl Kanunun uygulanmasnda, a) alma glerini %40 ile %69 arasnda kaybedenler zrl, b) alma glerini %70 ve zerinde kaybedenler ise bakasnn yardm olmakszn hayatn devam ettiremeyecek ekilde zrl olarak kabul edilir. Ynetmeliin 10. maddesinin (a) bendi kapsamna girecek derecede zrl olduklarn tam teekkll hastanelerden alacaklar salk kurulu raporu ile kantlayan, 18

343

yan doldurmu bulunan ve herhangi bir ie yerletirilememi olan zrllerden; kanunen bakmakla mkellef kimsesi bulunmayanlarn ve her ne ad altnda olursa olsun her trl gelirleri toplamnn aylk ortalamasna gre 2022 sayl Kanunda belirtilen gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlarn, kanun kapsamndan faydalanmas mmkndr. Ayrca tm vcut fonksiyon kayb oran %40 ve zerinde bulunanlar; zr durumuna ilikin bilgilerini nfus czdanlarna iletebilmek, zrl ayl alabilmek ve vergi indiriminden faydalanabilmek iin ilgili kurumlara bavuruda bulunabilirler. Ayrca, ar zrl olduunu bu rapor ile belgelendirenler, saylan haklarn yan sra bakm hizmetlerinden yararlanabilmek amacyla ilgili kurumlara bavurabilirler.

170. Derneimiz yesi bir retmen, geirdii trafik kazas sonucunda tekerlekli sandalye kullanmaya balam ve bu engellilik durumu nedeniyle retmenlik grevine son verilerek memurluk grevine alnmtr. Engellilik durumuna ramen bu kiinin retmenlik yapmas mmkn mdr? Bu konuda izlenmesi gereken hukuki prosedr nedir?
Engellilerin devlet memurluuna alnmalarna ilikin dzenleme, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 53. maddesinde yer almaktadr. Ayrca, zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelik ve zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ile engellilerin devlet memurluuna alnmalarna ilikin hususlar dzenlenmitir. Tm kamu kurum ve kurulularnn %3 orannda engelli memur altrma zorunluluklar vardr. 04.03.2006 tarihinde Resm Gazetede yaymlanan Mill Eitim Bakanl retmenlerinin Atama ve Yer Deitirme Ynetmeliinde eitim ve retim hizmetlerinin yurt genelinde etkin ve verimli bir ekilde yrtlebilmesi iin gerekli ve yeterli dzeyde retmen atanmas ile retmen olarak atanacaklarda aranacak nitelikler, bunlarn atama ve yer deitirmelerine ilikin usul ve esaslar dzenlenmitir. Ynetmeliin kapsam Mill Eitim Bakanlna bal resm eitim kurumlarna retmen olarak atanacaklar ile eitim ve retim hizmetleri snfndaki retmenlerdir.
344

Ynetmeliin 4. maddesinin (f) bendinde, Bedensel Engeli Deerlendirme Komisyonu oluturulmutur. Bu komisyon, bedensel engeli bulunan retmen adaylarnn, retmenlik grevini yrtp yrtemeyeceinin tespiti amacyla oluturulmutur. retmenlie atama artlar, ynetmeliin 6. maddesinde dzenlenmitir. Bu maddenin () bendindeki, salk durumunun Trkiyenin her blge ve iklim artlarnda retmenlik grevini yapmasna engel olmadn tam teekkll hastanelerden son alt aylk sre iinde alaca Salk Kurulu Raporu ile belgelendirilmek, bedensel engelli adaylar bakmndan; bedensel engelinin retmenlik grevini yrtmesine engel olmadna Bedensel Engeli Deerlendirme Komisyonunca karar verilmi olma karar Devlet Memurlar Kanununda yer alan genel artlara ek olarak zel bir atama art biiminde hkm altna alnmtr. Ynetmeliin 2/2. maddesine gre, bedensel engeli bulunduu grlen, adli sicil kayd bulunan veya retmenlik/memurluk grevine son verilenler ile dier ynlerden retmenlik grevine balatlmas uygun grlmeyenlerin durumu belgeleriyle birlikte Sicil Kayd nceleme ve Bedensel Engeli Deerlendirme komisyonlarnda deerlendirilmek zere Bakanla bildirilir. Grevdeyken retmenlik grevini yrtmesine engel olacak derecede bir hastala yakalanan retmenlerden grevlerini devaml surette yapamayacaklarnn tam teekkll hastanelerden verilen Salk Kurulu Raporunda belirtilenler, ynetmeliin 37. maddesi uyarnca, ilgili mevzuat hkmleri dorultusunda durumlarna uygun baka hizmet snflarna atanabilirler. Sorunuzda anlatlan durum, ynetmeliin 37. maddesinin uygulama alan iinde deerlendirilebilir. Ancak, ynetmelik maddesi ak bir ifade tamamaktadr. retmenlik grevinin devaml surette yapamayacak olma durumunun, her olayn zelliine gre hassas bir ekilde tespit edilmesi gereklidir. rnein, sadece tekerlekli sandalye ile yaam devam ettirme zorunluluu hli, kanmzca grevin devaml surette yaplamayacak olmas anlamna gelmemektedir. nk, i yeri fiziki koullar elverdii takdirde tekerlekli sandalye ile retmenlik grevinin ifas mmkndr. zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar ile Yaplacak Yarma Snavlar Hakknda Ynetmelikin 24. maddesinde, i yerlerinin zrllerin alma artlarna gre dzenlenmesi hususu hkm altna alnmtr. Bu maddeye gre:
345

zrl memur altrmak zorunda olan kurum ve kurulular alma yerlerini zrllerin almalarn kolaylatracak ekilde dzenlemek, gerekli tedbirleri almak ve zrllerin almalar ile ilgili zel yardmc ve destekleyici ara-gereleri temin etmek zorundadr. Madde, engellilerin alma koullarnn, engelli kii gzetilerek yeniden dzenlenmesi zorunluluu getirdii iin olduka nemlidir. Yine, ayn ynetmeliin 25. maddesine gre, belirli bir meslei olan zrllerin meslekleri ile ilgili ilerde altrlmalar esastr. Belirli bir meslei olmayan veya mesleine uygun kadro bulunmayan zrller, zr durumlarna gre, yapabilecekleri hizmetlere ait mevcut kadrolarda altrlr. zrller, zrllklerini artrc veya ek zr getirici ilerde altrlamazlar. Ancak kanmzca, bir retmenin engellilik durumuna uygun olarak, yine retmen kadrosunda altrlmas mmkndr. Babakanlk 2004/28 sayl Genelgesi ile 2005 zrllerin stihdam Yl olarak kabul edilmi ve bu genelgede, Kamu kurum ve kurulular zrllerin istihdam yl olan 2005 yl ve sonrasnda zrllerin i gc niteliklerini arttracak nlemlerin alnmas, istihdam dzeylerinin arttrlmas ve alma yaamnda karlatklar glklerin ortadan kaldrlmas konularna azami zeni gsterecekleri belirtilmitir. Ayrca ayn genelgede, zrl memur ve ii altrmak zorunda olan kamu kurum ve kurulular, alma yerlerini zrllerin almalarn kolaylatracak ekilde dzenleyecek, gerekli tedbirleri alacak ve zrllerin almalar ile ilgili zel yardmc ve destekleyici ara-gereleri temin edeceklerdir dzenlemesi mevcuttur. Tm yasa maddeleri ve genelge dikkate alndnda, bir retmenin sadece tekerlekli sandalye kullanr hle gelmesi sebebiyle retmenlik yapma hakknn elinden alnm olmas, hukuki adan kabul edilebilir bir uygulama deildir. retmenin grev yapt okulun fiziki koullarnda yeterli dzenlemeler yaplarak, engelli retmen istihdam sorununun zlmesi mmkndr. 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 14. maddesine gre: alan zrllerin aleyhinde sonu douracak ekilde, zryle ilgili olarak dier kiilerden farkl muamelede bulunulamaz.
346

alan veya i bavurusunda bulunan zrllerin karlaabilecei engel ve glkleri azaltmaya veya ortadan kaldrmaya ynelik istihdam srelerindeki nlemlerin alnmas ve i yerinde fiziksel dzenlemelerin bu konuda grev, yetki ve sorumluluu bulunan kurum ve kurulular ile i yerleri tarafndan yaplmas zorunludur. zrllk durumlar sebebiyle i gc piyasasna kazandrlmalar g olan zrllerin istihdam, ncelikle korumal i yerleri araclyla salanr. Engelli kiilere ayrmclk yaplamayaca TC Anayasasnn 10. maddesinde hkm altna alnmtr. Kanun nnde Eitlik bal altna dzenlenen maddeye gre: Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyas dnce, felsef inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir. Sorunuzda bahsettiiniz ekilde, retmenlik yapmasna sadece engelli olmas sebebiyle izin verilmeyen kii, yukarda detaylca akladmz sebeplerle retmen kadrosunda grev yapmak zere ilgili mill eitim kurumuna bavurabilir. dare, atama ya da grev iadesi talebinin reddine karar verirse; yani, kiinin bu talebi ilgili idare tarafndan yerine getirilmezse, idare aleyhine ilemin iptali iin iptal davas ve uranlan zarar varsa, bu zararn giderilmesi iin tam yarg davas olmak zere idari dava almas mmkndr.

171. Kamu Personeli Seme Snav (KPSS) bavuru kitabnda, bedensel engellilerin taban puan veya zerinde puan almalar hlinde, bu durumun dikkate alnp deerlendirilecei ifade edilmitir. Snav sonrasnda, ak kadrolar iin internet zerinden bavuru yapmak zere yaynlanan elektronik bavuru formunda ise, bavurann engellilik durumunun tespitine ynelik herhangi bir madde ya da soru bulunmamaktadr. Bu duruma kar bavurulabilecek hukuki bir yol var mdr?
darenin yapaca snava ilikin olarak hazrlam olduu bavuru formunda, bedensel engellilerin taban puan veya zerinde puan almalar halinde, bu durumun dikkate alnp deerlendirilecei belirtilmesine ramen snav sonrasnda kadro bavuru formunda, engellilik tespitine ynelik hibir sorunun olmamas hukuka aykr bir uygulamadr.

347

TC Anayasasnn 10. maddesine gre, Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyas dnce, felsef inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir. 5378 sayl zrller ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 20. maddesi ile 14.7.1965 tarihli ve 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 53. maddesinin bal ve birinci fkras deitirilmitir. Yeni dzenlemeye gre, Mevzuata uygun olmak kaydyla; zrllerin mesleklerine uygun mnhal kadrolara atanmas, mesleklerini icra veya infaza yardmc ara ve gerecin kurumlarnca temin edilmesi esastr. zrllerin Devlet memurluuna alnma artlar ile hangi ilerde altrlacaklar, mesleklerini icra ve infazda hangi yardmc ara ve gerelerin kurumlarnca temin edilecei, zihinsel zrllerin hangi grevlere atanmasnda asgari eitim artndan istisna edilecei hususlar Maliye Bakanl, Salk Bakanl, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, zrller daresi Bakanl ve Devlet Personel Bakanlnca mtereken hazrlanacak ynetmelikle dzenlenir. dare, kamu sektrne personel seimi iin yapt snavda, engelli kiilere ynelik olarak, engellilik durumlarnn deerlendirileceini aklam, yani pozitif bir ayrmclk uygulayacan belirtmi olmasna ramen, fiiliyatta bunu hayata geirecek tedbirleri almamtr. darenin hukuka aykr bu ilemine kar yarg yolu aktr. darenin hukuka aykr ilemlerine kar bavurulabilecek yollardan birisi, iptal davas almasdr. ptal davas ile amalanan, idarenin tek yanl olan hukuki ilemlerinin hukuka uygun olup olmadklarn saptamak, hukuka aykr olanlarn iptal etmek, baka bir deyile ilemin yapld tarihten itibaren yok etmek, ortadan kaldrmaktr. Snav sonrasnda idarenin yaynlad bavuru formlar ve buna dayanarak yaplan atamalarn iptali, idareye kar alacak bir iptal davasnda talep edilebilir. ptal davasna ek olarak, idarenin hukuka aykr olarak dzenleyip yaynlad bavuru formundan dorudan zarar grlmesi hlinde tam yarg davasnn da almas mmkndr. Bu davada, artlar varsa, davacya ynelik olarak yaplan hakszln giderilmesine ya da tazminata karar verilir.

348

5237 sayl Trk Ceza Kanununun 122. maddesinde ayrmclk yaplmas bir su olarak dzenlenmitir. Bu madde uyarnca: Kiiler arasnda dil, rk, renk, cinsiyet, zrllk, siyasi dnce, felsefi inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm yaparak; a) Bir tanr veya tanmaz maln satlmasn, devrini veya bir hizmetin icrasn veya hizmetten yararlanlmasn engelleyen veya kiinin ie alnmasn veya alnmamasn yukarda saylan hallerden birine balayan, b) Besin maddelerini vermeyen veya kamuya arz edilmi bir hizmeti yapmay reddeden, c) Kiinin olaan bir ekonomik etkinlikte bulunmasn engelleyen, Kimse hakknda alt aydan bir yla kadar hapis veya adl para cezas verilir. Bu maddeye gre, kiinin engellilik durumuna dayanlarak ie alnmamas cezai bir yaptrm olarak dzenlenmitir. Bu durumda, ilgililer hakknda idari ve cezai ynden yasal yollara bavurulmas mmkndr.

349

EK A MEVZUAT

I. YASALAR

1. DERNEKLER KANUNU
Kanun Numaras : 5253 Kabul Tarihi : 4/11/2004 Yaymland Resmi Gazete : 23/11/2004 - 25649

BRNC BLM Ama ve kapsam

Ama, Kapsam ve Tanmlar

Madde 1- Bu Kanunun amac; dernekler, dernek ube veya temsilcilikleri, federasyonlar, konfederasyonlar ve yabanc dernekler ile merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulularn Trkiyedeki ube veya temsilciliklerinin yasak ve izne tbi faaliyetlerini, ykmllklerini, denetimlerini ve uygulanacak cezalar ile derneklere ilikin dier hususlar dzenlemektir.

Tanmlar
Madde 2- Bu Kanunun uygulanmasnda; a) Dernek: Kazan paylama dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, en az yedi gerek veya tzel kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar tzel kiilie sahip kii topluluklarn, b) Dernein yerleim yeri: Dernein ynetim faaliyetlerinin yrtld yeri, c) Dernek merkezi: Dernein yerleim yerinin bulunduu il veya ileyi, d) Mlk idare amiri: Dernek merkezinin bulunduu yerin vali veya kaymakamn, e) Dernekler birimi: llerde il dernekler mdrln, ilelerde dernekler bro efliini, f) Pltform: Derneklerin kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere giriim, hareket ve benzeri adlarla oluturduklar tzel kiilii bulunmayan geici nitelikteki birliktelikleri, g) st kurulu: Derneklerin oluturduu tzel kiilii bulunan federasyonlar ve federasyonlarn oluturduu konfederasyonlar, h) ube: Dernek faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin bir dernee bal olarak alan, tzel kiilii olmayan ve bnyesinde organlar bulunan alt birimi,

353

i) Temsilcilik: Dernek faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin bir dernee bal olarak alan, tzel kiilii ve bnyesinde organlar bulunmayan alt birimi, ifade eder.

KNC BLM

Genel Hkmler

Dernek kurma hakk

Madde 3- Fiil ehliyetine sahip gerek veya tzel kiiler, nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Ancak, Trk Silhl Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensuplar ile kamu kurum ve kurulularnn memur statsndeki grevlileri hakknda zel kanunlarnda getirilen kstlamalar sakldr. Onbe yan bitiren ayrt etme gcne sahip kkler; toplumsal, ruhsal, ahlak, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eitim ve retim haklarn, sosyal ve kltrel varlklarn, aile yapsn ve zel yaantlarn korumak ve gelitirmek amacyla yasal temsilcilerinin yazl izni ile ocuk dernekleri kurabilir veya kurulmu ocuk derneklerine ye olabilirler. Oniki yan bitiren kkler yasal temsilcilerinin izni ile ocuk derneklerine ye olabilirler ancak ynetim ve denetim kurullarnda grev alamazlar. ocuk derneklerine onsekiz yandan bykler kurucu veya ye olamazlar.

Dernek tz
Madde 4- Her dernein bir tz bulunur. Bu tzkte aada gsterilen hususlarn belirtilmesi zorunludur: a) Dernein ad ve merkezi. b) Dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin derneke srdrlecek alma konular ve alma biimleri ile faaliyet alan. c) Dernee ye olma ve yelikten kmann art ve ekilleri.

354

d) Genel kurulun toplanma ekli ve zaman. e) Genel kurulun grevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve ekilleri. f) Ynetim ve denetim kurullarnn grev ve yetkileri, ne suretle seilecei, asl ve yedek ye says. g) Dernein ubesinin bulunup bulunmayaca, bulunacak ise ubelerin nasl kurulaca, grev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasl temsil edilecei. h) yelerin deyecekleri giri ve yllk aidat miktarnn belirlenme ekli. ) Dernein borlanma usulleri. j) Dernein i denetim ekilleri. k) Tzn ne ekilde deitirilecei. l) Dernein feshi halinde mal varlnn tasfiye ekli.

Uluslararas faaliyet
Madde 5- Dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere uluslararas faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, yurt dnda temsilcilik veya ube aabilir, yurt dnda dernek veya st kurulu kurabilir veya yurt dnda kurulmu dernek veya kurululara katlabilirler. Yabanc dernekler, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnn izniyle Trkiyede faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, temsilcilik veya ube aabilir, dernek veya st kurulu kurabilir veya kurulmu dernek veya st kurululara katlabilirler.

Tzel kiilerin oy kullanmas

Madde 6- Tzel kiinin ye olmas halinde, tzel kiinin ynetim kurulu bakan veya temsille grevlendirecei kii oy kullanr. Bu kiinin bakanlk veya temsil grevi sona erdiinde, tzel kii adna oy kullanacak kimse yeniden belirlenir.

ube genel kurullar

Madde 7- ube genel kurullar olaan toplantlarn merkez genel kurulu toplantsndan en az iki ay nce bitirmek zorundadrlar.

Federasyon ve konfederasyonlar
Madde 8- Federasyonlarn ye saysnn beten ve konfederasyonlarn ye saysnn ten aa dt ve bu durum ay iinde giderilmedii takdirde haklarnda ken355

diliinden sona erme hkmleri uygulanr. Federasyonlar ve konfederasyonlar temsilcilik dnda her ne ad altnda olursa olsun, baka bir rgt kuramazlar.

denetim
Madde 9- Derneklerde i denetim esastr. Genel kurul, ynetim kurulu veya denetim kurulu tarafndan i denetim yaplabilecei gibi, bamsz denetim kurulularna da denetim yaptrlabilir. Genel kurul, ynetim kurulu veya bamsz denetim kurulularnca denetim yaplm olmas, denetim kurulunun ykmlln ortadan kaldrmaz. Denetim kurulu; dernein, tznde gsterilen ama ve amacn gerekletirilmesi iin srdrlecei belirtilen alma konular dorultusunda faaliyet gsterip gstermediini, defter, hesap ve kaytlarn mevzuata ve dernek tzne uygun olarak tutulup tutulmadn, dernek tznde tespit edilen esas ve usullere gre ve bir yl gemeyen aralklarla denetler ve denetim sonularn bir rapor halinde ynetim kuruluna ve toplandnda genel kurula sunar. Denetim kurulu yelerinin istemi zerine, her trl bilgi, belge ve kaytlarn, dernek yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri, messeseler ve eklentilerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur.

Yardm ve ibirlii
Madde 10- Dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, benzer amal derneklerden, siyasi partilerden, ii ve iveren sendikalarndan ve meslek kurululardan madd yardm alabilir ve ad geen kurumlara madd yardmda bulunabilirler. (Bu fkrada yer alan ...ad geen kurumlara madd yardmda bulunabilirler. ibaresinin, siyas partiler ynnden yrrlnn durdurulmasna Anayasa Mahkemesinin 1/12/2004 tarihli ve E. 2004/107, K. 2004/12 [Yrrl Durdurma] sayl karar ile karar verilmitir. Yine bu fkrada yer alan ... siyasi partilerden... szcklerinin, yrrlnn durdurulmasna ise Anayasa Mahkemesinin 29/12/2004 tarihli ve E. 2004/108, K. 2004/15 [Yrrl Durdurma] sayl karar ile karar verilmitir.)

356

5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun hkmleri sakl kalmak zere, dernekler kamu kurum ve kurulular ile grev alanlarna giren konularda ortak projeler yrtebilirler. Bu projelerde kamu kurum ve kurulular, proje maliyetlerinin en fazla yzde ellisi orannda ayn veya nakd katk salayabilirler.

Gelir ve giderlerde usul ile dernek defterleri

Madde 11- Dernek gelirleri alnd belgesi ile toplanr ve giderler harcama belgesi ile yaplr. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile toplanmas halinde banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Alnd belgeleri ve harcama belgelerinin saklama sresi be yldr. Dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak alnd belgeleri ynetim kurulu karar ile bastrlr. Alnd belgelerinin ekli, bastrlmas, onaylanmas ve kullanlmas ile dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak yetki belgesine ilikin hususlar ynetmelikte dzenlenir. Dernek gelirlerini toplayacak kiiler ynetim kurulu kararyla belirlenir ve bunlar adna yetki belgesi dzenlenir. Dernekler tarafndan tutulacak defter ve kaytlar ile ilgili usul ve esaslar ynetmelikte dzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onayl olmas zorunludur.

Sandk kurma
Madde 12- Dernekler, tzklerinde yazl olmak ve salanan kr yelerine paylatrmamak, gelir, faiz veya baka adlarla yelerine aktarmamak artyla yelerinin yiyecek, giyecek gibi zarur ihtiya maddelerini ve dier mal ve hizmetlerle ksa vadeli kredi ihtiyalarn karlamak amacyla sandk kurabilirler. Bu sandklarn kurulu ve alma esaslar ynetmelikte dzenlenir.

Dernek grevlileri ve cretleri

Madde 13- ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla dernek hizmetleri gnlller veya ynetim kurulu karar ile greve balatlan cretliler araclyla yrtlr.

357

(Bu fkrada yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, yrrlnn durdurulmasna Anayasa Mahkemesinin 29/12/2004 tarihli ve E. 2004/108, K. 2004/15 [Yrrl Durdurma] sayl Karar ile karar verilmitir). Dernek ynetim ve denetim kurullarnn kamu grevlisi olmayan bakan ve yelerine cret verilebilir. Verilecek cret ile her trl denek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Ynetim ve denetim kurulu yeleri dndaki yelere cret, huzur hakk veya baka bir ad altnda herhangi bir karlk denemez. Dernek hizmetleri iin grevlendirilecek yelere verilecek gndelik ve yolluk miktarlar genel kurul tarafndan tespit olunur.

Genlik ve spor kulpleri

Madde 14- Derneklerden bavurmalar halinde; spor faaliyetine ynelik olanlar spor kulb, bo zamanlar deerlendirme faaliyetine ynelik olanlar genlik kulb ve her iki faaliyeti birlikte amalayanlar genlik ve spor kulb adn alr. Bu kulpler, Genlik ve Spor Genel Mdrlnce tutulacak kte kayt ve tescil edilir. Kulplerin organlar, bu organlarn grev ve yetkileri, kulplerin Genlik ve Spor Genel Mdrlnce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarn ekil ve artlar, st kurulu oluturmada uyulacak esas ve usuller, genlik ve spor faaliyetlerini yrteceklerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplin ilemleri, kulplerin kayt ve tesciline ilikin esaslar ileri Bakanlnn uygun gr zerine Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlka yrrle konulacak ynetmelikte dzenlenir.

Tasfiye
Madde 15- Genel kurul karar ile feshedilen veya kendiliinden sona erdii tespit edilen dernein para, mal ve haklarnn tasfiyesi, tznde gsterilen esaslara gre yaplr. Tzkte tasfiyenin ne ekilde yaplacann genel kurul kararna brakld hallerde, genel kurul tarafndan bir karar alnmam veya genel kurul toplanamamsa, yahut dernek mahkeme karar ile feshedilmise, dernein btn para, mal ve haklar, mahkeme kararyla dernein amacna en yakn ve kapatld tarihte en fazla yeye sahip dernee devredilir.

358

Kendiliinden sona erdii tespit edilen veya feshine karar verilen derneklerin tasfiye ve devir ilemleri tamamlandktan sonra dernekler ktndeki kaytlar silinir. Feshedilmesi iin hakknda soruturma veya dava alm olan bir dernek, fesih ve buna bal olarak dernek mallarnn devrine dair bir karar ald takdirde, soruturma ve dava sonulanncaya kadar devir ilemi yaplmaz. Tasfiye ilemleri sonucu derneklerin defter ve belgelerinin saklanma usul, sresi ve tasfiyeye ilikin gerekli belgeler ynetmelikte dzenlenir.

Basmevlerinin sorumluluu
Madde 16- Basmevleri, dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak alnd belgelerini bastktan sonra, bu belgelerin seri ve sra numaralarn onbe gn iinde mlk idare amirliine bildirmek zorundadr. Hata ve noksanlklarn giderilmesi Madde 17- Derneklerin i ve ilemlerinde, bu Kanun ve 4721 sayl Trk Meden Kanunu ile bunlara dayanlarak karlan ynetmeliklerin hkmlerine aykrlk tespit edilmesi halinde, konusu su tekil etmeyen hata ve noksanlklarn mlk idare amirinin yazl istemi zerine, ilgili dernek tarafndan otuz gn ierisinde giderilmesi zorunludur.

Yarglama usul
Madde 18- Bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde baklacak davalarda basit yarglama usul uygulanr. Bu Kanun hkmlerine aykr davranan failler hakkndaki soruturma ve kovuturma, yer ve zaman kayd aranmakszn 3005 sayl Mehud Sularn Muhakeme Usul Kanunu hkmlerine gre yaplr.

359

NC BLM

Denetim ve Bildirimler
Beyanname verme ykmll ve denetim
Madde 19- Dernekler, yl sonu itibaryla faaliyetlerini, gelir ve gider ilemlerinin sonularn dzenleyecekleri beyanname ile her yl Nisan ay sonuna kadar mlk idare amirliine vermekle ykmldrler. Beyannamenin dzenlenmesine ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Gerekli grlen hallerde, derneklerin tzklerinde gsterilen amalar dorultusunda faaliyet gsterip gstermedikleri, defterlerini ve kaytlarn mevzuata uygun olarak tutup tutmadklar ileri Bakan veya mlk idare amiri tarafndan denetletilebilir. Bu denetimlerde kolluk kuvveti mensuplar grevlendirilemez. ileri Bakanl ve mlk idare amirlerinin yapaca denetimler mesai saatleri ierisinde yaplr. Bu denetimler en az yirmidrt saat nce derneklere bildirilir. Denetim srasnda grevli memurlar tarafndan istenecek her trl bilgi, belge ve kaytlarn, dernek yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri, messeseler ve eklentilerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur. Denetim srasnda, su tekil eden fiillerin tespit edilmesi hlinde, mlk idare amiri durumu derhal Cumhuriyet savclna ve dernee bildirir.

Kolluk kuvvetlerinin yetkisi

Madde 20- Kamu dzeninin korunmas veya su ilenmesinin nlenmesi nedenlerinden birine bal olarak usulne gre verilmi hkim karar olmadka, yine bu nedenlere bal olarak gecikmesinde saknca bulunan durumlarda mlk idare amirinin yazl emri bulunmadka, kolluk kuvvetleri, dernek ve eklentilerine giremez, arama yapamaz ve buradaki eyaya el koyamaz. Mlk idare amirinin karar yirmidrt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibaren krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar. Hkim karar, mlk idare amiri tarafndan dernek yneticilerine yazyla duyurulur.

360

Yurt dndan yardm alnmas

Madde 21- Dernekler mlk idare amirliine nceden bildirimde bulunmak artyla yurt dndaki kii, kurum ve kurululardan ayn ve nakd yardm alabilirler. Bildirimin ekli ve ierii ynetmelikte dzenlenir. Nakd yardmlarn bankalar araclyla alnmas zorunludur.

Tanmaz mal edinme

Madde 22- Dernekler genel kurullarnn yetki vermesi zerine ynetim kurulu kararyla tanmaz mal satn alabilir veya tanmaz mallarn satabilirler. Dernekler edindikleri tanmazlar, tapuya tescilinden itibaren bir ay iinde mlk idare amirliine bildirmekle ykmldrler.

Genel kurul toplants ve organlara seilenlerin idareye bildirilmesi

Madde 23- Dernekler, genel kurulu izleyen otuz gn iinde, ynetim kurulu ve denetim kurulu ile dernein dier organlarna seilen asl ve yedek yeleri mlk idare amirliine bildirmekle ykmldr. Dernek organlarnda ve yerleim yerinde meydana gelen deiiklikler de ayn usule tbidir. Genel kurul sonu bildiriminin ekli, ierii ve gerekli belgeler ynetmelikte dzenlenir.

Temsilcilik
Madde 24- Dernekler, gerekli grdkleri yerlerde dernek faaliyetlerini yrtmek amacyla temsilcilik aabilirler. Temsilcilikler, ube veya dernek genel kurullarnda temsil edilmezler. ubeler temsilcilik aamazlar. Temsilciliin adresi, ynetim kurulu kararyla temsilci olarak grevlendirilen kii veya kiiler tarafndan o yerin mlk idare amirliine yazl olarak bildirilir.

Pltform oluturma
Madde 25- Dernekler, amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere ve yetkili organlarnn karar ile pltformlar oluturabilirler. Pltformlar, kanunlarn dernekler iin yasaklad ama ve faaliyet konular dorultusunda kurulamazlar ve faaliyet gsteremezler. Bu yasaa aykr hareket edenler hakknda, bu Kanun ve ilgili kanunlarn ceza hkmleri uygulanr.
361

DRDNC BLM

zne Tbi Faaliyetler

Derneklerin izinle kurabilecei tesisler

Madde 26- Derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt, pansiyon; yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile bu tesislerin iletilmesi mlk idare amirinden izin almalarna baldr. Bu tesislerin almas, iletilmesi ve kapatlmasna ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir.

Kamu yararna alan dernekler

Madde 27- Kamu yararna alan dernekler, ilgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn gr zerine, ileri Bakanlnn teklifi ve Bakanlar Kurulu kararyla tespit edilir. Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, en az bir yldan beri faaliyette bulunmas ve dernein amac ve bu amac gerekletirmek zere giritii faaliyetlerin topluma yararl sonular verecek nitelikte ve lde olmas arttr. Kamu yararna alan dernek statsnn kazanlmas, kaybedilmesi ve gerekli belgeler ile dier esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Kamu yararna alan dernekler en az iki ylda bir denetlenir. Yaplan denetimler sonucunda dzenlenen raporlar zerine, kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alan yeler veya ilgili personel, ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sularn ilendiinin tespit edilmesi halinde, geici bir tedbir olarak ileri Bakannca grevden uzaklatrlabilir. (Mlga son cmle: 8/6/2006-5519/1 md.) (Ek fkra: 8/6/2006-5519/1 md.) Dernek merkezinin bulunduu ilin valisi, grevden uzaklatrlma kararnn dernee bildirilmesiyle e zamanl olarak, grevden uzaklatrlan organlarn yerlerine; Trk Meden Kanunu hkmlerine gre dernek merkezinin bulunduu yerdeki sulh hukuk mahkemesinden kayym atanmasn ister. Mahkeme bir hafta iinde, ncelikle dernek yeleri arasndan grevden uzaklatrlanlarn says kadar kayym atanmasna karar verir ve bu kararda kayymn grev ve yetkileri ile dernek tarafndan kayyma verilecek cret de belirtilir. Kayymn grevi dava sonucu

362

verilen hkm kesinleinceye kadar devam eder. eitli nedenlerle boalan bu kayymlarn yerine, ayn uslle yeni kayym atanr. Kamu yararna altklarna karar verilen dernekler, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettikleri tespit edilirse, birinci fkrada ngrlen usulle haklarnda alnan kamu yararna alan derneklerden saylma karar kaldrlr. Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun tzklerini onaylamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Kamu yararna alan derneklerin mallarna kar su ileyenler Devlet malna kar su ilemi gibi cezalandrlr.

Dernek adlar
Madde 28- Dernek adlarnda; Trk, Trkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle oluturulan kelimeler ileri Bakanlnn izni ile kullanlabilir.

BENC BLM

Yasaklar

Baz ad ve iaretleri kullanma yasa

Madde 29- Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararyla kapatlm veya feshedilmi bir siyas partinin, bir sendikann veya st kuruluun, bir dernein veya st kuruluun adn, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri iaretleri ya da baka bir lkeye ve daha nce kurulmu Trk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamalar kullanmalar yasaktr.

Kurulmas yasak olan dernekler ve yasak faaliyetler

Madde 30- Dernekler; a) Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei belirtilen alma konular dnda faaliyette bulunamazlar. b) Anayasa ve kanunlarla aka yasaklanan amalar veya konusu su tekil eden fiilleri gerekletirmek amacyla kurulamaz.
363

c) Askerlie, mill savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc retim ve eitim faaliyetlerinde bulunamaz, bu amalar gerekletirmek zere kamp veya eitim yerleri aamazlar. yeleri iin zel kyafet veya niforma kullanamazlar.

Kayt ve yazma dili

Madde 31- Dernekler, defterlerinde ve kaytlarnda ve Trkiye Cumhuriyetinin resmi kurumlaryla yazmalarnda Trke kullanrlar.

ALTINCI BLM

Ceza Hkmleri

Madde 32- Bu Kanuna aykr davranlara uygulanacak cezalar aada belirtilmitir: a) Dernek kurma hakkna sahip olmadklar halde dernek kuranlar veya derneklere ye olmalar kanunlarla yasakland halde dernek yesi olanlar ile derneklere ye olmas kanunlarla yasaklanm kiileri bilerek dernek yeliine kabul eden veya kaydn silmeyen veya dernek yesi iken derneklere ye olma hakkn kaybeden kiileri dernek yeliinden silmeyen dernek yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. b) Genel Kurul toplantlarn kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak veya dernek merkezinin bulunduu veya tznde belirtilen yer dnda yapan dernek yneticileri beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. Mahkemece, kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak yaplan genel kurul toplantlarnn iptaline de karar verilebilir. c) Yurt d yardm bankalar araclyla almayan dernek yneticilerine, bu ekilde alnan parann yzde bei orannda idar para cezas verilir. d) Dernee ait tutulmas gereken defter veya kaytlar tutmayan dernek yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. e) Genel kurul ve dier dernek organlarnda yaplan seimler ve oylamalar ile oylarn saym ve dkmne hile kartranlar ve defter veya kaytlar tahrif veya

364

yok edenler veya gizleyenler, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde alt aydan iki yla kadar hapis ve beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. f) Her ne suretle olursa olsun kendisine tevdi olunan dernee ait para veya para hkmndeki evrak, senet veya sair mallar kendisinin veya bakasnn menfaatine olarak sarf veya istihlk veya rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkr, tahrif veya tayir eden ynetim kurulu bakan ve yeleri veya denetiler ile dernein dier personeli fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde, alt aydan iki yla kadar hapis ve beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. g) Yetkili mercilerin izni olmakszn yabanc derneklerin Trkiyede temsilciliklerini veya ubelerini aanlar, faaliyetlerini yrtenler, bu derneklerle ibirliinde bulunanlar veya bu dernekleri ye kabul edenler beyzmilyon liraya kadar para cezas ile cezalandrlr ve izinsiz alan ube veya temsilciliin de kapatlmasna karar verilir. h) 16 nc maddede belirtilen bildirim ykmlln yerine getirmeyen basmevi yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. ) 17 nci maddede yer alan zorunlulua uymayanlar yzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. j) 19 uncu maddede belirtilen beyannameyi bilerek geree aykr olarak verenler milyar liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. k) 9 ve 19 uncu maddelerin nc fkralarndaki zorunlulua uymayanlar beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. l) 21, 22, 23 ve 24 nc maddelerde belirtilen bildirim ykmlln, 19 uncu maddede belirtilen beyanname verme ykmlln yerine getirmeyen dernek yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. m) 26 nc maddede belirtilen tesisleri izinsiz aan dernek yneticileri, beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr ve tesisin kapatlmasna da karar verilebilir.
365

n) 29 uncu maddede belirtilen yasaklara, yazl olarak uyarlmalarna ramen, aykr hareket eden dernek yneticileri, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr ve dernein feshine de karar verilir. o) 30 uncu maddenin (a) bendinde belirtilen yasaa aykr hareket eden dernek yneticileri beyzmilyon liradan birmilyar liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr, tekerrr halinde ar para cezas yar nispetinde artrlarak hkmolunur. Ayn maddenin (c) bendine aykr faaliyette bulunan dernek yneticileri, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde, bir yldan az olmamak zere hapis cezas ile cezalandrlr ve tesisin kapatlmasna da karar verilir. p) 30 uncu maddenin (b) bendinde belirtilen kurulmas yasak dernekleri kuranlar ile bu bende aykr harekette bulunan dernek yneticileri fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde bir yldan yla kadar hapis ve beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr ve dernein feshine de karar verilir. r) 31 inci maddede ngrlen zorunlulua uymayanlar birmilyar lira idar para cezas ile cezalandrlr.

Cezalarn uygulanmas
Madde 33- Bu Kanunda belirtilen cezalar ocuk dernekleri hakknda, yazl olarak uyarlmasna ramen tekrar edilmesi halinde uygulanr. Bu Kanunun 32 nci maddesinde geen dernek yneticileri ibareleri dernek ynetim kurulu bakann ifade eder. Bu Kanunda yazl olan idar para cezalar mlk idare amiri tarafndan verilir. Verilen idar para cezalarna dair kararlar ilgililere 7201 sayl Tebligat Kanunu hkmlerine gre tebli edilir. Bu cezalara kar tebli tarihinden itibaren otuz gn iinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. tiraz, idarece verilen cezann yerine getirilmesini durdurmaz. tiraz zerine verilen karar kesindir. tiraz, zaruret grlmeyen hllerde evrak zerinde inceleme yaplarak en ksa srede sonulandrlr.
366

Bu Kanuna gre verilen idar para cezalar 6183 sayl mme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun hkmlerine gre tahsil olunur.

YEDNC BLM

Dier Hkmler

Cemiyetler ve Dernekler kanunlarna yaplan atflar

Madde 34- Dier kanunlarda, 3512 sayl Cemiyetler Kanunu, 1630 sayl Dernekler Kanunu veya 2908 sayl Dernekler Kanunu ile bunlarn ek ve deiikliklerine veya belli maddelerine yaplan atflar, bu Kanuna veya bu Kanunun ayn konular dzenleyen madde veya maddelerine yaplm saylr. Bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde ayn konular dzenleyen 4721 sayl Trk Medeni Kanununun ilgili hkmlerine atf yaplm saylr.

Kanunun meslek kurululara uygulanacak hkmleri

Madde 35- Bu Kanunun 19, 20, 23, 26, 28, 29, 30 ve 31 inci maddeleri zel kanunlarnda hkm bulunmamak kaydyla kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ile ii ve iveren sendikalar ve st kurulular iin de ceza hkmleriyle birlikte uygulanr.

Uygulanacak hkmler
Madde 36- Bu Kanun hkmleri; yabanc dernekler ile merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulularn Trkiyedeki ube veya temsilcilikleri hakknda da ceza hkmleri ile birlikte uygulanr. Bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde 4721 sayl Trk Medeni Kanununun hkmleri uygulanr.

Ynetmelik
Madde 37- Bu Kanunun ilgili maddelerinde dzenlenmesi ngrlen ynetmelikler ileri Bakanlnca, kulp adn alan derneklerle ilgili ynetmelik ise Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlka en ge alt ay iinde Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulur. Bu ynetmelikler karlncaya kadar mevcut ynetmeliklerin bu Kanuna aykr olmayan hkmlerinin uygulanmasna devam olunur.

367

Deitirilen ve yrrlkten kaldrlan hkmler

Madde 38- A) (22.11.2001 tarihli ve 4721 sayl Trk Medeni Kanunu ile ilgili olup yerine ilenmitir.) B) 4721 sayl Kanunun 58 inci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan yerleim yeri, kurucular,, 64 nc maddesinin ikinci fkrasnda yer alan tzkte bakaca bir dzenleme yoksa,, 77 nci maddesinin birinci fkrasnda yer alan yerel bir gazete ile ilan edilir ve ayn zamanda ve bir yazyla, 92 nci maddesinde yer alan uluslararas alanda ibirlii yaplmasnda yarar grlen hallerde ve karlkl olmak kouluyla ve 93 nc maddesinde yer alan karlkl olmak kouluyla ibareleri madde metinlerinden karlmtr. C) 4721 sayl Kanunun 61 inci maddesi ile 79 uncu maddesinin nc fkras yrrlkten kaldrlmtr. D) (14.2.1985 tarihli ve 3152 sayl ileri Bakanl Tekilt ve Grevleri Hakknda Kanun ile ilgili olup yerine ilenmitir.) E) (8.6.1984 tarihli ve 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname ile ilgili olup yerine ilenmitir.) F-G) (23.6.1983 tarihli ve 2860 sayl Yardm Toplama Kanunu ile ilgili olup yerine ilenmitir.) H) 6.10.1983 tarihli ve 2908 sayl Dernekler Kanunu yrrlkten kaldrlmtr.

Yrrlk
Madde 39- Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 40- Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

368

2. THE LAW ON ASSOCIATIONS

Law No. 5253

SECTION ONE

Purpose, Scope and Definitions

Purpose and scope
ARTICLE 1- The purpose of this Law is to lay down the activities prohibited or subject to permission of associations, their branches or representations, their federations and confederations and the branches or representations in Turkey of foreign associations and of non-profit organizations, other than associations and foundations, whose headquarters are located abroad, their obligations, their inspection, the applicable penalties, and other matters related to associations.

Definitions
ARTICLE 2- For purposes of this Law: a) An association shall mean a group of persons with legal personality formed by a minimum of seven natural or legal persons by permanently uniting their knowledge and efforts in order to realize a particular and common objective, other than profit-sharing, not prohibited by law; b) The seat of an association shall mean the place where the management activities of that association are conducted; c) The centre of an association shall mean the province or district in which the seat of that association is located; d) The civil governor shall mean the province or district governor of the place where the centre of the association is located; e) The associations unit shall mean the directorate of associations in a province and the office of associations in a district; f) A platform shall mean a temporary partnership without legal personality formed among associations themselves or between associations and foundations, trade unions or other organizations of civil society, under the name of an initiative, a movement, etc., in order to realize a common objective;

369

g) A higher body shall mean a federation of associations or a confederation of such federations, having legal personality in both cases; h) A branch shall mean a subsidiary unit established as part of an association in order to conduct the activities of that association, with no legal personality of its own but with its own organs; and i) A representation shall mean a subsidiary unit established as part of an association in order to conduct the activities of that association, with no legal personality and no organs of its own.

SECTION TWO

General Provisions
The right to establish associations
ARTICLE 3- Natural or legal persons with capacity to act shall have the right to establish associations without prior permission. The foregoing shall be without prejudice to restrictions imposed by special laws on members of the Turkish Armed Forces and law enforcement bodies and on those employees of governmental agencies and institutions who are in the status of civil servant. Minors with mental capacity who are over fifteen years of age may, with the written consent of their legal representatives, establish childrens associations, or become members of those already established, with the aim of protecting and developing their social, psychological, moral, physical and mental abilities, their rights of sports, education and learning, their social and cultural existence, the family structure or their private lives. Minors over twelve years of age may become members of childrens associations with the consent of their legal representatives but may not assume duties on the boards of directors and auditors. Persons over eighteen years of age may not become founders or members of childrens associations.
370

The bylaw of the association

ARTICLE 4- Every association shall have a bylaw, which must include the following: a) The name and centre of the association; b) The objective of the association, its field of activity, and the subjects and forms of work to be conducted by the association to realize its objective; c) Conditions to become a member of the association and to withdraw from membership; d) The procedure and time for the General Assembly to meet; e) The duties and powers of the General Assembly and its voting and decisionmaking procedures; f) The duties and powers of the Boards of Directors and Auditors, the procedures for their election, and the numbers of their principal and substitute members; g) Whether the association shall have branches, how they shall be established, their duties and powers, and how they shall be represented in the General Assembly of the association; h) The method of determining the amounts of admission and annual dues payable by members; i) The associations borrowing procedures; j) The modalities of internal audit of the association; k) How the bylaw may be amended; and l) The method of liquidating the assets of the association in the event of its dissolution.

International activity
ARTICLE 5- To realize the objectives shown in their bylaws, associations may engage in international activity or cooperation, create representations or branches abroad, establish representations or higher bodies abroad, or join associations or higher bodies established abroad. Upon permission from the Ministry of the Interior after receiving the opinion of the Ministry of Foreign Affairs, foreign associations may engage in activity or cooperation, create representations or branches, establish associations or higher bodies, or join those already established, in Turkey.

371

Voting by legal persons

ARTICLE 6- In the event that a legal person is a member of an association, the president of that legal persons board of directors or a representative appointed by that board shall vote. When this individual ceases to be the president or such representative, the individual to vote on behalf of the legal person shall be re-determined.

General Assemblies of branches

ARTICLE 7- The General Assemblies of branches must complete their ordinary meetings at least two months before the date scheduled for the ordinary meeting of the associations General Assembly.

Federations and confederations

ARTICLE 8- In the event that the number of members of a federation falls below five or the number of members of a confederation falls below three, and that it is not raised to the required number within three months, the provisions concerning dissolution shall be applied automatically to the federation or confederation in question. Federations and confederations may not establish any organization other than a representation under any name whatsoever.

Internal audit
ARTICLE 9- In associations, internal audit shall be the rule. Just as internal audit may be performed by the General Assembly, the Board of Directors or the Board of Auditors, independent audit organizations may also be commissioned to carry out audits. The Board of Auditors shall not be relieved of responsibility by the fact that audits have been carried out by the General Assembly, the Board of Directors or independent audit organizations. In accordance with the principles and procedures laid down in the associations bylaw and at intervals of no more than one year, the Board of Auditors shall inspect whether the association has operated in line with the objective shown in the bylaw and with the subjects of work which it is stated shall be conducted in order to realize that objective and whether the books, accounts and records of the association have been kept in accordance with the relevant legislation and the bylaw, and shall submit the results of

372

such inspection in the form of a report to the Board of Directors and to the General Assembly when it meets. Upon request by members of the Board of Auditors, officials of the association must present or furnish all types of information, documents and records and permit access to places of management, facilities and annexes.

Assistance and cooperation

ARTICLE 10- To realize the objectives shown in their bylaws, associations may receive financial assistance from or provide such assistance to associations pursuing a similar objective, political parties, unions of workers or employers, and professional bodies. (It has been resolved that the expression in this paragraph [they].. may provide financial support to the subject matter bodies caused the stay of execution for political parties with the Stay Of Execution Decision of the Constitution Court dated 1.12.2004 and numbered E. 2004/107, K. 2004/12. Again, the expression from the political parties in the same paragraph has caused the stay of execution with the Stay of Execution Decision dated 29.12.2004 and numbered E. 2004/108, K. 2004/15.) Without prejudice to the provisions of Law No. 5072 on the Relations of Associations and Foundations with Governmental Agencies and Institutions, associations may conduct joint projects with governmental agencies and institutions on subjects within their fields of activity. In such projects, the governmental agencies and institutions concerned may provide contributions in kind or in cash at the rate of up to fifty percent of the project costs.

Procedure for incomes and expenses, and the associations books

ARTICLE 11- Incomes of the association shall be collected against a receipt, and expenses shall be made with a document of expense. In the event that incomes are collected through banks, the documents such as advice notes or account statements issued by the banks shall serve as a receipt. The receipts and the documents of expense shall be kept for a period of five years.

373

The receipts to be used in collecting the incomes of the association shall be printed under a resolution of the Board of Directors. Matters related to the form, printing, ratification and utilization of receipts and to the document of authorization to be used in collecting the incomes of the association shall be laid down in a regulation. The persons to collect the incomes of the association shall be appointed by a resolution of the Board of Directors, and documents of authorization shall be issued in their names. Principles and procedures concerning the books and records to be kept by associations shall be laid down in a regulation. These books must be ratified by the associations unit or a notary public.

Establishing a fund
ARTICLE 12- Associations may establish a fund with the aim of providing necessities such as food and clothing, other goods and services or short-term loans to their members, on condition that this is mentioned in their bylaws and that any profit thereby made is not apportioned among their members or transferred to them under any name such as income, interest, etc. Principles concerning the establishment and operation of such funds shall be laid down in a regulation.

Officers of the association and their remuneration

ARTICLE 13- Provided that the number of its members is more than 100, an association may conduct its services through volunteers or through paid officers recruited under a resolution of the Board of Directors. (It has been resolved that the expression in this paragraph on the condition that the number of members must exceed 100 caused the stay of execution with the Stay of Execution Decision dated 29.12.2004 and numbered E. 2004/108, K. 2004/15.) Remuneration may be paid to the presidents and members of an associations Board of Directors and Board of Auditors unless these are public employees. Such remunera-

374

tion and all other fees, allowances and compensations to be paid shall be determined by the General Assembly. No remuneration under any name whatsoever may be paid to members of the association who are not on the Board of Directors or Auditors. The amounts of per diem and travel allowances to be paid to members who are given duties in connection with the services of the association shall be determined by the General Assembly.

Youth and sports clubs

ARTICLE 14- Of the associations that apply, those which are oriented towards sports activities shall be named a sports club, those which are oriented towards leisure time activities a youth club, and those which aim at both types of activities a youth and sports club. Such clubs shall be recorded in a register to be kept by the General Directorate of Youth and Sports. The organs of clubs, the duties and powers of these organs, the inspection of clubs by the General directorate of Youth and Sports, the terms and conditions for the extension of assistance to clubs, the principles and procedures to be observed in creating higher bodies of clubs , the qualifications of persons to conduct the activities of youth and sports, the disciplinary measures applicable to such persons, and principles concerning the registration of clubs, shall be laid down in a regulation to be issued by the Ministry in charge of the General Directorate of Youth and Sports upon a favorable opinion from the Ministry of the Interior.

Liquidation
ARTICLE 15- The monies, goods and rights of an association dissolved by a resolution of its General Assembly or determined to have automatically ceased to exist shall be liquated in accordance with the principles laid down in its bylaw. Where the bylaw leaves it to the General Assembly to decide how such liquidation is to be carried out, and where the General Assembly fails to adopt a resolution in this matter or to meet at all or the association is dissolved by a court order, all the monies, goods and rights of the association shall be transferred by a court order to another association which has an objective nearest to that of the dissolved association and has the largest number of members as of the date of dissolution.

375

After the liquidation and transfer procedures of an association determined to have automatically ceased to exist or decided to be dissolved are completed, it shall be crossed off the register of associations. If an association is subject to an investigation or legal action for its dissolution adopts a resolution to dissolve it and, in this connection, to transfer its property, no such transfer shall be carried out until the investigation or legal action is concluded. The procedure and period of keeping the books and documents of a liquidated association, and the documents concerning liquidation, shall be laid down in a regulation.

Responsibility of printing shops

ARTICLE 16- Printing shops, after printing receipts to be used in the collection of association incomes, must within fifteen days report the series and sequence numbers of those receipts to the office of civil governor.

Elimination of faults and deficiencies

ARTICLE 17- In the event that the acts and actions of an association are found to include matters contrary to the provisions of this Law, the Turkish Civil Code or the regulations issued on the basis hereof or thereof, the association concerned must, within thirty days upon written request by the civil governor, eliminate the non-criminal faults and deficiencies in question.

Trial procedure
ARTICLE 18- Legal actions to be conducted at the civil courts in connection with this Law shall be subject to the simple trial procedure. Acts in breach of the provisions hereof shall be investigated and prosecuted under the provisions of Law No. 3005 on the Trial Procedure for Flagrant Crimes, without restriction as to place or time.

376

SECTION THREE

Inspections and Notifications

Obligation to submit a declaration, and inspections
ARTICLE 19- Associations must, by the end of April every year, present the office of civil governor with a declaration setting out their activities and the results of their income and expense transactions as of the year-end. Principles and procedures concerning the preparation of this declaration shall be laid down in a regulation. Where necessary, the Ministry of the Interior or the civil governor may have it inspected whether associations are operating in line with the objectives shown in their bylaws and whether they are keeping their books and records in accordance with legislation. Members of the law enforcement bodies shall not be assigned to carry out such inspections. The inspections to be carried out by the Ministry of the Interior and civil governors shall take place during the working hours. They shall be notified at least twenty-four hours in advance to the associations concerned. Association officials must present or furnish any types of information, documents and records which may be requested by the competent officers during an inspection and allow them access to places of management, facilities and annexes. If any criminal acts are discovered during an inspection, the civil governor shall immediately report the situation to the office of public prosecutor and to the association.

Authority of the law enforcement bodies

ARTICLE 20- The law enforcement bodies shall not enter into the premises of an association, search them, or seize objects located there, unless there is a court order duly passed on grounds of protection of public order or prevention of crime or, where delay would be prejudicial, a written order issued by the civil governor on the same grounds. The order of the civil governor shall be submitted to the competent judge within twenty-four hours. The judge shall pronounce his decision within forty-eight hours of seizure; otherwise, seizure shall automatically be lifted. The decision of the judge shall be notified in writing by the civil governor to the managers of the association.

377

Assistance from abroad

ARTICLE 21- Associations may receive assistance in kind or in cash from individuals, institutions and organizations abroad on condition that they give prior notice to the office of civil governor. The form and content of such notice shall be laid down in a regulation. Assistance in cash must be received through a bank.

Acquisition of immovable property

ARTICLE 22- Upon authorization by its General Assembly, an association may acquire and dispose of immovable property by a resolution of its Board of Directors. An association must notify any immovable property it has acquired to the office of civil governor within one month of the date of registration.

Notifying the administration of General Assembly meetings and of those elected into the organs
ARTICLE 23- An association must, within thirty days of the date of its General Assembly meeting, notify the office of civil governor of the principal and substitute members elected into the Board of Directors, the Board of Auditors and any other organs of the association. Any changes in the organs or seat of the association shall be subject to the same requirement. The form and content of the notice of General Assembly results, and the required documents, shall be laid down in a regulation.

Representations
ARTICLE 24- An association may create representations to conduct its activities, in places where it considers this necessary. Representations shall not be represented in the general assemblies of associations or branches. Branches shall not create representations. The address of a representation shall be notified in writing by the person or persons appointed as representatives by a resolution of the Board of Directors to the office of civil governor of that place.

Creating platforms
ARTICLE 25- Associations may create platforms among themselves or with foundations, trade unions and other organizations of civil society in areas connected with their

378

objectives and not prohibited by laws, with the aim of realizing a common objective and by a resolution of their competent organs. Platforms shall not be established and operate for such purposes and in such areas of activity as the laws prohibit for associations. Those acting in breach of this ban shall be subject to the penal provisions of this Law and relevant laws.

SECTION FOUR

Activities Subject to Permission

Facilities that associations may only establish with permission
ARTICLE 26- Subject to permission from the civil governor, an association may establish and operate student hostels and accommodation facilities for education and training activities in order to realize the objectives shown in its bylaw, or meeting places for its members where alcoholic drinks are served. Principles and procedures related to the opening, operation and closing of such facilities shall be laid down in a regulation.

Associations working for public benefit

ARTICLE 27- Associations working for public benefit shall be determined by a decision of the Council of Ministers upon a proposal from the Ministry of the Interior after receiving the opinions of the Ministry of Finance and the other Ministries concerned. For an association to be considered an association working for public benefit it must have been in operation for a minimum of one year and its objective and the activities it undertakes to realize that objective must be of such nature and extent as will have beneficial consequences for society. The acquisition and loss of the status of association working for public benefit, the required documents and other relevant principles and procedures shall be laid down in a regulation. Associations working for public benefit shall be inspected at least once every two years. If it is determined upon reports issued following such inspection that offen-

379

ces punishable by a heavy prison sentence or a heavy fine have been committed by individuals who are on the organs of an association working for public benefit or by the personnel concerned, they may be removed from office by the Minister of the Interior as a precautionary measure. Pending final judgment, those removed from office shall be replaced with other persons, who must with priority be members of the same association. If it is determined following inspection that an association working for public benefit has lost that quality, the decision to consider it to be such an association shall be lifted through the procedure envisaged in the first paragraph above. The Council of Ministers shall be authorized to ratify the bylaws of the Turkish Red Crescent Society and the Turkish Aviation Society. Those who commit offences against property of associations working for public benefit shall be punished as if they committed offences against State property.

Names of associations
ARTICLE 28- Associations may use in their names the words Turkish, Turkey, National, and the Republic, Atatrk and Mustafa Kemal or words formed by adding prefixes or suffixes to them only with the permission of the Ministry of the Interior.

SECTION FIVE

Prohibitions

Prohibition to use certain names and insignia

ARTICLE 29- Associations shall be prohibited to use the name, emblem, symbol, badge or other insignia of a political party, a trade union, a higher body of trade unions, another association, or a body of associations, that exists or has been closed by a court order or has been dissolved, or the flags, emblems or banners of another country or one of the Turkish states established in the past.

380

Associations prohibited to be established and activities prohibited

ARTICLE 30- Associations shall not: a) Engage in activities outside the objectives shown in their bylaws and outside the subjects of activity which it is stated therein shall be conducted to realize those objectives; b) Be established to realize objectives expressly prohibited by the Constitution and laws or to carry out acts whose subject-matter is a criminal offence; c) Engage in education and training activities preparing for the military service or national security and law enforcement services, or establish camping sites or training premises towards that objective, or use special clothes or uniforms for their members.

The language of records and correspondence

ARTICLE 31- Associations shall use Turkish in their books and records and in their correspondence with official bodies of the Republic of Turkey.

SECTION SIX

Penal Provisions
ARTICLE 32- The penalties applicable to those engaged in acts violating this Law are stated below. a) Those who establish an association although they do not have the right to do so, those who become a member of an association although their membership of an association is prohibited by laws, and managers of an association who knowingly admit into membership persons whose membership of an association is prohibited by laws or who fail to cross off the membership records of such persons or to expel from membership persons who are members of that association but have lost the right to membership of an association, shall be punished by an administrative fine of TL 500,000,000. b) Managers of an association who hold General Assembly meetings in breach of the provisions of the law and the bylaw or outside the place in which the centre of

381

the association is located or which is specified in the bylaw shall be punished by a heavy fine of up to TL 500,000,000. The court may also decide to cancel the General Assembly meetings held in breach of the provisions of the law and the bylaw. c) Managers of an association who fail to receive assistance from abroad through a bank shall be ordered to pay an administrative fine at the rate of five percent of the amount of assistance received not through a bank. d) Managers of an association who fail to keep the required books or records of the association shall be punished with an administrative fine of TL 500,000,000. e) Those who employ fraud in elections and votings held in the General Assembly or other organs of an association, or in the counting and classifying of votes, or falsify or destroy or hide the books and records of the association, shall be punished by a prison sentence of six months to two years and a heavy fine of up to TL 500,000,000, unless their act is punishable by a heavier penalty. f) The president or other members of an associations Board of Directors, or its auditors, or other personnel of the association, who, for their own or others benefit, spend or consume or mortgage or sell or hide, destroy, deny, falsify or fraudulently alter the associations money or valuable documents, instruments or other property entrusted to them in any manner whatsoever shall be punished by a prison sentence of six months to two years and a heavy fine of up to TL 500,000,000, unless their act is punishable by a heavier penalty. g) Those who, without permission from the competent authorities, open representations or branches of foreign associations in Turkey, conduct their activities, cooperate with such associations or admit them into membership shall be punished by a fine of up to TL 500,000,000 and it shall be decided to close the branch or representation opened without permission. h) Managers of a printing shop who fail to perform the obligation to report under Article 16 hereof shall be punished by an administrative fine of TL 500,000,000.

382

i) Those who fail to comply with the requirement in Article 17 shall be punished by an administrative fine of TL 500,000,000. j) Those who knowingly submit a false declaration under Article 19 shall be punished by a heavy fine of up to TL 3,000,000,000. k) Those who fail to comply with the requirement in the third paragraph of Articles 9 and 19 shall be punished by an administrative fine of TL 500,000,000. l) Managers of an association who fail to perform the obligation to report under Articles 21 to 24 or the obligation to submit a declaration under Article 19 shall be punished by an administrative fine of TL 500,000,000. m) Managers of an association who establish the facilities specified in Article 26 without the required permission shall be punished by a heavy fine of up to TL 500,000,000, and it may also be decided to close the facilities. n) Managers of an association who, although warned in writing, insist on acting in breach of the prohibitions in Article 29 shall be punished by a heavy fine of up to TL 500,000,000, unless their act is punishable by a heavier penalty, and it shall be decided to dissolve the association. o) Managers of an association who act in breach of the prohibition in Article 30 (a) shall be punished by a heavy fine of TL 500,000,000 to TL 1,000,000,000, which shall be increased by half in the event of such act being repeated. Managers of an association who engage in activities contrary to Article 30 (c) shall be punished by a prison sentence of not less than one year, unless their act is punishable by a heavier penalty, and it shall be decided to close the facilities in question. p) Those who establish an association which is prohibited to be established in Article 30 (b), and managers of an association who act in breach of that paragraph, shall be punished by a prison sentence of one year to three years and a heavy fine of up to TL 500,000,000, unless their act is punishable by a heavier penalty, and it shall be decided to dissolve the association.

383

q) Those who fail to comply with the requirement in Article 31 shall be punished by an administrative fine of TL 1,000,000,000.

Implementation of the penalties

ARTICLE 33- The penalties specified herein shall be implemented against childrens associations where the punishable act is repeated after a warning is issued in writing. The words managers of an association that occur in Article 32 hereof shall mean the president of the associations Board of Directors. The administrative fines specified herein shall be imposed by the civil governor. Decisions to impose an administrative fine shall be notified to those concerned in accordance with the provisions of Notification Law No. 7201. An objection to such a penalty may be filed with the competent administrative court within thirty days of the date of notification. Such objection shall not suspend the implementation of the penalty imposed by the administration. The court judgment on the objection shall be final. The objection shall be concluded rapidly through an examination of the documents, unless it is considered necessary to do otherwise. Administrative fines imposed hereunder shall be collected in accordance with the provisions of Law No. 6183 on the Procedure for the Collection of Public Receivables.

SECTION SEVEN

Other Provisions

References to the former Laws on Associations

ARTICLE 34- References contained in other laws to Associations Law No. 3512, Associations Law No. 1630 or Associations Law No. 2908 or to supplements or amendments thereto or individual articles thereof shall be deemed to have been made to this Law or to the article or articles of this Law regulating the same matters. In cases for which this Law contains no provisions, a reference shall be deemed to have been made to the relevant provisions of the Turkish Civil Code.
384

Provisions hereof applicable to professional bodies

ARTICLE 35- Articles 19, 20, 23, 26, 28, 29, 30 and 31 hereof together with the penal provisions they contain shall also be applicable to public professional bodies and to unions of workers and employers and their higher bodies in cases for which their special laws contain no provisions.

Provisions to apply
ARTICLE 36- The provisions hereof together with the penal provisions they contain shall also be applicable to the branches or representations in Turkey of foreign associations and non-profit organizations, other than associations and foundations, whose headquarters are located abroad. In cases for which this Law contains no provisions, the provisions of the Turkish Civil Code shall apply.

Regulations
ARTICLE 37- The regulations envisaged in the relevant articles hereof shall be issued by the Ministry of the Interior, and the regulation concerning associations taking the name of club by the Ministry in charge of the General Directorate of Youth and Sports, and enter into force through publication in the Official Gazette within six months at the latest. Until the said regulations are issued, those provisions of the current regulations which are not contrary to this Law shall continue to apply.

Provisions amended or repealed

ARTICLE 38- A) Article 62 and the second paragraph of Article 74 of the Turkish Civil Code (Law No. 4721 of 22 November 2001) are hereby amended to read as follows. Article 62- Associations must hold their first General Assembly meetings and form their statutory organs within six months following the written notification made under the last paragraph of Article 60. Ordinary meetings of the General Assembly must be held at least once every three years. B) The words the seat, its founders in the second paragraph of Article 58 of Law No.

385

4721, the words unless otherwise provided in the bylaw in the second paragraph of Article 64 thereof, the words published in a local newspaper and also .. Through a letter in the first paragraph of Article 77 thereof, the words in cases where international cooperation is deemed beneficial and on condition of reciprocity in Article 92 thereof, and the words on condition of reciprocity in Article 93 thereof, are hereby deleted. C) Article 61 and the third paragraph of Article 79 of Law No. 4721 are hereby repealed. D) Article 13/A (h) of Law No. 3152 of 14 February 1985 on the Organization and Duties of the Ministry of the Interior is hereby amended to read as follows, and the following paragraphs are added to Article 13 hereof. h) To conduct the operations concerning the fund-raising activities to be organized in accordance with Fund-Raising Law No. 2860; The form of the register of associations, and principles concerning how to organize and keep it, shall be laid down in a regulation. No separate office of associations shall be established in the governorate of a district that is located within the boundaries of a greater city municipality. E) The following paragraph is hereby added to Supplementary Article 3 of Decree-Law No. 227 of 8 June 1984 on the Organization and Duties of the General Directorate of Foundations. Receipt of assistance by foundations from natural or legal persons in foreign countries shall be subject to the provisions applicable to associations. F) The words or to use systems whose information is automatically or electronically processed are hereby added to come after the words to organize excursions and entertainment activities in the first paragraph of Article 5 of Fund-Raising Law No. 2860 of 23 June 1983 and the words to place boxes in certain locations in the first paragraph of Article 24 thereof. G) Article 7 of Law No. 2860 is hereby amended to read as follows. Article 7- If the fund-raising activity covers several districts of a province, permis-

386

sion shall be received from the governor of that province. If it is conducted within the boundaries of a single district, permission shall be received from the governor of that district. If the fund-raising activity covers several provinces, permission shall be received from the governor of the province in which the natural or legal persons to engage in the fund-raising activity have their seat, and the governorate that has issued the permission shall inform the governorates concerned and the Ministry of the Interior. Procedures concerning fund-raising activities shall be conducted by the associations unit. H) Associations Law No. 2908 of 6 October 1983 is hereby repealed.

Entry into force

ARTICLE 39- This Law shall enter into force on the date of its publication.

Enforcement
ARTICLE 40- The provisions of this Law shall be enforced by the Council of Ministers.

387

3. TRK MEDEN KANUNU (Dernek ve Vakflarla lgili Hkmler)

Kanun Numaras : 4721 Kabul Tarihi : 22/11/2001 Yaymland Resmi Gazete : 08/12/2001 - 24607

KNC BLM:

Dernekler:

A. Kuruluu:
I. Tanm: Madde 56- (Deiik :30.07.2003 tarih ve 4963/31) Dernekler, gerek veya tzel en az yedi kiinin kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar, tzel kiilie sahip kii topluluklardr. Hukuka veya ahlka aykr amalarla dernek kurulamaz. II. Dernek kurma hakk: Madde 57- Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Dernek kurucularnn fiil ehliyetine sahip olmas gerekir. III. Tzk: Madde 58- Her dernein bir tz bulunur. Dernek tznde dernein ad, amac, gelir kaynaklar, yelik koullar, organlar ve rgt ile geici ynetim kurulunun gsterilmesi zorunludur. Dernek tz, kanunun emredici hkmlerine aykr olamaz. Dernek tznde dzenlenmemi konularda kanun hkmleri uygulanr. IV. Tzel kiiliin kazanlmas: 1. Kazanma an: Madde 59- Dernekler, kurulu bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri
388

yerleim yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiilik kazanrlar. Kurulu bildiriminin ierii ve gerekli belgelerin nelerden ibaret olduu, ynetmelikte gsterilir. 2. nceleme: Madde 60- Kurulu bildirimi ve belgelerin doruluu ile dernek tz, en byk mlki amir tarafndan altm gn iinde dosya zerinden incelenir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve kurucularn hukuki durumlarnda kanuna aykrlk veya noksanlk tespit edildii takdirde bunlarn giderilmesi veya tamamlanmas derhal kuruculardan istenir. Bu istemin tebliinden balayarak otuz gn iinde belirtilen noksanlk tamamlanmaz ve kanuna aykrlk giderilmezse; en byk mlki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi konusunda dava amas iir durumu Cumhuriyet Savclna bildirir. Cumhuriyet Savcs mahkemeden dernein faaliyetinin durdurulmasna karar verilmesini de isteyebilir. Kurulu bildiriminde, tzkte ve belgelerde kanuna aykrlk veya noksanlk bulunmaz ya da bu aykrlk veya noksanlk belirli srede giderilmi bulunursa; keyfiyet derhal dernee yazyla bildirilir ve dernek, dernekler ktne kaydedilir. 3. Dernek tznn ilan: Madde 61- (Mlga: 4/11/2004 - 5253/38) 4. lk genel kurul toplants: Madde 62-Dernekler, 60 nc maddenin son fkras gereince yaplan yazl bildirimi izleyen alt ay iinde ilk genel kurul toplantsn yapmak ve organlarn oluturmakla ykmldrler.

B. yelik:
I. Kazanlmas: 1. Kural: Madde 63- Hi kimse, bir dernee ye olmaya ve hibir dernek de ye kabul etmeye zorlanamaz. 2. Koullar: Madde 64- (Deiik: 30.07.2003 tarih ve 4963/32) Fiil ehliyetine sahip bulunan her gerek kii ile tzel kiiler, derneklere ye olma hakkna sahiptir.
389

Yazl olarak yaplacak yelik bavurusu, dernek ynetim kurulunca en ok otuz gn iinde karara balanr ve sonu yazyla bavuru sahibine bildirilir. Bavurusu kabul edilen ye, bu amala tutulacak deftere kaydedilir. II. Sona ermesi: 1. Kendiliinden: Madde 65- yelik iin kanunda veya tzkte aranlan nitelikleri sonradan kaybedenlerin dernek yelii kendiliinden sona erer. 2. kma ile: Madde 66-(Deiik: 30.07.2003 tarih ve 4963/33) Hi kimse, dernekte ye kalmaya zorlanamaz. Her ye yazl olarak bildirmek kaydyla, dernekten kma hakkna sahiptir. 3. karlma ile: Madde 67-Tzkte yelerin karlma sebepleri gsterilebilir. Tzkte karma sebepleri gsterilmise, karma kararna bu sebeplerin hakl saylmayaca iddiasyla itiraz edilemez. Tzkte karma dzenlenmemise ye, ancak hakl sebeple karlabilir. Bu karma kararna, hakl sebep bulunmad ileri srlerek itiraz edilebilir. III. Kapsam: 1. yelerin haklar: a. Eitlik ilkesi: Madde 68- Dernek yeleri eit haklara sahiptirler. Dernek, yeleri arasnda dil, rk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zmre ve snf fark gzetilemez; eitlii bozan veya baz yelere bu sebeplerle ayrcalk tanyan uygulamalar yapamaz. Her yenin, dernein faaliyetlerine ve ynetimine katlma hakk vardr. Dernekten kan veya karlan ye, dernek malvarlnda hak iddia edemez. b. Oy hakk: Madde 69- Her yenin genel kurulda bir oy hakk vardr; ye, oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Onursal yelerin oy hakk yoktur.
390

2. yelerin ykmllkleri: a. denti verme borcu: Madde 70- yelerin denti verme borcu tzkle dzenlenir. Tzkte dzenleme yoksa yeler, dernek amacnn gereklemesi ve borlarnn karlanmas iin zorunlu dentilere eit olarak katlrlar. Dernekten kan veya karlan ye, yelikte bulunduu srenin dentisini vermek zorundadr. Onursal yeler denti vermek zorunda deildir. b. Dier ykmllkler: Madde 71- yeler, dernek dzenine uymak ve dernee sadakat gstermekle ykmldrler. Her ye, dernein amacna uygun davranmak, zellikle amacn gereklemesini gletirici veya engelleyici davranlardan kanmakla ykmldr.

C. Organlar :
I. Genel olarak: Madde 72- Dernein zorunlu organlar, genel kurul, ynetim kurulu ve denetim kuruludur. Dernekler zorunlu organlar dnda baka organlar da oluturabilirler. Ancak bu organlara zorunlu organlarn grev, yetki ve sorumluluklar devredilemez. II. Genel Kurul: 1. Nitelii ve oluumu: Madde 73- Genel kurul, dernein en yetkili karar organ olup; dernee kaytl yelerden oluur. 2. Toplanmas: a. Olaan toplant: Madde 74- Genel kurul, tzkte belirtilen zamanda ynetim kurulunun ars zerine toplanr. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. b. Olaanst toplant:
391

Madde 75- Genel kurul, ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hallerde veya dernek yelerinden bete birinin yazl bavurusu zerine, ynetim kurulunca olaanst toplantya arlr. Ynetim kurulu, genel kurulu toplantya armazsa; yelerden birinin bavurusu zerine sulh hakimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. c. Toplantsz veya arsz alnan kararlar: Madde 76-Btn yelerin bir araya gelmeksizin yazl katlmyla alnan kararlar ile dernek yelerinin tamamnn kanunda yazl ar usulne uymakszn bir araya gelerek ald kararlar geerlidir. Bu ekilde karar alnmas olaan toplant yerine gemez. 3. Toplantya ar: Madde 77- Genel kurul, ynetim kurulunca, en az onbe gn nceden toplantya arlr. Bu amala toplantnn gn, saati, yeri ve gndemi yelere bildirilir. Toplantya ar usul ve toplantnn ertelenmesine ilikin konular, ynetmelikle dzenlenir. 4. Toplant yeri ve toplant yeter says: Madde 78- Genel kurul toplantlar, tzkte aksine hkm olmadka, dernek merkezinin bulunduu yerde yaplr. Genel kurul, katlma hakk bulunan yelerin salt ounluunun, tzk deiiklii ve dernein feshi hallerinde te ikisinin katlmyla toplanr; ounluun salanamamas sebebiyle toplantnn ertelenmesi durumunda ikinci toplantda ounluk aranmaz. Ancak, bu toplantya katlan ye says, ynetim ve denetim kurullar ye tam saysnn iki katndan az olamaz. Genel kurul toplants, bir defadan fazla geri braklamaz. 5. Toplant usul: Madde 79- Genel kurul toplantsnn alndan sonra, toplanty ynetmek zere, bir bakan ve yeteri kadar bakan vekili ile yazman seilir. Genel kurul toplantsnda yalnz gndemde yer alan maddeler grlr. Ancak, toplantda hazr bulunan yelerin en az onda biri tarafndan grlmesi yazl olarak istenen konularn gndeme alnmas zorunludur.

392

6. Genel kurulun grev ve yetkileri: Madde 80- Genel kurul, yelie kabul ve yelikten karma hakknda son karar verir; dernek organlarn seer ve dernein dier bir organna verilmemi olan ileri grr. Genel kurul, dernein dier organlarn denetler ve onlar hakl sebeplerle her zaman grevden alabilir. 7. Genel kurul kararlar: a. Karar yeter says: Madde 81- Genel kurul kararlar, toplantya katlan yelerin salt ounluuyla alnr. u kadar ki, tzk deiiklii ve dernein feshi kararlar, ancak toplantya katlan yelerin te iki ounluuyla alnabilir. b. Oy hakkndan yoksunluk: Madde 82- Hibir dernek yesi, dernek ile kendisi, ei, stsoyu ve altsoyu arasndaki bir hukuki ilem veya uyumazlk konusunda alnmas gereken kararlarda oy kullanamaz. (Deiik :30.07.2003 tarih ve 4963/34)Tzel kii adna oy kullanacak kii hakknda da yukardaki fkra hkm uygulanr. c. Kararn iptali: Madde 83- Toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye, karar tarihinden balayarak bir ay iinde; toplantda hazr bulunmayan her ye karar renmesinden balayarak bir ay iinde ve her halde karar tarihinden balayarak ay iinde mahkemeye bavurmak suretiyle kararn iptalini isteyebilir. Dier organlarn kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tketilmedike iptal davas alamaz. Genel kurul kararlarnn yok veya mutlak butlanla hkmsz sayld durumlar sakldr. III. Ynetim kurulu: 1. Oluumu: Madde 84- Ynetim kurulu, be asl ve be yedek yeden az olmamak zere dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur. Ynetim kurulu ye says, boalmalar sebebiyle ye tamsaysnn yarsnn altna
393

derse; genel kurul, kalan ynetim kurulu yeleri veya denetim kurulu tarafndan bir ay iinde toplantya arlr. ar yaplmazsa, yelerden birin istemi zerine, sulh hakimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. 2. Grevleri: Madde 85- Ynetim kurulu, dernein yrtme ve temsil organdr; bu grevini kanuna ve dernek tzne uygun olarak yerine getirir. Temsil grevi, ynetim kurulunca, yelerden birine veya bir nc kiiye verilebilir. IV. Denetim kurulu: Madde 86- Denetim kurulu, asl ve yedek yeden az olmamak zere dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur. Denetim kurulu, denetleme grevini, dernek tznde belirtilen esas ve usullere gre yapar; denetleme sonularn bir raporla ynetim kuruluna ve genel kurula sunar.

D. Sona erme:
I. Kendiliinden: Madde 87- Dernekler, aadaki hallerde kendiliinden sona erer: 1.Amacn gereklemesi, gereklemesinin olanaksz hale gelmesi veya srenin sona ermesi, 2.lk genel kurul toplantsnn kanunda ngrlen srede yaplmam ve zorunlu organlarn oluturulmam olmas, 3.Bor demede acze dm olmas, 4.Tzk gereince ynetim kurulunun oluturulmasnn olanaksz hale gelmesi, 5.Olaan genel kurul toplantsnn iki defa st ste yaplamamas Her ilgili, sulh hakiminden, dernein kendiliinden sonra erdiinin tespitini isteyebilir. II. Genel kurul karar ile: Madde 88- Genel kurul, her zaman dernein feshine karar verebilir. III. Mahkeme karar ile: Madde 89- Dernein amac, kanuna veya ahlaka aykr hale gelirse; Cumhuriyet
394

savcsnn veya bir ilgilinin istemi zerine mahkeme, dernein feshine karar verir . Mahkeme, dava srasnda faaliyetten alkoyma dahil gerekli btn nlemleri alr.

E. Derneklerin faaliyetleri:
I. Genel olarak: Madde 90- Dernekler, amalarn gerekletirmek zere, tzklerinde belirtilen alma konular ve biimleri dorultusunda faaliyette bulunurlar. Yasaklanan veya izne bal faaliyetlerle ilgili kamu hukuku nitelikli zel kanun hkmleri sakldr. Dernek faaliyetleri ile ilgili yasak ve snrlamalara aykrlk halinde, Cumhuriyet savcsnn istemiyle mahkemece faaliyetten alkoyma karar verilebilir. II. Uluslararas faaliyet: 1. Faaliyet serbestlii: Madde 91. (Deiik: 2.1.2003-4778/34) Dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere uluslararas faaliyette ve ibirliinde bulunabilirler, yurt dnda ube aabilirler ve yurt dnda kurulmu dernek ve kurululara ye olarak katlabilirler. 2. Yabanc dernekler : Madde 92. (Deiik: 2.1.2003-4778/35) Yabanc dernekler, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnn izniyle Trkiyede faaliyette ve i birliinde bulunabilirler, ube aabilirler, st kurulu kurabilir ve kurulmu st kurululara katlabilirler. III. Yabanclarn dernek kurma hakk: Madde 93- Trkiyede yerleme hakkna sahip olan yabanc gerek kiiler, dernek kurabilirler veya kurulmu derneklere ye olabilirler. Onursal yelik iin bu koul aranmaz.

395

F. Derneklerin rgtlenmesi:
I. ube amalar: 1.Kuruluu: Madde 94- Dernekler, gerekli grlen yerlerde genel kurul kararyla ube aabilirler. Bu amala dernek ynetim kurulunca yetki verilen en az kiilik kurucular kurulu, ube alacak yerin en byk mlki amirine ube kurulu bildirimini ve gerekli belgeleri verir. (Mlga fkra:30.07.2003 tarih ve 4963/34) 2. ubenin organlar ve uygulanacak hkmler: Madde 95- Her ubede genel kurul ve ynetim kurulu ile denetim kurulu veya deneti bulunmas zorunludur. Bu organlarn grev ve yetkileri ile ubelere ilikin dier hususlar hakknda bu kanun hkmleri uygulanr. II. st kurulular kurmalar: 1. Federasyon: Madde 96- Federasyonlar, kurulu amalar ayn olan en az be dernein amalarn gerekletirmek zere ye sfatyla bir araya gelmeleri suretiyle kurulur. Her federasyonun bir tz bulunur. Federasyon kurulu bildirimi, tzk ve gerekli belgelerin yerleim yerinin en byk mlki amirine verilmesiyle tzel kiilik kazanr. 2. Konfederasyon: Madde 97- Konfederasyonlar, kurulu amalar ayn olan en az federasyonun amalarn gerekletirmek zere ye sfatyla bir araya gelmeleri suretiyle kurulur. Her konfederasyonun bir tz bulunur. Konfederasyon, kurulu bildirimi, tzk ve gerekli belgelerin yerleim yerinin en byk mlki amirine verilmesiyle tzel kiilik kazanr. 3. Ortak hkmler: Madde 98- Dernekler, bal olduklar federasyonun; federasyonlar da bal olduk-

396

lar konfederasyonun genel kurulunda en az er ye ile temsil olunurlar. Temsilci yeler, ilgili derneklerin ve federasyonlarn genel kurullarnca seilirler. Federasyon ve konfederasyonlara ilikin dier hususlar hakknda bu Kanun hkmleri uygulanr.

G. Dernek gelirleri:
Madde 99- Dernek gelirleri, ye dentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlndan elde edilen gelirler ile ba ve yardmlardan oluur. II. Sakl hkmler: Madde 100- Kamuya yaral dernekler ve zel kanunlarla kurulan dernekler hakkndaki zel hkmler sakldr.

NC BLM

VAKIFLAR
A. Kuruluu

I. Tanm Madde 101 - Vakflar, gerek veya tzel kiilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zglemeleriyle oluan tzel kiilie sahip mal topluluklardr. Bir malvarlnn btn veya gereklemi ya da gerekleecei anlalan her trl geliri veya ekonomik deeri olan haklar vakfedilebilir. Vakflarda yelik olmaz. Cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasann temel ilkelerine, hukuka, ahlka, mill birlie ve mill menfaatlere aykr veya belli bir rk ya da cemaat mensuplarn desteklemek amacyla vakf kurulamaz. II. Kurulu ekli Madde 102 - Vakf kurma iradesi, resm senetle veya lme bal tasarrufla aklanr. Vakf, yerleim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tzel kiilik kazanr. Resm senetle vakf kurma ileminin temsilci araclyla yaplmas, temsil yetkisinin noterlike dzenlenmi bir belgeyle verilmi olmasna ve bu belgede vakfn amac ile
397

zglenecek mal ve haklarn belirlenmi bulunmasna baldr. Mahkemeye bavurma, resm senet dzenlenmi ise vakfeden tarafndan; vakf lme bal tasarrufa dayanyorsa ilgililerin veya vasiyetnameyi aan sulh hkiminin bildirimi zerine ya da Vakflar Genel Mdrlnce re`sen yaplr. Bavurulan mahkeme, mal ve haklarn korunmas iin gerekli nlemleri re`sen alr. III. Temyiz ve iptal Madde 103 - Mahkemenin verdii karar, tebli tarihinden balayarak bir ay iinde, bavuran veya Vakflar Genel Mdrl tarafndan temyiz edilebilir. Vakflar Genel Mdrl veya ilgililer, vakfn kurulmasn engelleyen sebeplerin varl hlinde iptal davas aabilirler. IV. Tescil ve iln Madde 104 - Tesciline karar verilen vakf, vakfn yerleim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir; ayrca Vakflar Genel Mdrlnde tutulan merkez sicile kaydolunur. Tescil karar, baka bir mahkemece verilmi ise, ilgili belgelerle birlikte tescil iin vakfn yerleim yeri mahkemesine gnderilir. Yerleim yeri mahkemesinin yapaca bildirim zerine Vakflar Genel Mdrlnce merkez sicile kaydolunan vakf Resm Gazete ile iln olunur. Tescil ve iln tzk hkmlerine gre yaplr. V. Mal ve haklarn kazanlmas ve sorumluluk Madde 105 - zglenen mallarn mlkiyeti ile haklar, tzel kiiliin kazanlmasyla vakfa geer. Tescile karar veren mahkeme, vakfedilen tanmazn vakf tzel kiilii adna tescil edilmesini tapu idaresine bildirir. lme bal tasarrufla kurulan vakfn miras brakann borlarndan sorumluluu, zglenen mal ve haklarla snrldr.

B. Vakf senedi
I. erii Madde 106 - Vakf senedinde vakfn ad, amac, bu amaca zglenen mal ve haklar,
398

vakfn rgtlenme ve ynetim ekli ile yerleim yeri gsterilir. II. Noksanlklar Madde 107 - Vakf senedinde vakfn amac ile bu amaca zglenen mal ve haklar yeterince belirlenmi ise, dier noksanlklar vakfn tzel kiilik kazanmas iin yaplan bavurunun reddini gerektirmez. Bu tr noksanlklar, tescil karar verilmeden nce mahkemece tamamlattrlabilecei gibi; kurulutan sonra da denetim makamnn bavurusu zerine, olanak varsa vakfedenin gr alnarak vakfn yerleim yeri mahkemesince tamamlattrlr. Tescili istenen vakfa lme bal tasarrufla zglenen mal ve haklar amacn gereklemesine yeterli deilse; vakfeden aksine bir irade aklamasnda bulunmu olmadka bu mal ve haklar, denetim makamnn gr alnarak hkim tarafndan benzer amal bir vakfa zglenir.

C. Miraslarn ve alacakllarn dava hakk

Madde 108 - Vakfedenin miraslar ile alacakllarnn, balamaya ve lme bal tasarruflara ilikin hkmler uyarnca dava haklar sakldr.

D. Vakfn rgt
I. Genel olarak Madde 109 - Vakfn bir ynetim organnn bulunmas zorunludur. Vakfeden, vakf senedinde gerekli grd baka organlar da gsterebilir. II. altrlanlara ve iilere yardm vakf Madde 110 - altrlanlara ve iilere yardm vakflarnn yneticileri, yararlananlara, vakfn rgt, ileyii ve mal durumu hakknda gerekli bilgiyi vermekle ykmldrler. Vakfa denti veren altrlanlar ve iiler en az yapm olduklar deme orannda ynetime katlrlar ve temsilcilerini olabildiince kendi aralarndan seerler. Vakfn malvarlnn altrlanlarn ve iilerin yapacaklar demelerle salanacak blmnn iverene kar vakfn bir alacandan ibaret olmas, ancak bu alacak iin yeterli gvence salanm olmasna baldr.
399

Yararlananlarn, vakfn edimlerinin yerine getirilmesini dava yoluyla isteyebilmeleri, denti vermi olmalarna veya vakf dzenleyen hkmlerin kendilerine bu hakk tanm bulunmasna baldr. altrlanlara ve iilere yardm vakflarnda yararlananlarn ynetime katlmalar ve vakftan yararlanma koullar ile ilgili hkmlerde yaplacak deiiklikler, vakf senedine gre buna yetkili organn istemi zerine, denetim makamnn yazl gr alndktan sonra yerleim yeri mahkemesince karara balanr.

E. Denetim
Madde 111 - Vakflarn, vakf senedindeki hkmleri yerine getirip getirmedikleri, vakf mallarn amaca uygun biimde ynetip ynetmedikleri ve vakf gelirlerini amaca uygun olarak harcayp harcamadklar Vakflar Genel Mdrlnce ve st kurulularnca denetlenir. Vakflarn st kurulularnca denetimi zel kanun hkmlerine tabidir. Denetimin nasl yaplaca, sonular ve bu Kanuna gre kurulmu olsun veya olmasn btn vakflarn Vakflar Genel Mdrlne deyecekleri denetim giderlerine katlma pay, vakfn saf gelirinin yzde beini gememek zere tzkle belirlenir.

F. Ynetimin, amacn ve mallarn deitirilmesi

I. Ynetimin deitirilmesi Madde 112 - Hakl sebepler varsa mahkeme, vakfn ynetim organ veya denetim makamnn istemi zerine dierinin yazl grn aldktan sonra vakfn rgtn, ynetimini ve ileyiini deitirebilir. Mahkeme, denetim makamnn bavurusu zerine, tzkte gsterilen sebeplerle duruma yaparak yneticileri grevden alabilir ve vakf senedinde baka bir hkm yoksa yenisini seebilir. II. Amacn ve mallarn deitirilmesi Madde 113 - Durum ve koullardaki deimeler yznden vakf senedinde yazl amaca bal kalnmas vakfedenin arzusuna aka uymayacak hle gelmi ise mahkeme, vakfn ynetim organ veya denetim makamnn bavurusu zerine dierinin yazl grn aldktan sonra vakfn amacn deitirebilir. Amacn gereklemesini nemli lde gletiren veya engelleyen koullarn ve ykmllklerin kaldrlmasnda veya deitirilmesinde de ayn hkm uygulanr.

400

Amaca zglenen mal ve haklarn daha yararl olanlar ile deitirilmesini veya paraya evrilmesini hakl klan sebepler varsa mahkeme, vakfn ynetim organ veya denetim makamnn bavurusu zerine dierinin yazl grn aldktan sonra gerekli deiiklie izin verebilir.

G. Yllk rapor
Madde 114 - Ynetim organ her takvim ylnn ilk ay iinde vakfn bir nceki yla ait malvarl durumunu ve almalarn bir rapor hlinde denetim makamna bildirir ve durumun uygun aralarla yaymlanmasn salar.

H. Faaliyetten geici alkoyma

Madde 115 - ileri Bakanl, Anayasada ngrlen hllerde ve belirlenen usullere uygun olarak, denetim makamnn da grn almak suretiyle mahkemece bir karar verilinceye kadar vakf geici olarak faaliyetten alkoyabilir ve derhl mahkemeye bavurur. Hkim bavuruyu gecikmeksizin karara balar.

. Vakfn sona ermesi

Madde 116 - Amacn gereklemesi olanaksz hle geldii ve deitirilmesine de olanak bulunmad takdirde, vakf kendiliinden sona erer ve mahkeme kararyla sicilden silinir. Yasak ama gtt veya yasak faaliyetlerde bulunduu sonradan anlalan veya amac sonradan yasaklanan vakfn amacnn deitirilmesine olanak bulunmazsa; vakf, denetim makamnn ya da Cumhuriyet savcsnn bavurusu zerine duruma yaplarak datlr.

J. Dier hkmler
Madde 117 - Vakflarn mallar zerinde zilyetlik yoluyla kazanma hkmleri uygulanmaz. Derneklerin uluslararas faaliyette bulunmalarna ve st kurulu kurmalarna ilikin hkmler kyas yoluyla vakflar hakknda da uygulanr. Kamuya yararl veya zel kanunlarla kurulan vakflar hakkndaki zel hkmler sakldr.

401

4. DERNEKLER VE VAKIFLARIN KAMU KURUM VE KURULULARI LE LKLERNE DAR KANUN

Kanun Numaras : 5072 Kabul Tarihi : 22/01/2004 Yaymland Resmi Gazete : 29/01/2004 - 25361

Ama ve kapsam:
Madde 1- Bu Kanun; kamu kurum ve kurulularn, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek zere kurulan dernekler ve Trk Meden Kanununa gre kurulan vakflar ile bunlarn kamu kurum ve kurulular ile ilikilerini dzenler ve kapsar. Kanunla kurulan dernek ve vakflar, bu Kanun kapsam dndadr. Ancak, bu vakflarn hangi esas ve usullere gre faaliyette bulunacaklar Vakflar Genel Mdrl tarafndan karlacak bir ynetmelikle dzenlenir.

Temel ilkeler:
Madde 2- a) Dernek ve vakflar, kamu kurum ve kurulularnn ismini alamaz, bu kurum ve kurulularn hizmet binalar ve mtemilat iinde faaliyet gsteremez ve bu kurululara ait ara ve gereci kullanamaz. b) Dernek ve vakflar kamu kurum ve kurulularnn sunduklar hizmetlerle ilgili olarak gerek ve tzel kiilerden cret, ba, katk pay ve benzeri adlar altnda herhangi bir karlk alamaz. c) Kamu hizmetlerinde kullanlan ara, gere, evrak, form ve benzeri malzemenin, bu Kanun kapsamndaki dernek ve vakflardan temin edilmesi istenemez. d) Kamu grevlileri grev unvanlarn kullanarak dernek ve vakf organlarnda grev alamaz. e) Dernek ve vakf organlarnda grev alan kamu grevlileri, bu grevleri nedeniyle cret, huzur hakk veya baka bir ad altnda herhangi bir karlk alamaz. f) Dernek ve vakflarn yardm toplama ve ba kabul hizmetlerinde kamu grevlileri altrlamaz. g) Kamu kurum ve kurulularnn btelerinden bu Kanun kapsamndaki dernek ve vakflara denek, yardm veya herhangi bir kaynak aktarlamaz. h) Kamu kurum ve kurulular, personel maa ve cretlerinden, kaynanda kesinti yaparak bu Kanun kapsamndaki dernek ve vakflara aktarma yapamaz. ) haleyi yapan kurum ve kurulu bnyesinde bulunan veya bu kurum ve kurulularla
402

ilgili her ne amala kurulmu olursa olsun vakf ve dernekler ile bunlarn sermayesinin yarsndan fazlasna sahip olduklar irketler, bu kurum ve kurulularn 2886 sayl Devlet hale Kanununa gre yapacaklar ihalelere katlamazlar.

Cezalar:
Madde 3- 2 nci maddede belirtilen ilkelere aykr hareket eden kamu grevlileri ile dernek ve vakf yneticileri, eylemleri baka bir su oluturmad takdirde, aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Ayrca dernek ve vakf yneticileri hakknda grevden alma ilemi uygulanr. Hizmetin verilebilmesi iin dernek veya vakfa ba yaplmas ya da kullanlacak malzemenin dernek veya vakftan temin edilmesinin zorunlu klnmas nedeniyle, kamu hizmeti engellenmi veya geciktirilmi ise ceza yar nispetinde artrlarak tatbik edilir. Dernek tz veya vakf senedi bu Kanuna aykr olan veya bu Kanuna aykr ilemleri tespit edilen dernek ve vakflar, genel hkmlere gre kapatlr. Kapatlan dernek mallar Hazineye, vakf mallar ise Vakflar Genel Mdrlne intikal eder. Bu dernek ve vakflarn yneticileri hakknda birinci fkra hkmleri uygulanr. Geici Madde 1- Bu Kanunun yrrle girdii tarihten nce kurulan dernek ve vakflar, 31.12.2005 tarihine kadar, dernek tzklerini veya vakf senetlerini bu Kanun hkmlerine uygun hale getirir. Dernek tzn veya vakf senedini alt ay iinde bu Kanuna uygun hale getirmeyen veya bu Kanuna aykr ilemleri tespit edilen dernek ve vakflar, genel hkmlere gre kapatlr. Kapatlan dernek mallar Hazineye, vakf mallar ise Vakflar Genel Mdrlne intikal eder. Ayrca, dernek tzn veya vakf senedini bu sre iinde bu Kanuna uygun hale getirmeyen yneticiler hakknda 3 nc maddenin birinci fkras hkmleri uygulanr. Geici Madde 2- Bu kanunun yrrle girdii tarihten nce kurulan dernek ve vakflarn kamu kurum ve kurulular ile ilgili alm olduklar isimler ile tzk ve senetlerindeki kamu grevlilerinin unvanlarn kullanma haklar sakldr.

Yrrlk:
Madde 4- Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme:
Madde 5- Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.
403

5. BAZI DERNEK VE KURUMLARIN BAZI VERGLERDEN, BTN HAR VE RESMLERDEN MUAF TUTULMASINA LKN KANUN
Kanun Numaras : 1606 Kabul Tarihi : 11/07/1972 Yaymland Resmi Gazete : 20/07/1972 - 14251

Madde 1- (Deiik : 28/11/1990 - 3685/2 md.) Trkiye Kzlay Dernei, Trk Hava Kurumu, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl, Trkiye Yardm Sevenler Dernei ve resmi darlaceze kurumlar ile Darafaka Cemiyeti ve Yeilay Dernei kendilerine terettp eden vergi, har ve resim mkellefiyetinin kurumlara ait olduu hallerde btn vergilerden, harlardan, resimlerden, hisse ve fonlardan muaftr. Madde 2- Milli Savunma Bakanl ile Jandarma Genel Komutanl ihtiyacna karlk olarak, yurt ii ve yurtdndan temin olunacak akaryakt ve yalar iin, her yl Bte Kanunu ile uygulanmakta olan bilmum vergi, resim, har hisse, masraf ve zam muafiyeti Trk Hava Kurumu iin de aynen uygulanr. Madde 3- (Deiik: 28/11/1990 - 3685/2 md.) Kanunlarla veya imtiyaz szlemeleri ile Trkiye Kzlay Dernei, Trk Hava Kurumu, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl, Trkiye Yardm Sevenler Dernei ile resmi darlaceze kurumlarna, Darafaka Cemiyetine ve Yeilay Derneine salanan gelirlerden Hazine hissesi veya nhisar Resmi alnmaz. Madde 4- Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer. Madde 5- Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yrtr.

404

6. ULUSLARARASI NTELKTEK TEEKKLLERN KURULMASI HAKKINDA KANUN

Kanun Numaras : 3335 Kabul Tarihi : 26/03/1987 Yaymland Resmi Gazete : 07/04/1987 - 19424

Madde 1- Uluslararas alanda beraberlik ve ibirlii yaplmasnda fayda grlen hallerde, Trk ve yabanc hakiki veya hkmi ahslarn veya yalnz hkmi ahslarn, kazan paylama amac dnda ve kanunlarla yasaklanmam olmak kaydyla ekonomik ve teknik alanlarda ibirliini gelitirmek, bu konularda bilgi, grg ve karlkl teknolojilerinden yararlanmak maksadyla Trkiyede veya yurt dnda: a) En az yedisinin; uluslararas nitelikte birlik, federasyon veya benzeri teekkller kurmalar veya kurulmu bu gibi teekkllerin ubelerini amalar, b) Uluslararas faaliyette bulunmalar, c) Mevcut kurulu ve benzeri derneklere katlmalar veya bunlarla ibirliinde bulunmalar, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnn teklifi zerine, Bakanlar Kurulunun iznine tabidir. (a) bendine gre Trkiyede kurulan teekkller, kurulu bildirisini ve eklerini, merkezlerinin bulunduu mahallin en byk mlki amirliine vermek suretiyle tzelkiilik kazanrlar. Bunlardan kurulu, ama ve artlarn kaybedenlerle, kanun ve statlerinin ngrd ykmllkleri yerine getirmeyenler, kendiliinden dalm saylrlar. Kamu kurum ve kurulular da, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle Bakanlar Kurulunca izin verildii takdirde, birinci fkradaki ama dorultusunda faaliyet gsteren kendi konularyla ilgili uluslararas birlik, federasyon veya benzeri teekkllere itirak edebilirler. Madde 2- Bu Kanunla kurulmasna izin verilen teekkllerin denetimleri, hkmi ahsiyetlerinin sona ermesi ve faaliyetten al konmalar hususunda; 2908 sayl Dernekler Kanununun ilgili hkmleri, bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde genel hkmler uygulanr. Ancak, teekkllerin kanunlarmza veya milli menfaatlerimize uyma-

405

yan veya kurulu amalaryla badamayan Faaliyette bulunduunun anlalmas durumunda gecikmesinde saknca bulunan hallerde teekkln faaliyetleri, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnn teklifi zerine, Bakanlar Kurulunca geici olarak durdurulur. Birinci maddede belirtilen teekkllerin yelikleri, organlar, toplant ve karar usulleri, faaliyetleri ve benzeri konular, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnca onaylanacak statlerinde belirtilir. Geici Madde 1- (3335 sayl Kanunun kendi numarasz geici maddesi olup 1/2/1989 tarih ve 3520 sayl Kanun ile madde numaras teselsl ettirilmitir.) Mevcut bu tip teekkller ,bir yl iinde hukuki durumlarn bu Kanuna uygun hale getirmek zorundadrlar.Bu sre iinde durumlarn dzeltmeyenlerin hukuki varlklar, hibir ileme gerek kalmakszn kendiliinden sona erer. Madde 3- Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer. Madde 4- Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

406

7. LER BAKANLII TEKLAT VE GREVLER HAKKINDA KANUN (DERNEKLER DARES BAKANLII LE LGL HKMLER)
Kanun Numaras : 3152 Kabul Tarihi : 14/02/1985 Yaymland Resmi Gazete : 23/02/1985 - 18675

Ana hizmet Birimleri:

Madde 8 - ileri Bakanlndaki anahizmet birimleri unlardr: a) ller daresi Genel Mdrl, b) Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrl, c) Mahalli dareler Genel Mdrl, d) Sivil Savunma Genel Mdrl, e) Kaaklk stihbarat, Harekat ve Bilgi Toplama Dairesi Bakanl. f) Dernekler Dairesi Bakanl (Ek:31.07.2003-4970/1. md.)

Dernekler Dairesi Bakanl:

Madde 13/A -(Ek:31.07.2003-4970/2. md.) Dernekler Dairesi Bakanlnn grevleri unlardr: a) Dernekler ile 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun hkmlerine gre kurulan birliklerin kurulu, i ve ilemleri izlemek, kaytlarn tutmak, dosyalamak ve arivlemek. b) Derneklerin izne tbi faaliyetlerine ilikin i ve ilemleri yrtmek. c) Dernek ve birliklerin tzel kiiliklerinin sona ermesi, tasfiyesi ve faaliyetten alkonulmas ile ilgili i ve ilemleri yrtmek. d) Dernek ve birliklere ktk numaras verilmesi, ktkten silinmesi ile ilgili ilemleri yrtmek ve izlemek. e) Trk vatandalar tarafndan yurt dnda kurulan derneklerin kaytlarn tutmak, kurulu ve faaliyetlerini yurt iinde ve yurt dnda ilgili makamlar araclyla izlemek, deerlendirmek ve bu derneklerle ilgili gerekli ilemlerin yaplmasn salamak.
407

f) Dernek ve birliklerin ynetici veya yelerinin yasalara aykr faaliyetleri hakknda, ilgili kurulularla ibirlii iinde alarak gerekli ilemleri yapmak. g) Derneklerin yurt dndan salayaca ayn ve nakd yardmlara ilikin ilemleri yrtmek. h) Derneklerin 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre yrtecekleri yardm toplama faaliyetleriyle ilgili ilemleri yrtmek. i) 4721 sayl Trk Meden Kanununun 115 inci maddesinde belirtilen ilemleri yrtmek. j) Dernek ve birlikler hakkndaki ihbar, ikyet ve denetim taleplerini incelemek ve deerlendirmek. k) Gerekli grlen hallerde, dernek ve birliklerin ynetim yerleri, messeseleri ve her eit eklentileri ile defterleri, hesap i ve ilemlerinin dernekler denetileri tarafndan denetlenmesini salamak. l) Grev alanna giren konularda mevzuatla verilen dier grevleri yapmak. Derneklerin kaydedilecei dernekler ktnn ekli, dzenleme ve kayt esaslar ynetmelikle dzenlenir. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ile kaymakamlklarnda ayrca ile dernekler bro eflikleri oluturulmaz. Ek Madde 2- (Ek:31.07.2003-4970/3. md.) ileri Bakanlnda dernekler denetileri ve dernekler deneti yardmclar istihdam edilir. Dernekler deneti yardmclna atanabilmek iin, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 48 inci maddesinde saylan Devlet memurluuna atanacaklarda aranlan genel artlara ek olarak; a)En az drt yllk lisans eitimi veren hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, iletme, iktisad ve idar bilimler fakltelerinden veya bunlara denklii yetkili makamlarca kabul edilen yurt ii ve yurt dndaki renim kurumlarndan birisini bitirmi olmak, b)Yaplacak yarma snavnda baarl olmak, c)Snavn yapld tarihte otuz yan doldurmam olmak arttr. Dernekler deneti yardmclna atananlar en az yl fiilen almak ve her yl olumlu sicil almak kaydyla alacak meslek yeterlik snavna girme hakkn kazanrlar. Bu snavda baarl olanlar dernekler denetisi unvann alrlar. Yeterlik snavnda

408

iki defa baarsz olanlar ile olumsuz sicil alanlar veya snava girmeye hak kazand halde geerli mazereti olmakszn snav hakkn kullanmayanlar Dernekler deneti yardmcl unvann kaybederler ve durumlarna uygun dier kadrolara atanrlar. Dernekler denetilii ve dernekler deneti yardmcl yarma ve yeterlik snavlar ile yetitirilme ve alma esas ve usulleri ynetmelikle dzenlenir. Ek Madde 3- (Ek:31.07.2003-4970/3. md.) ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanlnn ihtiyacn karlamak zere ekli (1) sayl listelerde yeralan kadrolar ihdas edilerek 190 sayl Genel Kadro ve Usul Hakknda Kanun Hkmnde Kararnameye ekli cetvellerin ileri Bakanl blmne eklenmitir. Geici Madde 9- (Ek:31.07.2003-4970/5. md.) Bu Kanunun yrrle girdii tarihte Emniyet Genel Mdrl dernek denetisi unvan ile grev yapanlar hibir ileme gerek kalmakszn ileri Bakanl dernekler denetisi kadrolarna naklen atanm saylrlar.

409

8. BLG EDNME HAKKI KANUNU

Kanun Numaras : 4982 Kabul Tarihi : 09/10/2003 Yaymland Resmi Gazete : 24/10/2003 - 25269

BRNC BLM Ama

Ama, Kapsam ve Tanmlar

Madde 1- Bu Kanunun amac; demokratik ve effaf ynetimin gerei olan eitlik, tarafszlk ve aklk ilkelerine uygun olarak kiilerin bilgi edinme hakkn kullanmalarna ilikin esas ve usulleri dzenlemektir.

Kapsam
Madde 2- Bu Kanun; kamu kurum ve kurulular ile kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn faaliyetlerinde uygulanr. 1.11.1984 tarihli ve 3071 sayl Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanun hkmleri sakldr.

Tanmlar
Madde 3- Bu Kanunda geen; a) Kurum ve kurulu: Bu Kanunun 2 nci maddesinde geen ve kapsama dahil olan bilgi edinme bavurusu yaplacak btn makam ve mercileri, b) Bavuru sahibi: Bu Kanun kapsamnda bilgi edinme hakkn kullanarak kurum ve kurululara bavuran gerek ve tzel kiileri, c) Bilgi: Kurum ve kurulularn sahip olduklar kaytlarda yer alan bu Kanun kapsamndaki her trl veriyi, d) Belge: Kurum ve kurulularn sahip olduklar bu Kanun kapsamndaki yazl, basl veya oaltlm dosya, evrak, kitap, dergi, bror, ett, mektup, program, talimat, kroki, pln, film, fotoraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her trl bilgi, haber ve veri tayclarn,

410

e) Bilgi veya belgeye eriim: stenen bilgi veya belgenin niteliine gre, kurum ve kurulularca, bavuru sahibine sz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasnn verilmesini, kopya verilmesinin mmkn olmad hllerde, bavuru sahibinin bilgi veya belgenin asln inceleyerek not almasna veya ieriini grmesine veya iitmesine izin verilmesini, f) Kurul: Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulunu, fade eder.

KNC BLM

Bilgi Edinme Hakk ve Bilgi Verme Ykmll

Bilgi edinme hakk
Madde 4- Herkes bilgi edinme hakkna sahiptir. Trkiyede ikamet eden yabanclar ile Trkiyede faaliyette bulunan yabanc tzel kiiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlaryla ilgili olmak kaydyla ve karlkllk ilkesi erevesinde, bu Kanun hkmlerinden yararlanrlar. Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelerden doan hak ve ykmllkleri sakldr.

Bilgi verme ykmll

Madde 5- Kurum ve kurulular, bu Kanunda yer alan istisnalar dndaki her trl bilgi veya belgeyi bavuranlarn yararlanmasna sunmak ve bilgi edinme bavurularn etkin, sratli ve doru sonulandrmak zere, gerekli idar ve teknik tedbirleri almakla ykmldrler. Bu Kanun yrrle girdii tarihten itibaren dier kanunlarn bu Kanuna aykr hkmleri uygulanmaz.

NC BLM Bavuru usul

Bilgi Edinme Bavurusu

Madde 6- Bilgi edinme bavurusu, bavuru sahibinin ad ve soyad, imzas, oturma yeri veya i adresini, bavuru sahibi tzel kii ise tzel kiinin unvan ve adresi ile yetkili kiinin imzasn ve yetki belgesini ieren dileke ile istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum veya kurulua yaplr. Bu bavuru, kiinin kimliinin ve imzasnn
411

veya yaznn kimden neet ettiinin tespitine yarayacak baka bilgilerin yasal olarak belirlenebilir olmas kaydyla elektronik ortamda veya dier iletiim aralaryla da yaplabilir. Dilekede, istenen bilgi veya belgeler aka belirtilir.

stenecek bilgi veya belgenin nitelii

Madde 7- Bilgi edinme bavurusu, bavurulan kurum ve kurulularn ellerinde bulunan veya grevleri gerei bulunmas gereken bilgi veya belgelere ilikin olmaldr. Kurum ve kurulular, ayr veya zel bir alma, aratrma, inceleme ya da analiz neticesinde oluturulabilecek trden bir bilgi veya belge iin yaplacak bavurulara olumsuz cevap verebilirler. stenen bilgi veya belge, bavurulan kurum ve kurulutan baka bir yerde bulunuyorsa, bavuru dilekesi bu kurum ve kurulua gnderilir ve durum ilgiliye yazl olarak bildirilir.

Yaymlanm veya kamuya aklanm bilgi veya belgeler

Madde 8- Kurum ve kurulularca yaymlanm veya yayn, bror, iln ve benzeri yollarla kamuya aklanm bilgi veya belgeler, bilgi edinme bavurularna konu olamaz. Ancak, yaymlanm veya kamuya aklanm bilgi veya belgelerin ne ekilde, ne zaman ve nerede yaymland veya akland bavurana bildirilir.

Gizli bilgileri ayrarak bilgi veya belge verme

Madde 9- stenen bilgi veya belgelerde, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler ile aklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrlabiliyorsa, sz konusu bilgi veya belge, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler karldktan sonra bavurann bilgisine sunulur. Ayrma gerekesi bavurana yazl olarak bildirilir.

Bilgi veya belgeye eriim

Madde 10- Kurum ve kurulular, bavuru sahibine istenen belgenin onayl bir kopyasn verirler. Bilgi veya belgenin nitelii gerei kopyasnn verilmesinin mmkn olmad veya kopya karlmasnn aslna zarar verecei hllerde, kurum ve kurulular ilgilinin; a) Yazl veya basl belgeler iin, sz konusu belgenin aslini incelemesi ve not alabilmesini,
412

b) Ses kayd seklindeki bilgi veya belgelerde bunlar dinleyebilmesini, c) Grnt kayd seklindeki bilgi veya belgelerde bunlar izleyebilmesini, Salarlar. Bilgi veya belgenin yukarda belirtilenlerden farkl bir ekilde elde edilmesi mmkn ise, belgeye zarar vermemek kouluyla bu olanak salanr. Bavurunun yapld kurum ve kurulu, eriimine olanak salad bilgi veya belgeler iin bavuru sahibinden eriimin gerektirdii maliyet tutar kadar bir creti bteye gelir kaydedilmek zere tahsil edebilir.

Bilgi veya belgeye eriim sreleri

Madde 11- Kurum ve kurulular, bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriimi onbe i gn iinde salarlar. Ancak istenen bilgi veya belgenin, bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salanmas; bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumlarnda bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Bu durumda, srenin uzatlmas ve bunun gerekesi bavuru sahibine yazl olarak ve onbe i gnlk srenin bitiminden nce bildirilir. 10 uncu maddede belirtilen bilgi veya belgelere eriim iin gereken maliyet tutarnn idare tarafndan bavuru sahibine bildirilmesiyle onbes i gnlk sre kesilir. Bavuru sahibi onbe i gn iinde creti demezse talebinden vazgemi saylr.

Bavurularn cevaplandrlmas
Madde 12- Kurum ve kurulular, bilgi edinme bavurularyla ilgili cevaplarn yazl olarak veya elektronik ortamda bavuru sahibine bildirirler. Bavurunun reddedilmesi hlinde bu kararn gerekesi ve buna kars bavuru yollar belirtilir.

tiraz usul
Madde 13- Bilgi edinme istemi 16 ve 17 nci maddelerde ngrlen sebeplerle reddedilen bavuru sahibi, yarg yoluna bavurmadan nce kararn tebliinden itibaren onbe gn iinde Kurula itiraz edebilir. Kurul, bu konudaki kararn otuz i gn iinde verir. Kurum ve kurulular, Kurulun istedii her trl bilgi veya belgeyi onbes is gn iinde vermekle ykmldrler. Kurula itiraz, bavuru sahibinin idar yargya bavurma sresini durdurur.

413

Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulu

Madde 14- Bilgi edinme bavurusuyla ilgili yaplacak itirazlar zerine, 16 ve 17 nci maddelerde ngrlen sebeplere dayanlarak verilen kararlar incelemek ve kurum ve kurulular iin bilgi edinme hakknn kullanlmasna ilikin olarak kararlar vermek zere; Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulu oluturulmutur. Kurul; birer yesi Yargtay ve Dantay genel kurullarnn kendi kurumlar iinden nerecekleri ikier aday, birer yesi ceza hukuku, idare hukuku ve anayasa hukuku alanlarnda profesr veya doent unvanna sahip kiiler, bir yesi Trkiye Barolar Birliinin baro bakan seilme yeterliliine sahip kiiler iinden gsterecei iki aday, iki yesi en az genel mdr dzeyinde grev yapmakta olanlar ve bir yesi de Adalet Bakannn nerisi zerine bu Bakanlkta idar grevlerde alan hkimler arasndan Bakanlar Kurulunca seilecek dokuz yeden oluur. Kurul yeliine nerilen adaylarn muvafakatleri aranr. Kurul Bakan, kurul yelerince kendi aralarndan seilir. Kurul, en az ayda bir defa veya ihtiya duyulduu her zaman Bakann ars zerine toplanr. Kurul yelerinin grev sreleri drt yldr. Grev sresi sona erenler yeniden seilebilirler. Grev sresi dolmadan grevinden ayrlan yenin yerine ayni usule gre seilen ye, yerine seildii yenin grev sresini tamamlar. Yeni seilen Kurul greve balayncaya kadar nceki Kurul grevine devam eder. Kurul yelerine 10.2.1954 tarihli ve 6245 sayl Harcrah Kanunu hkmleri sakl kalmak kaydyla fiilen grev yaptklar her gn iin uhdesinde kamu grevi bulunanlara (1000), uhdesinde kamu grevi bulunmayanlara ise (2000) gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm sonucu bulunacak miktarda huzur hakk denir. Bu demelerde damga vergisi hari herhangi bir kesinti yaplmaz. Kurul, belirleyecei konularda komisyonlar ve alma gruplar kurabilir; ayrca gerekli grd takdirde, ilgili bakanlk ile dier kurum ve kurulularn ve sivil toplum rgtlerinin temsilcilerini bilgi almak zere toplantlarna katlmaya davet edebilir. Kurulun sekretarya hizmetleri Babakanlk tarafndan yerine getirilir. Kurulun grev ve almalarna ilikin esas ve usuller Babakanlka hazrlanarak yrrle konulacak bir ynetmelikle dzenlenir.

414

DRDNC BLM

Bilgi Edinme Hakknn Snrlar

Yarg denetimi dnda kalan ilemler
Madde 15- Yarg denetimi dnda kalan idar ilemlerden kiinin alma hayatn ve mesleki onurunu etkileyecek nitelikte olanlar, bu Kanun kapsamna dahildir. Bu ekilde salanan bilgi edinme hakk ilemin yarg denetimine almas sonucunu dourmaz.

Devlet srrna ilikin bilgi veya belgeler

Madde 16- Aklanmas hlinde Devletin emniyetine, d ilikilerine, mill savunmasna ve mill gvenliine aka zarar verecek ve nitelii itibaryla Devlet srr olan gizlilik dereceli bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

lkenin ekonomik karlarna ilikin bilgi veya belgeler

Madde 17- Aklanmas ya da zamanndan nce aklanmas hlinde, lkenin ekonomik karlarna zarar verecek veya haksiz rekabet ve kazanca sebep olacak bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsam dndadr.

stihbarata ilikin bilgi veya belgeler

Madde 18- Sivil ve asker istihbarat birimlerinin grev ve faaliyetlerine ilikin bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsam dndadr. Ancak, bu bilgi ve belgeler kiilerin alma hayatini ve meslek onurunu etkileyecek nitelikte ise, istihbarata ilikin bilgi ve belgeler bilgi edinme hakk kapsam iindedir.

dar soruturmaya ilikin bilgi veya belgeler

Madde 19- Kurum ve kurulularn yetkili birimlerince yrtlen idar soruturmalarla ilgili olup, aklanmas veya zamanndan nce aklanmas hlinde; a) Kiilerin zel hayatna aka haksz mdahale sonucunu douracak, b) Kiilerin veya soruturmay yrten grevlilerin hayatn ya da gvenliini tehlikeye sokacak, c) Soruturmann gvenliini tehlikeye drecek, d) Gizli kalmas gereken bilgi kaynann aa kmasna neden olacak veya soruturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarnn temin edilmesini gletirecek, Bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsam dndadr.
415

Adl soruturma ve kovuturmaya ilikin bilgi veya belgeler

Madde 20- Aklanmas veya zamanndan nce aklanmas hlinde; a) Su islenmesine yol aacak, b) Sularn nlenmesi ve soruturulmas ya da sulularn kanun yollarla yakalanp kovuturulmasn tehlikeye drecek, c) Yarglama grevinin gereince yerine getirilmesini engelleyecek, d) Hakknda dava alm bir kiinin adil yarglanma hakkn ihll edecek, Nitelikteki bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsam dndadr. 4.4.1929 tarihli ve 1412 sayl Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu, 18.6.1927 tarihli ve 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu, 6.1.1982 tarihli ve 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanunu ve dier zel kanun hkmleri sakldr.

zel hayatin gizlilii

Madde 21- Kiinin izin verdii hller sakl kalmak zere, zel hayatn gizlilii kapsamnda, aklanmas hlinde kiinin salk bilgileri ile zel ve aile hayatna, eref ve haysiyetine, meslek ve ekonomik deerlerine haksz mdahale oluturacak bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr. Kamu yararnn gerektirdii hllerde, kiisel bilgi veya belgeler, kurum ve kurulular tarafndan, ilgili kiiye en az yedi gn nceden haber verilerek yazl rzas alnmak kouluyla aklanabilir.

Haberlemenin gizlilii
Madde 22- Haberlemenin gizlilii esasn ihll edecek bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsam dndadr.

Ticar sr
Madde 23- Kanunlarda ticar sr olarak nitelenen bilgi veya belgeler ile, kurum ve kurulular tarafndan gerek veya tzel kiilerden gizli kalmas kaydyla salanan ticar ve mal bilgiler, bu Kanun kapsam dndadr.

Fikir ve sanat eserleri

Madde 24- Fikir ve sanat eserlerine ilikin olarak yaplacak bilgi edinme bavurular hakknda ilgili kanun hkmleri uygulanr.

416

Kurum ii dzenlemeler
Madde 25- Kurum ve kurulularn, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum ii uygulamalarna ilikin dzenlemeler hakkndaki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakknn kapsam dndadr. Ancak, sz konusu dzenlemeden etkilenen kurum alanlarnn bilgi edinme haklar sakldr.

Kurum ii gr, bilgi notu ve tavsiyeler

Madde 26- Kurum ve kurulularn faaliyetlerini yrtmek zere, elde ettikleri gr, bilgi notu, teklif ve tavsiye niteliindeki bilgi veya belgeler, kurum ve kurulu tarafndan aksi kararlatrlmadka bilgi edinme hakk kapsamndadr. Bilimsel, kltrel, istatistik, teknik, tbb, mal, hukuk ve benzeri uzmanlk alanlarnda yasal olarak gr verme ykmll bulunan kii, birim ya da kurumlarn grleri, kurum ve kurulularn alacaklar kararlara esas tekil etmesi kaydyla bilgi edinme istemlerine aktr.

Tavsiye ve mtalaa talepleri

Madde 27- Tavsiye ve mtalaa talepleri bu Kanun kapsam dndadr.

Gizlilii kaldrlan bilgi veya belgeler

Madde 28- Gizlilii kaldrlm olan bilgi veya belgeler, bu Kanunda belirtilen dier istisnalar kapsamna girmiyor ise, bilgi edinme bavurularna ak hle gelir.

BENC BLM Ceza hkmleri

eitli ve Son Hkmler

Madde 29- Bu Kanunun uygulanmasnda ihmli, kusuru veya kasti bulunan memurlar ve dier kamu grevlileri hakknda, isledikleri fiillerin genel hkmler erevesinde ceza kovuturmas gerektirmesi hususu sakl kalmak kaydyla, tbi olduklar mevzuatta yer alan disiplin cezalar uygulanr. Bu Kanunla eriilen bilgi ve belgeler ticar amala oaltlamaz ve kullanlamaz.

417

Rapor dzenlenmesi
Madde 30- Kurum ve kurulular, bir nceki yla ait olmak zere; a) Kendilerine yaplan bilgi edinme bavurularnn saysn, b) Olumlu cevaplanarak bilgi veya belgelere eriim salanan bavuru saysn, c) Reddedilen bavuru says ve bunlarn dalmn gsterir istatistik bilgileri, d) Gizli ya da sr niteliindeki bilgiler karlarak ya da bu nitelikteki bilgiler ayrlarak bilgi veya belgelere eriim salanan bavuru saysn, e) Bavurunun reddedilmesi zerine itiraz edilen bavuru says ile bunlarn sonularn, Gsterir bir rapor hazrlayarak, bu raporlar her yl ubat ayinin sonuna kadar Bilgi Edinme Deerlendirme Kuruluna gnderirler. Bal, ilgili ve ilikili kamu kurum ve kurulular raporlarn bal, ilgili ya da ilikili olduklar bakanlk vastasyla iletirler. Kurul, hazrlayaca genel raporu, sz konusu kurum ve kurulularn raporlar ile birlikte her yl Nisan aynn sonuna kadar Trkiye Byk Millet Meclisine gnderir. Bu raporlar takip eden iki ay iinde Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlnca kamuoyuna aklanr.

Ynetmelik
Madde 31- Bu Kanunun uygulanmas ile ilgili esas ve usullerin belirlenmesine ilikin ynetmelik, Kanunun yaymn takip eden alt ay iinde Babakanlk tarafndan hazrlanarak Bakanlar Kurulunca yrrle konulur.

Yrrlk
Madde 32- Bu Kanun yaym tarihinden itibaren alt ay sonra yrrle girer.

Yrtme
Madde 33- Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

418

9. YARDIM TOPLAMA KANUNU

Kanun Numaras : 2860 Kabul Tarihi : 23/06/1983 Yaymland Resmi Gazete : 25/06/1983 - 18088

BRNC BLM

Genel Hkmler
Ama

Madde 1- Bu Kanunun amac; yardm toplamaya yetkili kii ve kurulular ve bunlarn hangi amala yardm toplayabileceklerini belirlemek, yardmn toplanmasna, kullanlmasna ve denetlenmesine ilikin usul ve esaslar dzenlemektir.

Kapsam
Madde 2- Bu Kanun; yardm toplamaya yetkili kii ve kurulularn, amalarna ve kamu yararna uygun olarak, yardm toplama faaliyetlerine ait esaslar kapsar. Trk Silahl Kuvvetlerinin kendi bnyesi ierisindeki yardm toplama faaliyetleri ile dernekler, sendikalar ve bunlarn st kurulularna, spor kulplerine, mesleki kurululara ve ba kabulne yetkili vakflara kendi statlerine gre yeleri ve dier kiiler tarafndan yaplacak ba ve yardmlarla bunlarn z kaynaklarndan salayacaklar gelirler, bu Kanunun kapsam dndadr.

Yardm Toplayabilecek Olanlar

Madde 3- Kamu yararna uygun olarak, amalarn gerekletirmek, muhta kiilere yardm salamak ve kamu hizmetlerinden bir veya birkan gerekletirmek veya destek olmak zere gerek kiiler, dernekler, kurumlar, vakflar, spor kulpleri, gazete ve dergiler yardm toplayabilirler.

Yardmn istee bal olmas

Madde 4- Yardm istee baldr. Kii ve kurulular yardmda bulunmaya zorlanamaz.

419

Yardm Toplama ekilleri

Madde 5- (Deiik: 4/11/2004-5253/38 md.) Bu Kanuna gre; makbuzla, belirli yerlere kutu koyarak, bankalarda hesap atrarak, yardm pulu kararak, eya piyangosu dzenleyerek, kltrel gsteriler ve sergiler yoluyla, spor gsterileri, gezi ve elenceler dzenlemek veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak ileme tabi tutmu sistemler kullanmak suretiyle yardm toplanabilir. Yardm toplama faaliyetlerinde, yardm toplama ekillerinden bir veya birka kullanlabilir. Yardm toplama iinde kullanlan makbuz ve biletlerde, yardmn hangi ama iin toplandnn belirtilmesi zorunludur. Gerek kiiler tarafndan giriilecek yardm toplama faaliyetlerinde, bu i iin hazrlanacak zel makbuz veya biletler kullanlr. Makbuz ve biletlerin biimi, bastrlmas, kullanlmas ve datlmas hususlarna ait esaslar ynetmelikte belirtilir.

KNC BLM

zin, zin Vermeye Yetkili Makamlar ve Bavuru

zin Alma Zorunluu
Madde 6- Kiiler ve kurulular, yetkili makamdan izin almadan yardm toplayamazlar. Ancak, kamu yararna alan dernek, kurum ve vakflardan hangilerinin izin almadan yardm toplayabilecekleri, ileri Bakanlnn nerisi zerine Bakanlar Kurulunca belirlenip ilan edilir. zin alnmadan giriilen yardm toplama faaliyetleri gvenlik kuvvetlerince derhal menedilir ve sorumlular hakknda kovuturma yaplr.

zin Vermeye Yetkili Makamlar

Madde 7- (Deiik: 4/11/2004-5253/38 md.) Yardm toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilesini kapsyorsa o ilin valisinden, bir ilenin snrlar iinde ise o ilenin kaymakamndan izin alnr. Yardm toplama faaliyeti birden fazla ili kapsyorsa yardm toplama faaliyetine giriecek gerek veya tzel kiilerin yerleim yerinin bulunduu ilin valisinden izin alnr ve izni veren valilik tarafndan ilgili valiliklere ve ileri Bakanlna bilgi verilir. Yardm toplama faaliyetleriyle ilgili ilemler dernekler birimlerince yrtlr.
420

Bavuru
Madde 8- Yardm toplayacak kii ve kurulular, isteklerini bir dilekeyle izin vermeye yetkili makama bildirirler. Gazete ve dergiler iin dilekeler sorumlu yaz ileri mdrlerince verilir. Yardm toplama, renim kurumlar yararna veya kurum iinde yaplacak ise, bavuru dilekesine kurum sorumlusunun yazl izninin eklenmesi zorunludur. Bavuru dilekelerinde bulunmas gereken hususlar ve eklenecek belgeler ynetmelikte gsterilir.

Bavurunun ncelenmesi ve zin

Madde 9- zin vermeye yetkili makamlarca bavuru zerine; iin nemi, yardm toplama faaliyetine girieceklerin yeterlikleri, yaplacak hizmetin amaca ve kamu yararna uygunluu, yardm toplama faaliyetinin baarya ulap ulaamayaca ve gerekli grlen dier konular zerinde inceleme yaplr ve sonucu en ge iki ay iinde bavuranlara bildirilir.

Sre
Madde 10- Yardm toplama sresinin takdiri, izin veren makama aittir. Bu sre bir yl geemez. Ancak, hakl sebeplerin bulunmas halinde verilen sre, izin veren makamca bir yl gememek zere uzatlabilir.

NC BLM Sorumlu Kurul

alma Usul ve Esaslar

Madde 11- Gerek kiiler, yardm toplama faaliyeti iin en az kiiden ibaret sorumlu kurul oluturmak zorundadrlar. Tzelkiilerin sorumlu kurulu, ynetim organlardr. Sorumlu kurulda grev alanlar ile deiikliklerin, izin veren makama on gn iinde bildirilmesi gerekir.

Gazete ve Dergilerin Uyaca Hususlar

Madde 12- Gazete ve dergiler tarafndan toplanacak para yardmlar, bankada alacak zel bir hesaba yatrlr.

421

Yardma katlan kiilerin adlar ve yardm tutar, yardmda bulunann aksi ynde istei olmadka, gazete ve dergide yaymlanr. Faaliyet sonunda toplanan yardmn miktar, gazete ve dergi ile aklanr.

Kamu Grevlilerinin alabilmesi

Madde 13- Kamu grevlileri, vali veya kaymakamdan izin almadka yardm toplama faaliyetlerinde alamazlar. almas iin izin verilen kamu grevlilerine, her ne ad altnda olursa olsun cret verilemez. Ancak, Trk Hava Kurumu tarafndan kurban derisi, barsak toplamak, fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama faaliyetlerinde grevlendirilen kamu personeline Kurumca cret verilebilir. Silahl Kuvvetler, adli ve idari yargda grevli hakim ve savclar ile gvenlik kuvvetleri mensuplar ve zel kolluk grevlileri, yardm toplama faaliyetlerinde alamazlar.

Sorumluluk
Madde 14- Yardm toplama faaliyetine girienler bu faaliyetin dzenli ve verimli bir ekilde yrtlmesinden, sresi iinde sonulandrlmasndan, toplanan para ve eyann korunmasndan ve amaca uygun ekilde kullanlmasndan sorumludur.

zin Veren Makamca Yaplacak ler

Madde 15- Yardm toplama iznini veren makamca, her yardm toplama faaliyeti iin bir dosya tutulur. Yardm toplama faaliyetinde grev alacaklara, faaliyetin konu ve sresini de belirten fotorafl bir kimlik belgesi verilir. Kimlik belgesi, faaliyetin sonunda geri alnp, o ie ait dosyada saklanr.

DRDNC BLM

Denetim
Faaliyetlerin Denetimi
Madde 16- Yardm toplama faaliyetleri ile salanan net gelirin gerekletirilmek istenen ama dorultusunda kullanlp kullanlmad izin veren makamn gzetim ve denetimine tabidir.

422

zin veren makam, gerekli denetlemeyi yaptrmak zere, memurlar arasndan veya dardan yeterli sayda deneti grevlendirir ve ilgililere bildirir. lgililer, denetilerin istei zerine yardm toplama faaliyetleriyle ilgili her trl bilgi ve belgeyi vermek zorundadrlar. Eski eser ve antlarn onarlmas iin yardm toplamaya izin verilmi olan hallerde, Vakflar Genel Mdrl veya Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan ayrca denetleme yaplabilir.

Kesin Hesabn karlmas

Madde 17- Sorumlu kurullar, yardm toplama sresinin bitiminden itibaren on gn iinde toplanan yardmn kesin hesabn karmak ve bir rneini izin veren makama vermekle ykmldrler. Zorunlu hallerde bu sre, izin veren makamca otuz gne kadar uzatlabilir. zin veren makam, kesin hesabn bir rneini denetilere gnderir.

Denetim Sonucu
Madde 18- Denetiler, yardm toplama faaliyetlerinin belgelerini ve kesin hesabn inceleyerek, sonucu bir rapor halinde ve belirlenen sre iinde,grevlendiren makama verirler.

Denetleme Raporu
Madde 19- Denetleme raporunun a) Yardm toplama faaliyetinin brt gelirini, b) Yardm toplama faaliyeti iin yaplan gideri, c) Yardm toplama faaliyeti sonunda salanan net geliri, d) Bu gelirin amac gerekletirmede yeterli olup olamayaca konusundaki bilgiyi, e) zin veren makamca incelenmesi istenen hususlarla ilgili aklamalar, iermesi gerekir. Denetiler, girmesinde yarar grdkleri hususlar da rapora yazarlar.

Denetilere Verilecek cret

Madde 20 - Denetilere verilecek cretin miktar ileri ve Maliye Bakanlklarnca birlikte tespit olunur ve bu cret ileri Bakanl btesine konulacak denekten karlanr.
423

BENC BLM
Madde 21 - 23 - (Mlga: 29/5/1986 - 3294/10 md.)

ALTINCI BLM

eitli Hkmler

Yardm Toplama Faaliyetinin Giderleri

Madde 24- Makbuzla, belirli yerlere kutu koymak suretiyle, bankalarda hesap atrarak, yardm pulu kararak yardm toplama ekillerinde giderler, brt gelirin yzde onunu; eya piyangosu dzenleyerek, kltrel gsteriler tertipleyerek, sergiler aarak, spor gsterileri, gezi ve elenceler dzenleyerek yardm toplama hallerinde ise giderler, brt gelirin yzde krkn geemez. Giderlerin gsterilen oranlar gemesi halinde aradaki fark, hakl nedenler olmadka, sorumlu kurul yelerine dettirilir.

Kalan Yardmn Devri

Madde 25- Toplanan yardmn, amac gerekletirecek miktara ulaamamas veya amacn gereklemesinden sonra bir miktarnn artmas hallerinde; sz konusu yardmlar, izin veren makamlarca, yardm hangi ama iin toplanm ise, o veya benzeri amac gerekletirebilecek kurulu veya kurululara devrettirilir.

Basmevlerinin Sorumluluu
Madde 26- Basmevleri, izin almak suretiyle yardm toplama faaliyetine girien kii ve kurulularn bastraca makbuz, bilet ve yardm pullarnn seri ve numaralarn bastktan sonra durumu, yedi gn iinde izin veren makama bildirmek ve baslanlarn birer rneini gndermek zorundadrlar.

Yabanc Temsilciliklerce Yardm Toplama

Madde 27- Trkiyede yabanc temsilciliklerce yardm toplanmas Dileri Bakanlnn iznine baldr. Yabanc temsilciliklerin yardm toplama faaliyetlerinde bu Kanun hkmleri uygulanmaz.

Yardmn Devlet Mal Saylmas

Madde 28 - Yardm toplama faaliyetinden elde edilen mal ve paralar Devlet mal saylr. Bunlara kar su ileyenler,Devlet memuru gibi cezalandrlrlar.
424

Cezalar
Madde 29- (Degisiklik: 4854 sayili K./ 1 nci madde-A-31 nolu bent) Bu Kanunun hkmlerine aykiri olarak izinsiz yardm toplayanlar, altiyzonmilyon lira idari para cezasyla cezalandrlrlar. zin verilen yer dnda yardm toplayanlar ise, drtyzotuzbemilyon lira idari para cezasyla cezalandrlrlar. (Ikinci fkra mlga.29/05/1986 gn ve 3294 sayili kanunun 10 uncu maddesi ile yrrlkten kaldrlmtr.) Bu Kanunun diger hkmlerine aykr davranta bulunanlarn eylemleri ayri bir su olusturmad takdirde yzyetmibemilyon lira idari para cezas verilir. (Degiiklik-4854 sayili K./3 maddesi ile dzenlen ek fkra) Bu maddede yazl olan para cezalar o yerin en byk mlki amiri tarafndan verilir. Verilen kararlar ilgililere 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayili Tebligat Kanunu hkmlerine gre tebli edilir. Bu cezalara kar tebli tarihinden itibaren en ge yedi gn ierisinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. tiraz idarece verilen cezann yerine getirilmesini durdurmaz. tiraz zerine verilen karar kesindir. tiraz zaruret grlmeyen hallerde evrak zerinde inceleme yapilarak en ksa srede sonulandrlr. Bu Kanuna gre verilen idari para cezalar 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayili Amme alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun hkmlerine gre tahsil olunur. (Ek fkra: 4854-24.4.2003/m.3) Yukardaki fkralara aykr davran sonucu izinsiz toplanan mal ve paralara idarece verilen cezalar kesinleinceye kadar elkonulur. Para cezasinin kesinlesmesinden sonra elkonulan mal ve paralarn msaderesine sulh ceza mahkemesince karar verilir

Ynetmelik
Madde 30- Bu Kanunun 5, 8 ve 23 nc maddelerinde ngrlen hususlar ve Kanunun uygulamasna ilikin esas ve usulleri belirleyen ynetmelik, ileri ve Maliye bakanlklarnca Kanunun yaym tarihinden itibaren alt ay ierisinde hazrlanarak Resmi Gazetede yaymlanr.

Sakl Tutulan Hkmler

Madde 31- Mevzuat hkmlerine gre baz derneklere, vakflara, meslek kurulularna ve kamu kurulularna tannm hak ve ayrcalklar sakldr.

425

Kaldrlan Hkmler
Madde 32 - 23 Terinisani 1331 tarihli Cemi anat Nizamnamesi yrrlkten kaldrlmtr. Geici Madde 1- (2860 sayl Kanunun kendi numarasz geici maddesi olup teselsl iin numaralandrlmtr.) Cemi anat Nizamnamesine gre yrtlmekte olan yardm toplama faaliyetleri, bu Kanunun 30 uncu maddesinde gsterilen ynetmeliin yrrle girdii tarihten itibaren alt ay iinde, bu Kanunda belirtilen usullere uydurulur.

Yrrlk
Madde 33- Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 34- Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

426

10. MAL BLDRMNDE BULUNULMASI, RVET VE YOLSUZLUKLARLA MCADELE KANUNU

Kanun Numaras : 3628 Kabul Tarihi : 19/04/1990 Yaymland Resmi Gazete : 04/05/1990 - 20508

BRNC BLM

Genel Hkmler
Ama

Madde 1 - Bu Kanunun amac, rvet ve yolsuzluklarla mcadele cmlesinden olarak; bu Kanunda saylanlarn mal bildiriminde bulunmalarn, bildirimlerin yenilenmesini, mal edinmelerin denetimiyle, haksz mal edinme veya geree aykr bildirimde bulunma halinde uygulanacak hkmleri, bu Kanunda belirlenen sularla baz sulardan dolay kamu grevlileri ve su ortaklar hakknda takip ve muhakeme usuln dzenlemektir.

Mal Bildiriminde Bulunacaklar

Madde 2 a) Her tr seimle i bana gelen kamu grevlileri ve dardan atanan Bakanlar Kurulu yeleri, (Muhtarlar ve ihtiyar heyeti yeleri hari) b) Noterler, c) Trk Hava Kurumunun genel ynetim ve merkez denetleme kurulu yeleri ile genel merkez tekilatnda ve Trk Kuu Genel Mdrlnde, Trkiye Kzlay Derneinin merkez kurullarnda ve Genel Mdrlk tekilatnda grev alanlar ve bunlarn ube bakanlar, d) Genel ve katma bteli daireler, il zel idareleri, belediyeler ve bunlara bal kurulu veya alt kurulularda, kamu iktisadi teebbsleri (ktisadi devlet teekklleri ve kamu iktisadi kurulular) ile bunlara bal messese, bal ortaklk ve iletmelerde, zel kanunlarla veya zel kanunlarn verdii yetkiye dayanlarak kurulan ve kamu hizmeti gren kurum ve kurulular ile bunlarn alt kurulularnda

427

veya komisyonlarnda aylk, cret ve denek almak suretiyle kamu hizmeti gren memurlar, ii nitelii tamayan dier kamu grevlileri ile ynetim ve denetim kurulu yeleri, e) (Mlga:24/6/1995 - KHK -557/21 md.) f) Siyasi parti genel bakanlar, vakflarn idare organlarnda grev alanlar, kooperatiflerin ve birliklerinin bakanlar, ynetim kurulu yeleri ve genel mdrleri, yeminli mali mavirler, kamu yararna saylan dernek ynetici ve deneticileri, g) Gazete sahibi gerek kiiler ile, gazete sahibi irketlerin ynetim ve denetim kurulu yeleri, sorumlu mdrleri, bayazarlar ve fkra yazarlar, Mal bildiriminde bulunmak zorundadrlar. zel Kanunlarna gre mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar da bu Kanun hkmlerine tabidir.

Hediye
Madde 3 - Yukardaki maddede saylan kamu grevlileri, milletleraras protokol, mcadele veya nezaket kaideleri uyarnca veya dier herhangi bir sebeple, yabanc devletlerden, milletleraras kurululardan, sair milletleraras hukuk tzelkiiliklerinden, Trk uyruunda olmayan herhangi bir zel veya tzelkii veya kurulutan; aldklar tarihteki deeri on aylk net asgari cret toplamn aan hediye veya hibe niteliindeki eyay aldklar tarihten itibaren bir ay iinde kendi kurumlarna teslim etmek zorundadrlar. Ancak, yabanc devlet adamlar ve milletleraras kurulu temsilcileri tarafndan verilen imzal hatra fotoraflarnn ereveleri bu madde hkmlerine dahil deildir. Hediyelerin bedellerinin tespiti karlacak ynetmelie gre Maliye ve Gmrk Bakanlnca yaplr.

Haksz Mal Edinme

Madde 4 - Kanuna veya genel ahlaka uygun olarak saland ispat edilmeyen mallar veya ilgilinin sosyal yaants bakmndan geliriyle uygun olduu kabul edilemeyecek harcamalar eklinde ortaya kan artlar, bu Kanunun uygulanmasnda haksz mal edinme saylr.

428

KNC BLM

Mal Bildirimleri

Bildirimlerin Konusu
Madde 5 - Bu Kanun kapsamna giren grevlilerin kendilerine, elerine ve velayetleri altndaki ocuklarna ait bulunan tanmaz mallar ile grevliye yaplan aylk net demenin, deme yaplmayan grevlilerin ise, 1 inci derece Devlet Memurlarna yaplan aylk net demenin be katndan fazla tutarndaki her biri iin ayr olmak zere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altn, mcevher ve dier tanr mallar, haklar, alacaklar ve gelirleriyle bunlarn kaynaklar, borlar ve sebepleri mal bildiriminin konusunu tekil eder.

Bildirimin Zaman
Madde 6 - Mal Bildirimlerinin; a) Bu Kanun kapsamndaki greve atanmada, greve giri iin gerekli belgelerle, b) Bakanlar Kurulu yeliine atanmalarda, atamay izleyen bir ay iinde, c) Seimle gelinen grevlerde seimin kesinlemesi tarihini izleyen iki ay iinde, d) Mal varlnda nemli bir deiiklik olduunda bir ay iinde, e) Ynetim ve denetim kurulu yelikleri ile komisyon yeliklerine seim ve atamalarda greve balama tarihini izleyen bir ay iinde, f) Grevin sona ermesi halinde, ayrlma tarihini izleyen bir ay iinde, g)Gazete sahibi gerek kiiler ile, gazete sahibi irketlerin ynetim ve denetim kurulu yeleri faaliyete geme tarihini, sorumlu mdrleri, bayazarlar ve fkra yazarlar bu ie veya grevlerine balama tarihini izleyen bir ay iinde, verilmesi zorunludur. (a) bendinde yazl bildirim verilmedike greve atama yaplamaz.

Bildirimin Yenilenmesi
Madde 7 - Bu Kanun kapsamndaki grevlere devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten yllarn en ge ubat ay sonuna kadar bildirimlerini yenilerler.Yeni bildirimler yetkili merci tarafndan daha nceki bildirimler ile karlatrlrlar.

Bildirimlerin Verilecei Merciler

Madde 8 - Bildirimlerin verilecei merciler unlardr:

429

1. Trkiye Byk Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu yeleri iin Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanl, 2. Kamu kurum ve kurulularnda grevli personel iin zlk ileriyle ilgili sicil ve belge raporlarnn bulunduu makam veya merci, 3. Kurum, teebbs, teekkl ve kurulularn Genel Mdrleri, ynetim ve denetim kurulu iin ilgili Bakanlk, 4. Yksek mahkemelerin daire bakan ve yeleri iin mahkemenin bakan, 5. Noterler iin Adalet Bakanl, 6. Dier kurum ve kurulularn memur ve hizmetlileri iin atamaya yetkili makam veya merci, 7. Trk Hava Kurumu ile Trkiye Kzlay Derneinde grev alanlar iin kurum ve dernek genel bakanl, 8. (Mlga: 24/6/1995 - KHK - 557/21 md.) h)Grevlerinden ayrlanlar iin bu grevlerinde iken bildirimlerinin vermeleri gereken makam veya merci, i)Siyasi parti genel bakanlar iin Yargtay Cumhuriyet Basavcl, j) Kooperatifler ve birliklerin bakanlar, ynetim kurulu yeleri ve genel mdrleri iin kooperatiflerin ve birliklerin denetimlerinin yapld kurulular, k) Yeminli mali mavirler iin Maliye ve Gmrk Bakanl, l) Trk Hava Kurumunun, Trkiye Kzlay Derneinin ve Kamu yararna saylan derneklerin genel ynetim ve merkez denetleme kurulu yeleri iin ileri Bakanl, bunlarn ube bakanlar iin bulunduklar l Valilikleri, m) l Genel Meclisi yeleri iin Valiler, Belediye Meclis yeleri iin Belediye Bakanlar, Belediye Bakanlar iin ileri Bakanl, n) Mal bildirimi verecek son merciler iin, kendi kurulularnn zlk ileri ile ilgili makam veya merci, o) Gazete sahibi gerek kiiler ile, gazete sahibi irketlerin ynetim ve denetim kurulu yeleri, sorumlu mdrleri, bayazarlar ve fkra yazarlar bulunduklar yer en byk mlki amirlii, p) Vakflarn idare organlarnda grev alanlar iin Vakflar Genel Mdrl, grevleri sebebiyle birden fazla mal bildiriminde bulunmas gerekenler asli grevlerinden dolay bir tek mal bildiriminde bulunurlar.

430

Bildirimlerin Gizlilii
Madde 9 - Mal bildirimleri, zel kanunlardaki hkmler sakl kalmak kaydyla bildirimde bulunann zel dosyasnda saklanr. Bildirimlerin ierii hakknda, 20 inci madde hkm dnda hibir ekilde aklama yaplamaz ve bilgi verilemez. Ayrca mal bildirimlerindeki bilgiler ve kaytlar esas alnarak ierii hakknda yaynda bulunulamaz.

NC BLM

Ceza Hkmleri

Madde 10 - 6 nc maddede belirtilen srelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verilecei mercilerce ihtarda bulunulur. htarn kendisine tebliinden itibaren otuz gn iinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana aya kadar hapis cezas verilir. Soruturma ile ilgili olarak verilen sre zarfnda mal bildiriminde bulunmayana aydan bir yla kadar hapis cezas verilir.

Geree Aykr Aklama

Madde 11 - Mal bildiriminin muhtevas hakknda 9 uncu maddeye aykr davranan aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Bu fiilin basn yoluyla ilenmesi halinde verilecek ceza yar orannda artrlr.

Geree Aykr Bildirimde Bulunma

Madde 12 - Kanunen daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde geree aykr bildirimde bulunana alt aydan yla kadar hapis cezas verilir.

Haksz Mal Edinme, Mal Karma Veya Gizleme

Madde 13 - Kanunun daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde haksz mal edinene yldan be yla kadar hapis ve be milyon liradan on milyon liraya kadar ar para cezas verilir. Haksz edinilen mal karan veya gizleyene de ayn ceza verilir.

Zoralm
Madde 14 - Haksz edinilmi olan mallarn zoralmna hkmolunur. Bu mallarn

431

elde edilememesi veya bir maln tmnn haksz mal edinme konusu tekil etmemesi sebepleri ile zoralmn mmkn olmad hallerde haksz edinilen deere eit bedelinin hazineye denmesine karar verilir. Bu bedel, Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun Hkmlerine gre tahsil olunur.

Kamu Hizmetlerinden Yasaklanma

Madde 15 - Bu Kanunun 11 ve 12 nci maddeler hkmleri ile cezalandrlanlara ceza sresi kadar; 13 nc madde hkmne gre cezalandrlanlara mebbeten kamu hizmetlerinden yasaklanma cezas hkmolunur.

Tecil, Paraya evirme Ve n deme Yasa

Madde 16 - Bu blmde yazl olan cezalar 10 uncu maddenin birinci fkras hari tesil edilemez, ahsi hrriyeti balayc olanlar para veya tedbire evrilemez, failleri hakknda Trk Ceza Kanununun 119 uncu maddesi hkmleri uygulanamaz.

DRDNC BLM Soruturma

Bu Kanunda Yazl Sular ile Baz Sulardan Dolay Soruturma Usul

Madde 17 - Bu Kanunda yazl sularla, irtikap, rvet, ihtilas ve zimmete para geirme, grev srasnda veya grevinden dolay kaaklk, resmi ihale ve alm ve satmlara fesat kartrma, Devlet srlarnn aklanmas veya aklanmasna sebebiyet verme sularndan veya bu sulara itirak etmekten sank olanlar hakknda Memurun Muhakemat Hakknda Kanunu Muvakkat Hkmleri uygulanmaz. Yukardaki fkra hkm mstearlar, valiler ve kaymakamlar hakknda uygulanamaz.Grevleri veya sfatlar sebebi ile zel soruturma ve kovuturma usulne tabi olan sanklarla ilgili kanun hkmleri sakldr.

Suun hbar
Madde 18 - Yukardaki maddede yazl sulara ilikin ihbarlar dorudan Cumhuriyet Basavclklarna yaplr. hbar zerine derhal bir ihbar tutana dzenlenir ve bir rnei muhbire verilir. Acele ve gecikmesinde saknca umulan hallerde tutanak dzenlenmesi sonraya braklabilir. Muhbirlerin kimlikleri, rzalar olmadka ak-

432

lanmaz. hbar aslsz ktnda aleyhine takibat yaplann istemi zerine muhbirin kimlii aklanr. (Ek fkra: 5020-12.12.2003/m.13) Yukardaki fkraya gre yaplan ihbar veya takipsizlik karar ve iddianame Cumhuriyet basavclnca, Maliye Bakanl Ba Hukuk Mavirlii ve Muhakemat Genel Mdrl ile varsa dier ilgili kamu kurum ve veya kurulularna bildirilir. Hazine avukatnn yazl bavuruda bulunmas halinde Maliye Bakanl, bavuru tarihinde mdahil sfat kazanr. Bu sulardan dolay mfetti ve muhakkikler de soruturma neticesinde delil veya emare elde ettikleri takdirde, ii yetkili ve grevli Cumhuriyet Basavclna ihbar ve evrak tevdi ederler. Cumhuriyet Basavcl mfetti ve muhakkikler tarafndan kendisine tevdiine lzum grlmedii halde dahi evrakn taalluk ettii i hakknda soruturma yapmak zere gereke gstererek evrak ait olduu merciden isteyebilir. 17 nci maddede yazl sulardan dolay delil veya emare elde eden mfetti ve muhakkikler durumu yetkili ve grevli Cumhuriyet Basavclna ihbar ve evrak tevdi etmedikleri takdirde bunlar hakknda da yaplacak takibattan dolay Memurin Muhakemat Hakknda Kanunu Muvakkat Hkmleri uygulanmaz. hbar konusu msnet su hakknda dava alncaya kadar bilgi vermek ve yayn yapmak yasaktr.

Soruturma Usul
Madde 19 - Cumhuriyet Savcs 17 nci maddede yazl sularn ilendiini rendiinde sanklar hakknda dorudan doruya ve bizzat soruturmaya balamakla beraber durumu atamaya yetkili amirine veya 8 inci maddede saylan mercilere bildirir. Cumhuriyet Savcs soruturmaya baladnda ihbar dorulayan emareler bulduu takdirde sanktan, haksz edinilen maln karld yolunda delil ve emare elde edildii takdirde sann ikinci dereceye kadar kan ve shri hsmlar ile gelini ve damadndan mal bildiriminde bulunmalarn ister. Bu istemin sana ve dier ilgililere ulat tarihten itibaren yedi gn iinde Cumhuriyet Savcsna mal bildiriminin verilmesi zorunludur. Soruturmann mfetti veya muhakkik tarafndan yaplmas halinde mfetti veya muhakkik de sanktan ve yukarda saylan ilgililerden mal bildirimi isteminde bulunurlar. Bu istemin sank ve ilgililere ulat tarihten itibaren yedi gn iinde mfetti veya muhakkike mal bildiriminin verilmesi keza zorunludur. Cumhuriyet Savcs, kamu davas almadan nce haksz edinildii yolunda delil veya emare elde edilen para veya mal ile ilgili tedbirin alnmasn grevli mahkemeden veya para veya maln bulunduu yer hukuk mahkemesinden isteyebilir.
433

Bilgi Verme Zorunluluu

Madde 20 - zel Kanunlarnda aksine bir hkm mevcut olsa bile ilgili kiiler zel veya kamu kurulular bu Kanuna gre soruturma ve kovuturmaya yetkili kii ve mercilerce istenen bilgileri eksiksiz vermek zorundadr. Aksine davranan kiiler hakknda aydan alt aya kadar hapis cezas verilir.

Asker Kiilerin Soruturmas

Madde 21 - Bu Kanunda yazl sularn asker kiiler tarafndan ilenmesi halinde soruturmalar askeri savclar tarafndan bu Kanun hkmlerine gre yrtlr.

BENC BLM

eitli Hkmler
Ynetmelik

Madde 22 - Mal bildiriminin ekli, dzenleni biimi, says, neleri kapsayaca ve merciine nasl ulatrlaca hususlar ile Kanunun uygulanmas bakmndan gerekli grlecek dier konular, Kanunun yaymn izleyen alt ay iinde Bakanlar Kurulu tarafndan karlacak bir ynetmelikle dzenlenir ve bu ynetmelik Resmi Gazetede yaymlanr.

Kaldrlan Hkmler
Madde 23 - 9 Austos 1983 tarih ve 2871 sayl Kamu Grevlileri ile ilgili Mal Bildirimi Kanunu ile bu Kanunun yrrlkten kaldrd Kanunlar ve 15.5.1930 tarih ve 1609 sayl Baz Crmlerden Dolay Memurlar ve erikleri Hakknda Takip ve Muhakeme Usulne Dair Kanun yrrlkten kaldrlmtr. Geici Madde 1 - Bu Kanunun yrrle girdii tarihi takip eden bir ay iinde 2 nci maddede saylanlar mal bildiriminde bulunurlar. Mal bildiriminde bulunmayan veya geree aykr beyanda bulunanlar hakknda nc blmdeki ceza hkmleri uygulanr. Geici Madde 2 - Bu Kanunun 2 nci maddesinde saylanlardan 22 nci maddeye msteniden kartlacak ynetmeliin yrrle girdii tarihe kadar 9 Austos 1983 tarih ve 2871 sayl Kanuna gre hazrlanan beyannamenin alnmasna devam olunur.
434

Geici Madde 3 - Bu Kanunun yrrle girdii tarihten nce bu Kanunla kapsama yeni alnan sulardan dolay, Memurin Muhakemat Hakknda Kanunu Muvakkat Hkmlerine gre,kesinlemi lzumu muhakeme veya meni muhakeme kararlar hari, yaplan tahkikat evrak derhal ilgili Cumhuriyet Basavclklarna gerei iin tevdi olunur.

Yrrlk
Madde 24 - Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 25 - Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

435

11. TOPLANTI VE GSTER YRYLER KANUNU

Kanun Numaras : 2911 Kabul Tarihi : 06/10/1983 Yaymland Resmi Gazete : 08/10/1983 - 18185

BRNC BLM

Genel Hkmler
Ama ve kapsam

Madde 1 - Bu Kanun; toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller ile gerek ve tzelkiilerin dzenleyecekleri toplant ve gsteri yrylerinin yerini, zamann, usul ve artlarn, dzenleme kurulunun grev ve sorumluluklarn, yetkili merciin yasaklama ve erteleme hallerini, gvenlik kuvvetlerinin grev ve yetkileri ile yasaklar ve ceza hkmlerini dzenler.

Tanmlar
Madde 2 - Bu Kanunda geen deyimlerden; a) Toplant; belirli konular zerinde halk aydnlatmak ve bir kamuoyu yaratmak suretiyle o konuyu benimsetmek iin gerek ve tzelkiiler tarafndan bu Kanun erevesinde dzenlenen ak ve kapal yer toplantlarn, b) gsteri yry; belirli konular zerinde halk aydnlatmak ve bir kamuoyu yaratmak suretiyle o konuyu benimsetmek iin gerek ve tzelkiler tarafndan bu Kanun erevesinde dzenlenen yryleri, c) Mahallin en byk mlki amiri; illerde vali, ilelerde kaymakam, d) Mahallin gvenlik amirleri; illerde il emniyet mdr ve il jandarma alay komutann, lelerde ile emniyet amiri veya komiseri ve ile jandarma blk komutann, fade eder. Bir ile bal ilelerin, o ilin belediye snrlar icindeki ksmlarna ilikin olarak bu Kanunun uygulamas ynnden mahallin en byk mlki amiri, ilin valisidir.

Toplant ve gsteri yry hakk

Madde 3 - Herkes, nceden izin almakszn, bu Kanun hkmlerine gre silahsz ve
436

saldrsz olarak kanunlarn su saymad belirli amalarla toplant ve gsteri yry dzenleme hakkna sahiptir. (Deiik: 3/8/2002-4771/5 md.) Yabanclarn bu Kanun hkmlerine gre toplant ve gsteri yry dzenlemeleri, ileri Bakanlnn iznine baldr. Yabanclarn bu Kanuna gre dzenlenen toplant ve gsteri yrylerinde toplulua hitap etmeleri, afi, pankart, resim, flama, levha, ara ve gereler tamalar, toplantnn yaplaca mahallin en byk mlk idare amirliine toplantdan en az krksekiz saat nce yaplacak bildirimle mmkndr.

stisnalar
Madde 4 - Aada belirtilen toplant ve faaliyetler bu Kanun hkmlerine tabi deildir. a) Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, vakflarn, derneklerin, ticari ortaklklarn ve dier tzelkiilirin zel kanunlarna ve kendi tzklerine gre yapacaklar kapal yer toplantlar, b) Kanunlara uymak, kendi kural ve snrlar iinde kalmak artyla kanun veya gelenek ve greneklere gre yaplacak toplant, tren, enlik, karlama ve uurlamalar, c) Spor faaliyetleri ile bilimsel, ticari ve ekonomik amalarla yaplan toplantlar, d) Cumhurbakan, Babakan ve bakanlarn Devlet ve Hkmet ileri hakkndaki toplant ve konumalar ile Trkiye Byk Millet Meclisi yelreinin halk ile yapacaklar sohbet niteliindeki grmeler.

Seim zamanna ilikin hkmler

Madde 5 - Seim zamanlarnda yaplacak propaganda toplantlar ile ilgili kanun hkmleri sakldr.

KNC BLM

Toplant ve gsteri Yry Yerleri

Toplant ve gsteri yry yer ve gzergah
Madde 6 - Toplant ve gsteri yryleri, tm il veya ile snrlar ierisinde aadaki hkmlere uyulmak artyla her yerde yaplabilir.

437

ehir ve kasabalarda ve gerekli grlen dier yerlerde hangi meydan ve ak yerlerde veya yollarda toplant veya yry yaplabilecei ve bu toplant ve yry iin toplanma ve dalma yerleri ile izlenecek yol ve ynler vali ve kaymakamlarca kararlatrlarak allm aralarla nceden duyrulur. Bu yerler hakknda sonradan yaplacak deiiklikler duyurudan onbe gn sonra geerli olur. Toplant yerlerinin tespitinde gidi gelii, gvenlii bozmayacak ve pazarlarn kurulmasna engel olmayacak biimde, toplantlarn genel olarak yapld, elektrik tesisat olan yerler tercih edilir.

Toplant ve gsteri yry zaman

Madde 7 - Toplant ve yrylere ve bu amala toplanmalara gne domadan balanamaz. Ak yerlerdeki toplantlar ile yryler gnein batndan bir saat nceye, kapal yerlerdeki toplantlar saat 23.00e kadar srebilir.

Umuma ak yer saylma

Madde 8 - Toplantnn yapld yer, toplant sresince umuma ak yer saylr.

NC BLM Dzenleme Kurulu

Toplant ekil ve artlar

Madde 9 - (Deiik:26/3/2002-4748/6 md.) Bu Kanuna gre yaplacak toplantlar, fiil ehliyetine sahip ve onsekiz yan doldurmu, en az yedi kiiden oluan bir dzenleme kurulu tarafndan dzenlenir. Bu kurul, kendi aralarndan birini bakan seer. Diplomatik dokunulmazlklar bulunan kiiler, dzenleme kurulu bakan veya yesi olamazlar. Tzel kiilerin toplant ve gsteri yry dzenlemeleri, yetkili organlarnn ararna baldr.

Bildirim verilmesi
Madde 10 - (Deiik: 3/8/2002-4771/5 md.) Toplant yaplabilmesi iin, dzenleme kurulu yelerinin tamamnn imzalayacaklar bir bildirim, toplantnn yaplmasndan

438

en az krksekiz saat nce ve alma saatleri iinde, toplantnn yaplaca yerin bal bulunduu valilik veya kaymakamla verilir. Bu bildirimde; a) Toplantnn amac, b) Toplantnn yaplaca yer, gn, balay ve biti saatleri, c) Dzenleme kurulunun bakan ile yelerinin ak kimlikleri, meslekleri ikametgahlar ve varsa alma yerleri, Belirtilir ve bildirime ynetmelikte gsterilecek belgeler eklenir. Bu bildirim karlnda gn ve saati gsteren alnd belgesi verilmesi zorunludur. Bu bildirim, valilik veya kaymakamlka kabul edilmez veya karlnda alnd belgesi verilmez ise keyfiyet bir tutanakla tespit edilir. Bu halde noter vastasyla ihbar yaplr. hbar saati bildirimin verilme saati saylr. Ayn yerde, ayn gn toplant yapmak zere ayr ayr dzenleme kurullarnca bildirim verilmise ilk verilen bildirim geerlidir. Dierlerine durum hemen yazl olarak bildirilir.

Toplantnn yaplmas
Madde 11 - Toplant, 6 nc madde hkmlerine uymak suretiyle bildirimde belirtilen yerde yaplr. Dzenleme kurulu, kendi yelerinden bakan dahil en az yedi kiiyi toplantnn yapld yerde bulundurmakla ykmldr. Bu husus, katlanlarn kimlikleri belirtilmek suretiyle hkmet komiserince bir tutanakla tespit edilir.

Dzenleme kurulunun grev ve sorumluluklar

Madde 12 - Dzenleme kurulu, toplantnn skun ve dzenini, bildirimde yazl ama dna klmamasn salamakla ykml ve sorumludur. Kurul, bunun iin gereken nlemleri alr ve gerektiinde gvenlik kuvvetlerinin yardmn ister. Alnan nlemlere ramen skn ve dzenin salanamamas halinde, kurul bakan toplantnn sona erdirilmesini hkmet . komiserinden isteyebilir. Dzenleme kurulunun sorumluluu, topluluk toplant yerinden tamamen dalncaya kadar srer,

Hkmet komiseri ve yetkileri

Madde 13 - Valilik ve kaymakamlka; hakim ve savclar ve bu snftan saylanlar ile Silahl Kuvvetler, adalet, genel ve zel kolluk kuvvetleri mensuplar hari olmak

439

zere, il veya ilelerdeki mlki idare amirlii hizmetleri snfna dahil memurlar ile dier kamu grevlilerinden mdr, amir veya bunlarn yardmclar arasndan bir kii, hkmet komiseri olarak ve gerektiinde iki kii de hkmet komiseri yardmcs olarak grevlendirilir. Hkmet komiseri, toplant yerinde uygun grecei bir yerde bulunur ve toplanty teknik ses alma cihazlar, fotoraf ve film makineleri gibi aralarla tespit ettirebilir. Hkmet komiseri, 12 nci maddede ngrlen durumlarda dzenleme kurulu bakannn istei veya toplantnn srmesini imkansz klacak derecede genel skn ve dzeni bozacak ve su tekil edecek nitelikte szle veya eylemle saldrl bir biim almas halinde toplanty sona erdirmeye yetkilidir.

DRDNC BLM

Toplantnn Ertelenmesi veya Yasaklanmas

Dzenleme kurulunun toplanty geri brakmas
Madde 14 - Toplant, toplantnn yaplaca saatten en az yirmidrt saat nce dzenleme kurulunun ounluu tarafndan, bildirimin verildii valilik veya kaymakamla yaz ile bildirilmek artyla krksekiz saati gememek zere yalnz bir kez geri braklabilir.

Birden fazla toplantlar erteleme

Madde 15 - Bir il snr iinde ayn gnde birden ok toplant yaplmak istenmesi halinde vali, emrindeki gvenlik kuvvetlerinin ve gerektiinde yararlanabilecei dier glerin bu toplantlarn gvenlik iinde yaplmasn salamaya yeterli olmad kansna varrsa, toplantlardanbir ksmn on gn amamak zere bir kez erteleyebilir. Bu ertelemede mracaat ncelii gz nnde bulundurulur.

Toplantnn blge valilii ve ileri Bakanlnca ertelenmesi

Madde 16 - a) Bir blge valiliine bal illerden; birden ok ilde ayn gnde toplant yapmak iin bildirim verilmesi zerine, toplant gvenliini salamak amacyla ilgili valilerce blge valiliinden takviye istenmesi halinde, blge valisi bu isteklerin karlanamayaca kansna varrsa, takviye gnderilemeyen illerdeki toplantlar on gn amamak zere blge valiliince bir kez ertelenebilir.

440

b) Ayn gnde birden ok blge valiliine bal illerde toplant yapmak iin bildirim verilmesi zerine, toplant gvenliini salamak amacyla ilgili blge valilerince ileri Bakanlndan takviye istenmesi halinde, ileri Bakanl bu isteklerin karlanamayaca kansna, varrsa, takviye gnderilemeyen blge valiliine bal illerdeki toplantlar on gn amamak zere ileri Bakanlnca bir kez ertelenebilir. Ertelemede mracaat ncelii gz nnde bulundurulur.

Toplantnn ertelenmesi veya baz hllerde yasaklanmas

Madde 17 -(Deiik:26/3/2002 - 4748/6 md.) Blge valisi, vali veya kaymakam, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel saln ve genel ahlkn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amacyla belirli bir toplanty bir ay amamak zere erteleyebilir veya su ileneceine dair ak ve yakn tehlike mevcut olmas hlinde yasaklayabilir.

Erteleme veya Yasaklama kararnn teblii

Madde 18 - Blge valisi, Vali veya kaymakamlarca ertelenen veya yasaklanan veya ileri Bakanl tarafndan ertelenen toplantlara ilikin gerekeli erteleme veya yasaklama karar toplantnn balama saatinden en az yirmi drt saat nce bir yaz ile dzenleme kurulu bakanna veya bulunamad takdirde yelerden birine tebli edilir. Vali veya kaymakamlarca ertelenen veya yasaklanan toplantlar hakknda blge valiliine ve ileri Bakanlna, blge valilerince ertelenen veya yasaklanan toplantlar iin de ileri Bakanlna bilgi verilir. 17 nci maddede belirtilen durumlarda; toplantnn en az yirmidrt saat nce tebli art aranmakszn blge valilii, valilik veya kaymakamlklarca ertelenebilecei veya yasaklanabilecei haller ynetmelikte gsterilir. Toplantnn ertelenen gnden sonraki bir gnde yaplabilmesi, dzenleme kurulunun 10 uncu maddeye gre yeni bildirimde bulunmasna baldr.

l veya ilelerde btn toplantlarn ertelenmesi veya yasaklanmas

Madde 19 - (Deiik birinci cmle:26/3/2002-4748/6 md.) Blge valisi, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel saln ve genel ahlkn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amacyla blgeye dahil illerin birinde

441

veya birkanda ya da bir ilin bir veya birka ilesinde btn toplantlar bir ay gememek zere erteleyebilir. (Deiik ikinci cmle: 30/7/2003-4963/22 md.) Valiler de ayn sebeplere dayal olarak ve su ileneceine dair ak ve yakn tehlike mevcut olmas hlinde; ile bal ilelerin birinde veya birkanda btn toplantlar bir ay gememek zere yasaklayabilir. Yasaklama karar gerekeli olarak verilir Kararn zeti yasaklamann uygulanaca yerlerde mutat vastalarla ilan edilir.Ayrca, ileri Bakanlna bilgi verilir.

BENC BLM

Gsteri Yrylerinin ekil ve artlar ile Ertelenmesi veya Yasaklanmas

Gsteri yrylerinde uygulanacak hkmler
Madde 20 - Gsteri yrylerinin ekil ve artlar ile ertelenmesi veya yasaklanmas hakknda da bu Kanunun 3 nc ve 4 nc blmlerindeki hkmler uygulanr. ehir ve kasaba iindeki genel yollar zerinde yaplacak yrylere ait bildirimlerde, 6 nc madde gereince ilan olunan yol ve ynlere uyulmak artyla, yrye gemek iin seilecek toplanma yeri ile izlenecek yol ve dalma yerinin belirtilmesi zorunludur.

ALTINCI BLM

Yasaklar ve Kanuna Aykr Toplant ve Gsteri Yryleri Ama d toplant ve gsteri yry
Madde 21 - (Mlga : 26/3/2002-4748/7 md.)

Yasak yerler
Madde 22 - Genel yollar ile parklarda, mabetlerde, kamu hizmeti grlen bina ve tesislerde ve bunlarn eklentilerinde ve Trkiye Byk Millet Meclisine bir kilometre uzaklktaki alan iinde toplant yaplamaz ve ehirleraras karayollarnda gsteri yryleri dzenlenemez. Genel meydanlardaki toplantlarda, halkn ve ulam aralarnn gelip gemesini salamak zere valilik ve kaymakamlklarca yaplacak dzenlemelere uyulmas zorunludur.
442

Kanuna aykr toplant ve gsteri yryleri

Madde 23 - a) 9 ve 10 uncu madde hkmlerine uygun biimde bildirim verilmeden veya toplant veya yry iin belirtilen gn ve saatten nce veya sonra; b) (Deiik: 30/7/1998 - 4378/1 md.) Ateli silahlar veya patlayc maddeler veya her trl kesici, delici aletler veya ta, sopa, demir ve lastik ubuklar,boma teli veya zincir gibi bereleyici ve boucu aralar veya yakc, andrc, yaralayc eczalar veya dier her trl zehirler veya her trl sis, gaz ve benzeri maddeler ile yasad rgt ve topluluklara ait amblem ve iaret tanarak veya bu iaret ve amblemlerizerinde bulunduran niformay andrr giysiler giyilerek veya kimliklerini gizlemek amacyla yzlerini tamamen veya ksmen bez vesair unsurlarla rterek toplant ve gsteri yrylerine katlma ve kanunlarn su sayd nitelik tayan afi, pankart, dviz, resim, levha, ara ve gereler tanarak veya bu nitelikte sloganlar sylenerek veya ses cihazlar ile yaynlanarak, c) 7 nci madde hkmleri gzetilmeksizin, d) 6 ve 10 uncu maddeler gereince belirtilen yerler dnda, e) 20 nci maddedeki yntem ve artlara ve 22 nci maddedeki yasak ve nlemlere uyulmakszn, f) 4 nc madde ile Kanun kapsam dnda braklan konularda kendi ama, kural ve snrlar dna klarak, g) Kanunlarn su sayd maksatlar iin, h) Bildirimde belirtilen ama dna klarak, i) Toplant ve yryn 14, 15, 16, 17 ve 19 uncu maddelere dayanlarak yasaklanmas veya ertelenmesi halinde tespit edilen erteleme veya yasaklama sresi sona ermeden, j) 13 nc maddenin 3 nc fkrasna gre hkmet komiserince toplantnn sona erdirildii halde, k) 21 inci madde hkmne aykr olarak, l) 3 nc maddenin 2 nci fkras hkmne uyulmadan, Yaplan toplantlar veya gsteri yryleri Kanuna aykr saylr.

Toplant veya gsteri yrynn datlmas

Madde 24 - Kanuna uygun olarak balayan bir toplant veya gsteri yry, daha sonra 23 nc maddede belirtilen kanuna aykr durumlardan bir veya birkann vukubulmas sebebiyle, Kanuna aykr toplant veya gsteri yry haline dnrse:

443

a) Hkmet komiseri toplant veya gsteri yrynn sona erdiini bizzat veya dzenleme kurulu aracl ile toplulua ilan eder ve durumu en seri vasta ile mahallin en byk mlki amirine bildirir. b) Mahallin en byk mlki amiri, yazl veya acele hallerde sonradan yaz ile teyit edilmek kaydyla szl emirle, mahallin gvenlik amirlerini veya bunlardan birini grevlendirerek olay yerine gnderir. Bu amir, toplulua Kanuna uyularak dalmalarn, dalmazlarsa zor kullanlacan ihtar eder. Topluluk dalmazsa zor kullanlarak datlr. Bu gelimeler hkmet komiserince tutanaklarla tespit edilerek en ksa zamanda mahallin en byk mlki amirine tevdi edilir. (a) ve (b) bentlerindeki durumlarda gvenlik kuvvetlerine kar fiili saldr veya mukavemet veya koruduklar yerlere ve kiilere kar fiili saldr hali mevcutsa, ihtara gerek olmakszn zor kullanlr. Toplant ve gsteri yryne 23 nc madde (b) bendinde yazl silah, ara, alet veya maddeler veya sloganlarla katlanlarn bulunmas halinde bunlar gvenlik kuvvetlerince uzaklatrlarak toplant ve gsteri yryne devam edilir. Ancak, bunlarn saylar ve davranlar toplant veya gsteri yryn Kanuna aykr addedilerek datlmasn gerektirecek derecede ise yukardaki fkra hkmleri uygulanr. Toplant ve gsteri yryne silah, ara, alet veya maddeler veya sloganlarla katlanlarn tannmas ve uzaklatrlmasnda dzenleme kurulu gvenlik kuvvetlerine yardm etmekle ykmldr. Toplant veya gsteri yrylerinin Kanuna aykr olarak balamas hallerinde; gvenlik kuvvetleri mensuplar, olay en seri ekilde mahallin en byk mlki amirine haber vermekle beraber, mevcut imkanlarla gerekli tedbirleri alr ve olaya mdahale eden gvenlik kuvvetleri amiri, toplulua dalmalar, aksi halde zor kullanlarak datlcaklar ihtarnda bulunur ve topluluk dalmazsa zor kullanlarak datlr.

Su ileyenlerin yakalanmas
Madde 25 - Topluluk iinde su ileyenleri ve sulular yakalamak iin 24 nc maddede belirtilen emir ve ihtarlarn yaplmasna gerek yoktur.

ar ve propaganda aralar
Madde 26 - Toplant veya yrylere ilikin ar veya propoganda amacyla kullanlan basl veya oaltlm veya el ile yazlm davetiye, levha ve ilanlarda dzen-

444

leme kurulu bakan ile en az alt yesinin adlar, soyadlar ve imzalarnn bulunmas; bunlardan aslmas gerekenlerin, Kanunun 6 nc maddesinde belirtilen ynteme de uyulmak artyla valilik veya kaymakamlklarca nceden tespit edilmi yerlere aslmas zorunludur. Bu propaganda ve ar alet ve aralarnda, halk su ilemeye zendiren veya kkrtan yaz veya resim bulunmas yasaktr. Toplant veya gsteri yrynn yaplaca tarihten bir nceki gnden toplant veya gsteri yrynn balayaca saate kadar, gnein douundan batna kadarki zaman iinde olmak kaydyla ses ykselten veya ileten herhangi bir alet veya ara ile ar yaplabilir. Bu sre dnda ar iin sz geen alet veya aralar kullanlamaz. Kapal yer toplantlarnda, ses ykseltici alet veya aralarla darya yayn yaplamaz.

Kkrtma yasa
Madde 27 - Halka kar, dorudan doruya veya ses ykselten veya ileten herhangi bir alet veya ara ile sz syleyerek veya seslenerek veya baslm veya oaltlm veya elle yazlm veya izilmi katlar duvarlara veya dier yerlere yaptrarak veya datarak veya benzeri ara ve yollarla halk Kanuna aykr toplant veya yrye zendirmek veya kkrtmak yasaktr. Bu hareketler gvenlik kuvvetlerince derhal menedilir.

YEDNC BLM

Ceza Hkmleri

Yasaklara aykr hareket

Madde 28 - Kanuna aykr toplant veya gsteri yryleri dzenleyen veya ynetenlerle bunlarn hareketlerine katlanlar, fiil daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde bir yl alt aydan yla kadar hapis ve onbin liradan yirmibebin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. 10 uncu madde gereince verilecek bildirimde dzenleme kurulu yesi olarak gsterilenlerden 9 uncu maddede belli edilen nitelikleri tamayanlar, toplant veya yryn yaplmas halinde, bir aydan bir yla kadar hapis ve bebin liradan onbin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr.

445

11 ve 12 nci maddelerde yazl grevleri yerine getirmeyen dzenleme kurulu yeleri hakknda dokuz aydan bir yl alt aya kadar hapis ve onbin liradan otuzbin liraya kadar ar para cezas hkmolunur. Gvenlik kuvvetlerine veya hkmet komiserine veya yardmclarna veya hkmet komiseri tarafndan toplant veya yry safahatnn teknik ara ve gerelerle tespit iin grevlendirilenlere bu grevlerini yaptklar srada cebir ve iddet veya tehdit veya nfuz ve messir kuvvet sarfetmek suretiyle mani olanlar hakknda, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde bir yl alt aydan be yla kadar hapli ve onbin liradan otuzbin liraya kadar ar para cezas hkmolunur.

Toplant veya yry engelleyenler

Madde 29 - Toplant veya yry yaplmasna engel olan veya devamna imkan vermeyecek tertipler ile toplant veya yry ihlal eden kimse, fiil daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde dokuz aydan bir yl alt aya kadar hapis ve bebin liradan onbin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr.

Huzur ve sknu bozanlar

Madde 30 - Yaplmakta olan toplant veya yryte huzur ve sknu bozmak maksadyla tehdit veya hakaret veya saldr veya mukavematte bulunanlar veya baka bir suretle huzur ve sknun bozulmasna sebebiyet verenler, fiil daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde, bir yl alt aydan yla kadar hapis ve bebin liradan yirmibin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr.

Kanuna aykr propaganda vastalar ve su ilemeye tevik

Madde 31 - Dzenleme kurulu bakan ve en az alt yesinin ad ve soyadlar ile imzalarn tamayan 26 nc maddede yazl propaganda vastalarn hazrlayanlar, yazdranlar, bastranlar, propaganda maksadyla kullananlar veya sair surette 26 nc maddedeki yasak ve artlara uymayanlar alt aydan bir yla kadar hapis ve bebin liradan otuzbin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. Bu propaganda vastalarnda halk su ilemeye tevik ve tahrik eder mahiyette yaz veya resim veya iaret bulunursa veya bu maksatla baka aralar kullanlm olursa, fiil daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde failleri bir yl alt aydan yla kadar hapis ve onbin liradan ellibin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr.
446

Tevik ve tahrik neticesi olarak su ilenir veya suun icrasna teebbs edilirse, fiil daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde tevik veya tahrikte bulunanlar yldan be yla kadar hapis ve yirmibin liradan yzbin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr.

Hkmet emrine kar gelenler

Madde 32 - Kanuna aykr toplant veya yrylere silahsz olarak katlanlar emir ve ihtardan sonra kendiliinden dalmazlar ve hkmet kuvvetleri tarafndan zorla datlrsa, bir yl alt aydan yla kadar hapis ve bebin liradan otuzbin liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. Gvenlik amirinin 24 nc maddenin 1 inci fkras uyarnca yapt dalma isteini yerine getirmeyen dzenleme kurulu yeleri hakknda da yukarda belirtilen cezalar uygulanr. Datma srasnda cebir veya iddet veya tehdit veya saldr veya mukavemette bulunanlar fiil daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde, yldan be yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. 23 nc maddede yazl hallerden biri gereklemeden veya 24 nc madde hkm yerine getirilmeden, yetki snr alarak, toplant veya yrylerin datlmas halinde, yukardaki fkrada yazl fiilleri ileyenlere verilecek cezalar drttebire kadar indirilerek uygulanabilecei gibi, icabna gre bsbtn de kaldrlabilir.

Toplant ve yrye silahl katlanlar

Madde 33 - a) Toplant ve yrylere, 23 nc maddenin (b) bendinde saylan silah veya aralar (bunlar ruhsatl tansa bile) tayarak katlanlar, iki yldan be ylakadar hapis cezas ile cezalandrlr. b) (a) bendinde yazl olanlardan 24 nc maddedeki emir ve ihtar mteakip kendiliinden dalmayanlarn, datlmalar iin zor kullanld takdirde, bunlar yldan alt yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. c) Dalma srasnda 23 nc maddenin (b) bendinde yazl silah veya aralarla mukavemet edenlar be yldan sekiz yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

Tahrikiler ve su ortaklar
Madde 34 - 27 nci maddedeki yasaa aykr hareket edenler toplant veya yry vukubulmam veya vukubulmu olup da ilk emir ve ihtar zerine datlm ise, fiil

447

daha ar bir cezay gerektiren ayr bir su tekil etmedii takdirde bir yl alt aydan drt yla, toplant ve yry zorla datlm ise yldan be yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

SEKZNC BLM

eitli Hkmler

Sust hkmlerinin uygulanmas

Madde 35 - Bu Kanunda belirtilen sular ileyenler hakknda yaplacak soruturma ve kovuturmalar yer ve zaman kaytlarna baklmakszn, 3005 sayl Mehut Sularn Muhakeme Usul Kanununa gre yaplr.

Hkmet komiserine verilecek cret

Madde 36 - Hkmet komiserine ve yardmclarna verilecek cret, miktar ileri ve Maliye bakanlklarnca her yl ortakla tespit edilir ve bu cret ileri Bakanl btesine konacak denekten karlanr.

Ynetmelik dzenlenmesi
Madde 37 - Dzenleme kurulunun, hkmet komiseri ve yardmclarnn, gvenlik kuvvetlerinin ve grevli askeri birliklerin grev, yetki ve sorumluluklarnn uygulan biimi ile bu Kanunun 10 ve 18 inci maddelerinde belirtilen hususlar ve Kanunun uygulanmasna ilikin dier hususlar Adalet, Milli Savunma ve ileri bakanlklarnca bu Kanunun yaym tarihinden itibaren ay iinde karlacak ve Resmi Gazetede yaymlanacak bir ynetmelikle dzenlenir.

Sakl hkmler
Madde 38 - l daresi Kanunu ile dier kanunlardaki bu Kanun kapsamna giren konularla ilgili yetkiler sakldr.

Kaldrlan hkmler
Madde 39 - 10/2/1963 tarih ve 171 sayl Toplant ve Gsteri Yry Hrriyeti Hakknda Kanun yrrlkten kaldrlmtr.

448

Geici Madde 1 - Kanunun 6 ve 26 nc maddelerine gre yaplacak tespit ve ilan bu Kanunun yaym tarihinden itibaren ay iinde yaplr. Geici Madde 2 - Blge valilikleri kuruluncaya kadar geecek sre iinde bu Kanun gereince blge valilerine tannm bulunan erteleme yetkisi ileri Bakanl tarafndan kullanlr.

Yrrlk
Madde 40 - Bu Kanun yaym tarihinden ay sonra yrrle girer.

Yrtme
Madde 41 - Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

449

12. KURUMLAR VERGS KANUNU

Kanun Numaras : 5520 Kabul Tarihi : 13/06/2006 Yaymland Resmi Gazete : 21/06/2006 - 26205

BRNC KISIM Mkellefiyet

BRNC BLM Verginin konusu
Madde 1- (1) Aada saylan kurumlarn kazanlar, kurumlar vergisine tbidir: a) Sermaye irketleri. b) Kooperatifler. c) ktisad kamu kurulular. ) Dernek veya vakflara ait iktisad iletmeler. d) ortaklklar. (2) Kurum kazanc, gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarndan oluur.

Konu ve Mkellefler

Mkellefler
Madde 2- (1) Sermaye irketleri: 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayl Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre kurulmu olan anonim, limited ve sermayesi paylara blnm komandit irketler ile benzer nitelikteki yabanc kurumlar sermaye irketidir. Bu Kanunun uygulanmasnda, Sermaye Piyasas Kurulunun dzenleme ve denetimine tbi fonlar ile bu fonlara benzer yabanc fonlar sermaye irketi saylr. (2) Kooperatifler: 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayl Kooperatifler Kanununa veya zel kanunlarna gre kurulan kooperatifler ile benzer nitelikteki yabanc kooperatifleri ifade eder. (3) ktisad kamu kurulular: Devlete, il zel idarelerine, belediyelere, dier kamu idarelerine ve kurulularna ait veya bal olup, faaliyetleri devaml bulunan ve
450

birinci ve ikinci fkralar dnda kalan ticar, sna ve zira iletmeler iktisad kamu kuruluudur. (4) Yabanc devletlere, yabanc kamu idare ve kurulularna ait veya bal olup, bu maddenin birinci ve ikinci fkralar dnda kalan ticar, sna ve zira iletmeler, iktisad kamu kuruluu gibi deerlendirilir. (5) Dernek veya vakflara ait iktisad iletmeler: Dernek veya vakflara ait veya bal olup faaliyetleri devaml bulunan ve bu maddenin birinci ve ikinci fkralar dnda kalan ticar, sna ve zira iletmeler ile benzer nitelikteki yabanc iletmeler, dernek veya vakflarn iktisad iletmeleridir. Bu Kanunun uygulanmasnda sendikalar dernek; cemaatler ise vakf saylr. (6) ktisad kamu kurulular ile dernek veya vakflara ait iktisad iletmelerin kazan amac gtmemeleri, faaliyetlerinin kanunla verilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, bamsz muhasebelerinin ve kendilerine ayrlm sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmamas mkellefiyetlerini etkilemez. Mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karlayacak kadar olmas, kr edilmemesi veya krn kurulu amalarna tahsis edilmesi bunlarn iktisad niteliini deitirmez. (7) ortaklklar: Yukardaki fkralarda yazl kurumlarn kendi aralarnda veya ahs ortaklklar ya da gerek kiilerle, belli bir iin birlikte yaplmasn ortaklaa yklenmek ve kazancn paylamak amacyla kurduklar ortaklklardan bu ekilde mkellefiyet tesis edilmesini talep edenler i ortaklklardr. Bunlarn tzel kiiliklerinin olmamas mkellefiyetlerini etkilemez.

Tam ve dar mkellefiyet

Madde 3- (1) Tam mkellefiyet: Kanunun 1 inci maddesinde sayl kurumlardan kanun veya i merkezi Trkiyede bulunanlar, gerek Trkiye iinde gerekse Trkiye dnda elde ettikleri kazanlarn tamam zerinden vergilendirilirler. (2) Dar mkellefiyet: Kanunun 1 inci maddesinde sayl kurumlardan kanun ve i merkezlerinin her ikisi de Trkiyede bulunmayanlar, sadece Trkiyede elde ettikleri kazanlar zerinden vergilendirilirler.

451

(3) Dar mkellefiyette kurum kazanc, aadaki kazan ve iratlardan oluur: a) 4/1/1961 tarihli ve 213 sayl Vergi Usul Kanunu hkmlerine uygun Trkiyede i yeri olan veya daim temsilci bulunduran yabanc kurumlar tarafndan bu yerlerde veya bu temsilciler vastasyla yaplan ilerden elde edilen ticar kazanlar (Bu artlar tasalar bile kurumlarn ihra edilmek zere Trkiyede satn aldklar mallar Trkiyede satmakszn yabanc lkelere gndermelerinden doan kazanlar, Trkiyede elde edilmi saylmaz. Trkiyede satmaktan maksat, alc veya satcnn ya da her ikisinin Trkiyede olmas veya sat szlemesinin Trkiyede yaplmasdr.). b) Trkiyede bulunan zira iletmeden elde edilen kazanlar. c) Trkiyede elde edilen serbest meslek kazanlar. ) Tanr ve tanmazlar ile haklarn Trkiyede kiralanmasndan elde edilen iratlar. d) Trkiyede elde edilen menkul sermaye iratlar. e) Trkiyede elde edilen dier kazan ve iratlar. (4) Bu maddede belirtilen kazan veya iratlar ile gelir unsurlarnn Trkiyede elde edilmesi ve Trkiyede daim temsilci bulundurulmas konularnda, 31/12/1960 tarihli ve 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun ilgili hkmleri uygulanr. (5) Kanun merkez: Vergiye tbi kurumlarn kurulu kanunlarnda, tzklerinde, ana statlerinde veya szlemelerinde gsterilen merkezdir. (6) merkezi: bakmndan ilemlerin fiilen topland ve ynetildii merkezdir.

KNC BLM Muafiyetler

Muafiyet ve stisnalar
Madde 4- (1) Aada saylan kurumlar, kurumlar vergisinden muaftr: a) Kamu idare ve kurulular tarafndan tarm ve hayvancl, bilimi, fenn ve gzel sanatlar retmek, yaymak, gelitirmek ve tevik etmek amacyla iletilen okullar, okul atlyeleri, konservatuvarlar, ktphaneler, tiyatrolar, mzeler, sergiler, numune fidanlklar, tohum ve hayvan gelitirme ve retme istasyonlar, yar

452

yerleri, kitap, gazete, dergi yaynevleri ve benzeri kurulular. b) Kamu idare ve kurulular tarafndan genel insan ve hayvan saln korumak ve tedavi amacyla iletilen hastane, klinik, dispanser, sanatoryum, huzurevi, ocuk bakmevi, hayvan hastanesi ve dispanseri, hayvan bakmevi, veteriner bakteriyoloji, seroloji, distofajin kurulular ve benzeri kurulular. c) Kamu idare ve kurulular tarafndan sosyal amalarla iletilen efkat, rehin ve yardm sandklar, sosyal yardm kurumlar, yoksul aevleri, ceza ve infaz kurumlar ile tutukevlerine ait iyurtlar, darlaceze atlyeleri, renci yurtlar, pansiyonlar ve benzeri kurulular. ) Kamu idare ve kurulular tarafndan yetkili idar makamlarn izniyle alan yerel, ulusal veya uluslararas nitelikteki sergiler, fuarlar ve panayrlar. d) Genel ynetim kapsamndaki kamu idarelerine ait olup sadece kamu grevlilerine hizmet veren, kr amac gtmeyen ve nc kiilere kiralanmayan kre ve konukevleri ile asker klalardaki kantinler. e) Kanunla kurulan emekli ve yardm sandklar ile sosyal gvenlik kurumlar. f) Yaptklar i veya hizmet karlnda resim ve har alan kamu kurulular. g) zelletirme daresi Bakanl ile zelletirme Fonu, Toplu Konut daresi Bakanl ve Milli Piyango daresi Genel Mdrl. h) Kurulularndaki amaca uygun ilerle snrl olmak artyla, Darphane ve Damga Matbaas Genel Mdrl ile asker fabrika ve atlyeler. ) l zel idareleri, belediyeler ve kyler ile bunlarn oluturduklar birlikler veya bunlara bal kurulular tarafndan iletilen; 1) Kanal, boru ve benzeri yollarla datm yapan su iletmeleri, 2) Belediye snrlar iinde faaliyette bulunan yolcu tama iletmeleri, 3) Kesim, tama ve muhafaza ileriyle snrl olmak zere mezbahalar. i) Kyler veya ky birlikleri tarafndan kylnn genel ve ortak ihtiyalarn karlamak amacyla iletilen hamam, amarhane, deirmen, souk hava deposu ve bal olduklar il snr iinde faaliyette bulunmalar artyla yolcu tama iletmeleri ile kylere veya ky birliklerine ait tarm iletmeleri. j) Genlik ve Spor Genel Mdrl ile zerk spor federasyonlarna tescil edilmi spor kulplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisad iletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim irketler. k) Tketim ve tamaclk kooperatifleri hari olmak zere, ana szlemelerinde sermaye zerinden kazan datlmamas, ynetim kurulu bakan ve yelerine

453

kazan zerinden pay verilmemesi, yedek akelerin ortaklara datlmamas ve sadece ortaklarla i grlmesine (Yap kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarn kat karl vererek her bir hisse iin bir i yeri veya konut elde etmeleri ortak d ilem saylmaz.) ilikin hkmler bulunup, bu hkmlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayt ve artlara ek olarak kuruluundan inaatn bitim tarihine kadar ynetim ve denetim kurullarnda, sz konusu inaat ilerini ksmen veya tamamen stlenen gerek kiilerle tzel kii temsilcilerine veya Kanunun 13 nc maddesine gre bunlarla ilikili olduu kabul edilen kiilere veya yukarda saylanlarla ii ve iveren ilikisi iinde bulunanlara yer vermeyen ve yap ruhsat ile arsa tapusu kooperatif tzel kiilii adna tescil edilmi olan yap kooperatifleri. l) Yabanc lkeler veya uluslararas finans kurulular ile yaplan mal ve teknik ibirlii anlamalar erevesinde yalnzca kk ve orta lekli iletmelere kredi teminat salamak zere kurulmu olup, bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazanlar teminat sorumluluk fonlarna ekleyen ve sahip olduklar fonlar ortaklarna datmakszn kk ve orta lekli iletmelere kredi salayan banka ve kurululara yatran kurumlar. m) Mnhasran bilimsel aratrma ve gelitirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulular (Bunlarn vergi muafiyetinden yararlanmasna ve muafiyetlerinin kaybedilmesine ilikin artlar Maliye Bakanlnca belirlenir.). n) Organize sanayi blgeleri ile kk sanayi sitelerinin alt yaplarn hazrlamak ve buralarda faaliyette bulunanlarn; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyalarn karlamak amacyla kamu kurumlar ve kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ile gerek ve tzel kiilerce birlikte oluturulan ve kazancnn tamamn bu yerlerin ortak ihtiyalarnn karlanmasnda kullanan iktisad iletmeler. (2) Bu maddenin uygulanmasna ilikin usller Maliye Bakanlnca belirlenir.

stisnalar
Madde 5- (1) Aada belirtilen kazanlar, kurumlar vergisinden mstesnadr: a) Kurumlarn; 1) Tam mkellefiyete tbi baka bir kurumun sermayesine katlmalar nedeniyle elde ettikleri kazanlar (Fonlarn katlma belgeleri ile yatrm ortaklklarnn hisse senetlerinden elde edilen kr paylar hari),

454

2) Tam mkellefiyete tbi baka bir kurumun krna katlma imkn veren kurucu senetleri ile dier intifa senetlerinden elde ettikleri kr paylar. b) Kanun ve i merkezi Trkiyede bulunmayan anonim ve limited irket niteliindeki irketlerin sermayesine itirak eden kurumlarn, bu itiraklerinden elde ettikleri aadaki artlar tayan itirak kazanlar; 1) tirak payn elinde tutan irketin, yurt d itirakin denmi sermayesinin en az %10una sahip olmas, 2) Kazancn elde edildii tarih itibaryla itirak paynn kesintisiz olarak en az bir yl sreyle elde tutulmas (Rhan hakk kullanlmak suretiyle veya yurt d itirakin i kaynaklarndan yaplan sermaye artrmlar nedeniyle elde edilen itirak paylar iin sahip olunan eski itirak paylarnn elde edilme tarihi esas alnr.), 3) Yurt d itirak kazancnn kr pay datmna kaynak olan kazanlar zerinden denen vergiler dahil itirak edilen kurumun faaliyette bulunduu lke vergi kanunlar uyarnca en az %15 orannda gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yk tamas; itirak edilen irketin esas faaliyet konusunun, finansal kiralama dahil finansman temini veya sigorta hizmetlerinin sunulmas ya da menkul kymet yatrm olmas durumunda, itirak edilen kurumun faaliyette bulunduu lke vergi kanunlar uyarnca en az Trkiyede uygulanan kurumlar vergisi orannda gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yk tamas, 4) tirak kazancnn, elde edildii hesap dnemine ilikin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Trkiyeye transfer edilmesi. Yurt dndaki inaat, onarm, montaj ileri ve teknik hizmetlerin yaplabilmesi iin ilgili lke mevzuatna gre ayr bir irket kurulmasnn zorunlu olduu durumlarda, zel ama iin kurulduunun ana szlemelerinde belirtilmesi ve fiilen bu ama dnda faaliyetinin bulunmamas artyla, sz konusu irketlere itirak edilmesinden elde edilen kazanlar iin bu bentte belirtilen artlar aranmaz. Bu bent uyarnca vergi yk, kanun veya i merkezinin bulunduu lkede ilgili dnemde tahakkuk eden ve kr pay datmna kaynak olan kazanlar zerinden denen vergiler dahil olmak zere toplam gelir ve kurumlar vergisi benzeri verginin, bu dnemde elde edilen toplam datlabilir kurum kazanc ile tahakkuk eden gelir ve kurumlar vergisi toplamna oranlanmas suretiyle tespit edilir.

455

c) Kazancn elde edildii tarih itibaryla aralksz en az bir yl sreyle nakit varlklar dnda kalan aktif toplamnn %75 veya daha fazlas, kanun veya i merkezi Trkiyede bulunmayan anonim veya limited irket niteliindeki irketlerin her birinin sermayesine en az %10 orannda itirakten oluan tam mkellefiyete tbi anonim irketlerin, en az iki tam yl sreyle aktiflerinde yer alan yurt d itirak hisselerinin elden karlmasndan doan kurum kazanlar. ) Anonim irketlerin kurulularnda veya sermayelerini artrdklar srada kardklar paylarn bedelinin itibar deeri aan ksm. d) Trkiyede kurulu; 1) Menkul kymetler yatrm fonlar veya ortaklklarnn portfy iletmeciliinden doan kazanlar, 2) Portfy Trkiyede kurulu borsalarda ilem gren altn ve kymetli madenlere dayal yatrm fonlar veya ortaklklarnn portfy iletmeciliinden doan kazanlar, 3) Giriim sermayesi yatrm fonlar veya ortaklklarnn kazanlar, 4) Gayrimenkul yatrm fonlar veya ortaklklarnn kazanlar, 5) Emeklilik yatrm fonlarnn kazanlar, 6) Konut finansman fonlar ile varlk finansman fonlarnn kazanlar. e) Kurumlarn, en az iki tam yl sreyle aktiflerinde yer alan tanmazlar ve itirak hisseleri ile ayn sreyle sahip olduklar kurucu senetleri, intifa senetleri ve rhan haklarnn satndan doan kazanlarn %75lik ksm. Bu istisna, satn yapld dnemde uygulanr ve sat kazancnn istisnadan yararlanan ksm satn yapld yl izleyen beinci yln sonuna kadar pasifte zel bir fon hesabnda tutulur. Ancak sat bedelinin, satn yapld yl izleyen ikinci takvim ylnn sonuna kadar tahsil edilmesi arttr. Bu sre iinde tahsil edilmeyen sat bedeline isabet eden istisna nedeniyle zamannda tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uram saylr. stisna edilen kazantan be yl iinde sermayeye ilave dnda herhangi bir ekilde baka bir hesaba nakledilen veya iletmeden ekilen ya da dar mkellef kurumlarca ana merkeze aktarlan ksm iin uygulanan istisna dolaysyla zamannda tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uram saylr. Ayn sre iinde iletmenin

456

tasfiyesi (bu Kanuna gre yaplan devir ve blnmeler hari) halinde de bu hkm uygulanr. Bedelsiz olarak veya rhan hakk kullanlmak suretiyle itibar deeriyle elde edilen hisse senetlerinin elde edilme tarihi olarak, sahip olunan eski hisse senetlerinin elde edilme tarihi esas alnr. Devir veya blnme suretiyle devralnan tanmazlar, itirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rhan haklarnn satnda iki yllk srenin hesabnda, devir olunan veya blnen kurumda geen sreler de dikkate alnr. Menkul kymet veya tanmaz ticareti ve kiralanmasyla uraan kurumlarn bu amala ellerinde bulundurduklar deerlerin satndan elde ettikleri kazanlar istisna kapsam dndadr. f) Bankalara borlar nedeniyle kanun takibe alnm veya Tasarruf Mevduat Sigorta Fonuna borlu durumda olan kurumlar ile bunlarn kefillerinin ve ipotek verenlerin sahip olduklar tanmazlar, itirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rhan haklarnn, bu borlara karlk bankalara veya bu Fona devrinden salanan haslatn bu borlarn tasfiyesinde kullanlan ksmna isabet eden kazanlarn tamam ile bankalarn bu ekilde elde ettikleri sz konusu kymetlerin satndan doan kazanlarn %75lik ksm. g) Kurumlarn yurt dnda bulunan i yerleri veya daim temsilcileri araclyla elde ettikleri aadaki artlar tayan kurum kazanlar; 1) Bu kazanlarn, doduu lke vergi kanunlar uyarnca en az %15 orannda gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yk tamas, 2) Kazanlarn elde edildii hesap dnemine ilikin yllk kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Trkiyeye transfer edilmi olmas, 3) Ana faaliyet konusu, finansal kiralama dahil finansman temini, sigorta hizmetlerinin sunulmas veya menkul kymet yatrm olan kurumlarda, bu kazanlarn doduu lke vergi kanunlar uyarnca en az Trkiyede uygulanan kurumlar vergisi orannda gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yk tamas. Bu bent uyarnca toplam vergi yk, birinci fkrann (b) bendindeki tanma gre tespit edilir.

457

h) Yurt dnda yaplan inaat, onarm, montaj ileri ile teknik hizmetlerden salanarak Trkiyede genel sonu hesaplarna intikal ettirilen kazanlar. ) Okul ncesi eitim, ilkretim, zel eitim ve orta retim zel okullar ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflara veya kamu yararna alan derneklere bal rehabilitasyon merkezlerinin iletilmesinden, ilgili Bakanln gr alnmak suretiyle Maliye Bakanlnn belirleyecei usller erevesinde be hesap dnemi itibaryla elde edilen kazanlar (stisna, belirtilen okullarn ve rehabilitasyon merkezlerinin faaliyete getii hesap dneminden itibaren balar.). i) Kooperatif ortaklarnn ynetim gideri karl olarak dedikleri paralardan harcanmayarak iade edilen ksmlar ile aada belirtilen kooperatiflerin ortaklar iin; 1) Tketim kooperatiflerinde, ortaklarn kiisel ve ailev gda ve giyecek ihtiyalarn karlamak iin satn aldklar mallarn deerine, 2) retim kooperatiflerinde, ortaklarn reterek kooperatife sattklar veya kooperatiften retim faaliyetinde kullanmak zere satn aldklar mallarn deerine, 3) Kredi kooperatiflerinde, ortaklarn kullandklar kredilere, gre hesapladklar risturnlar. Bu risturnlarn ortaklara datm, kr datm saylmaz. Risturnun nakden veya ayn deerde mal ile denmesi istisnann uygulanmasna engel deildir. Ortaklardan baka kimselerle yaplan ilemlerden doan kazanlar ile ortaklarla ortaklk stats dnda yaplan ilemlerden doan kazanlar hakknda risturnlara ilikin istisna hkm uygulanmaz. Bunlarn genel kazantan ayrlmasnda, ortaklarla yaplan i hacminin genel i hacmine olan oran esas alnr. (2) Bu maddedeki istisnalarn uygulanmasna ilikin uslleri tespit etmeye Maliye Bakanl yetkilidir. (3) tirak hisseleri almyla ilgili finansman giderleri hari olmak zere, kurumlarn kurumlar vergisinden istisna edilen kazanlarna ilikin giderlerinin veya istisna kapsamndaki faaliyetlerinden doan zararlarnn, istisna d kurum kazancndan indirilmesi kabul edilmez.

458

KNC KISIM Tam Mkellefiyet Esasnda Verginin Tarh ve denmesi

BRNC BLM

Matrahn Tayini

Saf kurum kazanc

Madde 6- (1) Kurumlar vergisi, mkelleflerin bir hesap dnemi iinde elde ettikleri saf kurum kazanc zerinden hesaplanr. (2) Saf kurum kazancnn tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticar kazan hakkndaki hkmleri uygulanr. Zira faaliyetle uraan kurumlarn bu faaliyetinden doan kazanlarnn tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun 59 uncu maddesinin son fkra hkm de dikkate alnr.

Kontrol edilen yabanc kurum kazanc

Madde 7- (1) Tam mkellef gerek kii ve kurumlarn dorudan veya dolayl olarak ayr ayr ya da birlikte sermayesinin, kr paynn veya oy kullanma hakknn en az %50sine sahip olmak suretiyle kontrol ettikleri yurt d itiraklerinin kurum kazanlar, datlsn veya datlmasn aadaki artlarn birlikte gereklemesi halinde, Trkiyede kurumlar vergisine tbidir: a) tirakin toplam gayrisaf haslatnn %25 veya fazlasnn faaliyet ile orantl sermaye, organizasyon ve eleman istihdam suretiyle yrtlen ticar, zira veya serbest meslek faaliyeti dndaki faiz, kr pay, kira, lisans creti, menkul kymet sat geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden olumas. b) Yurt dndaki itirakin ticar bilno kr zerinden %10dan az oranda gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yk tamas. c) Yurt dnda kurulu itirakin ilgili yldaki toplam gayrisaf haslatnn 100.000 YTL karl yabanc paray gemesi. (2) Birinci fkrada yer alan toplam vergi yk, Kanunun 5 inci maddesinin birinci fkrasnn (b) bendindeki tanma gre tespit edilir. (3) Kontrol oran olarak, ilgili hesap dnemi iinde herhangi bir tarihte sahip olunan en yksek oran dikkate alnr.

459

(4) Birinci fkradaki artlarn gereklemesi durumunda yurt dnda kurulu itirakin elde etmi olduu kr, yurt d itirakin hesap dneminin kapand ay ieren hesap dnemi itibaryla tam mkellef kurumlarn, kurumlar vergisi matrahna hisseleri orannda dahil edilir. (5) Bu maddeye gre Trkiyede vergilenmi kazancn yurt dndaki kurum tarafndan sonradan datlmas durumunda, elde edilen kr paylarnn vergilenmemi ksm kurumlar vergisine tbi tutulur.

ndirilecek giderler
Madde 8- (1) Ticar kazan gibi hesaplanan kurum kazancnn tespitinde, mkellefler aadaki giderleri de ayrca haslattan indirebilirler: a) Menkul kymet ihra giderleri. b) Kurulu ve rgtlenme giderleri. c) Genel kurul toplantlar iin yaplan giderler ile birleme, devir, blnme, fesih ve tasfiye giderleri. ) Sermayesi paylara blnm komandit irketlerde komandite ortan kr pay. d) Katlm bankalarnca katlma hesab karlnda denen kr paylar. e) Sigorta ve reasrans irketlerinde bilno gnnde hkm devam eden sigorta szlemelerine ait olup, aada belirtilen teknik karlklar; 1) Muallak hasar ve tazminat karlklar; tahakkuk etmi ve hesaben tespit edilmi hasar ve tazminat bedelleri veya bu hesap yaplmamsa hasar ve tazminatn ve bunlarla ilgili tm masraflarn tahmini deerleri ile gereklemi, ancak rapor edilmemi hasar ve tazminat bedelleri ve bunlara ilikin masraflardan, reasrr pay dldkten sonra kalan tutar ile saklama payna isabet eden muallak hasar karl yeterlilik farklarndan oluur. 2) Kazanlmam prim karlklar; yrrlkte bulunan sigorta szlemeleri iin tahakkuk etmi primlerden, komisyonlar dldkten sonra kalan tutarn gn esasna gre bilno gnnden sonraya sarkan ksmndan, ayn esasa gre hesaplanan reasrr paynn dlmesinden sonra kalan tutardr. Ancak bu tutar, nakliyat emtia sigortalarnda, yllk primin komisyon dldkten sonraki tutarndan irketlerin kendi saklama paylarnda kalannn %25ini geemez. Kazanlmam prim karlnn gn esasna gre hesaplanmas mmkn olmayan reasrans ve retrosesyon ilemlerinde 1/8 yntemi uygulanabilir.

460

3) Hayat sigortalarnda matematik karlklar, her szleme zerinden ayr ayr hesaplanr. Karlklarn, gelirleri vergiden istisna edilmi olan menkul kymetlere yatrlan ksmna ait faiz ve kr paylar, giderler arasnda gsterilemez. 4) Deprem hasar karlklar; yangn ve mhendislik sigorta branlarnda verilen deprem teminat karlnda alnan ve irketlerin kendi saklama paylarnda kalan primlerin 21/12/1959 tarihli ve 7397 sayl Sigorta Murakabe Kanununun 25 inci maddesi uyarnca hesaplanan ksm ile nceki hesap dnemlerinde ayrlan karlklarn yatrld fonlarn gelirleri toplamndan oluur. Deprem hasar karl hesabna intikal ettirilen primler, bu Kanunun uygulamasnda kazanlmam prim karl hesaplamasna konu edilmez. 5) Bir bilno dneminde ayrlan sigorta teknik karlklar, ertesi bilno dneminde aynen kra eklenir.

Zarar mahsubu
Madde 9- (1) Kurumlar vergisi matrahnn tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesinde her yla ilikin tutarlar ayr ayr gsterilmek artyla aada belirtilen zararlar indirim konusu yaplr: a) Be yldan fazla nakledilmemek artyla gemi yllarn beyannamelerinde yer alan zararlar. Kanunun 20 nci maddesinin birinci fkras erevesinde devralnan kurumlarn devir tarihi itibaryla z sermaye tutarn gemeyen zararlar ile 20 nci maddenin ikinci fkras kapsamnda gerekletirilen tam blnme ilemi sonucu blnen kurumdaki z sermayesinin devralnan tutarn gemeyen ve devralnan kymetle orantl zararlarn indirilmesinde aadaki artlar ayrca aranr: 1) Son be yla ilikin kurumlar vergisi beyannamelerinin kanun sresinde verilmi olmas. 2) Devralnan kurumun faaliyetine devir veya blnmenin meydana geldii hesap dneminden itibaren en az be yl sreyle devam edilmesi. Bu artlarn ihlli halinde, zarar mahsuplar nedeniyle zamannda tahakkuk ettirilmeyen vergiler iin vergi ziya domu saylr. b) Trkiyede kurumlar vergisinden istisna edilen kazanlarla ilgili olanlar hari olmak zere, be yldan fazla nakledilmemek artyla yurt d faaliyetlerden doan zararlar; 1) Faaliyette bulunulan lkenin vergi kanunlarna gre beyan edilen vergi mat-

461

rahlarnn zarar dahil, her yl o lke mevzuatna gre denetim yetkisi verilen kurulularca rapora balanmas, 2) Bu raporun asl ile tercme edilmi bir rneinin Trkiyedeki ilgili vergi dairesine ibraz, halinde indirim konusu yaplr. Denetim kurulularnca hazrlanacak raporun ekinde yer alan vergi beyanlarnn, bilno ve gelir tablosunun, o lkedeki yetkili mal makamlarca onaylanmas zorunludur. Faaliyette bulunulan lkede denetim kuruluu olmamas halinde, her yla ait vergi beyannamesinin, o lke yetkili makamlarndan alnan birer rneinin mahallindeki Trk elilik ve konsolosluklar, yoksa orada Trk menfaatlerini koruyan lkenin ayn mahiyetteki temsilcilerine onaylatlarak, aslnn ve tercme edilmi bir rneinin ilgili vergi dairesine ibraz yeterlidir. Trkiyede indirim konusu yaplan yurt d zararn, ilgili lkede de mahsup edilmesi veya gider yazlmas halinde, Trkiyedeki beyannameye dahil edilecek yurt d kazan, mahsup veya gider yazlmadan nceki tutardr. (2) Bu maddenin uygulanmasna ilikin uslleri belirlemeye Maliye Bakanl yetkilidir.

Dier indirimler
Madde 10- (1) Kurumlar vergisi matrahnn tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi zerinde ayrca gsterilmek artyla, kurum kazancndan srasyla aadaki indirimler yaplr: a) Mkelleflerin, iletmeleri bnyesinde gerekletirdikleri mnhasran yeni teknoloji ve bilgi arayna ynelik aratrma ve gelitirme harcamalar tutarnn %40 orannda hesaplanacak Ar-Ge indirimi. Aratrma ve gelitirme faaliyetleri ile dorudan ilikili olmayan giderlerden ve tamamen aratrma ve gelitirme faaliyetlerinde kullanlmayan amortismana tbi iktisad kymetler iin hesaplanan amortisman tutarlarndan verilen paylar zerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Matrahn yetersiz olmas nedeniyle ilgili dnemde indirim konusu yaplamayan tutar, sonraki hesap dnemlerine devreder. Ar-Ge indiriminden yararlanlacak harcamalarn kapsamn ve uygulamadan yararlanlabilmesi iin gerekli belgeler ile uslleri belirlemeye Maliye Bakanl yetkilidir.

462

b) 21/5/1986 tarihli ve 3289 sayl Genlik ve Spor Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun ile 17/6/1992 tarihli ve 3813 sayl Trkiye Futbol Federasyonu Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun kapsamnda yaplan sponsorluk harcamalarnn sz edilen kanunlar uyarnca tespit edilen amatr spor dallar iin tamam, profesyonel spor dallar iin %50si. c) Genel ve zel bteli kamu idarelerine, il zel idarelerine, belediyelere ve kylere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflara ve kamu yararna alan dernekler ile bilimsel aratrma ve gelitirme faaliyetinde bulunan kurum ve kurululara makbuz karlnda yaplan ba ve yardmlarn toplamnn o yla ait kurum kazancnn %5ine kadar olan ksm. ) (c) bendinde saylan kamu kurum ve kurulularna balanan okul, salk tesisi, 100 yatak (kalknmada ncelikli yrelerde 50 yatak) kapasitesinden az olmamak kaydyla renci yurdu ile ocuk yuvas, yetitirme yurdu, huzurevi ve bakm ve rehabilitasyon merkezi inas dolaysyla yaplan harcamalar veya bu tesislerin inas iin bu kurululara yaplan her trl ba ve yardmlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri iin yaplan her trl nakd ve ayn ba ve yardmlarn tamam. d) Genel ve zel bteli kamu idareleri, il zel idareleri, belediyeler ve kyler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar ve kamu yararna alan dernekler ile bilimsel aratrma ve gelitirme faaliyetinde bulunan kurum ve kurulular tarafndan yaplan veya Kltr ve Turizm Bakanlnca desteklenen ya da desteklenmesi uygun grlen; 1) Kltr ve sanat faaliyetlerine ilikin ticar olmayan ulusal veya uluslararas organizasyonlarn gerekletirilmesine, 2) lkemizin uygarlk birikiminin kltr, sanat, tarihi, edebiyat, mimarsi ve somut olmayan kltrel miras ile ilgili veya lke tantmna ynelik kitap, katalog, bror, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve biliim teknolojisi yoluyla retilenler de dahil olmak zere grsel, iitsel veya basl materyallerin hazrlanmas, bunlarla ilgili derleme ve aratrmalarn yaynlanmas, yurt iinde ve yurt dnda datm ve tantmnn salanmasna, 3) Yazma ve nadir eserlerin korunmas ve elektronik ortama aktarlmas ile bu eserlerin Kltr ve Turizm Bakanl koleksiyonuna kazandrlmasna, 4) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu kapsamndaki tanmaz kltr varlklarnn bakm, onarm, yaatl-

463

mas, rlve, restorasyon, restitsyon projeleri yaplmas ve nakil ilerine, 5) Kurtarma kazlar, bilimsel kaz almalar ve yzey aratrmalarna, 6) Yurt dndaki tanmaz Trk kltr varlklarnn yerinde korunmas veya lkemize ait kltr varlklarnn Trkiyeye getirilmesi almalarna, 7) Kltr envanterinin oluturulmas almalarna, 8) Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu kapsamndaki tanr kltr varlklar ile gzel sanatlar, ada ve geleneksel el sanatlar alanlarndaki rn ve eserlerin Kltr ve Turizm Bakanl koleksiyonuna kazandrlmas ve gvenliklerinin salanmasna, 9) Somut olmayan kltrel miras, gzel sanatlar, sinema, ada ve geleneksel el sanatlar alanlarndaki retim ve faaliyetler ile bu alanlarda aratrma, eitim veya uygulama merkezleri, atlye, stdyo ve film platosu kurulmas, bakm ve onarm, her trl ara ve tehizatnn tedariki ile film yapmna, 10) Ktphane, mze, sanat galerisi ve kltr merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kltr ve sanat faaliyetlerinin sergilendii tesislerin yapm, onarm veya modernizasyon almalarna, ilikin harcamalar ile makbuz karl yaplan ba ve yardmlarn %100. Bakanlar Kurulu, blgeler ve faaliyet trleri itibaryla bu oran, yarsna kadar indirmeye veya kanun seviyesine kadar getirmeye yetkilidir. e) Bakanlar Kurulunca yardm karar alnan doal afetler dolaysyla Babakanlk aracl ile makbuz karl yaplan ayn ve nakd balarn tamam. (2) Ba ve yardmlarn nakden yaplmamas halinde, balanan veya yardmn konusunu oluturan mal veya hakkn maliyet bedeli veya kaytl deeri, bu deer mevcut deilse Vergi Usul Kanunu hkmlerine gre takdir komisyonlarnca tespit edilecek deeri esas alnr. (3) Bu maddenin uygulanmasna ilikin uslleri belirlemeye Maliye Bakanl yetkilidir.

Kabul edilmeyen indirimler

Madde 11- (1) Kurum kazancnn tespitinde aadaki indirimlerin yaplmas kabul edilmez: a) z sermaye zerinden denen veya hesaplanan faizler.

464

b) rtl sermaye zerinden denen veya hesaplanan faiz, kur farklar ve benzeri giderler. c) Transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl olarak datlan kazanlar. ) Her ne ekilde ve ne isimle olursa olsun ayrlan yedek akeler (Trk Ticaret Kanununa, kurumlarn kurulu kanunlarna, tzklerine, ana statlerine veya szlemelerine gre saf kazanlardan ayrdklar tm yedek akeler ile Bankaclk Kanununa gre bankalarn ayrdklar genel karlklar dahil). d) Bu Kanuna gre hesaplanan kurumlar vergisi ile her trl para cezalar, vergi cezalar, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun hkmlerine gre denen cezalar, gecikme zamlar ve faizler ile Vergi Usul Kanunu hkmlerine gre denen gecikme faizleri. e) Kanunlarla veya kanunlarn verdii yetkiye dayanlarak tespit edilen hadler sakl kalmak kaydyla, menkul kymetlerin itibar deerlerinin altnda ihracndan doan zararlar ile bu menkul kymetlere ilikin olarak denen komisyonlar ve benzeri her trl giderler. f) Kiralama yoluyla edinilen veya iletmede kaytl olan; yat, kotra, tekne, srat teknesi gibi motorlu deniz tatlar ile uak, helikopter gibi hava tatlarndan iletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanlarn giderleri ve amortismanlar. g) Szlemelerde ceza art olarak konulan tazminatlar hari olmak zere kurumun kendisinin, ortaklarnn, yneticilerinin ve alanlarnn sularndan doan madd ve manev zarar tazminat giderleri. h) Basn yoluyla ilenen fiillerden veya radyo ve televizyon yaynlarndan doacak madd ve manev zararlardan dolay denen tazminat giderleri. ) Her trl alkol ve alkoll ikiler ile ttn ve ttn mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin %50si. Bakanlar Kurulu bu oran %100e kadar artrmaya veya sfra kadar indirmeye yetkilidir.

rtl sermaye
Madde 12- (1) Kurumlarn, ortaklarndan veya ortaklarla ilikili olan kiilerden dorudan veya dolayl olarak temin ederek iletmede kullandklar borlarn, hesap dnemi iinde herhangi bir tarihte kurumun z sermayesinin katn aan ksm, ilgili hesap dnemi iin rtl sermaye saylr. (2) Yukarda belirtilen karlatrma srasnda, sadece ilikili irketlere finansman

465

temin eden kredi irketlerinden yaplan borlanmalar hari olmak zere, ana faaliyet konusuna uygun olarak faaliyette bulunan ve ortak veya ortakla ilikili kii saylan banka veya benzeri kredi kurumlarndan yaplan borlanmalar %50 orannda dikkate alnr. (3) Bu maddenin uygulanmasnda; a) Ortakla ilikili kii, ortan dorudan veya dolayl olarak en az %10 orannda orta olduu veya en az bu oranda oy veya kr pay hakkna sahip olduu bir kurumu ya da dorudan veya dolayl olarak, ortan veya ortakla ilikili bu kurumun sermayesinin, oy veya kr pay hakkna sahip hisselerinin en az %10unu elinde bulunduran bir gerek kii veya kurumu, b) z sermaye, kurumun Vergi Usul Kanunu uyarnca tespit edilmi hesap dnemi bandaki z sermayesini, ifade eder. (4) Kurumlarn stanbul Menkul Kymetler Borsasnda ilem gren hisselerinin edinilmesi durumunda, sz konusu hisse nedeniyle ortak veya ortakla ilikili kii saylanlardan temin edilen borlanmalarda en az %10 ortaklk pay aranr. (5) Yukarda belirtilen oranlar, bor veren ortaklar ve ortaklarn ilikide bulunduu kiiler iin topluca dikkate alnr. (6) Aada saylan borlanmalar rtl sermaye saylmaz: a) Kurumlarn ortaklarnn veya ortaklarla ilikili kiilerin salad gayrinakd teminatlar karlnda nc kiilerden yaplan borlanmalar. b) Kurumlarn itiraklerinin, ortaklarnn veya ortaklarla ilikili kiilerin, banka ve finans kurumlarndan ya da sermaye piyasalarndan temin ederek ayn artlarla ksmen veya tamamen kullandrd borlanmalar. c) 5411 sayl Bankaclk Kanununa gre faaliyette bulunan bankalar tarafndan yaplan borlanmalar. ) 3226 sayl Finansal Kiralama Kanunu kapsamnda faaliyet gsteren finansal kiralama irketleri, 90 sayl dn Para Verme leri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname kapsamnda faaliyet gsteren finansman ve faktoring irketleri ile ipotek finansman kurulularnn bu faaliyetleriyle ilgili olarak ortak veya ortakla ilikili kii saylan bankalardan yaptklar borlanmalar.
466

(7) rtl sermaye zerinden kur fark hari, faiz ve benzeri demeler veya hesaplanan tutarlar, Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarnn uygulanmasnda, gerek bor alan gerekse bor veren nezdinde, rtl sermaye artlarnn gerekletii hesap dneminin son gn itibaryla datlm kr pay veya dar mkellefler iin ana merkeze aktarlan tutar saylr. Daha nce yaplan vergilendirme ilemleri, tam mkellef kurumlar nezdinde yaplacak dzeltmede rtl sermayeye ilikin kur farklarn da kapsayacak ekilde, taraf olan mkellefler nezdinde buna gre dzeltilir. u kadar ki, bu dzeltmenin yaplmas iin rtl sermaye kullanan kurum adna tarh edilen vergilerin kesinlemi ve denmi olmas arttr.

Transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl kazan datm

Madde 13- (1) Kurumlar, ilikili kiilerle emsallere uygunluk ilkesine aykr olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat zerinden mal veya hizmet alm ya da satmnda bulunursa, kazan tamamen veya ksmen transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl olarak datlm saylr. Alm, satm, imalat ve inaat ilemleri, kiralama ve kiraya verme ilemleri, dn para alnmas ve verilmesi, ikramiye, cret ve benzeri demeleri gerektiren ilemler her hal ve artta mal veya hizmet alm ya da satm olarak deerlendirilir. (2) likili kii; kurumlarn kendi ortaklar, kurumlarn veya ortaklarnn ilgili bulunduu gerek kii veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakmndan dorudan veya dolayl olarak bal bulunduu ya da nfuzu altnda bulundurduu gerek kii veya kurumlar ifade eder. Ortaklarn eleri, ortaklarn veya elerinin stsoy ve altsoyu ile nc derece dahil yansoy hsmlar ve kayn hsmlar da ilikili kii saylr. Kazancn elde edildii lke vergi sisteminin, Trk vergi sisteminin yaratt vergilendirme kapasitesi ile ayn dzeyde bir vergilendirme imkn salayp salamad ve bilgi deiimi hususunun gz nnde bulundurulmas suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen lkelerde veya blgelerde bulunan kiilerle yaplm tm ilemler, ilikili kiilerle yaplm saylr. (3) Emsallere uygunluk ilkesi, ilikili kiilerle yaplan mal veya hizmet alm ya da satmnda uygulanan fiyat veya bedelin, aralarnda byle bir ilikinin bulunmamas durumunda oluacak fiyat veya bedele uygun olmasn ifade eder. Emsallere uygunluk ilkesi dorultusunda tespit edilen fiyat veya bedellere ilikin hesaplamalara ait kayt, cetvel ve belgelerin ispat edici ktlar olarak saklanmas zorunludur.
467

(4) Kurumlar, ilikili kiilerle yapt ilemlerde uygulayaca fiyat veya bedelleri, aadaki yntemlerden ilemin mahiyetine en uygun olann kullanarak tespit eder: a) Karlatrlabilir fiyat yntemi: Bir mkellefin uygulayaca emsallere uygun sat fiyatnn, karlatrlabilir mal veya hizmet alm ya da satmnda bulunan ve aralarnda herhangi bir ekilde iliki bulunmayan gerek veya tzel kiilerin birbirleriyle yaptklar ilemlerde uygulayaca piyasa fiyat ile karlatrlarak tespit edilmesini ifade eder. b) Maliyet art yntemi: Emsallere uygun fiyatn, ilgili mal veya hizmet maliyetlerinin makul bir brt kr oran kadar artrlmas suretiyle hesaplanmasn ifade eder. c) Yeniden sat fiyat yntemi: Emsallere uygun fiyatn, ilem konusu mal veya hizmetlerin aralarnda herhangi bir ekilde iliki bulunmayan gerek veya tzel kiilere yeniden satlmas halinde uygulanacak fiyattan, makul bir brt sat kr dlerek hesaplanmasn ifade eder. ) Emsallere uygun fiyata yukardaki yntemlerden herhangi birisi ile ulama olana yoksa mkellef, ilemlerin mahiyetine uygun olarak kendi belirleyecei dier yntemleri kullanabilir. (5) likili kiilerle yaplan mal veya hizmet alm ya da satmnda uygulanacak fiyat veya bedelin tespitine ilikin yntemler, mkellefin talebi zerine Maliye Bakanl ile anlalarak belirlenebilir. Bu ekilde belirlenen yntem, yl amamak zere anlamada tespit edilen sre ve artlar dahilinde kesinlik tar. (6) Tamamen veya ksmen transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl olarak datlan kazan, Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarnn uygulamasnda, bu maddedeki artlarn gerekletii hesap dneminin son gn itibaryla datlm kr pay veya dar mkellefler iin ana merkeze aktarlan tutar saylr. Daha nce yaplan vergilendirme ilemleri, taraf olan mkellefler nezdinde buna gre dzeltilir. u kadar ki, bu dzeltmenin yaplmas iin rtl kazan datan kurum adna tarh edilen vergilerin kesinlemi ve denmi olmas arttr. (7) Transfer fiyatlandrmas ile ilgili usller Bakanlar Kurulunca belirlenir.

468

KNC BLM

Beyan

Beyan esas
Madde 14- (1) Kurumlar vergisi, mkellefin veya vergi sorumlusunun beyan zerine tarh olunur. Beyanname, ilgili bulunduu hesap dneminin sonularn ierir. (2) Her mkellef vergiye tbi kazancnn tamam iin bir beyanname verir. Ancak, tzel kiilii bulunmayan iktisad kamu kurulular ile dernek ve vakflara ait iktisad iletmelerden her biri iin, bunlarn bal olduu kamu tzel kiileri ile dernek ve vakflar tarafndan ayr beyanname verilir. (3) Kurumlar vergisi beyannamesi, hesap dneminin kapand ay izleyen drdnc ayn birinci gnnden yirmibeinci gn akamna kadar mkellefin bal olduu vergi dairesine verilir. (4) Mkelleflerin ubeleri, ajanslar, alm-satm bro ve maazalar, imalthaneleri veya kendilerine bal dier i yerleri iin, bunlarn bamsz muhasebeleri ve ayrlm sermayeleri olsa dahi ayr beyanname verilmez. (5) Kooperatiflerin gelirlerinin vergi kesintisine tbi tutulan tanmaz kira gelirlerinden ibaret olmas halinde, bu gelirler iin beyanname verilmez. (6) Mkellefin bal olduu vergi dairesi, kurumun kanun veya i merkezinin bulunduu yerin vergi dairesidir. (7) Maliye Bakanl, mkelleflerin bal olduklar vergi dairelerini, kanun veya i merkezlerine bakmakszn belirlemeye yetkilidir. (8) Beyannamelerin ekil, ierik ve ekleri Maliye Bakanlnca belirlenir. Mkellefler beyanlarn bu beyanname ile yapmak veya bu beyannamelerde yazl bilgilere uygun olarak bildirmek zorundadr.

Vergi kesintisi
Madde 15- (1) Kamu idare ve kurulular, iktisad kamu kurulular, sair kurumlar,

469

ticaret irketleri, i ortaklklar, dernekler, vakflar, dernek ve vakflarn iktisad iletmeleri, kooperatifler, yatrm fonu ynetenler, gerek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbab, zira kazanlarn bilno veya zira iletme hesab esasna gre tespit eden iftiler; kurumlara avanslar da dahil olmak zere nakden veya hesaben yaptklar aadaki demeler zerinden istihkak sahiplerinin kurumlar vergisine mahsuben %15 orannda kesinti yapmak zorundadrlar: a) Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara gre birden fazla takvim ylna yaygn inaat ve onarm ileri ile uraan kurumlara bu ileri ile ilgili olarak yaplan hakedi demeleri. b) Kooperatiflere ait tanmazlarn kiralanmas karlnda bunlara yaplan kira demeleri. c) Her nevi tahvil (ipotek finansman kurulular ve konut finansman kurulular tarafndan ihra edilen ipotekli sermaye piyasas aralar, varlk teminatl menkul kymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut daresi ve zelletirme daresince karlan menkul kymetlerden salanan gelirler (Dviz cinsinden yahut dvize, altna veya baka bir deere endeksli menkul kymetlerin itfas srasnda oluan deer artlar kesintiye tbi tutulmaz.). ) Mevduat faizleri. d) Katlm bankalar tarafndan katlma hesab karlnda denen kr paylar. e) Kr ve zarar ortakl belgesi karl denen kr paylar. f) Birinci fkrann (c) bendinde yer alan menkul kymetlerin geri alm veya satm taahhd ile elde edilmesi veya elden karlmasndan salanan gelirler. (2) Vergiden muaf olan kurumlara datlan (Krn sermayeye eklenmesi kr datm saylmaz.) Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fkrasnn (1), (2) ve (3) numaral bentlerindeki kr paylar zerinden, bu maddenin nc fkras uyarnca vergi kesintisine tbi tutulan kazanlar hari olmak zere %15 orannda vergi kesintisi yaplr. (3) Emeklilik yatrm fonlarnn kazanlar hari olmak zere, Kanunun 5 inci maddesinin birinci fkrasnn (d) bendinde yazl kazanlardan, datlsn veya datlmasn, kurum bnyesinde %15 orannda vergi kesintisi yaplr. (4) Bakanlar Kurulu, bu maddede belirtilen vergi kesintisi oranlarn, her bir deme

470

ve gelir iin ayr ayr sfra kadar indirmeye, kurumlar vergisi oranna kadar ykseltmeye ve ayn snrlar dahilinde nc fkrada belirtilen kazanlar iin fon veya ortaklk trlerine gre ya da portfylerindeki varlklarn nitelik ve dalmna gre farkllatrmaya yetkilidir. (5) Bu madde gereince vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bu vergileri deme veya tahakkukun yapld yer itibaryla bal olduklar vergi dairesine, vergilendirme dnemini izleyen ayn yirminci gn akamna kadar muhtasar beyanname ile bildirmeye mecburdurlar. Gelir Vergisi Kanununda belirlenen usl ve esaslar, bu maddeye gre verilecek muhtasar beyannameler hakknda da uygulanr. u kadar ki, bu maddenin nc fkras uyarnca yaplan kesinti, kurumlar vergisi beyannamesinin verildii dneme ait muhtasar beyanname ile beyan edilir. (6) Bu maddede geen hesaben deme deyimi, kesintiye tbi kazan ve iratlar deyenleri hak sahiplerine kar borlu durumda gsteren her trl kayt ve ilemleri ifade eder. (7) Yaplacak vergi kesintisinde kazan ve iratlar gayrisaf tutarlar zerinden dikkate alnr. Kesilmesi gereken verginin demeyi yapan tarafndan stlenilmesi halinde vergi kesintisi, denen tutar ile demeyi yapann yklendii verginin toplam zerinden hesaplanr. (8) Bu maddede belirtilen demelerden yaplan vergi kesintisi, kesinti yapanlarn kayt ve hesaplarnda ayrca gsterilir.

NC BLM

Verginin Tarh

Vergilendirme dnemi ve tarhiyat

Madde 16- (1) Kurumlar vergisinde vergilendirme dnemi, hesap dnemidir. Kendilerine zel hesap dnemi tayin edilenlerin vergilendirme dnemi ise zel hesap dnemleridir.

471

(2) Kesinti suretiyle denen vergilerde, istihkak sahiplerince ayrca yllk beyanname verilmeyen hallerde, vergi kesintisinin ilgili bulunduu dnemler vergilendirme dnemi saylr. (3) Kurumlar vergisi, beyannamenin verildii vergi dairesince tarh olunur. (4) Kurumlar vergisi, bu Kanuna gre mkellef olanlarn tzel kiilii adna; iktisad kamu kurulular ile derneklere ve vakflara ait iktisad iletmelerden tzel kiilii haiz olmayanlar iin bal olduklar kamu tzel kiileri ya da dernek veya vakf adna; fonlarda fonun kurucusu adna; i ortaklklarnda ise verginin denmesinden mteselsilen sorumlu olmak zere ynetici ortak veya ortaklardan herhangi birisi adna tarh olunur. (5) Kurumlar vergisi, bal olunan vergi dairesine beyannamenin verildii gnde, beyanname posta ile gnderilmise, vergiyi tarh edecek daireye geldii tarihi izleyen gn iinde tarh edilir.

DRDNC BLM Tasfiye

Tasfiye, Birleme, Devir, Blnme ve Hisse Deiimi

Madde 17- (1) Tasfiye dnemi: Her ne sebeple olursa olsun, tasfiye haline giren kurumlarn vergilendirilmesinde hesap dnemi yerine tasfiye dnemi geerli olur. a) Tasfiye, kurumun tasfiyeye girmesine ilikin genel kurul kararnn tescil edildii tarihte balar ve tasfiye kararnn tescil edildii tarihte sona erer. Balang tarihinden ayn takvim yl sonuna kadar olan dnem ile bu dnemden sonraki her takvim yl ve tasfiyenin sona erdii dnem iin ilgili takvim yl bandan tasfiyenin biti tarihine kadar olan dnem bamsz bir tasfiye dnemi saylr. b) Tasfiyenin balad takvim yl iinde sona ermesi halinde tasfiye dnemi, kurumun tasfiyeye girdii tarihten balar ve tasfiyenin bittii tarihe kadar devam eder. c) Tasfiyenin zararla kapanmas halinde tasfiye sonucu, nceki tasfiye dnemlerine doru dzeltilir ve anlan dnemlerde fazla denen vergi mkellefe iade edilir.

472

) Bir yldan fazla sren tasfiyelerde tarh zamanam, tasfiyenin sona erdii dnemi izleyen yldan itibaren balar. d) Tasfiyeden vazgeilmesi halinde, kurum hakknda tasfiye hkmleri uygulanmaz. Byle bir durumda, tasfiyeden vazgeme karar, bu kararn alnd dnemin bandan itibaren geerli olur. Tasfiyeden vazgeme kararnn alnd tarihe kadar verilen tasfiye dnemi beyannameleri, normal faaliyet beyannamelerinin yerine geer. Tasfiyesinden vazgeilen kurumun geici vergiyle ilgili ykmllkleri, tasfiyeden vazgeilmesine ilikin kararn alnd tarihi kapsayan geici vergilendirme dnemi bandan itibaren balar. (2) Tasfiye beyannameleri: Tasfiye beyannameleri, tasfiye memurlar tarafndan tasfiye dnemlerinin sonundan itibaren Kanunun 14 nc maddesinde yazl srelerde; tasfiyenin sona erdii dneme ilikin tasfiye beyannamesi ise tasfiyenin sonuland tarihten itibaren otuz gn iinde kurumun bal olduu vergi dairesine verilir. (3) Bu madde gereince verilecek olan beyannamelere, bilno ve gelir tablosu ile tasfiye bilnosuna gre ortaklara datlan paralar ve dier deerlerin ayrntl bir listesi eklenir. (4) Tasfiye kr: Tasfiye halindeki kurumlarn vergi matrah tasfiye krdr. Tasfiye kr, tasfiye dneminin sonundaki servet deeri ile tasfiye dneminin bandaki servet deeri arasndaki olumlu farktr. a) Tasfiye kr hesaplanrken; 1) Ortaklara veya kurum sahiplerine tasfiye esnasnda avans olarak veya dier ekillerde yaplan her trl demeler tasfiyenin sonundaki servet deerine, 2) Mevcut sermayeye ilave olarak ortaklar veya sahipleri tarafndan yaplan demeler ile tasfiye esnasnda elde edilen ve vergiden istisna edilmi olan kazan ve iratlar tasfiye dneminin bandaki servet deerine, eklenir. b) Hisselerine mahsuben ortaklara datlan, satlan, devredilen veya kurum sahibine iade olunan iktisad kymetlerin deerleri, Kanunun 13 nc maddesine gre ve datmn, satn, devrin veya iadenin yapld gn itibaryla belirlenir. c) Bu maddeye gre tasfiye krnn hesaplanmas srasnda, Kanunun 8, 9, 10 ve 11 inci madde hkmleri de ayrca dikkate alnr.

473

(5) Servet deeri: Tasfiye dneminin bandaki ve sonundaki servet deeri, kurumun tasfiye dnemi bandaki ve sonundaki bilnosunda grlen z sermayesidir. Bir yldan fazla sren tasfiyelerde izleyen tasfiye dnemlerinin bandaki servet deeri, bir nceki dnemin son bilnosunda grlen servet deeridir. (6) Aada belirtilenler dnda kalan her eit karlklar ile datlmam kazanlar bu sermayeye dahildir: a) Vergi kanunlarna gre ayrlm olan her trl amortismanlar ve karlklar ile sigorta irketlerinin teknik karlklar. b) Hissedar veya sahip olmayan kimselere datlacak olan kazan ksm. (7) Tasfiye memurlarnn sorumluluu: Tasfiye memurlar, kurumun tahakkuk etmi vergileri ile tasfiye beyannamelerine gre hesaplanan vergiler ve dier itirazl tarhiyatlar iin, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayl cra ve flas Kanununun 207 nci maddesine uygun bir karlk ayrmadan ayn Kanunun 206 nc maddesinin drdnc srasnda yazl alacakllara deme ve ortaklara paylatrma yapamazlar. Aksi takdirde bu vergilerin asl ve zamlar ile vergi cezalarndan ahsen ve mteselsilen sorumlu olurlar. a) Yukarda belirtilen vergiler ile sekizinci fkra uyarnca tasfiye ilemlerinin incelenmesi sonucu tarh edilecek vergilerin asllar ve zamlar, tasfiye srasnda datm, devir, iade veya sat gibi yollarla kendisine bir iktisad kymet aktarlan ya da tasfiye kalan zerinden kendisine paylatrma yaplan ortaklardan da aranabilir. Ortaklardan tahsil edilmi olan vergi asllar iin ayrca tasfiye memurlarna bavurulmaz. b) Tasfiye memurlar, bu madde gereince dedikleri vergilerin asllarndan dolay, yukarda belirtilen yollarla kendisine bir iktisad kymet aktarlan veya tasfiye kalanndan pay alan ortaklara ya da ortaklarn aldklar bu deerler vergileri karlamaya yetmezse cra ve flas Kanununun 207 nci maddesine uygun oranlar dahilinde ayn Kanunun 206 nc maddesinin drdnc srasnda yazl alacaklarn tamamen veya ksmen tahsil eden alacakllara rcu edebilirler. (8) Tasfiye ilemlerinin incelenmesi: Tasfiye beyannamesinin verilmesiyle birlikte tasfiye memurlar, ilemlerinin vergi kanunlar ynnden incelenmesini bir dileke ile isterler. Dilekenin verilmesinden itibaren en ge ay iinde vergi incelemelerine balanarak aralksz devam edilir. Vergi incelemesinin bitmesini izleyen otuz gn iinde vergi dairesi sonucu tasfiye memurlarna yaz ile bildirir. Buna gre kurumdan
474

aranan vergilerin sonucu alnncaya kadar tasfiye memurlarnn, yedinci fkrada yazl sorumluluu devam eder. (9) Maliye Bakanl, mkelleflerin hukuk statlerini, faaliyet gsterdikleri alanlar ve tasfiyeye giri tarihindeki aktif byklklerini dikkate almak suretiyle tasfiye ilemlerine ynelik inceleme yaptrmamaya yetkilidir.

Birleme
Madde 18- (1) Bir veya birka kurumun dier bir kurumla birlemesi, birleme nedeniyle infisah eden kurumlar bakmndan tasfiye hkmndedir. Ancak, birlemede tasfiye kr yerine birleme kr vergiye matrah olur. (2) Tasfiye krnn tespiti hakkndaki hkmler, birleme krnn tespitinde de geerlidir. u kadar ki, mnfesih kurumun veya kurumlarn ortaklarna ya da sahiplerine birleilen kurum tarafndan dorudan doruya veya dolayl olarak verilen deerler, kurumun tasfiyesi halinde ortaklara datlan deerler yerine geer. Birleilen kurumdan alnan deerler Vergi Usul Kanununda yazl esaslara gre deerlenir. (3) Kanunun 17 nci maddesine gre tasfiye memurlarna den sorumluluk ve devler, birleme halinde birleilen kuruma ait olur.

Devir, blnme ve hisse deiimi

Madde 19- (1) Bu Kanunun uygulanmasnda aadaki artlar dahilinde gerekleen birlemeler devir hkmndedir: a) Birleme sonucunda infisah eden kurum ile birleilen kurumun kanun veya i merkezlerinin Trkiyede bulunmas. b) Mnfesih kurumun devir tarihindeki bilno deerlerinin, birleilen kurum tarafndan bir btn halinde devralnmas ve aynen bilnosuna geirilmesi. (2) Kurumlarn yukardaki artlar dahilinde tr deitirmeleri de devir hkmndedir. (3) Aadaki ilemler blnme veya hisse deiimi hkmndedir: a) Tam blnme: Tam mkellef bir sermaye irketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle btn mal varln, alacaklarn ve borlarn kaytl deerleri zerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mkellef sermaye irketine devretmesi ve karlnda devredilen sermaye irketinin ortaklarna devralan
475

sermaye irketinin sermayesini temsil eden itirak hisseleri verilmesi, bu Kanunun uygulanmasnda tam blnme hkmndedir. Devredilen irketin ortaklarna verilecek itirak hisselerinin itibar deerinin %10una kadarlk ksmnn nakit olarak denmesi, ilemin blnme saylmasna engel deildir. b) Ksm blnme: Tam mkellef bir sermaye irketinin veya sermaye irketi niteliindeki bir yabanc kurumun Trkiyedeki i yeri veya daim temsilcisinin bilnosunda yer alan tanmazlar ile en az iki tam yl sreyle elde tutulan itirak hisseleri ya da sahip olduklar retim veya hizmet iletmelerinin bir veya birkan kaytl deerleri zerinden ayn sermaye olarak mevcut veya yeni kurulacak tam mkellef bir sermaye irketine devretmesi, bu Kanunun uygulanmasnda ksm blnme hkmndedir. Ancak, retim veya hizmet iletmelerinin devrinde, iletme btnl korunacak ekilde faaliyetin devam iin gerekli aktif ve pasif kalemlerin tmnn devredilmesi zorunludur. Ksm blnmede devredilen varlklara karlk edinilen devralan irket hisseleri, devreden irkette kalabilecei gibi dorudan bu irketin ortaklarna da verilebilir. Tanmaz ve itirak hisselerinin bu bent kapsamnda devrinde, devralan irketin hisselerinin devreden irketin ortaklarna verilmesi halinde, devredilen tanmaz ve itirak hisselerine ilikin borlarn da devri zorunludur. c) Hisse deiimi: Tam mkellef bir sermaye irketinin, dier bir sermaye irketinin hisselerini, bu irketin ynetimini ve hisse ounluunu elde edecek ekilde devralmas ve karlnda bu irketin hisselerini devreden ortaklarna kendi irketinin sermayesini temsil eden itirak hisselerini vermesi, bu Kanunun uygulanmasnda hisse deiimi hkmndedir. Hisseleri devralnan irketin ortaklarna verilecek itirak hisselerinin itibari deerinin %10una kadarlk ksmnn nakit olarak denmesi, ilemin hisse deiimi saylmasna engel deildir. (4) Bu maddeye gre yaplacak blnmelerde aktifi ve pasifi dzenleyici hesaplar, ilgili olduu aktif veya pasif hesapla birlikte devrolunur. (5) Maliye Bakanl devir, blnme ve hisse deiimi ilemleri ile ilgili uslleri belirlemeye yetkilidir.

Devir, blnme ve hisse deiimi hallerinde vergilendirme

Madde 20- (1) Devirlerde, aadaki artlara uyulduu takdirde, mnfesih kurumun

476

sadece devir tarihine kadar elde ettii kazanlar vergilendirilir; birlemeden doan krlar ise hesaplanmaz ve vergilendirilmez: a) irket yetkili kurulunun devre ilikin kararnn Ticaret Sicilinde tescil edildii tarih, devir tarihidir. Mnfesih kurum ile birleilen kurum; 1) Devir tarihi itibaryla hazrlayacaklar ve mtereken imzalayacaklar mnfesih kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesi ile, 2) Devir ileminin hesap dneminin kapand aydan kurumlar vergisi beyannamesinin verildii ayn sonuna kadar geen sre ierisinde yaplmas halinde, mnfesih kurumun nceki hesap dnemine ilikin olarak hazrlayacaklar ve mtereken imzalayacaklar mnfesih kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesini, birlemenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildii tarihten itibaren otuz gn iinde mnfesih kurumun bal bulunduu vergi dairesine verirler. b) Birleilen kurum, mnfesih kurumun tahakkuk etmi ve edecek vergi borlarn deyeceini ve dier devlerini yerine getireceini mnfesih kurumun birleme sebebiyle verilecek olan kurumlar vergisi beyannamesinin ekinde verecei bir taahhtname ile taahht eder. Mahallin en byk mal memuru, bu hususta birleilen kurumdan ayrca teminat isteyebilir. (2) Kanunun 19 uncu maddesinin nc fkrasnn (a) bendine gre gerekletirilen blnmelerde, aadaki artlara uyulduu takdirde blnme suretiyle mnfesih kurumun sadece blnme tarihine kadar elde ettii kazanlar vergilendirilir; blnmeden doan krlar ise hesaplanmaz ve vergilendirilmez: a) irket yetkili kurulunun blnmeye ilikin kararnn Ticaret Sicilinde tescil edildii tarih, blnme tarihidir. Blnen kurum ile bu kurumun varlklarn devralan kurumlar, 1) Blnme tarihi itibaryla hazrlayacaklar ve mtereken imzalayacaklar blnen kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesi ile, 2) Blnme ileminin hesap dneminin kapand aydan kurumlar vergisi beyannamesinin verildii ayn sonuna kadar geen sre ierisinde yaplmas halinde, blnen kurumun nceki hesap dnemine ilikin olarak hazrlayacaklar ve mtereken imzalayacaklar blnen kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesini, blnmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildii tarihten itibaren otuz gn iinde blnen kurumun bal olduu vergi dairesine verirler. b) Blnen kurumun varlklarn devralan kurumlar, blnen kurumun blnme

477

tarihine kadar tahakkuk etmi ve edecek vergi borlarndan mteselsilen sorumlu olacaklarn ve dier devlerini yerine getireceklerini, blnen kurumun blnme nedeniyle verilecek olan kurumlar vergisi beyannamesine ekleyecekleri bir taahhtname ile taahht ederler. Mahallin en byk mal memuru, bu hususta blnen kurum ile bu kurumun varlklarn devralan kurumlardan teminat isteyebilir. (3) Bu Kanunun 19 uncu maddesinin nc fkrasnn (b) ve (c) bentlerinde belirtilen ilemlerden doan krlar hesaplanmaz ve vergilendirilmez. 19 uncu maddenin nc fkrasnn (b) bendine gre gerekletirilen ksm blnme ilemlerinde, blnen kurumun blnme tarihine kadar tahakkuk etmi ve edecek vergi borlarndan blnen kurumun varlklarn devralan kurumlar, devraldklar varlklarn emsal bedeli ile snrl olarak mteselsilen sorumlu olurlar.

BENC BLM deme sresi

Verginin denmesi
Madde 21- (1) Kurumlar vergisi, beyannamenin verildii ayn sonuna kadar denir. (2) Tasfiye ve birleme halinde, tasfiye edilen veya birleen kurumlar adna tasfiye veya birleme kr zerinden tarh olunan vergiler, tasfiye veya birleme nedeniyle infisah eden kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesinin verilme sresi iinde denir. Tasfiye edilen veya birleen kurumlarn bu Kanuna gre tahakkuk etmi olup, henz vadeleri gelmemi bulunan vergileri de ayn sre iinde denir. (3) Kanunun 20 nci maddesinin birinci ve ikinci fkralarna gre gerekletirilen devir ve blnmelerde mnfesih kurum adna tahakkuk eden vergilerden; a) Bu fkralarn (a) bentlerinin (1) numaral alt bentlerine gre mnfesih veya blnen kurum adna tahakkuk edenler, devralan veya birleilen kurumun devir veya blnmenin gerekletii hesap dnemine ilikin kurumlar vergisi beyannamesinin verildii ayn sonuna kadar, b) Dier hallerde ise beyanname verme sresi ierisinde, devralan veya birleilen kurumlarca denir.

478

(4) Muhtasar beyanname ile bildirilen vergiler, beyannamenin verildii ayn yirmialtnc gn akamna kadar denir.

NC KISIM Dar Mkellefiyet Esasnda Verginin Tarh ve denmesi

BRNC BLM

Matrahn Tayini

Saf kurum kazanc Madde 22- (1) Dar mkellef kurumlarn i yeri veya daim temsilci vastasyla elde edilen kazanlarnn tespitinde, aksi belirtilmedii takdirde tam mkellef kurumlar iin geerli olan hkmler uygulanr. (2) Dar mkellefiyete tbi kurumlarn ticar veya zira kazanlar dnda kalan kazan ve iratlar hakknda, Gelir Vergisi Kanununun bu kazan ve iratlarn tespitine ilikin hkmleri uygulanr. Ancak, bu kazan ve iratlarn Trkiyede yaplmakta olan ticar veya zira faaliyet kapsamnda elde edilmesi halinde, kurum kazanc bu maddenin birinci fkrasna gre tespit edilir. (3) Dar mkellefiyette kurum kazancnn tespitinde, ayrca aadaki indirimlerin yaplmas kabul edilmez: a) Bu kurumlar hesabna yaptklar alm-satmlar iin ana merkeze veya Trkiye dndaki ubelere verilen faizler, komisyonlar ve benzerleri. b) Trkiyedeki kurumun kazancnn elde edilmesi ve idamesi ile ilgili olan ve emsallere uygunluk ilkesi uyarnca belirlenecek datm anahtarlarna gre ayrlan paylar ile Trkiyedeki kurumun denetimi iin yabanc lkelerden gnderilen yetkili kiilerin seyahat giderleri hari olmak zere, ana merkezin veya Trkiye dndaki ubelerin genel ynetim giderlerine veya zararlarna katlmak zere ayrlan paylar. (4) Dar mkellef kurumlarn iletmede kullandklar borlanmalar iin Kanunun 12 nci maddesinde yer alan hkmlerin uygulanmasnda, ortakla ilikili kiinin tespiti asndan sermaye veya oy hakk art aranmaz.
479

(5) Kanunun tasfiyeye ilikin hkmleri ile 19 uncu maddesinin nc fkrasnn (b) bendi ayn artlarla dar mkellef kurumlar hakknda da uygulanr. u kadar ki, devralan kurum tarafndan devralnan deerlere karlk olarak verilen itirak hisseleri, Trkiyedeki i yeri veya daim temsilcinin aktifine kaydedilir.

Yabanc ulatrma kurumlarnda kurum kazancnn tespiti

Madde 23- (1) Yabanc ulatrma kurumlarnn vergiye matrah olacak kurum kazanc, haslata ortalama emsal oranlarnn uygulanmas suretiyle hesaplanr. (2) Ortalama emsal oranlar, Trkiyede daim veya arz olarak alan btn kurumlar iin; a) Kara tamaclnda %12, b) Deniz tamaclnda %15, c) Hava tamaclnda %5, olarak uygulanr. (3) Ticar ve arz ticar kazanlar dar mkellefiyet kapsamnda vergilendirilen yabanc ulatrma kurumlarnn, Trkiyede elde edilmi saylan haslat aadaki unsurlardan oluur: a) Trkiye snrlar iinde gerekleen kara tamaclnda, bilet bedeli ile birlikte alnan gider karlklar dahil olmak zere yolcu, yk ve bagaj tama creti olarak her ne adla olursa olsun aldklar tutarlar. b) Trkiyedeki ykleme limanlarndan yabanc lkelerdeki var limanlarna veya dier bir kurumun gemisine aktarma yaplacak yabanc limana kadar gerekleen deniz ve hava tamaclnda, bilet bedeli ile birlikte alnan gider karlklar dahil olmak zere yolcu, yk ve bagaj tama creti olarak her ne adla olursa olsun aldklar tutarlar. c) Trkiye dndaki tamaclk faaliyeti iin dier kurumlar hesabna Trkiyede sattklar yolcu ve bagaj biletleri ile Trkiyede yaptklar navlun szlemeleri dolaysyla kendilerine verilen komisyonlar ve cretler.

480

KNC BLM

Beyan

Beyan esas
Madde 24- (1) Kurumlar vergisi, mkellefin veya vergi sorumlusunun beyan zerine tarh olunur. Beyanname, ilgili bulunduu hesap dneminin sonularn ierir. (2) Her mkellef vergiye tbi kazancnn tamam iin bir beyanname verir. (3) Mkelleflerin ubeleri, ajanslar, alm-satm bro ve maazalar, imalthaneleri veya kendilerine bal dier i yerleri iin, bunlarn bamsz muhasebeleri ve ayrlm sermayeleri olsa dahi ayr beyanname verilmez.

Vergilendirme dnemi ve beyan

Madde 25- (1) Yllk beyan esasnda vergilendirilen kurumlarn vergilendirme dnemi, hesap dnemidir. Ancak, kendilerine zel hesap dnemi tayin edilenlerin vergilendirme dnemi, zel hesap dnemleridir. (2) Kesinti suretiyle denen vergilerde, istihkak sahiplerince ayrca yllk veya zel beyanname verilmeyen hallerde, vergi kesintisinin ilgili bulunduu dnemler, vergilendirme dnemi saylr. (3) Kanunun 26 nc maddesi gereince verilen beyannameler ile bildirilen kazanlarn vergilendirilmesinde, vergilendirme dnemi yerine kazancn elde edilme tarihi esas alnr. (4) Yllk kurumlar vergisi beyannamesi, kurumun Trkiyedeki i yerinin veya daim temsilcisinin bulunduu yerin; Trkiyede i yeri veya daim temsilcisi olmad takdirde yabanc kuruma kazan salayanlarn bal olduu yerin vergi dairesine verilir. (5) Beyanname, hesap dneminin kapand ay izleyen drdnc ayn birinci gnnden yirmibeinci gn akamna kadar, tarhiyatn muhatabnn Trkiyeyi terk etmesi halinde ise lkeyi terk etmesinden nceki onbe gn iinde verilir. (6) Beyannamelerin ekil, ierik ve ekleri Maliye Bakanlnca belirlenir. Mkellefler
481

beyanlarn bu beyanname ile yapmak veya bu beyannamelerde yazl bilgilere uygun olarak bildirmek zorundadr.

NC BLM

zel Beyan

zel beyan zaman tayin olunan gelirler

Madde 26- (1) Dar mkellefiyete tbi olan yabanc kurumlarn vergiye tbi kazancnn Gelir Vergisi Kanununda yazl dier kazan ve iratlardan (telif, imtiyaz, ihtira, iletme, ticaret unvan, marka ve benzeri gayrimadd haklarn sat, devir ve temliki karlnda alnan bedeller hari) ibaret bulunmas halinde, yabanc kurum veya Trkiyede adna hareket eden kimse, bu kazanlar elde edilme tarihinden itibaren onbe gn iinde Kanunun 27 nci maddesinde belirtilen vergi dairesine beyanname ile bildirmek zorundadr. (2) Dier kazan ve iratlara ilikin olarak Trkiyeye bizzat getirilen nakd veya ayn sermaye karlnda elde edilen menkul kymetler ile itirak hisselerinin elden karlmas srasnda oluan kur fark kazancna dair hkmler hari olmak zere, Gelir Vergisi Kanununda yer alan vergilendirmeme hususundaki istisna, kayt, art ve srelere ait snrlamalar dikkate alnmaz.

Beyannamenin verilme yeri

Madde 27 - (1) zel beyan zaman tayin olunan gelirlerle ilgili kurumlar vergisi beyannamesi; a) Tanmazlarn elden karlmasndan doan dier kazan ve iratlarda tanmazn bulunduu, b) Tanrlarn ve haklarn elden karlmasndan doan dier kazan ve iratlarda mal ve haklarn Trkiyede elden karld, c) Ticar veya zira bir iletmenin faaliyetinin durdurulmas veya terk edilmesi karlnda elde edilen dier kazan ve iratlarda iletmenin bulunduu, ) Arz olarak ticar ilemlerin yaplmasndan veya bu nitelikteki ilemlere araclktan elde edilen kazanlar ile arz olarak yaplan serbest meslek faaliyetleri dolaysyla elde edilen kazanlarda faaliyetin yapld,

482

d) Arz olarak Trkiye ile yabanc lkeler arasnda yaplan tamaclk faaliyetlerinden elde edilen kazanlarda yolcu veya ykn tata alnd, e) Zarar yazlan deersiz alacaklarla karlk ayrlan pheli alacaklarn tahsili dahil olmak zere terk edilen ilerle ilgili olarak sonradan elde edilen dier kazan ve iratlar ile ticar, zira veya meslek bir faaliyete hi giriilmemesi veya ihale, artrma ve eksiltmelere itirak edilmemesi karlnda elde edilen dier kazan ve iratlarda demenin Trkiyede yapld, f) Dier hallerde Maliye Bakanlnca belirlenen, yerin vergi dairesine verilir.

DRDNC BLM

Verginin Tarh ve denmesi

Tarhiyatn muhatab, tarh zaman ve tarh yeri
Madde 28- (1) Dar mkellefiyete tbi yabanc kurumlarn vergisi, bunlar hesabna Trkiyedeki mdr veya temsilcileri; mdr veya temsilcileri mevcut deil ise kazan ve iratlar yabanc kuruma salayanlar adna tarh olunur. (2) Kurumlar vergisi, beyannamenin vergi dairesine verildii gnde, beyanname posta ile gnderilmise vergiyi tarh edecek daireye geldii tarihi izleyen gn iinde beyannamenin verildii veya gnderildii vergi dairesince tarh olunur.

deme sresi
Madde 29- (1) Dar mkellefiyette kurumlar vergisi; a) Yllk beyanname ile bildirilenlerde beyannamenin verildii ayn sonuna kadar, b) Muhtasar beyanname ile bildirilenlerde beyannamenin verildii ayn yirmialtnc gn akamna kadar, c) zel beyannameyle bildirilenler ile tarhiyatn muhatabnn Trkiyeyi terk etmesi veya tasfiye ve birleme hallerinde verilecek beyannamelerde ise beyanname verme sresi iinde, denir.

483

BENC BLM

Vergi Kesintisi ve Muhtasar Beyanname

Dar mkellefiyette vergi kesintisi
Madde 30- (1) Dar mkellefiyete tbi kurumlarn aadaki kazan ve iratlar zerinden, bu kazan ve iratlar avanslar da dahil olmak zere nakden veya hesaben deyen veya tahakkuk ettirenler tarafndan %15 orannda kurumlar vergisi kesintisi yaplr: a) Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara gre birden fazla takvim ylna yaygn inaat ve onarm ileri ile uraan kurumlara bu ileri ile ilgili olarak yaplan hakedi demeleri. b) Serbest meslek kazanlar. c) Gayrimenkul sermaye iratlar. ) Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fkrasnn (1), (2), (3) ve (4) numaral bentlerinde saylanlar hari olmak zere menkul sermaye iratlar. (2) Ticar veya zira kazanca dahil olup olmadna baklmakszn telif, imtiyaz, ihtira, iletme, ticaret unvan, marka ve benzeri gayrimadd haklarn sat, devir ve temliki karlnda nakden veya hesaben denen veya tahakkuk ettirilen bedeller zerinden bu maddenin birinci fkrasnda belirtilen kiilerce %15 orannda kurumlar vergisi kesintisi yaplr. (3) Tam mkellef kurumlar tarafndan, Trkiyede bir i yeri veya daim temsilci araclyla kr pay elde edenler hari olmak zere dar mkellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mkelleflere datlan (Krn sermayeye eklenmesi kr datm saylmaz.) ve Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fkrasnn (1), (2) ve (3) numaral bentlerinde saylan kr paylar zerinden bu Kanunun 15 inci maddesinin nc fkras uyarnca vergi kesintisine tbi tutulan kazanlar hari olmak zere %15 orannda kurumlar vergisi kesintisi yaplr. (4) Kanunun 5 inci maddesinin birinci fkrasnn (c) bendinde belirtilen kurumlar vergisinden istisna edilen kazanlar ile (c) bendinde belirtilen irketlerin (b) bendindeki artlar tayan itirak kazanlarndan anonim veya limited irket niteliindeki dar mkellef kurumlara datlan kr paylarndan yaplacak kesinti oran, bu maddenin nc fkras uyarnca uygulanan orann yarsn aamaz.

484

(5) Trkiyede i yeri ve daim temsilcisi bulunmayan mkelleflerin, yetkili makamlarn izniyle alan sergi ve panayrlarda yaptklar ticar faaliyetlerden elde ettikleri kazanlar zerinden, kurum bnyesinde %15 orannda kurumlar vergisi kesintisi yaplr. (6) Yllk veya zel beyanname veren dar mkellef kurumlarn, indirim ve istisnalar dlmeden nceki kurum kazancndan, hesaplanan kurumlar vergisi dldkten sonra kalan ksmdan ana merkeze aktardklar tutar zerinden, kurum bnyesinde %15 orannda kurumlar vergisi kesintisi yaplr. (7) Kazancn elde edildii lke vergi sisteminin, Trk vergi sisteminin yaratt vergilendirme kapasitesi ile ayn dzeyde bir vergilendirme imkn salayp salamad ve bilgi deiimi hususunun gz nnde bulundurulmas suretiyle Bakanlar Kurulunca ilan edilen lkelerde yerleik olan veya faaliyette bulunan kurumlara (tam mkellef kurumlarn bu nitelikteki lkelerde bulunan i yerleri dahil) nakden veya hesaben yaplan veya tahakkuk ettirilen her trl demeler zerinden, bu demelerin verginin konusuna girip girmediine veya deme yaplan kurumun mkellef olup olmadna baklmakszn %30 orannda vergi kesintisi yaplr. a) Emsaline uygun fiyatlarla satn alnan mal ve itirak hisseleri iin yaplan demeler, emsaline uygun fiyatlarla deniz ve hava ulatrma aralarnn kiralanmas iin yaplan demeler ile yaplan iin tamamlanabilmesi bakmndan zorunluluk arz eden gei creti, liman creti gibi demeler zerinden yaplacak kesinti orann; her bir deme tr, faaliyet konusu ya da sektr itibaryla ayr ayr belirlemeye, sfra kadar indirmeye veya kanun seviyesine kadar getirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. b) Yurtdndaki finans kurulularndan temin edilen borlanmalara ilikin ana para, faiz ve kr pay demeleri ile sigorta ve reasrans demeleri zerinden bu fkra uyarnca vergi kesintisi yaplmaz. c) Bu fkraya gre vergi kesintisine tbi tutulan demeler, Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarna gre ayrca vergi kesintisine tbi tutulmaz. (8) Bakanlar Kurulu yukardaki fkralarda belirtilen vergi kesintisi oranlarn, gelir unsurlar veya faaliyet konular itibaryla ayr ayr belirlemeye, sfra kadar indirmeye veya yukardaki fkralarda belirtilen orann bir katna kadar artrmaya yetkilidir.

485

(9) Bu maddeye gre vergisi kesinti yoluyla alnan kazan ve iratlar iin Kanunun 24 veya 26 nc maddelerine gre beyanname verilmesi veya bu madde kapsamna girmeyen kazan ve iratlar iin verilecek beyannamelere sz konusu kazan ve iratlarn dahil edilmesi ihtiyaridir. u kadar ki, Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fkrasnn (5), (7) ve (14) numaral bentlerinde yer alan menkul sermaye iratlar ile fonlarn katlma belgelerinden ve yatrm ortaklklarnn hisse senetlerinden elde edilen kr paylarnn verilecek beyannamelere dahil edilmesi zorunludur. (10) Bu maddede geen hesaben deme deyimi, kesintiye tbi kazan ve iratlar deyenleri hak sahiplerine kar borlu durumda gsteren her trl kayt ve ilemleri ifade eder. (11) Yaplacak vergi kesintisinde kazan ve iratlar gayrisafi tutarlar zerinden dikkate alnr. Kesilmesi gereken verginin demeyi yapan tarafndan stlenilmesi halinde vergi kesintisi, fiilen denen tutar ile demeyi yapann yklendii verginin toplam zerinden hesaplanr. (12) Bu Kanuna gre vergi kesintisi yapanlar, yaptklar vergi kesintisini kayt ve hesaplarnda ayrca gsterirler.

Muhtasar beyanname
Madde 31- Kanunun 30 uncu maddesi gereince vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bu vergileri deme veya tahakkukun yapld yer itibaryla bal olduklar vergi dairesine muhtasar beyanname ile bildirmek zorundadrlar. Muhtasar beyanname konusunda Gelir Vergisi Kanununda belirlenen usl ve esaslar, bu maddeye gre verilecek muhtasar beyannameler hakknda da uygulanr.

DRDNC KISIM Ortak Hkmler ve Geici Maddeler

Kurumlar vergisi ve geici vergi oran
Madde 32- (1) Kurumlar vergisi, kurum kazanc zerinden %20 orannda alnr.

486

(2) Kurumlar vergisi mkelleflerince, (dar mkellefiyete tbi kurumlarda ticar ve zira kazanlarla snrl olarak) cri vergilendirme dneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek zere Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara gre ve cri dnemin kurumlar vergisi orannda geici vergi denir. Tam mkellef kurumlar iin geerli olan esaslar, dar mkellef kurumlara da aynen uygulanr. (3) Bakanlar Kurulu, ikinci fkrada yazl geici vergi orann 5 puana kadar indirmeye veya tekrar kanun seviyesine kadar getirmeye yetkilidir. (4) Kanunun 23 nc maddesine gre vergilendirilen yabanc ulatrma kurumlarnda vergi orann karlkl olmak artyla, lkeler itibaryla kara, deniz ve hava ulatrma kurumlar iin ayr ayr veya topluca sfra kadar indirmeye veya bu maddede yazl orann bir katn gememek zere yeni bir oran tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Yurt dnda denen vergilerin mahsubu

Madde 33- (1) Yabanc lkelerde elde edilerek Trkiyede genel sonu hesaplarna intikal ettirilen kazanlardan mahallinde denen kurumlar vergisi ve benzeri vergiler, Trkiyede bu kazanlar zerinden tarh olunan kurumlar vergisinden indirilebilir. (2) Kanunun 7 nci maddesinin uyguland hallerde, yurt dndaki itirakin demi olduu gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergiler, kontrol edilen yabanc irketin Trkiyede vergilendirilecek kazanc zerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilir. (3) Tam mkellef kurumlarn dorudan veya dolayl olarak sermayesi veya oy hakknn %25ine sahip olduu yurt d itiraklerinden elde ettikleri kr paylar zerinden Trkiyede denecek kurumlar vergisinden, itiraklerin bulunduu lkelerdeki kr pay datmna kaynak oluturan kazanlar zerinden denen gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergilerin kr pay tutarna isabet eden ksm mahsup edilebilir. Kazanca ilave edilen kr pay, bu kazanlar zerinden yurt dnda denen gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergiler dahil edilmek suretiyle dikkate alnr. (4) Yurt d kazanlar zerinden Trkiyede tarh olunacak vergilere mahsup edilebi-

487

lecek tutar, hi bir surette yurt dnda elde edilen kazanlara Kanunun 32 nci maddesinde belirtilen kurumlar vergisi orannn uygulanmasyla bulunacak tutardan fazla olamaz. Bu snr dahilinde, ilgili bulunduu kazancn Trkiyede genel sonu hesaplarna intikal ettirildii hesap dneminde tamamen veya ksmen indirilemeyen vergiler, bu dnemi izleyen nc hesap dnemi sonuna kadar indirim konusu yaplabilir. (5) Geici vergilendirme dnemi iinde yurt dndan elde edilen gelirlerin bulunmas halinde, bu gelirler zerinden elde edildii lkelerde kesinti veya dier ekillerde denen vergiler, o dnem iin hesaplanan geici vergi tutarndan da mahsup edilebilir. ndirilecek tutar, yurt dnda elde edilen kazanlara Kanunun 32 nci maddesinde belirtilen geici vergi orannn uygulanmasyla bulunacak tutardan fazla olamaz. (6) Yabanc lkelerde vergi dendii, yetkili makamlardan alnarak mahallindeki Trk elilik veya konsolosluklar, yoksa mahallinde Trk menfaatlerini koruyan lkenin ayn nitelikteki temsilcileri tarafndan tasdik olunan belgelerle tevsik olunmadka, yabanc lkede denen vergiler Trkiyede tarh olunan vergiden indirilemez. (7) Kurumlar vergisinden indirim konusu yaplan vergilerin yabanc lkelerde dendiini gsterir belgelerin, tarhiyat srasnda mkellef tarafndan ibraz edilememesi halinde, yabanc lkede denen veya denecek olan vergi, Kanunun 32 nci maddesindeki kurumlar vergisi orann amamak artyla o lkede geerli olan oran zerinden hesaplanr ve tarhiyatn bu suretle hesaplanan tutara isabet eden ksm ertelenir. braz edilmesi gereken belgeler, tarh tarihinden itibaren en ge bir yl iinde ilgili vergi dairesine ibraz edildii takdirde, bu belgelerde yazl kesin tutara gre tarhiyat dzeltilir. (8) Mcbir sebepler olmakszn belgelerin bu sre zarfnda ibraz edilmemesi veya bu belgelerin ibrazndan sonra ertelenen vergi tutarndan daha dk bir mahsup hakk olduunun anlalmas halinde, ertelenen vergiler iin Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun hkmlerine gre gecikme zamm hesaplanr. (9) Bu madde hkmnn uygulanmasnda, yabanc para ile denen vergilere, bunlarn ilgili bulunduu kazanlarn genel sonu hesaplarna intikali esnasndaki kur uygulanr.

488

Yurt iinde kesilen vergilerin mahsubu

Madde 34- (1) Beyannamede gsterilen kazanlardan, Kanunun 15 inci maddesinin birinci fkrasna ve 30 uncu maddesinin birinci ve ikinci fkralarna gre kaynanda kesilmi olan vergiler (hayat sigorta irketlerinde matematik karlklarn yatrma ynlendirilmesinden elde edilen kazan ve iratlar zerinden yaplan kesintiler dahil), beyanname zerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilir. (2) Kanunun 15 inci maddesinin nc fkrasna gre vergi kesintisi yaplan kurum kazancndan kr pay alan kurumlar, aldklar kr paynn ierdii kesintiyi mahsup edebilirler. Mahsup edilecek tutar, ele geen net kr paynn geerli kesinti oran kullanlarak brtletirilmesi suretiyle hesaplanr. (3) Kontrol edilen yabanc kurumlara yaplan demeler zerinden Kanunun 30 uncu maddesinin yedinci fkras uyarnca kesilen vergiler, bu irketin Trkiyedeki beyannameye dahil edilen kurum kazanc zerinden hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilebilir. Ancak mahsup edilecek vergi, kontrol edilen yabanc kurumun bu demelerden kaynaklanan kazancna isabet eden kurumlar vergisini aamaz. (4) Geici vergilendirme dnemi iinde elde edilen gelirler zerinden kesinti yoluyla denmi vergilerin bulunmas halinde bu vergiler, o dnem iin hesaplanan geici vergi tutarndan da mahsup edilebilir. lgili hesap dnemine ilikin tahakkuk ettirilen geici verginin sadece denen ksm yllk kurumlar vergisi beyannamesi zerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilir. (5) Bu maddede belirtilen snrlar dahilinde mahsup edilecek vergiler, beyanname zerinden hesaplanan kurumlar vergisinden fazla olduu takdirde, bu durum vergi dairesince mkellefe yaz ile bildirilir. Aradaki fark, mkellefin sz konusu yazy tebell tarihinden itibaren bir yl iinde bavurusu halinde kendisine iade olunur. Bir yl iinde bavurmayan mkelleflerin bu farktan doan alacaklar der. (6) Maliye Bakanl; iadeyi mahsuben veya nakden yaptrmaya, inceleme raporuna, yeminli mal mavir raporuna veya teminata balamaya ve iade iin aranlacak belgeleri belirlemeye yetkilidir. Bu yetki; kazan trlerine, iade ekillerine, geliri elde edenin veya demeyi yapann hukuk statsne gre ayr ayr kullanlabilir.

489

(7) Mahsuben iade ilemi, aranan tm belgelerin tamamlanmas artyla, yllk kurumlar vergisi beyannamesinin verildii tarih itibaryla yaplr. kmalen veya resen yaplan tarhiyatlarda mahsup ilemi, mahsup talebine ilikin dileke ve eklerinin eksiksiz olarak vergi dairesi kaytlarna girdii tarih esas alnarak yaplr. Aranan belgelerin tamamlanmas aamasnda yaplan tahsilatlar ynnden dzeltme yaplmaz. (8) Kanunun 5 inci maddesinin birinci fkrasnn (d) bendinde belirtilen fon ve ortaklklar, ayn bentte yer alan kazanlarn elde edilmesi srasnda, Kanunun 15 inci maddesi uyarnca kendilerinden kesilen vergileri, vergi kesintisi yapanlarca ilgili vergi dairesine denmi olmak artyla, Kanunun 15 inci maddesinin nc fkrasna gre kurum bnyesinde yapacaklar vergi kesintisinden mahsup edebilirler. Mahsup edilemeyen kesinti tutar mkellefin bavurusu halinde red ve iade edilir.

Muafiyet, istisna ve indirimlerin snr

Madde 35- (1) Dier kanunlardaki muafiyet, istisna ve indirimlere ilikin hkmler, kurumlar vergisi bakmndan geersizdir. (2) Kurumlar vergisi ile ilgili muafiyet, istisna ve indirimlere ilikin hkmler, ancak bu Kanun, Gelir Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanununa hkm eklenmek veya bu kanunlarda deiiklik yaplmak suretiyle dzenlenir. (3) Uluslararas anlama hkmleri sakldr.

Yrrlkten kaldrlan hkmler

Madde 36- 3/6/1949 tarihli ve 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu ile ek ve deiiklikleri yrrlkten kaldrlmtr. Geici Madde 1- (1) Bu Kanun uyarnca vergi kesintisine tbi tutulmu kazan ve iratlar zerinden, Gelir Vergisi Kanununun 94 nc maddesi uyarnca ayrca kesinti yaplmaz. (2) Gelir Vergisi Kanununun geici 67 nci maddesi uyarnca vergi kesintisine tbi tutulmu kazan ve iratlar zerinden, bu Kanun uyarnca ayrca kesinti yaplmaz. Anlan maddeye gre yaplan vergi kesintileri 34 nc madde hkmleri erevesinde kurumlar vergisinden mahsup edilebilir. u kadar ki; sz konusu maddenin (2) ve

490

(3) numaral fkralar kapsamnda kesinti suretiyle denen verginin, ilemden doan kazancn tbi olduu vergi kesintisi oranyla arpm sonucu bulunacak tutar aan ksm, yllk beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilmez. (3) Dar mkellef kurumlarn Trkiyedeki i yerlerine atfedilmeyen veya daim temsilcilerinin aracl olmakszn elde edilen ve Gelir Vergisi Kanununun geici 67 nci maddesi kapsamnda kesinti yaplm kazanlar ile bu kurumlarn tam mkellef kurumlara ait olup stanbul Menkul Kymetler Borsasnda ilem gren ve bir yldan fazla sreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden karlmasndan salanan ve geici 67 nci maddenin (1) numaral fkrasnn altnc paragraf kapsamnda vergi kesintisine tbi tutulmayan kazanlar ve bu kurumlarn daim temsilcileri araclyla elde ettikleri tamam geici 67 nci madde kapsamnda vergi kesintisine tbi tutulmu kazanlar iin yllk veya zel beyanname verilmez. (4) Bu Kanunla tannan yetkiler erevesinde Bakanlar Kurulu tarafndan yeni kararlar alnncaya kadar, 193 sayl Gelir Vergisi Kanunu ile 5422 sayl Kanun kapsamnda vergi oranlarna ve dier hususlara ilikin olarak yaynlanan Bakanlar Kurulu kararlarnda yer alan dzenlemeler, bu Kanunda belirlenen yasal snrlar amamak zere geerliliini korur. (5) Dier kanunlarla 5422 sayl Kanuna yaplm olan atflar, ilgili olduu maddeler itibaryla bu Kanuna yaplm saylr. (6) Kendilerine zel hesap dnemi tayin edilen kurumlarn 2006 takvim yl iinde biten hesap dnemlerine ait kazanlarn vergilendirilmesinde; 1/1/2006 tarihinden nceki aylara %30, sonraki aylara ise %20 orannn aritmetik ortalamas dikkate alnarak hesaplanan oran uygulanr. Bu hesaplamada, oran kesirleri dikkate alnmaz. (7) Bu Kanunun yaym tarihinden nce blnme ilemine balayan tam mkellef sermaye irketleri ile ayn mahiyetteki yabanc kurumlar, Kanunun yaym tarihinden itibaren ay ierisinde ksm blnme ilemini tamamlayarak Ticaret Sicili Gazetesinde tescil ettirmek ve blnme ileminin taraflar deimemek kaydyla 5422 sayl Kanun hkmlerinden faydalanabilirler.

491

(8) 2006 ylnn sonuna kadar bu Kanunun 4 nc maddesinin birinci fkrasnn (k) bendinde yazl artlar salayamayan yap kooperatiflerinin muafiyeti 1/1/2006 tarihi itibaryla sona ermi saylr. (9) Bu Kanunun yrrlnden nce kurumlar vergisine ilikin olarak baka kanunlarda yer alan muafiyet, istisna ve indirimler bakmndan 35 inci madde hkm uygulanmaz. (10) Bu Kanunun yrrlnden nceki dnemler itibaryla 5422 sayl Kanun hkmlerinin uygulanmasna devam olunur. (11) 1/1/2006 tarihinden sonraki geici vergi dnemlerinde %30 oranna gre hesaplanan ve tahsil edilen geici verginin anlan dnemler iin bu Kanuna gre hesaplanan tutar aan ksm, mteakip dnemler iin hesaplanan geici vergiden mahsup edilir.

Yrrlk
Madde 37- (1) Bu Kanunun; a) 5 inci maddesinin birinci fkrasnn (e) bendi yaym tarihinde, b) 7 nci maddesi 1/1/2006 tarihinden itibaren elde edilen kazanlara uygulanmak ve 1/1/2006 tarihinden itibaren geerli olmak zere yaym tarihinde, c) 12 nci maddesi 1/1/2006 tarihinden sonraya sarkan dn ilemlerine de uygulanmak ve 1/1/2006 tarihinden itibaren geerli olmak zere yaym tarihinde, ) 13 ve 35 inci maddeleri 1/1/2007 tarihinde, d) 32 nci maddesinin birinci fkras, 1/1/2006 tarihinden itibaren balayan vergilendirme dnemlerine uygulanmak ve 1/1/2006 tarihinden itibaren geerli olmak zere yaym tarihinde, e) Dier hkmleri 1/1/2006 tarihinden itibaren geerli olmak zere yaym tarihinde, yrrle girer.

Yrtme
Madde 38- (1) Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

492

13. GELR VERGS KANUNUNUN 94. MADDES

VERG TEVKFATI Madde 94 - (Deiik madde: 26/12/1993 - 3946/22 md.)
Kamu idare ve messeseleri, iktisadi kamu messeseleri, sair kurumlar, ticaret irketleri, i ortaklklar, dernekler, vakflar, dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleri, kooperatifler, yatrm fonu ynetenler, gerek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbab, zirai kazanlarn bilano veya zrai iletme hesab esasna gre tespit eden iftiler aadaki bentlerde saylan demeleri (avans olarak denenler dahil) nakden veya hesaben yaptklar srada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar. 1. Hizmet erbabna denen cretler ile 61 inci maddede yazl olup cret saylan demelerden (istisnadan faydalananlar hari), 103 ve 104 nc maddelere gre, 2. Yaptklar serbest meslek ileri dolaysyla bu ileri icra edenlere yaplan demelerden (noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolay yaplan demeler hari); a) 18 inci madde kapsamna giren serbest meslek ileri dolaysyla yaplan demelerden, b) Dierlerinden, 3. 42 nci madde kapsamna giren iler dolaysyla bu ileri yapanlara (kurumlar dahil) denen istihkak bedellerinden, 4. Dar mkellefiyete tabi olanlara, telif ve patent haklarnn sat dolaysyla yaplan demelerden, 5. a) 70 inci maddede yazl mal ve haklarn kiralanmas karl yaplan demelerden, b) Vakflar (mazbut vakflar hari) ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanmas karlnda bunlara yaplan kira demelerinden, c) Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanmas karlnda bunlara yaplan kira demelerinden,

493

6. a) Datlsn veya datlmasn Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin 4 numaral bendinin; i) (a), (c) ve (d) bentlerinde yazl kazanlardan, ii) (b) alt bendinde yazl kazanlardan, b) (Deiik alt bend: 09/04/2003 - 4842 S.K./12. md.) i) Tam mkellef kurumlar tarafndan; tam mkellef gerek kiilere, gelir ve kurumlar vergisi mkellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara datlan, 75 inci maddenin ikinci fkrasnn (1), (2) ve (3) numaral bentlerinde yazl kar paylarndan (karn sermayeye eklenmesi kar datm saylmaz.), ii) Tam mkellef kurumlar tarafndan; dar mkellef gerek kiilere, dar mkellef kurumlara (Trkiyede bir iyeri veya daimi temsilci araclyla kar pay elde edenler hari) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mkelleflere datlan, 75 inci maddenin ikinci fkrasnn (1), (2) ve (3) numaral bentlerinde yazl kar paylarndan (Karn sermayeye eklenmesi kar datm saylmaz.), iii) 75 inci maddenin ikinci fkrasnn (4) numaral bendinde yazl menkul sermaye iradnn ana merkeze aktarlan tutar zerinden, c) (Mlga alt bent: 25/12/2003 - 5035 S.K./49. md.) i) Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar ve kamu menfaatlerine yararl saylan dernekler iin (Bu bent gereince yaplan tevkifat binde birden fazla olamaz.), ii) Dier vakf ve dernekler iin (Bu bent gereince yaplan tevkifat yzde birden fazla olamaz.), 7. 75 inci maddenin ikinci fkrasnn 5 numaral bendinde yazl menkul sermaye iratlarndan (Deiik ibare: 16/07/2004 - 5228 S.K./29.mad) *1* *2* (Kanunla kurulan dernek ve vakflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar, kamu menfaatine yararl dernekler ile dernek ve vakf olmamakla birlikte; odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalarnda dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari, dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara denenler dahil) a) Devlet tahvili faizlerinden, b) Hazine bonosu faizlerinden, c) (Deiik alt bent: 22/07/1998 - 4369/48 md.) Toplu Konut daresi., Kamu Ortakl daresi ve zelletirme daresince karlan menkul kymetlere salanan

494

gelirlerden, d) Nama yazl tahvil faizlerinden, e) Hamiline yazl tahvil faizlerinden, f) (Ek alt bent: 21/02/2007-5582 S.K./29.mad.) potek finansman kurulular ve konut finansman kurulular tarafndan ihra edilen ipotekli sermaye piyasas aralarndan elde edilen kr pay ve faiz gelirlerinden, * g) Dierlerinden, 8. Mevduat faizlerinden (Deiik ibare: 16/07/2004 - 5228 S.K./29.mad) *1* *2* (Kanunla kurulan dernek ve vakflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar, kamu menfaatine yararl dernekler ile dernek ve vakf olmamakla birlikte; odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalarnda dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari, dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara denenler dahil) a) Dviz tevdiat hesaplarna yrtlen faizler ile zel finans kurumlarnca dviz katlma hesaplarna denen kar paylarndan, b) Nama yazl mevduat hesaplarna yrtlen faizlerden, c) Hamiline yazl mevduat hesaplarna yrtlen faizlerden, d) Dierlerinden, 9. 75 inci maddenin ikinci fkrasnn 12 numaral bendinde yer alan menkul sermaye iratlarndan (Deiik ibare: 16/07/2004 - 5228 S.K./29.mad) *1* *2* (Kanunla kurulan dernek ve vakflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar, kamu menfaatine yararl dernekler ile dernek ve vakf olmamakla birlikte; odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalarnda dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari, dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara denenler dahil) a) Faizsiz olarak kredi verenlere denen kar paylarndan, b) Kar ve zarar ortakl belgesi karl denen kar paylarndan, c) zel finans kurumlarnca kar ve zarara katlma hesab karlnda denen kar paylarndan, 10. (Deiik bent: 22/07/1998 - 4369/48 md.) a) Ba bayiler hari olmak zere Milli Piyango daresince karlan biletleri satan-

495

lar ile dier kiilerce kartlan bu nitelikteki biletleri satanlara yaplan komisyon, prim ve benzeri demelerden, b) 4077 sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanuna gre gerek ve tzel kiilerin mallarn i akdi ile bal olmakszn bunlar adna kap kap dolamak suretiyle tketiciye satanlara bu faaliyetleriyle ilgili olarak yaplan komisyon, pirim ve benzeri demelerden, 11. (Deiik bent: 25/05/1995 - 4108/23 md.) iftilerden satn alnan zirai mahsuller iin yaplan demelerden; a) Hayvanlar ve bunlarn mahsulleri ile kara ve su avcl mahsulleri iin, b) Dier zirai mahsuller iin, c) Ziraai faaliyet kapsamnda ifa edilen hizmetler iin, d) (Ek bend: 28/06/2001 - 4697 S.K./8. md.) iftilere yaplan dorudan gelir destei ve alternatif rn demeleri iin, 12. PTT acentelii yapanlara, bu faaliyetleri nedeniyle denen komisyon bedeli zerinden, 13. (Deiik bent: 25/05/1995 - 4108/23 md.) (Esnaf muaflndan) yararlananlara mal ve hizmet almlar karlnda yaplan demelerden, 14. 75 inci maddenin ikinci fkrasnn 14 numaral bendinde yer alan menkul sermaye iratlarndan (Deiik ibare: 16/07/2004 - 5228 S.K./29.mad) *1* *2* (Kanunla kurulan dernek ve vakflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tannan vakflar, kamu menfaatine yararl dernekler ile dernek ve vakf olmamakla birlikte; odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalarnda dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari, dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara denenler dahil) %25 vergi tevkifat yaplr. Tccar, serbest meslek erbab ve iftilerin yukardaki hkmlere gre yapacaklar tevkifat; ticari, mesleki ve zirai ileriyle ilgili demelerine mnhasrdr. Yukardaki bentlerde yazl vergi tevkifatnn yaplmasnda 96 nc madde hkm gznnde tutulur.
496

(Deiik fkra: 09/04/2003 - 4842 S.K./12. md.) Bu maddenin (6) numaral bendinin (a) alt bendine gre zerinden vergi tevkifat yaplan kurum kazancndan kar pay alanlara, tevkif suretiyle alnan vergi red ve iade olunmaz. Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan tevkifat nispetini, herbir deme ve gelir iin ayr ayr sfra kadar indirmeye veya bir katna kadar artrmak suretiyle yeniden tespit etmeye yetkilidir. Bu yetki; - Tam ve dar mkellefler ile gerek ve tzel kiiler itibariyle, - 6, 7, 8 ve 9 numaral bentlerde yer alan kazan ve iratlardan; mevduat veya menkul kymetin vadesi, menkul kymetlerin trleri ile bankalar ve 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanununa gre kurulan arac kurumlar arasndaki borsa para piyasasnda deerlendirilen paralara denen faizler iin, - 6 numaral bendin (b) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlar kapsamna giren Devlet tahvili, Hazine bonosu faizleri ve Toplu Konut daresi ile Kamu Ortakl idaresince kartlan menkul kymetlerin gelirlerine isabet eden ksm iin (bu ksm, bu faiz ve gelirlerin toplam kurum haslat iindeki payna gre hesaplanr), - (Deiik fkra: 25/05/1995 - 4108/23 md.) 11 numaral bent gereince zirai mahsul bedelleri zerinden yaplacak vergi tevkifatnda, zirai mahsuln ticaret borsalarnda tescil ettirilerek satlp satlmadna veya destekleme kapsamnda alm yapan kurumlar ile dierlerine, zirai faaliyet kapsamnda ifa edilen hizmetler iin de faaliyetin tr ve niteliine, mnhasran zirai alet ve makinalarla verilen hizmetlere veya zirai iletmenin baka kiilerin ilerinde kullandrlmak suretiyle yaplmasna gre, - (Deiik fkra: 25/05/1995 - 4108/23 md.) 13 numaral bentte yer alan demelerde deme yaplan kiilerin mkellef olup olmadklarna, demenin konusunun emtia veya hizmet alm, emtia ve hizmet almnn birlikte olmasna, i gruplar, i nevileri, sektrler ve emtia gruplarna gre, Farkl oranlar tespit edilmek suretiyle de kullanlabilir. Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan tevkifat nispetini, kara, deniz ve hava ulatrmas iiyle itigal eden dar mkellefler iin, lkeler itibariyle ve karlkl olmak artyla, ayr ayr veya topluca sfra kadar indirmeye veya bir katna kadar artrmak suretiyle yeniden tespit etmeye yetkilidir.
497

15. (Ek bend: 28/06/2001 - 4697 S.K./8. md.) a) 75 inci maddenin ikinci fkrasnn (15) numaral bendinin (a) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarndan, b) 75 inci maddenin ikinci fkrasnn (15) numaral bendinin (b) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarndan, c) 75 inci maddenin ikinci fkrasnn (15) numaral bendinin (c) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlarndan, (Ek fkra: 28/03/2007-5615 S.K./6.mad) Vergilendirme rejiminin, Trk vergi sisteminin sahip olduu vergilendirme kapasitesi ile en az ayn dzeyde bir vergilendirme imkn salayp salamad ve bilgi deiiminde bulunup bulunmad hususu da gz nnde bulundurulmak suretiyle, Bakanlar Kurulunca ilan edilecek lkelerde yerleik veya faaliyette bulunanlara (Trkiyede yerleik olanlarn bu lkelerde bulunan iyerleri dahil) nakden veya hesaben yaplan veya tahakkuk ettirilen her trl demeler zerinden, bu demelerin verginin konusuna girip girmediine veya deme yaplann mkellef olup olmadna baklmakszn %30 orannda vergi kesintisi yaplr. Emsaline uygun fiyatlarla satn alnan mal ve itirak hisseleri iin yaplan demeler, emsaline uygun fiyatlarla, deniz ve hava ulatrma aralarnn kiralanmas iin yaplan demeler ile yaplan iin tamamlanabilmesi bakmndan zorunluluk arz eden gei creti, liman creti gibi demeler zerinden yaplacak kesinti orann; her bir deme tr, faaliyet konusu ya da sektr itibaryla ayr ayr belirlemeye, sfra kadar indirmeye veya kanun seviyesine kadar getirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Yurt dndaki finans kurulularndan temin edilen borlanmalara ilikin anapara, faiz ve kr pay demeleri ile sigorta ve reasrans demeleri zerinden bu fkra uyarnca vergi kesintisi yaplmaz. (Ek fkra: 12/06/2002 - 4761 S.K./2. md.) Maliye Bakanl, vergiye tabi ilemlere taraf veya arac olanlar verginin denmesinden sorumlu tutabilir.

EK A MEVZUAT

II. YNETMELKLER

1. DERNEKLER YNETMEL *1
Resmi Gazete Tarihi : 31/03/2005 Resmi Gazete Says : 25772

BRNC BLM Ama

Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

Madde 1- Bu Ynetmeliin amac; dernekler ile kar amac gtmeyen kurulular ve bu Ynetmelik kapsamna giren vakflarn tabi olacaklar usul ve esaslar dzenlemektir.

Kapsam
Madde 2- Bu Ynetmelik; vakflarn baz ilemleri ile dernekler ve dernek ube veya temsilciliklerin, federasyonlar ve konfederasyonlarn, merkezleri yurt dnda bulunan dernekler ile dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulularn Trkiyedeki ube veya temsilciliklerinin kuruluu, genel kurul toplantlar, uluslararas faaliyetleri, ykmllkleri, izne tabi faaliyetleri, lokal amalar, sandk kurmalar ve dier hususlar ile ilgili i ve ilemlerini kapsamaktadr.

Dayanak
Madde 3- Bu Ynetmelik, 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayl Trk Medeni Kanununun ilgili hkmleri, 26/3/1987 tarihli ve 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun ile 2/1/2003 tarihli ve 4778 sayl eitli Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna likin Kanunun 36 nc, 14/2/1985 tarihli ve 3152 sayl ileri Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 13/A ve 8/6/1984 tarihli ve 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Ek 3 nc maddesine dayanlarak hazrlanmtr.

* Dernekler Ynetmeliinde numaralar verilen eklere Dernekler Dairesi Bakanlnn web sitesinden ulaabilirsiniz. (http://www.dernekler.gov.tr) 501

Tanmlar
Madde 4- Bu Ynetmelikte geen; Bakanlk: ileri Bakanln, Bakan: ileri Bakann, Daire Bakanl: Dernekler Dairesi Bakanln, Mlki idare amirlii: Dernek merkezinin bulunduu yerin valilik veya kaymakamln, Mlki idare amiri: Dernek merkezinin bulunduu yerin vali veya kaymakamn, Dernekler birimi: l dernekler mdrl ve ile dernekler bro efliini, Dernekler mdrl: Valilik bnyesindeki il dernekler mdrln, Dernek: 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 4721 sayl Trk Medeni Kanununa gre kurulan dernek ve ubelerini, derneklerin oluturduklar federasyon ve federasyonlarn oluturduklar konfederasyonlar ile yabanc derneklerin Trkiyedeki ube veya temsilciliklerini, Kar amac gtmeyen kurulu: Merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakf dndaki dier kar amac gtmeyen kurulular, Birlik: 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun kapsamnda bulunan birlik, federasyon veya benzeri teekklleri, Yabanc dernek: Merkezleri yurt dnda bulunan dernekler ile dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulular, Yabanc vakf: Merkezleri yurt dnda bulunan vakflar, Dernek merkezi: Dernein yerleim yerinin bulunduu il veya ileyi, Dernein yerleim yeri: Dernein ynetim faaliyetlerinin yrtld yeri, Ktk: Dernekler ktn, Kanun: 5253 sayl Dernekler Kanununu, Medeni Kanun: 4721 sayl Trk Medeni Kanununu, Dernek eklentisi: Derneklere ait lokaller, umuma ak kamp, spor saha ve salonlar ile iktisadi iletmeler hari, yurt, kitaplk, ocuk bakm yuvas, huzur evi ve aevi gibi dernekten ayr bir varl olmayan ve dernein amacn dorudan desteklemek iin kurulmu yerleri, Mikrokredi: Gelir getirici bir faaliyette bulunmalarn salamak amacyla sandk yelerine dn olarak verilen kk bir sermayeyi, ifade eder.

502

KNC BLM Kurulu bildirimi

Kurulu lemleri
Madde 5- Dernek kurucular tarafndan imzalanm iki adet kurulu bildirimi ve aada belirtilen ekleri, dernein kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. a) Kurucular tarafndan her sayfas imzalanm iki adet dernek tz, b) Kurucularn nfus czdan fotokopisi, c) Dernek kurucular arasnda tzel kiiliklerin bulunmas halinde; bu tzel kiilerin unvan, yerleim yeri ve kurulu belgesi ile tzel kiiliklerin organlar tarafndan yetkilendirilen gerek kii de belirtilmek kaydyla bu konuda alnm kararn fotokopisi, d) Kurucular arasnda yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kar amac gtmeyen kurulular bulunmas halinde, bu tzel kiilerin dernek kurucusu olabileceini gsteren ileri Bakanlnca verilmi izin belgesi, e) Kurucular arasnda yabanc uyruklular varsa, bunlarn Trkiyede yerleme hakkna sahip olduklarn gsterir belgelerin fotokopileri, f) Yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerdeki dernek kurulu ilemlerinde istenen belgeler birer arttrlarak verilir. Dernekler, kurulu bildirimi ve eklerini mlki idare amirliine vermek suretiyle tzel kiilik kazanrlar. ocuk derneklerine tzel kiiler kurucu veya ye olamazlar, ayrca ocuk derneklerinde kurulu bildirimine, kurucu ocuklarn yasal temsilcilerinin izni eklenir. Mlki idare amirlii tarafndan dernek kurulu bildirimi, gn ve saat belirtilmek suretiyle dernekler birimine havale edilir ve bavuru sahibine kurulu bildirimi ve eklerinin alndna dair Alnd Belgesi (EK- 1) verilir ve dernek, kte kaydedilir. le dernekler birimi, kurulu bildirimi ve dernek tznn ikier rneini yedi gn iinde il dernekler mdrlne gnderir.

503

Kurulu bildirimi ve dernek tznn incelenmesi

Madde 6- Kurulu bildirimi ve ekinde verilen belgelerin doruluu ile dernek tz, alnd belgesinin dzenlendii tarihten itibaren altm gn iinde mlki idare amiri tarafndan bizzat veya dernekler birimlerine yetki verilmek suretiyle incelenir. lelerde kurulan derneklerin tzkleri de ilgili valiliklerce incelenir. Yaplan inceleme sonucunda, tespit edilen Kanuna aykrlk veya noksanln giderilmesi kuruculardan yazl olarak istenir. Kurulu bildirimi ve ekleri ile dernek tznde, Kanuna aykrlk veya noksanlk bulunmad takdirde ya da Kanuna aykrlk veya noksanln yaplan tebligat zerine otuz gn iinde giderilmi olmas halinde, mlki idare amirlii tarafndan keyfiyet bir yaz ile dernek geici ynetim kurulu bakanlna derhal bildirilir. Kanuna aykrlk veya noksanlk otuz gn iinde giderilmedii takdirde mlki idare amiri, yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi hakknda davann almas iin durumu Cumhuriyet savclna bildirir. Kte kayd yaplan derneklerin; onayl tzkleri ve kurulu bildirimleri en ge yedi gn iinde valilik tarafndan Bakanla gnderilir.

ube kuruluu
Madde 7- Tzklerinde ube aabilecei belirtilmi dernekler, genel kurullarnca yetki verilen ynetim kurullarnn yetkili klacaklar en az kiinin imzalad iki adet Kurulu Bildirimini (EK- 2) ve aada belirtilen eklerini ubenin alaca yerin mlki idare amirliine verirler. a) lgili dernekler mdrlnce onaylanm iki adet dernek tz, b) Kurucularn nfus czdan fotokopisi, c) ube kurucular arasnda tzel kiiliklerin bulunmas halinde; bu tzel kiilerin unvan, yerleim yeri ve kuruluuna ait belgeler ile tzel kiiliklerin organlar tarafndan yetkilendirilen gerek kii de belirtilmek kaydyla bu konuda alnm kararn fotokopisi, d) Kurucular arasnda yabanc uyruklular varsa, bunlarn Trkiyede yerleme hakkna sahip olduklarn gsterir belgelerin fotokopileri, e) Geici ynetim kurulu yeleri ile yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste, f) ube almas iin ynetim kuruluna verilmi yetkiyi gsteren genel kurul kararnn fotokopisi,

504

g) Kurucu olarak yetkilendirilmi kiiler iin alnm dernek ynetim kurulu karar fotokopisi. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerdeki ube kurulu ilemlerinde istenen belgeler birer arttrlarak verilir. ocuk derneklerinin ubelerine tzel kiiler kurucu veya ye olamazlar, ayrca ocuk dernekleri ubelerinde kurulu bildirimine, kurucu ocuklarn yasal temsilcilerinin izni eklenir.

ube kuruluunun incelenmesi ve kte kaydedilmesi

Madde 8- ube kurulu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu, kurulu bildirimleri iin verilen alnd belgelerinin dzenlendii tarihten itibaren altm gn iinde mlki idare amiri tarafndan bizzat veya dernekler birimlerine yetki verilmek suretiyle incelenir. Tz incelemeden gememi veya inceleme srasnda belirlenen Kanuna aykrlklar veya noksanlklar yaplan tebligat zerine sresi iinde gidermeyen derneklerin, ubesi alamaz. ube kurulu bildirimi ve eklerinin incelenmesinde, sonucun kuruculara bildirilmesinde derneklere ilikin hkmler uygulanr. ube, ube merkezinin bulunduu yerin il dernekler mdrlnce kte kaydedilir. Ayrca, ube kurulu bildirimi yedi gn iinde il dernekler mdrl tarafndan Bakanla gnderilir.

Federasyon kurma bavurular ve istenecek belgeler

Madde 9- Federasyonlar kurulu amalar ayn olan en az be dernein bir araya gelmesi ile kurulurlar. Federasyonlar, kurulu bildirimi ve eklerini mlki idare amirliine vermek suretiyle tzel kiilik kazanrlar. Federasyon kuracak dernek temsilcileri tarafndan imzalanm iki adet Kurulu Bildirimi (EK- 2) ve aada belirtilen ekler, federasyonun kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. a) Kurucu dernek temsilcileri tarafndan imzalanm iki adet federasyon tz, b) Dernek tzklerinin; ama, federasyon kurma ve ye olmaya ilikin maddelerinin bulunduu blmn ynetim kurulu bakanndan onayl ve kaeli sureti, c) Federasyon kurulmas ynnde derneklerce alnm genel kurul karar rnei, d) Kurucularn dernei temsil etmekle yetkilendirildiine ilikin ilgili dernek ynetim kurullarnn karar rnei,

505

e) Kurucular arasnda yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kar amac gtmeyen kurulular bulunmas halinde, bu tzel kiilerin federasyona kurucu olabileceini gsteren Bakanlka verilmi izin belgesi, f) Geici ynetim kurulu yeleri ile yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste veya yaz. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerdeki federasyon kurulu ilemlerinde istenen belgeler birer arttrlarak verilir. Federasyonlar hakknda bu Ynetmeliin derneklerle ilgili hkmleri uygulanr.

Konfederasyon kurma bavurular ve istenecek belgeler

Madde 10- Konfederasyonlar kurulu amalar ayn olan en az federasyonun bir araya gelmesi ile kurulurlar. Konfederasyonlar kurulu bildirimi ve eklerini mlki idare amirliine vermek suretiyle tzel kiilik kazanrlar. Konfederasyon kuracak federasyon temsilcileri tarafndan imzalanm iki adet Kurulu Bildirimi (EK- 2) ve aada belirtilen ekler, konfederasyonun kurulaca yerin mlki idare amirliine verilir. a) Kurucu federasyon temsilcileri tarafndan imzalanm iki adet konfederasyon tz, b) Federasyon tzklerinin; ama, konfederasyon kurma ve ye olmaya ilikin maddelerinin bulunduu blmn ynetim kurulu bakanndan onayl ve kaeli sureti, c) Konfederasyon kurulmas ynnde federasyonlarca alnm genel kurul karar rnei, d) Kurucularn federasyonu temsil etmekle yetkilendirildiine ilikin ilgili federasyon ynetim kurullarnn karar rnei, e) Kurucular arasnda yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kar amac gtmeyen kurulular tarafndan kurulan federasyon niteliindeki tzel kiiliklerin bulunmas halinde, bu tzel kiilerin konfederasyona kurucu olabileceini gsteren Bakanlka verilmi izin belgesi, f) Geici ynetim kurulu yeleri ile yazma ve tebligat almaya yetkili kii veya kiilerin ad, soyad, yerleim yerlerini ve imzalarn belirten liste. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerdeki konfederasyon ilemlerinde istenen belgeler birer arttrlarak verilir. Konfederasyonlar hakknda bu Ynetmeliin derneklerle ilgili hkmleri uygulanr.

506

Federasyon ve konfederasyon kurulularnn incelenmesi

Madde 11- Federasyon ve konfederasyon kurulu bildirimleri ve eklerinin incelenmesinde, sonucun kuruculara bildirilmesinde derneklere ilikin hkmler uygulanr. Federasyon ve konfederasyonlar, merkezlerinin bulunduu yerin il dernekler mdrlnce kte kaydedilir. Ayrca, federasyon ve konfederasyon kurulu bildirimleri ile onayl tzkleri yedi gn iinde il dernekler mdrl tarafndan Bakanla gnderilir. Tz incelemeden gememi veya inceleme srasnda belirlenen aykrlklar veya noksanlklarn tebligata ramen gidermemi dernek veya federasyonlar, st kurulu kurucusu olamazlar.

NC BLM

Genel Kurul Toplantlar

lk genel kurul toplants
Madde 12- Kurulu bildiriminde, tznde ve dier belgelerinde Kanuna aykrlk veya noksanln bulunmamas ya da Kanuna aykrlk ve noksanln verilen sre iinde giderilmesi durumda, keyfiyetin dernee yazl olarak bildirilmesinden itibaren alt ay iinde dernein ilk genel kurul toplantsn yapmas ve organlarn oluturmas zorunludur.

Genel kurul toplantlar

Madde 13- Genel kurul; a) Dernek tznde belli edilen zamanlarda olaan, b) Ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hallerde veya dernek yelerinden bete birinin yazl istei zerine otuz gn iinde olaanst toplanr. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. Genel kurul toplantya ynetim kurulunca arlr.

ar usul
Madde 14- Ynetim kurulu, dernek tzne gre genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesini dzenler. Genel kurula katlma hakk bulunan yeler, en az onbe gn nceden, gn, saati, yeri ve gndemi bir gazetede ilan edilmek veya yazl

507

ya da elektronik posta ile bildirilmek suretiyle toplantya arlr. Bu arda, ounluk salanamamas sebebiyle toplant yaplamazsa, ikinci toplantnn hangi gn, saat ve yerde yaplaca da belirtilir. lk toplant ile ikinci toplant arasndaki sre yedi gnden az, altm gnden fazla olamaz. Toplant, ounluk salanamamas sebebinin dnda baka bir nedenle geri braklrsa, bu durum geri brakma sebepleri de belirtilmek suretiyle, ilk toplant iin yaplan ar usulne uygun olarak yelere duyurulur. kinci toplantnn geri brakma tarihinden itibaren en ge alt ay iinde yaplmas zorunludur. yeler ikinci toplantya, birinci fkrada belirtilen esaslara gre yeniden arlr. Genel kurul toplants bir defadan fazla geri braklamaz.

Toplant usul
Madde 15- Genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesi toplant yerinde hazr bulundurulur. Toplant yerine girecek yelerin resmi makamlarca verilmi kimlik belgeleri, ynetim kurulu yeleri veya ynetim kurulunca grevlendirilecek grevliler tarafndan kontrol edilir. yeler, ynetim kurulunca dzenlenen listedeki adlar karsna imza koyarak toplant yerine girerler. Kimlik belgesini gstermeyenler, belirtilen listeyi imzalamayanlar ile genel kurula katlma hakk bulunmayan yeler toplant yerine alnmaz. Bu kiiler ve dernek yesi olmayanlar, ayr bir blmde genel kurul toplantsn izleyebilirler. Toplant yeter says salanmsa durum bir tutanakla tespit edilir ve toplant ynetim kurulu bakan veya grevlendirecei ynetim kurulu yelerinden biri tarafndan alr. Toplant yeter says salanamamas halinde de ynetim kurulunca bir tutanak dzenlenir. Altan sonra, toplanty ynetmek zere bir bakan ve yeteri kadar bakan vekili ile yazman seilerek divan heyeti oluturulur. Dernek organlarnn seimi iin yaplacak oylamalarda, oy kullanan yelerin divan heyetine kimliklerini gstermeleri ve hazrun listesindeki isimlerinin karlarn imzalamalar zorunludur. Toplantnn ynetimi ve gvenliinin salanmas divan bakanna aittir. Genel kurul, gndemdeki konularn grlerek karara balanmasyla sonulandrlr. Genel kurulda her yenin bir oy hakk vardr; ye oyunu ahsen kullanmak zorundadr. Toplantda grlen konular ve alnan kararlar bir tutanaa yazlr ve divan bakan ile yazmanlar tarafndan birlikte imzalanr. Toplant sonunda, tutanak ve dier bel-

508

geler ynetim kurulu bakanna teslim edilir. Ynetim kurulu bakan bu belgelerin korunmasndan ve yeni seilen ynetim kuruluna yedi gn iinde teslim etmekten sorumludur. Mahkemece kayym atanmas veya Medeni Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fkrasna gre grevlendirilme yaplmas halinde, bu maddede ynetim kurulana verilen grevler bu kiiler tarafndan yerine getirilir.

ube genel kurul toplantlar

Madde 16- ubeler, olaan genel kurul toplantlarn, merkez olaan genel kurulu toplantsndan en az iki ay nce tamamlamak ve genel kurul sonu bildiriminin bir rneini toplantnn yapld tarihi izleyen otuz gn iinde mlki idare amirliine ve genel merkezlerine bildirmek zorundadrlar.

Genel kurul sonu bildirimi

Madde 17- Olaan veya olaanst genel kurul toplantlarn izleyen otuz gn iinde, ynetim ve denetim kurullar ile dier organlara seilen asl ve yedek yeleri ieren Genel Kurul Sonu Bildirimi (EK- 3) ve ekleri ynetim kurulu bakan tarafndan mlki idare amirliine bildirilir: a) Divan bakan, bakan yardmclar ve yazman tarafndan imzalanm genel kurul toplant tutana rnei, b) Tzk deiiklii yaplmsa, tzn deien maddelerinin yeni ve eski ekli ile dernek tznn son eklinin her sayfas ynetim kurulunca imzalanm rnei. Genel kurul sonu bildirimi ve ekleri, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. Genel kurul sonu bildirimleri, dernek ynetim kurulu tarafndan yetki verilen bir ynetim kurulu yesi tarafndan da yaplabilir. Bildirimin yaplmamasndan ynetim kurulu bakan sorumludur. Sand bulunan dernekler, sandklarna ait genel kurul sonu bildirimi ve eklerini bu maddede belirtilen usulde mlki idare amirliine bildirirler. Genel kurul sonu bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunluu dernekler birimlerince incelenir. Varsa, eksiklerin veya hatalarn giderilmesi ilgili derneklerden istenir. Eksiklik ve hatalarn giderilmemesi veya konusu su tekil eden fiillerin tespit edilmesi halinde gerekli yasal ilem yaplr.

509

DRDNC BLM Bildirim ykmll

Yurtdndan Yardm Alma

Madde 18- Dernek veya vakflar, mlki idare amirliine nceden bildirimde bulunmak artyla yurt dndaki kii, kurum ve kurululardan ayni ve nakdi yardm alabilirler. Nakdi yardmlarn bankalar araclyla alnmas ve kullanlmadan nce bildirim artnn yerine getirilmesi zorunludur.

Bavuru
Madde 19- Yurtdndan yardm alacak olan dernek veya vakflar (EK- 4)te belirtilen Yurtdndan Yardm Alma Bildirimini iki nsha olarak doldurup mlki idare amirliine bildirimde bulunurlar. Bildirimin mlki idare amirlii tarafndan onayl bir rnei ilgili bankaya verilmek zere bavuru sahibine verilir.

Bavuru formu ekinde bulunacak belgeler ve bakanla bildirim

Madde 20- Bavuru formu ekinde, yetkili organn karar rnei, varsa bu konuda dzenlenen protokol, szleme ve benzeri belgeler ile yardmn aktarld hesaba ilikin dekont, ekstre ve benzeri belgenin bir rnei de eklenir. Alnan bildirim ve eklerin birer adedi yedi gn iinde Bakanla gnderilir. Yurt dndan yardm alan vakflara ait bildirimin bir rnei, ayrca bilgi iin Vakflar Genel Mdrlne gnderilir.

BENC BLM

Uluslararas Faaliyetler
Trkiyede kurulu vakflarn yurt d faaliyetleri
Madde 21- Trkiyede kurulan vakflar amalar dorultusunda uluslararas faaliyette bulunabilmek iin (EK- 5)de belirtilen Trkiyede Kurulu Vakflarn Yurtdnda Faaliyette Bulunma zin Bavuru Formunu drt nsha olarak merkezlerinin bulunduu valilie verirler. Valilik, formu incelenmek zere il dernekler mdrlne havale eder. Form alndktan sonra, varsa eksiklikleri tamamlattrlr. Alnan belgelerin er adedi valilik grleri ile birlikte gerei iin yedi gn iinde Bakanla gnderilir.
510

Dileri Bakanlnn konu ile ilgili gr alndktan sonra, Bakanlka gerekli deerlendirme yaplr. Sonu, ilgili valilie bildirilir ve valilik tarafndan bavuru sahiplerine on gn iinde bilgi verilir.

Yabanc vakflarn izin alma ykmll

Madde 22- Yabanc vakflar, uluslararas alanda ibirlii yaplmasnda yarar grlen hallerde, karlkl olmak koulu ile Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle, Bakanln izniyle Trkiyede dorudan faaliyette bulunabilir, temsilcilik kurabilir, ube aabilir, st kurulular kurabilir, kurulmu st kurululara katlabilir veya kurulmu vakflarla ibirlii yapabilirler. Bu vakflar, Medeni Kanun hkmlerine gre kurulan vakflar hakknda uygulanan mevzuata tabidir.

Yabanc vakflarn bavurusu

Madde 23- Yabanc vakflar, temsilcilik kurma, ube ama, st kurulu kurma, kurulan st kurululara katlma, kurulmu vakflarla ibirlii yapma ve Trkiyede dorudan gerekletirmek istedikleri dier faaliyetleriyle ilgili bavurularn Bakanla (EK- 6)da belirtilen Yabanc Tzel Kiilerin Trkiyede Faaliyette Bulanabilmelerine likin Bavuru Formu ve eklerini drt nsha vererek yaparlar. Ayrca, temsilcilik kurma veya ube ama bavurularnda (EK- 7)de bulunan rnek statdeki bilgileri ihtiva eden ana statnn de verilmesi zorunludur. birlii yapma bavurusu, yabanc vakf adna lkemizde ibirlii yaplacak vakf tarafndan da gerekletirebilir. Bavuru, Bakanla dorudan yaplabilecei gibi posta araclyla da yaplabilir. Yabanc vakflarn Trkiyedeki faaliyetleri ile ilgili olarak yeni bavurularnda, daha nce verilen ve geerliliini koruyan belgeler bir daha istenmez.

Yabanc vakf bavurularnn incelenmesi ve izin

Madde 24- Yabanc vakflarn Trkiyedeki faaliyetleriyle ilgili bavuru formu ve ekleri Bakanlka incelenir ve varsa eksiklikleri tamamlatlr. Dileri Bakanlnn konu ile ilgili gr alndktan sonra, Bakanlka gerekli deerlendirme yaplr ve deerlendirmenin olumlu olmas halinde, iznin tr, kapsam ve sresi de kararda belirtilir. Temsilcilik ve ube ama, st kurulu kurma veya st kurululara katlma durumlarnda izin sresiz verilir. Bavuru sonulandktan sonra,

511

bavuru sahibine ve form ve ekleri ile birlikte de ilgili valilie on gn iinde bildirilir. Sreli izinler azami be yldr. Ancak, Bakanlk srenin yetersiz olmas halinde bu sreyi uzatabilir. Sre uzatm talebi, srenin dolmasndan en az ay nce ve gerekeli bir yaz ile yaplr. Sre uzatmnn deerlendirilmesi ve sonu iin yukarda belirtilen usul uygulanr.

Yabanc vakflarn yllk raporlar

Madde 25- lkemizde faaliyetlerine izin verilen yabanc vakflar, her yl sonu itibariyle yaptklar harcama gerektiren faaliyetleriyle ilgili (EK- 8)de belirtilen Trkiyede Temsilcilik Amasna zin Verilen Yabanc Vakf, Dernek ve Kar Amac Gtmeyen Kurulularn Verecei Faaliyet Bildiriminin iki nshasn merkezlerinin bulunduu yerin valiliine takip eden yln ubat ay sonuna kadar verirler. Bu form ve eklerinin bir nshas valiliklerce Bakanla gnderilir. Trkiyede dorudan uluslararas faaliyette bulunmalarna izin verilen yabanc vakflar ise belirtilen nitelikteki formlarn, her yln ilk iki ay iinde, eer faaliyet bir yldan az sreli ise faaliyet sonunda,Trke olarak Bakanla verirler. Ayrca, bu vakflar Trkiyedeki her trl faaliyetlerine ilikin yazl ve grsel yaynlarn ikier nshasn Bakanla gnderirler.

Yabanc derneklerin izin alma ykmll

Madde 26- Yabanc lkelerde kurulmu dernekler, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle, Bakanln izniyle Trkiyede dorudan faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, temsilcilik veya ube aabilir, dernek veya st kurulu kurabilir veya kurulmu dernek veya st kurululara katlabilirler. Yabanc dernekler, Trkiyedeki faaliyetlerinde derneklerin tabi olduu mevzuat hkmlerine tabidir.

Yabanc derneklerin bavurusu

Madde 27- Yabanc dernekler, ibirlii yapma, temsilcilik veya ube ama, dernek veya st kurulu kurma, kurulan dernek veya st kurululara katlma ve Trkiyede dorudan faaliyette bulunma ile ilgili bavurularn Bakanla (EK-6)da belirtilen form ve eklerini drt nsha vererek yaparlar. Ayrca, temsilcilik ama bavurularnda (EK- 9)da bulunan rnek statdeki bilgileri ihtiva eden temsilcilik ana statsnn; ube ama bavurularnda ise Kanunun 4 nc maddesinde belirtilen konular ihtiva eden tzn de verilmesi zorunludur.
512

birlii yapma bavurular, yabanc dernek adna lkemizde ibirlii yaplacak dernek tarafndan da gerekletirebilir. Bavurular, Bakanla dorudan yaplabilecei gibi posta araclyla da yaplabilir. Yabanc derneklerin Trkiyedeki faaliyetleri erevesinde daha nce verilmi izinlerle ilgili olarak istenen belgelerin verilmesi gerektiinde, yeni izin bavurusunda geerliliini koruyan belgeler istenmez.

Yabanc dernek bavurularnn incelenmesi ve izin

Madde 28- Yabanc derneklerin Trkiyedeki faaliyetleriyle ilgili bavuru formu ve ekleri Bakanlka incelenir, varsa eksiklikleri tamamlatlr. Dileri Bakanlnn konu ile ilgili gr alndktan sonra, Bakanlka gerekli deerlendirme yaplr ve deerlendirmenin olumlu olmas halinde, iznin tr, kapsam ve sresi de kararda belirtilir. Temsilcilik ve ube ama, dernek kurma veya derneklere ye olma, st kurulu kurma veya st kurululara katlma durumlarnda izin sresiz verilir. Bavuru sonulandnda, bavuru sahibine ve form ve ekleri ile birlikte de ilgili valilie on gn iinde bildirilir. Sreli izinler azami be yldr. Ancak, Bakanlk srenin yetersiz olmas halinde bu sreyi uzatabilir. Sre uzatm talebi, srenin dolmasndan en az ay nce ve gerekeli bir yaz ile yaplr. Sre uzatmnn deerlendirilmesi ve sonu iin yukarda belirtilen usul uygulanr.

Yabanc derneklerin yllk raporlar

Madde 29- lkemizde faaliyetlerine izin verilen yabanc dernekler, her yl sonu itibariyle yaptklar harcama gerektiren faaliyetlerle ilgili yllk olarak hazrlayacaklar (EK- 8)de belirtilen Trkiyede Temsilcilik Amasna zin Verilen Yabanc Vakf, Dernek ve Kar Amac Gtmeyen Kurulularn Verecei Faaliyet Bildirimin iki nshasn merkezlerinin bulunduu yerin valiliine takip eden yln ilk iki ay iinde verirler. Bu form ve eklerinin bir nshas valiliklerce Bakanla gnderilir. Trkiyede dorudan uluslararas faaliyette bulunmalarna izin verilen yabanc dernekler ise belirtilen nitelikteki formlarn, her yln ilk iki ay iinde, eer faaliyet bir yldan az sreli ise faaliyet sonunda, Trke olarak Bakanla verirler. Ayrca, bu dernekler Trkiyedeki her trl faaliyetlerine ilikin yazl ve grsel yaynlarn ikier nshasn Bakanla gnderirler.

513

Kar amac gtmeyen kurululara uygulanacak hkmler

Madde 30- Bu Ynetmelikte yabanc derneklere uygulanan hkmler, yurtdnda kurulu dernek ve vakf dndaki kar amac gtmeyen kurulularn lkemizde yapacaklar faaliyetler iin de uygulanr.

ALTINCI BLM

Defterler ve Kaytlar
Defter tutma esaslar
Madde 31- Dernekler iletme hesab esasna gre defter tutarlar. Ancak, yllk brt gelirleri 2005 yl iin 500 Bin YTLyi aan dernekler takip eden hesap dneminden balayarak bilano esasna gre defter tutarlar. letme hesab esasna gre defter tutan dernekler, yukarda belirtilen hadde bal kalmakszn ynetim kurulu karar ile bilano esasna gre defter tutabilirler. Bilano esasna geen dernekler, st ste iki hesap dneminde yukarda belirtilen haddin altna derlerse, takip eden yldan itibaren iletme hesab esasna dnebilirler. Ticari iletmesi bulunan dernekler, ticari iletmeleri iin, ayrca Vergi Usul Kanunu hkmlerine gre defter tutarlar.

Tutulacak defterler
Madde 32- Dernekler aada yazl defterleri tutarlar. a) letme hesab esasnda tutulacak defterler ve uyulacak esaslar aadaki gibidir: 1) Karar Defteri: Ynetim kurulu kararlar tarih ve numara srasyla bu deftere yazlr ve kararlarn alt toplantya katlan yelerce imzalanr. 2) ye Kayt Defteri: Dernee ye olarak girenlerin kimlik bilgileri, dernee giri ve k tarihleri bu deftere ilenir. yelerin dedikleri giri ve yllk aidat miktarlar bu deftere ilenebilir. 3) Evrak Kayt Defteri: Gelen ve giden evraklar, tarih ve sra numaras ile bu deftere kaydedilir. Gelen evrakn asllar ve giden evrakn kopyalar dosyalanr. Elektronik posta yoluyla gelen veya giden evraklar kts alnmak suretiyle saklanr. 4) Demirba Defteri: Dernee ait demirbalarn edinme tarihi ve ekli ile kullanldklar veya verildikleri yerler ve kullanm srelerini dolduranlarn kayttan drlmesi bu deftere ilenir. 5) letme Hesab Defteri: Dernek adna alnan gelirler ve yaplan giderler ak ve

514

dzenli olarak bu deftere ilenir. 6) Alnd Belgesi Kayt Defteri (EK- 10): Alnd belgelerinin seri ve sra numaralar, bu belgeleri alan ve iade edelerin ad, soyad ve imzalar ile aldklar ve iade ettikleri tarihler bu deftere ilenir. b) Bilano esasnda tutulacak defterler ve uyulacak esaslar aadaki gibidir: 1) (a) bendinin 1, 2, 3 ve 6 nc alt bentlerinde kaytl defterleri bilano esasnda defter tutan dernekler de tutarlar. 2) Yevmiye Defteri, Byk Defter ve Envanter Defteri: Bu defterlerin tutulma usul ile kayt ekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun Maliye Bakanlna verdii yetkiye istinaden yaymlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblileri esaslarna gre yaplr. Bu maddede saylan ve derneklerce tutulmas zorunlu olan defterlerin dernekler biriminden veya noterden onayl olmas zorunludur.

Kayt usul
Madde 33- Bu Ynetmelie gre tutulacak defter ve kaytlarn Trke olmas zorunludur. Defterler mrekkepli kalemle yazlr. Defterler bilgisayar ortamnda da tutulabilir. Ancak form veya srekli form eklinde tutulacak defterler, kullanlmaya balanmadan nce her bir sayfasna numara verilerek ve onaylatlarak kullanlabilir. Onayl sayfalar kullanldktan sonra defter haline getirilerek muhafaza edilir. Yevmiye defteri maddelerinde yaplan yanllar ancak muhasebe kurallarna gre dzeltilebilir. Dier defter ve kaytlara rakam ve yazlar yanl yazld takdirde dzeltmeler ancak yanl rakam ve yaz okunacak ekilde izilmek, st veya yan tarafna veya ilgili bulunduu hesaba dorusu yazlmak suretiyle yaplabilir. Yanl rakam ve yaznn izilmesi halinde, bu rakam ve yazy izen tarafndan paraflanr. Defterlere geirilen bir kayt; kazmak, izmek veya silmek suretiyle okunamaz hale getirilemez. Karar defterinin sayfa sonunda imza iin braklan blm hari defterlerin satrlar, izilmeksizin bo braklamaz ve atlanamaz. Ciltli defterlerde, defter sayfalar ciltten koparlamaz. Tasdikli form veya srekli form yapraklarnn sras bozulamaz ve bunlar yrtlamaz. Derneklere ait belgeler, kaydedildikleri defterdeki kayt srasna uygun olarak numaralandrlr ve dosyalanarak saklanr.

515

Kayt zaman
Madde 34- lemler, defterlere gnlk olarak kaydedilir. Ancak, gelir ve gider kaytlar; a) lemlerin, iin hacmine ve gereklerine uygun olarak muhasebe dzeni ve gvenliini bozmayacak bir sre iinde kaydedilmesi arttr. Bu gibi kaytlar on gnden fazla geciktirilmez. b) Kaytlarn devaml olarak muhasebe fileri ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafn tayan belgelere dayanarak tutan derneklerde, ilemlerin bunlara kaydedilmesi, deftere ilenmesi hkmndedir. Ancak bu kaytlar, ilemlerin esas defterlere krkbe gnden daha ge intikal ettirilmesine imkan vermez. Dernek defterlerinin denetim amacyla istenmesi halinde, krkbe gnlk srenin dolmas beklenmeden kaytlarn ilenmesi zorunludur.

Hesap dnemi
Madde 35- Derneklerde hesap dnemi bir takvim yldr. Hesap dnemi 1 ocakta balar ve 31 aralkta sona erer. Yeni kurulan derneklerde hesap dnemi kurulu tarihinde balar ve 31 aralkta sona erer.

Defterlerin tasdiki
Madde 36- Bu Ynetmelikte yazl defterleri kullanacak dernekler, bunlar kullanmaya balamadan nce il dernekler mdrlne veya notere tasdik ettirirler. Bu defterlerin kullanlmasna sayfalar bitene kadar devam edilir ve defterlerin ara tasdiki yaplmaz. Ancak, bilano esasna gre tutulan defterler ile form veya srekli form yaprakl defterlerin, kullanlaca yldan nce gelen son ayda, her yl yeniden tasdik ettirilmesi zorunludur. Dernein ad, ktk numaras, yerleim yeri, defterin tr, defterin ka sayfadan ibaret olduu, tasdik tarihi, tasdik numaras, tasdiki yapan makamn resmi mhr ve imzasn ieren tasdik erhleri defterin ilk sayfasna yazlr veya (EK- 11)de belirtilen Tasdik erhi Formu doldurulup defterin ilk sayfasna yaptrlarak keleri tasdiki yapan makam tarafndan mhrlenir. Defterin son sayfas, defterin ka sayfadan ibaret olduu, tasdik tarihi ve numaras belirtilerek tasdik makam tarafndan mhrlenir ve imzalanr. Defterlerin her sayfas sra numarasyla teselsl edip etmedii kontrol edilerek mhrlenir.

516

Tasdik defteri
Madde 37- l dernekler mdrl, tasdikini yapt defterleri Tasdik Defterine (EK-12) kaydeder. Bu defter kullanlmaya balanlmadan nce, sayfalarnn sra numarasyla teselsl ettiine baklarak, bu sayfalar teker teker il dernekler mdrlnn mhr ile mhrlenir ve son sayfasna ka sayfadan ibaret olduu ile onay tarihi belirtilerek, il dernekler mdr tarafndan imzalanr. Bu defter, ayrca bilgisayar ortamnda da tutulur.

Gelir ve gider belgeleri

Madde 38- Dernek gelirleri alnd belgesi ile tahsil edilir. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile tahsili halinde banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler alnd belgesi yerine geer. Dernek giderleri ise fatura, perakende sat fii, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yaplr. Ancak dernekler, Gelir Vergisi Kanununun 94 nc maddesi kapsamnda bulunan demeleri iin Vergi Usul Kanunu hkmlerine gre gider pusulas, bu kapsamda da bulunmayan demeleri iin Gider Makbuzu (EK- 13) dzenlerler. Dernekler tarafndan kii, kurum veya kurululara yaplacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri Ayni Yardm Teslim Belgesi (EK- 14) ile yaplr. Kii, kurum veya kurulular tarafndan derneklere yaplacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise Ayni Ba Alnd Belgesi (EK- 15) ile kabul edilir. Bu belgeler; EK-13, EK-14 ve EK-15de gsterilen biim ve ebatta, mteselsil seri ve sra numaras tayan, kendinden karbonlu elli asl ve elli koan yaprandan meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yaz makineleri araclyla yazdrlacak form veya srekli form eklinde, dernekler tarafndan bastrlr. Form veya srekli form eklinde bastrlacak belgelerin, belirtilen nitelikte olmas zorunludur.

Saklama sresi
Madde 39- Defterler hari olmak zere, dernekler tarafndan kullanlan alnd belgeleri, harcama belgeleri ve dier belgeler zel kanunlarda belirtilen sreler sakl kalmak zere, kaydedildikleri defterlerdeki say ve tarih dzenine uygun olarak 5 yl sreyle saklanr.

letme hesab tablosu

Madde 40- letme hesab esasna gre kayt tutan dernekler yl sonlarnda (31 aralk) (EK- 16)da gsterilen biimde letme Hesab Tablosu dzenlerler.
517

Bilano esasna gre raporlama

Madde 41- Bilano esasna gre defter tutan derneklerin yl sonlarnda (31 aralk), Maliye Bakanlnca yaymlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblilerini esas alarak bilano ve gelir tablosunu dzenlemeleri yeterlidir.

YEDNC BLM

Gelir ve Gider Usul

Alnd belgelerinin biimi
Madde 42- Dernek gelirlerinin tahsilinde kullanlacak Alnd Belgeleri (EK- 17)de gsterilen biim ve ebatta ynetim kurulu kararyla bastrlr. Alnd belgeleri, mteselsil seri ve sra numaras tayan kendinden karbonlu elli asl ve elli koan yaprandan meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yaz makineleri araclyla yazdrlan form veya srekli kayt formu eklinde tertip edilir. Form veya srekli form eklinde bastrlacak alnd belgelerinin, belirtilen nitelikte olmas zorunludur. Alnd belgesi ciltlerinin koan ksm iki suret olarak bastrlabilir. Ancak, koan yaprann bir suretinin cilt koannda, dierinin ise muhasebe evraklar arasnda dzenli olarak saklanmas zorunludur.

Alnd belgelerinin bastrlmas ve kontrol

Madde 43- Bastrlan alnd belgelerinin seri ve sra numaralar ile dier bask ilerinde kusur bulunup bulunmad, sayman yece kontrol edilir. Kontrolde hatal olduu ortaya kan cilt veya formlar geri verilerek ayn miktarda yenisi bastrlr. Alnd belgeleri, matbaadan sayman ye tarafndan bir tutanak ile teslim alnr. Bastrlan alnd belgesi ciltleri veya elektronik sistemler ve yaz makineleri araclyla yazdrlmas iin bastrlan formlarn adedi ile seri ve sra numaralarnn, onbe gn iinde basmevleri tarafndan mlki idare amirliine bildirilmesi zorunludur. Dernekler birimleri; basmevleri tarafndan bildirilen alnd belgeleri ile ilgili bilgileri kontrol eder ve ilgili dernek ve basmevinin adn, alnd belgesi ciltlerinin adedini, balang ve biti numaralar ile seri numaralarn Alnd Belgesi Ciltleri Takip Defterinin (EK- 18) bir satrna kaydeder. Form veya srekli form eklinde bastrlan alnd belgeleri de balang ve biti numaralar elli asl ve elli koan yapran ihtiva edecek ekilde gruplandrlarak yukarda belirtilen usule gre kaydedilir.
518

Alnd Belgesi Takip Defteri kullanlmaya balanlmadan nce, sayfalarnn sra numarasyla teselsl ettiine baklarak, bu sayfalar teker teker il dernekler mdrlnn mhr ile mhrlenir ve son sayfasna ka sayfadan ibaret olduu ile onay tarihi belirtilerek, il dernekler mdr tarafndan imzalanr. Bu defter, ayrca bilgisayar ortamnda da tutulur.

Alnd belgelerinin deftere kayd

Madde 44- Dernek saymannca teslim alnan alnd belgeleri Alnd Belgesi Kayt Defterine kaydedilir. Alnd belgelerinin, eski ve yeni saymanlar arasnda tutanakla devir teslimi yaplr. Alnd belgesi ciltlerinin bastrldktan sonra tamam, numaras en kk olan alnd belgesi cildinden balamak zere defterin yalnzca balang, biti ve serisi stunlar doldurularak, her bir satrda bir alnd belgesi cildi gsterilecek ekilde alt alta yazlmak suretiyle kaydedilir. Defterin dier stunlar, alnd belgesi ciltlerinin gelir tahsil edecek kiilere teslim edilmesi veya teslim edilen alnd belgesi cildinin iade edilmesi srasnda doldurulur. Tamam kullanlmad halde herhangi bir nedenle iade edilen alnd belgelerinin kullanlmayan yapraklar tespit edilerek sayman ve iade eden kii tarafndan tutanak altna alnr. Bu ekilde iade edilen alnd belgesi ciltleri, gelir tahsil edecek baka bir kiiye verilebilir veya yapraklar zerine byk harflerle ve grnebilecek ekilde iptal yazlarak bir daha kullanlmaz. Form veya srekli form eklinde bastrlan alnd belgeleri de balang ve biti numaralar elli asl ve elli koan yapran ihtiva edecek ekilde gruplandrlarak yukarda belirtilen usule gre kaydedilir ve kullanlr. Alnd belgelerinden kaybolan veya alnanlar bir tutanak ile tespit edilir ve en ksa srede dernekler birimlerine bildirilir. Gerekli ilemlerin yaplmas iin durum, dernekler birimleri tarafndan Cumhuriyet basavclklarna intikal ettirilir.

Alnd belgelerinin kullanm

Madde 45- Alnd belgeleri, gelir tahsil etme grev ve yetkisine sahip bulunanlara, sayman yelerce imza karl verilir ve kullanldktan sonra imza karl geri alnr. Bu ilemler Alnd Belgesi Kayt Defterinde gsterilir. Alnd belgeleri, sabit boyal sert veya sivri ulu tkenmez kalemle okunakl bir biimde silintisiz ve kazntsz olarak doldurulur. demede bulunana asl yaprak koparla-

519

rak verilir, koan ksm ciltte braklr. Dzenleme srasnda hata yaplrsa, hatal belge yapra demede bulunana verilmez. Asl ve koan yapraklarn zerine PTAL ibaresi yazlp her ikisi koparlmadan ciltte braklr. Form eklinde bastrlan alnd belgeleri, elektronik sistemler araclyla doldurulduktan sonra asl demede bulunana verilir; sureti dosyasnda muhafaza edilir.

Yetki belgesi
Madde 46- Dernek adna gelir tahsil edecek kii veya kiiler, yetki sresi de belirtilmek suretiyle, ynetim kurulu karar ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kiilerin ak kimlii, imzas ve fotoraflarn ihtiva eden Yetki Belgesi (EK- 19) dernek tarafndan nsha olarak dzenlenerek, dernek ynetim kurulu bakannca onaylanr. Yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Dernek adna gelir tahsil edecek kiiler, ancak adlarna dzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye balayabilirler. Dernekler birimlerince kendilerine verilen her bir yetki belgesi iin otomatik sra numaras verilir. Yetki belgelerinin sresi, ynetim kurullarnn grev sresi ile snrldr. Yeni seilen ynetim kurullarnn, yetki belgelerini birinci fkra esaslarna gre yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin sresinin bitmesi veya adna yetki belgesi dzenlenen kiinin grevinden ayrlmas, lm, iine veya grevine son verilmesi, dernein kendiliinden daldnn tespit edilmesi veya fesih edilmesi gibi hallerde, verilmi olan yetki belgelerinin dernek ynetim kuruluna bir hafta iinde teslimi zorunludur. Ayrca, gelir toplama yetkisi ynetim kurulu karar ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili deiiklikler ynetim kurulu bakannca, onbe gn ierisinde dernekler birimine bildirilir.

Gelirlerin teslim edilmesi

Madde 47- Dernek adna gelir tahsil etmekle yetkili olan kiiler, tahsil ettikleri paralar otuz gn ierisinde dernek saymanna teslim ederler veya dernein banka hesabna yatrrlar. Ancak, tahsilat 2005 yl iin 1000.- YTLyi geenler, 30 otuz gnlk sreyi beklemeksizin tahsil ettikleri paray en ge iki i gn iinde dernek saymanna teslim ederler veya dernein banka hesabna yatrrlar. Dernek kasasnda bulundurulabilecek para miktar, ihtiyalar dikkate alnarak ynetim kurulunca belirlenir.

520

SEKZNC BLM

Kamu Yararna alan Derneklerden Saylma

Kamu yararna alan dernek saylma
Madde 48- Kamu yararna alan dernekler, Maliye Bakanlnn ve varsa ilgili bakanlklarn gr zerine, Bakanln teklifi ve Bakanlar Kurulu kararyla tespit edilir.

Kamu yarar iin aranacak artlar

Madde 49- Kamu yararna alan derneklerden saylmak iin dernein; a) En az bir yldan beri faaliyette bulunmas, b) Son bir yl iindeki, 2005 yl iin belirlenen tutar olan 50.000.-YTLsn geen alm ve satm ilemlerinin rekabet koullarna uygun yaplmas, c) Amac ve gerekletirdii faaliyetlerin, yelerinin dnda yerel veya ulusal dzeyde toplumun ihtiya ve sorunlarna ynelik zmler retecek ve toplumsal gelimeye katk salayacak nitelikte olmas, d) Yl iinde elde ettii gelirin en az yarsnn bu amala harcanmas, e) Sahip olduu mal varlnn ve yllk gelirinin tznde belirtilen amac gerekletirecek dzeyde olmas gerekir. Bu durum, Bakanlk dernekler denetileri tarafndan dzenlenen rapor ile tespit ettirilebilir. Bu nitelikleri tamad tespit edilen dernekler, kamu yarar karar iin, bu tespitin yapld tarihten itibaren yl gemeden nce yeniden bavuramaz.

Bavuru ve istenen belgeler

Madde 50- Kamu yararna alan derneklerden saylmak isteyen dernekler, aada belirtilen ekleri ile birlikte bavurularn drder suret olarak mlki idare amirliine yaparlar. a) lgili dernekler mdrlnce onaylanm dernek tz, b) Dernek yelerinin saysnn belirtildii yaz, c) Dernein ubelerinin says ve yerinin belirtildii yaz, d) Dernein kamu yarar ynnden; faaliyeti, yapt hizmetler ve gelecekte yaplmas dnlen iler hakkndaki raporu, e) Son yla ait mali bilano ile gelir-gider tablosu veya iletme hesab tablosu, f) Dernein tanr ve tanmaz mallarnn listesi, g) Kamu yararna alan derneklerden saylmas iin ynetim kurulunun ald karar rnei.
521

Bavurunun deerlendirilmesi
Madde 51- Bavurularda alnan belgelerin er adedi oluturulan valilik gr ile birlikte bir ay iinde Bakanla gnderilir. Valilik grnde dernein amacnn ve faaliyetlerinin topluma yararl sonular verecek nitelikte ve lde olup olmad ve kamu yararna alan derneklerden saylp saylamayaca aka belirtilir. lgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn da gr alndktan sonra, Bakanln teklifi ve Bakanlar Kurulu karar ile dernek, kamu yararna alan derneklerden saylr. Kamu yararna alan derneklerden saylmaya ilikin karar Bakanlka ilgili valilie bildirilir ve valilik tarafndan bavuru sahiplerine bilgi verilir. Bavurusu reddedilenler buna ilikin gereke ile birlikte ilgili valilie bildirilir ve valilik tarafndan bavuru sahiplerine bilgi verilir.

Kamu yararna alan dernek statsnn kaybedilmesi

Madde 52- Kamu yararna alan derneklerin, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettii anlalrsa; Maliye Bakanlnn ve varsa ilgili bakanlklarn gr alnarak, Bakanln teklifi ve Bakanlar Kurulu kararyla haklarnda alnan kamu yararna alan derneklerden saylma karar iptal edilir. Sonu, Bakanlka ilgili valilie bildirilir ve valilik tarafndan da ilgili dernee bilgi verilir.

DOKUZUNCU BLM zin alma

zinle Kullanlacak Kelimeler

Madde 53- Dernek adlarnda; Trk, Trkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle oluturulan kelimeler, ilgili bakanlklarn gr alnmak suretiyle Bakanln izni ile kullanlabilir. zin almak iin bavuracak derneklerde aadaki artlar aranr: a) En az bir yldan beri faaliyette bulunmas, b) Amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetler ve yapt hizmetler ile gelecekte yaplmas dnlen ilerin topluma yararl sonular verecek nitelikte olmas, c) Ayn amal dernekler arasnda en ok yeye sahip olmas, d) Bu konuda genel kurulunda karar alm olmas.
522

Bavuru
Madde 54- zin iin bavuracak dernekler, aada belirtilen belgelerle birlikte bavurularn er suret olarak mlki idare amirliine yaparlar. a) lgili dernekler mdrlnce onaylanm dernek tz, b) Dernek ye listesi, c) Dernein faaliyetleri, yapt hizmetler ve gelecekte yaplmas dnlen iler hakknda rapor, d) zne tabi kelimelerin kullanlmas iin genel kurulun ald karar rnei.

zin
Madde 55- lgili valilik, taleple ilgili gerekli aratrmay yaptktan sonra, valilik grn de belirterek evrakn iki nshasn bir ay iinde Bakanla gnderir. Bakanlk, gerekli incelemeyi yaparak, gerektiinde ilgili bakanlklarn da grn aldktan sonra bavuruyu karara balar. Sonu, Bakanlka ilgili valilie bildirilir ve valilik tarafndan da ilgili dernee bilgi verilir.

ONUNCU BLM

Lokaller
Lokal

Madde 56- Lokal, dernek yelerinin soysal ihtiyalarn karlamak zere mlki idare amirinin izniyle alan tesistir. Dernekler, baka bir dernek, gerek veya tzel kii ile ortaklaa lokal amaz. Federasyon ve konfederasyonlar hari, lokal aabilmesi iin dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas arttr. ocuk dernekleri lokal aamaz.

Lokal alamayacak yerler

Madde 57- Aada belirtilen yerlerde lokal almasna izin verilmez: a) Silah fabrika ve imalathaneleri, patlayc, parlayc ve yanc gibi tehlikeli maddeler retilen, satlan, kullanlan ve depolanan yerler ile gaz dolum tesislerinde, b) Her trl mabetlerde, c) Okul ncesi eitim, ilk ve orta retim resmi ve zel okul binalar ile zel eitime muhta bireylerin devam ettikleri retim kurumlarna yz metreden yakn mesafe iinde,
523

d) lk ve orta retim rencilerinin devam ettii kurs, dershane ve bu rencilerin kald renci yurtlarnn bulunduu binalarda, e) tfaiye, ambulans gibi mdahale ve yardm hizmetlerinin kolaylkla ulaamayaca yerlerde, e) Binalarn ortak kullanlan bamsz blmlerinde, g) Genel gvenlik ve asayiin korunmas ynnden sakncal olan yerlerde, h) Sabit veya seyyar olarak kullanlan kara, deniz, hava ve her eit tama aralarnda. Dernein yerleim yerinin bulunduu binada dernek lokali alabilir. Ancak, dernek lokali olarak alan yerin i kap giriinin dier bamsz blm veya oda ve benzeri gibi blmlerden ayr olmas ve bunlara alan kaplarnn bulunmamas zorunludur.

Bavuru
Madde 58- l merkezlerinde alacak lokaller iin valilie, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler dahil olmak zere dier ilelerde alacak lokaller iin kaymakamla bir dileke ile bavurulur. Bavurulara aada belirtilen belgeler eklenir. a) Lokal almas konusunda alnm ynetim kurulu kararnn rnei, b) Lokal olarak alacak yerin tapu senedi rnei, kiralk ise kira kontratnn rnei, c) Ana gayrimenkulun tapu kaytlarnda mesken olarak grnen yerler iin kat maliklerinin oy birlii ile aldklar kararn rnei, mesken ve iyerinin birlikte yer ald binalarda mesken sahiplerinin tamamnn onay ve iyeri sahiplerinin oy okluu ile aldklar kararn rnei, i hanlarnda ise ynetim kurulu karar rnei, d) Derneklerin; belediye ve mcavir alanlar iinde aacaklar lokaller iin yap kullanma (iskan) izin belgesi, bu belgenin bulunmad durumlarda ise ilgili belediyeden alnacak sz konusu yerin lokal olarak kullanlmasnda saknca olmadna dair belge; bu alanlar dndaki lokaller iin bayndrlk ve iskan mdrlklerinden alnacak lokal olarak kullanlmasnda saknca olmadna dair belge. Belgeleri eksik olan veya mevzuata uygun olmayan bavurular deerlendirmeye alnmaz ve eksikliklerin tamamlanmas iin otuz gnlk ek sre tannr. Bu sre sonunda eksikliklerin tamamlanmamas halinde bavuru ilemden kaldrlr. Lokal olarak alan yerin yerleim yerinin deitirilmesi halinde yukarda saylan ilemler tekrar edilir.

524

zin
Madde 59- l merkezlerinde alacak lokallerin i ve ilemleri il dernekler mdrlklerince, dier ilelerde alacak lokallerin i ve ilemleri ile dernekler bro efliklerince yrtlr. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ilelerde ise bu grevler, kaymakamlk yaz ileri mdrlklerince yerine getirilir. Lokal olarak alacak yerin ve bulunduu binann fenni ve yangn gvenlii ile toplum sal ve evre bakmndan belediyece, genel gvenlik ve asayiin korunmas ynnden kolluk kuvvetlerince incelenmesi istenir. Gerek grlen hallerde, ayrca ilgili dier kurum ve kurululardan inceleme yaplmas istenebilir. Bavuru belgeleri ve inceleme sonular olumlu olan derneklere, mlki idare amirince lokal ama ve iletme izni verilir. Lokal ama ve iletme belgesinde alma artlar belirtir. ki nsha olarak dzenlenen Lokal Ama ve letme zin Belgesinin (EK- 20) bir rnei ilgili dernee verilir; dier rnei dernein il dernekler mdrlndeki dosyasnda saklanr. Lokalin hangi dernee ait olduunun belirtildii en az 50x75 cm ebadnda .. Dernei Lokali ibaresinin yazl olduu levha ile en az 20x30 cm ebadnda ye olmayan giremez ibaresinin yazl olduu levhann, dardan ilk bakta grlebilecek bir yere aslmas zorunludur. Lokal ama ve iletme belgesi dzenlendikten sonra onbe gn iinde dernekler birimlerince; kolluk amirlii, belediye, alkoll iki kullanlmasna izin verilenler iin tekel idaresi, evre mdrlkleri ile dernein bal bulunduu vergi dairesine lokalin ald bildirilir. Kolluk kuvvetleri bu bilgilere istinaden izinsiz alan lokalleri men eder.

Sorumlu mdr
Madde 60- Her dernek lokaline, ynetim kurulu kararyla sorumlu bir mdr tayin edilerek mlki idare amirine bildirilir. Sorumlu mdr, dernek lokalinin mevzuata ve ruhsata uygun olarak iletilmesinden sorumludur. Sorumlu mdr deiiklii, onbe gn iinde mlki idare amirliine bildirilir. Lokal mdr ynetim kurulu kararyla cretli veya fahri olarak grevlendirilir. Bunlarn dernek yesi olmas art deildir. Lokalin iletmesi, dernek tarafndan grevlendirilen bir lokal mdrnn sorumluluunda mstecire de yaptrlabilir.

525

Alkoll iki kullanlmas

Madde 61- Dernek lokallerinde alkoll iki kullanlmas mlki idare amirinin iznine baldr. Ancak, alkoll iki izni verilebilmesi iin dernek lokalinin ikili yer blgesi iinde bulunmas ve iki sat belgesi alnmas zorunludur. Genlik, spor veya genlik ve spor kulplerinin sosyal amal tesisleri ile lokallerinde alkoll iki kullanlmasna izin verilmez. Alkoll iki kullanlmasna izin verilen lokallerde iki servisi, ancak izin verilen lokal iinde yaplabilir. Lokalin etrafnda, yol kenarlarnda veya yaya kaldrmlarnda masa konularak veya ayakta iki servisi yaplamaz.

Lokallerde alacak kiiler

Madde 62- Alkoll iki kullanlmasna izin verilen lokallerde 18 yandan kkler altrlamaz. Lokallerde alanlar iin dernek ynetim kurulu bakannn imzasn tayan bir kimlik belgesi dzenlenir. alanlar lokalde bulunduklar srece bu kimlii ilk bakta grlebilecek ekilde zerlerinde tamak zorundadrlar.

Lokal ynergesi
Madde 63- Dernek lokalleri, ynetim kurullarnca bu Ynetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak hazrlanan ynergeye gre iletilir. Lokal ynergesinde aada gsterilen hususlarn belirtilmesi zorunludur. a) Lokalin alma artlar, b) Lokal mdrnn grev ve yetkileri, c) Dernek lokalinde yaplacak faaliyetler ve verilecek hizmetler, d) Dernek yelerinin ve misafirlerin lokalden yararlanma ekilleri, e) Lokalde alkoll iki kullanlp kullanlmayaca, kullanlacaksa art ve ekilleri, f) Lokalin konferans, seminer, yemek, nian, dn ve benzeri toplantlar iin dernek yelerine tahsis edilme ekil ve artlar.

Lokalden yararlanma
Madde 64- Lokalden yararlanacak yelere, dernek yeliine kabul kararnn tarih ve says ile dernek bakannn imzas bulunan lokal kimlik kart verilir. yeler lokalde bulunduklar srece bu kimlii zerlerinde tamak ve denetimler srasnda bu kart gstermek zorundadrlar. Lokale o dernein yesi olmayanlar giremez. Ancak, yelerin beraberindeki misafirle-

526

ri lokallere kabul edilebilir. Misafirler lokalde bulunduklar srece, misafir kartlarn ilk bakta grlecek ekilde zerlerinde tamak zorundadrlar.

Lokallerin denetimi
Madde 65- Mlki idare amiri, dernek lokallerinin, ama ve iletme belgesinde belirtilen artlara gre iletilip iletilmediini denetletebilir. Lokallerin denetimi, dernekler birimleri ve kolluk kuvvetlerince birlikte yaplr. Lokal denetiminde nceden bildirimde bulunma ve denetimin mesai saatleri iinde yaplmas art aranmaz.

Faaliyetten geici olarak men etme

Madde 66- Kumar oynatld, izinsiz iki kullanld, umuma ak yer durumuna geldii veya lokal ynergesine aykr hareket edildii tespit edilen lokaller, mlki idare amiri tarafndan otuz gn gememek zere geici sreyle faaliyetten men edilir. Yukardaki fkrada yazl fiiller sebebiyle defa faaliyetten men edilen lokallerin izin belgeleri, mlki idare amirince iptal edilir.

Lokal ama ve alma izninin iptali

Madde 67- Yaplan denetimler neticesinde, uyuturucu madde imal edildii, satld, kullanld veya bulundurulduu; 6136 sayl Kanuna aykr silah bulundurulduu veya satld; genel gvenlie ve genel ahlaka aykr faaliyetlerde bulunulduu tespit edilenlerin lokal ama ve iletme izin belgeleri mlki idare amirince iptal edilir. Ayrca, konusu su tekil eden fiillerin ilenmesi durumunda, soruturma evrak derhal Cumhuriyet Basavclna gnderilir.

Faaliyetten men kararnn uygulanmas

Madde 68- Faaliyetten men karar aadaki esaslar erevesinde yerine getirilir. a) Karar, dernek ynetim kuruluna ve lokal mdrne tebli edilir kararn uygulanmas iin iki gnden fazla olmamak zere sre verilir. Teblide dernek ynetim kurulu bakan veya grevlendirilecek ynetim kurulu yesi ile lokal mdrnn, mhrlemenin yaplaca srada hazr bulundurulmas gerektii de belirtilir. b) Lokalin kapal olduu sre iinde bozulabilecek mallar ile kiilerin zel eyalarnn karlmasna izin verilir. c) Lokalin pencereleri ve dier kaplar kapatlr ve lokalin giri kaplar mhrlenir. d) Kararn uygulanmasna ilikin dzenlenecek tutanakta, faaliyetten men karar527

nn tarihi, sebebi ve sresi ile kapatma ilemenin tarih ve saati belirtilir ve hazr bulunanlar tarafndan imzalanr. Hazr bulunanlarn imzadan kanmas halinde bu durum tutanakta belirtilir. Srenin dolmasn mteakip faaliyetten men edilen lokalin tekrar almasnda da al tarihi ve saati yazlarak, ama ve teslim tutana, dernek ynetim kurulu bakan veya grevlendirilecek ynetim kurulu yesi ile lokal mdr tarafndan imzalanr.

Sresinden nce alma

Madde 69- Faaliyetten men ilemine kar alan davann idare aleyhine sonulanmas halinde; lokal bir tutanakla alr. Mlki idare amirleri faaliyetten geici olarak men ettikleri lokalleri mahkeme kararlar dnda, sresinden nce aamazlar. Geici olarak faaliyetten men edildii halde sresinden nce alan lokallerin ama ve iletme izinleri mlki idare amirince iptal edilir.

zinsiz alan lokaller

Madde 70- zinsiz olarak alan veya izni iptal edildii halde iletilen veya geici olarak faaliyetten men edildii halde sresinden nce alan lokaller kolluk kuvvetlerince kapatlr.

Uzakln llmesi
Madde 71- Okul ncesi eitim, ilk ve orta retim resmi ve zel okul binalar ile zel eitime muhta bireylerin devam ettikleri kurumlar ile lokal almasna izin verilen yerlerin aralarndaki uzakln lmnde, bina ve tesislerin varsa bahe kaplar, yoksa bina kaplar; kaplarn birden fazla olmas durumunda ise en yakn esas alnr. Yz metre uzakln lmnde, mevcut cadde ve sokaklar zerinden yaya yolu kullanlarak, yaya kurallarna gre gidilebilecek en ksa mesafe dikkate alnr. Bu tespitleri yapmaya dernekler birimleri yetkilidir.

ONBRNC BLM

Sandk

Sandk kurma artlar

Madde 72- Dernekler; yelerine kar pay datmamak, gelir, faiz veya baka adlarla

528

yelerine para aktarmamak artyla, yelerinin yiyecek, giyecek gibi zaruri ihtiya maddelerini ve dier mal ve hizmetlerle ksa vadeli kredi ihtiyalarn sandk kurarak karlayabilirler. Derneklerin sandk kurabilmesi iin; a) Dernek tznde sandk kurulacana dair ak hkm bulunmas, b) Dernek genel kurulunca sandk kurulmas iin karar alnm olmas gerekir.

Sandk yelii
Madde 73- Dernekler tarafndan kurulan sandklara, ilgili dernein merkez ve ubelerine kaytl yeler dnda ye kabul edilmez. Sandklara ye olmak istee baldr. Sandk yeliine kabul, sandk ynetim kurulu karar ile olur.

Sandk ynergesi
Madde 74- Her sandn, dernek ynetim kurulunca hazrlanp genel kurulca kabul edilen bir sandk ynergesi bulunur. Bu ynetmelikte aadaki hususlarn belirtilmesi zorunludur. a) Sandn ad, b) Sandn alma konular, c) ye olma, yelikten kma ve karlmann artlar, d) Sandk genel kurulunun kurulu ekli, toplanma zaman, grev ve yetkileri, e) Sandk ynetim kurulunun asl ve yedek ye says, nasl seilecei, grev ve yetkileri, f) Sandk denetim kurulunun asl ve yedek ye says, nasl seilecei, grev ve yetkileri, g) yelerden alnacak giri aidat ile yelik aidatnn belirlenme ve tahsilat ekli, h) Sandka oluturulacak fonlar, bu fonlara katlma artlar, fonlardan yararlanma esaslar, fonlardan yaplacak yardmlarn miktar ve oranlar, ) yelerin sandktan kmas veya karlmasnn artlar, j) Fonlarda biriken para ve haklarn tasfiyesi ve geri verilmesi esas ve usulleri, k) Fonlarda biriken paralarn deerlendirilme esas ve usulleri, iletilecek paralardan elde edilecek faiz, kr, temett ve dier deerlerin, kullanmna dair esaslar, l) Mikrokredi ve dier bor para verme esas ve usulleri, m) Sandn datlmasna karar verilmesi durumunda, mal varlnn tasfiye esaslar.
529

Mikrokredi ve dier bor para alacaklardan istenecek hizmet bedeli veya faiz oranlar ynetim kurulu karar ile belirlenir.

Sandn faaliyete gemesi

Madde 75- Dernek genel kurulunca kabul edilen sandk ynergesinin ynetim kurulu yelerince her sayfas imzalanm bir sureti, genel kurul toplantsn izleyen otuz gn iinde dernek bakan tarafndan mlki idare amirliine verilir. Sandk ynergesinin mlki idare amirliine bildirilmesinden itibaren alt ay iinde sandk genel kurulunun toplanmas ve sandk organlarnn oluturulmas zorunludur. Sandk organlarnn oluturulmasna kadar, sandk ilemlerini yrtmeye dernek ynetim kurulu yetkilidir. Sandn ilk genel kurulu, dernek ynetim kurulunun ars zerine toplanr.

Sandk organlar
Madde 76- Her sandkta; a) Genel kurul, b) Ynetim kurulu, c) Denetim kurulu, oluturulmas zorunludur. Sandk ynetim ve denetim kurullarnn asl ve yedek ye says ten az olamaz. Sandk ynetim ve denetim kurullar sandk yeleri arasndan seilir.

Sandk genel kurulu

Madde 77- Sandk genel kurulu, genel kurula katlma hakk bulunan sandk yelerinden oluur. ye saysnn ok olmas veya yelerin farkl yerleim yerlerinde bulunmas halinde genel kurulda nasl temsil edilecekleri, sandk ynetmeliinde dzenlenir. Genel kurulun toplantya arlmas, toplant gndemi ve yeri, toplant ve karar yeter says ve kararlarn yelere duyurulmas konularnda, sandn bal bulunduu dernek tznn bu konular dzenleyen hkmleri uygulanr.

Sandklarn yasal durumu

Madde 78- Sandklar, derneklerin bir yan kuruluudur; Bunlarn tzel kiilikleri yoktur. Sandk ynetim kurulu, dernek ynetim kurulunca verilecek yetkiye dayanarak, sandkla ilgili konularda mahkemeler ve idare makamlarnda sand temsil edebilir, sanda izafeten her trl hukuki tasarrufta bulunabilir.
530

Sandn mallar
Madde 79- Sandn btn mal ve haklar dernek mal saylr. Tanmazlar dernek adna tescil edilir, kullanma hakk sanda devredilir. Bu mallara kar ilenen sular, dernek mallarna kar ilenmi saylr ve sandk mallarna kar su ileyenler dernek malna kar su ileyenler gibi cezalandrlr.

Sandklarn denetimi
Madde 80- Sandn bal olduu dernein genel kurulu, ynetim kurulu veya denetim kurulu, sandn denetimini her zaman yapabilir. Dernek ve sandk denetim kurullar en az ylda bir kez olmak zere sandk hesap ve faaliyetlerinin denetimini yapmakla grevli ve yetkilidir. Denetim sonular bir rapor halinde sandk genel kurulu ve toplandnda dernek genel kuruluna sunulur. Sandklarn ynetim yerleri, sat yerleri, defterleri, hesap ve ilemleri Bakanlk veya yetkili mlki idare amiri tarafndan her zaman denetlettirilebilir. Bu denetleme, grevlendirilecek kolluk kuvvetleri mensuplar dndaki memur veya memurlar araclyla yaptrlr. Denetleme srasnda, grevli memurlar tarafndan istenecek her trl defter, belge ve ilemli yazlarn, denetleyen kiilere gsterilmesi ve talep halinde onayl rneklerinin verilmesi zorunludur.

Sandklarn gelirleri
Madde 81- Sandklarn gelirleri unlardr: a) yelerden bir defaya mahsus olmak zere alnacak giri aidat, b) yelik aidat, c) ktisadi faaliyetlerden elde edilen karlar, d) yelere verilen kredilerden alnacak hizmet bedeli veya faiz gelerleri, e) Bankaya yatrlan sandk paralarnn faizleri, f) Kime ve nereye ait olduu bilinmeyen ve en az bir yl emanet hesabnda tutulduktan sonra gelir kaydedilen paralar, g) Yardm ve balar, h) Borlanma, ) Dier gelirler.

531

Sandklarca tutulacak defterler

Madde 82- Sandklar aada yazl defterleri tutmak zorundadr: a) Karar defteri: Ynetim kurullarnn kararlar gn ve say sras ile bu deftere yazlr. Kararlarn alt toplantya katlan yelerce imzalanr. b) ye kayt defteri: Sanda ye olarak girenlerin kimlikleri ve giri tarihleri bu deftere ilenir. c) Evrak kayt defteri: Sandk ynetimine ilikin gelen ve giden evrak, gn ve say srasyla bu deftere kaydedilir. Gelen evrakn asllar ve giden evrakn kopyalar dosyalanr. d) Demirba defteri: Sandn demirba eyas bu deftere, aln tarihleri ve deerleri belirtilerek yazlr. e) Yevmiye defteri, byk defter ve envanter defteri: sandk adna alnan gelirler ve yaplan giderler ile envanter kaytlar, ak ve dzenli olarak bu defterlere ilenir. Sandklar bilano esasna gre defter tutarlar. Bu defterlerin tutulma usul ile kayt ekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun Maliye Bakanlna verdii yetkiye istinaden yaymlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teblileri esaslarna gre yaplr. Bu maddede saylan defterler ile sandka tutulmas uygun bulunan teki defterlerin, dernekler birimi ya da noterlerce onaylanmas zorunludur. Bu Ynetmeliin alt ve yedinci blmlerinde belirtilen dier esas ve usuller sandklar iin de uygulanr.

ONKNC BLM

Beyanname

Beyanname verme ykmll

Madde 83- Dernek ynetim kurulu bakanlar, her takvim ylnn ilk drt ay iinde bir nceki yla ait Dernek Beyannamelerini (EK- 21), mlki idare amirliine vermekle ykmldrler. l merkezlerinde ve bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ilelerde bulunan dernekler beyannamelerini bir adet, dier ile merkezinde bulunanlar ise iki adet olarak verirler. ubeler, mlki idare amirliine verecekleri beyannamelerin birer rneini bal bulunduklar dernee de vermekle ykmldrler.

532

lelerde verilen bu beyannamelerden bir adedi alkonularak, dierleri il dernekler mdrlklerine gnderilir. Temsilcilikler iin ayrca beyanname verilmez ancak, temsilciliklere ilikin her trl bilgiler dernek beyannamesinde gsterilir. Birlikler, beyannamelerini bu maddede belirtilen esas ve usullere gre vermekle ykmldrler. Dernekler beyannamesinde belirtilen snflamalarn alt gruplarn belirlemeye veya alt gruplarda deiiklik yapmaya Daire Bakanl yetkilidir. Ancak, derneklerin ama, faaliyet alanlar ve ekonomik faaliyetleri ile dernek ye, personel veya dier grevlilerinin meslekleri ve eitim durumlar snflamalarnn alt gruplar; Birlemi Milletler Uluslararas Kar Amac Olmayan Kurulular Snflamas, Avrupa Topluluu Ekonomik Faaliyetlerin statistiki Snflamas, Birlemi Milletler Uluslararas Standart Meslek Snflamas ve Birlemi Milletler Uluslararas Standart Eitim Snflamas alt gruplar gz nnde bulundurularak dzenlenir.

Beyannamelerin incelenmesi
Madde 84- Beyannameler valiliklerce incelenir. Gerekli grlen hallerde bu inceleme Bakanlka da yaplabilir. Beyannamelerde eksiklik veya yanllklar grlmesi halinde, ek bilgi ve belgeler istenebilir ve bunlar tamamlattrlr. Beyannamelere ilikin istenen ek bilgi ve belgelerin verilmemesi, eksik verilmesi veya verilen srede tamamlanmamas hallerinde ilgili dernek denetime tabi tutulabilir. Beyannamelerin incelenmesi esnasnda konusu su oluturan hususlarn tespit edilmesi halinde, ilgili mlki idare amirliince durum Cumhuriyet Basavclna bildirilir. Beyannameler ile ilgili olarak haklarnda adli ve idari ilem yaplan dernekler, Bakanla bildirilir.

ONNC BLM Ktk defteri

Dernekler Kt ve Tasfiye
Madde 85- Birlikler iin Bakanlar Kurulu izninin ilgili valilie iletilmesi, dernekler iin tz ve kurulu bildirimi ile eklerinin mlki idare amirliine verilmesini mteakip il dernekler mdrlklerindeki Dernek Ktk Defterlerine (EK- 22) kaytlar

533

yaplr. Dernek kt il dernekler mdrlnde tutulur. Defterlerde her birlik ve dernee ayr bir sayfa ayrlr ve mevcut bilgiler defterdeki hanelerine ilenir. Yabanc dernek ve yabanc vakflarn Trkiyedeki ube ve temsilciliklerinin kayd Bakanlktaki ayr bir ktk defterine (EK- 22) yaplr. Her ube ve temsilcilie ayr bir sayfa ayrlr ve mevcut bilgiler defterdeki hanelerine ilenir. Dernein tr, kurucularn tanmlamas ve tzn incelenmesiyle belirlenir. Ktk defterine kayd gereken bilgilerin dernekler birimine intikali zerine, gecikmeksizin kayd yaplr. Kte kayd yaplan belgeler zerine, kte ilendiine dair iaret konur. Ktk defterinin her sayfas mhrlenir ve son sayfasna ka sayfadan ibaret olduu belirtilerek yetkili amir tarafndan imzalanr.

Dernek numaralandrma ilkeleri

Madde 86- Derneklerin ktk numaralandrma ilkeleri aadaki esaslara gre dzenlenir: a) Bir dernee verilen ktk numaras, baka bir dernee verilemez. b) Bir dernek iin Bakanlk ve il birimlerindeki ktkler, ayn numaralar tar. c) Yapsna baklmakszn dernekler, ayn kte sra ile kaydedilir. d) Yabanc dernek ve yabanc vakflarn Trkiyedeki ube ve temsilcilikleri ayr bir kte kaydedilir.

Dernek numaralandrmas
Madde 87- Derneklere verilecek ktk numaralar, ksm ve sekiz rakamdan oluur. Bunlar srasyla; a) Birinci ksm meydana getiren ilk iki rakam, kurulduu ilin trafik numarasn, b) kinci ksm meydana getiren ve (001)den balayan rakam, kaydn yapld defterin o ildeki sra numarasn, c) nc ksm meydana getiren rakam ise, dernek ve benzerlerinin o defterde kayt edildii sayfay gsterir. Her defter, ilk yaprann iinden balamak ve karlkl sayfalara ayn numara verilmek kaydyla sayfalar (001)den (200)e kadar numaralandrlr. Yeni il kurulmas halinde, alaca isim ve trafik numaras ne olursa olsun, ktk numaras takip eden saylarla ifade edilir.
534

Yabanc dernek ve yabanc vakflarn Trkiyedeki ube ve temsilciliklerinin ktk numaralarnn bana, yukardaki esaslara ek olarak ait bulunduu lkenin uluslararas trafik kodu konur.

Dernek ktk dosyas

Madde 88- Her dernek ve birlik iin Daire Bakanlnda ve dernekler birimlerinde bir dosya alr. Derneklerin i ve ilemleri ile ilgili tm belgeler bu dosyada saklanr. Alan her dosya zerine ktk numaras ve ad cm ebadnda rakam ve harflerle yazlr. Yabanc dernek ve yabanc vakflar iin yukardaki esaslara uyulur. Derneklerin ama ve yaplarna gre snflandrlmasna ait istatistiki bilgiler dernekler birimlerince dzenlenir.

Tasfiye
Madde 89- Derneklerin para, mal ve haklarnn tasfiyesi aada belirtilen esaslara gre yaplr. a) Tasfiyenin dernek tznde gsterilen esaslara gre yaplmas: Genel kurul karar ile feshedilen veya kendiliinden sona erdii tespit edilen dernein para, mal ve haklarnn tasfiyesi, tznde gsterilen esaslara gre yaplr. Bu derneklerin para, mal ve haklarnn devri, son ynetim kurulu yelerinden oluan tasfiye kurulunca yaplr. Bu ilemlere, feshe ilikin genel kurul kararnn alnd veya kendiliinden sona erme halinin kesinletii tarihten itibaren balanr. Tasfiye sresi iinde btn ilemlerde dernek adnda tasfiye halinde . Dernei ibaresi kullanlr. Tasfiye kurulu, nce dernein hesaplarn inceler. nceleme esnasnda dernee ait defterler, alnd belgeleri, harcama belgeleri, tapu ve banka kaytlar ile dier belgelerinin tespiti yaplarak varlk ve ykmllkleri bir tutanaa balanr. Tasfiye ilemeleri srasnda borlu olduu tespit edilen derneklerin alacakllarna arda bulunulur ve varsa mallar paraya evrilerek alacakllara denir. Dernein alacakl olmas durumunda borlulardan alacaklar tahsil edilir. Alacaklarn tahsil edilmesi ve borlarn denmesinden sonra kalan para ve mallar tzkte belirtildii ekilde devredilir. Bu derneklerin para, mal ve haklarnn tasfiye ve intikal ilemlerinin tamamlanmasn mteakip tasfiye kurulu tarafndan durumun yedi gn iinde bir yaz ile

535

dernek merkezinin bulunduu yerin mlki idare amirliine bildirilmesi ve bu yazya tasfiye tutanann da eklenmesi zorunludur. Tasfiyeye ilikin tm ilemler tasfiye tutananda gsterilir ve tasfiye ilemleri, mlki idare amirliklerince hakl bir nedene dayanlarak verilen ek sreler hari ay iinde tamamlanr. Bu derneklerin defter ve belgelerini tasfiye kurulu sfatyla son ynetim kurulu yeleri saklamakla grevlidir. Bu grev, bir ynetim kurulu yesine de verilebilir. Bu defter ve belgelerin saklanma sresi be yldr. b) Tasfiyenin mahkeme karar ile yaplmas: Tzkte tasfiyenin ne ekilde yaplacann genel kurul kararna brakld hallerde, genel kurul tarafndan bir karar alnmam veya genel kurul toplanamam veya son ynetim kuruluna yaplan tebligata ramen tasfiye ilemleri yaplmamsa, yahut dernek mahkeme karar ile feshedilmise, dernein btn para, mal ve haklar, mahkeme kararyla bulunduu ildeki amacna en yakn ve kapatld tarihte en fazla yeye sahip dernee devredilir. Bu derneklerin para, mal ve haklarnn tasfiyesi mahkeme kararnda belirtilen esaslara gre yaplr ve tasfiyenin tamamlanmasn mteakip, durum ilgili mlki idare amirliine bildirilir.

Ktkten silme
Madde 90- Derneklerin tzel kiiliklerinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, para, mal ve haklarnn tasfiye ve intikal ilemlerinin tamamlanmasn mteakip, yukardaki madde hkmlerine gre tasfiye sonucunun bildirilmesi zerine, bunlarn dernekler ktndeki kaytlar merkezlerinin bulunduu yer valiliinin onay ile silinir, ubelerinin bulunduu valiliklere ve Bakanla da bilgi verilir. Derneklerin merkezlerinin bulunduu il dndaki ubelerinin kaytlar, ubenin bulunduu yer valiliinin onay ile silinir, dernek merkezinin bulunduu il valiliine ve Bakanla da bilgi verilir. Yabanc dernek ve yabanc vakflarn Trkiyedeki ube ve temsilciliklerinin ktkten silinmesine ilikin ilemler Daire Bakanlnca yerine getirilir.

536

ONDRDNC BLM

Genel Hkmler

Kamu kurum ve kurulular ile yrtlen ortak projeler

Madde 91- Derneklerin, grev alanlarna ilikin konularda kamu kurum ve kurulularyla ibirlii yapabilmesi, ortak bir projenin yrtlmesi eklinde olur. Ancak, 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun hkmleri sakldr. Projelerin, toplumun ihtiya ve sorunlarna ynelik zmler retecek ve toplumsal gelimeye katk salayacak nitelikte olmas arttr. Yaplacak protokol erevesinde, projenin yrtlmesinden sorumlu olan, kamu kurum ve kuruluu ile dernein eit sayda temsilcilerinden oluan ve tercihen koordinatrln dernek temsilcilerinden birinin yapt bir proje ynetim grubu oluturulur. Protokolde, proje ynetim grubunda proje sayman olarak dernek saymannn yer almas zorunludur. Proje ynetim grubu, yaplan protokol ve projenin rneini (EK-23)de gsterilen Proje Bildirimine ekleyerek, protokol tarihini izleyen bir ay iinde projenin taraf olan dernek merkezinin bulunduu yerin valiliine vermekle ykmldr. Kamu kurum ve kurulular ile dernekler yrtecekleri ortak projelerde kendi kanunlarnda aksine hkm bulunmad hallerde, ortaklk anlamas erevesinde, proje maliyetine salayacaklar nakdi katklar ortak bir hesapta bloke ederler. Kamu kurum ve kurulular projelere en fazla ayni veya nakdi yzde elli katkda bulunabilirler. Kamu kurum ve kurulular proje sresini gememek artyla, ortak projeye arsa tahsisinde bulunabilir. Proje erevesinde yaplacak harcamalarn bir bankada alacak ortak bir hesaptan yaplmas, harcamalarn belgelendirilmesi ve bu belgelerin asl suretlerinin dernekler ile ilgili kamu kurum ve kuruluunda saklanmas zorunludur. Bu ekilde yrtlen projelerin gerekleme durumu ve bu projeler iin yaplan harcamalar ilgili kamu kurum ve kuruluu tarafndan denetlenebilecei gibi, mlki idare amirleri tarafndan da denetlenebilir.

Deiikliklerin bildirilmesi
Madde 92- Dernekler, yerleim yerlerinde meydana gelen deiiklikleri Yerleim Yeri Deiiklik Bildirimini (EK-24); genel kurul toplantlar dnda dernek organlarnda meydana gelen deiiklikleri Dernek Organlarndaki Deiiklik Bildirimini (EK-25) doldurmak suretiyle, deiiklii izleyen otuz gn iinde mlki idare amirliine bildirmekle ykmldrler. Bu belgeler, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler

537

hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir. Dernek tzklerinde yaplan deiiklikler de tzk deiikliinin yapld genel kurul toplantsn izleyen otuz gn iinde, genel kurul sonu bildirimi ekinde mlki idare amirliine bildirilir.

Tanmazlarn bildirilmesi
Madde 93- Dernekler edindikleri tanmazlar tapuya tescilinden itibaren otuzgn iinde (EK-26)da gsterilen Tanmaz Mal Bildirimini doldurmak suretiyle mlki idare amirliine bildirmekle ykmldrler. Bu form, bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ileler hari dier ilelerde bulunan dernekler tarafndan iki suret olarak verilir.

Platformlar
Madde 94- Dernekler, amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, dier dernek, vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere platformlar oluturabilirler. Platformlarn oluturulabilmesi iin derneklerin yetkili organlarnca alnacak kararlarda, dernei temsille grevlendirilecek kii veya kiiler belirlenir. Bir platformun faaliyete balayabilmesi iin, temsilciler tarafndan bir mutabakat tutana dzenlenir. Bu tutanakta, platformun oluturulma amac, almalarn yrtlecei yerleim yeri ile ynetim grubu yeleri ve koordinatrnn isimleri belirtilir.

Yurt ama
Madde 95- Derneklerin, tzklerinde gsterilen ama ve alma konularn gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt amalar ve bu yurtlarn devri, nakli, kapatlmas ile bunlarn idaresi, iletilmesi ve denetlenmesi gibi konularda 3/11/2004 tarihli ve 2004/8106 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile 3/12/2004 tarihli ve 25659 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren zel renci Yurtlar Ynetmeliinin Dernekler Kanununa ve bu Ynetmelie aykr olmayan hkmleri uygulanr. Dernekler, aacaklar yurtlara ilikin olarak Milli Eitim Bakanlndan ve valilikten alm olduklar yurt ama izin belgelerinin birer suretini, bu izin belgesini aldklar tarihten itibaren onbe gn iinde dernekler birimlerine vermek zorundadrlar. Derneklerin aacaklar lokalleri ve yurtlar dndaki tesisler genel hkmlere tabidir.

538

lemlerin elektronik ortamda yaplmas

Madde 96- Bilano esasna gre defter tutan dernekler ile kamu yararna alan dernekler, bu Ynetmelik erevesinde vermekle ykml olduklar belgelerden (ekleri hari); Genel Kurul Sonu Bildirimi (EK-3), Yurtdndan Yardm Alma Bildirimi (EK-4), Yetki Belgesi (EK-19) , Dernek Beyannamesi (EK-21), Proje Bildirimi (EK23), Yerleim Yeri Deiiklik Bildirimi (EK-24), Dernek Organlarndaki Deiiklik Bildirimi (EK-25) ve Tanmaz Mal Bildirimini (EK-26) Daire Bakanlnn web sayfas zerinden, kullanc ad ve ifresini kullanarak doldurmak zorundadrlar. Bu dernekler kullanc ad ve ifresini bu ynetmeliin yrrle girdii tarihten itibaren en ge alt ay ierisinde alrlar. Dernek yetkililerinin deimesi durumunda bu deiiklik Daire Bakanlna bildirilir ve yeni ifre alnr. Gvenlik asndan her kullanc iin bir saysal imzalama modl alacaktr. Bu modle esas saysal sertifikalar Daire Bakanl tarafndan kullanc ad ve ifre ile beraber datlacaktr. steyen dernekler, Daire Bakanlnn belirleyecei standartlar erevesinde kendi imkanlar ile akll kart temin etmek suretiyle kendi saysal sertifikalarn akll kart zerinde tayabileceklerdir. Bu kartlara saysal sertifikalar yazma yetkisi Daire Bakanlndadr. Belgeler ve ilemlerin elektronik ortamda gvenli bir ekilde yaplmas iin hazrlanan altyapnn (Saysal Sertifika, Kullanc Ad ve ifre) gvenliinin sorumluluu dernee aittir. Ayrca, bu dernekler birinci fkrada saylan belgelerin sistemden alacaklar birer ktsn da sresi ierisinde bu Ynetmelikte belirtilen ilgili mercilere elden verir veya posta ile gnderirler. Elektronik ortama aktarlan bilgiler ile ilgili mercilere verilen ktlar ayn olmak zorundadr. Daire Bakanl, faaliyetleri ile ilgili belgelerin asllarn veya mmkn olmad hallerde doruluklarndan phe edilmeyecek kopyalarn ve yazlarn makine ile alnm suretlerini saklamak zorundadr. Bu belgeler mikrofilm, mikrofi eklinde veya elektronik, manyetik veya benzeri ortamlarda saklanr. Elektronik veya bilgi ilem ortamnda yaplanlar dahil her trl ilemlerin ve arivlenen bilgilerin tespit ve tevsikinde Daire Bakanlnn kaytlar esas alnr. Daire Bakanl, internet ve her trl elektronik bilgi iletiim ara ve ortam ile benzeri aralar zerinden bilgi alveriinin yaplmasna ilikin koullar belirlemek, Bakanlk ve birinci fkrada saylan dernekler arasndaki ilikiler ile taraflarn birbirlerine kar olan hak ve ykmllklerini dzenlemek iin szlemeler yapabilir. Yaplan bu szlemeler sonucunda her dernee kullanc ad ve ifresi verilir.

539

Bu madde kapsamnda bulunmayan derneklere Daire Bakanlnca iki yl ierisinde kullanc ad ve ifre verilir. Bu dernekler, kendi istekleriyle yukarda saylan ilemlerini bu maddede belirtilen usullere uymak suretiyle elektronik ortamda da yapabilirler.

Verilerin elektronik ortama kaydedilmesi

Madde 97- Bilano esasna gre defter tutan dernekler ile kamu yararna alan derneklerin verdikleri belgeler hari olmak zere, bu Ynetmelik erevesinde mlki idare amirliine verilmesi zorunlu olan belgelerden Genel Kurul Sonu Bildirimi (EK-3), Yurtdndan Yardm Alma Bildirimi (EK-4), Trkiyede Kurulu Vakflarn Yurt D Faaliyette Bulunma zin Bavuru Formu (EK-5), Yetki Belgesi (EK-19), Dernek Beyannamesi (EK-21), Proje Bildirimi (EK-23), Yerleim Yeri Deiiklik Bildirimi (EK-24), Dernek Organlarndaki Deiiklik Bildirimi (EK-25), Tanmaz Mal Bildirimi (EK-26) il dernekler mdrlklerince, Yabanc Tzel Kiilerin Trkiyede Faaliyette Bulanabilmelerine likin Bavuru Formu (EK-6) ise Daire Bakanlnca elektronik sisteme kaydedilir. l dernekler mdrlklerinde tutulan ktk defterine kaydedilmesi zorunlu olan dier bilgiler il dernekler mdrlklerince; Daire Bakanlnda tutulan ktk defterine kaydedilmesi zorunlu olan birlikler ile yabanc dernek ve vakflarn ube ve temsilciliklerine ilikin bilgiler Daire Bakanlnca, birinci fkrada belirtilen usule uygun olarak elektronik sisteme kaydedilir.

Verilecek belgeler
Madde 98- Bilano esasna gre defter tutan dernekler ile kamu yararna alan dernekler istenilmesi halinde, bu Ynetmelik erevesinde Daire Bakanl ve dernekler birimlerine vermekle ykml olduklar belgeleri, asllarnn yannda kompakt disk veya disket gibi elektronik ortamlarda da verirler.

Bakanla gnderilecek belgeler

Madde 99- Kurulu bildirimleri, tzkler, tzk deiiklikleri, derneklere tannan hak ve izinler, dernekler hakknda yaplan su duyurular ve adli veya idari yarg mercilerince verilen kararlar kaymakamla intikalinden itibaren yedi gn iinde valilie, valilikler de ilelerden gnderilen veya kendilerine verilen, belirtilen nitelikteki bilgi ve belgeleri otuz gn iinde Bakanla gnderir. Bakanlka gerekli grlen dier belgeler de istenilmesi halinde ayn usul ve srede gnderilir.

540

Yardm toplama faaliyeti

Madde 100- Gerek kiiler, dernekler, kurumlar, vakflar, spor kulpleri, gazete ve dergilerin 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre yapacaklar yardm toplama faaliyetleriyle ilgili i ve ilemler dernekler birimlerince yrtlr. Dernekler birimleri, bu faaliyetlerin sonular hakknda ilgili valilie ve Bakanla elektronik ortamda bilgi verir.

Yeniden deerleme
Madde 101- Bu Ynetmelikte belirtilen parasal hadler, her yl bir nceki yla ilikin olarak Vergi Usul Kanunu uyarnca Maliye Bakanlnca belirlenen yeniden deerleme orannda arttrlmak suretiyle uygulanr. Ancak, gncellemede bir YTLnin altndaki tutarlar dikkate alnmaz.

Dier dzenleyici ilemler

Madde 102- Bu Ynetmelik erevesinde grev alan ile ilgili ihtiya duyulan konularda dier alt dzenleyici ilemler hazrlanr. Bunlardan mevcut hak ve ykmllkleri dzenleyenler Resmi Gazetede yaymlanr.

Dier hkmler
Madde 103- Yardm toplama konularnda, 23/6/1983 tarihli ve 2860 sayl Yardm Toplama Kanunu hkmleri uygulanr.

Yrrlkten kaldrlan hkmler

Madde 104- 9/6/1984 tarihli ve 18426 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Dernek Gelirlerinin Toplanmasnda Kullanlacak Alnd Belgeleri Hakknda Ynetmelik, 1/5/1985 tarihli ve 18879 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Dernekler Tarafndan Kurulan Sandklarn Tabi Olaca Esaslar Hakknda Ynetmelik, 5/4/2003 tarihli ve 25070 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Derneklerin Tutacaklar Defter, Muhasebe Hesap Kaytlaryla lgili Usul ve Esaslara Dair Ynetmelik ile 15/10/2002 tarihli ve 24907 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl Merkez ve Tara Tekilat Kurulu, Grev, alma ve Denetim Usul ve Esaslarna Dair Ynetmelikin 21 ila 68 inci maddeleri ve EK 1, 2, 3 ve 4 nc maddeleri ek ve deiiklikleriyle birlikte yrrlkten kaldrlmtr. Geici Madde 1- Dernekler gelirlerini, yeni alnd belgelerini bastrncaya kadar Ma541

liye Bakanlnca bastrlp derneklere sat yaplan alnd belgeleri ile toplamaya devam ederler. Ancak bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten itibaren en ge alt ay iinde dernekler alnd belgelerini bastrmak zorundadrlar. Bu srenin bitiminden sonra Maliye Bakanlnca bastrlan alnd belgeleri kullanlmaz. Geici Madde 2- Bu Ynetmeliin yaym tarihinden nce mlki idare amirliklerince verilmi olan yetki belgeleri sreleri bitinceye kadar kullanlabilir. Geici Madde 3- Halen kullanlmakta olan ktk defterlerinin mevcudu bitinceye kadar kullanlmasna devam olunur. Geici Madde 4- Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce faaliyette bulunmasna izin verilen lokaller, durumlarn yl iinde bu Ynetmelikte ngrlen koullara uygun hale getirirler. Geici Madde 5- E-dernekler yazlmnn devreye girmesinden itibaren iki yl ierisinde merkez ve taradaki mevcut arivler, ad geen yazlm formatnda elektronik ortama aktarlr ve dijital arivler oluturulur.

Yrrlk
Madde 105- Bu Ynetmeliin; 96 nc maddesi 1/1/2006 tarihinde, dier maddeleri yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 106- Bu Ynetmelik hkmlerini ileri Bakan yrtr.

542

2. DERNEK, VAKIF, BRLK, KURUM, KURULU, SANDIK VE BENZER TEEKKLLERE GENEL YNETM KAPSAMINDAK KAMU DARELERNN BTELERNDEN YARDIM YAPILMASI HAKKINDA YNETMELK
Resmi Gazete Tarihi : 17/07/2006 Resmi Gazete Says : 26231

Ama
Madde 1 - (1) Bu Ynetmeliin amac; genel ynetim kapsamndaki kamu idarelerinin btelerinden, kamu yarar gzetilerek dernek, vakf, birlik, kurum, kurulu, sandk ve benzeri teekkllere yaplacak yardmlara ilikin usul ve esaslar dzenlemektir.

Kapsam
Madde 2 - (1) Bu Ynetmelik, genel ynetim kapsamndaki kamu idarelerinin btelerinden dernek, vakf, birlik, kurum, kurulu, sandk ve benzeri teekkllere yardm yaplmas ve bu yardmn kullanlmas, izlenmesi, denetlenmesi ve kamuoyuna aklanmasna ilikin esas ve usulleri kapsar. (2) Genel ynetim kapsamndaki idarelerin btelerinden zel kanunlar gereince gerek ya da tzel kiilere yaplan yardmlar bu Ynetmelik kapsam dndadr.

Dayanak
Madde 3 - (1) Bu Ynetmelik, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayl Kamu Mal Ynetimi ve Kontrol Kanununun 29 uncu maddesine dayanlarak hazrlanmtr.

Tanmlar
Madde 4 - (1) Bu Ynetmelikte geen; a) dare: 5018 sayl Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayl cetvelde saylan kamu idareleri ile mahall idareleri, b) Teekkl: Yardm yaplacak dernek, vakf, birlik, kurum, kurulu, sandk ve benzeri tzel kiileri, c) Yardm: dare btelerinden teekkllere yaplacak nakd yardm, ifade eder.

543

Yardm yaplabilme artlar

Madde 5 - (1) darelerce teekkllere yardm yaplabilmesi iin; a) dare btesinde bu amala denek tefrik edilmi olmas, b) Yardmlarda kamu yarar gzetilmesi, yardmlarn ncelikle toplumun ihtiya ve sorunlarna zm salamas ile toplumsal gelimeye katkda bulunulmasna ynelik olmas, c) Teekkln, yardm yapacak idarenin grev alanna giren konularda faaliyet gstermesi, ) Teekkl ile yardm yapacak idare arasnda protokol yaplmas, d) Teekkln, 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun kapsamndaki dernek ve vakflardan olmamas, e) Teekkln, Anayasa ve kanunlarla yasaklanm faaliyetlerde bulunmam olmas, f) Teekkln, yelerine veya ortaklarna kazan paylam veya kr datm amacnn bulunmamas, gerekir.

Yardm taleplerinin deerlendirilmesi

Madde 6 - (1) Yardm talepleri, ilgili idarece deerlendirilir. Yardmn miktarnn belirlenmesi ve datm, bakanlklarda bakann, dier idarelerde kurumun en st yneticisinin onay ile yaplr.

Yardmlarn kullanlmas, izlenmesi ve denetlenmesi

Madde 7 - (1) Teekkller, yardmlar kamu yarar gzeterek verili amacna uygun olarak kullanmak zorundadr. (2) Yardm alan teekkller, yardmn amacna uygun olarak harcanp harcanmadna ilikin bilgi, belge ve kaytlarn birer rnei ile faaliyet raporlarn, faaliyetin bitimini mteakip bir ay iinde veya devam eden faaliyetlerine ilikin bilgi, belge ve raporlarn takip eden yln ilk ay ierisinde yardm yapan idareye gndermek zorundadr. (3) Yardm yapan idareler, yaplan yardmla snrl olmak zere gerekli grd her trl inceleme, kontrol ve denetimi yapmaya yetkilidir. Denetim srasnda grevli memur tarafndan istenecek bilgi, belge ve kaytlarn gsterilmesi, verilmesi, sorulan sorularn yazl ve/veya szl olarak cevaplandrlmas zorunludur.

544

Yardmlarn kamuoyuna aklanmas

Madde 8 - (1) dareler, yardm yaplan teekkllerin isim listesini, teekkllere ilikin bilgileri, yardmn amacn, konusunu ve yaplan yardm tutarlarn, izleyen yln ubat ay sonuna kadar kamuoyuna aklar.

Yardmn geri alnmas

Madde 9 - (1) Teekkller; yardm konusu faaliyetin gerekletirilemeyeceinin veya yardmn amacna uygun olarak harcanmam olmasnn tespiti hlinde, tespitin yaplmasn mteakip durumun teekkle tebliinden itibaren onbe gn iinde, ilgili idareye yardm tutarn aynen iade etmek zorundadr. (2) Yardmn sresi iinde iade edilmemesi durumunda, yardm tutar kanun faiziyle birlikte genel hkmlere gre ilgili teekklden tahsil edilir. (3) Yardm sresi iinde iade etmeyen teekkller, bu Ynetmelik kapsamndaki yardmlardan bir daha yararlandrlmaz.

darelerin dzenleme yapma yetkisi

Madde 10 - (1) dareler, bu Ynetmelie aykr olmamak kouluyla; a) Yardm yaplacak teekkllerde aranacak artlara, b) Yardm talebine ilikin bavurunun ne ekilde yaplacana, c) Yardm talebinin hangi kriterlere gre deerlendirileceine, ) Ne tr faaliyetlere yardm yaplacana, d) Yaplacak protokolde yer alacak hususlara, e) htiya duyulan dier hususlara, ilikin usul ve esaslar belirlemeye yetkilidir.

Dier hususlar
Madde 11 - (1) Bu Ynetmeliin uygulanmasna ilikin tereddtleri gidermeye; ilgili idarelerin talebi zerine, yaplmas zorunlu ve zellii olan yardmlar bu Ynetmeliin baz hkmlerinden istisna tutmaya Maliye Bakanl yetkilidir.

Yrrlk
Madde 12 - (1) Saytayn gr alnarak hazrlanan bu Ynetmelik 1/1/2006 tarihinden geerli olmak zere yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 13 - (1) Bu Ynetmelik hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.
545

3. LER BAKANLII DERNEKLER DARES BAKANLII MERKEZ VE TARA TEKLATI KURULU, GREV, ALIMA VE ESASLARINA DAR YNETMELK
Resmi Gazete Tarihi : 15/10/2002 Resmi Gazete Says : 24907

BRNC KISIM Genel Hkmler

BRNC BLM Ama
Madde 1- Bu Ynetmeliin amac; ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl merkez ve tara tekilatnn kuruluu, derneklerle ilgili i ve ilemler ile vakflar ve merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakflar dndaki kar amac gtmeyen kurulularla ilgili baz ilemlerin yrtlmesine ilikin yetki, grev ve sorumluluklarnn tespiti ile bu hizmetlerin etkin ve verimli bir ekilde sunulmas iin alma ve denetim esas ve usullerini belirlemektir.

Ama, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanmlar

Kapsam
Madde 2- Bu Ynetmelik, ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl ve tara tekilat kuruluu ile grev, yetki, denetim ve sorumluluklarn yerine getirilmesine ilikin ilke ve esaslar kapsar.

Hukuki Dayanak
Madde 3- Bu Ynetmelik, 3152 sayl ileri Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 13/A maddesi, 2908 sayl Dernekler Kanununun 15, 45, 46 ve 73 nc maddeleri, 3335 sayl Uluslararas Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun ile 4721 sayl Trk Medeni Kanununun ilgili maddeleri, 4778 sayl eitli Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna likin Kanunun 36 nc ve 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Ek 3 nc maddesine dayanlarak hazrlanmtr.
546

Tanmlar
Madde 4- Bu Ynetmelikte geen; Bakanlk: ileri Bakanln, Bakan: ileri Bakann, Daire Bakanl: Dernekler Dairesi Bakanln, Daire Bakan: Dernekler Dairesi Bakann, Dernekler Denetileri: Dernekler Denetilerini ve Dernekler Deneti Yardmclarn, ube Mdrl: lemler ube Mdrln, D likiler ube Mdrln, Eitim ve Halkla likiler ube Mdrln, Bilgi lem ve Ariv ube Mdrln, ube: lemler ube Mdrn, D likiler ube Mdrn, Eitim ve Halkla likiler ube Mdrn, Bilgi lem ve Ariv ube Mdrn, Dernekler Mdrl: Valilik bnyesindeki l Dernekler Mdrln, Dernekler Mdr: Valilik bnyesindeki l Dernekler Mdrn, Dernekler Bro eflii: Kaymakamlk bnyesindeki le Dernekler Bro efliini, Dernekler Bro efi: Kaymakamlk Yaz leri Mdrl bnyesindeki le Dernekler Bro efini, Merkez Tekilat: ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanln, Tara Tekilat: Valilikler ve Kaymakamlklar bnyesindeki Dernekler birimlerini, Dernekler Birimi: l Dernekler Mdrl ile le Dernekler Bro efliini, Dernek: 2908 sayl Dernekler Kanununa gre kurulan dernek, ube, federasyon, konfederasyonlar ve Trkiyede kurulan derneklerin yurtdndaki ubeleri ile merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakflar dndaki kar amac gtmeyen kurulular ve yurtdnda kurulan derneklerin Trkiyedeki ubelerini, Birlik: 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun kapsamnda bulunan teekkl, birlik ve federasyonlar, Ktk: Dernekler ktn, Kanun: 2908 sayl Dernekler Kanununu ifade eder.

KNC BLM

Daire Bakanlnn Kurulu ve grevleri

Daire Bakanlnn Kuruluu
Madde 5- ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl aadaki ynetim kademeleri ve birimlerden oluur;
547

a) Daire Bakan, b) Dernekler Denetileri, c) lemler ube Mdrl, d) D likiler ube Mdrl, e) Eitim ve Halkla likiler ube Mdrl, f) Bilgi lem ve Ariv ube Mdrl.

Daire Bakanlnn Grevleri

Madde 6- Daire Bakanl; a) Dernek ve birliklerin kurulu i ve ilemlerini izlemek, kaytlarn tutmak, dosyalamak ve arivlemek, b) Derneklerin, izne tabi faaliyetlerine ilikin i ve ilemleri yrtmek, c) Dernek ve birliklerin, tzel kiiliklerinin sona ermesi, tasfiye ve faaliyetten al konmas ile ilgili i ve ilemleri izlemek, d) Dernek ve birliklere ktk numaras verilmesi, ktkten silinmesi ile ilgili ilemleri yrtmek ve izlemek, e) Derneklerin am olduu okul, kurs, yurt, pansiyon ve dier tesislerin Kanunun 41 inci maddesine istinaden uygunluunu incelemek ve yrtmek, f) Trk vatandalar tarafndan yurt dnda kurulan derneklerin kaytlarn tutmak ve kurulu ve faaliyetlerini yurt iinde ve yurt dnda ilgili makamlar araclyla izlemek, deerlendirmek ve gerekli ilemlerin yaplmasn salamak, g) 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun hkmlerine gre kurulan birliklerin kurulu, faaliyet, denetim ve tzel kiiliklerinin sona ermesi ile ilgili ilemleri yrtmek, h) Dernek ile birliklerin ynetici veya yelerinin, Devletin gvenlii ya da yasalara aykr faaliyetlerine ynelik olarak ilgili kurulularla ibirlii iinde almak, ) Derneklerin, Kanununa gre yurt dndan salayaca ayni ve nakdi yardmlara ilikin ilemleri yrtmek, i) Derneklerin, 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre yrtecekleri yardm toplama faaliyet sonularn izlemek, j) 4721 sayl Trk Medeni Kanunun 115 inci maddesi uyarnca ilemleri yrtmek ve gerekli grld takdirde bu yetkinin Bakanlk Makam onay ile Valiliklere devrini salamak, k) Dernek ve birlikler hakkndaki ihbar, ikayet ve denetim taleplerini incelemek

548

ve deerlendirmek, l) Gerekli grlen hallerde, 2908 sayl Dernekler Kanunu ile 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun kapsamnda bulunan dernek ve birliklerin ynetim yerleri, messeseleri ve her eit eklentileri, defterleri, hesap i ve ilemlerinin Dernekler Denetileri tarafndan denetlenmesini salamak, m) Dernek ve birlikler ile ilgili mevzuat hazrlama almalarn yrtmek ve dzenleyici genelgeler karmak, n) Dernek ve birlikler hakknda tereddtl konularda gr bildirmek ya da ilgili birimlerden gr talep etmek, o) Dernek ve birliklerin i ve ilemlerinin kolaylatrlmas ve abuklatrlmas ynnde gerekli nlemlerin alnmasn salamak, ) Dernek ve birliklerin, kurulduklar il ve ileler ile amalarna gre tasnifi yaplarak ayrntl istatistiki bilgilerini oluturmak, p) Daire Bakanl ile tara tekilat personel ve bte planlamalarn yapmak ve ilgili birimlere iletmek, r) Merkez ve tara tekilat personeli iin hizmet ii eitim planlamas yapmak ve uygulanmasn salamak, s) Dernek yneticilerine ynelik eitim almalar yapmak, ) Daire Bakanl ile l Dernekler Mdrl ve le Dernekler Bro efliinin koordineli almasna ynelik nlemleri almak, t) Daire grev alanna giren konularda mevzuatla verilen dier grevleri yapmak, u) 4778 sayl eitli Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna likin Kanunun 36 nc maddesi uyarnca merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakflar dndaki kar amac gtmeyen kurulularn Trkiyedeki faaliyetleri, ibirliinde bulunabilmeleri, ube aabilmeleri, st kurulular kurabilmeleri ve kurulmu st kurululara katlabilmeleri konusunda izin verme ilemlerini yrtmek, ) 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Ek 3 nc maddesi uyarnca yabanc vakflarn Trkiyedeki faaliyetleri, kurulmu vakflarla ibirliinde bulunabilmeleri, temsilcilik kurabilmeleri, ube aabilmeleri, st kurulu kurabilmeleri ve kurulmu st kurululara katlabilmeleri konusunda izin verme ilemlerini yrtmek, v) 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Ek 3 nc maddesi uyarnca Trkiyede kurulan vakf-

549

larn uluslararas faaliyette bulunmas, yurtdnda ube amas ve yurtdndaki benzer amal vakf veya kurulularla ibirlii yapmas ile yurtdnda kurulmu vakf veya kurululara ye olabilmeleri konusunda izin verme ilemlerini yrtmek le yetkili ve grevlidir.

NC BLM Daire Bakan, Dernekler Denetileri, ube Mdrleri ve Bro eflerinin Grevleri Daire Bakan
Madde 7- Daire Bakan, bu Ynetmelik ve ilgili mevzuat erevesinde, Daire Bakanlna verilen grevlerin etkin, verimli ve ibirlii iinde yrtlmesini salamaya ynelik olmak zere; a) Personel, yrtlen hizmetler ve hizmette kullanlan ara ve gereler asndan denetim ilevini yerine getirmek, b) Daire Bakanl bnyesinde koordinasyonu salamak ve evrak akn dzenlemek, c) Personel ve hizmetle ilgili olarak kaliteli hizmet anlayn gelitirmek, performans ve verimlilii salamaya ynelik iyiletirici ve gelitirici nlemleri almak, uygulamak ve stlerine nermek, d) Mevzuata uygun olarak dernek i ve ilemlerinin kolaylatrlmas ve abuklatrlmas ynnde her trl nlemi almak, e) Tara birimleri ile koordinasyon ve bilgi akna ilikin teknolojik imkanlarn salanmasna ynelik nlemleri almak ve projeler gelitirmek, f) Derneklerle ilgili denetim raporlarnn ilgili kurum ve kurululara ulatrlmasn salamak ve sonularn takip etmek, g) Mevzuatla verilen dier grevler ile Bakanlk tarafndan hizmete ilikin verilen emir ve grevleri yerine getirmek, le yetkili ve grevlidir.

Dernekler Denetileri
Madde 8- Dernekler Denetileri; a) ileri Bakanl Dernekler Denetileri Ynetmelii ile verilen grevleri yap-

550

mak, dernekler birimlerinin almalarnn etkin, verimli ve mevzuata uygun olarak yrtlmesini denetlemek, b) Hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak, le yetkili ve grevlidir.

ube Mdr
Madde 9 ube mdr, bu Ynetmelik ve mevzuat erevesinde; a) ube Mdrlnn i ve ilemlerini yrtmek, b) ube Mdrlnn almalarnn etkin, verimli ve mevzuata uygun yaplmasn salamak, c) ube Mdrl i ve ilemleri ile personelini izlemek ve deerlendirmek, d) blm yapmak, yetki ve sorumluluklar tespit etmek, alma prensiplerini belirlemek, e) ve ilemleri kolaylatrc ve abuklatrc tedbirler almak ve stlerine nerilerde bulunmak, f) Daire Bakan tarafndan hizmete ilikin olarak verilen dier grevleri yapmak, le yetkili ve grevlidir.

Bro efi
Madde 10- Bro efi, bu Ynetmelik ve ilgili mevzuat erevesinde; a) Bro efliinin i ve ilemlerini yrtmek, b) Bro hizmetlerinin etkin, verimli ve mevzuata uygun yaplmasn salamak, c) Bro hizmetlerinin ve personelin alma artlarnn iyiletirilmesi, ilemlerin basitletirilmesi ve verimin arttrlmas ynelik uygulamalar yapmak ve stlerine nerilerde bulunmak, d) Bro personelini izlemek ve deerlendirmek, e) Bro personeli arasnda karlkl sevgi ve saygya dayal hizmet anlayn tesis etmek, f) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevlidirler.

551

DRDNC BLM dari Bro eflii

Daire Bakanna Dorudan Bal Brolar

Madde 11- dari Bro eflii, ilgili mevzuat ve genelgeler erevesinde; a) Daire Bakanl ile tara tekilatnda alacak personelin atama ve yer deitirmeye ilikin planlamalarn yapmak ve Personel Genel Mdrlne bildirmek, b) Dairenin idari ve mali ilerini takip etmek, yllk bte plann hazrlamak ve ilgili birimlere sunmak, c) Daire Bakanlna gelen evrak usulne gre almak ve giden evrak usulne uygun olarak tara tekilatna gndermek, d) Evrakn, ubelere gre tasnifini yapmak, Daire Bakanna sunmak ve akn salamak, e) Daire Bakannn yazl ve szl emirlerini ilgili ubelere tebli etmek, f) Gizli evrak ve yazmalarn gvenliini salamak, g)Yl iinde tanzim edilen gelen ve giden evrak fylerini tarih ve say srasna gre tasnif edip muhafazasn salamak, h) Evrakn sistemli bir ekilde dosyalanmasn salamak, ) Bakanlk personelinin zlk haklarn takip etmek ve Personel Genel Mdrlne bildirmek, i) Daire Bakanlnn sekreterya grevinin yrtlmesini salamak, j) Dairenin grev alanna giren konularda, ilgili ubelerle koordine ederek istatistikler oluturmak, k)Daireden istenen gr yazlarn, ilgili birimlerle koordine ederek cevaplandrlmasn salamak, l) Daire Bakan tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak, m) Daire Bakanlnn hizmete ilikin ihtiyalarn belirlemek ve ilgili dairelerden temin ederek datmn yapmak le yetkili ve grevlidir.

Dernekler Denetileri Bro eflii

Madde 12- ileri Bakanl Dernekler Denetileri Ynetmelii ile Daire Bakan tarafndan hizmete ilikin olarak verilen talimatlar erevesinde; a) Dernekler Denetilerinin aylk alma ve hakedi durumlarn gsteren alma

552

ve hakedi cetvellerini ve geici grev yolluk bildirimlerini dzenlemek, ilgili belgelerle birlikte izleyen ayn ilk be gn iinde saymanla iletmek ve konu ile ilgili dier hesap ilerini yapmak, b) Dernekler Denetilerinin zimmet-matlup defterlerini tutmak, c) Dernekler Denetilerinin zimmet ve matlup tutarlarn gsteren listeleri, her yl sonunda Daire Bakanna sunmak, d) Dernekler Denetilerinin denetim raporlar ile ilgili ilemleri yrtmek ve takibini yapmak, e) Dernekler Denetilerinin izin, salk ve zlk ilemleri ile ilgili yazmalar yapmak, dosyalarn tutmak, f) Dernekler Denetilerine gelen ve giden evrakn akn ve gvenliini salamak, g) Hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevlidirler.

BENC BLM Kurulu ve Grevler

lemler ube Mdrlnn Kuruluu ve Grevleri

Madde 13- lemler ube Mdrl; a) Valilikler tarafndan kurulular bildirilen, dernek ve birliklere ait ayr ayr dosyalar amak ve arivlemek, b) Valilikler tarafndan verilen ktk numaralarn kontrol etmek, c) Herhangi bir nedenle dernek tznn mevzuata aykr olduunun anlalmas halinde Valilikler tarafndan gerekli ilemlerin yaplmasn salamak, d) Valilikler tarafndan gnderilen dernek ve birliklerin genel kurul toplant sonu bildirimlerini dosyalamak ve gerektiinde incelemek, e) Birden fazla ilde faaliyet gstermek zere kurulacak ya da kurulmu olan dernek ve birliklerle ilgili ilemlerde mevzuat hkmlerine uygun olarak gerekli koordinasyonu salamak, f) Birden fazla ilde faaliyet gsteren dernek ve birliklerin tzel kiiliklerinin sona ermesi halinde, ktk kaydnn silinmesi iin Bakanlk Onay almak ve gerekli ilemleri yapmak, g) Dernek ve birliklerin tzel kiiliklerinin sona ermesi, faaliyetten alkonulmas ile

553

mlki idare amirleri tarafndan verilen izinler ve alnan bildirimleri takip etmek, h) Valilikler tarafndan kuruluu bildirilen dernek ve birliklerin isim ve adres deiikliklerini takip etmek, ) Dernekler hakkndaki ihbar ve ikayetler ile ubelerin almalar esnasnda denetlenmesine gerek duyulan derneklerin, denetim taleplerini ilgili makamlara iletmek ve sonularn takip etmek, i) 3628 sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanunu hkmleri gereince ileri Bakanlna verilmesi zorunlu olan mal bildirimlerini almak ve gerekli ilemleri yapmak, j) lke gvenlii aleyhine faaliyette bulunduu tespit edilen dernek ve birliklerin faaliyetlerini, ilgili birimlerle koordineli olarak takip etmek, deerlendirmek, denetlenmesini talep etmek ve gerekli ilemleri yapmak, k) Kanunun 45 inci maddesi uyarnca, derneklerin faaliyetleri ve gelir ve gider ilemlerinin sonularna ilikin olarak, ayrntlar ynetmelikle belirlenen usul ve artlarda ilgili Valiliklere verilen beyannamelerin birer rneini almak ve gerektiinde incelemek, l) Dernek ve birliklerin kurulu, faaliyetten alkonulma, tzel kiiliin sona ermesi ve haklarnda yaplan adli ve idari ilemlerin istatistiklerini tutmak, m) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, n) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak, le yetkili ve grevli Dernek lemleri Bro efliinden, a) Derneklerin tanmaz mal edinmeleri ile ilgili ilemleri yapmak, bu konuda Valilikler tarafndan yaplan ilemleri kontrol etmek ve ilem neticelerinin arivlenmesini salamak, b) (Yrrlkten kaldrlmtr) c) Kanununun 58 ve 59 uncu maddelerine gre Derneklerin, kamu yararna alan derneklerden saylma taleplerini sonulandrmak, lke apnda yeterli faaliyeti grlmeyenlerin kamu yararna alan dernek statlerinin geri alnmas ile ilgili ilemleri yapmak, d) Derneklerin adlarnda, Kanununun 65 inci maddesinde ngrlen izne tabi kelimelerin kullanlmasna ilikin Bakanlar Kurulunca belirlenen esaslara uygun olarak ilemlerin yaplmasn salamak, e)Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, zel kanunlarnda hkm bu-

554

lunmamas halinde, Kanununun 65 inci maddesi ile ilgili ilemleri yapmak, f) Derneklerin, Kanunun 41 inci maddesine gre aacaklar tesislerle ilgili olarak Derneklerin zinle Kurabilecei Tesisler Hakkndaki Ynetmelik uyarnca gerekli ilemleri yapmak, g) Derneklerin, Kanunun 41 inci maddesine gre atklar tesislerle ilgili olarak, Valilikler tarafndan verilen izin belgelerinin birer rneini almak ve dosyalamak, h) Derneklerin, Kanunun 41 inci maddesine gre atklar tesislerden gerekli grlenler hakknda denetim talebinde bulunmak, ) Derneklerin, 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre yrtecekleri yardm toplama faaliyetlerinin sonularn izlemek, i) zel kanunlarnda hkm bulunmamas halinde, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, ii ve iveren sendikalar ile st kurulular hakknda Kanunun 92 inci maddesinde belirlenen grevleri yapmak ve yetkileri kullanmak, j) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, k) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevli zne Tabi lemler Bro efliinden, a) 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 115 inci maddesi uyarnca ilemleri yrtmek, b) Vakflara ilikin bu yetkinin, Bakanlk Makam onay ile Valiliklere devredilmesi halinde takip ilemlerini yapmak, c) Geici olarak faaliyetten alkonulmak suretiyle adli makamlara sevk edilen vakflar hakknda yaplan adli ilem sonularn takip etmek, d) Vakflar hakknda yaplan ihbar, ikayet veya denetim taleplerini ilgili kurum ve kurululara iletmek, e) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, f) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak, g) 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Ek 3 nc maddesi uyarnca yabanc vakflarn Trkiyedeki faaliyetleri, kurulmu vakflarla ibirliinde bulunabilmeleri, ube aabilmeleri, st kurulu kurabilmeleri ve kurulmu st kurululara katlabilmeleri konusunda ilgili birimlerin grn alarak, uygun grlenlerin izin verme ilemlerini yrtmek,

555

h) 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Ek 3 nc maddesi uyarnca Trkiyede kurulan vakflarn uluslararas faaliyette bulunmas, yurtdnda ube amas ve yurtdndaki benzer amal vakf veya kurulularla ibirlii yapmas ile yurtdnda kurulmu vakf veya kurululara ye olabilmeleri konusunda ilgili birimlerin grn alarak, uygun grlenlerin izin verme ilemlerini yrtmek, ) Trkiyede faaliyette veya kurulmu vakflarla ibirliinde bulunma, temsilcilik kurabilme, ube aabilme, st kurulular kurabilme ve kurulmu st kurululara katlma taleplerine izin verilen yabanc vakflarn faaliyetleri, kanunlarmza veya milli menfaatlerimize aykr bulunmas halinde, ilgili birimlerle koordineli olarak alm ubenin kapatlmas veya verilen iznin geri alnmas ile gerekli dier ilemleri yrtmek, i) Trkiyedeki vakflarn ye olduu veya ibirlii yapt yabanc vakf veya kurulularn, kanunlarmza veya milli menfaatlerimize aykr faaliyette bulunmas halinde, ilgili birimlerle koordineli olarak, yabanc vakf veya kurulua ye olan ya da ibirlii iinde bulunan vakf uyarmak ve gerekli dier ilemleri yrtmek, j) Trkiyede kurulan vakflarn yurt d faaliyetlerini tevik ederek gerekli destei salamak ve ilgili birimlerle koordineli olarak Trkiyedeki vakflarn yurt d faaliyetlerine ilikin olarak gerekli i ve ilemlerinin yrtlmesini salamak, le yetkili ve grevli Vakflar Bro efliinden Oluur.

ALTINCI BLM Grevler

D likiler ube Mdrlnn Grevleri

Madde 14- D likiler ube Mdrl; a) 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanun uyarnca, uluslararas nitelikteki birlik, federasyon veya benzeri teekkllerin kurulmas veya kurulmu bu gibi teekkllerin ube amalar, uluslararas faaliyette bulunmalar, mevcut kurulu ve benzeri derneklere katlmalar veya bunlarla ibirliinde bulunmalar ile ilgili ilemleri yrtmek, b) 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanuna gre Bakanlar Kurulunca kurulmasna izin verilen uluslararas birlik, federasyon

556

ve benzeri teekkller ile bu teekkllerin ubelerinden, kurulu bildirisi ve ekleri merkezlerinin bulunduu mahallin en byk mlki idare amirine verilmek suretiyle tzel kiilik kazananlarn, kurulu bildirisi ve eklerinin birer rneini almak, c) 3335 sayl Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas Hakknda Kanuna gre kurulmasna izin verilen birlik, federasyon ve benzeri teekkllerin hkmi ahsiyetlerinin sona ermesi ve faaliyetten al konmas ile denetimlerinin, 2908 sayl Dernekler Kanunu hkmlerine gre yaplmasn salamak, d) Trkiyede kurulan derneklerin yurt d faaliyetlerini tevik ederek gerekli destei salamak ve ilgili birimlerle koordineli olarak Trkiyedeki derneklerin yurt d faaliyetlerine ilikin olarak gerekli i ve ilemlerinin yrtlmesini salamak, e) Trkiyedeki derneklerin ye olduu veya ibirlii yapt yabanc dernek veya kurulularn, kanunlarmza veya milli menfaatlerimize aykr faaliyette bulunmas halinde, ilgili birimlerle koordineli olarak, yabanc dernek veya kurulua ye olan ya da ibirlii iinde bulunan dernei uyarmak ve gerekli dier ilemleri yrtmek, f) Yurtdnda kurulan dernekler ile dernek veya vakflar dndaki kr amac gtmeyen kurulularn, Trkiyede faaliyette veya ibirliinde bulunma, ube ama, st kurulular kurabilmeleri ve kurulmu st kurululara katlma talepleri konusunda ilgili birimlerin grn alarak, uygun grlenlerin izin verme ilemlerini yrtmek, g) Kanunun 43 nc maddesine uyarnca, Trkiyede kurulan derneklerin yabanc lkelerdeki dernek veya kurulularn yelerini Trkiyeye davet etmeleri ya da yabanc dernek veya kurulularn davetlerine uyarak yelerini veya dernek yesi olma hakkna sahip nc kiileri yurtdna gndermeleriyle ilgili olarak Valiliklere verilen bildirimler ile faaliyet sonu bildiriminin birer rneini dosyalamak, h) Trk vatandalar tarafndan yurtdnda kurulan ve ileri Bakanlna gnderilen dernek tzkleri ile, ynetici ve ye kimlikleri hakkndaki bilgileri ayr bir dosyalama sistemi ierisinde takip etmek, ) Trk vatandalar tarafndan yurtdnda kurulan dernekler hakknda ilgili birimlerle koordine salamak, kanunla yasaklanm amalarla yurtdnda dernek kuran ya da bu tr derneklere ye olan Trk vatandalar ve dernekler ile ilgili ilemlerin yaplmasn salamak, i) ube grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak,

557

j) Daire Bakan tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak, k) Trkiyede faaliyette bulunma, ube ama, st kurulular kurabilmelerine ve kurulmu st kurululara katlma taleplerine izin verilen yabanc derneklerin faaliyetleri, kanunlarmza veya milli menfaatlerimize aykr bulunmas halinde, ilgili birimlerle koordineli olarak alm ubenin kapatlmas veya verilen iznin geri alnmas ile gerekli dier ilemleri yrtmek, l) Yurt iinde ve yurt dnda akraba topluluklar yeleri tarafndan kurulmu veya kurulacak derneklere ilikin olarak ilgili birimlerle koordineli olarak gerekli ilemleri yrtmek, m) Derneklerin yurtdndan ayni veya nakdi yardm alma taleplerinden, gerektiinde ilgili Bakanlklarn grn alarak, uygun grlenlerin izin verme ilemlerini yrtmek le yetkili ve grevlidir.

YEDNC BLM Kurulu ve Grevler

Eitim ve Halkla likiler ube Mdrlnn Grevleri

Madde 15- Eitim ve Halkla likiler ube Mdrl ilgili mevzuat erevesinde; a) Mevzuatta yer alan derneklerle ilgili ilemler iin i akm emalar hazrlamak, b) Merkez ve tara tekilatlarnda grevli personelin hizmet ii ve uzmanlk eitimlerinin salanmasna ynelik planlamalar yapmak ve personelin eitim ihtiyalarn karlamak, c) Dernek yneticilerine ynelik olarak dernekler mevzuat ile derneklerin ilev ve nemine ilikin yllk eitim programlar hazrlamak ve uygulanmasn salamak, d) Merkez ve tara tekilat birimlerinin personel ynnden planlamasn objektif kriterlere gre tespitini yapmak ve neride bulunmak, e) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, f) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevli Eitim Bro efliinden, a) Dernek yneticilerinin uygulamada karlatklar sorunlar belirlemek, bu sorunlarn zmne ynelik olarak ilgili mevzuat erevesinde kitapk, bror

558

ve benzeri dokmanlar hazrlamak, b) Dernek kurulmas ve faaliyetlerinin gelitirilmesine ynelik olarak niversiteler, ilgili kurum, kurulular ve dernekler ile ibirlii iinde bulunmak, projeler gelitirmek, c) Daire Bakanlnn grev alanlarna giren konularda, kamuoyunu bilgilendirecek almalar yapmak, d) Merkez ve tara tekilat birimleri personelinin hizmete ilikin sorunlarn ve kanuni taleplerini ilgili makamlara iletmek, e) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, f) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevli Halkla likiler Bro efliinden Oluur.

SEKZNC BLM Kurulu ve Grevler

Bilgi lem ve Ariv ube Mdrlnn Kuruluu ve Grevleri

Madde 16- Bilgi lem ve Ariv ube Mdrl ilgili mevzuat erevesinde; a) (Yrrlkten kaldrlmtr) b) Daire Bakanlnn grev alanna giren i ve ilemlerin yrtlmesi ile, bilgi ve belgelerin bilgisayar ortamnda kayd ve muhafazas iin gerekli donanm ve yazlm ihtiyalarn tespit etmek, c) Bakanlk ve tara tekilat ile gvenilir bir bilgi a oluturmak ve bilgi akn salamak, d) Bilgisayar ve bilgi ilem konularnda personeli bilgilendirmek ve eitmek, e) Bilgi ilem teknolojisini takip etmek ve transferini salamak, f) Dernek ve birliklerin ihtiya duyduu mevzuat ile derneklere ilikin bilgileri ieren web sayfas hazrlanmasn salamak ve bu konuda ilgili birimler ile koordineli olarak almak, g) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, h) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak, le yetkili ve grevli Bilgi lem Bro efliinden,

559

a) ileri Bakanl Merkez ve Tara Tekilat Ariv Hizmetleri Ynetmelii uyarnca i ve ilemleri yrtmek, b) Dernek ve birliklere ait evrak ve dosyalarn mstakil bir yerde arivlenmesini salamak, c) Arivin bakm ve gvenlii iin gerekli nlemleri almak, srekli denetim altnda bulundurmak, d) Arive giren ve kan evrak ile ilgili kayt sistemi oluturmak, e) Kii, kurum ve kurulularn arivden yararlanmas ya da aratrma almalarna yardmc olacak nlemleri almak ve rehberleri hazrlamak, f) lgili mevzuat gereince saklama, ayklama, imha ve dier faaliyetleri yrtmek, g) Ariv almalar iin yllk rapor hazrlamak, h) Ariv yerleim plann hazrlamak, ) Bro grevleri ile ilgili kaytlar tutmak ve istatistiklere esas olacak almalar yapmak, i) ube Mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevli Ariv ve Dokmantasyon Bro efliinden oluur.

KNC KISIM Tara Tekilat

BRNC BLM Kurulu
Madde 17- Mevzuatn ngrd derneklerle ilgili i ve ilemler, tarada, dernekler birimi olarak, illerde Valilikler bnyesinde l Dernekler Mdrl, ilelerde ise, Kaymakamlk Yaz leri Mdrl bnyesinde Dernekler Bro eflii tarafndan yrtlr. Dernek birimleri, aadaki ynetim kademeleri ve birimlerden oluur. llerde; a) l Dernekler Mdr, b) lemler Bro eflii,

Tara Tekilat Kuruluu

560

c) Bilgi lem, Eitim ve Ariv Bro eflii. lelerde; a) Dernekler Bro efi, b) lemler Masas, c) Bilgi lem, Eitim ve Ariv Masas. hacmi az olan illerde ve ilelerde, mlki idare amiri onay ile bro eflikleri ve masalar birletirilebilir. Tara dernekler birimlerinin kendi aralarnda ve Dernekler Dairesi Bakanl ile yapaca yazmalar, mlki idare amiri ya da yetki verdii grevlilerin imzalar ile yaplr.

KNC BLM

l Dernekler Mdr, l Dernekler Bro efleri ve le Dernekler Bro efinin Grevleri

l Dernekler Mdrnn Grevleri
Madde 18- l Dernekler Mdr, bu Ynetmelik ve ilgili mevzuat erevesinde, l Dernekler Mdrlne verilen grevlerin mevzuata uygun, etkin, verimli ve ibirlii iinde yrtlmesini salamaya ynelik olmak zere; a) blm yapmak, yetki ve sorumluluklar tespit etmek, b) Mevzuata uygun olarak dernek i ve ilemlerinin kolaylatrlmas ve abuklatrlmas ynnde tedbirler almak, stlerine neride bulunmak, c) Hizmet ve personelle ilgili iyiletirici tedbirler gelitirmek, uygulamak ve stlerine nermek, d) le dernekler birimleri ile koordineli almak, e) Dernek ve birlikler tarafndan verilen beyannamelerin etkin incelenmesini salamak ve sonularn izlemek, f) Merkez ile bilgi akna ilikin teknolojik imkanlarn salanmas ve kullanlmas ile ilgili almalar yapmak, g) Dernek kurulmas ve faaliyetlerinin gelitirilmesine ynelik olarak ilgili kurulularla ibirlii iinde bulunmak, h) Dernek yneticilerinin uygulamada karlatklar sorunlar belirlemek ve Bakanla nerilerde bulunmak, ) Derneklerle ilgili il dzeyinde istatistikler tutmak ve Bakanla bildirmek,

561

i) Dernekler arivini oluturmak ve gvenliini salamak, j) Medeni Kanunun 115 inci maddesi uyarnca ilemleri yrtmek, k) Mevzuatta verilen dier grevler ile, valilik tarafndan hizmete ilikin verilen emir ve grevleri yerine getirmek le yetkili ve grevlidir.

l Dernekler Bro eflerinin Grevleri

Madde 19- Bro efi, bu Ynetmelik ve ilgili mevzuat erevesinde; a) Bro hizmetlerinin mevzuata uygun olarak yrtlmesini salamak, b) Bro personelini izlemek ve deerlendirmek, c) l dernekler mdr tarafndan hizmete ilikin verilen dier grevleri yapmak le yetkili ve grevlidir.

le Dernekler Bro efinin Grevleri

Madde 20- le Dernek Bro efi, bu Ynetmelik ve ilgili mevzuat erevesinde; a) Grevlerin mevzuata uygun, etkin, verimli ve ibirlii iinde yrtlmesini salamak, b) blm yapmak, yetki ve sorumluluklar belirlemek, c) Mevzuata uygun olarak dernek i ve ilemlerinin kolaylatrlmas ve abuklatrlmas ynnde tedbirler almak, stlerine neride bulunmak, d) Mevzuatta verilen dier grevler ile kaymakamlk tarafndan hizmete ilikin verilen emir ve grevleri yerine getirmek le yetkili ve grevlidirler. Madde 21-68 (Yrrlkten kaldrlmtr - RG 31/03/2005 - 25772)

KNC BLM

Genel Denetim
Denetim

Madde 69- Gerek grlen hallerde, dernek ve birliklerin ynetim yerleri, messeseleri ve her eit eklentileri, defterleri, hesap ve ilemleri, ileri Bakanl veya bulunduklar yerin en byk mlki idare amiri tarafndan denetlenebilir. ileri Bakanl,

562

bu denetlemeyi dernekler denetileri, mlkiye mfettileri veya valilikler araclyla yapar. En byk mlki idare amirleri ise bizzat veya grevlendirecekleri memur veya memurlar araclyla yapar. Denetleme srasnda grevli memurlar tarafndan istenecek her trl bilgi, belge ve kaytlarn, dernek yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri, messeseler ve eklentilerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur. Denetim srasnda su tekil eden fiillerin tespit edilmesi halinde ilgili mlki idare amirlii tarafndan durum derhal Cumhuriyet Savclna bildirilir.

BENC KISIM eitli Hkmler

Kaldrlan Hkmler
Madde 70- 03.02.1985 tarihli ve 18655 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Dernekler Biriminin Kurulu, Grev, Yetki ve alma Esaslar ile Dernekler Ktnn Tesisi Hakknda Ynetmelik yrrlkten kaldrlmtr. Geici Madde 1- Bu Ynetmelikle, Dernekler Dairesi Bakanlna verilen grev, yetki ve sorumluluklarn yerine getirilmesi amacyla, Bakanlk Makamnn onay alnmak suretiyle Bakanlk Merkez ve Tara Tekilat ile bal kurululardan grevlendirilme yaplabilir. Tara tekilatlarnda da benzer uygulama yaplr. Geici Madde 2- Dernekler Dairesi Bakanl Merkez ve Tara Tekilat oluturuluncaya kadar, derneklerle ilgili i ve ilemlerin gvenlik birimlerince yrtlmesine devam olunur. Geici Madde 3- Dernekler Dairesi Bakanl Merkez ve Tara Tekilat oluturulduunda, gvenlik birimlerinde bulunan dernek ve birliklere ait gizlilik dereceli olanlar da dahil olmak zere tm bilgi, belge, dosya ve dokmanlarn devir-teslim ilemleri yaplr. Geici Madde 4 - Halen kullanlmakta olan ktk defterlerinin mevcudu bitinceye

563

kadar kullanlmasna devam olunur. Geici Madde 5- Dernek ve birlikler, 2003 ylnda verecekleri 2002 ylna ait beyannameleri, bu Ynetmeliin Resmi Gazetede yaymland tarihi izleyen 90 gn iinde vermekle ykmldrler. Geici Madde 6- le Dernekler Birimlerine personel atanamamas durumunda, bu Ynetmelikle ilelerde dernekler bro efliine verilen grevler kaymakamlk yaz ileri mdrlnce yrtlr.

Yrrlk
Madde 71- Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 72 - Bu Ynetmelik hkmlerini ileri Bakan yrtr.

564

4. YARDIM TOPLAMA ESAS VE USULLER HAKKINDA YNETMELK

Resmi Gazete Tarihi : 27/12/1999 Resmi Gazete Says : 23919

BRNC BLM Ama

Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

Madde 1- Bu Ynetmeliin amac, 2860 sayl Yardm Toplama Kanunu ile 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanununa gre toplanacak her trl yardmlarda uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir.

Kapsam
Madde 2- Bu Ynetmelik; a) Yardm toplama faaliyetinde kullanlacak olan makbuz ve biletlerin ekli, bastrlmas, datlmas ve kullanlmasna ait esaslar, b) Yardm toplama faaliyetinde bulunacaklarn mracaat dilekelerinde bulunmas gereken hususlar ve eklenecek belgeleri, c) Trk Hava Kurumu ubelerince, kurban derileri ve barsak toplama ile fitre ve zekat zarf datmak suretiyle nakdi ve ayni yardmn toplanmas, bu faaliyetler srasnda yaplacak harcama ve elde edilecek gelirlerin Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar, Trk Hava Kurumu, Trkiye Kzlay Dernei, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu, Trkiye Diyanet Vakf arasnda paylalmasna ait esas ve usulleri, d) lgili Kanunlarn uygulanmasna ilikin dier hususlar kapsar. 2860 sayl Kanunun 2 nci maddesinin ikinci fkrasnda saylan dernek, vakf ve kulplerin kendi statlerine gre yeleri veya dier kiilerden alacaklar ba ve yardmlar bu Ynetmelik kapsam dndadr.

Dayanak
Madde 3- Bu Ynetmelik; 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 30 uncu maddesi ile 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanununun 8 inci maddesinin (c) bendine gre hazrlanmtr.
565

Tanmlar
Madde 4- Bu Ynetmelikte geen; Sorumlu Kurul: Yardm toplama faaliyetlerinde bulunacak gerek kiilerde en az 3 kiiden, tzel kiilerde ynetim organlarndan oluan kurulu, Kurul : Trk Hava Kurumu ubelerinde ube yelerinden en az bir ye, bir grevli personel ile ube saymanndan oluan kurulu ifade eder.

KNC BLM

Mracaat ve zin
zin Alma Zorunluluu
Madde 5- Bakanlar Kurulunca izin almadan yardm toplayabilecei kararlatrlan kamu yararna alan dernek, kurum ve vakflar dndaki kii ve kurulular, 2860 sayl Kanunun 7 nci maddesi ile belirlenen makamlardan bu Ynetmelikte belirtilen usule gre izin almak zorundadrlar. Bakanlar Kurulunca izin almadan yardm toplayabilecei kararlatrlan dernek, kurum ve vakflar, bu Ynetmelik kapsamna giren yardm toplama faaliyetlerini 2860 sayl Kanunun 7 nci maddesi ile tespit edilen usule gre ilgili ve yetkili makamlara bildirmekle yetinirler. zin alnmadan veya ilgili ve yetkili makamlara bilgi verilmeden giriilen yardm toplama faaliyetleri gvenlik kuvvetlerince men edilir ve sorumlular hakknda kovuturma yaplr.

Mracaat Dilekelerinde Bulunmas Gereken Hususlar

Madde 6- Yardm toplayacak kii ve kurulular, isteklerini bir dilekeyle izin vermeye yetkili makama bildirirler. Mracaat dilekelerinde hangi amala ve ne miktarda yardm toplanaca, yardm toplama faaliyetlerinin srdrlecei il ve ileler, yardm toplama ekillerinden hangilerinin uygulanaca, ka kii altrlaca ve yardm toplamada kullanlacak makbuz miktar belirtilir. Toplanacak yardm miktarn belirlemeye yarayacak keif zeti, rapor ve benzeri bilgi ve belgeler de mracaat dilekesine eklenir. Tzel kiilii haiz kurulularn mracaatlarnda kuruluun ynetim organlarnda grevli olanlarn, gerek kiilerin yardm toplamas halinde ise sorumlu kurul yeleri-

566

nin ve yardm toplama faaliyetlerinde grev alacaklarn ak kimlikleri ve adresleri belirtilir. Kamu grevlilerinin altrlmasnn dnlmesi halinde ilgili valilik ve kaymakamlklardan alnm izin belgeleri de eklenir. zin veren makamca gerekli grlecek dier bilgi ve belgeler daha sonra tamamlattrlr.

Mracaatn ncelenmesi ve zin

Madde 7- Mracaat dilekeleri izin veren makam tarafndan emniyet kurulularna havale edilir. Emniyet makamlarnca her yardm toplama faaliyeti iin bir dosya tutulur. lgili Emniyet kuruluu dileke ve eklerini aldktan sonra varsa eksikliklerini tamamlatr. Emniyet makamlarnca bu bilgi ve belgelere gre iin nemi, yardm toplama faaliyetine girieceklerin yeterlikleri, yaplacak hizmetin amaca ve kamu yararna uygunluu, yardm toplama faaliyetinin baarya ulap ulaamayaca ve gerekli grlen dier konular zerinde inceleme yaplr, inceleme sonucunda dzenleyecei raporu izin vermeye yetkili makama sunar. Raporda gerekeli olarak gr belirtilmesi zorunludur. Yardm toplanmasna izin verilmesi gerektii grne varlrsa, verilecek iznin sresi hakknda da kanaat belirtilir. zin vermeye yetkili makam bu bilgilere gre gerekli incelemeyi yaparak kararn verir ve sonucu en ge iki ay iinde, bavuranlara yazl olarak bildirir. Yardm toplanmas iin tannacak sre 1 yl geemez. Ancak, hakl sebeplerin bulunmas halinde bu sre izin veren makamlarca bir yl gememek zere uzatlabilir.

Kimlik Belgesi
Madde 8- zin veren makam tarafndan, yardm toplama faaliyetinde grev almas uygun grlenlere, faaliyetin konusu ve sresini de belirten fotorafl bir kimlik belgesi verilir. Kimlik belgesi faaliyetin sonunda izin veren makamca geri alnp, o ie ait dosyada saklanr.

567

NC BLM Makbuz ve Biletler

Makbuz ve Biletler
Madde 9-Yardm toplama faaliyetinde kullanlmak zere bastrlan makbuzlar mteselsil ve sra numaras tayacak ekilde ve ciltler halinde tertip edilir. Ciltleri oluturan asl ve koan yapraklar ayn renk katlara baslr. Dernekler, kurumlar, Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar dndaki dier vakflar ve spor kulplerinin yardm toplama faaliyetlerinde kullanacaklar makbuzlar, gelir makbuzlarndan ayr olarak bastrlr. Makbuzlarn asl ve koanlarnda; gerek kiilerce bastrlmas halinde sorumlu kurul yelerinden en az ikisinin ad, soyad ve adresleri; dernek, kurum, Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar dndaki dier vakflar veya spor kulplerince bastrlmas halinde bu kurulularn ad, varsa ksa ad, adresi, hangi amala yardm topland, izin veren makam, verilen iznin tarih ve says ile iznin balang ve biti tarihine ait bilgiler bulunur. Eya piyangosu dzenlenerek yardm toplanmas halinde bastrlacak biletlerle, kltrel gsteriler ve sergiler, spor gsterileri, gezi ve elenceler dzenlemek suretiyle yardm toplanmas hallerinde bastrlacak bilet ve davetiyelerde de nc fkrada yazl bilgilerin bulunmas ve ayrca rakam ve yaz ile olmak zere bilet ve davetiye bedellerinin gsterilmesi zorunludur. Yardm toplanmasna izin veren makamn uygun grmesi halinde zerinde rakam ve yaz ile yardm miktar belirtilmi maktu makbuzlar da bastrlabilir. Bu makbuzlarda da nc fkrada yazl bilgilerin bulunmas zorunludur. Makbuz ve biletler seri numaral olarak bastrlr ve noter damgal olarak sata arz edilir.

Makbuz ve Biletlerin Kontrol

Madde 10- Yardm toplama faaliyetlerine girien kii ve kurulularca bastrlan makbuz, bilet ve yardm toplama pullar, izin veren makam tarafndan 2860 sayl Kanunun 26 nc maddesine gre basmevlerince bildirilen bilgiler ve rneklerle karlatrlarak cilt, seri ve sra numaralar ile dier bask ilerinde kusur bulunup bulunmad kontrol edilir. Kontrolde hatal olduu grlen makbuz ciltleri, biletler ve yardm toplama pullarnn yenisi bastrlmak zere ilgililere geri verilir ve sonu bir

568

tutanaa balanr. Hatal olanlarn yerine yeniden bastrlanlar tekrar kontrol edildikten sonra makbuz, bilet ve yardm toplama pullarnn tamam sayman olarak gsterilen sorumlu kurul yesine zimmetle teslim edilir.

Makbuz-Bilet Kayt Defteri

Madde 11- Yardm toplama faaliyetlerinde bulunanlar makbuz ve biletleri kaydetmek zere rnei Ek-1de gsterilen ve noterden onayl Makbuz-Bilet Kayt Defterini tutmak zorundadr. Sorumlu kurul yesine zimmetle teslim edilen makbuz, bilet ve yardm toplama pullar, bu ye tarafndan numaras en kk olandan balamak zere, alt alta yazlmak suretiyle Makbuz-Bilet Kayt Defterine kaydolunur. Sayman ye olarak gsterilen sorumlu kurul yesi bu defterin dzenli bir ekilde tutulmasndan sorumludur. Makbuz ve biletler, Kanunun 15 inci maddesine gre yardm toplama faaliyetlerinde grev almas uygun grlenlere sayman ye tarafndan zimmetle verilir ve bu deftere kaydedilir.

Makbuzlarn Kullanlmas
Madde 12- Makbuzlar sabit boyal sert veya sivri ulu tkenmez kalemle okunakl bir ekilde, silintisiz ve kazntsz olarak doldurulur. Yardmda bulunanlara asl yaprak koparlarak verilir. Koan ksm ciltte braklr. Dzenleme srasnda hata yaplrsa, hatal makbuz yapra demede bulunanlara verilmez. Asl ve koan yapraklarnn zerine iptal edilmitir ibaresi yazlp her ikisi koparlmadan ciltte braklr.

Toplanan Yardm Paralarnn Teslimi

Madde 13- Yardm toplamakla yetkili ve grevli kiiler her halde 15 gnde bir, topladklar yardm miktarnn 150 milyon Trk Lirasn gemesi halinde 15 gnlk sreyi beklemeksizin topladklar paray sorumlu sayman yeye teslim etmek veya bu amala bankalarda alm bulunan hesaplara yatrmak zorundadrlar.

Kesin hesabn karlmas

Madde 14- Sorumlu kurullar, yardm toplama sresinin bitiminden itibaren on gn iinde toplanan yardmn kesin hesabn karmak ve bir rneini izin veren makama

569

vermekle ykmldrler. Zorunlu hallerde bu sre, izin veren makamca otuz gne kadar uzatlabilir. zin veren makam, kesin hesabn bir rneini 2860 sayl Kanunun 16 nc maddesine gre belirlenen denetilere gnderir.

DRDNC BLM

Kurban Derisi, Barsak Toplama, Fitre ve Zekat Zarf Datma Biimi, Giderler, Gelirlerin Paylatrlmasna Ait Usul ve Esaslar:
Yetki
Madde 15- Kurban derileri ve barsak toplama ile fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama yetkisi Trk Hava Kurumuna aittir. Trk Hava Kurumu, kurban bayramlarnda kurban derileri ve barsan toplanmas ile zarf datmak suretiyle zekat ve fitre toplanmasna dair usul ve esaslar, yaplacak propaganda, reklam, krtasiye ve makbuz basm gibi ileri de kararlatrr. Kurban derileri ve barsak toplama, fitre ve zekat zarflar datmak suretiyle yardm toplama faaliyetleri, bu Ynetmelikte belirlenen esaslar ile ikinci fkra gereince alnan kararlar dorultusunda Trk Hava Kurumu ubelerince yrtlr. Trk Hava Kurumu ubesi olmayan yerlerde o yere, en yakn ubesi veya merkezden grevlendirecei elemanlar marifeti ile bu maddede belirtilen faaliyetleri yrtr.

Fitre ve Zekat Zarflarnn Tanzimi ve Kayd

Madde 16- Fitre ve zekat zarflarnn ekli ve zerinde bulunmas gereken bilgiler Trk Hava Kurumu Genel Merkezince belirlenir ve Trk Hava Kurumu ubelerince bastrlr. Fitre ve zekat zarflar bu ubelerce Fitre-Zekat Hesap Cetveline kaydedilip seri numaralar da belirtilerek, imza karl grevli personele teslim edilir. Grevliler, grev blgelerinde dattklar zarflarn adreslerine gre kaydn yaparlar ve zarflar topladklarnda fitre ve zekatn veren vatandan adn, soyadn, zarfn seri numarasn ve zarf zerindeki para miktarn Fitre Tahakkuk Defterine ileyerek, zarflar toplu olarak teslim ederler. Dolu ve bo gelen zarflar ile zayi olan zarflar Fitre-Zekat Hesap Cetveline yazlr ve zarf hesab kapatlr. Fitre-zekat zarflar Trk Hava Kurumu ubelerinde Kurul huzurunda alarak paralar

570

saylr. Zarftan kan para miktar ile Tahakkuk Cetveline kaydedilmi para miktar karlatrlr ve mutabakat salandnda Tahakkuk Cetvellerinin altndaki tutanak ksm kurul yeleri tarafndan imzalanr. Her datcnn alm olduu zarflardan kan paralar toplam olarak Fitre-Zekat Hesap Defterinin gelir ksmna kaydedilir. Zarflardan kan tm para tutar iin bir vezne makbuzu kesilerek grevli personele verilir. Zarflarn teslimi srasnda zayi edilen zarfn bulunmas halinde durum tutanaa geirilir. Zarflarn kaybedilmesinde kusurlu olan personel hakknda gerekli kanuni ilem yaplr. Bu ubelerce bastrlan fitre ve zekat zarflar dnda hi bir kimse veya kurulu tarafndan zarf bastrlamaz veya baka zarf kullanlamaz. Ancak vatandalar, zayi ettikleri zarflar yerine ad ve soyad ile ak adresi ve para miktar bizzat kendileri tarafndan yazlmak suretiyle beyaz zarf kullanabilirler. Fitre ve zekat zarflar bu hususta yaplacak denetimi izleyen yln sonuna kadar saklanr.

Makbuzlarn Tanzimi ve Kayd

Madde 17- Kurban derileri ve barsak toplamada kullanlacak makbuzun ekli ve zerinde bulunmas gereken bilgiler Trk Hava Kurumu Genel Merkezince belirlenir ve rnei ubelere gnderilerek, rnee uygun olarak bu ubelerce ihtiya miktarnda bastrlr. Sz konusu ubeler makbuzlarn kaydedildii noterden onayl Makbuz Kayt Defterini tutmak zorundadr.

Zarf ve Makbuz Datmna Ait Esaslar

Madde 18- Kurban derileri ve barsak toplama ile fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplanmas iin il ve ilelerdeki Trk Hava Kurumu ubelerinde yeteri kadar ekip oluturulur. Ekiplerde grev alan personel iin bu ubelerce fotorafl geici yetki belgeleri dzenlenir. Kurban derileri ve barsak toplama faaliyetlerinde grev alanlara deri (koyun, kei, sr, deve) ve barsak makbuzlar imza karl teslim edilir. Vatandalardan alnan her deri ve barsak iin cinsine gre makbuz verilmesi zorunludur. Ekiplerce toplanan deri ve barsaklar, sarf edilen makbuzlar ile toplama yerine getirilen deri ve barsaklarn cinslerine gre saylmas sonucunda mutabakat salanarak, sz konusu ube yetkililerince deri teslimat fii ile teslim alnr. Teslim alnan deri

571

ve barsaklarn cinsi, miktar ve toplanan yerin ad (ky-mahallesi) ubenin Deri Defterine kaydedilir. Toplanan deri ve barsaklarn sat ayn ubelerce yaplr. Bu ubeler deri ve barsaklarn en ksa zamanda toplanmas, bunlarn saklanmas ve bozulmamas iin gerekli tedbirleri almakla ykmldrler.

Gelirlerin Bildirilmesi
Madde 19- Trk Hava Kurumu ubelerince kurban bayramnda toplanan deri ve barsaklarn sat sonucu elde edilen gelir toplam, toplanan deri ve barsaklarn cinsi, says ve birim fiyatlar da belirtilerek en ge iki ay iinde Faaliyet Raporu ile Trk Hava Kurumu Genel Merkezine bildirilir. Raporda ayrca, satlardan pein alnan miktar, taksitlerin deme zamanlar ve miktarlar ile toplayclara denen toplama giderleri de belirtilir. Ramazan aynda bu ubelerce toplanan fitre-zekat geliri de en ge iki ay iinde FitreZekat Faaliyet Raporu ile Trk Hava Kurumu Genel Merkezine bildirilir. Raporda ayrca datlan zarf says, geri alnan dolu ve bo zarf says, zayi edilen zarf says ile harcanan zorunlu masraflar da belirtilir.

Zorunlu Giderler
Madde 20- Kurban derileri ve barsak toplanmas, fitre ve zekat zarf datm ve toplanmas faaliyetleri nedeniyle Trk Hava Kurumu ubelerince yaplabilecek zorunlu giderler unlardr: a) Kurban derileri ve barsak toplanmasnda kullanlacak makbuz ve belgeler ile fitre ve zekat zarflarnn kat ve bask masraflar, b) Deri, barsak, fitre ve zekat gelirlerinin artrlmas iin yaplan tantma, propaganda, reklam ve yayn giderleri, c) Kurban derisi ve barsak ile fitre ve zekat zarf datlmas ve toplanmas faaliyetlerinde grev alan kiilere denecek primler, d) Bu faaliyetlerde kullanlacak ara giderleri, (Deri ve barsak toplama ilerinde kamu aralarndan yararlanlmas mlki idare amirlerince kararlatrlabilir), e) Deri ve barsaklarn depolama ve tuzlama giderleri, f) Deri, barsak ile fitre ve zekat toplama faaliyetleri sebebiyle yaplan demirba almlar ile krtasiye, ilan ve posta giderleri. Bu giderlerin toplam genel haslatn %10unu geemez.

572

Yllk Kesin Hesaplarn Bildirilmesi

Madde 21- Trk Hava Kurumu ubeleri 19 uncu maddede belirtilen raporlar dnda, takvim yl sonunda ubenin kesin gelir ve gider durumunu gsterir bilanolarn dzenleyerek Trk Hava Kurumu Genel Merkezine gnderirler. Bilanoda bu ubelerin deri, barsak, fitre ve zekat gelirleri dndaki dier gelir ve giderleri de belirtilir.

Gelirlerin Paylatrlmasna Ait Esaslar

Madde 22- Takvim yl sonunda deri, barsak, fitre ve zekat gelirlerinden 20 nci maddede saylan giderler dldkten sonra kalan gelirlerin %50si gelirin topland yerdeki Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakfnn mahallindeki hesaplarna kaydolunur, %40 Trk Hava Kurumu, %4 Trkiye Kzlay Dernei, %3 Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu, %3 Trkiye Diyanet Vakfnn merkezdeki hesaplarna denmek zere Trk Hava Kurumu Genel Merkezine gnderilir.

BENC BLM eitli ve Son Hkmler Hkm Bulunmayan Haller

Madde 23- Bu Ynetmelikte hkm bulunmayan hallerde, 2860 ve 3294 sayl, Kanunlarn ilgili hkmleri uygulanr. Fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplanmas ve makbuz karl kurban derisi ve barsak toplanmas ile ilgili hususlarda alnmas gereken tedbirler Trk Hava Kurumu Genel Merkezince karlacak talimatlarla tespit edilir.

Yrrlkten Kaldrlan Mevzuat

Madde 24- Bu Ynetmelikle, 29.4.1998 tarihli ve 23327 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Yardm Toplama Esas ve Usulleri Hakknda Ynetmelik yrrlkten kaldrlmtr. Geici Madde 1- Kurban derileri ile barsak ve fitre-zekat toplanmas faaliyetleri iin Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflarnca bastrlm olan matbu evrak, makbuz ve kayt amacyla tutulan defterler, Trk Hava Kurumu ubelerince mahalline en yakn Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflarndan creti mukabili alnarak deerlendirilir.
573

Yrrlk
Madde 25- Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 26- Bu Ynetmelik hkmlerini ileri ve Maliye Bakanlar yrtr.

EK 1 (Ynetmelik madde 11)

MAKBUZ-BLET KAYIT DEFTER

Makbuz-Bilet Cildinin Balang Biti No: No: Serisi Verildii Verili Kimse Tarihi Alann ade Geri mzas Tarihi Alann mzas Aklama:

574

5. BLG EDNME HAKKI KANUNUNUN UYGULANMASINA LKN ESAS VE USULLER HAKKINDA YNETMELK
Resmi Gazete Tarihi : 27/04/2004 Resmi Gazete Says : 25445

BRNC BLM Ama

Ama, Kapsam ve Tanmlar

Madde 1- Bu Ynetmeliin amac, gerek ve tzel kiilerin bilgi edinme hakkn kullanmalarna ilikin 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununun uygulanmasna dair esas ve usulleri dzenlemektir.

Kapsam
Madde 2- Bu Ynetmelik; merkezi idare kapsamndaki kamu idareleri ile bunlarn bal, ilgili veya ilikili kurulularnn, kyler hari olmak zere mahalli idareler ve bunlarn bal ve ilgili kurulular ile birlik veya irketlerinin, T.C. Merkez Bankas, MKB ve niversiteler de dahil olmak zere kamu tzel kiiliini haiz olarak enstit, teebbs, teekkl, fon ve sair adlarla kurulmu olan btn kamu kurum ve kurulularnn ve kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn faaliyetlerinde uygulanr.

Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Ynetmelik, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununun 31 inci maddesi uyarnca hazrlanmtr.

Tanmlar
Madde 4- Bu Ynetmelikte geen; a) Kurum ve kurulu: 2 nci maddede geen ve kapsama dahil olan bilgi edinme bavurusu yaplacak tm makam ve mercileri, b) Bavuru sahibi: 4982 sayl Kanun ve bu Ynetmelik kapsamnda bilgi edinme hakkn kullanarak kurum ve kurululara bavuran gerek ve tzel kiileri, c) Bilgi: Kurum ve kurulularn kaytlarnda yer alan 4982 sayl Kanun kapsamndaki her trl veriyi,
575

d) Belge: Kurum ve kurulularn sahip olduklar 4982 sayl Kanun kapsamndaki yazl, basl veya oaltlm dosya, evrak, kitap, dergi, bror, ett, mektup, program, talimat, kroki, plan, film, fotoraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her trl bilgi, haber ve veri tayclarn, e) Bilgi veya belgeye eriim: stenen bilgi veya belgenin niteliine gre, kurum ve kurulularca, bavuru sahibine sz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasnn verilmesini, kopya verilmesinin mmkn olmad hallerde, bavuru sahibinin bilgi veya belgenin asln inceleyerek not almasna veya ieriini grmesine veya iitmesine izin verilmesini, f) Kurul: Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulunu, g) Kanun: 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununu, ifade eder.

KNC BLM

Bilgi Edinme Hakk, Bilgi Verme Ykmll ve Bilgi Verme Usul

Bilgi edinme hakk
Madde 5- Herkes, Kanun ve bu Ynetmelikte belirlenen esas ve usuller erevesinde bilgi edinme hakkna sahiptir. Trkiyede ikamet eden yabanclar ile Trkiyede faaliyette bulunan yabanc tzel kiiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlaryla ilgili olmak kaydyla ve karlkllk ilkesi erevesinde, Kanun ve bu Ynetmelik hkmlerinden yararlanrlar. Bu kapsamdaki bavurular Trke olarak yaplr. Karlkllk ilkesi kapsamnda bulunan lkeler Dileri Bakanlnca Resmi Gazetede ilan edilir.Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelerden doan hak ve ykmllkleri sakldr.

Bilgi verme ykmll kapsamnda alnacak tedbirler

Madde 6- Kurum ve kurulular, Kanunda yer alan istisnalar dndaki her trl bilgi veya belgeyi, Kanunda ve bu Ynetmelikte belirlenen esas ve usullere gre bavuranlarn yararlanmasna sunmak ve bilgi edinme bavurularn etkin, sratli ve doru sonulandrmak zere gerekli idari ve teknik tedbirleri almakla ykmldr. Kurum ve kurulular, ellerinde mevcut olan ve bilgi edinme bavurusuna konu olabilecek btn bilgi veya belgeleri, bilgi edinme hakknn kullanmn kolaylatracak

576

ekilde tasnif ederler. Bu amala kurum ve kurulularn belge kayt, dosyalama ve ariv dzeniyle ilgili gerekli idari ve teknik tedbirler alnr. Bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlabilmesi ve bilgi edinme bavurularndan kaynaklanan i yknn en aza indirilebilmesi amacyla kurum ve kurulular; a) Grev ve hizmet alanlarna giren konulardaki bilgi veya belgelerin konularn ve bunlarn hangi birimde mevcut olduunu ihtiva eden kurum dosya planlarn, b) Grev ve hizmet alanlarna giren konulardaki temel nitelikli karar ve ilemlerini, mal ve hizmet almlarn, satmlarn, projelerini ve yllk faaliyet raporlarn, c) Grev ve hizmet alanlarna giren konulardaki kanun, tzk, ynetmelik, Bakanlar Kurulu karar veya dier dzenleyici ilemlerin neler olduunu, yaymlanmsa hangi tarihli ve sayl Resmi Gazetede yaymlandn, grev ve hizmet alanlaryla ilgili mevzuatn deiiklikleri ilenmi halini, bilgi iletiim teknolojilerini kullanmak suretiyle kamuoyunun bilgisine sunarlar. Kesinleen faaliyet ve denetim raporlar uygun vastalarla kamuoyunun incelemesine ak hale getirilir. Kurum ve kurulular, Kanun ve bu Ynetmelik hkmleri erevesinde, bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlabilmesi ve bilgi edinme bavurularndan kaynaklanan i yknn en aza indirilebilmesi amacyla kurumsal internet sayfalarn bu madde hkmlerine gre yeniden ekillendirir. Bu Ynetmelik kapsamndaki kurum ve kurulular, bu bilgileri tek tek birimler baznda, ayn kurumsal internet sayfas zerinden; zorunlu hallerde kurumsal internet sayfasndan link verilmek suretiyle birime ait internet sayfas zerinden kamuoyunun bilgisine sunarlar. Kurum ve kurulular, grev ve hizmet alanlarna giren konulardaki bilgi veya belgelerin konularn ve bunlarn hangi birimde mevcut olduunu ihtiva eden kurum dosya planlarn, konuyla ilgili mevzuatta belirlenmi ilkelere uygun olarak dzenlerler. Kurum dosya planlar, kurum ve kurulularn basn ve halkla ilikilerle grevli birimlerinde oluturulacak bilgi edinme birimlerinde bulundurulur ve bunlardan yeterli sayda nsha bavuru sahiplerinin istifadesine sunulur. Kurum dosya planlarnn bir rnei de kurum ve kurulularn kurumsal internet sayfalarndan kamuoyunun bilgisine sunulur. Bilgi edinme hakknn, elektronik ortamda kullanmn kolaylatrmak maksadyla, EK-1 ve EK-2de yer alan bavuru formlar ile kurum ve kurulularn bilgi edinme birimlerinin elektronik posta yoluyla bavuru kabul edecek elektronik posta adresleri, kurum ve kurulularn internet sayfalarnda yaymlanr. Bu bavuru formlar ayrca,

577

bavuru sahiplerinin istifadesi amacyla bilgi edinme birimlerinde srekli bulundurulur.

htiyari olarak yaymlanabilecek bilgi veya belgeler

Madde 7- Kurum ve kurulular, bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlabilmesi ve bilgi edinme bavurularndan kaynaklanan i yknn en aza indirilebilmesi amacyla, aadaki trden bilgi veya belgeleri internet sayfalar zerinden kamuoyunun bilgisine sunabilirler: a) Tekilat yaps, grevler, bte, gelir ve giderler hakkndaki bilgi veya belgeler, b) Personel says ve statleri hakkndaki bilgiler, c) Verilen hizmetlere ilikin bilgiler, d) Karar alma, hizmet sunma ve politika oluturma yntemlerine ilikin bilgiler, e) Kamuyu etkileyen kararlar ve gerekeleri, politikalar, bunlar hakknda idare tarafndan yaplan deerlendirmeler ve bu kararlarn alnmasna dayanak tekil eden temel bilgiler ve veriler, f) Kayt, dosyalama ve ariv dzeninin tantmna ilikin bilgiler, g) ikayet ve bavurularn yaplma usul ve verilecei merci veya yetkili kii hakknda bilgiler, h) statistiki veriler, aratrma raporlar, makaleler ve dier belgeler.

Bilgi edinme birimlerinin oluturulmas

Madde 8- Kurum ve kurulularn basn ve halkla ilikilerle grevli birimlerinde, bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlabilmesi ve bilgi veya belgelere eriimin zamannda salanabilmesi amacyla bilgi edinme birimleri oluturulur.Bnyesinde basn ve halkla ilikilerle grevli birimi veya bu birime benzer grevler ifa eden birim bulunmayan kurum ve kurulular, bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlabilmesi ve bilgi veya belgelere eriimin zamannda salanabilmesi amacyla, kurum ve kurulu iindeki bir birim bnyesinde bilgi edinme birimleri olutururlar veya dorudan kurum yneticisine bal bilgi edinme yetkilisi grevlendirirler. Bilgi edinme birimlerinde, yeterli sayda personel grevlendirilir. Bu birimlerin, bilgi edinme bavurusu yaplabilmesini kolaylatracak fiziki mekana ve teknik donanma sahip olmas esastr. Bu birimlerde grevli personel, bilgi edinme hakkn kullanacak kiilerin istekleri halinde, bavurunun nasl yaplaca, talep edilen bilgi veya belgenin kurum ve ku-

578

ruluun hangi biriminde bulunabilecei ve bavuru sonrasndaki ilemler konusunda bilgi verir, aklama yapar, gerekli yardm salar ve bilgi edinme bavurularyla ilgili ilemleri yapar. Bilgi edinme bavurusunda bulunan kiilerin, kurum ve kurulularn ellerinde hangi konularda ve ne trden bilgi veya belgeler bulunduu konusunda bilgilenmelerini salamak amacyla, 6 nc madde uyarnca kurum ve kurulularca hazrlanacak kurum dosya planlar, bilgi edinme birimlerinde bulundurulur ve bunlardan yeterli sayda nsha bavuru sahiplerinin istifadesine sunulur.Kurum ve kurulularn tekilat yapsna, grev ve hizmet alanlarna ilikin bilgiler, tantma veya eitim amal brorler ve yaynlar, yllk faaliyet raporlar ile bte ve harcamalarna ilikin raporlar bilgi edinme birimlerinde bulundurulabilir. Kiiler bu tr tantc yaynlardan istifade edebilir.

NC BLM Bavuru usul

Bilgi Edinme Bavurusu

Madde 9- Gerek kiiler tarafndan yaplacak bilgi edinme bavurusu; bavuru sahibinin ad ve soyad, imzas, oturma yeri veya i adresini ieren dilekeyle, istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua yaplr. Tzel kiiler tarafndan yaplacak bilgi edinme bavurusu; tzel kiinin unvan ve adresi ile yetkili kiinin imzasn ve yetki belgesini ieren dilekeyle, istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua yaplr. Dilekede, istenen bilgi veya belgeler ak ve ayrntl olarak belirtilir. Bilgi veya belgeye eriimin ksa srede salanabilmesi amacyla, istenen bilgi veya belgenin konusu, varsa tarihi, says ve kurum veya kuruluun hangi biriminden istendii ve ihtiya duyulan dier hususlar dilekede belirtilir. Merkezi idarenin tara tekilatnda bulunan bilgi veya belgelere ilikin bavurular, valilik veya kaymakamla bal olarak faaliyette bulunan bilgi edinme yetkililerine veya tara tekilatnda bulunan ilgili birimlere yaplr. l ve ilelerde bulunan birimler arasndaki koordinasyon ve bu ilemlere ilikin raporlarn hazrlanmas, valilik ve kaymakamlklardaki bilgi edinme birimlerince salanr. Valilik ve kaymakamlklarda bulunan bilgi edinme birimleri, merkez tekilatn ilgilendiren konularda kendilerine yaplan bavurular ilgili idareye gnderir ve durumu bavurana bildirir.

579

Baka bir kanun uyarnca yapld belirtilmeyen bavurular, Bilgi Edinme Hakk Kanunu kapsamnda yaplm saylr. Bavuru dilekelerinin veya bavuru formlarnn, daktiloyla doldurulmas veya bilgisayar kts olmas art aranmaz. Ancak bavuru dilekeleri veya formlar okunakl ve anlalr bir ekilde yazlr veya doldurulur. Bavurunun kurum ve kurulua ulat tarih bavuru tarihidir. Bavuru dilekeleri posta yoluyla da kurum ve kurululara gnderilebilir. Bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriimin ksa srede salanabilmesi ve bilgi edinme taleplerinin kolaylkla ileme konulabilmesi amacyla, bavuru sahipleri bilgi edinme bavurusuna dair dilekelerini verirken, gerek kiiler iin EK-1de, tzel kiiler iin EK-2de yer alan formlardan isterlerse yararlanabilirler. Ancak, elektronik posta ve faks yoluyla bavuru yapacak gerek ve tzel kiilerin EK-1 ve EK-2de yer alan formlar doldurmalar zorunludur.

Elektronik ortamda veya dier iletiim aralaryla yaplacak bavurular

Madde 10- Bilgi edinme bavurusu, kiinin kimliinin ve imzasnn veya yaznn kimden neet ettiinin tespitine yarayacak baka bilgilerin yasal olarak belirlenebilir olmas kaydyla elektronik ortamda veya dier iletiim aralaryla da yaplabilir. Gerek kiiler tarafndan elektronik posta yoluyla yaplacak bavurular, bavuru sahibinin ad ve soyad, oturma yeri veya i adresine ilave olarak kimlik dorulama amacyla kullanlacak T.C. kimlik numaras belirtilmek suretiyle, istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kuruluun bilgi edinme biriminin elektronik posta adresine EK-1de yer alan form doldurulmak suretiyle yaplr. Tzel kiiler tarafndan elektronik posta yoluyla yaplacak bavurular, tzel kiinin unvan ve adresi ile yetkili kiinin T.C. kimlik numaras belirtilmek suretiyle ve yetki belgesiyle birlikte, istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kuruluun bilgi edinme biriminin elektronik posta adresine EK-2de yer alan form doldurulmak suretiyle yaplr. Yetki belgesi uygun elektronik aralarla elektronik ortama aktarlarak gnderilir. Gerek veya tzel kiiler tarafndan, 5070 sayl Elektronik mza Kanunu gereince elektronik imza kullanlarak gnderilen bavurularda, T.C. kimlik numaras aranmaz. Elektronik posta yoluyla yaplacak bavurularda, bavuru formunun kurum veya kuruluun bilgi edinme biriminin elektronik posta adresine ulat tarih, bavuru tarihidir.

580

Elektronik posta yoluyla yaplacak bavurular iin, kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri, bu amala kurumsal bir elektronik posta adresi oluturur ve internet sayfalarnda yaymlar. Kurum ve kurulular elektronik ortamda yaplan bavuruya elektronik ortamda cevap verebilecei gibi, istenen bilgi veya belgenin niteliine gre yazyla da cevap verebilir. stenen bilgi veya belgenin bu yollarla verilmesinin mmkn olmad hallerde, sz konusu bilgi veya belgenin yerinde incelenebilmesi, not alnabilmesi, dinlenebilmesi, grlebilmesi veya izlenebilmesi imkan salanr. Bavuru dilekeleri faks yoluyla da, kurum ve kurululara gnderilebilir. Ancak faks yoluyla yaplacak bavurularda ayrca, gerek kiiler ile tzel kiilii temsile yetkili kiilerin T.C. kimlik numaralar belirtilir. Faks yoluyla iletilen dilekelerde, dileke sahibi kendisine faks yoluyla cevap verilmesini isterse, cevap verilecek faks numarasn dilekesinde ayrca belirtir. Kurum ve kurulular, faks yoluyla yaplan bavurulara, faks yoluyla veya elektronik ortamda cevap verebilecei gibi, istenen bilgi veya belgenin niteliine gre yazyla da cevap verebilir. stenen bilgi veya belgenin bu yollarla verilmesinin mmkn olmad hallerde, sz konusu bilgi veya belgenin yerinde incelenebilmesi, not alnabilmesi, dinlenebilmesi, grlebilmesi veya izlenebilmesi imkan salanr. Faks yoluyla gelen bavuru dilekesinin kurum ve kurulularn bilgi edinme birimlerine ulat tarih, bavuru tarihidir.

zrller tarafndan yaplacak bavurular

Madde 11- Bavuruda bulunan kimsenin kimliini tespit etmeye yarayacak baka bilgi veya zel iaretlerin bulunmas halinde, zrller bakmndan bu bilgi veya zel iaretler imza yerine gemek zere kullanlr.

stenecek bilgi veya belgelerin nitelii

Madde 12- Bilgi edinme bavurusu, bavurulan kurum ve kurulularn ellerinde bulunan veya grevleri gerei bulunmas gereken bilgi veya belgelere ilikin olmaldr. Kurum ve kurulular; ayr veya zel bir alma, aratrma, inceleme ya da analiz neticesinde oluturulabilecek trden bir bilgi veya belge iin yaplacak bavurular ile tekemml etmemi bir ileme ilikin bilgi veya belge iin yaplacak bavurulara olumsuz cevap verebilirler. Belli bir tarihte aklanaca, duyurulaca nceden belirtilmi olup, zamanndan nce aklanmas halinde kamu yararn zedeleyecek veya kiisel menfaat temin et-

581

mek iin kullanlabilecek bilgi veya belgeler, belirtilen tarihten nce aklanamaz, eriimi salanamaz.

Yaymlanm veya kamuya aklanm bilgi veya belgeler

Madde 13- Kurum ve kurulularca yaymlanm veya kitap, bror, ilan ve benzeri yollarla kamuya aklanm bilgi veya belgeler, bilgi edinme bavurusuna konu olamaz. Ancak birinci fkrada belirtilen yollarla kamuoyuna aklanm veya kurum ve kurulularca elektronik ortamda yaymlanm kamunun eriimine ak bilgi veya belgelerin ne ekilde, ne zaman ve nerede yaymland veya akland bavurana bildirilir.

Bavurularn kabul, deerlendirilmesi ve ileme konulmas

Madde 14- Bavuru dilekeleri veya formlar, kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri tarafndan kabul edilir. Bilgi edinme birimleri, bavuru dilekeleri veya formlarnn 9 uncu maddede belirtilen ekilde verilip verilmediinin kontroln yaptktan sonra bunlarn evrak kaytlarn yaparak hazr bulunmalar kouluyla bavuru sahiplerine, bavurunun tarih ve saysn gsteren bir makbuz verir. Kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri dndaki herhangi bir birimine ulaan bavuru dilekeleri veya formlar, ileme konulmadan derhal bilgi edinme birimlerine gnderilir. 9 uncu maddede belirtilen unsurlar iermeyen bavuru dilekeleri veya formlar ile 10 uncu maddede belirtilen unsurlar iermeyen elektronik posta yoluyla gnderilmi bavuru dilekeleri veya formlar ileme konulmaz ve durum bavuru sahibine bildirilir. Geree aykr beyanda bulunduu sonradan anlalan bavuru sahiplerinin dilekeleri veya formlar, bu durumun anlald tarihte hi bavuru yaplmam saylarak ileme konulmaz. Elektronik posta yoluyla yaplan bilgi edinme bavurularnda, bavuru sahibi gerek veya tzel kiilerin verdii T.C. kimlik numaras, ileri Bakanl Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrlnn internet sayfasndan, bavuru sahibi tarafndan verilen ad ve soyadn doru olup olmadnn tespiti amacyla gerektiinde sorgulanr. Geree aykr ad ve soyadla yaplan bavurular ileme konulmaz. Bavuru dilekesi veya formu kaydedildikten sonra, en ge iki i gn iinde kurum veya kuruluun ilgili birimlerine gnderilir. Bu yazda; bavurunun hangi birim tara-

582

fndan cevaplanaca ve bavuru sahibine hangi tarihe kadar cevap verilmesi gerektii belirtilir. Bu tr yazlarn hzl bir ekilde ilgili birimlere iletilmesi iin gerekli yetki devri ilemleri ilgili mevzuata uygun olarak yaplr. Elektronik posta yoluyla gelen bavurular ilgili birimlere, elektronik ortamda veya bavurunun bilgisayar kts iletilmek suretiyle gnderilir. Ayrca bavurunun hangi birim tarafndan cevaplanaca ve istenen bilgi veya belge hakknda bavuru sahibine hangi tarihe kadar cevap verilmesi gerektii belirtilir. Kurum ve kurululardaki bilgi edinme birimleri, Kanun ve bu Ynetmelikte belirlenen esas ve usullere gre kurum ve kurulularn ilgili dier birimleriyle koordinasyon iinde grev ifa ederler. Elektronik ortamda veya yazl olarak alnan bavurularn bilgi veya belge gvenlii, kurum ve kurulularda genel hkmlere gre salanr.

Bavuru sahiplerine yardm

Madde 15- Bilgi edinme birimlerinde grevli personel, bilgi edinme bavurusunda bulunan kiilere yol gstermekle ve Kanun kapsamnda sahip olduklar haklar kullanabilmeleri iin yardmc olmakla ykmldr. Grevli personel bu amala, dileke veya formlardaki ekil noksanlklarn bavuru sahiplerine bavuru annda belirtir ve bunlarn nasl giderilecei konusunda yol gsterir.

stenen bilgi veya belgelerin belirsizlii

Madde 16- Bavuru dilekesi veya formuyla istenen bilgi veya belgeler, yeterince ak ve anlalr deilse, kurum ve kurulular bavurunun hangi nedenlerle yeterince ak ve anlalr olmadn bavuru sahibine bildirebilir ve ek bilgiler sunmasn isteyebilir. Bu takdirde 20 nci maddedeki on be gnlk sre, belirtilen noksanlklarn tam olarak giderildii tarihten itibaren balar.

Bavuru dilekelerinin dier kurum ve kurululara ynlendirilmesi

Madde 17- stenen bilgi veya belge, bavurulan kurum ve kurulutan baka bir yerde bulunuyorsa, bavuru dilekesi veya formu bu kurum ve kuruluun bilgi edinme birimine gnderilir ve durum ilgiliye bildirilir. Bu ekilde ynlendirilen bavurunun bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua alnd tarihte bavuru yaplm saylr. Srelerin balangcnda nceki bavuru dikkate alnmaz.
583

Kendisine bilgi edinme bavurusunda bulunulan kurum ve kurulu, talep edilen bilgi veya belge kendisinde bulunmakla birlikte, istenen bilgi veya belgenin baka bir veya birden fazla kurum ve kurulutan neet ettiini veya grev alanna girdiini tespit ederse, bilgi veya belgeye eriimi salamadan nce, sz konusu kurum ve kurululardan gr alabilir. Bu takdirde bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Bu durumda, srenin uzatlmas ve gerekesi bavuru sahibine on be i gnlk srenin bitiminden nce bildirilir. Gr sorulan kurum ve kurulua, gr bildirmesi iin be i gnnden az sre verilemez. Gr sorulan kurum ve kurulu yetkilileri, ilgiliye sresinde cevap verilmesi konusunda, kendisine bavuru yaplan kurum ve kurulu yetkilileriyle ayn sorumluluu paylar. Bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumunda, kendisine bavuru yaplan kurum ve kurulu, dier kurum ve kurululardan istenen bilgi veya belgenin kendisinde bulunmayan ksmyla ilgili olarak ilgili kurum ve kurululardan bilgi veya belge talebinde bulunabilir. Bu takdirde bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Bu durumda, srenin uzatlmas ve bunun gerekesi bavuru sahibine on be i gnlk srenin bitiminden nce bildirilir.

DRDNC BLM

Bilgi veya Belgelere Eriim

Bavurularn cevaplandrlmas
Madde 18- Bilgi edinme birimlerince iletilen bavurular, kurum ve kurulularn ilgili birimlerince cevaplandrlr. Bavuruya cevap verecek birimin, istenen bilgi veya belgeyi kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salamas, bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grne ihtiya duyulmas veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumunda, 17 nci madde hkm uygulanr. Kurum ve kurulular, bilgi edinme bavurularyla ilgili cevaplarn yazl olarak veya elektronik ortamda bavuru sahibine bildirirler. Ancak, bavuru sahibine elektronik posta yoluyla verilecek cevaplar, kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri araclyla gnderilir. Bu kapsamdaki bir bavuruya hazrlanan cevap, ilgili birim tarafndan bilgi edinme birimlerine yazl olarak veya elektronik ortamda gnderilir.

584

Bavurunun cevapland tarih, kurum veya kuruluun cevap yazs zerindeki tarihtir. Bilgi edinme bavurular hakknda gerekli inceleme ve aratrma, bavuruya cevap verecek birim tarafndan yaplr ve bavurular, 20 nci maddede belirtilen sreler iinde cevaplandrlr. Btn bavurular olumlu veya olumsuz olarak cevaplandrlrken, bavuru sahibine gnderilecek yaznn bir sureti, yaznn ekleri hari olmak zere ayrca bilgi edinme birimlerine gnderilir. Bavurunun reddedilmesi halinde bu kararn gerekesi ve buna kar yaplabilecek bavuru yollar ve sreleri belirtilir. Kamu grevlilerinin ihmali veya kusurlu davranlar nedeniyle, Kanunda belirtilen sreler iinde bavurunun cevaplandrlmamas, kurum ve kurulularn cevap verme ykmlln ortadan kaldrmaz. Daha nce cevapland halde ayn kiiler tarafndan yaplan tekrar mahiyetindeki bavurular ile soyut ve genel nitelikteki bavurular ileme konulmaz ve durum bavuru sahibine bildirilir.

Bilgi veya belgelere eriim usul

Madde 19- Kurum ve kurululardan belge istenmesi halinde, bavuru sahibine istenen belgenin onayl bir kopyas verilir. Elektronik ortamdaki bilgi veya belgeler, elektronik posta, veri kopyalamaya yarayan diskler ve dier aralarla verilebilir. Bilgi veya belgenin nitelii gerei kopyasnn verilmesinin mmkn olmad veya kopya karlmasnn aslna zarar verecei hallerde, kurum ve kurulular bavuru sahibinin; a) Yazl veya basl belgeler iin, sz konusu belgenin asln incelemesi ve not alabilmesini, b) Ses kayd eklindeki bilgi veya belgelerde bunlar dinleyebilmesini, c) Grnt kayd eklindeki bilgi veya belgelerde bunlar izleyebilmesini, salarlar. Bu amala, eriimin nasl, ne zaman ve nerede salanaca ile gerekli grlen dier hususlar, bavuru sahibine eriim sresi iinde bildirilir. Bu ekilde eriim salanrken, bilgi veya belgenin deitirilmesi, imhas, alnmas veya dier riskler deerlendirilerek, bavuru sahibine en az bir grevli nezaret eder ve gerekli dier tedbirler alnr.

585

Bilgi veya belgenin yukarda belirtilenlerden farkl bir ekilde elde edilmesi mmkn ise, belgeye zarar vermemek artyla eriim salanr.

Bilgi veya belgeye eriim sreleri

Madde 20- Kurum ve kurulular, bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriimi on be i gn iinde salarlar. Ancak istenen bilgi veya belgenin, bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salanmas; bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumlarnda bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Bu durumda, srenin uzatlmas ve bunun gerekesi bavuru sahibine on be i gnlk srenin bitiminden nce bildirilir.

Gizli bilgileri ayrarak bilgi veya belge verme

Madde 21- stenen bilgi veya belgelerde, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler ile aklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrlabiliyorsa, sz konusu bilgi veya belge, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler karldktan sonra bavurann bilgisine sunulur. Ayrma gerekesi bavurana yazl olarak bildirilir.

Bavuru cretleri
Madde 22- Kurum ve kurulular, eriimine olanak saladklar bilgi veya belgeler iin bavuru sahibinden, bilgi veya belgelere eriimin gerektirdii inceleme, aratrma, kopyalama, postalama ve dier maliyet unsurlar ile orantl lde cret tahsil edebilir. Kurum ve kurulular bu amala her yl bte kanununda belirlenecek ilkelere gre bilgiye eriim cret tarifesi belirler. Kurum ve kurulular elektronik posta yoluyla eriimine olanak saladklar bilgi veya belgeler iin de, eriimin gerektirdii inceleme, aratrma ve dier maliyet unsurlaryla orantl lde cret tahsil edebilir. Kurum ve kurulular eriimini salayacaklar bilgi veya belgelerin, eriim maliyeti tutar ve demenin nereye yaplaca hakknda bavuru sahibini, bavuru tarihinden itibaren on be gn iinde bilgilendirir. Ancak, istenen bilgi veya belgenin, bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salanmas; bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumunda, kurum ve kurulular eriim maliyeti tutar ve demenin nereye yaplaca hakknda bavuru sahibini, bavuru tarihinden itibaren otuz gn iinde bilgilendirir.
586

Bilgi veya belgelere eriim iin gereken maliyet tutarnn kurum ve kurulu tarafndan bavuru sahibine bildirilmesiyle, on be veya otuz i gnlk sreler kesilir. Bavuru sahibi, bildirimin yapld tarihten itibaren on be i gn iinde demeyi gerekletirdiini gsteren belgeyi sunmad takdirde talebinden vazgemi saylr. Kamu kurum ve kurulularnn, eriimine olanak saladklar bilgi veya belgeler iin bavuru sahiplerinden talep edecekleri cretler, ilgili kurum ve kurulu btesine gelir olarak kaydedilmek zere ilgili saymanlklara veya bu saymanlklar adna bankalar ve dier finans kurumlar veya PTT ubelerinde alan hesaplara yatrlr. Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, eriimine olanak saladklar bilgi veya belgeler iin bavuru sahiplerinden talep edecekleri cretler, ilgili meslek kurulular adna alan hesaba yatrlr. Kanunda istisna saylan bilgi veya belgelere ilikin talepler Madde 23- Kanunda bilgi edinme hakknn istisnalar olarak dzenlenen konularda yaplan bilgi edinme bavurular reddedilir ve ret karar bavuru sahibine gerekeli olarak bildirilir.

tiraz usul
Madde 24- Bilgi edinme istemi Kanunun 16 ve 17 nci maddelerinde ngrlen sebeplerle reddedilen bavuru sahibi, yarg yoluna bavurmadan nce kararn tebliinden itibaren on be gn iinde Bilgi Edinme Deerlendirme Kuruluna itiraz edebilir. tiraz yazl olarak yaplr. Kurul, bu konudaki kararn otuz i gn iinde verir. 20 nci maddede belirtilen sreler iinde, kurum ve kurulular tarafndan bavuru sahibine olumlu veya olumsuz herhangi bir cevap verilmemesi halinde bavuru, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 10 uncu maddesi uyarnca altm gnn gemesiyle reddedilmi saylr. kinci fkra gereince bilgi edinme istemi Kanunun 16 ve 17 nci maddelerinde ngrlen sebeplerle reddedilmi saylan bavuru sahibi, yarg yoluna bavurmadan nce dava ama sresinin balad tarihten itibaren on be gn iinde Kurula yazl olarak itiraz edebilir. Kurul, bu konudaki kararn otuz i gn iinde verir. Kurula itiraz, bavuru sahibinin idari yargya bavurma sresini durdurur.

Kurul kararlar
Madde 25- Kurul; bilgi edinme bavurusuyla ilgili olarak yaplacak itirazlar zerine, Kanunun 16 ve 17 nci maddelerinde ngrlen sebeplere dayanlarak verilen kararlar inceler ve karara balar; kurum ve kurulular iin bilgi edinme hakknn kullanlma587

sna ilikin olarak kararlar verir. Kurul, bilgi edinme hakknn kullanlmasna ilikin hususlar dzenlemeye yetkilidir.

Kurul tarafndan istenen bilgi veya belgeler

Madde 26 Bilgi edinme istemi Kanunun 16 ve 17 nci maddelerinde ngrlen sebeplerle reddedilen bavuru sahiplerinin Kurula itiraz zerine, Kurul bavurunun yapld kurum veya kurulutan her trl bilgi veya belgeyi isteyebilir. Kurum ve kurulular, Kurulun istedii her trl bilgi veya belgeyi on be i gn iinde vermekle ykmldr. tiraz zerine Kurul ayrca, bavuru sahibi ile kurum veya kurulularn, itiraz konusuyla ilgili yazl veya ifahi grlerine bavurabilir, konuyla ilgili uzmanlarn grn alabilir ve gerekli grd dier incelemelerde bulunabilir. Kurula gnderilen bilgi veya belgeler ile Kurul tarafndan edinilen gr, deerlendirme ve incelemelerden gizlilik derecesi bulunanlarn korunmasnda ve saklanmasnda gizlilik ilkesine uyulur. Kurul bakan ve yeleri ile bu bilgileri derleyen ve deerlendiren tm personel gizlilik ilkesinin gereklerine uymakla ykmldr. Bu ykmllk, Kurul bakan ve yeleri ile dier personelin grevlerinden ayrlmalarndan sonra da devam eder.

BENC BLM

Bilgi Edinme Hakknn Snrlar

Devlet srrna ilikin bilgi veya belgeler
Madde 27- Aklanmas halinde Devletin emniyetine, d ilikilerine, milli savunmasna ve milli gvenliine aka zarar verecek ve nitelii itibaryla Devlet srr olan gizlilik dereceli bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

lkenin ekonomik karlarna ilikin bilgi veya belgeler

Madde 28- Aklanmas ya da zamanndan nce aklanmas halinde, lkenin ekonomik karlarna zarar verecek veya haksz rekabet ve kazanca sebep olacak bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

588

stihbarata ilikin bilgi veya belgeler

Madde 29- Sivil ve askeri istihbarat birimlerinin grev ve faaliyetlerine ilikin bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr. Ancak, bu bilgi ve belgeler kiilerin alma hayatn ve meslek onurunu etkileyecek nitelikte ise, istihbarata ilikin bilgi ve belgeler aada belirtilen usul ve esaslar erevesinde bilgi edinme hakkna konu olurlar: a) Bilgi edinme bavurular bizzat ilgilisi veya konuya ilikin olarak dzenlenen zel vekaletname ile yetkilendirilmi olmak koulu ile vekili tarafndan yaplr. b) Sivil ve askeri istihbarat birimlerinin grev ve faaliyetlerine ilikin bilgi veya belgelerden, sadece kiilerin alma hayatn ve meslek onurunu etkileyici nitelikte olan ve ilgilisi hakknda bir ileme dayanak tekil etmek zere ilenmi veya deerlendirilmi bilgi veya belgeler bilgi edinme hakk kapsamnda deerlendirilir. c) Kurum veya kurulularn ilemlerine dayanak tekil etmek zere, istihbarat birimlerinden talep edilen ve istihbarat birimlerince deerlendirilmek suretiyle kurum veya kurulularn istifadesine sunulan istihbari bilgi veya belgelere ilikin bilgi edinme hakk kapsamndaki bavurular, sz konusu aratrma veya soruturmann yaplmasn talep eden kurum veya kuruluun bilgi edinme birimine yaplr ve bavuruya eriim bu kurum veya kurulua salanr.

dari soruturmaya ilikin bilgi veya belgeler

Madde 30- Kurum ve kurulularn yetkili birimlerince yrtlen idari soruturmalarla ilgili olup, aklanmas veya zamanndan nce aklanmas halinde; a) Kiilerin zel hayatna aka haksz mdahale sonucunu douracak, b) Kiilerin veya soruturmay yrten grevlilerin hayatn ya da gvenliini tehlikeye sokacak, c) Soruturmann gvenliini tehlikeye drecek, d) Gizli kalmas gereken bilgi kaynann aa kmasna neden olacak veya soruturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarnn temin edilmesini gletirecek, bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

Adli soruturma ve kovuturmaya ilikin bilgi veya belgeler

Madde 31- Aklanmas veya zamanndan nce aklanmas halinde; a) Su ilenmesine yol aacak, b) Sularn nlenmesi ve soruturulmas ya da sulularn kanuni yollarla yakalanp

589

kovuturulmasn tehlikeye drecek, c) Yarglama grevinin gereince yerine getirilmesini engelleyecek, d) Hakknda dava alm bir kiinin adil yarglanma hakkn ihlal edecek, nitelikteki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr. 1412 sayl Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu, 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanunu ve dier zel kanun hkmleri sakldr.

zel hayatn gizlilii

Madde 32- Kiinin izin verdii haller sakl kalmak zere, zel hayatn gizlilii kapsamnda, aklanmas halinde kiinin salk bilgileri ile zel ve aile hayatna, eref ve haysiyetine, mesleki ve ekonomik deerlerine haksz mdahale oluturacak bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr. Kamu yararnn gerektirdii hallerde, kurum ve kurulularn kaytlarnda bulunan kiisel bilgi veya belgeler, kurum ve kurulular tarafndan, ilgili kiiye en az yedi gn nceden haber verilerek yazl rzas alnmak kouluyla aklanabilir.

Haberlemenin gizlilii
Madde 33- Haberlemenin gizlilii esasn ihlal edecek bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

Ticari sr
Madde 34- Kanunlarda ticari sr olarak nitelenen bilgi veya belgeler ile, kurum ve kurulular tarafndan gerek veya tzel kiilerden gizli kalmas kaydyla salanan ticari ve mali bilgiler, bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

Fikir ve sanat eserleri

Madde 35- Fikir ve sanat eserlerine ilikin olarak yaplacak bilgi edinme bavurular hakknda ilgili kanun hkmleri uygulanr.

Kurum ii dzenlemeler
Madde 36- Kurum ve kurulularn, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum ii uygulamalarna ilikin dzenlemeler hakkndaki bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakknn kapsam dndadr. Ancak, sz konusu dzenlemeden etkilenen kurum alanlarnn bilgi edinme haklar sakldr.
590

Kurum ii gr, bilgi notu ve tavsiyeler

Madde 37- Kurum ve kurulularn faaliyetlerini yrtmek zere, elde ettikleri gr, bilgi notu, teklif ve tavsiye niteliindeki bilgi veya belgeler, kurum ve kurulu tarafndan aksi kararlatrlmadka bilgi edinme hakk kapsamndadr. Bilimsel, kltrel, istatistik, teknik, tbbi, mali, hukuki ve benzeri uzmanlk alanlarnda yasal olarak gr verme ykmll bulunan kii, birim ya da kurumlarn grleri, kurum ve kurulularn alacaklar kararlara esas tekil etmesi kaydyla bilgi edinme istemlerine aktr.

Tavsiye ve mtalaa talepleri

Madde 38- Tavsiye ve mtalaa taleplerine ilikin bavurular bilgi edinme hakk kapsam dndadr.

Gizlilii kaldrlan bilgi veya belgeler

Madde 39- lgili mevzuat uyarnca gizlilii kaldrlm bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakknn snrlar olarak Kanunda dzenlenen dier istisnalar kapsamna girmedii takdirde bilgi edinme bavurularna ak hale gelir.

ALTINCI BLM

eitli ve Son Hkmler

Ariv malzemesi ve arivlik malzemeler
Madde 40 Bavuru sahiplerinin; Devlet Arivleri Genel Mdrl veya aratrma hizmeti veren dier arivlerde mevcut ariv malzemesi ve arivlik malzemeden yararlanma artlar, ykmllkleri ve ariv malzemesinin rneklerinin verilmesi hususunda, 31/1/2002 tarihli ve 2002/3681 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile tespit edilen hkmler, sre hari olmak zere uygulanr.

Yarg denetimi dnda kalan ilemler

Madde 41 Yarg denetimi dnda kalan idari ilemlerden kiinin alma hayatn ve mesleki onurunu etkileyecek nitelikte olanlar, bilgi edinme hakk kapsamna dahildir. Ancak bu ekilde salanan bilgi edinme hakk, ilemin yarg denetimine almas sonucunu dourmaz.

591

Denetim ve ceza hkmleri

Madde 42- Bilgi edinme hakknn kullanm kapsamndaki bavurulara ilikin uygulamalar, kurum ve kurulu yneticilerince mevzuat dahilinde denetlenir. Kanunun ve bu Ynetmeliin uygulanmasnda ihmali, kusuru veya kast bulunan memurlar ve dier kamu grevlileri hakknda, iledikleri fiillerin genel hkmler erevesinde ceza kovuturmas gerektirmesi hususu sakl kalmak kaydyla, tabi olduklar mevzuatta yer alan disiplin cezalar uygulanr. Kanunda ve bu Ynetmelikte belirtilen usul ve esaslar erevesinde eriilen bilgi ve belgeler ticari amala oaltlamaz, kullanlamaz, eriimi salayan kurum ve kurulutan izin alnmakszn yaynlanamaz. Bu madde hkmne aykr olarak eriilen bilgi veya belgeleri ticari amala oaltanlar, kullananlar veya yaynlayanlar hakknda kanunlarn cezai ve hukuki sorumlulua ilikin hkmleri uygulanr.

Eitim
Madde 43 Kurum ve kurulular, Kanunun ve bu Ynetmeliin uygulanmas konusunda personeline gerekli eitimi salar ve bu amala eitim programlar dzenler.

Rapor dzenlenmesi
Madde 44- Kurum ve kurulular, bir nceki yla ait olmak zere; a) Kendilerine yaplan bilgi edinme bavurularnn saysn, b) Olumlu cevaplanarak bilgi veya belgelere eriim salanan bavuru saysn, c) Reddedilen bavuru says ve bunlarn dalmn gsterir istatistik bilgileri, d) Gizli ya da sr niteliindeki bilgiler karlarak ya da bu nitelikteki bilgiler ayrlarak bilgi veya belgelere eriim salanan bavuru saysn, e) Bavurunun reddedilmesi zerine itiraz edilen bavuru says ile bunlarn sonularn, gsterir bir rapor hazrlayarak, bu raporlar her yl ubat aynn sonuna kadar Bilgi Edinme Deerlendirme Kuruluna gnderirler. Bu raporlar, bilgi edinme birimlerinin koordinasyonunda hazrlanr. Bal, ilgili ve ilikili kamu kurum ve kurulular raporlarn bal, ilgili ya da ilikili olduklar bakanlk vastasyla iletirler. Kurul, hazrlayaca genel raporu, sz konusu kurum ve kurulularn raporlar ile birlikte her yl Nisan aynn sonuna kadar Trkiye Byk Millet Meclisine gnderir. Bu raporlar takip eden iki ay iinde Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlnca kamuoyuna aklanr.

592

Geici Madde 1- Kurum ve kurulularda bir ay iinde 8 inci madde hkmlerine uygun olarak bilgi edinme birimleri oluturulur. Geici Madde 2- Kurum ve kurulular, bu Ynetmeliin yaym tarihinden itibaren ay iinde 6 nc maddede belirtilen kurum dosya planlarn, bilgi edinme hakknn kullanmn kolaylatracak ekilde hazrlar ve bilgi iletiim teknolojilerini kullanmak suretiyle kamuoyunun bilgisine sunarlar. Geici Madde 3- Kurum ve kurulularn belge kayt, dosyalama ve ariv dzeninde ihtiya duyulan mevzuat deiiklikleri ve dier dzenleyici ilemler alt ay iinde yaplr. Geici Madde 4- Kurumsal internet sayfas bulunmayan kurum ve kurulular iki ay iinde internet sayfalarn olutururlar. Geici Madde 5- Kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri iki ay iinde elektronik posta yoluyla bavuru kabul edecek elektronik posta adreslerini oluturarak internet sayfalarndan kamuoyunun bilgisine sunarlar. Geici Madde 6- 22 nci maddenin birinci fkrasnda belirtilen bavuru cretlerine ilikin ilkeler belirleninceye kadar, 2004 yl iin uygulanmak zere kurum ve kurulular tarafndan tespit edilecek tarifelere gre cret tahsil edilebilir. Ancak eriimine olanak salanan bilgi veya belgelerin ilk on sayfalarnn kopyalar iin, postalama maliyeti dahil herhangi bir cret alnmaz.

Yrrlk
Madde 45- Bu Ynetmelik 24/4/2004 tarihinden geerli olmak zere yaym tarihinde yrrle girer

Yrtme
Madde 46- Bu Ynetmelik hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

593

6. ZEL RENC YURTLARI YNETMEL

Resmi Gazete Tarihi : 03/12/2004 Resmi Gazete Says : 25659

BRNC BLM

Genel Hkmler
Ama

Madde 1 - Bu Ynetmeliin amac, orta retim ve yksek retim kurumlarnda renim grmekte olan rencilere hizmet veren zel renci yurtlarnn tabi olacaklar esaslar, i ve ilemler ile denetim esaslarn dzenlemektir.

Kapsam
Madde 2 - Bu Ynetmelik, Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiiler ile zel hukuk tzel kiilerine ait yurtlarn almas, devri, nakli ve kapatlmas, alma izninin verilmesinde dikkate alnacak esaslar ile bunlarn ynetilmesi, iletilmesi, denetlenmesi ve renci disiplin ilerine ilikin hkmleri kapsar. Bu Ynetmelik hkmleri, kamu kurum ve kurulularna ait yurtlar hakknda uygulanmaz.

Dayanak
Madde 3 - Bu Ynetmelik, 24/3/1950 tarihli ve 5661 sayl Yksek renim renci Yurtlar ve Aevleri Hakkndaki Kanuna Ek Kanunun 1 inci maddesi ile 30/4/1992 tarihli ve 3797 sayl Milli Eitim Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 42 nci ve 59 uncu maddelerine dayanlarak hazrlanmtr.

Tanmlar
Madde 4 - Bu Ynetmelikte geen; a) Bakanlk: Milli Eitim Bakanln, b) Yurt: Orta renim veya yksek renim rencilerinin barnma, beslenme ve dier sosyal ihtiyalarnn karland yeri, c) Yurt ynetimi: Yurt mdr, mdr yardmcs ve ynetim memurundan meyda-

594

na gelen oluumu, d) retim yl: Ders ylnn balad tarihten itibaren, ertesi ders ylnn balad tarihe kadar geen sreyi, e) Ders yl: Derslerin balad tarihten, derslerin kesildii tarihe kadar geen ve iki dnemi iine alan sreyi, f) Veli veya vasi: Ana/babas veya yasal olarak rencinin sorumluluunu stlenen kiiyi ifade eder.

KNC BLM Yurdun almas

Yurtlarn Almas, Devir ve Nakli ile Kapatlma Hkmleri

Madde 5 - Trkiye Cumhuriyeti uyruklu gerek kiiler ile zel hukuk tzel kiileri, bu Ynetmelikte belirtilen esaslara uygun olmak kaydyla orta renim veya yksek renim rencileri iin yurt aabilir. Yurtlarn almas ve iletilmesi Bakanln iznine tabidir. Bakanlk, bu yetkisini valilikler aracl ile kullanabilir. Bu Ynetmelik hkmlerine gre yaplan mracaat zerine Bakanlka/valilike dzenlenecek olan yurt ama izin belgesinde kapasite durumu, barnacak rencilerin cinsiyet ve retim kademeleri, cret ve yemek durumu, yurt kurucusuna veya kurucu temsilcisine ait kimlik bilgileri belirtilir. Ama izni valilike verilen yurdun, yurt ama izin belgesinin bir rnei Bakanla gnderilir.

Yurt binalarnda aranacak artlar

Madde 6 - Yurt binalarna alma izni verilebilmesi iin aadaki artlar aranr: a) Orta retim yurdu binasnn meyhane, kahvehane, kraathane, bar, elektronik oyun merkezleri gibi umuma ak yerler, kadehle veya ak olarak alkoll iki satlan umuma ak istirahat ve elence yerleri ile iki servisi yaplan yerlerden kapdan kapya en az yz metre uzaklkta bulunmas esastr. Orta retim yurdunun almasna izin verilirken aralarndaki uzakln lmnde, bina ve tesislerin varsa bahe kaplar, yoksa bina kaplar; kaplarn birden fazla olmas durumunda ise en yakn esas alnr. Yz metre uzakln lmnde, mevcut cadde ve sokak-

595

lar zerinden yaya yolu kullanlarak, yaya kurallarna gre gidilebilecek en ksa mesafe dikkate alnr. Yksek retim yurtlarnda mesafe art aranmaz. Ancak, yurtlar ile yukarda belirtilen i yerleri ayn binada bulunamaz. Bu bentte belirtilen mesafenin tespiti il/ile milli eitim mdrlnce yaplr. b) Binann kagir, prefabrik veya betonarme olmas, giri ve servis kaplarnn bulunmas ve tamamnn veya yeterli bir ksmnn yurda tahsis edilmi olmas zorunludur. c) Yurt binasnda; 1) Ynetici odas, 2) Personel odas, 3) Orta retim yurtlarnda belletici odas, 4) Ziyareti odas veya tahsisli blm, 5) Her bir renci iin en az 1/2 metrekare alan olan, yurt yatak kapasitesinin en az 1/5i orannda ett/alma odas, 6) Orta retim yurtlar iin rencilerin seviyesine uygun bir kitaplk, 7) Bir renci iin en az 12 metrekp hacmi bulunan yatakhane, 8) Sekiz renciye bir du, lavabo ve tuvalet, 9) Yurt yatak kapasitesinin en az 1/5i orannda lokal /kantin/dinlenme odas, 10) Yemekli yurtlarda her bir renci iin en az 1/2 metrekare alan bulunan yemekhane, 11) Binann ihtiyacna uygun gte jeneratr, 12) Yemekli yurtlarda mutfak ve erzak deposu, 13) Temiz ime ve kullanma suyu ile yedek su deposu, 14) Salk artlarna uygun aydnlatma ve stma sistemi, 15) renciler iin ihtiyac karlayacak sayda telefon, 16) Yangn merdiveni ve yangna kar yeterli sndrme malzemesi ve tesisat, 17) En az iki hasta kabul edilebilir nitelikte revir odas, 18) zrl barndran yurtlarda zrller iin tuvalet, binann kat durumuna gre zrl rampas veya asansr bulunmas zorunludur. Ayn gerek kii veya zel hukuk tzel kiileri tarafndan iletilen ve ayn kampste bulunan eitim kurumlar ve zel renci yurtlarnda, ett/alma odas, lokal/kantin/dinlenme odas, ziyareti odas, kitaplk, yemekhane gibi blmler ortak kullanlabilir.

596

Yurt aacaklarda aranacak artlar ve istenecek belgeler

Madde 7 - Yurt amak ve iletmek isteyenler; a) Mracaat dilekesi, b) Kurucu zel hukuk tzel kiisi ise; 1) irket ve benzerleri iin Ticaret Sicili Gazetesinde yaymlanm veya noter tasdikli irket szlemesi ile kurucu temsilcisi olduunu belirten yetki belgesi, 2) Dier zel hukuk tzel kiileri iin ynetim kurulu veya yetkili organnn kurucu temsilcisi olarak setii gerek kiiyi gsteren karar rnei ile kurucu temsilcisinin Cumhuriyet basavclndan alnan adli sicil kayd, 3) zel hukuk tzel kiiliinin tzk, kurulu senedi veya szlemesinde yurt amaya ilikin hkmn bulunmas ile buna ilikin belge, c) Kurucu gerek kii ise; 1) Nfus czdan rnei, 2) Taksirli sular hari olmak zere ar hapis veya bir yldan fazla hapis veyahut affa uram olsalar bile Devletin ahsiyetine kar ilenen sular ile rvet, zimmet, irtikap, hrszlk, dolandrclk, sahtecilik, inanc ktye kullanma, rza ynelik su, dolanl iflas gibi yz kzartc veya eref ve haysiyet krc sutan veya istimal ve istihlak kaakl hari olmak zere kaaklk, resmi ihale ve alm satmlara fesat kartrma ve Devlet srlarn aa vurma sularndan dolay hkml bulunmadna dair Cumhuriyet basavclndan alnacak adli sicil kayd, d) Yurdun faaliyet gsterecei bina kurucuya ait ise tapu senedi, e) Binann kiralk olmas halinde en az bir yllk kira szlemesi, f) Kurucu bina zerinde intifa hakkna sahip ise buna ilikin olarak tapu sicilinden alnan belge, g) Tapu sicilinde mesken olarak kaytl bir ana gayrimenkuln bamsz blmlerinde yurt alacak ise 634 sayl Kat Mlkiyeti Kanununa gre kat malikleri kurulu tarafndan yurt alabilmesi iin oy birliiyle verilen kararn bir rnei veya her bir kat malikinden veyahut vekillerinden ayr ayr alman muvafakat belgesi, h) Binann mesken veya i yeri olduunu belirten ve belediye imar mdrlnden alnan belge, ) Binann sal olumsuz ynde etkileyen endstriyel kurululardan uzak olduunu belirten yetkili kurulutan alnan belge, j) Yetkili kurulutan alnan, binann depreme dayanklln gsteren belge,

597

k) Yetkili kurulutan alnan, yap kullanma izni belgesi, l) Binann her kat iin ayr ayr dzenlenmi adet yerleim plan, ile valilie mracaat ederler.

Tanzim edilecek belgeler

Madde 8 - Valiliklerce yurdun kullan amalarna uygun ve yeterli olduuna dair aadaki belgeler tanzim edilir: a) Bayndrlk ve iskan mdrlnce dzenlenecek teknik rapor, b) Salk mdrlnce dzenlenecek rapor, c) tfaiye birimince dzenlenecek rapor, d) Milli eitim mdrlnce dzenlenecek sonu raporu.

lem ve izin sresi

Madde 9 - Yurt ama mracaatlar en ge ay iinde neticelendirilir. Yurt ama izin belgesini alan yurt sahipleri, en ge bir yl iinde yurdu faaliyete geirmek zorundadr. Bu sre iinde faaliyete geirilmeyen yurtlarn alma izin sreleri, bir yllk sre bitmeden bavurulmas halinde, bir yl uzatlabilir. Yurt ama izin belgesi almadan yurda renci kayd yaplamaz. zinsiz alan yurtlar ile valiliklerden otel, motel, pansiyon ve benzeri konaklama tesisi ruhsat alarak sadece renci barndran ve renci yurdu gibi altrlan yerler hakknda valilike kapatma ilemi yaplr ve durum Cumhuriyet basavclna bildirilir.

Devir ve nakil
Madde 10 - Yurdun dier gerek veya zel hukuk tzel kiilerine devri; bu Ynetmelikte belirtilen hkmlere gre noterlike dzenlenecek devir veya gayrimenkul sat vaadi szlemesi dikkate alnmak suretiyle valilie mracaat tarihinden itibaren bir ay iinde yaplr. Devir ilemlerinde, Bakanlka ve mlki idare amirliklerince yaplm denetimler sonucunda tespit edilmi herhangi bir eksikliinin bulunmadn veya eksikliklerinin giderildiini gsteren rapor ve kurucusu zel hukuk tzel kiisi olan yurtlar iin ayrca ynetim kurulu karar esas alnr. Yurdun nakli ile ilgili ilemler, bu Ynetmeliin ilgili dier hkmleri gz nnde bulundurularak yurt almasnda dikkate alnacak esaslar ve artlarn uygunluu halinde bu konuda alnan kararn ibraz ile valilike yaplr. Nakil ilemleri, mracaat

598

tarihinden itibaren en ge ay iinde sonulandrlr. Devir veya nakil ilemi sonucunda yeniden yurt ama izin belgesi dzenlenir. Yangn, deprem, sel gibi doal afetlerde binann tahliye zorunluluu karsnda geici bir binaya nakil ilemi, valiliin bilgisi dahilinde yaplr ve gereken tedbirler alnr. Bu durumda Ynetmelik hkmlerine uygun olarak geici nakil ilemleri en ge bir yl iinde tamamlanr.

Binada yaplacak deiiklik

Madde 11 - Bina, blok, kat ilavesi veya mevcut binada deiiklik yaplmak suretiyle kapasite deiiklii, bu Ynetmeliin 6 nc, 7 nci ve 8 inci maddelerinde yer alan artlara ve belgelere dayanlarak valilik izni ile yaplr. Binada yaplacak deiikliklerde sadece deien ksmla ilgili yerler incelemeye tabi tutulur.

Faaliyete ara verilmesi veya yurdun kapatlmas

Madde 12 - Bu Ynetmelikte belirtilen haller dnda, sahibi tarafndan yurdun belli bir sre ile snrl olarak faaliyetine ara vermesi veya kapatlmasnda valilie ve rencilere bir ay nceden haber verilmesi arttr. Faaliyete ara verme bir ders ylndan fazla olamaz. Faaliyete ara verilmesi veya kapatma ilemi, olaanst haller dnda ders yl iinde yaplamaz. Kapatma veya faaliyete ara verme ilemleri srasnda rencilerin barnmas konusunda tedbirler, yurt sahibi ile birlikte valilike alnr.

NC BLM

Ynetim ve letme Esaslar

Yurt cretlerinin tespiti
Madde 13 - Yurt cretinin; yurt sahibi veya ileticisi tarafndan, ylda bir defa belirlenmesi esastr. Her yurt sahibi veya ileticisi, temmuz ay iinde, odann ekli, yemek hizmeti, taksit durumu ve sunaca hizmet niteliklerine gre hazrlanm olan ayrntl cret tarifesi ile yapabilecekleri indirim ve indirim sebeplerini, il/ile milli eitim mdrlne bildirmek ve ayrca yurdun panosunda veya yurtta herkesin grebilecei bir yerde ilan etmek zorundadr. Yurt sahibi veya ileticisince; temmuz ayndan geriye dnk olarak Devlet statistik Enstitsnce aklanan Tketici Fiyatlar Endeksindeki (TFE) bir yllk ortalama

599

deiim oran eklenerek belirlenen cretin en fazla %10u kadar cret art yaplabilir. Temmuz ay iinde yurt creti belirlenmedii takdirde, bir nceki yln creti uygulanr. renci veya renci velisi/vasisi ile yaplan szlemelerde fiyat ve verilen hizmetle ilgili dier hususlar aka belirlenir.

Kuruculuk hakknn kaybedilmesi

Madde 14 - Kurucu gerek kiinin, kuruculuk iin aranan artlardan birini kaybetmesi, bu artlar tayan baka bir kimsenin bir ay iinde kurucu temsilcisi olarak gsterilmemesi; kurucu zel hukuk tzel kiisi olduu takdirde, temsilcisinin lm veya bu artlar kaybetmesi halinde artlar tayan baka bir temsilcinin bir ay iinde usulne gre seilip bildirilmemesi veya zel hukuk tzel kiiliinin herhangi bir sebeple ortadan kalkmas halinde kuruculuk hakk kaybedilmi saylr. Kurucu gerek kiinin, devir veya baka nedenlerle deimesi sonucunda yeni kurucunun bir ay iinde bildirilmemesi halinde de kuruculuk hakk sona erer.

Defter ve kaytlar
Madde 15 - Yurtlarda aadaki belgelerin bulundurulmas ve kaytlarn tutulmas zorunludur. a) renci kayt defteri veya dosyas, b) Orta retim yurtlarnda kitaplk defteri, c) renci dosyalar ve yoklama defterleri, d) renci disiplin kurulu karar defteri, e) Geici barnanlara ilikin kayt defteri veya dosyas, f) Gelen-giden evrak ve zimmet defterleri, g) Revir defteri, h) Yurt personeli dosyalar ve szlemeleri, ) Yazma dosyalar, j) cretli yurtlar iin, 213 sayl Vergi Usul Kanunu ile dier mali mevzuatn ngrd defter ve belgeler, k) Yemekli yurtlar iin tabela, l) Nbet defteri, m) Denetim defteri.

600

Yurtlarda kayt, cret takibi, yoklama ve benzeri ilemler bilgisayar ortamnda kaytlanabilir. Bu kaytlarn diske aktarm salanr.

renci kayt ilemleri

Madde 16 - Yurtlara alnacak rencilerin kayt ve kabullerinde aadaki belgeler istenir: a) Mracaat formu veya dileke, b) Nfus czdan rnei, c) rencinin renimine devam ettiini gsteren belge ile salk durumunun yurtta kalmasna elverili olduuna dair salk raporu, d) ki adet vesikalk fotoraf, e) Cumhuriyet basavclndan alnacak adli sicil kayd. Yukardaki bentlerde belirtilen belgelerle birlikte, yurt kurallarna uyulmas ve cretlere ilikin szleme tanzim edilerek renci dosyasna konulur. Bu szleme iki nsha olarak dzenlenir ve bir nshas renciye veya renci velisi/vasisine verilir.

Yurt creti ve depozito

Madde 17 - Yurt cretleri, szlemede belirtildii ekilde pein veya taksitler halinde tahsil edilir. Alnacak cretler, kayt srasnda yaplan szlemelerde ayrntlaryla belirtilir. Doal afetlerden zarar grenler ile ehit olanlarn ocuklarna, yurt cretlerinde makul indirimler yaplr. Szlemede artlar belirtilmek kaydyla depozito alnmas yurt ileticisinin isteine baldr. Alnacak depozito, bir aylk cret tutarn geemez. Depozitolar, iade edildikleri tarihteki bir aylk yurt creti tutarnca geri denir. rencilerden alnan depozito, rencilerin yurda verebilecekleri zarar ve ziyan ile szlemede belirtilen haller iin kullanlr.

cret deme ykmllkleri

Madde 18 - Yurt cretleri; aylk, pein veya szlemede belirtilen esaslara gre denir. Vadeli demeler karlnda senet alnabilir. Szlemedeki esaslara gre yurt cretlerini demeyen rencilerin varsa depozitolarndan mahsup yaplabilir. Yurt ile ilikinin kesilip kesilmemesinde szleme hkmlerine uyulur. rencinin veya renci velisi/vasisinin yangn, sel, deprem, kaza gibi zorunlu bir mazeretinin olmas ya da ar bir hastala yakalanmas halinde yurt cretinin denmesi,

601

nceden haber verilmek artyla ilgili ay takip eden iki ay iinde yaplabilir. Ay iinde yurttan ayrlmak isteyenlerin bakiyelerinin iade edilip edilmeyecei szleme hkmlerinde belirlenir. Ancak salk durumlar yurttan daimi olarak ayrlmay gerektirecek mazeretlerini salk raporu ile belgelendiren rencilerin kalan cretleri iade edilir. Yurda zarar verenlerin, zarar karl deyecekleri miktar ile yurtla ilikilerinin kesilip kesilmeyecei hakknda szlemesindeki usullere gre ilem yrtlr. Szlemeyi sunan ve kabul eden taraflar, deme ykmllklerini zamannda yerine getirmedikleri takdirde yasal faizi ile birlikte demeyi yapmak zorundadr.

Depozitolarn iadesi
Madde 19 - rencilere yurt ile tamamen ilikilerini kesmedike depozito veya bakiyesi iade edilmez. rencilerin yurttaki yerlerinin muhafaza edilmesi, depozitolarn almam olanlarn yurttaki yerlerinin retim dnemi sonuna kadar korunmas, birinci veya ikinci dnem yurda dnmeyecek olanlarn depozitolar ile dier ayrntlar szlemede belirtilir. Ancak disiplin kurulu kararyla yurttan karlan rencilerin depozitolar, bir zarar ve ziyan karl tahsil edilmemi ise mutlaka iade edilir.

Ek deme isteme yasa

Madde 20 - rencilerden, yurt creti ile depozito, yemekli yurtlarda yemek creti ve szlemesinde aka belirtilen hizmet unsurlar dnda, sonradan her ne ad altnda olursa olsun ek deme talep edilemez.

Yurtlarda geici barnma

Madde 21 - Orta retim veya yksek retim kurumlarnda snavlara girmek veya kaytlarn yaptrmak zere yurda gelen, akretim lisesi ve akretim fakltesinin yz yze eitimi gerektiren dersleri iin barnma ihtiyac duyan renciler ile yksek renime hazrlayc dershanelere devam edenler, yurt ynetimince belirlenen artlar kabul etmek ve durumlarn belgelendirmek kaydyla yurtta barnabilirler. htiya olmas ve ak kapasite bulunmas hallerinde, ders yl ile snrl olmak zere, yksek retim yurtlarnda orta renim rencisi, orta retim yurtlarnda ise yksek renim rencisi barndrlabilir. Ancak bunun iin, yurdun faaliyet gsterecei binann fiziki durumunun hizmete uygun olmas, ayn binann ayr kat veya bloklarnda yerletirilmeleri, giri ve k kaplarnn ayr olmas arttr.

602

Geici olarak barndrlanlarn kimlik, okul/kurum ve dershane bilgileri yurt mdrlnce en ge bir ay iinde il/ile milli eitim mdrlne bildirilir.

Yurt ile iliik kesme

Madde 22 - Yurtlarda kaytl rencilerin, rencilik haklarnn devam edip etmedii, ilgili yurt mdrlnce her retim yl banda veya lzum grlen hallerde renim grdkleri okullarndan sorulur. rencilik haklar sona eren rencilerin yurt ile ilikileri kesilir. Durum kendilerine ve velileri/vasilerine bildirilir.

Yurtlarda barnma sresi ve ya gruplarna gre dzenleme

Madde 23 - renciler, rencilik haklar devam ettii srece yurtta barnabilirler. Yurtlarda kz ve erkek renciler iin ayr binalarda, ayr bloklarda veya dtan girileri ayr olmak zere farkl katlarda yatakhane alr. Orta retim yurtlarndaki yatakhaneler, rencilerin ya gruplar dikkate alnarak dzenlenir.

Hizmete alma ve kapanma zaman

Madde 24 - Yurtlar retim yl/dnemi devamnca hizmete ak bulundurulurlar. Yurtlarn kapan saatleri, bulunduklar yerin zellikleri ile ulam vastalarnn durumu dikkate alnarak yurt ynetimince tespit edilir. Orta renim rencileri yurt mdrnden izin belgesi almak, yksek renim rencileri ise yurt ynetimine kalacaklar yeri ve sresini yazl olarak bildirmek artyla evci olarak kabilirler.

Nbet hizmetleri
Madde 25 - Hizmete ak bulunduklar srece, yurtlarda gnn her saatinde sorumlu bir yneticinin bulunmas zorunludur. Aylk ynetim nbet izelgesi hazrlanarak yurdun ilan panosuna aslr. Yurt ynetimi personeli dndakilere nbet grevi verilmez.

Personelin nitelikleri
Madde 26 - Yurtlarda grevlendirilen personelde, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 48 inci maddesindeki genel artlara ilave olarak; a) Mdr ve mdr yardmcs iin yksek renim mezunu olmak art aranr ve
603

retmenlik yapm olanlar tercih edilir. Kaytl renci says yz ve daha fazla olan yurtlarda yeterli sayda mdr yardmcs grevlendirilir. Kurucu, genel ve zel artlar tad takdirde kendi yurduna mdr olabilir. b) Belleticilik iin yksek renim mezunu olmak art aranr ve retmenlik yapm olanlar tercih edilir. Belleticiler, orta retim yurtlarnda grevlendirilir. Yksek retim yurtlarnda ise belletici grevlendirilmesi yaplmaz. Yurtlarda belletici says, ihtiyaca gre yurt ynetimince belirlenir. c) Ynetim memurluu iin en az orta retim kurumlarndan mezun olmak art aranr. Mdr yardmcs bulunan yurtlarda, ynetim memurluu grevlendirilmesi istee baldr. Yurtlarda renci says, binann fiziki durumu ve dier donanmlar dikkate alnarak ihtiyaca gre yeterli sayda hizmetli grevlendirilir. Temizlik hizmetleri, hizmet satn alnarak da yrtlebilir. Bu takdirde szleme yaplan kurulu, yurt ynetimine kar sorumludur. Yemek hizmeti de veren yurtlarda a ve ihtiyaca gre a yardmcs ile kaloriferle stlan yurtlarda atei belgeli kaloriferci grevlendirilir. Yemek hizmetleri, hizmet satn alnarak da yrtlebilir. Bu takdirde szleme yaplan kurulu, yurt ynetimine kar sorumludur. Yurtlarda doktor, salk memuru, memur, ofr, ayniyat sayman, beki, teknisyen ve benzeri personel grevlendirilebilir. Doktor, salk memuru, ayniyat sayman ve teknisyen dndaki personelde en az ilkretim okulu mezunu olma art aranr. Yurtlarda alacak personelin milli, ahlaki ve insani deerlere saygl olmas ve adli sicil kaydnn bulunmamas arttr. Yurt personelinin altrlmaya balamadan nce salk muayenesinden geirilmesi zorunludur. Mutfak hizmetlerinde grevli personelin periyodik olarak salk muayeneleri devam eder. Yurt personelinin, Sosyal Sigortalar Kurumunun sigorta esaslarna bal olarak en az bir yl sreli ve yazl szleme ile altrlmalar zorunludur. Szleme sresi sona erenlerden greve devam uygun grlen personelin szlemeleri zamannda yenilenir. altrlan personel hakknda disiplin hkmleri ile bu Ynetmelikte hkme balanmayan hususlar iin szlemelerinde de aka belirtilmek kaydyla 4857 sayl Kanunu ve 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu hkmleri uygulanr. Yurt sahibi gerek kiinin ayn zamanda yurt mdr olmas halinde bal olduu sosyal gvenlik kuruluunun tabi olduu mevzuat hkmleri uygulanr.

604

Grevlendirme
Madde 27 - Yurt mdrlne grevlendirme, yurt sahibinin veya kurucu temsilcisinin mracaat zerine il milli eitim mdrlnn teklifi ve valiliin uygun gr alndktan sonra yurt sahibi veya kurucu temsilcisi tarafndan yaplr. Yurt mdr yardmclar, belleticiler, ynetim memurlar ile dier personelin grevlendirilmeleri, yurt mdrnn teklifi ve il/ile milli eitim mdrlnn uygun gr alnarak yurt mdr tarafndan yaplr. Yurt mdrne ait grevlendirmenin bir rnei Bakanla gnderilir.

Yurt mdrnn grevleri

Madde 28 - Yurt mdrnn grevleri unlardr: a) Kanun, tzk, ynetmelik, genelge ve emirlere uygun olarak yurdu ynetmek, b) Bu Ynetmelik ve ilgili dier mevzuata uygun olarak yurda renci kabul etmek ve bunlarla ilgili kaytlarn tutulmasn ve belgelerin saklanmasn salamak, c) lgili mercilerce yurt hakknda istenen bilgilerin ve belgelerin doru bir ekilde ve zamannda gnderilmesini salamak, d) Yurtta kaytl olmayan rencilerin ve yabanclarn barndrlmasn nlemek, e) Hizmet satn alnmas suretiyle srdrlen grevlerin szlemelerine ve amalarna uygun ekilde yrtlmesini salamak, f) Yurt cretleri ile depozitolarn zamannda tahsilini salamak, g) Orta retim yurdu kitaplnn amacna uygun hizmet vermesini salamak, h) Yurtta salk hizmetlerinin uygun ekilde yrmesini ve bu konuda gerekli kaytlarn tutulmasn salamak, ) Yurt personeli arasnda i blm yapmak ve almalarn denetlemek, j) Yurt binasnn, tesislerinin ve malzemesinin bakm, onarm ve temizliinin yaplmasn salamak, k) Personelin dzenli olarak hizmet yrtmesini temin etmek, l) Yurdun, yatakhane, yemekhane ve dier hizmet yerlerinin al ve kapan saatlerini tespit etmek ve bunlarn ilgililere duyurulmasn salamak, m) Sivil savunma ve koruyucu gvenlikle ilgili grevler bakmndan yurdun yangndan korunmas iin gerekli tedbirleri almak ve bu husustaki talimat ve usulleri uygulamak, n) Yurtta disiplin ileri ile ilgili grevlerin yrtlmesini salamak.

605

Mdr yardmclarnn grevleri

Madde 29 - Mdr yardmclarnn grevleri unlardr: a) Yurt hizmetlerinin ve ynetiminin yrtlmesinde mdre yardm etmek, b) rencilerin gnlk vakit izelgelerini uygulamak, c) Yurda gelen ziyaretilerle ilgilenmek, d) lgililerin haberi olmakszn yurda ait eyann yurt dna karlmasn nlemek, e) Yurt nbet defterine nbeti ile ilgili hususlar yazmak, f) Gnlk yiyeceklerin tartlarak erzak deposundan tabelaya gre karlmasnda ve dardan gelen yiyeceklerin muayenesinde hazr bulunmak, g) Mdrn olmad zamanlarda mdre vekalet etmek, h) Mdrn verecei dier grevleri yapmak.

Belleticilerin grevleri
Madde 30 - Belleticilerin grevleri unlardr: a) Yurtta kalan rencilerin ett saatlerinde eitimleri ile ilgilenmek, b) Yemekhane ve yatakhanelerde rencilere rehberlik ederek dzenli bir ekilde yemek yemelerini ve yatp kalkmalarn salamak, c) amar ve banyo ilerinin zamannda ve dzenli olarak yerine getirilmesini salamak, d) Ettlerde yoklama yapmak, e) Hastalanan rencilerin durumunu yneticilere bildirmek, f) nemli disiplin olaylarnda durumu yurt mdrne zamannda bildirmek, g) Mdrn verecei dier grevleri yapmak.

Ynetim memurunun grevleri

Madde 31 - Ynetim memurunun grevleri unlardr: a) rencilerin kayt ilemlerini yapmak, b) Bo yataklar tespit ederek yurt mdrne bildirmek, c) Yurt cretlerini ve depozitolar zamannda tahsil etmek ve bu konuda gerekli ilemleri yapmak, d) Yurda gelen ziyaretilerle ilgilenmek, e) lgililerin haberi olmakszn yurda ait eyann yurt dna karlmasn nlemek,

606

f) Yurt nbet defterine nbeti ile ilgili hususlar yazmak, g) Gnlk yiyeceklerin tartlarak erzak deposundan tabelaya gre karlmasnda ve dardan gelen yiyeceklerin muayenesinde hazr bulunmak, h) Yazlar hazrlamak, dosyalamak ve ariv ilerini yrtmek, ) Hizmetli, a, a yardmcs ve kalorifercinin almalarn dzenlemek ve takip etmek, j) Mdrn verecei dier grevleri yapmak.

DRDNC BLM

Disiplin leri

Disiplin hkmleri ve eitleri

Madde 32 - Bu Ynetmelikte yazl hususlara riayet etmeyen, yasaklara ve szlemesindeki hkmlere uymayan, yurt iinde ve yurt dnda rencilie yakmayan tutum ve davranlarda bulunan rencilere aadaki disiplin hkmleri uygulanr; a) Uyarma, b) Knama, c) Yurttan karma. Uyarma, renciye davranlarnn kusurlu olduunun; knama ise renciye cezay gerektiren davranta bulunduunun ve tekrarndan kanlmas gerektiinin yazl olarak bildirilmesidir. Yurttan karma, rencinin yurt ile ilikisinin kesilmesidir. renci, bu cezann kendisine tebli edilmesinden itibaren en ge yedi gn iinde yurdu terk etmek zorundadr. Yurttan karma cezas, rencinin velisi/vasisine ve kaytl bulunduu retim kurumuna yazl olarak bildirilir. Ancak; yurttan karma cezasn gerektiren fiillerden birinin ilenmesi ve bu fiilin, dier rencilerin can ve mal gvenlii iin yakn tehdit oluturmas halinde, yedi gnlk sre beklenmeden, velisi/vasisine bildirildii andan itibaren yirmidrt saat iinde yurttan ayrlmas salanr.

Uyarma cezas uygulanacak fiiller

Madde 33 - Uyarma cezasnn verilmesini gerektiren fiiller unlardr: a) Arkadalarn rahatsz edecek ekilde grlt etmek, b) Temizlie dikkat etmemek, srekli dzensiz olmak,

607

c) Yatakhane, yemekhane, banyo, ett odas ile dier alma, dinlenme ve spor salonuna girip kmada zaman izelgesine uymamak, d)Yurt alma talimatnda ngrlen hususlara uymamak, e) Personele kt davranmak, f) Yurdun fiziki yapsna bilerek zarar vermek, g) Bakasna ait eyay msaadesiz kullanmak, h)Yurt ynetimine yanl bilgi vermek.

Knama cezas uygulanacak fiiller

Madde 34 - Knama cezasnn verilmesini gerektiren fiiller unlardr: a) Yalan sylemeyi alkanlk haline getirmek, b) Toplu yaamaya dair kurallara aykr davranlar alkanlk haline getirmek, c) zrsz olarak yurda ge gelmeyi veya yurda gelmemeyi alkanlk haline getirmek, d) Kfr etmek ve arkadalarna satamak, e) Orta retim yurtlarnda sigara imek, f) taatsizlikte srarl olmak veya yurt grevlilerine hakaret etmek, g) Yurt ynetiminin ast ilanlar koparmak, yrtmak veya deitirmek, h) Yurt personelinin ve arkadalarnn eyalarna zarar vermek, ) Yurt yneticilerinin ve grevlilerin almalarn gletirmek, j) Yurtta ynetimden izin almadan toplant veya tren dzenlemek, k) Ayn fiilden dolay iki defa uyarma cezas almak.

Yurttan karma cezas uygulanacak fiiller

Madde 35 - Yurttan karma cezasn gerektiren fiiller unlardr: a) Trk Bayra Kanunu ile Trk Bayra Tzne aykr davranmak, b) Trkiye Cumhuriyetinin lkesi ve milletiyle blnmezlii ilkesine ve Trkiye Cumhuriyetinin insan haklarna ve Anayasann balangcnda belirtilen temel ilkelere dayal milli, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti niteliklerine aykr miting, forum, direni, yry, boykot, igal gibi ferdi veya toplu eylemler dzenlemek, dzenlenmesini kkrtmak, dzenlenmi bu gibi eylemlere katlmak veya katlmaya zorlamak, c) Kanunen cezay gerektiren yz kzartc sular ilemek veya byle bir sutan hkml durumuna dmek,

608

d) Kanun d kurululara ye olmak, bu kurulularda faaliyet gstermek, bu tr kurulularn propagandasn yapmak, e) Hrszlk yapmak, f) Yurt ynetimi ve personeli ile arkadalarn tehdit etmek veya bunlara fiili tecavzde bulunmak, g) Yurt iinde kesici, delici veya patlayc silahlar bulundurmak veya herhangi bir kimseyi yaralamak suretiyle ilgili kanuna muhalefet etmek, h) ki imek, kumar oynamak, uyuturucu maddeleri bulundurmak, kullanmak ve bunlar alkanlk haline getirmek, ) Ayn fiilden dolay defa knama cezas alm olmak.

Ceza verme yetkisi

Madde 36 - Uyarma ve knama cezas yurt mdr tarafndan, yurttan karma cezas ise disiplin kurulu tarafndan verilir.

Disiplin kurulunun tekili

Madde 37 - Disiplin kurulu; a) Orta retim yurtlarnda; yurt mdrnn bakanlnda, yurt mdrnn asl ve yedek olarak seecei yurtta grevli belleticilerden biri ve yurtta kalan renci temsilcisinden, b) Yksek retim yurtlarnda; yurt mdrnn bakanlnda, yurt mdrnn asl ve yedek olarak seecei bir mdr yardmcs/ynetim memuru ve yurttaki renci temsilcisinden, teekkl eder. yelerin bakan tarafndan kabul edilebilecek zrleri sebebiyle kurula yedekleri katlr. renci temsilcisi, her yl retim yl banda hi ceza almam renciler arasndan gizli oyla yurtta kalan renciler tarafndan seilir. Yurt disiplin kurulu, kendisine grev olarak verilen ileri yurt mdrnn havalesi zerine ve en ok yedi i gn iinde sonulandrr. Yurttan karma cezasn gerektiren fiil, rencilerin can ve mal gvenlii bakmndan yakn tehdit oluturmas halinde yurttan karma ilemi yirmidrt saat ierisinde sonulandrlr.

609

Disipline ilikin ilemler

Madde 38 - Disiplin kurulu, her dnem banda toplanarak yurdun dzen ve disiplini ile ilgili meseleleri inceler ve gerekli kararlar alr. rencinin disiplin kuruluna sevkinden nce gerekli incelemeler, yurt ynetimince yaplr. Kurul, disiplin kuruluna sevk edilen rencinin savunmasn yazl veya szl olarak alr. arlan renci davete katlmaz veya ifade vermez, yahut kendisinin izinsiz olarak yurtta bulunmad anlalr ise durum bir tutanakla tespit edilir. Gerekli karar kurulca ilgilinin gyabnda verilir. Disiplin cezas gerektiren birden ok fiilin gereklemesi halinde disiplin kurulunca her fiil ayr ayr deerlendirilir. Yurt mdr veya disiplin kurulu, renciye cezay verirken davrannn mahiyetine, nemine, kendisinin yurt iinde ve yurt dndaki genel durumuna, suun ne gibi artlar altnda ilenmi olduuna, rencinin suu iledii zamanki ruhsal durumuna, oluan fiilin hafifletici ve arlatrc sebeplerine dikkat eder. Disiplin kurulu, lzum grrse toplu olarak veya bir yesini grevlendirerek soruturmay geniletebilir. Disiplin kurulu kararlar, disiplin kurulu karar defterine yazlr veya yaptrlr. Bu takdirde, yaptrlan kadn keleri yurt mhr ile mhrlenir. Yurtlarda meydana gelen ve adli kovuturmay gerektiren her trl olay, yurt ynetimince en ksa srede ilgili makamlara bildirilir. Yurtlarda kalan rencilerden herhangi birinin tutuklanmas halinde disiplin ilemleri, adli ilemlerin sonucuna gre yrtlr.

BENC BLM Denetleme esaslar

Denetleme Hkmleri
Madde 39 - Yurtlarn denetlenmesinde aadaki esaslara uyulur: a) Denetleme, gerek kiiler ile zel hukuk tzel kiilerinin tabi olduklar mevzuat hkmleri ve bu Ynetmelikte belirtilen esaslar dikkate alnarak yaplr. b) Yurtlar, bu Ynetmelie gre gerekli grldnde Bakanlka, mlki idare amirleri tarafndan ise hazrlanan plan dorultusunda ylda iki defa denetlenir. c) Mlki idare amirlerince yaplan denetimler sonrasnda, eksikleri tespit edilen

610

yurtlarn denetleme raporlar ile eksikleri bulunmayan yurtlarn listesi, denetlemenin sona ermesini mteakip 15 gn iinde valiliklerce Bakanla gnderilir.

Denetleme ekipleri
Madde 40 - Yurtlarn Bakanlk denetimleri, Bakanlka tekil edilen ekiplerce yaplr. Yurtlarn mlki idare amirlerince yaplan denetimleri, mlki idare amirlerinin grevlendirecei iki kiiden oluan ekiplerce yaplr. Bu ekipler; il/ile milli eitim mdrlnn ilgili ube mdrnn bakanlnda, yurdun sahibi olan gerek kii veya zel hukuk tzel kiiliini denetlemekle grevli kamu idaresinin il/ile temsilcisinden teekkl eder. lede denetim ekibinin oluturulamamas halinde ilde oluturulan denetim ekibi denetlemeleri yapar.

Denetim sorumluluu
Madde 41 - Denetleme srasnda yurt ynetimi; grevliler tarafndan yurt binasnn tamamnn grlmesini salamak, istenecek her trl defter, belge ve ilemli yazlar gstermek, yurdun kasa ile veznesinin, para ve para hkmndeki evraknn, ayniyatnn ve bunlarn hesaplarnn kontrolne msaade etmek zorundadr.

611

7. GENLK VE SPOR GENEL MDRL GENLK VE SPOR KULPLER YNETMEL

Resmi Gazete Tarihi : 08/07/2005 Resmi Gazete Says : 25869

BRNC KISIM Genel Hkmler

BRNC BLM Ama
Madde 1 - Bu Ynetmeliin amac; genlik kulb, spor kulb, genlik ve spor kulb adn alan derneklerin organlarnn tekili, grev ve yetkileri, denetimleri, yaplacak yardmlarn ekil ve artlar, st kurulu oluturmalar, genlik ve spor faaliyetlerini yrteceklerin nitelikleri ile kulplerin kayt ve tesciline ilikin usul ve esaslar dzenlemektir.

Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

Kapsam
Madde 2 - Bu Ynetmelik; genlik faaliyeti, spor faaliyeti veya her iki faaliyeti birlikte yrtmek amacyla kurulan ve Genlik ve Spor Genel Mdrlne kayt ve tescillerini yaptrarak kulp adn alan dernekleri kapsar.

Dayanak
Madde 3 - Bu Ynetmelik, 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanununun 14 nc maddesi ile 21/5/1986 tarihli ve 3289 sayl Genlik ve Spor Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 20 nci maddesine dayanlarak hazrlanmtr.

612

Tanmlar
Madde 4 - Bu Ynetmelikte geen; Kanun: 5253 sayl Dernekler Kanununu, Bakanlk: Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal bulunduu Bakanl, Tekilat: Genlik ve Spor Genel Mdrlnn merkez ve tara tekilatn, Genel Mdrlk: Genlik ve Spor Genel Mdrln, Genel Mdr: Genlik ve Spor Genel Mdrn, Mlki dare Amirlii: Dernek merkezinin bulunduu yerin Valilik veya Kaymakamln, Mlki dare Amiri: Dernek merkezinin bulunduu yerin Vali veya Kaymakamn, l bakanl: Genlik ve spor il bakanln, l bakan: Genlik ve spor il bakann, l mdrl: Genlik ve spor il mdrln, l Mdr: Genlik ve Spor l Mdrn, le mdrl: Genlik ve spor ile mdrln, st kurulu: Kulplerin oluturduu tzel kiilii bulunan federasyonlar veya federasyonlarn oluturduu konfederasyonlar, ube: Kulp faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin bir kulbe bal olarak alan, tzel kiilii olmayan ve bnyesinde organlar bulunan alt birimi, Kulp: Genlik faaliyeti, spor faaliyeti veya genlik ve spor faaliyetinde bulunmak amacyla kurularak Genel Mdrle kayt ve tescillerini yaptran dernekleri, Spor kulb: Spor faaliyetlerinde bulunmak amacyla kurularak Genel Mdrle kayt ve tescilini yaptran dernekleri, Genlik kulb: Genlik faaliyetlerinde bulunmak amacyla kurularak Genel Mdrle kayt ve tescilini yaptran dernekleri, Genlik ve spor kulb: Genlik ve spor faaliyetlerinde bulunmak amacyla kurularak Genel Mdrle faaliyetleri ynnden ayr ayr kayt ve tescillerini yaptran dernekleri, Genlik faaliyeti: Genlerin bo zamanlarn ilgi ve yetenekleri dorultusunda deerlendirmelerini salayan eitsel, sanatsal, kltrel ve bilimsel almalar, Spor faaliyeti: Spor yarmalar ile sportif eitim almalarn, fade eder.

613

KNC BLM

Genel Esaslar

Kulplerin stats ve trleri

Madde 5 - Derneklerden bavurmalar halinde; spor faaliyetine ynelik olanlar spor kulb, bo zamanlar deerlendirme faaliyetine ynelik olanlar genlik kulb ve her iki faaliyeti birlikte amalayanlar genlik ve spor kulb statsn kazanrlar. Kulpler; 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmeliinde belirtilen gerek ve tzel kiiler tarafndan kurulabilir.

Kulp organlar
Madde 6 - Tekilata kayt ve tescili yaplan her kulbn aada belirtilen organlar oluturmas zorunludur: a) Genel kurul, b) Ynetim kurulu, c) Denetim kurulu. Kulpler zorunlu organlar dnda baka organlar da oluturabilir. Ancak, zorunlu organlarn grev, yetki ve sorumluluklar bu organlara devredilemez.

Genel kurulun oluumu ve toplanmas

Madde 7 - Genel kurul, kulbn en yetkili karar organdr. Genel kurulun ka yeden oluaca ve yelerin belirlenme yntemleri tzklerinde yer alr. Kulbe kaytl yelerin dnda, genel kurula ye seilemez. Genel kurul, tzkte belirtilen zamanda ynetim kurulunun ars zerine toplanr. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. Genel kurul, ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hallerde veya kulp yelerinden bete birinin yazl bavurusu zerine, ynetim kurulunca olaanst toplantya arlr. Ynetim kurulu, genel kurulu toplantya armazsa yelerden birinin bavurusu zerine sulh hukuk hkimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 76 nc maddesine dayanlarak btn yelerin bir araya gelmeksizin yazl katlmyla alnan kararlar ile kulp yelerinin tamamnn 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Kanunda yazl ar usulne

614

uymakszn bir araya gelerek ald kararlar geerlidir. Bu ekilde karar alnmas, olaan toplant yerine gemez.

Toplantya ar usul
Madde 8 - Ynetim kurulu, kulp tzne gre genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesini dzenler. yeler; en az on be gn nceden gn, saati, yeri ve gndemi gnlk bir gazetede ilan edilmek veya yazl yada elektronik posta ile bildirilmek suretiyle toplantya arlr. Bu arda; ounluk salanamamas sebebiyle toplant yaplmaz ise, ikinci toplantnn hangi gn yaplaca da belirtilir. lk toplant gn ile ikinci toplant arasnda braklacak zaman bir haftadan az, altm gnden ok olamaz. Toplant ounluk salanamamasnn dnda baka bir sebeple ertelenirse, bu durum sebepleri de belirtilmek suretiyle ilk toplant iin yaplan ar usulne uygun olarak yelere duyurulur. kinci toplantnn, ertelenme tarihinden itibaren en ge alt ay iinde yaplmas zorunludur. Genel kurul toplants bir defadan fazla geri braklamaz.

Toplant yeri ve yeter says

Madde 9 - Genel kurul toplantlar, tzkte aksine hkm bulunmadka, kulp merkezinin bulunduu il veya ilede yaplr. Genel kurul; katlma hakk bulunan yelerin salt ounluunun, tzk deiiklii ve kulbn feshi hallerinde te ikisinin katlmyla toplanr. ounluun salanamamas sebebiyle toplantnn ertelenmesi durumunda ikinci toplantda ounluk aranmaz. Ancak, bu toplantya katlan ye says, ynetim ve denetim kurullar asil ye tam saysnn iki katndan az olamaz.

Toplant usul
Madde 10 - Genel kurul toplantsnn alndan sonra, toplanty ynetmek zere bir bakan, yeteri kadar bakan vekili ile yazman seilir. Genel kurul toplantsnda yalnz gndemde yer alan maddeler grlr. Ancak, toplantda hazr bulunan yelerin en az onda biri tarafndan grlmesi yazl olarak istenen konularn gndeme alnmas zorunludur.

615

Genel kurulun grev ve yetkileri

Madde 11 - Genel kurul aadaki konularda grevli ve yetkilidir: a) Kulp organlarn semek. b) Kulp tzn deitirmek. c) Ynetim ve denetim kurullar raporlarn grmek, ynetim kurulunu ibra etmek. d) Ynetim kurulunca hazrlanan bteyi grerek aynen veya deitirerek kabul etmek. e) Kulp iin gerekli tanmaz mallarn satn alnmas veya mevcut tanmaz mallarn satlmas konusunda ynetim kuruluna yetki vermek. f) Kulbn federasyona katlmas veya ayrlmas konusunda karar vermek. g) Kulbn uluslararas faaliyette ve ibirliinde bulunmas, yurt dnda temsilcilik veya ube amas, yurt dnda alm kurululara ye olarak katlmas ve ayrlmas konusunda karar vermek. h) Kulb feshetmek. i) yelie kabul ve yelikten karma hakknda son karar vermek. j) Kulbn dier organlarn denetlemek ve onlar hakl sebeplerle grevden almak. k) ube almasna karar vermek. l) Mevzuatta ve kulp tznde belirtilen dier grevleri yapmak. Genel kurul kararlar, toplantya katlan yelerin salt ounluu ile alnr. Ancak, tzk deiiklii ve dernein feshi kararlar iin toplantya katlan yelerin te iki ounluu aranr.

Ynetim kurulunun oluumu, grev ve yetkileri

Madde 12 - Ynetim kurulu; be asil ve be yedek yeden az olmamak zere kulp tznde belirtilen sayda oluur. Ynetim kurulu ye says boalmalar sebebiyle ye tam saysnn yarsnn altna derse; genel kurul, kalan ynetim kurulu yeleri veya denetim kurulu tarafndan bir ay iinde toplantya arlr. ar yaplmazsa yelerden birinin istemi zerine sulh hukuk hkimi, yeyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. Ynetim kurulu aadaki konularda grevli ve yetkilidir: a) Kulb temsil etmek veya bu grevi yelerden birine veya bir nc kiiye vermek.

616

b) ube kurucularna yetki vermek. c) Kulbn gelir ve gider hesaplarna dair ilemleri yapmak ve gelecek dneme ait bteyi hazrlayarak genel kurula sunmak. d) yelik bavurularn karara balamak. e) Kulp yrtme birimini grevlendirmek. f) Mevzuatta ve kulp tznde yer alan ve genel kurulca verilen dier ileri yapmak.

Ynetim kurulunda grev alamayacaklar

Madde 13 - Genel Mdrlk Merkez Ceza Kurulu, Genel Mdrlk Ceza Kurulu, il ceza kurullar ve Tahkim Kurulu ile zerk federasyonlarn ceza veya disiplin kurullar yeleri, kulplerin ynetim kurullarnda grev alamazlar. Bu grevlere seilenler kulplerindeki grevlerinden ayrlrlar.

Denetim kurulunun oluumu, grev ve yetkileri

Madde 14 - Denetim kurulu asil ve yedek yeden az olmamak zere kulp tznde belirtilen sayda oluur. Denetim kurulu, denetleme grevini kulp tznde belirtilen usul ve esaslara gre yaparak denetleme sonularn bir raporla ynetim kuruluna ve genel kurula sunar. Kulplerde i denetim esastr. Genel kurul, ynetim kurulu veya denetim kurulu tarafndan i denetim yaplabilecei gibi bamsz denetim kurulularna da denetim yaptrlabilir. Genel kurul, ynetim kurulu veya bamsz denetim kurulularnca denetim yaplm olmas denetim kurulunun ykmlln ortadan kaldrmaz. Denetim kurulu; kulbn, tznde gsterilen ama ve amacn gerekletirilmesi iin srdrlecei belirtilen alma konular dorultusunda faaliyet gsterip gstermediini, defter, hesap ve kaytlarn mevzuata ve kulp tzne uygun olarak tutulup tutulmadn kulp tznde tespit edilen usul ve esaslara gre bir yl gemeyen aralklarla denetler ve denetim sonularn bir rapor halinde ynetim kuruluna ve genel kurula sunar. Denetim kurulu yelerinin talebi zerine, her trl bilgi, belge ve kaytlarn kulp yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri ile tesislerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur.

617

Kulp ubesi ve organlar

Madde 15 - Kulpler; tzklerinde yer almas ve genel kurul karar ile kulp merkezinin bulunduu il dnda olmak zere, birer ube aabilir. Kulp ynetim kurulunca yetki verilen en az kiilik kurucular kurulu, ube alacak yerin en byk mlki amirliine ube kurulu bildirimini ve gerekli belgeleri verir. ubeler, bu Ynetmelik hkmlerine gre faaliyetin yaplaca yerdeki il mdrlne kayt ve tescil ilemlerini yaptrdktan sonra kulp adn alarak Tekilat faaliyetlerine katlr. Her ubede genel kurul, ynetim kurulu ve denetim kurulu veya deneti bulunmas zorunludur. Bu organlarn grev ve yetkileri ile ubelere ilikin dier hususlar hakknda 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayl Trk Medeni Kanunu, 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu ve 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmelii hkmleri uygulanr. ube genel kurullar, olaan toplantlarn merkez genel kurul toplantsndan en az iki ay nce bitirmek zorundadr.

Kulp organlarna seilenlerin idareye bildirilmesi

Madde 16 - Kulpler; genel kurul toplants sonucunda ynetim ve denetim kurullar ile dier organlara seilen asil ve yedek yeleri ve tzklerinde yaplan deiiklikleri, genel kurul toplant tarihinden itibaren, genel kurul toplantlar dnda dernek organlarnda veya yerleim yerlerinde meydana gelen deiiklikleri de deiiklii izleyen tarihten itibaren, otuz gn ierisinde Dernekler Ynetmeliindeki ilgili formu doldurarak bal bulunduklar il mdrlklerine ve mlki idare amirliine bildirmekle ykmldrler.

Yrtme birimi
Madde 17 - Genel sekreter ve genel sekretere bal cretli ve fahri grevlilerden oluan yrtme birimi, ynetim kurulu tarafndan alnan kararlar dorultusunda kulp hizmet ve faaliyetlerinin yrtlmesini salamakla grevlendirilirler. Bu kiilerde kulp yesi olma art aranmaz; hizmet konularnda bilgi, deneyim ve uzmanlklarnn bulunmasna dikkat edilir.

Yrtme birimi grevlileri

Madde 18 - Yrtme biriminde hizmetlerin gerektirdii ve kulp imkanlarnn elverdii oranda aada belirtilen grevliler bulunur:

618

a) Genel sekreter. b) Sayman. c) Doktor, salk personeli. d) Tesis yneticisi, malzeme grevlisi. e) Spor direktr. f) Genel kaptan. g) Kaptan. h) Teknik ynetici ve retici. i) Genlik koordinatr. j) Genlik lideri, eitmen. k) Ynetim Kurulunca istihdam uygun grlen dier personel.

Yrtme biriminin grev ve yetkileri

Madde 19 - Yrtme biriminin grev ve yetkileri unlardr: a) Genel sekreter; genlik ve spor mevzuat uyarnca ve ynetim kurulu kararlar erevesinde, kulbn amalad hizmet ve faaliyetler ile idari, mali ve teknik btn hizmetlerin yrtlmesini salamakla grevli ve yetkili olup ynetim kuruluna kar sorumludur. Bakan adna yazma ilerini yrtr. Ynetim kurulu toplantlarna katlr, kurulun raportrlk ve sekretarya grevlerini yapar. b) Sayman; kulbn hesap, gelir ve gider ilemlerini yrtmekle grevli olup genel sekretere kar sorumludur. c) Doktor ve salk personeli; kulbn ynetim ve yrtme personeli ile faaliyetlere ve yarmalara katlanlarn salk hizmetlerini yrtmekle grevli olup genel sekretere kar sorumludur. d) Tesis yneticisi ve malzeme grevlisi; kulp tesis ve malzemelerinin kulp amalarna ynelik hizmet ve faaliyetlere hazr bulundurulmas, gvenlik, bakm, onarm hizmetlerine ait i ve ilemleri yrtmekle grevli olup, genel sekretere kar sorumludur. e) Spor direktr; spor kulbnn faaliyet gstermeyi stlendii btn dallarda eitim ve yarmalarla ilgili faaliyet ve hizmetleri yrtmekle grevli olup, genel sekretere kar sorumludur. f) Genel kaptan; kulbn taahht ettii spor dallarnn her biri iin spor direktr ile genel sekreterin ortak teklifi zerine ynetim kurulu tarafndan grevlendirilir. Genel kaptan olduklar spor dalnda eitim almalarna, yarmalara ve benzeri

619

faaliyetlere katlmn ve niteliin artrlmasna ynelik hizmetleri yrtmekle grevli olup, spor direktrne kar sorumludur. g) Kaptan; kaptan olduu spor dal kategorilerinde eitim almalarna, yarmalara ve benzeri faaliyetlere katlmn ve niteliin artrlmasna ynelik hizmetleri yrtmekle grevli olup, faaliyette bulunduklar spor dalnn genel kaptanna kar sorumludur. h) Teknik ynetici ve retici; kulbn taahht ettii spor dallarnda reticilik ve eiticilik hizmetlerini yerine getirmekle, sporcularn fizik ve moral yeteneklerini st dzeyde tutmak ve gelitirmek iin gerekli nlemleri almakla grevli olup, ilgili genel kaptana veya ynetim kurulunun tespit edecei kii veya kurula kar sorumludur. i) Genlik koordinatr; genlik kulbnn faaliyet alanlar erevesinde planlanan her trl genlik almasn yrtmekle grevli olup genel sekretere kar sorumludur. j) Genlik lideri ve eitmen; sorumlu olduu genlik faaliyeti trnde almalarn srdrlmesine, katlm ve niteliin artrlmasna ynelik hizmetleri yrtmekle grevli olup, genlik koordinatrne kar sorumludur.

Kulplerin genlik lideri, eitmen ve antrenr altrma zorunluluu

Madde 20 - Kulpler; taahht ettikleri genlik faaliyeti trlerinde ve spor dallarnda genlik lideri, eitmen ve antrenr altrmaya mecburdurlar. Federasyonlar ve il mdrlkleri, kulplerin genlik lideri, eitmen, antrenr altrmalaryla ilgili gerekli nlemleri alrlar. Genlik kulplerinin taahht ettikleri genlik faaliyeti trlerinde grev alacak genlik liderleri ve eitmenlerin, Genel Mdrlke veya dier yetkili kurumlarca verilmi belgelerinin olmas zorunludur.

st kurulu
Madde 21 - Kulpler; kaynak ve glerini birletirmek, yardmlamak, ortak kullanabilecekleri mekan, ara ve gerelere sahip olmak, saha ve tesisler kurmak ve kullanmak, eitim olanaklar salamak amacyla federasyon, federasyonlar da konfederasyon kurabilirler. l snrlar iinde spor alannda onbe, genlik alannda be kulbn bir araya gelmesiyle bir federasyon kurulabilir. Bir ilde federasyon kurulamamas halinde farkl iller-

620

den kulpler bir araya gelerek federasyon kurabilir. Bir kulp ayn amala kurulmu birden fazla federasyona ye olamaz. Spor alannda en az on, genlik alannda federasyonun bir araya gelmesiyle konfederasyon kurulabilir. Federasyon ve konfederasyonlarn ye saysnn bu Ynetmelikte belirtilen saynn altna dmesi ve bu durumun ay iinde giderilememesi halinde haklarnda kendiliinden sona erme hkmleri uygulanr. Kulpler bal olduklar federasyonda en az ye ile temsil olunurlar. ye says 100e kadar olan kulpler ye ile, ye says 100den fazla olan kulpler ise daha sonraki her 100 ye iin ilave bir temsilci ile temsil olunurlar. Ancak her kulp iin temsilci says yediden fazla olamaz. Federasyonlar da bal olduklar konfederasyonun genel kurulunda en az er ye ile temsil olunurlar. Temsilci yeler ilgili kulplerin ve federasyonlarn genel kurullarnca seilirler. Federasyon ve konfederasyonlar; tzklerini, organlara seilenleri, iletiim bilgilerini ve dier deiiklikleri otuz gn iinde yerleim yerlerinin bulunduu mlki idare amirliine ve il mdrlkleri aracl ile Genel Mdrle bildirmek zorundadrlar.

Denetim
Madde 22 - Genel Mdrlk veya mlki idare amirin onay alnmak kaydyla il mdrlkleri; kulpleri ve st kurulular Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmelii hkmleri sakl kalmak kaydyla her ynden denetler. Gerekirse hesap, defter ve ilemlerine el koyar ve taahhtlerini yerine getirip getirmediklerini takip eder. Kulplerin genel kurullarna gerekli hallerde il mdr veya yetki verecei kii gzlemci olarak katlr ve hazrlayaca raporu ilgili birimlere havalesi yaplmak zere mlki idare amirliine sunar.

Yasak faaliyetler
Madde 23 - Kulpler, toplantlarnda ve tesislerinde siyasi faaliyet gsteremezler. Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei belirtilen alma konular dnda faaliyette bulunamazlar.

621

KNC KISIM Kulplerin Tescili

Kulplerin isimleri
Madde 24 - Dernekler, tzklerinde belirtilen amalar dorultusunda genlik kulb, spor kulb, genlik ve spor kulb adlarndan birini alrlar. Kulpler aada belirtilen esaslara gre isim alrlar: a) Kulpler, Dernekler Kanunu erevesinde diledikleri isimleri alabilirler. b) Ayn isim il dhilinde birden fazla kulp tarafndan kullanlamaz. c) Mahkemece kapatlmasna karar verilen dernekler hari, herhangi bir nedenle kapanan veya kapatlan ve tescili silinen kulbn ismi yeniden kullanlabilir.

Genlik faaliyeti tr ve spor dal seimi

Madde 25 - Kulpler diledikleri genlik faaliyeti tr veya spor dalnda faaliyet gsterebilirler. Dernek ve kulpler faaliyet gsterecekleri genlik faaliyeti trn veya spor daln tescil esnasnda taahht etmek zorundadrlar. Kulpler, taahht ettikleri her bir genlik faaliyeti tr veya spor dal iin gerektiinde ayr temsilcilikler oluturabilirler. Temsilciler, ynetim kurulundan alacaklar yetki ile grevlendirilirler ve kulp bakanna kar sorumludurlar. Temsilciliin adresi, temsilciler tarafndan o yerin mlki idare amirliine yazl olarak bildirilir.

Kulplerin renkleri ve ayrc iaretleri

Madde 26 - Kulpler aada belirtilen esaslara uygun olarak istedikleri renkleri seebilirler: a) Kulpler, renklerini 3/12/1934 tarihli ve 2596 sayl Baz Kisvelerin Giyilemeyeceine Dair Kanun ve bu Kanuna dayal olarak karlan 3/2/1935 tarihli ve 2/1958 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla yrrle konulan Baz Kisvelerin Giyilemeyeceine Dair Kanunun Tatbik Suretini Gsterir Nizamnameye uygun olarak semek ve uygun olduuna dair valilikten bir belge almak zorundadrlar. b) Kulpler il karma takmlarnn ayrc iareti olan armalar ve milli takmlarn ayrc iareti olan ay-yldz kullanamazlar. c) Spor kulpleri resmi msabakalarda setikleri renklere uygun spor kyafeti kullanmak zorundadrlar. Uluslararas spor kurulularnn bu konuya ilikin kurallar sakldr.

622

Tescil ilemleri iin kulplerce hazrlanacak belgeler

Madde 27 - Dernekler mevzuatna gre genlik, spor, genlik ve spor faaliyetlerinde bulunmak amacyla kurulan derneklerin kulp olarak tescil ilemleri il mdrlnce yaplr. Aadaki belgeler iki dosya halinde hazrlanarak il mdrlne verilir: a) Dernein; genlik, spor veya genlik ve spor kulb olarak tescil edilmesi iin tzn tasdikli rnei. b) Seilen kulp renkleri ve ayrc iareti hakknda valilikten alnan izin yazs, c) Tescil ilemi atclk, avclk ve halk oyunlar dallarnda yaplyor ise, bulunduu yerin emniyet mdrlnden kulp merkezinde bulundurulmasna izin verilen silahlarn zelliklerini ve miktarlarn belirten izin yazs. d) Kulp, kamu kurum ve kurulular veya eitim kurumlar bnyesinde kuruluyor ise, ilgili kurum veya kuruluun verecei izin yazs. e) Tekilat ile ilgili kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge, tebli ve emirlere uyulacan, faaliyette bulunulan genlik faaliyeti trlerinde ve spor dallarnda binicilikte at dhil olmak zere kulbe ait malzemelerin, talep halinde, sigorta ettirilmesi ve kullanm srasnda doabilecek zararlarn karlanmas art ile Tekilatn emrine tahsis edileceini belirten taahhtname (sporla ilgili Spor Kulpleri Tescil Taahhtnamesi Ek-1, genlikle ilgili Genlik Kulpleri Tescil Taahhtnamesi Ek- 2). f) Sporla ilgili tescil ilemlerinde taahht edilen spor dallarnda grevlendirilecek antrenrler iin ikinci kademe, ihtisas kulpleri iin nc kademe antrenr belgesinin, genlikle ilgili tescil ilemlerinde ise taahht edilen genlik faaliyeti trlerinde grevlendirecek genlik liderleri ve eitmenler iin Genel Mdrlke veya dier yetkili kurumlarca verilmi belgelerin asl veya noter tasdikli sureti. g) Kulbn taahht ettii genlik faaliyeti tr veya spor dalnda almalarn yrtlecei tesis hakknda bilgi. h) Mevcut ye listesi.

Tescil ilemleri
Madde 28 - Kulpler, genlik faaliyetleri ve spor faaliyetleri iin ayr ayr tescil edilir. Sporla ilgili tescil iin il mdrlklerine bavuran kulplerin dosyalarn incelemek zere spor ube mdr, sicil lisans efi, ilgili spor dal temsilcisi ve Amatr Spor Kulpleri Federasyonundan istenecek bir yetkilinin, genlikle ilgili tescil iin bavuran kulplerin dosyalarn incelemek zere ise genlik merkezi mdr, sicil lisans efi ve

623

bir genlik merkezi danma kurulu yesinin bulunduu komisyon oluturulur. a) Komisyon dosyalar gn iinde inceler ve eksik belgeleri tamamlatr. Kulbn tescil edilmesi dorultusunda hazrlanacak tutanak il mdrlne sunulur. b) l mdrl, komisyondan gelen dosyalar tescil iin il bakannn onayna sunar. l bakanlnca be ign iersisinde tescil onaylanr. c) l bakannn onayndan sonra tescil numaras verilerek tescil ilemi tamamlanr. Spor kulpleri iin tescil numaras il kodu 01den balayarak takip eden numaralarn yazlmas eklinde verilir. Genlik ile ilgili tescil ileminde, genlik kulb iin il kodu G ., genlik ve spor kulb iin ise il kodu GS .... olmak zere 01den balayarak takip eden numaralarn yazlmas eklinde tescil numaras verilir. d) Tescil ilemi tamamlandktan sonra, il mdrl dosyalardaki belgeleri tasdik ederek birini kulbe verir ve dierini ilde saklar. e) l mdrl tescil edilen kulple ilgili olarak adet bilgi formu dzenleyerek birini ilde saklar, birini kulbe, dierini ise Genel Mdrln ilgili birimine gnderir (sporla ilgili Spor Kulpleri Bilgi Formu Ek-3, genlikle ilgili Genlik Kulpleri Bilgi Formu Ek- 4). f) Tescil ilemi yaplan kulple ilgili bilgiler mlki idare amirliine bildirilir.

Genlik faaliyeti tr, spor dal, isim, renk, ayrc iaret ve tzk deiikliinde yaplacak ilemler
Madde 29 - Tescil edildikten sonra genlik faaliyeti tr, spor dal, isim, renk veya tzk deiiklii yapan kulpler, aada belirtilen belgeleri iki dosya halinde hazrlayarak bal bulunduklar il mdrlklerine mracaat ederler. a) Genlik faaliyeti tr, spor dal iptali veya ilavesi iin gerekli belgeler: 1) ptal veya ilaveye ilikin kulp ynetim kurulu karar. 2) Genlik faaliyeti tr veya spor dalnda almalarn yrtlecei tesise ilikin bilgi. 3) Atclk, avclk ve halk oyunlar dallarnn tescilinde, kulp merkezinde bulundurulacak silahlarn zelliklerini ve miktarlarn belirten emniyet mdrlnden alnacak izin yazs. b) sim deiiklii iin gerekli belgeler: 1) Deiiklie ilikin kulp genel kurul karar. 2) Kulp tzndeki deiikliin mevzuata uygun olduuna ilikin valilik yazs.
624

Kulpler tescil edildikleri veya isim deiiklii yaptrdklar tarihten itibaren bir yllk sre gemeden yeniden isim deiiklii yapamazlar. c) Renk ve ayrc iaret deiiklii iin gerekli belgeler: 1) Deiiklie ilikin kulp genel kurul karar. 2) l bakanlnn renk veya ayrc iaret msaadesine ilikin yazs. 3) Kulp tzndeki deiikliin mevzuata uygun olduuna ilikin valilik yazs. d) Tzk deiiklii iin gerekli belgeler: 1) Deiiklie ilikin kulp genel kurulu karar. 2) Kulp tznn deitirilmi ekli. 3) Kulp tzndeki deiikliin mevzuata uygun olduuna ilikin valilik yazs. Bavurular il mdrlklerince oluturulan komisyon tarafndan incelenir ve tescil ilemi srasnda yaplan ilemler burada da uygulanr. Gerekli ilemler yapldktan sonra deiiklikler belirtilerek dzenlenen bilgi formlar, yaplan ilemi aklayan bir st yazyla Genel Mdrln ilgili birimine gnderilir (sporla ilgili Spor Kulpleri Bilgi Formu Ek-3, genlikle ilgili Genlik Kulpleri Bilgi Formu Ek-4).

li deien kulpler
Madde 30 - Kulplerin bulunduu ile, kasaba ve kyn baka bir ile balanmas veya ilenin il olmas halinde, kulplerin eski ildeki spor faaliyetleri ile ilgileri spor sezonunun bitimine kadar devam eder. Kurum, kurulu ve zel irketlerin bnyesinde kurularak Tekilata tescil edilen kulplerin, bal olduklar kurum veya kuruluun merkezlerinin baka bir ile nakledilmesi halinde, tzklerinde gerekli deiiklikler yaplmak suretiyle kulp merkezleri de yeni ile nakledilebilir. Yukarda saylan haller dnda kulplerin hibir surette nakilleri yaplamaz.

htisas spor kulb stats kazanma

Madde 31 - 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanununa gre kurulan ve en fazla iki spor dalnda faaliyet gstermek zere bu Ynetmelik uyarnca kayt ve tescilleri uygun grlen kulpler, htisas Spor Kulb adn alrlar. htisas spor kulbnn tescili ile ilgili ilemler 28 inci maddede belirtilen tescil ilemleri hkmlerine tabidir.

625

Bu kulplerin; a) Setikleri spor dalnn btn kategorilerinde faaliyet gstermeleri, b) Faaliyet gsterecekleri spor dalnda, en az nc kademe antrenr belgesine sahip szlemeli antrenr altrmalar, c) Faaliyet gsterecekleri spor dalnn faaliyet giderlerini karlayacak gelire sahip olmalar, d) Faaliyet gsterecekleri spor dal ile ilgili tapulu veya kiralanm tesislerinin bulunmas, Zorunludur. Faaliyet gsterecekleri spor dallarna ilikin artlar uygunsa, spor kulplerinin tescilleri ihtisas spor kulbne, ihtisas spor kulplerinin tescilleri ise spor kulbne dntrlebilir.

Kulplerin protokoldeki yerleri

Madde 32 - Kulplerin kdemleri ve protokoldeki yerleri srasyla, spor kulplerinde; tescil edildikleri tarih, faaliyet gsterilen spor dalnn olimpik olup olmad ve sporcu saysnn okluu, genlik kulplerin de ise tescil edildikleri tarih ve tescil sras gz nnde bulundurulmak suretiyle belirlenir.

Kulplerin tescillerinin iptali

Madde 33 - Tescil ilemi srasnda taahht ettikleri genlik faaliyeti trlerinde veya spor dallarnda faaliyet gstermeyen, taahhtname ve tzklerindeki hkmlere uymayan, faaliyetlerini bilgi formunda gsterdikleri yer dna aktaran veya tescillerinin iptalini gerektiren durumlar tespit edilen kulpler, il mdrlnce yazl olarak uyarlr. Uyarya ramen sz konusu eksikliklerin giderilmemesi halinde, kulplerle ilgili komisyon; a) Taahht ettikleri spor dallarnn herhangi birinde arka arkaya iki sezon geerli mazeret olmakszn faaliyette bulunmayan spor kulplerinin faaliyet gstermedikleri spor dal tescillerinin, b) Taahht ettikleri spor dallarnn hibirinde arka arkaya iki sezon geerli mazeret olmakszn faaliyet gstermeyen kulplerin, spor kulb tescillerinin, c) Taahht ettikleri genlik faaliyeti trlerinin hibirinde iki yl sreyle geerli mazeret olmakszn faaliyet gstermeyen kulplerin, genlik kulb tescillerinin, d) Tescil ilemi srasnda verdikleri taahhtname ve tzklerindeki hkmlere uy626

mayan, faaliyetlerini bilgi formunda gsterdikleri yer dna aktaran, tescillerinin iptalini gerektiren durumlar tespit edilen kulplerin, kulp tescillerinin, ptali konusunda karar alr ve bu karar il mdrlne bildirir. Karar il mdrlnce il bakanlna sunulur. l bakannn onay ile tescil iptal edilir. Genel kurul karar ile feshedilen, kendiliinden dalm saylan veya mahkeme karar ile feshedilen kulplerin tescilleri iptal edilir. Tescilleri iptal edilen kulplerle ilgili olarak dernekler birimine ve Genel Mdrln ilgili birimlerine bilgi verilir. Spor dal tescilleri iptal edilen kulpler bir sezon gemeden o spor dalnda yeni tescil yaptramazlar.

NC KISIM Kulplere Yardm

Yardm ekilleri
Madde 34 - Kulplerin faaliyetlerini daha iyi bir ekilde yrtebilmelerini salamak amacyla Genel Mdrlk btesinde yer alan yardm denei; a) Spor malzemesi, ara ve gere, b) Tesis yapm, bakm ve onarm, c) Tzklerindeki ama dorultusunda eitim, bilim, kltr ve sanat faaliyetleri, d) Salk hizmetleri, e) Sigortalama ve sosyal gvenlik hizmetleri, f) Kira ve benzeri zorunlu giderler, iin kullanlmak zere il mdrlkleri araclyla kulplere ayni ve nakdi olarak aktarlabilir.

Yardmlardan yararlanamayacak olan kulpler

Madde 35 - Kulplerden; a) Genel Mdrlke tescili yaplmayanlar, b) Kayt ve tescili silinenler, c) Kurulu amalar dorultusunda faaliyet gstermeyenler, d) Mahalli veya deplasmanl liglere katlmayanlar, e) Spor faaliyetleri iin antrenr, genlik faaliyetleri iin genlik lideri ve eitmeni olmayanlar antrenr, genlik lideri, eitmen bulunmad srece,
627

f) Saha kapatma cezas olanlar bir yl sreyle, g) Mahalli ve deplasmanl liglere katlma bavurusunda bulunup sonradan ekilenler iki yl sreyle, h) ike yaptklar mahkeme karar ile tespit edilenler be yl sreyle, ayni ve nakdi yardmlardan yararlanamazlar. (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde belirtilen durumlarda ise kulplerin bu durumlar devam ettii srece ayni ve nakdi yardmdan yararlanamazlar.

Yardmn yaplmas ile ilgili esaslar

Madde 36 - Genlik kulpleri; yardm talebi gerekesini belirterek, iinde bulunulan yln Nisan ay sonuna kadar bulunduklar yerin il mdrlne veya Genel Mdrle bavuruda bulunurlar. Bavurular il mdrlklerince 1 Hazirana kadar Genel Mdrln ilgili birimine gnderilir. Spor kulpleri; yardm talebi gerekesini belirterek iinde bulunulan yln Ekim ay sonuna kadar bulunduklar yerin il mdrlne veya Genel Mdrle bavuruda bulunurlar. Bavurular il mdrlklerince 15 Kasma kadar Genel Mdrln ilgili birimlerine gnderilir. Spor ve genlik faaliyetleri iin yardmlarda eitlik ilkesi esastr. Yardmlar; her yl faaliyet trne gre Genel Mdr onayyla verilir. Yardmn amac dnda kullanmnn tespiti durumunda, yardm kesilerek iki yl yardm yaplmaz. Yaplan yardmlar geri alnr.

Yardmla ilgili belgeler

Madde 37 - Yardmn ilgili kulbe aktarlabilmesi iin aadaki belgelerin il mdrlklerine verilmesi zorunludur: a) Nakdi yardmlarda, kulp alnd belgesi. b) Dernekler Ynetmeliinin (Ek-15)ine gre bastrlan Ayni Ba Alnd Belgesi. c) Yetki belgesi. Yardmla ilgili harcama belgeleri, harcamann yaplmasn takip eden on be gn iinde kulbn bal bulunduu il mdrlne verilir. Harcama belgeleri genel denetim iin saklanr.

628

DRDNC KISIM eitli ve Son Hkmler

Yrrlkten kaldrlan ynetmelik
Madde 38 - 1/7/1999 tarihli ve 23742 sayl Resm Gazetede yaymlanan Spor Kulpleri Tescil Ynetmelii ile 20/4/1999 tarihli, 23672 sayl Resm Gazetede yaymlanan Genlik Kulpleri Tescil Ynetmelii ve 8/12/1987 tarihli ve 19658 sayl Resm Gazetede yaymlanan Spor Kulpleri Yardm Ynetmelii yrrlkten kaldrlmtr.

Ynetmelikte hkm bulunmayan haller

Madde 39 - Bu Ynetmelikte hkm bulunmayan hallerde 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayl Trk Medeni Kanunu, 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmelii hkmleri uygulanr. Geici Madde 1 - Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce tescil ilemleri yaplm kulpler ayn statlerinde faaliyetlerine devam ederler. Statlerinde herhangi bir deiiklik olmas halinde bu Ynetmelik hkmleri uygulanr. Geici Madde 2 - Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce tescil edilmi olan genlik kulplerinden bu Ynetmeliin 27 nci maddesi (e) bendi gereince ay ierisinde yeni taahhtname alnr. Geici Madde 3 - Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce Genel Mdrlke tescil edilen genlik kulplerinin tescil numaralar, tescil tarihleri dikkate alnarak bu Ynetmeliin 28 inci maddesi (c) bendinin son cmlesinde belirtildii ekilde il mdrlklerince yeniden dzenlenir ve ay ierisinde tamamlanarak listeler halinde Genel Mdrln ilgili birimine gnderilir. Geici Madde 4 - Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce tescil edilmi olan kulplerden; lider, eitmen ve antrenr eksiklii olanlar ay ierisinde bu eksikliklerini gidermek zorundadrlar.

Yrrlk
Madde 40 - Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 41 - Bu Ynetmelik hkmlerini Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal bulunduu Bakan yrtr.
629

8. MAL BLDRMNDE BULUNULMASI HAKKINDA YNETMELK

Resmi Gazete Tarihi : 15/11/1990 Resmi Gazete Says : 20696

BRNC BLM

Genel Hkmler
Ama

Madde 1 - Bu Ynetmeliin amac; 3628 sayl Kanun gereince verilecek olan mal bildiriminin eklini, dzenleni biimini, saysn, neleri kapsayacan,merciine nasl ulatrlacan ve bu Kanunun uygulanmasna ilikin dier esas ve usulleri dzenlemektir.

Haksz Mal Edinme

Madde 2 - Mevzuata veya genel ahlaka uygun olarak saland ispat edileme yen mallar veya ilgilinin sosyal yaants bakmndan geliriyle uygun olduu kabul edilemeyecek harcamalar eklinde ortaya kan artlar, bu Ynetmeliin uygulanmasnda haksz mal edinme saylr.

KNC BLM

Mal Bildiriminde Bulunacaklar ve Verilecei Merciler

Mal Bildiriminde Bulunacaklar
Madde 3 - Aada saylanlar mal bildiriminde bulunmak zorundadrlar: a) Her trl seimle i bana gelen kamu grevlileri ve dardan atanan Bakanlar Kurulu yeleri (muhtarlar ve ihtiyar heyeti yeleri hari), b) Noterler, c) Trk Hava Kurumunun genel ynetim ve merkez denetleme kurulu yeleri ile genel merkez tekilatnda ve Trk Kuu Genel Mdrlnde, Trkiye Kzlay Derneinin merkez kurullarnda ve Genel Mdrlk tekilatnda grev alanlar ve bunlarn ube bakanlar,
630

d) Genel ve katma bteli daireler, il zel idareleri, belediyeler ve bunlara bal kurulu veya alt kurulularda, kamu iktisadi teebbsleri (iktisadi devlet teekklleri ve kamu iktisadi kurulular) ile bunlara bal messese,bal ortaklk ve iletmelerde, zel kanunlarla veya zel kanunlarn verdii yetkiye dayanlarak kurulan ve kamu hizmeti gren kurum ve kurulular ile bunlarn alt kurulularnda veya komisyonlarnda aylk, cret ve denek almak suretiyle kamu hizmeti gren memurlar, ii nitelii tamayan dier kamu grevlileri ile ynetim ve denetim kurulu yeleri, e) Kamu kurumu niteliinde meslek kurulularnda grevli olanlar ile bunlarn ynetim ve denetim kurulu yeleri (5590 sayl Kanuna gre kurulan oda ve borsalarn oda ve borsa meclisi ile ynetim kurulu yeleri dahil), f) Siyasi parti genel bakanlar, vakflarn idare organlarnda grev alanlar, kooperatiflerin ve birliklerinin bakanlar, ynetim kurulu yeleri ve genel mdrleri, yeminli mali mavirler, kamuya yararl dernek ynetici ve deneticileri, g) Gazete sahibi gerek kiiler ile gazete sahibi irketlerin ynetim ve denetim kurulu yeleri, sorumlu mdrleri, bayazarlar ve fkra yazarlar, h) zel kanunlarna gre mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar (konfederasyon, sendika ve sendika ubesi bakan ve yneticileri dahil).

Elerin Mal Bildirimi

Madde 4 - Her ikisi de 3 nc madde kapsamnda bulunan elerin herbiri ayr ayr mal bildiriminde bulunmak zorundadr. Bu takdirde, elerden herbiri, ei ile velayeti altndaki ocuklarnn da mallarn bildirirler.

Birden Fazla Mal Bildirimi

Madde 5 - Kamu grevlilerinden asli grevleri uhdelerinde katmak kaydyla ikinci bir grevi yrtenler (ynetim kurulu veya danma kurulu yelii gibi)ya da vekaleten tedvir edenler, sadece asli grevlerinden dolay tek mal bildiriminde bulunurlar. Kamu grevlisi olmayp da 3628 sayl Kanuna gre birden fazla mal bildiriminde bulunmas gerekenler, bu mercilerden yalnz birine mal bildiriminde bulunurlar. Ancak, mal bildiriminde bulunulan mercii, dier kuruma da bilgi vermekle ykmldr.

631

Mal Bildiriminin Verilecei Merciler

Madde 6 - Mal bildiriminin verilecei merciler unlardr: a) Trkiye Byk Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu yeleri iin, Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanl, b) Kamu kurum ve kurulularnda grevli personel iin, zlk ileri ile ilgili birimler, c) Kurum, teebbs, teekkl ve kurulularn genel mdrleri ile ynetim ve denetim kurulu yeleri iin, ilgili bakanlklar, d) Yksek mahkemelerin daire bakan ve yeleri iin, ilgili mahkemenin bakan, e) Noterler iin Adalet Bakanl, f) Dier kurum ve kurulularn memur ve hizmetlileri iin, atamaya yetkili makamlar, g) Trk Hava Kurumu ile Trkiye Kzlay Derneinde grev alanlar iin, kurum ve dernek genel bakanl, h) Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnda grevli olanlar iin, kurum bakanl; bunlarn ynetim ve denetim kurulu yeleri iin, ilgili bulunduklar bakanlklar, i) Grevlerinden ayrlanlar iin, bu grevlerinde iken bildirimlerini vermeleri gereken makam veya merci, j) Siyasi parti genel bakanlar iin, Yargtay Cumhuriyet Basavcl, k) Kooperatifler ve birliklerinin bakanlar, ynetim kurulu yeleri ve genel mdrleri iin, kooperatiflerin ve birliklerinin denetimlerinin yapld kurulular, l) Yeminli mali mavirler iin, Maliye ve Gmrk Bakanl, m) Trk Hava Kurumunun, Trkiye Kzlay Derneinin ve kamu yararna saylan derneklerin genel ynetim ve merkez denetleme kurulu yeleri iin, ileri Bakanl; bunlarn ube bakanlar iin, bulunduklar il valilikleri, n) l genel meclisi yeleri iin, ilgili valilikler, belediye meclisi yeleri iin, ilgili belediye bakanlklar, belediye bakanlar iin, ileri Bakanl, o) Mal bildirimi verecek son merciler iin, kendi kurulularnn zlk ileri ile ilgili makam veya merci, p) Gazete sahibi gerek kiiler ile gazete sahibi irketlerin ynetim ve denetim kurulu yeleri, sorumlu mdrleri, bayazarlar ve fkra yazarlar iin, bulunduklar yer en byk mlki amirlii, r) Vakflarn idare organlarnda grev alanlar iin, Vakflar Genel Mdrl.

632

Sorumluluk
Madde 7 - 6 nc maddede belirtilen merciler, mal bildirimlerinin sresi iinde verilmesini salamakla sorumludurlar. Bu merciler mal bildirimlerinin verilmesini izlemek iin birim veya personel grevlendirirler. (Ek: 25/4/2000 - 2000/660 K.) Ayrca, mstearlar, merkez tekilatlar ile varsa bal ve ilgili kurulularnda grevli her dzeydeki kamu personelinin mal bildirimlerinin verilmesi, verilen mal bildirimlerine ilikin olarak 18 nci madde uyarnca gerekli inceleme ve karlatrmalarn yaplmasn salamak ve bu erevede yaplacak almalar sonucunda, gerekli grlen hallerde personelin mal bildirimleri hakknda ilgili denetim birimlerince inceleme yaplmas iin giriimde bulunmak veya konuyu Cumhuriyet basavclklarna bildirmekle grevli ve sorumludur.

NC BLM

Mal Bildirimleri

Mal Bildiriminin Konusu

Madde 8 - 3 nc maddede saylanlarn kendilerine, elerine ve velayetleri altndaki ocuklarna ait bulunan; a) Tanmaz mallar (arsa ve yap kooperatif hisseleri dahil), b) Kendilerine aylk denenler, net aylk tutarnn be katndan; aylk denmeyenler ise Genel dare Hizmetleri snfnda birinci derecenin birinci kademesindeki ube mdrne denen net ayln be katndan fazla deer ve tutarndaki; 1) Para ve para hkmndeki kymetli katlar, 2) Hisse senedi ve tahvilleri, 3) Altn ve mcevherat, 4) Her trl kara, deniz ve hava tat aralar, traktr, bier-dver, harman makinas ve dier ziraat makinalar, inaat ve i makinalar, hayvanlar, koleksiyon ve ev eyalar ile dier tanr mallar, 5) Haklar, 6) Alacaklar, 7) Borlar, 8) Gelirleri, mal bildirimine konu tekil eder. (b) bendinde belirtilen mal, hak, alacak,bor ve gelirlerin ayr ayr toplam deerleri tek kalem halinde gsterilir.
633

Mallar, mal bildirimi tarihindeki deerleri esas alnmak suretiyle beyan olunur. Genel dare Hizmetleri snfnda birinci derecenin birinci kademesindeki ube mdrne denen her trl zam ve tazminatlar dahil net aylk miktar, aylklara uygulanan katsaynn belirlenmesini mteakip Maliye ve Gmrk Bakanlnca tesbit ve ilan olunur.

Mal Bildiriminin Verilme Zaman

Madde 9 - Mal bildirimlerinin; a) 3 nc maddede saylan grevlere atanmada, greve giri iin gerekli olan belgelerle birlikte, b) Bakanlar Kurulu yeleri iin, atamay izleyen bir ay iinde, c) Seimle gelinen grevlerle, seimin kesinleme tarihini izleyen iki ay iinde, d) Ynetim ve denetim kurullar ile komisyon yeliklerine seilen veya atananlar iin, greve balama tarihini izleyen bir ay iinde, e) Grevi sona erenler ayrlma tarihini izleyen bir ay iinde, f) Gazete sahibi gerek kiiler ile gazete sahibi irketlerin ynetim ve denetim kurulu yeleri iin, faaliyete geme tarihini; sorumlu mdrleri, bayazarlar ve fkra yazarlar iin, bu ie veya grevlerine balama tarihini izleyen bir ay iinde, g) zel kanunlarna gre mal bildiriminde bulunmas gerekenler iin, kanunlarnda ngrlen sre iinde Verilmesi zorunludur. (a) bendinde yazl durumlarda mal bildirimi verilmedike atama ilemi yaplamaz.

Ek Mal Bildirimi
Madde 10 - 3 nc maddede saylan grevlerde bulunanlar, eleri velayeti altndaki ocuklar ve kendilerinin ahsi mal varlklarnda nemli bir deiiklik olduunda, deiiklii izleyen bir ay iinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borlara mnhasr olmak zere ek mal bildirimi vermek zorundadrlar. 8 inci maddede gsterilen mahiyet ve miktardaki maln iktisab ile hak, alacak veya gelir salanmas veya borlanlmas, mal varlnda nemli deiiklik saylr.

Mal Bildiriminin Yenilenmesi

Madde 11 - 3 nc maddede belirtilen grevlere devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten ylarn en ge ubat ay sonuna kadar bildirimlerini yenilemek zorundadrlar.

634

Mal Bildirim Formunun Doldurulmas

Madde 12 - (Deiik: 17/1/2000 - 2000/K.) Ekli Mal Bildirimi Formu tek nsha olarak doldurulur ve tarih belirtilmek suretiyle imzalanr.

DRDNC BLM

Hediye ve Hibeler
Hediye Ve Hibe

Madde 13 - 3 nc maddede belirtilen kamu grevlileri, milletleraras protokol, mcamele veya nezaket kaideleri uyarnca veya dier herhangi bir sebeple yabanc devletlerden, milletleraras kurululardan, sair milletleraras hukuk tzel kiiliklerinden, Trk uyruunda olmayan herhangi bir gerek veya tzel kii veya kurulutan, aldklar tarihteki deeri on aylk net asgari cret top lamn aan her hediye veya hibe niteliindeki eyay, aldklar tarihten itibaren bir ay iinde kendi kurumlarna teslim etmek zorundadrlar. Ancak, yabanc devlet adamlar ve milletleraras kurulu temsilcileri tarafndan verilen imzal hatra fotoraflarnn ereveleri bu madde hkmlerine dahil deildir.

Hediye Ve Hibe Eyalarda Yaplacak lem

Madde 14 - 3 nc maddede belirtilen kamu grevlileri ve bunlarn elerine, milletleraras protokol, mcamele veya nezaket kaideleri uyarnca veya dier herhangi bir sebeple yabanc devletlerden, milletleraras kurululardan, sair milletleraras hukuk tzel kiiliklerinden, Trk uyruunda olmayan herhangi bir gerek veya tzel kii veya kurulu tarafndan verilen hediye veya hibe niteliindeki eyay alan ilgilisi, bu eya deerinin on aylk net asgari cret toplamn aan deerde olduunu belirlemesi halinde, yurtiinde aldklar tarihten, yurtdnda yurda dnleri tarihinden itibaren ongn iinde bulunduklar il defterdarlna (takdir komisyonu bakanlna) deer takdiri iin kurumlar vastasyla gnderir. Hediye veya hibe niteliindeki bu eyann (yabanc devlet adamlar ve milletleraras kurulu temsilcileri tarafndan verilen imzal hatra fotoraflarnn erevleri hari) gerek deerinin takdiri ile net asgari cretin on aylk toplamn ap amad, 213 sayl Vergi Usul Kanununun deiik 72 nci maddesine gre kurulan takdir komisyo-

635

nunca en ge on gn iinde tesbit olunarak ilgiliye ve bal bulunduu kuruma bildirilir. Kymet takdirini mteakip, takdir komisyonu tarafndan ilgilisine geri verilen hediye veya hibe niteliindeki eyadan deeri net asgari cretin on aylk toplamn aanlar, ilgilisi tarafndan en ge on gn iinde kendi kurumlarna verilir. Bu eyalar, kurumca sergilenmek veya baka bir ekilde muhafaza edilmek suretiyle deerlendirilir veya ilgisi sebebiyle dier bir kuruma tevdi edilebilir.

BENC BLM

eitli Hkmler

Mal Bildirimlerinin Gizlilii

Madde 15 - Mal bildirimleri, 6 nc maddede belirtilen makam veya mercilerin ilgili birimlerinde, ilgililerin varsa sicil yoksa zel dosyalarnda saklanr. Mal bildirimlerinin ierii hakknda soruturma ve kovuturmaya yetkili merciler dndakilere aklama yaplmaz, bilgi verilemez.

Bilgi Verme Zorunluluu

Madde 16 - zel kanunlarnda aksine bir hkm mevcut olsa dahi, ilgili kiiler ile zel ve kamu kurulular, 3628 sayl Kanunla soruturma ve kovuturmaya yetkili klnan kii ve mercilerce istenen bilgileri eksiksiz vermek zorundadr.

Sresinde Mal Bildiriminde Bulunmama

Madde 17 - Bu Ynetmelikte belirtilen sreler iinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verilecei mercilerce yazl olarak ihtarda bulunulur Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hkmlerine gre tebli olunur. htarn kendisine tebliinden itibaren bir ay iinde bildirimde bulunmayanlar hakknda gerekli ilem yaplmak zere yetkili Cumhuriyet basavclna su duyurusunda bulunulur. Mfetti ve muhakkikler de, soruturma ile ilgili olarak verdikleri sre zarfnda mal bildiriminde bulunmayan hakknda yetkili Cumhuriyet basavcsna su duyurusunda bulunurlar.

636

Mal Bildirimlerinin Karlatrlmas

Madde 18 - Yeni ve ek bildirimler, 6 nc maddede belirtilen yetkili merciler tarafndan daha nceki bildirimler ile karlatrlr. (Ek:7/12/1999-13770 K.) 6 nc maddenin (b) ve (c) bendlerinde belirtilen mercilerde toplanan mal bildirimlerinde yer alan bilgiler, Babakanlka belirlenecek esaslar erevesinde,kamu kurumlar bilgisayarlarnda mevcut bilgilerle bilgisayar ortamnda ve gizlilii salanacak ekilde karlatrlr. Yaplan karlatrma sonucunda geree aykr bildirimde bulunduklar veya haksz mal edindikleri, kardklar veya gizledikleri anlalanlar hakknda yetkili mercilerce Cumhuriyet basavclklarna su duyurusunda bulunulur.

Hukuki Dayanak
Madde 19 - Bu Ynetmelik, 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanununun 22 nci maddesi uyarnca dzenlenmitir.

Yrrlk
Madde 20 - Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 21 - Bu Ynetmelik hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr.

637

EK A MEVZUAT

III. YNERGE, GENELGE VE TEBLLER

1. DERNEKLER TARAFINDAN BASTIRILACAK ALINDI, AYN YARDIM TESLM VE AYN BAI ALINDI BELGELER LE GDER MAKBUZLARI HAKKINDA TEBL (Tebli No: 2005/1)
Ama
Madde 1 - Bu Tebliin amac, dernekler tarafndan bastrlacak Alnd Belgeleri, Gider Makbuzlar, Ayni Yardm Teslim Belgeleri ve Ayni Ba Alnd Belgelerinin seri ve sra numaralarnn belirlenmesi ile bu belgeleri basan basmevlerinin ykmllklerini belirlemektir.

Kapsam
Madde 2 - Bu Tebli; 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmelii ekinde rnei gsterilen Alnd Belgeleri, Gider Makbuzlar, Ayni Yardm Teslim Belgeleri ve Ayni Ba Alnd Belgelerini bastran dernekleri ve bu belgeleri basan basmevlerini kapsamaktadr.

Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Tebli, 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmeliinin 102 nci maddesine gre hazrlanmtr.

Tanmlar
Madde 4 - Bu Teblide geen; a) Ynetmelik: 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmeliini, b) Dernek: 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 4721 sayl Trk Medeni Kanununa gre kurulan dernekleri, c) Alnd ve teslim belgesi: Dernekler tarafndan bastrlan ve Ynetmelik ekinde rnei gsterilen Alnd Belgeleri, Gider Makbuzlar, Ayni Yardm Teslim Belgeleri ve Ayni Ba Alnd Belgelerini ifade eder.

Alnd ve teslim belgelerine seri ve sra numaras verilmesi

Madde 5 - Alnd ve teslim belgelerine; , , , , ve harfleri kullanlmamak artyla ve bu belgelerin her birine ayr ayr A harfinden balayarak Z harfi dahil olmak
641

zere alfabetik sraya uygun seri numaras verilir. Alnd ve teslim belgelerinin her serisine 0000001 den balayarak 1000000e kadar (1000000 dahil) sra numaras verilir. Z serisinin de bastrlmasndan sonra, A serisinden balanmak zere belirtilen usule uygun olarak seri ve sra numaralar yeniden verilir.

Alnd ve teslim belgelerinin bastrlmas

Madde 6 - Bastrlacak alnd ve teslim belgelerinin seri ve sra numaras ile adetleri, A serisi ve 0000001 sra numarasndan balamak zere dernein ynetim kurulu karar ile belirlenir. Alnd ve teslim belgelerinin her birinin seri ve sra numaralarnn birbirini takip etmesi zorunludur. Alnd ve teslim belgelerinin bastrlmas dernek ynetim kurulu bakan veya sayman yesi tarafndan yazl olarak ilgili basmevinden istenir. Bu yazda konu ile ilgili ynetim kurulu kararnn tarih ve says, bastrlmak istenilen belgelerin seri ve sra numaralar ile cilt adetleri belirtilir.

Basmevlerinin ykmllkleri
Madde 7 - Basmevleri, Ynetmelik ve bu Teblide belirtilen usullerin dnda derneklerin alnd ve teslim belgelerini basamazlar. Alnd ve teslim belgelerinde, bu belgeleri basan basmevinin ad veya unvan, adresi, telefon numaras, bal bulunduu vergi dairesinin ad ve vergi sicil numaras ile basm yl belirtilir. Basmevleri, bastklar alnd ve teslim belgelerinin seri ve sra numaralar ile cilt adetlerini, onbe gn iinde dernein yerleim yerinin bulunduu mlki idare amirliine bir rnei ile birlikte bildirmek zorundadrlar.

Form veya srekli form eklinde bastrlacak belgeler

Madde 8 - Ynetmeliin 38 ve 42 nci maddelerinde belirtilen Gider Makbuzu ve Alnd Belgelerinin elektronik sistemler ve yaz makineleri araclyla yazdrlacak form veya srekli form eklinde bastrlmas durumunda, kat standartlarna uyum salanmas amacyla Ynetmelikte belirtilen ebatlara yakn olmak zere aa veya yukar ller kullanlabilir.

Uygulanacak hkmler
Madde 9 - Bu Tebli; derneklerin ubeleri, derneklerin oluturduklar federasyon ve

642

federasyonlarn oluturduklar konfederasyonlar, merkezleri yurt dnda bulunan dernekler ile dernek ve vakf dndaki kar amac gtmeyen kurulularn Trkiyedeki ubeleri hakknda da uygulanr.

Yrrlk
Madde 10 - Bu Tebli yaym tarihinde yrrle girer. Yrtme Madde 11 - Bu Tebli hkmlerini ileri Bakan yrtr.

643

2. DERNEKLER TARAFINDAN BASTIRILACAK ALINDI, AYN YARDIM TESL VE AYNI BAI ALINDI BELGELER LE GDER MAKBUZLARI HAKKINDA TEBLDE DEKLK YAPILMASINA DAR TEBL (Tebli No: 2005/2)
Madde 1 - 28/5/2005 tarihli ve 25828 sayl Resm Gazetede yaymlanan 2005/1 sayl Dernekler Tarafndan Bastrlacak Alnd, Ayni Yardm Teslim ve Ayni Ba Alnd Belgeleri ile Gider Makbuzlar Hakknda Tebliin 5 inci maddesinde yer alan Alnd ve teslim belgelerinin her serisine 0000001den balayarak 1000000e kadar (1000000 dahil) sra numaras verilir. hkm, Alnd ve teslim belgelerinin her serisine 000001den balayarak 500000e kadar (500000 dahil) sra numaras verilir. eklinde, 6 nc maddesinde yer alan 0000001 ibaresi 000001 eklinde deitirilmitir. Madde 2 - Ayn Tebliin 8 inci maddesinin bal Dier hkmler olarak deitirilmi ve maddeye aadaki fkra eklenmitir. Ynetmelik ekinde rnei gsterilen Ayni Yardm Teslim Belgesi veya Ayni Ba Alnd Belgelerinde mal ve hizmetlerin rayi bedelleri gsterilebilir. Madde 3 - Bu Tebli yaym tarihinde yrrle girer. Madde 4 - Bu Tebli hkmlerini ileri Bakan yrtr.

644

3. DERNEKLER TARAFINDAN TUTULAN YE KAYIT DEFTERNDE BULUNMASI GEREKEN BLGLER LE BU DEFTERN EKL HAKKINDA TEBL (Tebli No: 2006/1)
Ama
Madde 1 - Bu Tebliin amac, dernekler tarafndan tutulmas zorunlu olan ye Kayt Defterine yazlmas gereken bilgileri ve bu defterin eklini belirlemektir.

Kapsam
Madde 2 - Bu Tebli; 5253 sayl Dernekler Kanununun 11 inci maddesi ile 31/03/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dernekler Ynetmeliinin 32 nci maddesi gereince ye Kayt Defterini tutmakla ykml olan dernekleri kapsamaktadr.

Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Tebli, 31/03/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmeliinin 102 nci maddesine gre hazrlanmtr.

Tanmlar
Madde 4 - Bu Teblide geen; a) Ynetmelik: 31/3/2005 tarihli ve 25772 sayl Resm Gazetede yaymlanan Dernekler Ynetmeliini, b) Dernek: 5253 sayl Dernekler Kanunu ve 4721 sayl Trk Medeni Kanununa gre kurulan dernekleri, c) Defter: Dernekler Ynetmeliinin 32 nci maddesinin (a) bendinin (2) nci alt bendi gereince dernekler tarafndan tutulan ye Kayt Defterini, d) Yerleim yeri: Bu Tebli ve Dernekler Ynetmelii ile bu Ynetmeliin ekinde yer alan yerleim yeri ibareleri ikametgh adresini ifade eder.

Defterde bulunmas zorunlu bilgiler

Madde 5 - Yazl olarak yaplan yelik bavurusu zerine, dernek ynetim kurulunca bavurusu kabul edilen gerek kii yenin; ad soyad, T.C. kimlik numaras, tabiiyeti, anne ad, cinsiyeti, yelie giri ve yelikten k tarihlerinin deftere yazlmas zorunludur. Ayrca, meslei, yerleim yeri ve e-mail adresi de deftere yazlabilir. yeler ara645

snda yabanc kiilerin bulunmas halinde T.C. kimlik numaras satrna, varsa kiinin tabiiyetinde bulunduu lkenin vatandalk numaras ve benzeri bilgiler yazlr. Dernek yeleri arasnda tzel kii veya yabanc dernek veya dernek ve vakf dnda kr amac gtmeyen kurulu bulunmas halinde; tzel kiinin yelie giri ve yelikten k tarihleri, defterin ad ve soyad satrna tzel kiinin unvan, T.C. kimlik no satrna varsa vergi kimlik numaras, tabiiyeti satrna tzel kiinin merkezinin bulunduu lkenin ad, meslei satrna tzel kiinin hukuki stats (dernek, vakf, kr amac gtmeyen kurulu, limited/anonim irket vb.) yazlr. Ayrca, yerleim yeri ve e-mail adresi de deftere yazlabilir.

Defterin ekli ve doldurulmas istee bal bilgiler

Madde 6 - Dernekler, bu defteri ekte gsterilen rnee uygun olarak tutarlar. Ancak, dernek yelerinin dedikleri aidat miktarlarnn defterin ilgili blmne aylk veya yllk olarak yazlmas, aklama blmnn doldurulmas ve yelerin vesikalk fotoraflarnn bu deftere yaptrlmas zorunlu deildir. Varsa, yelie giri aidatlar aklama blmne yazlabilir. Defter, ekte gsterilen rnee uygun olmak artyla her bir yeye karlkl iki sayfa ayrlarak ye aidat tahsilat blm ikinci sayfada devam ettirilebilecek ekilde veya her bir ye iin ekte gsterildii gibi tek bir sayfa olmak zere kullanlabilir.

Dier hkmler
Madde 7 - Dernekler, halen kullanmakta olduklar defterlerini, kullanlan defter bitinceye kadar kullanabilirler. Ancak, bu Tebli gereince kayd zorunlu olan bilgilerin defterin uygun satr veya stunlarna yazlmas arttr. Ekte gsterilen rnee uygun olmayan defterler, dernekler birimleri ve noterler tarafndan onaylanmaz.

Uygulanacak hkmler
Madde 8 - Bu Tebli; derneklerin ubeleri, derneklerin oluturduklar federasyon ve federasyonlarn oluturduklar konfederasyonlar, merkezleri yurt dnda bulunan dernekler ile dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulularn Trkiyedeki ubeleri hakknda da uygulanr.

Yrrlk
Madde 9 - Bu Tebli yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 10 - Bu Tebli hkmlerini ileri Bakan yrtr.
646

4. LER BAKANLIINCA BLG EDNME HAKKI KANUNUNUN UYGULANMASI LE LGL OLARAK YRTLECEK LEMLERE LKN YNERGE
BRNC BLM

Genel Hkmler
Ama

Madde 1- Bu Ynerge, 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu ile 27/4/2004 tarihli ve 25445 sayl Resm Gazetede yaymlanan Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmeliin en geni, en kolay ve en etkin ekilde uygulanmasna ilikin olarak ileri Bakanlnca yrtlecek ilemlere aklk ve ilerlik getirmek amacyla hazrlanmtr.

Kapsam
Madde 2- Bu Ynerge, kiilerin bilgi edinme hakknn kullanlmasnda, ileri Bakanl merkez tekilat ile bal ve ilgili kurulularnda; valilikler ve kaymakamlklarda; mahalli idarelerde (kyler hari) ve bunlarn bal ve ilgili kurulular ile birlik ve irketlerinde alnacak idari ve teknik tedbirler ile yrtlecek i ve ilemleri kapsar. 3071 sayl Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanun hkmleri sakldr.

Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Ynerge, 3152 sayl ileri Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 33 nc, 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununun 5 inci ve 27/4/2004 tarihli ve 25445 sayl Resm Gazetede yaymlanan Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmeliin 6 nc maddeleri hkmleri uyarnca hazrlanmtr.

647

Tanmlar
Madde 4- Bu Ynergede geen; Bakanlk: ileri Bakanln, Kurum ve kurulu: Bu Ynergenin 2 nci maddesinde geen ve kapsama dahil olan bilgi edinme bavurusu yaplacak btn makam ve mercileri, Merkez birimi: ileri Bakanl merkez tekilatn oluturan ana hizmet birimleri, danma ve denetim birimleri ile yardmc birimlerini, Bal kurulu: Emniyet Genel Mdrl, Jandarma Genel Komutanl ve Sahil Gvenlik Komutanln, lgili kurulu: Trkiye ve Ortadou Amme daresi Enstitsn, Bavuru sahibi: 4982 sayl Kanun ve Bilgi Edinme Hakknn Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik kapsamnda bilgi edinme hakkn kullanarak kurum ve kurululara bavuran gerek ve tzel kiileri, Bilgi: Kurum ve Kurululardaki kaytlarda yer alan 4982 sayl Kanun kapsamndaki her trl veriyi, Belge: Kurum ve kurulularn sahip olduklar 4982 sayl Kanun kapsamndaki yazl, basl veya oaltlm dosya, evrak, kitap, dergi, bror, ett, mektup, program, talimat, kroki, plan, film, fotoraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her trl bilgi, haber ve veri tayclarn, Bilgi veya belgeye eriim: stenen bilgi veya belgenin niteliine gre, kurum ve kurulularca, bavuru sahibine istem konusu bilgi veya belgenin bir kopyasnn verilmesini, kopya verilmesinin mmkn olmad hallerde bavuru sahibinin bilgi veya belgenin asln inceleyerek not almasna veya ieriini grmesine veya iitmesine izin verilmesini, Kurul: 4982 sayl Kanunda tanmlanan Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulunu, Dosya pln: Eriimine olanak salanacak bilgi ve belgelerin konularn, trlerini, dzenleme ve gncelleme tarihlerini, gizlilik derecesinin bulunup bulunmadn ve hangi birimde bulunduunu gsteren pln, Kanun: 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununu, Ynetmelik: 27/4/2004 tarihli ve 25445 sayl Resm Gazetede yaymlanan Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelii, fade eder.

648

KNC BLM

Bilgi Verme Ykmll ve Bilgi Verme Usul

Bilgi edinme birimleri ve bilgi edinme yetkilileri
Madde 5- Bilgi edinme hizmetleri; Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirlii, bal ve ilgili kurulular ile bnyesinde halkla ilikiler tekilat bulunan merkez birimlerinde bilgi edinme birimleri araclyla, dier merkez birimlerinde ise bilgi edinme yetkilileri araclyla yrtlr. Merkez birimlerinin bilgi edinme birimlerinin ve bilgi edinme yetkililerinin irtibat bilgileri hem Bakanln ve hem de ilgili merkez biriminin kurumsal internet sayfasnda yer alr. Bilgi edinme hizmetleri, valilikler ve kaymakamlklar ile mahalli idareler (kyler hari), bunlarn bal ve ilgili kurulular ile birlik ve irketlerinde; bu kurum ve kurulularda oluturulan bilgi edinme birimleri veya bilgi edinme yetkilileri araclyla yrtlr ve bilgi edinme birimleri ile bilgi edinme yetkililerinin irtibat bilgileri ilgili kurumsal internet sayfasnda yer alr. Elektronik posta yoluyla yaplacak bavurular iin, kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri veya yetkilileri, bu amala kurumsal bir elektronik posta adresi oluturur ve internet sayfalarnda yaymlar.

Bilgi verme ykmll kapsamnda alnacak tedbirler

Madde 6- Kurum ve kurulular, ellerinde mevcut olan ve bilgi edinme bavurusuna konu olabilecek btn bilgi veya belgeleri, bilgi edinme hakknn kullanmn kolaylatracak ekilde tasnif ederler. Bu amala, kurum ve kurulularca belge kayt, dosyalama ve ariv dzeniyle ilgili gerekli idari ve teknik tedbirler alnr. Kurum ve kurulularca, grev ve hizmet alanlarna giren konulardaki bilgi ve belgelerin konular ve bunlarn hangi birimde mevcut olduunu ihtiva eden kurum dosya planlar, temel nitelikli karar ve ilemleri, mal ve hizmet alm ve satmlar, proje ve yllk faaliyet raporlar, ilgili mevzuat ve dzenleyici ilemleri hazrlanarak oluturulacak bilgi edinme birimlerinde ve bilgi edinme yetkililerinde muhafaza edilir. Merkez birimleri anlan dosyalarn birer rneini Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliine gnderirler. Ynetmeliin 6 nc maddesinde bilgi iletiim teknolojilerini kullanmak suretiyle kamuoyunun bilgisine sunulmas ngrlen bilgi ve belgelerin ilgili kurumsal internet

649

sayfalarnda srekli gncel halde sunulmas salanr. Kurum ve kurulular, kurumsal internet sayfalarn Kanun, Ynetmelik ve bu Ynerge hkmlerine uygun olarak dzenler. Bu Ynerge kapsamndaki kurum ve kurulular, gerekli bilgileri tek tek kendi internet sayfalarnda verebilecekleri gibi Bakanlk internet sayfas zerinde de verebilirler. Kurum ve kurulular, kurumsal internet sayfalarnda bilgi edinme hakknn kullanmyla ilgili ksmna kolay ulam salayacak ekilde bir giri balantsna yer verirler. Bu balant, ana/giri sayfalarnda BLG EDNME HAKKI yazsyla tanmlanr. Ynetmelik ekinde yer alan bavuru formlar (EK-1 ve EK-2) ile kurum ve kurulularn bilgi edinme birimlerinin elektronik posta yoluyla bavuru kabul edecek elektronik posta adresleri, kurum ve kurulularn internet sayfalarnda yaymlanr. Bu bavuru formlar ayrca, bavuru sahiplerinin istifadesi amacyla bilgi edinme birimlerinde srekli bulundurulur. Kurum ve kurulular, bilgi edinme bavuru dilekesi ve ierii, dilekelerin verilecei birim ve yetkilileri ile adresleri, bilgiye eriim sreleri, hangi konulara ilikin bavurularda ve hangi durumlarda Kurula bavurulabilecei, hangi durumlarda dorudan idari yarg yoluna gidilebilecei, bilgi edinme hakknn snrlar, bilgiye eriim cretleri gibi konularda, mevcut imkanlar dahilinde, bror, afi, toplant gibi yntemlerle kiilerin bilgi edinme hakknn kullanmn ve ilgili mevzuatn anlalmasn kolaylatracak faaliyetlerde bulunabilirler.

htiyari olarak yaymlanabilecek bilgi veya belgeler

Madde 7- Kurum ve kurulular, bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlabilmesi ve bilgi edinme bavurularndan kaynaklanan i yknn en aza indirilebilmesi amacyla, aadaki trden bilgi veya belgeleri kurumsal internet sayfalar zerinden kamuoyunun bilgisine sunabilirler: a) Tekilat yaps, grevler, bte, gelir ve giderler hakkndaki bilgi veya belgeler, b) Personel says ve statleri hakkndaki bilgiler, c) Verilen hizmetlere ilikin bilgiler, d) Karar alma, hizmet sunma ve politika oluturma yntemlerine ilikin bilgiler, e) Kamuyu etkileyen kararlar ve gerekeleri, politikalar, bunlar hakknda idare tarafndan yaplan deerlendirmeler ve bu kararlarn alnmasna dayanak tekil eden temel bilgiler ve veriler, f) Kayt, dosyalama ve ariv dzeninin tantmna ilikin bilgiler,

650

g) ikayet ve bavurularn yaplma usul ve verilecei merci veya yetkili kii hakknda bilgiler, h) statistiki veriler, aratrma raporlar, makaleler ve dier belgeler. Anlan bilgi ve belgelerin sunulmasnda, bilgilerin gncel ve gvenilir olmasna, gereksiz renk ve resimler gibi eriimi geciktirecek verilerden kanlmasna, sunumlarn sade ve anlalabilir olmasna nem verilir. Gereksiz ve kiilerin hi ilgi gstermeyecei bilgilerle kurumsal internet sitelerinde bilgi kirlenmesine sebep olunmamasna zen gsterilir. Birinci fkrada belirtilen bilgi ve belgelerden hangilerinin kurumsal internet sitesinde yer alacann takdiri ve sorumluluu kurum ve kuruluun en st yetkilisine ve merkez birimlerinde ilgili birimin en st amirine aittir.

NC BLM Bavuru usul

Bilgi Edinme Bavurusu

Madde 8- Gerek kiiler tarafndan yaplacak bilgi edinme bavurusu; bavuru sahibinin ad ve soyad, imzas, oturma yeri veya i adresini ieren dilekeyle, istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua yaplr. Tzel kiiler tarafndan yaplacak bilgi edinme bavurusu; tzel kiinin unvan ve adresi ile yetkili kiinin imzasn ve yetki belgesini ieren dilekeyle, istenen bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua yaplr. Bavuru dilekesinde, istenen bilgi veya belgeler ak ve ayrntl olarak belirtilir. Bilgi veya belgeye eriimin ksa srede salanabilmesi amacyla, istenen bilgi veya belgenin konusu, varsa tarihi, says ve kurum veya kuruluun hangi biriminden istendii ve ihtiya duyulan dier hususlar dilekede belirtilir. Bavuru sahipleri bilgi edinme bavurusuna dair dilekelerini verirken, gerek kiiler iin EK-1 ve tzel kiiler iin EK-2de yer alan formlardan isterlerse yararlanabilirler. Ancak, elektronik posta ve faks yoluyla bavuru yapacak gerek ve tzel kiilerin EK-1 ve EK-2de yer alan formlar doldurmalar zorunludur. Gerek veya tzel kiiler tarafndan, 5070 sayl Elektronik mza Kanunu gereince elektronik imza kullanlarak gnderilen bavurularda, T.C. kimlik numaras aranmaz. Posta yoluyla veya dorudan yaplan bavurunun kurum ve kurulua ulat tarih

651

bavuru tarihidir. Elektronik posta yoluyla yaplacak bavurularda, bavuru formunun kurum veya kuruluun bilgi edinme biriminin elektronik posta adresine ulat tarih ve faks yoluyla gelen bavuru dilekesinin kurum ve kurulularn bilgi edinme birimlerine ulat tarih, bavuru tarihidir. Merkez birimleri iin www.icisleri.gov.tr/bilgiedinme sayfasndaki elektronik formlar doldurulmak suretiyle yaplan bavurular da EK-1 ve EK-2 bavuru formu niteliindedir.

zrller tarafndan yaplacak bavurular

Madde 9- Bavuruda bulunan kimsenin kimliini tespit etmeye yarayacak baka bilgi veya zel iaretlerin bulunmas halinde, zrller bakmndan bu bilgi veya zel iaretler imza yerine gemek zere kullanlr.

stenecek bilgi ve belgelerin nitelikleri

Madde 10- Bilgi edinme bavurusu, ilgili birimlerin ellerinde bulunan veya grevleri gerei bulunmas gereken bilgi veya belgelere ilikin olmaldr. Ayr veya zel bir alma, aratrma, inceleme ya da analiz sonucunda oluturulabilecek trden bilgi veya belge iin yaplacak bavurular ile tekemml etmemi bir ileme ilikin bilgi ve belge iin yaplacak bavurulara olumsuz cevap verilebilir. Belli bir tarihte aklanaca, duyurulaca nceden belirtilmi olup, zamanndan nce aklanmas hlinde kamu yararn zedeleyebilecek veya kiisel menfaat temin etmek iin kullanlabilecek bilgi ve belgeler belirtilen tarihten nce aklanamaz ve eriimi salanamaz. Herhangi bir ekilde yaymlanm veya kamuya aklanm bilgi ve belgeler bilgi edinme bavurusuna konu olamaz. Ancak bu bilgi ve belgelerin yaymlan ekli, zaman ve yeri bavuru sahibine bildirilir.

Bavurularn kabul, deerlendirilmesi ve ileme konulmas

Madde 11- Bavuru dilekeleri veya formlar, kurum ve kurulularn bilgi edinme birimleri veya bilgi edinme yetkilileri tarafndan kabul edilir. Bavuru dilekeleri veya formlarnn Ynetmeliin 9 uncu maddesinde belirtilen ekil artlarn tayp tamadnn kontrol yapldktan sonra bunlarn evrak kaytlar yaplarak, hazr bulunmalar kouluyla bavuru sahiplerine bavurunun tarih ve saysn gsteren bir makbuz verilir. Kurum ve kurulularn bilgi edinme birimi veya yetkilisi dndaki herhangi bir birime

652

ulaan bavuru dilekeleri veya formlar, ileme konulmadan derhal ilgili bilgi edinme birimi veya yetkilisine gnderilir. Kanun ve Ynetmelikte belirtilen unsurlar iermeyen bavuru dilekeleri ve formlar ileme konulmaz ve durum bavuru sahibine on be i gn iinde bildirilir. Ynerge ekinde yer alan formlar dndaki dilekelerle yaplan bavurularda, bilgi edinme birimi veya yetkilisince -eer bavuru ncelikle baka bir birime ulamsa bu birimce- dilekeye BLG EDNME BAVURUSU kaesi vurulur. Daha nce cevapland halde ayn kiiler tarafndan yaplan tekrar mahiyetindeki bavurular ile soyut ve genel nitelikteki bavurular ileme konulmaz ve durum bavuru sahibine bildirilir. Geree aykr beyanda bulunduu sonradan anlalan bavuru sahiplerinin dilekeleri veya formlar, bu durumun anlald tarihte hi bavuru yaplmam saylarak ileme konulmaz. Elektronik posta yoluyla yaplan bilgi edinme bavurularnda, bavuru sahibi gerek veya tzel kiilerin verdii T.C. kimlik numaras, ileri Bakanl Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrlnn internet sayfasndan, bavuru sahibi tarafndan verilen ad ve soyadn doru olup olmadnn tespiti amacyla gerektiinde sorgulanr. Geree aykr ad ve soyadla yaplan bavurular ileme konulmaz. Bavuru dilekesi veya formu bilgi edinme birimi veya yetkilisi tarafndan kaydedildikten sonra, dorudan cevaplandrlr veya cevap hazrlanmak zere en ge iki i gn iinde kurum veya kuruluun ilgili birimlerine gnderilir. Bu yazda bavuru sahibine hangi tarihe kadar cevap verilmesi gerektii belirtilir. Elektronik posta yoluyla yaplan bavurular cevaplandracak bilgi edinme birimi veya yetkilisi, gelen bavurular ilgili mercilere elektronik ortamda iletebilecei gibi bavurunun bilgisayar ktsn ileterek de bilgi ve belge salayabilir. Bu durumda, istenen bilgi veya belge hakknda bavuru sahibine hangi tarihe kadar cevap verilmesi gerektii de belirtilir. Bavurularn bilgi edinme birimi veya yetkilisince cevaplandrlmas esastr. Ancak, istem konusu bilgi veya belgenin bir kopyasnn verilmesinin mmkn olmamas nedeniyle bavuru sahibinin bilgi veya belgenin asln inceleyerek not almasna veya ieriini grmesine veya iitmesine izin verilmesi hallerinde, bilgi edinme birim veya yetkilisinin ynlendirmesiyle, bilgi veya belgenin bulunduu mercilerce eriim salanabilir. Bu durumda eriim salayan mercilerce bilgi edinme birim veya yetkilisine yrtlen ilemlerle ilgili olarak bilgi verilir.

653

Kurum ve kurululardaki bilgi edinme birimleri veya yetkilileri, Kanun, Ynetmelik ve bu Ynergede belirlenen esas ve usullere gre kurum ve kurulularn ilgili dier birimleriyle koordinasyon iinde grev ifa ederler. Merkez birimlerine basndan gelen bilgi ve belge edinme bavurular ile eriime konu bilgi ve belgeyi yaynlama talebi ieren bavurular, ileme konulmadan dorudan Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliine intikal ettirilir ve bavuru konusu bilgi ve belgeler Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirlii araclyla bavuru sahibinin eriimine sunulur. Elektronik ortamda veya yazl olarak alnan bavurularn bilgi veya belge gvenlii, kurum ve kurulularda genel hkmlere gre salanr.

Bavurunun dileke hakkn da kapsamas durumu

Madde 12- Bilgi edinme bavuru dilekesinin konular tamamen bilgi edinme hakknn konusu dnda talepler ieriyorsa bu dilekeyle ilgili olarak dorudan Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanun hkmleri uygulanr. Dileke, bilgi edinme ile birlikte baka talepleri de ieriyorsa, oaltlarak konularna gre hem Bilgi Edinme Hakk Kanununa gre hem de Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanuna gre ileme konulur. Bu durumlarda bavuru sahibine en ge 15 i gn iinde bilgi verilir.

Bavuru dilekelerinin dier kurum ve kurululara ynlendirilmesi

Madde 13- stenen bilgi veya belge, Bakanln grev alan dnda kalyor veya baka bir kurum veya kuruluta bulunuyorsa, ilgili birim bavuru dilekesi veya formunu, istenen bilgi ve belgenin bulunduu kurum ve kuruluun bilgi edinme birimine derhal gnderir ve durum ilgiliye on be i gn iinde bildirilir. Bu ekilde ynlendirilen bavuru, bilgi veya belgenin bulunduu kurum ve kurulua alnd tarihte yaplm saylr. Srelerin balangcnda nceki bavuru dikkate alnmaz. Bilgi edinme bavurusunda bulunulan kurum ve kurulu, talep edilen bilgi veya belge kendisinde bulunmakla birlikte, istenen bilgi veya belgenin baka bir veya birden fazla kurum ve kurulutan neet ettiini veya grev alanna girdiini tespit ederse, bilgi veya belgeye eriimi salamadan nce, sz konusu kurum ve kurululardan gr alabilir. Bu takdirde bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Bu durumda, srenin uzatlmas ve gerekesi bavuru sahibine on be i gnlk srenin bitiminden nce bildirilir.

654

Gr sorulan kurum ve kurulua, gr bildirmesi iin be i gnnden az sre verilemez. Gr sorulan kurum ve kurulu yetkilileri, ilgiliye sresinde cevap verilmesi konusunda, kendisine bavuru yaplan kurum ve kurulu yetkilileriyle ayn sorumluluu paylar. Tefti ve denetimler sonucu dzenlenen rapor ve layihalarn bavuru sahiplerinin bilgisine sunulmas, Kanunun ve Ynetmeliin ilgili maddelerinde bilgi edinme hakk kapsam dnda tutulan bilgiler ayrlarak, hakknda rapor veya layiha dzenlenen kurum ve kurulularca salanr. Tefti ve denetim birimlerinin dzenledii dier raporlara ynelik bavurularn, raporlarn ekli suretlerinin bulunduu kurum ve kurululara yaplmas esastr.

DRDNC BLM

Bavurularn Cevaplandrlmas, Bilgi veya Belgelere Eriim ve Bilgi Edinme Hakknn Snrlar
Bavurularn cevaplandrlmas
Madde 14- Bilgi edinme birimleri veya bilgi edinme yetkilisi Kanun ve Ynetmelik kapsamnda yaplan bavurular, bu Ynergede belirtilen usul ve esaslar dahilinde cevaplandrr. Bavuru ieriinin birden fazla birimi ilgilendirmesi durumunda, kendisine bavuru dilekesi veya formu gnderilen birim, dier birimlerin grev alanna giren bilgi ve belgeleri bu birimlerden isteyerek bavuru sahibine cevap verir. Elektronik posta veya faks yoluyla yaplan bavurulara elektronik posta veya faks ile cevap verilebilecei gibi istenilen bilgi ve belgenin niteliine gre yazl olarak da cevap verilebilir. Ancak faks ile yaplan bavurularda bavuru sahibi kendisine faks ile cevap verilmesini istiyorsa cevap verilecek faks numarasn dilekesinde ayrca belirtmelidir. Kanunda bilgi edinme hakknn istisnalar olarak dzenlenen konularda yaplan bilgi edinme bavurular reddedilerek bu kararn gerekesi ve bu karara kar yaplabilecek bavuru yollar ve sreleri bavurana bildirilir. Bavurunun cevapland tarih, kurum veya kuruluun cevap yazs zerindeki tarihtir. Kamu grevlilerinin ihmali veya kusurlu davranlar nedeniyle, Kanunda belirtilen

655

sreler iinde bavurunun cevaplandrlmamas, kurum ve kurulularn cevap verme ykmlln ortadan kaldrmaz.

Gizli bilgileri ayrarak bilgi veya belge verme

Madde 15- stenen bilgi veya belgelerde, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler ile aklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrlabiliyorsa, sz konusu bilgi veya belge, gizlilik dereceli veya aklanmas yasaklanan bilgiler karldktan sonra bavurann bilgisine sunulur. Ayrma gerekesi bavurana yazl olarak bildirilir.

Bilgi veya belgeye eriim sreleri

Madde 16- Kurum ve kurulular, bavuru zerine istenen bilgi veya belgeye eriimi on be i gn iinde salarlar. Ancak istenen bilgi veya belgenin, bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salanmas; bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumlarnda bilgi veya belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Bu durumda, srenin uzatlmas ve bunun gerekesi bavuru sahibine on be i gnlk srenin bitiminden nce bildirilir.

Bavuru cretleri
Madde 17- Eriimine olanak salanan bilgi veya belgelerin ilk on sayfalarnn kopyalar iin postalama maliyeti dahil herhangi bir cret alnmaz. Ancak, bavuru sahibi on sayfay geen kopyalar iin inceleme, aratrma, kopyalama, postalama ve dier maliyet unsurlar dikkate alnarak hesaplanacak bir bedeli der. lgili bilgi edinme birimi veya yetkilisi, eriim salanacak bilgi veya belgelerin, eriim maliyeti tutar ve demenin yaplaca yer hakknda bavuru sahibini bavuru tarihinden itibaren on be gn iinde; istenen bilgi veya belgenin, baka bir birimden salanmas, bavuru ile ilgili olarak bir baka kurum ve kuruluun grnn alnmasnn gerekmesi veya bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi durumunda, otuz gn iinde bilgilendirir. Bavuru sahibine yaplacak bildirim on be ve otuz i gnlk cevap verme sresini durdurur. Bavuru sahibi, bildirimin yapld tarihten itibaren on be i gn iinde demeyi gerekletirdiini gsteren belgeyi sunmad takdirde talebinden vazgemi saylr. Bilgi edinme birimi veya yetkilisi tarafndan hesaplanacak cret, bilgi talebinde bulu-

656

nan tarafndan kurum ve kurulularn saymanlk brosuna veya saymanlk brosunca bildirilecek banka hesabna yatrlr.

Bilgi Edinme Hakknn Snrlar

Madde 18- Bilgi edinme hakknn kullanlmas, Kanunun Drdnc Blm ile Ynetmeliin Beinci Blmndeki snrlamalara tbidir.

BENC BLM

eitli Hkmler

Rapor Dzenlenmesi
Madde 19- Kurum ve kurulular, bir nceki yla ait olmak zere; a) Kendilerine yaplan bilgi edinme bavurularnn toplam saysn, b) Olumlu cevaplanarak bilgi veya belgelere eriim salanan bavuru saysn, c) Ksmen olumlu cevaplanarak, ksmen de reddedilerek bilgi ve belgelere eriim salanan bavurular, d) Reddedilen bavuru says ve bunlarn dalmn gsterir istatistiki bilgileri, e) Gizli ya da sr niteliindeki bilgiler karlarak ya da bu nitelikteki bilgiler ayrlarak bilgi veya belgelere eriim salanan bavuru saysn, f) Dier kurum ve kurululara ynlendirilen bavuru saysn, g) cret yatrlmad iin talebinden vazgemi saylan bavurusu saysn, Gsterir bir rapor hazrlayarak, Kurula gnderilecek rapora esas olmak zere, her yl Ocak aynn 20sine kadar Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliine ulatrrlar. Mahalli idareler (kyler hari), bunlarn bal ve ilgili kurulular, birlik ve irketleri ile kurum veya kurulularn 5442 sayl l daresi Kanunu kapsamndaki tara tekilatlar, raporlarn ilelerde kaymakamlklara, il merkezinde ise valiliklere gnderirler. Valilikler, her bir ile iin toplam saylar ierecek ekilde dzenledikleri ve merkez ileden kendilerine yaplan bavurularla ilgili bilgileri de ekleyerek il baznda hazrladklar raporlar, her yl Ocak aynn 20sine kadar Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliine gnderirler. Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliince, Bakanlk merkez birimleri ile bal ve ilgili kurulularla ilgili raporlar birim baznda; illerden gelen tm rapor-

657

lar ise birletirilerek iller baznda tek bir rapor halinde dzenlenir ve Ynetmeliin 44 nc maddesinde belirtilen sre ierisinde Bilgi Edinme Deerlendirme Kuruluna gnderilir. Kurum ve kurulular bu bilgileri kendi kurumsal internet sayfalarnda gncel halde yaymlarlar.

Denetim
Madde 20- Bilgi edinme hakknn kullanm kapsamndaki bavurulara ilikin uygulamalar, sral amirleri ile ilgili tefti ve denetim birimleri tarafndan denetlenir.

Eitim
Madde 21- Kurum ve kurulular, Kanunun, Ynetmeliin ve bu Ynergenin uygulanmas konusunda personeline gerekli eitimi salar ve bu amala eitim programlar dzenlerler.

Dzenleyici ilemler
Madde 22- Kurum ve kurulularn yetkili mercilerince, tekilatn yaps ile bilgi edinme hizmetlerin younluu ve nitelii de dikkate alnarak, Kanunun, Ynetmeliin ve bu Ynergenin uygulanmas amacyla ynerge, genelge gibi dzenleyici ilemler yrrle konulabilir.

Kuruldan gr isteme
Madde 23- Kurum ve kurulular, Ynetmeliin 25 inci maddesi kapsamnda, bilgi edinme hakknn kullanlmasna ilikin kararlar ve dzenlemelere ilikin olarak Kuruldan gr isteme taleplerini Bakanlk (Basn ve Halkla likiler Mavirlii) araclyla iletirler.

Yrrlk
Madde 24- Bu Ynerge onay tarihinde yrrle girer.

Yrtme
Madde 25- Bu Ynerge hkmlerini ileri Bakan yrtr.

658

EK-1

BLG EDNME BAVURUSU FORMU

(Gerek Kiiler in)

Bavuru sahibinin ad ve soyad: Oturma yeri veya i adresi: Trkiye Cumhuriyeti Kimlik No: (Elektronik ortamda yaplacak bavurular iin doldurulmas zorunludur.) Bavuruya hangi yolla cevap almak istersiniz? Yazl Elektronik Elektronik posta adresi: (Elektronik ortamda yaplacak bavurular iin doldurulmas zorunludur.) mzas: 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu gereince istediim bilgi veya belgeler aada belirtilmitir. Gereini arz ederim. stenen bilgi veya belgeler: (Not: Ayrlan blmdeki boluk yetmedii takdirde, bavuru iin bo sayfa / sayfalar kullanlabilir.)

659

EK-2

BLG EDNME BAVURUSU FORMU

(Tzel Kiiler in)

Tzel kiinin unvan: Tzel kiinin adresi: Yetkili kiinin Trkiye Cumhuriyeti Kimlik Numaras: (Elektronik ortamda yaplacak bavurular iin doldurulmas zorunludur.) Bavuruya hangi yolla cevap almak istersiniz? Yazl Elektronik Yetkili kiinin elektronik posta adresi: (Elektronik ortamda yaplacak bavurular iin doldurulmas zorunludur.) Yetkili kiinin imzas: Not: Yetki belgem ekte sunulmaktadr. 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu gereince istediim bilgi veya belgeler aada belirtilmitir. Gereini arz ederim. stenen bilgi veya belgeler: (Not: Ayrlan blmdeki boluk yetmedii takdirde, bavuru iin bo sayfa / sayfalar kullanlabilir.)

660

5. BLG EDNME HAKKINA LKN 2004 / 91 SAYILI GENELGE

Say : B050BD0000004/9.33.14/ 1232 Tarih : 20/05/2004

Demokratik ve effaf ynetimin gerei olan eitlik, tarafszlk ve aklk ilkelerine uygun olarak kiilerin bilgi edinme hakkn kullanmalarna ilikin esas ve usulleri dzenleyen 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu 09/10/2003 tarihinde kabul edilerek 21/10/2003 tarih ve 25269 sayl Resmi gazetede yaynlanm ve szkonusu Kanun gereince hazrlanan Bilgi Edinme Hakk Kanununun Uygulanmasna likin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik de 27/4/2004 tarih ve 25445 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. Anlan Kanun ve Ynetmeliin Bakanlmz Merkez ve Tara Tekilat ile Mahalli darelerde eksiksiz ve hassasiyetle uygulanmas nem tamaktadr. Bu nedenle; 1- Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirlii bnyesinde, bal ve ilgili kurulular ile halkla ilikiler tekilat bulunan birimlerde bilgi edinme birimleri oluturulacak, merkez tekilatndaki dier Genel Mdrlk ve Mstakil Daire Bakanlklarnda ise bilgi edinme yetkilisi grevlendirilecek ve bu birimlerle ilgili irtibat bilgileri internet sayfasnda yaynlanacaktr, 2- Valilik, Kaymakamlk, mahalli idareler (kyler hari) ve bunlarn bal ve ilgili kurulular ile birlik veya irketlerinde, merkezi idarenin tara tekilatlarnda bilgi edinme birimleri oluturulacak veya bilgi edinme yetkilisi grevlendirilecektir, 3- Birimlerce, grev ve hizmet alanlarna giren konulardaki bilgi veya belgelerin konular ve bunlarn hangi birimde mevcut olduunu ihtiva eden kurum dosya planlar, temel nitelikli karar ve ilemleri, mal ve hizmet alm satmlar, proje ve yllk faaliyet raporlar, ilgili mevzuat ve dzenleyici ilemleri hazrlanarak oluturulacak bilgi edinme birimlerinde muhafaza edilecektir, 4- Bakanlk merkez tekilatndaki birimler ad geen dosyalarn birer rneini Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliine gnderecektir, 5- Birimlerce, bilgi edinme hakknn etkin olarak kullanlmas ve bavurulardan kaynaklanan i yknn en aza indirilmesi amacyla; internet sayfalar yeniden

661

dzenlenerek 3 nc maddede belirtilen bilgi ve belgeler ile birimlerini ilgilendiren mevzuat ve dzenlemeler internet sayfalarnda kendilerine ayrlan blmlerde yaynlanacaktr, 6- nternet sayfalarnda, szkonusu Kanun ve Ynetmelikte belirtilen dzenlemeler yaplarak, online bavurularn ilgili birim tarafndan kabul edilmesine ynelik teknik altyap hazrlanacak, ayr internet sayfas olmayan kaymakamlklar iin valilik internet sayfalar altnda internet sayfas hazrlanacaktr, 7- Bakanlmz Merkez Tekilatna (ilgili ve bal kurulular hari) basndan gelen bilgi ve belge edinme bavuru ve talepleri ileme konulmadan dorudan Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliine intikal ettirilecek ve bu bilgi ve belgeler Bakanlk Basn ve Halkla likiler Mavirliince basna verilecektir, 8- Bilgi edinme birimleri veya yetkilisi dndaki herhangi bir birime ulaan bavuru dilekeleri veya formlar ileme konulmadan derhal grevli bilgi edinme birimi veya yetkilisine gnderilecektir, 9- lgili mevzuatn uygulanmas konusunda gerekli eitim programlar hazrlanacak ve hizmet ii eitim salanacaktr , 10- Kanunun 30 uncu ve Ynetmeliin 44 nc maddesine gre dzenlenecek olan yl sonu istatistikleri Bakanlmz Basn ve Halkla likiler Mavirlii bnyesindeki bilgi edinme birimine gnderilecektir, 11- Sz konusu dzenlemeler, sorumlu birimler tarafndan Ynetmelikte belirtilen sreler iinde yerine getirilecek ve sonucundan ayrca bilgi verilecektir. Gereini rica ederim. Abdlkadir AKSU (Bakan)

662

6. DLEKE VE BLG EDNME HAKKININ KULLANILMASINA LKN 2004 / 12 SAYILI GENELGE

Resmi Gazete Tarihi : 24/01 2004 Resmi Gazete Says : 25356

Bireylerin kamu ile ilgili dilek ve ikayetleri hakknda idari makamlara bavuruda bulunmalar ve kendileri veya faaliyet alanlaryla ilgili konularda bilgi edinme haklarn kullanmalar, eitlik tarafszlk ve aklk ilkeleri temelinde demokratik ve effaf bir ynetimin gereidir. dare-birey ilikisinde hukukun stnln, demokratiklemeyi ve saydaml salayabilmek iin, idari faaliyetlerin yrtlmesi srasnda bireysel hak ve zgrlklere duyarl davranlmas hukuk devletinin en temel niteliidir. Hkmetimiz, devlet ile toplum arasndaki balarn daha gl hale getirilmesini ve halkn talep ve beklentilerine azami dzeyde cevap verilmesini esas alan bir politika benimsemitir. Acil Eylem Plannda da yer alan, Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde vatanda odakl yaklamlarn benimsenecei ilkesi, bu politikamzn temelini oluturmaktadr. Bu erevede, 3.10.2001 tarihli ve 4709 sayl Kanunla, Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Temel hak ve hrriyetlerin korunmas balkl 40nc maddesine eklenen ikinci fkrayla, Devletin, ilemlerinde, ilgili kiilerin hangi kanun yollar ve mercilere bavuracan ve srelerini belirtmek zorunda olduu, keza Dileke hakk balkl 74nc maddesinde yaplan deiiklikle de, dileke sahiplerine bavuru sonularnn yazl olarak bildirilmesi hkme balanmtr. Anayasamzda yaplan bu deiikliklere uygulama kabiliyeti kazandrmak zere, 01.11.1984 tarihli ve 3071 sayl Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanunun 02.01.2003 tarihli ve 4778 sayl Kanunla deitirilen 7nci maddesinde, yaplmakta olan ilemin safahat veya sonucu hakknda, yetkili makamlarca dileke sahiplerine en ge otuz gn iinde gerekeli olarak cevap verilecei ve sonucun ayrca bildirilecei hkmne yer verilmitir. Ayrca, 24.4.2004 tarihinde yrrle girecek olan 9.10.2003 tarihli ve 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu ile de kiilerin bilgi edinme hakkn kullanmalarna ilikin esas ve usuller dzenlenmitir. Her iki dzenleme de, Avrupa Birlii Mktesebatnn stlenilmesine likin Ulusal Programda yer

663

alan insan haklar alannda yasal ve idar dzenlemelerin yaplmas ve uygulamalarn iyiletirilmesi taahhtleri asndan byk nem ve ncelik tamaktadr. Ancak, sz konusu Anayasa ve Kanun hkmlerinin uygulanmasnda gerekli hassasiyetin gsterilmedii, dilekeyle yaplan bavurulara idar makamlar tarafndan bazen cevap verilmedii veya yasal sresinden sonra cevap verildii, dolaysyla dileke hakknn etkin ekilde kullanmnn gereklemedii yolunda ikayetler bulunmaktadr. Bu balamda, bilgi edinme hakk ile dileke hakknn mevzuatmzda yer alan esas ve usullere uygun olarak etkin kullanlmasn teminen, bakanlklarn merkez ve tara tekilatlar, valilik, kaymakamlk ve mahalli idareler ile dier kamu kurum ve kurulular, hizmet alanlarnda aada yazl kurallara uymakla ykmldrler. 1- Dileke hakk, sorulara cevap almak suretiyle bilgi edinmeyi, ikayette bulunmak suretiyle denetlemeyi, dilek ve neride bulunmak suretiyle de demokratik katlm salayan siyasal haklardandr. Bu itibarla, a) Trk vatandalar ile Trkiyede ikamet eden yabanclar (karlkllk esas gzetilmek ve dilekelerinin Trke yazlmas kaydyla) kendileri veya kamuyla ilgili dilek ve ikayetleri hakknda, Trkiye Byk Millet Meclisine ve yetkili idari makamlara yaz ile bavurma hakkna sahiptirler. Dileke hakknn kullanm erevesinde idareye yaplan her trl bavuru aada belirtilen usule uygun olarak cevaplandrlacaktr: - Bireylerin ve tzel kiilerin bavuru dilekelerini alan idari makamlar, dilekelerin alnd tarih, kayt numaras ve konusunu gsteren alnd belgesini dzenleyip, bu alnd belgelerini, herhangi bir cret talep etmeden, bavuru sahiplerine vereceklerdir. - Ad, soyad ve adres bulunmayan, imza tamayan, belli bir konuyu iermeyen, ya da yarg mercilerinin grevine giren konularla ilgili dilekeler cevaplandrlmayacaktr. Ancak, bu unsurlar ihtiva etmemekle birlikte, bavurulara olayla ilgili inandrc mahiyette bilgi ve belgeler eklenmi veya somut nitelikte bilgi, bulgu ya da olaylara dayanlyor ise, bu hususlar ihbar kabul edilerek idarece ilem yaplabilir. - Baka bir idari makamn grev alannda kalan bavurular, ilgili idar makama iletilecek ve bavuru sahibine de bilgi verilecektir. - Bireylerin ve tzel kiilerin, kendileriyle veya kamuyla ilgili, dilekeyle usulne uygun bir ekilde yaptklar bavurularn idarece geciktirilmeksizin en ksa srede

664

cevaplandrlmas yasal bir zorunluluktur. Yetkili idar makam tarafndan, bu ekilde yaplan bavurularla ilgili olarak, yaplmakta olan ilemin safahat veya sonucu hakknda dileke sahiplerine en ge otuz gn ierisinde gerekeli olarak cevap verilecektir. lem devam ediyorsa, sonucu hakknda ayrca bilgi verilecektir. - Trkiye Byk Millet Meclisine gnderilen dilekelerin dileke komisyonu ile nsan Haklar nceleme Komisyonunda incelenerek 60 gn iinde karara balanaca gz nne alnarak, TBMM Dileke Komisyonu tarafndan gnderilen dilekelerin de ilgili kamu kurum ve kurulularnca en ge otuz gn ierisinde cevaplandrlmasna dikkat edilecektir. b) Mevcut idari ilemlerden idari bavuru yolu ak bulunanlarn deitirilmesi, kaldrlmas veya geri alnmasyla ilgili bavurular zerine, dari Yarglama Usul Kanununun (YUK) ilgili idari makama bavuru ve cevap sresini dzenleyen 11inci maddesi hkm dikkate alnarak aadaki ilemler yaplacaktr. - Bavuru dilekesi, idari ilemleri deitirmeye, kaldrmaya veya geri almaya yetkili olan idari makama en ksa srede ulatrlacaktr. - Yetkili idari makam, bavuru dilekesinin idareye verilmesini mteakip en ksa srede gerekli inceleme ve aratrmay yapmak suretiyle ilemin yerindelii yannda btn unsurlar bakmndan hukukiliini de deerlendirerek cevap verecektir. - dari ilemin deitirilmesi, kaldrlmas veya geri alnmasnn mmkn olmamas halinde, bavuru sahibine verilecek cevapta, bu idari ileme kar bavurulabilecek kanun yollar ile bavuru sreleri de gsterilecektir. 2- Bilgi edinme hakknn kullanlmasna ilikin esas ve usuller, 24.4.2004 tarihinde yrrle girecek olan 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanununda dzenlenmi bulunmaktadr. Bu itibarla, a) Kamu kurum ve kurulular ile kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, faaliyetlerine ilikin mezkur Kanun kapsamnda bulunan bilgi bavurularn sratli bir ekilde sonulandrarak Kanunda belirtilen istisnalar dnda her trl bilgi ve belgeyi bavuru sahiplerine vereceklerdir. b) Kurum ve kurulular, bavuru zerine, istenilen bilgi ve belgeye eriimi on be i gn iinde salayacaklardr. stenilen bilgi ve belgenin; bavurulan kurum ve kurulu iindeki baka bir birimden salanmas, baka bir kurum veya kuruluun grnn alnmasn gerektirmesi ya da bavuru ieriinin birden fazla kurum ve kuruluu ilgilendirmesi hallerinde bilgi ve belgeye eriim otuz i gn iinde salanr. Ancak bu srenin uzamas durumunda, gereke bavuru sahibine yazl olarak

665

on be i gnlk srenin bitiminden nce bildirilecektir. c) Kiinin alma hayatn ve mesleki onurunu etkileyecek olanlar hari, yarg denetimi dnda kalan idar ilemler, devlet srlar, lkenin ekonomik karlarna, istihbarata, idar veya adl soruturmaya, zel hayata dair bilgiler, haberlemenin gizliliini ihlal edecek bilgi ve belgeler, ticari srlar ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamndaki hususlar bilgi edinme hakknn istisnasn oluturur. Keza, tavsiye ve mtalaa talepleri ile yaymlanm veya kamuya aklanm bilgi veya belgeler de bilgi edinme bavurularna konu edilmeyecektir. d) Bilgi Edinme Hakk Kanununun uygulanmasnda ihmali, kusuru veya kast bulunan memurlar ile dier kamu grevlileri hakknda iledikleri fiillerle ilgili olarak, genel hkmler erevesinde ceza kovuturmasn gerektiren haller sakl kalmak kaydyla, tabi olduklar mevzuatta yer alan disiplin cezalar uygulanacaktr. Ayrca; dilek ve ikayetlerini, kamu kurum ve kurulularna gelerek szl olarak ileten bavuru sahipleri, hogr ve gler yzle karlanarak kendilerine yardmc olunacaktr. Bavuru sahiplerinin talepleri annda incelenerek, sorunlarnn mmkn olduu oranda mahallinde zmlenmesine zen gsterilecektir. Bu erevede, konuya ilikin Anayasal ve yasal kurallar ile yukarda belirtilen usul ve esaslar hakknda tm personel bilgilendirilecek, personele ynelik eitim programlarnda konuya ayrntl olarak yer verilmesi salanacak, bilgi edinme ve dileke haklarnn kullanm kapsamndaki bavurulara ilikin uygulamalar mevzuat dahilinde denetlenecek ve denetimler sonucu belirtilen kurallara uymadklar saptanan kamu grevlileri hakknda genel hkmlere gre disiplin ve ceza ilemleri uygulanacaktr. 3071 sayl Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanunun uygulanmas erevesinde yaynlanm bulunan halkla ilikiler konulu 22.1.1993 tarihli ve (1993/2) sayl Genelgenin 2nci maddesinde iki ay olarak belirtilen dilekenin cevaplandrlmasna ilikin sre, mevzuatta yaplan deiiklie istinaden 30 gn eklinde deitirilmi, vatanda bavurular konulu 29.12.1994 tarihli ve 20369 sayl yaz yrrlkten kaldrlmtr. Bu itibarla; Dileke Hakknn Kullanlmasna Dair Kanun ile Bilgi Edinme Hakk Kanunu hkmlerinin gerekleri, btn kamu kurum ve kurulular tarafndan yukarda belirtilen usul ve esaslar dorultusunda yerine getirilecektir. Bu genelge yaym tarihinde yrrle girer. Recep Tayyip ERDOAN (Babakan)
666

7. DAR PARA CEZALARINA LKN GENELGE

Say : B050DDB0000074/8 Tarih : 04/01/2007

GENELGE
2007 / 122 lgi : a) 28/10/2003 tarih ve B050DDB0000001/197/2003/3 sayl genelge, b) 14/05/2004 tarih ve B050DDB0000074/1704/2004/89 sayl genelge. 5253 sayl Dernekler Kanunu ve 2860 sayl Yardm Toplama Kanununda yer alan idari para cezalarnn 5326 sayl Kabahatler Kanununun 3 ve 17/7 maddeleri gereince, 31/03/2005 tarih ve 25772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dernekler Ynetmeliinde belirtilen parasal hadlerin de ayn Ynetmeliin 101 inci maddesi gereince her takvim yl bandan geerli olmak zere 213 sayl Vergi Usul Kanunu uyarnca Maliye Bakanlnca tespit ve ilan edilen yeniden deerleme orannda artrlmas gerekmektedir. Sz konusu idari para cezalar ile parasal hadler, 28/11/2006 tarih ve 26380 sayl Resm Gazetede yaymlanan 363 Sra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliinde tespit edilen 2006 yl iin yeniden deerleme oran olan %7,8 (yedi virgl sekiz) art esas alnarak, 01/01/2007 tarihinden itibaren geerli olmak zere ekli listede gsterildii ekilde artrlmtr. Mlga 2908 sayl Dernekler Kanunu kapsamnda yaymlanan dari Para Cezalar konulu ilgi (a) ve (b) genelgeler yrrlkten kaldrlmtr. Bilgi ve gereini rica ederim. Abdlkadir AKSU

667

5253 SAYILI DERNEKLER KANUNU Madde 01/01/2006 - 31/12/2006 Arasnda Uygulanacak Miktar (YTL) 32/a 549 32/d 549 32/h 549 32/ 109 32/k 549 32/l 549 32/r 1.098

2006 Yl Oran 7,8 7,8 7,8 7,8 7,8 7,8 7,8

01/01/2007 - 31/12/2007 Arasnda Uygulanacak Miktar (YTL) 591 591 591 117 591 591 1.183

2860 SAYILI YARDIM TOPLAMA KANUNU 2006 Yl Madde 01/01/2006 - 31/12/2006 Oran Arasnda Uygulanacak Miktar (YTL) 29/1 669 7,8 29/1 477 7,8 29/3 192 7,8

01/01/2007 - 31/12/2007 Arasnda Uygulanacak Miktar (YTL) 721 514 206

DERNEKLER YNETMEL (Parasal Hadler) 2006 Yl Madde 01/01/2006 - 31/12/2006 Arasnda Uygulanacak Miktar Oran (YTL) 31 549.000 7,8 47 1.098 7,8 49 54.900 7,8

01/01/2007 - 31/12/2007 Arasnda Uygulanacak Miktar (YTL) 591.822 1.183 59.182

668

8. BEYANNAMELERE LKN GENELGE

Say : B050DDB0000007/4943 (Gen.)-2006 Tarih : 25/12/2006

GENELGE
2006 / 90 Bilindii zere 5253 sayl Dernekler Kanununun 19/1maddesi, Dernekler, ylsonu itibaryla faaliyetlerini, gelir ve gider ilemlerinin sonularn dzenleyecekleri beyanname ile her yl Nisan ay sonuna kadar mlki idare amirliine vermekle ykmldrler. Beyannamenin dzenlenmesine ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. hkmn, Dernekler Ynetmeliinin 84 nc maddesi de, Beyannameler valiliklerce incelenir. Gerekli grlen hallerde bu inceleme Bakanlka da yaplabilir. Beyannamelerde eksiklik veya yanllklar grlmesi halinde, ek bilgi ve belgeler istenebilir ve bunlar tamamlattrlr. Beyannamelere ilikin istenen ek bilgi ve belgelerin verilmemesi, eksik verilmesi veya verilen srede tamamlanmamas hallerinde ilgili dernek denetime tabi tutulabilir. Beyannamelerin incelenmesi esnasnda konusu su oluturan hususlarn tespit edilmesi halinde, ilgili mlki idare amirliince durum Cumhuriyet Basavclna bildirilir. Beyannameler ile ilgili olarak haklarnda adli ve idari ilem yaplan dernekler, Bakanla bildirilir. hkmn, Amirdir. Bu dorultuda, derneklerin, 2006 ylna ait beyannamelerini, 2007 yl Nisan ay sonuna kadar mlki idare amirliine vermeleri gerekmektedir. Bakanlmz Dernekler Dairesi Bakanlnn e-dernek kurumsal yazlm programna yaplan veri girilerinin incelenmesi sonucunda, nceki yllara ait birok beyannamede yer alan bilgilerin kullanc ad ve ifresi bulunan dernek yetkilileri veya il dernekler mdrlkleri personeli tarafndan sisteme eksik veya hatal kaydedildii anlalmtr. Bu durumun, derneklere ilikin yaplacak deerlendirmeler veya istatistiki veri hazrlama noktasnda nemli skntlara yol aaca aikardr. Yukarda aklanan nedenlerle kamu yararna alan dernekler ile bilno esasna gre defter tutan derneklere ncelik verilmek suretiyle;
669

2007 ylnda verilecek beyannamelerin, bir nceki ylda verilen beyannamelerle mukayese edilerek Dernekler Ynetmeliinin 84 nc maddesinde belirtilen usule gre incelenmesi, beyannamelerde nemli tutarszlk, hata veya konusu su oluturan hususlarn bulunduunun anlalmas halinde, ek bilgi ve belge istenmeksizin ilgili dernein i ve ilemlerinin 5253 sayl Kanunun 19 uncu maddesi gereince yerinde denetlenmesi, Mevzuata aykr hareket ettii tespit edilen dernekler hakknda gerekli yasal ilemlerin yaplmas, sonucundan Bakanlmza bilgi verilmesi ve ad geen sisteme yaplacak veri girilerinde gerekli zen ve dikkatin gsterilmesi, Hususlarnn hassasiyetle takip edilerek gereinin yaplmasn nemle rica ederim. Mustafa TEKMEN Bakan a. Mstear Yardmcs V

670

9. ZNE TAB KELMELERE LKN GENELGE

Say : B050DDB0000007/ Tarih : 09/10/2006

GENELGE
2006 / 78 Bilindii zere, Dernekler Kanununun 28 inci maddesi uyarnca, dernek adlarnda; Trk, Trkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle oluturulan kelimeler ileri Bakanlnn izni ile kullanlmaktadr. Ayrca, Dernekler Ynetmeliinin 53 nc maddesi ile dernek adlarnda yukarda belirtilen kelimeleri kullanmak isteyen derneklerin en ok yeye sahip olmas esas getirilmitir. Bu kapsamda, izne tabi kelime kullanmak isteyen derneklerin bavurularnda ncelikle ye kaytlar eski olanlarn kaytlarnn gncellenmesi derneklerden talep edilecek, bunu mteakiben aadaki hususlarda denetim yaplacaktr. -Trk Medeni Kanununun 64 nc maddesi gereince yazl olarak yaplan yelik bavurularnn, dernek ynetim kurulunca karara balanp balanmad, -Yine ayn madde uyarnca bavurusu kabul edilen yenin kaydnn ye kayt defterine ilenip ilenmedii, -ye kayt defterindeki kaytlar ile ynetim kurulu kararlar arasndaki mutabakatn salanp salanmad. Yukarda belirtilen konular ieren denetim raporunun Valiliiniz gr ile birlikte Bakanlmza sunulmas hususunda gereini rica ederim. ahabettin HARPUT Bakan a. Vali Mstear

671

10. DERNEK KAMETGAHLARINA LKN GENELGE

Say : B050DDB0000007 / (Gen.) / 2006 Tarih : Austos 2006

GENELGE / 2006
lgi : a) 03.05.2006 tarih ve 560 sayl Genelgemiz. b) 13.09.2004 tarih ve 1620 sayl Genelgemiz. c) 19.02.2004 tarih ve 2004/2 sayl Genelgemiz. Kamu kurum ve kurulularna ait bina ve tesislerin dernek ikametgah olarak kullanlp kullanlamayaca hususunda ilgi (a) ve (b) Genelgelerimiz yaymlanmt. Ancak, uygulamada ilgi (a) ve (b) Genelgelerimiz amalar dnda yorumlandndan ve illere gre farkl uygulamalar yapldndan, spor kulpleri bata olmak zere baz derneklerin madur olduu Bakanlmza intikal eden bilgilerden anlalmtr. Bu nedenle; 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun ve ilgi (c) Genelge ile 178 sayl Maliye Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin 13/d maddesi hkmleri sakl kalmak zere Bakanlmzn ilgi (a) ve (b) Genelgeleri yrrlkten kaldrlmtr. Gereini bilgilerinize arz ve rica ederim. Abdlkadir AKSU ileri Bakan

672

11. KONUSU SU TEKL EDEN DERNEK FAALYETLERNE LKN GENELGE

Say : B050DDB0000074/3465-1303 Tarih : 07/08/2006

GENELGE
2006 / 64 Dernek kurma hakkna snrlandrmalar ve derneklerin faaliyetlerine nemli kstlamalar getiren 2908 sayl Dernekler Kanunu, AB mktesebatna uyum erevesinde hazrlanan 5253 sayl Dernekler Kanunu ile yrrlkten kaldrlmtr. 5253 sayl Kanunda yaplan dzenlemeler ile kolluk kuvvetlerinin dernek ve eklentilerine girebilmesi, arama yapmas ve buradaki eyaya el koymas konusundaki artlar arlatrlm ve Anayasada belirtilen konut dokunulmazl ilkesine paralellik salanmtr. Ancak, bu yasal deiikler sonucunda, baz derneklerin lokallerinde ve yerleim yerlerinde (ikametghlarnda) kurulu amalarna aykr olarak kumar oynatld, Bakanlmza intikal eden bilgilerden anlalmtr. Baz derneklerin sivil toplum anlay dnda kullanlmas; sosyal, kltrel ve siyasal alanda nemli grevler stlenen ve demokrasinin gelimesinde etkin rol oynayan derneklerin, kamuoyu nezdindeki itibarn olumsuz etkilemekte ve sivil toplum kurulularna duyulan gvene zarar vermektedir. Kumarn sosyal bakmdan ortaya koyduu byk tehlike ile AB Katlm Ortakl Belgesinde yer alan sivil toplum rgtlerinin gelitirilmesi konusundaki beklentiler dikkate alndnda, aada belirtilen konularda aklama yaplmasna ihtiya duyulmutur. 5253 sayl Kanunun 19 uncu maddesi gereince, derneklerin tzklerinde gsterilen amalar dorultusunda faaliyet gsterip gstermedikleri, defterlerini ve kaytlarn mevzuata uygun tutup tutmadklar Bakanlmz ve mlki idare amirliklerince denetlenmektedir. 31/03/2005 tarih ve 25772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dernekler Ynetmeliinde derneklerin yelerinin sosyal ihtiyalarn karlamak zere lokaller almas ve iletilmesi konularnda gerekli dzenlemeler yaplm; lokal denetimlerinin dernekler birimleri ve kolluk kuvvetlerince birlikte
673

yaplmas ngrlmtr. 5253 sayl Kanunun 20 nci maddesi gereince de kolluk kuvvetleri, kamu dzeninin korunmas veya su ilenmesinin nlenmesi nedenlerinden birine bal olarak, usulne gre verilmi hkim kararyla, yine bu nedenlere bal olarak gecikmesinde saknca bulunan durumlarda mlk idare amirinin yazl emriyle derneklerin yerleim yerleri ve eklentilerine girebilmektedir. 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 228 inci maddesinde kumar oynanmas iin yer veya baka surette imkn salanmas su olarak tanmlanm ve bu suun olumas iin aleniyet art aranmamtr. Ayn maddede bu suu ileyen kiilerin bir yla kadar hapis ve adli para cezas ile cezalandrlaca da hkm altna alnmtr. 5326 sayl Kabahatler Kanununun 34 nc maddesinde kumar oynanmas kabahat olarak tanmlanm, karlnda idar para cezas ve ayrca, kumardan elde edilen kazancn mlkiyetinin kamuya geirilmesi idar yaptrm olarak ngrlmtr. Bu hkm gereince, kumar dolaysyla idar para cezasna ve bu suretle elde edilen gelire elkonulmasna karar verme yetkisi sadece kollua ait bulunmakta, elkonulan gelirin mlkiyetinin kamuya geirilmesine ise mlk amir karar verebilmektedir. 5253 sayl Kanunun 32 nci maddesinin (p) bendinde konusu su tekil eden fiillerin gerekletirilmesi fesih sebebi olarak saylm, ayrca dernek bakannn hapis ve adli para cezas ile cezalandrlaca hkm altna alnmtr. Bu yasal dzenlemeler karsnda derneklerin yerleim yerlerinde, lokallerinde veya her eit eklentilerinde kumar oynanmas iin yer veya baka surette imkn salanmas su olarak tanmlandndan, bu suun ilendiinin tespit edilmesi halinde 5237 sayl Kanunun 228 inci ve 5253 sayl Kanunun 32 nci maddesinin (p) bendi uyarnca Cumhuriyet Basavclna su duyurusunda bulunulmas gerekmektedir. Sivil toplum kurulularnn odanda bulunan derneklere olan gvenin korunmas amacyla, kurulu amalar ve sivil toplum anlaynn dnda faaliyet gsteren bu derneklerin hassasiyetle takip edilerek gereinin yaplmasn rica ederim. Abdlkadir Aksu ileri Bakan

674

12. KAMU YARARINA ALIAN DERNEKLERN DENETLENMESNE LKN GENELGE

Say : B050DDB0000074/3701 Tarih : Temmuz 2006

GENELGE
2006 / 62

(DOSYA)
Bilindii zere 23/11/2004 tarih ve 25649 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren, 04/11/2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanununun 19 uncu maddesinde gerekli grlen hallerde derneklerin ileri Bakan ve mlki idare amirleri tarafndan denetletilecei hkm altna alnm, 27 nci maddesinin nc fkrasnda da kamu yararna alan derneklerin en az iki ylda bir denetlenmesi ngrlmtr. Kamu yararna alan derneklerin iki ylda bir denetlenmesini yerine getirecek merci ynnden ise Kanunda herhangi bir ayrm yaplmamtr. Bu kapsamda, hazrlanan program erevesinde ekli listede yer alan kamu yararna alan baz dernekler ile bu derneklerin baz ubelerinin denetimleri Bakanlmz Dernekler Denetileri tarafndan tamamlanm, bazlarnn denetimleri ise henz yaplamam veya tamamlanamamtr. lke apnda 500 civarnda kamu yararna alan dernein ve bu derneklerin yzlerce ubelerinin bulunmas, dier derneklerin rutin denetimleri ile Bakanlmza intikal eden iddia ve ikyetler zerine yaplan inceleme/aratrlmalarn boyutu gz nne alndnda, sz konusu denetim, inceleme ve aratrma almalarnn tamamnn Dernekler Denetileri ve Dernekler Deneti Yardmclar tarafndan yaplmas mmkn deildir. Ekli listede yer almayan ve ilinizde faaliyette bulunan kamu yararna alan derneklerin veya merkezi baka bir ilde bulunan bu derneklerin ilinizdeki ubelerinin ve varsa ilgili tesis ve birimlerinin genel denetimleri ile kamu yarar stats izni verilmesinde aranan artlar halen tayp tamadklar hususlarndaki incelemelerin Valiliinizce yaplmas gerekmektedir. Ayrca, kamu yararna alma stats bulunan veya bulunmayan dernekler ile ubelerinin gerekli grlen hallerde veya iddia ve
675

ikyetler zerine Valiliinizce denetlenmesi tabiidir. Kamu yararna alan derneklerin listesi, Dernekler Dairesi Bakanlnn www.dernekler.gov.tr internet adresindeki Derneklerle lgili Merak Edilen Sorular blmnde yer almaktadr. Sz konusu denetim, inceleme ve aratrma almalarnn 23/11/2006 tarihine kadar yaplmasn, varsa gerekli adli ve idari ilemler yaplarak sonucundan bilgi verilmesini, gerekli deerlendirmelerin yaplabilmesi amacyla, yalnzca kamu yararna alma niteliinin kaybedildii ynnde tespitleri ieren raporlarn birer suretinin Bakanlmza gnderilmesini rica ederim. Mustafa TEKMEN Bakan a. Mstear Yardmcs V.

676

13. MAL BLDRMLERNE LKN GENELGE

Say : B050DDB0000007 / (Gen.)-2006 Tarih : Haziran 2006

GENELGE
2006 / 50 Bilindii zere 3628 sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet Ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanununun; 6/e maddesi, Ynetim ve denetim kurulu yelikleri ile komisyon yeliklerine seim ve atamalarda greve balama tarihini izleyen bir ay iinde, hkmn, 6/f maddesi, Grevin sona ermesi halinde, ayrlma tarihini izleyen bir ay iinde, hkmn ve, 8/m maddesi, Bildirimlerin verilecei merciler unlardr: Trk Hava Kurumunun, Trkiye Kzlay Derneinin ve Kamu yararna saylan derneklerin genel ynetim ve merkez denetleme kurulu yeleri iin ileri Bakanl, bunlarn ube bakanlar iin bulunduklar l Valilikleri, hkmn, Amirdir. Yukarda belirtilen Kanun hkmleri gereince mal bildiriminde bulunmakla ykml derneklerin mal bildiriminde bulunmalar ynnde gerekli uyarlarn yaplarak konu zerinde hassasiyetle durulmasn nemle rica ederim. Mustafa TEKMEN Bakan a. Mstear Yardmcs V.

677

14. KAMU KURUM VE KURULULARINA AT BNALARIN DERNEK VE VAKIFLARA TAHSSNE LKN GENELGE
Say : B050DDB0000007/560 (K.A.-10) /2006 Tarih : Nisan 2006

lgi : a) Babakanln 27/06/2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan 2003/39 sayl Genelgesi. b) 19/02/2004 tarih ve 2004/2 sayl Genelgemiz. c) 13/09/2004 tarih ve 1620 sayl yazmz. Bilindii zere, 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular le likilerine Dair Kanunun 2/a maddesi; Dernek ve vakflar, kamu kurum ve kurulularnn ismini alamaz, bu kurum ve kurulularn hizmet binalar ve mtemilat iinde faaliyet gsteremez ve bu kurululara ait ara ve gereci kullanamaz. hkmn, Ayn Kanunun Cezalar balkl 3 nc maddesinin 1 inci fkras; 2 nci maddede belirtilen ilkelere aykr hareket eden kamu grevlileri ile dernek ve vakf yneticileri, eylemleri baka bir su oluturmad takdirde, aydan bir yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Ayrca dernek ve vakf yneticileri hakknda grevden alma ilemi uygulanr. hkmn, 5072 sayl Kanunun uygulanmasna ilikin ilgi (b) genelgemiz; Bu Kanun kapsamnda olan ve Kanunun yrrle girdii tarihten nce, kamu kurum ve kurulularnn hizmet binalar ve mtemilat iinde ynetim yeri veya eitli eklentileri (iktisadi iletme, lokal, vb.) bulunan dernekler, Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren hizmetlerine son vermek ve belirtilen kamu kurulularna ait yerlerden ayrlmak zorundadr... hkmn, Babakanln ilgi (a)da belirtilen genelgesinin 12 nci maddesinin 4 nc fkras; Kamu kurum ve kurulularnn menkul ve gayrimenkul varlklarndan vakf, dernek ve sandk gibi kurulularn dorudan veya dolayl yoldan faydalanmasna izin verilmeyecek ve buralarda kamu personeli altrlmayacaktr. hkmn, Amirdir. Ayrca, ilgi (c) sayl yazmzda da; kamu kurum ve kurulularna tahsis edilen yerlerin, tahsis amac dnda 5072 sayl Kanun kapsamna girip girmediine bakl-

678

makszn dernek ikametgah olarak kullanlamayaca belirtilmitir. Ancak, son gnlerde basnda, kamu kurum ve kurulularnn binalarnda halen dernek ve vakflarn barnmaya devam ettikleri, hatta sz konusu dernek ve vakflarn ykl btelerine ramen bu yerleri terketmedikleri eklinde haberler yer almaktadr. Yukarda belirtilen aklamalar dorultusunda, konunun yeniden ele alnarak ilgili kamu kurum ve kurulularnn yneticilerinin cezai duruma dmemeleri iin gerekli tebligatn yaplmas ve konunun hassasiyetle takip edilmesi hususunda gereini arz ve rica ederim. Abdlkadir AKSU ileri Bakan

679

15. VAKIFLARIN LOKAL AMASI HAKKINDA GENELGE

Say : B050DDB0000007 / (Gen)-2006 Tarih : Nisan 2006

GENELGE
2006 / 41 Vakflarn lokal amas hususunda gerek 903 sayl Yasa ile deiik Trk Medeni Kanununun 73 ve mteakip maddelerinde, gerekse Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kurulan Vakflar Hakknda Tzkte herhangi bir hkm bulunmadndan, bu konularda tereddtlerin hasl olduu Bakanlmza ulaan bilgilerden anlalmtr. 2559 sayl Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun 8/E maddesinde; derneklere, sendikalara, loca ve kulplere, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ile benzeri kurum ve kurululara ait yalnz yelerinin yararlanmas iin alan lokallerde i ynetmeliine aykr faaliyet gsterenlerin kanunda belirtilen artlarla polis tarafndan kapatlaca ve faaliyetlerinin men edilecei belirtilmitir. Vakflara ait lokallerin, sz konusu 2559 sayl Kanunun 8/E maddesinde belirtilen benzeri kurum ve kurululara ait lokaller arasnda telakki edilmesi gerekmektedir. Bu dorultuda, Trk Medeni Kanununa gre kurulu bulunan vakflarn, vakf senetlerinde lokal aabileceklerine dair hkm bulunmas kaydyla, mlki idare amirinin izni ile hazrlayacaklar bir i ynetmelikle lokal aabilecekleri deerlendirilmekte olup, Bakanlmzca yaymlanan 26.09.2005 tarih ve 1410 sayl genelge yrrlkten kaldrlmtr. Bilgilerinize rica ederim. Mustafa TEKMEN Bakan a. Mstear Yardmcs V.

680

16. DERNEK LOKALLERNE LKN GENELGE

Say : B050DDB0000074/2790-911 Tarih : 15/06/2005

GENELGE
2006 / 50 lgi : Bakanlmzn 03/05/2005 tarih ve 2005/48 sayl genelgesi. Derneklerin yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile lokallerin iletilmesi 5253 sayl Dernekler Kanununun 26 maddesi gereince mlki idari amirinden izin alnmas artna balanm ve 31 Mart 2005 tarih ve 25772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dernekler Ynetmeliinde de lokaller ile ilgili dzenlemeler yaplmtr. Lokal ama ve lokallerde alkoll iki kullanlmas ile ilgili bavurularn Dernekler Kanunu ve Dernekler Ynetmelii erevesinde incelenerek gerekli ilemlerin yaplmas, lokal ama ve alma izni verilen lokallerin ad geen Ynetmelikte ngrlen artlara gre iletilip iletilmediinin ilgi genelgemiz gereince Valiliinizce takip edilmesi gerekmektedir. Dernekler Ynetmeliinin geici 4 nc maddesinde bulunan Bu Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce faaliyette bulunmasna izin verilen lokaller, durumlarn yl iinde bu Ynetmelikte ngrlen koullara uygun hale getirirler. hkm gereince 31.03.2005 tarihinden nce lokal amasna izin verilen dernekler, lokallerini en ge 31.03.2008 tarihine kadar Ynetmelikte ngrlen artlara uygun hale getirmek zorundadr. 31.03.2005 tarihinden nce almasna izin verilen dernek lokallerinin Valiliinizce denetlenmesi ve denetim sonucunda Ynetmelie aykr olduu tespit edilen konularn ilgili dernee yazl olarak bildirilmesi, ayrca bu yazda sz konusu eksiklikleri giderilmeyen veya Ynetmelikte ngrlen artlara uygun olmad tespit edilen lokallerin izin belgelerinin 31.03.2008 tarihi itibariyle iptal edileceinin belirtilmesi gerekmektedir. Bilgilerinize rica ederim. Zekeriya ARBAK Bakan a. Mstear Yardmcs V.
681

17. GENEL KURUL TOPLANTILARINA LKN GENELGE

Say : B050DDB0000007 / 1825-646 Tarih : 03/05/2005

GENELGE
2005-47 Bilindii zere Trk Medeni Kanununun 77. maddesi, Genel kurul, ynetim kurulunca, en az onbe gn nceden toplantya arlr. Bu amala toplantnn gn, saati, yeri ve gndemi, yelere bildirilir hkmne, 31.03.2005 tarih ve 25772 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dernekler Ynetmeliinin 14. maddesi ise, Ynetim kurulu, dernek tzne gre genel kurula katlma hakk bulunan yelerin listesini dzenler. Genel kurula katlma hakk bulunan yeler, en az onbe gn nceden, gn, saati, yeri ve gndemi bir gazetede ilan edilmek veya yazl ya da elektronik posta ile bildirmek suretiyle toplantya arlr hkmne amirdir. Bu dorultuda, genel kurul, ynetim kurulunca en az onbe gn nceden toplantya arlacak ve bu amala toplantnn gn, saati, yeri ve gndemi, yelere bildirilecektir. Ancak, genel kurula ilikin olarak yaplmas gereken sz konusu bildirimin, yrrlkten kaldrlan 2908 sayl Dernekler Kanununa gre dernek tzklerinde halen sadece gazete ilan ile yaplaca hkm yer alsa da, bu hkm dernek ynetim kurulunu balayc nitelikte deildir. Dolaysyla, genel kurul toplantsnn gnn, saatini, yerini ve gndemini yelerine duyuracak dernek ynetim kurullarnn, yukarda ad geen ynetmelik hkmnde yer alan bildirim ekillerinden herhangi biriyle bu ykmllklerini yerine getirebileceklerdir. Gereini bilgilerinize rica ederim. Zekeriya ARBAK Bakan a. Mstear Yardmcs V.

682

EK A MEVZUAT

IV. AVRUPA NSAN HAKLARI SZLEMES

1. NSAN HAKLARI VE TEMEL ZGRLKLERN KORUNMASINA LKN SZLEME

(AVRUPA NSAN HAKLARI SZLEMESNN 11 Nolu Protokol ile deitirilen son hali)
Szleme metni, 21 Eyll 1970de yrrle giren 3 sayl Protokoln, 20 Aralk 1971de yrrle giren 5 sayl Protokoln ve 1 Ocak 1990da yrrle giren 8 sayl Protokoln dzenlemelerine uygun olarak deitirilmiti. Ayrca, yrrle girdii 21 Eyll 1970ten bu yana 5. maddesinin 3. fkrasna uygun olarak Szlemenin bir paras olan 2 sayl Protokol n metnini iermekteydi. Protokollerin getirdii btn bu deiikliklerin veya eklemelerin yerini, yrrle girdii tarih olan 1 Kasm 1998den itibaren 11 sayl Protokol almaktadr. Bu tarihten itibaren, 1 Ekim 1994te yrrle giren 9 sayl Protokol yrrlkten kaldrlmtr. Aada imzas bulunan Avrupa Konseyi yesi hkmetler, Birlemi Milletler Genel Kurulu tarafndan 10 Aralk 1948de ilan edilen nsan Haklar Evrensel Bildirisini, Bu Bildirinin, metninde aklanan haklarn her yerde ve etkin olarak tannmasn ve uygulanmasn salamay hedef aldn, Avrupa Konseyinin amacnn, yeleri arasnda daha sk bir birlik kurmak olduunu ve insan haklar ile temel zgrlklerinin korunmas ve gelitirilmesinin bu amaca ulama yollarndan birini oluturduunu gz nne alarak, Dnyada bar ve adaletin asl temelini oluturan ve salanp korunabilmesi, her eyden nce, bir yandan da insan haklar konusunda ortak bir anlay ve ortaklaa sayg esasna bal olan bu temel zgrlklere derin inanlarn bir daha tekrarlayarak, Ayn inanc tayan ve siyasal gelenekler, idealler, zgrlklere sayg ve hukukun stnl konularnda ortak bir miras paylaan Avrupa devletlerinin hkmetleri sfatyla, Evrensel Bildiride yer alan baz haklarn ortak gvenceye balanmasn salama yolunda ilk admlar atmay kararlatrarak; aadaki hususlarda anlamlardr :

685

Madde 1 - nsan haklarna sayg ykmll

Yksek Akit Taraflar, kendi yetki alanlar iinde bulunan herkese bu Szlemenin birinci blmnde aklanan hak ve zgrlkleri tanrlar.

Blm I - Haklar ve zgrlkler Madde 2 - Yaama hakk

1) Herkesin yaam hakk yasann korumas altndadr. Yasann lm cezas ile cezalandrd bir sutan dolay hakknda mahkemece hkmedilen bu cezann yerine getirilmesi dnda hi kimse kasten ldrlemez. 2) ldrme, aadaki durumlardan birinde kuvvete bavurmann kesin zorunluluk haline gelmesi sonucunda meydana gelmise, bu maddenin ihlali suretiyle yaplm saylmaz : a) Bir kimsenin yasad iddete kar korunmas iin; b) Usulne uygun olarak yakalamak iin veya usulne uygun olarak tutuklu bulunan bir kiinin kamasn nlemek iin; c) Ayaklanma veya isyann, yasaya uygun olarak bastrlmas iin.

Madde 3 - kence yasa

Hi kimse ikenceye, insanlk d ya da onur krc ceza veya ilemlere tabi tutulamaz.

Madde 4 - Klelik ve zorla altrma yasa

1) Hi kimse kle ve kul halinde tutulamaz. 2) Hi kimse zorla altrlamaz ve zorunlu almaya tabi tutulamaz. 3)Aadaki haller bu maddede sz geen zorla altrma veya zorunlu almadan saylmazlar : a) Bu Szlemenin 5. maddesinde ngrlen koullar altnda tutuklu bulunan kimseden tutukluluu veya artl salverilmesi sresince olaan olarak yaplmas istenen alma; b) Askeri nitelikte bir hizmet veya inanlar gereince askerlik grevini yapmaktan kanan kimselerin durumunu meru sayan lkelerde bu inanca sahip kimselere zorunlu askerlik yerine grdrlecek baka bir hizmet; c) Toplumun hayat veya refahn tehdit eden kriz ve afet hallerinde istenecek her hizmet;
686

d) Normal yurttalk ykmllkleri kapsamna giren her trl alma veya hizmet.

Madde 5 - zgrlk ve gvenlik hakk

1) Herkesin kii zgrlne ve gvenliine hakk vardr. Aada belirtilen haller ve yasada belirlenen yollar dnda hi kimse zgrlnden yoksun braklamaz. a) Kiinin yetkili mahkeme tarafndan mahkum edilmesi zerine usulne uygun olarak hapsedilmesi; b) Bir mahkeme tarafndan, yasaya uygun olarak, verilen bir karara riayetsizlikten dolay veya yasann koyduu bir ykmlln yerine getirilmesini salamak iin usulne uygun olarak yakalanmas veya tutulu durumda bulundurulmas; c) Bir su iledii hakknda geerli phe bulunan veya su ilemesine ya da suu iledikten sonra kamasna engel olmak zorunluluu inancn douran makul nedenlerin bulunmas dolaysyla, bir kimsenin yetkili merci nne karlmak zere yakalanmas ve tutulu durumda bulundurulmas; d) Bir kn gzetim altnda eitimi iin usulne uygun olarak verilmi bir karar gerei tutulu durumda bulundurulmas veya kendisinin yetkili merci nne karlmas iin usulne uygun olarak tutulu durumda bulundurulmas; e) Bulac hastalk yayabilecek bir kimsenin, bir akl hastasnn, bir alkoliin, uyuturucu madde bamls bir kiinin veya bir serserinin usulne uygun olarak tutulu durumda bulundurulmas; f) Bir kiinin usulne aykr surette lkeye girmekten alkonulmasn veya kendisi hakknda snr d etme ya da geriverme ileminin yrtlmekte olmas nedeniyle usulne uygun olarak yakalanmas veya tutulu durumda bulundurulmas; 2) Yakalanan her kiiye, yakalama nedenleri ve kendisine yneltilen her trl sulama en ksa zamanda ve anlad bir dille bildirilir. 3) Bu maddenin 1.c fkrasnda ngrlen koullara uyarnca yakalanan veya tutulu durumda bulunan herkes hemen bir yarg veya adli grev yapmaya yasayla yetkili klnm dier bir grevli nne karlr; kendisinin makul bir sre iinde yarglanmaya veya adli kovuturma srasnda serbest braklmaya hakk vardr. Salverilme, ilgilinin durumada hazr bulunmasn salayacak bir teminata balanabilir. 4) Yakalama veya tutuklu durumda bulunma nedeniyle zgrlnden yoksun klnan herkes, zgrlk kstlamasnn yasaya uygunluu hakknda ksa bir sre iinde karar vermesi ve yasaya aykr grlmesi halinde kendisini serbest brakmas iin bir mahkemeye bavurma hakkna sahiptir.
687

5) Bu madde hkmlerine aykr olarak yaplm bir yakalama veya tutulu kalma ileminin maduru olan herkesin tazminat istemeye hakk vardr.

Madde 6 - Adil yarglanma hakk

1) Herkes, gerek medeni hak ve ykmllkleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yneltilen sulamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmu bamsz ve tarafsz bir mahkeme tarafndan davasnn makul bir sre iinde, hakkaniyete uygun ve ak olarak grlmesini istemek hakkna sahiptir. Hkm ak oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda genel ahlak, kamu dzeni ve ulusal gvenlik yararna, kklerin korunmas veya davaya taraf olanlarn zel hayatlarnn gizlilii gerektirdiinde, veya davann ak oturumda grlmesinin adaletin selametine zarar verebilecei baz zel durumlarda, mahkemenin zorunlu grecei lde, durumalar dava sresince tamamen veya ksmen basna ve dinleyicilere kapal olarak srdrlebilir. 2) Bir su ile itham edilen herkes, sululuu yasal olarak sabit oluncaya kadar susuz saylr. 3) Her sank en azndan aadaki haklara sahiptir : a) Kendisine yneltilen sulamann nitelii ve nedeninden en ksa zamanda, anlad bir dille ve ayrntl olarak haberdar edilmek; b) Savunmasn hazrlamak iin gerekli zamana ve kolaylklara sahip olmak; c) Kendi kendini savunmak veya kendi seecei bir savunmacnn yardmndan yararlanmak ve eer savunmac tutmak iin mali olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin selameti gerektiriyorsa, mahkemece grevlendirilecek bir avukatn para demeksizin yardmndan yararlanabilmek; d) ddia tanklarn sorguya ekmek veya ektirmek, savunma tanklarnn da iddia tanklaryla ayn koullar altnda arlmasnn ve dinlenmesinin salanmasn istemek; e) Durumada kullanlan dili anlamad veya konumad takdirde bir tercmann yardmndan para demeksizin yararlanmak.

Madde 7 - Cezalarn yasall

1) Hi kimse, ilendii zaman ulusal ve uluslararas hukuka gre bir su saylmayan bir fiil veya ihmalden dolay mahkum edilemez. Yine hi kimseye, suun ilendii srada uygulanabilecek olan cezadan daha ar bir ceza verilemez.

688

2) Bu madde, ilendii zaman uygar uluslar tarafndan tannan genel hukuk ilkelerine gre su saylan bir fiil veya ihmal ile sulanan bir kimsenin yarglanmasna ve cezalandrlmasna engel deildir.

Madde 8 - zel hayatn ve aile hayatnn korunmas

1) Herkes zel ve aile hayatna, konutuna ve haberlemesine sayg gsterilmesi hakkna sahiptir. 2) Bu hakkn kullanlmasna bir kamu otoritesinin mdahalesi, ancak ulusal gvenlik, kamu emniyeti, lkenin ekonomik refah, dirlik ve dzenin korunmas, su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin, demokratik bir toplumda, zorunlu olan lde ve yasayla ngrlm olmak kouluyla sz konusu olabilir.

Madde 9 - Dnce, vicdan ve din zgrl

1) Herkes dnce, vicdan ve din zgrlne sahiptir. Bu hak, din veya inan deitirme zgrl ile tek bana veya topluca, aka veya zel tarzda ibadet, retim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancn aklama zgrln de ierir. 2) Din veya inancn aklama zgrl, ancak kamu gvenliinin, kamu dzenin, genel saln veya ahlakn, ya da bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve yasayla snrlanabilir.

Madde 10 - fade zgrl

1) Herkes grlerini aklama ve anlatm zgrlne sahiptir. Bu hak, kanaat zgrl ile kamu otoritelerinin mdahalesi ve lke snrlar sz konusu olmakszn haber veya fikir almak ve vermek zgrln de ierir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve sinema iletmelerini bir izin rejimine bal tutmalarna engel deildir. 2) Kullanlmas grev ve sorumluluk ykleyen bu zgrlkler, demokratik bir toplumda, zorunlu tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenliin, toprak btnlnn veya kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn, bakalarnn hret ve haklarnn korunmas, veya yarg gcnn otorite ve tarafszlnn salanmas iin yasayla ngrlen baz biim koullarna, snrlamalara ve yaptrmlara balanabilir.

689

Madde 11 - Dernek kurma ve toplant zgrl

1) Herkes asayii bozmayan toplantlar yapmak, dernek kurmak, ayrca karlarn korumak iin bakalaryla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara katlmak haklarna sahiptir. 2) Bu haklarn kullanlmas, demokratik bir toplumda, zorunlu tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenliin, kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amalaryla ve ancak yasayla snrlanabilir. Bu madde, bu haklarn kullanlmasnda silahl kuvvetler, kolluk mensuplar veya devletin idare mekanizmasnda grevli olanlar hakknda meru snrlamalar konmasna engel deildir.

Madde 12 - Evlenme hakk

Evlenme ana gelen erkek ve kadn, bu hakkn kullanlmasn dzenleyen ulusal yasalar uyarnca evlenmek ve aile kurmak hakkna sahiptir.

Madde 13 - Etkili bavuru hakk

Bu Szlemede tannm olan hak ve zgrlkleri ihlal edilen herkes, ihlal fiili resmi grev yapan kimseler tarafndan bu sfatlarna dayanlarak yaplm da olsa, ulusal bir makama etkili bir bavuru yapabilme hakkna sahiptir.

Madde 14 - Ayrmclk yasa

Bu Szlemede tannan hak ve zgrlklerden yararlanma, cinsiyet, rk, renk, dil, din, siyasal veya dier kanaatler, ulusal veya sosyal kken, ulusal bir aznla mensupluk, servet, doum veya herhangi baka bir durum bakmndan hibir ayrmclk yaplmadan salanr.

Madde 15 - Olaanst hallerde askya alma

1) Sava veya ulusun varln tehdit eden baka bir genel tehlike halinde her Yksek Akit Taraf, ancak durumun gerektirdii lde ve uluslararas hukuktan doan baka ykmllklere ters dmemek kouluyla bu Szlemede ngrlen ykmllklere aykr tedbirler alabilir. 2) Yukardaki hkm, meru sava fiilleri sonucunda meydana gelen lm hali dnda, 2. madde ile 3. ve 4. maddeler (fkra 1) ve 7. maddeyi hibir suretle ihlale mezun klmaz.

690

3) Bu maddeye gre aykr tedbirler alma hakkn kullanan her Yksek Akit Taraf, alnan tedbirler ve bunlar gerektiren nedenler hakknda Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tam bilgi verir. Bu Yksek Akit Taraf, sz geen tedbirlerin yrrlkten kalkt tarihi de Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirir.

Madde 16 - Yabanclarn siyasal etkinliklerinin kstlanmas

10, 11 ve 14. maddelerin hibir hkm, Yksek Akit Taraflarn yabanclarn siyasal etkinliklerini snrlamalarna engel saylmaz.

Madde 17 - Haklarn ktye kullanmnn yasaklanmas

Bu Szleme hkmlerinden hibiri, bir devlete, toplulua veya kiiye, Szlemede tannan hak ve zgrlklerin yok edilmesine veya burada ngrldnden daha geni lde snrlamalara uratlmasna ynelik bir etkinlie girime ya da eylemde bulunma hakkn salar biimde yorumlanamaz.

Madde 18 - Haklarn kstlanmasnn snrlar

Bu Szlemenin hkmleri gereince, sz edilen hak ve zgrlklere getirilen snrlamalar ancak ngrlen amalar iin uygulanabilir.

Blm II - Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Madde 19 - Mahkemenin kuruluu

Bu Szleme ve protokollerine, Yksek Akit Taraf-larca kabul edilen ykmllklere uyulmasn salamak iin; aada Mahkeme olarak anlacak bir Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kurulur. Mahkeme devaml grev yapar.

Madde 20 - Yarg says

Mahkeme, Yksek Akit Taraflar saysna eit sayda yargtan oluur.

Madde 21 - Grev iin aranan koullar

1) Yarglar stn ahlaki vasflara ve yksek bir hukuki g-reve atanmak iin gerekli niteliklere sahip veya ehliyetleriyle tannm hukuku olmaldrlar. 2) Yarglar Mahkemeye kendi adlarna katlrlar.

691

3) Grev sreleri ierisinde, yarglar bamszlklar, tarafszlklar ve daimi grevin gerekleri ile badamayan herhangi bir grev stlenemezler; bu fkrann uygulanmasndan doan sorunlar Mahkeme tarafndan karara balanr.

Madde 22 - Yarglarn seimi

1) Yarglar, her Yksek Akit Taraf iin, o Yksek Akit Taraf tarafndan gsterilen ve aday ieren bir liste zerinden Parlamenterler Meclisi tarafndan oy okluu ile seilirler. 2) Yeni Yksek Akit Taraflarn bu Szlemeye katlmalar halinde Mahkemeyi tamamlamak ve boalan yelikleri doldurmak iin ayn usul izlenir.

Madde 23 - Grev sreleri

1) Yarglar alt yl iin seilirler. Tekrar seilmeleri mmkndr. Bununla beraber ilk seilen yarglardan yarsnn grev sresi yl sonunda sona erecektir. 2) lk yllk srenin sonunda grevleri sona erecek olan yeler, ilk seimlerin yaplmasndan hemen sonra, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafndan kura ekmek suretiyle saptanr. 3) Yarglarn imkan lsnde yarsnn her ylda bir yenilenmesini salamak iin, Parlamenterler Meclisi bir sonraki seime gemeden nce seilecek yarglardan bir veya birkann grev sresinin veya srelerinin yldan az veya dokuz yldan ok olmamak art ile, alt yl dnda bir sre olmasna karar verebilir 4) Birden fazla yenin grev sresinin sz konusu olduu durumlarda ve Parlamenterler Meclisinin yukardaki fkray uygulamas halinde, grev srelerinin yelere dalm, Genel Sekreterin, seimden hemen sonra yapaca kura sonucu belirlenir. 5) Grev sresi bitmemi bir yargcn yerine seilen yarg, selefinin grev sresini tamamlar. 6) Yarglarn grev sreleri 70 yanda sona erer. 7) Yarglar, yerlerine bakas seilinceye kadar grev yaparlar. Yerlerine bakas seildikten sonra da kendilerine havale edilmi olan davalara bakmaya devam ederler.

Madde 24 - Grevden alnma

Bir yarg ancak, artk gerekli koullar tamadna ilikin dier yarglarn te iki ounluk ile alacaklar kararla grevden alnabilir.

692

Madde 25 - Yaz ileri ve hukukular

Mahkemede, grev ve kuruluu Mahkeme itznde belirlenen bir Yaz leri bulunur. Mahkemeye yaz ilerinde grevli hukukular yardm eder.

Madde 26 - Mahkemenin genel kurul halinde toplanmas

Genel Kurul halinde toplanan Mahkeme, a) yllk bir sre iin Bakann ve bir veya iki Bakan Yardmcsn seer, bunlarn tekrar seilmeleri mmkndr; b) belirli sreler iin Daireler kurar; c) Mahkeme, Dairelerinin bakanlarn seer, bunlarn tekrar seilmeleri mmkndr; d) Mahkeme itzn kabul eder; e) Yaz ileri Mdr ve bir veya birden fazla Mdr Yardmcs seer.

Madde 27 - Komite, Daireler ve Byk Daire

1) Mahkeme, nne gelen bavurular incelemek zere yargl Komiteler, yedi yargl Daireler ve on yedi yargl bir Byk Daire eklinde toplanr. Mahkemenin Daireleri belirli bir sre iin Komiteleri oluturur. 2) Bavuruya konu olan Taraf Devlet adna seilmi yarg Daire ve Byk Dairede vazifeten (ex officio) yer alr; bu yargcn yokluunda veya katlmas mmkn olmayan durumlarda, anlan Devletin belirleyecei bir kii yarg sfatyla Daire ve Byk Dairede yer alr. 3) Byk Daire ayrca Mahkeme Bakan, Bakan Yardmclar, Daire Bakanlar ve Mahkeme itzne gre seilecek dier yarglardan oluur. 43. madde uyarnca Byk Daireye sevk edilen bavurularn incelenmesi srasnda, Daire Bakan ve bavuruda konu edilen Devletin yargc dnda, bu karar veren Daire yarglar Byk Dairede yer alamazlar.

Madde 28 - Komitelerin kabul edilemezlik kararlar

Bir Komite, 34. madde uyarnca yaplan kiisel bavurunun, daha fazla incelemeyi gerektirmedii hallerde, oybirlii ile kabul edilemezliine veya kayttan drlmesine karar verebilir. Bu karar kesindir.

Madde 29 - Dairelerin kabul edilebilirlik ve esasa ilikin kararlar

1) 28. madde erevesinde karar verilmedii takdirde, bir Daire, 34. madde uyarnca
693

yaplan kiisel bavurularn kabul edilebilirlii ve esas hakknda karar verir 2) Bir Daire, 33. madde uyarnca yaplan devlet bavurularnn kabul edilebilirlii ve esas hakknda karar verir. 3) Mahkemenin istisnai hallerde, aksine kararlar hari, kabul edilebilirlik konusundaki kararlar ayr olarak alnr.

Madde 30 - Yarglanmann Byk Daireye gnderilmesi

Daire nnde grlen dava, bu Szlemenin ve protokol-lerinin yorumu konusunda ciddi sorunlar douruyorsa ya da sorunun zm Mahkeme tarafndan nceden verilmi bir karar ile elikili olacak ise, Daire, hkm vermedii sre ierisinde, taraflar itiraz etmedike, yarg yetkisinden Byk Daire lehine vazgeebilir.

Madde 31 - Byk Dairenin yetkileri

Byk Daire, 1) a) Daireler tarafndan 30. madde uyarnca kendisine gnderilen veya 43. madde uyarnca nne gelen, 33. veya 34. maddeler uyarnca yaplan bavurular ve, b) 47. maddede ngrlen gr bildirme taleplerini inceler.

Madde 32 - Mahkemenin yarg yetkisi

1) Mahkemenin yarg yetkisi, 33., 34. ve 37. maddeler uyarnca kendisine intikal eden, bu Szlemenin ve protokollerinin yorumu ve uygulanmasna ilikin tm konular kapsar. 2) Mahkemenin yarg yetkisinin olup olmad hakknda ihtilaf durumunda, karar Mahkemeye aittir.

Madde 33 - Devlet bavurular

Her Yksek Akit Taraf bu Szleme ve protokolleri hkmlerine vki ve kendisinin dier Yksek Akit Tarafa isnat edilebileceine kanaat getirdii herhangi bir ihlalden dolay Mahkemeye bavurabilir.

Madde 34 - Kiisel bavurular

Bu Szleme ve Protokollerinde tannan haklarn Yksek Akit Taraflardan biri tarafndan ihlalinden zarar grd iddiasnda bulunan her gerek kii, hkmet d her kurulu veya kii gruplar Mahkemeye bavurabilir. Yksek Akit Taraflar bu hakkn etkin bir ekilde kullanlmasna hibir suretle engel olmamay taahht ederler.
694

Madde 35 - Kabul edilebilirlik koullar

1) Uluslararas Hukukun genel olarak kabul edilen prensiplerine gre, ancak i hukuk yollarnn tketilmesinden sonra ve kesin karardan itibaren alt aylk sre iinde Mahkemeye bavurulabilir. 2) Mahkeme, 34. madde uyarnca sunulan herhangi bir kiisel bavuruyu aadaki hallerde kabul etmez: a) Bavuru imzasz ise veya; b) Bavuru Mahkeme tarafndan daha nce incelenmi veya uluslararas dier bir soruturma veya zm merciine sunulmu baka bir bavurunun konusuyla esas itibariyle ayn ise ve yeni olaylar iermiyorsa, 3) Mahkeme, 34. madde uyarnca sunulan herhangi bir kiisel bavuruyu bu Szleme ve Protokolleri hkmleri dnda kalm, aka dayanaktan yoksun veya bavuru hakknn suistimali mahiyetinde telakki ettii takdirde, kabul edilemez bulur. 4) Mahkeme bu maddeye gre kabul edilemez bulduu her bavuruyu reddeder. Yarglamann her aamasnda bu karar verilebilir.

Madde 36 - nc tarafn mdahalesi

1) Daire ve Byk Daire nndeki tm davalarda, vatandalarndan birinin bavuran taraf olmas halinde, Yksek Akit Tarafn yazl gr sunma ve durumalarda bulunma hakk vardr. 2) Mahkeme Bakan, adaletin doru salanabilmesi amacyla, yarglamada taraf olmayan herhangi bir Yksek Akit Taraf yazl gr sunma veya durumalarda taraf olmaya davet edebilir.

Madde 37 - Bavurunun kayttan dmesi

1) Yarglamann herhangi bir aamasnda, Mahkeme, aadaki sonulara varlmas halinde bavurunun kayttan drlmesine karar verebilir. a) Bavuru sahibi bavurusunu takip etme niyetinde deilse; veya; b) Sorun zmlenmise veya; c) Baka herhangi bir nedenden tr, bavurunun incelenmesine devam edilmesi hususunda artk hakl bir gereke grmezse. Ancak bu Szleme ve Protokollerinde tanmlanan insan haklarna riayet gerektiriyorsa, Mahkeme bavurunun incelenmesine devam eder. 2) Mahkeme koullarn hakl kld kansna varrsa, bir bavurunun eski haline dndrlmesini kararlatrabilir.
695

Madde 38 - Davann incelenmesi ve dostane zm sreci

1) Mahkeme, kendisine gelen bavuruyu kabul edilebilir bulduu takdirde, a) olaylar saptamak amacyla, taraflarn temsilcileriyle birlikte bavuruyu incelemeye devam eder ve gerekirse, ilgili Devletlerin, etkinlii iin gerekli tm kolaylklar salayacaklar bir soruturma yapacaktr; b) bu Szleme ve Protokollerinde tanmlanan ekliyle nsan Haklarna sayg esasndan hareketle, davann dostane bir zm ile sonulandrlmas iin ilgili taraflara hizmet sunmaya hazr olacaktr. 2) 1.b hkmlerine gre yrtlen sre gizlidir.

Madde 39 - Dostane zme varlmas

Dostane zme varlrsa, Mahkeme olaylarla ve varlan zmle snrl ksa aklamay ieren bir karar vererek bavuruyu kayttan drr.

Madde 40 - Durumalarn kamuya ak olmas ve belgelere ulaabilme

1) Mahkeme istisnai durumlarda aksini kararlatrmadka, durumalar kamuya aktr. 2) Mahkeme Bakan aksine karar vermedike, Yaz leri Mdrne emanet edilen belgeler kamuya aktr.

Madde 41 - Hakkaniyete uygun tatmin

Mahkeme bu Szleme ve protokollerinin ihlal edildiine karar verirse ve ilgili Yksek Akit Tarafn i hukuku bu ihlali ancak ksmen telafi edebiliyorsa, Mahkeme, gerektii takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, zarar gren tarafn tatminine hkmeder.

Madde 42 - Dairelerin kararlar

Dairelerin kararlar, 44. maddenin 2. fkras hkmleri uyarnca kesinleir.

Madde 43 - Byk Daireye gnderme

1) Bir Daire kararnn verildii tarihten itibaren ay ierisinde, dava taraflarndan her biri, istisnai durumlarda, davann Byk Daireye gnderilmesini isteyebilir. 2) Byk Daire bnyesinde be yargtan oluan bir kurul, dava Szleme ve protokollerinin yorumuna ya da uygulanmasna ilikin ciddi bir sorun douruyorsa ya da genel nitelikli ciddi bir konu tekil ediyorsa, istemi kabul eder. 3) Kurul istemi kabul ederse, Byk Daire bir hkm ile davay sonulandrr.
696

Madde 44 - Kesin hkmler

1) Byk Dairenin karar kesindir. 2) Bir Dairenin karar aadaki durumlarda kesinleir. a) Taraflar davann Byk Daireye gnderilmesini istemediklerini beyan ederlerse veya; b) Karardan ay ierisinde davann Byk Daireye gnderilmesi istenmezse veya; c) Kurul 43. maddede ngrlen istemi reddederse. 3) Kesin karar yaynlanr.

Madde 45 - Hkmlerin ve kararlarn gerekeli olmas

1) Hkmler, bavurularn kabul edilebilirliine veya kabul edilemezliine ilikin kararlar gerekelidir. 2) Hkm, tamamen veya ksmen yarglarn oybirliini iermedii takdirde, her yarg kendi ayr grn belirtmek hakkna sahiptir.

Madde 46 - Kararlarn balaycl ve uygulanmas

1) Yksek Akit Taraflar, taraf olduklar davalarda Mahkemenin kesinlemi kararlarna uymay taahht ederler. 2) Mahkemenin kesinlemi karar, kararn uygulanmasn denetleyecek olan Bakanlar Komitesine gnderilir.

Madde 47 - Gr bildirme
1) Mahkeme, Bakanlar Komitesinin istemi zerine, Szleme ve protokollerinin yorumlanmas ile ilgili hukuki meseleler zerinde gr bildirebilir. 2) Ancak, bu grler, ne Szlemenin 1. blmnde ve protokollerinde belirlenen hak ve zgrlklerin ierii veya kapsam ile ilgili sorunlara, ne de Mahkeme veya Bakanlar Komitesinin Szlemede ngrlen bir bavuru sonucunda karara balamak durumunda kalabilecei dier sorunlara ilikin bulunabilir. 3) Bakanlar Komitesinin Mahkemeden gr bildirme talep etmek karar Komiteye katlmak hakkna sahip temsilcilerin ounluuyla alnr.

Madde 48 - Mahkemenin gr bildirme yetkisi

Bakanlar Komitesi tarafndan yaplan talebin, 47. maddede belirtilen gr bildirme yetkisine girip girmediini Mahkeme kararlatrr.
697

Madde 49 - Bildirilen grn gerekeli olmas

1) Mahkemenin verdii gr gerekelidir. 2) Mtalaa, tamamen veya ksmen yarglarn oybirliini iermedii takdirde, her yarg kendi ayr grn belirtmek hakkna sahiptir. 3) Mahkemenin mtalaas Bakanlar Komitesine bildirilir.

Madde 50 - Mahkemenin masraflar

Mahkemenin masraflar, Avrupa Konseyi tarafndan karlanr.

Madde 51 - Yarglarn ayrcalk ve dokunulmazlklar

Yarglar vazifelerinin ifasnda Avrupa Konseyi Statsnn 40. maddesinde ve bu madde uyarnca akdedilen anlamalarda ngrlen ayrcalk ve dokunulmazlklardan yararlanrlar.

Blm III - eitli Hkmler Madde 52 - Genel Sekreter tarafndan yaplan incelemeler
Her Yksek Akit Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreterinin istemesi zerine, bu Szlemenin btn hkmlerinin fiilen uygulanmasnn kendi i hukukunca nasl saland konusunda aklamalarda bulunur.

Madde 53 - Tannan insan haklarnn korunmas

Bu Szleme hkmlerinden hibiri, herhangi bir Yksek Akit Tarafn yasalarna ve onun taraf olduu baka bir Szlemeye gre tannabilecek insan haklarn ve temel zgrlklerini snrlayamaz, ya da onlara aykr decek ekilde yorumlanamaz

Madde 54 - Bakanlar Komitesinin yetkileri

Bu Szlemenin hibir hkm, Avrupa Konseyi Statsnn Bakanlar Komitesine tand yetkileri olumsuz ynde etkilemez.

Madde 55 - Dier zm yollarnn dlanmas

Yksek Akit Taraflar, bu Szlemenin yorum veya uygulamasndan doan bir anlamazl, bavuru yoluyla bu Szlemede ngrlenlerin dnda bir zme balamak

698

hususunda aralarnda mevcut anlama, szleme veya bildirilerden, zel uzlama halleri dnda yararlanmaktan karlkl olarak vazgemeyi kabul ederler.

Madde 56 - lkesel uygulama

1) Her devlet, onaylama srasnda veya daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine gnderecei bir bildirimle bu Szlemenin, uluslararas ilikilerinden sorumlu bulunduu btn lkelere veya bunlardan herhangi birine, bu maddenin 4. fkras sakl kalmak kaydyla, uygulanacan beyan edebilir. 2) Szleme, bildirimde belirtilen lke veya lkelerde, Avrupa Konseyi Genel Sekreterinin bu bildirimi ald tarihten itibaren otuz gn sonra uygulamaya konur. 3) Bu Szlemenin hkmleri sz geen lkelerde yerel artlar dikkate alnarak uygulanr. 4) Bu maddenin birinci fkras uyarnca bildirimde bulunmu olan her devlet, sonradan herhangi bir zamanda, bildiriminde belirtmi olduu lke veya lkelerdeki gerek kiilerin, hkmet d kurulularn veya kii gruplarnn bavurular konusunda bu Szlemenin 34. maddesine uygun olarak Mahkemenin yetkisini kabul ettiini beyan edebilir.

Madde 57 - ekinceler
1) Bu Szlemenin imzas ve onaylama belgesinin sunulmas srasnda her devlet, Szlemenin belirli bir hkm hakknda, o srada kendi lkesinde yrrlkte olan bir yasann bu hkme uygun olmamas lsnde bir ekince kayd koyabilir. Bu madde genel nitelikte ekinceler konmasna izin vermez. 2) Bu maddeye uygun olarak konulacak her ekince, sz edilen yasann ksa bir aklamasn ierir.

Madde 58 - Feshi ihbar

1) Bir Yksek Akit Taraf, bu Szlemeyi ancak Szlemeye taraf olduu tarihten itibaren geecek be yllk bir sre sonunda ve Avrupa Konseyi Genel Sekreterine alt ay nceden haber verilecek bir ihbarla feshedebilir. Genel Sekreter bunu, dier Yksek Akit Taraflara bildirir. 2) Bu fesih ilemi, feshin geerli sayld tarihten nce ilenmi ve ykmllklerin ihlali niteliinde saylabilecek olan bir fiil dolaysyla, ilgili Yksek Akit Tarafn bu Szlemeden doan ykmllklerinden kurtulmas sonucunu dourmaz.

699

3) Ayn artlarla, Avrupa Konseyi yeliinden kan her Yksek Akit Taraf, bu Szlemeye de taraf olmaktan kar. 4) Szleme, 56nc madde gereince uygulanaca beyan edilmi olan lkelerle ilgili olarak, yukardaki fkralarn hkmleri uyarnca feshedilebilir.

Madde 59 - mza ve onay

1) Bu Szleme, Avrupa Konseyi yelerinin imzalarna aktr. Szleme onaylanacaktr. Onaylama belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilecektir. 2) Bu Szleme, on onaylama belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. 3) Szlemeyi daha sonra onaylayacak olan imzaclar iin Szleme, onaylama belgesinin verilmesinden itibaren yrrle girecektir. 4) Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Szlemenin yrrle girdiini, Szlemeyi onaylayan Yksek Akit Taraflarn adlarn ve daha sonra gelecek olan onaylama belgelerinin veriliini btn Avrupa Konseyi yelerine bildirecektir. Usulne gre yetkili klnm olan, aada imzalar bulunan temsilciler bu Szlemeyi imzalamlardr. Avrupa Konseyi Arivinde saklanacak her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere, ngilizce ve Franszca dillerinde 4 Kasm 1950 tarihinde Romada imzalanm olup onaylanm kopyalar Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafndan her bir ye devlete, bu Szlemenin hazrlanmasna itirak eden ye olmayan devletlere ve bu Szlemeyi onaylamak zere davet edilmi olan herhangi bir devlete gnderilecektir.

700

2. NSAN HAKLARI VE TEMEL ZGRLKLERN KORUNMASINA LKN SZLEMEYE EK PROTOKOL

(AHS 1 Nolu Protokol)

Paris, 20.III.1952 Yrrle girdii tarih 1 Kasm 1998den itibaren 11. Protokole uygun olarak madde balklar eklenmi ve metinde deiiklikler ngrlmtr. Bu Protokol imza eden Avrupa Konseyi yesi hkmetler, Romada 4 Kasm 1950 tarihinde imza edilmi bulunan nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerinin Korunmasna ilikin Szlemenin (aada Szleme diye anlmtr) birinci blmnde belirtilenler dnda baz hak ve zgrlklerin ortak gvenceye balanmasn salamak amacyla gerekli tedbirleri almay kararlatrarak, Aadaki hususlarda anlamlardr:

Madde 1 - Mlkiyetin korunmas

Her gerek ve tzel kiinin mal ve mlk dokunulmazlna sayg gsterilmesini isteme hakk vardr. Herhangi bir kimse, ancak kamu yarar sebebiyle ve yasada ngrlen koullara ve uluslararas hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mlknden yoksun braklabilir. Yukardaki hkmler, devletlerin, mlkiyetin kamu yararna uygun olarak kullanlmasn dzenlemek veya vergilerin ya da baka katklarn veya para cezalarnn denmesini salamak iin gerekli grdkleri yasalar uygulama konusunda sahip olduklar hakka halel getirmez.

Madde 2 - Eitim hakk

Hi kimse eitim hakkndan yoksun braklamaz. Devlet, eitim ve retim alannda yklenecei grevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babann bu eitim ve retimin kendi dini ve felsefi inanlarna gre yaplmasn salama haklarna sayg gsterir.

701

Madde 3 - Serbest seim hakk

Yksek Akit Taraflar, yasama organnn seilmesinde halkn kanaatlerinin zgrce aklanmasn salayacak artlar iinde makul aralklarla gizli oyla serbest seimler yapmay taahht ederler.

Madde 4 - lkesel uygulama

Her Yksek Akit Taraf, bu Protokoln imzas veya onaylanmas srasnda ya da daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca bir bildirimle, uluslararas ilikilerinden sorumlu olduu ve sz geen bildirimde belirttii lkelerde bu Protokol hkmlerinin ne lde uygulanacan taahht ettiini aklayabilir. Yukardaki fkra uyarnca bir bildirimde bulunmu olan her Yksek Akit Taraf, zaman zaman yapaca yeni bildirimlerle daha nceki beyanlarnn koullarn deitirebilir veya bu Protokol hkmlerinin bu tr herhangi bir lkede uygulanmasna son verildiini bildirebilir. Bu madde uyarnca yaplm olan bir bildirim, Szlemenin 56. maddesinin 1. fkrasna uygun olarak yaplm saylr.

Madde 5 - Szleme ile balant

Yksek Akit Taraflar, bu Protokoln 1, 2, 3 ve 4. maddelerini Szlemeye ek maddeler olarak kabul ederler ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr.

Madde 6- mza ve onay

Bu Protokol, Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yelerinin imzalarna aktr. Bu Protokol, Szleme ile birlikte veya ondan sonra onaylanacaktr. Protokol onaylama belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. Daha sonra onaylayan imzac devletler bakmndan Protokol, onaylama belgesinin verildii tarihten itibaren yrrle girer. Usulne gre yetkili klnm olan, aada imzalar bulunan temsilciler bu Szlemeyi imzalamlardr. Avrupa Konseyi Arivinde saklanacak her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere, ngilizce ve Franszca dillerinde 20 Mart 1952 tarihinde Pariste imzalanm olup onaylanm kopyalar Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafndan her bir ye devlete, bu Szlemenin hazrlanmasna itirak eden ye olmayan devletlere ve bu Szlemeyi onaylamak zere davet edilmi olan herhangi bir devlete gnderilecektir.
702

3. NSAN HAKLARININ VE TEMEL ZGRLKLERNN KORUNMASINA LKN SZLEME VE EK OLAN 1 NOLU PROTOKOLE DAHL EDLENLER DIINDA KALAN BAZI HAK VE ZGRLKLER GVENCE ALTINA ALAN 4 NOLU PROTOKOL
Strasbourg, 16.IX.1963 11 Nolu Protokolun hkmlerine gre yrrle giri tarihinden itibaren madde balklar eklenmi ve metinde deiiklik yaplmtr. Burada imzas bulunan Hkmetler, Avrupa Konseyi yesi olarak, 4 Kasm 1950 tarihinde Romada imzalanm olan nsan Haklar ve Ana Hrriyetlerin Korunmasna Dair Szlemenin (bundan byle Szleme diye anlmtr) I. blm ve 20 Mart 1952 tarihinde Pariste imzalanan Szlemeye Ek Birinci Protokoln 1 ila 3. maddeleri kapsamndakiler dnda dier baz hak ve zgrlklerin mtereken uygulanmasn salamak iin gereken tedbirleri alma kararyla, Aadaki hususlarda anlamlardr:

Madde 1 - Bor nedeniyle hapis

Hi kimse, yalnzca Szlemeden doan bir ykmll yerine getirememi olmasndan dolay zgrlnden yoksun braklamaz.

Madde 2 - Dolam zgrl

1) Bir devletin lkesinde yasal olarak bulunan herkesin bu lke iinde serbeste dolama hakk ve ikametgahn seme zgrl vardr. 2) Herkes, herhangi bir lkeyi, kendisininki dahil olmak zere, terk etmekte serbesttir. 3) Bu haklarn kullanlmasna menfaati iin gereken ve demokratik bir toplumda, ulusal gvenlik ve kamu gvenlii, kamu dzeninin idamesi, sularn nlenmesi, salk ve ahlakn veya bakalarnn hak ve hrriyetlerinin korunmas iin alnan ve yasaya uygun nlemler dnda baka hibir kstlama uygulanamaz.

703

4) 1. Paragrafta tannm olan haklar, belirli alanlarda, yasaya uygun bir ekilde konulan ve demokratik bir toplumda, kamu yararnn hakl kld kstlamalara da konu olabilir.

Madde 3 - Vatandalarn snr d edilmeleri yasa

1) Hi kimse vatanda olduu devletin lkesinden kiisel olarak, ya da topluca snr d edilemez. 2) Hi kimse vatanda olduu devletin lkesine girme hakkndan yoksun braklamaz.

Madde 4 - Yabanclarn toplu olarak snr d edilmeleri yasa

Yabanclarn topluca snr d edilmeleri yasaktr.

Madde 5 - Uygulanacak lkeler

1) Yksek akit taraflardan her biri, bu Protokoln imzas veya onaylanmas srasnda, ya da daha sonra herhangi bir zamanda Avrupa Konseyi Genel Sekreterine, verecei bildiride, uluslararas ilikilerden sorumlu olduu ve sz konusu bildiride belirttii lkelere bu protokol kurallarnn uygulanmasn hangi ller iinde stlendiini belirtir. 2) nceki paragraf uyarnca bildiride bulunmu olan her yksek Akit Taraf, zaman zaman eskiden yapt bildirilerin koullarn deitiren ya da bu protokol kurallarnn herhangi bir lkede uygulanmasna son veren yeni bir bildiride bulunabilir. 3) Bu madde uyarnca yaplm olan bir bildiri, Szlemenin 63. maddesinin 1. Paragraf uyarnca yaplm saylacaktr. 4) Devletin, onaylanmas veya kabul sonucu bu Protokoln uyguland her devletin lkesi ve bu madde uyarnca, sz konusu devlet tarafndan yaplan bildiri zerine bu Protokoln uyguland lkelerden her biri, 2. ve 3. maddelerde sz konusu olan devlet lkesi asndan, birbirinden ayr lkeler saylacaktr.

Madde 6 - Szlemeyle balant

Yksek akit taraflar, bu Protokoln 1 ila 5. maddelerini Szlemenin ek maddeleri olarak telakki edecekler ve Szlemenin tm hkmleri buna gre uygulanacaktr.

704

Madde 7 - mza ve onay

1) Bu Protokol Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yelerinin imzasna aktr; Bu Protokol, Szleme ile birlikte ya da Szlemenin onaylanmasndan sonra onaylanacaktr. Protokol, be onay belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. Protokol, sonradan onaylayan her imzac iin, onay belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. 2) Onay belgeleri, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilecek, o da onaylayanlarn adlarn tm yelerine duyuracaktr. Yukardaki hkmleri onaylamak zere (yasal olarak) yetkili klnm, aadaki imzalar bulunanlar bu protokol imzalamlardr. 16 Eyll 1963 tarihinde Strasbourgda Franszca ve ngilizce ve iki metin ayn derecede geerli olarak dzenlenmi olan bu Protokol tek bir nsha halinde Avrupa Konseyi arivine konacaktr. Genel Sekreter aslna uygunluu onayl rneini imzac Hkmetlerin her birine gnderecektir.

705

4. NSAN HAKLARININ VE TEMEL ZGRLKLERNN KORUNMASINA LKN SZLEMEYE EK LM CEZASININ KALDIRILMASINA DAR 6 NOLU PROTOKOL
Strasbourg, 28.IV.1983 Yrrle giri tarihi 1 Kasm dan itibaren, 11. Protokole uygun olarak madde balklar eklenmi ve metinde deiiklikler ngrlmtr. Romada 6 Kasm 1950de imzalanan nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerinin Korunmasna ilikin Szlemeyi (aada Szleme diye anlmtr) imzalayan Avrupa Konseyi yesi devletler, Avrupa Konseyi yesi devletlerin birounda yer alan gelimelerin lm cezasnn kaldrlmas yolunda genel bir eilimi ifade ettiini gz nnde bulundurarak, Aadaki hususlarda anlamlardr :

Madde 1 - lm cezasnn kaldrlmas

lm cezas kaldrlmtr. Hi kimse bu cezaya arptrlamaz ve idam edilemez.

Madde 2 - Sava zamannda lm cezas

Bir devlet, yasalarnda, sava veya yakn sava tehlikesi zamannda ilenmi olan fiiller iin lm cezasn ngrebilir; bu ceza, ancak yasann belirledii hallerde ve onun hkmlerine uygun olarak uygulanabilir. lgili devlet, sz konusu yasann bu duruma ilikin hkmlerini Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirir.

Madde 3 - Askya alnma yasa

Szlemenin 15. maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleri ihlal edilemez.

Madde 4 - ekince koyma yasa

Szlemenin 57. maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleriyle ilgili hibir ekince konulamaz.

Madde 5 - lkesel uygulama

1) Her devlet, imza srasnda veya onaylama, kabul ya da katlma belgesinin verilmesi srasnda, bu Protokoln uygulanaca lkeyi veya lkeleri belirleyebilir. 2) Her devlet, daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca bir bildirimle belirtecei baka herhangi bir lkenin bu Protokoln uygu706

lanma kapsamna alnm olduunu beyan edebilir. Bu lke bakmndan Protokol, bildirimin Genel Sekreter tarafndan alnn izleyen ayn birinci gn yrrle girer. 3) Yukardaki iki fkra uyarnca yaplan her bildirim, Genel Sekretere gnderilecek bir ihbarla, bildirimde belirtilen lkeyle ilgili olarak geri alnabilir. Geri alma, Genel Sekreterin ihbar aln izleyen ayn birinci gn yrrle girer.

Madde 6 - Szlemeyle balant

Taraf Devletler bu Protokoln 1den 5e kadar olan maddelerini Szlemeye ek maddeler olarak kabul ederler ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr.

Madde 7 - mza ve onay

Bu Protokol, Szlemeyi imzalam olan Avrupa Konseyi yesi devletlerin imzalarna aktr. Protokol, onaylama, kabul veya uygun bulmaya sunulacaktr. Avrupa Konseyi yesi bir devlet, ayn zamanda veya daha nceden Szlemeyi onaylamadka, bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez veya uygun bulamaz. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilir.

Madde 8 - Yrrle giri

Bu Protokol, be Avrupa Konseyi yesi devletin 7. madde hkmleri uyarnca Protokolle balanma hususundaki rzalarn bildirdikleri tarihi izleyen ayn birinci gn yrrle girer.

Madde 9 - Saklama ilevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri ; a) Her imzalamay; b) Her onaylama, kabul veya uygun bulma belgesinin verildiini c) 5 ve 8. maddeler uyarnca bu Protokoln her yrrle giri tarihini; d) Bu Protokole ilikin baka her trl ilem, ihbar veya bildirimi; Konsey yesi devletlere bildirir. Usulne gre yetkili klnm olan, aada imzalar bulunan temsilciler bu Szlemeyi imzalamlardr. Avrupa Konseyi Arivinde saklanacak her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere, ngilizce ve Franszca dillerinde 28 Nisan 1983 tarihinde Pariste imzalanm olup onaylanm kopyalar Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafndan her bir ye devlete, bu Szlemenin hazrlanmasna itirak eden ye olmayan devletlere ve bu Szlemeyi onaylamak zere davet edilmi olan herhangi bir devlete gnderilecektir.
707

5. NSAN HAKLARININ VE TEMEL ZGRLKLERNN KORUNMASINA LKN SZLEMEYE EK 7 NOLU PROTOKOL

Strasbourg, 22.XI.1984 Yrrle giri tarihinden itibaren, 11. Protokola uygun olarak madde balklar eklenmi ve metinde deiiklikler ngrlmtr. 4 Kasm 1950 tarihinde Romada imzalanan nsan Haklarn ve Ana zgrlklerini Koruma Szlemesi (bundan byle Szleme diye anlmtr) yoluyla belirli hak ve zgrlklerin ortak gvenceye balanmasn salamak iin daha ileri admlar atmay kararlatran burada imzas bulunan Avrupa Konseyi yesi lkeler; Aadaki hususlarda anlatmlardr :

Madde 1 - Yabanclarn snr d edilmelerine ilikin usul gvenceler

1) Bir devlet lkesinde kurallara uygun olarak ikamet eden bir yabanc, yasaya uygun ekilde verilmi bir kararn uygulanmas dnda snr d edilemez ve a) snr d edilmesine kar gerekeleri ne srebilmesine, b) durumunu yeniden inceletmeye, c) yukardaki amalarla, yetkili bir merci nnde veya bu merci tarafndan tayin edilecek biri ya da birileri nnde temsil ettirmesine, izin verilecektir. 2) Snr d edilmenin kamu dzeni yarar ya da ulusal gvenlik nedenleri asndan gerektii hallerde, bir yabanc, yukardaki 1. maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde ngrlen haklarn kullanmadan snr d edilebilir.

Madde 2 - Cezai konularda iki dereceli yarglanma hakk

1) Bir mahkeme tarafndan cezai bir sutan mahkum edilen her kii, mahkumiyet ya da ceza hkmn daha yksek bir mahkemeye yeniden inceletme hakkn haiz olacaktr. Bu hakkn kullanlmas, kullanlabilme gerekeleri de dahil olmak zere, yasayla dzenlenir.

708

2) Bu hakkn kullanlmas, yasada dzenlenmi haliyle az nemli sular bakmndan, ya da ilgilinin birinci derece mahkemesi olarak en yksek mahkemede yargland veya beraatn mteakip bunun temyiz edilmesi zerine verilen mahkumiyet hallerinde istisnaya tabi tutulabilir.

Madde 3 - Adli hata halinde tazminat hakk

Bir kiinin, kesin bir kararla cezai bir sutan mahkum edilmesi ve sonradan yeni veya yakn zamanda kefedilmi bir delilin kesinlikle yanl bir adalet uygulamas olduunu gstermesi veya kiinin affedilmesi nedeniyle cezai kararn iptal edilmesi halinde, bilinmeyen delilin aklanmam olmasnn tamamen veya ksmen o kiiye atfedildiinin ispatland haller dnda, byle bir mahkumiyet sonucunda cezaya maruz kalan kii ilgili devletin yasas ve uygulamasna gre tazmin edilecektir.

Madde 4 - Ayn sutan iki kez yarglanmama ve cezalandrlmama hakk

1) Hi kimse bir devletin ceza yarglamas usulne ve yasaya uygun olarak kesin bir hkmle mahkum edildii ya da beraat ettii bir sutan dolay ayn devletin yargsal yetkisi altndaki yarglama usulleri erevesinde yeniden yarglanamaz veya mahkum edilemez. 2) Yukardaki fkra hkmleri, yeni veya yakn zamanda ortaya karlan delillerin veya nceki muamelelerde davann sonucunu etkileyebilecek esasl bir kusurun varl durumunda, ilgili devletin ceza yarglamas usul ve yasasna uygun olarak davann yeniden almasn engellemez. Szlemenin 15. maddesi erevesinde bu madde ile ngrlen ykmllklere aykr hibir tedbir alnamaz.

Madde 5 - Eler arasnda eitlik

Eler evlilikte, evlilik sresince ve evliliin sona ermesi durumunda, kendi aralarnda ve ocuklar ile ilikilerinde medeni haklar ve sorumluluklardan eit ekilde yararlanrlar. Bu madde devletlerin ocuklar yararna gereken tedbirleri almalarn engellemez.

Madde 6 - lkesel uygulama

1) Her devlet imzalama veya onay, kabul ya da uygun bulma belgesinin tevdii srasnda bu Protokoln uygulanaca toprak ya da topraklar belirtir ve bu toprak veya

709

topraklara uygulayaca ibu Protokol hkmlerini ne lde ykmlendiini ifade eder. 2) Her devlet daha sonraki herhangi bir tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yapaca bir beyanla, bu Protokoln uygulanmasn beyanda belirtilen herhangi dier bir topraa da geniletebilir. Bu durumdaki bir toprak bakmndan, Protokol, Genel Sekreterin byle bir beyan olduu tarihten itibaren iki aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girer. 3) Yukardaki iki fkra uyarnca yaplan herhangi bir beyan, byle bir beyanda belirtilen toprak asndan Genel Sekretere hitaben yaplan bir bildirim ile geri alnabilir veya deitirilebilir. Geri alma veya deitirme, bildirimin Genel Sekreter e tesliminden sonraki iki aylk srenin bitimini izleyen aybanda yrrle girer. 4) Bu madde uyarnca yaplan beyan, Szlemenin 56. maddesinin 1. fkras uygun olarak yaplm saylr. 5) Onaylama, kabul ya da uygun bulma ilemi sonucu bu Protokoln uygulanaca herhangi bir devlet topra ve bu madde uyarnca o devlet tarafndan yaplan beyana binaen bu Protokoln uygulanaca topraklardan her biri, 1. maddede atfta bulunulan anlamndaki bir devlet lkesinden ayr topraklar olarak mtalaa edilebilir. 6) Bu maddenin 1. ve 2. fkralar uyarnca beyanda bulunan her devlet, sonradan her zaman bu beyann ilgili olduu lke veya lkeler lehine, Mahkemenin, ibu Protokoln 1.-5. maddelerinden herhangi birine ya da hepsine ilikin olarak her gerek kiiden, hkmet d her kurulutan veya her kii grubundan Szlemenin 34. maddesi uyarnca bavurular alma yetkisini kabul ettiini beyan edebilir.

Madde 7 - Szlemeyle balant

Taraf devletler, bu Protokoln 1 ila 6. maddelerini Szlemenin ek maddeleri olarak deerlendireceklerdir ve Szlemenin tm hkmleri buna gre uygulanacaktr.

Madde 8 - mza ve onay

Bu Protokol, Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yesi lkelerin imzasna aktr. Bu Protokol onaylama, kabul ya da uygun bulma ile yrrle girecektir. Avrupa Konseyi yesi bir devlet ayn anda ya da daha nceden Szlemeyi onaylamadan bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez ya da uygun bulamaz. Onay, kabul ya da uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilecektir.

710

Madde 9 - Yrrle giri

Bu Protokol, Avrupa Konseyi yesi yedi devletin 8. madde hkmlerine uygun bir ekilde bu Protokole bal kalacaklarn ifade ettikleri tarihten itibaren iki aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girecektir. Herhangi bir ye devletin sonradan bu Protokole katlmas durumunda, Protokol, o devlet asndan onaylama, kabul ya da uygun bulma belgesinin tevdi edildii tarihten itibaren iki aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girecektir.

Madde 10 - Saklama ilevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri : a) herhangi bir imzalamay, b) herhangi bir onay, kabul veya uygun bir ekilde bu Protokoln yrrllk kazanaca herhangi bir tarihi, c) 6. ve 9. maddelere uygun bir ekilde bu Protokoln yrrllk kazanaca herhangi bir tarihi, d) bu Protokol ile ilgili herhangi baka bir ilemi, bildirimi ya da beyan, Konsey yesi devletlere bildirir. Bu Protokol, mza yetkisini haiz kiilerce imzalanm olup, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere Franszca ve ngilizce tek bir nsha halinde 22 Kasm 1984te Strasbourgda dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir.

711

6. NSAN HAKLARINI VE TEMEL ZGRLKLER KORUMA SZLEMESNE EK LM CEZASININ HER KOULDA KALDIRILMASINA DAR 13 NOLU PROTOKOL
Vilnius, 3.V.2002 bu Protokol imzalayan Avrupa Konseyi yesi devletler, Demokratik bir toplumda herkesin yaama hakknn temel bir deer olduuna ve lm cezasnn kaldrlmasnn bu hakkn korunmasnda ve tm insanlarn haysiyetlerinin tamamyla tannmasnda byk bir nem tadna inanarak; Romada 4 Kasm 1950 tarihinde imzalanan nsan Haklarn ve Temel zgrlkleri Koruma Szlemesinin (bundan byle Szleme olarak anlacaktr) teminat altna ald yaama hakknn korunmasn glendirmeyi temenni ederek; Strazburgda 28 Nisan 1983 tarihinde imzalanan Szlemeye Ek lm Cezasnn Kaldrlmasna Dair 6 No.lu Protokoln, sava ya da yakn sava tehlikesi zamannda ilenmi olan fiiller iin verilen lm cezalarn ortadan kaldrmadn gz nnde bulundurarak; lm cezasnn her durumda kaldrlmas iin niha adm atmaya karar vererek; Aadaki hususlarda anlamlardr:

Madde 1 - lm cezasnn kaldrlmas

lm cezas kaldrlmtr. Hi kimse bu cezaya arptrlamaz ve idam edilemez.

Madde 2 - stisna getirme yasa

Szlemenin 15inci maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmlerine istisna getirilmeyecektir.

Madde 3 - ekince koyma yasa

Szlemenin 57nci maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleriyle ilgili hibir ekince konulamaz.
712

Madde 4 - lkesel uygulama

1) Her devlet, imza annda veya onaylama, kabul yahut uygun bulma belgesini tevdi ederken bu Protokoln uygulanaca lke ya da lkeleri belirtir. 2) Her devlet, daha sonraki bir tarihte, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirimde bulunarak, bu Protokoln uygulama alann, bildirimde belirtilen dier herhangi bir lkeye temil edebilir. Bu lke bakmndan Protokol, bildirimin Genel Sekreter tarafndan alnn mteakip aylk sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. 3) lk iki fkraya gre yaplan herhangi bir bildirim, Genel Sekretere gnderilecek bir ihbarla, bildirimde belirtilen lkeyle ilgili olarak geri alnabilir ya da deitirilebilir. Geri alma ya da deitirme, ihbarn Genel Sekreter tarafndan alnn mteakip aylk sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer.

Madde 5 - Szleme ile balant

Bu Protokoln 1 il 4nc maddelerinin hkmleri Taraf Devletler arasnda Szlemeye ek maddeler olarak telkki edilir, ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr.

Madde 6 - mza ve Onay

Bu Protokol, Szlemeyi imzalam olan Avrupa Konseyi yesi devletlerin imzalarna aktr. Protokol, onay, kabul veya uygun bulma ilemlerine tbidir. Avrupa Konseyi yesi bir devlet, ayn zamanda veya daha nceden Szlemeyi onaylamadka, bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez veya uygun bulamaz. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilir.

Madde 7 - Yrrle giri

1) Bu Protokol, on Avrupa Konseyi yesi devletin 6nc madde hkmleri uyarnca Protokol ile balanma hususundaki rzalarn beyan ettikleri tarihten itibaren aylk bir sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. 2) Bu Protokol ile balanma hususundaki rzasn daha sonra beyan eden ye devletler iin Protokol, onay, kabul ya da uygun bulma belgesini tevdi ettikleri tarihten itibaren aylk bir sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer.

Madde 8 - Muhafaza Grevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyi yesi devletlere:

713

a) her imzalamay, b) her onaylama, kabul etme ve uygun bulma belgesinin tevdiini, c) 4 ve 7nci maddeler gereince, bu Protokoln yrrle girdii her tarihi, d) bu Protokol ile ilgili dier her ilem, bildirim ve yazmay, Bildirir. Yukardaki hkmleri tasdiken, aada imzalar bulunan ve usulne uygun ekilde yetkili klnm temsilciler bu Protokol imzalamlardr. 2002 Maysnn 3nc gn, Vilniusda, Avrupa Konseyi arivlerinde muhafaza edilmek ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere, ngilizce ve Franszca tek bir nsha hlinde dzenlenmitir. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tasdikli suretleri Avrupa Konseyi yesi devletlerin her birine gnderecektir.

714

EK B YARGI KARARLARI

1. DERNEN AMACI
Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2005/3722 E. 2005/6223 K. 18.4.2005 T.
DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: Dernekler; kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere oluturulan tzel kiilie sahip topluluklardr. (MK.m.56, DK.m.1) Konya eker Pancar Yardmlama Dernek Tznn 4. maddesinde; dernein amacnn izin alnarak tesisler kurmak, fabrikadan kacak pancar ya kspelerini balantl olarak dernek yelerine temin etmek, kspeleri tamak iin tesisler kurup iletmek eklinde aklanmtr. 5.9.2004 tarihli bilirkii raporunda dernein 2002 ve 2003 ylnda fabrikadan ald kspeyi 2002 ve 2003 yl ortalama fiyatna uygun olarak satt, yeler dnda dernein sat yapmad ve 2002-2003 ylna ait kr paylarnn yelere datlmad, dosyadaki belge ve defter kaytlarndan tespit edildii, kaytlar ve yevmiye defterinin, muhasebe usul ve yasalara Dernek Kanununa gre tutulduu belirlenmitir. Daval dernein kurulu bildirgesi ve tznde kanuna aykrlk veya noksanlk tesbit edilmemitir. Yasal prosedrden geerek 6.9.2002 tarihinde tzel kiilik kazanmtr. Bilirkii raporunda tespit edilen gelirin, dernein amac ve gelirlerini aklayan Tzn 4. ve 19. maddeleri kapsam iinde kald ahsi kr amac gtmedii anlalmtr. Bu aklama karsnda davann reddi gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas bozmay gerektirmitir. Temyiz edilen hkmn aklanan sebeple BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, i bu kararn tebliinden itibaren 15 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere oybirliiyle karar verildi.
717

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/9706 E. 2002/11660 K. 08.10.2002 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki istenilmekle duruma iin tayin olunan 11.6.2002 tarihinde temyiz eden davallar vekili Av. Kazm Gen, Av. Hdr zcan ve Av. Necati Ylmaz geldiler. Gelenlerin konumas dinlendikten sonra iin incelenerek karara balanmas iin durumadan sonraya braklmas uygun grld. Bugn dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld. Dernek belirli ve ortak bir gayeyi gerekletirmek amac ile kurulur. (DK md. 1) Her Trk vatanda anayasadaki temel hak ve hrriyetlerden eit ve sosyal adalet gereklerince yararlanmak, milli kltr, medeniyet ve hukuk dzeni iersinde onurlu bir hayat srmek maddi ve manevi varln gelitirmek hakkna sahiptir. Hibir faaliyetin Trk milli menfaatlerini, Trk varln, devletin lkesi ile blnmezlii esasn, Trk tarihi ve manevi deerlerini, Atatrk milliyetilii, ilke ve inklaplar ve medeniyetilii karsnda koruma gremeyecei, laiklik ilkesinin gerei olarak kutsal din duygularnn devlet ileri ile politikaya kesinlikle kartrlamayaca Anayasann balang ksmnda aklanm, Dernekler Yasasnn 5. maddesinde de bu ilkelere aykr dernek kurulamayaca aka vurgulanmtr. Dernek kurmak iin izne gerek yoktur. (Anayasa md. 33) Bu temel hrriyet ancak milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk, genel ahlak ile bakalarnn hrriyetinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlandrlabilir.(Anayasa md. 33/2) Dernekler Yasasnn 5/6. maddesi; Trkiye Cumhuriyeti lkesi zerinde, rk, din, mezhep, kltr veya dil farllna dayanan aznlklar bulunduunu ileri srmek veya Trk dilinden veya kltrnden ayr dil ve kltrleri korumak, gelitirmek veya yaymak suretiyle aznlk yaratmak veya herhangi bir blgenin veya rkn veya snfn veya belli bir din veya mezhepten olanlarn dierlerine hakim veya dierlerinden imtiyazl olmasn salamak amac ile dernek kurulamayacan aklamtr.

718

Tzkte dernein amac alevi-bektai kltr retisinin aratrlmas, yaatlmas ve tantlmas iin almalar yapmak (md. 2) olarak gsterilmi, 3. maddesinde de yapaca iler; Alevi-Bektai kltr retisinin tannmas, kendisini gerekletirebilmesi, zgrce ifade edebilmesi ve hukuksal gvence altna alnmas iin almalar yapmak, Alevi-Bektai ve retisinin gereksinmelerinin karlanmas ve sorunlarnn giderilmesi iin resmi merciler nezdinde giriimlerde bulunmak, Alevi-Bektai kltr retisinin sorunlarnn demokrasi ve laiklik ilkesi temelinde zecei gereinden hareketle demokratik ve laik bir Trkiyenin oluturulmas iin kltrel ve bilimsel almalar yapmak, Cem ve kltrevleri amak, yaplmas ve yaptrlmas iin katkda bulunmak; Alevi-Bektai kltr retisine ynelik karalamac, yok saymac davran ve tutuma kar kamu oyu oluturmak; bilim, sanat ve kltre sahip karak doay, evreyi koruma konusunda titiz almalar yrtmek, bu alanda alan sivil toplum rgtleri ile ibirlii yapmak, aratrma merkezleri kurmak; insan emeinin en yce deer olduu gereinden hareketle, insann insan smrmedii, bask ve zulmn ortadan kalkt, insanca yaanr bir Trkiye ve Dnya iin kltrel alma iine girmek; bu ama dorultusunda konferans, seminer, panel sempozyum, semah, mzik, tiyatro, halk oyunlar almas, aratrma gezi, toplantlar yapmak, amac dorultusunda yaynlar yapp, yazmalar dzenleyip, dller vermek; olarak aklamtr. Davann ve kapatma kararnn temelini Dernekler Yasasnn 5. maddesi oluturmaktadr. a) Dernekler Yasasnn 5/2. maddesi; dil, rk, snf, din ve mezhep ayrmna dayanarak nitelikleri Anayasada belirtilen Trkiye Cumhuriyetinin varln tehlikeye dren veya ortadan kaldracak nitelikte dernein kurulamayacan ngrmtr. Yukarda ayrntl aklanan tzkte Trkiye Cumhuriyetinin varln tehlikeye sokacak veya Cumhuriyeti ortadan kaldracak ibareler bulunmamaktadr. b) Sz edilen yasann 5/5 maddesi ise blge, rk, sosyal snf, din ve mezhep esasna veya adna dayanarak dernein faaliyette bulunmasn yasaklamtr. Yasaklama dernein ismi ve ieriindeki szckler deil faaliyetidir. Dernein Trkiye Cumhuriyeti kanunlarna uygun faaliyette bulunaca tartmaszdr. Din ve mezhep kurallarna gre almalar yapmas halinde Dernekler Kanununun 53. ve 76. maddeleri uyarnca kapatlmas da her an iin imkan dahilindedir.

719

c) Dernekler Kanununun 5/6 maddesi de: Trkiye Cumhuriyeti lkesi zerinde, rk, din mezhep, kltr veya dil farkllna dayanan aznlklar bulunduunu ileri srmek veya Trk dilinden veya kltrnden ayr dil ve kltrleri korumak gelitirmek ve yaymak suretiyle aznlk yaratma veya herhangi bir blgenin veya rkn veya snfn veya belli bir din veya mezhepten olanlarn dierlerine hakim veya dierlerinden imtiyazl olamayacan ngrmtr. Dernein amac tzkte aklanmtr. Amacn aznlk yaratmak yahut belli bir din yahut mezhep mensubunu kendisinden olmayanlar nezdinde hakim klmak yahut imtiyazl snf yaratmak olmad aktr. Yasalar szyle ve zyle yorumlanmaldr. (MK. Md. 1) Dernein Anayasamzn balang blmnde yer alan temel ilkelere aykr olarak faaliyette bulunduu ve Dernekler Yasasnn 5. maddesinde yer alan amalar hedefledii yolunda bir delilde getirilememitir. Tzn kaleme aln biimi de dernein 50. madde uyarnca feshini gerektirmez. Gerekleen bu durum karsnda davann reddi gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple davallar yararna BOZULMASINA, Cumhuriyet Savcsnn temyiz isteinin ise reddine, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine 08.10.2002 tarihinde oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle * Alevi (Alivi) liin bir mezhep olduu ynndeki retideki aklamalara 2908 Sayl Kanunun 5/5. maddesi uyarnca ........ mezhep ....... adna dayanak faaliyette bulunmak ....... amacyla dernek kurulmasnn yasak bulunmasna ve daval dernein Alevilik (Alivilik) mezhebi adna dayanak faaliyette bulunaca Tznn 2. ve 3. maddesinde aka gsterilmi olmasna gre kararn onanmas grndeyiz.

720

Yargtay Ceza Genel Kurulu 1980/9-289 E. 1980/406 K. 08.12.1980 T.

ZET: Dernekler sosyal maksatlarla, yardmlama maksadyla kurulmaktadr. Amac bu ynde olan bir dernein, yaymlad ve Trk Devletinin genel politikas hakkndaki grleri ve bir siyasal partinin yapt ilerin eletirisini kapsayan bildirinin bu ama ile uzak veya yakn hibir ilikisi olamaz. Sanklar yaynladklar bu bildiri ile dernein amacn ap dna kmlardr. DAVA: 1630 sayl Kanuna muhalefetten sank Vedat ve arkadalarnn beraatlerine dair (Sinop Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 11.12.1979 gn ve 118/197 sayl hkm C. Savcsnn temyizi zerine Yargtay Dokuzuncu Ceza Dairesince incelenerek bozulup yerine geri evrilmitir. lk hkmde direnmee ilikin ayn mahkemeden verilen 15.04.1980 gn ve 55/57 sayl son hkmn Yargtayca incelenmesi C. Savcs tarafndan sresinde verilen dileke ile istenilmi olduundan dosya C. Basavclnn hkmn bozulmas istemini bildiren 18.06.1980 gn ve 9/2897 sayl teblinamesiyle Birinci Bakanla gnderilmekle Ceza Genel Kurulunca okundu, gerei konuulup dnld: KARAR: Dernekler Kanununa muhalefetten sank Vedat ve 4 arkadann beraatine ilikin hkm, zel dairece: (Tb-Der ......... ubesi Ynetim Kurulunu oluturan sanklarn, yaynladklar bildiri muhtevasnn, dernein tznde belirtilen amacna aikar bir ekilde ap dna kt nazara alnmadan, yerinde grlmeyen baz dncelerle sanklarn beraatlerine karar verilmesi...) isabetsizliinden bozulmutur. Yerel mahkeme ise: Anayasann 20. maddesindeki temel ilkeye dayanarak derneklerin de dncelerini aklayp, yapabileceklerini, Dernekler Yasasnda bu hakk kaldran veya kstlayan bir hkm bulunmadn, Dernekler Yasasndaki derneklerin ama d faaliyette bulunamayacaklar hkmn Anayasa hkmn tahdit edici biimde yorumlamann Anayasaya ters deceini; derneklerde dnce ve kanaat zgrl

721

mefhumu ile ama ile ama d faaliyetinin tamamen farkl eyler olduunu, ikincisine rnek alarak ticaretle uramann gsterilebileceini, derneklerin toplum ve yurt sorunlar zerine dncelerini kamuoyuna aklamak amac ile bildiri yaynlamalarnda ama d faaliyet dnlemeyeceini ve bir siyasi faaliyet olarak da kabul edilemeyeceine, vesaire belirterek nceki hkmnde direnmeye karar vermitir. Dosyaya, olua ve delillere gre: Tb-Der ......... ubesi Ynetim Kurulu Bakan ve yeleri olan sanklarn (Kardeler) balkl bir bildiri yaynlamaya karar verip bunu olay tarihinde yaynladklar, bu bildiride zetle: (lkemiz emperyalizme baml, arpk kapitalist bir lkedir. lkemizin yer alt ve yer st kaynaklar emperyalistlerce yamalanmaktadr. MF ve Dnya Bankalarna, Emparyalizme bamllmz her geen gn artyor. Halk kitlelerine umut olarak gsterilen ve faistlerden hesap soracaz, memur, retmen kym son bulacak, ak gnler getireceiz, memurlara sendika hakk vereceiz, ucuzluk getireceiz, smrgeye son diye iktidar olanlar imdi dediklerinin tersini yapyorlar...) biimindeki szlerle grlerini yansttklar anlalmaktadr. Anayasamzn dnce hrriyeti baln tayan 20. maddesi: Herkes, dnce ve kanaat hrriyetine sahiptir; dnce ve kanaatlerini sz, yaz, resim ile veya baka yollarla tek bana veya toplu olarak aklayabilir ve yayabilir) hkmn kapsamaktadr. Temel hak ve hrriyetlerin z, snrlanmas ve ktye kullanlamamas baln tayan 11. maddesinde: (Temel hak ve hrriyetler, Devletin lkesi ve milletiyle btnlnn, Cumhuriyetin, milli gvenliin, kamu dzeninin, kamu yararnn, genel ahlakn ve genel saln korunmas amac ile veya Anayasann dier maddelerinde gsterilen zel sebeplerle, Anayasann zne ve ruhuna uygun olarak, ancak kanunla snrlanabilir. Kanun, temel hak ve hrriyetlerin zne dokunamaz. Bu Anayasada yer alan hak ve hrriyetlerden hibirisi, insan hak ve hrriyetlerin veya Trk Devletinin lkesi ve milletiyle blnmez btnln veya dil, rk, snf, din ve mezhep ayrmna dayanarak, nitelikleri Anayasada belirtilen Cumhuriyeti ortadan kaldrmak kasdi ile kullanlamaz).
722

Yine Anayasamzn dernek kurma hakk bal altndaki 29. maddesinde ise: (Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Bu hakkn kullanlnda uygulanacak ekil ve usuller kanunda gsterilir. Kanun, Devletin lkesi ve milletiyle btnlnn, milli gvenliin, kamu dzeninin ve genel ahlakn korunmas maksadyla snrlar koyabilir) hkmleri yer almtr: Bu hkmler topluca gznne alndnda varlan sonu udur: kiilere tannan hak ve hrriyetler, hibir ekilde ve surette, Devletin lkesi ve milletiyle btnln sarsc, milli gvenlii zedeleyici, kamu dzeni ve genel ahlakn korunmas imkanlarn ortadan kaldrc bir nitelikte olamaz; Anayasada ngrlen hak ve hrriyetler, onlarn kullanlmasn zorlatrmayacak veya kullanlamaz duruma drmeyecek bir biimde, zel kanunlarla snrlandrlabilir. Grld gibi Anayasamzn sz edilen 20. maddesindeki dnce hrriyeti, dernekler ynnden 29. madde ile snrlandrlmaktadr. Anlan 29. madde ile tannm olan bu hak, Trk toplumunun dzenini, inan ve sayg duyduu ahlak kurallarn hie sayan veya bunlar zedeleyen bir biimde kullanlamaz. Devlet, bu hakk kamu dzenini korumak iin snrlayacaktr. Kamu dzeni bulunmayan bir yerde hrriyetlerin varlndan sz edilemez. Hrriyet de hibir zaman snrsz olamaz. Snrsz hrriyet, hrriyetsizlii, o da dzensizlii getirir. Byle bir halde de hrriyetleri muhafaza ve kullanabilme olana kalmaz. Anayasamz dorultusunda yrrle konulan 1630 sayl Dernekler Kanunu ile bu snrlamalar yaplmtr. Anlan yasann 1. maddesi ile erevesi konduu zere derneklerin, sosyal amalarla, yardmlama amac ile kurulabilecekleri ngrlm, bir snrlama maddesi olan ve kurulmas yasak dernekler baln tayan 4. madde ile de snrlayc hkm getirilmi, yasak olan faaliyetler saylmtr. Bundan ayr olarak, sz edilen Yasann 35. maddesinin 1/a fkra ve bendinde derneklerin tzklerinde gsterilen (ama-d) her trl faaliyetleri yasaklanmtr. Bu (ama-d) faaliyetlerin her hangi bir sua konu olmas koulu da aranmamtr. Tzklerinin esnek saylabilecek hkmlerine ve kelimelere snlarak veya deiik yorumlanarak Dernekler Yasasnn 4. maddesi hkmn bertaraf edecek ekilde (ama-d) faaliyette bulunamazlar. Dernekler hibir zaman kar maksadyla kurulamayacaklar gibi, siyasi faaliyet yapan siyasi partilere ve ayrca mnferiden veya mstakillen siyasi faaliyet-

723

lere de katlamazlar; nk dernekler, 1. maddede de erevesi konduu zere sosyal maksatlarla, yardmlama maksadyla kurulmaktadr (Yasann 4. maddesinin Millet Meclisindeki mzakeresi srasnda komisyon szcsnn beyan: Dr. Ahmet eri, Dernekler Kanunu, Sh. 149, Ankara - 1973). Yasann Millet Meclisindeki mzakeresi srasnda dzenlenen geici komisyon raporunda da (Bkz. age., sh: 9) deinildii gibi; dernekler aslnda doru, gzel ve gerek fikir ve faaliyetlerin kayna olmak gerekir. Geni anlamda suistimal ve istismar merkezleri haline gelmemeli ya da bu istidatta bulunmamaldrlar. Aksi halde toplumun gelimesinde byk fayda ve katklar inkar edilemez bir gerek olan dernekleri iyi ve faydal anlay zedelenir. Giderek kamu dzeni ortadan kalkar. Bu aklamalardan sonra olaymza gelince: Genellikle Devlet memuru olan belirli bir meslek mensuplarnn baka bir deyile bir ksm retmenlerin kurduu bir dernek olan ad geen dernein tznn 3. maddesinde ama belirlenmitir. Buna gre: (Dernein amac; Atatrk devrimleri, nsan Haklar Evrensel Beyannamesi ile Anayasamzn milli, demokratik, laik ve sosyal hukuk Devleti kapsam iinde yelerinin tm ekonomik, demokratik, sosyal ve zlk haklarn koruyup gelitirerek birlemelerini ve dayanmalarn salamaktr). Tzk bu madde ile dernein amacnn dorultusunu belirlemi ve erevesini izmitir. Zira dernek faaliyetlerinde, yasalar ile tznn izdii ereve iinde kalmak zorundadr. Grld gibi bu madde; doktrinler, ideolojik, politik veya siyasi... vs. faaliyetleri iermemektedir. Hal byle iken Tb-Der ............ ubesi Ynetim Kurulunu oluturan sanklar (Kardeler) bal altnda ierii yukarda aklanan bildiriyi yaynlama karar verip yaynlamlardr. eriine gre bu bildirinin, adeta doktriner ve ideolojik bir yaklamla Trk Devletinin genel politikas hakkndaki grleri ve bir siyasi partinin icraatnn eletirisini kapsad ak ve seik biimde anlalmaktadr. Bu tr faaliyetlerin ad geen dernein amac ile uzak veya yakn hibir ilikisi yoktur. Sanklar yaynladklar bu bildiri ile, dernein tznde belirtilen amacn aikar bir ekilde ap dna kmlardr.

724

Bu nedenle, zel daire bozma karar yerinde olup uyulmak gerekirken yazl biimde nceki hkmde direnilmesi usul ve yasaya aykr grldnden C. Savcsnn temyiz itiraznn kabul ile direnme hkmnn bozulmasna karar verilmelidir. SONU: Yukarda aklanan nedenle, teblinamedeki isteme uygun olarak, direnme hkmnn (BOZULMASINA), 08.12.1980 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1969/6943 E. 1970/732 K. 5.2.1970 T.

ZET: Medeni Kanunun 71. maddesi hkm dairesinde, bir dernein gayesi kanuna yahut umumi adaba aykr olursa C. Savcs veya alakalnn istei zerine o Dernek fesholunur. Buna muvazi olarak Dernekler Kanununun 13. maddesinde, renci derneklerinin her nesuretle olursa olsun siyasetle uramalar yasaklanmtr. Ayrca 35. maddeyle siyasetle uramak ceza tehdidi altna konulmutur. DAVA VE KARAR: 1966 ylnda 780 sayl Af K.nun T.B.M.Mde grlmesi srasnda, daval dernekler tarafndan affn Sosyal sular kapsayacak ekilde geniletilmesi hususunda 30.7.1966 gnnde Cebecide bir kapal salonda bu konunun grlp tartlmas amac ile dzenlenen toplantda matbu ktlar ve afiler datlmak, konumalar yaplmak suretiyle siyasi faaliyet gsterildii gerekesiyle bu derneklerin kapatlmas istenilmitir. Dosya mnderecatna, mahkemenin kabulne gre, toplantda (Afda eitlik isteriz; sulular susuzlar; kkler bykleri af edemez; 21 Mays ve fikir sulular Demirparmaklklar arkasnda braklmaktadr; bir toplumda bir kiiye yaplan hakszlk, btn topluma yaplm saylr; sende bu hakszla kar isen, yasalara saygn varsa ak oturuma katl) eklinde matbu yazlar ve afiler datlmtr.

725

Kanun, dernekleri gayeleri dna kmaktan, genel adaba aykr hareket etmekten ve siyasi faaliyet yapmaktan men etmitir. Tzel kiilii haiz bir dernein bu hareketlerde bulunmas iin, evvel emirde yetkili organlar tarafndan byle bir faaliyetin dzenlenmesine veya dzenlenen bir toplantya katlmaya karar verilmesi gerekir. Byle bir karar verilmeden dernek bakan ve mensuplarnn bu eit bir faaliyet dzenlemeleri veya byle bir faaliyete katlmalar onlarn ahsen sorumluluunu icap ettirir. Veyahutta yazl karar vermeden byle bir harekete girimeleri yine dernein sorumluluunu meydana getirmesi mmkn olabilir. Savclk tarafndan daval derneklerin bu toplantlarn dzenlenmesi veya dzenlenen toplantya dernek mensuplarnn katlmas iin alnm bir kararn mevcudiyeti veya dernek yetkililerin szl olarak bu toplantlar dzenleme karar aldklar iddia ve isbat edilmemitir. Dier taraftan dernekler Kanununun 13. maddesinde yasaklanan siyasi faaliyet anlamda ok umll ve zerinde durulmay gerektirmektedir. renci dernekleri belli bir siyasi ve iktisadi dne sahip deillerdir. Af K.nun B.M.M.de mzakeresi srasnda (Afda eitlik) istenmesi bir yurt sorunu olarak kabul edilmelidir. Bu toplantlar, dernekler tarafndan dzenlendii kabul edilse bile bu faaliyetler devaml olma vasfn haiz deillerdir. 334 sayl Anayasamz dnce ve kanaat hrriyetini getirmitir. 20. maddesinde (herkesin dnce ve kanaat hrriyetine sahip olduu, aklanm, bu dnce ve kanaatlarn sz, yaz, resim ile ve baka yollarla tek bana veya toplu olarak aklayabilecekleri kabul edilmitir. Anayasann bu hkmnn altnda rencilerin veya renci derneklerinin toplantsnda siyasi faaliyet nitelii bulmak mmkn deildir. SONU: Olayda dernein tzel kiiliini sorumlu klacak bir durum tesbit edilememi olmasna, Siyasi Faaliyetin devamllk unsuru bulunmamasna ve Anayasann getirdii yeni hkmler altnda Mahkemece varlan sonu ve delillerin takdirinde isabet grlemediinden hkmn aklanan sebeplerle (BOZULMASINA) karar verildi.

726

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1975/37 E 1975/38 K. 23.10.1975 T.

DAVA: Cemiyetin muhtelif snflarn tehlikeli bir tarzda kin ve adavete tahrik etmek sosyal bir snfn dier sosyal snflar zerinde hakimeyitini tesis etmeye veya sosyal bir snf ortadan kaldrmaya veya memleket iinde mesese iktisadi veya sosyal temel nizamlardan herhangi birini deitirmeye matuf cemiyet kurmak, bunun propagandasn yapmaktan yukarda ad geen sank M.T.nin yaplan yarglanmalar sonunda; beraetlerine dair Adana Devlet Gvenlik Mahkemesinden verilen 4.9.1975 gn ve 1975/29 esas, 1975/35 karar sayl hkmn sresi iinde Yargtayca incelenmesi C.Savcs tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: 1 - Sank M.T. tarafndan Besni lesinde datlan bildirilerin muhteviyat mahkemece tartlarak komnizm propagandas niteliinde olmad ve yazlarn cemiyetin muhtelif snflarn tehlikeli tarzda kin ve adavete davet edici nitelik tamad inandrc gerekelerle aklanmak suretiyle verilen beraet hkmne kar C.Savcsnn temyiz itirazlar yerinde grlmediinden reddiyle, hkmn bu sana ait blmnn teblinamedeki dnce gibi oybirlii ile ONANMASINA, 2 - Sanklardan Y.P., O.B. ve M.A. haklarndaki temyize gelince ; C.Savcsnn sanklarn eyleminin TCK.nhun 312. maddesine uyduu ve bu maddeden cezalandrlmalar gerekeceine ilien temyiz itiraz, (TB-DER) Adyaman ube ynetim kurulu tarafndan dzenlenip datlan Halkmza balkl bildiri muhtevasna ve mahkemece gsterilen gerekelere gre yerinde grlmemitir. Ancak ; Sanklarn Trkiye retmenler Birlii Dernei Adyaman ubesi Ynetim Kurulu yeleri olmalarna ve dernek karar defterinin 22. sahifesinde 37 numara ile 23.12.1974

727

gnnde kararlatrdklar fikirleri bildiri halinde yaynlanp datlmasn temin ettikleri anlalmakla, dernein kurulu tznn celbiyle, amacnn aratrlmas, yaynlanan bildirinin bu amaca uyup uymadnn tesbiti ve sonucuna gre 1630 sayl Kanunun 35/1-a ve 65/2 maddelerine aykr davranlar bulunup bulunmad aratrlmadan noksan soruturma ile ve tek olan fiilden dolay vasftan beraet karar verilemiyecei de dnlmeden yazl ekilde hkm tesisi, Usul ve Yasaya aykr ve C.Savcsnn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grldnden teblinamedeki dncenin reddiyle hkmn BOZULMASINA 23.10.1975 gnnde oyokluu ile karar verildi. KARI OY YAZISI Sanklarn yaynlad bildiride ileri srlen fikirlerin yasalarca yasaklanmad ve su tekil etmedii ounluk kararnda kabul edilmi, bu kabul dosyaya da uygun grlmtr. Anayasa hkmlerine gre su saylmayan fikirler nereden ve kimden gelirse gelsin sylenmesi ve yazlmas serbesttir. Bu nedenlerde Dernein ama dna ktndan sz edilemiyeceinden hkmn onanmas oyundaym.

728

2. YELK
Yargtay 9. Ceza Dairesi 2005/4473 E. 2005/7804 K. 19.10.2005 T.
ZET: Su tarihinde Dernek yesi olan mtekinin, Dernek Ynetim Kurulu yeleri hakknda alan davaya mdahil olarak katlma hakk bulunduu gzetilmelidir. DAVA ve KARAR: Dosya incelenerek gerei dnld: Su tarihinde Dernek yesi olan mtekinin ikayet tarihinde yelikten ayrlm olmas nedeniyle davaya mdahale hakknn bulunmayaca gereke gsterilerek, mdahale talebinin reddine karar verilmesinde isabet bulunmadndan 24.3.2005 tarihli temyiz talebinin reddine ilikin karar kaldrlarak yaplan incelemede; Su tarihinde Dernek yesi olan mtekinin, Dernek Ynetim Kurulu yeleri hakknda alan davaya mdahil olarak katlma hakk bulunduu gzetilmeden, yazl ekilde mdahale talebinin reddine karar verilmesi, Kanuna aykr, mteki vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, sair ynleri incelenmeksizin hkmn bu sebepten dolay BOZULMASINA 19.10.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

729

Yargtay 4. Hukuk Dairesi 2004/11250 E. 2005/6009 K. 02.06.2005 T.

ZET: Mahkemece hkme esas alnan Gmrk Mavirleri Dernei Tznn 9. maddesinde yer alan dzenlemeye gre, izin belgesinin verilmesi yelik kouluna bal tutulmamtr. Dernek yelii iin fiili alma koulu gerek ve yeterlidir. Bu durumda mahkemece istemin kabulne karar verilmesi gerekir. DAVA: Davac Turgut Tagay tarafndan, daval Gmrk Mavirlii Dernei aleyhine 18.2.2004 gnnde verilen dileke ile davacnn mracaat zerine Gmrk Bakanlnca davacya teslim edilmek zere daval dernee gnderilen gmrk mavirlii izin belgesinin daval dernekten alnarak davacya tesliminin istenmesi zerine mahkemece yaplan yarglama sonunda; davann reddine dair verilen 4.5.2004 gnl kararn Yargtayca incelenmesi davac tarafndan sresi iinde istenilmekle temyiz dilekesinin kabulne karar verildikten sonra tetkik hakimi tarafndan hazrlanan rapor ile dosya ierisindeki katlar incelenerek gerei grld: KARAR: Dava konusu olayda, davacnn bavurusu zerine gerekli artlar haiz olduu anlaldndan Gmrk Mstearl tarafndan gmrk mavirlii izin belgesi dzenlenmi ve bu izin belgesi davacya verilmek zere daval dernee gnderilmitir. Davac bu izin belgesinin kendisine verilmesini daval dernekten istemi; ancak daval dernek tarafndan Gmrk Mavirleri Dernei Tznn 9. maddesinde yer alan ...gmrk mavirlii izin belgesi, Gmrk Mstearl tarafndan verilir. Gmrk Mstearlnca verilen ve ilgili derneklere gnderilen izin belgeleri adaylarn dernee yeliklerini mteakip derneklerce imza karl teslim edilir... biimindeki dzenleme gereke gsterilerek verilmemitir. Davac elde ki bu davada daval dernek tarafndan kendisine verilmeyen Gmrk Mavirlii izin belgesinin davaldan alnarak kendisine verilmesi isteminde bulunmutur. Mahkemece daval dernein zel kanunla kurulduu, bu nedenle daval dernee ait tzn uygulanmas gerektii nedeniyle davann reddine karar verilmi; hkm, davac tarafndan temyiz olunmutur.

730

Mahkemece hkme esas alnan Gmrk Mavirleri Dernei Tznn 9. maddesinde yer alan dzenlemeye gre, izin belgesinin verilmesi yelik kouluna bal tutulmamtr. Dernek yelii iin fiili alma koulu gerek ve yeterlidir. Bu durumda mahkemece istemin kabulne karar verilmesi gerekirken, yanlgl gereke ile yazl biimde hkm kurulmas doru grlmemi ve bozmay gerektirmitir. SONU: Temyiz olunan kararn yukarda aklanan nedenle BOZULMASINA ve pein alnan harcn istek halinde geri verilmesine 2.6.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Hukuk Dairesi 2002/6430 E. 2002/5636 K. 1.4.2002 T.

ZET: Mahkemeleri Kanununa gre; Kanununa gre ii saylan kimselerle iveren veya iveren vekilleri arasndaki i aktinden doan hukuk uyumazlklarnn zm yeri mahkemeleridir. Somut olay da taraflar arasnda hizmet ilikisi, olmad gibi uyumazlk ve Sosyal Gvenlik Kanunlarndan da kaynaklanm deildir. Uyumazlk dernee yeliin tesbiti olup, Medeni Kanun ve Dernekler Kanunundan kaynaklandndan, zm yeri genel mahkemelerdir. DAVA: Davac, yeliin tesbitine karar verilmesini istemitir. Yerel mahkeme, davacnn (16.10.1972-10.4.1973) (31.12.1984-5.01.2001) aras dnemde Manisa Ayakkabclar Derneine ye olduunun tesbitine karar vermitir. Hkm sresi iinde davac avukat tarafndan temyiz edilmi olmakla dosya incelendi gerei konuulup dnld: KARAR: Kunduraclk ticareti ile itigal eden davac, Ba- Kura emeklilik ilemleri iin bavurduunda, dernek yesi olmadndan, ilemlerinin yaplmadn belirterek dernee yeliinin tesbitine karar verilmesini talep etmitir.

731

5521 sayl Mahkemeleri Kanununa gre, i mahkemeleri Kanununa gre ii saylan kimselerle iveren veya iveren vekilleri arasnda i aktinden veya Kanununa dayanan her trl hak iddialarndan doan hukuk uyumazlklarnn zm yeridir. Keza ii sigortalar Kurumu ile sigortallar veya yerine kaim olan hak sahipleri arasndaki uyumazlklarn zm yeri de i mahkemeleridir. Somut olay da taraflar arasnda hizmet ilikisi, olmad gibi uyumazlk ve Sosyal Gvenlik Kanunlarndan da kaynaklanm deildir.Uyumazlk dernee yeliin tesbiti olup, Medeni Kanun ve Dernekler Kanunundan kaynaklandndan, zm yeri genel mahkemelerdir. Mahkemece grevsizlik karar verilmesi gerekirken, uyumazln esastan zmlenmesi hataldr. SONU: Temyiz olunan kararn, yukarda gsterilen nedenle BOZULMASINA, pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 1/4/2002 gnnde oybirliiyle karar verilmitir.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1987/614 E. 1987/1811 K. 05.03.1987 T.

DAVA: (H.K.) ve ark. ile ay Mahallesi Cami Yaptrma ve Koruma Dernei arasndaki tescil davasnn yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm daval tarafndan temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dava, daval dernek ynetim kurulunun, davaclarn dernee ye olmak taleplerinin reddine ilikin kararnn iptaline yneliktir. Mahkemece gereke gsterilmeksizin, sadece dernek tznn usul ve kanuna aykr olduundan sz edilerek ynetim kurulu kararnn iptaline karar verilmitir. Kiilerin derneklere ye olup olmama konusunda zgrlkleri bulunduu gibi, derneklerin de ilke olarak, bavuranlar yelie alp almama zgrl bulunmaktadr.

732

(ZSUNAY Ergn, Medeni Hukukumuzda Tzel Kiiler, stanbul, 1982 V. 232). Bilindii gibi dernekler, kazan paylama dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir gayeyi gerekletirmek zere, kiilerin bilgi ve almalarn belirli ve ortak bir gayeyi gerekletirmek zere, kiilerin bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmeleri suretiyle oluur (2908 sayl kanun madde 1). Dernekler, siyasi parti olmadklar iin byk saylara varan yelere ou zaman ihtiya duymadklar sz gtrmez. Baz hallerde ye fazlal ortak amacn gereklemesini dahi engelleyebilir. Onun iin bu ve baka sebeplerle baz derneklerde, yelerin dernein imkanlarndan (szgelimi, lokal, okuma, spor ve oyun salonlar vs) yeterince faydalanabilmeleri iin snrlamalar getirilebilir. Mesela birok derneklerde ancak len ya da ayrlan yelerin yerine yenilerinin alnd bilinmektedir. yle ise Mahkemece kabul edildii gibi yalnzca Dernekler Kanununun 16 nc maddesindeki yelik artlarn tamak, bal bana dernee ye olabilmek iin yeterli sebep deildir. nk bir dernee ye olabilmek artlarn tayan binlerce insan bulunabilir. Bu kadar ok kiinin belli bir dernek ats altnda toplanmas imkansz ve hatta dernee zararl bile olabilir. Burada incelenmesi ve zerinde nemle durulmas gereken husus, yelie kabulde yetkili dernek organnn Medeni Kanunun 2 nci maddesindeki drstlk kuraln gznnde bulundurup bulundurmad ve yelie kabul edip etmeme hakkn objektif kstaslara gre kullanp kullanmaddr. Ne var ki daval dernek tznn 4 nc maddesinde Ynetim Kurulu herhangi bir sebep gstermeksizin yelik talebini reddedebilir denilmek suretiyle bu konuda ynetim kurulu kesin yetki ile donatlm ve sebep gstermekle ykml tutulamamtr. Bu durum karsnda gsterilmeyen ve gsterilmek zorunda da bulunulmayan, dolaysyla bilinmeyen bir sebebin objektif iyiniyet kurallarna uygun olup olmadnn belirlenmesi mmkn bulunmamaktadr. Bylece de ynetim kurulunun sebep gstermemesi dorudan dernek tznden kaynaklanm olduundan, mahalli mahkemenin bu yne ilikin gerekesi yerinde deildir. Dier taraftan ilgili tzn sz konusu 4 nc maddesinin hangi kanuna aykr olduu da anlalmam ve bylece Mahalli Mahkemenin bu gerekesi de bolukta kalmtr. Btn bu sebeplerlen davann reddi gerekirken yazl sebep ve dncelerle ynetim kurulu kararnn iptal edilmi olmas usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz olunan kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA 5.3.1987 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

733

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1974/3152 E. 1974/3166 K. 20.5.1974 T.

ZET: Kimse, bir dernee ye olmaya veya yesi bulunduu dernekte kalmaya zorlanamaz. (1488 sayl kanunla deiik Anayasa m.29, 1630 sayl Dernekler Kanunun m.15, 16) Gerek kiiler bu konuda nasl zgr iseler, Dernekler de ye kabul edip etmemek bakmndan zgrle sahiptirler. Bilim alannda bu gr baskndr. (Prof. A. Egger, svire Medeni Kanun erhi, kiinin Hukuku, Volf ernis evirisi, 1984, sh.113-114, Doent Ergun zsunay Medeni Hukukumuzda Tzel Kiiler 1969, Sh.104-105, Prof. Dr. Hfz Veldet Velidedeolu-Aytekin Ataay, Trk Cemiyetler Hukuku, 1956, sh.87). DAVA VE KARAR: Dernek kurmak temel haklardan olduuna gre, ayn durumda olanlar arasnda ayrm yaplarak bir ksmnn yelie alnmamasnn, kiinin kendini yetitirme zgrl ve eitlik ilkesine (1961 Anayasas m. 12, 21) aykr olduunu ileri sren azlk grne (Prof. smet Sungurbey, Cumhuriyet Gazetesi 3 Temmuz 1967 gnl says) katlmak mmkn deildir. yle ki: Tzel kiiler, cins, ya, hsmlk gibi, yaradllarnn gerei olarak, insanlara zg olanlarn dnda btn hak ve ykmllkler ile donatlmlardr. (MK.46) yle ise gerek ve tzel kiiler arasnda Medeni haklardan yararlanma ve kullanma bakmndan bir ayrm yaplamaz. Hal byle olunca, istei olmadan kiinin dernee ye olamayaca yolundaki zgrl (Anayasa 29/2) karsnda Derneklerin de ye alp almamak zgrlne sahip olduklarnn kabul Medeni Kanunun az nce aklanan 46. maddesinin hkm gerei olduu kadar, Anayasann eitlik ilkesinin de tabir sonucudur. (Anayasa 12) Hatta uygulamadaki kararszln giderilmesi iin bir rnek olmak zere partilerin, sebep gstermeksizin ye olmak isteklerinin red edilebilecekleri ngrlmtr. (648 Sayl Siyasi Partiler Kanunu m.9) Zaten aksini dnmek zgrl kstlamak olur ki buna Anayasann z ve sz elverili deildir. SONU: yle ise, davacnn anneler derneine alnmamas eklindeki dernek kara-

734

rnda kanuna aykrlk bulunmadndan temyiz itirazlarnn reddiyle Usul ve Kanuna uygun olan hkmn (ONANMASINA), oybirliiyle karar verildi. (1630 sayl Dernekler Kanunu 6.10.1983 tarih ve 2908 sayl (Dernekler Kanunu) nun 95. maddesi yrrlkten kaldrlmtr.) 648 sayl Siyasi Partiler Kanunu 16 Ekim 1981 tarih ve 2533 sayl (SYAS PARTLERN FESHNE DAR KANUN)un 7. maddesiyle yrrlkten kaldrlmtr.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/2589 E. 2004/3369 K. 17.03.2004 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki istenilmekle duruma iin tayin olunan 28.01.2004 gn taraflar tebligata ramen gelmediler. in incelenerek karara balanmas iin durumadan sonraya braklmas uygun grld. Bugn dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld. Dernekler Yasasnn 63. maddesi; hi kimsenin dernee ye olmaya zorlanamayacan hkme balamtr. Davalnn Y Sahil Sitesi Gzelletirme Derneinin yesi olmad tartmaszdr. Davalnn yesi olmad dernek genel kurulunun alm olduu bir karardan sorumlu tutulmas dnlemez. Davann bu sebeple reddi gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

735

3. TZEL KLK
Dantay dari Dava Daireleri Genel Kurulu 1999/390 E. 2000/761 K. 26.05.2000 T.
ZET: Kendi yelerinin hak ve menfaatlerini korumak amacyla kanunla kurulmu meslek birliklerinin yannda, belli amalarla kurulmu dernek, vakf gibi zel hukuk tzel kiiliini haiz sivil toplum rgtlerinin de, kurulu amalaryla snrl olmak zere dava amalar mmkndr. stemin zeti: Dantay Sekizinci Dairesinin 03.02.1999 gnl, E: 1999/47, K: 1999/233 sayl kararn, davac temyiz etmekte ve bozulmasn istemektedir. Savunmann zeti: Dantay Sekizinci Dairesince verilen kararn usul ve hukuka uygun bulunduu ve temyiz dilekesinde ne srlen nedenlerin, kararn bozulmasn gerektirecek nitelikte olmad belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektii savunulmaktadr. Dantay Tetkik Hakimi Ahmet Arslann Dncesi: Temyiz isteminin kabul ile daire kararnn bozulmas gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs Alaattin n Dncesi: Tekel bamfetti ve mfettilerinin grev tahsisli kamu konutu tahsis edilecek unvanlar arasndan karlmasna ilikin Tekel Genel Mdrl Ynetim Kurulu kararnn iptali dileiyle alan davay ehliyet ynnden reddeden daire karar temyiz edilmitir. Tekel Mfettileri Dernei Ana Tznn Dernein faaliyetleri balkl 4. maddesine gre yelerin tmn ilgilendiren meslek sorunlarnn zmlenmesi ve yelerinin personel hukukundan doan haklarnn savunulmas ve yeni haklarn elde edilmesi iin almak dernein genel hkmler dnda zel faaliyet alann oluturmaktadr.

736

Tekel bamfetti ve mfettilerine grev tahsisli kamu konutu tahsis edilmesini nleyen dava konusu dzenlemenin ise dernek yelerinin personel hukukundan doan haklarn kstlayc nitelii ile dorudan doruya davac dernein faaliyet alanna giren bir idari ilem olup, anlan ileme kar dava amakta dernein hukuki menfaatinin bulunduu kukusuzdur. Aklanan nedenle, dernek tzel kiilii adna dernek bakan tarafndan alan davann esasnn incelenerek karar verilmek zere daire kararnn bozulmas gerektii dnlmtr. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay dari Dava Daireleri Genel Kurulunca gerei grld: Tekel Genel Mdrl Ynetim Kurulunun 09.04.1993 gnl, 356 sayl karar ile kabul edilen, TEKELde grev tahsisli konut verilecek unvanlarn yer ald (2) sayl cetvelin yeniden dzenlenmesine ve (2)sayl cetvelde bamfetti ve mfetti unvanlarna yer verilmemesine ilikin 01.10.1998 gnl, 928 sayl Ynetim Kurulu Kararnn iptali istemiyle alan davada, Dantay Sekizinci Dairesince verilen ve 2577 sayl Yasann 15. maddesinin 1/b bendi uyarnca davann ehliyet ynnden reddine ilikin bulunan 03.02.1999 gnl, E: 1999/47, K: 1999/233 sayl karar davac temyiz etmekte ve bozulmasn istemektedir. Dantay Sekizinci Dairesince, derneklerin yelerinin ve temsil ettikleri kiilerin ortak karlarn korumak ve dayanmalarn salamak zere kurulan zel hukuk kiileri olduundan dorudan dernek tzel kiiliinin hak ve karlarn ilgilendiren konularda iptal davas aabilecekleri, yelerinin kiisel ve zel karlarn ilgilendiren konularda yeleri adna dava amalarnn mmkn olmad, davacnn tekel mfettileri dernek bakan olarak ve tekel mfettileri adna dava at dilekede davann kendi adna da ald yolunda herhangi bir ibarenin yer almad, bu durumda, tekel mfettilerine tahsis edilecek kamu konutu trnn belirlenmesine ilikin dzenlemenin dorudan doruya dernek tzel kiiliinin hak ve karlarna dokunmadndan, bu karara kar Tekel Mfettileri Derneinin (dernek bakan olarak davacnn)dava ama ehliyetinin bulunmad gerekesiyle 2577 sayl Yasann 15. maddesinin 1/b maddesi uyarnca davann ehliyet ynnden reddine karar verilmitir.

737

Davac, Tekel Mfettileri Dernei Tznn 3. ve 4. maddelerine gre dava ama ehliyetlerinin bulunduu, lojmandan yararlandrlmamann mfettiler iin ekonomik, sosyal ve zlk haklarnda bir kayp anlamna geldiinden dava konusu kararn iptalini isteme hakknn var olduunu belirtilmekte ve kararn bozulmasn istemektedir. 2577 sayl dari Yarglama usul Kanununun 2/1-a maddesinde, iptal davasnn sbjektif ehliyet koulu menfaat ihlali olarak yer almken, bu koul 4001 sayl Yasayla; evre, tarihi ve kltrel deerlerin korunmas ve imar uygulamalar gibi kamu yararn yakndan ilgilendiren hususlar hari olmak zere kiisel hak ihlali olarak deitirilmi; ancak 2577 sayl Yasann 4001 sayl Yasayla deiik 2/1-a maddesi Anayasa Mahkemesinin 21.09.1995 gnl, E: 1995/27, K: 1995/47 sayl kararyla iptal edilmitir. Anayasa Mahkemesinin, yukarda belirtilen iptal kararndan sonra bu konuda yeni bir dzenleme yaplmamakla birlikte; iptal davasnn itihat ve doktrinde belirlenen hukuki nitelikleri gz nne alndnda, idare hukuku alannda tek tarafl irade aklamasyla kesin ve yrtlmesi zorunlu nitelikte tesis edilen idari ilemlerin, bu idari ilemlerle kiisel, meru ve gncel bir menfaat ilgisi olanlar tarafndan iptal davasna konu edilebileceinin kabul zorunludur. Taraf ilikisinin kurulmas iin gerekli olan kiisel, meru ve gncel bir menfaat alakasnn varl, davann niteliine ve zelliine gre idari yarg yerlerince belirlenmekte, davacnn idari ilemle ciddi ve makul, maddi ve manevi bir ilikisinin bulunduunun anlalmas, dava ama ehliyeti iin yeterli saylmaktadr. Ayrca, iptal davalar ile idari ilemlerin hukuka uygun olup olmadnn saptanmasna, hukukun stnlnn salanmasna, bylece de idarenin hukuka ballnn belirlenmesine, sonuta hukuk devleti ilkesinin gerekletirilebilmesine olanak salandndan bu davalarda menfaat ilikisinin bu ama dorultusunda yorumlanmas gerekmektedir. te yandan, kendi yelerinin hak ve menfaatlerini korumak amacyla kanunla kurulmu meslek birliklerinin yannda, belli amalarla kurulmu dernek, vakf gibi zel hukuk tzel kiiliini haiz sivil toplum rgtlerinin de, kurulu amalaryla snrl olmak zere dava amalar mmkndr.
738

Bu durumda, Tekel Mfettileri Derneinin Ana Tznde yer alan ve Dernein Konusu ve Amac kenar balkl 3. maddesinde, dernein amac yelerinin tm demokratik, ekonomik, sosyal ve zlk haklarn koruyup gelitirerek birlemelerini ve dayanmalarn salamak, dernein faaliyetleri kenar baln tayan 4. maddesinin a fkrasnda da, yelerinin tmn ilgilendiren mesleki sorunlarn zmlenmesi, yelerinin personel hukukundan doan haklarnn savunulmas ve yeni haklarn elde edilmesi iin almak olarak belirlenen amac ve faaliyeti gz nne alndnda, Tekel Genel Mdrlnn, genel mdrlk merkez tekilatnda grev tahsisli konut verilecek unvanlar arasnda bamfetti ve mfettilere yer verilmemesine ilikin 01.10.1998 gnl, 928 sayl Ynetim Kurulu Karar, dernek yelerinin personel hukukundan doan haklarn kstlayan nitelii ile dorudan doruya yelerinin demokratik, ekonomik, sosyal ve zlk haklarn korumak amacyla kurulan davac dernein faaliyet alanna giren ve bu dernek kiiliinin hak ve karlarn ilgilendiren konulardan olduundan, anlan ileme kar dava amakta dernein hukuki menfaati bulunduu anlalmakta olup; davac dernein sbjektif ehliyetinin varl kabul edilmek suretiyle davann esasnn incelenmesi gerekmektedir. Aklanan nedenlerle, davacnn temyiz isteminin kabul ile Dantay Sekizinci Dairesinin 03.02.1999 gnl, E: 1999/47, K: 1999/233 sayl davann ehliyet ynnden reddine ilikin kararnn bozulmasna, dosyann anlan daireye gnderilmesine, 26.05.2000 gn oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 10. Hukuk Dairesi 1976/3094 E. 1976/7813 K. 18.11.1976 T.

ZET: Her ne kadar meslek teekkl tzklerinin tevdi yeri, mahallin en byk mlkiye amiri ise de, 274 sayl Sendikalar Kanununun 30. maddesinin 1. fkras hkmne gre, tzn kanuna aykrlnn incelenmesi i davalarna bakmakla grevli mahalli hakime ait bulunmaktadr. Sendika tzklerinin de Dernekler Kanununun 9.

739

maddesi uyarnca idari makamlarca incelenmesi gerekirse de, bu inceleme sonucunda yaplacak ilemin sendikalar Kanununda yazl sendikalar iin konulmu bulunan hkmlere aykr olmamas gerekir. u halde, Valilerin ve ileri Bakanlnn ii ve iveren teekkllerinin tzklerini inceleme ve sonucuna gre ilem yapma yetkileri Sendikalar Kanununda yazl hkmler ile snrl olacaktr. DAVA VE KARAR: 274 sayl Sendikalar Kanununun 30. maddesi gereince bu kanuna gre kurulan bir mesleki teekkln tz kanuna aykr ise, i davalarna bakmakla grevli mahkeme; a) Bu teekkln faaliyetten menine veya b) Tzn kanuna uygun hale getirmesi iin, teekkle altm gn gemeyen bir mehil verilmesini kararlatrr, c) b fkrasnn uygulanmas takdirinde verilmi olan mehil sonunda tzk mahkeme kararna uyularak deitirilmemi ise, teekkln mahkemece faaliyetten menine karar verilir. Dernekler Kanununun 9. maddesinin 2. fkrasna gre de tzklerinde kanuna aykrlk veya noksanlk tesbit edildii takdirde bunlarn giderilmesi derneklerden yaz ile istenir. Bu istemin teblii tarihinden 30 gn iinde kanuna aykrlk veya noksanlklar giderilmezse derneklerin feshine dair hkmler uygulanr. Dernekler Kanununun 9. maddesinin 2. fkrasnn meyyidesi 43. maddenin 2/a bendinde gsterilmitir. bu madde hkmne gre de inceleme makam tarafndan yaplan yazl isteme ramen 30 gn iinde, tzkteki hukuka aykrlklar dzeltilmezse ya da eksikler giderilmezse, dernek merkezinin bulunduu yer mlkiye amirinin yazl bavurmas ve C. savclnn istemi zerine Asliye Hukuk mahkemesince dernein feshine karar verilir. O halde ii ve iveren mesleki teekkllerinin feshine ve faaliyetten mennine ve kapatlmasna ilikin yasa hkmleri Dernekler Kanunundan tamamen ayr bir biimde 274 sayl Sendikalar yasas ile dzenlenmi bulunduundan tz yasaya aykr ii ve iveren mesleki teekklleri hakknda tz incelenmekle grevli idari mercice, Sendikalar kanunu hkmleri gereince ilem yaplmasna tevessl edilmesi ve buhususta Sendikalar Kanununun 30. maddesi uyarnca bir karar verilmesi i davalarna bakmakla grevli mahalli mahkeme hakiminden istenmesi gerekir.
740

Esasen, idari bir makamn, tz yasaya aykr veya noksan dernekler hakknda bizzat dernei feshetme veya dernei faaliyetten alkoyma yetkisi yoktur. Yalnz, ilk kez kurucular tarafndan dzenlenerek tevdi edilen bir tzn incelenmesi sonunda yasaklanm amalarla kurulduu anlalan dernekler idarece faaliyetten alkonulabilir. bu halin dnda bir nedenle hi bir dernek idarece faaliyetten alkonulamaz. Sadece Dernekler Yasasnn 9. maddesinin 2. fkras gereince hakknda idarece faaliyetten alkonulmu olan bir dernein genel kurul veya dier organlarnca yazlm olan faaliyetleri alkoyma karar kaldrld srece hkm ifade etmez. Gene, tznde yasaya aykrlk veya noksanlk bulunan ve idari makamn onayndan gememi bir dernein mahkemece feshine ilikin bir karara dayanlmakszn fesih kararndan nce dernek programlar tarafndan yaplan toplantlarn ve bu toplantlarda alnm bulunan kararlarn geersizlii sz konusu edilemez. Bu davann yasal dayanan tekil eden Medeni Kanunun 68. maddesinde azadan her biri, kanuna veya cemiyetin nizamnamesine uygun olmayp da kendi muvafakatine iktiran etmemi bulunan bir karar aleyhine ona ttladan itibaren bir ay iinde mahkemeye mracaatla itiraz etmeye kanunen selahiyettardr yazldr. Bu madde hkm yeye kanuna veya dernek tzne uygun olmayan kararlar aleyhine mahkemeye bavurma olana vermektedir. mahkemelerinin grev alan Mahkemeleri Kanunu ve dier kanunlarla i mahkemelerince baklmas belirtilen davalar ile snrldr. 274 sayl Sendikalar Kanununda bu kanundan doan her uyumazla i mahkemelerince baklaca hususu yeri geldike gsterilmekle yetinilmi, dava konusu uyumazln zm grevi 274 sayl Sendikalar Kanunu ile Mahkemesine verilmemitir. Gerek Mahkemeleri Kanunu ve gerekse Sendikalar kanunu ile i bu dava konusu kongrenin iptali davasna bakmaya Mahkemeleri grevlendirilmemi bulunduundan dernekler aleyhine alacak davalarda olduu gibi bu davaya da bakmak Asliye Hukuk mahkemesinin grevi iine girer. Nitekim doru olarak davaya Asliye Hukuk Mahkemesince baklarak davann reddine karar verilmitir. Medeni Kanunun 68. maddesi hkmne gre, davaya bakmakla grevli Asliye hukuk mahkemesi, ancak genel kurulca veya dier organlarca verilen fakat yalnz kendi grev alan iine giren kanuna uygun bulunmad ileri srlen kararlar aleyhine yaplan iti741

razlar inceleyebilir. Bu davada ise, sendika tznn 9. maddesinin yasaya aykr olduu iddia edilerek bu madde gereince tekil edilen delegelerle genel kurul toplants yapld ve bu itibarla alnan kararlarnda geerli saylamayacandan alnan btn kararlara itiraz olunduu anlamna gelecek ekilde kongrenin iptali istenmitir. Oysa ki, 274 sayl Sendikalar Kanununa gre kurulan bir mesleki teekkln, tznn kanuna uygun olup olmadn incelemek ve ilgili mercilerin istei veya ilgililerin aacaklar davalar zerine karar vermek grevi sz edilen Kanunun 30. maddesi uyarnca i mahkemesi hakimine ait bulunmaktadr. Bu davada ise imdiye kadar tzn asaya aykr olduundan bahisle ilgilerce i mahkemesince bir dava alm olduu ileri srlmedii gibi, bu hususta i mahkemesince bir karar alnm olduu da iddia edilmemitir. Bu bakmdan, tzn kanuna aykr olduu iddiasnn, bu yn incelemeye yetkili olmayan Asliye Hukuk Mahkemesince dinlenmemesi ve asliye Hukuk Hakimince gznnde tutulmamas gerekir. Kald ki, sendika tzne konulan dava konusu maddenin kanuna aykr olduu yolundaki iddia de yerinde deildir. 274 sayl Sendikalar Kanununda, bu kanuna gre kurulan bir mesleki teekkln tznn hangi hususlar ihtiva edeceine ilikin bir hkm mevcut bulunmadndan DerneklerKanununun 7. maddesi hkm gereince hareket edilmesi gerekir. Dernekler Kanununun 7. maddesine gre her dernein tznde, madde metninde belirtilen hususlarn teker teker gsterilmesi bildirilmitir. Dernekler Kanunun 7. maddesinin d bendinde Dernek Genel Kurulunun kurulu eklinin tzkle dzenlenecei yazldr. Her ne kadar yasalarda ak bir hkm yoksa da Dernek Genel Kurullar tm yelerden oluan bir topluluktur. Organ olarak, dernek Genel Kurullarnn yeler ile kurulmas asl ve doal olmakla beraber tzklerinde gsterilecek usul ve esaslara gre yeler tarafndan seilecek delegeler ile de kurulabilmesine engel bir yasa hkm mevcut bulunmamaktadr. Medeni Kanun ile Dernekler Kanununda ak hkm olmamasna karlk 274 sayl Sendikalar Kanununun toplant nisab, ye olma, birleme ekilme baln tayan 13. maddesinin 1. fkras hkmnden, ii ve iveren mesleki teekkllerinin genel kurullarnn yelerle kurulabilecei gibi yeler tarafndan seilecek delegeler ile de kurulabilecei anlalmaktadr.
742

Gerekten, 274 sayl Sendikalar Kanununun13. maddesinin 1. fkras hkmnden yalnz ubesi bulunan bir mesleki teekkln Merkez Genel kurulunun delegeler ile kurulabilecei anlam karlaca bir gr olarak ileri srld takdirde dahi, 274 sayl sendikalar Kanunun 1371 sayl kanunla deiik 13. maddesinin gerekesinde i kolu esasna gre kurulan sendikalarn genel kurullarnn ye says esasna gre toplanmas ve toplant orann tekil etmeleri fiilen imkansz olduundan gerek sendikalar ve gerekse federasyon ve konfederasyonlarn genel kurullarnda bugn tatbik edilmekte olan delege usulnn maddede yer almas salanmtr denilmi olmasna gre i kolu dzeyinde kurulu birmesleki teekkln ube rgt olsun olmasn Genel kurulun delegeler ile kurulabilecei aka kabul edilmi bulunmaktadr. Daval ii sendikas ise yukarda belirtildii gibi i kolu dzeyinde kurulu bir sendikadr ve ubesi bulunmad tarihte tzndeki madde uyarnca Genel kurul kongresini tznde belirtilen usul ve esaslar erevesinde delegeler ile yapm olmasnda yasaya aykr bir yn yoktur. Tzkte yazl ilan sresine riayet edilmemi olduu iddiasna gelince, sendikalar kanununda Genel kurulun toplantya ar usul hakknda bir hkm ngrlmemitir. Anlan Kanunun 32. maddesi hkm gereince boluun dernekler Kanunun 19. maddesi hkm ile doldurulmas gerekir. Dernekler Kanununun 19. maddesi hkm gereince de genel kurula katlacak olanlar en az 10 gn nceden toplantnn gn, saati ve yeri ve gndemi ile gazete ile ilan edilmek suretiyle toplantya arlr ve keyfiyet mlkiye amirine bir yaz ile bildirilir. Sendika tznn 9. maddesi ile yasaca ngrlen en az 10 gnlk ilan sresi 15 gne ykseltilmitir. ayet sendika genel kurul toplants en az 10 gnlk sreye riayet edilmeden yaplm olsayd yasaya aykr hareket edilmi olurdu. Sz edilen hkm kamu dzeni ile ilgili olup hakim tarafndan kendiliinden (resen) gz nnde tutulmas gereken doyurucu nitelikte hkmlerdendir. Bu davada ar iki gazete ile 12.12.1975 tarihinde yaplm ve keyfiyet bir yaz bile mlkiye amirine bildirilmitir. Toplantnn yapld 22.12.1975 tarihinden 10 gn nce usulne uygun olarak ilan yaplm olduuna gre, burada sre bakmndan Kanunun hkmne deil, tzk hkmne aykr hareket edilmitir. Onun iin tze aykr olarak 15 gnlk ilan sresi dolmadan toplant yaplm olduuna ilikin iddia da hakim tarafndan kendiliinden gznnde tutulamaz. Dava dilekesinde ilan sorunu bir iptal nedeni olarak gsterilmemi, ancak durumann son oturumunda ileri srlm ise de, bu istek daval vekili tarafndan
743

iddiann geniletilemeyecei savunmas ile karlanm ve reddine karar verilmesi istenmitir. Tzkteki, 15 gnlk ilan sresine uyulmakszn toplant yapldna ilikin iddiann dava dilekesinde bir iptal nedeni olarak gsterilmemi bulunmasna ve durumada ileri srlen bu ynn davann geniletilmesi niteliinde olmasna ve daval tarafa da muvafakat edilmemesine gre de davann reddine karar verilmesi Usul ve Yasaya uygundur.

Yargtay 9. Hukuk Dairesi 1990/19 E. 1990/3087 K. 16.3.1990 T.

ZET: Tzel kiilie sahip messese mdrlne husumet yneltilmesi gerekirken, bu messesenin bal olduu genel mdrle husumet yneltilmesi doru deildir. DAVA: Davac, kdem tazminatnn detilmesine karar verilmesini istemitir. Yerel mahkeme, istei ksmen hkm altna almtr. Hkm, sresi iinde daval avukat tarafndan temyiz edilmi olmakla; dosya incelendi, gerei konuulup dnld: KARAR: Davacnn, Diyarbakr Pamuklu Sanayi Messesesi iyerinde alt anlalmaktadr. Davada, genel mdrlk avukat husumet itiraznda bulunmutur. Gerekten ad geen messese mdrl tzel kiilie sahip olduuna gre, davann bu messese mdrlne yneltilmesi gerekirken Smerbank Genel Mdrlnn hasm gsterilmesi doru deildir. Bu durumda genel mdrlk hakknda alan davann husumetten reddi gerekir. Yargtay uygulamalar bu yndedir. SONU: Temyiz olunan kararn yukarda gsterilen nedenle (BOZULMASINA), pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 16.3.1990 gnnde oybirliiyle karar verildi.
744

4. LK GENEL KURUL
Yargtay 9. Hukuk Dairesi 1981/4483 E. 1981/4637 K. 23.12.1981 T.
DAVA: 1630 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank Hasann yaplan yarglamas sonunda; mahkumiyetine dair (Srmene Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 28.8.1981 gn ve 1981/68 esas, 1981/71 karar sayl hkmn sresi iinde Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi ve art depo paras ile yerine getirilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: 1 - Dernek Tznn 23. maddesine gre ... Dernein ilk umumi heyet toplants yaplarak dernek uzuvlarnn tekiline kadar dernein ilerini yrtmek ve dernei temsil etmek zere... sanklar Dursun, Celal ve Mustafa geici idare heyeti yesi olarak grevlendirilmilerdir. Bu grevlendirme 16.3.1973 gn 14478 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Dernekler Ynetmeliinin 11. maddesine uygundur. Bu itibarla dernein ilk genel kurul toplantsn zamannda yapmamaktan sorumlu tutulmas gereken kimseler, dier bir deyile yklenen suun failleri yukarda adlar yazl geici ynetim kurulu yeleridir. Bu itibarla geici ynetim kurulu yesi olmayan sank Hasan ynnden msnet suun olumad dnlmeden yazl ekilde mahkumiyetine karar verilmesi 2 - Kabule gre de: Su tarihinin Kasm - 1978 olduu gzetilmeden, sonradan 22.6. 1979 tarihinde yrrle giren 647 sayl Yasann 2248 sayl Yasa ile deiik 4/1. maddesinin uygulanmas suretiyle hapis cezalarnn gnlnn 40 lira yerine 100 liradan paraya evrilmesi sonucu fazla ar para cezas tayini, SONU: Kanuna aykr, sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, bozma sebeplerinin niteliine gre: Hkm temyiz etmeyen sanklardan Dursun, Celal ve Mustafaya ikinci bozma sebebinin; (MK, Ahmet, Kadir, (D..), Sait ve (M.T.) ye birinci bozma sebebinin temili suretiyle hkmn bu sebeplerden dolay isteme aykr olarak (BOZULMASINA), depo parasnn geri verilmesine, 3.12.1981 gnnde oybirlii ile karar verildi.
745

5. DERNEK YELNDEN IKARMA

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1975/9024 E. 1975/9260 K. 05.12.1975 T.
ZET: 1-Dernekler, karma yetkilerini dorudan doruya kullanabilecekleri gibi bunu baka bir organa devredebilirler. 2-Gerek genel kurulun, gerekse organlarn verecekleri karma kararlarnn iptali hakknda dava alabilir. 3-Dernekten iliik kesilmesiyle srekli karma arasnda hukuki sonu ve nitelike fark yoktur. Srekli karmayla ilgili kuraln iliik kesilmede de uygulanmas gerekir. DAVA: Nurhayat ile Trkiye Spor Yazarlar ve Spor Klb Dernei Bakanl arasndaki ihra kararna itiraz davasnn yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm daval tarafndan temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dernek Genel Kurullarnn bir takm yetkilerini (seimlik organlara) devretmeleri mmkndr. Bu itibarla dernekler ihra yetkilerini (M.K. 58) dorudan doruya kullanabilecekleri gibi, bunu baka bir organa, olayda olduu gibi yelikle iliiin kesilmesi grevini ynetim kuruluna devredebilirler. lmi ve kazai itihatlar bu dorultudadr. (Prof. A. Egger, Kiinin Hukuk, V. ernis Tercmesi, 1948, Sh. 91-92, Do. Ergun zsunay, Medeni Hukukumuzda Tzel Kiiler, 1969, Sh. 101-103). Her ne kadar Medeni Kanunun 65. maddesinde ihra kararlar hakknda dava alamyaca hkm ngrlmse de, kanunumuzun kayna olan svire Medeni Kanunda bu maddenin karl olan 72. maddede aksine hkm vardr. 20.9.1950 gnl 4/10 sayl itihad birletirme kararnda 65. maddenin kaynak kanuna uygun ekilde anlalmas gerektiine iaret olunmu, ayrca gerek genel kurulun gerekse organlarn verecekleri ihra kararlarnn iptali hakknda dava alabilecei ilkesi kabul edilmitir.

746

Dava, Dernek tznn 6. maddesi gereince dernekle iliiinin kesilmesine dair ynetim kurulu kararnn iptaline ilikindir. Tzkte dernekten tamamen ihra edilen yelerle ilgili haysiyet divan kararlarna kar dernek genel kuruluna itiraz edilecei ngrlm, (Tzk 22/a) iken iliiin kesilmesi ile ilgili kararlar bakmndan bir hkm sevkedilmemitir. Ancak, dernekten iliik kesilmesiyle daimi ihra arasnda hukuki sonu ve nitelike fark yoktur. yle ise ihralarla ilgili kuraln iliik kesilmede de uygulanmas gerekir. nk asl olan dernein uyumazlklarnn nce kendi bnyesinde zlmesidir. Buna imkan bulunduu srece kaza merciine bavurmak doru olmaz. yle ise davacnn genel kurula bavurma hakk sakl kalmak zere davann reddi gerekirken iptal karar verilmesi usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA 5.12.1975 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay tihad Birletirme Genel Kurulu 1950/4 E. 1950/10 K. 20.9.1950 T.

ZET: Dernek tznde karma nedeni gsterilmeyen durumlarda da dernein bu hakkn ktye kullandndan sz edilerek karma kararna kar dava alabilir. DAVA: Medeni Kanunun altmbeinci maddesinin uygulanmasndan doan ve cemiyet nizamnamesinde azadan birinin cemiyetten karlmasn mucip sebepler tayin edilmi ve bu sebeplere binaen azann cemiyetten karlmasna karar verilmi olduu hallerde karlan azann bu karara kar itiraz hakk olup olmad hususunda Yargtay Drdnc Hukuk Dairesinin 20.3.1948 tarih ve 682/1299 sayl karariyle 15.11.1949 tarih ve 6023/5931 sayl karar arasnda mbayenet mevcut olduundan bu itihat uyumazlnn Yargtay tihad Birletirme Genel Kurulu tarafndan halli Yargtay Birinci Bakanlnn 14.2.1950 tarih ve1950/4 sayl yazsiyle istenilmi olmakla mezkur ilam rnekleri oaltlarak datlm 20.9.1950 tarihine rast-

747

lyan aramba gn saat 9.30 da mzakerenin balyaca Genel Kurul yelerine bildirilmiti. KARAR: Bugn toplanan kurula (ellibir) zatn itirak ettii grlerek mzakere nisabnn tahakkuk ettii anlalmakla Birinci Bakan Fevzi Bozerin Bakanlnda mzakereye balanarak uyumazlk konusu katlar okunduktan ve olayn zeti anlatldktan sonra sz alan; mran ktem; Medeni Kanunun altmbeinci maddesi hali gz nnde tutmutur. 1 Nizamname karma sebeplerini tayin ve tasrih eder. Her cemiyetin gayesine ulamak iin azasnda baz artlar aramas ak hakkdr. Bu artlar kaybeden azay cemiyette tutmamak da bu hakkn tabii bir neticesidir. Bu artlar zerin de mnakaa caiz deildir. Her aza bu arttan grerek ve kabul ederek cemiyete girmidir. Artk bunlara itiraz edemez. 2Nizamname sebep dermeyan olunmakszn ihra karar almak msaadesini cemiyet organlarndan birine vermitir. Filhakika deien hayat artlar karsnda ne gibi hallerin azalk sfatna tesir edeceini nceden kestirmek ve nizamnamede birer, birer tasrih etmek ok zaman mmkn olamaz. Bunun takdirini cemiyet kendisinde muhafaza etmekle gayesinin tahakkukunu mmkn klar. Bu takdirde dahi ihra iin gsterilen sebepler mnakaa mevzuu olamaz. 3Nizamnamede ihracn sebebi veya sebep beyan edilmeksizin ihra karar verecek organn salahiyeti tayin edilmemi ise ancak muhik sebeplere binaen ve cemiyet karariyle ihra mmkn olabilir. Bu takdirde sebebin muhik olup olmad bir dava konusu tekil edebilir. te altmbeinci maddenin ikinci fkrasndaki hkm bu ekilde anlamak ve bu ekilde dzeltmek lazmdr. Birinci fkra sebeplerden bahsettiine gre dava hakkn nezeden ikinci fkrada sebepler hakknda olmak lazmdr. Yani nizamname ihra sebebi gstermi veya sebep dermeyan etmeksizin organlarndan birine ihra karar almak salahiyeti vermi ise bu ihra sebepleri bir dava konusu olamaz. Fakat her iki halde de sebebin olayda filhal tahakkuk edip etmiyecei hususu daima bir davaya mevzu tekil edebilir. Muhik sebeplere binaen ihrata ise sebebin muhik olup olmad veya tahakkuk edip etmedii hususunda tahassl eden ihtilaf mahkemece halledilebilir. Her halde de ekil ve yetki bakmndan karara itiraz caiz olduu gibi hakkn kt kullanlmas da bir dava sebebi tekil edebilir. Olaylarda nizamnamede ihra sebebi gsterilmi ve dava ise bu sebeplerin ihra edilen aza hakknda varit olup olmad yani bu aza hakknda bu sebebin tahakkuk edip
748

etmedii hususun domu bulunmasna gre davann tetkiki mahkemenin vazifesi dava halindedir. Altmbeinci maddenin ikinci fkras hkm buna mani olamaz. Vehbi Yekeba; Cemiyetler iin Medeni Kanunun ikinci babnn ikinci faslnn muhtevas birbirini ikmal veya takyit eden umumi hkmlerdir. Bir defa heyeti umumiye cemiyetin en yksek merciidir (M. 57). Cemiyetin hayatiyetini temin ve mesaisini tevzin iin icap eden kararlar vermek heyeti umumiyeye aittir. (M. 57-58) bu sebepledir ki, azadan her biri kanun veya cemiyetin nizamnamesine uygun olmayp da kendi muvafakatna iktiran etmemi bulunan bir karar aleyhine mahkemeye mracaatla itiraz etmek hakkn haiz olduu hakknda da umumi dstur tesis edilmitir. (M. 68) Ancak, mzakere mevzuu olan ihra hakknda bu itiraz takyit suretinde bir istisna vazetmitir. nk, cemiyet hkmi bir ahsiyeti haizdir. Bu ahsiyet gzettii gayeye erebilmek iin alaca kimselerin hususi vasflarn tayin etmek salahiyetini nasl haiz ise onun bu mefkureye ermesini ihlal eden uzuvlarn da ylece tasfiye kudretine sahip olmak gerekir. Vaka svire Medeni Kanunu layihasnda ilk nce ihra kararlarnn muhik sebeplere mstenit olmasn tesis ve bunu murakabe iin de alakadara bir itiraz hakk bahetmiti. Federal Meclis taslanda bu itiraz alacak kanun hkmlerine ve dahili nizamnameye aykr halinde tecviz eyledi. Parlemento ise, baz hakszlklara vesile verir ekilde grnse bile, bu bapta cemiyete kar dava hakk kabul etmedi. Amma esasen cemiyete kar deil de bunun msebbibi hakknda zarar ve ziyan davas ikamesi yine mmkndr. Elverir ki, o sebebin bir hakszl taayyn etsin. Amma yine iaret edeyim ki, cemiyet aleyhinde mracaat hakk yoktur. Ve bu kanuni bir s olunca ihra kararn mutlak olarak kabul eden bir cemiyete giren kimsenin alakasn kesmek gerekirken bu salahiyeti kabul ettii iin ona kar bir hakszlk farz ve tasavvur edilemez. Madem ki, bu hkm kanun ve cemiyet nizamnamesine aykr harekete itiraz hakkna kar bir istisnadr. O halde bu istisnann hududunu ve artlarn da tayin etmek gerekir. Kanunun bu baptaki hkmleri tetkik edilirse, 1- Dahili nizamnameler azadan birinin cemiyetten karlmasn mucip sebepleri tayin eder. 2- Sebep gstermeksizin ihraca da msaade edebilir. Bu hallerde ihraca vesile veren sebeplerden dolay mahkemede bir dava alamaz.
749

Eer dahili nizamnamede bu hususa mtedair bir hkm mevcut deilse ihra ancak muhik sebeplere mstenit olarak cemiyet karariyle verilir. (M. 65, svire 72) Bu metne gre itiraz memnuiyeti dahili nizamnamede muayyen hususlarla, nizamnamece salahiyet verilmesine mevkuf hallere maksur olunca ihra edilenler ihra motif sebeplerine kar itiraz edemezler. Bizim kanunumuz bir tercme hatas olarak bu motif sebep kelimesi yerine ihra kararlarna kar demi ise de bu yine ihra sebepleri olarak kabul edilmek zaruridir. Bu iki hale tahsis olunan memnuiyet, istisnalarn medlulne maksur olmas bir dstur olmak itibariyle bunun haricine temil edilemez. Buna mebni muhik sebeplere mstenit olarak bile olsa heyeti umumiyece verilecek cemiyet kararlarnn bu istisna medlulne girmiyecei ve binaenaleyh byle bir kararn muhik sebebe istinat etmedii yolunda mahkemeye mracaat edilebilecei sz gtrmez lakin istisnalara ve binaenaleyh sebeplere itiraz kabil ve caiz deildir. Birinci Bakan; Medeni Kanunun altmbeinci maddesine gre cemiyet azasndan birinin cemiyetten karlmas iin Nizamnamede ya esbap tayin olunmu yahut sebep beyan olunmakszn ihra msaadesi verilmi olmak lazmdr. Bir de Nizamnamede ihraca dair bir hkm mevcut deilse ihra ancak cemiyet karariyle mhik sebeplere msteniden olabilir. Evvelki iki halde yani Nizamnamede karlma sebepleri tayin edildii yahut sebep beyan olunmakszn ihra msaadesi verildii hallerde (hra aleyhine ikamei dava olunamayaca) bu maddede tasrih olunmutur. Halbuki, altmsekizinci maddede (Azadan her biri kanuna veya cemiyetin Nizamnamesine uygun olmayp da kendi muvafakatna iktiran etmemi bulunan bir karar aleyhine ona ttla tarihinden itibaren bir ay iinde mahkemeye mracaata kanunen salahiyetli) olduu yazldr. Grlyor ki, bu iki madde arasnda biraz bir mbayenet mevcuttur. Bu mbayenet, hususi daireyi yekdierine mbayin karar ittihizna sevketmitir. imdi yksek kurulunuz, birbirine zt olan bu hkmleri telif edecektir. htilafn hallinde mhim tesiri olaca iin bizim altmbeinci maddeye tekabl eden svire Kanununun yetmiikinci maddesini gzden geirmek lazmdr. Yetmiikinci madde aynen yledir (Nizamname, azadan birinin cemiyetten karlmasn mucip, esbab tayin edebilecei gibi sebep beyan olunmakszn ihra msaadesini dahi verebilir. Bu hallerde ihra kararn mucip olan sebepler; mahkemede bir dava ikamesine mahal vermez.)

750

Grlyor ki, bu yetmiikinci madde bizim kanuna tercme sehvi olarak yukarda yazld ekilde naklolunmutur. Yani aslnda (ihra kararn mucip olan sebepler; mahkemede bir dava ikamesine mahal vermiyecei eklinde yazl olduu halde bizim kanuna (...ihra aleyhine ikamei dava olunamaz) diye naklolunmutur. Bu ak bir tercme sehvidir. nk, Nizamnamede ihra sebebi beyan olunmu yahut sebep beyan olunmakszn ihra msaadesi verilmi ise aza, daha evvelden bunu kabul etmi saylr. Binaenaleyh ihrac mucip olan sebepler aleyhine itiraz hakk olamaz. Fakat ihrac mucip olan sebebin vaki ve sabit olmadna itiraz hakk vardr. Aksi mtalaa, Adalet ve nasfet icaplarna uygun olmaz. Altmbeinci madde bu suretle manalandrlnca hem bu madde ile altmsekizinci madde arasndaki tezat ve mbayenet kalkm olur, hem de adalet ve hakkaniyet icaplarna uygun der. Hadisemizde ise Nizamnamede tayin olunan ihra sebeplerine itiraz olunmayp sadece ihrac mucip olan sebeplerin vaki ve sabit olmadna itiraz olunmutur bu itirazn mahkemece kabul ve tetkiki icap eder. Binaenaleyh hususi dairenin ikinci kararnn doru olduunu yksek takdirinize arzederim. Demeleriyle: Sonuta; Olayda halli lazm gelen mesele cemiyetten karlan bir azann bu karma karar aleyhine itirazen dava ap aamayaca keyfiyetidir. Filhakika Medeni Kanunumuzun altmbeinci maddesinde (Nizamname; azadan birinin cemiyetten karlmasn mucip esbab tayin edebilecei gibi sebep dermeyan olunmakszn msaadesini dahi verebilir. Her iki takdirde ihra aleyhine ikamet dava olunamaz. Nizamnamede, ihraca dair bir hkm mevcut deilse ihra ancak cemiyet karariyle muhik sebeplere msteniden olabilir.) denildikten sonra altmsekizinci maddesinde de (Azadan her biri kanuna veya cemiyetin Nizamnamesine uygun olmayp da kendi muvafakatna iktiran etmemi bulunan bir karar aleyhine ona ttladan itibaren bir ay iinde mahkemeye mracaatla itiraz etmee kanunen salahiyetlidir) denilmitir. Aka mbayin olan bu iki kanun hkmnn telifi gerektir. Medeni Kanunumuzun altmbeinci maddesine tekabl eden svire Medeni Kanununun yetmiikinci maddesinde (Nizamname bir azann hangi sebeplerden dolay cemiyetten karlabileceini tayin edebilecei gibi, sebep bildirmeksizin karmaya da msaade edebilir. Bu hallerde karma kararn mucip olan sebepler bir dava ikamesine mahal vermez. Nizamnamede bu hususta bir hkm yoksa; karma, ancak cemiyet karariyle ve muhik sebeplere msteniden olabilir.) diye yazld halde bizim kanunumuza ikinci fkra (her iki takdirde ihra aleyhine

751

ikamei dava olunamaz) eklinde tercme edilmi ve alnmtr. Bu itibarla Medeni Kanunumuzun altmbeinci maddesindeki (Her iki takdirde ihra aleyhine ikamei dava olunamaz) hkmnn mehaza uygun ekilde anlalmas ve altmbe ve altmsekizinci maddelerdeki mtenakz hkmlerin bu suretle telifi ve imali gerektir. Bu anlay ve kabule gre muayyen sebeplerden dolay bir azann cemiyetten ihra olunabilecei Nizamnamede kabul edilmi olan hallerde ihra edilen aza, ihra iin gsterilen sebeplerin tahakkuk etmediinden veya ihra kararnn ekil bakmndan muallel olduundan bahsile dava aabilecei halde dayanlan sebebin keyfiyeti ve mahiyeti bakmndan ihracn caiz olmad yolunda dava aamaz. Mesela Nizamnamesinde sarholuu veya oyun oynamay siyasi faaliyette bulunmay ihra sebebi olarak kabul eden bir cemiyette bu sebeplerden her hangi birinin tahakkuk ettii kabul olunarak cemiyetten karlan Aza bu gibi sebeplerden dolay ihracn caiz olmad yolunda itirazla ihra karar aleyhine dava ikame edemez. Fakat buna mukabil o Aza sarholuk ve saire gibi fiilleri ika etmemi olduunu veya hakknda verilen kararn ekil bakmndan muallel olduunu mesela nisap olmadan karar verilerek Nizamnameye muhalefet edildiini ileri srerek Medeni Kanunun altmsekizinci maddesi uyarnca ihra karar aleyhine dava aabilir. Kezalik Nizamnamede ihra sebebi dermeyan edilmemi olan hallerde cemiyetin bu hakkn suistimal ettiini dermeyan ederek yine ayn madde uyarnca ihra karar aleyhine dava ikame edebilir. Hukuk aleminde otoriti olan svire melliflerinin ounluu ve bu meyanda Zrih ehri ve yerli melliflerin ounluu gerek cemiyet Nizamnamesinde ihra sebebi gsterilmi olsun gerek gsterilmemi bulunsun Medeni Kanunun altmsekizinci maddesi sarahati dairesinde verilmi olan ihra karar aleyhine ihra edilen azaya dava hakk tanmaktadrlar. nk, Adalet ve nasafet kaideleri bunu emretmektedir. Gerekten bir cemiyetin Nizamnamesinde hrsz veya vatan haini veya Komnist veyahut mrteci olan kimse cemiyetten ihrac olunur diye bir madde konmu olabilir. Cemiyetin yetkili organnn kin ve gareze msteniden aibesiz olan bir Azay bu sebepler tahakkuk etmedii halde etmi gibi gstererek cemiyetten ihra etmesi halinde bu kadar aleyhine altmbeinci maddeye tevfikan o Azaya dava hakk tanmamak Adalet, nasafet icaplariyle telif edilemez. Kald ki, hrsz olmyan bir kimsenin hrszlk sebebiyle cemiyetten ihrac Nizamnamenin aka ihlali mahiyetinde olup bu suretle verilmi olan karar aleyhine altmsekizinci madde uyarnca o Azann mahkemeye mracaatla dava ikamesi vekararn iptalini istemesi tabiidir. Zira; Bu takdirde

752

bir hakkn suistimali bahis konusu olup kanun bu suistimali himaye etmez. Kezalik Nizamname sebep gstermeksizin bir veya bir ka Azann cemiyetten ihrac salahiyetini cemiyete vermi ise bu takdirde dahi ihra karar eer bir hakkn suistimali mahiyetinde ise yine ihra edilenlerin bu karar aleyhine mahkemeye mracaata haklar vardr. Yukarda yazl sebep ve dncelere binaen Medeni Kanunumuzun altmbeinci maddesindeki (Her iki takdirde ihra aleyhine ikamei dava olunamaz) hkmnn; altmsekizinci maddenin mutlak sarahati ve kanunumuzun mehaz olan svire Medeni Kanununun yetmiikinci maddesinin ikinci fkras muvacehesinde (Bu hallerde karma kararn mucip olan sebepler bir dava ikamesine mahal vermez) eklinde anlalmasna ve Nizamnamede ihra sebebi gsterilmi olan hallerde verilen ihra karar aleyhine ihra sebebinin mahiyet ve keyfiyetine dokunulmakszn yalnz sbuta ve ekle dayanlarak ve Nizamnamede ihra sebebi gsterilmeyen hallerde de cemiyetin bu hakkn suistimal ettiinden bahsile ihra karar aleyhine dava alabileceine ilk oturumda oybirliile 20.9.1950 tarihinde karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/120 E. 2004/503 K. 19.1.2004 T.

ZET: Dernein son karar mercii olan genel kurul dndaki dier organlarnn kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tketilmedike iptal davas alamaz. ye, kanuna veya dernein tzne aykr dernek kararlarna kar bir ay ve her halde ay iinde, dava ama hakkna sahiptir. Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar dernein denetim yollar tketilmi karar olarak kabul edilemez. zellikle dernek yeliine kabul ve yelikten karma hakknda son karar verme grevi genel kurula aittir. O halde ynetim kurulu kararnn iptaline ilikin davann reddine karar vermek gerekir.

753

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 1-Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle davaclarn ihrac hakknda genel kurul tarafndan verilmi bir karar bulunmamasna gre aadaki bendin kapsam dnda kalan temyiz itirazlar yersizdir. 2-Ynetim kurulu kararnn iptaline ynelik temyizin incelenmesine gelince; Dernein nihai kararlar en yetkili organ olan (TMK.md.73) genel kurulu tarafndan verilir. Dernein dier organ kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tketilmedike iptal davas alamaz. (TMK. md .83/2) ye, katlmad kanuna veya dernein tzne aykr olan dernek kararlarna kar bir ay ve her halde ay iinde, dava ama hakkna sahiptir. (MK.md.83) Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar dernein denetim yollar tketilmi karar olarak kabul edilemez. zellikle dernek yeliine kabul ve yelikten karma hakknda son karar verme grevi genel kurula aittir. (TMK.md.80/1) Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. O halde ynetim kurulu kararnn iptaline ilikin davann reddine karar vermek gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Hkmn 2. bentte aklanan sebeple BOZULMASINA, kararn bozma kapsam dnda kalan ynlerinin ise ONANMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, 19.01.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 2002/2-300 E. 2002/385 K. 8.5.2002 T.

ZET: Cemiyet kararlarn genel kurul halinde verir. ye, kanuna veya dernein tzne aykr olupta kendi muvafakat dnda verilen cemiyet kararlarna kar

754

dava ama hakkna sahiptir. Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar cemiyetin karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. Aklanan kurallar uyarnca Ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin Mahkemeye bavurulamaz. Ancak, dernein en yetkili kurulu olan genel kurula olay intikal ettirilebilir. O halde, davann reddine karar vermek gerekir DAVA: Taraflar arasndaki geici ihra kararnn iptali davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Beyolu Asliye 3.Hukuk Mahkemesince davann kabulne dair verilen 7.12.2000 gn ve 2000/147 E- 703 K.sayl kararn incelenmesi daval vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 2.Hukuk Dairesinin 2.4.2001 gn ve 2001/3724-4965 sayl ilam ile; (...Disiplin kurulu kararnn kesin olduu konusunda Tzkte hkm bulunmamaktadr. Cemiyet kararlarn genel kurul halinde verir (M.K.59). ye, kanuna veya dernein tzne aykr olupta kendi muvafakat dnda verilen cemiyet kararlarna kar dava ama hakkna sahiptir (M.K.68). Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar cemiyetin karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. Aklanan kurallar uyarnca Ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin Mahkemeye bavurulamaz. Ancak, dernein en yetkili kurulu olan genel kurula olay intikal ettirilebilir. O halde, davann reddine karar vermek gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr...)gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle,yeniden yaplan yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnilmitir. Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: KARAR: Dava daval dernek disiplin kurulu tarafndan alnan bir ay sreli geici ihra kararnn iptali istemine ilikindir. Davac vekili; Mvekkiline kulp aleyhine konumas sav ile G. Spor Kulub Dernei Disiplin Kurulu tarafndan verilen bir ay sreli geici ihra kararna itirazn Ynetim Kuruluna gnderdiini ancak, Genel Kurulca bir karar alnmadan ve hukuken geerli bir disiplin karar bulunmadan bu kararn uygulanarak, dernek tesislerine girmesi-

755

nin engellendiini ayrca tzkteki hkm nedeniyle dernek kurullarnn bakan ve yeliklerine seilme hakknn tamamen elinden alndn, bu cezann uygulanmasnn yasaya aykr olduunu belirterek bu Disiplin Kurulu Kararnn iptalini istemitir. Daval vekili Disiplin Kurulu Kararna kar ancak Genel Kurula itiraz edilebileceini, bu prosedr tamamlanmadan yarg mercilerinde dava alamayacan cezann tze gre usulne uygun ekilde verildiini, dernee izafe edilemeyecek bir alt organ olan Disiplin Kurulunun Kararnn iptali konusunda dava alamayacan belirterek davann reddini istemitir. Yerel mahkeme, dernek tznde verilen cezalara kar Genel Kurula itiraz hakk tanyan bir hkm olmadn, cezann miktar ynnden bakaca bir bavuru imkan da olmadndan davacnn dernek ii yollarla hak arama yollarnn kapal olduunu hak arama zgrlnn yok edilemeyeceini, bunun bir ceza olup yarg denetimine tabi olmas gerektii te yandan ihra gerekelerinin de hukuki olmad sonucuna vararak davann kabul ile bir ay sreli geici ihra kararnn iptaline karar vermitir. Daval vekilinin temyizi zerine karar zel Dairece yukarda aklanan nedenlerle bozulmu, yerel mahkeme nceki kararnda direnmitir. Burada nemle belirtelim ki; Genel Kurul dernein en yetkili organdr (M.K.m 57). yenin dernee alnmasna veya dernekten ihracna karar verir (MK.m.58). Dernekler bnyelerindeki uyumazlklarn tzklerinde gsteren usuller erevesinde zmlerler. Tzkte hkm bulunmayan hallerde en son ba vurulacak organ genel kuruldur. ye kanuna yada dernek tzne aykr grd ve kendi muvafakat dnda verilen genel kurul kararlarna kar dava ama hakkna haizdir (MK.m.68). Asl olan uyumazlklarn dernein kendi bnyesi iersinde zmlenmesidir. in genel kurulda zm yolu olduu srece yarg yoluna gidilmesi dnlemez. Nitekim 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 83/2. maddesi de bu dnce ile kaleme alnm ve dier organlarn kararlarna kar dernek i denetim yollar tkenmedike iptal davas alamyaca kuraln getirmitir.

756

Dernek tznn 73. maddesi; disiplin cezalarn a)knama b) aya kadar karma c)bir yla kadar karma d)dernekten karma olarak gstermitir. Verilen cezalarn kesin olacana ilikin bir hkmde yoktur. Davacya bir ay sre ile geici karma karar verilmitir. ster daimi ister geici olsun davacya uygulanan disiplin ilemi cezadr ve kesinlemedike de icras dnlemez. Yanllkla uygulam olmas da sonu dourmaz. Verilen ceza dernek hiyararisinde son merci olan genel kurulda gtrlp deerlendirilmedike kesinlemi kabul edilemez. Davann konusunu oluturan karar disiplin kurulu karardr. Dernek Genel Kurulunca alm bir karar yoktur. Disiplin kurulunun kararna kar da dava alamaz, istein reddi gerekirken, yazl ekilde hkm kurulmas isabetsizdir. Bu nedenle direnme karar bozulmaldr. SONU: Daval vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn zel Daire bozma kararnda ve yukarda gsterilen nedenlerden dolay H.U.M.K.nun 429. maddesi gereince BOZULMASINA, istek halinde temyiz pein harcnn geri verilmesine, 8.5.2002 gnnde yaplan ikinci grmede, oyokluu ile karar verildi. KARI OY: Davac, yesi bulunduu daval Spor Kulb disiplin kurulunun 9.2.2000 gn ve 18 nolu karar ile Tzn 73. maddesi b fkras uyarnca 11 ubat 2000 den balamak zere bir ay geici ihra cezasna aptrldn, cezann yasal olmadn, bu nedenle yok saylmasnn, mmkn olmad takdirde iptalini talep ve dava etmitir. Daval ise, davacya disiplin kurulunca verilen cezann kesin ihra olmadn, bu nedenle genel kurulun tastikinin gerekmediini bu konuda genel kurul karar da mevcut bulunmadn, ancak genel kurul kararlarna kar yarg yoluna gidilebileceini, bir aylk geici ihrala ilgili disiplin kurulu kararna kar yarg yoluna gidilemeyeceini savunmutur. Mahalli Mahkeme davacnn isteini yerinde grm ve disiplin kurulu kararnn iptaline karar vermitir.

757

Hukuk Genel Kurulu ounluunca benimsenen Yargtay 2.Hukuk Dairesinin bozma kararnda ...Genel Kurulun onayn almayan Ynetim veya Disiplin kurulu kararlar cemiyetin karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenen karar genel kurul karar deildir. Aklanan kurallar uyarnca Ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin mahkemeye ba vurulamaz. Ancak dernein en yetkili kurulu olan Genel Kurula olay intikal ettirilebilir... gerekesi ile dava reddedilmek zere karar bozmutur. ncelikle belirtmek gerekir ki yalnz genel kurul kararlarna kar yarg yoluna bavurulabilecei grn benimsemek mmkn deildir. nk ynetim ve disiplin kurulunun btn kararlar genel kurulun tastikine tabi olmad gibi anlan kurullarn btn kararlarn kar genel kurula gidilmesi gerektii yolunda yasal dzenlemede mevcut deildir. Zira tm yetkilerin genel kurulda olduunu kabul etmek dernekleri ilemez hale getirir. Ynetim ve disiplin kurulunun baz kararlarna kar st kurullara itiraz edilmesi veya genel kurulun tastikine tabi olmas yasa ve tzk gerei sz konusu ise, bu kararlarn bu aamalardan gemeden icra gc olmadndan bu yollar tketilmeden bu kararlara kar yarg yoluna gidilmesi mmkn deildir. Ancak, dernek niteliindeki kurulularn ynetim ve disiplin kurulunun tm kararlar aklanan bu nitelikte deildir. Baz kararlara kar st kurullara itiraz yolu dzenlenmemekte ve genel kurulun tastikine tabi tutulmamaktadr. te bu tr ynetim kurulu ve disiplin kurulu kararlarnn, karar verilmekle icra gc domaktadr. Bu kararlara kar haklar zarara urayan yelerin 4721 sayl Medeni Kanunun 83. maddesi gereince bir aylk sre ierisinde iptal davas ama haklar mevcuttur. Derneklerin genel, ynetim, denetim kurullarnn grev ve yetkileri Medeni Kanun, Dernekler Kanunu ve Dernek tzklerinde, bu kurullar dnda dernek tzkleri ile oluturulan disiplin kurulu ve sair kurullarn grev yetkileri ve bunlarn kararlarna kar itiraz yollar ise; dernek tzklerinde dzenlenmitir. Medeni Kanunun 80. maddesi yelii kabul ve yelikten karma hakknda son karar mercii olarak genel kurulu kabul etmitir. Gerek Medeni Kanun gerek Dernekler Kanunu yelikten geici karma hallerini dzenlememitir.

758

Derneklerle ilgili kararlarn iptalini dzenleyen Medeni Kanunun 83/1. maddesinde genel kurul kararlarn kar ne ekilde mahkemede iptal davas alaca aklandktan sonra 83/2.bendinde Dier organlarn kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tkenmedike iptal davas alamaz hkmn getirmitir. Medeni Kanunun bu dzenlemesi gz nnde bulundurularak sonuca gitmek gerekir. Tzk gerei oluturulan disiplin kurulunun kararlarna kar dernek ii denetim yollar dernek tzklerinde dzenlenmektedir. Somut olaymzda dava konusu disiplin kurulu kararna kar dernek ii denetim yolu mevcutmudur, mevcutsa dava yoluna gelmeden tketilmimidir, ncelikle bunlarn incelenmesi gerekir. Yarglamann hibir safhasnda bu konular zerinde durulmamtr. Daval G. Spor Kulb Tznn 72. maddesi gereince kurulan Disiplin Kurulu Tznn 73/b. maddesine dayanarak davacy 9.2.2000 gn ve 18 nolu karar ile 13.2.2000 gnnden balamak zere bir ay geici ihra cezas vermi ve daval kulp derhal bu karar icraya balamtr. Tzn 57. maddesi gereince G. Spor Kulb dernei Divan oluturulmu, 58/d maddesi gerei bu divana disiplin kurulunun alt ay aan geici karma kararlarna kar ilgilinin bavurusu zerine incelemek ve karara balamak grev ve yetkisi vermitir. Tzkte alt aydan az geici karma cezalarna kar dernek ii bir denetim ve itiraz yolu dzenlenmemitir. Byle olunca olaymzda olduu gibi alt aydan az olan ve davacya verilen bir aylk geici karma cezasna kar Medeni Kanunun 83/2. maddesindeki dzenleme amac nazara alnarak birinci fkradaki bir aylk sre ierisinde mahkemeye bavuran davacnn davasnn mahkemece dinlenmesi, esasna girilerek sonuca gidilmesi yasa ve tzk hkmlerine uygundur. Byle bir yarg yolunun tannmamas dernek ii denetim yolu olmayan disiplin kurulu kararnn kesin olduu sonucunu dourur. Bu halde keyfilik yaratr. Tzn 91/son maddesine gre geici karma cezas olanlar Bakanla ve kurullar yeliklerine seilemezler. Byle ar bir netice douran ve genel kurula daval tarafndan getirilmeyecei kabul edilen disiplin kurulunun icra gc olan kararna kar yarg yoluna gidilemeyeceinin benimsenmesi yasal bulunmamtr.

759

Aklanan bu nedenlerle Hukuk Genel Kurulunun 2. Hukuk Dairesinin bozma kararn benimseyen kararna ve gerekesine katlmyorum.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2001/16245 E. 2002/2920 K. 5.3.2002 T.

ZET: Dernek Tznde karma dzenlenmemise ye ancak hakl nedenlerle karlabilir. Bu karma kararna, hakl sebep bulunmad ileri srlerek itiraz edilebilir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki istenilmekle duruma iin tayin olunan bugn temyiz eden vekili Av. Vilson Akba ile kar taraf vekili Av. Safiye Aytekin geldiler. Gelenlerin konumas dinlendikten sonra iin incelenerek karara balanmas iin durumadan sonraya braklmas uygun grld. Bugn dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dernekler hakknda ncelikle Trk Medeni Kanunu hkmleri uygulanr (4722s.Ymd.7). nceki Trk Kanunu Medenisinin 65. maddesiyle uyumlu olarak, Trk Medeni Kanununun 67. maddesinde Tzkte karma dzenlenmemise ye ancak hakl nedenlerle karlabilir. Bu karma kararna, hakl sebep bulunmad ileri srlerek itiraz edilebilir hkm getirilmitir. O halde mahkemece toplanan delillere gre karma kararnn hakl sebeplere dayanp dayanmadnn takdiri sonucuna gre karar verilmesi gerekir. Bu yn gzetilmeden yazl gerekelerle davann reddi yeniden bozmay gerektirmitir. SONU: Temyiz olunan hkmn aklanan nedenlerle BOZULMASINA, bozma nedenlerine gre sair hususlarn incelenmesine yer olmadna duruma iin takdir olunan 250.000.000.lira vekalet cretinin davacdan alnp davalya verilmesine, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine oybirliiyle karar verildi.
760

6. ADAT
Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2003/4200 E. 2003/5602 K. 17.4.2003 T.
ZET: Dernek tznde yllk aidatlarn deme gn belirlenmemitir. Bu konuda ynetim kurulunca alnm bir kararn varl da iddia edilmemitir. Ancak, her yla ait aidat borcunun ait olduu yln sonuna kadar denmesi gerektii; yelik hukukunun ve hukuki ilikinin nitelii ve mahiyeti gerei olduundan, yenin bu borcundan dolay ayrca temerrde drlmesine gerek yoktur. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 1- Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle faiz alaca, hesaplamay gerektirdiinden ve likit olmadndan davacnn icra inkar tazminatna hkmedilmesi gerektii ynndeki temyiz itirazlarnn REDDNE, 2- Davalnn temyizine gelince; D (ifa zaman) belirlenmemitir. Bu konuda ynetim kurulunca alnm bir kararn varl da iddia edilmemitir. Ancak, her yla ait aidat borcunun ait olduu yln sonuna kadar (31 Aralk akamna kadar) denmesi gerektii; yelik hukukunun ve hukuki ilikinin nitelii ve mahiyeti gereidir. Nitekim uygulama da, aksine bir belirleme yoksa bu dorultuda yerlemitir. O halde; daval (borlu) dernee ye olarak girerken aidat borcu ile ykml olduunu ve ifa zamannn da ait olduu yln sonuna kadar olduunu bilebilecek durumdadr. Bu takdirde Borlar Kanununun 101/1. maddesi gereince, borlunun temerrd iin uyarlm olmasna (temerrt ihtarna) gerek yoktur. Ayn yasann 101/2. maddesi gereince borlu ifa zamannn hitam ile kendiliinden mtemerrit olur; SONU: Bu bakmdan davalnn temyiz itirazlar yersiz olup hkmn ONANMASINA, aada yazl onama harcnn temyiz edene ykletilmesine, pein alnan harcn mahsubuna, oybirliiyle karar verildi.
761

7. GENEL KURUL
Yargtay 4. Hukuk Dairesi 1975/13360 E. 1976/1157 K. 5.2.1976 T.
ZET: 507 sayl (Esnaf ve Kk Sanatkrlar Yasas)nn uygulanmasnda, Yasada ak kural yoksa Dernekler ve Medeni Yasann uygulanmas gerekir. 507 sayl Yasada kural bulunmadndan; Dernekler Yasasna gre bu dernein ilk toplantsnda ounluk olmazsa ikinci toplantnn gelenlerin btnyle srekli olarak yaplmas, ancak gndemdeki konularn konuulmasnn bitmemesi halinde bir kez iin toplantnn geri braklmas olana vardr. Bu kuraln amac, bunun dndaki nedenlerle toplantnn geri braklmas olanaann bulunmamasdr. Toplant yerinin 6500 akn yenin katlmasna olanak vermeyecek biimde dzenlenmi olmas afaki iyiniyet kuralna aykr olduundan, ikinci toplantda seilen Bakanlk Divannca yer yetersizlii ynnden genel kurulun bir ay gibi uzun bir sreye braklmas Yasann amacna aykrdr. DAVA: st. Minibsler Esnaf Dernei yesi bulunan davaclar, ilk defa ounluk bulunmamas nedeniyle 25.3.1973 gnnde yaplan kongrenin divan heyetinin 507 sayl Yasann 17 ve dernek statsnn 19. maddeleri hkmlerine aykr olarak kurulduunu, 25.3.1973 gnl ilk toplantnn yasal bir neden ve zorunluk yok iken keyfi gerekelerle 28.4.1973 gnne talik edildiini; 28.4.1973 gnl ikinci toplantnn yeniden seilecek divan heyeti marifetiyle yaplmas gerekirken eski heyetle ve toplant nisab aranmadan yapldn, baka dernee kaytl olan kiilerin oy verdiklerini ileri srerek kongrenin iptalini istemilerdir; daval dernek ise, davann hibir yasal dayanann bulunmadn, kongrenin yasa hkmlerine uygun olarak yapldn savunarak davann reddini istemilerdir. KARAR: Yaplan yarglama sonunda; mahkeme ise, bilirkii raporuna dayanarak davann reddine karar vermitir.
762

st. Kamyonet ve Minibsler Esnaf Derneinin olaan genel kurul toplantsnn 20.3.1973 sal gn saat 10da Aksaray Valide Camii Soka 65 numaradaki dernek binasnda yaplaca ve o gn toplant yapmak iin gerekli yasal ounluun bulunmamas halinde ilk toplantnn 25.3.1973 gn saat 10da Aksaray nkilap Cad. Saydan Dn Salonunda yaplacann dier yasal koullar da yerine getirilmek suretiyle iki gazete ile ilan edildii, keyfiyetin ayrca yerel mlkiye amirine yaz ile bildirildii, ancak 20.3.1973 gnnde ounluk salanamad iin toplantnn yaplamad ve nceden yaplan iln gereince bu kerre ounluk aranmakszn 25.3.1973 gnnde ilk toplantnn yaplmaya baland ve fakat gndem icra edilirken yelerin hala gelmekte olduu ve salonun ise itirak eden ve edecek olan yeleri alabilecek genilikte olmad ve kongrenin de bu suretle maddeten devamna imkan olmad cihetle, divana seilmi bulunan ve yukarda zikredilen heyetin kongreyi baka bir zamanda KONGRENN YAPILABLECE BR SALONUN TAYN VE TESBT EDLMEK ZERE gerekesiyle ilk toplantnn geri brakld, bunun zerine ayn kongre divannn ikinci toplantnn 28.4.1973 gnnde Vatan Caddesi Luna Park Gazinosunda saat 9da yaplmasnn kararlatrld ve gerekli davet, ilan ve ihbar ilemlerinin yapld ve anlan gnde de toplantnn yapld, dosya ieriinden, mevcut belge ve tutanaklardan anlalmaktadr. 1 - Daval Dernek, 507 sayl (Esnaf ve Kk Sanatkrlar Kanunu) hkmlerine gre kurulmu, tzel kiilii haiz kamu kurumu niteliindeki bir meslek kuruluudur. Dernein stats anlan yasaya gre dzenlenmitir. 507 sayl Yasada, Medeni Yasa hkmlerine ve Dernekler Yasasna bir atf yaplmamtr. Ancak 507 sayl Yasada herhangi bir konuda boluk bulunduu takdirde bu boluu Medeni Yasa ve Dernekler Yasas hkmlerince doldurulacanda kuku yoktur. Yalnz Dernekler Yasas 75. maddesinin 2. fkras hkmyle (Mesleki kurulularn, zel kanunlarnda hkm bulunmayan hallerde Dernekler Kanununun 35, 36, 37, 39 ve 42. maddelerine ve bunlarla ilgili meyyidelere tabi olduu) aka belirlenmi, bu maddeler dnda kurulmu yasas olan meslek kurulularnn Dernekler Yasas hkmlerine tabi olmayaca zmnen kabul edilmitir. O halde, konunun salt 507 sayl Yasa hkmleri erevesinde halli ve fakat, kurulu yasalarnda boluk bulunduu takdirde bu boluun Dernekler Yasas ve Medeni Yasa hkmlerinin altnda doldurulmas gerekmektedir.

763

2 - 507 sayl Yasa ve bu yasaya gre dzenlenen dernek statsnde olaan genel kurul toplantlarnn nasl ve ne ekilde yaplaca ve ar yntemi toplantnn yeri ve zaman, toplant yeter says 13 ve onu izleyen madde (Statnn 16 ve mteakip madde) hkmlerinde ak ve seik olarak gsterilmitir. ncelenen dosyaya ve tutulan tutanaklarla, bilirkii raporuna gre; daval dernein genel kurulunun olaan toplants iin yasa hkmlerine uygun olarak arda bulunulduu, yasal btn koullarn yerine getirildii, ancak 20.3.1973 gn dernek binasnda yaplmas gereken toplantnn (toplant yeter says yani 6321 yeden drtte birinin) hazr olmamas nedeniyle 507 Sayl Yasann 14. maddesinin 2. fkras hkmne uyularak geri brakld anlalmtr. kinci toplant ise, yine nceden ve usulne uygun olarak yaplan ilem sonucu bu kerre dernek merkezinde deil de bu yerden daha byk olduu anlalan bir dn salonunda 25.3.1973 gn saat 10 da 770 kii ile balamtr. Bu say 6321 kaytl yesi bulunan dernein onda birinden fazla olmas nedeniyle yeterlidir. Usulne uygun olarak toplant balam, hkmet komserinin de hazr bulunduu toplantda ncelikle (bakanlk kurulu) seilmitir. Bylece fiilen teekkl etmi olan genel kurul ve balam bulunan ikinci toplantnn, evvelce dzenlenmi olan gndem erevesinde aralksz olarak yaplmas ve ancak gndemdeki konularn bitmemesi halinde (507 sayl Yasada bir hkm bulunmadndan) Dernekler Yasasnn 19. maddesinin son fkras hkmnce bir defaya mahsus olmak zere geri braklmas gerekir. Oysa olayda, bakanlk kurulu seiminden sonra, genel kurul toplants; yukarda giri blmnde belirtildii gibi toplantnn yapld salonun kk olduundan, kaytl yelerin devaml olarak toplantya geldiinden ve salonun gelen yeleri istiap edemeyeceinden bahisle sonra belirlenecek bir gne brakld 25.3.1975 gnl tutanak mnderecatndan anlalmaktadr. Davaclar iptal nedenlerinden biri olarak bu yn ileri srmlerdir. Gerekten, gerek yasalarda ve gerekse doktrinde kabul edilen ana kural; dernek toplantsnn, dernee kaytl olan btn yelere, toplantnn anacn, yeri ve zamann ve toplantda grlecek hususlar ok nceden bildirmek suretiyle btn yelerin toplantya katlmalarn mmkn olduu kadar salamaktr. O halde, dernee kaytl her yenin, toplantya ilgi gsterip gelmesi yasann amalad bir yndr. Dernek yeleri iin toplantya katlmak bir hak, hatta yasal bir grev iken, zorunlu baka hibir
764

neden bulunmad halde toplantnn makul ve mantki hibir yn olmayan nedenlerle geri braklmas asla mmkn deildir ve M.K.nun 2. maddesinde ngrlen drstlk kurallarna da aykr bir davrantr. Nitekim Dr. Ergun zsunay, (Medeni Hukukumuzda Tzel Kiiler, 3. bas, st. 1974, sh.136) aka toplant gn ve saatnn uygunluu ya da uygunsuzluuna ilikin ekimeler, fikrimce drstlk kuralna gre (MK.2) zme balanmaldr demekle konunun nemine deinmi ve zellikle toplantnn gerek yeri, gerekse gn ve saatnn btn yelerin toplantya katlmalarn salayacak ekilde saptanmas gerektiini ak bir dille belirtmi bulunmaktadr. O halde, toplantnn yerinin de ayn drstlk kuralna gre tesbitine zorunluk vardr. Evvelemirde, daval dernek 1965 ylnda kurulmu ve o gnden beri faaliyette bulunan bir dernektir. Bu itibarla toplantnn yaplaca salonun istiap haddinin nceden dnlmesi mmkndr. Bununla beraber btn dernek yelerinin katlmasna msait bir salonda toplantnn almas gerektii yn de ileri srlemez. Bu bakmdan toplantlarn mmkn olduu kadar gelmesi olana bulunan yeleri alabilecek salonlarda yaplmas dnlmelidir. Nitekim, 1630 Sayl Dernekler Yasasnn 20. maddesinin 1. fkrasnda yer alan (genel kurul toplantlar, dernek merkezinin bulunduu yerden baka bir yerde yaplamaz) eklindeki buyurucu hkm, yukarda belirtilen nedenlerle doktrinde eletirilmi bulunmaktadr. (Ergun zsunay, age, 135 vd.). Yazl nedenlerle 25.3.1973 gnl toplantnn yapld yer drstlk kurallarna uygun olarak seilmemitir. Byle bir yerde toplantnn balatlmas nedeniyle gelen yelerin ou toplantya ve dolaysiyle bakanlk divan seimine katlamamlardr. Hi olmazsa, katlamam olmalar muhtemeldir. Bu kabul, 25.3.1973 gnl tutanak mnderecatna uygun bir sonutur. nk, divan kurulu, bakanlk komiseri ve iki ye tarafndan tutulan tutanakta bu yn ak ve seik olarak saptanmtr. Hal byle iken, bir taraftan 25.3.1973 gnl toplantda yaplan bakanlk divan seimini geerli saymak, dier taraftan toplantya devaml ve aralksz yeri yelerin geldiinden bahisle bu durumda salonun yetersizlii nedeniyle toplantya devam edilemeyeceini kabul ile toplanty ertelemek ve mteakip toplanty da ayn bakanlk divan ile yrtp bitirmek bir elikidir. Yasann amacna aykr bir davrantr. Bundan baka, 25.3.1973 gnl tutanakta toplantnn ertelenmesi iin gsterilen nedenlerle, mteakip toplantda tutulan 28.4.1973 gnl tutanakta gsterilen nedenlerin birbirini tutmamas yn de kuku ile karlanmas gereken bir husustur ve ikinci tutanakta yazl talik nedenlerinin kabulne olanak grlmemitir.
765

u durum karsnda 25.3.1973 gnl toplantnn yasal hibir nedene dayanmadan baka gne braklmas, bylece o gn gelen yelerin toplantya katlmalarnn nlenmesi, toplant yerinin drstlk kurallarna uygun olarak seilmemi olmas gndemin yalnz bakanlk divan seimi ile ilgili hkm yerine getirilip mteakip maddelerin grmesinin geri braklmas yasaya aykr grlm bu bakmdan kongrenin yasa hkmlerine uygun olduu yolundaki bilirkii raporuna dayanan mahkeme hkmnn bozulmas ynne gidilmitir. SONU: Temyiz olunan kararn gsterilen nedenlerle (BOZULMASINA) ve pein harcn istek halinde geri verilmesine oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1971/1783 E. 1971/2790 K. 2.4.1971 T.

ZET: Hkmi ahslarn en yksek mercii genel kurullardr. (MK.57) Teekkln bnyesindeki uyumazlklar tzkte yazl hkmlere gre zlr ve son mracaat yeri genel kongredir. Kongrenin kararlar ise mahkemelerin murakabesine tabidir. (MK.68) Siyasi Partiler Kanununda zel hkm bulunmadka Partiler hakknda dahi yukarda yazl kurallar uygulanr. Olayda, davac ...... P. yesi olduunun tespitini istemi, mahkeme de istei yerinde grp o yolda karar vermitir. Oysa bu uyumazlk parti ii bir nitelik tamakta olup henz mracaat mercii olan genel kongreye intikal etmemitir. Orada kongrenin karar mevcut olmadna gre davann reddi gerekirken iin esas incelenerek karar verilmi olmas Usul ve Kanuna aykrdr.

766

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1974/6919 E. 1974/6897 K. 14.11.1974 T.

DAVA: S. S. ve M. B. taraflarndan Trkiye Ttn Mskirat Gda ve Yardmlama iileri (Tek Gda-) Sendikas aleyhine, olaanst genel kurulun toplanmas talebiyle alan davann yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm daval tarafndan temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 1- Dernek yelerinin bete birinin yazl istei zerine ynetim kurulu, genel kurulu bir ay iinde toplantya armazsa, toplant isteinde bulunan birinin bavurmas zerine o yerin sulh hukuk hakimi, dernek yeleri arasndan kiiyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. (1630 sayl Dernekler Kanunu Madde 18) Olayda Dernek yelerinden C. ve M. vekili Sulh Hukuk Hakimine bavurup olaanst toplant iin kiinin grevlendirilmesini istemi, hakim evrak zerinde inceleme yaparak talebe uygun karar vermi, karar sendika temyiz etmitir. 1630 sayl dernekler kanununda sulh hakiminin bu istei evrak zerinde karara balayacana dair bir aklk yoktur. Genel usul kural, ilgililer dinlendikten sonra yani yerine gre duruma, ya da yarglama yaplarak isteklerin karara balanmasdr. Kanun koyucu gereken hallerde buna ayrk hkmleri eitli kanunlarda ngrmtr, yle ise kanunda aklk olmayan hallerde aslolan duruma veya yarglama yaplarak karar verilmesidir. Zaten 18. madde hakimin anlad gibi kabul edildii takdirde hakkn ktye kullanlmasnn nlenemiyecei gibi, istein kanuna uygun olup olmadnn kontrol de imkansz olur. Bu bakmdan evrak zerinde inceleme yaplarak karar verilmesi doru deildir. Bilim alannda da bu gr paylalmaktadr. (Prof. E. . Medeni Kanunumuzda Tzel kiiler, 1974, Sh. 131-132) O halde ilgililer dinlenmeden karar verilmesi bozmay gerektirir. 2- Sendikada kaytl yenin gerek miktar tespit edilmeden ve bylece ynetim kuruluna bavuranlarn olaanst toplant arnda bulunmaya haklar olup olmad

767

kesinlikle tayin olunmadan karar verilmi olmas da kabul ekli bakmndan usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeplerle BOZULMASINA 14.11.1974 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1974/8073 E. 1974/7800 K. 9.12.1974 T.

DAVA: A. A. tarafndan T. T. ve O. K. aleyhine olaanst kurul toplants yaplmas talebiyle alan davann yaplan muhakemesi sonunda talebin reddine dair verilen yukarda tarih ve numaras yazl hkm davac tarafndan temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Genel Kurulu olaanst toplantya armak, kanunun yelere tand bir haktr. Dernek yelerinin beste birinin yazl istei zerine ynetim kurulu, kongreyi bir ay iinde toplantya armazsa, istekte bulunan yelerden birinin bavurmas zerine o yer Sulh Hukuk Hakimi dernek yeleri arasndan kiiyi genel kurulu toplantya armakla grevlendirir. (1650 sayl Dernekler Kanunu Madde 18) Dernek Genel Kurulunu olaanst toplantya arma hakknn ktye kullanld yolundaki iddialarn Sulh Hakimi nnde tartlmasnn mmkn olduunun kabul halinde, eitli uzatmalarla, olaanst toplanma hakk zedelenebilir, hatta ortadan bile kaldrlabilir, ite kanun koyucu, Sulh Hakimine kiiyi grevlendirme yetkisi vermekle arkas kesilmeyecek olan hak suiistimali tartmalarnn nn almak istemitir. Esasen toplant isteyenler bete bir ounluk tekil ettii iin, kongreyi arzuladklar dorultuda bir karara sevketmeleri ihtimali yoktur. ayet toplantda istekle-

768

rine uygun sonu alacak kadar bir ounluk salanrsa, Dernein en yetkili organnn karariyle olaanst toplantnn hakll tescil edilmi olur. Sulh Hakiminin olaanst toplantya engel olmasna imkan tannmas ise, bir takm haklarn askda kalmas veya yitirilmesine yol aar. te yandan, olaanst toplant sebeplerinin Sulh Hakimi tarafndan incelenmesine imkan verildii takdirde, aslnda genel kurul kararnn kontrol grevi olmayan Sulh Hakimine (M. K. 68) peinen kongreyi karar almaktan yasaklama yetkisi verilmi olur ki, bu da kanuna ters der. Aslnda 18. madde, ekil artlarna ramen ynetim kurulunun, olaanst toplanty yaptrmaktan kanmas halinde, Sulh Hakimine mdahale hakk tanmak amac ile ngrlmtr. yle ise, ekil artlan aranarak sonucu uyarnca karar verilmesi gerekirken yazl sebep ve dncelerle istein reddedilmesi usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeplerle BOZULMASINA 9/12/1974 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1977/1938 E. 1977/2096 K. 10.3.1977 T.

ZET: Dernein, iki yl st ste tznde belli edilen zamanlarda olaan Genel Kurul toplantsn yapmad gerekletiinden 1630 sayl Dernekler Kanunun 18. maddesi delaleti ile 43. maddenin 2. bendinin c fkras uyarnca fesih sebebi domutur. (1630 sayl Dernekler Kanunu, 610 1983 tarih ve 2908 sayl (Dernekler Kanunu) nun 95. maddesiyle yrrlkten kaldrlmtr.)

769

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1979/1739 E. 1979/2122 K. 15.3.1979 T.

ZET: Dernek genel kurulunun toplantya arlmasna ilikin yetki snrlayc deildir. DAVA VE KARAR: Muzaffer ve arkadalar ile Mehmet ve arkadalar arasndaki genel kurulun iptali davasnn bozmaya uyularak yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm davallar tarafndan temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld: Genel kurul dernein, en yetkili mercii olup, tznde belli edilen zamanlarda olaan, ynetim ve denetleme kurullarnn veya yelerinden bete birinin yazl istei zerine de olaanst toplanr (MK. m.57; Dernekler Kanunu m.18). Genel kurulun toplantya arlmasna ilikin yetki, snrlayc deildir. Onun iin tzkte bu yetki, ynetim kurulunun arma hakk sakl kalmak zere baka organlara da verilebilecei gibi, olaanst toplantya arma isteinde bulunacak yelerin orannda azaltabilir. Bilimsel grler ve Yargtay uygulamas bu dorultudadr (Prof. A. Egger, svire Medeni Kanunun erhi, Kiinin Hukuku, 1948, Volf ernis, cilt, I, ksm 2, sh.93; Prof. Hseyin Cahit Ouzolu, ahsn Hukuku, 1963, Sh.373; Yargtay kinci Hukuk Dairesinin 29.11.1966 gnl 6476/6359 sayl karar). Eskiehir Yol Sendikas Tznn 24. maddesinde, Sendikann bal bulunduu st teekkl yneticilerinin de genel kurulu toplantya arabilecei ngrlmtr. Az nce belirtilen ilkeler karsnda tzn bu hkm geerlidir. Bu bakmdan mahkemenin red gerekesi yanltr. yle ise yaplacak i, arnn yetkili organ tarafndan yapldnn kabul ile teki iptal sebepleri hakkndaki delillerin incelenmesi ve sonucu uyarnca karar verilmesinden ibarettir. Bu ynn gzetilmemi olmas Usul ve Kanuna aykrdr. (1630 sayl Dernekler Kanunu 6.10.1983 tarih ve 2908 sayl (Dernekler Kanunu) nun 95. maddesi ile yrrlkten kaldrlmtr)
770

8. GENEL KURULU TOPLANTIYA ARI

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1979/4573 E. 1979/4781 K. 11.6.1979 T.

ZET: Kaytl yelerin en az bete biri, ynetim kuruluna bavurarak Genel Kurulun olaanst toplantya arlmasn isteyebilir. (1630 sayl Dernekler kanunu madde 18). Az nce belirtilen saydaki yenin Ynetim kuruluna kar aa vurduu irade beyan, hem yelerin her birini ayr ayr, hem de Ynetim Kurulunu balayc olduu iin toplant isteyenler bete birden aza dse bile, Ynetim Kurulu sayyla bal kalmakszn Genel Kurulu olaanst toplantya armak hakkna sahip olduu gibi, bir ay iinde istek ne sebeple olursa olsun, aka (sarahaten) veya st kapal olarak (zimnen) reddolunduu takdirde istekte bulunan yelerden her biri Sulh Hakiminden, ar kurulunun tekil edilmesini talep edebilir. Gerekesi belirtilmeksizin aksini ileri sren gre (Prof. Ergun zsunay, Medeni Kanunda Tzel Kiiler, 1978, Sh.180 dipnot 22de) katlmak mmkn deildir. nk bu dnce biiminin benimsenmesi halinde; hem yenilik douran hak ilkesine aykr davranlm olur, hem de hakkn ktye kullanlmasna, eitli muvazaalara ve zellikle aznln, ounluu bask altnda tutmasna yol alr. Sz gelimi, 140 yeli bir dernein bete biri olan 28 yenin, olaanst toplant iin Ynetim Kuruluna bavurmasndan sonra, bunlardan birinin bile isteini geri almas halinde, talepte bulunanlar bete birden aza decei iin bir ye, yirmiyedi yeyi bask altnda tutmu ve insiyatif o yenin iradesine terkedilmi olur ki bu sakncann nemi sz gtrmez. te yukarda aklanan gerekeler karsnda bavuru ile olaanst toplantya arma imkan doduktan sonra, balangta bavuranlarn says neye derse dsn, olaanst toplantnn yaplmasn istemek hakk ortadan kalkmaz. DAVA VE KARAR: Olayda ilk bavuru, bete birden ok ye tarafndan istenmi,

771

ynetim kuruluna tannan bir aylk sre bitmeden bir ksm yelerin isteklerinden vazgetii ileri srlm, bylece toplant yaplmasn isteyen ye says bete birin altna dmtr. Ne var ki az nce akland gibi, bu eylemli ve tartmal durum Ynetim Kurulunun, Genel Kurulu olaanst toplantya armasna engel olamayaca gibi, buna yanalmamas halinde Sulh Hakiminin ar kurulu kurmasnda nlemez. Bu bakmdan Sulh Hakiminin ar kurulu tekil etmi olmasnda yanllk yoktur. (1630 sayl Dernekler Kanunu 6.10.1983 tarih ve 2908 sayl (Dernekler Kanunu) nun 95. maddesi ile yrrlkten kaldrlmtr.)

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1985/937 E. 1985/1352 K. 14.2.1985 T.

ZET: Dernek Genel Kurulu, Denetleme Kurulunun veya Dernek yelerinin 1/5inin yazl istei zerine 1 ay iinde Ynetim Kurulunca; Bu olmazsa toplant isteinde bulunanlardan birinin mracaat zerine Sulh Hukuk Hakiminin grevlendirecei 3 kiilik heyet tarafndan, olaanst toplantya arlr. Dernek bakannn istei zerine yaplan olaanst Genel Kurul toplantsnn bu sebeple iptaline karar verilmesi gerekir. DAVA VE KARAR: Bolu Aa Soku Mahallesi kurs ve okul talebelerine yardm dernei bakanl ile Hasan Basri Okur arasndaki kongre iptali davasnn yaplan muhakemesi sonunda davann reddine dair verilen hkm davac tarafndan temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld: Dernek genel kurulu tznde gsterilen zamanlarda olaan, ynetim veya denetim kurulunun gerekli grd hallerde veya dernek yelerinden bete birinin yazl istei zerine ise olaanst toplanr. Genel Kurul toplantya arlr (2908 sayl dernekler kanunu 20/1. maddesi).
772

Denetleme kurulunun veya dernek yelerinin bete birinin yazl istei zerine ynetim kurulu, genel kurulu bir ay iinde toplantya armazsa denetleme kurulu veya toplant isteinde bulunan yelerden birinin bavurmas zerine mahalli sulh hukuk hakimi, yelerden kiilik bir heyeti, genel kurulu toplantya armakla grevlendirir (2908 sayl dernekler kanunu m.20/2). Kanunun bu hkmleri karsnda dernek Bakannn yalnz bana dernek genel kurulunu olaanst toplantya armaya yetkisi bulunmamaktadr. Bu sebeple dernek bakannn istei zerine kanuna aykr olarak yaplan olaanst genel kurul toplantsnn iptaline karar verilmesi zorunludur. Bu ynn gzetilmeden istein red edilmesi bozmay gerektirir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple (BOZULMASINA), oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/873 E. 2002/1735 K. 11.2.2002 T.

ZET: Dava dilekesinde daval dernein adresi Tze uygun gsterilmemi, bu suretle daval dernee usulne uygun tebligat yaplmam savunma hakk kstlanmtr. Davada sfat resen gzetilmelidir. Ancak dernek yeleri dernek genel kurulunun olaanst toplanmasn ve bu istek yerine getirilmezse toplant iin kurul tayinini isteyebilirler. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dava, Dernekler Yasasnn 20. maddesi ve 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 75. maddesine dayanmaktadr. Dava dilekesinde daval dernein adresi Tze uygun gsterilmemi, bu suretle daval dernee usulne uygun tebligat yaplmam (Tebligat Kanunu mad.10) savunma hakk kstlanmtr. Davada sfat resen

773

gzetilmelidir. Ancak dernek yeleri dernek genel kurulunun olaanst toplanmasn ve bu istek yerine getirilmezse toplant iin kurul tayinini isteyebilirler. Gerek olaanst toplant isteyen yelerin ve gerekse davaclarn dernek yesi olup olmadklar aratrlmadan eksik aratrma ve inceleme ile hkm kurulmutur. O halde mahkemece yaplacak i, daval dernee usulne uygun dava dilekesi tebli etmek, davaclarn ve olaanst toplant isteyen kiilerin dernek yesi olup olmadklarn aratrmak, taraflara delillerini sunmalar iin Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 186 ve 200. maddeleri uyarnca nel vermek, varsa gsterecekleri delilleri toplamak, sonucuna gre bir karar vermekten ibarettir. Bu yn gzetilmeden eksik aratrma ve inceleme sonucu yazl ekilde hkm kurulmas bozmay gerektirmitir. SONU: Temyiz olunan hkmn aklanan nedenlerle BOZULMASINA, bozma nedenlerine gre sair hususlarn incelenmesine yer olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

774

9. GENEL KURUL TOPLANTI USUL

Yargtay 4. Hukuk Dairesi 2000/2201 E. 2000/4355 K. 14.04.2000 T.
ZET: Mahkemenin grevi kamu dzeni ile ilgilidir. Yarglamann her aamasnda hakim tarafndan kendiliinden dikkate almas gerekmektedir. Dernekler Yasasnn 78/son bendindeki kanuna ve tze aykr yaplan genel kurul ile alnan kararn iptali ceza mahkemesine aittir. Bu husus dikkate alnarak dilekenin grev ynnden reddine karar vermek gerekirken, iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. Derneklerin Yasasnn 78/2. maddesi, genel kurul toplantlarn kanun ve tzklerine aykr olarak yapan dernek yneticileri, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde... Lira ar para cezas ile cezalandrlacaklarn, son bendi ise; mahkemece kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak yaplan genel kurul toplantlarnn iptaline de karar verilebileceini hkme balamtr. Mustafakemalpaada faaliyet gsteren Akarspor kulb Derneinin 20.5.1999 tarihli genel kurul toplantsnn yasa ve tzk hkmlerine aykr yaplmas sebebiyle dernek yneticileri hakknda soruturma balatlm suun nitelii dikkate alnarak Trk Ceza Kanununun 119. maddesi uyarnca n deme yaptrlm ve kamu davas almamasna karar verilerek evrak ilemden kaldrlm, ancak kanun ve tze aykr olarak yaplan genel kurul ile alnan kararlarn iptali iinde Asliye Hukuk Mahkemesinde bu dava almtr. Ceza Kanununun 119. maddesindeki n deme; baz hafif sularda (zellikle kabahatlerde) sann mahkum olaca para cezasn demek suretiyle, aleyhine kamu davas-

775

nn almamasn, kamu davas alm ise ortadan kaldrlmasn amalamaktadr, n deme sebebiyle kamu davasnn almamas yahut ortadan kaldrlmas, ceza mahkemesinin delilleri toplamasna, artlarn olumas halinde genel kurulun ve alnan kararlarn iptal edilmesine engel tekil etmez. Mahkemenin grevi kamu dzeni ile ilgilidir. Yarglamann her aamasnda hakim tarafndan kendiliinden dikkate almas gerekmektedir. Dernekler Yasasnn 78/son bendindeki kanuna ve tze aykr yaplan genel kurul ile alnan kararn iptali ceza mahkemesine aittir. Bu husus dikkate alnarak dilekenin grev ynnden reddine karar vermek gerekirken, iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr. SONU: Hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2003/12785 E. 2003/14051 K. 22.10.2003 T.

ZET: Dernekler Yasasnn 51. maddesi; derneklerin kurulu ama ve artlarn kaybetmesi veya acze dmesi veya ynetim kurulunun tzk gereince kurulmasna imkan kalmamas veya 23. maddede belirtilen yeter saynn bulunmamas sebebiyle st ste iki olaan genel kurul toplantsnn yaplamamas halinde dernein kendiliinden dalm saylacan hkme balad ise de Yasa gerei Hazinenin dava ama yetkisi yoktur. Hazine tarafndan alan davann sfat yokluundan reddi gerekir. DAVA VE KARAR: Dernekler Yasasnn 51. maddesi; derneklerin kurulu ama ve artlarn kaybetmesi veya acze dmesi veya ynetim kurulunun tzk gereince kurulmasna imkan kalmamas veya 23. maddede belirtilen yeter saynn bulunmamas sebebiyle st ste iki olaan genel kurul toplantsnn yaplamamas halinde dernein kendiliinden dalm saylacan, kendiliinden dalma halini, dernek

776

merkezinin bulunduu yerin en byk mlki amirinin veya Cumhuriyet Savclnn istemi zerine Sulh Mahkemesince tesbit edileceini hkme balamtr. Mahalli mlki amirin veya Cumhuriyet Savcsnn am olduu bir dava bulunmamaktadr. Hazinenin dava ama yetkisi yoktur. SONU: Sfat yokluu sebebiyle davann reddi gerekirken iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1999/7596 E. 1999/11338 K. 26.10.1999 T.

ZET: Genel kurulda hazr bulunan yenin iptal davas amas, kurul bakanna yazl olarak verilmi veya tutanaa geirilmi bir muhalefetinin bulunmas kouluna baldr. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki istenilmekle dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld: KARAR: Medeni Kanunun 68/4. maddesi azadan herbiri, kanuna veya cemiyetin nizamnamesine uygun olmayp da kendi muvafakatna iktiran etmemi bulunan bir karar aleyhine ona ttladan itibaren bir ay iinde; mahkemeye mracaatla itiraz etmeye kanunen selahiyattadr hkmn tamaktadr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 24. maddesi ise Toplantnn ynetimi Genel Kurul Bakanna aittir. Katipler toplant tutanan dzenler ve bakanla birlikte imzalarlar. Toplant sonunda, btn tutanak ve belgeler ynetim kuruluna verilir hkmn, ayn Yasa 93. maddesi Bu kanunda hkm bulunmayan hallerde Trk Kanunu Medenisinin hkmleri, dernekler hakknda da uygulanr hkmn getirmitir. te yandan Medeni Kanunun 1. maddesine gre sz edilen yasa maddeleri yoruma

777

tabi tutulurken, 1. maddesinde Medeni Kanunun ayrlmaz bir cz olduu ifade edilen Trk Ticaret Kanununun 381. maddesi ve Kooperatifler Kanununun 93. maddesi delaletiyle 53. maddesi hkmleri derneklerin amac gznnde tutularak deerlendirilmelidir. Sz edilen bu yasa hkmleri birlikte incelendiinde, genel kurulda hazr bulunan yenin, iptal davas aabilmesi iin yazl olarak genel kurul bakanna verilmi veya toplant tutanana geirilmi muhalefetinin bulunmas gerektiinin kabul kanun hkmnn amacna uygun der. Somut olayda ise yazl veya tutanaa geirilmi bir muhalefetin olmad anlalmaktadr. Davac muhalefetin Genel Kurul toplant tutanana geirilmesine engel olunduu veya yazl muhalefetinin alnmad ve tutanaa eklenmedii gibi maddi bir olguya dayanmadna gre muhalefetinin varl konusunda tank dinlenip davann kabulne karar verilmesi doru deildir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA, 26.10.1999 tarihinde oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH Dernekler Yasasnn 68. maddesi, yelerden herbirinin, kanuna veya dernek tzne uygun olmayan ve kendisinin muafakat bulunmayan kararlar aleyhine renme tarihinden itibaren bir ay ierisinde mahkemeye bavurulabileceini hkme balamtr. Yasaya ve tze aykr olarak yaplm ilem tutanak, dier bir yazl belge ile isbat edilebilecei gibi, iin zellii gerekiyorsa tank szleriyle de kantlanabilir. Davann esasnn incelenmesi gerekir. Bu nedenle de deerli ounluun bozma kararlarna itirak edilmemitir.

778

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 1995/2-511 E. 1995/677 K. 28.6.1995 T.

ZET: Cemiyetler kararlarn genel kurul halinde verir. Genel Kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar cemiyet karar olarak kabul edilemez ve bu kararlar aleyhine Mahkemeye ba vurulamaz. DAVA VE KARAR: Taraflar arasndaki hra ve Kararnn Kaldrlmas, davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Beyolu Asliye 3. Hukuk Mahkemesince davann kabulne dair verilen 21.12.1993 gn ve 1993/485-811 sayl kararn incelenmesi daval spor kulb tarafndan istenilmesi zerine Yargtay 2.Hukuk Dairesinin 20.6.1994 gn ve 1994/5977-6172 sayl ilm; (...Cemiyet kararlarn genel kurul halinde verir (M.K. 59). ye, kanuna veya dernein tzne aykr olupta kendi muvafakat dnda verilen cemiyet kararlarna kar dava ama hakkna sahiptir. (M.K. 68). Genel Kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlan cemiyet karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenen karar genel kurula ait deildir. Aklanan kurallar uyarnca ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin Mahkemeye bavurulamaz. Ancak dernein en yetkili kurul olan genel kurula olay intikal ettirilebilir. O halde davann reddine karar vermek gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr....) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI: Hukuk Genel Kuruluca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: Taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dosyadaki tutanak ve kantlara, bozma kararnda aklanan gerektirici nedenlerle ve zellikle M.K.nun 58, 59 ve 68 nci maddeleri hkmleri erevesinde ortada alnm bir cemiyet kararnn da bulunmadna deinilerek, uyumazln giderilmesine ilikin yola iaret eden ve H.G.K.nun

779

emsal nitelikteki itihadna da tamamen uygun bulunan ve bu nedenle de Hukuk Genel Kurulunca da benlmsenen Ozel Daire bozma kararna uyulmak gerekirken, nceki kararda direniimesi usul ve yasaya aykrdr. O halde direnme karar bozulmaldr. SONU: Daval spor kulub vekili temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn zel Daire bozma kararnda gsterilen nedenlerden dolay (BOZULMASINA) oybirliiyle karar verilmitir.

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 1997/2-838 E. 1997/1082 K. 17.12.1997 T.

ZET: Olaan Genel Kurulun, Dernek Tzne aykr olarak borlanma yapan Ynetim Kurulunun ibra edilmesine ynelik kararnn iptali gerekir. DAVA VE KARAR: Taraflar arasndaki ibra kararnn iptali davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Kadky Asliye 4. Hukuk Mahkemesince davann reddine dair verilen 28.11.1996 gn ve 1996/269- 1028 sayl kararn incelenmesi davac tarafndan istenilmesi zerine; Yargtay 2. Hukuk Dairesinin 20.2.1997 gn ve 1997/5581-5891 sayl ilam: (... Davac Genel Kurul Kararnn Dernek Tznn 72. maddelerine aykr olduundan iptalini talep etmitir. Bilirkii raporu ile Ynetim Kurulunun btenin %10nunu aan borlanma yapt ve Dernek Tznn 72. maddesine aykr hareket ettii belirlenmitir. Bu durum karsnda davann kabul ile Ynetim Kurulunun ibra edilmesine ilikin 2-3/Mart/1996 tarihli Olaan genel Kararnn bu ynden iptaline karar verilmesi ve hkmn bozulmas gerektii halde temyiz incelemesi srasnda bu durum gzden kam ve hkm onanm olmakla i bu onama kararnn kaldrlmas ve hkmn

780

bozulmas uygun dmtr...) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI: Taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dosyadaki tutanak ve kantlara, bozma kararnda aklanan gerektirici nedenlere gre, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma kararna uyulmak gerekirken, nceki kararda direnilmesi Usul ve Yasaya aykrdr. Bu nedenle direnme karar bozulmaldr. SONU: Davac vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn zel Daire bozma kararnda gsterilen nedenlerden dolay (BOZULMASINA) oybirliiyle karar verildi.

781

10. GENEL KURUL KARARLARI

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 2002/2-300 E. 2002/385 K. 8.5.2002 T.
ZET: Cemiyet kararlarn genel kurul halinde verir. ye, kanuna veya dernein tzne aykr olupta kendi muvafakat dnda verilen cemiyet kararlarna kar dava ama hakkna sahiptir. Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar cemiyetin karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. Aklanan kurallar uyarnca Ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin Mahkemeye bavurulamaz. Ancak, dernein en yetkili kurulu olan genel kurula olay intikal ettirilebilir. O halde, davann reddine karar vermek gerekir DAVA: Taraflar arasndaki geici ihra kararnn iptali davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Beyolu Asliye 3. Hukuk Mahkemesince davann kabulne dair verilen 7.12.2000 gn ve 2000/147 E- 703 K.sayl kararn incelenmesi daval vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 2.Hukuk Dairesinin 2.4.2001 gn ve 2001/3724-4965 sayl ilam ile; (...Disiplin kurulu kararnn kesin olduu konusunda Tzkte hkm bulunmamaktadr. Cemiyet kararlarn genel kurul halinde verir (M.K.59). ye, kanuna veya dernein tzne aykr olupta kendi muvafakat dnda verilen cemiyet kararlarna kar dava ama hakkna sahiptir (M.K.68). Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar cemiyetin karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. Aklanan kurallar uyarnca Ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin Mahkemeye bavurulamaz. Ancak, dernein en yetkili kurulu olan genel kurula olay intikal ettirilebilir. O halde, davann reddine karar vermek gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr...)gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden yaplan yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnilmitir.

782

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: KARAR: Dava daval dernek disiplin kurulu tarafndan alnan bir ay sreli geici ihra kararnn iptali istemine ilikindir. Davac vekili; Mvekkiline kulp aleyhine konumas sav ile G. Spor Kulub Dernei Disiplin Kurulu tarafndan verilen bir ay sreli geici ihra kararna itirazn Ynetim Kuruluna gnderdiini ancak, Genel Kurulca bir karar alnmadan ve hukuken geerli bir disiplin karar bulunmadan bu kararn uygulanarak, dernek tesislerine girmesinin engellendiini ayrca tzkteki hkm nedeniyle dernek kurullarnn bakan ve yeliklerine seilme hakknn tamamen elinden alndn, bu cezann uygulanmasnn yasaya aykr olduunu belirterek bu Disiplin Kurulu Kararnn iptalini istemitir. Daval vekili Disiplin Kurulu Kararna kar ancak Genel Kurula itiraz edilebileceini, bu prosedr tamamlanmadan yarg mercilerinde dava alamayacan cezann tze gre usulne uygun ekilde verildiini, dernee izafe edilemeyecek bir alt organ olan Disiplin Kurulunun Kararnn iptali konusunda dava alamayacan belirterek davann reddini istemitir. Yerel mahkeme, dernek tznde verilen cezalara kar Genel Kurula itiraz hakk tanyan bir hkm olmadn, cezann miktar ynnden bakaca bir bavuru imkan da olmadndan davacnn dernek ii yollarla hak arama yollarnn kapal olduunu hak arama zgrlnn yok edilemeyeceini, bunun bir ceza olup yarg denetimine tabi olmas gerektii te yandan ihra gerekelerinin de hukuki olmad sonucuna vararak davann kabul ile bir ay sreli geici ihra kararnn iptaline karar vermitir. Daval vekilinin temyizi zerine karar zel Dairece yukarda aklanan nedenlerle bozulmu, yerel mahkeme nceki kararnda direnmitir. Burada nemle belirtelim ki; Genel Kurul dernein en yetkili organdr (M.K.m 57). yenin dernee alnmasna

783

veya dernekten ihracna karar verir (MK.m.58). Dernekler bnyelerindeki uyumazlklarn tzklerinde gsteren usuller erevesinde zmlerler. Tzkte hkm bulunmayan hallerde en son ba vurulacak organ genel kuruldur. ye kanuna yada dernek tzne aykr grd ve kendi muvafakat dnda verilen genel kurul kararlarna kar dava ama hakkna haizdir (MK.m.68). Asl olan uyumazlklarn dernein kendi bnyesi iersinde zmlenmesidir. in genel kurulda zm yolu olduu srece yarg yoluna gidilmesi dnlemez. Nitekim 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 83/2. maddesi de bu dnce ile kaleme alnm ve dier organlarn kararlarna kar dernek i denetim yollar tkenmedike iptal davas alamyaca kuraln getirmitir. Dernek tznn 73. maddesi; disiplin cezalarn a)knama b) aya kadar karma c)bir yla kadar karma d)dernekten karma olarak gstermitir. Verilen cezalarn kesin olacana ilikin bir hkmde yoktur. Davacya bir ay sre ile geici karma karar verilmitir. ster daimi ister geici olsun davacya uygulanan disiplin ilemi cezadr ve kesinlemedike de icras dnlemez. Yanllkla uygulam olmas da sonu dourmaz. Verilen ceza dernek hiyararisinde son merci olan genel kurulda gtrlp deerlendirilmedike kesinlemi kabul edilemez. Davann konusunu oluturan karar disiplin kurulu karardr. Dernek Genel Kurulunca alm bir karar yoktur. Disiplin kurulunun kararna kar da dava alamaz, istein reddi gerekirken, yazl ekilde hkm kurulmas isabetsizdir. Bu nedenle direnme karar bozulmaldr. SONU: Daval vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn zel Daire bozma kararnda ve yukarda gsterilen nedenlerden dolay H.U.M.K.nun 429. maddesi gereince BOZULMASINA, istek halinde temyiz pein harcnn geri verilmesine, 8.5.2002 gnnde yaplan ikinci grmede, oyokluu ile karar verildi. KARI OY: Davac, yesi bulunduu daval Spor Kulb disiplin kurulunun 9.2.2000 gn ve 18 nolu karar ile Tzn 73. maddesi b fkras uyarnca 11 ubat 2000 den balamak

784

zere bir ay geici ihra cezasna aptrldn, cezann yasal olmadn, bu nedenle yok saylmasnn, mmkn olmad takdirde iptalini talep ve dava etmitir. Daval ise, davacya disiplin kurulunca verilen cezann kesin ihra olmadn, bu nedenle genel kurulun tastikinin gerekmediini bu konuda genel kurul karar da mevcut bulunmadn, ancak genel kurul kararlarna kar yarg yoluna gidilebileceini, bir aylk geici ihrala ilgili disiplin kurulu kararna kar yarg yoluna gidilemeyeceini savunmutur. Mahalli Mahkeme davacnn isteini yerinde grm ve disiplin kurulu kararnn iptaline karar vermitir. Hukuk Genel Kurulu ounluunca benimsenen Yargtay 2.Hukuk Dairesinin bozma kararnda ...Genel Kurulun onayn almayan Ynetim veya Disiplin kurulu kararlar cemiyetin karar olarak kabul edilemez. Olayda iptali istenen karar genel kurul karar deildir. Aklanan kurallar uyarnca Ynetim veya disiplin kurulu kararlar iin mahkemeye ba vurulamaz. Ancak dernein en yetkili kurulu olan Genel Kurula olay intikal ettirilebilir... gerekesi ile dava reddedilmek zere karar bozmutur. ncelikle belirtmek gerekir ki yalnz genel kurul kararlarna kar yarg yoluna bavurulabilecei grn benimsemek mmkn deildir. nk ynetim ve disiplin kurulunun btn kararlar genel kurulun tastikine tabi olmad gibi anlan kurullarn btn kararlarn kar genel kurula gidilmesi gerektii yolunda yasal dzenlemede mevcut deildir. Zira tm yetkilerin genel kurulda olduunu kabul etmek dernekleri ilemez hale getirir. Ynetim ve disiplin kurulunun baz kararlarna kar st kurullara itiraz edilmesi veya genel kurulun tastikine tabi olmas yasa ve tzk gerei sz konusu ise, bu kararlarn bu aamalardan gemeden icra gc olmadndan bu yollar tketilmeden bu kararlara kar yarg yoluna gidilmesi mmkn deildir. Ancak, dernek niteliindeki kurulularn ynetim ve disiplin kurulunun tm kararlar aklanan bu nitelikte deildir. Baz kararlara kar st kurullara itiraz yolu dzenlenmemekte ve genel kurulun tastikine tabi tutulmamaktadr. te bu tr ynetim kurulu

785

ve disiplin kurulu kararlarnn, karar verilmekle icra gc domaktadr. Bu kararlara kar haklar zarara urayan yelerin 4721 sayl Medeni Kanunun 83. maddesi gereince bir aylk sre ierisinde iptal davas ama haklar mevcuttur. Derneklerin genel, ynetim, denetim kurullarnn grev ve yetkileri Medeni Kanun, Dernekler Kanunu ve Dernek tzklerinde, bu kurullar dnda dernek tzkleri ile oluturulan disiplin kurulu ve sair kurullarn grev yetkileri ve bunlarn kararlarna kar itiraz yollar ise; dernek tzklerinde dzenlenmitir. Medeni Kanunun 80. maddesi yelii kabul ve yelikten karma hakknda son karar mercii olarak genel kurulu kabul etmitir. Gerek Medeni Kanun gerek Dernekler Kanunu yelikten geici karma hallerini dzenlememitir. Derneklerle ilgili kararlarn iptalini dzenleyen Medeni Kanunun 83/1. maddesinde genel kurul kararlarn kar ne ekilde mahkemede iptal davas alaca aklandktan sonra 83/2.bendinde Dier organlarn kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tkenmedike iptal davas alamaz hkmn getirmitir. Medeni Kanunun bu dzenlemesi gz nnde bulundurularak sonuca gitmek gerekir. Tzk gerei oluturulan disiplin kurulunun kararlarna kar dernek ii denetim yollar dernek tzklerinde dzenlenmektedir. Somut olaymzda dava konusu disiplin kurulu kararna kar dernek ii denetim yolu mevcutmudur, mevcutsa dava yoluna gelmeden tketilmimidir, ncelikle bunlarn incelenmesi gerekir. Yarglamann hibir safhasnda bu konular zerinde durulmamtr. Daval G. Spor Kulb Tznn 72. maddesi gereince kurulan Disiplin Kurulu Tznn 73/b. maddesine dayanarak davacy 9.2.2000 gn ve 18 nolu karar ile 13.2.2000 gnnden balamak zere bir ay geici ihra cezas vermi ve daval kulp derhal bu karar icraya balamtr. Tzn 57. maddesi gereince G. Spor Kulb dernei Divan oluturulmu, 58/d maddesi gerei bu divana disiplin kurulunun alt ay aan geici karma kararlarna kar ilgilinin bavurusu zerine incelemek ve karara balamak grev ve yetkisi ver-

786

mitir. Tzkte alt aydan az geici karma cezalarna kar dernek ii bir denetim ve itiraz yolu dzenlenmemitir. Byle olunca olaymzda olduu gibi alt aydan az olan ve davacya verilen bir aylk geici karma cezasna kar Medeni Kanunun 83/2. maddesindeki dzenleme amac nazara alnarak birinci fkradaki bir aylk sre ierisinde mahkemeye bavuran davacnn davasnn mahkemece dinlenmesi, esasna girilerek sonuca gidilmesi yasa ve tzk hkmlerine uygundur. Byle bir yarg yolunun tannmamas dernek ii denetim yolu olmayan disiplin kurulu kararnn kesin olduu sonucunu dourur. Bu halde keyfilik yaratr. Tzn 91/son maddesine gre geici karma cezas olanlar Bakanla ve kurullar yeliklerine seilemezler. Byle ar bir netice douran ve genel kurula daval tarafndan getirilmeyecei kabul edilen disiplin kurulunun icra gc olan kararna kar yarg yoluna gidilemeyeceinin benimsenmesi yasal bulunmamtr. Aklanan bu nedenlerle Hukuk Genel Kurulunun 2.Hukuk Dairesinin bozma kararn benimseyen kararna ve gerekesine katlmyorum.

787

11. GENEL KURULUN GREV VE YETKLER

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1991/4597 E. 1991/7587 K. 13.5.1991 T.
DAVA: Nihan ile E.... Gazeteciler Dernei arasndaki dernek yeliinin feshi davasnn yaplan muhakemesi sonunda, mahalli mahkemece verilen hkm davac tarafndan temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Derneklerin bnyelerinde meydana gelen uyumazlklar kukusuz tzklerinde yazl hkmlere gre zlr ve tzklerinde bulunmayan hususlarda da son bavuru yeri Demek Genel Kuruludur. yeler kanuna yada dernek tzne aykr grdkleri ve kendi muvafakatlar dnda verilen Genel Kurul kararlarna kar da dava amak hakkna sahiptirler (MK. 68). Burada zerinde nemle durulmas gereken husus ve dernekler hukukunun temel ilkesi asl olann dernek uyumazlklarna ncelikle kendi bnyeleri iinde zlmesidir. Dolaysyla byle bir olanak mevcut bulunduu srece Yarg organlarna bavurulmas yolu kabul edilemez. yle ise derneklerin ilemlerine ilikin olan ynetim kurulu yada Haysiyet divanlarnca verilen yelikten ayrma (ihra) kararlar ancak en yetkili organ bulunan Genel Kurulun verecei karara gre dernek ynnden geerlilik kazanr. te Derneklerin Yarg denetimine bal olmas kural genel kurul kararlarnn dernek hiyerarisinde son merci olmasndan kaynaklanr. Bunun doal sonucu olarak ta tzklerinde aksine bir hkm olmadka Genel Kuruldan ynetim kurulu kararna kar mahkemelerde dava ama olana sz konusu bulunmamaktadr. Bu durumda, genel kurula itiraz edilmeden ynetim kurulundan ihra karar aleyhinde mahkemeye bavurulamayacandan alan davann kabul mmkn deildir. yle ise sonucu itibar ile doru bulunan ve fakat yanl gerekeyle davann reddine ilikin yerel mahkeme kararnn onanmas gerekir. SONU: Temyiz olunan kararn gsterilen sebeple (ONANMASINA), temyiz harcnn temyiz edene ykletilmesine, 13/05/1991 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
788

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1995/2487 E. 1995/3489 K. 27.3.1995 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki istenilmekle, duruma iin tayin olunan bugn tebligata ramen taraflar adna kimse gelmedi. Saat 11.00e kadar bekletildi. Temyiz eden vekili Av. gelmedi. in incelenerek karara balanmas durumadan sonraya brakld. Dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld. KARAR: 1- Sonradan yaplan kongrede ayn konuda yeni bir karar alnmas davay konusuz brakr ve iptal karar verilmesine engel ise de; o kongrenin yenin yararna aykr olduunun tesbitine mani deildir. O halde davaclarn bu yne ilikin iddialar incelenerek sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken, karar verilmesine yer olmadna ilikin karar oluturulmas doru bulunmamtr (Y.2.HD. 532/753 say ve 08/02/1974 sayl karar). 2- Davaclardan Necdet Sezci, davadan feragat ettii halde bu yn dikkate alnmadan hkm kurulmas usul ve kanuna aykrdr. SONU: Kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA, dier ynlerin bozma sebebine gre incelenmesine yer olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine oybirliiyle karar verildi.

789

Yargtay 11. Hukuk Dairesi 1998/9079 E. 1999/636 K. 8.2.1999 T.

ZET: bra, sadece genel kurulun bilgisine sunulan ilemleri ierir. Aklanmam ve belgeye dayandrlmam ve vasat yetenekli bir ortan anlayamayaca konularda ibra yok saylr. Btn bu hususlar genel kurulda ortaya konulup grldkten sonra, yneticilerin sorumluluk halleri ve ortakla verdikleri zarar aka saptanld halde, genel kurulca sorumluluk davas almasna yer olmadna ve ibraya karar verildii taktirde, byle bir ibraya geerlilik tannabilir. Mahkemece, bu zellikleri tamayan ibra dikkate alnmaz. DAVA: Taraflar arasndaki davann (zmir Birinci Asliye Ticaret Mahkemesi)nce grlerek verilen 20.2.1998 tarih ve 867 - 152 sayl kararn Yargtayca incelenmesi davac vekili tarafndan istenmi ve temyiz dilekesinin sresi iinde verildii anlalm olmakla dava dosyas iin Tetkik Hakimi tarafndan dzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya ierisindeki dileke layihalar, duruma tutanaklar ve tm belgeler okunup, incelendikten sonra iin gerei grlp, dnld: KARAR: Davac vekili, mvekkili irketin eski ynetici ve denetim kurulu yeleri olan davallarn davac irketin itigal konusu ile ilgili olarak satn alnan mallara uygulanan iskontolar karlnda satc firmalarn hizmet faturas karl verdii bir ksm tbbi cihazlar 17.9.1991 gn 177,14.12.1992 gn ve 1515 sayl ynetim kurulu kararlar ile E.... Vakf ve E..... Hastanelerine balamak veya dk bedelle sat gsterdiklerini anaszlemede T.....n tbbi konularda faaliyeti bulunmadn, bu tr usulsz alm ve balarla irketin zarara uratldn ileri srerek 6.035.158.153 lira tazminatn davallardan reeskont faiziyle tahsilini talep ve dava etmitir. Davallar, davann zamanamna uradn TTK. 341. maddesi gereince dava almasna ilikin genel kurul karar olmadn, davann denetiler tarafndan almadn, genel kurulda ibra edildiklerini savunarak davann reddini taleb etmilerdir. Mahkemece, tm dosya kapsamndan davallarn 1991 ve 1992 yl faaliyetleri nedeniyle ibra edildikleri, bu genel kurullarn iptal edilmeden dava alamayaca gerek790

esiyle davann reddine karar verilmi, karar davac vekili temyiz etmi, Dairemizin 1996/3953 E. 4652 K. sayl ilam ile davacya HUMK. 39 ve 40. maddeleri uyarnca mehil verilerek davallar hakknda genel kuruldan 1991 ve 1992 yl iin dava ama izni alnmas, denetilerin muvafakatlarnn alnmas, kabule grede davallarn 30.3.1992 ve 1.4.1993 genel kurullarnda ibra edilmilerse de TTK. 380. maddesi uyarnca ibrann geerli olmas iin davaya konu ba ve satlarn genel kurulda sunulan irket bilanolarnda yer almas gerektii hususunun dikkate alnmas ve gerektiinde bilirkii raporu alnmas gerekesiyle bozulmu, mahkemece bozma ilamna uyularak bilirkii raporu da alnarak dava konusu tbbi cihazlarn irketin muhasebe kaytlarna intikal ettirildii, irketin bilano ve gelir tablosunun gerei aksettirdii ibra ile artk dava alamayacandan bahisle davann reddine karar verilmitir. Karar davac vekili temyiz etmitir. Mahkemece, nceki bozma kararna uyulmakla beraber bozma gerekleri yerine getirilmemitir. TTK. 380. maddesine gre ibrann geerli olabilmesi iin davaya konu ba ve satlarn genel kurula sunulan irket bilanolarnda yer almas gerekir. bra, sadece genel kurulun bilgisine sunulan ilemleri ierir, aklanmam ve belgeye dayandrlmam ve vasat yetenekli bir ortan anlayamayaca konularda ibra yok saylr. Btn bu hususlar genel kurulda ortaya konulup grldkten sonra, yneticilerin sorumluluk halleri ve ortakla verdikleri zarar aka saptanld halde genel kurulca sorumluluk davas almasna yer olmadna ve ibraya karar verildii takdirde byle bir ibraya geerlilik tannabilir. Dava konusu olayda bu anlamda bir ibra yoktur. O halde, mahkemece ibra dikkate alnmayarak uzman bilirkii kurulundan rapor alnmak suretiyle irketin urad zarar varsa bunun ve davallarn bundaki sorumluluklar grev yaptklar yllarda dikkate alnarak tesbit ettirildikten sonra sonucuna gre karar verilmesi gerekirken, yazl ekilde hkm tesisi doru grlmemitir. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle davac, vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile hkmn davac yararna (BOZULMASINA), dedii temyiz pein harcn istei halinde temyiz edene iadesine, 8.2.1999 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

791

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 2000/2-1762 E. 2000/1807 K. 13.12.2000 T.

ZET: Dernek tznde yenin ihrac kararnn disiplin kurulu tarafndan verilecei itirazlarn genel kurulda incelenecei belirtilmitir. Davac disiplin kurulunun tze uygun toplanmadn ileri srmtr. Bu ynn aratrlmas iin karar tarihinde disiplin kurulunun kimlerden olutuu, Emniyet Mdrlnden aratrlmadan eksik tahkikatla hkm kurulmas kanuna aykrdr. DAVA: Taraflar arasndaki Genel Kurul Kararnn iptali davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Beyolu Asliye 1. Hukuk Mahkemesince davann reddine dair verilen 23.11.1999 gn ve 1998/128 E. 1999/709 K.sayl kararn incelenmesi davac vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 2. Hukuk Dairesinin 28.3.2000 gn ve 2000/1418 E. 2000/3715 K. sayl ilamiyle; (...1- Daval dernek tznde yelikten ihra sebepleri gsterilmemitir. Ancak bu tze ekli olarak dosya iine konulan disiplin tznde baz ihra sebebi yer almaktadr. Sz konusu disiplin tznn dayana ne ekilde kabul ve yaymland, dernek tz nitelii kazanp kazanmad aratrlp sonucu erevesinde 20.9.1950 tarih 4/10 sayl tihad Birletirme Karar dikkate alnarak inceleme yapmak gerektiinin dnlmemesi doru deildir. 2- Dernek tznde yenin ihrac kararnn disiplin kurulu tarafndan verilecei itirazlarn genel kurulda incelenecei belirtilmitir. Davac disiplin kurulunun tze uygun toplanmadn ileri srmtr. Bu ynn aratrlmas iin karar tarihinde disiplin kurulunun kimlerden olutuu, Emniyet Mdrlnden aratrlmadan eksik tahkikatla hkm kurulmas kanuna aykrdr. 3- Gerek disiplin kurulu kararnda ve gerekse iptali istenen genel kurul kararnda davacnn somut fiilleri ortaya konmam, bir takm ikayet dilekesine atfta bulunulmutur. Disiplin kurulu kararnn dayana belgeler getirtilip davacnn ihraca neden

792

kabul edilen fiili aka belirlendikten sonra doru olup olmad, yenin dernekten ihracna yol aacak nitelik tayp tamadnn deerlendirilmesi gerektiinin dnlmemesi bozma sebebi kabul edilmitir....) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir. Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: KARAR: Taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dosyadaki tutanak ve kantlara, bozma kararnda aklanan gerektirici nedenlere gre, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma kararna uyulmak gerekirken, nceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykrdr. Bu nedenle direnme karar bozulmaldr. SONU: Davac vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn zel Daire bozma kararnda gsterilen nedenlerden dolay HUMK.nun 429. maddesi gereince BOZULMASINA, istek halinde temyiz pein harcnn geri verilmesine, 13.12.2000 gnnde oybirlii ile karar verildi.

793

12. GENEL KURUL KARARLARININ PTAL

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2003/4653 E. 2003/8640 K. 11.06.2003 T.
ZET: Toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye, karar tarihinden balayarak bir ay iinde mahkemeye bavurarak kararn iptalini isteyebilirToplantda alnan kararlara adn yazdrmayan davacnn dava hakk yoktur. DAVA VE KARAR: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld. Toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye, karar tarihinden balayarak bir ay iinde mahkemeye bavurarak kararn iptalini isteyebilir. (TMK: md. 83/1) Davac T 16.02.2002 tarihli olaanst genel kurul toplantsna katlm, ancak toplantda alnan kararlara katlmadn tutanaa yazdrmamtr.Gerekleen bu durum karsnda davacnn dava hakk bulunmadndan davann reddine karar verilmesi gerekirken olaanst genel kurul toplantsnn iptaline hkmedilmesi doru deildir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeplerle BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

794

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1990/10467 E. 1990/2007 K. 19.2.1990 T.

ZET: Dernein tznde hkm olmamas durumunda, gizlilik artna uymak kouluyla dernek ynetim kurulu asil ve yedek yeleri ile denetleme kurulu seimlerinde isimlerin tek listeye veya ayr listelere yazl olmas iptal sebebi olamaz. DAVA: V.D. ile ... Dernei Ynetim Kurulu arasndaki karar iptali davasnn yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm daval tarafndan temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununun 27. maddesinde Ynetim Kurulunun 18. maddesinde de denetim kurulunun nasl seilecei hkme balanmtr. Dernein tznde seimin nasl yaplaca ynnde bir hkm yoktur. Kanunun emir hkmlerine aykr olmamak zere Genel Kurul da Seim usul hakknda bir karar alnabilir ise de Genel Kurul toplantsnda byle bir karar alnd da iddia ve ispat edilmemitir. u halde kanunda belirlenen gizlilik artna uymak artyla Ynetim Kurulu asil ve yedek yeleri ile denetleme kurulu seimlerinde isimlerin tek listeye veya ayr ayr listelere yazl olmas iptal sebebi olamaz. Byle olunca davann reddi gerekirken kabule karar verilmesi doru grlmemitir. SONU: Davalnn temyiz itirazlarnn bu sebeple kabul ile hkmn BOZULMASINA, oybirliiyle karar verildi.

795

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/2324 E. 2002/2873 K. 4.3.2002 T.

ZET: Davaclardan Kenan, Halim, Cumhur, smail ve Alinin kongrede hazr bulunduklar halde toplantya alnan kararlara itirazlar bulunduu ynnde bir delil ortaya konmad anlalmakta ise de Yargtaydaki inceleme srasnda getirilen belgeler mahal mahkemesinde ak yarglamada okunmamtr. Mahkemece bu hususlar gznnde bulundurularak karar verilmelidir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki istenilmekle duruma iin tayin olunan bugn temyiz eden daval vekili Av. Alev Yldrm ve kar taraf vekili Av. Trkay Asma geldiler. Gelenlerin konumas dinlendikten sonra iin incelenerek karara balanmas iin durumadan sonraya braklmas uygun grld. Bugn dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld: KARAR: 743 sayl Trk Kanunu Medenisinin 68, 4721 sayl Trk Medeni Kanunun 83. maddesi uyarnca toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan yeler iptal davas aabilir. Davaclardan Cevat genel kurul toplantsna katlacak yeler (delegeler)arasnda bulunmad gibi inceleme srasnda dosya geri evrilerek getirilen belgelere gre davaclardan Kenan, Halim, Cumhur, smail ve Alinin kongrede hazr bulunduklar halde toplantya alnan kararlara itirazlar bulunduu ynnde bir delil ortaya konmad anlalmakta ise de Yargtaydaki inceleme srasnda getirilen belgeler mahal mahkemesinde ak yarglamada okunmam olmakla mahkemece belgeler okunup tartlarak yukarda gsterilen kurallar da gzetilerek bir karar verilmek zere hkmn bozulmas gerekmitir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple bozulmasna, bozma sebebine gre sair ynlerin incelenmesine imdilik yer olmadna duruma iin takdir olu-

796

nan 250.000.000.lira vekalet cretinin davacdan alnp davalya verilmesine, temyiz pein harcnn davacya geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2003/4653 E. 2003/8640 K. 11.6.2003 T.

ZET: Toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye, karar tarihinden balayarak bir ay iinde mahkemeye bavurarak kararn iptalini isteyebilir. Davac ye olaanst genel kurul toplantsna katlm, ancak toplantda alnan kararlara katlmadn tutanaa yazdrmad iin iptal davas ama hakk yoktur. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Toplantda hazr bulunan ve kanuna veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye, karar tarihinden balayarak bir ay iinde mahkemeye bavurarak kararn iptalini isteyebilir. (TMK: md. 83/1) Davac Tolga Y. 16.02.2002 tarihli olaanst genel kurul toplantsna katlm, ancak toplantda alnan kararlara katlmadn tutanaa yazdrmamtr. Gerekleen bu durum karsnda davacnn dava hakk bulunmadndan davann reddine karar verilmesi gerekirken olaanst genel kurul toplantsnn iptaline hkmedilmesi doru deildir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeplerle BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

797

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/7100 E. 2004/7936 K. 16.6.2004 T.

ZET:Davac genel kurul toplantsna katlm, alnan kararlara kar aka itiraz etmemi ve bu ynde bir mracaat da tutanakla tesbit edilmemitir. Bu nedenle davann reddi gerekir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Medeni Kanununun 83. maddesinin 1. fkrasna gre toplantda hazr bulunan ve kanun veya tze aykr olarak alnan genel kurul kararlarna katlmayan her ye mahkemeye bavurarak kararn iptalini isteyebilir. Davac emsettin 26.5.2002 tarihli genel kurul toplantsna katlm, alnan kararlara kar aka itiraz etmemi ve bu ynde bir mracaat da tutanakla tesbit edilmemitir. Bu nedenle davann reddi gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas doru grlmemitir. SONU: Temyiz olunan hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, i bu kararn tebliinden itibaren 15 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere, 16.06.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

798

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 2000/2-1282 E. 2000/1558 K. 25.10.2000 T.

ZET: Ynetim Kurulu nceden yaplan harcamalar olaan mali genel kurulda aka gndeme alp, ibra edilip edilmemesini Genel Kurulun onayna sunmu, yaplan oylamada bir muhalefete kar ekseriyetle yaplan harcamalara icazet verilerek ynetim ibra edilmitir. in oluundan nce onay vermekle sonradan icazet vermek arasnda hukuki sonu ynnden fark yoktur. DAVA: Taraflar arasndaki genel kurul kararnn iptali davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Beyolu Asliye 2. Hukuk Mahkemesince davann kabulne dair verilen 08/06/1999 gn ve 1998/355 E-1999/268 K. sayl kararn incelenmesi daval vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 2. Hukuk Dairesinin 09/11/1999 gn ve 1999/9428-12026 sayl ilam ile; (...Ynetim Kurulu nceden yaplan harcamalar olaan mali genel kurulda aka gndeme alp, ibra edilip edilmemesini Genel Kurulun onayna sunmu, yaplan oylamada bir muhalefete kar ekseriyetle yaplan harcamalara icazet verilerek ynetim ibra edilmitir. in oluundan nce onay vermekle sonradan icazet vermek arasnda hukuki sonu ynnden fark yoktur. Yaplan harcamalara icazet verilmi olduu anlalmakla davann reddine karar verilmesi gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas doru deildir...) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir. Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve direnme kararnn verildii tarih itibariyle HUMK. 2494 sayl Yasa ile deiik 438/11. fkras hkm gereince duruma isteinin reddine karar verilip dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: KARAR: Taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dosyadaki tutanak ve kantlara, bozma kararnda aklanan gerektirici nedenlere gre, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma kararna uyulmak gerekirken, nceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykrdr. Bu nedenle direnme karar bozulmaldr.
799

SONU: Daval vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn zel Daire bozma kararnda gsterilen nedenlerden dolay HUMK.nun 429. maddesi gereince BOZULMASINA, istek halinde temyiz pein harcnn geri verilmesine, 25/10/2000 gnnde, ikinci grmede oyokluu ile karar verildi. MUHALEFET ERH Daval dernein 22/02/1997 gn yaplan 1996 yl mali genel kurul toplantsnda, gerek ynetim kurulu ve gerekse denetleme kurulu raporunda Tzn 22/g maddesine aykr olarak genel kurul karar olmadan, ynetim kurulunun yetki tecavz suretiyle 5.802.457. ABD $ ve 4.806.883 DM. borland; Davacnn muhalefetine ramen ynetim ve denetleme kurullarnn ibra edildii anlalmaktadr. Azadan her biri kanuna veya cemiyetin nizamnamesine uygun olmayp ta, kendi muvafakatna iktiran etmeyen bir karar aleyhine... itiraz etmee....selahiyattardr. (MK. md. 68) Davacnn sz konusu genel kurul toplantsnda karara kar kt ve muhalefetini yazdrd anlalmaktadr. u halde MK. 68. maddesinde yer alan dava n art olumutur. Dernek tznn 22/g maddesinden borlanmaya karar vermek yetkisinin mnhasran genel kurula ait olduu anlalmaktadr. Daha nce dernek ynetim kuruluna borlanma yetkisi verilmedii ynnde taraf beyanlar birlemektedir. Esasen bu yn Ynetim Kurulu raporunun 3 ve 4 sayfalarnda, denetleme kurulu raporunun 44,46 sayfalarnda aka ifade edilmi bulunmaktadr. Bu olgu dahi kararn tzn 22/g maddesine aykrln aka gstermekte olup, Medeni Kanunun yukarda aklanan 68. maddesi uyarnca davacnn dava ama hakk domutur. Yksek Yargtay Hukuk Genel Kurulunda yaplan tartmalarda esasen bu ynde bir ihtilaf olumam, konu, daha ziyade dernek genel kurulunda oluan ibra kararnn etkisi ynnden tartlmtr.
800

ounluu oluturan sayn yeler, dernek genel kurulunun mutlak hakim olduunu; nceden genel kuruldan izin alarak borlanmak mmkn iken ibra suretiyle yaplan usulsz ileme icazet verildiini; dernek genel kurulundan hibir ey saklanmadan yaplan ibrann Trk Ticaret Kanunun 380. maddesi hkmne paralel bir biimde sonu douracan ifade buyurmulardr. Trk Ticaret Kanunda Anonim irket ortaklarnn bireysel haklarna ilikin 368,373,381,470,466,477 maddeleri ile aznlk haklarna ilikin 341,366,377. maddelerinde yer alan hkmlerin bu konuda uygulama alan bulmayaca kanaatimi hemen ifade etmek isterim. Esasen Medeni Kanunda zel hkmler varken, Trk Ticaret Kanununun birinci maddesinde yer alan Trk Ticaret Kanunu, Trk Medeni Kanunun ayrlmaz bir czdr hkmnden yararlanp, Ticaret Kanunu hkmlerini Demekler Hukukuna temil etmek mmkn olmaz. u halde bu davada dernek tzne aykr davranan ynetim kurulunun ibrasna ilikin karar, genel hukuk prensipleri ile dernek tz erevesinde deerlendirmek gerekir. Dernek Tznn 22/g maddesinin konulu amac, genel kurulun bilgisi dnda dernein bor altna sokulup gayesinin yerine getirilmesini engellemeyi nlemektir. Bu sebepledir ki tzn 53. maddesinde ynetim kurulu genel kuruldan yetki alm olmas koulu ile dernei ykmllk ve bor altna sokacak kararlarn en az 7 yenin olumlu oyu ile alnmas na imkan verilmitir. Bylece dernei ykmllk ve bor altna sokacak kararlarn nemi vurgulanm, zel bir prosedr ve zel bir nisap ngrlmtr. Tzn 113. maddesinde Dernein parasal ileri genel kurul tarafndan kabul edilen bte ile ynetilir. 115. madde de Yl iinde oluan yeni gereksinmeler iin ek denek zorunluluu duyan ynetim kurulu, borlanmay ngren bir neri hazrlayarak genel kurulu bu konular grmek ve karara balamak iin OLAAN ST toplantya arr demek suretiyle, bte d harcama yaplamayacan ve genel kurul karar alnmadan borlanlamayacan ak ve kesin bir ekilde vurgulamtr. Sz konusu dernein tznn 120 maddesinde ...Btesinde denek olmadan yaplan deme ve harcamalardan deme amiri olarak bakan... sorumlu olur ve demeleri yaptranlar bunlar tazmin ederler denmitir. Bu ak hkmler gsteriyor ki: Genel Kurul karar ve btede karl olmad halde dernein dvizle bor altna sokulmasndan kaynaklanan demelerin dernee tazmini zorunludur. Dernek Tzne gre bu kiiler dernee kar borludurlar.

801

Yksek Yargtay Hukuk Genel Kurulunda Dernek Genel Kurulunun bu borlan dahi skat ve ibra yetkisinde olduu kabul edilmitir. Gerek dernekler gibi kii topluluklarnda ve gerekse sermaye topluluklar olan irketlerde, organlarn yetki ve sorumluluklar ncelikle tzklerde, sonrada kanunlarda belirlenmitir. Hkmi kiilerin organlar kaynan tzk yada kanundan almayan hibir yetkiyi kullanamazlar. Aksi dnce keyfi ynetime yol aar. Dernek tznde genel kurula tannan ibra yetkisi mutlak ve keyfi olarak kullanlamaz. lemler Tzk ve Kanuna uygun mtelaa edilirse hukuka uygun bir ibradan sz edilebilir. Nasl demek genel kurulunun ifsat veya ifal edilmesi halinde sorumlular bortan kurtaran bir ibradan sz edilemezse, genel kurulun yetkisi olmad halde dernein baz haklarn ortadan kaldran bir ibrada oluturulamaz. Kanun vaz dernek hkm ahsn koruma amac ile Medeni Kanunun 68. maddesindeki hkm getirmi, Tze, Kanma ve zellikle objektif hukuk kurallarna aykr dernek kararlarnn (dernek genel kurul kararlarnn) iptaline imkan tanmtr. Davann bu sebeplerle kabul ile ibraya ilikin Dernek genel kurul kararnn iptali ynndeki mahkeme karar dorudur. Sz konusu dernek ibra kararn dernek tz deiiklii olarak da mtelaa etmek mmkn deildir. Zira: Dernek tzkleri, yine tzklerinde gsterilen esaslar dairesinde deitirilebilir. Bu kararlarda, kanunda ve tzkte gsterilen ekil kouluna uyulmu olsa bile, aznlkta kalan yenin, Medeni Kanunun 67 ve 68. maddeleri uyarnca, o deiikliin de iptalini isteyebilecei aktr. Kald ki Tzn 46. maddesinde yer alan Genel Kurullarda yazl olarak verilmeyen Tzk deiiklikleri zerine ilem yaplamaz. 146. maddesinde yer alan Tzk deiikliine ilikin kararlar ancak GENEL KURULUN BU KONUDAK OLAAN ST toplantsnda grlr biimindeki kurallara riayet olunmamtr. Ne 46. maddede gsterilen biimde bir tzk deiiklii teklifi vardr. Ne de Tzk deiiklii iin olaan st kongre sz konusudur. u halde sz konusu ibra karar Tzk deiiklii olarak telakki edilse dahi srf ekle aykrlk sebebiyle bu kararn iptali gerekir. Yksek Yargtay hukukun uygulannda lke apnda birlik ve beraberlii salamakla grevlidir. Bu uygulamada Anayasann 10. maddesi ile teminat altna alnm olan eitlik ilkesi nemli bir amatr. Benzer ihtilaflarda benzemeyen kararlar oluturmak bu ilkelerle badamaz. Benzer konu Fenerbahe Spor Kulb Dernei

802

ile ilgili 1997/2-838 esas sayl davada Yksek Yargtay Hukuk Genel Kurulunda tartlmtr. Fenerbahe Spor Kulb Derneinin 72. maddesinde yer alan Ynetim Kurulu, bte d harcama yapamaz. Yllk bte d harcama ancak, genel kurulca kabul edilen ek bte ile yaplabilir. Ynetim Kurulu ancak btenin yzde onu kadar borlanabilir, Bte d harcama yaplamaz hkmne aykr hareket eden ynetim kurulu yeleri...yzde onu aan ksmndan mteselsilen sorumlu olurlar hkmne ramen btenin %10nundan fazla borlanan ynetim kurulu, bu davada olduu gibi, ibra edilmi; kar kan yenin at davay inceleyen Yargtay Hukuk Genel Kurulu 17/12/1997 gnl 1082 sayl karar ile, ibrann hukuka uygun olmadn belirlemi; Mahkemenin iptale ilikin davay ret kararm bozmutur. Bu kez incelenen davaya ait daval Galatasaray Spor Kulb Derneinin Tznn 22/g maddesinde de dernek genel kurul karar olmadan borlanlamayaca, 51 ve 113. maddelerinde demein mali ilerinin bteye gre yrtlecei, 120. maddede bte d harcamalarn sorumluluk ve tazmin mkellefiyeti douraca yazldr. Grld gibi her iki dernein tzk kurallar bire bir akmaktadr. Byle olunca, yce kurulun kanun nnde eitlik ilkesini gzettiini sylemek mmkn olmad gibi, nceki kararndan dnmesini gerektiren tartlmaz bir gerekede ortaya koyduu sylenemez. Yksek Yargtay Hukuk Genel Kurulun da yaplan tartmalar srasnda Trk Ticaret Kanunun 380. maddesinde olduu gibi ancak dernein iradesinin ifsat edildii hallerde ibrann sonu dourmayaca ve ynetim kurulunun ibrasna ilikin kararn iptal edilebilecei ileri srlm ve bu gr ounluka kabul grmtr. Dernek genel kurul kararlarnn iptalini isteme hakkn yalnz bu hale inhisar ettirmenin dernek yesinin bireysel hakkn ve dernein kurulu amacn, ounlua kar korumak iin konulmu olan Medeni Kanunun 68. maddesini ilemez hale sokaca gibi Medeni Kanunun 68. maddesini adeta Yargtayca ilga edilmi duruma sokacaktr ki, bu yasama yetkisine tecavz oluturur. Aklanan sebeplerle ounluun bozma kararna katlmyorum. Kanuna ve Hukuka uygun olan yerel mahkeme kararnn onanmas gerektii kanaatindeyim.

803

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/120 E. 2004/503 K. 19.1.2004 T.

ZET:Dernein son karar mercii olan genel kurul dndaki dier organlarnn kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tketilmedike iptal davas alamaz. ye, kanuna veya dernein tzne aykr dernek kararlarna kar bir ay ve her halde ay iinde, dava ama hakkna sahiptir. Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar dernein denetim yollar tketilmi karar olarak kabul edilemez. zellikle dernek yeliine kabul ve yelikten karma hakknda son karar verme grevi genel kurula aittir. O halde ynetim kurulu kararnn iptaline ilikin davann reddine karar vermek gerekir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 1-Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle davaclarn ihrac hakknda genel kurul tarafndan verilmi bir karar bulunmamasna gre aadaki bendin kapsam dnda kalan temyiz itirazlar yersizdir. 2-Ynetim kurulu kararnn iptaline ynelik temyizin incelenmesine gelince; Dernein nihai kararlar en yetkili organ olan (TMK.md.73) genel kurulu tarafndan verilir. Dernein dier organ kararlarna kar, dernek ii denetim yollar tketilmedike iptal davas alamaz. (TMK. md .83/2) ye, katlmad kanuna veya dernein tzne aykr olan dernek kararlarna kar bir ay ve her halde ay iinde, dava ama hakkna sahiptir. (TMK.md.83) Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar dernein denetim yollar tketilmi karar olarak kabul edilemez. zellikle dernek yeliine kabul ve yelikten karma hakknda son karar verme grevi genel kurula aittir. (TMK.md.80/1) Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. O halde ynetim kurulu kararnn iptaline ilikin davann reddine karar vermek gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Hkmn 2. bentte aklanan sebeple BOZULMASINA, kararn bozma kapsam dnda kalan ynlerinin ise ONANMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, 19.01.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.
804

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/11337 E. 2004/12421 K. 25.10.2004 T.

ZET: ye, katlmad kanuna veya dernein tzne aykr olan dernek kararlarna kar bir ay ve her halde ay iinde, dava ama hakkna sahiptir. Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar dernein denetim yollar tketilmi karar olarak kabul edilemez. zellikle dernek yeliine kabul ve yelikten karma hakknda son karar verme grevi genel kurula aittir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 1- Davacnn ihracna ilikin ynetim kurulu karar aleyhine genel kurula gidildii genel kurulun kararnn iptali iin de dava ald ileri srlmtr. Bu dosya celbedilip incelenmeden iin esas hakknda karar verilmesi bozmay gerektirmitir. 2- Kabule gre de; Dernein nihai kararlar en yetkili organ olan (TMK. md. 73) genel kurulu tarafndan verilir. Dernein dier organ kararlarna kar , dernek ii denetim yollar tketilmedike iptal davas alamaz. (TMK. md .83/2) ye, katlmad kanuna veya dernein tzne aykr olan dernek kararlarna kar bir ay ve her halde ay iinde, dava ama hakkna sahiptir. (TMK.md.83) Genel kurulun onayn almayan ynetim veya disiplin kurulu kararlar dernein denetim yollar tketilmi karar olarak kabul edilemez. zellikle dernek yeliine kabul ve yelikten karma hakknda son karar verme grevi genel kurula aittir. (TMK.md.80/1) Olayda iptali istenilen karar genel kurula ait deildir. O halde davann reddine karar vermek gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn 1. ve 2. bentte aklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, ibu kararn tebliinden itibaren 15 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere, 25.10.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.
805

Yargtay 10. Hukuk Dairesi 1976/6690 E. 1976/5919 K. 17.9.1976 T.

DAVA: 01/11/1975 tarihinde yaplan olaanst kongrede seilenlerin sendikay temsil edemeyeceklerine ve alnan kararlarn iptaline ilikin mahkeme hkm davallarn temyizi zerine dairemizce gerekeli olarak onanmtr. bu kerre davallarca sresi iinde karar dzeltilmesi istenmekle Tetkik Hakimi tarafndan dzenlenen rapor ve dosyadaki tm belgeler okunduktan sonra gerei konuulup dnld: KARAR: 1 - Dava konusu olaanst kongrenin yaplmasna dayanak alnan bavuru, ya da karar ile kongre ve gazete ilanlar ve mahalli mlki idare amirliine bildirim tarihleri gibi kongrenin geerliliinin ve giderek yasalara uygunluunun salt usule ilikin ynleri dava dilekesinde aka yazldr ve bu konuda taraflar arasnda bir uyumazlk da yoktur. Temyiz edilen mahkeme hkmnde bu maddi olgu dava dilekesinden ve kantlardan naklen belirtilmi, maddi olguya davac tarafa balanan hukuki sonucun doruluu da aklanmtr. Neden ve sonu arasndaki uygun yasal ba olarak tanmlanan gereke anlan mahkeme kararnda vardr. Gerekenin ksal ve zellikle bu konuda taraf beyanlar yollamada bulunmas gerekesizlik anlamna gelmez. Kald ki Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanununun 428/4. maddesinde gsterilen Yarglama usulne aykrln hkmn bozulmasna neden saylmas, bu maddenin son fkrasnda gsterilen koullarn gereklemesine balanmtr. Olayda ise bu koullar gereklememitir. Ayrca sonuca gtrc maddi olgularn aksi iddia edilmedii ve sunulan delillerin aksini gsterir bir kantta gsterilmedii cihetle delillerin hangi nedenle kabul ya da reddedildii anlamnda delillerin takdirine giriilmesi de sz konusu olamaz. u halde daval tarafn kararn gerekesiz oluun ve delillerin takdirinin yaplmayna deinen dzeltme nedenleri yerinde deildir. 2 - Olayda 1630 Sayl Dernekler Kanununun 19. maddesinin 2. fkrasnn uygulama olana bulunmadna ilien dzeltme nedenlerine gelince: Olaanst kongrenin 28/10/1975 gnnde gereken nisapn salanamamas nedeniyle yaplamad, 29/10/1975 gnl gazete ile ilan yaplarak 01/11/1975 tarihinde ikinci toplant (dava konusu kongrenin yapld, 31/10/1975 tarihinde de durumun Vilayete bildirildii taraflar arasnda uyumazlk konusu deildir.
806

Dairemiz onama kararnda, 1630 Sayl Yasann 19/2. maddesindeki nele aykrln tek bana kongrenin iptaline yeterli saylaca ksaca, fakat aka belirtilmitir. Aadaki aklamalar da bu yn bakaca dorulamaktadr. 274 Sayl Sendikalar Kanununun 13. maddesinin 1. fkrasnda aynen Bu kanuna gre kurulan mesleki teekkllerin Genel Kurullarnn Kongrelerinin toplant nisab ye veya delege tamsaysnn salt ounluudur. Nisap salanamazsa, ikinci toplant birinci toplant ynnden en ok 15 gn sonraya braklr denmektedir. Bu madde iki toplant arasndaki azami srenin ne olacan emredici biimde dzenlenmitir. ki toplant arasndaki asgari sre, ilan ve ona ilien srelerin ne olduu ise, bu madde de aklanmamtr. Bundan baka, ayn kanunun 32. maddesi i ve veren Sendikalar, Federasyonlar ve Konfederasyonlar, Medeni kanun ve Cemiyetler Kanununun ibu Kanuna aykr olmayan hkmlerine tabidirler yolunda bir hkm getirmitir. Yasa koyucu, Sendikalar Kanunundaki tm yasal boluklar bu hkmle doldurmaktadr. Bu madde, bir adan, dernekler kanununun, Sendikalar Kanununa aykr olmayan tm hkmlerine yollamada bulunarak sendikalar kanununda aksine hkm bulunmamak koulu ile (rnein ksmen veya tamamen dzenlenmemi konular) Dernekler Kanununun tm hkmlerinin aynen sendikalar hakknda da uygulanaca anlamndadr. 1630 Sayl Dernekler Kanununun konuyla ilgili 19. maddesinin ikinci fkrasnda ise, toplant geri brakld takdirde, yeler 2. toplant tarihinden en az be gn nceden, geri braklma sebepleriyle, toplant gn, saati, yeri ve gndemi gazete ile ilan edilerek ynetim arlr ve durum mahalli mlki amire yaz ile bildirilir, denmektedir. kinci toplant iin yaplmas gereken arnn ekli ve arda uygulanacak nel ynnden Sendikalar Kanununda bir hkm bulunmadndan bu hkmn Sendikalar Kanununa aykrln sz konusu edilemez. u halde, sendikalarn bu hkme aynen uymalar gerekmektedir. Yasa koyucunun ikinci toplant ilan ile ikinci toplant arasnda ne az be gn gemesi gerektii yolundaki dzenlemesini kabul dzenine ilikin ve mutlak anlamda buyurucu hkm niteliinde olduu da kukusuzdur. Olaymzda, bu nel gemeden dava konusu kongrenin yapld tartmasz olduuna gre; Dairemizin kararnda bu konuya ilien ve ksaca belirtilen gerekenin dahi yalnz bana mahkeme hkmnde varlan sonucu dorulamaya yeterli saylaca aklk kazanr. br yandan, 1630 Sayl Dernekler Kanununun 75. maddesinin ikinci fkrasndaki Mesleki kurulular, zel kanunlarnda hkm bulunmayan hallerde bu kanunun 35,
807

36, 37, 39, 42. maddelerine ve bunlarla ilgili meyyidelere tabidirler yolundaki hkm, mesleki kurulularn, zel kanunlarnda aksine hkm bulunmayan hallerde Dernekler Kanununun en az hangi maddelerine tabi olacaklarn gsterir nitelikte olmasna, bir anlamda mesleki kurulu olan sendikalara ilikin zel kanun bulunduuna ve bu zel kanunda Dernekler Kanununa aka ve genel olarak yollamada bulunulduuna gre, Dernekler Kanununun 19/3. maddesinin sendikalar hakknda da uygulanmasna engel bir durum yaratamayaca kukusuzdur. Dernekler Kanununun 75. maddesini 1. fkras hkm, dier kanunlarla yaplan yollamalarna bu kanuna yaplm sayldklarn belirterek bu yn belirgin biimde ortaya koymaktadr. Buyurucu nitelikteki yasa kurallarna aykr biimde, olayla ilgili olarak ikinci toplant ve gazete ilan arasndaki neli ksaltr nitelikteki hkmlere ana statlerde yer verilemez ve buna dayanlarak yaplan ilemler buyurucu yasa hkmlerine aykrl nedeniyle hukuki hi bir sonu douramaz. Bu nedenlerle, daval tarafn bu konuya ilikin dzeltme nedenleri de yerinde deildir. O halde, Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 440. maddesi kapsamna giren hi bir neden bulunmadndan davallar vekilinin karar dzeltme isteminin reddine karar verilmelidir. SONU: Yukarda yazl gerekelere gre davallar vekilinin karar dzeltme isteminin REDDNE Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 442. maddesi ve 5435 Sayl Yasa gznne alnarak takdiren 100 lira para cezasnn karar dzeltme isteyenden alnmasna 17/09/1976 gnnde oybirliiyle karar verildi.

808

13. YNETM KURULU

Dantay 1. Daire 1997/34 E. 1997/34 K. 20.03.1997 T.
ZET: Spor Kulb Dernekleri 4054 sayl Rekabetin Korunmas Hakknda Kanunun 25. maddesinin 3. fkrasnda belirtilen sosyal ve eitim ilerine ynelmi dernekler kapsamnda bulunmadndan, Rekabet Kurulu Bakan ve yelerinin anlan madde uyarnca, spor kulb ynetim kurulu yelii grevlerini devam ettirmeleri mmkn deildir. Rekabet Kurulu Bakan ve yelerinin spor kulplerinde ynetim kurulu yelii grevini srdrmelerinin 4054 sayl Kanunun 25 inci maddesine aykrlk oluturup oluturmayaca hususunda dlen duraksamann giderilmesi hususunda istiari gr istemine ilikin Babakanln 13.3.1997 gnl ve Kanunlar ve Kararlar Genel Mdrl B.02.0.KKG/174-184/1014 sayl yazs eki Rekabet Kurumu Bakanlnn 10.3.1997 gnl ve 109 sayl yazsnda aynen: Bilindii gibi 4054 sayl Rekabetin Korunmas Hakknda Kanunun 25. maddesi uyarnca Rekabet Kurulu Bakan ve yelerinin zel bir kanuna dayanmadka resmi veya zel hibir grevde bulunamazlar. Ayn maddenin nc fkrasnda Amac sosyal yardm ve eitim ilerine ynelmi derneklerle vakflardaki grevler ve kar amac gtmeyen kooperatifler ortakl bu hkmn dndadr, denilmektedir. Kurul bakan Prof.Dr. .... Dernekler Yasasna tabi ... Jimnastik Kulbnn halen Ynetim Kurulu yesidir. 4054 sayl Kanunun 25. maddesi uyarnca bu grevin ayrlmasnda gerekli olup olmadnn aydnla kavumas iin Dantaydan gr alnmas hususunu tasviplerinize arz ederim. denilmekte olduundan: Gerei Grlp Dnld:

809

stem; Rekabet Kurulu Bakan ve yelerinin Dernekler Kanununa tabi spor kulplerinin ynetim kurulu yesi olmalar durumunda. 4054 sayl Kanunun 25 inci maddesi karsnda bu grevlerinden ayrlmalarnn gerekli olup olmad konusunda dlen duraksamann giderilmesine ilikindir. 4054 sayl Rekabetin Korunmas Hakknda Kanunun 25 inci maddesinde, Kurul Bakan ve yelerinin, zel kanuna dayanmadka resmi veya zel hibir grev alamayacaklar, ticaretle uraamayacaklar, ortaklklarda pay sahibi olamayacaklar hkme balandktan sonra, nc fkrasnda, amac sosyal yardm ve eitim ilerine ynelmi derneklerin bu hkmn dnda olduu ngrlmtr. Spor kulb dernekleri maddede belirtilen sosyal ve eitim ilerine ynelmi dernekler kapsamnda bulunmad cihetle Rekabet Kurulu Bakan ve yelerinin, 4054 sayl Kanunun 25 inci maddesi uyarnca, spor kulb ynetim kurulu yelii grevlerini devam ettirmelerinin mmkn olmad gr ve sonucuna ulalarak, dosyann Dantay Bakanlna sunulmasna 20.3.1997 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/6503 E. 2002/7602 K. 06.06.2002 T.

ZET: Dernekler Kanununun 50/2. maddesi gereince karlan tebligat Dernek adna karlm ve memur kanal ile Dernein ynetim kurulu yesi Metin .e tebli yaplm olup bu Tebligat Kanununun 12. maddesine uygundur. Mahkemece dernei temsil tm ynetim kurulu yelerinin davaya dahil edilmesinin salanmas ve taraf tekili tamamlandktan sonra iin esasnn incelenip hkm tesisi gerekir. Bu nedenle mahkemece verilen karar bozmay gerektirir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld.
810

KARAR: Dernekler Kanununun 50/2. maddesi gereince karlan tebligat Dernek adna karlm ve memur kanal ile Dernein ynetim kurulu yesi Metin .e tebli yaplm olup bu tebligat Kanununun 12. maddesine uygundur. Mahkemece dernei temsil tm ynetim kurulu yelerinin davaya dahil edilmesinin salanmas ve taraf tekili tamamlandktan sonra iin esasnn incelenip hkm tesisi gerekir. Bu yn gzetilmeden hkm tesisi doru grlmemitir. SONU: Temyiz edilen hkmn yukarda gsterilen sebeple BOZULMASINA, oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/9014 E. 2005/1021 K. 03.03.2005 T.

ZET: Ynetim Kurulu yesi olan sann, para ekme ve harcama yetkisinin smail Gnaydna ait olduu ynndeki savunmas ve bunu dorulayan sanklar smail Gnaydan ve Tahsin Kzlkayann dernek adna bankadan para ekme ve harcama ilemlerinin kendileri tarafndan yapldna dair beyanlar karsnda sank Sadk Karayelin para ileri ile grevlendirildii hususunda ynetim kurulunca alnm bir karar olup olmad aratrlmadan, hangi eylemi ile atl suu iledii tartlp deerlendirilmeden eksik soruturma ile karar verilmesi isabetsizdir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet suundan sank Sadk Karayelin yaplan yarglamas sonunda; Mahkumiyetine dair hkmn Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan, dava dosyas C.Basavclndan tebliname ile Daireye gnderilmekle, incelenerek gerei dnld: KARAR: Kabul ve uygulamaya gre; Hrriyeti balayc cezann para cezasna evrilmesi srasnda hesap hatas sonucu eksik ceza tayini aleyhe temyiz olmadndan bozma nedeni yaplmamtr, Ancak;
811

1- Ynetim Kurulu yesi olan sann, para ekme ve harcama yetkisinin smail Gnaydna ait olduu ynndeki savunmas ve bunu dorulayan sanklar smail Gnaydan ve Tahsin Kzlkayann dernek adna bankadan para ekme ve harcama ilemlerinin kendileri tarafndan yapldna dair beyanlar karsnda sank Sadk Karayelin para ileri ile grevlendirildii hususunda ynetim kurulunca alnm bir karar olup olmad aratrlmadan, hangi eylemi ile atl suu iledii tartlp deerlendirilmeden eksik soruturma ile karar verilmesi, 2- Hrriyeti balayc cezann ar para cezasna evrilmesi srasnda uygulanan yasa maddesinin gsterilmemesi suretiyle, CMUK.nun 268/4. maddesine aykr davranlmas, SONU: Kanuna aykr, sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA 3.3.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2002/2538 E. 2002/2666 K. 26.12.2002 T.

ZET: Sann bakan olduu dernek adna ve dernein ayn konudaki ynetim kurulu karar zerine, yerel bir gazeteye aklama yapmasndan ibaret eyleminde atl suun unsurlarnn olumad dikkate alnmaldr. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank Abdulkadirin yaplan yarglamas sonunda; mahkumiyetine dair (orum Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 9.10.2002 gn ve 2002/518 esas, 2002/1583 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan, dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld:

812

Sann bakan olduu Oto Galericileri Yardmlama ve Dayanma Dernei adna ve bu dernein ayn konudaki ynetim kurulu karar zerine, ak oto pazarnn tanmasna ilikin olarak yerel bir gazeteye aklama yapmasndan ibaret eyleminde, atl suun unsurlarnn olumad gzetilmeden beraati yerine yazl ekilde mahkumiyetine karar verilmesi, Kanuna aykr ve sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepden dolay istem gibi (BOZULMASINA), 26.12.2002 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 4. Hukuk Dairesi 1975/6059 E. 1976/4989 K. 17.5.1976 T.

ZET: Dernek, yneticilerinin kiiliinden ayr bir tzel kiilie sahip olduundan dernee ilikin davada husumet dernek tzel kiiliine yneltilmelidir. Dernek kongresinin ve kararlarnn iptali davas kongrenin yapld veya yapldnn renildii gnden balayarak bir ay iinde almaldr. Bu sre hak drc sredir. Davaclar avukat; daval dernein 26.12.1974 gnnde yapt olaan toplantnn 507 sayl Kanunun 15 ve 1630 sayl Kanunun 22. maddelerine aykr olduunu ileri srerek toplantnn iptaline karar verilmesini istemitir. Yaplan yarglama sonunda; dava, belgelerle sabit olduundan ilamda yazld gibi toplantnn iptaline karar verildiine ilikindir. DAVA VE KARAR: in durumaya bal olduu anlalarak ilgililere ar kd gnderilmitir. Belli gnde daval adna avukat (E.T.) gelmi ve davac tarafndan

813

kimse gelmemi olduundan onun yokluunda durumaya balanarak temyiz isteinin sresinde olduu anlaldktan ve hazr bulunan avukatn szl aklamas dinlenildikten sonra dosya incelendi, gerei konuuldu: 1 - Davada Nevehir ofrler ve Otomobilciler Derneinin kongresinin iptali istenmise de dava dernee ve dernein tzne uygun olarak tzkte dernei davada temsil etmek yetkisi olan kiiye kar deil ynetim kurulu yelerinin ahsna kar alm bulunmaktadr. Oysa dernein kiilii yneticilerinin kiiliinden ayr bir tzel kiiliktir. Davada ynetim kurulu yeleri kendi zel kiilikleri adna vekletname vermi ve bu vekletname ile davada zel kiilikleri temsil edilmi olup, dernein tzel kiilii temsil edilmemitir. Baka bir deyimle dava Dernek tzel kiiliinin yokluunda grlmtr. Oysa dava dilekesinde davann dernek tzel kiiliine yneltildii aka anlalmaktadr. Bu nedenle verilen karar gsterilen nedenle bozulmaldr. 2 - Medeni Yasann Dernekler Yasas ile ve 507 sayl Yasa ile deitirilmi olmayan 68. maddesi hkmne gre kongre kararlar nedeniyle yaplan toplantnn ve kararlarn iptali iin bu istekte bulunanlarn toplant gnnden veya bundan haberli deillerse toplantnn renildii gnden balayarak bir ay iinde iptal isteinin ileri srlmesi gerekir. Bu bir aylk hak drc sredir. Dernek 26.12.1974de kongre yapm, fakat, buna itiraz edenlerden bazlar katlmsa da btn davaclar ilem konusunda bilgi sahibi olarak Bakanla ikayette bulunmular bu konuda bilgi sahibi olarak Bakanla ikayette bulunmular bu konuda mahkemeye bavurulmas kendilerine 7.1.1975 gnl yaz ile bildirilmitir. O gnden veya nceki renme gnnden balayarak dava gnne kadar bir aydan fazla zaman gemitir. nk dava 21.2.1975 gnnde almtr. O halde yaznn davaclara bildirildii gn aratrlmadan ve btn davaclarn kongreye katlmlarsa hak drc sre gzetilmeden kongereye katlmam davac varsa bunlarn olay ikayetten nce rendikleri gn gzetilmeden karar verilmesi bozmay gerektirir. SONU: Temyiz olunan kararn gsterilen nedenle (BOZULMASINA), teki ynlerin incelenmesine imdilik yer olmadna ve daval yararna takdir olunan 1.000 lira duruma avukatlk parasnn davaclara ykletilmesine ve pein harcn istek halinde geri verilmesine oybirliiyle karar verildi.

814

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1984/3949 E. 1984/4121 K. 1.5.1984 T.

ZET: Dernek bakannn grevi, kanun ve dernek tznde belirtilen ekilde sona ermedike ve elinden alnmadka, fiil ve hukuk olanakszlk nedeniyle yeni bakan seilmesi olanaksz duruma gelmedike, dernee kayym atanmas olanakszdr. DAVA VE KARAR: Kamu haklar ile .Hakk Hazretleri Cami Klliyesini Yaptrma ve Yaatma Dernei Bakanl arasndaki kayym tayinine itiraz davasnn yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm daval tarafndan temyiz edilmekle; evrak okunup, gerei grlp dnld: Bir dernein tekilt eksik olur ve baka ekilde de idaresi salanamazsa, Sulh Mahkemesince kayym tayini zorunludur (MK.377/4). Dernek bakannn grevi, kanun ve dernek tznde belirtilen ekilde sona ermedike ve elinden alnmadka ve fiil, hukuk imknszlk sebebiyle yeni bakann seilmesi imknsz hale gelmedike, dernee kayym tayini mmkn deildir. Hal byle iken bakann yolsuzluk yapt konusundaki imzasz ihbar mektubu sebebiyle C.Savcsnn, dernein feshini istemesi olgusuna dayanlarak kayym atanmas Usul ve Kanuna aykrdr. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple (BOZULMASINA), oybirliiyle karar verildi.

815

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1986/535 E. 1986/1119 K. 6.2.1986 T.

ZET: stek, ynetim kurulu kararna kar itiraz niteliinde olup ynetim kurulu kararlarna kar mahkemede dava alamaz. Ancak dernein en yksek organ olan (MK.57) genel kurula katlp itiraz edebilir (MK. m.68). Bu sebeble istein reddi sonucu bakmndan dorudur.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1996/872 E. 1996/1218 K. 6.2.1996 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle dernek tznde seimlerin gizli oyla yaplacann yazl olmasna, dernek tznn deitirilmesine ilikin tzn 27. maddesindeki teklif nisab koulu olumam bulunmasna gre yerinde bulunmayan temyiz isteinin reddiyle usul ve kanuna uygun olan hkmn ONANMASINA, aada yazl onama harcnn temyiz edene ykletilmesine oyokluuyla karar verildi.06/02/1996 MUHALEFET ERH Genel kurula katlann 2/3 ounluu ile ynetimin seiminin ak oyla yaplmas benimsenmitir. Derneklerde Genel Kurul karar tzn zerindedir. Zira tz yapan da genel kuruldur. Genel kurul teklifle ilgili tzk maddesinin uygulanmasn bu olayda durdurmutur. Bu itibarla davann reddine karar verilmesi gerekir. Sayn ounluun grlerine bu nedenlerle katlmyorum.
816

Dantay 10. Daire 2003/3334 E. 2005/1967 K. 19.4.2005 T.

ZET: Dava, davac dernein tznn 12/a maddesindeki hkmn, Trk Medeni Kanununun 84. maddesine aykr olduundan bahisle gerekli dzeltmenin yaplmasna ilikin ilemin iptali isteiyle almtr. Davac dernek tznde, daval idarenin yaplmasn istedii deiikliin yerinde olup olmadn irdeleme yetkisi idari yarg yerine aittir. Adli yarg yeri ise, bu ilemin idari yarg denetiminden sonra dernein kapatlmas hususunda inceleme yapmaya ve karar vermeye yetkilidir. Dava konusu ilemin adli yarg yerince denetlenmesi mmkn olmad gibi, bir n ilem olarak nitelendirilmesi de yerinde olmaz. Dernek tznde gerekli dzeltmenin yaplmasnn istenmesine ilikin valilik ilemi, idari yarg yerinde grlp zmlenmesi gereken kesin ve yrtlmesi zorunlu bir ilemdir. stemin zeti: Davac dernein tznn 12/a maddesindeki hkmn, Medeni Kanunun 84. maddesine aykr olduu, bu nedenle gerekli dzeltmenin yaplmas hususuna ilikin 21.5.2002 gnl ilemin iptali istemiyle alan dava sonucunda; Manisa dare Mahkemesince davann incelenmeksizin reddi yolunda verilen 25.2.2003 tarih ve E: 2002/639, K: 2003/141 sayl kararn temyizen incelenerek bozulmas istenilmektedir. Savunmann zeti: Savunma verilmemitir. D. Tetkik Hakimi: Yunus etin Dncesi: Davac dernein tznde yaplmas istenilen deiikliin yaplmamas hali, Dernekler Yasasnn ilgili hkmlerine gre yaptrm uygulanmas sonucunu douracaktr. Bu nedenle, kesin ve yrtlmesi zorunlu bir idari ilem olan ve ilgilinin hukukunu etkileyen dava konusu ileme kar alan davada, uyumazln esasnn
817

incelenmesi gerekirken, ortada idari davaya konu olabilecek kesin ve yrtlmesi gereken bir idari bir ilem bulunmad gerekesiyle davann reddi yolunda verilen idare mahkemesi kararnn bozulmas gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs: Bilgin Arsan Dncesi: dare ve vergi mahkemelerince verilen kararlarn temyizen incelenerek bozulabilmesi iin, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 49. maddesinin birinci fkrasnda belirtilen nedenlerin bulunmas gerekmektedir. Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, szkonusu maddede yazl nedenlerden hibirisine uymadndan, istemin reddi ile temyiz edilen Mahkeme kararnn onanmasnn uygun olaca dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei grld: KARAR: Dava; davac dernein tznn 12/a maddesindeki hkmn, Medeni Kanunun 84. maddesine aykr olduu, bu nedenle gerekli dzeltmenin yaplmas hususuna ilikin 21.5.2002 gnl ilemin iptali istemiyle almtr. Manisa dare Mahkemesince, 2908 sayl Dernekler Kanununun 8. ve 10. maddelerine gre, valiliklerin veya ileri Bakanlnn derneklerin kurulu bildirisi ve ekleri ile tzklerinde yapacaklar inceleme neticesinde tespit ettikleri noksanlklarn geici ynetim kurulunca noksanlk kabul edilmeyerek giderilmemesi halinde, dernei idari bir kararla kapatma yetkilerinin bulunmad, Cumhuriyet Savclna yaplacak ihbar zerine savclka yetkili mahkemeye bavurulmas ve mahkemece bu ynde bir karar verilmesi halinde dernein faaliyetlerine son verilecei, Valilik veya ileri Bakanlnca dernekten giderilmesi istenen noksanlklarn, noksanlk olup olmadnn veya dernein kapatlp kapatlmayacann hukuki denetimini yapma yetkisinin savcla ve yetkili mahkemeye ait olduu, bu nedenle Valilike eksiklerin giderilmesinin istenilmesine ilikin yaznn kesin ve icrai bir nitelikte olmad ve idari davaya konu edilemeyecei gerekesiyle davann incelenmeksizin reddine karar verilmitir.

818

Davac tarafndan, usul ve hukuka aykr olduu ileri srlen anlan dare Mahkemesince verilen kararn temyizen incelenerek bozulmas istenilmektedir. Dosyann incelenmesinden, davac dernein 13.4.2002 tarihli genel kurul toplantsnda dernek tznn baz maddelerinde deiiklikler yapld, yaplan bu deiikliklerden 12. maddenin (a) fkrasndaki; dernek ynetim kurulu yelerinin 5 asil ve 5 yedek yeden az olmamak zere dernek tznde belirtilen sayda yeden oluur kuralnn, Medeni Kanununun 84. maddesine aykr bulunduu, bu nedenle gerekli dzeltmenin yaplmasnn 21.5.2002 tarihli dava konusu ilemle istenildii, davac dernek tarafndan bu ileme kar 31.5.2002 tarihli dilekeyle yaplan itirazn 19.6.2002 tarihli ilemle reddedilmesi zerine bu davann ald anlalmaktadr. 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 2. maddesinde; iptal davalarnn; idari ilemler aleyhine, yetki, ekil, sebep, konu ve maksat ynlerinden biri ile hukuka aykr olduklarndan dolay iptalleri iin menfaatleri ihlal edilenler tarafndan alaca hkme balanmtr. Dava konusu ilem ile dernek tznde deiiklik yaplmasnn istenildii ve bu yaplmad takdirde 2908 sayl Yasann ilgili maddesine gre adli yarg yerinde davac dernein kapatlmasna ilikin prosedrn balatlaca aktr. Davac dernek tznde, daval idarenin yaplmasn istedii deiikliin yerinde olup olmadn irdeleme yetkisi idari yarg yerine ait bulunmaktadr. Adli yarg yeri ise, bu ilemin idari yarg denetiminden sonra dernein kapatlmas hususunda inceleme yapmaya ve karar vermeye yetkilidir. Dava konusu kararn bu haliyle adli yarg yerince denetlenmesi mmkn olmad gibi, bir n ilem olarak nitelendirilmesi de yerinde deildir. Bu durumda, ortada idari davaya konu olabilecek kesin ve yrtlmesi zorunlu bir idari bir ilem bulunmad gerekesiyle davann incelenmeksizin reddine karar veren idare mahkemesi kararnda hukuki isabet bulunmamaktadr. KARAR: Aklanan nedenlerle, 2577 sayl Yasann 49. maddesine uygun bulunan davacnn temyiz isteminin kabulne, Manisa dare Mahkemesinin 25.2.2003 tarih

819

ve E: 2002/639 K: 2003/141 sayl kararnn bozulmasna, dava dosyasnn yeniden bir karar verilmek zere anlan Mahkemeye gnderilmesine 19.4.2005 tarihinde oybirlii ile karar verildi.

Dantay 10. Daire 2000/109 E. 2000/2351 K. 15.5.2000 T.

ZET: Dernek ynetici ve yelerine huzur hakk veya benzeri baka bir adla cret denmemesi gerektiinden bahisle daval dernek tznde yer alan aksi yoldaki iki fkra hkmnn tzkten karlmas gerektii yolunda tesis edilen ilemin kesin ve yrtlmesi zorunlu bir idari ilem olduu hk. stemin zeti: Dernekler Kanunu ve Trk Medeni Kanununda dernek ynetici ve yelerine huzur, hakk veya benzeri baka bir adla cret denmemesi gerektiine ilikin daval idare hukuk mavirlii grne olur veren ilem ile anlan hukuk mavirlii grleri dorultusunda davac cemiyetin ana tznn 32. maddesinin a ve b fkralar hkmlerinin tzkten kartlmas gerektii yolunda tesis edilen Emniyet Genel Mdrlnn 18.9.1998 tarihli ileminin iptali istemiyle alan dava sonucunda Ankara 4. dare Mahkemesince davann reddi yolunda verilen 11.11.1999 tarih ve E: 1998/1286, K: 1999/1139 sayl kararn temyizen incelenip bozulmas istenilmektedir. Savunmann zeti: Yerinde olmad ileri srlen temyiz isteminin reddi gerektii savunulmaktadr. D.Tetkik Hakimi: Elmas Mucukgil Dncesi: Davac dernein tznde yaplmas istenilen deiikliin yaplmamas hali, Dernekler Yasasnn ilgili hkmlerine gre yaptrm uygulanmas sonucunu

820

dourduundan kesin ve yrtlmesi zorunlu idari ilem olan dava konusu ileme kar alan davada, uyumazln esasnn incelenmesi gerekirken idari davaya konu olabilecek idari bir ilem olmad eklinde nitelendirilerek incelenme olana bulunmad nedeniyle davann reddi yolunda verilen idare mahkemesi kararnn bozulmas gerektii dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei dnld: 2577 sayl Yasann 17. maddesi uyarnca davacnn duruma istemi yerinde grlmeyerek esasa geildi. Dava, dernek ynetici ve yelerine huzur hakk veya benzeri bir baka adla cret denmemesi gerektii yolunda daval idare hukuk mavirlii grne olur veren ilem ile anlan hukuk mavirlii grleri dorultusunda davac Cemiyetin Ana Tznn 32. maddesinin a ve b fkralar hkmlerinin tzkten kartlmas gerektii yolunda tesis edilen Emniyet Genel Mdrl ileminin iptali istemiyle almtr. dare mahkemesince, hukuk mavirlii gr ile meyyidesi olmayan, davac cemiyetin hukukunu etkilemeyen bildirimin kesin ve yrtlmesi zorunlu bir ilem olmad dolaysyla dava konusu ilemlerin incelenme olana bulunmad gerekesiyle davann reddine karar verilmitir. Davac tarafndan; dava konusu ilemin gereinin yaplmamas halinde 2908 sayl Yasann 10. maddesinin uygulanaca bu nedenle ilemin idari davaya konu olabilecek kesin ve yrtlmesi zorunlu bir ilem olduu ileri srlerek anlan mahkemenin 11.11.1999 tarih ve E: 1998/1286, K: 1999/1139 sayl kararnn temyizen incelenerek bozulmas istenilmektedir. 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 2. maddesinde: iptal davalarnn; idari ilemler aleyhine yetki, ekil, sebep, konu ve maksat ynlerinden biri ile hukuka aykr olduklarndan dolay iptalleri iin menfaatleri ihlal edilenler tarafndan alaca hkme balanmtr.

821

Dava konusu ilem ile, dernek tznde deiiklik yaplmasnn, istenildii ve bu yaplmad takdirde 2908 sayl Yasann ilgili maddesine gre adli yarg yerinde davac dernein kapatlmasna ilikin prosedrn balatlaca aktr. Davac dernek tznde, daval idarenin yaplmasn istedii deiikliin yerinde olup olmadn irdeleme yetkisi idari yarg yerine ait bulunmaktadr. Adli yarg yeri ise, bu ilemin idari yarg denetiminden sonra dernein kapatlmas hususunda inceleme yapmaya ve karar vermeye yetkilidir. Dava konusu kararn bu haliyle adli yarg yerince denetlenmesi mmkn olmad gibi, bir n ilem olarak nitelendirilmesi de yerinde deildir. Bu durumda, ortada idari davaya konu olabilecek idari bir ilem olmamas nedeniyle esasn inceleme olana bulunmad gryle davay reddeden idare mahkemesi kararnda hukuki isabet bulunmamaktadr. SONU: Aklanan nedenlerde, davacnn 2577-sayl Yasann 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulne, Ankara 4 No.lu dare Mahkemesinin 11.11.1999 tarih ve E: 1998/1286, K: 1999/1139 sayl kararnn bozulmasna, dosyann yeniden karar verilmek zere anlan mahkemeye gnderilmesine 15.5.2000 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1976/1713 E. 1976/3227 K. 13.4.1976 T.

ZET: Ynetim Kurulu kararlar iin mahkemeye bavurulamaz. Olay, dernein en yetkili kurulu olan Genel kurula gtrlebilir. Dernei temsil, tzkte yazl olanlara aittir. Tze gre dernei bakan temsil etse bile alan davann bakan hakknda olmas bu kural deitirmez. Durum Genel Kurula yanstlmal ve orada gerei iin karar aldrtlmaldr.
822

DAVA VE KARAR: Trkiye Polis Emeklileri Sosyal Yardm Dernei ile Hseyin arasndaki alacak davasnn yaplan muhakemesi sonunda davann reddine dair verilen hkmn temyizen tetkiki davac tarafndan istenilmekle dosyadaki btn ktlar okunup gerei grlp dnld: 1 - ye, kanuna veya dernein tzne aykr olup da, kendi muvafakat dnda verilen Genel Kurul Kararlarna kar dava amak hakkna sahiptir. (MK.68) Olayda iptali istenen karar, ynetim kuruluna aittir. Ynetim Kurulu kararlar iin mahkemeye bavurulamaz. Ancak dernein en yetkili kurulu olan Genel Kurula olay intikal ettirilebilir. Temyize konu dava ynetim kurulu kararnn iptaline ilikindir. Yukarda yazl gerekelere gre davann reddi dorudur. 2 - Dernei temsil tzkte yazl olanlara aittir. Daval dernek tznn 9/A-2. maddesi gereince dernei bakan temsil eder. yle ise yenin dernek adna dava amak hakk yoktur. Alan davann bakan hakknda olmas da bu kural deitirmez. Bu durumda yaplacak i, yine Genel Kurula durumu yanstmaktan ve orada gerei iin karar aldrtmaktan ibarettir. Bu bakmdan dernek yesinin dorudan doruya at davann reddinde yanllk yoktur. SONU: Yukarda gsterilen sebeplerle temyiz itirazlarnn reddiyle hkmn (ONANMASINA) ve onama harcnn temyiz edene ykletilmesine, duruma iin takdir olunan bin lira veklet cretinin davacdan alnp davalya verilmesine oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1976/2070 E. 1976/3664 K. 27.4.1976 T.

ZET: Ynetim Kurulu, Dernek adna onun ilerini yrten bir organ olup ayrca tze gre dernein temsilcisidir.

823

Temsilci, temsil ettii gerek veya tzel kiinin iradesini tayan bir aratan ibarettir. Bunun tabii sonucu olarak temsilcinin yapt ilemlerden tr hak ve borlar temsil ettii kimseye ait olur. DAVA VE KARAR: Medeni Kanunun 68. maddesinde dernek yelerine, kongre kararlarnn iptali hakknda mahkemeye bavurma hakk verilmitir. Bu hak, yelik sfat ile snrl olup, geniletilmesi mmkn deildir. Temyiz dilekesinde ileri srlen karardaki gerekeye katlmak mmkn olmad gibi, baka bir memleketin Dernekler Kanununda mevcut olan bir hkmn kyas yolu ile bu olayda uygulanmas da dnlemez. Temsilci, temsil yetkisi veren gerek veya tzel kiinin adna hareket etmek yetkisine sahip olduuna gre, mmessili olduu kimse hakknda ve onun davranlarndan tr, temsil yetkisine dayanarak dava aamaz. nk; olayda Ynetim Kurulu, Genel Kurulun temsilcisi olarak davac safna geip Genel Kurulu davac durumuna sokmakla davada, davac ve daval sfatlar birlemi olur ki, bylece ortada dava kalmaz.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/8262 E. 2004/9367 K. 12.7.2004 T.

ZET: Dernein feshi talepli dava, dernek tzel kiiliine yneltilmitir. Dernei, ynetim kurulu temsil eder. Ynetim kurulu bu hususta bir veya birka kiiye yetki verebilir. Davay takip eden dernek bakanna yetki verilmedii dosya kapsamndan anlalmaktadr. Bu durumda dernei temsil yetkisi ynetim kurulunun tamamndadr. Ynetim kurulu yelerinin tamamna husumet tevcih edilmeden, bu ekilde taraf tekili tamamlanmadan iin esasnn incelenmesi doru deildir.

824

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Davada husumet, dernek tzel kiiliine yneltilmitir. Dernei, ynetim kurulu temsil eder. Ynetim kurulu, bu hususta kendi yelerinden birine veya bir kana yetki verebilir. (Tzk madde 7/a, Der. K. madde 27/1) Dernek bakan olarak durumaya katlan T.B.ye, ynetim kurulunca dernei temsil etmesi hususunda herhangi bir yetki verilmedii dernee ait karar defterinin incelenmesinden anlalmtr. Bu durumda dernei temsil yetkisi ynetim kurulu yelerinin tamamndadr. En son ki 24.03.2001 tarihli genel kurulda seilen ynetim kurulu yelerinin tamamna husumet tevcih edilmeden, bu ekilde taraf tekili tamamlanmadan iin esasnn incelenmesi doru grlmemitir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine gre dier ynlerin incelenmesine yer olmadna, ibu kararn tebliinden itibaren 15 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere, 12.07.2004 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2003/9158 E. 2003/10401 K. 8.7.2003 T.

ZET: Dernei temsil etmek ynetim kuruluna ait bulunmaktadr. Temsil yetkisi yelerden birine veya birkana da vermesi imkan dahilindedir. (Tzk m.7) Temsil yetkisinin yelerden birine yahut birkana verildiini gsterir belge bulunmamaktadr. Gerekleen bu durum karsnda husumetin ynetim kurulu yelerine yneltilip, gsterdii takdirde delilleri de toplanp, sonucu uyarnca karar verilmesi gerekir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahke-

825

mece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dernei temsil etmek ynetim kuruluna ait bulunmaktadr. Temsil yetkisi yelerden birine veya birkana da vermesi imkan dahilindedir. (Tzk m.7) Temsil yetkisinin yelerden birine yahut birkana verildiini gsterir belge bulunmamaktadr. Gerekleen bu durum karsnda husumetin ynetim kurulu yelerine yneltilip, gsterdii takdirde delilleri de toplanp, sonucu uyarnca karar verilmesi gerekir. Aklanan husus zerinde durulmadan, eksik hasmla iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine gre de dier ynlerin incelenmesine yer olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, 08.07.2003 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2001/239 E. 2001/625 K. 26.2.2001 T.

ZET: Dernein genel kurul toplantsnn Dernekler Kanununa aykr olarak yaplmasndan toplant tarihindeki ynetim kurulu asil yeleri sorumludur. Dernein denetleme kurulu yeleri ise yalnz Dernekler Kanunu 29. maddesine aykrlk suundan sorumlu tutulabilirler. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar Mahmut, Ali, Halil, Hasan, Metin, Sleyman, aban, Sddk, Mevlt, Veli, Abdullah, Ayhan, Recep, Mehmet, Rt, Ali ve Uurun yaplan yarglamalar sonunda; mahkumiyetlerine dair (Karakeili Sulh Ceza Mahkemesi)nden verilen 24.10.2000 gn ve 2000/9 Esas, 2000/10 Karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi C. Savcs tarafndan istenilmi olduundan, dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld:
826

KARAR: 1- ddianame kapsamna gre K... Belediye Spor Kulb Derneinin 14.5.2000 tarihinde yaplan genel kurul toplantsnn Dernekler Kanununa aykr olarak yaplmasndan toplant tarihinde Dernein ynetim kurulu asil yelerinin sorumlu tutulabilecei, denetleme kurulu yelerinin ise yalnz Dernekler Kanunun 29. maddesine aykrlk suundan sorumlu tutulabilecekleri genel kurul toplantsnn usulne uygun olmamas nedeni ile bir sorumluluklar bulunmad gzetilmeden dernee ilikin defter ve belgeler celbedilip incelendikten sonra sanklarn dernekteki konumun tesbit edilip hukuki durumlarnn. buna gre tayin ve takdiri gerekirken eksik soruturma ile hkm tesisi, 2- Kabule gre de; 2908 sayl Yasann 78/3. maddesi 5.000 liradan 10.000 liraya kadar ar para cezas ngrmekte olup, 4421 sayl Yasann 4. maddesi ile deiik TCK.nun ek 1. maddesi ile anlan maddedeki alt snrn 1.965.000 lira, st snrn ise 3.930.000 lira olduu ancak, bu miktarlarn TCK.nun ek 4 ve 19. maddeleri uyarnca su tarihi itibariyle 91.260.000 liradan az olamayaca iin ar para cezasnn bu miktara kartlmasnda zorunluluk bulunduu fakat TCK.nun 119/4. maddesi gereince n demede bulunulmamas halinde kanun maddesinde yazl para cezasnn aa ve yukar haddi gsterilen hallerde yukar haddi gememek zere yar nisbetinde arttrlabilecei gzetilmeden arttrm yaplmak suretiyle sank hakknda fazla ceza tayini, SONU: Kanuna aykr ve Cumhuriyet Savcsnn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi (BOZULMASINA), 26.2.2001 gnnde oybirlii ile karar verildi.

827

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2000/1784 E. 2000/1799 K. 20.6.2000 T.

ZET: Genel Kurul toplantsn idareye bildirme sresinde sann ynetim kurulu yesi olup olmad aratrlmaldr. Genel Kurulda seilenleri Kaymakamla bildirme grevi Ynetim Kurulu Bakanna ait olup bu grevin bakan tarafndan yerine getirildiinin mahkemece gzard edilmesi doru deildir. Son gnn pazar gnne rastlamas halinde sre ertesi gn biter. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Yasaya aykrlktan sank Kemalin, anlan Yasann 86, TCK.nun 119. maddeleri gereince 2.280.000 lira ar para cezas ile hkmllne ilikin, (Kadky Birinci Sulh Ceza Mahkemesi)nin 6.12.1999 tarih, 99/22562145 sayl kararn; Sank hakknda alan kamu davasnda, Genel Kurul toplantsn 15 gn nce; 21.2.1999 tarihli Genel Kuruldaki seim sonucunu 7 gn ierisinde idareye bildirmediinden, 2908 sayl Kanunun 21/2, 78/3, 30 ve 78/3. maddeleri gereince cezalandrlmas istenmi ve mahkemece de bu filllerin sbutu aynen kabul edilmi olmasna ramen, sann anlan Yasann 86. maddesi uyarnca mahkumiyetine karar verilmi ise de; Genel Kurulun toplanacan, 15.12.1998 tarihinde Kaymakamla bildiren Ynetim Kurulu Bakan Zeki olup, sank Kemalin o tarihte Ynetim Kurulu yesi bulunmad, evvelce istifa ettii belirtildii halde bu hususun aratrlmamas, 21.2.1999 tarihli Genel Kurulda seilenleri 7 gn ierisinde idareye bildirme grevinin, 2908 sayl Kanunun 30. maddesine gre Ynetim Kurulu Bakanna ait olduunun ve 1.3.1999 tarihinde bu grevin Bakan Ekrem tarafndan usulen yerine getirildiinin mahkemece gzard edilmesi, CMUK.nun 40/2. maddesinde ngrlen, son

828

gnn pazara rastlamas halinde srenin ertesi gn bitecei kuralnn (Y.CGK.nun 16.1.1978/506-12 ve Yargtay 10. CD.nin 19.6.1995-5337/5700 kararlar) gznnde bulundurulmamas, Mahkemenin kabulne gre de, sana 2 ayr fiili sebebi ile 2908 sayl Kanunun 21/2 ve 30. maddelerine muhalefetinden, 78/3. maddesi gereince ayr ayr ceza tayini gerekirken, davada uygulama yeri bulunmayan ayn Yasann 86. maddesine gre mahkumiyet karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle CMUK.nun 343. maddesi uyarnca, anlan kararn bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 30.5.2000 gn ve 14406 sayl yazl emrine atfen, C. Basavclnn 7.6.2000 gn ve Y.E. 79824 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdi klnmakla incelendi. SONU: Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden, Kadky Birinci Sulh Ceza Mahkemesinin 6.12.1999 tarih ve 1999/2256 esas, 1999/2145 karar sayl kararnn CMUK.nun 343. maddesi uyarnca (BOZULMASINA), bozma niteliine gre tayin olunan cezann ektirilmemesine, dosyann gerei iin Yargtay C. Basavclna (TEVDNE), 20.6.2000 grnde oybirliiyle karar verildi.

829

14. UBE
Yargtay Hukuk Genel Kurulu 1978/2-1089 E. 1978/406 K. 25.4.1979 T.
ZET: ncelikle, Dernekler Yasas gereince ve tze uygun olarak ube kurulup kurulmad, ilgili Ynetim organlarndan sorulup aratrlarak saptandktan sonra esasa girilmek gerekirken mahkemece bu durum yasal esaslar uyarnca belirlenmeden feshe ilikin kararda direnilmesi doru deildir. DAVA: Taraflar arasndaki dernek feshi davasndan dolay yaplan yarglama sonunda (Van Asliye Hukuk Mahkemesi)nce davann kabulne dair verilen 19.12.1977 gn ve 269-494 sayl kararn incelenmesi daval adna Rasim tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay kinci Hukuk Dairesinin 14.03.1978 gn ve 1937-2033 sayl ilamiyle, (... Daval temsilcilik, dernein deil, ynetim kurulunun temsilcisidir. Temsilcilerin eylemleri tzel kiilik deil ynetim kurulu adnadr. yle ise bunlar hakknda Dernekler Kanununun 13. maddesi uygulanamaz. 8u bakmdan davann reddi gerekir..) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir. Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: KARAR: Davann konusu, dernek ubesinin 1630 sayl Dernekler Kanununun 13. maddesine aykrlk nedeniyle ayn yasann 43. maddesi uyarnca feshine karar verilmesi isteinden ibarettir. 1630 sayl Yasann 7/g maddesi uyarnca dernek tznde dernein ubesi bulunup bulunmayaca, bulunacak ise ubelerin nasl kurulaca belirtilir. ubelerin organlar hakknda sz konusu Yasann 30. bunlarn tabi alacaklar hkmler hakknda da 31. maddelerinde dzenlemede bulunulmutur. Dier taraftan dernek organlar Yasann 17. maddesinde belirlenmi ayrca ayn maddenin 2. fkras ile derneklerin baka organlarda kurabilecekleri ngrlmtr.
830

Dernek ubelerinin nasl kurulaca hususu Yasann 29. maddesinde tespit olunarak aynen; Dernekler, tzklerinde belirtilmi olmak kayd ile gerekli grlen yerlerde ube aabilirler. Dernek ynetim kurulunca yetkili klnan en az 3 kii tarafndan ubenin alaca yerin en byk mlkiye amirine yazl mracaat yaplr denilmitir. O halde mahkemece ncelikle Dernekler Kanunu hkmleri uyarnca ve ayrca tzk getirtilerek bu husus gz nnde tutulup ubenin teekkl edip etmedii, ilgili idari mercilerden de gereken hususlar sorularak aratrlp incelenmek suretiyle tespit edilmek ve bunu takiben esasa girilmek icabederken bu yn yasal esaslar uyarnca tespit edilmeden feshe ilikin nceki kararda direnilmesi isabetsizdir. Direnme karar bozulmaldr. Bozma nedenine gre dier ynler zerinde durulmaya gerek grlmemitir. SONU: Temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn yukarda gsterilen sebeplerden dolay HUMK.nun 429. maddesi gereince (BOZULMASINA), 25 04.1979 gnnde te ikiyi geen ounlukla karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 1979/1885 E. 1979/1982 K. 20.4.1979 T.

DAVA: 1630 sayl Kanuna muhalefetten sank smailin yaplan yarglamas sonunda; hkmllne dair (Pazaryeri Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 27.2. 1979 gn ve 1978/62 esas, 147 karar sayl hkmn sresi iinde Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi ve art depo paras ile yerine getirilmi olduundan dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: lk Ocaklar Derneinin merkezi Ankara olup, birok il ve ilelerde olduu gibi, Pazaryeri lesinde de bir ube amtr. Bu ube bir sre faaliyette bulunduktan sonra Genel Merkez Ynetim Kurulu karar ile kapatlmtr. Kapatlan bu ubenin mal ve defterlerinin Genel Merkeze mi, yoksa Hazineye mi devredilecei olayn zm noktasdr.
831

1630 sayl Dernekler Yasasnn 31. maddesinde ubeler hakknda da bu kanun hkmleri uygulanr denmekte, 46. madde de Feshedilen veya mnfesih hale den derneklerin mal ve paralarnn tasfiyesinin dernek tzklerinde gsterilen esaslara gre yaplaca aklanmaktadr. Tzn 25. maddesi ise fesih karar veren genel kurulun, dernek mallarnn devredilecei kuruluu da gstereceini aklamtr. Yukarda belirtilen yasa ve tzk hkmlerine gre sadece 31. maddede ube den sz edilmi, dier maddelerde ise dernein feshine deinilmitir. lk bakta ube feshinin de dernek feshi gibi ilem grecei akla gelebilirse de ube dernein bir organdr ve hukuken dernein iindedir. Dernekten ayr bir varl yoktur. ubenin maddi varl Genel kurulun maddi varl iindedir. Bir dernek, ubelerinden birini herhangi bir nedenle kapatrsa, onun mal varlna sahip kmas ve alp kabul etmesi yasaya aykr bir durum yaratmaz. Sonu olarak sann savunmasna ve Dernek Genel Sekreterliinin Bilecik Valiliine gnderdii yaz rneine gre de olayda su kast bulunmad dnlmeden yazl ekilde mahkumiyet hkm kurulmas; SONU: Yasaya aykr ve sann temyiz itiraz bu bakmdan yerinde bulunduundan, CMUK.nun 321. maddesi uyarnca hkmn bu sebeplerle (BOZULMASINA), depo parasnn geri verilmesine 20.4. 1979 gnnde bozmada oybirlii gerekede oyokluu ile karar verildi. KARI OY YAZISI 1630 sayl Dernekler Kanununun 31. maddesi, madde de belirtilen iki istisna dnda, dernek ubelerinin de dernekler hakknda uygulanan hkmlere tabi olacaklarn ak ve seik olarak belirtmektedir. Bu itibarla derneklerin feshinde yaplacak ilemleri gsteren kanun maddesindeki hkmler, dernek ubeleri iinde geerlidir. lk, Ocaklar Genel Merkezi Ynetim Kurulunun karar ile Tzklerinin 16/F maddesine uygun olarak feshedilen lk Ocaklar Pazaryeri ubesinin mamelikinin tasfiyesinin 1630 sayl Kanunun 46. maddesi uyarnca yaplmas gerekmektedir. Buna riayet etmiyen ube yneticilerinin de, aynen dernek yneticileri gibi sorumlu olmalar kanun emridir. Feshedilen ubenin ynetim kurulu bakan olan sank savunmasnda ubenin hibir mal olmadn ve mahkemece de kabul edildii zere kanunen tutulmas zorunlu defterleri genel merkezden gelen bir yetkiliye verdiini belirtmesine, dosyada mevcut
832

genel merkezin Bilecik Valiliine yazd 1654 sayl yaz rneinde de defterlerin genel merkezce alnd belirtilmesine gre, Dernek ubesine ait defterlerin tamamnn genel merkezden getirtilip incelenerek, fesih tarihinde ubenin mameleki olup olmadnn tesbitinden sonra sann hukuki durumunun incelenmesi gerekirken eksik tahkikatla sann yazl biimde mahkumiyetine karar verilmesi kanuna aykr bulunduundan hkmn teblinamedeki istem gibi bozulmas, reyindeyiz.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1982/8468 E. 1982/9062 K. 2.12.1982 T.

DAVA: Kamu haklar ile Kzlay ubesi Bakan Hasan arasndaki dernek feshi davasnn C. Savcsnn huzuruyla yaplan muhakemesi sonunda verilen hkmn temyizen mrafaa icras suretiyle tetkiki Kzlay Dernei Genel Mdrl tarafndan istenilmekle, dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dernekler, olaan genel kurul toplantsn st ste iki defa yapmazlarsa, mahkeme karar ile feshedilirler (Dernekler Km. 43/2-c). Dernek ubeleri hakknda da ayn hkm uygulanr (Dernekler K. m.31). Trkiye Kzlay Dernei, Bakanlar Kurulunca onaylanm olan tzne ve zel kanunlarn verdii grev ve yetkilere gre ynetilir (1630 s. Kanun m. 59). Trkiye Kzlay Dernei Tznn 72. maddesinde, alamaz hale gelen ubelerin yeni kongreleri yaplncaya kadar ubeye kaytl 3-7 asil yeden kurulu, bir geici kurul [intikal heyeti] tarafndan ynetilecei belirtilmitir. Bu zel dzenleme karsnda genel nitelikte bulunan Dernekler Kanununun 31, 43. maddeleri Kzlay ubeleri hakknda uygulanmaz. Bu ynn gzetilmemi olmas usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple (BOZULMASINA), 2.12.1982 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
833

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1986/11504 E. 1987/457 K. 27.1.1987 T.

DAVA: (K.H.) ile Trkiye Kzlay Derneine izafeten Halim arasndaki dernek feshi davasnn, C. Savcs huzuruyla yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm durumal olarak Trkiye Kzlay Dernei tarafndan temyiz edilmi ise de, duruma davetiye pulu olmadndan duruma istei reddedilerek; evrak okunup, gerei grlp dnld: KARAR: Derneklerin olaan genel kurul toplants tzkte yazl sre iinde yaplmaz veya tekili zorunlu organlar oluturulmaz ve mahallin en byk mlkiye amirinin yazl ihtarna ramen bu zorunluk ay iinde yerine getirilmezse Asliye Hukuk Mahkemesi karar ile feshedilir. 2980 s. Dernekler K. m. 50). Dernek ubeleri hakknda da ayn hkm uygulanr (Dernekler K. m. 33). Trkiye Kzlay Dernei, Bakanlk Kurulunca onaylanm olan tzne ve zel kanunlarn verdii grev ve yetkilere gre ynetilir. 2980 sayl Kanunun 71 ve Trkiye Kzlay Dernei Tznn 72. maddesi gereince alamaz hale gelen ubeler yeni kongreleri yaplncaya kadar ubeye kaytl 3-7 asl yeden kurulu bir geici kurulu intikal heyeti tarafndan idare edilir. Bu zel dzenleme karsnda genel nitelikte bulunan Dernekler Kanununun 33 ve 50. maddeleri, Kzlay ubeleri hakknda uygulanmaz. Bu ynn gzetilmemi olmas usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple (BOZULMASINA), 27.01.1987 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

834

15. YARDIM VE BRL

Anayasa Mahkemesi 2004/108 E. 2004/15 K. (Yrrl Durdurma) 29.12.2004 T.
4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ... siyasi partilerden, ... szckleri ile 13. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, Anayasann 2., 10., 11., 13., 33. ve 69. maddelerine aykrl ileri srlerek iptalleri ve yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi istemidir. (DURDURMA karar verilmitir.) 5253/m.10/1, 13/1 5253 SAYILI DERNEKLER KANUNUNUN 10. VE 13. MADDELERNDE DEKLK YAPILMASI HAKKINDA KARAR Resmi Gazete Tarihi: 31 Aralk 2004 Resmi Gazete Says: 25687

YRRLN DURDURULMASI STEMNDE BULUNAN: Trkiye Byk Millet Meclisi yeleri Ali TOPUZ, Haluk KO ve 114 milletvekili YRRLN DURDURULMASI STEMNN KONUSU: 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ... siyasi partilerden, ... szckleri ile 13. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, Anayasann 2., 10., 11., 13., 33. ve 69. maddelerine aykrl ileri srlerek iptalleri ve yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi istemidir. I- YRRLN DURDURULMASI STEMNN GEREKES 30.11.2004 gnl dava dilekesinde, 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler
835

Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ... siyasi partilerden, ... szckleri ile 13. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, Anayasaya aykrl ve uygulanmalar durumunda giderilmesi g ya da olanaksz zararlar dourabilecei gzetilerek iptalleri ve yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi istenilmitir. II- YRRLN DURDURULMASI STEMNN NCELENMES Yrrln durdurulmas istemini de ieren dava dilekesi ve ekleri, yrrln durdurulmas istemi hakkndaki rapor, iptali istenilen kurallar, dayanlan Anayasa kurallar ve bunlarn gerekeleri ile teki yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gerei grlp dnld: 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ... siyasi partilerden, ... szckleri ile 13. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla ... ibaresinin, Anayasaya aykrl konusunda gl belirtiler bulunduu ve uygulanmalar halinde sonradan giderilmesi g veya olanaksz durum ve zararlarn doabilecei gzetilerek esas hakknda karar verilinceye kadar yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi gerekmitir. III- SONU 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun; 1- 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ... siyasi partilerden, ... szcklerinin, Mustafa BUMN, Haim KILI, Sacit ADALI, Mehmet ERTEN ile A. Necmi ZLERin artlarn olumad yolundaki karoylar ve OYOKLUUYLA, 2- 13. maddesinin birinci fkrasnda yer alan ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla... ibaresinin, OYBRLYLE, Anayasaya aykrl konusunda gl belirtiler bulunduu ve uygulanmas halinde sonradan giderilmesi g veya olanaksz durum ve zararlarn doabilecei gzetilerek ESAS HAKKINDA KARAR VERLNCEYE KADAR YRRLKLERNN DURDURULMASINA, 29.12.2004 gnnde karar verildi.

836

16. TAINMAZ MAL SATIN ALINMASI

Dantay 1. Daire 2003/109 E. 2003/124 K. 23.09.2003 T.
ZET: Kamu tzel kiisi ya da kurumu olmayan Trkiye ... Derneinin malik olduu tanmazlar hakknda, 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 30 uncu maddesi hkmlerinin uygulanmasna olanak bulunmad hakknda. STEM: Trkiye ... Dernei ile aralarnda kan uyumazln 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 30 uncu maddesi hkmne gre zmlenmesi isteine ilikin ... Belediye Bakanlnn tarihsiz dilekesinde aynen: 1- limiz imar plannda su deposu alanna tekabl eden mlkiyeti Trkiye ... Derneine ait Tapunun ... mahallesi Ada 239, Parsel 122 numarasnda 1883 m2 ve ayn mevki Ada 239, Parsel 123 numarasnda kaytl 266 m2 tanmazlarn kamulatrma kanununun 30. maddesine gre emlak deerlerinin zerinden belediyemize devri iin yazlan 25.4.2003 tarihli 257/2003 sayl tapu emlak memurluuna ait resmi yaz daval tarafa ayn gn tebli edilmitir. (Ek-1) Yaplan teblie ramen daval idare 60 gn iinde herhangi bir cevap vermemitir. Bu nedenle i bu davay amak zorunluluu hasl olmutur. 2- Devri talep edilen yerde belediyemizce imar planna uygun olarak su deposu inaat yaplacaktr. Ayrca su deposunun kirletilmemesini ve korunmasn salamak amacylada koruma mesafeleri braklmtr. mar plan evrenin ihtiyalar gz nnde bulundurularak yaplmaktadr. Belediyemizce yaplan imar plan ask sresi iinde itiraz edilmediinden onaylanp kesinlemitir. 3- ... mahallesi byk bir ksm yaplam ve kalabalk bir yerdir. ...nn iklimi nedeniyle ok scak getii herkese bilinmektedir. zellikle yaz dnemlerinde su ktl yaandndan insanlarn sal asndan su deposu yaplmak istenmektedir.
837

Belediyemizin, yaam kayna olan su deposu yapma hizmeti ile daval idaresinin orada yapaca hizmet karlatrldnda belediyemizin yapaca hizmet nceliklidir. Ayrca ayn mevkide salk oca, ocuk hastanesi, kadn doum hastanesi mevcuttur. Hatta yakn blgede devlet hastanesi ve Tp fakltesi hastanesi mevcuttur. Bu nedenle daval idarenin yapaca salk hizmetini evre insan yaknndaki bu yerlerden giderebilecektir. Ancak belediyemizin ilan ettii ve kesinleen imar planna gre bu byklkte bir su deposunu baka alana tama imkan yoktur. nk sz konusu alan zaten yaplamtr. Kesinleen ve onaylanan imar planna gre dier ahslara ait yerlerin bir ksm kamulatrlm bir ksmnn ilemleri ise devam etmektedir. (EK-2) SONU: Yukarda ksaca arz ve izah olunan nedenlerden dolay davamzn kabul ile davalya ait... mahallesi ada 239, parsel 122 numarasnda 1883 m2 ve ayn mevki ada 239, parsel 123 numarasnda kaytl 266 m2 tanmazn kamulatrma kanununun 30. maddesine gre emlak deerleri zerinden ... belediyesine devrine karar verilmesini ve yarglama giderleri ile creti vekaletin kar tarafa ykletilmesine karar verilmesini vekaleten arz ve talep ederim. denilmektedir. Gerei Grlp Dnld: 942 sayl Kamulatrma Kanununun 30 uncu maddesinde, kamu tzelkiilerinin ve kurumlarnn sahip olduklar tanmaz mal, kaynak veya irtifak haklarnn dier bir kamu tzelkiisi ya da kurumunca kamulatrlamayaca, bunlara ihtiyac olan idarenin 8 inci maddeye gre tespit edilen bedeli deyeceini de belirterek mal sahibi idareye yazl olarak bavuraca, mal sahibi idare devire muvafakat etmez veya altm gn iinde cevap vermez ise anlamazln alc idarenin bavurusu zerine Dantay ilgili idari dairesince incelenerek kesin karara balanaca hkm yer aldndan, istemin incelenebilmesi iin ncelikle Trkiye ... Derneinin kamu tzelkiisi veya kurumu olup olmadnn belirlenmesi gerekmektedir. 2908 sayl Dernekler Kanununun 71 inci maddesinde Trkiye ... Derneinin, kurulu amacna ve uluslararas anlamalarla tayin edilen nitelik ve durumuna gre dzenlenen tzne ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanp ynetilecei hkme balanm, 22.5.1993 gn ve 21588 sayl Resmi Gazetede

838

yaymlanan Trkiye ... Dernei Tznn hukuki stat balkl 2 nci maddesinde de ... n, tzel kiilie sahip ve zel hukuk hkmlerine tabi bir kurum olduu belirtilmektedir. Bu durumda, kamu tzel kiisi ya da kurumu olmayan Trk ... Derneinin malik olduu tanmazlar hakknda, 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 30 uncu maddesi hkmlerinin uygulanmasna olanak bulunmamaktadr. Aklanan nedenlerle, Trkiye ... Derneine ait iki adet tanmazn 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 30 uncu maddesine gre devrine ilikin ... Belediye Bakanl isteminin incelenmeksizin reddine ve dosyann Dantay Bakanlna sunulmasna 23.9.2003 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 14. Hukuk Dairesi 2004/551 E. 2004/1168 K. 26.2.2004 T.

ZET: sim dzeltme davalar, tanmazn aynna ilikin bulunduundan, tanmazn bulunduu yer mahkemesinde alr. 1630 ve 2908 sayl Dernekler Yasas uyarnca ismi deien dernee ait tanmazlarn tapuda yer alan malik hanelerine dernein yeni isminin yazlmas talebiyle alan davada, ilgili mercilerden dernein kuruluuna ve siciline ilikin dosyalar getirtilerek, istemde bulunan dernein ilk kurulan dernein devam olup olmad hususunun tespiti gerekir. Mahkemece, davac dernein ilk kurulan dernein devam olup olmad hususunda gerekli aratrma ve inceleme yaplmakszn sadece dosya ierisindeki I Emniyet Mdrl yazsna itibar edilerek davann reddine karara vermesi doru deildir. DAVA: Davac vekili tarafndan, daval aleyhine 20.12.2002 gnnde verilen dileke ile tapuda isim tashihi istenmesi zerine yaplan duruma sonunda; davann reddine
839

dair verilen 13.8.2003 gnl hkmn Yargtayca incelenmesi davac vekili tarafndan istenilmekle sresinde olduu anlalan temyiz dilekesinin kabulne karar verildikten sonra dosya ve ierisindeki btn katlar incelenerek gerei dnld: KARAR: Dava, tapu kaydna yanl yazlan kimlik bilgilerinin dzeltilmesi isteine ilikindir. Tanmazlarn, kadastro tespiti ya da tapuya tescili srasnda mlkiyet veya dier hak sahiplerinin isim, soy isim, baba ad, doum tarihleri gibi kimlik bilgilerinin kayda eksik ya da hatal ilenmesi, kayt dzeltme davalarnn kaynan oluturur. Bu nedenle de bu tr davalarla kimlik bilgileri dzeltilirken, tanmaz malikinin deimemesi, dier bir anlatmla mlkiyet aktarmna neden olunmamas gerekir. sim dzeltme davalar, tanmazn aynna ilikin bulunduundan HUMK.nun 13. maddesi uyarnca, tanmazn bulunduu yer mahkemesinde alr. Tapu Sicil Mdrlne yneltilerek almas gereken kayt dzeltme davalarnda, mahkemece salkl bir inceleme yaplmal, kayt maliki ile ismi dzeltilecek kiinin ayn kii olduu kukuya yer vermeyecek ekilde saptanmaldr. Ayrca, davann nitelii gereince, yarglama harc ve gerektii hallerde vekalet creti maktu olarak belirlenmelidir. Tapu Sicil Mdrl de yasal hasm olduundan yarglama giderlerinden sorumlu tutulmamaldr. Bu ilkeler nda somut olaya bakldnda; Davac, dava dilekesinde dava konusu tamazn dernekleri adna Erdemli Hayr leri Yapma ve Devam Ettirme Cemiyeti adna kaytl olduunu ancak derneklerinin adnn sonradan kan 1630 ve 2908 sayl Dernekler Yasas Hkmleri gereince intibak ilemleri yaptrlarak Erdemli Hayr leri Yaptrma ve Yaatma Dernei olarak deitiini bu nedenle tapu kaydnn malik hanesinde gerekli dzeltmenin yaplmasn istemitir.

840

Dosya ierisinde bulunan Mersin Valilii l Emniyet Mdrlnn 3.7.2003 tarihli 41974 sayl yazlarnda dernein daha nce acze dmesinden dolay feshedildii, Erdemli Hayrl ler Yapma ve Yaptrma Dernei olarak yeniden kurulduu ve faaliyetine devam ettii bildirildiinden mahkemece bu yazya istinaden davac dernein yeni bir dernek olup dzeltilmesi istenen tapu kaydnn maliki Cemiyet ile bir ilgisi olmad bu nedenle dava ama sfat bulunmadndan davann reddine karar verilmi, davac vekili hkm temyize getirmitir. Dosya kapsamna, toplanan delillere gre Erdemli Emniyet Komiserliinin 7.10.1967 tarihli yazs ile dernein acze dt bu nedenle feshi gerektii Valilie bildirilmi ise de; daha sonra 21.12.1967 tarihli yaz ile dernek yetkilileri ile yaplan grme soncunda, yanl anlalma olduu, halen faaliyette olduu anlalan dernein feshi ileminin nazara alnmamas istenmi, Valilike de durum ileri Bakanlna bildirilmitir. Dava konusu tanmaz da daha sonraki bir tarih olan 17.12.1969 tarihinde davac dernek tarafndan ilk ismi ile tapudan satn alnarak adna tescil edilmitir. Davac dernein sonradan yrrle giren 1630 sayl Dernekler Kanunu ile 2908 sayl Yasalar gereince intibak ilemlerinin yapldna dair Emniyet Amirlii ile Valilik ve ileri Bakanl arasnda yazmalar yapld anlalm; mahkemece, davac dernein ilk kurulan dernein devam olup olmad hususunda gerekli aratrma ve inceleme yaplmakszn sadece dosya ierisindeki I Emniyet Mdrl yazsna itibar edilerek davann reddine karara verildii grlmtr. Mahkemece yaplacak i ilgili mercilerden dernein kuruluuna ve siciline ilikin dosyalarn getirtilerek, dosya ierisindeki yazmalarla da karlatrlmak suretiyle ilk kurulan dernein devam olup olmad hususunun tespitini salamaktr. Bu itibarla; gerekli aratrma ve inceleme yaplmakszn yazl ekilde hkm tesisi doru grlmemitir. SONU: Yukarda yazl nedenlerle, temyiz itirazlarnn kabul ile hkmn BOZULMASINA, temyiz harcnn istek halinde yatrana iadesine, 26.2.2004 tarihinde oybirlii ile karar verildi.

841

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2000/827 E. 2000/905 K. 3.4.2000 T.

ZET: Dernek adna satn alnan tanmazn bakanla bildirilmemesinden kaynaklanan su, tescil tarihini takibeden nc ayn sonunda olutuundan sann bu tarihte dernek ynetim kurulu yesi olup olmad aratrlarak hkm kurulmaldr. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank E.nin yaplan yarglamas sonunda; mahkumiyetine dair Gaziosmanpaa Birinci Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 31.5.1999 gn ve 1999/54 Esas,1999/255 Karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan,dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: 2908 sayl Yasann 64/2. maddesi gereince dernek adna satn alnan tanmazn tapuya tescilinden itibaren 3 ay iinde ileri Bakanlna bildirilmesi zorunlu olup,tanmazn tescil tarihinin 15.7.1997 olduunun anlalmas karsnda su tarihinin 16.10.1997 olduu, bu tarihte sann ynetim kurulu yesi olup olmad aratrlmadan ve su tarihinde de yanlgya dlerek eksik soruturma ile hkm tesisi, Kanuna aykr ve sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, hkmn bu sebepden dolay istem gibi BOZULMASINA,bozma kapsamna gre bozmann CMUK.nun 325. maddesi gereince hkm temyiz etmeyen dier sanklara da temiline,3.04.2000 gnnde oybirlii ile karar verildi.

842

Dantay 10. Daire 2003/5472 E. 2005/246 K. 7.2.2005 T.

ZET: Anayasa ile gvence altna alnan dernek kurma hrriyeti ve mlkiyet hakkna kanunlarla getirilen snrlamalarn, belirtilen hak ve zgrlklerin zn zedelemeyecek biimde uygulanmas gerektii aktr. Dava konusu ilemin tesis edildii tarihte yrrlkte bulunan 2908 sayl Dernekler Kanununun 64. maddesinde yer alan Dernekler ikametgahlar ile ama ve faaliyetleri iin gerekli olanlardan baka tanmaz mal edinemezler kural ile, derneklerin tanmaz mal edinme hakkna getirilen snrlama, mutlak bir snrlama deildir. Yasa koyucu bu kural ile, tanmaz mal edinme faaliyetinin, dernein asl ama ve faaliyetlerinin nne gemesini engelleme amac gtmektedir. Ayn Yasann 60. maddesinde, dernek gelirleri arasnda derneklerin mal varlndan elde edilen gelirlere yer verilmi olmasa da bu amac dorulamaktadr. Dernein ama ve faaliyeti iin gerekli olann ne olduunun ise her olayda irdelenmesi zorunludur. Derneklerin tanmaz mal edinme hakkna getirilen snrlamann, dernek kurma zgrlnn ve zel hukuk tzel kiisi olan dernein mlkiyet hakknn zn zedeleyecek biimde uygulanmamas gerekir. stemin zeti: Davac Dernee ait olan ... adresindeki binann dernek merkezi dnda kalan ve ihtiya fazlas olduu tespit edilen ksmlarnn 1 yl iinde satnn yaplarak sonucundan bilgi verilmesine ilikin daval idarenin 3.1.2002 gn ve 16172 sayl ileminin iptali istemiyle alan dava sonucunda, Ankara 6. dare Mahkemesince davann reddi yolunda verilen 10.3.2003 tarih ve E:2002/244, K:2003/307 sayl kararn, temyizen incelenerek bozulmas istenilmektedir. Savunmann zeti: Yerinde olmad ileri srlen temyiz isteminin reddi gerektii savunulmaktadr.

843

D.Tetkik Hakimi: Yunus Aykn Dncesi: Temyiz isteminin reddi ile usul ve hukuka uygun bulunan mahkeme kararnn onanmas gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs: Metin etinkaya Dncesi: dare ve vergi mahkemelerince verilen kararlarn temyizen incelenerek bozulabilmesi iin, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 49. maddesinin 1. fkrasnda belirtilen nedenlerin bulunmas gerekmektedir. Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, sz konusu maddede yazl nedenlerden hibirisine uymadndan, istemin reddi ile temyiz edilen Mahkeme kararnn onanmasnn uygun olaca dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei grld: KARAR: Dava, davac Dernee ait olan ... adresindeki binann dernek merkezi dnda kalan ve ihtiya fazlas olduu tespit edilen ksmlarnn 1 yl iinde satnn yaplarak sonucundan bilgi verilmesine ilikin daval idarenin 3.1.2002 gn ve 16172 sayl ileminin iptali istemiyle almtr. Ankara 6. dare Mahkemesince, 2908 sayl Dernekler Kanununun 64. maddesinde, derneklerin, ikametgahlar ile ama ve faaliyetleri iin gerekli olanlardan baka tanmaz mala sahip olamayacaklar, dernek ihtiyacndan fazla olduu tespit edilen tanmazlarn ileri Bakanlnca belli edilen sre iinde dernek tarafndan paraya evrilecei kuralnn bulunduu, bu durumda 12 daire ve 4 dkkann yerald dernee ait alt katl binann, tamirhane, depo ve iyeri olarak kiraya verilen ksmlarnn, Dernein amalar ile ilikilendirilmesi mmkn olmadndan, bu ksmlarnn satnn yaplmasnn istenilmesine ilikin dava konusu ilem de hukuka aykrlk bulunmad gerekesiyle davann reddine karar verilmitir. Davac, hukuka aykr olduunu ileri srd anlan mahkeme kararnn bozulmasn istemektedir.
844

Anayasann Kiinin Haklar ve devler balkl kinci Blm nde dzenlenen ve gvence altna alnan temel haklardan olan mlkiyet hakk Anayasann 35. maddesinde dzenlenmi olup, anlan madde de; herkesin mlkiyet ve miras haklarna sahip olduu, bu haklarn, ancak kamu yarar amacyla Kanunla snrlanabilecei kural yer almaktadr. Yine Anayasann 33. maddesinde; herkesin nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma hrriyetine sahip olduu, dernek kurma hrriyetinin, ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilecei dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usullerin kanunda gsterilecei hkm bulunmaktadr. Anayasa ile gvence altna alnan dernek kurma hrriyeti ve mlkiyet hakkna kanunlarla getirilen snrlamalarn, belirtilen hak ve zgrlklerin zn zedelemeyecek biimde uygulanmas gerektii aktr. Dava konusu ilemin tesis edildii tarihte yrrlkte bulunan 2908 sayl Dernekler Kanununun 64. maddesinde yer alan Dernekler ikametgahlar ile ama ve faaliyetleri iin gerekli olanlardan baka tanmaz mal edinemezler kural ile, derneklerin tanmaz mal edinme hakkna getirilen snrlama, mutlak bir snrlama deildir. Yasa koyucu bu kural ile, tanmaz mal edinme faaliyetinin, dernein asl ama ve faaliyetlerinin nne gemesini engelleme amac gtmektedir. Ayn Yasann 60. maddesinde, dernek gelirleri arasnda derneklerin mal varlndan elde edilen gelirlere yer verilmi olmas da bu amac dorulamaktadr. Dernein ama ve faaliyeti iin gerekli olann ne olduunun ise her olayda irdelenmesi zorunludur. Davac dernee ait Dernek Tznn 1. maddesinde, dernein amalar saylm olup, bu amalar arasnda, Kilisin kltrel ve eitim bakmndan ykselmesine almak, Kilis Blgesi folklorn toplamak, Kilis ve evresinin turistik deerlerini ortaya koymak ve Kilisli rencilerden muhta olanlara yardm etmek saylmtr. Dosyann incelenmesinden, davac dernein sahip olduu tek tanmaz olan ... adresindeki 12 daire ve 4 dkkann yer ald 6 katl binann, hibe yoluyla 1956 ylnda

845

Dernek adna tapuya tescil edildii, kat irtifak kurulmad iin tek tapusunun bulunduu, bir dairesinin dernek merkezi olarak kullanld, alt dairenin kz yurdu olarak iletilmek zere bir dernee kiraland, bir dairenin de ... Derneine kiraland, iki dairenin bo olduu, geriye kalan iki daire ve drt dkkann iyeri olarak kiraya verildii, kiraya verilen ksmlardan elde edilen gelirlerin Kilisli rencilere burs verilme amacyla harcand, daval idarece dernein elde ettii gelirleri ama ve faaliyetleri dnda harcand yolunda bir belirleme yaplmad anlalmaktadr. yeri olarak kiraya verilen iki daire ve drt dkkann da davac dernee ait tek tanmaz olan ve 1956 ylnda edinilen ayn binada yer almas, elde edilen kira gelirinin dernek amalarna uygun harcanmas karsnda, dernein ama ve faaliyetleriyle badamayacak ekilde tanmaz edindiinden sz etmeye olanak grlmemektedir. Kald ki; 4.11.2004 tarihinde yrrle giren ve 2809 sayl Kanunu yrrlkten kaldran 5253 sayl Dernekler Kanununun 22. maddesinde yer alan Dernekler genel kurullarnn yetki vermesi zerine ynetim kurulu karar ile tanmaz mal satn alabilir... kural ile derneklerin tanmaz mal edinme hakk zerindeki yasal snrlama ortadan kaldrlmtr. Bu durumda, Anayasa ile gvence altna alnan dernek kurma zgrlnn kullanmn ve zel hukuk tzel kiisi olan dernein mlkiyet hakkn 2908 sayl yasann 64. maddesine aykr biimde snrlayan dava konusu ilemin iptali gerekirken, davann reddi yolunda verilen temyize konu kararda hukuka uyarlk bulunmamaktadr. SONU: Aklanan nedenlerle, davacnn temyiz isteminin kabul ile Ankara 6. dare Mahkemesinin 10.3.2003 tarih ve E:2002/244, K:2003/307 sayl kararnn bozulmasna, yeniden bir karar verilmek zere dava dosyasnn anlan Mahkemeye gnderilmesine 7.2.2005 tarihinde oybirlii ile karar verildi.

846

17. DERNEK GELRLER

Dantay 4. Daire 2001/3587 E. 2002/1904 K. 07.05.2002 T.
ZET: Derneklere belli hizmetlerle ilgili szleme ve protokollar gerei yaplan demeler gider yazlabilecektir. Sadece derneklerin vergi mkellefi olmamalar ve ticari faaliyette bulunamayacaklar varsaymyla yaplan demelerin ba kabul edilip, matrahtan indirilmesinin kabul edilmemesi suretiyle yaplan tarhiyatta hukuka uyarlk yoktur. stemin zeti: 1998 yl ilemlerinin incelenmesi sonucu dzenlenen inceleme raporuna dayanlarak, ihtilafl dnemde yapt ba ve yardmlarn tamamn gider olarak kaydedip vergi matrahndan indirmesi nedeniyle davac adna ikmalen kurumlar vergisi, gelir (stopaj) vergisi salnm, fon pay hesaplanp, ar kusur ve vergi ziya cezas kesilmitir. ... Vergi Mahkemesi 27.3.2001 gnl ve E: 2000.1192, K: 2001.460 sayl kararyla, dosyann incelenmesinden, davac irket hakknda dzenlenen raporla, irketin 1998 ylnda eitli dernek ve birlikler lehine tahakkuk ettirdii harcamalar Hizmet retim Maliyeti hesabnda muhasebeletirerek gider kaydetmek suretiyle dnem kazancnn tesbitinde tamamn indirim konusu yaptnn saptand, derneklerin vergi mkellefi olmamalar nedeniyle bunlara ancak ba yaplabilecei, yaplan bu balarn da kanunen kabul edilemeyen gider olarak deerlendirilmesi gerektiinden sz edilerek hesaplanan matrah fark zerinden tarhiyat yapld, davac irket tarafndan yaplan giderler derneklerle davac kurum arasnda yaplan szlemeler ve protokoller erevesinde, belli hizmet ve ykmllkler karlnda, belli bir oran zerinden komisyon olarak denmesi, gecikme halinde cezai faiz ve vade fark gibi tamamen ticari faaliyette geerli uygulamalar olduu dikkate alndnda sadece derneklerin vergi mkellefi olmamalar ve ticari faaliyette bulunamayacaklar varsaymyla yaplan demelerin ba kabul edilip, matrahtan indirilmesinin kabul edilmemesi suretiyle yaplan tarhiyatta hukuka uyarlk grlmedii

847

gerekesiyle tarhiyatn kaldrlmasna karar vermitir. Daval dare yaplan tarhiyatn yasal olduunu ileri srerek kararn bozulmasn istemektedir. Savunmann zeti: Yasal dayanaktan yoksun bulunan temyiz isteminin reddi gerektii savunulmutur. Tetkik Hakimi ...n Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, temyize konu mahkeme kararnn bozulmasn salayacak nitelikte bulunmadndan temyiz isteminin reddi gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs ...n Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, 2577 sayl dari Yarglama Usul Yasasnn 49. maddesinin 1. fkrasnda belirtilen nedenlerden hibirisine uymayp vergi mahkemesince verilen kararn dayand hukuki ve yasal nedenler karsnda, anlan kararn bozulmasn gerektirir nitelikte grlmemektedir. Aklanan nedenle temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesi kararnn onanmas gerektii dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Drdnc Dairesince gerei grld: Temyiz dilekesinde ileri srlen iddialar, bozulmas istenilen kararn dayand gerekeler karsnda, yerinde ve kararn bozulmasn salayacak durumda grlmemitir. SONU: Bu nedenle, temyiz isteminin reddine 7.5.2002 gnnde oybirliiyle karar verildi.

848

Dantay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu 1999/92 E. 1999/419 K. 08.10.1999 T.

ZET: 2575 sayl Yasann 40. maddesi uyarnca itihad birletirme kararlarna uyulmas zorunlu bulunduundan, davac dernein cret karl ilettii otoparkn iktisadi iletme saylmas ve elde ettii kazan kurumlar vergisine tabidir. stemin zeti: Davac dernek adna muhtelif dnemlere ilikin kurumlar vergisi, damga vergisi, vergi cezas ve gecikme faizlerinin tahsili amacyla dzenlenen deme emirleri dava konusu yaplmtr. Davay inceleyen zmir 3. Vergi Mahkemesi, 12.10.1995 gnl ve E:1995/728, K:1995/1396 sayl kararyla deme emirlerinin iptaline karar vermitir. Vergi idaresinin temyiz istemini inceleyen Dantay nc Dairesi, 9.10.1996 gnl ve E:1996/215, K:1996/3589 sayl kararyla; davac dernein Uluslararas zmir Fuar sresince okul bahesinde cret karlnda makbuz vermek suretiyle otopark iletmecilii yapt, bu iin dernee bal iktisadi iletme olarak kabul edilmesi gerektii, bu nedenle kurumlar vergisine tabi bulunan dernek adna beyanname vermemesi nedeniyle takdir komisyonunca belirlenen matrah zerinden resen yaplan tarhiyatta kanuna aykrlk grlmedii gibi yaplan tarhiyatn da itirazsz kesinletii, 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanunun 58 inci maddesinde deme emrine itiraz nedenlerinin sayld , kesinleen ve vadesinde denmeyen kamu alacann tahsili iin dzenlenen deme emrine kar alan davada dernek tarafndan kurumlar vergisinden muaf olduklar ileri srlmekte ise de, otopark iletmesi nedeniyle kurumlar vergisi muafiyeti bulunmayan davac dernein bu iddiasnn, borcun olmad kapsamnda kabul edilemeyecei gerekesiyle mahkeme kararn bozmutur. Bozma kararna uymayan zmir 3.Vergi Mahkemesi, 23.1.1997 gnl ve E:1996/1117, K:1997/65 sayl kararyla; dernein ... Fuar sresince doan trafik

849

younluunun getirdii otopark skntsn hafifletmek ve okula maddi yarar salamak amacyla cret karlnda lise bahesinin otopark olarak hizmete almas zerine verilen bu hizmetin fuar dnemi sresini kapsayp devamllk arz etmedii, otopark iletmesinin iktisadi bir iletme ve buradan salanan gelirin kurumlar vergisine tabi tutulmasnda yasal isabet bulunmad gerekesiyle ilk kararnda direnmitir. Direnme kararnn vergi idaresince temyizi zerine kurulumuz 6.11.1998 gnl, E:1997/176, K:1998/320 sayl kararyla; 3.4.1995 gnl ve 22247 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 16.6.1994 gnl ve E:1992/2, K:1994/2 sayl Dantay tihatlar Birletirme Kurulu kararyla; kamuya yararl dernek statsnde bulunan ve cret karlnda verilen hizmetler nedeniyle nc kiilerden z kaynaklar dnda gelir salayan derneklerin devaml olan bu faaliyetlerinin iktisadi iletme saylmas ve elde ettikleri gelirlerin kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektii sonucuna varld, 2575 sayl Dantay Kanununun 40 inci maddesine gre itihad birletirme kararlarna uyulmas zorunlu bulunduundan davac dernein, dernek kaesi basl makbuzla tahsil edilen cret karl ilettii otoparkn, iktisadi iletme saylmas ve elde ettii kazancn kurumlar vergisi kapsamnda bulunduunun kabul suretiyle deme emrine kar alan davann reddi gerekirken, bu husus gzard edilerek verilen srar kararnda hukuka uygunluk bulunmad gerekesiyle karar bozmutur. Davac dernek; 16.6.1994 tarihli Dantay tihatlar Birletirme Kurulu Kararnn, dava konusu vergi ve cezalarn ait olduu 1987, 1988, 1989 ve 1990 dnemlerine uygulanmasnn hukuka aykr olduunu ileri srerek kararn dzeltilmesini istemitir. Savunmann zeti: Savunma verilmemitir. Dantay Tetkik Hakimi Sreyya AKINn Dncesi: Dilekede ileri srlen nedenler istemin kabuln gerektirecek nitelikte bulunmamaktadr. Bu nedenle karar dzeltme isteminin reddi gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs Nurhan YCELin Dncesi: ... Atatrk Lisesi Koruma Dernei adna dzenlenen deme emirlerinin dernein bn850

yesinde KVK.nun 1. ve 5. maddelerinde aklanan trde iktisadi iletme bulunmadndan kurumlar vergisinden muaf olduu, dolaysyle dava konusu deme emirleri ile istenilen kamu borlarnn gerekte var olmad gerekesiyle iptaline ilikin kararnda srar eden vergi mahkemesi kararn 3.4.1995 gnl ve 22247 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Dantay tihad Birletirme kararyla, kamuya yararl dernek statsnde bulunan ve cret karlnda verilen hizmetler nedeniyle nc kiilerden z kaynaklan dnda gelir salayan derneklerin devaml olan bu faaliyetlerinin iktisadi iletme saylmas ve elde ettikleri gelirlerin kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektii sonucuna varld, 2575 sayl Dantay Kanununun 40. maddesine gre itihad birletirme kararlarna uyulmas zorunlu bulunduundan davac dernein, dernek kaesi basl makbuzla tahsil edilen cret karl ilettii otoparkn iktisadi iletme saylmas gerektii gerekesiyle bozan Dantay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu kararnn dzeltilmesi istenilmektedir. Her idari uyumazln doduu tarihte yrrlkte bulunan hkmlerin uygulanmas suretiyle zmlenmesi hukuk genel ilkelerinden olup, baklmakta olan davann konusunu oluturan idari ilem (deme emri) 16.2.1995 tarihinde dzenlenip 20.7.1995 tarihinde davacya tebli edilmi, dava da 27.7.1995 tarihinde almtr. Dantay tihad Birletirme Kurulu Karar ise 3.4.1995 gnl ve 22247 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Buna gre gerek ilemin tesis edildii (davacya tebli edildii) gerekse davann ald tarihte yrrlkte bulunan itihad birletirme karar gz nnde tutulmadan verilen vergi mahkemesi kararnda, 2575 sayl Yasann 40. maddesine uyarlk bulunmadndan karar dzeltme isteminin reddi gerekecei dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendikten sonra gerei grld: 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 54 nc maddesinde, Dantay tarafndan verilen yargsal kararlar hakknda, bu maddede yazl sebeplerle kararn dzeltilmesinin istenebilecei belirtildiinden ve dileke sahibinin ileri srd sebeplerin bunlardan hibirine uymad anlaldndan, yerinde olmayan istemin reddine, 8.10.1999 gnnde oybirlii ile karar verildi.

851

Dantay 7. Daire 2001/1943 E. 2004/674 K. 15.03.2004 T.

ZET: Davac Dernein iletmesi olarak nitelendirilen ve sadece yelere hizmet verilen yerin ticari amala, yani gelir elde etmek amacyla iletildiine dair bir tespitin bulunmad gerekesine dayanmakta ise de; Dantay tihatlar Birletirme Kurulunun 16.6.1994 gnl, E: 1992/2; K: 1994/2 sayl kararnda, derneklere bal iktisadi iletmelerin kar elde etme amalarnn olup olmamasnn, yrtlen faaliyetin kanunla verilmi grevler arasnda bulunmasnn, iktisadi iletmelerin vergiye tabi tutulmalarna engel tekil etmeyecei; ayrca, derneklere bal iktisadi iletmelerin, tzel kiiliklerinin olmamasnn, bamsz muhasebelerinin ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamasnn da mkellefiyetlerini etkilemeyecei belirtilmi olduundan; lokal olarak kulland yerde, yelerine belli bir bedel karlnda ay ve merubat sat yapt sabit olan dernein sz konusu faaliyetinin katma deer vergisine tabi olduu sonucuna ulalmaktadr. Bu itibarla; Mahkemece, yukarda belirtilen hususlar dikkate alnarak karar tesisi gerekirken, tarh ve ceza kesme ileminin, istemin zeti blmnde yazl gerekeyle iptalinde isabet grlmemitir. stemin zeti: 1998 ylnn 1 ila 12nci dnemlerine ait katma deer vergisi beyannamelerinin verilmemesi nedeniyle, takdir komisyonunca belirlenen matrah esas alnarak, davac Dernek adna resen salnan katma deer vergisine ve kesilen ar kusur cezasna ilikin ilemleri; olayda, davac dernek tarafndan lokal olarak kullanlan yerde iktisadi faaliyetinin bulunmad, sadece yelerine ay servisi yapld, giderlerini ye aidatlaryla karladnn anlald; buna gre, dernee ait lokalin ticari iletme ve bu faaliyet nedeniyle elde edilen gelirin ticari kazan olarak nitelendirilemeyecei gerekesiyle iptal eden Ankara Beinci Vergi Mahkemesinin 25.1.2001 gn ve E: 2000/877; K: 2001/42 sayl kararnn; ikisiz lokal iletmecilii yapan davac Dernein ilgili dnemlere ait katma deer vergisi beyannamelerini vermemesi nedeniyle, takdir komisyonu kararna istinaden yaplan ilemin yasal olduu ileri srlerek bozulmas istenilmektedir.

852

Savunmann zeti: Savunma verilmemitir. Tetkik Hakimi Suat Dursunun Dncesi: Temyiz dilekesinde ileri srlen iddialar, 2577 sayl Kanunun 49uncu maddesinin 1inci fkrasnda saylan bozma nedenlerine uymadndan, temyiz istemi reddedilerek kararn onanmas gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs Mnevver Demirin Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, 2577 sayl dari Yarglama Usul Yasasnn 49uncu maddesinin 1inci fkrasnda belirtilen nedenlerden hibirisine uymayp vergi mahkemesince verilen kararn dayand hukuki ve yasal nedenler karsnda, anlan kararn bozulmasn gerektirir nitelikte grlmemektedir. Aklanan nedenlerle temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesi kararnn onanmas gerektii dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Yedinci Dairesince iin gerei grld: KARAR: Dosyann incelenmesinden; 21.5.1999 ve 6.9.2000 tarihlerinde dzenlenen tutanaklarla, davac Dernein, 21.5.1997 tarihinde faaliyetine baladnn; ayn tarihten itibaren lokal iletmek suretiyle faaliyette bulunduunun; yelerine belirli bir bedel karlnda ay, merubat sat yaptnn tespiti zerine, ticari faaliyette bulunduu halde katma deer vergisi beyannamelerini vermediinden bahisle, takdir komisyonu kararna dayanlarak, davac Dernek adna resen katma deer vergisi salnd ve ar kusur cezas kesildii anlalmtr. 3065 sayl Katma Deer Vergisi Kanununun 1inci maddesinde, Trkiyede yaplan ticari, snai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti erevesinde yaplan teslim ve hizmetlerin katma deer vergisine tabi olduu; ticari, snai, zirai faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamll, kapsam ve niteliinin Gelir Vergisi Kanunu hkmlerine gre; Gelir Vergisi Kanununda aklk bulunmad hallerde, Trk Ticaret Kanunu ve dier ilgili mevzuat hkmlerine gre tayin ve tespit edilecei hkm altna alnmtr. te yandan; 193 sayl Gelir Vergisi Kanununda ticari faaliyetin tanm yaplmamakla birlikte, 37nci maddesinde, her trl ticari ve snai faaliyetlerden doan kazanlarn,
853

ticari kazan olduu belirtilmi; 6762 sayl Trk Ticaret Kanununun 11 ve 12nci maddesinde tanm yaplan ve nitelikleri belirtilen ticari iletme, ticarethane ve fabrikann fonksiyonlar saylmak suretiyle, ticari faaliyetin kapsam aklanmtr. Temyize konu mahkeme karar, davac Dernein iletmesi olarak nitelendirilen ve sadece yelere hizmet verilen yerin ticari amala, yani gelir elde etmek amacyla iletildiine dair bir tespitin bulunmad gerekesine dayanmakta ise de; Dantay tihatlar Birletirme Kurulunun 16.6.1994 gnl, E: 1992/2; K: 1994/2 sayl kararnda, derneklere bal iktisadi iletmelerin kar elde etme amalarnn olup olmamasnn, yrtlen faaliyetin kanunla verilmi grevler arasnda bulunmasnn, iktisadi iletmelerin vergiye tabi tutulmalarna engel tekil etmeyecei; ayrca, derneklere bal iktisadi iletmelerin, tzel kiiliklerinin olmamasnn, bamsz muhasebelerinin ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamasnn da mkellefiyetlerini etkilemeyecei belirtilmi olduundan; lokal olarak kulland yerde, yelerine belli bir bedel karlnda ay ve merubat sat yapt sabit olan dernein sz konusu faaliyetinin katma deer vergisine tabi olduu sonucuna ulalmaktadr. Bu itibarla; Mahkemece, yukarda belirtilen hususlar dikkate alnarak karar tesisi gerekirken, tarh ve ceza kesme ileminin, istemin zeti blmnde yazl gerekeyle iptalinde isabet grlmemitir. SONU: Aklanan nedenle, temyiz isteminin kabulne; mahkeme kararnn bozulmasna, bozma karar zerine Mahkemece verilecek kararla birlikte yarglama giderleri de hkm altna alnacandan, bu hususta ayrca hkm tesisine gerek bulunmadna, 15.3.2004 gnnde oybirlii ile karar verildi.

854

Dantay 9. Daire 1998/1109 E. 1999/1243 K. 23.03.1999 T.

ZET: Ykml kulp (dernek) tarafndan kursiyerlerden alnan aidatlarla gece kortlardan yararlanan yelerden alnan bedeller ticari kazan niteliinde olmadndan tarh edilen katma deer vergisinde isabet bulunmamaktadr. stemin zeti: Ykml kulbn 1990 yl ilemlerinin incelenmesi sonucunda dzenlenen kurslar sebebiyle kursiyerlerden alnan aidatlarn ve gece kortlardan yararlanan yelerden alnan aydnlatma bedellerinin katma deer vergisine tabi olduunun ve bu meblalar iin katma deer vergisi beyannamesinin verilmediinin saptanmas zerine dzenlenen rapora dayanlarak tarh edilen kaaklk cezal katma deer vergisinin terkini istemiyle alan davay; davac dernein beden terbiyesi tekilatna dahil spor amal bir kurulu olduunun anlald, kulbn (dernek) dzenledii muhtelif spor kurslar sebebiyle kursiyerlerden aidat ad altnda ald paralarn ve gece kortlardan yararlanan yelerden alnan aydnlatma bedellerinin gider karl olmaktan teye bir anlam tamad, ortada dernee gze arpacak seviyede net gelir salayan ticari olarak nitelendirilebilecek bir faaliyeti bulunmad, alnan bedellerin kulbn (dernein) bu konudaki giderlerini karlamaktan uzak olduu, dzenlenen spor kurslarnn ve dernee ait kortlarda gece tenis oynatlmasnn dernein kurulu amac kapsamnda kald, bu durum karsnda ticari herhangi bir yn bulunmayan bu faaliyetlerin davac klbe (dernee) bal iktisadi iletme olarak nitelendirilmesinde ve kursiyerlerden alnan aidatlarla, gece kortlardan yararlanan yelerden alnan paralarn katma deer vergisine tabi tutulmasnda isabet bulunmad gerekesi ile kabul ederek tarhiyat terkin eden zmir 1. Vergi Mahkemesinin 24.11.1997 tarih ve 1997/1254 sayl kararnn; vergi inceleme raporuna dayanlarak yaplan tarhiyatn yasal olduu iddias ile bozulmas isteminden ibarettir. Savunmann zeti: Temyiz isteminin reddi gerektii yolundadr. Savc Cavit Zeybekin Dncesi: ... Kltrpark Tenis Kulbnn amac dnda dzenlenen kurslardan dolay kursiyerlerden alnan aidatlar ve gece kortlardan yararlanan
855

yelerden alnan aydnlatma bedelleri ile ilgili katma deer beyannamesinin verilmediiyle ilgili vergi inceleme raporuna gre salnan kaaklk cezal katma deer vergisiyle ilgili davann kabulne vergi mahkemesince karar verilmitir. Dantay tihatlar Birletirme Kurulunun 16.6.1994 gnl ve E:1992/2 ile 1994/2 sayl kararna gre yabanc dil kursu dzeni iyen derneklerin bu faaliyetlerinin ve dolaysyla gece kortlardan yararlanan yelerden alnan aydnlatma bedellerinin de ayn kapsamda kabul edilmesi gerekir. Aklanan nedenle vergi mahkemesi kararnn bozulmas gerekecei dnlmtr. Tetkik Hakimi Yaar Uurlunun Dncesi: leri srlen iddialar usule ve hukuka uygun vergi mahkemesi kararnn bozulmasn gerektirecek nitelikte bulunmadndan temyiz isteminin reddi gerekecei dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Dokuzuncu Dairesince iin gerei grld: Temyiz edilen zmir 1. Vergi Mahkemesinin 24.11.1997 tarih ve 1997/1254 sayl kararnda, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 49. maddesinin 1. fkrasnda saylan bozma nedenlerinden hibirisinin bulunmad anlaldndan temyiz isteminin reddine, anlan mahkeme kararnn onanmasna 23.3.1999 tarihinde oybirlii ile karar verildi.

Dantay 2001/3410 E. 2002/428 K. 06.02.2002 T.

ZET: Dernek ve Vakflarn elde ettikleri menkul sermaye iratlar vergi tevkifat kapsamndadr. stemin zeti: Davac vakf, bankadan elde ettii menkul sermaye irad zerinden Aralk 2000 ayna ilikin olarak kesilen gelir (stopaj) vergisi ve fon paynn ret ve iadesi iste856

miyle dava amtr. ... Vergi Mahkemesinin 5.6.2001 gnl ve E: 2000.2226, K: 2001.923 sayl kararyla; 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 4369 sayl Kanunun 48 inci maddesiyle deiik 94.8 inci maddesinde, mevduat faizlerinden (Kanunla kurulan dernek ve vakflar ile dernek ve vakf olmamakla birlikte, odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalarnda dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari, dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara denenler dahil) gelir vergisi tevkifat yaplacann belirtildii, olayda davac emekli ve yardm sand vakfna, yaplan mevduat faizi demelerinden gelir (stopaj) vergisi ve fon pay kesintisi yaplm olup, yukardaki madde hkm gereince emekli ve yardm sandklar gelir vergisi tevkifatndan muaf tutulmuken, kurulu statsnde yeleri ve aile bireylerine aylk emekli maa balamak, salk sigortas yaptrmak, konut finansman yardmnda bulunmak amacyla emekli ve yardm sand olarak kurulup faaliyet gsteren davac vakfa yaplan mevduat faiz demelerinin, srf stats gerei vakf olarak kurulmas nedeniyle gelir (stopaj) vergisi ve fon kesintisine tabi tutulmasnda yasaya uyarlk bulunmad gerekesiyle vergi ve fon paynn kaldrlmasna ve iadesine karar verilmitir. Daval dare, yaplan tarhiyatn kanuna uygun olduunu ileri srerek kararn bozulmasn istemektedir. Savunmann zeti: Yasal dayanaktan yoksun bulunan temyiz isteminin reddi gerektii savunulmutur. Tetkik Hakimi ...n Dncesi: 4369 sayl Kanunun 48 inci maddesiyle Gelir Vergisi Kanununun 94 nc maddesinin 1 inci fkrasnn 6 numaral bendine (c) alt bendinin eklendii ve ayn fkrann 7, 8, 9 ve 14 numaral bentlerinde deiik yapld, anlan dzenlemeler ile dernek ve vakflarn menkul sermaye iratlarnn vergi tevkifat kapsamna alnd, dolaysyla davac vakf tarafndan elde edilen mevduat faiz gelirlerinden yaplan kesintinin kanuna uygun olduundan aksi ynde verilen mahkeme kararnn bozulmas gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs ...in Dncesi: Davac vakfn bankadan elde ettii menkul sermaye irad zerinden Austos 2000 dnemine ilikin olarak kesilen gelir (stopaj) vergisi ve fon paynn davacya red ve iadesine karar veren mahkeme kararnn bozulmas istenilmektedir.

857

Uyumazlk, vakf statsnde kurulup faaliyet gsteren emekli ve yardm sandklarna yaplan mevduat faizi demelerinden gelir vergisi stopaj yaplp yaplamyacana ilikindir. 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin 4369 sayl Kanunla deiik 8. bendinde, mevduat faizlerinden, (Kanunla kurulan dernek ve vakflar ile dernek ve vakf olmamakla birlikte, odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalar bakmndan dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara yaplan demeler dahil) gelir vergisi tevkifat yaplaca hkme balanmtr. Parantez ii hkm ile dernek ve vakflar gelir vergisi stopaj kapsamna alnm emekli ve yardm sandklar ile madde metninde saylan dier kurulular muaf tutulmutur. Kanunla kurulmyan davac vakfn bankadaki vadeli mevduat hesab nedeniyle elde ettii mevduat faizlerinden kesinti yaplmasnda yukarda belirtilen madde hkmne aykrlk bulunmadndan, Mahkemece aksi ynde verilen kararda isabet grlmemitir. Mevduat faiz demelerinin, elde edenin stats gerei vakf olarak kurulmas nedeniyle stopaja tabi tutulmasn kabul etmemek, kanunun vergilendirmeyle ilgili hkmnn yorumla bertaraf edilmesi anlamna geleceinden kabul edilemez. Aklanan nedenlerle temyiz isteminin kabul ile mahkeme kararnn bozulmas gerektii dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Drdnc Dairesince duruma yaplmasna gerek grlmeyerek iin esas incelendi. Uyumazlk, vakf statsnde kurulup faaliyet gsteren emekli ve yardm sandklarna yaplan mevduat faizi demelerinden vergi tevkifat yaplp yaplmayacana ilikindir.

858

4369 sayl Kanunun 48 nci maddesiyle Gelir Vergisi Kanununun 94 nc maddesinin 1 inci fkrasnn 6 numaral bendine eklenen (c) alt bendinde vakflar ve derneklerin (kanunla kurulan dernek ve vakflar ile sendikalar, meslek odalar ve bunlarn st kurulular, borsalar ve siyasi partiler hari), iktisadi iletmelerinden elde edilenler dnda kalan ve tevkifata tabi tutulmam olan her trl gelirlerinden (dernek ve vakflara kurulular srasnda tahsis edilen sermaye, yelerine emeklilik aylk ve ikramiyesi vermek zere alan vakflarn aidat gelirleri hari, sfr oranda tevkifata tabi tutulmu gelirleri ile ba ve yardmlar dahil) gelir vergilerine mahsuben tevkifat yaplaca, ayn kanunun 8 numaral bendi uyarnca mevduat faizlerinden (Kanunla kurulan dernek ve vakflar ile dernek ve vakf olmamakla birlikte, odalar, borsalar, meslek rgtleri ve bunlarn st kurulular, siyasi partiler, emekli ve yardm sandklar gibi vergi uygulamalarnda dernek ve vakf olarak kabul edilenler hari, dernek ve vakflar ile tam mkellef kurumlara denenler dahil) gelir vergisi tevkifat yaplaca hkme balanmtr. 4369 sayl Kanunun 48 inci maddesiyle Gelir Vergisi Kanununun 94 nc maddesinde yaplan deiiklik ile dernek ve vakflarn menkul sermaye iratlarnn vergi tevkifat kapsamna alnd aktr. Bu nedenle davac vakf tarafndan elde edilen mevduat faizi ve repo gelirlerinden yaplan kesintinin kanuna uygun olduu, te yandan mevduat faiz demelerinin, elde edenin stats gerei vakf olarak kurulmas nedeniyle stopaja tabi tutulmasn kabul etmemek, kanunun vergilendirmeyle ilgili hkmnn yorumla bertaraf edilmesi anlamna geleceinden mahkemece aksi ynde verilen kararda isabet grlmemitir. SONU: Aklanan nedenlerle, ... Vergi Mahkemesinin 5.6.2001 gnl ve E: 2000.2226, K: 2001.923 sayl kararnn bozulmasna 6.2.2002 gnnde oybirliiyle karar verildi.

859

Dantay tihad Birletirme Genel Kurulu 1992/2 E. 1994/2 K. 16.6.1994 T.

ZET: 5422 sayl kurumlar vergisi kanunu hkmleri karsnda itihatlarn, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek, Trkiyeden geici olarak karlan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle cret karl yapt hizmetlerin, yabanc dil kurslar dzenleyen ve bununla ilgili kitap sat yapan derneklerin bu faaliyetlerinin, bir spor kulbnn ilettii kafeterya, bfe, dn salonu ve fotoraflk faaliyetlerinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettikleri gelirlerinden dolay Kurumlar Vergisi mkellefi olmalar gerektii sonucuna varlmtr. DAVA VE KARAR: Derneklerin, ye dentileri, balar, bazen kamu yardm ve yelerin bizzat almalar gibi z kaynaklar dndaki gelir salayc faaliyetleri ile vakflarn, ziraat odasnn ve Polis Bakm ve Yardm Sandnn ilettii polis pazarlarnn benzer nitelikteki faaliyetlerinin, 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu hkmleri karsnda iktisadi iletme niteliinde saylp saylmayaca ve elde edilen gelirin Kurumlar Vergisine tabi tutulup tutulmayaca konularnda Dantay Drdnc Dairesinin kendi kararlar ile Dantay Drdnc ve nc Daire Kararlar arasndaki aykrln itihadn birletirilmesi yolu ile giderilmesi Dantay Drdnc Dairesince istenilmi bulunduundan, raportr yenin raporu, konu ile ilgili kararlar ve yasal dzenlemeler incelendikten ve Basavcnn dncesi ve szl aklamalar dinlendikten sonra gerei dnld: steme Konu Olan Kararlar: Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek, Trkiyeden geici olarak karlan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle cret karl yapt hizmetlerin iktisadi iletme niteliinde bulunduu kabul edilerek dernek adna 1981 ve 1982 takvim yllar iin Kurumlar Vergisi tahakkuk ettirilmitir. Bu vergiler hakknda kan uyumazlkta vergi mahkemesince, dernek faaliyetinin piyasa iletme ekonomisi kurallarna gre sunulmayp

860

kamu dzeni iinde sunulduu, bu hizmet nedeniyle cret alnmasnn yaplan faaliyetlerin 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu hkmleri uyarnca iktisadi iletme nitelii kazanmasna neden olamayaca, dolaysyla elde edilen gelirin vergiye tabi tutulamayaca gerekesiyle tahakkuklarn terkinine karar verilmitir. Bu kararlara kar yaplan temyiz istemi zerine Dantay Drdnc Dairesinin 25.11.1987 gnl ve E: 1986/2130, K: 1987/3494, E: 1985/2128, K: 1987/3493 sayl kararlaryla mahkeme kararlar yerinde grlerek temyiz istemlerinin reddine karar verilmi, vaki dzeltme istemleri de reddedilerek kararlar kesinlemitir. Ayn dernek adna 1987 ve 1988 takvim yllar iin ayn nedenle tahakkuk ettirilen Kurumlar Vergisi hakknda kan uyumazlkta ise vergi mahkemesinin terkin kararlar Dantay Drdnc Dairesinin 16.1.1992 gnl ve E: 1989/131, K: 1992/73 sayl ve 2.4.1992 gnl ve E: 1990/438, K: 1992/1333 sayl kararlaryla, davac kurumun cret karlnda triptik ve dier belgeleri dzenlemek suretiyle yapt faaliyetlerin iktisadi iletme saylarak elde edilen gelirin vergilendirilmesi gerektii gerekesiyle bozulmutur. Bu kararlara kar yaplan dzeltme istemleri de ayn Dairece reddedilmitir. te yandan yabanc dil kursu dzenleyen ve bununla ilgili kitap sat yapan bir dernek adna salnan Kurumlar Vergisi, Vergi Mahkemesince dernein amacn gerekletirmek iin dzenlemi olduu kurslardan cret almasnn lisan kursunun iktisadi iletme olduu sonucunu dourmayaca gerekesiyle terkin edilmi, bu karara kar yaplan temyiz istemi Dantay nc Dairesinin 23.11.1990 gnl ve E: 1988/2610, K: 1990/3253 sayl kararyla yerinde grlmeyerek temyiz isteminin reddine karar verilmitir. Benzer bir dernein ayn nitelikteki faaliyeti nedeniyle elde ettii gelirin vergilendirilip vergilendirilmeyecei konusunda doan uyumazlkta ise Dantay Drdnc Dairesinin 22.11.1991 gnl ve E: 1990/3619, K: 1991/3723 ve 23.12.1991 gn ve E: 1988/5610, K: 1991/4677 sayl kararlaryla zel okullar gibi devaml olarak lisan eitimi ve retimi yapan dernein Trk Ticaret Kanununun 11 inci ve 12 nci maddesinin 6 nc bendi hkmleri karsnda sz konusu faaliyetlerinin iktisadi iletme saylarak elde edilen gelirin vergilendirilmesi gerektii gerekesiyle vergi mahkemesi kararlar bozulmutur. Bir spor kulbnn kar amal iktisadi bir iletme nitelii tamamas nedeniyle ilettii kafeterya, bfe, dn salonu ve fotoraflk gelirlerinden dolay Kurumlar Vergisi mkellefi olmamas gerektiine dair vergi mahkemesi karar, Dantay nc

861

Dairesinin 28.6.1988 gnl ve E: 1987/2289, K: 1988/1934 sayl kararyla uygun grlerek temyiz isteminin reddine karar verilmi, ayn spor kulbnn ayn trdeki faaliyetlerinin iktisadi iletme niteliinde saylaca Dantay nc Dairesinin 6.4.1993 gnl ve E:1992/2775 , K: 1993/1297 sayl kararyla kabul edilmitir. Polis Bakm Yardm Sandnn ilettii polis pazarlarnn Kurumlar Vergisine tabi tutulmamas gerektii Dantay Drdnc Dairesinin 18.12.1986 gnl ve E: 1985/3561, K: 1986/4078 sayl kararyla kabul edilmi, ayn Dairenin 21.2.1991 gnl ve E: 1988/2876, K: 1991/708 sayl kararyla ise ayn polis pazarlarnn iktisadi iletme kapsamnda olduu grlerek gelirlerinin Kurumlar Vergisine tabi tutulmasna karar verilmitir. ofrler ve Otomobilciler Derneinin basl evrak alm, satm ve plaka yaptrlp satlmas faaliyetinin iktisadi iletme niteliinde bulunmad Dantay nc Dairesinin 23.2.1990 gnl ve E: 1989/1401, K: 1990/650 sayl kararyla kabul edilmi, Ziraat Odasnn mesleki faaliyeti ile ilgili olarak ila, alet ve gbre alm satm, Drdnc Dairenin 15.6.1989 gnl ve E: 1987/144, K: 1989/2790 sayl kararyla iktisadi iletme kapsamnda grlmtr. Ayrca Drdnc Dairenin 24.3.1987 gnl ve E: 1985/2698, K: 1987/1033 sayl kararyla vakfa ait gayrimenkullerden elde edilen gayrimenkul sermaye iradnn Kurumlar Vergisine tabi olduu kabul edilmi, ayn Dairenin 18.3.1988 gnl ve E: 1986/4596, K: 1988/1562 sayl kararyla da bir vakfn bastrp satt kitaplardan elde ettii gelirin vergilendirilmesi gerektiine karar verilmitir. Konu le lgili Yasa Maddeleri: I - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu`nun 2362 sayl Kanunla deiik 1 inci maddesi: Aada yazl kurumlarn kazanlar Kurumlar Vergisine tabidir. A - Sermaye irketleri; B - Kooperatifler; C - ktisadi Kamu Messeseleri; D - Dernek ve vakflara ait iktisadi iletmeler; E - (3239 sayl Kanunla eklenen bent) i ortaklklar; Bu Kanunun tatbikatnda sendikalar dernek; Cemaatler vakf hkmndedir. Kurum kazanc, Gelir Vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp eder.

862

II - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 199 ve 2362 sayl Kanunlarla deiik 4 nc maddesi: Devlete, zel idarelere, belediyelere ve dier kamu idarelerine ve messeselerine ait veya tabi olup faaliyetleri devaml bulunan ve birinci maddenin (A) ve (B) iaretli bentleri haricinde kalan ticari, snai ve zirai iletmeler iktisadi kamu messeseleridir. Bunlarn kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamas mkellefiyetlerine tesir etmez. III - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 903 sayl Kanunla deiik 5 inci maddesi: Dernek ve vakflara ait veya bal olup 4 nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler ile ayn mahiyetteki yabanc iletmeler, dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleridir. IV - Trk Ticaret Kanununun 11 ici maddesi: Ticarethane veya fabrika yahut ticari ekilde iletilen dier messeseler, ticari iletme saylr. V - Trk Ticaret Kanununun 12 nci maddesi: Aada yazl veya mahiyetce bunlara benzeyen ilerle uramak zere kurulan messeseler, ticarethane saylr. (6. bent) Tiyatro, sinema, otel, han ve lokanta gibi umumi mahaller, hususi mektep ve hastane ve ak sat yerlerinin iletilmesi; (son fkra) Fabrikaclk, ham madde veya dier mallarn makina yahut sair teknik vastalarla ilenerek yeni veya deerli mahsuller vcuda getirilmesidir. VI - Trk Ticaret Kanununun 13 nc maddesi: Aadaki ileri grmek zere alan bir messesenin ilerinin hacim ve ehemmiyeti, ticari muhasebeyi gerektirdii ve ona ticari veya snai bir messese ekil ve mahiyetini verdii takdirde bu messese de ticari iletme saylr.

863

Dantay Basavcsnn Dncesi: Dantay Drdnc Dairesinin; 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (D) bendinde yer alan iktisadi iletme kavramnn kapsam ve snrnn belirlenmesi konusunda Dantayda itihat birlii salanamad iin hem bu dairenin kendi kararlar hem de Dantay Drdnc ve nc Dairelerinin ayn konudaki kararlar arasnda aykrlk devam edegeldiinden, itihadn birletirilmesi suretiyle uygulamada birliin salanmasna ilikin 29.9.1992 gnl ve E. No.: 1992/35103209, K. No.: 1992/4113-4112 sayl karar zerine 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesi gereince dnce alnmak zere Basavclmza gnderilen dosya incelendi: Dantay Drdnc Dairesinin sz edilen kararnda belirtilen ve itihatlarn birletirilmesine konu kararlar ilgileri itibariyle aadaki biimde gruplandrlarak zetlenebilir. A) Dantay Drdnc Dairesi, 25.11.1987 gnl ve E. No.: 1986/2130, K. No.: 1987/3494 sayl, Esas: 1985/2128 ve K. No.: 1987/3493 sayl kararlar ile, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak giren tatlarn triptik belgelerini dzenlemek ve yurtdna geici klarda gmrklerden k karnelerini vermek faaliyetinden elde ettii gelirlerin kurumlar vergisine tabi tutulamyacana ilikin vergi mahkemesi kararlarn usul ve yasaya uygun bularak temyiz istemlerini red etmitir. Karar dzeltme istemleri de yerinde grlmediinden sz konusu daire kararlar kesinlemitir. Ayn Daire, 16.1.1992 gnl ve E. No.: 1989/131, K. No.: 1992/73 sayl ve 2.04.1992 gnl, E. No.: 1990/438, K. No.: 1990/1333 sayl kararlar ile ise Anlan kurumun triptik belgeleri ve k karneleri dzenlemek faaliyetinin iktisadi ve ticari iletme saylarak vergilendirilmesinde yasaya aykrlk bulunmad gerekesiyle aksi yndeki vergi mahkemesi kararlarn bozmu, bu bozma kararlarna kar yaplan dzeltme istemlerini de red etmitir. B) Trk Amerikan niversiteliler Derneinin, yabanc dil kurslarndan elde ettii kazancn Kurumlar Vergisine tabi olup olmad konusunda kan uyumazlklarda Dantay Drdnc Dairesinin 22.11.1991 gnl ve E. No.: 1990/3619, K. No.:

864

1991/3723 sayl ve 23.12.1991 gnl, E. No.: 1988/5610 ve K. No.: 1991/4677 sayl kararlar ile Eitim ve retim hizmeti yapan davac dernein, dil kurslar ile ilgili faaliyetinin iktisadi iletme saylmasnda ve bu nedenle elde edilen gelirin vergilendirilmesinde kanuna aykrlk bulunmad gerekesiyle temyiz istemi kabul edilerek, tahakkuklar terkin eden vergi mahkemesi kararlar bozulmutur. Dantay nc Dairesi ise 23.11.1990 gn ve E. No.: 1988/2610 ve K. No.: 1990/3253 sayl karar ile, zmir Trk Amerikan Derneinin yabanc dil kurslar ve bununla ilgili kitap sat faaliyetinden tr salnan kaaklk cezal kurumlar vergisini Dernein, amacn gerekletirmek iin dzenlemi olduu kurslardan cret almasnn bu lisan kursunun iktisadi iletme olduu sonucunu dourmayaca, dernein ticari amala deil, kltr hzmeti vermek amacyla hareket ettiinin kabul gerektii gerekesiyle kaldran vergi mahkemesi kararna kar yaplan temyiz bavurusunu ayn gereke ve nedenlerle ret etmi, karar dzeltme istemi de red edildiinden daire karar kesinlemitir. C) Dantay Drdnc Dairesi 21.2.1991 gnl ve E. No.: 1988/2876, K. No.: 1991/708 sayl karar ile, Polis Bakm ve Yardm Sandnn, Kurumlar Vergisi Kanunu`nun 7/5 maddesi uyarnca kurumlar vergisinden muaf tutulmas gerektiinin dairelerince de kabul edildii, sanda bal bir yan kurulu olan polis pazarlar ise ticari usullere ve hkmlere gre faaliyet gsteren iktisadi iletmeler olduundan 5442 sayl Kanunun 1 inci maddesinin (D) bendi ve 5 inci maddeleri hkmleri uyarnca kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektii gerekesiyle aksi yoldaki mahkeme kararn bozmu, bozma kararna kar yaplan dzeltme istemi de reddedilmitir. D) Tevkif Aazade zel Vakfna ait tanmazlarn kiraya verilmesinden elde edilen gayrimenkul sermaye iradnn beyan edilmemesi nedeniyle vakf adna yaplan kaaklk cezal kurumlar vergisi tarhiyatn, sadece gayrimenkul sermaye irad elde eden vakfn bu faaliyetinin ticari faaliyet olarak kabulne olanak bulunmad gerekesiyle terkin eden vergi mahkemesi kararnn temyizi zerine Dantay Drdnc Dairesi 24.3.1987 gnl ve E. No.: 1985/2698, K. No.: 1987/1033 sayl karar ile Vakfa ait tanmazlarn devaml olarak kiraya verilmesinden elde edilen gelirin, ticari bir iktisadi iletme geliri olarak kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektii gerekesiyle mahkeme kararn bozmu ve tarhiyat kusur cezal olarak onamtr.

865

Dantay Drdnc Dairesi 18.4.1988 gnl ve E. No.: 1986/4596 ve K. No.: 1988/1562 sayl karar ile de, Dinsel kitap basp satan bir vakfn bu faaliyetinin ticari iletme niteliinde bulunduuna, dolays ile kurumlar vergisine tabi olduuna karar vermitir. E) Tavanl Ziraat Odasnn iftilere zirai ila, alet ve gbre sat sonucu elde ettii gelir nedeniyle ad geen oda adna tahakkuk ettirilen kurumlar vergisi, vergi mahkemesince ziraat odasnn bu faaliyeti ticaretle itigal anlamna gelmiyecei, kald ki odann kurumlar vergisinden muaf olduu gerekesiyle terkin edilmi, bu kararn temyizi zerine Dantay Drdnc Dairesinin 15.6.1989 gnl ve E. No.: 1987/144, K. No.: 1989/2790 sayl karar ile Tzel kiilii haiz olan ve bamsz muhasebesi ve sermayesi bulunan davac ziraat odasnn belli bir oranda karla iftilere zirai alet, ila ve gbre satmas faaliyeti Kurumlar Vergisi Kanununun 4 nc maddesi kapsamnda bir iktisadi iletme niteliinde olduu kabul edilerek vergi mahkemesi karar bozulmutur. Dantay nc Dairesinin 23.2.1990 gnl ve E. No.: 1989/1401, K. No.: 1990/650 sayl karar ile de, ofrler ve Otomobilciler Derneinin basl evrak alm satm ve plaka yaptrp satmas kurulu amac dorultusunda ortaklar aras yardmlamaya ynelik faaliyetler olup, bu tr faaliyetlerin ticari bir iletme olarak kabulne olanak bulunmad gerekesiyle temyiz istemi red edilmi ve tarhiyatn terkinine ilikin mahkeme karar onanmtr. F) zmir Spor Genlik ve Spor Kulb Derneinin ilettii kafeterya ve dn salonu ile fotoraflk faaliyeti iktisadi iletme nitelii tamad gerekesiyle ad geen spor kulb adna yaplan kaaklk cezal kurumlar vergisini terkin eden vergi mahkemesi kararna kar yaplan temyiz bavurusu Dantay nc Dairesinin 28.6.1988 gnl ve E. No.: 1987/2289, K. No.: 1988/1934 sayl karar ile ve ayn gerekelerle red edilerek mahkeme karar onanmtr. Dantay nc Dairesinin, tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda sz edilmeyen ve ayn konuya ilikin 6.4.1993 gnl, E. No.: 1992/2775, K. No.: 1993/1297 sayl kararnda ise, zmir Spor Genlik ve Spor Derneinin ilettii bfe, dn salonu ve kafeterya ile dondurma sat faaliyetinin itisadi iletme sayl-

866

masnn yasaya uygun olduu yolundaki vergi mahkemesi karar yerinde grlm, ancak temyiz istemi baka bir ynden kabul edilerek mahkeme kararnn bozulduu saptanmtr. 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesine gre, tihatlar Birletirme Kurulu, dava dairelerinin ya da idari ve vergi dava daireleri genel kurullarnn kendi kararlar veya ayr ayr verdikleri kararlar arasnda aykrlk veya uyumazlk grld takdirde ii inceleyerek lzum grrse itihadn birletirilmesi ya da deitirilmesi hakknda karar verir. O halde, itihatlarn birletirilmesi yoluna gidilebilmesi iin hukuki dayanaklar ayn ve benzer nitelikte olaylar hakknda en az iki kararn bulunmas ve bu kararlar arasnda aykrlk ve uyumazlk olmas gerekmektedir. Kanmzca, Dantay Drdnc Dairesinin tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda sz edilen ve yukarda gruplar halinde belirtilen tm kararlar ynnden aralarnda aykrlk ve uyumazlk bulunduu koulunun gerekletiinden sz etmek mmkn deildir. yle ki: a) Dantay Drdnc Dairesinin, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik belgeleri ve ara k karneleri dzenlemek karlnda elde ettii gelirlerin kurumlar vergisine tabi tutulamayacana ilikin 25.11.1987 gn ve E. No.: 1985/2128, 1986/2130 ve K. No.: 1987/3493, 3494 sayl kararlar ile, ayn kurumun bu faaliyetinin iktisadi iletme saylarak vergilendirilmesinde yasaya aykrlk grlmediine ilikin 16.1.1992 gnl ve E. No.: 1989/131, K. No.: 1992/73 sayl, 2.4.1992 gnl ve E. No.: 1990/438, K. No.: 1992/1332 sayl kararlar, b) Yabanc dil kurslar dzenleyen derneklerin bu faaliyetleri sonucunda elde ettikleri gelirlerin kurumlar vergisi kapsamnda olmadna ilikin Dantay nc Dairesinin 23.11.1990 gnl ve E. No.: 1988/2610, K. No.: 1990/3253 sayl karar ile, Dantay Drdnc Dairesinin dernein bu faaliyetinin iktisadi iletme saylarak vergilendirilmesi gerektii hakkndaki 22.11.1991 gnl ve E. No.: 1990/3619, K. No.: 1991/3723 sayl kararlar, hukuki dayanaklar ayn ve benzer nitelikteki olay-

867

lara ilikin olmalarna karn, aralarnda aykrlk ve uyumazlk bulunduu aktr. c) Dantay nc Dairesinin, zmir Spor Genlik ve Spor Kulbnn ilettii bfe, kafeterya, dn salonu ile fotoraflk faaliyetinden salad gelirlerin kurumlar vergisine tabi olmad konusundaki 28.6.1988 gnl, E. No.: 1987/2289 ve K. No.: 1988/1934 sayl karar ile, 6.4.1993 gnl, E. No.:1992/2775 ve K. No.: 1993/1297 sayl karar arasnda da aykrlk vardr. Bu bakmdan sz edilen kararlar arasndaki aykrln itihatlarn birletirilmesi suretiyle giderilmesi gerekmektedir. tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda yer alan; ziraat odasnn iftilere zirai ila, alet ve gbre sat, Polis Bakm ve Yardm Sandnn ilettii polis pazarlarndaki faaliyeti ve vakflarn, tanmazlarn kiraya vermek ya da kitap basp satmak suretiyle elde ettikleri gelirlerin iktisadi iletme saylarak kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektiine ilikin kararlar ise hukuki dayanaklar ayn olmakla beraber, konular farkl, tek kararlardr. Bu kararlar arasnda herhangi bir aykrlk da sz konusu deildir. Dantay Drdnc Dairesince; bu kurulu ve kurumlarn iktisadi iletmeleri ynnden Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesi kapsamnda bulunmalar nedeniyle bu maddede yer alan ktisadi letme kavramnn kapsam ve snrnn belirlenmesi iin konunun tihatlar Birletirme Kuruluna sevk edildii anlalmaktadr. Bilindii gibi hukuki kural ve kavramlarn kapsam ve snrlar mahkemelerin yorum ve itihatlar ile belirlenir. Bu belirlemede, mahkeme uyumazla konu her olayn zellik ve niteliklerini de gznnde tutarak ona gre yorumunu yapar ve sonuca ular. O bakmdan, sadece hukuki bir kavram ya da deyimin kapsam ve snrlarn belirlemk iin tihatlarn birletirilmesi yoluna bavurmak hem mahkemelerin itihat oluturmadaki takdir ve hareket serbestisini snrlar, hem de itihatlarn genilemesi ve gelitirilmesini engeller.

868

Aklanan nedenlerle sz edilen kararlar ynnden itihatlarn birletirilmesine gerek ve yasal olanak bulunmad dncesindeyiz. te yandan Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesine 3239 sayl Kanunla eklenen 19 uncu bend ile, Karayollar Trafik Kanununun 131 inci maddesinde yer alan basl kat ve plakalarn sat faaliyetinde bulunan kurumlarn faaliyetinin bu vergiden muaf olduu hkm getirilmi bylece ofrler ve Otomobilciler Derneinin basl evrak alm satm ve plaka yaptrp satmndan elde ettii gelirler ynnden konu zmlenmitir. O nedenle bu konuda da itihadn birletirilmesine gerek bulunmamaktadr. Kald ki bu hususta birbirine aykr karar da sz konusu deildir. Konunun esas ynnden incelenmesine gelince; 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 1 inci maddesinin (D) bendinde, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu hkm yer alm, son fkrasnda da, kurum kazancnn gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp edecei belirtilmitir. Kanunun 5 inci maddesine gre dernek ve vakflara ait veya bal olup 4 nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleridir. Bu maddenin yollamada bulunduu 4 nc maddede ise koullar faaliyetleri devaml bulunan ve sermaye irketleri ile kooperatifler dnda kalan ticari, snai ve zirai iletmeler biiminde belirlenmitir. te yandan Kurumlar Vergisi Kanununun sz geen 4 nc maddesinin son fkras hkmne gre bu iletmelerin kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, bamsz muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamasnn mkellefiyetlerine etkisi yoktur. Belirtilen kanun hkmlerinin birlikte incelenmesinden aka anlald zere derneklere ait ya da bal olan sermaye irketi ve kooperatif stats dndaki iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin, bu iletmelerin faaliyetlerinin srekli olmas ve ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir. O bakmdan itihadn birletirilmesine konu kararlar arasndaki aykrlk ve uyumazln giderilmesi derneklerin sz konusu ekonomik iletmelerinin, ticari, snai ve zirai iletme saylp saylamyacann saptanmasna bal bulunmaktadr.
869

Ksa ve zet tanmyla iletme, kar salamak iin retim faktrlerini (emek ve sermayeyi) bir organizasyon iinde bir araya getirerek mal veya hizmet reten yahut pazarlayan ya da bu iki ii birlikte yapan ekonomik kuruluu ifade eder. Bu balamda her iletme bir yn ile ekonomik nitelik tar. Kurumlar Vergisi Kanununda, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmesine karn, bu iletmelerin tanm yaplmam kanunun genel gerekesinde, sadece sz konusu iktisadi iletmelerin karakteristik vasflar; a - letmenin mevzuunun ve faaliyetinin tedavl ekonomisine itiraki tazammun etmesi, (Sat veya cret karl i yaplmas gibi), b- Faaliyetin devaml olmas eklinde aklanmtr. Bu suretle de mkellefiyetin ticari mahiyet, kazan gayesi gibi esaslara deil, bunlardan ok daha geni olan bir prensibe baland belirtilmitir. Dier vergi kanunlarnda da ticari ve snai iletmenin tanmna yer verilmemitir. Zirai iletmeye gelince, 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 52 nci maddesine gre bu maddede yazl faaliyetlerin iinde yapld yer zirai iletmedir. Bu durumda, ticari ve snai iletmeyi, ticari faaliyet ve ilikileri dzenleyen Trk Ticaret Kanunundaki hkmlere gre belirlemek gerekmektedir. Trk Ticaret Kanununun 11 inci maddesinde, ticari iletme, ticarethane yahut ticari ekilde iletilen dier messeseler ticari iletme saylr biiminde tanmlanm, 12 nci maddesinde de, bu maddede 12 bend halinde saylan ve mahiyeti itibariyle bunlara benzeyen ilerle uramak iin kurulan messeselerin ticarethane saylaca ngrlmtr. Ayn maddenin son fkrasnda da fabrikaclk ham madde veya dier mallarn makine yahut sair teknik vastalarla ilenerek yeni ve deerli mahsuller vcuda getirilmesidir biiminde tanmlanmtr. Trk Ticaret Kanununa gre ticari ve snai iletme kapsamnda saylan faaliyetler sonucu salanan gelirler, Gelir Vergisi Kanununda da ticari kazan saylmaktadr. Gerekten 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 37 nci maddesinde, her trl ticari ve
870

snai faaliyetlerden doan kazanlarn ticari kazan olduu belirtilmi ve bu kanunun uygulanmasnda hangi faaliyetlerden elde edilen kazanlarn ticari kazan saylaca 6 bend halinde aklanmtr. Trk Ticaret Kanunu ile Gelir Vergisi Kanununun sz edilen hkmlerinin birlikte incelenmesinden, ticari ve snai faaliyetin, kar salamak amacna ynelik olarak emek ve sermayenin ticari bir organizasyon iinde birletirilmesi esasna dayand anlalmaktadr. Devamllk ve ticari metod ve usulleri (ticari muhasebeyi) gerektirecek lde byklk (cesamet) de ticari faaliyetin dier belirleyici zellikleridir. Bu aklamalar nda derneklere ait ekonomik iletmelerin kurumlar vergisi ynnden incelenmesine gelince: 2908 sayl Dernekler Kanununun 1 inci maddesine gre dernekler, kazan paylama amac dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere en az yedi gerek kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak bir araya getirmek suretiyle oluturduklar kurululardr. Sz edilen Kanunun 60 nc maddesi uyarnca ye dentileri, piyango, balo, elence, temsil, spor yarmas ve konferanslardan salanan gelirler, ba ve yardmlar gibi gelir kaynaklar bulunan dernekler bu gelirlerinden tr kural olarak kurumlar vergisine tabi deildir. Buna karlk Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (D) bendinde, derneklere ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmitir. Daha nce de belirtildii zere, sz geen Kanunun 5 inci maddesinin yollamada bulunduu ayn kanunun 4 nc maddesine gre derneklere bal bu ekonomik iletmelerin, kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetlerinin tzkleriyle tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, bamsz muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin ya da iyerlerinin bulunmamasnn kurumlar vergisi ynnden etkisi yoktur. letmenin, ticari, snai ve zirai nitelik tayan bir faaliyeti ile tedavl ekonomisine katlmas kurumlar vergisi mkellefiyeti iin yeterli ve tek kouldur.

871

tihadn birletirilmesi istemine konu kararlarn ilikin bulunduu olaylar bu ynden deerlendirildiinde: A) Kamuya yararl dernek statsnde olan Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik belgeleri ve ara k karneleri dzenlemek, B) Derneklerin yabanc dil eitimi ve bununla ilgili kitap sat, C) zmir Spor Genlik ve Spor Kulb Derneinin bfe, kafeterya, dn salonu ve fotoraflk, faaliyetleri devamllk arzettii ve tedavl ekonomisine katlmay ierdiinden ticari nitelikte faaliyetlerdir. Bu nedenle de kurumlar vergisine tabi tutulmalar gerektii sonucuna ulalmaktadr. Aklanan neden ve gerekelerle, tihadn: a) Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini ve Trkiyeden geici olarak k yapan tatlarn gmrk k karnelerini dzenlemek faaliyetinden tr kurumlar vergisine tabi olduu yolundaki Dantay Drdnc Dairesinin 16.1.1992 gnl ve E. No.: 1989/131, K. No.: 1992/73 sayl ve 2.4.1992 gnl, E. No.: 1990/438, K. No.: 1992/1333 syl kararlar, b) Derneklerin yabanc dil kurslar dzenlemek ve bunlarla ilgili kitap sat faaliyetinin iktisadi iletme saylarak vergilendirilmesi gerektiine ilikin Dantay Drdnc Dairesinin 22.1.1991 gnl ve E. No.: 1990/3619, K. No.: 1991/3723 sayl karar, c) zmir Spor Genlik ve Spor Kulbnn kafeterya, bfe, dn salonu iletmek ve fotoraflk faaliyetinden doan gelirlerinin kurumlar vergisi kapsamnda olduu hakkndaki Dantay nc Dairesinin 6.4.1993 gnl ve E. No.: 1992/2775, K. No.: 1993/1297 sayl karar dorultusunda birletirilmesi gerektii grndeyiz. Yksek Kurula sayg ile sunulur. Konunun tihadn Birletirilmesine Gerek Olup Olmad Ynnden ncelenmesi: 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesinde tihatlar Birletirme

872

Kurulu, dava dairelerinin veya idari ve vergi dava daireleri genel kurullarnn kendi kararlar veya ayr ayr verdikleri kararlar arasnda aykrlk veya uyumazlk grld veyahut birletirilmi itihatlarn deitirilmesi gerekli grld takdirde, Dantay Bakannn havalesi zerine Basavcnn dncesi alndktan sonra ii inceler ve gerekli grrse itihadn birletirilmesi veya deitirilmesi hakknda karar verir kural yer alm bulunmaktadr. Bu madde hkmne gre, itihatlarn birletirilmesi yoluna gidilebilmesi iin hukuki dayanaklar ayn olaylar hakknda verilmi en az iki kararn mevcut olmas ve bu kararlar arasnda aykrlk ve uyumazlk bulunmas gerekmektedir. tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda sz edilen Ziraat Odasnn mesleki faaliyeti ile ilgili olarak zirai ila, alet ve gbre alm satmndan, vakfa ait gayrimenkullerin kiraya verilmesinden, bir vakfn bastrp satt kitaplardan elde edilen gelirlerin Kurumlar Vergisine tabi olmas gerektii konularnda verilmi bulunan kararlarn hukuki dayanaklar ayn olmasna karn konular farkl olup, ortada birbirine aykr karar bulunmamaktadr. Polis Bakm Yardm Sandnn iletmekte olduu polis pazarlarnn gelir salayc faaliyetlerin iktisadi iletme niteliinde saylp saylmayacana ve elde edilen gelirin Kurumlar Vergisine tabi tutulup tutulmayacana ilikin uyumazlklarn ise Dantay Drdnc Dairesince 1991 ylndan bu yana ayn biimde zmlenerek itihadn, bu tr faaliyetlerin iktisadi iletme niteliinde olduu ve elde edilen gelirin vergilendirilmesi gerektii eklinde istikrar bulduu anlaldndan bu konu ile ilgili kararlar arasndaki aykrln giderilmesine gerek kalmamtr. 2918 sayl Karayollar Trafik Kanununun 131. maddesinde yer alan basl kat ve plakalarn sat faaliyetlerinde bulunan messeseler, 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesine 3239 sayl Kanunla eklenen 19 uncu bent hkmyle Kurumlar Vergisinden muaf tutulmak suretiyle bu konuyla ilgili hukuki sorun zmlenmi bulunmaktadr. tihatlarn birletirilmesi istemine konu olan Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik ve dier belgeleri dzenleme karl elde ettii gelirler ile yabanc dil kursu dzenleyen derneklerin bu faaliyetleri sonucu elde ettikleri gelirlerin ve bir spor kulbnn kafeterya, bfe, dn salonu iletmesi ve fotoraflk faaliyeti sonucu salanan gelirlerin vergilendirilip vergilendirilemeyecei konularnda Dantay Drdnc

873

ve nc Daire kararlar arasnda aykrlk ve uyumazlk bulunduundan incelemenin sz edilen bu kurum ve derneklerin faaliyetleriyle snrlandrlmas suretiyle itihadn birletirilmesi gerektiine oyokluuyla karar verildikten sonra konu incelendi. 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 1 inci maddesinin (D) bendinde, derneklere ait iktisadi iletmelerin Kurumlar Vergisine tabi olduu belirtilmi, maddenin son fkrasnda da kurum kazancnn, gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp edecei hkm altna alnmtr. Bu Kanunun 5 inci maddesnde, derneklere ait veya bal olup, 4 nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler ile ayn mahiyetteki yabanc iletmelerin, derneklerin iktisadi iletmeleri olduu belirtilmek suretiyle derneklere ait veya bal olan iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi iin gerekli olan koullarn neler olduu, Kanunun iktisadi kamu messeselerinin vergilendirilmesi iin gerekli koullar dzenleyen 4 nc maddesine atf yaplmak suretiyle belirlenmi bulunmaktadr. Atfta bulunan 4 nc maddede bu koullar, iktisadi iletmenin dernee ait veya bal olmas, faaliyetinde devamllk bulunmas, faaliyetin ticari, snai ve zirai nitelikte olmas ve sermaye irketi ve kooperatif statsnde bulunmamas eklinde belirtilmitir. Maddenin ikinci fkrasnda da bu iletmelerin kazan gayesi gtmemelerinin, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmasnn, tzel kiiliklerinin olmamasnn, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamasnn mkellefiyetlerine tesir etmeyecei aklanmtr. Grld zere Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin D bendiyle dorudan doruya dernekler deil bunlara bal iktisadi iletmeler Kurumlar Vergisi kapsamna alnmtr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 1 inci maddesinde, derneklerin, kazan paylatrma dnda kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere gerek kiilerin bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmeleri suretiyle kurulaca ngrlmtr. Dernekler, amalarna ulamak iin ye dentileri, balar, kamu yardm ve yelerin bizzat almalarndan yararlanrlar. Derneklerin, kar elde edip paylatrma amac gtmemelerinden dolay Kurumlar Vergisi kapsam dnda tutulduklar anlalmaktadr. ktisadi bir karakter tamadklar iin Kurumlar Vergisi kapsam dnda braklan derneklerin, iktisadi iletmeleri, iktisadi kamu messeselerinin vergileme artlar uya874

rnca Kurumlar Vergisine tabi olmaktadrlar. ktisadi kamu messeselerinin, dolaysyla derneklerin iktisadi iletmelerinin vergi kapsam dnda braklmas halinde, kar amal iletmelere gre, vergi miktar kadar, avantaj salanm olur. Bu durumda rekabet eitlii bozulur. Ayrca ferdi teebbslerle, zel hukuk kiilerine ait iletmelerin gelimeleri nlenir. Bu sakncay gidermek ve rekabet eitliini korumak amacyla derneklere bal iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi yoluna gidildii Kurumlar Vergisi Kanunu tasarsnn gerekesinde aklanm bulunmaktadr. nsanlarn ihtiyalarn dorudan doruya veya dolaysyla karlamak amacyla ileyen veya iletilen her iktisadi birime iletme, gelir salamak amacyla yaplan btn ilere ise iktisadi faaliyet denilmektedir. ktisadi iletme ise, gelir salamak amacyla emek ve sermayenin bamsz bir organizasyon tekil edecek ekilde birlemesi ve faaliyete gemesi eklinde tanmlanmaktadr. Kurumlar Vergisi Kanununun iktisadi kamu messeseleriyle ilgili gerekesinde, iktisadi mahiyetteki iletmelerin karakteristik vasflar iletmenin mevzuunun ve faaliyetinin tedavl ekonomisine itiraki tazammun etmesi (sat veya cret karlnda i yaplmas gibi) ve faaliyetin devaml olmas eklinde aklanmtr. Kanunun 4 ve 5 inci maddelerinin incelenmesinden anlalaca zere derneklere ait veya bal olan sermaye irketi ve kooperatif stats dndaki iktisadi iletmelerin Kurumlar Vergisine tabi tutulabilmesi iin bu iletmelerin faaliyetlerinin devaml olmas, iletmenin urasnn ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir. tihatlarn birletirilmesi istemine konu olan kararlarda belirtilen derneklerin gelir salayc faaliyetlerinin bu nitelikleri tayp tamadnn saptanmas kararlar arasndaki aykrln giderilmesi bakmndan nem arzettiinden ticari, snai ve zirai iletme kavramlarnn anlamlarnn aklanmas zorunludur. Zirai iletme, 193 sayl Gelir VergisiKanununun 52 nci maddesinde tanmlanmtr. Maddede, zirai faaliyetten doan kazancn zirai kazan olduu belirtildikten sonra zirai faaliyetin neyi ifade ettii aklanm, madde metninde yazl faaliyetlerin iinde yapld iletmelere zirai iletme, bu iletmeleri ileten gerek kiiler (adi irketler dahil) vergiye tabi olsun olmasn ifti, bu faaliyetler neticesinde istihsal olunan maddelere de mahsum denilmitir.

875

Trk Ticaret Kanununun 3 nc maddesinde, ticarethane veya fabrika yahut ticari ekilde iletilen dier bir messeseyi ilgilendiren ilerin ticari i, 11 inci maddesinde, ticarethane, fabrika veya ticari ekilde iletilen dier messeselerin ticari iletme olduu belirtilmi, 12 nci maddesinde de madde devamnda 12 bent halinde saylan veya mahiyete bunlara benzeyen ilerle uramak zere kurulan messeselerin ticarethane saylaca aklandktan sonra fabrikaclk, hammadde veya dier mallarn makine yahut sair teknik vastalarla ilenerek yeni veya deerli mahsuller vcuda getirilmesi eklinde tanmlanmtr. Kanunun 13 nc maddesine gre, birinci fkrada iki bent halinde saylan ileri grmek zere alan bir messesenin ilerinin hacim ve ehemmiyeti ticari muhasebeyi gerektirdii ve ona ticari veya snai bir messese ekil ve mahiyetini verdii takdirde bu messese de ticari iletme saylacaktr. Maddenin son fkrasnda, ilerin mahiyetine gre 12 nci madde gereince ticarethane veya fabrika olarak vasflandrlamayan messeselerin de ticari ekilde iletilen dier messeseler olarak ticarethane saylaca ayrca belirtilmitir. Trk Ticaret Kanununa gre ticari iletmeye bal olarak ticari saylan faaliyetler, Gelir Vergisi Kanunu ynnden de kural olarak ticari ve snai faaliyet olarak kabul edilmektedir. Gelir Vergisi Kanununun 37 nci maddesinde, her trl ticari ve snai faaliyetlerden doan kazancn ticari kazan olduu belirtildikten sonra bu kanunun uygulanmasnda hangi kazanlarn ticari kazan saylaca maddenin devamnda saylmtr. Gelir Vergisi Kanunu ile Trk Ticaret Kanununun yukarda belirtilen hkmlerine gre ticari ve snai faaliyetin sermaye-emek karm bir kaynaa dayand anlalmaktadr. Ticari faaliyetin en nemli zellii gelir salama amacna ynelik faaliyetin olmas, faaliyetin ticari bir organizasyona dayal blunmas ve faaliyetin devamllk arzetmesidir. Gelir elde etmek ve devamllk unsurlar iktisadi iletmenin de en nemli zelliidir. ktisadi iletmeyi ticari iletmeden ayran en nemli nitelik iletmenin ticari muhasebeyi gerektirecek genilikte olmasdr. Bu art yoksa ticari iletme de meydana gelmemektedir. Kurumlar Vergisi Kanununda dzenlenmi bulunan iktisadi iletme kavramnn kstaslarnn ise Trk Ticaret Kanununda dzenlenmi bulunan ticari iletmenin kapsad alandan daha geni bir alan iktisadi iletme kapsamna ald anlalmaktadr.

876

Derneklere bal iktisadi iletmelerin kar elde etme amalarnn olup olmamas, yrtlen faaliyetin Kanunla verilmi grevler arasnda bulunmas iktisadi iletmelerin Kurumlar Vergisine tabi tutulmalarna engel tekil etmemektedir. Bu husus Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 4 nc maddesinin 2 nci fkrasnda aka belirtilmi bulunmaktadr. Ayrca, derneklere bal iktisadi iletmelerin, tzel kiiliklerinin olmamas, bamsz muhasebelerinin ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmamas da mkellefiyetlerini etkilememektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu uygulamasnda iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi esas olmakla beraber kamu yararna ynelik faaliyetlerde bulunan bir ksm iktisadi iletmeler iin vergileme yaplmak istenmediinde zel muafiyet ve istisna hkmleri getirilmek suretiyle baz faaliyetler vergi d braklmtr. Yukarda aklanan hukuki durum karsnda, itihatlarn birletirilmesi istemine konu olan kararlardaki uyumazlklar incelendiinde: Kamuya yararl dernek statsnde bulunan ve cret karlnda triptik ve dier belgeleri dzenleyen ve bu faaliyeti nedeniyle nc kiilerden z kaynaklar dnda gelir salad anlalan Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun devaml olan bu faaliyetinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettii gelirin Kurumlar Vergisine tabi tutulmas gerekir. Nitekim, Kurum Tznn 4 nc maddesinde, Kurumun, Tznde yazl amalar gerekletirmek zere Medeni Kanun ve Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre ynetim kurulu karar ile iletmeler kuraca belirtildikten sonra Kurum hkm ahsiyeti ierisinde yer alan iletmeler, Triptik letmesi, Turistik letmeler, yayn letmesi ve Teknik letme olarak saylm, maddenin devamnda da iletmeleri, Trk Ticaret Kanunu ve bununla ilgili mevzuat hkmlerine tabi olduu ayrca hkm altna alnmak suretiyle Triptik letmesinin faaliyetinin ticari nitelikte olduu aka kabul edilmi bulunmaktadr. cret karlnda yabanc dil kursu dzenleyerek zel okullar gibi devaml lisan eitimi ve retimi ve bununla ilgili kitap sat yapan bir dernein bu faaliyeti de iktisadi iletme niteliindedir. Trk Ticaret Kanununun 12 nci maddesinin 6 nc bendinde, zel okullar ve benzeri messeseler ticarethane olarak saylm bulunduundan, dernein bu faaliyeti sonucu mutad gelirleri dnda elde ettii ek gelirlerinin vergilendirilmesi gerekmektedir.

877

Bir spor kulbnn kafeterya, bfe, dn salonu ileticilii ve fotoraflk faaliyetlerinin de gelir getirici, devaml, dolaysyla iktisadi nitelikte olduunda kuku bulunmadndan bu faaliyetleri nedeniyle elde ettii gelirlerinin Kurumlar Vergisine tabi tutulmas gerekir. Derneklerin, tzklerinde ngrlen amalarna uygun olarak faaliyette bulunmu olmalar ve triptik ve dier belgeleri dzenleme faaliyetinin adgeen kuruma Kanunla, milletleraras anlamalarla verilmi bulunmas da sz konusu faaliyetlerin ticari niteliini ortadan kaldrmayaca gibi Kurumlar Vergisi Kanununun 4 nc maddesinin ak hkm karsnda bu faaliyetlerin iktisadi iletme olarak nitelendirilmesine de engel tekil etmesi mmkn deildir. SONU: 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu hkmleri karsnda itihatlarn, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek, Trkiyeden geici olarak karlan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle cret karl yapt hizmetlerin, yabanc dil kurslar dzenleyen ve bununla ilgili kitap sat yapan derneklerin bu faaliyetlerinin, bir spor kulbnn ilettii kafeterya, bfe, dn salonu ve fotoraflk faaliyetlerinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettikleri gelirlerinden dolay Kurumlar Vergisi mkellefi olmalar gerektii sonucuna varan Dantay Drdnc ve nc Dairesi kararlar dorultusunda birletirilmesine 16.6.1994 gnnde ye tam saysnn salt ounluu ile karar verildi. KARI OY X - 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesinde, tihatlar Birletirme Kurulunun dava dairelerinin veya idari ve vergi dava daireleri genel kurullarnn kendi kararlar veya ayr ayr verdikleri kararlar arasnda aykrlk veya uyumazlk grld veyahut birletirilmi itihatlarn deitirilmesi gerekli grld takdirde ii inceleyecei ve gerekiyorsa, itihadn birletirilmesi veya deitirilmesi hakknda karar verecei belirtilmitir. Bu grevi nedeniyle tihatlar Birletirme Kurulu, Dantayn birbirine aykr ya da birbiriyle uyumaz kararlarna konu olan uyumazlklarn maddi ynnden ve olaylardan syrlarak, bunlarn ortaya kard tartmal hukuk sorununu genel ve objektif bir zme balamak, adeta uyumazlk bulunan noktada bir prensip karar almak durumundadr. Bu suretle Yksek

878

Mahkeme, subjektif durumlardan ve grlerden hareketle objektif ve genel zmler salayan bu ileleriyle, kurallarn genellii ve istikrar yoluyla hukuk gvenliini salamaya katkda bulunma olanana sahiptir. tihatlar Birletirme Usul, belirli uyumazlklarn zmlenmesinde bavurulan olaan veya olaanst bir kanun yolu olmayp, hukuk birliini salamaya yarayan bir yol olduundan, itihatlar birletirme ileminde olduunca genelleme, soyutlama ve genileme yntemiyle sonuca ulalmas gerekir. Nitekim 4. Dairenin tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda da bu ynde davranlm, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik belgesi ve gmrk k karnesi dzenleyip vermek suretiyle yapt hizmetler karl elde ettii cret nedeniyle salnan kurumlar vergisi hakkndaki uyumazlklarda verilen kararlar arasnda itihadn birletirilmesini gerekli klacak lde aykrlklar bulunduuna iaret edildikten sonra, bu aykrln baka dernek ve vakflara ilikin kararlarda da bulunduu saptanm ve derneklerin kanunda saylanlarn dndaki gelir salayc faaliyetlerinin iktisadi iletme niteliinde saylp saylamayaca hususunda uygulamada birliin salanmas iin, konunun tihatlar Birletirme Kuruluna sevki uygun grlmtr. 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun birinci maddesinin D bendinde, Dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kazanlarnn kurumlar vergisine tabi olduu ifade edilmekte, 4 ve 5 inci maddelerinde de Dernek ve vakflara ait veya bal ticari, snai ve zirai iletmelerin, dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleri olduu belirtilmektedir. Sz edilen maddelerin birlikte incelenmesiyle de grlecei gibi, derneklerle vakflarn iktisadi iletmeleri, vergilendirme ynnden ayn hkmlere tabidirler. Derneklerin iktisadi iletmelerinin vergilendirilmesi ile ilgili her saptama ve varlacak sonu vakflarn iktisadi iletmeleri iin de geerlidir. tihatlarn birletirilmesi kararnda, derneklerin iktisadi iletmelerinin gelirleri konusunda yer alacak her hkm vakf iletmeleri iin de geerli olacana gre, incelemenin sadece dernek iletmeleri ile snrlandrlmas ve vakf iletmelerinin kapsam dnda braklmas bir anlam ifade etmeyecektir. Ayrca byle bir snrlama, itihatlar birletirme yoluyla varlmak istenen hukuk birliini ve eitliini salama amacna da aykr decektir. Bu nedenle, itihatlarn birletirilmesi incelemesinin, Drdnc Dairenin sevk karar erevesinde yaplmas gerektii, kapsamnn snrlandrlmasnda isabet bulunmad gryle kararn bu blmne karyz.

879

KARI OY XX - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun Birinci maddesinin D bendinde, Dernek ve vakflarn iktisadi iletmelerinin kazanlarnn kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmekle beraber, iktisadi iletme kavramnn kapsam ve snrnn tayini, dolaysyla derneklerin hangi hallerde vergilendirilebilecei konusunda Dantay kararlar arasnda aykrlk bulunduundan, itihatlarn birletirilmesi yoluna gidilmitir. Bu haliyle konunun zm, dernek faaliyetlerinden hangilerinin iktisadi nitelikli olduunun tesbitine bal olduundan, derneklerin gelirlerini dil kursundan, kitap satndan, kafeterya veya bfe iletmesinden elde etmi olmas, vergileme ynnden farkl sonulara varlmasn gerektirmez. Ayrca dernein kltr, spor gibi kamu yarar amacyla almas da bu ynden sonuca etkili deildir. Bu nedenle, kararlara taraf olan dernekleri faaliyet alanlarna ve gelir saladklar kaynaklara gre bir ayrma tabi tutup, ayr konuda itihad birletirme nedeni varm gibi inceleme yaplp sonuca varlmasnda isabet yoktur. Yine ayn ayrm sonucu, bir ksm dernekler ve gelir kaynaklar ynnden birbirine aykr karar bulunmad ya da aykr kararlarn mstakar hale geldiinden sz edilerek itihadn birletirilmesine gerek bulunmad sonucuna varlmas da yerinde olmamtr. Bu nedenle kararn sz edilen blmlerine karym. KARI OY XXX - Kurumlar Vergisi Yasasnn 1 inci maddesinin (D) bendi uyarnca, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmeler kurumlar vergisine tabidir. Bunlarn neler olduu, Yasann 5 inci maddesinde, ktisadi Kamu Messeseleri balkl 4 nc maddeye gndermede bulunmak suretiyle ... ait ve tabi olup faaliyetleri devaml bulunan ticari, snai ve zirai iletmeler diye belirlenmitir. tihatlarn birletirilmesine konu olan kararlarda sz edilen derneklerin gelir salayc faaliyetlerinin iktisadi iletme niteliinde olup olmadnn belirlenmesi iin, ticari, snai ve zirai iletme kavramlarna aklk getirildikten ve ayrca iktisadi iletmenin zelliklerine deinildikten sonra; kafeterya, bfe, dn salonu iletilmesi ve fotoraflk faaliyetinin iktisadi iletme saylmasna oybirliiyle, yabanc dil kurslar dzenlenmesi, kitap sat faaliyetinin iktisadi iletme saylmasna ise oyokluuyla karar verilmitir. Sadece, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, lkeye geici olarak gelen tatlarn
880

triptik belgelerini dzenlemek ve lkeden geici olarak kan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle yrtt faaliyetin iktisadi iletme saylmasna katlmadmzdan, kar grlerimiz aada madde madde aklanmaktadr. 1 - Kurulumuzun kararnda, ekonomik iletmenin tanm yaplrken, ticari iletmeden daha geni bir alan kapsadna deinilmi ve derneklere bal iletmelerin vergi ykmll bu kapsamda ele alnmtr. Oysa, Kurumlar Vergisi Yasasnda iktisadi iletme, sadece ticari, snai ve zirai iletmelerin ortak ad olarak kullanlmtr. Bu bakmdan, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun Triptik letmesinin vergi ykmll, geni kapsaml iktisadi iletme kavramna gre deil, faaliyetinin nitelii itibariyle ticari iletme olup olmadna gre belirlenmelidir. Konuya bu adan bakldnda; ticari faaliyet, kurul kararnda da akland gibi, gelir salama amacna ynelmeyi, ticari bir organizasyona balanmay ve devamll gerektirdiinden, kamusal bir grevi yerine getiren Triptik letmesinin ticari iletme saylmas mmkn deildir. Faaliyetin belli bir cret karl yrtlmesi suretiyle tedavl ekonomisine girilmi olmas da, kurumlar vergisi ykmll iin yeterli bir neden saylamaz. 2 - Trkiye Turing ve Otomobil Kurumu Tznn 4 nc maddesinde Kurum tznde yazl amalar gerekletirmek zere Medeni Kanun ve Trk Ticaret Kanununun ilgili hkmlerine gre, Ynetim Kurulu karar ile iletmeler kurar. hkm, genel nitelikte bir hkm olup, bu iletmelerin, ticari faaliyetle ilgili bakaca koullar aranmakszn ticari iletme saylmasna yeterli deildir. Nitekim; Tzn bu hkmne gre kurulan Turistik letmelerin, Yayn letmesinin ve Teknik letmenin Kurumun ticari iletmeleri arasnda yer ald maddenin ilgili fkralarnda belirtilmitir. Bu iletmelerin kazanlar iin Kurumlar Vergisi beyannamesi verilerek vergilerinin dendii hususu da ekimesizdir. Triptik iletmesi ise faaliyet tr itibariyle ticari olmadndan, Tzkte de ticari iletmeler arasnda saylmamtr. 3 - Kurumlar Vergisi Yasasnn 4 nc maddesinin 2362 sayl Yasayla deiik ikinci fkrasnda Bunlarn kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin ve i yerlerinin bulunmamas mkellefiyetlerine tesir etmez denmektedir. Bu hkmle kurumlar vergisi ykmllnn geniletilmesi amalanmtr. Ancak, maddede varlklar veya yokluklarnn ykml881

l etkilemiyecei belirtilen unsurlarn, ykmll belirleyen unsurlarm gibi ele alnmas yasann amacn aan bir yorum olmaktadr. rnein, zellii itibariyle ticari olan bir faaliyetin yrtlmesinin yasayla bir kurulua verilmesi o kuruluun vergi ykmlln ortadan kaldrmaz. Anca, yasayla verilen grev, ticari bir faaliyet erevesi iinde deilse, bu defa 2 nci fkraya baklarak kurumlar vergisi ykmll getirilemez. 4 - Kamu yararna ynelik faaliyetlerde, vergilendirilmesi istenmeyen iktisadi iletmelerin, muafiyet hkmleriyle vergi d brakldndan sz edilerek Kurumlar Vergisi Yasasnn 7 nci maddesinde gsterilen vergiden muaf kurumlar arasnda ad saylmayanlarn vergi ykmls olaca sonucuna varlamaz. Kurumlar Vergisi Yasasnn 4 nc maddesi uyarnca iktisadi iletme saylamayacak bir iletme iin muafiyet veya istisna hkm getirilmesine esasen gerek yoktur. SONU: Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun Triptik letmesinin, gmrk k karneleri vermek ve triptik belgeleri dzenlemekle snrl faaliyeti ticari iletme niteliinde bulunmadndan, dier derneklerin ticari iletmeleriyle birlikte Triptik letmesinin de kurumlar vergisiyle ykml tutulmasna ilikin tihatlar Birletirme kararna katlmyoruz. KARI OY XXXX - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 1. maddesinde dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmitir. Bir faaliyet nedeniyle bir kurumun vergiye tabi olup olmadn saptayabilmek iin iktisadi iletmenin tanmlanmas gerekir. Ayn Kanunun 5. maddesinde dernek ve vakflara ait veya bal olup 4. maddesindeki nitelikleri tayan ... iletmelerin iktisadi iletme olduu belirtilmitir. Bu duruma gre bir dernein veya vakfn kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin ncelikle bir iktisadi iletmeye sahip olmas gerekmektedir. Bir iktisadi iletmeye sahip olmadan, dernek, vakf veya dil kurslarnn kendi amalarn gerekletirmek iin yaptklar etkinlikler, yelerine yaptklar hizmetler veya yaptklar kitap satlarndan elde edilen gelir sebebiyle Kurumlar Vergisi alnma-

882

sna olanak bulunmadndan, bu faaliyetlerin iktisadi iletme saylarak Kurumlar Vergisine tabi tutulmas gerektii yolundaki ounluk kararna katlmyorum.

Yargtay 12. Hukuk Dairesi 2001/7796 E. 2001/8857 K. 18.5.2001 T.

ZET: Derneklerin kayt cretleri, yllk aidat ve itiraz kabil olmayan para cezalar ile ilgili kararlar ilam hkmndedir. DAVA: Mercii kararnn mddeti iinde temyizen tetkikinin alacakl vekili tarafndan istenmesi zerine bu ile ilgili dosya mahallinden daireye gnderilmi olmakla okundu ve gerei grlp dnld: KARAR: 507 sayl Yasann 39. maddesine gre derneklerin kayt cretleri, yllk aidat ve para cezalar ile ilgili ve usul dairesinde itiraz mercilerinden geerek kesinlemi bulunan kararlarn ilam hkmnde olup, genel hkmler dairesinde yerine getirilir. Ayn Yasann 30. maddesinin 3741 sayl Yasann 8. maddesiyle deiik hkmne gre ticaret mahkemesi nezdinde itiraz olunabilecek kararlarn ilam hkmnde olmas iin kesinlemi olmas art aranr. Bir baka deyile, derneklerin kayt cretleri, yllk aidat ve itiraz kabil olmayan para cezalar ile ilgili kararlarn ilam hkmnde saylmas iin kesinlemesi sz konusu olamaz. nk bunlar iin bir itiraz mercii sz edilen yasada ngrlmemitir. Bu nedenle takip konusu, yllk aidatn iki kat tutarnda verilmi para cezas ile ilgili A... Esnaf ve Sanatkarlar Odalar Birliinin 2.8.1999 tarih 1999/18-18 sayl karar ilam niteliindedir. Dairemizin son uygulamalar bu ynde olduundan merciin nceki itihatmza uygun olarak verdii kararn bozulmas gerekmitir. SONU: Alacakl vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile mercii kararnn yukarda yazl nedenlerle K. 366 ve HUMKnun 428. maddeleri uyarnca (BOZULMASINA), 18.5.2001 gnnde oybirliiyle karar verildi.
883

18. GELR VE GDER USUL

Yargtay 10. Hukuk Dairesi 1980/3226 E. 1980/3625 K. 05.16.1980 T.
DAVA: Davac, prim itiraz komisyonu kararnn iptalini istemitir. Mahkeme, anlan prim itiraz komisyonu kararnn iptaline karar vermitir. Hkmn davac avukat tarafndan temyiz edilmesi zerine, temyiz isteinin sresinde olduu anlaldktan ve tetkik hakimi tarafndan dzenlenen raporla, dosyadaki katlar okunduktan sonra iin gerei dnld ve aadaki karar tespit edildi: KARAR: 1- Dosyadaki yazlara, toplanan delillere ve hkmn dayand gerektirici nedenlere gre davacnn aadaki bendin kapsam dnda kalan temyiz itirazlar yerinde deildir. 2- 2.12.1972 tarihinde yrrle giren 1630 sayl Dernekler Kanununun 51. maddesinde derneklerin tutacaklar defterler gsterilmi ve ayn maddenin son fkrasnda da, bu defterlerin noterden tasdikli olmas koulu getirilmitir. Ayn Yasann geici 1. maddesinde ise, aynen bu kanununun yayn tarihinde mevcut olan dernekler, federasyon, birlik ve konfederasyonlar en ok alt ay iinde durumlarn bu kanun hkmlerine uydurmaya ... mecburdurlar demektedir. Bu maddeden aka anlald gibi, ama, kanunun yaym tarihinde var olan dernein, Kanunun yaym tarihinden itibaren 6 ay ierisinde, kanunun istedii ynleri yerine getirip, bu yeni yasal duruma uyulmasn salamaktr. Bu 6 aylk sre, kendini kanuna uydurmak iin, dernee tannan bir sredir; yoksa, bu sre, dernee kanuna uyma bakmndan bir baklk dnemi deildir. Bu nedenle, dernek, kanununun yaym tarihini balang tarihi kabul etmek suretiyle kendisini, kanunun istedii biimde bu kanun hkmlerine uydurma zorundadr.
884

Kald ki, dosyada mevcut ve karara dayanak edilen 21 Eyll, 1965 tarihli vakflar ile ilgili genelge 1630 sayl Dernekler Kanununun hkmlerini yrrlkten kaldracak nitelikte deildir. u duruma gre, daval iverenin 1972/Aralk, 1973/Mays devresinde ilikin defterlerinin noterlike tasdik ettirilmesi gerektii ve davac Kurumun bu dneme ilikin lmleme hakknn doduunun kabul gerekirken Kanuna yanl anlam verilerek bu devre iin davac Kurumun lmleme hakknn domadna karar verilerek davann reddi usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir. O halde davac vekilinin bu yne amalayan temyiz itirazlar yerinde olduundan hkm bozulmaldr. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle hkmn davac Kurum yararna (BOZULMASINA), pein alnan harcn istek halinde davacya geri verilmesine, 16.05.1980 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 1983/2495 E. 1983/2526 K. 25.10.1983 T.

DAVA: 1630 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar Hseyin, Muzaffer, Mehmet Ali, ile naln yaplan yarglamalar sonunda; mahkumiyetlerine dair (Acpayam Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 18.2.1983 gn ve 1982/166 esas, 1983/36 karar sayl hkmn sresi iinde Yargtayca incelenmesi sanklar tarafndan istenilmi ve art depo paralar ile yerine getirilmi olduundan dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld. KARAR: 16.11.1980 tarihli inceleme tutana, 28.1.1983 tarihli bilirkii raporu ve 18.2.1983 tarihli oturumda mahkemece; defterlerin tamam ve noter tastikli olduu
885

tesbit edildii halde, Kanunun ngrmedii ara tasdikinin bulunmadndan bahisle yazl ekilde mahkumiyet karar verilmesi, SONU: Bozmay gerektirmi, sanklarn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepden dolay istem gibi (BOZULMASINA), bozmann niteliine gre hkm temyiz etmeyen sanklara da CMUK.nun 325. maddesi gereince sirayetine, depo paralarnn geri verilmesine, 25.10.1983 gnnde oybirlii ile karar verildi.

886

19. YURT DIINDAN YARDIM ALINMASI

Anayasa Mahkemesi 2004/107 E. 2004/12 K. (Yrrl Durdurma) 01.12.2004 T.
4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasyla 21. maddesinin, Anayasann 69. maddesine aykrl ileri srlerek iptalleri ve yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi istemidir. (Ksmi DURDURMA, ksmi RED karar verilmitir.) 5253/m.10/1,21 5253 SAYILI DERNEKLER KANUNUNUN 10. VE 21. MADDELERNDE DEKLK YAPILMASI HAKKINDA KARAR Resmi Gazete Tarihi: 7 Aralk 2004 Resmi Gazete Says: 25663

YRRLN DURDURULMASI STEMNDE BULUNAN: Cumhurbakan Ahmet Necdet SEZER YRRLN DURDURULMASI STEMNN KONUSU: 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasyla 21. maddesinin, Anayasann 69. maddesine aykrl ileri srlerek iptalleri ve yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi istemidir. I- YRRLN DURDURULMASI STEMNN GEREKES 23.11.2004 gnl dava dilekesinde, 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasyla 21. maddesinin, Anayasaya aykrl ve uygulanmalar durumunda giderilmesi g ya da olanaksz zararlar dourabilecei gzetilerek iptalleri ve yrrlklerinin durdurulmasna karar verilmesi istenilmitir.

887

II- YRRLN DURDURULMASI STEMNN NCELENMES Yrrln durdurulmas istemini de ieren dava dilekesi ve ekleri, yrrln durdurulmas istemi hakkndaki rapor, iptali istenilen kurallar, dayanlan Anayasa kural ve bunlarn gerekeleri ile teki yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gerei grlp dnld: 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan .....ad geen kurumlarn maddi yardmda bulunabilirler. ibaresinin siyasi partiler ynnden Anayasaya aykrl konusunda gl belirtiler bulunduu ve uygulanmas halinde sonradan giderilmesi g veya olanaksz durum ve zararlarn doabilecei gzetilerek yrrlnn durdurulmasna, Sacit ADALInn karoyu ile, Yasann 10. maddesinin birinci fkrasnn kalan blmnn ve 21. maddesinin yrrlnn durdurulmas isteminin ise reddine karar verilmesi gerekmitir. III- SONU 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun; 1- 10. maddesinin birinci fkrasnda yer alan .....ad geen kurumlara maddi yardmda bulunabilirler. ibaresinin, siyasi partiler ynnden YRRLNN DURDURULMASINA, Sacit ADALInn karoyu ve OYOKLUUYLA, 2- 10. maddesinin birinci fkrasnn kalan blm ve 21. maddesinin, YRRLKLERNN DURDURULMASI STEMNN REDDNE, OYBRLYLE, 1.12.2004 gnnde karar verildi. KARI OY 5253 sayl Kanunun 10. maddesinin birinci fkras ile 21. maddesinin yrrlklerinin durdurulmas iin gerekli artlarn olumad dncesindeyim. yle ki: Anayasa Mahkemesi Anayasada ve yasalarla kendine tannmam bu yetkiyi mmkn olduunca seyrek kullanmak artyla stelenirken, daha balangta u iki temel lte dayanmtr:

888

> Henz iptal karar verilmeden nce bir kanun ya da kanun hkmnde kararname hkmnn hukuka aka aykr ve iptal ihtimalinin gl olmas, > ptal karar verildikten sonra kararn Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmesine kadar iptal edilen kanunun uygulanmas durumunda, daha sonra giderilmesi g ya da imkansz durumlarn nlenmesi ve iptal kararnn sonusuz kalmamas. ptal istemine konu olan 5253 sayl Yasann 10. maddesinin birinci fkrasnda, derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, benzer amal derneklerden, siyasi partilerden, ii ve iveren sendikalarndan ve mesleki kurululardan maddi yardm alabilecekleri ve ad geen kurumlara maddi yardmda bulunabilecekleri hkme balanmaktadr. te yandan ayn Yasann yine dava konusu olan 21. maddesi hkmne gre de, dernekler mlki idare amirliine nceden bildirimde bulunmak artyla yurt dndaki kii, kurum ve kurululardan ayni ve nakdi yardm alabileceklerdir. Bu bildirimin ekli ve ierii ynetmelikte dzenlenecektir. Nakti yardmlarn mlki idare amirliine nceden bildirilmesi ve bankalar araclyla alnmas, ayni yardmlarn ise gmrk idarelerinin denetiminden gemesi zorunludur. 2820 sayl Siyasi Partiler Kanununun 4445 sayl Yasa ile deiik 66. maddesinin nc fkrasnn ikinci ve nc cmlelerine gre siyasi partilere yaplan balarn bata bulunana veya yetkili temsilcisine veya vekiline ait olduunun partice verilen makbuzda aka belirtilmesi gerekir. Byle bir belgeye dayanlmakszn siyasi partilerce ba kabul edilemez. Bu yasal dzenlemeler birlikte gz nne alndnda, hem derneklerin yurtdndan alacaklar yardmlarn, hem de siyasi partilere yaplacak yardmlarn kayt altna alnmas gerektii anlalmaktadr. Bu yasal dzenlemelere ramen yasa d olarak derneklerin yurtdndan kaytl ya da kaytsz olarak yardm almalar ve bu yardmlar yasad yollardan siyasi partilere aktarmalar anayasal denetimle ilgili bir konu deil, idarenin denetim grevini yapmas ile ilgili uygulamaya dayanan bir meseledir. Bu itibarla iptal davasna konu olan Yasann uygulanmasndan dolay telafisi g ya da imkansz zararlarn domas sz konusu deildir. Bylece, hukuka aka aykrlk olsa bile, tek lte dayanarak yrrln durdurulmasna gidilmesinin mmkn olmamas gerekir.

889

20. KAMU YARARINA ALIAN DERNEKLER

Dantay 10. Daire 1995/1130 E. 1997/869 K. 12.03.1997
stemin zeti: ... Kulb Derneinin 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesine gre kamu yararna alan derneklerden saylmasna ilikin 11.01.1995 tarih ve 22168 sayl Resmi Gazetede yaymlanan, 15.12.1994 tarih ve 94/6367 sayl Bakanlar Kurulu Kararnn; rgtlenme durumu, ye says, teknik imkanlar ve malvarl dikkate alndnda lke apnda yararl etkinliklerde bulunmas mmkn olmayan dernein kamu yararna alan derneklerden saylmasnn, kamu yararna alan dernekler kavramyla, hizmet gerekleri ve hukuk kurallaryla badatrlma imkan bulunmad iddiasyla iptali istenilmektedir. Daval ileri Bakanl Savunmasnn zeti: Dava konusu Bakanlar Kurulu Kararnn tesisine hazrlk olmak zere bakanln dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas yolundaki olumlu nerisinin idari davaya konu olabilecek kesin ve yrtlmesi zorunlu bir ilem olmad, bu nedenle bakanla husumet tevcihinin usul ve hukuka aykr olduu ileri srlerek usul ynnden davann reddi gerektii savunulmaktadr. Daval Babakanln Savunmasnn zeti: Usul ynnden iptali istenilen ilemle davac dernek arasnda ciddi ve makul bir menfaat ilgisi olmadndan davann ehliyet ynnden reddi gerektii; esas ynnden ise, 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesi hkm ile bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas konusunda Bakanlar Kuruluna tannan takdir yetkisinin dava konusu ilemde kanuna, kamu yararna ve hizmet gereklerine uygun olarak kullanld ileri srlerek yasal dayanaktan yoksun bulunan davann reddi gerektii savunulmaktadr. Dantay Tetkik Hakimi E.C..nn Dncesi: 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesindeki prosedre uygun olarak alnan dava konusu Bakanlar Kurulu Kararnda,
890

kamu yarar ve hizmet gereklerine aykrlk grlmediinden yasal dayanaktan yoksun bulunan davann reddi gerektii dnlmektedir. Dantay Savcs S.Y.nin Dncesi: Dava, ... Kulb Derneinin kamu yararna alan derneklerden saylmasna ilikin Bakanlar Kurulu Kararnn iptali isteiyle almtr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesine gre, bir dernein kamuya yararl saylabilmesi iin amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas gerekmektedir. Dava dosyasnda bulunan ileri Bakanlnn 30.10.1994 gnl yazsndan, ... Kulb Derneinin lke apnda yararl faaliyetlerinin bulunduu anlaldndan dava konusu kararda yasaya aykrlk grlmemitir. Ayrca, ayn konuda faaliyette bulunan bir dernein mevcudiyeti koullarn varl halinde dier dernein de kamu yararna alan derneklerden saylmasna hukuki engel oluturmamaktadr. Aklanan nedenlerle, hukuki dayanaktan yoksun davann reddi gerekecei dnlmektedir. Trk milleti adna hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei dnld: Daval idarelerin usule ynelik itirazlar yerinde grlmeyerek esasa geildi: Dava, ... Cemiyeti tarafndan, ... Kulb Derneinin 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesine gre kamu yararna alan derneklerden saylmasna ilikin 11.01.1995 tarih ve 22168 sayl Resmi Gazetede yaymlanan, 15.12.1994 tarih ve 94/6367 sayl Bakanlar Kurulu Kararnn iptali istemiyle almtr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 58. maddesinde, bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas, dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas art aranm; ayn yasann

891

59. maddesinde ise; bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmasnn, ilgili bakanlklarn gr alnarak, ileri Bakanlnn nerisi, Dantay dari ler Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna bal olduu hkme balanmtr. Dava dosyasnn incelenmesinden; merkezi ...da olmak zere 1985 ylnda kurulan ... Kulb Derneinin, 2908 sayl Dernekler Kanununun 58. maddesine gre kamu yararna alan derneklerden saylmas iin izin verilmesi talebiyle ilgili olarak Maliye Bakanl, Ulatrma Bakanl grlerinin alnarak ad geen dernein kamu yararna alan derneklerden saylmasnn uygun olaca yolundaki ileri Bakanl nerisi zerine, Dantay 1. Dairesinin 21.10.1994 tarih ve E: 1994/165, K: 1994/167 sayl karar ile tznn 2. maddesinde yer alan amac, alma konular ve bu amac gerekletirmek iin giritii etkinliklerle lke apnda yararl bulunduu kansna varlan ... Kulb Derneinin kamu yararna alan derneklerden saylmasna karar verildii, sz konusu kararn Dantay dari ler Kurulunun 10.11.1994 tarih ve E: 1994/164, K: 1994/133 sayl kararyla onanmas zerine de dava konusu Bakanlar Kurulu kararnn alnd anlalmaktadr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 58. maddesinde; bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, lke apnda rgtlenme art aranmam olup, dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas art aranmtr. te yandan, ayn konuda faaliyette bulunan bir dernein olmas aranan koullarn varl halinde baka bir dernein de kamu yararna alan derneklerden saylmasna hukuki bir engel oluturmamaktadr. Yukarda belirtildii ekilde, 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesinde ngrlen prosedre uygun olarak ... Kulub Derneinin kamu yararna alan derneklerden saylmasna ilikin dava konusu Bakanlar Kurulu kararnda kamu yarar ve hizmet gereklerine aykrlk grlmemitir. Aklanan nedenle, yasal dayanaktan yoksun bulunan davann REDDNE, 12.03.1997 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

892

Dantay 10. Daire 1995/4171 E. 1995/5628 K. 15.11.1995 T.

stemin zeti: Davac dernein kamu yararna alan dernek saylmas iin yaplan bavurunun reddine ilikin 20.07.1994 tarih ve 190177 sayl ileri Bakanl ilemi ile bu ilemin dayanan oluturan Babakanlk ileminin iptali istemiyle dava almtr. Alan bu dava sonunda, Ankara 3. dare Mahkemesince 2908 sayl Dernekler Kanunu`nun 58. maddesinde bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas iin bavuruda bulunulurken gerekli belgelerin neler olduunun belirtildii, bavurudan sonraki idari prosedrn dzenlendii, davac dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas iin ... Valiliine yapt bavuruya ilgili Devlet Bakanl ile ileri, Maliye, Milli Eitim ve Salk Bakanlklarnn olumlu gr belirttikleri, bunun zerine ileri Bakanlnca konunun Dantaya iletilmek zere Babakanla sunulduu, Babakanln ise, bu ve benzeri derneklerin kamu yararna alan derneklerden saylmasnn hazinenin gelirlerini azaltc nitelikte grldn belirterek evrak ileme koymad Babakanln buradaki grevinin dosyay Dantaya gndermek ve Dantaydan olumlu gr kt takdirde Bakanlar Kurulu karar taslan hazrlamak olduu, Kanunun Babakanla bu tr istekleri olumsuz karlayarak geri evirme yetkisi vermedii, te yandan zrl ocuklarn eitim ve rehabilitasyonu devletin asl grevleri arasnda olup, bunlarn baz derneklerce stlenilmesinin devletin bu alandaki grevini kolaylatraca ve mali ynden de katk salayaca, gerekli koullar tayan dernein kamuya yararl saylmas nedeniyle hazinenin gelirlerinin azalacann dnlemeyecei, dava konusu ilemlerin kamu yarar ve Kanunun genel amacyla badamad gerekesiyle dava konusu ilemlerin iptali yolunda verilen 22.03.1995 tarih ve E: 1994/1360 K: 1995/710 sayl kararn; daval Babakanlk tarafndan idari ilem niteliinde yarg karar verilemeyecei, dava konusu ilemin icrai olmad, Bakanlar Kurulunun bu konuda takdir yetkisi olduu iddiasyla temyizen incelenip bozulmas istenilmektedir. Savunmamn zeti: Yerinde olmad ileri srlen temyiz isteminin reddi gerektii savunulmaktadr.

893

Dantay Tetkik Hakimi A.Z.nin Dncesi: Usul ve Hukuka uygun olan temyize konu kararn onanmas gerektii dnlmtr. Dantay Savcs S.Y.nin Dncesi: ... Kamuya yararl derneklerden saylmasna ilikin istemin bu ve benzeri derneklerin kamu yararna alan derneklerden saylmasnn hazine gelirlerini azaltc nitelikte grld gerekesiyle ileme konulmayarak reddi yolundaki ilemi iptal eden idare mahkemesi kararnn temyizen bozulmas istenilmektedir. 2908 sayl Dernekler Kanununun 58. maddesinde bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi koullar gsterilmitir. Buna gre, dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas; dernein ama ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas gerekmektedir. lem dosyasnda bulunan belgelerden Maliye Bakanl, ileri ve Salk Bakanlklar ile Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrlnn dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas yolunda olumlu gr bildirdikleri anlalmtr. Bu durumda daval idarenin yasann arad usul ve esasa ilikin koullarn tamamn ieren ve mevcut haliyle bakaca bir noksan olmayan dosyay yasann 59. maddesi hkm uyarnca Dantay Bakanlna gndermesi gerekirken yasada aranmayan bir koulu gereke gstererek istemi reddetmesinde hukuka uyarlk grlmemitir. Ayrca, ortada kesin ve yrtlmesi gerekli bir idari ilem bulunduundan davalnn bu yne ilikin iddias da yerinde bulunmamtr. Aklanan nedenle temyiz isteminin reddi gerekecei dnlmektedir. Trk Milleti Adna Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei dnld: dare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarnn temyizen bozulmas 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 3622 sayl Kanun ile deiik 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varl halinde mmkndr.

894

Bozulmas istenen karar, usul ve hukuka uygun olup dilekede ileri srlen temyiz sebepleri kararn bozulmasn gerektirecek nitelikte grlmediinden temyiz isteminin reddi ile bozulmas istenen kararn onanmasna 15.11.1995 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Dantay 10. Daire 1988/2710 E. 1990/2301 K. 23.10.1990 T.

ZET: Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas ilemi bakanlar kurulu onayna baldr. Davann zeti: ... Sosyal Bilimler Derneinin kamuya yararl derneklerden saylmas isteminin reddine ilikin ilemin, derneklerinin 1967 ylnda kurulduu ve bu tarihten itibaren almalarn kesintisiz srdrd, amalarnn Trkiyede ada bir sosyal bilim retimine hizmet etmek bu yolda almalar yapmak yada yaplan almalar desteklemek, sosyal bilimler alannda ampirik aratrmalarn oaltlmasn zendirmek, aratrma ve yayn yolu ile Trkiyenin dnce hayatna katkda bulunmak olduu, kamuya yararl dernek olmak iin yaptklar bavurunun ileri Bakanlnca uygun grld, Dantay Birinci Dairesinin bu yolda gr verdii, Dantay dari ler Kurulunun da bu karar benimsedii ancak Babakanln hakl bir gereke gstermeden istemi reddettii, derneklerinin kuruluundan bu gne kadar pek ok alma yapt kitaplar yaynland, konferans, sempozyum dzenledii, uluslararas bilim kurullarnda Trkiyeyi temsil ettikleri ileri srlerek iptali istenilmektedir. Daval Babakanln Savunmasnn zeti: 2908 sayl Kanunun 58. maddesinde bir dernein kamu yararna alan derneklerdan saylabilmesi iin gerekli niteliklerin belirtildii ve bunun ilgili bakanlklarn gr ileri Bakanlnn nerisi Dantay dari ler Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna bal olduu, burada Bakanlar Kuruluna takdir yetkisi tannd, kurulca dosya zerinde yaplan inceleme

895

sonucu, dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelikte ve lde olmad kanaatna varld belirtilerek davann reddi savunulmutur. Daval ileri Bakanlnn Savunmasnn zeti: Davac dernein kamuya yararl dernek saylma bavurusu zerine, yaplan inceleme sonucunda dava dernein kamuya yararl derneklerden saylmas gerektii gryle konunun Babakanla bildirildii, Babakanln 28.6.1988 gnl yazlar ile tekliflerinin uygun grlmedii bu kararn Emniyet Genel Mdrl tarafndan Ankara Valiliince davacya tebli edildii belirtilerek davann reddi savunulmutur. Dantay Tetkik Hakimi: Z.. Dantay Savcs M..D.nin Dncesi: Dava, ... Sosyal Bilimler Derneinin kamu yararna alan derneklerden saylmasna dair ileri Bakanl nerisinin Bakanlar Kurulunca uygun bulunmamasna ilikin ilemin iptali istemiyle almtr. Dosya ieriinden, davac dernein; 2908 sayl Dernekler Kanununa gre kamu yararna alan derneklerden saylmas yolundaki talebinin; Dantay dari ler Kurulunun olumlu karar zerine ileri Bakanlnca da olumlu bir neri olarak Bakanlar Kuruluna sunulduu, ancak dava konusu ilemle kabul edilmedii anlalmaktadr. 2908 sayl Yasann 58. maddesi, kamu yararna alma nitelii bal altnda; bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas ve amacnn ve bu amaca ynelik faaliyetlerinin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas koullarnn gereklemesini ngrmtr. te yandan ayn Yasann 59. maddesinde kamu yararna alan dernek saylma ilemlerinin sonu olarak Bakanlar Kurulunun onayna bal olduu hkm yer almtr. Anlan maddede Bakanlar Kuruluna bu konuda bir takdir yetkisi tannd anlalmakta ise de, bu yetkinin kamu yararna ve hizmet gereklerine uygun kullanlmas gerektii, bu bakmdan takdir yetkisinin kullanlmasnn sz konusu olduu ilemlere kar da yarg yoluna gidilebilecei ve yarg yerince bu yetkinin yarg denetimine tabi tutulaca, gerek retide, gerekse uygulamada kabul gren bir husustur. Kald ki Anayasann 125. maddesi, hibir ayrm yapmadan idarenin her trl eylem ve

896

ilemlerine kar yarg yolunu ak tutmu, takdir yetkisinin kullanld ilemleri teki ilemlerden ayrlmamtr. Bu itibarla daval idarenin takdir yetkisini olumsuz kullanmasnda ne gibi bir kamu yararnn szkonusu olduu, ya da olumlu kullanmas halinde ne gibi bir kamu yararnn doabilecei sorunlarnn akla kavuturulmas gereklidir. Bu sorunlarn cevabn ararken gznne alnacak en nemli husus davalnn savunmas ve savunmaya ekli belgelerdir. Daval Babakanln verdii savunmadan ve ekledii belgelerden davac dernek hakknda tesis olunan ilemde kullanlan takdirin; 1 - Dernek adnn ve amacnn ok geni bir alan ilgilendirdii ve bu kadar geni kapsaml bir amacn gereklemesi iin lke apnda yararl sonu verecek nitelik ve lde faaliyette bulunamayaca, 2 - Sosyal bilimler alannda alan pek ok dernein benzer gerekelerle kamu yararna alan derneklerden saylmalarn isteyebilecekleri gerekesine dayandrld anlalmaktadr. Bu gerekelerden soyut ve yasada yer almayan ikinci gereke bir yana braklarak, birincisi zerinde durularak, dava konusu ilemin tesisinde kullanlan takdir yetkisinin kamu yarar ve hizmet gereklerine uygun olup olmad aratrlacaktr. Faaliyet alan, yapt almalar, ye olduu uluslararas kuruluun nitelii dikkate alndnda davac dernein adnn toplum-bilim (sosyoloji) eidi ... Sosyal Bilim Dernei olmas gerekirdi. Nitekim ngilizce adnn byle olduu grlmektedir. Sosyal Bilimler olarak oul szcklerin kullanlmas biraz karkla neden olsa ve tm sosyal bilimler disiplinlerini akla getirse bile; yasak szckler tamayan bir adn u ya da bu ekilde kullanlmasnn amacn gereklemesine engel olamayaca aktr. Dernek amacnn geni kapsaml olmas ile baka alanlar da amac iine almas olgularnn birbirine kartrlmamas gerekir. Dernein esas amac Trkiyede ada bir sosyal bilim retimine hizmet etmek; bu yolda almalar yapmak; yaplan almalar desteklemek; aratrma ve yayn yolu ile Trk dnce yaamna katkda bulunmaktr. Sosyal bilimler (social science- sosyoloji) alannda geni almalar yrten dernek; zmir Aratrma Projesi, Sosyal Bilimler retiminin Geliimi

897

Projesi Fiziksel Yerleme ve Nfus Politikalar Aratrma Projesi, Yurt Dna i G Aratrma Projesi, Hzl Kentlemenin Getirdii Sorunlar Aratrma Projesi, Uluslararas Kalknma Aratrmalar Merkezinin destekledii baz spesifik aratrmalar olmak zere ounlukla yabanc kurulularn maddi destekleriyle ok ilgi ekici ve Trk dnce hayatna katk salayc inceleme ve aratrmalar yaptrmtr. Bunlarn dnda; Sosyal bilimle ilgili saysz seminerler, kongreler, sempozyumlar dzenlenmitir. Davac dernein bilimsel almalarnn rn olan geni kapsaml bir yayn faaliyeti de vardr. Btn bu almalarn yurt ii ve dnda resmi ve zel kurulularn ilgisini ekmi olmalar, baz bilim rnlerinin niversitelerde ders kitab olarak baklmalar, yabanc vakflardan ve dier kurululardan maddi destek salanmas dernein lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde almalar yaptn ok ak bir biimde gstermekte olup; davac dernein kamu yararna alan derneklerden saylmamas ileminde kamu yararna uyarlk bulunmamaktadr. Her ne kadar daval idare savunmasnda; idarenin bir ilemi yapmaya yarg karar ile zorlanamyacan belirtmekte ise de; bu yolda verilecek bir yarg karar, idari ilemdeki sakatl belirleyip, idarenin hukuka uygun ilem tesisini amaladndan ve bu drum idarenin hukuka ball ve hukuk devleti olmann bir gerei bulunduundan, davacnn bu yoldaki savunmasna itibar etmek mmkn deildir. te yandan Dantay dari ler Kurulu kararnn emri mahiyette olmayan kanuni mtalaalardan olduu cihetle bu karara uyma zorunluluu bulunmad yolundaki savunmada ise, yukarda aklanan yasal ve hukuki durumlar karsnda isabet grlememitir. Aklanan nedenlerle, maksat ynnden hukuka aykr bulunan ilemin iptali gerektii dnlmtr. Trk Milleti Adna Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince duruma iin nceden saptanp taraflara tebli edilen 23.10.1990 sal gn davac vekili ... ile daval idare temsilcilerinin geldikleri Dantay Savcsnn hazr olduu grlmekle ak durumaya baland. Taraflar, usulne uygun sz verilip dinlenildikten, Dantay Savcsnn dncesi alndktan sonra durumaya son verilerek dosya iindeki bilgi ve belgeler incelendi.

898

Dava, davac ... Sosyal Bilimler Derneinin, kamuya yararl derneklerden saylma isteminin reddine ilikin Ankara Emniyet Mdrlnn 23.8.1988 gnl 140176 sayl yazs ile tebli edilen ilemin iptali istemiyle almtr. 1967 ylnda Ankarada Trkiyede ada sosyal bilim retimine hizmet etmek, bu yolda almalar yapmak ya da yaplan almalar desteklemek, sosyal bilimler alannda ampirik aratrmalarn oalmasn zendirmek, aratrma ve yayn yoluyla Trkiyenin dnce hayatna katkda bulunmak amacyla kurulan T... Sosyal Bilimler Dernei 21.6.1986 tarihi genel kurul toplantsnda ald kararla kamuya yararl dernek olma istemiyle Ankara Valiliine bavurmutur. Konunun ileri Bakanlna intikali zerine anlan bakanlk 17.9.1987 gnl yazsyla davac dernein kamuya yararl derneklerden saylmas gryle dosyay Babakanla gndermi; Babakanln 22.9.1987 gnl yazs zerine de Dantay Birinci Dairesinin 13.10.1987 gnl E: 1987/341, K: 1987/370 sayl kararyla sz konusu dernek kamuya yararl derneklerden saylm ve bu karar Dantay dari ler Kurulunda onanarak dosya Babakanla gnderilmitir. Konuyu gren Bakanlar Kurulu, anlan dernein ad ve tzndeki amacn kapsam dikkate alndnda ok geni bir alan ierdii, bu kapsam erevesinde lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde faaliyette bulunulmasnn mmkn olmayaca gerekesiyle dava konusu ilemi tesis etmitir. 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesi birinci fkras bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas, ilgili bakanlklarn gr alnarak, ileri Bakanlnn nerisi, Dantay dari ler Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna baldr. hkmn tamaktadr. Bu hkme gre Bakanlar Kurulu, bir dernein kamuya yararl dernek olduunun saptanmasnda nihai olarak yetkili bulunmaktadr. Ancak ileri Bakanlnn olumlu gr ve Dantay dari leri Kurulunun olumlu yndeki kararna ramen Bakanlar Kurulunun bir dernei kamuya yararl dernek saymamas iin, yeterli, somut bir takm sebeplerin bulunmas gerekir. Dava dosyasnn incelenmesinde dernein, kuruluundan itibaren sosyal bilimler

899

alannda eitli almalar, aratrmalar yapt, sonularn kitap halinde yaynland, uluslararas sempozyum ve konferanslar dzenledii, bu almalarn ve etkinliklerin dernein amacn gerekletirilmeye ynelik olduu anlalmaktadr. Bu itibarla Kurulumuzca ... Sosyal Bilimler Derneinin kamuya yararl dernek olduu kabul edilmi; Babakanln savunmasndan ileri srd gereke hukuka uygun bulunmamtr. Aklanan nedenlerle, davac dernein kamuya yararl dernek saylmas isteminin reddine ilikin ilemin iptaline 23.10.1990 tarihininde oybirliiyle karar verildi.

Dantay 10. Daire 1995/4171 E. 1995/5628 K. 15.11.1995 T.

ZET: Dernein, kamu yararna alan dernek saylmas iin yaplan bavuruda babakanln grevi, dosyay dantaya gndermek, olumlu gr kt takdirde bakanlar kurulu karar tasla hazrlamaktan ibaret olup, bu tr istemleri geri evirme yetkisi bulunmamaktadr. stemin zeti: Davac dernein kamu yararna alan dernek saylmas iin yaplan bavurunun reddine ilikin 20.7.1994 tarih ve 190177 sayl ileri Bakanl ilemi ile bu ilemin dayanan oluturan Babakanlk ileminin iptali istemiyle dava almtr. Alan bu dava sonunda, Ankara 3. dare Mahkemesince 2908 sayl Dernekler Kanununun 58. maddesinde bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas iin bavuruda bulunulurken gerekli belgelerin neler olduunun belirtildii, bavurudan sonraki idari prosedrn dzenlendii, davac dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas iin ... Valiliine yapt bavuruya ilgili Devlet Bakanl ile ileri, Maliye, Milli Eitim ve Salk Bakanlklarnn olumlu gr belirttikleri, bunun zerine ileri Bakanlnca konunun Dantaya iletilmek zere Babakanla sunulduu, Babakanln ise, bu ve benzeri derneklerin kamu yararna alan der-

900

neklerden saylmasnn hazinenin gelirlerini azaltc nitelikte grldn belirterek evrak ileme koymad Babakanln buradaki grevinin dosyay Dantaya gndermek ve Dantaydan olumlu gr kt takdirde Bakanlar Kurulu karar taslan hazrlamak olduu, Kanunun Babakanla bu tr istekleri olumsuz karlayarak geri evirme yetkisi vermedii, te yandan zrl ocuklarn eitim ve rehabilitasyonu devletin asl grevleri arasnda olup, bunlarn baz derneklerce stlenilmesinin devletin bu alandaki grevini kolaylatraca ve mali ynden de katk salayaca, gerekli koullar tayan dernein kamuya yararl saylmas nedeniyle hazinenin gelirlerinin azalacann dnlemeyecei, dava konusu ilemlerin kamu yarar ve Kanunun genel amacyla badamad gerekesiyle dava konusu ilemlerin iptali yolunda verilen 22.3.1995 tarih ve E: 1994/1360 K: 1995/710 sayl kararn; daval Babakanlk tarafndan idari ilem niteliinde yarg karar verilemeyecei, dava konusu ilemin icrai olmad, Bakanlar Kurulunun bu konuda takdir yetkisi olduu iddiasyla temyizen incelenip bozulmas istenilmektedir. Savunmamn zeti: Yerinde olmad ileri srlen temyiz isteminin reddi gerektii savunulmaktadr Dantay Tetkik Hakimi A.Z.nin Dncesi: Usul ve Hukuka uygun olan temyize konu kararn onanmas gerektii dnlmtr. Dantay Savcs S.Y.nin Dncesi: ... Kamuya yararl derneklerden saylmasna ilikin istemin bu ve benzeri derneklerin kamu yararna alan derneklerden saylmasnn hazine gelirlerini azaltc nitelikte grld gerekesiyle ileme konulmayarak reddi yolundaki ilemi iptal eden idare mahkemesi kararnn temyizen bozulmas istenilmektedir. 2908 sayl Dernekler Kanununun 58. maddesinde bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi koullar gsterilmitir. Buna gre, dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas; dernein ama ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas gerekmektedir. lem dosyasnda bulunan belgelerden Maliye Bakanl, ileri ve Salk Bakanlklar ile Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrlnn
901

dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas yolunda olumlu gr bildirdikleri anlalmtr. Bu durumda daval idarenin yasann arad usul ve esasa ilikin koullarn tamamn ieren ve mevcut haliyle bakaca bir noksan olmayan dosyay yasann 59. maddesi hkm uyarnca Dantay Bakanlna gndermesi gerekirken yasada aranmayan bir koulu gereke gstererek istemi reddetmesinde hukuka uyarlk grlmemitir. Ayrca, ortada kesin ve yrtlmesi gerekli bir idari ilem bulunduundan davalnn bu yne ilikin iddias da yerinde bulunmamtr. Aklanan nedenle temyiz isteminin reddi gerekecei dnlmektedir. Trk Milleti Adna Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei dnld: dare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarnn temyizen bozulmas 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 3622 sayl Kanun ile deiik 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varl halinde mmkndr. Bozulmas istenen karar, usul ve hukuka uygun olup dilekede ileri srlen temyiz sebepleri kararn bozulmasn gerektirecek nitelikte grlmediinden temyiz isteminin reddi ile bozulmas istenen kararn onanmasna 15.11.1995 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Dantay 10. Daire 1998/3272 E. 2000/2130 K. 1.5.2000 T.

ZET: Kamuya yararl dernek saylma isteminin; bakanlklarn grnn alnmasndan sonra olumsuz gre istinaden ileri Bakanlnca reddedilmesinde hukuka aykrlk bulunmad hk.

902

stemin zeti: Davac dernein, Dernekler Kanununun 58. ve 59. maddeleri uyarnca kamu yararna alan derneklerden saylmas isteminin reddine ynelik ilemin iptali istemiyle alan dava sonucu Ankara 8. dare Mahkemesince dava konusu ilemin iptali yolunda verilen 27.11.1997 tarih ve E: 1997/387, k: 1997/1280 sayl kararn temyizen incelenerek bozulmas istenilmektedir. Savunmann zeti: Savunma verilmemitir. D.Tetkik Hakimi: Elmas Mucukgil Dncesi: Temyiz isteminin reddi ile usul ve hukuka uygun bulunan mahkeme kararnn onanmas gerektii dnlmtr. Dantay Savcs: Emin Celalettin zkan Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 49. maddesinin 1. fkrasnda belirtilen nedenlerden hibirisine uymayp idare mahkemesince verilen kararn dayand hukuki ve yasal nedenler karsnda anlan kararn bozulmasn gerektirir nitelikte grlmemektedir. Aklanan nedenlerle, temyiz isteminin reddiyle idare mahkemesi kararnn onanmasnn uygun olaca dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei dnld: Dava, davac dernein Dernekler Kanununun 58 ve 59. maddeleri hkm gerei kamu yararna alan derneklerden saylmas isteminin reddine ynelik ilemin iptali istemiyle almtr. dare mahkemesince, Dernekler Kanununun 59, maddesinde bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas konusunda ileri Bakanlnn yetkisi ilgili Bakanlklarn grn alarak konuya ilikin dosyay, hazrlayp neride bulunmakla snrlad bu konuda son karar mercii Dantay dari ler Kurulu ve Bakanlar Kurulu

903

olarak belirtildii, dolaysyla yasa bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas istemi konusunda karar mercii olarak ileri Bakanln yetkili klmadndan davac dernein bu yndeki isteminin yetkili organlara gnderilmeden reddedilmesine ilikin ilemde yasal isabet grlmedii gerekesiyle dava konusu ilemin iptaline karar verilmitir. Daval idare tarafndan hukuka uyarlk bulunmad ileri srlerek anlan idare mahkemesi kararnn temyizen incelenip bozulmas istenilmektedir. 2908 sayl Dernekler Kanununun kamu yararna alma niteliini belirleyen 58. maddesinde. Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas, dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas arttr. kuralna yer verilmitir. 59. maddesinde de, bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmasnn ilgili bakanlklarn gr alnarak ileri Bakanlnn nerisi, Dantay dari ler Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna bal olduu bu konuya ilikin dosyann ileri Bakanlnca hazrlanaca, bunun iin derneklerin belirtilen belgeleri ileri Bakanlna gnderilmek zere dernek merkezinin bulunduu yerin valiliine verecekleri kurala balanmtr. Dava dosyasnn incelenmesinden, davac dernein kamu yararna alan dernek saylma istemiyle yapt bavurunun daval bakanla iletilmesi zerine Devlet Bakanlnn, Sanayi ve Ticaret Bakanlnn ve Maliye Bakanlnn grnn istenildii, Devlet Bakanl ile Sanayi ve Ticaret Bakanlnca olumlu gr verilirken, Maliye Bakanlnca; dernek gelirlerinin %80 inin dernek amalarna harcanmad, tznde de dernek gelirlerinin en az %80 inin dernek amalarna harcanlacana ilikin bir hkmn bulunmad belirtilerek istemi uygun grmemesi zerine dava konusu ilem ile davacya bildirimde bulunulduu anlalmtr. Yukarda anlan yasa maddeleri hkm dorultusunda davac dernein daval bakanla iletilen bavurusu zerine bakanlka, dosyann hazrlanmas iin ilk aama olan bakanlklarn grnn alnmak istenildii ancak Maliye Bakanlnn olumsuz gr sonrasnda dava konusu ilemin tesis edildii dolaysyla dava konusu ilemin yalnzca daval idarenin grn yanstmad, bavurunun dorudan reddedilmedii grlmektedir.
904

Bakanlar Kurulu kararnn ise oybirliiyle alnd, tartmasz olup Bakanlar Kurulunu oluturan bakanlklardan olan Maliye Bakanlnn grnn olumsuz olmas karsnda Bakanlar Kurulu Karar olumayacandan Bakanlar Kuruluna sunulma aamasna gidilmeden, bakanln olumsuz grne dayanlmak suretiyle bavurunun reddedilmesinde mevzuata aykrlk bulunmamtr. SONU: Aklanan nedenlerle, 2577 sayl Yasann 49. maddesine uygun bulunan daval idarenin temyiz isteminin kabul ile Ankara 8. dare Mahkemesinin 27.11.1997 tarih ve E: 1997/387, K: 1997/1280 sayl kararnn bozulmasna yeniden karar verilmek zere dosyann anlan mahkemeye iadesine 1.5.2000 tarihinde oyokluuyla karar verildi. AZLIK OYU: Temyizen bozulmas istenen idare mahkemesi kararnn, Dernekler Kanunun 58 ve 59 maddesine aykr olmad ve bu nedenle onanmas gerektii oyu ile ounluun aksi yndeki kararna karym.

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 1971/1-261 E. 1974/1050 K. 4.10.1974 T.

ZET: Kzlay hukuki nitelike Dernekler Yasasna bal, bir zel hukuk tzel kiisi olduundan, mallar, devlet mal saylamaz. Kamu yararna alan bir dernek olmas, bu sonucu deitirmez. Bu nedenlerle Kzlayn mallar da usulne gre haczedilebilir. DAVA VE KARAR: Taraflar arasndaki ipotek hakknn tapuya tescili davasndan dolay yaplan yaglama sonunda; Anamur Asliye Hukuk Mahkemesince davann kabublen dair verilen 29.11.1968 gn ve 1968/547 sayl kararn incelenmesi daval vekili tarafndan istenilmesi zerine, 1. Hukuk Dairesinin 11.7.1969 gn ve 2382/4544 sayl ilamyla daval Kzlay Derneinin kamu yararna alan derneklerden olup, almalarn yrtebilmek iin binaya ihtiyac olacan, kanuni ipotein bu hizmetin srekli olarak yaplmasn nleyecei, Kzlayn hizmet binasna ihtiyac
905

olduu gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden yaplan yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir. Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnmeyi kapsayan son hkmn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld: cra ve flas Kanununun 82. maddesinin 1 sayl bendine gre Devlet Mallar ile mahsus konularnda haczi caiz olmad gsterilen mallar haczolunamaz. Olayda mahkeme ile zel daire arasndaki uyumazlk Kzlayn mallarnn haczolunabilip olunamayaca ynne ilikin bulunmaktadr. Kzlay hukuki nitelike Dernekler Kanununa tabi kazan ve paylama gayesi gtmeyen bir zel hukuk tzel kiisidir. zel hukuk tzel kiilerinin mallarnn Devlet mallarndan saymas olanakszdr. Bir dernee mevzuata uygun olarak kamu yararna alan dernek nitelii verilmesi de bu konuda herhangi bir deiiklik meydana getirmez. Dier taraftan zel bir kanunla da cra ve flas Kanununun 82. maddesinde ngrld biimde, Kzlayn mallarnn haczedilemeyecei yolunda bir kural da konulmamtr. Bu nedenlerle mahkemenin direnme karar yerinde grldnden dier ynlerin incelenmesi iin dosyann zel daireye gnderilmesi gerekir. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle direnme uygun bulunduundan bu yne ilikin temyiz itirazlarnn reddi ile dier ynlerin incelenmesi iin dosyann 14. Hakuk Dairesine gnderilmesine 4.10.1974 gnnde oyokluu ile karar verildi.

Anayasa Mahkemesi 2005/8 E. 2006/2 K. 05.01.2006 T.

5253 sayl Dernekler Kanununun 27. maddesinin nc fkrasnn son tmcesinin Anayasann 2., 11., 13. ve 33. maddelerine aykrl savyla iptali ve yrrlnn durdurulmas istemidir. (PTAL karar verilmitir.) 5253/m.27/3-son
906

5253 SAYILI DERNEKLER KANUNUNUN 27. MADDESNDE DEKLK YAPILMASI HAKKINDA KARAR Resmi Gazete Tarihi: 25 Temmuz 2006 Resmi Gazete Says: 26239

PTAL DAVASINI AAN: Trkiye Byk Millet Meclisi yeleri Ali TOPUZ, Kemal KILIDAROLU ve 122 Milletvekili PTAL DAVASININ KONUSU: 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 27. maddesinin nc fkrasnn son tmcesinin Anayasann 2., 11., 13. ve 33. maddelerine aykrl savyla iptali ve yrrlnn durdurulmas istemidir. I - PTAL VE YRRLN DURDURULMASI STEMLERNN GEREKES ptal ve yrrln durdurulmas istemlerini ieren dava dilekesinin gereke blm yledir: 04.11.2004 tarih ve 5253 sayl Dernekler Kanununun 27 nci maddesinin nc Fkrasnn Son Cmlesinin Anayasaya Aykrl 5253 sayl Dernekler Kanununun yrrlkten kaldrd 2908 sayl Dernekler Kanununun 71 inci maddesinin birinci ve ikinci fkralar 30.3.2000 gn ve 4552 sayl Kanunun 1 inci maddesiyle deitirilmiti. Yaplan deiiklikle, Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun denetlemeye yetkili mercilerin raporlar zerine, organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye yetkili klnmt. Dantay Onuncu Dairesi, Trkiye Kzlay Dernei Genel Merkez Kurulu, Merkez Ynetim Kurulu ve Genel Merkez Denetiler Kurulu yelerinin grevlerine son verilmesine ve bu organlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullarn oluturulmasna ilikin 13.10.2003 gnl, 2003/6256 sayl Bakanlar Kurulu kararnn iptali istemiyle alan davada itiraz konusu kuraln, Anayasaya aykrlk iddiasn ciddi bularak Anayasa Mahkemesine iptali iin bavurmutu.

907

Ayrca, Trk Hava Kurumu Tz ile 21.5.2000 tarihinde yaplan genel kurul toplantsnda alnan kararn iptali iin alan davada verilen kararn temyiz edilmesi srasnda Anayasaya aykrlk savn ciddi bulan Yargtay 2. Hukuk Dairesi ile 6.4.2000 gnl, 2000/481 sayl Bakanlar Kurulu kararnn ve bu kararla yrrle konulan Trk Hava Kurumu Tznn iptali iin alan davada Anayasaya aykrlk savn ciddi bulan Dantay Onuncu Dairesi, itiraz konusu kurallarn iptalleri iin Anayasa Mahkemesine bavurmulard. Anayasa Mahkemesi, bu iki bavuru ile ilgili E.2002/43, K.2003/103 sayl ve E.2004/52, K.2004/94 sayl kararlar oluturmutur. Anayasa Mahkemesi, Dernekler Kanununda deiiklik yapan bu dzenlemenin Anayasaya aykr olduuna ve iptaline karar vermitir. Anayasa Mahkemesinin sz konusu kararlarnda zetle yle denilmekte idi: tiraz konusu kurallarla Trk Hava Kurumunun yetkili organlarnn iradeleri dnda bu organlarn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye yrtmenin yetkili klnmas ve organlarn grevlerine son verilmesi, Anayasann 33 nc maddesinin gvence altna ald dernek kurma zgrl alanna yaplm ak bir mdahale niteliindedir. Aklanan nedenlerle, itiraz konusu kurallar Anayasann 13 nc ve 33 nc maddelerine aykrdr ve iptalleri gerekir. Ksaca ifade etmek gerekirse, 2908 sayl Dernekler Kanununun 4552 sayl Kanunla deitirilmesiyle, Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun denetlemeye yetkili mercilerin raporlar zerine, organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye yetkili klnm ancak bu dzenleme Anayasa Mahkemesince iptal edilmitir. imdi, 5253 sayl Dernekler Kanununun 27 nci maddesiyle, sadece Trk Hava Kurumu ve Trkiye Kzlay Dernei iin deil, tm kamuya yararl dernekler hakknda dzenleme yaplmtr. Fakat, bu dzenleme daha nceki dzenlemeden nitelik olarak farkldr.

908

5253 sayl Yasa ile getirilen dzenlemede, Anayasa Mahkemesinin iptal karar verdii dzenlemede olduu gibi, yetkili organlarn grevlerine son verilmemekte, ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sularn ilendiinin tespit edilmesi halinde kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alan yeler veya grevli personel geici olarak grevden uzaklatrlmaktadr. Ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sularn ilendiinin tespit edilmesi halinde kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alan yelerin veya grevli personelin geici olarak grevden uzaklatrlmas kamu yarar ile aklanabilir. Ancak, bunlarn yerlerine grevlendirme yapmak iin de ileri Bakanlnn yetkili olmas, temel hak ve hrriyetlerin kullanlmasn snrlandrmakta ve dernek kurma hrriyetinin zne dokunmaktadr. 5253 sayl Dernekler Yasasnn 4 nc maddesinde her dernein bir tznn bulunaca hkme balandktan sonra, maddenin ilgili bentlerinde bu tzkte belirtilmesi gereken hususlar tek tek belirlenmitir. 5253 sayl Dernekler Yasasnn 4 nc maddesin (f) bendine gre, ynetim ve denetim kurullarnn, grev ve yetkileri, ne suretle seilecei, asl ve yedek ye says her dernein tznde belirtilecektir. Derneklerin nasl kurulaca, dernek kurma hrriyetinin hangi sebeplerle ve ne ekilde snrlanabilecei Anayasann 33 nc maddesinde hkme balanm olup, derneklerin, Kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, su ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla, bir merciin, dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmi drt saat iinde grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krk sekiz saat iinde aklamamas halinde bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. Trk Medeni Kanununun 56 nc maddesine gre, dernekler, gerek veya tzel en az yedi kiinin kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle oluturduklar, tzel kiilie sahip kii topluluklardr.
909

Tzel kiilie sahip olan ve Dernekler Kanununda belirtilen hususlar tzklerinde gstermeleri zorunlu olan derneklerin; tzklerinde belirlenmi yetkilerini kullanmalarna 5253 sayl Yasa ile snrlama getirilmitir. 5253 sayl Yasann 27 nci maddesinin nc fkrasnn son cmlesiyle getirilen kstlama, kamuya yararl derneklerin organlarnn bir karar olmadan; onlarn iradeleri dnda ileri Bakanlnn dernek kurma hrriyetine mdahale etmesi sonucunu dourmaktadr. Dernek organlarnda grev alanlarn yerlerinin herhangi bir suretle geici veya devaml olarak boalmas halinde boalan yerler iin nasl seim yaplaca her dernein tznde dzenlenmesi gereken bir husustur ve zaten bu gereklilik 5253 sayl Kanunun 4 nc maddesinin (f) bendinde de belirtilmitir. tiraz konusu kuralla, yetkili organlarnn bir karar olmadan; onlarn iradeleri dnda ileri Bakanlnn baz artlarda dernek organlarnda grevlendirme yapmak iin yetkili klnmas Anayasann 33 nc maddesinin gvence altna ald dernek kurma zgrl alanna yaplm ak bir mdahale niteliindedir. Anayasann Dernek kurma hrriyeti baln tayan 33 nc maddesinde, herkesin nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kma hrriyetine sahip olduu, hi kimsenin bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamayaca, dernek kurma hrriyetinin ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilecei, dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usullerin kanunda gsterilecei, derneklerin kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, suun ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca bulunmas halinde kanunla bir merciin dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmi drt saat iinde, grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krk sekiz saat iinde aklayaca, aksi halde, bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. Dernek kurma zgrl, dernein kurulu szlemesi niteliindeki tzn kendisinin oluturmas, deitirmesi, organlarn belirleyebilmesi, organlarnn iradeleri dnda ancak mahkeme kararyla kapatlabilmesi gibi gvenceleri kapsamaktadr.
910

Nitekim, 5253 sayl Dernekler Kanununun 4 nc maddesinde her dernein bir tz olaca ve bu tzkte, genel kurul, ynetim kurulu ile denetleme kurulunun grev ve yetkilerinin, karar alma usul ve ekillerinin, ynetim kurulu ile denetleme kurulunun nasl seileceinin, asl ve yedek yelerin saysnn tzkte belirlenecei hkme balanmtr. Dernein tznde belirtilen usullere gre grevden uzaklatrlan yelerin yerine tzkle gsterilen usullerle yenisinin belirlenmesi gerekirken, ncelikle dernek yelerinden olmak zere ileri Bakannca grevlendirme yaplmas, ileri Bakannn dernek ilerine ve dolays ile dernek kurma zgrlne aka mdahale etmesi anlamn tamaktadr. Bu bakmdan sz konusu iptali istenen cmle, Anayasann 33 nc maddesinde dzenlenmi bulunan dernek kurma zgrlne aykrdr. Dier yandan, ileri Bakanna byle bir yetki verilmesi ayn zamanda dernek kurma zgrln snrlandrmak anlamna da gelmektedir. Anayasann 13 nc maddesinde, temel hak ve hrriyetlerin, zlerine dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak kanunla snrlanabilecei, bu snrlamann Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine aykr olamayaca belirtilmitir. ptali istenen dzenleme ise bo olan yerler iin derneklerinin tzklerinde belirtilen usullere gre ve kendi iradeleri dorultusunda ye semek olanan ortadan kaldrarak, dernek kurma zgrln znden zedelemekte ve lszce snrlandrmaktadr. Byle bir snrlandrmann ise Anayasann 13 nc maddesinde sralanan ilkelere aykr decei ortadr. Cumhuriyetin nitelikleri arasnda yer alan hukuk devleti, btn ilem ve eylemlerinin hukuk kurallarna uygunluunu balca geerlik koulu sayan, her alanda adaletli bir hukuk dzeni kurmay amalayan ve bunu gelitirerek srdren, hukuku tm devlet organlarna egemen klan, Anayasaya aykr durum ve tutumlardan kanan, insan

911

haklarna sayg duyarak bu hak ve zgrlkleri koruyup glendiren, Anayasa ve hukuk kurallarna balla zen gsteren, yarg denetimine ak olan, yasalarn stnde yasa koyucunun da uymak zorunda olduu temel hukuk ilkeleri ile Anayasann bulunduu bilinci olan devlettir. Bu balamda yasalarn Anayasaya uygun olmalar zorunluluunu kabul eden hukuk devletinde Anayasann herhangi bir kuralna aykr olan yasa kurallar doal olarak Anayasann 2 nci maddesinde belirtilen hukuk devleti ilkesine ve Anayasann 11 inci maddesindeki Anayasann balaycl ve stnl ilkesin de aykr derler. Yukarda aklanan nedenlerle; 5253 sayl Dernekler Kanunun 27 nci maddesinin nc fkrasnn son cmlesi, Anayasann 13 nc maddesindeki temel hak ve zgrlklerin zne dokunulmamas ve lllk ilkesine; 33 nc maddesindeki dernek kurma hrriyetine, 2 nci maddesindeki hukuk devleti ilkesine ve Anayasann 11 inci maddesindeki Anayasann stnl ve balaycl ilkesine aykr olup, iptali gerekir. IV. YRRL DURDURMA STEMNN GEREKES 04.11.2004 tarih ve 5253 sayl Dernekler Kanununun, yukarda aklanan gerekelerle aka Anayasaya aykr olan, 27 nci maddesinin nc fkrasnn son cmlesinin uygulanmas halinde, giderilmesi olanaksz durum ve zararlar doacaktr. Bu durum ve zararlar nleyebilmek iin, sz konusu hkmlerin yrrlklerinin durdurulmas gerekmektedir V. SONU VE STEM Yukarda aklanan gerekelerle: 1. 04.11.2004 tarih ve 5253 sayl Dernekler Kanununun 27 nci maddesinin nc fkrasnn son cmlesinin, Anayasann 2, 11, 13 ve 33 nc maddelerine aykr olduu iin iptaline, 2. 04.11.2004 tarih ve 5253 sayl Dernekler Kanununun 27 nci maddesinin nc fkrasnn son cmlesi aka Anayasaya aykr olduu ve uygulanmas halinde giderilmesi olanaksz zarar ve durumlar doaca iin, iptal davas sonulanncaya kadar yrrlnn durdurulmasna karar verilmesine ilikin istemimizi sayg ile arz ederiz. 19.01.2005

912

II- PTAL STENEN YASA KURALI 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun iptali istenen kural da ieren 27. maddesi yledir: MADDE 27.- Kamu yararna alan dernekler, ilgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn gr zerine, ileri Bakanlnn teklifi ve Bakanlar Kurulu kararyla tespit edilir. Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, en az bir yldan beri faaliyette bulunmas ve dernein amac ve bu amac gerekletirmek zere giritii faaliyetlerin topluma yararl sonular verecek nitelikte ve lde olmas arttr. Kamu yararna alan dernek statsnn kazanlmas, kaybedilmesi ve gerekli belgeler ile dier esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Kamu yararna alan dernekler en az iki ylda bir denetlenir. Yaplan denetimler sonucunda dzenlenen raporlar zerine, kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alan yeler veya ilgili personel, ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sularn ilendiinin tespit edilmesi halinde, geici bir tedbir olarak ileri Bakannca grevden uzaklatrlabilir. Grevden uzaklatrlanlarn yerlerine, kesin hkme kadar, ncelikle dernek yelerinden olmak zere grevlendirme yaplr. Kamu yararna altklarna karar verilen dernekler, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettikleri tespit edilirse, birinci fkrada ngrlen usulle haklarnda alnan kamu yararna alan derneklerden saylma karar kaldrlr. Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun tzklerini onaylamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Kamu yararna alan derneklerin mallarna kar su ileyenler Devlet malna kar su ilemi gibi cezalandrlr. III- LK NCELEME Anayasa Mahkemesi tznn 8. maddesi gereince, Mustafa BUMN, Haim KILI, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOLU, Tlay TUCU, Ahmet AKYALIN,

913

Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, Fazl SALAM, A. Necmi ZLER ve Serdar ZGLDRn katlmalaryla 1.2.2005 gnnde yaplan ilk inceleme toplantsnda, dosyada eksiklik bulunmadndan iin esasnn incelenmesine, yrrl durdurma isteminin bu konudaki raporun hazrlanmasndan sonra karara balanmasna oybirliiyle karar verilmitir. IV- ESASIN NCELENMES Dava dilekesi ve ekleri, iin esasna ilikin rapor, iptali istenen yasa kural, dayanlan Anayasa kurallar ve bunlarn gerekeleri ile dier yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gerei grlp dnld: Dava dilekesinde, ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sularn ilendiinin belirlenmesi halinde, kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alan yelerin veya grevli personelin yerine grevlendirme yapmak iin ileri Bakanlnn yetkili klnmasnn temel hak ve hrriyetlerin kullanlmasnn snrlandrlmas ve dernek kurma hrriyetinin zne dokunmak anlamna geldii, dernek organlarnda grev alanlarn yerlerinin herhangi bir biimde geici veya srekli olarak boalmas halinde, boalan yerler iin nasl seim yaplacann her dernein kendi tznde dzenlenmesi gereken bir husus olduu, derneklerin yetkili organlarnn karar olmadan iradeleri dnda grevlendirme yapmak iin ileri Bakanlnn yetkili klnmasnn, dernek kurma zgrl alanna yaplm ak bir mdahale olduu, bylece, dernek kurma zgrlnn zedelendii ve lszce snrlandrld, Anayasa Mahkemesinin daha nce Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumu ile ilgili verdii kararlarn benzer nitelikte olduu, bu nedenlerle dava konusu dzenlemenin Anayasann 2., 11., 13. ve 33. maddesinde yer alan ilkelere aykr bulunduu ileri srlmtr. Yasann 27. maddesinin nc fkrasnn 1. tmcesinde kamu yararna alan derneklerin organlarnda grev alanlarn, ar hapis veya ar para cezasnn verilmesini gerektiren sular ilendiinin tespit edilmesi halinde, geici bir tedbir olarak ileri Bakannca grevden uzaklatrlabilecei ve iptali istenen ikinci tmcede de grevden uzaklatrlanlarn yerlerine kesin hkme kadar ncelikle dernek yelerinden olmak zere grevlendirme yaplaca ngrlmtr.

914

Anayasann Dernek kurma hrriyeti baln tayan 33. maddesinde, herkesin nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kma hrriyetine sahip olduu, hi kimsenin bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamayaca, dernek kurma hrriyetinin ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilecei, dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usullerin kanunda gsterilecei, derneklerin kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, suun ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca bulunmas halinde, kanunla bir merciin dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmi drt saat iinde, grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krksekiz saat iinde aklayaca, aksi halde, bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. te yandan, Anayasann 13. maddesinde, temel hak ve hrriyetlerin, zlerine dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak kanunla snrlanabilecei, bu snrlamann Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine aykr olamayaca belirtilmitir. Dernek tzelkiiliinin kurucu unsurlarnn dernein tzk ve organlar olduu, derneklerin, kurulu szlemesi niteliindeki tzklerini kendilerinin oluturabilecekleri, deitirebilecekleri, organlarn belirleyebilecekleri, organlarnn iradeleri dnda ancak mahkeme karar ile kapatlabilecekleri, dernek kurma zgrlnn kapsam iinde bulunmaktadr. Derneklerin organlarnda grev alan ye veya ilgili personelin herhangi bir nedenle grevlerinden ayrlmalar halinde yerlerine hangi usulle seim yaplacann her dernein kendi tznde belirlenmesi, dernek kurma zgrlnn doal sonucudur. ptali istenen kuralla, dernek organlarndaki grevlerinden uzaklatrlan yeler veya dier ilgili personelin yerine, kesin hkme kadar ncelikle dernek yelerinden olmak zere, ileri Bakannca grevlendirme yaplmas dernek kurma zgrlne Anayasann 33. maddesinde ngrlmeyen bir mdahale oluturmaktadr.
915

Aklanan nedenlerle dava konusu kural, Anayasann 13. ve 33. maddelerine aykrdr. ptali gerekir. Anayasann 13. ve 33. maddelerine aykr bulunarak iptal edilen Kuraln, ayrca 2. ve 11. maddeler ynnden de incelenmesine gerek grlmemitir. V- YRRLN DURDURULMASI STEM 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 27. maddesinin nc fkrasnn son tmcesi 5.1.2006 gnl, E. 2005/8, K.2006/2 sayl kararla iptal edildiinden, bu tmcenin uygulanmasndan doacak sonradan giderilmesi g veya olanaksz durum ve zararlarn nlenmesi ve iptal kararnn sonusuz kalmamas iin kararn Resmi Gazetede yaymlanaca gne kadar YRRLNN DURDURULMASINA 5.1.2006 gnnde OYBRLYLE karar verilmitir. VI- SONU 4.11.2004 gnl, 5253 sayl Dernekler Kanununun 27. maddesinin nc fkrasnn son tmcesinin Anayasaya aykr olduuna ve PTALNE, 5.1.2006 gnnde OYBRLYLE karar verildi. 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. ve 2. maddelerinin, Anayasann Balang ile 2., 5., 6., 12., 13., 17., 19., 25., 26., 33. ve 138. maddelerine aykrl savyla iptali istemidir. (PTAL karar verilmitir.) 2908/m.71/2-2, Ge.7

916

Anayasa Mahkemesi 2002/43 E. 2003/103 K. 24.12.2003 T.

2908 SAYILI DERNEKLER KANUNUN 71. VE GEC 7. MADDELERNDE DEKLK YAPILMASI HAKKINDA KARAR Resmi Gazete Tarihi: 17 Mart 2004 Resmi Gazete Says: 25405 TRAZ YOLUNA BAVURAN MAHKEMELER: 1- Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2- Dantay Onuncu Daire TRAZLARIN KONUSU: 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. ve 2. maddelerinin, Anayasann Balang ile 2., 5., 6., 12., 13., 17., 19., 25., 26., 33. ve 138. maddelerine aykrl savyla iptali istemidir. I- OLAY 5.5.2000 gnl Trk Hava Kurumu Tz ile 21.5.2000 tarihinde yaplan genel kurul toplantsnda alnan kararn iptali iin alan davada verilen kararn temyiz edilmesi srasnda Anayasaya aykrlk savn ciddi bulan Yargtay 2. Hukuk Dairesi ile 6.4.2000 gnl, 2000/481 sayl Bakanlar Kurulu kararnn ve bu kararla yrrle konulan Trk Hava Kurumu Tznn iptali iin alan davada Anayasaya aykrlk savn ciddi bulan Dantay Onuncu Daire itiraz konusu kurallarn iptalleri iin bavurmulardr. II- TRAZLARIN GEREKELER - tiraz yoluna bavuran Yargtay 2. Hukuk Dairesinin bavuru kararnn gereke blm yledir: Davaclar vekili, daval Trk Hava Kurumu Dernei aleyhine at 31.05.2000 tarihli davada;
917

[1- Davaclarn yesi, delegesi ve organlarnda grevli bulunduklar ve 4552 sayl Kanunla dzenlemeye alnan Trk Hava Kurumu Dernei (THKD), 16.2.1925 tarihinde Trk Tayyare Cemiyeti ad altnda kurulan ve 5.8.1925 tarihli Bakanlar Kurulu karar ile Kamu Yararna alan Dernek saylan ve 1935 ylnda gerekleen Byk Genel Kurulu karar ile adn Trk Hava Kurumu Dernei olarak deitiren ve ayn yaplanma ve 33. Byk Genel Kurulu tarafndan kabul edilip yine Bakanlar Kurulunun, 18.10.1994 gn ve 94/6127 sayl kararyla onaylanm ve 17.11.1994 gn ve 22114 sayl Resmi Gazetede yaymlanm Tznn 3/e maddesi uyarnca; 2908 sayl Dernekler Kanununa tabi zel hukuk tzel kiisidir. (THKD. Tzk m.3/d; DY. m.71). 2- 4552 sayl Kanuna benzer bir dzenleme, daha nce Bakanlar Kurulunun 1.11.1999 tarih ve 23863 sayl T.C. Resmi Gazetede yaymlanan 22.10.1999 tarih ve 99/13485 sayl kararyla: Trk Hava Kurumu Tznn Yrrlkten Kaldrlmasna Dair Tzk eklinde yrrle konulmu ve bu Tzn 1. maddesinde, 18.11.1994 tarih ve 94/6127 sayl Bakanlar Kurulu kararyla yrrle konulan Trk Hava Kurumu Dernei Tznn yrrlkten kaldrld; geici 1. maddesinde, Trk Hava Kurumu Derneinin yrrlkten kaldrlan Tznde belirtilen organlarn grevlerinin bu Tzn yrrle girmesiyle sona erecei, sz konusu organlarn grevlerinin, Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir Kurul tarafndan yerine getirilecei, bu Kurulun en ge alt ay iinde Trk Hava Kurumu Derneinin yeniden yaplandrlmasna ilikin tz hazrlayarak, Bakanlar Kuruluna sunaca belirtilip bylece oluturulan kiilik Kurula atama yaplmasna ilikin Bakanln 01.11.1999 gn ve 139/02519 sayl ilemlerin, iptali ve yrtlmesinin durdurulmas istemiyle Dantay Onuncu Dairesinde alan Esas No:1999/4871 ve 1999/5044 sayl davalarda: 2908 sayl Kanunun 71. maddesindeki Bakanlar Kurulunca tzn onaylanaca hkmnden hareketle, zel hukuk tzelkiisinin yetkili organnn yerine geerek ve kanunun vermedii bir yetki kullanlmak suretiyle Trk Hava Kurumu Tznn Bakanlar Kurulu Karar ile yrrlkten kaldrlmasnda, Kurum organlarnn grevlerinin sona erdirilmesinde, sona erdirilen organlarn grevlerinin yerine getirecek kiilik kurul oluturulmasnda ve bu kurula yeni tzk hazrlama grevi verilmesinde mevzuata uyarlk bulunmamaktadr. ... gerekesiyle verilen, 17.2.2000 ve 9.3.2000 tarihli kararlarla, dava konusu anlan idari ilemlerin yrtlmesinin durdurulmas mah-

918

kemece kararlatrlm ve kararlar, daval Bakanlna tebli edilmi ve ayrca davaclar vekili olarak tarafmzdan daval idareye dileke verilerek, Anayasann 138 f.4 ve 2577 sayl dari Yarglama Usul Yasasnn 28 b.1, 52 f.1 maddeleri hkmleri uyarnca, anlan yrtmeyi durdurma kararlarnn icaplarna gre, gecikmeksizin ilem ve eylem tesis edilerek uygulanmas istenmiken; Bakanlar Kurulu, sz konusu yrtmeyi durdurma kararn uygulamamak iin, dava konusu dzenlemesinin aynn ve ayn ierikle, bu defa kanun tasars biiminde Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlna sunmu ve bu tasar... yrtmeyi durdurma kararnn uygulanmas iin tannan otuz gnlk srenin (YUY.m.28 f.1) dolduu son gn, TBMMce kabul edilip, 4552 sayyla Kanunlam ve daha nce grevden uzaklatrlan Trk Hava Kurumu Dernei organlarnn grevlerini yapmak zere Babakanlka atanan ve bu atama ilemlerinin yrtmesi durdurulan ayn kiiler, bu grevlerinden hi ayrlmayarak ve yeni yasal dzenleme gereke gsterilerek, Babakanln 30.03.2000 tarih ve B.02.0.MS./38/00764 sayl ilemiyle yeniden grevlendirilmitir. 4552 sayl Kanunla getirilen bu dzenleme, yukarda akladmz yapl srecine bakldnda, her eyden nce bir ama saptrmas ynnden Anayasaya aykr olmakla kar karyadr. (AY.m.5). nk, Anayasann 138/son hkm yasama ve yrtme organlar ile idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadr.; bu organlar idare, mahkeme kararlarn hibir suretle deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez. kuraln iermektedir. Oysa, Bakanlar Kurulu ve TBMM, Dantay kararna uymak yerine, Dantayn mevzuata aykr bulduu karar konusu hkmleri, ayn ierikle bu kez kanunla dzenleyerek, ama saptrmas yoluyla, Dantay kararn etkisiz hale getirmektedir. Bylece 4552 sayl Kanun, ncelikle yapl amac bakmndan Anayasann 138/son hkmne ters dmektedir. 3- te yandan, 2908 sayl Dernekler Kanununun, Kamu yararna alan dernek saylma balkl 59. maddesinin 1. fkras uyarnca, bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas, ilgili bakanlklarn gr alnarak, ileri Bakanlnn nerisi, Dantay dari ler Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna baldr. Bu dzenlemeye paralel olarak ayn Kanunun zel durumlar balkl 71. maddesinin 2. fkrasnda: Trk Hava Kurumu, Bakanlar Kurulunca onaylanm tzne ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere gre tekilatlanr ve ynetilir hkm yer almaktadr. Anayasann 33. maddesinde, herkesin nceden izin almakszn dernek kurma

919

hakkna sahip olduu, dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil art ve usullerinin kanunda gsterilecei belirtilmitir. Anayasann bu amir hkm gerei, 2908 sayl Dernekler Kanunu kabul edilmi ve 7.10.1983 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulmutur. Trk Hava Kurumunun da zel durumlar dnda 2908 sayl Kanunun genel hkmlerine tabi kamu yararna alan bir dernek olduundan kuku bulunmamaktadr. 2908 sayl Dernekler Kanunu, Trk Hava Kurumu bakmndan 71. maddedeki zel durumlarla birlikte uygulanmas gereken Kanundur. 71. maddedeki zel durumlar da; Trk Hava Kurumunun Bakanlar Kurulunca onaylanm Tzne ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere gre tekilatlanaca ve ynetilecei, Kurumun mal ve paralarnn Devlet mal saylaca, bunlara kar su ileyenlerin Devlet memuru gibi cezalandrlacadr. Bu durum karsnda, Trk Hava Kurumu Tznn deitirilmesi 2908 sayl Kanunun 26. maddesinin 2 numaral bendine gre Kurum Genel Kurulunun kararna baldr. Kanunun 71. maddesiyle Bakanlar Kurulana tannan yetki, Trk Hava Kurumu Tznn Bakanlar Kurulunca onaylanmasndan ibarettir. Tz onaylama yetkisi, onaylamamay da kapsar. Ancak Kurumun amalarna ve bu arada kamu yararna aykrlk nedeniyle onaylanmama halinde, onaylamama nedenlerinin giderilmesi de Kurum Genel Kuruluna aittir... Yukarda belirtildii gibi Trk Hava Kurumu Derneinin Tz, bu Dernein 33. Byk Genel Kurulu tarafndan kabul edilerek, Bakanlar Kurulunun 18.10.1994 tarih ve 94/6127 sayl karar ile onaylanm ve 17.11.1994 tarih ve 22114 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Bu Tzn deitirilmesi veya tamamen yrrlkten kaldrlarak yeni bir Tzn yrrle konulmas iin, onama yntemine paralel bir yntem izlenerek (usulde paralellik ilkesi; zellikle yetki ve eklide paralellik); (1) Medeni Yasann 47-48., Dernekler Yasasnn 26.b.2 maddeleriyle, Kurum Tz uyarnca (m. 17), Dernek Yetkili Organnn (Byk Genel Kurul) karar; (2) lgili Bakanln grnn alnmas; (3) ileri Bakanlnn nerisi; (4) Dantay dari ler Kurulunun karar ve (5) Bakanlar Kurulunun onama karar vermesi srelerinin izlenmesi zorunludur. (D.Y. md.59 f.1, 71)... ... 4552 sayl Yasayla, yllarca nce usulne uygun olarak yrrle konulmu birel ilem durumundaki Trk Hava Kurumu Tznn, Bakanlar Kurulunca veya oluturduu bir kurul araclyla yrrlkten kaldrlmas; dernek kurma ve yelik haklarnda eitlikle, oulcu, zgrlk, ada toplum dzeniyle badamaz kstlamalar

920

getirilmesi, hukukun temel kurallarndan olan idari istikrar, kazanlm hak ve hukuk gvenlii ilkelerine aykr olacaktr. Gerekten: Anayasann 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin bir gerei olan hak ve zgrlklerin ve toplumun huzur ve refahnn gvenlik altna alnmas, ancak hukuki durumlarda kararllk salamakla olabilir. te yandan kararllk da hukuk devleti ilkesinin gereklerinden biri olarak kazanlm hak kavramnn benimsenmesiyle gerekleebilir. (Anayasa Mahkemesi 29.11.1966, E.66/11, K.66/44- RG.27.12.1967-12787) Anayasann 2. maddesinde, Trkiye Cumhuriyetinin bir hukuk devleti olduu aka belirtilmitir. Hukuk devleti olmak, idare edilenlere hukuk gveni salayan bir dzen kurmaktr. Byle bir dzen kurulmas, yasama ve yarg yetkileri ile yrtme alanna giren btn faaliyetlerin, hukuk kurallar iinde kalmas, temel hak ve zgrlklerin deitirilmesi ve aykr davranlmas kolay olmayan metinler iinde, Anayasa ilkesi haline sokulmasyla gerekleebilir. (Anayasa Mahkemesi 29.4.1969, E.68/61, K.69/23-RG.15.12.197013695) Anayasa koyucu, hukuk devletinin bir gerei olarak kamu yararyla kii haklarn badatrmaya alm, hukuka uygun olarak kazanlm haklar korumay ngrmtr. Demokratik hukuk devletinde, hangi amala olursa olsun, snrlamalar belli bir zgrln kullanlmasn btnyle kaldracak dzeyde olamaz ve amala, snrlama arasnda adil bir orant mutlaka bulunur. Bir snrlama lt olan kamu yarar kavram, her ne kadar, soyut bir kavram ise de; hakkna getirilecek snrlama, cezalandrma sonucu douruyor ve devlete olan gveni sarsyorsa, o snrlamann kamu yararna olduundan sz edilemez. (Dantay 1. D. 13.9.1989, E.89/130, K.89/112 - Dantay Dergisi 78-79.17). Sonuta Hukuk devleti olmann da kendine zg kurallar vardr. Bu kurallarn banda, icra organlarnn, yarg organlarnn ve yasamann, Anayasada ifadesini bulan ilke ve kurallara uygun olarak faaliyette bulunmalar gelir. Anayasaya uygun olarak yrrle konulmu bulunan kanunlar, tarafsz ve adil bir anlay iinde uygulamak, gcn anayasadan alan yarg organlarnn kararlarm tam ve eksiksiz yerine getirmek yannda, hem Anayasa kurallarn ve hem de yarg kararlarnda yer alan ilke ve esaslar gz nnde bulundurmak suretiyle hkmet etmek ve yasama faaliyetini yrtmek, icra organlar ile yasamann grev ve sorumluluundadr. (Anayasa Mahkemesi, 13.11.1995, E.95/45, K.95/58, RG.24.11.1995, s. 22473) Bylece yinelemek gerekirse, 4552 sayl Kanunla ve maddeleriyle getirilen dzenleme, Anayasann 2. maddesiyle ve bu maddeyle getirilen hukuk devleti niteliinde yer alan

921

 hukuk gvenlii ve kazanlm hak ilkeleriyle ve yine Devletin Temel Ama ve Grevleri balkl Anayasann 5. maddesiyle badamayacaktr. 4- ... Anayasann 33. maddesinin 4. fkrasna (ve Dy.m.52, 54 f. l-4e) gre; Dernekler Kanununun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilir veya faaliyetten alkonulabilir. Ancak milli gvenliin, kamu dzeninin, su ilemesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalanmann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla bir merci, dernei faaliyetten men ile yetkilendirebilir. Bu merciin karar, yirmi drt saat iersinde grevli hakimin onayna sunulur. Hakim, kararn krk sekiz saat iersinde aklar; aksi halde bu idari karar kendiliinden yrrlkten kalkar. Bu biimde faaliyetten alkonulan dernein maddi ve hukuki varlnn korunabilmesi iin, mahalli sulh mahkemesince dernee bir kayym tayin edilerek dernein hak ve mali varlnn korunmas salanr. (DY.m.54 f.5) Yine yukarda akland gibi, herhangi bir biimde bir dernein organlar eksik olur ve baka yolla ynetimi salanmam bulunursa, Medeni Yasann 377. maddesinin 4. bendi hkm uyarnca, sulh mahkemesince dernee kayym (idare kayym) atanr. Bylece bellidir ki: Anayasa ile teminat altna alnan kiisel hak ve zgrlklerin snrlandrlmasnn, yasalarn bu konuda getirecekleri ak hkmlerle idareyi yetkili klmasna bal olduu, hukuk devleti kavramnn ve kanunilik ilkesinin tabii bir sonucudur. Bu kuraln icab olarak idari makamlar, yasalarn kendilerini yetkili klmad konularda, kiiler ynnden bunlarn haklarn snrlayc ilemler tesis edemeyecekleri gibi, yasalarda aka yer almayan bir mkellefiyetle de onlar ilzam edemezler. te yandan idari makamlar, yasalarla verilen yetkiye dayanarak kiilerin hak ve zgrlklerini muvakkaten dahi olsa kstlayabilecek nitelikte ilem tesis ederlerken, yine yasalarla saptanan usul ve esaslar dairesinde hareket etmek zorunluluundadrlar. (Dantay 12. D. 8.4.1971, E.1970/1836, K.1971/827-Dantay Dergisi, 1972, Y.2, S.4, s.382) ... Kanunla ileri Bakanlna (veya Bakanlar Kuruluna) dernek kurulmasna izin verme veya kuruluu onama gibi yetkiler tanyan bir hkme yer verilmemitir. Byle bir yetinin verilmesi de yukardaki sz edilen Anayasa hkm (m.33) karsnda esasen mmkn deildir. Devlet idaresinde yer alan hibir organ kaynan yasalarda bulmayan bir yetkiyi kullanamaz. Bu hukuk devleti ilkesinin tabii bir gereidir. (Dantay

922

12. D. 23.9.1972, E.1972/592, K.1973/1620-Dantay Dergisi, 1974, Y.4, S.1415, s.620). Keza, Anayasann 6. maddesi Trk Milleti, egemenliini Anayasann koyduu esaslara gre, yetkili organlar eliyle kullanr. Hibir kimse veya organ Anayasada olmayan bir devlet yetkisi kullanamaz kuraln iermektedir. 4552 sayl Kanunun, Anayasann 33/4 hkm ile yarg organlarna tand derneklerin hukuki varln sona erdirme yetkisini Bakanlar Kuruluna ve T.H.K (Trk Hava Kurumu Dernei) iin bu kanunla TBMMne tanmakla, Anayasann 6. maddesiyle de badamayan bir dzenleme getirmitir. Dolaysyla, 4552 sayl Kanunun getirdii szn ettiimiz bu dzenlemeler, ayn zamanda, Anayasann 2. maddesinde ve Cumhuriyetin nitelikleri arasnda saylan hukuk devleti ve Balangcn 4. paragrafndaki kuvvetler ayrl ilkeleri ile de badamamaktadr... 5- ... Hukukumuzda irketler dndaki sendika, dernek gibi zel hukuk tzel kiiliklerinin oluumu izin kouluna balanmamtr. Dernek ve sendikalar, Anayasa, Dernekler Yasas, Sendikalar Yasas ile yaplan dzenlemeye gre ve Medeni Kanunda yer alan genel dzenleme gerei kurulu belgelerinin ilgili merciye verilmesi ile tzel kiilik kazanmaktadr. Anayasal ve ilgili yasal dzenlemelerde, genel olarak idarenin anlan tzel kiilikleri kurulu ve faaliyetlerine mdahale etmemesi esas benimsenmitir. Dolaysyla anlan tzel kiiliklerin kurulu ve faaliyetlerine idarenin genel kolluk yetkisini kullanmak suretiyle mdahalesi mmkn deildir. Sz konusu zel hukuk tzel kiilerinin faaliyetlerinin durdurulmasna, kapatlmalarna ancak yetkili adliye mahkemesince karar verilebilir. (Dantay 10.D, 10.11.1992, E.1991/1262, K. 1992/3 901-Dantay Dergisi 1992, S. 87, s.529). Bilindii gibi Anayasamz, vatandalarn dernek kurmak hakkna temel haklar arasnda yer vermitir. Anayasamzn dernek kurma hrriyeti baln tayan 33. maddesine gre, herkes nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Ayrca taraf bulunduumuz uluslararas antlamalardan nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 21. maddesi, herkese bar toplanma hakk tannr. 22. maddesi herkes bakalaryla birlikte dernek kurma hak ve zgrlne sahiptir demek suretiyle bu hakkn btn insanlara tannmas gerektiini ngrmtr...

923

Anayasann 13, 14. ve 15. maddelerinde zgrlklere ya da bunlarn kullanlmasna ilikin genel snrlamalar kurala balanmaktadr. Bu kurallarn incelenmesi, herkes iin zgrln asl olduunu, bunlarn snrlandrlmasn ise gereklemesi g koullara balandn aka ortaya koymaktadr. zgrlkler, herkesin hatta kiinin kendisine kar bile korunmu, Yasa Koyucudan gelebilecek tecavzlere kar Anayasa Mahkemesi gvencesine balanmtr. (Anayasa Mahkemesi 26.11.1986, E.85/8, K.86/27- RG.14.8.1987-S.19554). te yandan temel hak ve zgrlklerin snrlanmasn dzenleyen Anayasann 13. maddesi, 2. fkrasnda bu maddenin 1. fkrasndaki toplumsal yararlar salamak amacyla, bir temel hak ve zgrle getirilen snrlamann, demokratik toplum dzeninin gereklerine aykr olamayaca ve ngrdkleri ama dnda kullanlamayaca - Anayasa yargsnda bilinen adyla lsz olamayaca- amir hkmn iermektedir. Oysa 4552 sayl Kanunla, Bakanlar Kuruluna verilen derneklerin hukuki varln sona erdirme niteliindeki bu yetkiler, dernek hakkn tmyle ortadan kaldrr, ierii ile, ll olmad gibi, demokratik toplum dzeninin gerekleriyle de badamamaktadr. ... 6- ... zellikle kii dokunulmazl ve herkesin maddi ve manevi varln gelitirme hakknn (AY.m.17,19) ve dnce aklama zgrlnn (AY.m.26) doal uzantsn oluturan dernek kurma hakk, kurulan dernein zgr ve zerk bir hukuksal alanda bulunmasn gerektirecektir. Bu nedenledir ki Anayasann 13. maddesinde temel hak ve hrriyetlerle ilgili genel ve zel snrlamalarn demokratik toplum dzeninin gereklerine aykr olamayaca ve ngrdkleri ama dnda kullanlamayaca belirtilmitir... Bu kurallar karsnda ve Anayasann stnl ilkesi nda, itirazmza konu 4552 sayl Kanunda ve hkmlerinde olduu gibi dernek kurma zgrln ortadan kaldrc ve zn yok edici ilemler ve bu zgrln kullanlmasn kkten engelleyici dzenlemeler anayasayla badar saylamayacaktr. (AY.m.11,19,138; MY.m.23; BY.m.19-41). te yandan bireylerin dernek kurma zgrl hukukumuzda, dernein kendi i dzenini, yelik hak ve ykmlerini ve etkinlik alann belirleme serbestlii (Dernek zerklii) ile tamamlanr ve rgtlenme zgrl, rgtlerin zgrl ile btnleir.

924

Sonuta bir tzel kiilik olan dernekler ve irketler iin, kendi tz veya szlemesine gre ve yine kendi organlarnca ynetilmek, hukuk devleti niteliinin hukuk gvenlii dncesinin ve kazanlm hak ilkesinin doal gereidir. Bu nitelik, dnce ve ilkeler; yarg ve bilim evrelerince itihat edildii ve bu ynde ayrca incelendii gibi, deil idari ilemlerle, yasalarla bile bozulamaz, deitirilemez. (Yargtay 1.H.D. 24.1.1984 E.1983/14113, K.1984/344, YKD.1984, C.10, S.8, s.1161; Yargtay 11. HD. 20.10.1995, E.1995/4655, K.1995/789-Yasa 1996, C.15, S.170, s.151; Yargtay 2.H.D 23.01.1996 E.12893, K.700- .K..D. 1996, S.431, s.12215). nk tzk, dernein Anayasasdr. nk dernein amac, rgt, yeleri ile olan ilikileri, ynetim merkezi ve gelir kaynaklar gibi nemli ve temel hususlarn hepsi, daha dernek kurulurken tzkle belirlenmi olur. Bu hkmler, genel mahiyette olan birtakm kurallardr. Zira Medeni Kanunun derneklerle ilgili konu ve sorunlarn dzenlenmesini derneklerin kendilerine brakmtr; onlara, emredici hkmlere aykr dmemek artyla bunlar diledikleri ekilde dzenleme yetkisini tanmtr. (MY. m.56) Kurucularn dernek kurma iradesi, dernein tznde aa vurulur. Tzk, dernein rgtn ve i yaayn dzenleyen hkmleri ieren ok tarafl bir hukuki ilemdir. Tzk, nce dernek kurucu yelerinin iradelerine, daha sonra yaplacak deiikliklerde dernek genel kurulunun kararna dayanan, dernek iin bir objektif hukuk normu niteliinde olan ve dernek hayat ve yeleri iin balayc hukuk kurallar iererek dernek kurucularnn veya genel kurul kararlarna katlan yelerin kiiliklerinden bamsz zellikli bir dernek i yasasdr, yazl bir hukuk kaynadr. (DY.m.4, 8, 9, 26/2). Tm bu ynleriyle tzk, dernek kurma hakknn kullanlmasn salayan, dernek kurma iradesini aklayan ve bu hakk ve iradeyi somutlayan bir olanaktr. (MY.m.53/l; DY.m.9). Dernein kurulmasndan sonra ise; dernek, tznde yer alan hususlardan kendi iradesi ile deiiklik yapmak hakkna sahiptir. Bu irade, bir karar biiminde gerekleir ve dernein byle bir kararnn verme yetkisi en st karar organ olan dernek genel kurulunundur. (MY.m.48; DY.m.26/2). Bylece idarece oluturulmu bir Kurulun, Trk Hava Kurumu Dernei organlarnn grevlerini stlenerek (Dernek genel kurulu sfatyla) hazrlad Dernek Tznn yrrle konulmas ileminin dayana saylan 28 Mart 2000 tarih ve 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun ve bu Kanununun 1. maddesinin 2. fkrasndaki (a) ve (b) bentleri hkmleri; 2 maddesiyle konulan Geici 7. maddesi hkmleri, srasyla Anayasann Balang 4. ve 2. paragraflar hkmlerine (AY.m.176) ve ayrca 2., 5., 6., 12., 13/1-2., 17., 19., 25., 26., 33/4. ve 138/son maddeleri hkmlerine ve tm zel hukuk sistemine aka aykrdr...

925

7- Kanun, genel, soyut ve kiisel olmayan kurallar iermelidir. Uygulayc bireysel idari ilemler ve nlemler, kanunla yaplamaz. Kanun ancak bu konuda yaplacak ilemlerle ilgili kurallar koymakla yetinip, uygulamay yetkili idari makamlara brakmak zorundadr... darenin dzenleyici ilemleri, yasalarn uygulanmas ve bunlarn verdii devlerin yerine getirilmesine ilikin tzkler ve ynetmeliklerdir. (AY.m.115,124) darenin bir zel hukuk tzelkiiliinin tzn veya ynetmelii hazrlamas, gerek kiiler olan insanlarn zel yaam alanlar tanzim etmekle edeerdir ve byle bir yaklam Anayasann zellikle 12/1., 17/1. ve 19. maddeleri hkmleriyle gvenceye alnan kii dokunulmazl bata olmak zere, temel hak ve zgrlkleri kurucu tm anayasal koruyucu haklar sistemine aykrdr. 8- Gerekesinde, Trk Hava Kurumu yneticileri hakknda alan davalar ve yolsuzluk iddialarnn, bu Kanun Tasarsn gerektirdii ifade edilmi ve ek geici maddeyle, yasann yrrle girmesiyle bu yneticilerin grevlerinin sona erecei belirtilmitir... Trk Hava Kurumu yneticileri hakknda, bu grevler sebebiyle aleyhlerine halen verilmi bir mahkeme karar veya alm bir dava yoktur. Bu haliyle Gereke, Anayasaca gvenceye balanan kii hrriyeti ve gvenliine ve sululuu mahkeme karar ile saptanncaya kadar kimse sulu saylmaz ynndeki en temel Anayasal ilkeye aykrdr. (AY.m.15, 19)... Ayrca yine gerekede, denetim ihtiyacnn bu dernekler iin byle bir yasal dzenlemeyi gerektirdii ifade edilmektedir. Oysa dernekler, zel hukuk tzelkiileri olarak i ve d denetime en ok ak tutulmu ve bu konuda gerek yelerine ve gerekse yrtme ve yarg mercilerine yasalarla ok geni denetim olanaklar tannm kurululardr. Ancak bu dzenlemeyle idare, yine yukarda deerlendirdii gibi, denetlemek deil, yarg gvencesini aarak, dnce ve dernek zgrlnde bir alana dorudan mdahale emsali yaratma ve giderek bu alanlar idari ilemlerle dzenlemek istemektedir... 9- dare, 2908 sayl Dernekler Kanununun 4., 16. ve 18. f. 3. maddeleriyle ngrlen ve izinle bir dernee ye olan Devlet Memurlarnn, Milli Savunma Bakanlnn 3.3.1998 tarih ve 23361 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Tebliinde doruland ve duyurulduu gibi, bu derneklerin ynetim ve denetim kurullarnda grev alamayacana ilikin amir hkme ramen; byle bir Devlet Memuru olan bir Silahl Kuvvetler

926

Mensubu kiinin bakanlnda, dava konusu dernek organlarnn grevini yapacak bir kurul oluturmutur. Grlyor ki idare, ... somut olay ve ilem balamnda da hukuk kurallarna zenle yaklamama amacnda ve tavrnda srar etmektedir. stelik dava konusu genel kurul adl toplant da ayn tavr yinelenmi; anlan yasal nedenlerle dernek yneticisi olamayacak Silahl Kuvvetler mensubu kiiler, daval Dernein Genel Bakanlnda ve organ yeliklerine aday olmular ve seilerek, 2908 sayl Dernekler Kanununun 4., 16. ve 18 f.3. maddeleriyle ngrlen ve izinle bir dernee ye olan Devlet Memurlarnn, bu derneklerin ynetim ve denetim kurullarnda grev alamayacana ilikin amir hkmlerine aykr kararlar alnmtr...] biiminde aklamalarndan sonra: [1- 28 Mart 2000 tarih ve 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun ve bu Kanunun 1. maddesinin 2. fkrasndaki (a) ve (b) bentleri hkmleri ile; 2. maddesiyle konulan Geici 7. maddesi hkmleri, srasyla Anayasann Balang 2., 4., ve 6. paragraflar hkmlerine (A.Y.m.176) ve ayrca 2., 5., 6. 12., 13/1-2 ., 17., 19., 25., 26., 33/4. ve 138/son maddeleri hkmlerine aka aykr olup, uygulanmalar durumunda sonradan giderilmesi g ve olanaksz zararlara yol aacaklarndan, bu yoldaki itirazmzn kabulyle: (a) denetimleri ve iptalleri iin (b) yrrln durdurulmas istemli olarak, Anayasann 152. maddesi uyarnca, konunun Anayasa Mahkemesine intikal ettirilmesine; 2- 28.3.2000 tarih ve 4552 sayl Yasann Geici 7. maddesi hkmyle grevleri sona erdirilen daval Trk Hava Kurumu Derneinin organlarnn grevlerini yerine getirmek zere, Babakanln 30.3.2000 tarih ve B.02.0.MS./38/00764 sayl ilemiyle oluturulan Kurulun, daval Dernein organ olan Genel Kurulu sfatyla (Dernekler Yasas M.26/2) hazrlayarak, 5.5.2000 tarih ve 24040 Mkerrer sayl, Resmi Gazetede yaymlanan, Trk Hava Kurumu Dernei Tznn tamamnn, bu Tzkn Anayasann 10, 12, 17, 33., Medeni Yasann 60, 61, 63, 67, 68., Dernekler Yasasnn 4., 16., 18, 19., 21., 24. ve 27. maddelerine aykrl yukarda zellikle belirtilen 19, 21, 24, 27, 52. madde ve hkmlerinin yine zellikle Medeni Yasann 68. maddesi ve ilgili yasa hkmleri uyarnca geersizliklerinin tesbitine ve iptaline; 3- Daval Trk Hava Kurumu Derneinin 36. Byk Genel Kurulu ad altnda, 21

927

Mays 2000 tarihinde Ankarada yaplan toplantnn ve bu toplantnn ars dahil, toplantda alnan tm karar ve ilemlerin hukuka aykrlklarnn ve geersizliklerinin tesbitine ve iptaline ve ncelikle bu karar ve ilemler ileride giderilmesi g zararlar douracandan HYUY.m. 101, 102, 103 gereince uygulanmalarnn ihtiyati tedbir yoluyla durdurulmasna; 4- Yarglama giderleriyle, avukatlk cretinin de daval idareye ykletilmesine;] Karar verilmesini istemitir. Daval Dernek cevabnda: [... Ulu der ATATRKn yol gstericiliinde, Trk Genliine fevkalade teknik bir konu olan havacln sivil ve askeri alanlardaki byk nemini anlatmak, havacl tantmak, sevdirmek, vatan savunmasnda amatr havacln katksn artrmak ana amacyla 16 ubat 1925 tarihinde kurulan Trk Hava Kurumu (THK) milletimizin maddi ve manevi desteinde yaamaktadr. 5 Austos 1925 tarihinde Bakanlar Kurulu kararyla kamu yararna alan dernekler arasna alnmtr. Ayn zamanda dernekler arasnda sadece Kzlay gibi mal varl devlet maldr. 1925 ylndan beri ana amacn yerine getirmek iin dier derneklerden farkl olarak gelirini kanunlarda salanan haklarla salamaktadr. Bu nedenle denetimin, ynetimin de dier derneklerden farkl olmas mecburiyeti vardr. Dier derneklerde vuku bulan aksaklklar milletimizi maddi ve manevi adan yaralamayabilir. Ancak, THK iin bunu syleyebilmek mmkn grlmemektedir. Dier nemli bir konu ise; fevkalade teknik bir konu olan havacln ynetiminin ehil ellerde olmas mecburiyetidir. THK kuruluundan 1987 ylna kadar gnn artlarna uygun olarak devaml surette havaclkta ehil olan yneticiler tarafndan ynetilmitir. Anlan yneticiler genelde hem havaclkla ilgili yksek okulu, hem de ilave olarak pervaneli/Jet uu okullarn bitirmi ve THKnu ynetmeden nce en azndan THK byklnde bir uu birliinin veya kurumunu ynetmilerdir. 1987 ylndan itibaren ihtisasa nem verilmeden ynetilen THK mdahale edilinceye kadar, Kzlay, ocuk Esirgeme Kurumu, Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf, Diyanet Vakf gibi hayr kurumlarna 3.5 Trilyon ana para ve trilyonlarca faizi olmak zere borlanmtr. Ayrca henz hesaplama almalar devam eden ve tahminen 2.5 trilyon olduu deerlendirilen 1998 yl kurban derisi borcu mevcuttur. Anlan borlanmann byk blmnn ihtisasa hrmetleri eksiklikten kaynakland deerlendirilmektedir...

928

Bu konularda Ankara Cumhuriyet Basavclnca alan soruturma devam ettii iin hukukun stnl esas alnarak soruturmann sonulanmas beklenmektedir. Ancak bu arada Kurum gvence kaybettike, dier hayr kurumlarna borlar arttka Halkmzn yardmlar da azalm kurum gelir kaybna da uramtr. Amalarn yerine getirmek iin, gelirleri zel konularda devlet gvencesi altnda, Trk Milletinin fedakarlk ve hayrlaryla temin edilerek, mal varl devlet mal saylan, btn il ve ilelerde yurt sathna yaylm 602 ube Bakanl , 108 uak, helikopter ve havaclkla ilgili dier mtemilatyla birlikte, meydan ileten THKnun gelirlerinin kanunlarla hayrsever Milletimizden temin edilmesi, mal varlnn devlet mal olmas nedeniyle dier derneklerden farkllk arz etmekte, amalarn yerine getirmek iin zel kanunlarla ynetilmesine ihtiya duyulmaktadr. Byle bir kanun bulunmamas nedeniyle Kurumun mflis duruma dtn deerlendiren Bakanlar Kurulu faaliyete geerek duruma mdahale mecburiyetinde kalmaktadr... Hele Kurumun kurtarlmas iin yaplan mdahalenin anayasaya aykr bulunmas ve yrtmeyi durdurma istei ise hi kabul edilemeyecek bir iddiadr. Tersine Kurumun kurtarlmas iin aba gsterilmemesi millet nnde btn ilgilileri fevkalade sulu duruma getirir. 1- Tzk iptali istemi ile alacak davalarn zm yerinin Hukuk Mahkemeleri olmad tartmaszdr. Ayrca iptali istenen Tzk, Bakanlar Kurulunun 6 Nisan 2000 gnl karar ile yrrle konulduu iin, tzk iptali davasnda Trk Hava Kurumu Genel Bakanlnn hasm olarak gsterilmesi de hataldr. Dava dilekesindeki, Trk Hava Kurumu Tznn iptali isteminin grev ynnden ve husumetin ynetilmesindeki hata nedeniyle reddi gerekecektir. 2- 21 Mays 2000 tarihinde yaplan 36. Byk Genel Kurulun iptali istemi ile alan davada, 2908 sayl Dernekler Kanunun 4552 sayl Kanunla deiik 71. maddesinin 2. fkras (a) ve (b) bentleri ile geici 7. maddesinin Anayasann 2, 5, 6, 12, 13, 17, 19, 25, 26, 33 ve 138. maddelerine aykr olduu, bu yzden iptali iin Anayasa Mahkemesine bavurulmas gerekecei iddia edildiinden, ncelikle bu iddiann tartlp irdelenmesi zorunlu grlmektedir.

929

Anayasann 152. maddesine gre, alm bir davada, taraflar, uyumazln zmnde uygulanacak bir kanun hkmnn Anayasaya aykr olduunu ileri srebilmektedirler. Ancak, bu iddiann Mahkemece, Anayasa Mahkemesine gtrlebilmesi iin; a) Mahkemenin davaya bakmaya grevli olmas, b) Anayasaya aykrl ne srlen hukuk kuralnn, o davada uygulanacak olmas, c) Anayasaya aykrlk iddiasnn Mahkemece de ciddi olduu kansna varlmas, Koullarnn bir arada bulunmas gereklidir. Yukarda ksaca deinildii gibi, Genel Kurulun iptali istemi ile alan davaya bakmaya sayn Mahkeme grevli deildir. Dava dilekesinde Anayasaya aykr olduu ne srlen 2908 sayl Kanunun 71. maddesinin deiik 2. fkras (a) ve (b) bentlerinde, Bakanlar Kuruluna, Trk Hava Kurumunun organlarnn grevlerine son verme, bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturma ve tzklerini deitirme yetkilerinin tannd grlmektedir. Bu bentlerde, Trk Hava Kurumunun genel kurullarnn toplanmasn ve genel kurullarda alnacak kararlar dzenleyen bir kural yoktur. Deiik bir anlatmla, Trk Hava Kurumunun, dava konusu yaplan genel kurulu, Anayasaya aykrl ne srlen kurallara gre toplanmamtr. Genel Kurula ardan balayarak, toplant ve karar yeter saysnn belirlenmesine, eitli kararlarn alnmasna ve seimlerin yaplmasna kadar btn ilemler, Dernekler Kanununun Genel Kurul almalarn dzenleyen hkmlerine ve Dernek Tzne gre yrtlmtr. Keza, geici 7. madde, geici kurul oluturmayla ve yeni tzn hazrlanmas ile ilgili maddedir. Bu maddenin de genel kurulun toplanmas ile ilgisi yoktur. Dava, genel kurulun ve genel kurulda alnan kararlarn iptali istemi ile ald iin, Anayasaya aykrl ne srlen kurallar uyumazln zmnde uygulanan hukuk normlar deildir. Sz edilen maddelerin Anayasaya aykr olduu iddias da ciddi deildir. Kanunda yaplan deiiklik Trk Hava Kurumu ile Trkiye Kzlay Derneinin ypranmasna
930

neden olan eletirileri nlemek ve yeniden yaplandrarak halkna daha iyi hizmet vermesini salamak amacyla yaplmtr. Kanun koyucu bu iki dernein almasn bandan beri dier derneklerden ayr bir statde deerlendirmitir. Her iki dernee kanunla verilmi grevler bulunmaktadr. Ayrca bu iki dernein mal ve paralar devlet mal saylmaktadr. Bunlara kar su ileyenler de devlet memuru gibi cezalandrlmaktadr. Burada devlet kendi malna sahip kmtr...] demi ve davann reddini istemitir. Dava mahkemece ret edilmi, davaclar temyiz itirazlarnda, ilemin dayana olan 4552 sayl Kanunun Anayasaya aykrlk iddialarnn tekrar ile Anayasa Mahkemesine bavurulmas isteini yenilemilerdir. 2949 sayl Kanunun 28. maddesi bir davaya bakmakta olan mahkeme: ...Taraflardan birinin ileri srd aykrlk iddiasnn ciddi olduu kansna varmsa taraflarn bu konudaki iddia ve savunmalarn ve kendisini bu konuya gtren grn aklayan karar, dosya muhtevasndan mahkemece bu konu ile ilgili grlen belgelerin tasdikli rnekleri ile birlikte Anayasa Mahkemesi Bakanlna gnderir... Mahkemenin Anayasaya aykrlk iddiasn ciddi grmemesi halinde bu iddia temyiz merciince esas hkmle birlikte karara balanr. hkmn tamaktadr. u halde davaclarn temyiz itirazlarnda ileri srdkleri Anayasaya aykrlk iddiasnn ncelikle karara balanmasnda zorunluluk vardr. Anayasaya aykrlk iddiasnn ciddi kabul ve iin Anayasa Mahkemesine gtrlebilmesinin ilk koulu, sz konusu hkmn davada uygulanacak kanun hkm olmasdr. Byle olunca davacnn isteminin ierii nem kazanmaktadr. Davac yukarda akland zere; a) 4552 sayl Kanunla 2908 sayl Kanuna eklenen geici 7. madde ile kurulmu olan kurul tarafndan oluturulan Dernek Tznn hkmsz olduunun tesbitini, b) Sz konusu tze dayanarak oluturulan Genel Kurul toplantsnn ve kararlarnn iptali istenmitir.

931

Sz konusu tzn oluumunda Bakanlar Kurulunun onay bulunduu idari ilemle tzn tamamland, tzn geersizliinin tesbitine adli yarglama yerinde karar verilemeyecei savunulmutur. Her ne kadar tzn onaylanmasna dair Bakanlar Kurulu karar idari nitelikte olup, bu kararn iptali iin Dantay 10. Dairesinde 2000/2115 ve 2000/2200 esas sayl davalar alm ise de, dairemizce incelenen bu davann konusu o ilem olmayp, o ilemin ncs olan tzktr. Herkes nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. (AY.md.33/1) Dernekler ancak gerek kiiler tarafndan kurulabilir. (2908 Sayl K. m.l,4) Derneklerin tzkleri kurucu yeler tarafndan hazrlanr. (2908 Sayl K. m.8) Kurulu bildirimi ve ekleri mahallin en byk mlki amirliine verilmekle dernek tzel kiilik kazanr. (2908 Sayl K.m.9) Dernek tznn deitirilmesi, dernek genel kurulunun grev ve yetkileri arasndadr. (2908 Sayl K.m.26). stisnai bir kural gerei (2908 Sayl K.m.71) daval kurumun tz Bakanlar Kurulunun onay ile yrrle girer. u halde daval kurumun tznn geerli bir ekilde oluup olumad 2908 sayl Kanun, bu arada 4552 sayl Kanunla deitirilen 71. madde ile ayn kanunla eklenen geici 7. madde erevesinde tartlacaktr. Esasen daval kurumun Dernekler Kanuna tabi bir tzel kii olduu ynnde bir uyumazlk da yoktur. 2908 sayl Kanunun 7, 20 ve 743 sayl Trk Kanunu Medenisinin 68. maddeleri dikkate alndnda davaya istek erevesinde bakma grevinin adli yarg yerine ait olduu, Yargtayn grevi gerei davaclarn Anayasaya aykrlk iddiasn Anayasa Mahkemesine gtrme grevini haiz olduu aka ortaya kmaktadr. Yukarda deinildii zere 2908 sayl Kanunun 4552 sayl Kanunla deiik 71. maddesi ile ayn Kanunla eklenen geici 7. maddesi hkmleri tm ile davann zmnde dorudan doruya uygulanacaktr. Davac, 05.05.2000 gnl Resmi Gazetede yaymlanan tzn hkmszlnn tesbiti ve bu tzk uyarnca yaplan genel kurul toplant kararlarnn iptali davasnda, bu tzn oluturulmasnn dayana olan 4552 sayl Kanunun Anayasann balang, 2, 5, 6, 12, 13/1-2, 17, 19, 25, 26, 33/4 ve 138. maddesine aykr olduu iddiasn ortaya atmaktadr. Taraflarn iddia ve savunmalarnda Anayasa Mahkemesinin muhtelif kararlarna da atf suretiyle yaptklar aklamalar, iddiann tartlabilir nitelikte olduunu

932

aka gstermektir. 2949 sayl Kanun 28. maddesi uyarnca Kanunun Anayasa Mahkemesine gtrlebilmesi iin hukuki bakmdan savunulabilirlik (Do.Dr. Ylmaz Aliefendiolu; Anayasa Yargs, 1997, sf: 169) ciddi bir kukunun varl (Prof.Dr. Ergun zbudun, Trk Anayasa Hukuku, 1993, sf: 376) yeterli olup, davac tarafndan ortaya atlan bu hal davay uzatma ve savsama amac tad da dnlmeyeceinden Trk Medeni Kanununun 2. maddesi erevesinde hakkn ktye kullanlmas niteliinde de grlmemitir. SONU: Davacnn, bu davada dorudan uygulama alanna girecek olan 4552 sayl Kanunun, 2908 sayl Kanunun 71. maddesini deitiren 1. maddesi ile bu Kanuna geici 7. maddeyi ekleyen 2. maddesinin Anayasaya aykrlk iddias, dairemizce ciddi bulunduundan; konunun Anayasann 152, 2949 sayl Kanunun 28. maddesi uyarnca Anayasa Mahkemesine gnderilmesine; karara dosyann konu ile ilgili blmlerinin dairemiz yaz ileri mdr tarafndan onaylanacak rneklerinin eklenmesine; iin esasnn incelenmesinin Anayasann 152/1. ve 2949 sayl Kanunun 28/5. maddesi erevesinde ertelenmesine oyokluuyla karar verildi. 05.02.2002 - Dantay Onuncu Dairenin bavuru kararnn gereke blm ise yledir: 30.3.2000 tarih ve 24005 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 28.3.2000 tarih ve 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. maddesiyle 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin birinci ve ikinci fkralar deitirilerek; Trkiye Kzlay Dernei kurulu amacna ve uluslararas anlamalarla tayin edilen nitelik ve durumuna gre; Trk Hava Kurumu ise kurulu amacna gre dzenlenen tzklerine ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanr ve ynetilir, Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun; 1- Genel kurullarnn karar zerine tzklerini onaylamaya , 2- Denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine, a) Organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, b) Tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye. Yetkilidir. hkmleri getirilmitir.

933

4552 sayl Kanunun 2. maddesiyle de 2908 sayl Kanuna aadaki geici madde eklenmitir. GEC MADDE 7- Trk Hava Kurumunun organlarnn grevleri bu Kanunun yaym tarihinde sone erer. Sz konusu organlarn grevleri, Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir kurul tarafndan yerine getirilir. Bu Kurul en ge bir ay iinde Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunar. Kurulumuzca, dava konusu ilemlerin dayana olan 4552 sayl Kanunun Anayasaya aykrlk bakmndan incelenmesi, davaclarn bu yndeki savlar da dikkate alnarak gerekli grlmtr. Dayanlan Anayasa Kurallar: MADDE 2.- Trkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanma ve adalet anlay iinde, insan haklarna saygl, Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir. MADDE 13.- Temel hak ve hrriyetler, zlerine dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak kanunla snrlanabilir. Bu snrlamalar, Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine aykr olamaz Madde 33.- Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kma hrriyetine sahiptir. Hi kimse bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamaz. Dernek kurma hrriyeti ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilir. Dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunda gsterilir. Dernekler, kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilir veya faaliyetten alkonulabilir. Ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, su ilenmesini veya suun

934

devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla bir merci, dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin karar, yirmidrt saat iinde grevli hakimin onayna sunulur. Hakim, kararn krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, bu idari karar kendiliinden yrrlkten kalkar. MADDE 138.- (Drdnc fkra) Yasama ve yrtme organlar ile idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadr; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarn hibir suretle deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez. Uyumazlk konusu olay: Dava dosyasndaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden; Trk Hava Kurumunun 33. Byk Genel Kurulu tarafndan kabul edilerek Bakanlar Kurulunun 18.10.1994 tarih ve 94/6127 sayl karar ile onaylanm ve 17.11.1994 tarih ve 22114 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi, Trk Hava Kurumu Tz mevcut iken Bakanlar Kurulunun 1.11.1999 tarih ve 23863 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 22.10.1999 tarih ve 99/13485 sayl kararyla, Trk Hava Kurumu Tznn Yrrlkten Kaldrlmasna Dair Tzkn yrrle konulduu; bu Tzn 1. maddesinde, 18.10.1994 tarih ve 94/6127 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla yrrle konulan Trk Hava Kurumu Tznn yrrlkten kaldrldnn; geici 1. maddesinde, Trk Hava Kurumunun yrrlkten kaldrlan Tznde belirtilen organlarn grevlerinin bu Tzn yrrle girmesiyle sona ereceinin; sz konusu organlarn grevlerinin, Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir kurul tarafndan yerine getirileceinin; bu kurulun en ge alt ay iinde T.H.K. nun yeniden yaplandrlmasna ilikin Tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunacann belirtildii, te yandan, Babakanlkn 1.11.1999 tarih ve 139/02519 sayl ilemiyle de, kiilik kurula atama yapld, Dairemizin 17.2.2000 tarih ve E: 1999/4871 sayl kararyla Trk Hava Kurumu Tznn Yrrlkten Kaldrlmasna Dair Tzkn yrtlmesinin durdurulmasna karar verildii. Dairemizin 9.3.2000 tarih ve E: 1999/5044 sayl kararyla da, Babakanln kiilik kurula atama yaplmasna ilikin 1.11.1999 tarihli ileminin yrtlmesinin durdurulmasna karar verildii, bu kiilik kurul tarafndan hazrlanan ve 17.2.2000 tarih ve 23967 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak 2000/113 sayl Bakanlar Kurulu Karar ekinde yrrle konulan Trk Hava Kurumu Tznn ve anlan Bakanlar Kurulu Kararnn iptali ve yrtmenin durdurulmas istemiyle alan davada da 23.3.2000 tarih ve E:

935

2000/893 sayl kararla yrtmenin durdurulmas karar verildii, 30.3.2000 tarih ve 24005 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4552 sayl Kanunun 1. maddesiyle 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin deitirildii 2. maddesiyle Geici Madde 7nin eklendii, bu defa 4552 sayl Kanunun 2. maddesi uyarnca Babakanln 30.3.2000 tarihli ilemiyle kiilik kurul oluturulduu, bu kurul tarafndan Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin olarak hazrlanan Trk Hava Kurumu Tznn 5.5.2000 tarih ve 24040 sayl Resmi Gazetede 2000/481 sayl Bakanlar Kurulu Karar ekinde yaymlanarak yrrle konulduu anlalmaktadr. Anayasaya aykrln irdelenmesi: Trk Hava Kurumu, 2908 sayl Dernekler Kanunu hkmlerine tabi kamu yararna alan bir zel hukuk tzel kiisidir. Anayasada, kamu yararna alan dernekler ile dier dernekler iin farkl dzenlemeler yaplmamtr. Trk Hava Kurumu da, kanunla dzenlenmi olan zel durumlar dnda 2908 sayl Dernekler Kanununun genel hkmlerine tabidir. Derneklerin nasl kurulaca, dernek kurma hrriyetinin hangi sebeplerle ve ne ekilde snrlanabilecei Anayasann 33. maddesinde hkme balanm olup, derneklerin, Kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, su ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla bir merciin dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmidrt saat iinde grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krksekiz saat iinde aklamamas halinde bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. Trk Medeni Kanunu ve Dernekler Kanunu uyarnca; en az yedi gerek kiinin kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere bir araya gelmesi ve tzn yetkili makama vermesiyle tzel kiilik kazanan ve organlar oluturulan dernein; yetkili organlarnn bir karar olmadan; 4552 sayl Kanunun 2. maddesiyle; organlarnn grevlerine yasama tasarrufuyla son verilmesi, organlarnn grevlerinin Babakanlka belirlenecek kiilik bir kurul tarafndan yerine getirilmesi ve Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin tzn bu kurulca hazrlanarak Bakanlar Kuruluna sunulmas Anayasann 33. ve 13. maddelerine uygun grlmemektedir.
936

te yandan, 4552 sayl Kanunun 1. maddesiyle, Bakanlar Kuruluna, denetlemeye yetkili mercilerin raporlar zerine; organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye yetki verilmesinde de Anayasann 33. maddesinde ngrlen dernek kurma hrriyetini ortadan kaldrmas nedeniyle Anayasann anlan maddesine ve 13. maddesine aykrlk bulunduu sonucuna varlmtr. nk derneklerin tzkleri ve organlar derneklerin kurucu unsurlar olup, tzklerin yetkili organlarnca ortaya konulacak iradeleri dnda Bakanlar Kurulunca deitirilmeleri ve yrrlkten kaldrlmalar, organlarnn grevlerine son verilmesi; dernek kurma hrriyetini ortadan kaldrc nitelik tamas nedeniyle, demokratik toplum dzeninin gerekleri ve lllk ilkesiyle badamamaktadr. Anayasa Mahkemesinin pek ok kararnda tanmland gibi, hukuk devleti; insan haklarna sayg gsteren, bu haklar koruyucu adil bir hukuk dzeni kuran, bunu srdrmeye kendisini ykml sayan, btnyle hukuka uyan devlet demektir. Hukuk devleti niteliini kazanmann vazgeilmez koullarndan birisi mahkeme kararlarna uyulma zorunluluudur. Anayasann 138. maddesinde; Yasama ve yrtme organlar ile idarenin, mahkeme kararlarna uymak zorunda olduu, bu organlar ve idarenin, mahkeme kararlarn hi bir surette deitiremeyecei ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremeyecei ngrlmtr. Bu kural gereince yasama organnn yapaca dzenlemelerde daha nce ayn konuda verilen yarg kararlarn etkisiz klacak biimde yasa karmamak ykmll vardr. 4552 sayl Kanunun 2. maddesiyle Dernekler Kanununa eklenen geici 7 nci maddeyle getirilen hkm; Bakanlar Kurulunun 22.10.1999 tarih ve 99/13485 sayl karar ile yrrle koyduu Tzkle, Trk Hava Kurumunun Tzn yrrlkten kaldrdktan sonra getirilen geici 1 inci madde ile ayn ierikte olup, Bakanlar Kurulunun sz konusu karar ile yrrle konulan geici inci maddenin iptali ve yrtmenin durdurulmas istemiyle alan davada, Dantay Onuncu Dairesince verilen 17.02.2000 tarih ve 1999/4871 sayl yrtmenin durdurulmas kararnn etkisiz

937

hale getirilmesini amalad sonucuna varldndan Anayasann 138. maddesinde yer alan hukuk devleti ve kuvvetler ayrl ilkeleriyle badamamaktadr. Aklanan nedenlerle, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun; 1. maddesinin ikinci fkrasnn 2 nolu bendinin (a) ve (b) alt bentlerinin ve 2. maddesinin Anayasann 2,13,33 ve 138. maddelerine aykr olduu kansna varldndan, anlan yasa hkmlerinin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine bavurulmasna ve Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecei karara kadar dosyann bekletilmesine 30.4.2002 tarihinde oybirliiyle karar verildi. III- YASA METNLER A- tiraz Konusu Yasa Kurallar 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun itiraz konusu maddeleri yledir: 1- MADDE 1.- 6.10.1983 tarihli ve 2908 sayl Dernekler Kanununun 71 inci maddesinin birinci ve ikinci fkralar aadaki ekilde deitirilmitir. Trkiye Kzlay Dernei kurulu amacna ve uluslararas anlamalarla tayin edilen nitelik ve durumuna gre; Trk Hava Kurumu ise kurulu amacna gre dzenlenen tzklerine ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanr ve ynetilir. Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun; 1. Genel kurullarnn karar zerine tzklerini onaylamaya, 2. Denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine, a) Organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, b) Tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye, Yetkilidir. 2- MADDE 2.- 2908 sayl Kanuna aadaki geici madde eklenmitir. GEC MADDE 7.- Trk Hava Kurumunun organlarnn grevleri bu Kanunun yaym tarihinde sona erer. Sz konusu organlarn grevleri, Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir Kurul tarafndan yerine getirilir. Bu Kurul en ge bir ay iinde Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin

938

tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunar. B- Dayanlan Anayasa Kurallar Bavuru kararlarnda itiraz konusu kurallarn, Anayasann Balang ile, 2., 5., 6., 12., 13., 17., 19., 25., 26., 33. ve 138. maddelerine aykr olduu ileri srlmtr. IV- LK NCELEME Anayasa Mahkemesi tznn 8. maddesi gereince birletirilen dosyalarla ilgili, 14.3.2002 ve 11.9.2002 tarihlerinde yaplan ilk inceleme toplantlar sonunda, dosyalarda eksiklik bulunmadndan iin esasnn incelenmesine karar verilmitir. V- ESASIN NCELENMES Bavuru kararlar ve ekleri, iin esasna ilikin raporlar, itiraz konusu Yasa kurallar, dayanlan Anayasa kurallar ile bunlarn gerekeleri ve dier yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gerei grlp dnld: A- Davada Uygulanacak Kural Sorunu Anayasann 152. ve 2949 sayl Anayasa Mahkemesinin Kuruluu ve Yarglama Usulleri Hakknda Kanunun 28. maddesine gre, mahkemeler, bakmakta olduklar davalarda uygulayacaklar kanun ya da kanun hkmnde kararname kurallarn Anayasaya aykr grrler veya taraflardan birinin ileri srd aykrlk savnn ciddi olduu kansna varrlarsa o hkmn iptali iin Anayasa Mahkemesine bavurmaya yetkilidirler. Ancak, bu kurallar uyarnca bir mahkemenin, Anayasa Mahkemesine bavurabilmesi iin elinde yntemince alm ve grevine giren bir davann bulunmas ve iptali istenen kurallarn da o davada uygulanacak olmas gerekmektedir. Uygulanacak yasa kurallar, davann deiik evrelerinde ortaya kan sorunlarn zmnde veya davay sonulandrmada olumlu ya da olumsuz ynde etki yapacak nitelikteki kurallardr. - 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesini deitiren 1. maddenin tmnn iptali istenilmi ise de, Yargtay 2. Hukuk Dairesinde yrtlmekte olan dava, 5.5.2000 gnl Trk Hava Kurumu Tz ile 21.5.2000 tarihinde ad geen dernein genel kurulunda hukuka aykr olarak alnan kararlarn ve ilemlerin iptaline ilikin olduundan maddenin Trk Hava Kurumu organlarnn

939

grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye Bakanlar Kurulunun yetkili olduunu belirleyen (2) sayl bendi dnda kalan blmnn, davada uygulanma olana bulunmamaktadr. Bu nedenle, blme ilikin bavurunun Mahkemenin yetkisizlii nedeniyle reddine 24.12.2003 gnnde oybirlii ile karar verilmitir. B- Snrlama Sorunu Anayasann 152. ve 2949 sayl Yasann 28. maddesine gre, Anayasa Mahkemesine itiraz yoluyla yaplacak bavurular, mahkemenin bakmakta olduu davada uygulayaca yasa kurallar ile snrldr. tiraz yoluna bavuran mahkemelerde baklmakta olan davalar, Trk Hava Kurumu tz ile alnan karar ve ilemlerin iptaline ilikin olduundan, 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. maddesiyle deitirilen 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin ikinci fkrasnn (2) sayl bendine ilikin esas incelemenin Trk Hava Kurumu ynnden yaplmasna, Fazl SALAMn karoyu ve oyokluuyla, 24.12.2003 gnnde karar verilmitir. C- Birletirme Karar Esas inceleme toplantsnda; 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun; A- 1. maddesiyle deitirilen 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin (a) ve (b) alt bentlerinin, B- 2. maddesiyle 2908 sayl Yasaya eklenen Geici 7. maddenin, iptali istemiyle yaplan itiraz bavurusuna ilikin davann aralarndaki hukuki irtibat nedeniyle 2002/43 esas sayl dava ile BRLETRLMESNE, 2002/139 esasnn kapatlmasna, esas incelemenin 2002/43 esas sayl dosya zerinden yrtlmesine, 24.12.2003 gnnde OYBRLYLE karar verildi.

940

D- Anayasaya Aykrlk Sorunu Bavuru kararlarnda, kamu yararna alan zel hukuk tzelkiisi olan Trk Hava Kurumunun kanunla dzenlenen zel durumlar dnda 2908 sayl Dernekler Kanununun genel hkmlerine tabi olduu, dernek kurma hrriyetinin hangi sebeplerle snrlanabileceinin Anayasada belirtildii, tzelkiilik kazanan dernein organlarnn grevlerine yasama tasarrufu ile son verilemeyecei gibi bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturulamayaca, bu kurullara tzk deitirme, yrrlkten kaldrma, yeniden dzenleme yetkisi tannamayaca, dernek kurma ve ye olma haklarna oulcu, zgrlk, ada toplum dzeniyle badamaz kstlamalar getirilemeyecei, mahkeme kararlarna uyulmad, bu nedenlerle itiraz konusu kurallarn Anayasaya aykrlk oluturduu ileri srlmtr. 4552 sayl Yasann itiraz konusu 1. maddesinde, Trk Hava Kurumunun kurulu amacna gre dzenlenen tzne ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanaca ve ynetilecei, genel kurulunun karar zerine tzn onaylamaya, denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine organlarn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, tzn deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye Bakanlar Kurulunun yetkili olduu; 2. maddesinde ise, Trk Hava Kurumunun organlarnn yasann yaym tarihinde sona erecei, organlarn grevlerinin Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik kurul tarafndan yerine getirilecei, bu kurulun en ge bir ay iinde Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunaca ngrlmtr. Anayasann Dernek kurma hrriyeti baln tayan 33. maddesinde, herkesin nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kma hrriyetine sahip olduu, hi kimsenin bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamayaca, dernek kurma hrriyetinin ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilecei, dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usullerin kanunda gsterilecei, derneklerin kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, suun ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede

941

saknca bulunmas halinde kanunla bir merciin dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmi drt saat iinde, grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krksekiz saat iinde aklayaca, aksi halde, bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. Buna gre, dernek kurma zgrl, dernein kurulu szlemesi niteliindeki tzn kendisinin oluturmas, deitirmesi, organlarn belirleyebilmesi, organlarnn iradeleri dnda ancak mahkeme kararyla kapatlabilmesi gibi gvenceleri kapsamaktadr. Nitekim, 2908 sayl Dernekler Kanununun 9. maddesinin birinci fkrasnda, derneklerin kurulu bildirisini ve eklerini merkezlerinin bulunduu mahallin en byk mlki amirliine vermek suretiyle tzelkiilik kazanacaklar; 19. maddesinde, her dernekte genel kurul, ynetim kurulu ile denetleme kurulunun oluturulmasnn zorunlu olduu; 26. maddesinde, dernek organlarnn seilmesi, dernek tznn deitirilmesi ve dernein feshedilmesi; 49. maddesinde, dernek genel kurulunun her zaman dernein feshine karar verebilecei; 50. maddesinde, hangi hallerde mahkeme karar ile dernein feshine karar verilebilecei; 51. maddesinde, dernein ne zaman kendiliinden dalm saylaca; 52. maddesinde de derneklerin yasada ngrlen hallerde ancak mahkeme kararyla kapatlabilecei, faaliyetlerinin yasaklanabilecei belirtilmitir. Bu dzenlemelerden, dernek tzelkiiliinin kurucu unsurlarnn dernein tzk ve organlar olduu, derneklerin kurulu szlemesi niteliindeki tzklerini kendilerinin oluturabilecekleri, deitirilebilecekleri, organlarn belirleyebilecekleri, organlarnn iradeleri dnda derneklerin ancak mahkeme kararyla kapatlabilecekleri anlalmaktadr. Anayasann 13. maddesinde, temel hak ve hrriyetlerin, zlerine dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak kanunla snrlanabilecei, bu snrlamann Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine aykr olamayaca belirtilmitir. tiraz konusu kurallarla Trk Hava Kurumunun yetkili organlarnn iradeleri dnda bu organlarn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere

942

geici kurullar oluturmaya, tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye yrtmenin yetkili klnmas ve organlarn grevlerine son verilmesi, Anayasann 33. maddesinin gvence altna ald dernek kurma zgrl alanna yaplm ak bir mdahale niteliindedir. Byle bir mdahalenin her eyden nce Anayasann ilgili maddesinde belirtilen nedenlerden birine dayandrlm olmas gerekir. Oysa, itiraz konusu kurallar Anayasann 33. maddesinde belirtilen snrlama nedenlerinden herhangi birine dayanmamaktadr. Aklanan nedenlerle, itiraz konusu kurallar Anayasann 13. ve 33. maddelerine aykrdr ve iptalleri gerekir. Ali HNER ve Fulya KANTARCIOLU bu grlere ek gereke ile katlmlardr. Kurallar, Anayasann 13. ve 33. maddelerine aykr grlerek iptal edilmi olduundan, ayrca Anayasann Balangnn ikinci, drdnc ve altnc fkralar ile 2., 5., 6., 12., 17., 19., 25., 26. ve 138. maddeleri ynnden incelenmesine gerek grlmemitir. VI- SONU 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun; A- 1. maddesiyle deitirilen 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin, Trk Hava Kurumu ynnden Anayasaya aykr olduuna ve PTALNE, B- 2. maddesiyle 2908 sayl Yasaya eklenen Geici 7. maddenin Anayasaya aykr olduuna ve PTALNE, 24.12.2003 gnnde OYBRLYLE karar verildi.

Esas Says: 2002/43, Karar Says: 2003/103 EK DEK GEREKE YAZISI Bavuran Yargtay 2. Hukuk Dairesi ve Dantay 10. Dairesince, 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. maddenin, ikinci fkrasnn 2 numaral bendinin (a) ve (b) alt bentleri ile 2. maddesinin iptali istemiyle alan davalar sonucunda 24.12.2003 gnl, E. 2002/43, K.2003/103 sayl itiraz konusu kurallarn, Anayasann 33. ve 13. maddelerine ayk-

943

rl nedeniyle iptaline karar verilmi, ancak Anayasann 138. maddesine aykrlk oluturmad belirtilmi olduundan, aada izah edeceim nedenlerle sz edilen kurallar, Anayasann 138. maddesine de aykrlk oluturmaktadr. tiraz konusu kurallarn Anayasann 138. maddesine aykrlk konusu ile ilgili olarak olay ve Dantay 10. Dairenin ald kararlar zetlemek gerekirse: Trk Hava Kurumunun 33. Byk Genel Kurulu tarafndan kabul edilerek Bakanlar Kurulunun 18.10.1994 gnl kararyla onaylanan ve 17.11.1994 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulmu bu Kurumun Tz varken ve yeniden Genel Kurul Karar alnmad halde Bakanlar Kurulunun 1.11.1999 tarihli karar ile ad geen Kurumun Tznn yrrlkten kaldrlmasna dair Tzkn yrrle konulduu, bu Tzn Geici 1. maddesinde, Trk Hava Kurumunun yrrlkten kaldrlan Tznde belirtilen organlarn grevlerinin bu Tzn yrrle girmesiyle sona ereceinin; sz konusu organlarn grevlerinin Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir kural tarafndan yerine getirildiinin; bu kurulun en ge alt ay iinde T.H.Knun yeniden yaplandrlmasna ilikin Tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunacann belirtildii, dier taraftan Babakanln 1.11.1999 tarihli ilemiyle de kiilik kurula atama yapld, davaclar tarafndan alan dava srasnda Dantay 10. Dairesinin 17.2.2000 gnl, E.1999/4871 sayl kararyla THK Tznn yrrlkten kaldrlmasna dair Tzkn yrtlmesinin durdurulmasna karar verildii, ayn Dairenin 9.3.2000 gnl, E.1999/5044 sayl kararyla da, Babakanln kiilik kurula atama yaplmasna ilikin 1.11.1999 tarihli ilemin yrtlmesinin durdurulmasna karar verildii, bu kurul tarafndan hazrlanan ve 17.2.2000 gnl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulan Trk Hava Kurumu Tznn ve anlan Bakanlar Kurulu kararnn iptali istemiyle alan davada da, 23.3.2000 gnl, E.2000/893 say ile yrtmenin durdurulmasna karar verildii, bu davann grlmesi srasnda ise 30.3.2000 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulan 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Yasann getirildii, bu Yasa ile itiraz konusu kurallar uyarnca Babakanln 30.3.2000 tarihli ilemiyle kiilik kurul tarafndan hazrlanan T.H.K. Tz 5.5.2000 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulmutur. Anayasann mahkemelerin bamszl balkl 138. maddesinin drdnc fkrasnda Yasama ve yrtme organlar ile idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadr; bu
944

organlar ve idare, mahkeme kararlarn hibir suretle deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez. kural yer almaktadr. Anayasann bu kural uyarnca, yasama, yrtme organlar ile idarenin, mahkeme kararlarna uymak zorunda olduklar, Yasama Organnn yapaca dzenlemelerde de daha nce ayn konuda verilen yarg kararlarn etkisiz klacak biimde yasa yapamayaca ykmllnn bulunduu hibir tereddde yer vermeyecek ekilde ak ve seiktir. Bu kural, gerek mahkeme kararlarnda ve gerekse doktrinde net ve ak olarak mahkeme kararlarna uyulmak zorunludur eklinde ifade edilmektedir. Anayasann sz edilen 138. maddesinde, yrrln durdurulmas karar veya esas hakkndaki karar veya iptal hakknda verilen karar eklinde bir ayrm yaplmam, sadece ... mahkeme kararlarn hibir suretle deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez kuralna yer verilmitir. Bu karar, ister yrrln durdurulmasna ilikin olsun, ister davann esasna ilikin olsun, fark olmakszn yasama, yrtme organlar ile idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadrlar. Olaymzda Bakanlar Kurulunca ve Babakanlka iki defa THKnun Tz yeniden dzenlendii, THK Genel Kurulunca seilen organlarnn grevlerine son verilmesine ve kiilik kurula Tzk hazrlama yetkisi verildii, bu ilemlere kar alan davalarda her seferinde Dantay 10. Dairesince konu edilen ilemler iin yrtmenin durdurulmasna karar verildii halde, Anayasann 138. maddesi uyarnca Mahkemenin bu kararlarna uyulmas gerekirken srarla ve inatla, Anayasaya aykr bir ekilde iptale konu edilen kurallar getirilmitir. Bylece TBMM ve Bakanlar Kurulunca, Dantay 10. Dairesinin kararlarna uymak yerine, mahkemenin hukuka aykr bulduu karar konusu kurallar, ayn ierikli olarak bu kez Yasa ile dzenlenerek ama saptrmas yoluyla Mahkeme kararlar etkisiz hale getirilmek istenilmitir. Bu nedenle itiraz konusu kurallar, Anayasann 138. maddesinin drdnc fkrasna da aykrlk oluturmaktadr. Mahkememizce iptal karar verilirken itiraz konusu kurallarn Anayasann 33. ve 13. maddelerine aykrl yannda 138. maddesine de dayandrlmas gerektiinden deiik gereke yazmak zaruretinde bulunmaktaym. Esas Says: 2002/43, Karar Says: 2003/103 EK GEREKE Bakanlar Kurulunun 1.11.1999 gnl kararyla yrrle giren Trk Hava Kurumu Tznn Yrrlkten Kaldrlmasna Dair Tzkn 1. maddesinde, Trk Hava Kurumunun yrrlkten kaldrlan tznde belirtilen organlarn grevlerinin bu
945

Tzn yrrle girmesiyle sona erecei, bu grevlerin ise Babakalka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir kurul tarafndan yerine getirilecei, bu kurulun da en ge alt ay iinde Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin Tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunaca belirtilmi, kiilik kurul da 1.11.1999 gnl Bakanlar Kurulu Kararyla oluturulmutur. Dantay 10. Dairesi tarafndan Tzkle ilgili olarak 17.2.2000 gn ve Esas 1999/4871 say ile kurula atama ilemi iin de 9.3.2000 gn ve 1999/5044 say ile yrtlmenin durdurulmas karar verilmitir. kiilik kurul tarafndan hazrlanan Tzk ile Bakanlar Kurulu kararna kar alan davada da ayn Daire tarafndan 23.3.2000 gn ve E.2000/893 say ile yrtmenin durdurulmas karar alnmtr. Bu davalar devam ederken karlan 28.3.2000 gnl 4552 sayl Yasann dava konusu Geici 7. maddesiyle Trk Hava Kurumunun organlarnn grevleri Yasann yaym tarihinde sona erdirilip, bu grevlerin Babakanlka belirlenecek kiilik bir Kurul tarafndan yerine getirilecei, sz konusu Kurulun en ge bir ay iinde Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunaca ngrlmtr. Bylece, Dantayda grlmekte olan davann konusunu oluturan idari ilem yasa kural haline dntrlmtr. Anayasann 138. maddesinin son fkrasnda, Yasama ve yrtme organlar ile idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadr; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarn hibir suretle deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez. denilmektedir. Davann geirdii evrelerden aka anlalaca gibi, Yasama organ itiraz konusu Geici 7. madde ile dier yarg kararlaryla ayn etki ve deerde olan yrtmenin durdurulmas kararn sonusuz brakmak amacyla yasal dzenleme yaparak Anayasann 138. maddesini ihlal etmitir. te yandan, Anayasann benimsedii kuvvetler ayrl ilkesi, devletin stlendii grevlerin niteliklerine gre, yasama, yrtme ve yarg organlar tarafndan yerine getirilmesini zorunlu klar. Bu organlardan birinin, dierinin grev alanyla ilgili

946

ilem yapmas, fonksiyon gasb olarak nitelendirileceinden hukukun stnln egemen klmakla ykml hukuk devleti ilkesiyle badamaz. tiraz konusu Geici 7. madde ile idari ilem niteliinde yasama tasarrufunda bulunularak bu ilke de ihlal edilmitir. Aklanan nedenlerle Anayasann yalnz 13. ve 33. maddeleriyle ilgili grlerin karar gerekesini oluturmaya yeterli olmadn yukarda belirtilen grlere de yer verilmesi gerektiini dnyorum. SINIRLAMA KARARINA LKN KARIOY GEREKES I. 28.03.2000 gnl ve 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun Yargtayca itiraz konusu yaplan hkmleri aynen yledir: Madde 1- 28.03.2000 gnl ve 4552 sayl Dernekler Kanununun 71 inci maddesinin birinci ve ikinci fkralar aadaki ekilde deitirilmitir. Trkiye Kzlay Dernei kurulu amacna ve uluslar aras anlamalarla tayin edilen nitelik ve durumuna gre; Trk Hava Kurumu ise kurulu amacna gre dzenlenen tzklerine ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanr ve ynetilir. Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun; 1.Genel kurullarnn karar zerine tzklerini onaylamaya, 2. Denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine, a) Organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, b) Tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye, Yetkilidir. Madde 2- 2908 sayl Kanuna aadaki madde eklenmitir. Geici Madde 7- (Ek: 4552 - 28.3.2000) Trk Hava Kurumunun organlarnn grevleri bu Kanunun yaym tarihinde sona erer. Sz konusu organlarn grevleri, Babakanlka belirlenecek bir bakan ve iki yeden oluan kiilik bir Kurul tarafndan yerine getirilir. Bu kurul en ge bir ay iinde Trk Hava Kurumunun yeniden yaplandrlmasna ilikin tz hazrlayarak Bakanlar Kuruluna sunar. II. Mahkeme davada uygulanacak kuralla ilgili olarak verdii kararda Yargtayn bavurusunu esas alarak, 28.03.2000 gnl ve 4552 sayl Dernekler Kanununda

947

Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 6.10 1983 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesini deitiren 1 maddesinin tmnn iptali istenmise de maddenin ikinci fkrasnn 2 sayl bendi dnda kalan blmnn davada uygulama olana bulunmadndan, bu blme ilikin bavurunun Mahkemenin yetkisizlii nedeniyle reddine karar vermi ve incelemeyi ad geen yasann 1. maddesinin ikinci fkrasnn yalnzca 2 No.lu bendinin a ve b alt bentleri ve ayn yasann 2. maddesi ile getirilen geici 7. madde ile snrl olarak yapmtr. Bu hkmler yukarda aktarlan yasa maddesinde kaln punto ile vurgulanmtr. Esasen anayasal sorun da bu hkmlerle ilgili olup, DANITAYn ibu dava ile birletirilen bavurusundaki iptal talebi de bunlarla snrl olarak yaplmtr. III. Bu hkmler dikkatle okunursa, bunlardan yalnzca geici 7. maddenin Trk Hava Kurumu ile ilgili olduu, buna karlk 1. maddenin ikinci fkrasnn 2 No.lu bendinin (a) ve (b) altbentlerinin her iki kurumu da kapsad aka grlmektedir. Esasen snrlama kararnn konusu da, yalnzca (a) ve (b) altbentleri ile ilgilidir. Bu hkmleri yalnzca Trk Hava Kurumu ynnden ele alarak snrlamak, her iki kurum iin ortak olan tek bir normdan yapay bir biimde iki soyut norm yaratmak anlamna gelir. Bu da hukuken caiz deildir. Nasl ki yasalarn genellii gerei, kapsam iinde yer alan belirsiz sayda birok kiiye uygulanacak olan bir normun, itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesine gnderilmesi, o normun uygulanaca kii ile snrl bir denetim salamyorsa, itiraz konusu normun yalnzca Trk Hava Kurumu ile snrl olarak denetlenmesi de ayn nedenle mmkn deildir. Belirsiz sayda kiilerin norm kapsam iinde olmasyla, olayda olduu ekilde yalnzca iki kurumun itiraz konusu normun kapsam iinde olmas arasnda anayasal denetim bakmndan hibir nitelik fark olmayp, yalnzca bir bir nicelik fark mevcuttur. Byle bir nicelik farknn anayasal denetimde farkl bir sonu yaratmas mmkn deildir. Konuyu daha ak bir biimde sunmak gerekirse, ikinci fkrann iptal istemi dnda kalan blm, Dernek ad belirtmeksizin daha genel bir ifadeyle Bakanlar Kurulu, Kamuya yararl derneklerin; 1. Genel kurullarnn karar zerine tzklerini onaylamaya, ... yetkilidir eklinde kaleme alnm olsayd, byle bir hkme ynelik olarak itiraz yoluyla yaplacak bir anayasal denetimi, davada maddenin uygulanaca dernek ynnden snrlamak herhalde akla gelen bir yol olmazd. tiraz konusu kurallarn yalnzca iki dernei kapsam iine almas, farkl bir yaklam hakl klamaz. Bu nedenle itiraz konusu hkmlerin herhangi bir snrlamaya gidilmeksizin incelenmesi gerekirdi.

948

IV. Gerek duruma baklrsa, ounluun snrlama karar ile balantl olarak verdii iptal karar gerek anlamyla iptal karar nitelii tamamaktadr. nk szde iptal edilmi bulunan norm, Kzlay iin varln korumaktadr. Bunun retideki ad iptal deil ihmaldir. Baka bir deyile itiraz konusu norm iptal edilmemi, Trk Hava Kurumu iin ihmal edilmitir. Bu adan 1961 Anayasasnn 152. maddesinin drdnc fkrasnda yer alan kural, grmz daha ak bir biimde dorulamaktadr. Bu kurala gre: Anayasa Mahkemesi, dier mahkemelerden gelen Anayasaya aykrlk iddialar zerine verdii hkmlerin, olayla snrl ve yalnz taraflar balayc olacana da karar verebilir. Dikkat edilirse bu kuralda iptal karar sz gememekte, Anayasa Mahkemesinin verdii hkmlerden sz edilmektedir. Bunun nedeni, olayla snrl ve yalnzca taraflar balayc bir kararn iptal deil ihmal anlamna gelmesidir. ounluk kararnda yaplan snrlama aslnda 1961 Anayasasnn yukarda anlan kuralnn bir uygulamas niteliindedir. Oysa bu hkm 1982 Anayasasnda artk yer alm deildir. Bunun tarihsel yorum kural uyarnca tad anlam, Anayasa Mahkemesinin itiraz davalarnda olayla snrl ve yalnzca taraflar balayc bir karar verme yetkisinin ilke olarak kaldrlm olmasdr. Ancak hemen belirtelim ki 1961 Anayasasnn bu hkmnn 1982 Anayasasnda yer almam olmas, yasann zellii ve Anayasa kurallar bakmndan zorunluk bulunan durumlarda snrlama yaplamayaca anlamna gelmez. rnein yasada baka kurallarda yer alan baka norm olgularnn, iptali sz konusu olan norma bal klnm olmas ve/veya bu baka kurallarn davada uygulanacak norm nitelii tamamas halinde, normun varln korumaya devam etmesi ve yalnzca davada uygulanacak norm ynnden iptal edilmesi zorunlu olabilir. Birok ceza normu bu niteliktedir. Ayn ceza normu, farkl su tanmlarnn yaptrm olarak dzenlenmi olabilir. Bu durumda su tanmnn Anayasaya aykr bulunmas, buna bal olarak ceza normunun da bu su tanm ynnden iptalini gerektirebilir. Ama ayn ceza normu dier su tanmlar iin varln ve geerliliini korur. Ancak burada gerek anlamda bir iptal sz konusu olup, bunun ihmal ya da olayla snrllk uygulamasyla bir ilgisi yoktur. Oysa dava konusu olayda byle bir zellik bulmak mmkn deildir. ptal konusu norm, Kzlay ya da Trk Hava Kurumu iin ayn biimde uygulanacaktr. Bu konuda normun ierii ya da zellii bakmndan hibir fark yoktur. Normun iptali de Kzlay
949

ya da Trk Hava Kurumunun farkl zellikleri ile ilgili olmayp, dorudan doruya normun kendi ieriinden kaynaklanan nedenlere dayandrlmtr. Kald ki (a) ve (b) altbetlerinde geen organlarnn ve tzklerini szcklerinin her iki kurumu kapsad aktr. Anayasa Mahkemesi, her iki kurum iin ortak olarak dzenlenmi bir normu, yasa ya da Anayasadan kaynaklanan hakl bir neden olmakszn snrlama karar ile yapay bir biimde ayrma yetkisine sahip deildir. Kald ki 1961 Anayasasnn yukarda anlan hkm, geerli olsayd dahi, kararn olayla snrl olarak verilebilmesi iin olayn zelliinden kaynaklanan hakl ve makul bir gerekeye dayanmas gerekirdi. Aklanan nedenlerle incelemenin Trk Hava Kurumu ile snrl olarak yaplmasna ve bu karar uyarnca iptal kararnn yalnzca Trk Hava Kurumu ile snrl olarak verilmesine ilikin ounluk kararna katlmyorum.

Anayasa Mahkemesi 2004/52 E. 2004/94 K. 13.07.2004 T.

6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. maddesiyle deitirilen ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin Anayasann 2., 13. ve 33. maddelerine aykrl savyla iptali ve yrrlnn durdurulmas istemidir. (PTAL karar verilmitir.) 2908/m.71/2-2 4552/m.1 2908 SAYILI DERNEKLER KANUNUN 71. MADDESNDE DEKLK YAPILMASI HAKKINDA KARAR Resmi Gazete Tarihi: 18 Temmuz 2004 Resmi Gazete Says: 25526

950

TRAZ YOLUNA BAVURAN: Dantay Onuncu Dairesi TRAZIN KONUSU: 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. maddesiyle deitirilen ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin Anayasann 2., 13. ve 33. maddelerine aykrl savyla iptali ve yrrlnn durdurulmas istemidir. I- OLAY Trkiye Kzlay Dernei Genel Merkez Kurulu, Merkez Ynetim Kurulu ve Genel Merkez Denetiler Kurulu yelerinin grevlerine son verilmesine ve bu organlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullarn oluturulmasna ilikin 13.10.2003 gnl, 2003/6256 sayl Bakanlar Kurulu kararnn iptali istemiyle alan davada itiraz konusu kuraln, Anayasaya aykrlk iddiasn ciddi bulan Mahkeme iptali iin bavurmutur. II- TRAZIN GEREKES Bavuru kararnn gereke blm yledir: 30.3.2000 tarih ve 24005 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 28.3.2000 tarih ve 4552 sayl Dernekler Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanunun 1. maddesiyle 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin birinci ve ikinci fkralar deitirilerek; Trkiye Kzlay Dernei kurulu amacna ve uluslararas anlamalarla tayin edilen nitelik ve durumuna gre; Trk Hava Kurumu ise kurulu amacna gre dzenlenen tzklerine ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanr ve ynetilir. Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun; 1- Genel kurullarnn karar zerine tzklerini onaylamaya, 2- Denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine, a) Organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, b) Tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye, Yetkilidir. hkmleri getirilmitir.

951

Dayanlan Anayasa Kurallar: MADDE 2 - Trkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanma ve adalet anlay iinde, insan haklarna saygl, Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir. MADDE 13 - Temel hak ve hrriyetler, zlerine dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak kanunla snrlanabilir. Bu snrlamalar, Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine aykr olamaz. MADDE 33 - Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kma hrriyetine sahiptir. Hi kimse bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamaz. Dernek kurma hrriyeti ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilir. Dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunda gsterilir. Dernekler, kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilir veya faaliyetten alkonulabilir. Ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, su ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla bir merci, dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin karar, yirmidrt saat iinde grevli hakimin onayna sunulur. Hakim, kararn krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, bu idari karar kendiliinden yrrlkten kalkar. Uyumazlk konusu olay: Dava dosyasndaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden Mlkiye Bamfettii tarafndan hazrlanan aratrma raporunda, Kzlay Genel Bakan, Ynetim Kurulu yeleri ve personeli tarafndan yaplan ilemlerle ilgili sorumluluklar tespit edildii, szkonusu tespitlerden Trkiye Kzlay Derneinin iyi ynetilmedii sonucuna varld ve bu nedenle 2908 sayl Dernekler Kanununun deiik 71/2. maddesine gre Trkiye Kzlay Derneinin, Genel Merkez Kurulu, Genel Merkez Ynetim Kurulu, Genel Merkez Denetiler Kurulunun grevlerine son verilmesi ve bunlarn yerlerine geici kurullar oluturulmasna karar verilmesinin 22.7.2003 tarih ve 133745 sayl

952

ileri Bakanl yazs ile istenmesi zerine 13.10.2003 tarih ve 2003/6256 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile Trkiye Kzlay Dernei Genel Merkez Kurulu, Genel Merkez Ynetim Kurulu ve Genel Merkez Denetiler Kurulu yelerinin grevlerine son verilmesi ve organlarn grevlerini yerine getirmek zere ekli listelerde belirtilen geici kurullarn oluturulmasna karar verildii anlalmtr. Anayasaya aykrln irdelenmesi: Trkiye Kzlay Dernei, 2908 sayl Dernekler Kanunu hkmlerine tabi kamu yararna alan bir zel hukuk tzel kiisidir. Anayasada, kamu yararna alan dernekler ile dier dernekler iin farkl dzenlemeler yaplmamtr. Trkiye Kzlay Dernei de, kanunla dzenlenmi olan zel durumlar dnda 2908 sayl Dernekler Kanununun genel hkmlerine tabidir. Derneklerin nasl kurulaca, dernek kurma hrriyetinin hangi sebeplerle ve ne ekilde snrlanabilecei Anayasann 33. maddesinde hkme balanm olup, derneklerin, Kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, su ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla, bir merciin, dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmidrt saat iinde grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krksekiz saat iinde aklamamas halinde bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. Trk Medeni Kanunu ve Dernekler Kanunu uyarnca; en az yedi gerek kiinin kazan paylama dnda belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere bir araya gelmesi ve tzn yetkili makama vermesiyle tzel kiilik kazanan ve organlar oluturulan dernein; yetkili organlarnn bir karar olmadan; 2908 sayl Yasann 4552 sayl Kanunla deiik 71. maddesinin 2. fkrasnn 2. bendi ile Bakanlar Kuruluna, denetlemeye yetkili mercilerin raporlar zerine; organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya yetki verilmesinde Anayasann 33. maddesinde ngrlen dernek kurma hrriyetini ortadan kaldrmas nedeniyle Anayasann anlan maddesine ve 13. maddesine aykrlk bulunduu sonucuna varlmtr.

953

Derneklerin kurucu unsurlar olan organlarnn grevlerine Bakanlar Kurulunca son verilmesi; dernek kurma hrriyetini ortadan kaldrc nitelik tamas nedeniyle demokratik toplum dzeninin gerekleri ve lllk ilkesiyle badamamaktadr. Aklanan nedenlerle 4552 sayl Yasann 1. maddesiyle deitirilen 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin 2. fkrasnn (2) sayl bendinin, Anayasann 2., 13. ve 33. maddelerine aykr olduu kansna varldndan anlan Yasa hkmnn yrrln durdurulmas istemli olarak iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine bavurulmasna, Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecei karara kadar dosyann bekletilmesine 28.5.2004 tarihinde oybirliiyle karar verildi. III- YASA METNLER A- tiraz Konusu Yasa Kural 28.3.2000 gnl, 4552 sayl Yasa ile deitirilen itiraz konusu kural da ieren 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesi yledir: Madde 71- (Deiik 1. ve 2. fkralar: 4552 - 28.3.2000) Trkiye Kzlay Dernei kurulu amacna ve uluslar aras anlamalarla tayin edilen nitelik ve durumuna gre; Trk Hava Kurumu ise kurulu amacna gre dzenlenen tzklerine ve kanunlarn verdii grev ve yetkilere uygun olarak tekilatlanr ve ynetilir. Bakanlar Kurulu, Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun; 1.Genel kurullarnn karar zerine tzklerini onaylamaya, 2. Denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine, a) Organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, b) Tzklerini deitirmeye, yrrlkten kaldrmaya ve yeniden dzenlemeye, Yetkilidir. Trkiye Kzlay Dernei ile Trk Hava Kurumunun mal ve paralar Devlet mal saylr. Bunlara kar su ileyenler Devlet memuru gibi cezalandrlr. B- Dayanlan Anayasa Kurallar Bavuru kararnda Anayasann 2., 13. ve 33. maddelerine dayanlmtr. IV- LK NCELEME Anayasa Mahkemesi tznn 8. maddesi uyarnca Mustafa BUMN, Haim KILI, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOLU, Erturul ERSOY, Tlay TUCU,
954

Ahmet AKYALIN, Mehmet ERTEN, Fazl SALAM, A. Necmi ZLER ve Serdar ZGLDRn katlmlaryla 8.7.2004 gnnde yaplan ilk inceleme toplantsnda ncelikle, davada uygulanacak kural sorunu grlmtr. Anayasann 152. ve 2949 sayl Anayasa Mahkemesinin Kuruluu ve Yarglama Usulleri Hakknda Kanunun 28. maddesine gre, mahkemeler, bakmakta olduklar davalarda uygulayacaklar kanun ya da kanun hkmnde kararname kurallarn Anayasaya aykr grrler veya taraflardan birinin ileri srd aykrlk savnn ciddi olduu kansna varrlarsa o hkmn iptali iin Anayasa Mahkemesine bavurmaya yetkilidirler. Ancak, bu kurallar uyarnca, bir mahkemenin Anayasa Mahkemesine bavurabilmesi iin elinde yntemince alm ve grevine giren bir davann bulunmas ve iptali istenen kurallarn da o davada uygulanacak olmas gerekmektedir. Uygulanacak yasa kurallar, davann deiik evrelerinde ortaya kan sorunlarn zmnde veya davay sonulandrmada olumlu ya da olumsuz ynde etki yapacak nitelikteki kurallardr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 4552 sayl Yasann 1. maddesiyle deitirilen 71. maddesinin ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin iptali istenilmi ise de, grlmekte olan dava, Trkiye Kzlay Dernei organlarnn grevlerine son verilmesi ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullarn oluturulmasyla ilgili Bakanlar Kurulu kararnn iptali olduundan 71. maddenin ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin (b) alt bendinin, itiraz bavurusunda bulunan Mahkemenin bakmakta olduu davada uygulanma olana bulunmadndan bu bende ilikin bavurunun Mahkemenin yetkisizlii nedeniyle REDDNE, iin esasnn incelenmesine, 8.7.2004 gnnde oybirliiyle karar verilmitir. V- ESASIN NCELENMES Bavuru karar ve ekleri, iin esasna ilikin rapor, itiraz konusu Yasa kural, dayanlan Anayasa kurallar ve bunlarn gerekeleri ile dier yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gerei grlp dnld: Bavuru kararnda, kamu yararna alan zel hukuk tzelkiisi olan Trkiye Kzlay Derneinin Kanunla dzenlenen zel durumlar dnda 2908 sayl Dernekler Kanununun genel hkmlerine tabi olduu, dernek kurma hrriyetinin hangi sebep-

955

lerle snrlanabileceinin Anayasada belirtildii, tzelkiilik kazanan dernein organlarnn grevlerine son verme ve bunlarn grevlerini yerine getirmek iin geici kurullar oluturmak zere Bakanlar Kuruluna yetki verilmesinin dernek kurma zgrln engelledii, bu nedenlerle itiraz konusu kuraln Anayasaya aykrlk oluturduu ileri srlmtr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin 4552 sayl Yasa ile deitirilen ikinci fkrasnn (2) sayl bendinin (a) alt bendinde, denetleme yetkileri bulunan mercilerin raporlar zerine Trkiye Kzlay Dernei organlarnn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya, Bakanlar Kurulunun yetkili olduu ngrlmtr. Anayasann Dernek kurma hrriyeti baln tayan 33. maddesinde, herkesin nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kma hrriyetine sahip olduu, hi kimsenin bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamayaca, dernek kurma hrriyetinin ancak, milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlak ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilecei, dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usullerin kanunda gsterilecei, derneklerin kanunun ngrd hallerde hakim kararyla kapatlabilecei veya faaliyetten alkonulabilecei, ancak, milli gvenliin, kamu dzeninin, suun ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahut yakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca bulunmas halinde kanunla bir merciin dernei faaliyetten men ile yetkilendirilebilecei, bu merciin kararnn yirmi drt saat iinde, grevli hakimin onayna sunulaca, hakimin kararn krksekiz saat iinde aklayaca, aksi halde, bu idari kararn kendiliinden yrrlkten kalkaca ngrlmtr. Buna gre, dernek kurma zgrl, dernein kurulu szlemesi niteliindeki tzn kendisinin oluturmas, deitirmesi, organlarn belirleyebilmesi, organlarnn iradeleri dnda ancak mahkeme kararyla kapatlabilmesi gibi gvenceleri kapsamaktadr. Nitekim, 2908 sayl Dernekler Kanununun 9. maddesinin birinci fkrasnda, derneklerin kurulu bildirisini ve eklerini merkezlerinin bulunduu mahallin en byk mlki amirliine vermek suretiyle tzelkiilik kazanacaklar; 19. maddesinde, her dernekte genel kurul, ynetim kurulu ile denetleme kurulunun oluturulmasnn

956

zorunlu olduu; 26. maddesinde, dernek organlarnn seilmesi, dernek tznn deitirilmesi ve dernein feshedilmesi; 49. maddesinde, dernek genel kurulunun her zaman dernein feshine karar verebilecei; 50. maddesinde, hangi hallerde mahkeme karar ile dernein feshine karar verilebilecei; 51. maddesinde, dernein ne zaman kendiliinden dalm saylaca; 52. maddesinde de derneklerin yasada ngrlen hallerde ancak mahkeme kararyla kapatlabilecei, faaliyetlerinin yasaklanabilecei belirtilmitir. Bu dzenlemelerden, dernek tzelkiiliinin kurucu unsurlarnn dernein tzk ve organlar olduu, derneklerin kurulu szlemesi niteliindeki tzklerini kendilerinin oluturabilecekleri, deitirilebilecekleri, organlarn belirleyebilecekleri, organlarnn iradeleri dnda derneklerin ancak mahkeme kararyla kapatlabilecekleri anlalmaktadr. Anayasann 13. maddesinde, temel hak ve hrriyetlerin, zlerine dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak kanunla snrlanabilecei, bu snrlamann Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine aykr olamayaca belirtilmitir. tiraz konusu kuralla Trkiye Kzlay Derneinin yetkili organlarnn iradeleri dnda bu organlarn grevlerine son vermeye ve bunlarn grevlerini yerine getirmek zere geici kurullar oluturmaya yrtmenin yetkili klnmas Anayasann 33. maddesinin gvence altna ald dernek kurma zgrl alanna yaplm ak bir mdahale niteliindedir. Byle bir mdahalenin her eyden nce Anayasann ilgili maddesinde belirtilen nedenlerden birine dayandrlm olmas gerekir. Oysa, itiraz konusu kural Anayasann 33. maddesinde belirtilen snrlama nedenlerinden herhangi birine dayanmamaktadr. Aklanan nedenlerle, itiraz konusu kural Anayasann 13. ve 33. maddelerine aykrdr ve iptali gerekir. tiraz konusu yasa kural Anayasann 13. ve 33. maddelerine aykr grlerek iptal edilmi olduundan, ayrca Anayasann 2. maddesi ynnden incelenmesine gerek grlmemitir.
957

VI- SONU 6.10.1983 gnl, 2908 sayl Dernekler Kanununun 71. maddesinin 4552 sayl Yasa ile deitirilen ikinci fkrasnn (2) numaral bendinin (a) alt bendinin Anayasaya aykr olduuna ve PTALNE, yrrlnn durdurulmas isteminin REDDNE, 13.7.2004 gnnde OYBRLYLE karar verildi.

Dantay 10. Daire 1996/2231 E. 1998/5280 K. 22.10.1998 T.

ZET: 2908 sayl Yasann 59. maddesi uyarnca ileri Bakanl, kamuya yararl dernek saylma bavurularn ilgili bakanlklarn nerisini aldktan sonra kendi olumlu veya olumsuz nerisiyle birlikte yasal mercilere iletmekle ykmldr. ileri Bakanlnn bavuruyu yasal prosedre uymadan reddetmesinde hukuka uyarlk grlmemitir. stemin zeti: Davac dernein, kamu yararna alan derneklerden saylmas isteinin reddine ilikin daval idare ileminin iptaline karar veren Ankara 7. idare Mahkemesinin 1.11.1995 tarih ve E:1994/1096, K:1995/1399 sayl kararnn, daval idare tarafndan temyizen incelenip, bozulmas istemektedir. Savunmann zeti: Yerinde bulunmad ne srlen temyiz isteminin reddi gerektii savunulmaktadr. D. Tetkik Hakimi: Hseyin zgn Dncesi: Temyiz isteminin reddiyle bozulmas istenen kararn onanmas gerektii dnlmtr. Dantay Savcs: Tlin zdemir Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, 2577 sayl dari Yarglama
958

Usul Kanununun 49. maddesinin 1. fkrasnda belirtilen nedenlerden hibirisine uymayp idare mahkemesince verilen kararn dayand hukuki ve yasal nedenler karsnda anlan kararn bozulmasn gerektirir nitelikte grlmemektedir. Aklanan nedenlerle, temyiz isteminin reddiyle idare mahkemesi kararnn onanmasnn uygun olaca dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince gerei dnld: Dava, davac Dernein 2908 sayl Dernekler Kanununun 59. maddesi uyarnca kamu yararna alan derneklerden saylmas isteinin ileri Bakanlnca incelenmesi sonucu, elde edilen gelirlerin en az %80inin dernek amalarna harcanacann ve derneke kurulacak eitim ve salk tesislerinde en az 210 kapasitenin maddi olana olmayanlara tahsis edileceinin dernek tznde yer almad, dernein malvarl ve yllk gelirinin de tznde ama edindii hizmetleri gerekletirebilecek nitelikte olmad ne srlerek reddine ilikin 15.7.1994 tarih ve B.05.1.EGM.0.12.2.03.186166 sayl ilemin iptali istemiyle almtr. Alan bu dava sonunda, Ankara 7. dare Mahkemesince, 2908 sayl Yasann 59. maddesi uyarnca ileri Bakanlnn, kamuya yararl dernek saylma bavurularn ilgili bakanlklarn nerisini aldktan sonra kendi nerisiyle birlikte Dantay dari ler Kuruluna iletmekle grevli olduu, yasayla ileri Bakanlna tannan neride bulunma yetkisinin, gereki ve inandrc olmayan bavurular geri evirme hakkn da ierdiinin kabul gerektii, ancak gereki veya inandrc olmad ak bir ekilde belirlenmeyen bavurularn olumlu veya olumsuz neriyle birlikte yasal mercilere aktarlmasnn da zorunlu olduu, olayda ise davac dernein tznde yer alan amac ve ura alan konusunda yeterli inceleme yaplmadan dava konusu ilemde belirtilen iddialarla bavuru reddedilirken, dava dilekesinin teblii zerine gnderilen savunmada ise dernein mahalli amal olduunun, tm lkeyi kapsamadnn, kamu yararna bir ilerleme gstermediinin savunularak ilemden ayr ve yeni iddialarn ne srld, bu duruma gre de daval idarenin yasada ngrlen ykmllk ve zorunluluklar yerine getirmeden ilem tesis ettiinin kabul gerektii gerekesiyle dava konusu ilemin iptaline karar verilmitir.

959

Daval idare Maliye Bakanl tarafndan dava konusu ilemdeki sebepler ynnde gr bildirildii, dava konusu ilemle savunmalar arasnda eliki bulunmad, yasal koullar tamayan bavurularn yasal mercilere iletilmesine de gerek bulunmad iddiasyla anlan mahkeme kararnn temyizen incelenip, bozulmasn istemektedir. dare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarnn temyizen bozulmas 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 3622 sayl Yasayla deiik 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varl halinde mmkndr. Temyizen incelenen ve yukarda zetlenen gerekelere dayal olarak verilen Ankara 7. dare Mahkemesinin 1.11.1995 tarih ve E:1994/1096 - K:1995/1399 sayl karar, usul ve hukuka uygun olup bozma nedeni bulunmad anlaldndan, temyiz isteminin reddine ve anlan kararn onanmasna, 22.10.1998 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

960

21. DERNEKLERN SONA ERMES

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2001/8302 E. 2001/10890 K. 10.07.2001 T.
ZET: Federasyona girme zorunluluunun meyyidesi kanunda gsterilmediinden dernein federasyona girmemesi sebebiyle feshine karar verilemez. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Daval Krler Derneinin, 2908 sayl Dernekler Kanununun 88. maddesi uyarnca federasyona katlmamas sebebiyle ayn kanunun geici 6. maddesi uyarnca feshine karar verilmesi istenmi, dava kabul edilmitir. 2908 sayl Dernekler Kanununun 88. maddesinde: Sakatlara hizmet amac ile kurulan derneklerin, Krler Federasyonu, Sarlar Federasyonu, Zihinsel zrller Federasyonu, Ortopedik zrller Federasyonu olmak zere drt federasyon tekil etmeleri ... zorunludur. hkm yer almaktadr. te yandan ayn kanunun geici 6. maddesinde: 88. maddede ngrlen federasyon ve konfederasyonlarn kurulmasn izleyen 3 ay iinde kurulan federasyonlara katlmayan sakatlara yardm amac ile kurulmu dernekler, kendiliinden dalm saylr ve bu kanunun 55. maddesine gre tasfiye edilir. hkmne yer verilmitir. 1 - Her eyden nce unu ifade etmek gerekir ki Geici 6. madde 2908 Sayl Kanun yrrle girdii 7.10.1983 tarihinden nce kurulu olan derneklerle ilgilidir. Bu yn maddenin yazlnda yer alan 88. maddede ngrlen federasyon ve konfederasyonun kurulmasn izleyen ay iinde szleriyle aka ifade edilmektedir. Aksi dnlm olsa idi dzenleme geici madde ile deil srekli hkm halinde dzenlenirdi. Daval dernek 29.9.1994 tarihinde kurulduundan mahkemenin geici 6. maddesi hkmne dayanak yapmas uygun deildir.
961

2 - 2908 sayl Kanunun 88. maddesinin kapsamna ve yorumuna gelince: Herkes nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir.... Hi kimse bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamaz. Dernek kurma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve koullar kanunda gsterilir (TC. Anayasas md. 33) Kurulu amalar ayn olan ve kamu yararna alan en az dernein , amalarn gerekletirmek zere ye sfatyla bir araya gelmeleri... suretiyle federasyonlar kurulur. (Dernekler Kanunu Md. 34) Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas iin: 1 - Dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas, 2 - Dernein amac, bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas arttr. (Dernekler Kanunu Md. 58) Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas, ilgili bakanlklarn gr alnarak, ileri Bakanlnn nerisi, Dantay dari Davalar Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna baldr. (Dernekler Kanunu Md. 59) Grld gibi Anayasamz Dernek kurma, dernee girme ya da girmeme hrriyetini garanti altna almaktadr. Dernek kurma hrriyetine paralel olarak derneklerin federasyon ya da konfederasyona girmeye zorlanamamas zorunluluu Anayasann bu dzenlemesinin tabii sonucudur. Kanunun 88. maddesi Anayasann 33. maddesinde yer alan hi kimse bir dernee ye olmaya ... zorlanamaz hkmne aykr olarak yorumlamak, Anayasa hkmn gzard etmek olur. Kanunda gsterilen hkm de Anayasann hkmne aykr bir aklk olmadndan, kanunun Anayasaya aykrl konusunun tartlmas da gereksiz bir aba olur. Yorumu Anayasaya uygun yapmak hukukun genel prensiplerinin bir gereidir. Dernekler Kanununun 88. maddesinde yer alan hkm, derneklerin federasyon ya da konfederasyonlara girme mecburiyetini deil sakatlara yardm derneklerinin kurabilecekleri federasyon ve konfederasyonlarn snrn, baka bir deyimle saysn gstermektedir. Bu hkmde yer alan zorunludur szn federasyona girmek mecburiyeti olarak deil ancak 4 federasyon tekil edilebilecei ynnde anlamak Anayasaya uygun yorumun bir sonucudur.
962

Bu maddede yer alan zorunludur szcn, federasyona girmekte zorunluluk olarak anlamak dernek kurma hrriyetinin yrtme tarafndan kstlanmasna da yol aar. yle ki; Dernekler Kanununun 34. maddesi uyarnca ancak kamu yararna alan dernekler konfederasyona girebilir. Hangi dernein kamu yararna alan dernek olduunun belirlenmesi de ilgili bakanlklarn, zellikle ileri Bakanlnn takdirine baldr. Nitekim somut olayda da daval dernein kamu yararna alan derneklerden saylmasna imkan verilmemi; Federasyona girmek iin mracaatlar ret edilmitir. Bu kabul biimi derneklerin kapatlmasnn kendi fiillerine bal olarak Mahkeme karar ile olabileceine ilikin Anayasann 33/4. maddesine aykr olarak, idarenin tasarrufu sonucu kapatma imkan yaratr. te yandan derneklerin kapatlma, fesih, dalm saylma sebepleri 2908 sayl kanunda ayr ayr dzenlenmitir. Kanunun 88. maddesi hkmn federasyona girme mecburiyeti olarak kabul halinde bunun meyyidesinin dier hkmlerin meyyidesinin yer ald 50. ila 55. maddeler ile 75 ila 87. maddelerde gsterilmesi gerekirdi. 88. maddeye atf yapan ak bir kapatma, fesih, dalm saylma hkm kanunda yoktur. Dernein feshi, kapatlmas ya da dalm saylmas dernek kurma hrriyetinin kaldrlmas niteliinde olduundan Anayasann 13/1. maddesi gerei kanunun herhangi bir hkmnn yorum yolu ile geniletilmesine de imkan vermez. Aklanan sebeplerle; Daval ... Gap Krler Derneinin 2908 sayl kanunun 88. maddesine gre kurulan federasyona girmemesi sebebiyle acze dtnden feshine karar verilmesi hukuka uygun bulunmamtr. SONU: Hkmn aklanan sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine gre sair ynlerin imdilik incelenmesine yer olmadna oyokluuyla karar verildi. 10.7.2001 Sal. MUHALEFET ERH Federasyonlar; kurulu amalar ayn olan ve kamu yararna alan en az dernein amalarn gerekletirmek iin ye sfatyla bir araya gelmeleri ile kurulu (DK. Md. 34) sakatlara hizmet amac ile kurulan derneklerin Krler Federasyonu, Zihinsel zrller Federasyonu, Sarlar Federasyonu ve Ortopedik zrller Federasyonu olarak drt federasyon tekil etmeleri ve bu drt federasyonun da birleerek Trkiye

963

Sakatlar Konfederasyonunu oluturmalar zorunludur (DK. md. 88). Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin dernein en az bir yldan beri faaliyette bulunmas, dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin giritii faaliyetlerin lke apnda yararl sonular verecek nitelik ve lde olmas gerekmektedir (DK. md. 58). Ayrca bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylmas, ilgili bakanln gr alnarak, ileri Bakanlnn nerisi, Dantay dari ler Kurulunun karar ve Bakanlar Kurulunun onayna baldr (DK. md. 59). Sakatlara yardm amacyla kurulan derneklerin federasyonlara katlmas zorunludur. Federasyon kuracak ya da kurulmu federasyona ye olacak derneklerin kamu yararna alan derneklerden olmas da gerekmektedir. ...da kurulan Gap Krler Derneinin kamu yararna alan derneklerden olma talebi kabul edilmemitir. Gerekleen bu durum karsnda dernek kurulu ama ve artlarn kaybetmitir. Dernekler Yasasnn 51. maddesi uyarnca karar verilmesinde isabetsizlik yoktur. Aklanan sebeple de bozma dorultusunda oluan deerli ounluun bozma kararlarna itirak edilmemitir.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/7733 E. 2002/8458 K. 24.6.2002 T.

ZET: Dernein kendiliinden dalm saylmasna karar verilmesi istemiyle ilgili davann, dernekler kanununun 51. maddesi uyarnca Sulh Hukuk Mahkemesinde baklmas gerekir. Grev kamu dzenine ilikindir. Yarglamann her aamasnda kendiliinden dikkate alnr. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld.

964

Cumhuriyet Savcl daval dernein stste iki defa olaan genel kurul toplantsn yapmam olmas sebebiyle kendiliinden dalm saylmasna karar verilmesini istemitir. Mahkemenin grevi kamu dzeni ile ilgilidir.Yarglamann her aamasnda kendiliinden dikkate almas gerekmektedir.3.7.1997 gn 4279 sayl yasa ile deiik Dernekler Yasasnn 51. maddesi uyarnca davann Sulh Hukuk Mahkemesinde baklmas gerekir.Aklanan husus zerinde durulmadan iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine gre de dier ynlerin incelenmesine yer olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/32 E. 2004/736 K. 22.01.2004 T.

ZET: lk genel kurul toplantsnn kanunda ngrlen srede yaplmam ve zorunlu organlarn oluturulmam olmas dernein kendiliinden sona erdiinin tespitine karar verilmesini gerekir. DAVA VE KARAR: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld. Trk Medeni Kanununun 87/1-2. maddesi nazara alnarak (ilk genel kurul toplantsnn kanunda ngrlen srede yaplmam ve zorunlu organlarn oluturulmam olmas) dernein kendiliinden sona erdiinin tespitine karar verilmesi gerekirken yazl ekilde ret karar verilmesi doru bulunmamtr.

965

SONU: Temyiz olunan hkmn yukarda gsterilen sebeple BOZULMASINA, oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2001/8455 E. 2001/10356 K. 02.07.2001 T.

ZET: 2908 sayl Dernekler Kanunun 65. maddesinin, Dayanma Meclisinde grlmesi srasnda, Ulusal Milliyet Milliyetilik gibi e anlaml retilmi szckler iin de uygulanmann ayn ynde olduu belirtilmitir. Trk Dil Kurumu szlnde de Ulusal kelimesinin karl olarak Milli gsterilmektedir. u halde kanunda ki yasa yazl szcklere mahsus kabul etmek kanunun amac ile badamaz ve kanuna ak aykrlk tekil eder. Mahkemece, yazl isteme ramen, kanuna aykrl ve eksiklii gidermeyen dernein feshine karar verilmesi gerekirken yazl ekilde karar verilmesi hataldr. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn kanun yararna bozulmas Adalet Bakanlnn yazs zerine Yargtay Cumhuriyet Basavcl tarafndan istenilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: ili Cumhuriyet Basavclnn 26.6.2000 gn ve 2000/12246 esas, 2000/6 iddianame sayl davanamesi ile, Ulusal Sanayici ve Adamlar Derneinin yaplan tebligata ve tannan sreye ramen adndaki Ulusal kelimesi kartlmadndan dernein feshine karar verilmesini istedii, mahkemece, davann reddine karar verildii ve hkmn temyiz edilmeksizin kesinletii anlalmaktadr. 2908 sayl Dernekler Kanunun 65. maddesinde Dernekler adlarnda; Trk,Trkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle tekil edilecek kelimeler Bakanlar Kurulu karar ile kullanlabilirler.

966

hkm mevcuttur. Ayn Kanunun 50. maddesi ile de , derneklerin yetkili mercilerce 10. madde gereince yaplan yazl isteme ramen, kurulu bildirisi ve eklerindeki kanuna aykrlk veya noksanlklar otuz gn iinde gidermedikleri takdirde, dernek merkezinin bulunduu yerin en byk mlki amirinin yazl ihbar ve Cumhuriyet Savclnn aaca dava zerine Asliye Hukuk Mahkemesi karar ile feshedilebilecei hkm getirilmitir. 2908 sayl Dernekler Kanunun 65. maddesinin, Dayanma Meclisinde grlmesi srasnda, Ulusal Milliyet Milliyetilik gibi e anlaml retilmi szckler iin de uygulanmann ayn ynde olduu belirtilmitir. Trk Dil Kurumu szlnde de Ulusal kelimesinin karl olarak Milli gsterilmektedir. u halde kanunda ki yasa yazl szcklere mahsus kabul etmek kanunun amac ile badamaz ve kanuna ak aykrlk tekil eder. Mahkemece, yazl isteme ramen, kanuna aykrl ve eksiklii gidermeyen dernein feshine karar verilmesi gerekirken, 65. maddeye yanl anlam verilerek, kelimelerin tahdidi olarak sayldndan bahisle, davann reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykr bulunmutur. SONU: Yargtay Cumhuriyet Basavclnn Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 427/6. maddesine dayal kanun yararna bozma isteinin aklanan sebeple kabul ile hkmn sonuca etkili olmamak zere BOZULMASINA, 2.7.2001 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2006/2649 E. 2006/9301 K. 12.06.2006 T.

ZET: 4721 sayl Trk Medeni Kanununun derneklerin kendiliinden sona erme hallerini dzenleyen 87 nci maddesinin ikinci bendinde ilk genel kurul toplantsnn

967

kanunda ngrlen srede yaplmam ve zorunlu organlarn oluturulmam olmas hali saylm olup, ayn maddenin ikinci fkrasnda ise her ilgilinin, sulh hakiminden dernein kendiliinden sona erdiinin tespitini isteyebilecei ngrlmtr. DAVA: Taraflar arasndaki Davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn kanun yararna bozulmas Adalet Bakanlnn yazs zerine Yargtay Cumhuriyet Basavcl tarafndan istenilmekle evrak okunup gerei grlp dnld. Konya Cumhuriyet Basavcl tarafndan 14.5.2004 tarih ve 2004/4242 esas, 2004/9 iddia sayl davaname ile alan davada 28.9.2003 tarihinde kurulan Doalgazclar Derneinin, Dernekler Kanununun 14 nc maddesinde belirtilen yasal sre ierisinde ilk genel kurul toplantsn yaparak dernek organlarn oluturmad iddia edilerek dernein feshine karar verilmesinin talep edildii, mahkemece davann kabulne karar verildii ve hkmn temyiz edilmeksizin kesinletii anlalmaktadr. Dava ve hkm tarihinde yrrlkte olan 2908 sayl Dernekler Kanununun <lk genel kurul toplants> baln tayan 14 nc maddesinin birinci fkrasnda <Dernekler, tzklerinin gazetede yaymland gn izleyen alt ay iinde ilk genel kurul toplantlarn yapmak ve organlarn oluturmak zorundadrlar> hkm yer almaktadr. 4721 sayl Trk Medeni Kanununun derneklerin kendiliinden sona erme hallerini dzenleyen 87 nci maddesinin ikinci bendinde de <ilk genel kurul toplantsnn kanunda ngrlen srede yaplmam ve zorunlu organlarn oluturulmam olmas hali saylm olup, ayn maddenin ikinci fkrasnda ise her ilgilinin, sulh hakiminden dernein kendiliinden sona erdiinin tespitini isteyebilecei ngrlmtr.> Mahkemenin grevi kamu dzeni ile ilgili olduundan, Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 7 nci maddesi uyarnca yarglamann her aamasnda talep zerine veya kendiliinden nazara alnmas zorunludur. Yukarda aklanan hkmlere gre mahkemece, Sulh Hukuk Mahkemesinin grevli olduu nazara alnarak grevsizlik karar verilmesi gerekirken, davaya devam edilerek yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr.

968

SONU: Yargtay Cumhuriyet Basavclnn Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 427/6. maddesine dayal kanun yararna bozma isteinin aklanan sebeple kabul ile hkmn sonuca etkili olmamak zere BOZULMASINA, oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/1262 E. 2002/2137 K. 18.02.2002 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. Hukuk Usul Muhakemeleri Yasasnn 73. maddesi; kanunun gsterdii istisnalar haricinde hakimin taraflar istima yahut iddia ve mdafalarn beyan etmeleri iin kanuni ekillere uygun olarak davet etmedike hkm verilemeyeceini ngrmtr. Davac dernein kendiliinden sona erdiinin tesbitine karar verilmesini istemitir. Medeni Kanunda yada Dernekler Kanununda davann evrak zerinde inceleneceini gsterir herhangi bir hkm yoktur. Mahkeme; duruma almas iddia ve savunmalarn bildirmek iin taraflara davetiye kartlmas, gstermeleri halinde delillerinde toplanlmas ve sonucu uyarnca karar verilmesi gerekir. Bu husus zerinde durulmadan yazl ekilde hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkm gsterilen sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine gre dier ynlerin incelenmesine yer olmadna,temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, oybirliiyle karar verildi.

969

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1997/5546 E. 1997/5381 K. 16.05.1997 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dernekler kurulu bildirisini ve eklerini merkezlerinin bulunduu mahallin en byk mlki amirliine vermekle tzel kiilik kazanrlar (Dernekler K. 9). Kurulu bildiriminde tzkte ve kurucularn hukuki durumlarnda kanuna aykrlk veya noksanlk tespit edildii takdirde bunlarn giderilmesi geici ynetim kurulundan yaz ile istenir. Bu yaznn tebliinden itibaren otuz gn iinde belirtilen noksanlklar tamamlanmaz veya kanuna aykrlk giderilmezse mahallin en byk mlki amirinin ihbar zerine Cumhuriyet Savcl dernein feshi iin yetkili mahkemeye bavurur (Dernekler K.10). Grld gibi bu hkmler dernein kurulu safhasna aittir. te yandan Dernek tzn deitirme yetkisi genel kurula aittir (Dernekler K.26/2). yelerden her biri kanuna veya dernein tzne uygun olmayan ve muvafakat gstermedii kararlara kar mahkemede itiraz hakkna sahiptir (M.K. 68). Cumhuriyet Savcsnn istemi zerine mahkemece kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak yaplan genel kurul toplantlarnn iptaline de karar verilebilir (Dernekler K.78/4). Dernekler Kanunun ngrd hallerde kapatlabilir (Anayasa 33/6). Kanuna uygun olmayan tzk deiiklii iin kanunun 10. ve 50/1. maddesi erevesinde bir uygulamaya girmek ve dernein feshi yoluna gitmek mmkn deildir. Dernein gayesine ilikin olmayan tzk deiikliklerindeki kanuna aykrlklar Medeni Kanunun 71. maddesi uyarnca fesih sebebi olamaz (Y.2. H.D.nin 27.12.1990 tarih 1219714061 sayl karar). Bu ynler gzetilmeden dernein feshine karar verilmesi doru grlmemitir. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine 16.5.1997 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

970

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2003/14517 E. 2003/16033 K. 20.11.2003 T.

ZET: Dernein feshi davasnda Cumhuriyet Savcsnn durumalara katlm salanmakszn yarglama yaplarak hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkmn kanun yararna bozulmas Adalet Bakanlnn yazs zerine Yargtay Cumhuriyet Basavcl tarafndan istenilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Eskiehir Cumhuriyet Basavcl tarafndan 20.02.2001 gn ve 2001/1020 esas, 2001/3 ddia sayl davaname ile alan davadan, Cumhuriyet Mahallesi Birlik ve Dayanma Derneinin feshine karar verilmesinin istendii, mahkeme dernein su saylr eylemlerin kayna haline geldii kabul edilerek dernein kapatlmasna karar verildii ve hkmn temyiz edilmeksizin kesinletii anlalmaktadr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 53. maddesine gre, Cumhuriyet Savcsnn durumada hazr bulunmas zorunludur. Mahkemece, Cumhuriyet Savcsnn durumalara katlm salanmakszn yarglama yaplarak hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Yargtay Cumhuriyet Basavclnn Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 427/6. maddesine dayal kanun yararna bozma isteinin aklanan sebeple kabul ile hkmn sonuca etkili olmamak zere BOZULMASINA, oybirliiyle karar verildi.

971

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1990/4381 E. 1990/10422 K. 5.11.1990 T.

ZET: Dernein su saylan eylemlerin kayna haline gelmesi nedeniyle feshedilebilmesi iin,vsz konusu madde uyarnca kesinleen bir mahkeme kararnn bulunmas gerekir. DAVA: Kamu Hukuku ile A.D. arasndaki dernek feshi davasnn C. Savcs huzuruyla yaplan muhakemesi sonunda davann kabulne dair verilen hkm daval tarafndan temyiz edilmekle,evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: stek ve hkm 2908 sayl Dernekler Kanununun 53/2. maddesi uyarnca dernein su saylan eylemlerin kayna haline geldiinin belirlenmesi nedeniyle kapatlmaya ilikindir. Oysaki byle bir belirleme ve sonuta kapatma karar iin sz konusu madde uyarnca kesinleen bir mahkeme kararnn varl zorunludur. Mahkemece hu yn aratrlmadan ve Adana C. Savclnn dosyada mevcut 7.2.1990 tarihli yazlarnda aklanan ceza davalarnn sonucu beklenmeden eksik inceleme ile yazl ekilde hkm kurulmas usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz olunan kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA,oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH yelerinin ahlaken iyi yetimelerini salamak sorunlarnn giderilmesine yardmc olmak eklinde belirlenen dernek amacnn dna klarak kumar oynatld sav ile dernein feshi istenmitir. Hukuk olaylar anlatmak davann taraflarna yasal nitelendirme ise yargca aittir. Uygulanmas gereken yasa madde bunun belirtilmesinde yanlg olay uygun yasal kuraln uygulanmasn engellemez. Emniyete dzenlenen dosya ierii dava konusu Bri Kulbnn kumarhane olarak altrldn dorulamaktadr. O halde olayda

972

sayn ounluun Dernek yneticileri ceza yelerinin rzas ideolojik amal su ilemesi veya dernein su saylan eylemlerin kayna haline gelmesi halinde uygulanmas gereken dernekler yasasnn 53. maddesi deildir. Dernekler yasas ile dzenlenmeyen ancak 93. maddesi yollamasyla,uygulama alan bulan M.K. 71. maddesidir. Zira MK. 71. maddesi yrrlktedir ve aklanan yollama ile genel hkm olmayp zel yasasnda hkm bulunan onun yasal boluunu dolduran zel bir hkmdr. Yasa maddesi yanl gsterilmi olmakla beraber sonucu itibariyle M.K. 71. maddesiyle ngrlen ama dna kma eylemi esas alnarak verilen fesih karar dorudur. Yerel mahkeme kararnn aklanan dzeltilmi gereke ile onanmas gerekir. Sayn ounluun bozma grne bu nedenlerle katlmyorum.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1997/13340 E. 1998/270 K. 15.1.1998 T.

ZET: Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei bildirilenler dnda faaliyette bulunamazlar; hkmne aykr hareket halinde kapatma cezas ceza hakimi tarafndan verilir. Asliye hukuk mahkemesi hakiminin buna yetkisi yoktur. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanunu 50. maddesinde Yetkili mercilerce yaplan yazl isteme ramen kurulu bildirisi ve eklerindeki kanuna aykrlk ve noksanlklar... giderilmez veya olaan genel kurul toplants... yaplmaz... zorunlu organlar oluturulmaz ve... mlki amirliin... ihtarna ramen bu zorunluluklar yerine getirilmezse dernein feshine karar verilecei hkme balanmtr. Davanamede bu ynde bir olgu ortaya konmamaktadr.
973

Ancak; Dernekler Kanunu 37/1. maddesinin 1.bendi uyarnca dernekler Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei bildirilenler dnda faaliyette bulunamazlar. Bu kuraln meyyidesi ayn kanun 77/3. maddesinde gsterilmi olup o hkmn ceza hakimince uygulanmas srasnda cezann feri olarak dernek kapatlabilir. Asliye Hukuk Hakimi bu hkmler erevesinde karara yetkili ve grevli deildir. te yandan: Dernekler Kanunu 53/2. maddesi gereince; Dernein su saylan eylemlerin kayna haline geldiinin kesinleen mahkeme karar ile belirlenmesi halinde dernein kapatlmasna karar verilebilir. Byle bir halin varl sabit olmad gibi ayni kanun 53/1. maddesindeki koullarda olumad halde yazl ekilde karar verilmesi doru deildir. SONU: Temyiz edilen kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine oybirliiyle karar verildi.15/01/1998

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/6694 E. 2002/7943 K. 13.6.2002 T.

ZET: Daval dernek 39. maddede gsterilen memur dernei niteliindedir. u halde amatan sapma iddiasn inceleme ve karara balama yetkisi Ceza Hakimine ait olup, bu hal dernein amacn yitirildii biiminde yorumlanp 2908 sayl Kanunun 52. maddesinin uygulanmasna yol aamaz. Somut bir olgu ortaya konmadan yalnzca madde numaralar yazlarak daval dernein 2908 sayl kanunun 3/5 ve 5/4. maddelerine aykr davranld baka bir ifade ile blge, rk, sosyal snf, din ve mezhep esasna veya adna dayanlarak faaliyette bulunulmak zere kurulmas yasak derneklerden olduu iddia edilmitir. Bu iddiada yer alan eylemin meyyidesi ayn Kanunun 76. maddesinde gsterilmi, eylemin subutu halinde ceza hakiminin derne-

974

in kapatlmasna da karar verecei hkme balanmtr. Ayn Kanunun 86. maddesinde dier amir hkmlere uymamann meyyidesi yalnzca para cezas olarak belirlenmitir. u halde kanunda aka ngrlmeyen hallerde kapatma ya da fesih karar verilemeyecei gibi bu haller dernei dalm hale de drmez. Grld zere daval dernee msnet fiillerin bir blm Dernekler Kanunun 53. maddesine gsterilen kapatma sebebi, bir blm de cezay da gerektiren bir kapatma sebebi olup, bu hallerde dernein dalm saylmasndan sz edilemeyeceinden dava dilekesinin reddine karar verilmesi gerektii (Y.2.H.D.nin 15.1.1998 tarihli 13340-270 s. Karar)halde grev yn gzetilmeden dernein daldnn tesbitine karar verilmesi doru bulunmamtr. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dernekler genel kurullar (Dernekler K.49)veya mahkeme (Dernekler K.50) karar ile feshedilebilecei gibi, Dernekler Kanununun 51. maddesinde belirlenen hallerde kendiliinden dalm olur. Dalma Sulh Hukuk mahkemesi karar ile tesbit edilir. Anayasann 33/3 ve Dernekler Kanunun 52. maddesinde ifade olunduu zere kanunlarda ngrlen hallerde ancak mahkeme kararyla temelli olarak kapatlabilir kapatma karar, ayn kanunun 50 ve 53. maddesinde gsterilen hallerde Asliye Hukuk Mahkemesince, 76/1.; 77/1,3 maddesinde gsterilen hallerde ise cezay tertip eden Asliye Ceza Mahkemesince verilir. 13.3.2002 tarihli davanamede 2908 sayl Kanunun 1, 3/5, 5/4, 17, 21, 37, 51. ve 52 maddelerine aykr davranldndan bahisle daval dernein dalm sayldnn tesbit edilmesi Sulh Hukuk Mahkemesinden istenmitir. Davaname ekindeki znik Kaymakamlnn 6.3.2002 tarihli istek yazsnda ise: Dernekler Tznn 4. maddesine aykr bir biimde 97 yeden 57. sinin ii, ifti, esnaf ve serbest meslek sahibi olduundan; Son Genel Kurula katlan yelerden 6.snn giri ve ye aidatn, 6 yenin de giri aidat deyip, ye aidat dememeleri sebebiyle Tzn 8/B ve 10. maddelerine aykr davranldndan; Dernek karar defterinde ylda bir kez yemekli elence tertip edilmesinden baka bir faaliyet kaydnn

975

bulunmadndan; Dernek Tznn 2. maddede gsterilen Devlet memurlarn bir at altnda toplamak olan alma konusuna uyulmadndan, ye olma artlarn sonradan kaybeden kiiler iin Tzn 8/c maddesi uyarnca ilem yaplmadndan sz edilip faaliyetinin yasaklanmas ile dalm saylmalarna karar verilmesi istenmitir. Mahkemece Tzk uyarnca amac dorultusunda faaliyet gstermedii, amacndan karak deiik meslek guruplarndan kiileri ayn at altnda toplad, dernee giren fakat yelik aidat demeyen kiilere kar herhangi bir ilem yaplmad, memuriyet sfatn kaybeden yenin yelikten karlmad belirlenip dernein kurulu ama ve artlarn kaybetmesi sebebiyle kendiliinden daldnn tesbitine karar verilmitir. Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunun 76. maddesi uyarnca hakim resen Trk Kanunlar uyarnca karar verir. Baka bir ifade ile taraflarn tavsifi ve uygulanmas istenen kanun hkm ile bal deildir. Byle olunca hakim, belirledii maddi olgulara uygun normu tesbit ile hkm kurmak zorundadr. 2908 sayl Dernekler Kanunun 51. maddesi uyarnca Dernekler kurulu ama ve artlarn kaybettii veya acze dt veya ynetim kurulunun tzk gereince kurulmasna imkan kalmad veya 23. madde de belirtilen yeter saynn bulunamamas sebebiyle st ste iki olaan genel kurul toplantsnn yaplamad hallerde, kendiliinden dalm saylr grld gibi dernein dalm sayld haller tzk hkmlerine aykr davranlar olmayp, szkonusu kanun yasama meclisindeki mzakereleri srasnda sayn Prof. Feyyaz Glcklnn ifade ettii gibi ...Bunlar dernein mevcudiyeti artlardr. Ynetim kurulunun tekili iin u kadar kiiye gerek vardr. Genel kurul yaplabilmesi iin u kadar kiiye ihtiya vardr gibi bunlar kanunda gsterilmektedir....takdire yer yoktur.... tabir yerinde ise mekanik tesbitlerdir. Bu ykmllk veyahut artlar yoksa dernek kendiliinden dalm saylr. u halde dernein dalm saylmas iin matematiksel bir olgunun gereklemi olmas gerekir. Bu cmleden olarak belirli bir sre iin faaliyette bulunma halinde srenin gemesi; belirgin bir amala rnein bir cami yaptrmak maksadyla kurulma halinde, amata belirtilen ve srekli olmayan faaliyetin tamamlanmas ya da iin yaplmasnn

976

imkanszlamas gibi hallerde ancak kanunda gsterilen amacn kaybedildiinden ya da dernein acze dmesinden sz edilebilir. Organlar, btesi, u veya bu istikamette faaliyetleri bulunan bir dernein amacn yitirdiinden bahsetmek mmkn deildir. Dernekler Kanunu uygulamas bakmndan dernein amacn kaybetmesi ile dernein ama d faaliyeti birbirinden ayr olup, kanunda ayr yaptrmlara balanmtr. 2908 sayl Kanunun 37. maddesinin 1. fkrasnn 1. bendinde Derneklerin Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei belirtilen alma konular ve biimleri dnda faaliyette bulunamayaca hkme balanm. Bu yasaa aykr hareket eden yneticilerinin cezalandrlaca Kanunun 77/3. madde de belirtilmitir. Ayn Kanunun 39. maddesinde belli bir kurum veya kuruluta alan kamu hizmeti grevlileri ile ayn veya ayr kurum veya kuruluta alsalar bile, belli bir meslee mensup olan kamu hizmeti grevlileri... dernek kurabilirler. Bu dernekler yukarda belirtilen amalar dnda faaliyette bulunamazlar hkmn tamaktadr. Yasann buyruuna uymama 77/3. maddede yaptrma balanmtr. Ceza hakimine suun subutu halinde dernein kapatlmasna da karar verme yetkisi tannmtr. (Y.2.H.D.nin 15.1.1998 tarihli 13340-270 sayl karar) Daval dernek 39. maddede gsterilen memur dernei niteliindedir. u halde amatan sapma iddiasn inceleme ve karara balama yetkisi Ceza Hakimine ait olup, bu hal dernein amacn yitirildii biiminde yorumlanp 2908 sayl Kanunun 52. maddesinin uygulanmasna yol aamaz. Somut bir olgu ortaya konmadan yalnzca madde numaralar yazlarak daval dernein 2908 sayl kanunun 3/5 ve 5/4. maddelerine aykr davranld baka bir ifade ile blge, rk, sosyal snf, din ve mezhep esasna veya adna dayanlarak faaliyette bulunulmak zere kurulmas yasak derneklerden olduu iddia edilmitir. Bu iddiada yer alan eylemin meyyidesi ayn Kanunun 76. maddesinde gsterilmi, eylemin subutu halinde ceza hakiminin dernein kapatlmasna da karar verecei hkme balanmtr.

977

2908 sayl Kanunun 17. maddesinde dernek yesi olma hakkn yelik devam ederken emeklilik dnda bir sebeple kayp edenlerin yeliklerinin de sona ereceini, bu halde yelik kaydnn dernek ynetim kurulunca silineceini hkme balam, bu grevi yerine getirmeyen yneticilerin cezalandrlacaklar 86. maddede belirtilmekle beraber bu haller kapatma yada fesih sebebi olarak (2908 S.K. 50, 51)gsterilmemitir. Sz konusu Kanunun 21. maddesinde genel kurulun toplantya ar usul 23. maddede genel kurul toplantsna katlacaklar hkme balanmtr. Bu maddede de yer alan kurullara aykr davranmann yaptrm da 78. maddede belirlenmi olup, burada gsterilen fiillerin subutu halinde ceza hakimi kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak yaplan genel kurul toplantlarnn iptaline de karar verebilmektedir. Bu hallerde ne dernein dalmasndan, ne de fesih ve kapatmadan sz eden bir kural yoktur. Ayn Kanunun 86. maddesinde dier amir hkmlere uymamann meyyidesi yalnzca para cezas olarak belirlenmitir. u halde kanunda aka ngrlmeyen hallerde kapatma ya da fesih karar verilemeyecei gibi bu haller dernei dalm hale de drmez. Grld zere daval dernee msnet fiillerin bir blm Dernekler Kanunun 53. maddesine gsterilen kapatma sebebi, bir blm de cezay da gerektiren bir kapatma sebebi olup, bu hallerde dernein dalm saylmasndan sz edilemeyeceinden dava dilekesinin reddine karar verilmesi gerektii (Y.2.H.D.nin 15.1.1998 tarihli 13340270 s. Karar)halde grev yn gzetilmeden dernein daldnn tesbitine karar verilmesi doru bulunmamtr. SONU: Hkmn aklanan sebeplerle BOZULMASINA, oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH: Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle Dernekler Kanunun 51. maddesinin birinci cmlesi gereince dernein kurulu ama ve artlarna aykr olarak 94 yenin 57 adedini iftilik mesleinden ald dernekte kumar oynatldnn sabit olup, amacna uygun hibir faaliyetinin de gereklemediinin tespit edilmi olmasna gre yerinde bulunmayan temyiz isteinin reddiyle usul ve kanuna uygun olan hkmn onanmas gerekir.
978

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1999/5687 E. 1999/7576 K. 30.6.1999 T.

ZET: Dernekler Kanununun 4279 sayl Kanunla deiik 51. maddesi uyarnca dernein dalm sayldnn tesbiti istemi bir davadr. Grevli Sulh Hukuk Hakimi duruma aarak ve daval dernein savunmasn alarak ii incelemelidir. Davay aan idare amiri temsilcisinin veya Cumhuriyet Savcsnn durumaya gelmemesi halinde dava ilemden kaldrlmayp toplanan deliller erevesinde karar verilir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: Dernekler Yasasnn 4279 sayl Kanunla deiik 51. maddesi; derneklerin kurulu ama ve artlarn kaybetmesi veya acze dmesi yahut ynetim kurulu tzk hkmleri gereince kurulmasna imkan kalmamas veya, iki olaan genel kurul toplantsnn yeter say bulunmamas sebebiyle (DK. m. 23) toplanamamas halinde, dernek merkezinin bulunduu yerin en byk mlki amirinin veya Cumhuriyet Savclnn istei zerine Sulh Hukuk Hakimince Dernein kendiliinden dalm sayldnn tesbitine karar verileceini ngrmtr. Dernein ahsiyetinin son bulduunun tesbitine ynelik bu istein dava biiminde hakime arznda hakkn teminat altnda tutulmas bakmndan zaruret bulunduu gibi, varsa dernein temsil hakkna sahip olan kiilere, bu nitelikte kiiler yoksa Medeni Kanunun 377/4. maddesi uyarnca tayin olunacak kayyma dava dilekesi ve duruma gn tebli edilmelidir (HUMK. m. 73). Kanunun gsterdii istisnalar dnda hakim her iki taraf istima veyahut iddia ve savunmalarn beyan etmeleri iin kanuni ekillere uygun davet etmedike hkmn veremez (HUMY. 73). Yine Hukuk Usul Muhakemeleri Yasasnn 180 ve 200.

979

maddeleri gereince taraflara delillerini ibraz iin usulne uygun nel vermek, varsa gsterecekleri deliller toplanmak, sonucuna gre karar verilmek gerekir. Yasada incelemenin evrak zerinde yaplacana ilikin bir aklk bulunmamaktadr. O halde mahkemece yaplacak i daval dernei temsil yetkisi olanlara dava dilekesi ve duruma gnnn teblii ile davaya kar cevaplarn almak, delillerini ibraz etmek iin nel vermek, varsa gsterecekleri delilleri toplamak sonucuna gre bir karar vermekten ibarettir. Bu ynler gzetilmeden evrak zerinde inceleme yaplarak eksik aratrma ve inceleme ile hkm kurulmas bozmay gerektirmitir. Davay aan Cumhuriyet Savcs yahut mlki amirin davaya katlma zorunluluu da yoktur. Davacnn durumalar izlememesi halinde Hukuk Usul Muhakemeleri Yasasnn 409/1. maddesi uyarnca davann ilemden kaldrlmas yoluna gidilemez. Bu aklamalar nda, mahkemenin dilekenin grev ynnden reddine ve ii Asliye Hukuk Hakimliine gnderilmesine ilikin karar isabetsizdir. in esasnn tetkiki gerekir. Bu hususun dikkate alnmamas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple (BOZULMASINA),30.6.1999 tarihinde oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH Dernein dalm olduunun tesbitine ilikin istek bir davadr. Davac Cumhuriyet Savcs veya mlki amir temsilcisinin durumaya katlmamas halinde dosya ilemden kaldrlr ve artlarnn gereklemesi halinde de almam saylmasna karar verilebilir (HUMK. m. 409). Aklanan sebeple de deerli ounluun bu yne ilikin dncelerine itirak edilmemitir.

980

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1999/13338 E. 1999/736 K. 8.2.1999 T.

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve zellikle dernek adna hareket ettii anlalan H. Korkmazn ayn kararla da olsa iki ayr sutan mahkumiyetinin olmasna gre yerinde bulunmayan temyiz isteinin reddiyle usul ve kanuna uygun olan hkmn ONANMASINA, aada yazl onama harcnn temyiz edene ykletilmesine pein alnan harcn mahsubuna onamada oybirlii gereke de oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH Medeni Kanunun 71. maddesi gerei amac dnda faaliyet gsteren dernekler fesh edilir. Dernekler Yasas md. 52 gerei: Dernekler Yasasnda ve dier yasalarda ngrlen hallerde mahkeme karar ile kapatlr. Dernein amacna aykr davranmas hakknda dernekler yasasnda zel hkm bulunmamaktadr. Bu konuda yasal bir boluktan sz edilemez. Bu yn Medeni Yasa ile dzenlendii iin dernekler yasasna bilerek alnmamtr. Dernekler Yasasnn 51. madde de belirtilen Kurulu amac ve artlarn kaybettii veya acze dt... hkm ama dna kmay deil, amac gerekletirmede imkanszl ifade eder. Yine Dernekler Yasasnn 93. maddesi gerei Dernekler Yasasnda hkm bulunmayan hallerde Medeni Yasa hkmleri uygulanr. Dernekler Yasas dernein bilerek amacnn dnda ilem yapmas halinde dernein kapatlaca hakknda ak bir hkm tamamaktadr. Dernein amac; iinde kumar oynatma bulunmamaktadr.

981

Dernekler Yasasnn 53/2 maddesindeki su saylan eylemlerin oda haline gelmesi Siyasi Partiler Yasasnn 103. maddesiyle ngrlen odak kelimesiyle e deerlidir. Refah Partisinin kapatlmas davas nedeniyle Anayasa Mahkemesi Siyasi Partiler Yasasnda yer alan bu hkm Anayasaya aykr bularak iptal etmitir. Dernekler, Anayasann 33/7. maddesi ve bu maddenin yollama yapt 13. maddesi gerei Genel Ahlaka aykr davranlarda bulunamazlar. Byle bir tutum iine giren Dernekler hakim kararyla kapatlr. (Anayasa Md. 33) Genel Ahlak ve kamu dzeni i ie olan kavramlardr. Genel Ahlaka aykrlk kamu dzenine de aykrlk oluturulur. Anayasa da ak hkm bulunan hallerde, zel yasalar uygulanamaz. Ama dna isteyerek, bilerek klmas halinde gerek Medeni Kanunun 71. maddesi, gerekse Anayasann 33. maddesinde kapatlacana ilikin ak hkmler bulunduuna gre, dernein aklanan yasal hkmlere gre kapatlmas gerekir. Yerel mahkeme karar aklanan gerekeler dorultusunda sonucu itibar ile dorudur, hkmn bu gereke ile ONANMASI gerekir. Dernein kapatlmas iin Medeni Kanunun ngrlen yaptrmn yeterli grlmemesine ve hkmn deiik gereke ile ONANMASINA katlmyorum.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1990/755 E. 1990/2242 K. 23.2.1990 T.

ZET: Herhangi bir dernein kapatlabilmesi iin dernein su saylan eylemlerin kayna haline geldiinin kesinleen mahkeme karar ile belirlenmesi gerekecei hakknda. DAVA: Kamu Hukuku adna C. Savcs ile Hasan ve ark. arasndaki dernek feshi

982

davasnn yaplan muhakemesi sonunda verilen hkm davallar tarafndan temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dava 2908 sayl Kanunun 53/2. maddesi uyarnca kumar oynatld gerekesi ile daval Dernein kapatlmasna ilikindir. Szkonusu madde uyarnca herhangi bir dernein kapatlabilmesi iin Dernein su saylan eylemlerin kayna haline geldiinin kesinleen mahkeme karar ile belirlenmesi gerekmektedir. Oysaki dosya kapsamna gre iddiaya konu kumar eylemi ile ilgili olarak idari tedbirlerin kesinlemi bir ceza mahkemesi kararnn mevcut olmad anlalmaktadr. Bu durumda kapatmaya ilikin istein reddi gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas usul ve kanuna aykrdr. SONU: Temyiz olunan kararn gsterilen sebeple BOZULMASINA 23.2.1990 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1997/9378 E. 1997/11856 K. 5.11.1997 T.

ZET: Su saylan eylemler nedeniyle bir dernein kapatlabilmesi iin,dernein szkonusu eylemlerin kayna haline geldiinin kesinleen mahkeme kararyla belirlenmesi gerekir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle,evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: 1 - Dernekler Kanunu 53/2. maddeye gre bir dernein kapatlabilmesi iin; o dernein su saylan eylemlerin kayna haline geldiinin kesinleen mahkeme kararyla belirlenmesi gerekir. Buradaki kaynak kelimesinden; suun kt,suun oluup evreye yayld yer,balang,k noktas anlalmaldr. Bir kez bu nite-

983

likte olaylarn olumas da dernei kapatmak iin yeterli deildir. Zira,kanun yazl Eylemler szn kullanmakla sreklilik ve kasafet tayan olgudan sz etmitir. te yandan bir hkmi kii olan dernekler ancak organlar olarak hareket eden gerek kiilerin fiilerinden sorumlu olurlar. Temyize konu davada ise; daval dernekte kumar oynamak ve oynatmak sularndan drt kii yakalanm,bunlardan . iin kumar oynatmak suundan Sulh Ceza Mahkemesi de bunu ilgili dernein su saylan eylemlerin kayna haline geldiinin kabul iin yeterli sayarak dernein kapatlmasna karar vermitir. Dosyada baka bir mahkumiyet karar bulunmamaktadr. Tek mahkumiyet,daval dernein bu suun kayna haline geldiini gstermeye yetmez. Nitekim, Anayasa Mahkemesi de benzer hkm tayan,Siyasi Partiler Yasasnn 103. maddesindeki kanunsuz siyasi faaliyetlerin mihrak olmay suun kesif ekilde ilenmesi,birden fazla mahkumiyet,... eklinde yorumlamtr (Anayasa Mahkemesinin 14.7.1993 tarihli,92/1-93/1 sayl karar) 2 - Kabule grede; hakknda ceza kararnamesi dzenlenen ahsn,dernekle ilgisi aratrlmadan dernein kapatlmasna karar verilmesi usulszdr. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle,daval dernein kapatlmasna,dair kararn BOZULMASINA 5.11.1997 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/16831 E. K. 2005/2728 T. 24.2.2005

ZET: Dava Trk Medeni Kanununun 87/2. maddesine dayaldr. Davada geici ynetim kuruluna temsil yetkisi verilmediinden tm ynetim kurulunun daval gsterilmesi gerekirken eksik hasmla davaya devamla ve grevin Sulh Hukuk Mahkemesine ait olduu dnlmeden yazl ekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykrdr.
984

DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: Dava Trk Medeni Kanununun 87/2. maddesine dayaldr. Davada geici ynetim kuruluna temsil yetkisi verilmediinden tm ynetim kurulunun daval gsterilmesi gerekirken eksik hasmla davaya devamla ve grevin Sulh Hukuk Mahkemesine ait olduu dnlmeden yazl ekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup bozmay gerektirmitir. SONU: Temyiz edilen hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, bozma sebebine gre sair hususlarn incelenmesine yer olmadna, 24.02.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/7549 E. 2002/8557 K. 27.6.2002 T.

ZET: 4721 sayl TMK nun 87/2. maddesi hkm uyarnca ilk genel kurul toplantsn Yasada ngrlen srede yaplmamas ve sorumlu organlarn oluturulmamas halinde sulh hakimi dernein kendiliinden dalm saylacana karar verir. Grev kamu dzeni ile ilgili olup, TMK.nun bu hkm karsnda Dernekler Yasasnn 50. maddesinin uygulama olana yoktur. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 87/2 maddesi; ilk genel kurul toplantsn kanunda ngrlen srede yaplmamas ve sorumlu organlarn oluturulmamas halinde sulh hakiminin dernein kendiliinden dalm saylacana karar verileceini hkme balamtr. Grev kamu dzeni ile ilgilidir. Yarglamann her
985

aamasnda mahkemece kendiliinden dikkate alnmas gerekmektedir. Her ne kadar Dernekler Yasasnn 50. maddesi uyarnca dernein feshine asliye hakiminin karar vermesi ngrlm ise de 4722 sayl Yrrlk Yasasnn 7/2 maddesi uyarnca olaya Trk Medeni Kanununun uygulanmas gerekmektedir. Dernekler Yasasnn bu hkm sonradan yrrle giren Trk Medeni Kanunu ile zmnen deitirilmitir. Gerekleen bu durum karsnda dilekenin grev ynnden reddi gerekirken iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple BOZULMASINA bozma sebebine gre de dier ynlerin incelenmesine yer olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, 27.6.2002 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2004/3092 E. 2004/4076 K. 31.3.2004 T.

ZET:Dava, st ste iki olaan genel kurul toplantsnn yaplmamas sebebiyle, daval dernek tzel kiiliinin kendiliinden sona erdiinin tesbiti talebine ilikindir. Dernek organlarnn olumasna kadar dernek ilerini yrtmeye ve dernei temsil etmeye geici ynetim kurulu yeleri yetkilidir. Tzn 29. maddesi ile kuruculardan; Zerrin S., Aysel K., Solmaz A., Nihat . ve Ahmet Dzgn Y. geici ynetim kurulu olarak belirlendiklerine gre, Dernekler Kanununun 9/3. maddesi gereince dernei temsile yetkili olduklar gzetilmeden, yazl gereke ile davann reddi doru grlmemitir. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarda tarih numaras gsterilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: st ste iki olaan genel kurul toplantsnn yaplmamas (TMK.87/5, Dernekler K.m.51/1) sebebiyle, kendiliinden sona erdiinin tesbiti istenilen istanbul Haklar ve zgrlkler Dernei (st.zgr Der.); kurulu bildirimi tz ve
986

gerekli dier belgelerin Fatih Kaymakamlna 6.8.1992 tarihinde verilmesiyle tzel kiilik kazanm, kuruluu 3.9.1992 tarihinde dernekler siciline tescil edilmitir. Kurulduu tarihten bu yana herhangi bir genel kurul toplants yaplmam, organlar oluturulmamtr. Dava, Dernek Tznde kurucu ye olarak isim ve imzalar bulunan davanamede isimleri yazl dokuz kiiye kar almtr. Bu dokuz kurucu yeden bei, ayn zamanda Tzn 29. maddesinde geici ynetim kurulu olarak belirlenmitir. Bunlar; Zerrin S., Aysel K., Solmaz A., Nihat . ve Ahmet Dzgn Y.dir. (Tzk madde 29) Dernek organlarnn olumasna kadar dernek ilerini yrtmeye ve dernei temsil etmeye geici ynetim kurulu yeleri yetkilidir. (Dernekler Kanunu mad.9/3) Tzn 29. maddesi ile kuruculardan; Zerrin S., Aysel K., Solmaz A., Nihat . ve Ahmet Dzgn Y. geici ynetim kurulu olarak belirlendiklerine gre, Dernekler Kanununun 9/3. maddesi gereince dernei temsile yetkili olduklar gzetilmeden, yazl gereke ile davann reddi doru grlmemitir. SONU: Temyiz olunan hkmn yukarda gsterilen sebeple BOZULMASINA, 31.03.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1999/5687 E. 1999/7576 K. 30.6.1999 T.

ZET: Dernein dalm sayldnn tesbiti davalar Sulh Hukuk mahkemelerinde duruma alarak grlr. Davac idare amiri veya savc durumaya gelmezse dava drlmez. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. KARAR: Dernekler Yasasnn 4279 sayl Kanunla deiik 51. maddesi; derneklerin kurulu ama ve artlarn kaybetmesi veya acze dmesi yahut ynetim kurulu tzk
987

hkmleri gereince kurulmasna imkan kalmamas veya, iki olaan genel kurul toplantsnn yeter say bulunmamas sebebiyle (DK. m. 23) toplanamamas halinde, dernek merkezinin bulunduu yerin en byk mlki amirinin veya Cumhuriyet Savclnn istei zerine Sulh Hukuk Hakimince Dernein kendiliinden dalm sayldnn tesbitine karar verileceini ngrmtr. Dernein ahsiyetinin son bulduunun tesbitine ynelik bu istein dava biiminde hakime arznda hakkn teminat altnda tutulmas bakmndan zaruret bulunduu gibi, varsa dernein temsil hakkna sahip olan kiilere, bu nitelikte kiiler yoksa Medeni Kanunun 377/4. maddesi uyarnca tayin olunacak kayyma dava dilekesi ve duruma gn tebli edilmelidir (HUMK. m. 73). Kanunun gsterdii istisnalar dnda hakim her iki taraf istima veyahut iddia ve savunmalarn beyan etmeleri iin kanuni ekillere uygun davet etmedike hkmn veremez (HUMY. 73). Yine Hukuk Usul Muhakemeleri Yasasnn 180 ve 200. maddeleri gereince taraflara delillerini ibraz iin usulne uygun nel vermek, varsa gsterecekleri deliller toplanmak, sonucuna gre karar verilmek gerekir. Yasada incelemenin evrak zerinde yaplacana ilikin bir aklk bulunmamaktadr. O halde mahkemece yaplacak i daval dernei temsil yetkisi olanlara dava dilekesi ve duruma gnnn teblii ile davaya kar cevaplarn almak, delillerini ibraz etmek iin nel vermek, varsa gsterecekleri delilleri toplamak sonucuna gre bir karar vermekten ibarettir. Bu ynler gzetilmeden evrak zerinde inceleme yaplarak eksik aratrma ve inceleme ile hkm kurulmas bozmay gerektirmitir. Davay aan Cumhuriyet Savcs yahut mlki amirin davaya katlma zorunluluu da yoktur. Davacnn durumalar izlememesi halinde Hukuk Usul Muhakemeleri Yasasnn 409/1. maddesi uyarnca davann ilemden kaldrlmas yoluna gidilemez. Bu aklamalar nda, mahkemenin dilekenin grev ynnden reddine ve ii Asliye Hukuk Hakimliine gnderilmesine ilikin karar isabetsizdir. in esasnn tetkiki gerekir. Bu hususun dikkate alnmamas usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple BOZULMASINA 30.6.1999 tarihinde oyokluuyla karar verildi. MUHALEFET ERH Dernein dalm olduunun tesbitine ilikin istek bir davadr. Davac Cumhuriyet Savcs veya mlki amir temsilcisinin durumaya katlmamas halinde dosya ilem988

den kaldrlr ve artlarnn gereklemesi halinde de almam saylmasna karar verilebilir (HUMK. m. 409). Aklanan sebeple de deerli ounluun bu yne ilikin dncelerine itirak edilmemitir.

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 1998/2893 E. 1998/4387 K. 16.4.1998 T.

ZET:Olaan genel kurul toplantsnn tzkte yazl srede yaplmam olmas dernein feshi iin yetmez. Mlki amirliin kanunda yazl srede genel kurul toplantsnn yaplmas hususunu dernee ihtar etmi ve bunun sonusuz kalmas gerekir. DAVA VE KARAR: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, evrak okunup gerei grlp dnld. YARGITAY 12. HUKUK DARES KARARI: 2908 sayl Dernekler Yasasnn 50/2. maddesinde, Olaan Genel Kurul toplants tzkte belirtilen sre iinde yaplmaz veya kanunen tekili zorunlu organlar oluturulmaz ve mahallin en byk mlki amirliinin yazl ihtarna ramen bu zorunluluk 3 ay iinde yerine getirilmezse dernek merkezinin bulunduu yerin en byk mlki amirinin yazl ihbar ve Cumhuriyet Savclnn aaca dava zerine Asliye Hukuk Mahkemesinin karar ile dernein feshedilecei belirtilmitir. Bu hkme gre, fesih karar verilebilmesi iin; olaan genel kurul toplantsnn tzkte belirtilen sre iinde yaplmam olmas yetmez, ayrca mlki amirliin daval dernee yazl ihbarda bulunmas ve ihtara ramen bu zorunluluun ay iinde yerine getirilmemi olmas gerekir. Mlki amirlike daval dernee yazl ihtarda bulunulduuna dair dosyada herhangi bir delil yoktur. Bu husus aratrlmadan feshe karar verilmesi Usul ve Yasaya aykrdr. SONU: Hkmn yukarda gsterilen sebeple BOZULMASINA oybirliiyle karar verildi.
989

Yargtay 2. Hukuk Dairesi 2002/7549 E. 2002/8557 K. 27.6.2002 T.

ZET: 4721 sayl TMK nun 87/2. maddesi hkm uyarnca ilk genel kurul toplantsnn Yasada ngrlen srede yaplmamas ve sorumlu organlarn oluturulmamas halinde sulh hakimi dernein kendiliinden dalm saylacana karar verir. Grev kamu dzeni ile ilgili olup, TMK.nun bu hkm karsnda Dernekler Yasasnn 50. maddesinin uygulama olana yoktur. DAVA: Taraflar arasndaki davann yaplan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle evrak okunup gerei grlp dnld: KARAR: 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 87/2 maddesi; ilk genel kurul toplantsn kanunda ngrlen srede yaplmamas ve sorumlu organlarn oluturulmamas halinde sulh hakiminin dernein kendiliinden dalm saylacana karar verileceini hkme balamtr. Grev kamu dzeni ile ilgilidir. Yarglamann her aamasnda mahkemece kendiliinden dikkate alnmas gerekmektedir. Her ne kadar Dernekler Yasasnn 50. maddesi uyarnca dernein feshine asliye hakiminin karar vermesi ngrlm ise de 4722 sayl Yrrlk Yasasnn 7/2 maddesi uyarnca olaya Trk Medeni Kanununun uygulanmas gerekmektedir. Dernekler Yasasnn bu hkm sonradan yrrle giren Trk Medeni Kanunu ile zmnen deitirilmitir. Gerekleen bu durum karsnda dilekenin grev ynnden reddi gerekirken iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr. SONU: Temyiz edilen hkmn gsterilen sebeple (BOZULMASINA), bozma sebebine gre de dier ynlerin incelenmesine yer olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, 27.6.2002 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

990

22. TASFYE
Uyumazlk Mahkemesi Hukuk Blm 2002/44 E. 2002/63 K. 18.11.2002 T.
ZET: Dernekler Kanununun Geici 6. maddesine gre kendiliinden dalm saylan dernein idarece tasfiyesine ilikin ilemin iptali istemiyle alan davann DAR YARGI YERNDE zmlenmesi gerekir. Dernekler Kanununun 74. maddesinde yer alan Bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde baklacak davalarda basit yarglama usul uygulanr. hkm, 50, 51, 52, 53 ve 54. maddelerinde olduu gibi aka grevli klnan asliye ve sulh hukuk mahkemelerinde uygulanacak yarglama usuln belirtmekte olup, bu Kanundan doan uyumazlklar zmlemekle grevli yarg yerini belirleyen bir hkm deildir. OLAY: Merkezi Mersin olmak zere kurulmu bulunan Otistik Engelli ocuklar Koruma ve Eitim Derneinin kurulu bildirisi ve tz, 27.10.1999 gnnde Mersin l Emniyet Mdrlne teslim edilmi olup, kurulu evraknn ileri Bakanl Hukuk Mavirliince incelenmesi sonucunda: 2908 sayl Dernekler Kanununun geici 6. maddesinde, 88. maddede belirtilen federasyon ve konfederasyonlarn kurulmasn izleyen 3 ay ierisinde bunlara katlmayan sakatlara yardm amacyla kurulmu derneklerin kendiliinden dalm saylacann ve 55. maddeye gre tasfiye edileceklerinin hkme baland; sakat dernekleri federasyonlarnn oluturulmas, konfederasyonun kurulmas ve derneklerin federasyonlara yeliklerinin gerekletirilmesi srecinin 7.10.1985 tarihinde tamamlanm bulunduu; bu sre bittii halde eitli nedenlerle federasyonlara ye olmayan derneklerin kanun gereince tasfiye edilmelerinin zorunlu olduu; bu nedenle, dernek evraknn l Emniyet Mdrlne getirilerek tasfiye ileminin yaplaca hususu, 28.3.2000 gnl Valilik yazs ile adgeen Dernek Bakanlna bildirilmitir.

991

Davac Dernek Bakan tarafndan, szkonusu Valilik ileminin iptali istemiyle, idari yarg yerinde dava almtr. ADANA 2. DARE MAHKEMES; 18.4.2000 gn ve E: 2000/305, K: 2000/319 say ile, Dernekler Kanununun gerek muhakeme usulne ilikin 74. maddesinin birinci fkrasnda, bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde baklacak davalarda basit yarglama usulnn uygulanacann belirtilmesi, gerekse tasfiyeyle ilgili olmamakla birlikte derneklerin valiliklerce faaliyetten alkonulmas halinde idari kararn asliye hukuk mahkemesinin onayna sunulacann hkme balanmas karsnda, Dernekler Kanunu uyarnca dernein tasfiye edilecei yolundaki idari karara kar alacak davalara bakmaya adli yargnn grevli olduu gerekesiyle grevsizlik karar vermi; bu karar, temyiz edilmeyerek kesinlemitir. Davac Dernek Bakan, bu kez, ayn istekle 5.5.2000 gnnde adli yarg yerinde dava amtr. MERSN 3. ASLYE HUKUK MAHKEMES; 2.10.2000 gn ve E: 2000/416, K: 2000/768 say ile, dosyadaki belge ve bilgilere gre, bu dernein tasfiye edildiine dair idarece verilmi bir karar olmayp, kanun, tzk ve ynetmeliklere uygun bulunmayan dernein tasfiye edilecei yolundaki karara kar dava aldnn anlald; daval idare tarafndan yaplan mevcut ilem ile bunun sonucu yaplmas gereken ilem idari bir ilem olduundan, her trl idari ilemin iptali davalarnda idari yargnn grevli olduu gerekesiyle grevsizlik karar vermi; bu karar, YARGITAY 2. HUKUK DARESnin 5.4.2001 gn ve E: 2001/3718, K: 2001/5264 sayl kararyla onanmak suretiyle kesinlemitir. NCELEME VE GEREKE: Uyumazlk Mahkemesi Hukuk Blmnn, Ali HNERin Bakanlnda, yeler: Dr. Mustafa KILIOLU, mran SAYI, Ayla ALKIVILCIM, Ahmet BAPINAR, Erturul TAKA ve Hfz UBUKLUnun katlmlaryla yaplan 18.11.2002 gnl toplantsnda, Raportr-Hakim sa YEENOLU nun davann zmnde idari yargnn grevli olduu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Basavclarca grevlendirilen Yargtay Cumhuriyet Savcs Mustafa EKNC ile Dantay Savcs Emin Celalettin ZKANn davada idari yargnn grevli olduu yolundaki yazl ve szl aklamalar da dinlendikten sonra

992

GERE GRLP DNLD: USULE LKN NCELEME: Dosya zerinde 2247 sayl Yasann 27. maddesi gereince yaplan incelemeye gre, adli ve idari yarg yerleri arasnda anlan Yasann 14. maddesinde ngrlen biimde olumsuz grev uyumazl doduu ve adli yarg dosyasnn 15. maddede belirtilen ynteme uygun olarak, davacnn istemi zerine son grevsizlik kararn veren mahkemece Uyumazlk Mahkemesine gnderildii anlalmaktadr. Usule ilikin herhangi bir noksanlk grlmediinden esas inceleme yaplmasna oybirlii ile karar verildi. ESASA LKN NCELEME: Dava, Dernekler Kanununun Geici 6. maddesi gereince kendiliinden dalm saylan dernein ayn Kanunun 55. maddesine gre tasfiye edilecei yolundaki Valilik ileminin iptali isteminden ibarettir. 6.10.1983 tarih ve 2908 sayl Dernekler Kanununun 88. maddesinde, sakatlara hizmet amac ile kurulan derneklerin, Krler Federasyonu, Sarlar Federasyonu, Ortopedik zrller Federasyonu, Zihinsel zrller Federasyonu olmak zere drt federasyon tekil etmeleri ve bu federasyonlarn birleerek Trkiye Sakatlar Konfederasyonunu oluturmalarnn zorunlu olduuna iaret edilmi; ayn Kanunun Geici 6. maddesinde, 88. maddede ngrlen federasyonlarn ve konfederasyonun kurulmasn izleyen ay iinde, kurulan federasyonlara katlmayan sakatlara yardm amac ile kurulmu derneklerin, kendiliinden dalm saylaca ve bu Kanunun 55. maddesine gre tasfiye edilecekleri kurala balanmtr. Anlan hkmlerden, Dernekler Kanununun sakatlara hizmet amacyla kurulan dernekler bakmndan zel bir dzenlemeyi ngrd ve Geici 6. madde ile de, Yasann Tzelkiiliin Sona Ermesi balkl Beinci Ksmnda yer alan haller (49. Md.- Genel kurul kararyla fesih, 50.Md.-Mahkeme karar ile fesih, 51. Md. - Kendiliinden dalm saylma, 52. Md.- Derneklerin mahkeme karar ile kapatlmas, 53. Md.- Su kayna haline gelen derneklerin kapatlmas, 54. Md.- Derneklerin valiliklerce faaliyetten alkonulmas) dnda ve farkl bir nedenle tzelkiilii sona erdiren kendiliinden dalm saylma halinin getirildii ve dorudan 55. maddeye gre tasfiye edilecekleri ngrlmekle de, dernein iradesi veya mahkeme karar

993

bulunmakszn tzel kiiliin idarece sona erdirilmesinin bal yetki olarak dzenlendii anlalmaktadr. Belirtilen duruma gre, Yasa ile idareye verilen yetkiye dayanlarak, resen ve tek yanl olarak tesis edilen ilemin iptali istemiyle alan davann, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun idari dava trlerinin sayld 2. maddesinin (1/a). bendinde belirtilen iptal davalar kapsamnda bulunmas karsnda, uyumazla konu edilen davann grm ve zmnde idari yarg yerleri grevli bulunmaktadr. Dernekler Kanununun 74. maddesinde yer alan Bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde baklacak davalarda basit yarglama usul uygulanr. hkm, yukarda iaret edilen 50, 51, 52, 53 ve 54. maddelerinde olduu gibi aka grevli klnan asliye ve sulh hukuk mahkemelerinde uygulanacak yarglama usuln belirtmekte olup, bu Kanundan doan uyumazlklar zmlemekle grevli yarg yerini belirleyen bir hkm deildir. Aklanan nedenlerle, Adana 2. dare Mahkemesince verilen grevsizlik kararnn kaldrlmas gerekmektedir. SONU: Davann zmnde DAR YARGININ grevli olduuna, bu nedenle Adana 2. dare Mahkemesinin 18.4.2000 gn ve E: 2000/305, K: 2000/319 sayl GREVSZLK KARARININ KALDIRILMASINA, 18.11.2002 gnnde KESN OLARAK OYBRL LE karar verildi.

994

23. YARDIM TOPLAMA KANUNU

Yargtay 11. Ceza Dairesi 1996/563 E. 1996/562 K. 13.05.1996 T.
ZET: 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 28. maddesinin Yardm toplama faaliyetinden elde edilen mal ve paralar devlet mal saylr. Bunlara kar su ileyenler devlet memuru gibi cezalandrlr hkm karsnda, sua konu parann kiisel yada siyasal kar salamak iin sarf ve istihlak edilmesi halinde, TCK.nun 202 ve sonraki maddelerinde dzenlenen zimmet suunun oluaca, buna gre yarglama yapmak ve delilleri taktir etme grevinin st dereceli Ar Ceza Mahkemesine ait bulunduu gzetilerek grevsizlik karar verilmesi gerekir. DAVA: Gveni ktye kullanmak ve Yardm Toplama Kanununa muhalefetten sank (S.M.) nin yaplan durumas sonunda, TCK.nun 503/1, 80, 522. maddeleri uyarnca neticeten 3 yl 13 ay hapis ve 20.655.905.371.719 TL. ar para cezas ile mahkumiyetine ilikin, (Fatih birinci Asliye Ceza Mahkemesi)nin 29.1.1996 gn ve 403-31 sayl hkm, o yer ve st C. Savclar ile sank vekilleri tarafndan temyiz edilmesi zerine; C.Basavclnn 15.4.1996 gn ve 32928 sayl teblinamesi ile Dairemize tevdi edilmekle, sank vekilinin durumal inceleme yaplmas talebinin, hkmolunan cezann nevi ve sresine gre CMUK.nun 318. maddesi uyarnca REDDNE oybirliiyle karar verildikten sonra dosya incelendi, gerei grld: KARAR: Sank (S.M.) hakknda dzenlenen iddianamede, Federal Almanyadaki Trk Vatandalar tarafndan kurulan Avrupa slam Birlii, Avrupa Milli Gr Tekilat ve Uluslararas nsani Yardm Tekilatnca organize edilen Bosnaya Yardm Kampanyasnda toplanan paralarn, Almanya iinde bankalar ve kurye grevi yapan kiiler aracl ile sann Yap Kredi bankasnn Dsseldorf Kentindeki ubesinde atrd hesapta topland ve Konya Seluklu Belediyesince toplanan yardm paralarnn da hesaba gnderildii; sann, hesaptaki tm paralar anlan Bankann

995

stanbul-Fatih ubesindeki hesabna naklettii, emin ve emaneti sfatyla ve yapt mali mavirlik nedeniyle kendisine tevdi edilen bu yardm paralarn sarf ve istahlak etmek suretiyle atl hizmet nedeniyle gveni ktye kullanma ve Yardm Toplama Kanununa muhalefet sularn iledii iddia ve tecziyesi talep edilmitir. Dosyadaki belgelerin incelenmesinde: 1) A- Konya-Seluklu Belediye Bakanlnn 21.7.1992gn ve 2672 sayl yazs ile Konya Valiliinden Bosna-Hersek iin yardm toplanmas ve toplanan yardmlarn dorudan doruya Bosna-Hersek devlet yetkililerine teslimine izin istendii; B- Konya Valiliinin cevabi 24.7.1992 gn ve 1593 sayl yazs ile Seluklu Belediye Bakanlnn organizasyonu altnda yardm toplanmasnn uygun grld ve toplanacak yardmn dorudan Bosna-Hersek devlet yetkililerine tesliminde gerekli hassasiyetin gsterilmesinin istendii; C- Seluklu Belediyesi Encmeninin 20.8.1992 gn, 720 sayl karar ile BosnaHersek iin yardm toplanmasna karar verildii; D- Seluklu Belediye Bakanlnn 8.3.1993 gn ve 97 sayl yazs ile BosnaHersek Yardm Kampanyas organizesi iin 16 kiilik yardm komisyonu oluturulduu bildirilerek, Valilikten yelerin tasvibinin istendii; E- Konya Valiliinin 10.3.1993 gn ve 12/2124 sayl yazs ile Seluklu Belediyesinden yardm toplama faaliyetlerinin 2860 sayl Yardm Toplama Kanunu hkmleri dorultusunda yrtlmesinin istendii; 2) A- Uluslararas nsani Yardm Tekilat (IHH) adyla 27.1.1993 tarihinde VR 2480 ilem numaras ile Federal Almanya FREBURG Sulh Hukuk Mahkemesine kayt edilmi Dernein, Dernekler Kanununa uygun tzne gre btn dnyada yaanan tabii afet, politik takip, sava durumu ve mltecilik gibi durumlarda insani yardmlarn teminat altna alnmas amacyla kurulduu, Dernein VolksbaknFreiburg nezdinde 8910006 numaral hesabnn bulunduu, ayrc Postbank-Karlsruhe nezdinde 31313-752 numaral hesap atrd ve Yap Kredi Bankas Dsseldorf nezdinde de 826016 nolu hesabnn 26.4.1993 tarihinde Bakan (H.A.) ve kinci Bakan

996

(.K.) tarafndan atrld, bu kiilerle birlikte Dernein hesap yetkililerinin (M.S.) ve (M.A.) olduu; B- Sank (S.M.) tarafndan Yap Kredi Bankas Dsseldorf ubesinde, 19.2.1993 tarihinde 748012 numaral hesabn atrld; 3) A-Konya-Seluklu Belediye Bakan (..)nn bakanlnda kurulan yardm toplama komite ve komisyon yelerinin (L.Y.), (H.B.), (M.A.), (O.Z.), (A.C.Y.),(N.K.),(A .S.),(A.),(H..),(Z..),(S..),(A.G.),(M.A.),(M.S.), (K.A.),(M.B.) ve (M.A.U.) olduu; B- Seluklu Belediyesi Bosna-Hersek Yardm alt Komisyonu adnda (Z..),(A.C.Y) ve (M.A.) tarafndan Faisel Finans kurumu A..ye 11.3.1993 gn yatrlna 684.115 DM, 19.3.1993 gn yatrlan 500.000 DM, 22.3.1994 gn yatrlan 270.000 DM ve 8.600 USDn Faisel Finans Kurumunun 7200504 hesabndan havale edilmesi talimat zerine American Expres Bank-AEB Frankfurt araclyla Uluslararas nsani Yardm Tekilat (IHH)nn Volksbank-Freiburg nezdindeki 891006 numaral hesabna yatrld, ayrca 28.4.1993 tarihinde de Faisel Finans Kurumu araclyla IHHnn Yap Kredi Bankas Dsseldorf 826016 hesabna geen toplam meblan 1.465.845.40 DM ve YKB-Dsseldorf ubesi nezdindeki 826016 nolu hesabna geirilen meblan ise 224.662.40 DM. olduu; 4) A- IHHnn VOLKSBANK-FREBURG nezdindeki 8910006 nolu hesabndan (H.A.) ve (.K.)nin talimatlar zerine (M.S.)tarafndan sank (S.M.)nin YKBDsseldorf ubesi nezdindeki 748012 nolu hesabna 30010300 banka ilem numarasyla 24.3.1993 tarihinde 680.000 DM, 1.4.1993 tarihinde 750.000 DM olarak toplam 1.430.000 DMnin havale edildii, B- 1-IHH Bakan (H.A.)nn Freiburg Eyalet Emniyet Mdrl 2. ube Kriminal Polisine verdii 7.3.1994 gnl ifadesinde, (S.M.), Konya Seluklu Belediyesi tarafndan gvenilir ahs olarak tantld. Bize Trkiyeden yle yapmamz syleniyordu. Volksbank-Freiburga Faisal Finans tarafndan gnderilen paralar YKB-Dsseldorftaki (S.M.) adna alm hesaba havale etmeliydik. Bu paralar Bosnadaki muhtalar iindi. Bize sylenen veya emredilen (S.M.)nin hesabna

997

havale edilen paralar kendisi tarafndan Bosnaya gtrlecektir eklindeydi beyannda bulunduu; 2- IHH 2. Bakan (.K.)nin ayn yerde verdii 7.3.1993 gnl ifadede; Trkiyeden paray havale edenleri tanmadn, kiilik bir komisyonun altn, bu paralarn (S.M.) adnda birahsa havale etmek gerektii talimatn aldklarn, san bizzat tanmadn, ad geenin Konya Komisyonunun srda olarak tantldn beyan ettii; 3- IHH kurucu yesi (M.S.)nin ayn yerde verdii 15.4.1994 gnl ifadesinde; Konyada Komite Bakan (L.Y.) tarafndan kendisine bir hesap numaras ve bir isim verildiini ve bu ismin Mali Mavir (S.M.) olduunu, Konyadan gelen paralarn Dsseldorf-YKBde bulunan (S.M.) hesabna havale etme talimatnn verildiini beyan ettii; 4- Konya-Seluklu Belediye Bakanl antetli, saysz ve Konya Bosna Hersek Yardm Komisyonu Bakanl adna kimin imzalad belirsiz ve ierii itibaryla da tarihinde dzeltme yapld grlen ve sank vekilleri Av. (..) ile (F.I.) tarafndan ibraz edilen 26.3.1993 tarihli yazda IHH Genel Merkezine Konya Seluklu Belediyesince 24.7.1992-14.7.1993 tarihleri arasnda toplanan ve IHHye havale edilen Yardm miktarlarnn 1.430.000 DMn Bosna-Hersek Halknn eitli ihtiyalarnda kullanlmak zere YKB-Dsseldorf ubesindeki 748012 nolu hesaba aktarlmas talimatnn verildii; 5- Seluklu Belediyesi Bosna-Hersek Yardm Alt Komitesi adna IHHnn YKBDsseldorf ubesi nezdindeki 826016 numaral hesaba 28.4.1993 tarihinde gnderilen 225.000 DM hakknda Bakan (H.A.)nn yukarda anlan ifadesinde; bu parann da (S.M.) hesabna havale edilen paralar gibi Bosnadaki insani yardm iin kullanlacan bildirdii, IHHnn Postbank-Karlsruhe nezdindeki 31.313-752 numaral hesaba Almanyada toplanan yardm paralarndan 12.11.1994de yatrlan 150.000 DM ile bir byk, kk kamyon satn aldn, amacnn Bosnaya giyecek ve yiyecek nakliyesi yapmak olduunu ekledii, (.K.)nin ise 225.000 DMn sadece IHH iin dnldn ve (S.M.)ye havale edilmediini beyan etti, (M.S.)nin ise bu konuda herhangi bir bilgi vermedii ve bu parann kullanm yeri hakknda hi bir belge ibraz edilmedii;
998

6- Sank (S.M.)nin YKB-Dsseldorf ubesi nezdindeki 19.2.1993 tarihinde alan 748012 numaral hesabna yatrlan paralarn sank tarafndan sann ayn Bankann stanbul Fatih ubesindeki 3000497 numaral hesabna 19.2.1993-24.6.1993 tarihleri arasnda deiik tarihlerde havale edildii ve son tarih itibariyle 470.50 DM bakiye gsterdii; B- Sank (S.M)nin Fatih ubesi nezdindeki 3000497 nolu hesabnn ise 25.6.1993 tarihinde ad geen tarafndan kapatld; Tesbit edilmitir. Yukarda akland zere, sann sarf ve istihlak ettii iddia olunan paralarn 1.430.000 DM tutarndaki blmn, Konya Seluklu Belediyesinin 2860 sayl Kanuna gre toplad Yardm paralar oluturmaktadr. 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 28. maddesi aynen; Yardm toplama faliyetinden elde edilen mal ve paralar devlet mal saylr. Bunlara kar su ileyenler devlet memuru gibi cezalandrlrlar hkmn ngrmektedir. Olayda; Konya-Seluklu Belediyesi tarafndan Yardm toplanmas iin Valilikten izin alnm ve bu izne dayanlarak yardm toplanmtr. Toplama faaliyeti srasnda veya sonunda 2860 sayl Kanunun ngrd dier hkmlere aykr davranlmasnn ve bu arada sorumlu Kurul yesi olduu belirtilen (Z..) hakknda Konya C.Basavclnn 10.8.1994 gnl iddianamesi ile kendisine bildirilen Bakanln 28.12.1992 gn ve 30569 sayl Genelgesine ramen toplanan yardmlar Kzlay Derneine teslim etmemek suretiyle 2860 sayl Kanuna muhalefette bulunma suundan alan davann Konya Birinci Sulh Ceza Mahkemesinin 8.9.1994 gn, 985-990 sayl karar ile ve ndeme nedeniyle ortadan kaldrlmasnn, toplanan parann devlet mal saylmas ve bunlara kar su ileyenlerin memur gibi cezalandrlmalar hkmne etkisi bulunmamaktadr. Bu itibarla, devlet mal saylan yardm parasnn ahsi veya siyasi menfaat salamak iin sarf ve istihlakinin TCK.nun 202. maddesinde yer alan zimmet suunu oluturacanda kuku yoktur.

999

O halde; 2860 sayl Kanunu hkmlerine gre, izin alarak yardm toplayan sorumlu Kurul yeleriyle IHH sorumlular hakknda kamu davas almasnn salanmas, tm delillerin birlikte deerlendirilmesi ve sank (S.M.)nin eyleme itirak durum ve derecesinin aratrlp hukuki durumunun saptanmas iin yarglama grevinin Yksek Dereceli Ar Ceza Mahkemesine ait bulunduu gzetilmeden durumaya devamla yazl ekilde hkm kurulmas; SONU: Kanuna aykr ve o yer C.Savcs ile st C.Savcsnn ve sank vekillerinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grldnden sair cihetleri incelenmeyen hkmn CMUK.nun 321. maddesi uyarnca istem gibi (BOZULMASINA), 13.5.1996 gn oybirlii ile karar verildi.

Yargtay Hukuk Genel Kurulu 2005/4-492 E. 2005/435 K. 06.07.2005 T.

ZET: Hukukun yasaklad bir eylem sonucunda elde edilen tanr mal niteliindeki deriler, temeldeki Kanuna aykrln zorunlu bir sonucu olarak, onlar zilyetlii altnda bulunduran davacnn mlkiyetine gemi saylamazlar. Dolaysyla, davac, zerlerinde hukuken korunabilecek, geerli bir mlkiyet hakkna sahip bulunmad ve esasen elinden alnmas da bu nedenden kaynaklanan derilerin bedellerini, onlara el koyan daval Kurumdan isteyemez. Hakknda alan ceza davas beraat ile sonulanm ve bu karar kesinlemi ise de; somut olayn eldeki dava dosyasna yansyan ieriine ve ceza davasndaki delillerin ortaya koyduu maddi olgu ile hukuksal duruma gre, somut olayda davacnn evinde tespit edilen derilere el konulmasnn hukuka aykrlndan da sz edilemez. B.K.nun 53. maddesine gre, hukuk hakimi kural olarak ceza mahkemesinin beraat kararyla bal deildir. E syleyile; salt ceza davasnn beraatla sonulanm olmas, o davaya konu eylemin zel hukuk alanndaki

1000

sonularnn da hukuka uygun olduu anlamn tamaz. Bu kuraln Yargtay uygulamasnda kabul edilen tek istisnas, beraat kararnda saptanan maddi olgulardr; buna gre, beraat kararnda ceza mahkemesinin saptad maddi olgu hukuk hakimini balar. Ancak, bu istisnann uygulama yerinin olabilmesi iin beraat karar, ceza davasnn ilikin bulunduu sulama ynnden maddi olguyu tespit etmi olmaldr. Maddi olgu beraat kararnda tespit edilmemi ise, hukuk hakiminin bal tutulabilecei herhangi bir olgu da yok demektir. zetle; anlan beraat karar, eldeki alacak davas ynnden hukuk mahkemesini balayc nitelikte bir maddi olgu saptamasn iermemektedir. Dolaysyla, eldeki davay gren hukuk mahkemesi, delilleri deerlendirirken ve taraflarn sorumluluk hukuku ynnden karlkl konumlarn belirlerken beraat kararyla hibir ekilde bal olmakszn, bu ynde tam bir serbesti ierisinde hareket etmelidir. DAVA: Taraflar arasndaki tazminat davasndan dolay yaplan yarglama sonunda; Drtyol Asliye Hukuk Mahkemesince davann ksmen kabulne dair verilen 27.11.2002 gn ve 2002/452-585 sayl kararn incelenmesi daval vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 4. Hukuk Dairesinin 27.10.2003 gn ve 2003/1308612309 sayl ilam ile, (...Davac, para kazanmak amacyla kesim karl toplad ve ayrca satn ald kurban derilerine kolluk kuvvetlerince el konularak davalya verildiini olayla ilgili olarak ceza mahkemesinde yarglanp sonuta beraat ettiini belirterek, el konulan derilerin, bedelinin tahsilini istemitir. Mahkemece, dava ksmen kabul edilmitir. Kurban derilerini toplama yetkisi 3294 sayl Yasann 8/c maddesine dayanan yardm Toplama Kanununun Uygulama Esaslar Hakkndaki Ynetmelie gre Trk Hava Kurumuna aittir. Kurban derilerinin bakalar tarafndan toplanmasnn yasak olduu eitli vastalarla da ayrca duyurulmaktadr. Davac, bu yasaa aykr hareketle kurban derisi toplam olduundan, el konulan deri bedellerini isteyemez. Davann reddi gerekirken ksmen kabul edilmi olmas bozmay gerektirmitir ...)

1001

Gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden yaplan yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnilmitir. TEMYZ EDEN: Daval vekili HUKUK GENEL KURULU KARARI Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grld? Dava, Kanuna aykr olarak toplandklar gerekesiyle el, konularak davacdan alnp, daval Kuruma teslim edilen kurban derilerinden dolay tazminat istemine ilikindir. A-DAVACI STEMNN ZET Davac M. Kemal .. vekili, ekonomik durumu zayf olan davacnn, her yl olduu gibi 2002 yl Kurban Bayramnda da para kazanmak amacyla komularnn kurbanlarn creti karlnda kestiini ve cret olarak kurbanlarn derilerini aldn, yine ticaret amacyla ucuz bulduu baka derileri de satn aldn, bunlarn tmn evinde depolayp deri tccarlaryla temas kurmaya alrken, ihbar zerine kolluk glerince derilere el konulduunu ve daval Kurum yetkililerine teslim edildiini; daha sonra davac hakknda 2680 S.K.na muhalefet suundan kamu davas aldn, bu davann beraatla sonulandn ileri srerek, el konularak davalya teslim edilen derilerin deerleri toplam 765.000.000 TL. nin 22.2.2002 haksz el koyma tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte davaldan tahsiline karar verilmesini istemitir. B-DAVALI CEVABININ ZET Daval Trk Hava Kurumu vekili, 2860 sayl Yardm Toplama Kanunun kurban derisi toplama esas ve usullerini dzenleyen 21, 22, 23. maddelerindeki hkmlerin, 3294 sayl yasann 8/c maddesine aktarldn, bu hkme dayal olarak karlan Ynetmeliin 27.12.1999 gnl R.G. de yaymlanan deiik 15. maddesiyle, kurban derilerini toplama yetkisinin Trk Hava Kurumuna verildiini; buna ramen, baz kii yada kiilerin haksz olarak menfaat temini amacyla yasalara aykr bir ekilde deri topladklarn,bunu yaparken de, bir takm yntemlerle bu haksz ve yasa d eylemlerine klf ve zemin hazrlamaya altklarn, ancak, yargnn olaylarn zne ve ruhuna inerek bu haksz uygulamalara kar gereken cevab verdiini; somut

1002

olayda davacnn beraat kararna dayanarak haksz taleplerle dava atn, ceza mahkemesince verilen beraat kararnn hukuk mahkemesini balamayacan savunarak, davann reddini istemitir. C-YEREL MAHKEME KARARININ ZET Yerel Mahkeme; davac hakknda 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa muhalefet suundan alan kamu davasnda, sann izinsiz yardm toplamadnn anlald gerekesiyle beraat karar verildii ve kararn kesinletii; eylemin su tekil etmediini saptayan beraat kararnn hukuk hakimini balayaca, davacnn yasal olarak toplandklar ceza mahkemesi kararyla belirlenen deri bedellerini istemekte hakl olduu gerekesiyle, davann ksmen kabulne, bilirkiice hesaplanan deri bedelleri toplam 551.000.000 TL. nin 22.2.2002 tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte tahsiline, fazlaya ilikin istemin reddine karar vermitir. D- TEMYZ EVRES, BOZMA VE DRENME Daval vekilince temyiz edilen karar, zel Dairece yukardaki gerekeyle bozulmu; Yerel Mahkeme gerekesini tekrarlayarak nceki kararnda direnmi; direnme kararn daval vekili temyiz etmitir. E- MADD OLAY VE DELLLER Drtyol le Emniyet Mdrlne gelen bir ihbar zerine davacnn evinde polis memurlar ve daval Kurum elemanlar tarafndan 22.2.2002 gn yaplan arama sonucunda, poet ve torbalar ierisinde 29 adet koyun, 30 adet kei ve bir adet sr derisi bulunduu saptanm, bu konuda davacnn da imzasn tayan ayn gnl tutanak dzenlenmi ve bu tutanakta davacnn Ticaret amacyla deri topladm eklinde beyanda bulunduu, derilere el konulduu ve daval Kurumun binasna gtrlp, orada grevlilere teslim edildii aklanmtr. Davac, bu olay nedeniyle Drtyol Cumhuriyet Savclnca balatlan hazrlk soruturmas srasnda, 26.2.2002 gn, Cumhuriyet savcsna sank sfatyla Ben ii olmayan fakir biriyim. Borlarm da vard. Bayramda ben fakir olduum iin komular bana deri verdi. Baz kiilerin de kurbanlarn kestim, onlar da derilerini verdiler. 13 adetini de tanmadm yoldan giden at arabacsndan tanesini 5 milyondan satn aldm. Bunlar satp ihtiyacm karlayacaktm. Yasak olduunu da bilmiyordum.

1003

Yasak olduunu bilsem toplamazdm. eklinde ifade vermitir. Davac, daha nce 22.2.2002 gn poliste verdii ifadede de ayn dorultuda beyanda bulunmu, ilaveten, satn ald derileri makbuzsuz aldn bildirmitir. Davac, hakknda 2860 Sayl Yardm Toplama Kanuna muhalefet suundan alan ve Drtyol Sulh Ceza Mahkemesinin 2002/175 esas sayl dosyasnda grlen kamu davasnn durumasnda da, hazrlktaki)1 ifadelerinin doru olduunu bildirmitir. Ceza davas srasnda sank vekili dosyaya ayrca 13 adet makbuz ibraz etmitir. Sadece dzenleyen kiilerin isim ve imzalarnn bulunduu, adres ve tarih yer almayan bu makbuzlarn bir ksmnda, 22.2.2002 tarihinde kesilen kurbanlarn derilerinin makbuz sahiplerince sana satldna, bir ksmnda da kurban kesimi karlnda derilerin sana verildiine dair ifadeler bulunmaktadr. Makbuzlar dzenleyenlerden ikisi ceza davasnda tank olarak dinlenmiler, bunlardan biri, sann bayramda kendi kurbann kesmesi karlnda derisini ona verdiini, dieri de kestii kurbann derisini sana para karl sattn bildirmitir. Mahkeme, 12.6.2002 gn ve 2002/529 sayl karar gerekesinde Sank hakknda kurban derisi toplamas nedeniyle Yardm Toplama Yasasna muhalefetten kamu davas almtr. Sank tm aamalarda kurban derilerini yardm amacyla toplamadn, para karl satn aldm ya da kurbanlk koyunlar kesmi olmas nedeniyle creti karl aldn sylemitir. Mmzi tanklar imzalarn kendilerine ait olduunu beyan etmilerdir. Savunma tanklar sann savunmasn dorular mahiyette beyanda bulunmulardr. Tm dosya ieriinden oluan olu eklinden toplanan delillerden tank ve sank beyanndan sann izinsiz olarak yardm toplamad anlalm olmakla aadaki ekilde beraatna karar verilmitir denilmitir. Hkm ksm ise aynen Sann atl yardm toplama kanununa muhalefet suundan suun yasal unsurlar olumamas nedeni ile beraatna.. eklindedir. Hkm temyiz edilmeyerek kesinlemitir. F-UYUMAZLIK Bozma ve direnme kararlarnn ierik ve kapsamlar itibariyle Hukuk Genel Kurulu nne gelen uyumazlk; maddi olgunun gerekleme biimi, konuya ilikin Kanun ve Ynetmelik hkmleri ve hakknda alan ceza davasnn beraatla sonulanm olmas karsnda, davacnn, el konulan deri bedellerinin tazminat olarak kendisine denmesini isteyip, isteyemeyecei noktasnda toplanmaktadr.

1004

G-GEREKE ncelikle, konuya ilikin yasal dzenlemelerin ortaya konulmasnda yarar bulunmaktadr. 23.6.1983 gn ve 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun (Bundan byle ksaca 2860 S.K. denilecektir) ama balkl 1. maddesi Bu Kanunun amac; yardm toplamaya yetkili kii ve kurulular ve bunlarn hangi amala yardm toplayabileceklerini belirlemek, yardmn toplanmasna, kullanlmasna ve denetlenmesine ilikin usul ve esaslar dzenlemektir. Hkmn tamaktadr. Kanunun Yardm toplayabilecek olanlar balkl 3. maddesinde, Kamu yararna uygun olarak, amalarn gerekletirmek, muhta kiilere yardm salamak ve kamu hizmetlerinden bir veya birkam gerekletirmek veya destek olmak zere gerek kiiler, dernekler, kurumlar, vakflar, spor kulpleri, gazete ve dergiler yardm toplayabilirler. Hkmne yer verilmi; izin alma zorunluluu balkl 6. maddede Kiiler ve kurulularn, yetkili makamdan izin almadan yardm toplayamayacaklar belirtilmi, izin alnmadan giriilen yardm toplama faaliyetlerinin gvenlik kuvvetlerince derhal men edilecei ve sorumlular hakknda kovuturma yaplaca aklanmtr. 7. maddede de, izin vermeye yetkili makamlarn hangileri olduu saylmtr. 8. madde, izin iin yaplacak bavuruya ilikin esaslar; 9. madde bavurunun incelenmesini ve sonulandrlmasn, 10. madde de, yardm toplama sresinin ne ekilde belirleneceini dzenlemektedir. 11. maddeye gre, gerek kiiler, yardm toplama faaliyeti iin en az kiiden ibaret sorumlu kurul oluturmak zorundadrlar. 13. maddede, yardm toplama faaliyetinde almas iin izin verilen kamu grevlilerine, her ne ad altnda olursa olsun cret verilemeyecei, ancak, Trk Hava Kurumu tarafndan kurban derisi, barsak toplamak, titre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama faaliyetlerinde grevlendirilen kamu personeline Kurumca cret verilebilecei belirtilmitir. Kanunun sonraki maddelerinde srasyla sorumluluk, izin veren makamca yaplacak iler, denetim konularndaki dzenlemeler yer almaktadr. Aada deinilecek olan 3294 S.K. nun, 22 ve 23. maddelerle birlikte yrrlkten kaldrd 21. maddede Kurban derisi, barsak, fitre ve zekat zam datmak suretiyle yardm toplama yetkisi Trk Hava Kurumuna aittir. Hkm mevcut idi. 29. madde, bu Kanunun hkmlerine aykr olarak izinsiz yardm toplayanlar hakknda uygulanacak cezalar, el koyma ve msadere konularn dzenlemitir. 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 21,22, ve 23. maddelerini ilga eden 29.5.1986 gn ve 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanunu

1005

(Bundan byle ksaca 3294 S.K. denilecektir), anlan maddelerin dzenleme alanndaki konular 8. maddesinde yeniden. dzenlemitir. Ancak, 8. madde hkmnden nce, konuya ilikin u hkmlerden de sz edilmesinde yarar vardr: 3294 S.K. nun Ama balkl 1. maddesi Bu Kanunun amac; fakr zaruret iinde ve muhta durumda bulunan vatandalar ile gerektiinde her ne suretle olursa olsun Trkiyeye kabul edilmi veya gelmi olan kiilere yardm etmek, sosyal adaleti pekitirici tedbirler alarak gelir dalmnn , adilane bir ekilde tevzi edilmesini salamak, sosyal yardmlama ve dayanmay tevik etmektir. eklindedir. 3. maddede, bu Kanunda ngrlen hizmetlerin gerekletirilmesi iin Babakanla bal ve T.C. Merkez Bankas nezdinde Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu kurulduu belirtilmi; 4. maddede bu Fonun gelirlerinin hangi kaynaklardan salanaca aklanm, 7. maddede, Fonda toplanan kaynan lke apnda ihtiya sahibi vatandalara nakdi ve ayni olarak datlmak ve bu Kanunun amacna uygun faaliyet ve almalarda bulunmak zere her l ve ilede Sosyal Yardmlama ve Dayanma vakflar kurulaca belirtilmitir. Sz konusu 8. madde hkm ise aynen yledir: Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflarnn gelirleri; a) Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonundan aktarlacak miktardan, b) Mahalli dare btelerinden %2 orannda ayrlacak paydan (kyler hari), c) Her nevi fitre, zekat, kurban derileri ve barsak yardmlarndan, (bu bende gre elde edilecek nakdi ve ayni gelirin toplanmas ve Trk Hava Kurumu, Trkiye Kzlay Dernei, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu, Diyanet Vakf ile Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar arasnda paylatrlmas usul ve esaslar bir ynetmelik ile dzenlenir.) d) letme ve itiraklerden elde edilecek gelirlerden e) Dier gelirlerden, Teekkl eder. Birinci fkrann (b) bendinde belirtilen paylarn bte yl iinde denmemesi halinde, sosyal yardmlama ve dayanma vakflarnn tahsil edilmemi alacak miktar mahalli idarelere ller Bankasnca ,denecek paylardan, mahalli idarelerin mahalli ve mterek ihtiyalarn giderilmesi amacyla yaptklar hizmetlerden elde ettikleri gelirler hari olmak zere, her trl ticari ve iktisadi teebbsleri sonucu temin ettikleri gelir1006

lerden vakfn yazl mracaat zerine demeyi yapacak kurulularca resen kesilerek dorudan ilgili vakflara gnderilir. 3294 S.K. nun 8. maddesinin (c) fkras uyarnca hazrlanan ve 27.12.1999 tarihinde yrrle Yardm toplama esas ve usulleri hakknda ynetmelikin (bundan byle ksaca Ynetmelik denilecektir) Yetki balkl 15. maddesi ise; Kurban derileri ve barsak toplama ile fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama yetkisi Trk Hava Kurumuna aittir. Trk Hava Kurumu kurban bayramlarnda kurban derileri ve barsan toplanmas ile zarf datmak suretiyle zekat ve fite toplanmasna dair usul ve esaslar, yaplacak propaganda, reklam, krtasiye ve makbuz basm gibi ileri de kararlatrr. Kurban derileri ve barsak toplama, titre ve zekat zarflar datmak suretiyle yardm toplama faaliyetleri, bu Ynetmelikte belirlenen esaslar ile ikinci fkra gereince alnan kararlar dorultusunda Trk Hava Kurumu ubelerince yrtlr. Trk Hava Kurumu, ubesi olmayan yerlerde o yere en yakn ubesi veya merkezden grevlendirecei elemanlar marifeti ile bu maddede belirtilen faaliyetleri yrtr. eklindedir. Yukarda konuya ilikin hkmlerinin bir ksm aynen aktarlan, bir ksmnn ise ierikleri zetlenen 2860 S.K. ve 3294 S.K. ile Ynetmelik bir arada deerlendirildiinde u saptamalar yaplabilmektedir: Kanun koyucu, 2860 S.K. ile, gerek yardm toplamaya yetkili kii ve kurulular ve gerekse bunlarn hangi amala yardm toplayabileceklerini zel ve ayrntl bir ekilde dzenleme ihtiyac duymu; 13. maddede Trk Hava Kurumunun kurban derisi, barsak toplamak, titre ve zekat zam datmak suretiyle yardm toplama faaliyetlerinde bulunabilecei, bu amala grevlendirilen kamu personeline Kurumca cret verilebilecei belirtilmitir. 3294 S.K. nun 8. maddesi de, yrrlkten kaldrd 2860 S.K. nun 21, 22, 23. maddelerini yeniden ve benzer bir ierikte dzenlemi; bu erevede, maddenin (c) bendinde, Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflarnn gelirlerinden bir ksmnn, her nevi fitre, zekat, kurban derileri ve barsak yardmlarndan oluaca aklanm, bu bende gre elde edilecek nakdi ve ayni gelirin toplanmasna ilikin esaslarn ve saylan Kurumlar (Trk Hava Kurumu, Trkiye Kzlay, Dernei, Sosyal

1007

Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu, Diyanet Vakf ile Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar) arasndaki paylamnn hangi esaslar dahilinde yaplacann bir ynetmelik ile dzenleneceini ngrmtr. Bu erevede yrrle konulan Ynetmelikin metni yukarda bulunan 15. maddesi, 2860 S.K. nun 3294 S.K. ile yrrlkten kaldrlan 21. maddesindeki hkme tamamen paralel bir ekilde, kurban derileri ve barsak toplama ile fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama yetkisinin Trk Hava Kurumuna ait olduu hkmn tamaktadr. Burada gzden karlmamas gereken yn, 3294 S.K. nun bir yandan 2860 S.K. nun 21. maddesini yrrlkten kaldrrken, dier yandan da, kendi hkmne ve izdii hukuksal ereveye uygun bir ekilde ynetmelik karlmas yetkisini tanm olmas; karlan Ynetmelikte de, mlga Kanun hkm ieriinin tekrarlanm bulunmasdr. Bu durumda, salt, anlan Ynetmelik hkmnn normlar hiyerarisindeki yerinden hareketle, ierdii dzenlemenin hukuksal g ve deerinin kmsenmesi mmkn deildir. Herhangi bir alann eitli dzeydeki normlarla hukuksal dzenlemeye tabi tutulmasnn, o konuda varl saptanan bir ihtiyacn sonucu bulunduunda kuku ve duraksamaya yer olmamaldr. Yukarda deinilen hkmlerle, hem genel olarak her trl yardmlarn ve hem de, yardm toplamann zel bir tr olarak kurban derisi toplanmasnn, hukuki bir denetim altna alnmas ihtiyacnn ;duyulmasnn nedenlerine gelince? lkemizde her yl kurban bayramlarnda saylar milyonlarla ifade edilen farkl trlerden hayvanlarn kurban kesildii, ekonomik bir deer tayacak ekilde ileyip, kullanlabilir hale getirmelerinin, sonuta elde edilecek fayda ile oranlandnda zahmetli ve zor bir ilemler dizisini gerektirmesinden dolay, kurban kesenlerin derileri genellikle ellerinde tutmak yerine, istek sahiplerine verdikleri rf ve adetler uyarnca bunun para veya baka bir karlk alnmakszn balama yoluyla yapld sonuta, her yl balanmaya hazr durumda milyonlarca kurban derisi bulunduu bilinmektedir. Saylarnn milyonlarla ifade edilmesi nedeniyle toplamda ok yksek bir ekonomik - ticari deere sahip olan kurban derilerinin, rasgele toplanlmas ve bu yolla azmsanamayacak bir gelir kaynann milli ekonomi, evre sal ve toplumsal yarar asndan denetimsiz braklmas dnlemez.

1008

O halde bu derilerin denetimli biimde sosyal yardm ilkelerini gerekletirecek kurum ve kurulularca toplanmasnda ve bu yardmlarn gerekten de muhta kiilere ulamasnda yarar vardr. te ieriklerine ayrntl olarak deinilen yukardaki Kanun ve Ynetmelik hkmlerinin bu ihtiyacn sonucu olarak ve demokratik dzenin sosyal yardmlamay salama ilev ve amacn gerekletirmesinin bir yolu olarak vaaz edilmi olduklar kukusuzdur. Grld zere, yukarda deinilen pozitif normlar, kendilerinin izin verdii ereve dnda,kurban bayramlarnda kurban derisi toplanmasn yasaklamaktadrlar. Somut olay bu erevede deerlendirilip, varlan sonu zetlendiinde unlar sylenmelidir? Hukukun yasaklad bir eylem sonucunda elde edilen tanr mal niteliindeki deriler, temeldeki Kanuna aykrln zorunlu bir sonucu olarak, onlar zilyetlii altnda bulunduran davacnn mlkiyetine gemi saylamazlar. Dolaysyla, davac, zerlerinde hukuken korunabilecek, geerli bir mlkiyet hakkna sahip bulunmad ve esasen elinden alnmas da bu nedenden kaynaklanan derilerin bedellerini, onlara el koyan daval Kurumdan isteyemez. Kald ki, her ne kadar, hakknda alan ceza davas beraat ile sonulanm ve bu karar kesinlemi ise de; somut olayn eldeki dava dosyasna yansyan ieriine ve ceza davasndaki delillerin ortaya koyduu maddi olgu ile hukuksal duruma gre, somut olayda davacnn evinde tespit edilen derilere el konulmasnn hukuka aykrlndan da sz edilemez. Zira, davac, hakknda alan ceza davasnn hazrlk, soruturmas aamasnda C. Savcsna ve polise verdii, durumada da doruluunu kabul ettii ifadelerinde, derilerin bir ksmn kurbanlarn kestii kiilerden cret karlnda, bir ksmn komularnn balamas suretiyle, bir ksmn da ucuz grerek kar etmek amacyla tanmad kiilerden makbuzsuz satn aldn savunmutur. Bu savunma karsnda, ceza davasna sank vekilince sunulan makbuzlarn, savunmay dorulamak amacyla sonradan temin edildikleri aktr. Esasen makbuzlarn nitelik ve ierikleri (dzenleyenin ak kimliini, adresini ve dzenlendikleri tarihleri tamamas) bunlarn her zaman temini mmkn olan belgeler olduunu da aka gstermektedir. 13 adet makbuzu dzenleyenlerden ikisinin durumada tank sfatyla dinlenilmi ve dzenledikleri makbuz ieriine uygun aklamalarda bulunmu olmalar da bu sonuca etkili deildir.
1009

Yeri gelmiken, sz konusu beraat kararnn B.K.nun 53. maddesi anlamnda eldeki davay gren hukuk mahkemesini balayc nitelikte olup olmadnn da ayrca deerlendirilmesinde yarar grlmtr. Bilindii zere, B.K.nun 53. maddesine gre, hukuk hakimi kural olarak ceza mahkemesinin beraat kararyla bal deildir. E syleyile; salt ceza davasnn beraatla sonulanm olmas, o davaya konu eylemin zel hukuk alanndaki sonularnn da hukuka uygun olduu anlamn tamaz. Bu kuraln Yargtay uygulamasnda kabul edilen tek istisnas, beraat kararnda saptanan maddi olgulardr; buna gre, beraat kararnda ceza mahkemesinin saptad maddi olgu hukuk hakimini balar. Ancak, bu istisnann uygulama yerinin olabilmesi iin beraat karar, ceza davasnn ilikin bulunduu sulama ynnden maddi olguyu tespit etmi olmaldr. Maddi olgu beraat kararnda tespit edilmemi ise, hukuk hakiminin bal tutulabilecei herhangi bir olgu da yok demektir. Metni yukarda deliller blmnde aynen yer alan beraat kararnda, davacnn sank sfatyla hazrlk aamasnda ve durumada verdii ifadeleri n ayrntlarna yer verilmeksizin, stelik, anlan ifadelerdeki (Derilerin bir ksmnn komularnca kendisine baland ynndeki) ikrarna tamamen aykr bir ekilde Sann izinsiz olarak yardm toplamad anlalm olmakla eklindeki bir kabule dayal olarak, hkm ksmnda da yine bu yanl kabule bal Sann atl yardm toplama kanununa muhalefet suundan suun yasal unsurlar olumamas nedeni ile beraatna... eklinde hkm kurulmutur. Bu deerlendirmeler, beraat kararnn (Kesinlemesi Yargtay denetimi dnda gereklemi de olsa) isabetinin veya douraca usul sonularn tartlmas ya da eletirilmesi anlamnda deildir.Esasen, bylesi bir tartma, Hukuk Genel kurulunun eldeki davada direnme kararnn temyizine ilikin incelemesinin yasal snrlar dnda olduu gibi, herhangi bir makamn da yetkisi dahilinde deildir. Burada, sadece, beraat kararnda maddi olgunun saptanm olup olmad ve eer byle bir saptama var ise, maddi olgunun doru bir biimde saptanm olup olmad deerlendirilmektedir. zetle; anlan beraat karar, eldeki alacak davas ynnden hukuk mahkemesini balayc nitelikte bir maddi olgu saptamasn iermemektedir. Dolaysyla, eldeki davay gren hukuk mahkemesi, delilleri deerlendirirken ve taraflarn sorumluluk hukuku ynnden karlkl konumlarn belirlerken beraat kararyla hibir ekilde bal olmakszn, bu ynde tam bir serbesti ierisinde hareket etmelidir. Hal byle olunca, Yerel Mahkemece, sonucu ve gerekesi itibariyle ayn ynde bulu1010

nan zel Daire bozma ilamna uyulmas gerekirken, nceki kararda direnilmesi usule ve yasaya aykrdr. Direnme karar bu nedenle bozulmaldr. SONU: Daval vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile direnme kararnn yukarda ve zel Daire bozma kararnda gsterilen nedenlerden dolay H.U.M.K. nun 429. maddesi gereince BOZULMASINA, 6.7.2005 gnnde yaplan ikinci grmede oyokluu ile karar verildi. KARI OY Davac M. Kemal .. vekili, daval idare aleyhine kendisine ait kurban derilerine haksz el - konulduundan bahisle tazminat davas amtr. Somut olayda, davac, Drtyol Sulh Ceza Mahkemesinin 2002/175 esas, 2002/529 karar sayl dosyasnda izinsiz kurban derisi toplamaktan sank olarak yarglanm ve i2.6.2002 tarihinde aynen Tm dosya ieriinden, oluan olu eklinden, toplanan delillerden, tank ve sank beyanlarndan, sann izinsiz olarak yardm toplamad anlalm olmakla aadaki ekilde beraatna karar verilmitir. Denildikten sonra, hkm ksmnda da aynen Sann atl yardm toplama konusuna muhalefet suundan yasal unsurlar olumamas nedeni ile beraatna karar verilmi ve bu karar kesinlemitir. Grld gibi; Ceza Mahkemesi karar delil yetersizliinden beraat deildir. Deliller toplanm,irdelenmi ve mnakaalar yaplarak davac sann isnat edilen suu ilemediine kanaat getirilmi ve beraat karar verilmitir. Bu karar kesinlemitir. Kesinleen mahkeme kararlarna uymak herkesin grevidir. Uymaya mecburdurlar. Bunun istisnas yoktur ve olamaz. Bu karar herkesi balar. Hibir kurul, kurum veya ahs kendisini kesinleen kararlar zerinde gremez ve aleyhine ilem yapamaz. Eer beraat karar delil yetersizliinden verilmi ve kesinlemi olsayd, o zaman byle bir karar hukuk hakimini balamayacakt. Hukuk hakimi toplad delilleri serbeste takdir edip kararn verebilecekti. Olaymzda ise, iin esas irdelenerek suun ilenmemesi sebebiyle beraat karar verildiinden, bu karar hukuk hakimini de balar. Somut olayda, kesinleen ceza kararn amak ve bu karara ramen aksi ynde hkm oluturmak, kurban derilerinin nasl ve ne ekilde kime veya kimlere gideceini irde1011

lemek davacya ait ,., derilere el koyan ve uhdesine geiren daval idareyi tazminat ile sorumlu tutmamak mmkn olmadndan, mahalli mahkemenin srar kararnn onanmas dncesinde olduumdan ounluun bozma kararna katlamyorum. KARI OY Dava ile ilgili 2860 sayl Yardm Toplama Kanunu ve 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanunun da kurban derilerinin Trk Hava Kurumu tarafndan toplanacana ya da baka kii ve kurulularn kurban derisi toplamasnn yasak olduuna dair herhangi bir hkm mevcut deildir. Aksine 2860 sayl Kanunun 4. maddesi ak bir ifade ile Yardm istee baldr. Kii ve kurulular yardmda bulunmaya zorlanamaz. hkmyle kiilerin zgr iradeleriyle istedikleri kii ve kurulu ba yapabilecekleri hkmn getirmitir. darenin, yasann bu hkmne aykr olarak kurban toplama yetkisini ynetmelikle Trk Hava Kurumuna brakmas aka hukuka aykrlk oluturur. Anayasa Mahkemesi ve Dantayn bu konuda istikrar kazanm pek ok karar mevcuttur. Nitekim Anayasa Mahkemesinin rnek nitelikteki bir kararnda da u ifadeye yer verilmitir? Yasa koyucu belli konularda gerekli kurallar koyacak, ereveyi izecek, eer uygun ve zorunlu grrse onlarn uygulanmas yolunda snrlar belirlenmi olanlar brakacak, idare ancak olanlar iinde takdir yetkisine dayanmak suretiyle yasalara aykr olmamak zere bir takm kurallar koyarak yasann uygulanmasn salayacaktr. (AYM. 18.06.1985 T., ve 1985/3-8 s. Karar) Bu nedenle ynetmelikten bahisle kurban derisi toplama yetkisinin Trk Hava Kurumuna ait olduu yolundaki bozma gerekesine katlmak hukuken mmkn deildir. Bu ynetmelik Kanuna aykr olduu gibi, Anayasaya da aykrdr. Gerekten Anayasann 35. maddesi mlkiyet hakknn ancak kanunla snrlanabileceini belirtmektedir. Benzer hkm Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 1952 tarihli Ek protokolnde de yer almtr. Mlkiyetin Korunmas balkl 1. maddede Herkesin mal ve mlk dokunulmazlna sayg gsterilmesini isteme hakk vardr. Bir kimse ancak yasada ngrlen artlara gre mlknden yoksun braklabilir. denilmektedir. Belirtelim ki Anayasann 90. maddesi ile uluslar aras szlemeler i hukuk kural gibi uyulmas zorunlu kurallardr.
1012

Sonu olarak, dava konusu uyumazln yasal dayanaktan yoksun ve insan haklar kavramna aykr bu ynetmelikle zmlenmesi mmkn deildir. Ayrca maddi olay asndan konuyu ele aldmzda, yardm toplama kanununa muhalefet suundan davac hakknda alan Drtyol Sulh Ceza Mahkemesindeki ceza davasnn sann izinsiz olarak yardm toplamad ve bu nedenle suun, yasal unsurlarnn olumad gerekesiyle beraatla sonuland grlmektedir.Ceza mahkemesi beraat kararn (davac) sann yardm toplamad maddi olgusuna dayandrm ve bu olgu ceza yarg kararyla kesinlemitir. Hukuk hakimi ceza davasnda kesinleen kusur oranyla ve buna gre verilmi beraat kararyla bal deil ise de, maddi olguya ilikin beraat kararnn hukuk hakimini balayaca aktr. Davacnn Yardm toplamad maddi olgu olarak ceza hkmyle kesinlemitir. Hukuk davasnda bu kesin hkme aykr olarak bunun aksi ileri srlemez. Direnme kararnda da belirtildii gibi, davac geimini salamak zere ksmen kesim bedeli olarak ksmen de cretini deyerek kurban derisi alm olduundan ortada bir yardm toplama eyleminden sz edilemeyecei tartmaszdr. Aklanan sebeplerle hukuka aykr olarak el konulup daval Trk Hava Kurumuna teslim edilen derileri n deerinin tazminat olarak davacya denmesi yolundaki davann kabulne dair mahkeme kararnn onanmas gerektii dncesiyle ounluk kararna katlmyorum. KARI OY YAZISI Dava, davac yedinde iken yaplan bir ihbar zerine, yetkili mercilerce davaclardan alnarak davalya teslim olunan kurban derileri bedelinin tahsiline ilikin olarak alm olup, davac taraf ibu davada ceza dosyasndaki beyannn aksine derilerin ba olmadn, bir ksmnn satn alndn, bir ksmnn ise kesim hizmeti karl verildii iddiasn ileri srmtr. Esasen, davann al ekli itibariyle de davac taraf kurban derisi balarnn toplanmasnn daval kurum yetkisinde olduunu kabul etmi olduundan, davac tarafn ba olan deriler zerinde bir mlkiyet iddias bulunmamaktadr. Ceza mahkemesinin beraat karar da izinsiz ba toplanmad

1013

olgusuna dayaldr. O halde, davann halli esas itibariyle davacnn satn alma ve hizmet karl malik olma noktalarnda toplanmaktadr. Toplum yapmz itibariyle kurban derilerinin satlmayp, baland yadsnamaz bir olgudur. O, halde, zellikle satn alma iddias ynnden fiili karine daval lehine olduundan, bu karinenin aksini davac kantlamak durumundadr. Her ne kadar davac bu hususta bir takm belgeler ibraz etmi ise de, sayn ounluka da kabul edildii zere sunulan bu deliller fiili karinenin aksini kantlar nitelikte deildir. Ancak, davac taraf bir ksm derilerin de kesim hizmeti karl kendisine verildii iddiasnda bulunmu olup, toplum yapmz itibariyle bu husustaki fiili karinenin de davac lehine olduunun kabul gerekir. Bu itibarla, bu ynde oluan karinenin aksinin de daval tarafa kantlanmas icabeder. Daval, davada tm derilerin ba olduunu savunduundan mahkemece davacnn ceza mahkemesindeki beyanlar da nazara alnarak bilirkiilerden bir kimsenin kurban bayram boyunca ne kadar kurban kesebilecei hususunda bir rapor alnarak, hukukumuzda bu ekilde menkul mal mlkiyetinin kazanlmasn engelleyici bir hkm bulunmamas sebebiyle davacnn bu ekilde ka adet derinin maliki olabilecei saptanp, neticesine gre bir karar verilmesi gerektii grnde olduumdan sayn ounluk kararna karym.

Yargtay 7. Ceza Dairesi 1994/8362 E. 1994/12869 K. 6.12.1994 T.

ZET: 2860 sayl yardm toplama kanununda yardm toplama esaslar hakknda dzenlemeler yaplmtr. Ad geen kanuna dayanlarak karlan ynetmelikte de kanunun uygulanmasna dair ayrntlar dzenlenmitir. Kurban derilerinin toplanmas bu kanuna gre Trk Hava Kurumuna verilmitir. Kurban derilerinin yardm amal dernekler tarafndan toplanmas yasaya aykrdr.

1014

DAVA: 2860 sayl Kanuna muhalefetten sank, Ali hakknda yaplan duruma sonunda, hkmllne dair, (Urla Sulh Ceza Mahkemesi) nden verilen 30.12.1993 tarihli hkmn Yargtayca incelenmesi, sank vekili tarafndan sresinde istenilerek; dava evrak Cumhuriyet Basavclnn onama isteyen 9.9.1994 tarihli teblinamesiyle Daireye verilmekle, dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grlp dnld: KARAR: U....... mam Hatip Lisesi Yaptrma ve Yaatma ve rencileri Koruma Dernei ikinci bakan olan sank hakknda, izinsiz kurban derilerini toplayarak 2860 sayl Kanunun 29. maddesine muhalefetten dava alm, savunmasnda (kendisinin gezerek deri toplamadn, vatandalarn kurban derilerini bizzat getirerek Dernee hibe ettiklerini) bildirmitir. Mdahil Trk Hava Kurumu (THK), 2908 sayl Dernekler Kanununa tabi zel hukuk tzel kiisi olup, 5 Austos 1925 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile kamu yararna alan dernekler arasna alnm ve 2908 sayl Kanunun 71/2. maddesinde de Trk Hava Kurumunun, Bakanlar Kurulunca onaylanm Tzne ve Kanunlarn verdii grev ve yetkilere gre tekilatlanp ynetilecei belirtilmitir. Kurban derisi, barsak, fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama tekelini THK. na veren ve toplanan gelirin paylalmas ile usul ve esaslarn dzenleyen 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 21,22,23. maddeleri ile bunlara muhalefetin meyyidesi olan ayn Kanunun 29/2. madde fkras, sonradan yrrle giren 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanununun 10. maddesi ile yrrlkten kaldrlm ise de, 14.6.1986da yrrle giren 3294 sayl Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Kanunu amacna ulaabilmek iin, 7. maddesi ile Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflarn oluturmu ve 8/c madde bendi ile de gelir kaynaklarna kurban derisi, barsak, fitre ve zekat zarfn katarak 2860 sayl Kanunun kaldrlan 21-23. maddelerindeki hkmleri buraya aktarmtr. Sz konusu 3294 sayl Kanunun, Vakfn gelirleri balnda 8/c madde bendinde aynen: Her nevi fitre, zekat, kurban derileri ve barsak yardmlarndan (Bu bende gre elde edilecek nakdi ve ayni gelirin toplanmas ve Trk Hava Kurumu, Trkiye

1015

Kzlay Demei, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu, Diyanet Vakf ile Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar arasnda paylatrlmas usul ve esaslar bir ynetmelik ile dzenlenir) hkm getirilmitir. te bu hkme dayanlarak Yardm Toplama Kanununun Uygulama Esaslar Hakknda Ynetmeliin 12. maddesinde gerekli dzenleme yaplarak, yardm toplama yetkisi il ve ilelerde Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflarna verilmi, nihayet bundan sonra ve son kez 2 Mays 1992 gnl Resmi Gazetede yaynlanan Yardm Toplama Kanununun Uygulama Esaslar Hakknda Ynetmeliin Baz Maddelerinin Deitirilmesi ve Baz Maddeler Eklenmesine Dair Ynetmeliin 12. maddesi ile Kurban derisi ve barsak toplama ile fitre ve zekat zarf datmak suretiyle yardm toplama yetkisi yeniden Trk Hava Kurumuna verilmitir. Bu ynetmelik dayanan, 3294 sayl Kanunun 8/c madde bendinden almtr. Bunda hibir duraksama yoktur. Nitekim, ayn Ynetmelik ile deiik ve gelir dalmn dzenleyen 18. madde ierii de bu hususu dorulamaktadr. Sann ve ikinci bakan olduu dernein yardm toplama hususunda alm olduu herhangi bir izinleri de yoktur. Yurttalarn kendiliinden kurban derilerini sann ynetici olduu dernee getirmeleri ve dernein veya sorumlusunun bunlar kabul etmesi de toplama niteliindedir. zah olunan ve tesbit edilen bu durumlar karsnda, muhalefet edilen ynetmeliinin yasaya dayal olarak karld ve yasaya aykr davrann da msnet suu oluturduu sonucuna varlmtr. Yaplan durumaya, toplanan ve karar yerinde aklanan delillere, gsterilen gerekeye ve takdire gre sann yerinde grlmeyen temyiz itirazlarnn reddiyle hkmn istem gibi (ONANMASINA), 6.12.1994 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

1016

Yargtay 7. Ceza Dairesi 1995/411 E. 1995/2698 K. 24.3.1995 T.

DAVA: 2860 sayl Kanuna muhalefetten sanklar Erturul ve Recai haklarnda yaplan duruma sonunda; hkmllklerine ve ertelemeye dair, (orum Birinci Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 6.9.1994 tarihli hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar vekili tarafndan sresinde istenilerek, dava evrak Cumhuriyet Basavclnn bozma isteyen 30.12.1995 tarihli teblinamesiyle Daireye verilmekle; dosyadaki katlar okunduktan sonra, gerei grlp dnld: KARAR: Sanklarn, kyde toplanan derileri vasta ile alp ehir merkezindeki mensubu olduklar A........... Vakfna teslim maksad ile getirmeleri, toplama niteliinde olup bu konuda alnm bir izinleri de yoktur. Bu nedenlerle teblinamedeki dnceye itirak edilmemitir. Karar yerinde yanl gsterilen sanklardan Recepin baba adnn nfus kaydna gre Fazl olarak mahallinde dzeltilmesi mmkn grlmtr. Yaplan durumaya, toplanan ve karar yerinde aklanan delillere, gsterilen gerekeye ve takdire gre sanklar vekilinin yerinde grlmeyen temyiz itirazlarnn reddiyle hkmn isteme aykr olarak (ONANMASINA), 24.3.1995 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 7. Ceza Dairesi 1996/1927 E. 1996/8331 K. 12.12.1996 T.

DAVA: zinsiz Yardm toplama Kanuna muhalefetten sank Fatih hakknda yaplan duruma sonunda: Hkmllne dair (Dazkr Sulh Ceza Mahkemesi) nden verilen, 17.10.1995 tarihli hkmn Yargtayca incelenmesi sank ve mdahil vekilleri tara1017

fndan sresinde istenilerek dava evrak Cumhuriyet Basavc lnn onama isteyen 5.11.1996 tarihli teblinamesiyle daireye verilmekle dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grlp dnld; KARAR: Dava konusu olup izinsiz toplanan derilerin satlarak bedellerinin Trk Hava Kurumu Dazkr ubesine makbuz mukabili teslimden sonra Cumhuriyet Savclnn istei ile ilgili Kurum ubesinden geri alnp mdahil Trk Hava Kurumu Dazkr ubesine iadesi yerine yazl ekilde msaderesine karar verilmesine, SONU: Yasaya aykr mdahil ve sank vekillerinin temyiz itirazlar bu nedenle yerinde grldnden hkmn isteme aykr olarak BOZULMASINA, Ancak bu husus yeniden yarglama yaplmasn gerektirmediinden, emanetteki parann Trk Hava Kurumu Dazkr ubesine iadesine denmek suretiyle hkmn CMUK. nun 322. maddesi uyarnca (DZELTLEREK ONANMASINA), 12.12.1996 gn oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 7. Ceza Dairesi 2000/10189 E. 2000/14082 K. 01.11.2000 T.

ZET: Su ve karar tarihinde 18 yan doldurmayan sank ahine atanan mdafiin hazr bulunmad celsede karar verilmek suretiyle CMUK.nun 141. maddesine muhalefet edilmesi, Kabul ve uygulamaya gre; Bir yl sre ile geerli olmak zere sana verilen yardm toplama faaliyetine ait yetki belgesinin, Sakarya linin btn ilelerini kapsayp kapsamadnn, ad geen il valiliinden sorulduktan sonra karar verilmesi gerekir. DAVA: 2860 sayl Kanuna muhalefetten sanklar, Cihan ve Arkadalar haklarnda yaplan duruma sonunda: Hkmllklerine ve ertelemeye dair (Karaprek Sulh Ceza Mahkemesi)nden verilen 24.2.1999 tarihli hkmn Yargtayca incelenmesi, O Yer Cumhuriyet Savcs tarafndan sresinde istenilerek dava evrak Cumhuriyet
1018

Basavclnn bozma isteyen 10.6.2000 tarihli teblinamesiyle daireye verilmekle dosyadaki katlar okunduktan sonra gerei grlp dnld: KARAR: 1- Su ve karar tarihinde 18 yan doldurmayan sank ahine atanan mdafiin hazr bulunmad celsede karar verilmek suretiyle CMUK.nun 141. maddesine muhalefet edilmesi, Kabul ve uygulamaya gre de; 2- 2860 sayl Yasann 7. maddesinde, yardm toplama faaliyetinin bir ilin birden fazla ilesini kapsyorsa o ilin Valisinden izin alnaca hkme baland, sank Cihana Sakarya Valiliince 30.3.1998 tarihinde bir yl sre ile geerli olmak zere verilen yetki belgesinin btn ileleri kapsayp kapsamad Sakarya Valiliinden sorulduktan sonra karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazl ekilde hkm tesisi, SONU: Yasaya aykr, O Yer Cumhuriyet Savcsnn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grldnden hkmn, isteme uygun olarak (BOZULMASINA), 1.11.2000 gn oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 4. Ceza Dairesi 2003/2884 E. 2004/1859 K. 23.2.2004 T.

ZET: Grevde yetkiyi ktye kullanma suunun oluabilmesi iin memurun yasal grevi srasnda hukuka aykr davranmas gerekir. Yardm sand ile ba toplayp orman iletme efliinde ay, eker gibi giderlerde kullanma eylemi 2860 sayl yasaya aykrlk suunu oluturur. DAVA: Yerel Mahkemece verilen hkm temyiz edilmekle, bavurunun nitelik, ceza tr, sresi ve su tarihine gre dosya grld: KARAR: Temyiz isteinin reddi nedenleri bulunmadndan iin esasna geildi. Vicdani kannn olutuu duruma srecini yanstan tutanaklar, belgeler ve gereke ieriine gre yaplan incelemede bakaca nedenler yerinde grlmemitir.
1019

Ancak; 1-TCY.nn 240. maddesinde dzenlenen grevde yetkiyi ktye kullanma suunun oluabilmesi iin; memurun yasal grevlerini yaparken, yasalara ve hukuka aykr davranmas gerektii gzetilmeden sann grevi ile ilgili olmayarak, yardm sand ile ba toplayp, Orman letme efliine televizyon alma, ay, kahve ve eker giderlerini karlama eylemlerinin 2860 sayl Yardm Toplama Yasasna aykrlk suunu oluturup, oluturmayaca tartlmadan; unsurlar olumayan grevi ktye kullanma suundan hkmllk karar verilmesi, 2-Kabule gre; TCY.nn 59. maddesinin memuriyetten yoksun klnma cezasna da uygulanmas gerektiinin gzetilmemesi, SONU: Yasaya aykr ve sank Hamza mdafiinin temyiz nedenleri ile teblinamedeki dnce yerinde grldnden HKMN BOZULMASINA, yarglamann bozma ncesi aamadan balayarak srdrlp sonulandrlmak zere dosyann esas/ hkm mahkemesine gnderilmesine, 23.2.2004 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

1020

24. DERNEKLER KANUNUNA MUHALEFET

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/627 E. 2003/870 K. 22.05.2003 T.
ZET: Yneticisi olduklar dernein tznde, kurulduu 30.7.1997 tarihinden dava tarihine kadar srdrlen faaliyetlerinde, Dernekler Yasasnn 5/9, T.C. Anayasasnn 174. maddesi ve 677 sayl Yasa hkmlerine herhangi bir aykrlk tespit edilmeyen sanklarn atl suu ilediklerine dair mahkumiyetlerine yeterli kesin ve inandrc delil elde edilemedii gibi, buna ilikin su kastlarnn da saptanamad anlaldndan beraatleri yerine yazl dncelerle mahkumiyetlerine karar verilmesi, isabetsizdir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar Nizamiddin ztrk, Dip Karagz, Naim Gen, Mehmet Tekel, Ali Kerem Cmert ve Tevfik Altnzn yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair HATAY 2. Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 25.6.2002 gn ve 2001/43 esas, 2002/571 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar vekili tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld. KARAR: Hakknda tebliname dzenlenen sank ahap Helvac hkm temyiz etmediinden bu sank ynnden inceleme yaplmamtr. Sanklar hakknda Hatay C. Basavclnn 8.1.2001 tarih ve 2000/6326 Hz. Sayl iddianamesi ile 2908 sayl Dernekler Yasasnn 5. maddesinin 9. bendinde sayl, T.C. Anayasasnn 174. maddesine ve 677 sayl Yasann 1. maddesinin 7. fkrasnda belirlenen btn trbelerin kapatlmas ve trbedarlklarn kaldrlmas ilkesine aykr olarak, kurulmas yasak olan dernei kurup, yasak olan amalar dorultusunda faaliyetini srdrdkleri iddia edilip, Dernekler Yasasnn 76/1. maddesi gereince cezalandrlmalar ve dernein kapatlmas istemiyle alan dava sonunda sanklarn mahkumiyetine ve dernein kapatlmasna karar verilmi ise de;
1021

1- Dava konusu Hatay Trbe ve Ziyaret Yerlerini Koruma ve Gzelletirme Dernei ad altnda kurulan dernein kurulu tznde yazl amalar ve bu ynde yaplacak faaliyetleri arasnda, genel olarak; 2908 sayl Dernekler Kanununun 5/9. maddesinde yazl ve Anayasann 174. maddesinde saylan inkilap kanunlarn kaldrmak, deitirmek veya bu kanunlarla yasaklanan hususlar yeniden canlandrmak eklinde ve zel olarak da; 677 sayl Tekke ve Zaviyelerle Trbelerin Seddine ve Trbedarlklar le Bir Takm Unvanlarn Men ve lgasna Dair Kanunda saylan kapatlm tekke veya zaviye veya trbeleri amak veyahut bunlar yeniden ihdas etmek veya ayn tarikat icrasna mahsus olarak geici olsa bile yer vermek ve yasaklanan unvanlar tamak veya bunlara mahsus hizmetleri yerine getirmek veya kyafet giymek biiminde bir faaliyetin bulunmad, Ayrca; 30.7.1997 tarihinde kurulmu bulunan dernein yneticileri olan sanklarn, dernek faaliyetleri kapsamnda yukarda saylan yasal dzenlemelere aykr biimde herhangi bir faaliyetlerinin tespit edilmedii, Sanklar Nizamiddin ztrk, Naim Gen, Dip Karagz ve Ali Kerem Cmert haklarnda Hatay C. Basavclnca ayn konuda daha nceden alm bulunan baka bir davada, Hatay 2. Asliye Ceza Mahkemesince 1999/58 esas, 1999/393 karar ve 4.5.1999 tarihli kararda sanklarn kurmu olduklar dernein amacnn, Antakyada mevcut bulunan trbelerin bakml olmasnn salanmas ve gelen ziyaretilere temiz bir ortam sunulmas olduu, bunun dnda sanklarn herhangi bir ekilde su ileme kastlarnn bulunmad gerekesiyle beraatlerine hkmedildiinin anlalm olmas da nazara alndnda; Dosya kapsamna gre; Yneticisi olduklar dernein tznde, kurulduu 30.7.1997 tarihinden dava tarihine kadar srdrlen faaliyetlerinde, Dernekler Yasasnn 5/9, T.C. Anayasasnn 174. maddesi ve 677 sayl Yasa hkmlerine herhangi bir aykrlk tespit edilmeyen sanklarn atl suu ilediklerine dair mahkumiyetlerine yeterli kesin ve inandrc delil elde edilemedii gibi, buna ilikin su kastlarnn da saptanamad anlaldndan beraatleri yerine yazl dncelerle mahkumiyetlerine karar verilmesi, 2- Abdullah Gali, Sadk Gali ve Mehmet Akarn sutan dorudan zarar grmemeleri nedeniyle kamu davasna mdahil olarak katlmalarna ve lehlerine vekalet creti takdirine yasal olanak bulunmadnn gzetilmemesi,
1022

SONU: Kanuna aykr, sanklar vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay isteme aykr olarak BOZULMASINA, bozmann nitelii itibariyle CMUK.nun 325. maddesi uyarnca hkm temyiz etmeyen sank ahap Helvacya da TEMLNE, oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2005/2137 E. 2005/2141 K. 26.5.2005 T.

DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet etmek suundan sank Ayhan Bilekin yaplan yarglamas sonunda; Mahkumiyetine dair hkmn Yargtayca incelenmesi sank vekili tarafndan istenilmi olduundan, dava dosyas C.Basavclndan tebliname ile Daireye gnderilmekle, incelenerek gerei dnld: KARAR: 647 sayl Yasann 4. maddesinin uygulanmas srasnda ar para cezasnn 1.308.420.000.-lira yerine, 1.328.420.000.-lira olarak fazla belirlenmesi sonu cezann doru olmas karsnda mahallinde dzeltilebilir yazm hatas kabul edilmitir. Yerinde grlmeyen sair itirazlarn reddine, Ancak; Hkmden nce 23.11.2004 tarihinde yrrle giren ve 2908 sayl Dernekler Kanununu yrrlkten kaldran 5253 sayl Dernekler Kanunu hkmlerine gre sann hukuki durumunun tayin ve takdiri gerektiinin gzetilmemesi, SONU: Kanuna aykr, sank vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepten dolay istem gibi BOZULMASINA 26.5.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1023

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2005/2573 E. 2005/2042 K. 16.5.2005 T.

DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet etmek suundan sanklar Ycel Arman, Kadri Dnmez ve Ahmet Hamdi Kepekinin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar vekili tarafndan istenilmi olduundan, dava dosyas C.Basavclndan tebliname ile Daireye gnderilmekle, incelenerek gerei dnld: KARAR: Hkmden sonra 23.11.2004 tarihinde yrrle giren ve 2908 sayl Dernekler Kanununu yrrlkten kaldran 5253 sayl Dernekler Kanunu hkmlerine gre sanklarn hukuki durumlarnn yeniden tayin ve takdirinde zorunluluk bulunmas, SONU: Bozmay gerektirmi ve sanklar vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, sair ynleri incelenmeyen hkmn bu sebepten dolay istem gibi BOZULMASINA 16.5.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2002/791 E. 2002/911 K. 29.4.2002 T.

ZET: Dernein defter ve kaytlarn tutmamak eklinde oluan eylem 2908 sayl kanunun 85/1-son cmlesinde yazl suu oluturur. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar .A.A., Y.B., .S., M.K.ve V.E.n yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair KIRIKKALE 2.Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 16.10.2001 gn ve 2001/108

1024

esas, 2001/488 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar tarafndan istenilmi olduundan, dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: Dosya ieriine ve savunmalara gre olayda 2908 sayl yasann 85/2. maddesine muhalefet suunun unsurlar itibariyle olumad, dernee ait defter ve kaytlar tutmamak eklinde oluan eylemlerinin ayn yasann 85. maddesinin birinci fkrasnn son cmlesine muhalefet suunu oluturduu ve sanklarn hukuki durumlarnn buna gre deerlendirilmesi gerektii gzetilmeden yazl ekilde hkm tesisi, Kanuna aykr ve sanklarn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepden dolay istem gibi BOZULMASINA, 29.4.2002 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2002/814 E. 2002/951 K. 2.5.2002 T.

ZET: Dernek iin ba toplamak amacyla idareden alnan yetki belgesinin kaybedilmesi, yetki belgesi ynetmelikten kaynaklanp kanunda tanmlanm su olmadndan 2908 sayl Kanunun 63 ve 86. maddelerinde yazl suu oluturmaz. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar A.T., Z.., M.., .S., K.G., .S. ve S.A.n yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair ZONULDAK 1.Sulh Ceza Mahkemesinden verilen 6.12.2001 gn ve 2001/169 esas, 2001/719 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar tarafndan istenilmi olduundan, dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld:

1025

I) Sanklar M.. ile K.G.nun yasal sreden sonra olan temyiz istemlerinin CMUK. nun 317. maddesi uyarnca REDDNE, II) Dier sanklar ynnden yaplan incelemede: Sanklar A.T. ile Z..ye verilen yetki belgelerinin kaybedildiine ilikin aksi sabit olmayan savunmalar karsnda 2908 sayl yasann 63. maddesinde dernek gelirlerinin alnmasnda kullanlacak alnd belgelerinin dzenlenmesi konusunun ngrld, gerek bu maddede gerekse tm yasada yetki belgesinin kaybedilmesi ile ilgili bir su tanm yaplmad, kald ki; yetki belgesinin de 63. maddeye gre hazrlanan Dernekler Gelirlerinin Toplanmasnda Kullanlacak Alnd Belgeleri Hakknda Ynetmelikin 9. maddesinden kaynaklanan bir belge olup, 86. madde kapsamnda bulunmad dolaysyla olayda atl suun unsurlarnn olumad gzetilmeden sanklarn beraatleri yerine yazl biimde mahkumiyetlerine karar verilmesi, Kanuna aykr ve sanklarn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA, bozma nedenine gre CMUK.nun 325. maddesi uyarnca temyiz talepleri red edilen sanklar M.. ile K.G.na da sirayetine, 2.5.2002 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/275 E. 2004/481 K. 24.2.2004 T.

ZET: Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine dair Kanun ile anlan maddede ngrlen ceza idari para cezasna dntrlerek mahkemelerin grev alan dna kartlm bulunduu cihetle, bu hususun henz infaz edilmemi nceki hkmleri de kapsayaca gzetilmelidir. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet suundan sank

1026

Ercann anlan Kanunun 78/1. maddesi gereince 142.365.600.-lira ar para cezas ile cezalandrlmasna dair, 18.2.2003 tarihinde kesinleen A.Sulh Ceza Mahkemesinin 13.12.2002 gn ve 2002/338-1490 sayl kararna kar CMUK. nun 402. maddesi uyarnca vukubulan talebin reddine ilikin ayn mahkemece verilen 19.9.2003 gn ve 2002/338-1490 sayl ek karara vaki itirazn keza reddine dair, Ankara 8.Asliye Ceza Mahkemesinin 10.10.2003 gn ve 2003/244 mt. sayl kararnn; Tm dosya kapsamna gre, 2908 sayl Kanunun 78. maddesini deitiren, 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine dair Kanun ile anlan maddede ngrlen ceza idari para cezasna dntrlerek mahkemelerin grev alan dna kartlm bulunduu cihetle, bu hususun henz infaz edilmemi nceki hkmleri de kapsayaca gzard edilerek itirazn kabul yerine yazl ekilde red karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle, CMUK.nun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 5.1.2004 gn ve 270 sayl yazl emrine atfen, Yargtay C.Basavclnn 27.1.2004 gn ve Y.E.6263 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi. Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden ANKARA 8.Asliye Ceza Mahkemesinin 10.10.2003 tarih ve 2003/244 mt. sayl kararnn aleyhe sonu dourmamak kouluyla CMUK. nun 343. maddesi uyarnca BOZULMASINA, TCK.nun 2/2. maddesi hkm de gzetilmek suretiyle 6.5.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanunun 1. maddesinin A-33.bendi hkm uyarnca mteakip ilemlerin mahallinde yaplmasna, dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE 24.2.2004 gnnde oybirlii ile karar verildi.

1027

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/277 E. 2004/494 K. 25.2.2004 T.

ZET: 2908 sayl Kanunun 85/2. maddesinde ngrlen eylemin 3682 sayl Adli Sicil Kanununun 4778 sayl Kanunla deiik 8/b maddesi kapsamnda inanc ktye kullanma suunu oluturduu ve ayn madde gereince sabka kaydnn adli sicilden kartlmas iin 10 yllk sre art bulunduu gzetilmelidir. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununun 85/2. maddesine aykrlktan Kars 1.Asliye Ceza Mahkemesinin 23.1.1997 gn ve 1996/170-1997/16 sayl karar ile 1.530.000.-lira ar para cezasna hkml Ahmetin, bu cezasnn 25.2.1997 tarihinde infaz edilmesini mteakip 5 yllk srenin dolmu olmas nedeniyle, 3682 sayl Adli Sicil Kanununun 8/c maddesi gereince sabkasnn adli sicil kaydndan kartlmasna dair, C Asliye Ceza Mahkemesinin 20.8.2003 gn ve 2003/48-39 sayl kararna vaki itirazn reddine ilikin, K.Ar Ceza Mahkemesinin 22.9.2003 gn ve 2003/303 D. sayl kararnn; 2908 sayl Kanunun 85/2. maddesinde ngrlen eylemin 3682 sayl Adli Sicil Kanununun 4778 sayl Kanunla deiik 8/b maddesi kapsamnda inanc ktye kullanma suunu oluturduu ve ayn madde gereince sabka kaydnn adli sicilden kartlmas iin 10 yllk sre art bulunduu gzetilmeden, itirazn kabul yerine, yazl ekilde reddine karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle, CMUK.nun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 15.1.2004 gn ve 2690 sayl yazl emrine atfen, Yargtay C.Basavclnn 5.2.2004 gn ve Y.E.11247 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi. Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden, K Ar Ceza Mahkemesinin 22.9.2003 tarih ve 2003/303 D. sayl kararnn CMUK.nun 343. maddesi uyarnca istem gibi BOZULMASINA, mteakip ilemlerin mahallinde yaplmasna dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE 25.2.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.
1028

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/1600 E. 2004/2067 K. 11.05.2004 T.

ZET: Dernek ynetim ve denetim kurulunda bulunanlara ait listede sanklarn adlarnn bulunmamas ve sanklar vekilinin de su tarihinde sanklarn ynetim ve denetim kurullarnda grevli olmadklar ynndeki savunmalar karsnda, sanklarn dernek ynetimindeki grevleri aratrldktan sonra hukuki durumlarnn tayin ve takdiri gerekir. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet etmekten sanklar Ahmet ve Mehmetin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetine dair hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar vekili tarafndan istenilmi olduundan dava dosyas C.Basavclndan tebliname ile Daireye gnderilmekle,incelenerek gerei dnld: Emniyet Mdrlnn 4.3.2002 tarihli yazs ekinde bildirilen dernek ynetim ve denetim kurulunda bulunanlara ait listede sanklarn adlarnn bulunmamas ve sanklar vekilinin de su tarihinde sanklarn ynetim ve denetim kurullarnda grevli olmadklar ynndeki savunmalar karsnda, sanklarn dernek ynetimindeki grevleri aratrldktan sonra hukuki durumlarnn tayin ve takdiri gerekirken eksik soruturma sonucu yazl ekilde hkm tesisi, Kanuna aykr, sanklar vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepten dolay istem gibi BOZULMASINA 11.5.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1029

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/2399 E. 2004/4282 K. 20.9.2004 T.

ZET: Sanklar hakknda 2908 sayl Yasann 80/son ve 86. maddeleri uyarnca n deme nedeniyle takipsizlik karar verildii, haklarnda yazl maddeler uyarnca alm bir kamu davas bulunmad halde, hkmn 1.fkrasnda TCK.nun 119/5 gereince dme, 3 ve 4.fkralarnda ceza tayini yasaya aykrdr. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet etmek suundan sanklar Etem, Hseyin, Turan, Dursun ve Ahmet n yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar vekili tarafndan istenilmi olduundan, dava dosyas C.Basavclndan tebliname ile Daireye gnderilmekle, incelenerek gerei dnld: Sank Hseyin hakknda 2908 sayl Yasann 80 ve 86. maddeleri gereince cezalandrlmas istemiyle alan kamu davalar hakknda bir karar verilmemi ise de, zamanam sresince ve 4854 sayl Yasann 1-A/33. maddesi ile 2908 sayl Yasada yaplan deiikliklerde nazara alnarak mahallinde bir karar verilmesi mmkn grlmtr. Yerinde grlmeyen sair itirazlarn reddine, Ancak; 1- Sanklar Dursun ve Ahmet hakknda 2908 sayl Yasann 80/son ve 86. maddeleri uyarnca n deme nedeniyle takipsizlik karar verildii, haklarnda yazl maddeler uyarnca alm bir kamu davas bulunmad halde, hkmn 1.fkrasnda TCK.nun 119/5 gereince dme, 3 ve 4.fkralarnda ceza tayini, 2- Sanklar Etem ve Turan haklarnda 2908 sayl Yasann 86. maddesi gereince cezalandrlmalar istemiyle alan kamu davalar hakknda, 4854 sayl Yasann 1/A-33. maddesi gereince ngrlen yaptrmn idari nitelikte para cezasna dntrld ve bu konuda grevsizlik karar verilerek, tefrik edilecek dava dosyasnn

1030

yetkili idari mercie gnderilmesi gerektii gzetilmeden yarglamaya devamla yazl ekilde hkm tesisi, 3- Tm sanklar hakknda ksa kararda 2908 sayl Yasann 77/son maddesi ile ceza tayini edildii yazld halde, gerekeli kararda uygulama maddesinin gsterilmemesi, 4- 2908 sayl Yasann 62. maddesinde belirtilen eylemlerin meyyidesinin ayn Yasann 85/1-2.cmlesi kapsamnda gsterildii dnlmeden su vasfnda yanlgya dlerek yazl ekilde uygulama yaplmas, Kanuna aykr ve sanklar vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan aleyhe temyiz olmamas nedeniyle CMUK.nun 326/son maddesi uyarnca kazanlm haklar sakl kalmak kaydyla hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA 20.9.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay Ceza Genel Kurulu 2000/9-92 E. 2000/94 K. 02.05.2000 T.

ZET: Sann, Dernek binasnda, Dernek bakan sfatyla gereken prosedr yerine getirmeden dzenledii basn toplantsnda ilgili baz kiilerin bartl olduklar iin YK. Dis. Kurulu kararyla memuriyet grevlerinden karldklarnn yazld metni 30-35 kiilik toplulua nce okuyup sonra da haber yaplmas iin datmaktan ibaret eylemi su oluturmaz. DAVA: Dernekler Yasasna aykr davranmaktan sank ehmusun 2908 sayl Dernekler Yasasnn 44/1. maddesi yollamasyla 82. maddesi, TCK.nun 59, 647 sayl Yasann 4 ve 6. maddeleri uyarnca 750.000 lira ar para cezas ile cezalandrlmasna ve bu cezasnn ertelenmesine ilikin (anlurfa kinci Asliye Ceza Mahkemesince

1031

03/05/1999 gn ve 1057-298 say ile verilen kararn sank vekilleri tarafndan temyiz edilmesi zerine, dosyay inceleyen Yargtay Dokuzuncu Ceza Dairesince 07/03/2000 gn ve 580-640 say ile; Sann tertipledii basn toplantsnda yapt konuma metnini, toplantda bulunan gazetecilere datmaktan ibaret eyleminde mspet suun yasal unsurlar itibariyle olumad gzetilmeden yazl dnclerle mahkumiyet karar verilmesi isabetsizliinden hkmn bozulmasna karar verilmitir. Yargtay C. Basavcl ise 13/04/2000 gn ve 69167 say ile; Bir dernek adna bildiri, beyanname ya da benzeri yaymlar yapma ve datma yetkisi, o dernein ynetim kuruluna ait olup, ynetim kurulundan bu konuda yazl bir karar alnmas gerekmektedir. Bu yetkinin kullanlmas da kurala balanm olup, ynetim kurulu karar ile aklama metninin birer rneinin yaymn ihbar amacyla mahallin en byk mlki amirliine ve Cumhuriyet Savclna verilmesi zorunluluu getirilmitir. Grld gibi, bir dernek adna aklama yapmak konusunda getirilen her iki kural da buyurucu niteliktedir. Buyurucu nitelikteki bu kurallara uymayanlar Yasann 82. maddesine gre cezalandrlacaklardr. (YCGK. 04/05/1999/93-102) Bu aklamalar karsnda somut olay deerlendirildiinde; Dosyada mevcut, kolluk grevlilerince dzenlenen 26/10/1998 tarihli tutanak, basn toplants metni, sann kolluk ifadesi, mahkemedeki sorgu ve savunmasnda suu ikrar ve tm dosya kapsamna gre, sann dernek binasnda dernek bakan sfatyla dernek adna, ynetim kurulu karar olmakszn ve mlki amirlie ihbarda bulunmadan dzenledii basn toplantsnda okuduu yazl metni toplanty izleyen basn mensuplarna haber yapmalar iin datt anlalmtr. Sann bu eylemi 2908 sayl Dernekler Yasasnn 44. maddesinin 1 ve 2. fkralar hkmlerine aykrlk tekil etmektedir. ddianamede olayn anlatl ekli, sevk ve suun nitelendirilmesi dikkate alndnda sann yerel mahkemece mahkumiyetine karar verilmesinde yasaya aykrlk grlmemektedir gryle itiraz yoluna bavurarak zel Daire bozma kararnn kaldrlmasn ve Yerel Mahkeme hkmnn onanmasna karar verilmesini talep etmitir. Dosya Birinci Bakanla gnderilmekle Ceza Genel Kurulunca okundu, gerei konuulup dnld.
1032

zel Daire Yargtay C. Basavcl arasndaki uyumazlk, somut olayda sann dzenledii basn toplantsnda okuduu yazy metni toplanty izleyen bazn mensuplarna datmak eklinde oluan eyleminde yklenen suun unsurlarnn bulunup bulunmadna ilikindir. Konuya ilikin 2908 sayl Dernekler Yasasnn Bildiri Yaynlanmas baln tayan 44. maddesinin 1. fkrasnda Dernekler, ynetim kurullarnca karar verilmeden bildiri, beyanname veya benzeri yaynlar yapamaz ve datamazlar. Yaymlanacak bildin, beyanname ve benzerlerinde, bunlarn yaynlanmas kararna katlan ynetim kurulu bakan ve yelerinin ad, soyad ve imzalarnn bulunmas arttr. Maddenin 2. fkrasnda, Bildiri, beyanname ve benzerlerinin yaynlanmasna ilikin ynetim kurulu karar ile hazrlanan yayn metninin birer rneinin, yaymn ihbar amacyla gn ve saati yazl alnd belgesi karlnda, mahallin en byk mlki amirliine ve Cumhuriyet savclna verilmesi zorunludur. Bildiri, beyanname ve benzeri yaynlar, mahallin en byk mlki amirliine veriliinden itibaren 24 saat gemedike datlamaz ve basna verilemez hkmleri yer almaktadr. Grld zere, bir dernek adna bildiri, beyanname ya da benzeri yaynlar yapma ve datma yetkisi, o dernein ynetim kuruluna ait olup, ynetim kurulundan bu konuda yazl bir karar alnmas, bu karar ile yaynlanacak metnin birer rneinin yaymn ihbar amacyla mahallin en byk mlki amirliine ve Cumhuriyet Savclna verilmesi zorunluluu getirilmitir. Buyurucu nitelikteki bu kurallara uymayanlar ayn yasann 82. maddesi gereince cezalandrlacaklardr. Ancak, aklanan bu hkmn hangi hallerde uygulanacann, kapsamnn salkl bir ekilde belirlenebilmesi iin maddedeki baz kavramlarn aklanmasnda yarar vardr. Bunlar bildiri, beyanname, yaym ve yayn kavramlardr. Bildiri; halka, bir konuyu bildirmek iin yazlan yaz, teblidir, ayrca, bilimsel bir konu zerinde yaplan aklama anlamn tamaktadr. Beyanname; bildiri, bir konuda yaplan yazl aklama anlamna gelmektedir.
1033

Yaym; yazl bir metnin baslp datlmas, neir; yayn ise, baslp datlan eyler, neriyat eklinde aklanabilir. Yukarda deinilen bu kavramlardan da aka anlald zere, Dernekler Yasasnn 44. maddesinin her iki fkrasnda getirilen dzenleme yazl olarak nceden kararlatrlp hazrlanan bir metnin baslarak datlmasna ilikindir. Dernek adna, belli bir konuda basn toplants dzenlenmesi halinde ise, yazl bir metnin baslarak datlmas sz konusu olmayp, bir takm szl aklamalarn yaplmasn iermektedir. Bu szl aklamalarn iyi anlalabilmesi iin, konuma metninin basn mensuplarna datlmas halinde, yaym veya yayn kavramlarndan ya da benzerlerinden birinin yapldnn, datldnn kabul olanakszdr. Geniletici yorum yaplmak suretiyle aksinin kabul, dier bir anlatmla szl aklamalarn da madde hkmnn kapsamna dahil edilmesi, basn mensuplarnn sorularna muhatap olan dernek yneticilerinin cevaplarnn ve aklamalarnn da cezalandrlmas gibi bir durum yaratacaktr ki bu da yasal olmayan bir biimde zgrlklerin snrlandrlmas sonucunu douracaktr. Kald ki yasa koyucu herhangi bir kukuya yer vermeyecek ekilde maddede, yazl bir metnin baslarak datlmasnn ynetim kurulu kararna balanp ilgili makamlara bildirilmesini ngrmtr. Bu aklamalar nda somut olay deerlendirildiinde; Sank, nsan Haklar ve Mazlumlar in Dayanma Dernei ksaca Mazlum-Der) anlurfa ubesi bakandr. Olay gn kolluk grevlilerince, basn aklamas yaplaca duyumu alnm, sank dernek binasnda yerel basn kurulular ile lke genelinde grsel yayn yapan bir televizyon kuruluunun il temsilcisinin de aralarnda yer ald 30-35 kiilik toplulua hitaben, Harran niversitesi Tp Fakltesi Aratrma Hastanesinde grevli baz kiilerin bartl olduklar iin YK. Disiplin Kurulu kararyla memuriyet grevinden karlmalar konusunda aklamalar yapmtr. Olaya ilikin tutanakta grevlilerce de belirtildii ekilde, basn toplants sonunda konuma metninin yalnzca toplantda bulunan basn mensuplarna haber yaplmak zere datlmasndan ibaret eylemde, Dernekler Yasasnn 44. maddesinde ngrlen, bildiri, beyanname ya da benzeri yaymlar yaplmas ve datlmas sz konusu deildir.

1034

te yandan Yargtay C. Basavcl itirazna dayanak yaplan, Ceza Genel Kurulunun 04/05/1999 gn ve 93-1052 sayl Kararnda uyumazlk konusu somut olay, basn aklamas ad altnda hazrlanan yazl bir metnin yerel bir gazeteye verilerek yaymlanmasnn salanmasna ilikin olup, zmlenmesi gereken uyumazlk ile rtmeyen, farkl bir konuyu kapsamaktadr. Bu itibarla zel Dairenin bozma karar isabetli olduu cihetle yerinde olmayan Yargtay C. Basavcl itiraznn reddine karar verilmelidir. ounluk grne katlmayan bir kurul yesi, hakl nedenlere dayanan Yargtay C. Basavcl itiraznn kabulne karar verilmesi gerektii gryle kar oy kullanmtr. SONU: Aklanan nedenlerle Yargtay C. Basavcl itirazn (REDDNE), dosyann yerine gnderilmek zere Yargtay C. Basavclna tevdiine, 02/05/2000 gn oyokluu ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2001/2882 E. 2001/3163 K. 13.12.2001 T.

ZET: Dernek yesi olmayan ve ilede zel matbaaclk yapan sank A.K.nn dier sank T.nin talebiyle makbuz basmaktan ibaret eylemi ve sank T.Z.nin ise, yasal ilemlere balayp henz tamamlamadan makbuz bastrtt ancak bunlar henz kullanmad ilemlerin tamamlanmas mmkn olduundan bu sank ynnden de atl suun yasal unsurlarnn olumad gzetilmeksizin beraatleri yerine cezalandrlmalarna karar verilmesi, bozmay gerektirir. n demeye uyulmamas nedeniyle yaplacak artrm aa ve yukar hadleri gsterilen hallerde, maddede yazl cezann yukar snrnda 4421 sayl Kanunun 4. maddesi ile deiik TCK.nun Ek.1. maddesi ile belirlenen miktar aamaz.

1035

DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar A.K. ve T.Z.nin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair NCRLOVA Sulh Ceza Mahkemesinden verilen 11.7.2001 gn ve 2000/334 esas, 2001/207 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi C. Savcs ile sanklardan T.Z. tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: Dernek yesi olmayan ve ilede zel matbaaclk yapan sank A.K.nn dier sank T.nin talebiyle makbuz basmaktan ibaret eylemi ve sank T.Z.nin ise, yasal ilemlere balayp henz tamamlamadan makbuz bastrtt ancak bunlar henz kullanmad ilemlerin tamamlanmas mmkn olduundan bu sank ynnden de atl suun yasal unsurlarnn olumad gzetilmeksizin beraatleri yerine cezalandrlmalarna karar verilmesi, Kabule Gre de; 2908 sayl Kanunun 86. maddesi 3.000.- liradan 10.000.- liraya kadar ar para cezas ngrmekte olup, 4421 sayl Kanunun 4. maddesi ile deiik TCK. nun Ek 1. maddesi ile anlan maddedeki alt snrn 1.179.000- lira st snrnn 3.390.000.- lira olduu ancak bu miktarlarn TCK. nun Ek 4 ve 19. maddeleri uyarnca su tarihi itibariyle 91.260.000.- liradan az olamayaca iin ar para cezasnn bu miktara karlmasnda zorunluluk bulunduu, Ancak TCK. nun 119/4. maddesi gereince n demede bulunulmamas halinde kanun maddesinde yazl para cezasnn aa ve yukar haddi gsterilen hallerde yukar haddi gememek zere yar nisbetinde arttrlabilecei gzetilmeden, st haddi geecek biimde artrm yaplmak suretiyle fazla ceza tayini, SONU: Kanuna aykr sank T.Z. ve C. Savcsnn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA, 13.12.2001 gnnde oybirlii ile karar verildi.

1036

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/45 E. 2003/172 K. 27.02.2003 T.

ZET: 2908 sayl Yasann 85/1-2 cmlesindeki aa ve yukar hadleri gsterilen ar para cezasnn TCK.nun Ek 4 ve 19. maddeleri uyarnca su tarihi itibariyle 142.365.600 liradan az olamayaca iin bu miktara karlmasnda zorunluluk bulunduu, fakat TCK.nun 119/4. maddesi gereince n demede bulunulmamas halinde kanun maddesinde yazl para cezasnn aa ve yukar hadleri gsterilen hallerde TCK.nun 4421 sayl Yasann 4. maddesi ile deiik Ek 1. maddesi uyarnca belirlenecek yukar haddi gememek zere yar orannda artrlabilecei gzetilmeden artrm yaplmak suretiyle sank hakknda fazla para cezas tayini kanuna aykrdr. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar Nazm ve Necatinin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair GAZANTEP 3. Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 7.5.2002 gn ve 2001/1728 esas, 2002/294 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi C.Savcs tarafndan istenilmi olduundan, dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: A) Hazrlk soruturmasnn verdii esasl sonular ile sanklara atl eylemi iermeyen iddianamenin CMUK.nun 163/3. maddesi uyarnca aklattrlmas, sonucuna gre; CMUK.nun 236/2 ve 135. maddeleri gereince sorguya ekilmeleri srasnda CMUK.nun 135/2. maddesi gereince atl suun da anlatlmas gerekirken, atl eylemi akca gstermeyen iddianamenin okunmas ile yetinilerek isnad renme ve savunma haklarnn kstlanmas, B) Kabul ve uygulamaya gre de; 1) Hkme esas alnan dernek denetleme tutanann onaysz rnei ile yetinilmesi, 2) 2908 sayl Yasann 85/1-2 cmlesindeki aa ve yukar hadleri gsterilen ar para cezasnn TCK.nun Ek 4 ve 19. maddeleri uyarnca su tarihi itibariyle

1037

142.365.600 liradan az olamayaca iin bu miktara karlmasnda zorunluluk bulunduu, fakat TCK.nun 119/4. maddesi gereince n demede bulunulmamas halinde kanun maddesinde yazl para cezasnn aa ve yukar hadleri gsterilen hallerde TCK.nun 4421 sayl Yasann 4. maddesi ile deiik Ek 1. maddesi uyarnca belirlenecek yukar haddi gememek zere yar orannda artrlabilecei gzetilmeden artrm yaplmak suretiyle sank hakknda fazla para cezas tayini kanuna aykr, 3) Hkmden sonra yrrle giren 4806 sayl Kanunla TCK.nun 30. maddesinin 2.fkrasnda yaplan deiiklik karsnda sana hkmolunacak ar para cezasnn bin lira ksurunun nazara alnmamasnn gerekmesi, SONU: Bozmay gerektirmi ve C.Savcsnn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA, 27.2.2003 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/1745 E. 2003/1573 K. 29.09.2003 T.

ZET: Atl sutan dorudan doruya zarar grmeyen mteki Hazine vekilinin vaki temyiz isteminin, CMUK.nun 315. maddesi uyarnca reddine dair karar usul ve yasaya uygundur. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar brahim, Kemal ve Mehmetin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkemenin grevsizliine, dosyann yetkili ve grevli Adana Nbeti Asliye Ceza Mahkemesine gnderilmek zere Adana C.Basavclna verilmesine dair ADANA 1.Sulh Ceza Mahkemesince ittihaz olunan 25.9.2002 gn ve 2002/941 esas, 2002/1236 karar sayl hkme kar vaki temyiz isteinin reddine mtedair ayn mahkemeden sonradan verilen 31.10.2002 gn ve 2002/941 esas, 2002/1236 ek karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi ikayeti

1038

vekili tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld? KARAR: Atl sutan dorudan doruya zarar grmeyen mteki Hazine vekilinin vaki temyiz isteminin, CMUK.nun 315. maddesi uyarnca reddine dair karar usul ve yasaya uygun bulunduundan, SONU: ikayeti vekilinin yerinde grlmeyen temyiz itirazlarnn reddiyle, temyiz talebinin reddine ilikin hkmn istem gibi ONANMASINA, 29.9.2003 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/276 E. 2004/451 K. 19.02.2004 T.

ZET: 2908 sayl yasann 78/1. maddesindeki suun cezas 4854 sayl yasayla idari para cezasna evrildiinden TCKnn 2/2 maddesi gerei sank lehine dosyann idareye gnderilmesi gerekir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet suundan sank Nafizin anlan Kanunun 78/1. maddesi uyarnca 142.365.600.-lira ar para cezas ile cezalandrlmasna dair, Ankara 2.Sulh Ceza Mahkemesinin 13.12.2002 gn, 2002/338-1490 sayl kararnn kesinlemesini mteakip yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine dair Kanunun 33. maddesi ile sann eylemine uygulanmas gereken yaptrmn idari para cezasna dntrldnden bahisle TCK.nun 2. maddesi uyarnca cezasnn ortadan kaldrlmas ve dosyann idareye gnderilmesi talebinin reddine ilikin anlan mahkemenin 19.9.2003 gn, 2002/338-1490 sayl ek kararna vaki itirazn keza reddine dair, Ankara 8.Asliye Ceza Mahkemesinin 10.10.2003 gn, 2003/245 mt. sayl kararnn;

1039

Tm dosya kapsamna gre, kararn kesinlemesinden sonra 6.5.2003 gn ve 25100 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanunun 33. maddesiyle 2908 sayl Dernekler Kanununun 78/1. maddesinde ngrlen ar para cezasnn idari para cezasna dntrld ve yeni dzenlemenin sann lehine bulunduu cihetle, TCK.nun 2/2. maddesi hkm dorultusunda cezann ortadan kaldrlmas ve dosyann idareye gnderilmesi gerektii gzetilmeksizin yazl ekilde verilen karara itirazn kabul yerine reddine karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle, CMUK. nun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 5.1.2004 gn ve 269 sayl yazl emrine atfen, Yargtay C.Basavclnn 27.1.2004 gn ve Y.E.6264 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi. Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden ANKARA 8.Asliye Ceza Mahkemesinin 10.10.2003 tarih ve 2003/245 mteferrik sayl kararnn aleyhe sonu dourmamak kouluyla CMUK.nun 343. maddesi uyarnca BOZULMASINA, TKC.nun 2/2. maddesi de gzetilmek suretiyle 6.5.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanunun 1/A-33. maddesi uyarnca mteakip ilemlerin mahallinde yaplmasna, dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE 19.2.2004 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/222 E. 2004/312 K. 09.02.2004 T.

ZET: Hkmden nce yrrle giren 4854 sayl Yasann 1. maddesinin A-33 nolu bendi ile 2908 sayl Yasann 78. maddesinde yer alan atl sua ilikin cezann idari para cezasna dntrlmesi karsnda anlan Yasann geici 1/b maddesi uyarnca grevsizlik karar verilmesi gerekir.
1040

DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar Sezai, Cevdet ve Derviin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair D Sulh Ceza Mahkemesinden verilen 14.10.2003 gn ve 2003/461 esas, 2003/1091 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sanklar tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: Hkmden nce 6.5.2003 tarihinde yrrle giren 4854 sayl Yasann 1. maddesinin A-33 nolu bendi ile 2908 sayl Yasann 78. maddesinde yer alan atl sua ilikin cezann idari para cezasna dntrlmesi karsnda anlan Yasann geici 1/b maddesi uyarnca grevsizlik karar verilmesi gerekirken yarglamaya devamla yazl ekilde hkm tesisi, Kanuna aykr ve sanklarn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepten dolay istem gibi BOZULMASINA 9.2.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/6127 E. 2004/4869 K. 30.9.2004 T.

ZET: 2908 sayl Dernekler Yasasnn 86. maddesinde hkmden sonra 24.4.2003 tarihinde kabul edilip 6.5.2003 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanun ile yaplan deiiklik karsnda, bu Kanunun geici 1/2. maddesi gereince mteakip ilemlerin mahallinde yaplmas gerekir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet suundan sanklar Mehmet ve Haliln anlan Kanunun 86. maddesi uyarnca ayr ayr 218.104.099 TL ar para cezas ile cezalandrlmalarna dair K Sulh Ceza Mahkemesince verilen 6.1.2003 gn, 2002/263-2003/6 sayl kararn;
1041

Tm dosya kapsamna gre, 2908 sayl Kanuna aykr eylemlerin anlan Kanunun 74/2. maddesi uyarnca 3005 sayl Kanun hkmlerine tabi olduu ve ceza kararnamesi ile sonulandrlamayaca gzetilmeden yazl olduu ekilde karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle, CMUK.nun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 3.9.2004 gn ve 38377 sayl yazl emrine atfen, Yargtay C.Basavclnn 16.9.2004 gn ve Y.E.9/2004-171740 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi: KARAR VE SONU: Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden K Sulh Ceza Mahkemesinin 6.1.2003 tarih ve 2002/263 esas-2003/6 sayl kararnn aleyhe sonu dourmamak kouluyla CMUK.nun 343. maddesi uyarnca BOZULMASINA, 2908 sayl Dernekler Yasasnn 86. maddesinde hkmden sonra 24.4.2003 tarihinde kabul edilip 6.5.2003 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanun ile yaplan deiiklik karsnda, bu Kanunun geici 1/2. maddesi gereince mteakip ilemlerin mahallinde yaplmasna, dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE 30.9.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/347 E. 2004/541 K. 01.03.2004 T.

ZET: 2908 sayl Yasann 45. maddesinde 9.8.2002 tarihinde yrrle giren 4771 sayl Yasa ile ve ayn Yasann 82. maddesinde 4.2.2003 tarihinde yrrle giren 4793 sayl Yasa ile yaplan deiiklikler karsnda, TCK.nun 2/2 ve 119. maddeleri hkmleri de dikkate alnarak sann hukuki durumunun buna gre tayin ve takdiri gerekir. 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank smailin yaplan yarglamas sonunda; Mahkumiyetine dair IDIR Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 5.11.2003
1042

gn ve 2003/1655 esas, 2003/2102 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sank vekili tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: Yerinde grlmeyen sair itirazlarn reddine; Ancak, 2908 sayl Yasann 45. maddesinde 9.8.2002 tarihinde yrrle giren 4771 sayl Yasa ile ve ayn Yasann 82. maddesinde 4.2.2003 tarihinde yrrle giren 4793 sayl Yasa ile yaplan deiiklikler karsnda, TCK.nun 2/2 ve 119. maddeleri hkmleri de dikkate alnarak sann hukuki durumunun buna gre tayin ve takdiri gerektii gzetilmeden yazl ekilde hkm tesisi, Kanuna aykr ve sank vekilinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, hkmn bu sebepten dolay istem gibi BOZULMASINA, 1.3.2004 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/1491 E. 2003/1222 K. 26.06.2003 T.

ZET: Dernekler Kanununa aykr eylemler 3005 sayl Mehud Sularn Muhakeme Usul Kanunu hkmlerine tabidir ve ceza kararnamesi ile sonulandrlmas mmkn deildir. 2908 sayl Dernekler Kanununa aykrlk suundan sank AK. ve arkadalarnn, anlan Kanunun 34. maddesi yollamas ile 86, TCKnun 119. maddeleri gereince 186.498.936 TL ar para cezas ile cezalandrlmasna dair, zmir 3. Sulh Ceza Mahkemesinin 12.9.2002 gn ve 2002/1268-1107 sayl ceza kararnamesine havi kararn;

1043

2908 sayl Kanuna aykr eylemlerin, anlan Kanunun 74/2. maddesi uyarnca 3005 sayl Kanun hkmlerine tabi olduu ve ceza kararnamesi ile sonulandrlmasnn mmkn bulunmad gzetilmeden, yazl ekilde karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle, CMUK.nun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 14.4.2003 gn ve 17315 sayl yazl emrine atfen, Yargtay C. Basavclnn 29.5.2003 gn ve Y.E.66968 sayl tebli namesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi. Yazl emre atfen dzenlenen tebli namedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden ZMR 3.Sulh Ceza Mahkemesinin 12.9.2002 tarih ve 2002/1268-1107 sayl kararnn aleyhe sonu dourmamak kouluyla CMUK. nun 343. maddesi uyarnca BOZULMASINA, 6.5.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanunun 33. maddesi ile 2908 sayl Yasann 86. maddesinde yaplan deiiklik ve 4854 sayl Yasann geici 112. maddesi hkm de nazara alnarak mteakip ilemlerin mahallinde yaplmasna, dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE 26.6.2003 gnnde oybirlii ile karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/9090 E. 2005/1286 K. 24.3.2005 T.

ZET: Hkmden sonra 23.11.2004 tarihinde yrrle giren 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 2908 sayl Dernekler Kanununun yrrlkten kaldrlm olmas karsnda, sann hukuki durumunun yeniden tayin ve takdirinde zorunluluk bulunmaktadr. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanunu na muhalefet etmek suundan sank L.Y.nin yaplan yarglamas sonunda; mahkumiyetine dair hkmn Yargtay ca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan dava dosyas C. Basavclndan tebliname ile Daireye gnderilmekle,incelenerek gerei dnld:
1044

KARAR: Hkmden sonra 23.11.2004 tarihinde yrrle giren 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 2908 sayl Dernekler Kanunu nun yrrlkten kaldrlm olmas karsnda, sann hukuki durumunun yeniden tayin ve takdirinde zorunluluk bulunmas, SONU: Bozmay icabettirmi ve sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepten dolay BOZULMASINA 24.3.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2005/3652 E. 2005/6243 K. 21.09.2005 T.

ZET: 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 2908 sayl Dernekler Kanununun yrrlkten kaldrlm olmas karsnda sann hukuki durumunun anlan Yasa hkmleri uyarnca takdir ve tayini gerekirken yrrlkten kalkan Yasa maddeleri ile uygulama yaplmas doru deildir. DAVA: Dosya incelenerek gerei dnld: KARAR: Hkmden nce 23.11.2004 tarihinde yrrle giren 5253 sayl Dernekler Kanunu ile 2908 sayl Dernekler Kanununun yrrlkten kaldrlm olmas karsnda sann hukuki durumunun anlan Yasa hkmleri uyarnca takdir ve tayini gerekirken yrrlkten kalkan Yasa maddeleri ile uygulama yaplmas, SONU: Kanuna aykr, sank mdafiinin temyiz itirazlar bu nedenle yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepten dolay BOZULMASINA, bozmann niteliine gre CMUK.nun 325. maddesi gereince hkm temyiz etmeyen sanklar Ergun, Cmert ve Osmana da sirayetine, 21.9.2005 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1045

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2004/5669 E. 2004/5740 K. 25.10.2004 T.

ZET: Dernekler Kanununa aykrlk suundan yaplan yarglama sonunda, sulh ceza mahkemesince anlan kanunun 78/1. maddesi gereince ar para cezasna karar verilmitir. Dernek tz ve ikametgahnn ilan ykmllne aykr davrann meyyidesi 4854 SK ile idari para cezasna dntrlmtr. Grevsizlik karar verilmesi gerekirken yazl ekilde karar verilmesi isabetsizdir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet suundan sank Tnin anlan kanunun 78/1, TCK nun 119/5. maddeleri uyarnca 213.547.000 TL. ar para cezas ile cezalandrlmasna dair Gaziantep 2. Sulh Ceza Mahkemesinin 17.06.2003 gn, 2001/580 - 2003/502 sayl kararnn; Tm dosya kapsamna gre, hkm tarihinden nce 06.05.2003 gn ve 25100 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna Dntrlmesine Dair Kanunun 33. maddesiyle 2908 sayl Dernekler Kanununun 78/1. maddesinde ngrlen ar para cezasnn idari para cezasna dntrld cihetle, grevsizlik karar verilmesi gerektii gzetilmeksizin, yazl olduu ekilde hkm kurulmasnda isabet grlmediinden bahisle, CMUKnun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 21.07.2004 gn ve 33504 sayl yazl emrine atfn, Yargtay C.Basavclnn 10.08.2004 gn ve Y.E. 9/2004-148820 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi: KARAR: Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden, SONU: Gaziantep 2. Sulh Ceza Mahkemesinin 17.06.2003 tarih ve 2001/580 - 2003/502 sayl kararnn aleyhe sonu dourmamak kouluyla CMUKnun 343. maddesi uyarnca BOZULMASINA, 6.5.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4854 sayl Baz Kanunlardaki Cezalarn dari Para Cezasna

1046

Dntrlmesine Dair Kanunun 1. maddesinin A-33. bendi ile 2908 Sayl Yasann 78. maddesinde yaplan deiiklik ve 4854 Sayl Yasann geici 1. maddesi hkm uyarnca mteakip ilemlerin mahallinde yaplmasna, dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna tevdiine 25.10.2004 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2001/3041 E. 2002/165 K. 29.1.2002 T.

ZET: Sank hakknda, sresi dolan yetki belgesinin yenilenmesine ynelik karar alnmadndan Dernekler Kanununun 86. maddesi uyarnca cezalandrlmas iin kamu davas ald halde; dava konusu edilmeyen sresi dolan yetki belgesini iade etmemek eyleminden mahkumiyetine karar verilmesi CMUK. nun 150. maddesine aykrdr. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank mer Uygurun yaplan yarglamas sonunda; Mahkumiyetine dair ANLIURFA 2.Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 7.9.2001 gn ve 2001/374 esas, 2001/1037 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: 1- Sank hakknda sresi dolan yetki belgesinin yenilenmesine ynelik karar almadklarndan 2908 sayl kanunun 86. maddesinden cezalandrlmas iin kamu davas ald halde; dava konusu edilmeyen sresi dolan yetki belgesini iade etmemek eyleminden yazl madde uyarnca mahkumiyetine karar verilmesi suretiyle CMUK. nun 150. maddesine muhalefet edilmesi, 2- Sann durumada tespit edilen kimliinde ve gerekeli kararda nfusa kaytl olduu yerin nfus kaydndan farkl yazlmas,

1047

3- Kabule gre de; a) 2908 sayl kanunun 86. ve 85/1/son cmle gereince tayin olunan cezalara TCK. nun 119/4-5. maddesine gre yaplacak artrmn cezann yukar haddini gemeyeceinin dnlmemesi suretiyle fazla ceza tayini edilmesi, b) Yetki belgesini iade etmemek eklinde tarif edilen eylemin su oluturmad dnlmeden beraati yerine yazl ekilde mahkumiyetine karar verilmesi, SONU: Kanuna aykr, sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA, bozma nedenine gre bozmann hkm temyiz etmeyen sank Ahmet ya da sirayet ettirilmesine 29.1.2002 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 1978/4241 E. 1978/4203 K. 3.11.1978 T.

ZET:Kanuna aykr olarak verilmi olan mdahale karar hkm temyize yetki vermez. DAVA: 1630 sayl Kanuna muhalefetten sanklar Halil, Kzm, Duran, Ahmet, Hasan ve Alinin yaplan yarglamalar sonunda; beraatlerine dair K......... kinci Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 14/09/1978 gn ve 1978/44 esas, 1978/332 karar sayl hkmn sresi iinde Yargtayca incelenmesi mdahiller vekili tarafndan istenilmi ve art mdahil Yunus ynnden depo paras ile yerine getirilmi olduundan dava evrak Cumhuriyet Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelendi: KARAR: Mdahilliklerine karar verilmi olan Mevlt ve Mustafa temyiz artn yerine getirmediklerinden temyiz isteklerinin CMUK. nun 317. maddesi gereince ve teblinamedeki gre uygun olarak REDDNE, Mdahilliine karar verilmi olan Yunusun temyizine gelince

1048

SONU: Sanklar hakknda 1630 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten alan davada Yunusun dorudan doruya zarar grmedii gznnde tutularak mdahale isteinin reddine karar verilmesi gerekirken, kanuna aykr olarak verilmi olan mdahale karar hkm temyize yetki vermeyeceinden temyiz isteinin teblinamedeki dnce uyarnca REDDNE, depo parasnn geri verilmesine 03/11/1978 gnnden oybirliiyle karar verildi.

Yargtay Ceza Genel Kurulu 1978/9-474 E. 1979/19 K. 22.1.1979 T.

ZET: 1 - Dava, Dernekler Kanununa muhalefet sebebine dayaldr. Hkm sanklar tarafndan temyiz edilmi olsa bile su niteliinde kazanlm haktan bahsolunamaz ve suun nitelii ynnden bozma yaplabilir. Kazanlm hak ceza bakmndandr. Dernek ama kararna gelince; bir dernein almas veya kapatlmas, devletin kamu dzeni ve gvenliini ilgilendirmektedir. Bu nitelii itibariyle bir ceza deil, ancak bir nlem olup CMUK.nun 326. maddesindeki cezalara ilikin kazanlm hak kural dnda bulunmaktadr. Bu itibarla, itirazn kabulne ve sanklar hakkndaki onama kararnn kaldrlmasna, eylemleri 1630 sayl Dernekler Kanununun 4/d,e maddesi aracl ile 64. maddesine uyduu halde anlan Yasann 35, 65. maddeleriyle hkm kurularak su niteliinin tayininde hataya dlmesi isabetsiz bulunduundan ceza ynnden kazanlm hak sakl tutulmak suretiyle hkmn su nitelii ynnden bozulmasna karar verilmelidir. DAVA: 1630 sayl Kanuna aykrlktan sank Bekir, Seluk, brahim, mit, Tayyar, Kanber ve Nadirin hkmllklerine ve cezalarnn, ertelenmesine dair (Balkesir Ar Ceza mahkemesi)nden verilen 9.4. 1978 gn ve 360/93 sayl hkm sanklarn temyizleri zerine Yargtay Dokuzuncu Ceza Dairesince incelenerek 20. 10. 1978 gn ve 4019/4016 sayl ilam ile, bozulmasna karar verilmitir. C. Basavclnn; CMUK.nun 322. maddesi uyarnca zel daire bozma ilamnda

1049

itiraz ederek bozma kararnn kaldrlmas ve hkmn teblinamenin bir nolu bendi uyarnca bozulmas istemini bildiren 23. II. 1978 gn ve 84 sayl itiraz namesiyle Birinci Bakanla gnderilmekle Ceza Genel Kurulunca okundu, gerei konuulup dnld: KARAR: 1630 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar, Bekir, brahim, Seluk, Kamber, Nadir, mit, ve Tayyarn anlan Yasann, 35. maddesi aracl ile 65 maddesi uyarnca 6 ar ay hapislerine ve 647 sayl Yasann 6. maddesi nazara alnarak bu cezalarnn ertelemesine, Balkesir Yurtsever Devrimci Genlik Derneinin almasna ilikin hkm zel daire (Ceza mahkemelerince, Dernekler Kanununa gre belli sulara ilikin ceza mahkumiyetleri sonucu olarak verilen dernek kapatma karar, ilgililere ynelik cezay arlatrc bir ge ve etken bulunmas nedeni ile CMUK.nun 326. maddesinde yer alan kazanlm hak kuralnn uygulanmasn gerektireceinden teblinamedeki aksine gre itirak edilmemitir. Mahkemece kabul edilen olua nazaran sanklar Bekir, brahim, mit, Tayyar ve Kamberin 1630 sayl Kanunun 4/d, e maddeleri delaletiyle 64. madde gereince cezalandrlmalar gerekirken, eylemlerinin 35. maddeye uyduu kabul edilerek 65. madde ile tecziyelerine karar verilmesi aleyhe temyiz bulunmadndan bozma sebebi saylmamtr. Toplanan deliller karar yerinde incelenip, sanklardan Bekir, brahim, mit, Tayyar ve Kamberin sularnn sbutu kabul, cezay azaltc bir sebep bulunmad takdir klnm, savunmalar inandrc gerekelerle reddedilmi, incelenen dosyaya gre verilen hkmde tenkit dnda bir isabetsizlik grlmemi olduundan sanklarn yerinde grlmeyen temyiz itirazlarnn reddiyle hkmn bu sanklarn mahkumiyetine ilien ksmnn teblinamedeki dnceye aykr olarak onanmasna; dier iki sank Seluk ile Nadirin temyizlerine gelince: Halk Gecesinin dzenlenmesine dair karara katlmadklarn, geceye itirak etmediklerini savunan Nadir ve Selukun bu savunmalarnn varit olup olmad aratrlmadan ve su tekil eden eylemleri inandrc gerekeleri ile aklanmadan yazl ekilde mahkumiyetlerine karar verilmesi) isabetsizliinden bozmutur. C. Basavcl 23. II. 1978 gn ve 84 sayl itiraz yazsnda, zet olarak yerel mahkemenin, sanklarn eylemleri 1630 sayl Dernekler Kanununun 4/d-e maddesine
1050

uyduu ve 64 nc madde gereince cezalandrlmalar gerektii halde olua ters der ekilde anlan Yasann 65. maddesine gre hkm kurarak bunun sonucu olarak dernein kapatlmas yerine almasna karar verdiini, dernek ama kararnn sanklara ynelik bir ceza olmadn, dernek ama ve kapama kararlarnn devletin kamu dzeni ve gvenliini korumak amacyla getirildiini, bu zelliinden dolay ceza deil bir nlem olduunu belirterek, CMUK.nun 326/2. maddesindeki kazanlm hak kapsamnda kabul edilemeyeceini ileri srp, Yargtay Dokuzuncu Ceza Dairesinin 20.10.1978 gn ve 4109-4016 sayl ilamnn onama ile ilgili blmnn CMUK.nun 322. maddesi uyarnca itirazen kaldrlmas ve yerel mahkeme hkmnn teblinamenin 1 nolu bendi uyarnca da bozulmas istenmitir. zel daire sanklardan Nadir ve Seluk hakkndaki mahkumiyet hkmn istee uygun olarak noksan soruturma ve incelemeden bozmutur. Dier sanklar Bekir, ibrahim, mit, Tayyar ve Kamber haklarndaki hkm ise eylemleri 1630 sayl Dernekler Yasasnn dernek kapatmay da ieren 4/d,e ve 64 maddesine uyduu halde anlan Yasann 35, 65. maddesi ile mahkumiyetlerine ve dernein almasna karar verilmek suretiyle su niteliinin yanl tayin edilmesini aleyhe temyiz bulunmadndan bozma sebebi saymayarak onamtr. zel daire ile C. Basavcl eylemin 1630 sayl Dernekler Yasasnn 64. maddesi kapsamnda bulunduunu ve bu madde uyarnca ceza grmelerini, dernein kapatlmas gerektiini kabul etmektedir. Su niteliinin tayininde mahkemenin yanlgya dt noktasnda birlemektedirler. Uyumazlk aleyhe temyiz olmad iin gerek su vasfnda ve gerekse dernek ama hususunda kazanlm haktan sz edilip edilemeyeceine yneliktir. Hkm sanklar tarafndan temyiz edilmi olsa bile su niteliinde kazanlm haktan bahsolunamaz; ve suun nitelii ynnden bozma yaplabilir. Kazanlm hak ceza bakmndandr. Nitekim Yargtay tihad Birletirme Genel Kurulunun 15/2. 1950 T. ve 21/2 sayl ve Ceza Genel Kurulunun 11.5.1964 T. ve 601 sayl kararlarnda da bu gr ilke olarak benimsenmitir. Dernek ama kararna gelince; bir dernein almas veya kapatlmas, devletin kamu dzeni ve gvenliini ilgilendirmektedir. Bu nitelii itibariyle bir ceza deil, ancak

1051

bir nlem olup CMUK.nun 326. maddesindeki cezalara ilikin kazanlm hak kural dnda bulunmaktadr. Bu itibarla, itirazn kabulne ve sanklar Bekir, brahim, mit, Tayyar ve Kamber haklarndaki onama kararnn kaldrlmasna, eylemleri 1630 sayl Dernekler Kanununun 4/d,e maddesi aracl ile 64. maddesine uyduu halde anlan Yasann 35, 65. maddeleriyle hkm kurularak su niteliinin tayininde hataya dlmesi isabetsiz bulunduundan ceza ynnden kazanlm hak sakl tutulmak suretiyle hkmn su nitelii ynnden bozulmasna karar verilmelidir. ounluk kararna katlmayan yeler ise, zel daire karar usul ve yasaya uygun bulunduundan itirazn reddi yolunda oy kullanmlardr. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle itirazn kabulne, zel daire kararnn onama blmnn kaldrlmasna, hkmn sadece ceza ynnden kazanlm hak sakl tutulmak suretiyle su niteliinin tayininde yanlgya dlmesinden dolay bozulmasna, 22.1.1979 gnnde te ikiyi geen ounlukla karar verildi.

Yargtay Ceza Genel Kurulu 1983/9-132 E. 1983/225 K. 09.05.1983 T.

ZET: Hkmn mevzusu, durumann neticesine gre iddianamede gsterilen fiilden ibarettir. Dava konusu tek eylem btnyle hem TCK.nun hem de Dernekler Kanununun maddelerine giren sular oluturduundan, ar cezay ngren kanun maddeleri uyarnca hkm kurulmaldr. DAVA: 1630 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank .Y. ve E..nin, 1630 Sayl Yasann 35/2, 65/2, 647 Sayl Yasann 4 ve 5. maddeleri gereince 18.000er lira ar para cezasyla mahkmiyetleri, izinsiz dershane amaktan ayrca Skynetim

1052

Askeri Mahkemesine alan davadan beraat ettiklerinden, CMUK. nun 253. maddesince bu davann reddine ilikin hkm zel Daire: (...zinsiz dershane Kuran Kursu amaya taallk eden dava konusu tek eylem btnyle hem TCK.nun 261. hem de 1630 Sayl Kanunun 35/1-a maddelerine giren sular tekil edeceine, bu madde sarahat karsnda sbutun kabul halinde daha ar cezay ngren TCK.nun 261. maddesi uyarnca mahkmiyet karar verilmesi gerekeceine ve ayn fiilden tr Skynetim Askeri Mahkemesine alan davann beraatle sonuland anlalmasna gre, CMUK.nun 253/3. maddesi nazara alnarak ittihaz olunan red kararn mteakip olayda fiil blnp yanl ekilde nitelendirerek uygulama yeri bulunmayan Dernekler Kanununun 65/2. madde hkm ile mahkmiyet karar verilmesi usul ve yasaya aykrdr...) gerekesiyle bozmutur. KARAR: Yaplan aklamadan anlald zere, sanklarn ayn nitelik ve zaman sreci iinde oluan yasal eylemleri hakknda hem amard Asliye Ceza Mahkemesine hem de Askeri Mahkemeye kamu davas almtr. Skynetim Askeri Mahkemesi 28.04.1982 gn ve 1982/297 say ile sanklarn beraatlerine karar vermi, bu karara dayanarak amard Asliye Ceza Mahkemesi dershane amaya ilikin davann reddine, Dernekler Yasasnn 35/1-a ve 65/2. maddelerine muhalefet davasndan da hkmlendirmeye karar vermitir. Bu karar, CMUK.nun 257. maddesine aykr bulunmaktadr. Anlan maddede Hkmn mevzusu, durumann neticesine gre iddianamede gsterilen fiilden ibarettir hkm yer almaktadr. Her iki iddianemede ayn fiilden sz edilmektedir. SONU: Hal byle olunca amard Asliye Ceza Mahkemesince tm davann reddine karar verilmesi gerekirken aksine hkm kurulmas usul ve yasaya aykrdr.

1053

Yargtay 9. Ceza Dairesi 1996/6943 E. 1997/2472 K. 7.4.1997 T.

ZET: Yardm toplama faaliyetlerinden elde edilen mal ve paralar devlet mal saylr. Bunlara kar su ileyenler devlet memuru gibi cezalandrlr. Grevli mahkeme ar ceza mahkemesidir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank .S.nin yaplan yarglamas sonunda; Mahkumiyetine dair Fatih 3. Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 18.3.1996 gn ve 1991/307 esas, 1996/238 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan, dava evrak C. Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek, gerei dnld: KARAR: ddiaya, 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 28. maddesinin Yardm toplama faaliyetinden elde edilen mal ve paralar Devlet mal saylr. Bunlara kar su ileyenler Devlet memuru gibi cezalandrlr hkmne gre davaya bakmann Ar Ceza Mahkemesinin grevine girdii gzetilmeden Asliye Ceza Mahkemesinde davaya devamla yazl ekilde hkm tesisi, Kanuna aykr ve sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, sair ynleri incelenmeksizin hkmn bu sebepten dolay isteme aykr olarak BOZULMASINA, bozmann nedenine gre CMUKnun 325. maddesi uyarnca temyiz etmeyen sanklar E.E., E.B., D.. ve Z.G.ye de temiline 7.4.1997 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1054

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/1309 E. 2003/1369 K. 15.09.2003

ZET: Tekerrr nedeniyle hapis cezas arttrld halde para cezasnn arttrlmamas isabetsizdir. Mahkemenin bu ekilde verdii karar yerindedir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sank Zekinin yaplan yarglamas sonunda; Mahkumiyetine dair FETHYE 2.Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 27.6.2002 gn ve 2001/172 esas, 2002/625 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld? KARAR: Kararda TCK.nun 81/1 yerine 81/2 ve uygulamasnda 1/12 yerine 1/2 artrlmas eklinde yazlmas sonu ceza doru tayin edildiinden maddi hata olarak kabul edilmitir. Tekerrr nedeniyle hapis cezas arttrld halde para cezasnn arttrlmamas aleyhe temyiz olmadndan bozma sebebi yaplmamtr. SONU: Yaplan durumaya, toplanp karar yerinde gsterilen delillere, mahkemenin tahkikat neticelerine uygun olarak tecelli eden kanaat ve takdirine, tetkik olunan dosya mnderecatna gre sann yerinde grlmeyen temyiz itirazlarnn reddiyle, eletiri dnda doru olan hkmn istem gibi ONANMASINA 15.9.2003 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1055

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/794 E. 2003/1715 K. 09.10.2003 T.

ZET: Dernek lokalinde kumar oynanmasna izin vermek 2908 sayl Yasann ilgili maddesindeki suu oluturmaz.Bu sebeple beraatlar yerine yazl ekilde mahkumiyetlerine karar verilmesi yerinde deildir. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefetten sanklar Vakkas, Ali, Mustafa, smet ve Necmiyenin yaplan yarglamalar sonunda; Mahkumiyetlerine dair PENDK 3.Asliye Ceza Mahkemesinden verilen 11.10.2001 gn ve 2001/1078 esas, 2001/886 karar sayl hkmn Yargtayca incelenmesi st C.Savcs ve sanklar Vakkas, Mustafa ve smet tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile daireye gnderilmekle incelenerek gerei dnld: KARAR: Sank smetin sresinden sonra yapt temyiz isteinin CMUK.nun 317. maddesi uyarnca istem gibi REDDNE, Sanklar Vakkas ve Mustafa ile tm sanklar ynnden C.Savcsnn temyizlerine gelince; 1) Dernek lokalinde kumar oynanmasna izin vermekten ibaret eylemin 2908 sayl Yasann 37/1 ve 77/3 maddelerinde yazl suu oluturmayaca gzetilmeden sanklarn beraatleri yerine yazl ekilde mahkumiyetlerine karar verilmesi, 2) Kabul ve uygulamaya gre de; Sanklar hakknda tayin olunan hapis cezasnn su tarihi itibariyle 3.042.000 lira yerine 2.000.000 liradan paraya evrilerek eksik ceza tayini, SONU: Kanuna aykr, st C.Savcs ve sanklarn temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebeplerden dolay istem gibi BOZULMASINA 9.10.2003 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1056

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/522 E. 2003/1710 K. 09.10.2003 T.

ZET: Usulne uygun olmayan n deme yeniden karlmaldr. Ceza maddesinde tercihli ceza olduu halde ikisine de hkmedilmesi isabet tamamaktadr.n demeye uymama halinde artrm para cezasnn st snrn geemez. DAVA: 2908 sayl Dernekler Kanununa muhalefet suundan sank Fatihn anlan Kanunun 85/1-2.cmle, TCK.nun 119, 72, 647 sayl Kanunun 4. maddeleri uyarnca 261.003.600 TL. ar para cezas ile cezalandrlmasna dair, Trabzon 2.Asliye Ceza Mahkemesinin 24.12.2002 gn ve 2002/38-557 sayl kararnn; KARAR: Tm dosya kapsamna gre, 1) n demeye tabi su nedeniyle sana, su tarihi itibariyle 142.365.600 TL. yerine 218.104.099 TL. zerinden n deme ihtarnda bulunulmas karsnda, n deme nerisinin usulne uygun olmad, mahkemece usulne uygun n deme ihtarnda bulunulup sonucuna gre karar verilmesi gerektii gzetilmeden, yazl biimde mahkumiyet karar verilmesinde, 2) Kabule gre de; 2908 sayl Kanunun 85/1. maddesi-fkrasnn 2.cmlesinde hapis ve ar para cezalarndan birisinin tercih edilmesi ngrld halde, her iki cezaya da hkmolunmas ve para cezasnn su tarihi itibariyle hesaplanan st haddinin TCK. nun 19. maddesi de nazara alndnda 142.365.600 TL. olduu, anlan Kanunun 119. maddesince yaplacak artrm sonucu bu miktarn geilemeyecei gzetilmeden st haddi geecek ekilde artrm yaplmas suretiyle fazla ceza tayininde isabet grlmediinden bahisle, CMUK.nun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 27.2.2003 gn ve 9457 sayl yazl emrine atfen, Yargtay C.Basavclnn 11.3.2003 gn ve Y.E.35389 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi.

1057

SONU: Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden, TRABZON 2.Asliye Ceza Mahkemesinin 24.12.2002 tarih ve 2002/38 esas, 2002/557 sayl kararnn CMUK.nun 343. maddesi uyarnca istem gibi BOZULMASINA, bozma nedenine gre cezann EKTRLMEMESNE, dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE 9.10.2003 gnnde oybirliiyle karar verildi.

Yargtay 9. Ceza Dairesi 2003/1690 E. 2003/1679 K. 07.10.2003 T.

ZET: 2908 sayl Dernekler Kanununa aykr eylemlerin anlan kanunun 74/2 maddesi uyarnca ceza kararnamesi ile sonulandrlamayaca gz nne alnmadan ceza kararnamesine itirazn reddi isabetsizdir. DAVA VE KARAR: 2908 sayl Dernekler Kanununa aykrlk suundan sanklar Ahmet ve Abdulkadirin, anlan kanunun 86, TCKnun 119/5. maddeleri gereince 327.156.148.- TL. ar para cezas ile cezalandrlmasna dair, Bakrky 4. Sulh Ceza Mahkemesinin 28.11.2002 gn ve 2002/880-1640 sayl kararna vaki itirazn reddine ilikin, Bakrky 5. Asliye Ceza Mahkemesinin 4.3.2003 gn ve 2003/16 mt. sayl kararnn; 2908 Sayl Kanuna aykr eylemlerin, anlan kanunun 74/2. maddesi uyarnca 3005 Sayl Kanun hkmlerine tabi olduu ve ceza kararnamesi ile sonulandrlmasnn mmkn bulunmad gzetilmeden, itirazn kabul yerine yazl ekilde reddine karar verilmesinde isabet grlmediinden bahisle CMUKnun 343. maddesi uyarnca bozulmas lzumu Yksek Adalet Bakanlnn 4.8.2003 gn ve 36895 sayl yazl emrine atfen, C. Basavclnn 26.8.2003 gn ve 131899 sayl teblinamesi ile daireye ihbar ve dava evrak tevdii klnmakla incelendi.

1058

Yazl emre atfen dzenlenen teblinamedeki bozma istei incelenen dosya kapsamna nazaran yerinde grldnden Bakrky 5. Asliye Ceza Mahkemesinin 4.3.2003 tarih ve 2003/16 mt. sayl kararnn aleyhe sonu dourmamak kouluyla CMUKnun 343. maddesi uyarnca istem gibi BOZULMASINA, mteakip ilemlerin mahallinde yaplmak zere dosyann gerei iin Yargtay C.Basavclna TEVDNE, 7.10.2003 gnnde oybirlii ile karar verildi.

1059

25. KURUMLAR VERGS

Dantay 3. Daire 2002/1563 E. 2004/1866 K. 24.06.2004 T.
ZET: Derneklere ait ya da bal olan sermaye irketi ve kooperatif stats dndaki iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin, bu iletmelerin faaliyetlerinin srekli olmas ve faaliyetlerinin ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir. stemin zeti: Kanarya satlarna araclk etmek suretiyle kazan salayan davac dernein ticari faaliyette bulunduu kabul edilerek adna tesis edilen kurumlar, gelir (stopaj) ve katma deer vergisi mkellefiyetini; dernein, dorudan doruya ku retmedii, kendi adna sat yapmad, dzenlenen tantm ve gsteri amal organizasyonlarda dernek yelerine ve ye olmayanlara ait kularn sergilendii, ku alm satmnn bu kiiler arasnda gerekletii, ku sat yapanlarn bada bulunduu, bu balar nedeniyle derneke makbuz dzenledii anlaldndan sreklilik arz etmeyen faaliyetin Kurumlar Vergisi Kanununun 1/D bendi ve 4nc maddeleri birlikte deerlendirildiinde ticari faaliyet olarak nitelendirilemeyecei gerekesiyle iptal eden Manisa Vergi Mahkemesinin 21.12.2001 gn ve E:2001/872, K:2001/1525 sayl kararnn; kanarya satlarna araclk ederek gelir salayan davac dernek adna vergi mkellefiyeti tesis edilmesinde yasalara aykrlk bulunmad ileri srlerek bozulmas istenmitir. Savunmann zeti: Savunma verilmemitir. Tetkik Hakimi Ahmet Derinin Dncesi: Temyiz dilekesinde ileri srlen iddialar Vergi Mahkemesi kararnn bozulmasn salayacak durumda bulunmadndan, temyiz isteminin reddi gerektii dnlmektedir.

1060

Savc Mnevver Demirin Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, 2577 sayl dari Yarglama Usul Yasasnn 49. maddesinin 1.fkrasnda belirtilen nedenlerden hibirisine uymayp Vergi Mahkemesince verilen kararn dayand hukuki ve yasal nedenler karsnda, anlan kararn bozulmasn gerektirir nitelikte grlmemektedir. Aklanan nedenle temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesi kararnn onanmas gerektii dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay nc Dairesince iin gerei grlp dnld: KARAR: 2575 sayl Dantay Kanununa 3619 sayl Kanunla eklenen Ek 1inci madde uyarnca hkm veren Dantay nc ve Dokuzuncu Dairelerince oluturulan Mterek Kurulca dosya incelenerek iin gerei grlp dnld: 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 1/D bendinde, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmi, maddenin son fkrasnda da kurum kazancnn, gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp edecei hkm altna alnmtr. Ayn Kanunun 5inci maddesinde, derneklere ait veya bal olup, 4nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler ile ayn mahiyetteki yabanc iletmelerin, derneklerin iktisadi iletmeleri olduu belirtilmek suretiyle derneklere ait veya bal olan iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi iin gerekli olan koullarn neler olduu, Kanunun iktisadi kamu messeselerinin vergilendirilmesi iin gerekli koullar dzenleyen 4nc maddesine atf yaplmak suretiyle belirlenmi bulunmaktadr. Atfta bulunulan 4nc maddede bu koullar, iktisadi iletmenin dernee ait veya bal olmas, faaliyetinde devamllk bulunmas, faaliyetin ticari, snai ve zrai nitelikte olmas, sermaye irketi ve kooperatif statsnde bulunmamas eklinde belirtilmitir. Maddenin ikinci fkrasnda da bu iletmelerin kazan gayesi gtmemelerinin, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmasnn, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmamasnn mkellefiyetlerine tesir etmeyecei aklanmtr.
1061

Belirtilen kanun hkmlerinin birlikte deerlendirilmesinden derneklere ait ya da bal olan sermaye irketi ve kooperatif stats dndaki iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin, bu iletmelerin faaliyetlerinin srekli olmas ve faaliyetlerinin ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir. Dosyann incelenmesinden davac dernein ak olduu 1.1.2001-20.3.2001, 28.10.2001-31.12.2001 tarihleri aras her hafta sal ve perembe gnleri mzayede yaplarak kanarya sahipleri arasnda ku satlarna araclk edildii, ayrca zel organizasyonlar ve yarmalar yaplmak suretiyle ku satlarna ortam saland bu satlar dolaysyla sat bedeli zerinden teberru ad altnda %5 komisyon alnd makbuz kesilerek dernek gelirleri arasna intikal ettirildii anlalmaktadr. Bu durumda ticari nitelik tayan faaliyetleri ile tedavl ekonomisine katlan, yapt mzayedeler ile ku satlarna araclk ederek gelir salad anlalan davac dernein devamllk arzeden bu faaliyetinden dolay iktisadi iletme saylmas, bu nedenle elde ettii gelirin kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektiinden aksi yolda verilen mahkeme kararnda hukuka uygunluk grlmemitir. SONU: Aklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulne Manisa Vergi Mahkemesinin 21.12.2001 gn ve E:2001/872, K:2001/1525 sayl kararnn bozulmasna yarglama giderlerinin yeniden verilecek kararda karlanmas gerektiine 24.6.2004 gnnde oyokluuyla karar verildi. KARI OY: Davac dernein 6 ay sresince haftada iki gn olmak zere dernek yelerinin dernek merkezinde toplanarak kularn sergilemeleri ve aralarnda ku al ve sat yapmalar bu faaliyet nedeniyle dernee belirli bir paray balamalar, dernein komisyonculuk yapt ve komisyon geliri elde ettii bu nedenle iktisadi iletme saylmas gerektii nedeniyle kurumlar vergisi mkellefi olduu kabul edilmitir. Komisyonculuk Borlar Kanununun 416-430uncu maddelerinde dzenlenmi olup, alm ve satm ilerinde komisyoncu cret mukabilinde kendi namna ve mvekkili hesabna kymetli evrak ve menkul eya alm ve satmn deruhte eden kimse olarak tanmlanmtr.

1062

Davac dernein dernek yelerinin haftann belirli gnlerinde dernek merkezinde toplanarak sahibi olduklar kanarya kularn sergilemeleri ve aralarnda ku al verii yapmalar ve dernee belirli bir miktar para banda bulunmalar nedeniyle dernei bir arac veya komisyoncu olarak nitelemek mmkn deildir. Dernein faaliyeti piyasaya hitap eden nc kiilere hizmet veren bir i deildir. Dernein amacnn yelerinin haftann belirli gnlerinde bir araya gelmesini ve kanarya sevenlerin bu sevgilerinin, duygularnn tatminini salamak olduu aktr. Sadece yelerini biraraya getirerek yelerinin kendi aralarnda yapt sat, nc kiilere yaplm komisyonculuk hizmeti olarak deerlendirmek olanakszdr. yeleri dnda herkese hizmet verilmemesi nedeniyle, dernein tedavl ekonomisine katlmayan ve haksz rekabete sebep olmayacak dernek faaliyetini ticari nitelikte bir iletme veya ticari i olarak nitelendirmek olanaksz bulunduundan dernein yasal faaliyetini iktisadi bir iletme olarak kabul etmek mmkn deildir. Bu bakmdan davac dernek adna kurumlar vergisi mkellefiyeti tesisinde hukuka uygunluk bulunmadndan mahkeme kararnn onanmas gerektii gryle ounluk kararna katlmyoruz.

Dantay tihad Birletirme Genel Kurulu 1992/2 E. 1994/2 K. 16.6.1994 T.

ZET: 5422 sayl kurumlar vergisi kanunu hkmleri karsnda itihatlarn, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek, Trkiyeden geici olarak karlan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle cret karl yapt hizmetlerin, yabanc dil kurslar dzenleyen ve bununla ilgili kitap sat yapan derneklerin bu faaliyetlerinin, bir spor kulbnn ilettii kafeterya, bfe, dn salonu ve fotoraflk faaliyetlerinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettikleri gelirlerinden dolay Kurumlar Vergisi mkellefi olmalar gerektii sonucuna varlmtr.

1063

DAVA VE KARAR: Derneklerin, ye dentileri, balar, bazen kamu yardm ve yelerin bizzat almalar gibi z kaynaklar dndaki gelir salayc faaliyetleri ile vakflarn, ziraat odasnn ve Polis Bakm ve Yardm Sandnn ilettii polis pazarlarnn benzer nitelikteki faaliyetlerinin, 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu hkmleri karsnda iktisadi iletme niteliinde saylp saylmayaca ve elde edilen gelirin Kurumlar Vergisine tabi tutulup tutulmayaca konularnda Dantay Drdnc Dairesinin kendi kararlar ile Dantay Drdnc ve nc Daire Kararlar arasndaki aykrln itihadn birletirilmesi yolu ile giderilmesi Dantay Drdnc Dairesince istenilmi bulunduundan, raportr yenin raporu, konu ile ilgili kararlar ve yasal dzenlemeler incelendikten ve Basavcnn dncesi ve szl aklamalar dinlendikten sonra gerei dnld: steme Konu Olan Kararlar: Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek, Trkiyeden geici olarak karlan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle cret karl yapt hizmetlerin iktisadi iletme niteliinde bulunduu kabul edilerek dernek adna 1981 ve 1982 takvim yllar iin Kurumlar Vergisi tahakkuk ettirilmitir. Bu vergiler hakknda kan uyumazlkta vergi mahkemesince, dernek faaliyetinin piyasa iletme ekonomisi kurallarna gre sunulmayp kamu dzeni iinde sunulduu, bu hizmet nedeniyle cret alnmasnn yaplan faaliyetlerin 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu hkmleri uyarnca iktisadi iletme nitelii kazanmasna neden olamayaca, dolaysyla elde edilen gelirin vergiye tabi tutulamayaca gerekesiyle tahakkuklarn terkinine karar verilmitir. Bu kararlara kar yaplan temyiz istemi zerine Dantay Drdnc Dairesinin 25.11.1987 gnl ve E: 1986/2130, K: 1987/3494, E: 1985/2128, K: 1987/3493 sayl kararlaryla mahkeme kararlar yerinde grlerek temyiz istemlerinin reddine karar verilmi, vaki dzeltme istemleri de reddedilerek kararlar kesinlemitir. Ayn dernek adna 1987 ve 1988 takvim yllar iin ayn nedenle tahakkuk ettirilen Kurumlar Vergisi hakknda kan uyumazlkta ise vergi mahkemesinin terkin kararlar Dantay Drdnc Dairesinin 16.1.1992 gnl ve E: 1989/131, K: 1992/73 sayl ve 2.4.1992 gnl ve E: 1990/438, K: 1992/1333 sayl kararlaryla, davac kurumun cret karlnda triptik ve dier belgeleri dzenlemek suretiyle yapt faaliyetlerin iktisadi iletme saylarak elde edilen gelirin vergilendirilmesi gerektii gerekesiyle bozulmutur. Bu kararlara kar yaplan dzeltme istemleri de ayn Dairece reddedilmitir.

1064

te yandan yabanc dil kursu dzenleyen ve bununla ilgili kitap sat yapan bir dernek adna salnan Kurumlar Vergisi, Vergi Mahkemesince dernein amacn gerekletirmek iin dzenlemi olduu kurslardan cret almasnn lisan kursunun iktisadi iletme olduu sonucunu dourmayaca gerekesiyle terkin edilmi, bu karara kar yaplan temyiz istemi Dantay nc Dairesinin 23.11.1990 gnl ve E: 1988/2610, K: 1990/3253 sayl kararyla yerinde grlmeyerek temyiz isteminin reddine karar verilmitir. Benzer bir dernein ayn nitelikteki faaliyeti nedeniyle elde ettii gelirin vergilendirilip vergilendirilmeyecei konusunda doan uyumazlkta ise Dantay Drdnc Dairesinin 22.11.1991 gnl ve E: 1990/3619, K: 1991/3723 ve 23.12.1991 gn ve E: 1988/5610, K: 1991/4677 sayl kararlaryla zel okullar gibi devaml olarak lisan eitimi ve retimi yapan dernein Trk Ticaret Kanununun 11 inci ve 12 nci maddesinin 6 nc bendi hkmleri karsnda sz konusu faaliyetlerinin iktisadi iletme saylarak elde edilen gelirin vergilendirilmesi gerektii gerekesiyle vergi mahkemesi kararlar bozulmutur. Bir spor kulbnn kar amal iktisadi bir iletme nitelii tamamas nedeniyle ilettii kafeterya, bfe, dn salonu ve fotoraflk gelirlerinden dolay Kurumlar Vergisi mkellefi olmamas gerektiine dair vergi mahkemesi karar, Dantay nc Dairesinin 28.6.1988 gnl ve E: 1987/2289, K: 1988/1934 sayl kararyla uygun grlerek temyiz isteminin reddine karar verilmi, ayn spor kulbnn ayn trdeki faaliyetlerinin iktisadi iletme niteliinde saylaca Dantay nc Dairesinin 6.4.1993 gnl ve E: 1992/2775, K: 1993/1297 sayl kararyla kabul edilmitir. Polis Bakm Yardm Sandnn ilettii polis pazarlarnn Kurumlar Vergisine tabi tutulmamas gerektii Dantay Drdnc Dairesinin 18.12.1986 gnl ve E: 1985/3561, K: 1986/4078 sayl kararyla kabul edilmi, ayn Dairenin 21.2.1991 gnl ve E: 1988/2876, K: 1991/708 sayl kararyla ise ayn polis pazarlarnn iktisadi iletme kapsamnda olduu grlerek gelirlerinin Kurumlar Vergisine tabi tutulmasna karar verilmitir. ofrler ve Otomobilciler Derneinin basl evrak alm, satm ve plaka yaptrlp satlmas faaliyetinin iktisadi iletme niteliinde bulunmad Dantay nc Dairesinin 23.2.1990 gnl ve E: 1989/1401, K: 1990/650 sayl kararyla kabul edilmi, Ziraat Odasnn mesleki faaliyeti ile ilgili olarak ila, alet ve gbre alm satm, Drdnc

1065

Dairenin 15.6.1989 gnl ve E: 1987/144, K: 1989/2790 sayl kararyla iktisadi iletme kapsamnda grlmtr. Ayrca Drdnc Dairenin 24.3.1987 gnl ve E: 1985/2698, K: 1987/1033 sayl kararyla vakfa ait gayrimenkullerden elde edilen gayrimenkul sermaye iradnn Kurumlar Vergisine tabi olduu kabul edilmi, ayn Dairenin 18.3.1988 gnl ve E: 1986/4596, K: 1988/1562 sayl kararyla da bir vakfn bastrp satt kitaplardan elde ettii gelirin vergilendirilmesi gerektiine karar verilmitir. Konu le lgili Yasa Maddeleri: I - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 1 inci maddesi: Aada yazl kurumlarn kazanlar Kurumlar Vergisine tabidir. A - Sermaye irketleri; B - Kooperatifler; C - ktisadi Kamu Messeseleri; D - Dernek ve vakflara ait iktisadi iletmeler; E - (3239 sayl Kanunla eklenen bent) i ortaklklar; Bu Kanunun tatbikatnda sendikalar dernek; Cemaatler vakf hkmndedir. Kurum kazanc, Gelir Vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp eder. II - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 199 ve 2362 sayl Kanunlarla deiik 4 nc maddesi: Devlete, zel idarelere, belediyelere ve dier kamu idarelerine ve messeselerine ait veya tabi olup faaliyetleri devaml bulunan ve birinci maddenin (A) ve (B) iaretli bentleri haricinde kalan ticari, snai ve zirai iletmeler iktisadi kamu messeseleridir. Bunlarn kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamas mkellefiyetlerine tesir etmez. III - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 903 sayl Kanunla deiik 5 inci maddesi: Dernek ve vakflara ait veya bal olup 4 nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler ile ayn mahiyetteki yabanc iletmeler, dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleridir.

1066

IV - Trk Ticaret Kanununun 11 ici maddesi: Ticarethane veya fabrika yahut ticari ekilde iletilen dier messeseler, ticari iletme saylr. V - Trk Ticaret Kanununun 12 nci maddesi: Aada yazl veya mahiyetce bunlara benzeyen ilerle uramak zere kurulan messeseler, ticarethane saylr. (6. bent) Tiyatro, sinema, otel, han ve lokanta gibi umumi mahaller, hususi mektep ve hastane ve ak sat yerlerinin iletilmesi; (son fkra) Fabrikaclk, ham madde veya dier mallarn makina yahut sair teknik vastalarla ilenerek yeni veya deerli mahsuller vcuda getirilmesidir. VI - Trk Ticaret Kanununun 13 nc maddesi: Aadaki ileri grmek zere alan bir messesenin ilerinin hacim ve ehemmiyeti, ticari muhasebeyi gerektirdii ve ona ticari veya snai bir messese ekil ve mahiyetini verdii takdirde bu messese de ticari iletme saylr. Dantay Basavcsnn Dncesi: Dantay Drdnc Dairesinin; 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (D) bendinde yer alan iktisadi iletme kavramnn kapsam ve snrnn belirlenmesi konusunda Dantayda itihat birlii salanamad iin hem bu dairenin kendi kararlar hem de Dantay Drdnc ve nc Dairelerinin ayn konudaki kararlar arasnda aykrlk devam edegeldiinden, itihadn birletirilmesi suretiyle uygulamada birliin salanmasna ilikin 29.9.1992 gnl ve E. No.: 1992/35103209, K. No.: 1992/4113-4112 sayl karar zerine 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesi gereince dnce alnmak zere Basavclmza gnderilen dosya incelendi: Dantay Drdnc Dairesinin sz edilen kararnda belirtilen ve itihatlarn birletirilmesine konu kararlar ilgileri itibariyle aadaki biimde gruplandrlarak zetlenebilir.

1067

A) Dantay Drdnc Dairesi, 25.11.1987 gnl ve E. No.: 1986/2130, K. No.: 1987/3494 sayl, Esas: 1985/2128 ve K. No.: 1987/3493 sayl kararlar ile, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak giren tatlarn triptik belgelerini dzenlemek ve yurtdna geici klarda gmrklerden k karnelerini vermek faaliyetinden elde ettii gelirlerin kurumlar vergisine tabi tutulamyacana ilikin vergi mahkemesi kararlarn usul ve yasaya uygun bularak temyiz istemlerini red etmitir. Karar dzeltme istemleri de yerinde grlmediinden sz konusu daire kararlar kesinlemitir. Ayn Daire, 16.1.1992 gnl ve E. No.: 1989/131, K. No.: 1992/73 sayl ve 2.04.1992 gnl, E. No.: 1990/438, K. No.: 1990/1333 sayl kararlar ile ise Anlan kurumun triptik belgeleri ve k karneleri dzenlemek faaliyetinin iktisadi ve ticari iletme saylarak vergilendirilmesinde yasaya aykrlk bulunmad gerekesiyle aksi yndeki vergi mahkemesi kararlarn bozmu, bu bozma kararlarna kar yaplan dzeltme istemlerini de red etmitir. B) Trk Amerikan niversiteliler Derneinin, yabanc dil kurslarndan elde ettii kazancn Kurumlar Vergisine tabi olup olmad konusunda kan uyumazlklarda Dantay Drdnc Dairesinin 22.11.1991 gnl ve E. No.: 1990/3619, K. No.: 1991/3723 sayl ve 23.12.1991 gnl, E. No.: 1988/5610 ve K. No.: 1991/4677 sayl kararlar ile Eitim ve retim hizmeti yapan davac dernein, dil kurslar ile ilgili faaliyetinin iktisadi iletme saylmasnda ve bu nedenle elde edilen gelirin vergilendirilmesinde kanuna aykrlk bulunmad gerekesiyle temyiz istemi kabul edilerek, tahakkuklar terkin eden vergi mahkemesi kararlar bozulmutur. Dantay nc Dairesi ise 23.11.1990 gn ve E. No.: 1988/2610 ve K. No.: 1990/3253 sayl karar ile, zmir Trk Amerikan Derneinin yabanc dil kurslar ve bununla ilgili kitap sat faaliyetinden tr salnan kaaklk cezal kurumlar vergisini Dernein, amacn gerekletirmek iin dzenlemi olduu kurslardan cret almasnn bu lisan kursunun iktisadi iletme olduu sonucunu dourmayaca, dernein ticari amala deil, kltr hzmeti vermek amacyla hareket ettiinin kabul gerektii gerekesiyle kaldran vergi mahkemesi kararna kar yaplan temyiz bavurusunu ayn gereke ve nedenlerle ret etmi, karar dzeltme istemi de red edildiinden daire karar kesinlemitir.

1068

C) Dantay Drdnc Dairesi 21.2.1991 gnl ve E. No.: 1988/2876, K. No.: 1991/708 sayl karar ile, Polis Bakm ve Yardm Sandnn, Kurumlar Vergisi Kanununun 7/5 maddesi uyarnca kurumlar vergisinden muaf tutulmas gerektiinin dairelerince de kabul edildii, sanda bal bir yan kurulu olan polis pazarlar ise ticari usullere ve hkmlere gre faaliyet gsteren iktisadi iletmeler olduundan 5442 sayl Kanunun 1 inci maddesinin (D) bendi ve 5 inci maddeleri hkmleri uyarnca kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektii gerekesiyle aksi yoldaki mahkeme kararn bozmu, bozma kararna kar yaplan dzeltme istemi de reddedilmitir. D) Tevkif Aazade zel Vakfna ait tanmazlarn kiraya verilmesinden elde edilen gayrimenkul sermaye iradnn beyan edilmemesi nedeniyle vakf adna yaplan kaaklk cezal kurumlar vergisi tarhiyatn, sadece gayrimenkul sermaye irad elde eden vakfn bu faaliyetinin ticari faaliyet olarak kabulne olanak bulunmad gerekesiyle terkin eden vergi mahkemesi kararnn temyizi zerine Dantay Drdnc Dairesi 24.3.1987 gnl ve E. No.: 1985/2698, K. No.: 1987/1033 sayl karar ile Vakfa ait tanmazlarn devaml olarak kiraya verilmesinden elde edilen gelirin, ticari bir iktisadi iletme geliri olarak kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektii gerekesiyle mahkeme kararn bozmu ve tarhiyat kusur cezal olarak onamtr. Dantay Drdnc Dairesi 18.4.1988 gnl ve E. No.: 1986/4596 ve K. No.: 1988/1562 sayl karar ile de, Dinsel kitap basp satan bir vakfn bu faaliyetinin ticari iletme niteliinde bulunduuna, dolays ile kurumlar vergisine tabi olduuna karar vermitir. E) Tavanl Ziraat Odasnn iftilere zirai ila, alet ve gbre sat sonucu elde ettii gelir nedeniyle ad geen oda adna tahakkuk ettirilen kurumlar vergisi, vergi mahkemesince ziraat odasnn bu faaliyeti ticaretle itigal anlamna gelmiyecei, kald ki odann kurumlar vergisinden muaf olduu gerekesiyle terkin edilmi, bu kararn temyizi zerine Dantay Drdnc Dairesinin 15.6.1989 gnl ve E. No.: 1987/144, K. No.: 1989/2790 sayl karar ile Tzel kiilii haiz olan ve bamsz muhasebesi ve sermayesi bulunan davac ziraat odasnn belli bir oranda karla iftilere zirai alet, ila ve gbre satmas faaliyeti Kurumlar Vergisi Kanununun 4 nc maddesi kapsamnda bir iktisadi iletme niteliinde olduu kabul edilerek vergi mahkemesi karar bozulmutur.

1069

Dantay nc Dairesinin 23.2.1990 gnl ve E. No.: 1989/1401, K. No.: 1990/650 sayl karar ile de, ofrler ve Otomobilciler Derneinin basl evrak alm satm ve plaka yaptrp satmas kurulu amac dorultusunda ortaklar aras yardmlamaya ynelik faaliyetler olup, bu tr faaliyetlerin ticari bir iletme olarak kabulne olanak bulunmad gerekesiyle temyiz istemi red edilmi ve tarhiyatn terkinine ilikin mahkeme karar onanmtr. F) zmir Spor Genlik ve Spor Kulb Derneinin ilettii kafeterya ve dn salonu ile fotoraflk faaliyeti iktisadi iletme nitelii tamad gerekesiyle ad geen spor kulb adna yaplan kaaklk cezal kurumlar vergisini terkin eden vergi mahkemesi kararna kar yaplan temyiz bavurusu Dantay nc Dairesinin 28.6.1988 gnl ve E. No.: 1987/2289, K. No.: 1988/1934 sayl karar ile ve ayn gerekelerle red edilerek mahkeme karar onanmtr. Dantay nc Dairesinin, tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda sz edilmeyen ve ayn konuya ilikin 6.4.1993 gnl, E. No.: 1992/2775, K. No.: 1993/1297 sayl kararnda ise, zmir Spor Genlik ve Spor Derneinin ilettii bfe, dn salonu ve kafeterya ile dondurma sat faaliyetinin itisadi iletme saylmasnn yasaya uygun olduu yolundaki vergi mahkemesi karar yerinde grlm, ancak temyiz istemi baka bir ynden kabul edilerek mahkeme kararnn bozulduu saptanmtr. 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesine gre, tihatlar Birletirme Kurulu, dava dairelerinin ya da idari ve vergi dava daireleri genel kurullarnn kendi kararlar veya ayr ayr verdikleri kararlar arasnda aykrlk veya uyumazlk grld takdirde ii inceleyerek lzum grrse itihadn birletirilmesi ya da deitirilmesi hakknda karar verir. O halde, itihatlarn birletirilmesi yoluna gidilebilmesi iin hukuki dayanaklar ayn ve benzer nitelikte olaylar hakknda en az iki kararn bulunmas ve bu kararlar arasnda aykrlk ve uyumazlk olmas gerekmektedir. Kanmzca, Dantay Drdnc Dairesinin tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda sz edilen ve yukarda gruplar halinde belirtilen tm kararlar ynnden aralarnda aykrlk ve uyumazlk bulunduu koulunun gerekletiinden sz etmek mmkn deildir.
1070

yle ki: a) Dantay Drdnc Dairesinin, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik belgeleri ve ara k karneleri dzenlemek karlnda elde ettii gelirlerin kurumlar vergisine tabi tutulamayacana ilikin 25.11.1987 gn ve E. No.: 1985/2128, 1986/2130 ve K. No.: 1987/3493, 3494 sayl kararlar ile, ayn kurumun bu faaliyetinin iktisadi iletme saylarak vergilendirilmesinde yasaya aykrlk grlmediine ilikin 16.1.1992 gnl ve E. No.: 1989/131, K. No.: 1992/73 sayl, 2.4.1992 gnl ve E. No.: 1990/438, K. No.: 1992/1332 sayl kararlar, b) Yabanc dil kurslar dzenleyen derneklerin bu faaliyetleri sonucunda elde ettikleri gelirlerin kurumlar vergisi kapsamnda olmadna ilikin Dantay nc Dairesinin 23.11.1990 gnl ve E. No.: 1988/2610, K. No.: 1990/3253 sayl karar ile, Dantay Drdnc Dairesinin dernein bu faaliyetinin iktisadi iletme saylarak vergilendirilmesi gerektii hakkndaki 22.11.1991 gnl ve E. No.: 1990/3619, K. No.: 1991/3723 sayl kararlar, hukuki dayanaklar ayn ve benzer nitelikteki olaylara ilikin olmalarna karn, aralarnda aykrlk ve uyumazlk bulunduu aktr. c) Dantay nc Dairesinin, zmir Spor Genlik ve Spor Kulbnn ilettii bfe, kafeterya, dn salonu ile fotoraflk faaliyetinden salad gelirlerin kurumlar vergisine tabi olmad konusundaki 28.6.1988 gnl, E. No.: 1987/2289 ve K. No.: 1988/1934 sayl karar ile, 6.4.1993 gnl, E. No.: 1992/2775 ve K. No.: 1993/1297 sayl karar arasnda da aykrlk vardr. Bu bakmdan sz edilen kararlar arasndaki aykrln itihatlarn birletirilmesi suretiyle giderilmesi gerekmektedir. tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda yer alan; ziraat odasnn iftilere zirai ila, alet ve gbre sat, Polis Bakm ve Yardm Sandnn ilettii polis pazarlarndaki faaliyeti ve vakflarn, tanmazlarn kiraya vermek ya da kitap basp satmak suretiyle elde ettikleri gelirlerin iktisadi iletme saylarak kurumlar vergisine tabi tutulmas gerektiine ilikin kararlar ise hukuki dayanaklar ayn olmakla beraber, konular farkl, tek kararlardr. Bu kararlar arasnda herhangi bir aykrlk da sz konusu deildir.

1071

Dantay Drdnc Dairesince; bu kurulu ve kurumlarn iktisadi iletmeleri ynnden Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesi kapsamnda bulunmalar nedeniyle bu maddede yer alan ktisadi letme kavramnn kapsam ve snrnn belirlenmesi iin konunun tihatlar Birletirme Kuruluna sevk edildii anlalmaktadr. Bilindii gibi hukuki kural ve kavramlarn kapsam ve snrlar mahkemelerin yorum ve itihatlar ile belirlenir. Bu belirlemede, mahkeme uyumazla konu her olayn zellik ve niteliklerini de gznnde tutarak ona gre yorumunu yapar ve sonuca ular. O bakmdan, sadece hukuki bir kavram ya da deyimin kapsam ve snrlarn belirlemk iin tihatlarn birletirilmesi yoluna bavurmak hem mahkemelerin itihat oluturmadaki takdir ve hareket serbestisini snrlar, hem de itihatlarn genilemesi ve gelitirilmesini engeller. Aklanan nedenlerle sz edilen kararlar ynnden itihatlarn birletirilmesine gerek ve yasal olanak bulunmad dncesindeyiz. te yandan Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesine 3239 sayl Kanunla eklenen 19 uncu bend ile, Karayollar Trafik Kanununun 131 inci maddesinde yer alan basl kat ve plakalarn sat faaliyetinde bulunan kurumlarn faaliyetinin bu vergiden muaf olduu hkm getirilmi bylece ofrler ve Otomobilciler Derneinin basl evrak alm satm ve plaka yaptrp satmndan elde ettii gelirler ynnden konu zmlenmitir. O nedenle bu konuda da itihadn birletirilmesine gerek bulunmamaktadr. Kald ki bu hususta birbirine aykr karar da sz konusu deildir. Konunun esas ynnden incelenmesine gelince; 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 1 inci maddesinin (D) bendinde, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu hkm yer alm, son fkrasnda da, kurum kazancnn gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp edecei belirtilmitir. Kanunun 5 inci maddesine gre dernek ve vakflara ait veya bal olup 4 nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleridir.

1072

Bu maddenin yollamada bulunduu 4 nc maddede ise koullar faaliyetleri devaml bulunan ve sermaye irketleri ile kooperatifler dnda kalan ticari, snai ve zirai iletmeler biiminde belirlenmitir. te yandan Kurumlar Vergisi Kanununun sz geen 4 nc maddesinin son fkras hkmne gre bu iletmelerin kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, bamsz muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamasnn mkellefiyetlerine etkisi yoktur. Belirtilen kanun hkmlerinin birlikte incelenmesinden aka anlald zere derneklere ait ya da bal olan sermaye irketi ve kooperatif stats dndaki iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin, bu iletmelerin faaliyetlerinin srekli olmas ve ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir. O bakmdan itihadn birletirilmesine konu kararlar arasndaki aykrlk ve uyumazln giderilmesi derneklerin sz konusu ekonomik iletmelerinin, ticari, snai ve zirai iletme saylp saylamyacann saptanmasna bal bulunmaktadr. Ksa ve zet tanmyla iletme, kar salamak iin retim faktrlerini (emek ve sermayeyi) bir organizasyon iinde bir araya getirerek mal veya hizmet reten yahut pazarlayan ya da bu iki ii birlikte yapan ekonomik kuruluu ifade eder. Bu balamda her iletme bir yn ile ekonomik nitelik tar. Kurumlar Vergisi Kanununda, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmesine karn, bu iletmelerin tanm yaplmam kanunun genel gerekesinde, sadece sz konusu iktisadi iletmelerin karakteristik vasflar; a - letmenin mevzuunun ve faaliyetinin tedavl ekonomisine itiraki tazammun etmesi, (Sat veya cret karl i yaplmas gibi), b- Faaliyetin devaml olmas eklinde aklanmtr. Bu suretle de mkellefiyetin ticari mahiyet, kazan gayesi gibi esaslara deil, bunlardan ok daha geni olan bir prensibe baland belirtilmitir. Dier vergi kanunlarnda da ticari ve snai iletmenin tanmna yer verilmemitir. Zirai iletmeye gelince, 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 52 nci maddesine gre bu maddede yazl faaliyetlerin iinde yapld yer zirai iletmedir.
1073

Bu durumda, ticari ve snai iletmeyi, ticari faaliyet ve ilikileri dzenleyen Trk Ticaret Kanunundaki hkmlere gre belirlemek gerekmektedir. Trk Ticaret Kannunun 11 inci maddesinde, ticari iletme, ticarethane yahut ticari ekilde iletilen dier messeseler ticari iletme saylr biiminde tanmlanm, 12 nci maddesinde de, bu maddede 12 bend halinde saylan ve mahiyeti itibariyle bunlara benzeyen ilerle uramak iin kurulan messeselerin ticarethane saylaca ngrlmtr. Ayn maddenin son fkrasnda da fabrikaclk ham madde veya dier mallarn makine yahut sair teknik vastalarla ilenerek yeni ve deerli mahsuller vcuda getirilmesidir biiminde tanmlanmtr. Trk Ticaret Kanununa gre ticari ve snai iletme kapsamnda saylan faaliyetler sonucu salanan gelirler, Gelir Vergisi Kanununda da ticari kazan saylmaktadr. Gerekten 193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 37 nci maddesinde, her trl ticari ve snai faaliyetlerden doan kazanlarn ticari kazan olduu belirtilmi ve bu kanunun uygulanmasnda hangi faaliyetlerden elde edilen kazanlarn ticari kazan saylaca 6 bend halinde aklanmtr. Trk Ticaret Kanunu ile Gelir Vergisi Kanununun sz edilen hkmlerinin birlikte incelenmesinden, ticari ve snai faaliyetin, kar salamak amacna ynelik olarak emek ve sermayenin ticari bir organizasyon iinde birletirilmesi esasna dayand anlalmaktadr. Devamllk ve ticari metod ve usulleri (ticari muhasebeyi) gerektirecek lde byklk (cesamet) de ticari faaliyetin dier belirleyici zellikleridir. Bu aklamalar nda derneklere ait ekonomik iletmelerin kurumlar vergisi ynnden incelenmesine gelince: 2908 sayl Dernekler Kanununun 1 inci maddesine gre dernekler, kazan paylama amac dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere en az yedi gerek kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak bir araya getirmek suretiyle oluturduklar kurululardr.

1074

Sz edilen Kanunun 60 nc maddesi uyarnca ye dentileri, piyango, balo, elence, temsil, spor yarmas ve konferanslardan salanan gelirler, ba ve yardmlar gibi gelir kaynaklar bulunan dernekler bu gelirlerinden tr kural olarak kurumlar vergisine tabi deildir. Buna karlk Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (D) bendinde, derneklere ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmitir. Daha nce de belirtildii zere, sz geen Kanunun 5 inci maddesinin yollamada bulunduu ayn kanunun 4 nc maddesine gre derneklere bal bu ekonomik iletmelerin, kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetlerinin tzkleriyle tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, bamsz muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin ya da iyerlerinin bulunmamasnn kurumlar vergisi ynnden etkisi yoktur. letmenin, ticari, snai ve zirai nitelik tayan bir faaliyeti ile tedavl ekonomisine katlmas kurumlar vergisi mkellefiyeti iin yeterli ve tek kouldur. tihadn birletirilmesi istemine konu kararlarn ilikin bulunduu olaylar bu ynden deerlendirildiinde: A) Kamuya yararl dernek statsnde olan Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik belgeleri ve ara k karneleri dzenlemek, B) Derneklerin yabanc dil eitimi ve bununla ilgili kitap sat, C) zmir Spor Genlik ve Spor Kulb Derneinin bfe, kafeterya, dn salonu ve fotoraflk, faaliyetleri devamllk arzettii ve tedavl ekonomisine katlmay ierdiinden ticari nitelikte faaliyetlerdir. Bu nedenle de kurumlar vergisine tabi tutulmalar gerektii sonucuna ulalmaktadr. Aklanan neden ve gerekelerle, tihadn: a) Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini ve Trkiyeden geici olarak k yapan tatlarn gmrk k karnelerini dzenlemek faaliyetinden tr kurumlar vergisine tabi olduu yolundaki Dantay Drdnc Dairesinin 16.1.1992 gnl ve E. No.: 1989/131, K. No.: 1992/73 sayl ve 2.4.1992 gnl, E. No.: 1990/438, K. No.: 1992/1333 syl kararlar,

1075

b) Derneklerin yabanc dil kurslar dzenlemek ve bunlarla ilgili kitap sat faaliyetinin iktisadi iletme saylarak vergilendirilmesi gerektiine ilikin Dantay Drdnc Dairesinin 22.1.1991 gnl ve E. No.: 1990/3619, K. No.: 1991/3723 sayl karar, c) zmir Spor Genlik ve Spor Kulbnn kafeterya, bfe, dn salonu iletmek ve fotoraflk faaliyetinden doan gelirlerinin kurumlar vergisi kapsamnda olduu hakkndaki Dantay nc Dairesinin 6.4.1993 gnl ve E. No.: 1992/2775, K. No.: 1993/1297 sayl karar dorultusunda birletirilmesi gerektii grndeyiz. Yksek Kurula sayg ile sunulur. Konunun tihadn Birletirilmesine Gerek Olup Olmad Ynnden ncelenmesi: 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesinde tihatlar Birletirme Kurulu, dava dairelerinin veya idari ve vergi dava daireleri genel kurullarnn kendi kararlar veya ayr ayr verdikleri kararlar arasnda aykrlk veya uyumazlk grld veyahut birletirilmi itihatlarn deitirilmesi gerekli grld takdirde, Dantay Bakannn havalesi zerine Basavcnn dncesi alndktan sonra ii inceler ve gerekli grrse itihadn birletirilmesi veya deitirilmesi hakknda karar verir kural yer alm bulunmaktadr. Bu madde hkmne gre, itihatlarn birletirilmesi yoluna gidilebilmesi iin hukuki dayanaklar ayn olaylar hakknda verilmi en az iki kararn mevcut olmas ve bu kararlar arasnda aykrlk ve uyumazlk bulunmas gerekmektedir. tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda sz edilen Ziraat Odasnn mesleki faaliyeti ile ilgili olarak zirai ila, alet ve gbre alm satmndan, vakfa ait gayrimenkullerin kiraya verilmesinden, bir vakfn bastrp satt kitaplardan elde edilen gelirlerin Kurumlar Vergisine tabi olmas gerektii konularnda verilmi bulunan kararlarn hukuki dayanaklar ayn olmasna karn konular farkl olup, ortada birbirine aykr karar bulunmamaktadr. Polis Bakm Yardm Sandnn iletmekte olduu polis pazarlarnn gelir salayc faaliyetlerin iktisadi iletme niteliinde saylp saylmayacana ve elde edilen gelirin Kurumlar Vergisine tabi tutulup tutulmayacana ilikin uyumazlklarn ise Dantay Drdnc Dairesince 1991 ylndan bu yana ayn biimde zmlenerek itihadn, bu tr faaliyetlerin iktisadi iletme niteliinde olduu ve elde edilen gelirin vergilendi-

1076

rilmesi gerektii eklinde istikrar bulduu anlaldndan bu konu ile ilgili kararlar arasndaki aykrln giderilmesine gerek kalmamtr. 2918 sayl Karayollar Trafik Kanununun 131. maddesinde yer alan basl kat ve plakalarn sat faaliyetlerinde bulunan messeseler, 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesine 3239 sayl Kanunla eklenen 19 uncu bent hkmyle Kurumlar Vergisinden muaf tutulmak suretiyle bu konuyla ilgili hukuki sorun zmlenmi bulunmaktadr. tihatlarn birletirilmesi istemine konu olan Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik ve dier belgeleri dzenleme karl elde ettii gelirler ile yabanc dil kursu dzenleyen derneklerin bu faaliyetleri sonucu elde ettikleri gelirlerin ve bir spor kulbnn kafeterya, bfe, dn salonu iletmesi ve fotoraflk faaliyeti sonucu salanan gelirlerin vergilendirilip vergilendirilemeyecei konularnda Dantay Drdnc ve nc Daire kararlar arasnda aykrlk ve uyumazlk bulunduundan incelemenin sz edilen bu kurum ve derneklerin faaliyetleriyle snrlandrlmas suretiyle itihadn birletirilmesi gerektiine oyokluuyla karar verildikten sonra konu incelendi. 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 1 inci maddesinin (D) bendinde, derneklere ait iktisadi iletmelerin Kurumlar Vergisine tabi olduu belirtilmi, maddenin son fkrasnda da kurum kazancnn, gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarndan terekkp edecei hkm altna alnmtr. Bu Kanunun 5 inci maddesnde, derneklere ait veya bal olup, 4 nc maddede yazl artlar haiz bulunan iletmeler ile ayn mahiyetteki yabanc iletmelerin, derneklerin iktisadi iletmeleri olduu belirtilmek suretiyle derneklere ait veya bal olan iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi iin gerekli olan koullarn neler olduu, Kanunun iktisadi kamu messeselerinin vergilendirilmesi iin gerekli koullar dzenleyen 4 nc maddesine atf yaplmak suretiyle belirlenmi bulunmaktadr. Atfta bulunan 4 nc maddede bu koullar, iktisadi iletmenin dernee ait veya bal olmas, faaliyetinde devamllk bulunmas, faaliyetin ticari, snai ve zirai nitelikte olmas ve sermaye irketi ve kooperatif statsnde bulunmamas eklinde belirtilmitir. Maddenin ikinci fkrasnda da bu iletmelerin kazan gayesi gtmemelerinin, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmasnn, tzel kiiliklerinin olmamasnn, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya iyerlerinin bulunmamasnn mkellefiyetlerine tesir etmeyecei aklanmtr.

1077

Grld zere Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin D bendiyle dorudan doruya dernekler deil bunlara bal iktisadi iletmeler Kurumlar Vergisi kapsamna alnmtr. 2908 sayl Dernekler Kanununun 1 inci maddesinde, derneklerin, kazan paylatrma dnda kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere gerek kiilerin bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmeleri suretiyle kurulaca ngrlmtr. Dernekler, amalarna ulamak iin ye dentileri, balar, kamu yardm ve yelerin bizzat almalarndan yararlanrlar. Derneklerin, kar elde edip paylatrma amac gtmemelerinden dolay Kurumlar Vergisi kapsam dnda tutulduklar anlalmaktadr. ktisadi bir karakter tamadklar iin Kurumlar Vergisi kapsam dnda braklan derneklerin, iktisadi iletmeleri, iktisadi kamu messeselerinin vergileme artlar uyarnca Kurumlar Vergisine tabi olmaktadrlar. ktisadi kamu messeselerinin, dolaysyla derneklerin iktisadi iletmelerinin vergi kapsam dnda braklmas halinde, kar amal iletmelere gre, vergi miktar kadar, avantaj salanm olur. Bu durumda rekabet eitlii bozulur. Ayrca ferdi teebbslerle, zel hukuk kiilerine ait iletmelerin gelimeleri nlenir. Bu sakncay gidermek ve rekabet eitliini korumak amacyla derneklere bal iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi yoluna gidildii Kurumlar Vergisi Kanunu tasarsnn gerekesinde aklanm bulunmaktadr. nsanlarn ihtiyalarn dorudan doruya veya dolaysyla karlamak amacyla ileyen veya iletilen her iktisadi birime iletme, gelir salamak amacyla yaplan btn ilere ise iktisadi faaliyet denilmektedir. ktisadi iletme ise, gelir salamak amacyla emek ve sermayenin bamsz bir organizasyon tekil edecek ekilde birlemesi ve faaliyete gemesi eklinde tanmlanmaktadr. Kurumlar Vergisi Kanununun iktisadi kamu messeseleriyle ilgili gerekesinde, iktisadi mahiyetteki iletmelerin karakteristik vasflar iletmenin mevzuunun ve faaliyetinin tedavl ekonomisine itiraki tazammun etmesi (sat veya cret karlnda i yaplmas gibi) ve faaliyetin devaml olmas eklinde aklanmtr. Kanunun 4 ve 5 inci maddelerinin incelenmesinden anlalaca zere derneklere ait veya bal olan sermaye irketi ve kooperatif stats dndaki iktisadi iletmelerin Kurumlar Vergisine tabi tutulabilmesi iin bu iletmelerin faaliyetlerinin devaml olmas, iletmenin urasnn ticari, snai ve zirai nitelik tamas gerekmektedir.

1078

tihatlarn birletirilmesi istemine konu olan kararlarda belirtilen derneklerin gelir salayc faaliyetlerinin bu nitelikleri tayp tamadnn saptanmas kararlar arasndaki aykrln giderilmesi bakmndan nem arzettiinden ticari, snai ve zirai iletme kavramlarnn anlamlarnn aklanmas zorunludur. Zirai iletme, 193 sayl Gelir VergisiKanununun 52 nci maddesinde tanmlanmtr. Maddede, zirai faaliyetten doan kazancn zirai kazan olduu belirtildikten sonra zirai faaliyetin neyi ifade ettii aklanm, madde metninde yazl faaliyetlerin iinde yapld iletmelere zirai iletme, bu iletmeleri ileten gerek kiiler (adi irketler dahil) vergiye tabi olsun olmasn ifti, bu faaliyetler neticesinde istihsal olunan maddelere de mahsum denilmitir. Trk Ticaret Kanununun 3 nc maddesinde, ticarethane veya fabrika yahut ticari ekilde iletilen dier bir messeseyi ilgilendiren ilerin ticari i, 11 inci maddesinde, ticarethane, fabrika veya ticari ekilde iletilen dier messeselerin ticari iletme olduu belirtilmi, 12 nci maddesinde de madde devamnda 12 bent halinde saylan veya mahiyete bunlara benzeyen ilerle uramak zere kurulan messeselerin ticarethane saylaca aklandktan sonra fabrikaclk, hammadde veya dier mallarn makine yahut sair teknik vastalarla ilenerek yeni veya deerli mahsuller vcuda getirilmesi eklinde tanmlanmtr. Kanunun 13 nc maddesine gre, birinci fkrada iki bent halinde saylan ileri grmek zere alan bir messesenin ilerinin hacim ve ehemmiyeti ticari muhasebeyi gerektirdii ve ona ticari veya snai bir messese ekil ve mahiyetini verdii takdirde bu messese de ticari iletme saylacaktr. Maddenin son fkrasnda, ilerin mahiyetine gre 12 nci madde gereince ticarethane veya fabrika olarak vasflandrlamayan messeselerin de ticari ekilde iletilen dier messeseler olarak ticarethane saylaca ayrca belirtilmitir. Trk Ticaret Kanununa gre ticari iletmeye bal olarak ticari saylan faaliyetler, Gelir Vergisi Kanunu ynnden de kural olarak ticari ve snai faaliyet olarak kabul edilmektedir. Gelir Vergisi Kanununun 37 nci maddesinde, her trl ticari ve snai faaliyetlerden doan kazancn ticari kazan olduu belirtildikten sonra bu kanunun uygulanmasnda hangi kazanlarn ticari kazan saylaca maddenin devamnda saylmtr.

1079

Gelir Vergisi Kanunu ile Trk Ticaret Kanununun yukarda belirtilen hkmlerine gre ticari ve snai faaliyetin sermaye-emek karm bir kaynaa dayand anlalmaktadr. Ticari faaliyetin en nemli zellii gelir salama amacna ynelik faaliyetin olmas, faaliyetin ticari bir organizasyona dayal blunmas ve faaliyetin devamllk arzetmesidir. Gelir elde etmek ve devamllk unsurlar iktisadi iletmenin de en nemli zelliidir. ktisadi iletmeyi ticari iletmeden ayran en nemli nitelik iletmenin ticari muhasebeyi gerektirecek genilikte olmasdr. Bu art yoksa ticari iletme de meydana gelmemektedir. Kurumlar Vergisi Kanununda dzenlenmi bulunan iktisadi iletme kavramnn kstaslarnn ise Trk Ticaret Kanununda dzenlenmi bulunan ticari iletmenin kapsad alandan daha geni bir alan iktisadi iletme kapsamna ald anlalmaktadr. Derneklere bal iktisadi iletmelerin kar elde etme amalarnn olup olmamas, yrtlen faaliyetin Kanunla verilmi grevler arasnda bulunmas iktisadi iletmelerin Kurumlar Vergisine tabi tutulmalarna engel tekil etmemektedir. Bu husus Kurumlar Vergisi Kanununun 2362 sayl Kanunla deiik 4 nc maddesinin 2 nci fkrasnda aka belirtilmi bulunmaktadr. Ayrca, derneklere bal iktisadi iletmelerin, tzel kiiliklerinin olmamas, bamsz muhasebelerinin ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmamas da mkellefiyetlerini etkilememektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu uygulamasnda iktisadi iletmelerin vergilendirilmesi esas olmakla beraber kamu yararna ynelik faaliyetlerde bulunan bir ksm iktisadi iletmeler iin vergileme yaplmak istenmediinde zel muafiyet ve istisna hkmleri getirilmek suretiyle baz faaliyetler vergi d braklmtr. Yukarda aklanan hukuki durum karsnda, itihatlarn birletirilmesi istemine konu olan kararlardaki uyumazlklar incelendiinde: Kamuya yararl dernek statsnde bulunan ve cret karlnda triptik ve dier belgeleri dzenleyen ve bu faaliyeti nedeniyle nc kiilerden z kaynaklar dnda gelir salad anlalan Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun devaml olan bu faaliyetinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettii gelirin Kurumlar Vergisine tabi tutulmas gerekir. Nitekim, Kurum Tznn 4 nc maddesinde, Kurumun, Tznde yazl amalar gerekletirmek zere Medeni Kanun ve Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre ynetim kurulu karar ile iletmeler kuraca belirtildikten sonra Kurum hkm ahsiyeti ierisinde yer alan

1080

iletmeler, Triptik letmesi, Turistik letmeler, yayn letmesi ve Teknik letme olarak saylm, maddenin devamnda da iletmeleri, Trk Ticaret Kanunu ve bununla ilgili mevzuat hkmlerine tabi olduu ayrca hkm altna alnmak suretiyle Triptik letmesinin faaliyetinin ticari nitelikte olduu aka kabul edilmi bulunmaktadr. cret karlnda yabanc dil kursu dzenleyerek zel okullar gibi devaml lisan eitimi ve retimi ve bununla ilgili kitap sat yapan bir dernein bu faaliyeti de iktisadi iletme niteliindedir. Trk Ticaret Kanununun 12 nci maddesinin 6 nc bendinde, zel okullar ve benzeri messeseler ticarethane olarak saylm bulunduundan, dernein bu faaliyeti sonucu mutad gelirleri dnda elde ettii ek gelirlerinin vergilendirilmesi gerekmektedir. Bir spor kulbnn kafeterya, bfe, dn salonu ileticilii ve fotoraflk faaliyetlerinin de gelir getirici, devaml, dolaysyla iktisadi nitelikte olduunda kuku bulunmadndan bu faaliyetleri nedeniyle elde ettii gelirlerinin Kurumlar Vergisine tabi tutulmas gerekir. Derneklerin, tzklerinde ngrlen amalarna uygun olarak faaliyette bulunmu olmalar ve triptik ve dier belgeleri dzenleme faaliyetinin adgeen kuruma Kanunla, milletleraras anlamalarla verilmi bulunmas da sz konusu faaliyetlerin ticari niteliini ortadan kaldrmayaca gibi Kurumlar Vergisi Kanununun 4 nc maddesinin ak hkm karsnda bu faaliyetlerin iktisadi iletme olarak nitelendirilmesine de engel tekil etmesi mmkn deildir. SONU: 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanunu hkmleri karsnda itihatlarn, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, Trkiyeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek, Trkiyeden geici olarak karlan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle cret karl yapt hizmetlerin, yabanc dil kurslar dzenleyen ve bununla ilgili kitap sat yapan derneklerin bu faaliyetlerinin, bir spor kulbnn ilettii kafeterya, bfe, dn salonu ve fotoraflk faaliyetlerinin iktisadi iletme saylmas ve bu nedenle elde ettikleri gelirlerinden dolay Kurumlar Vergisi mkellefi olmalar gerektii sonucuna varan Dantay Drdnc ve nc Dairesi kararlar dorultusunda birletirilmesine 16.6.1994 gnnde ye tam saysnn salt ounluu ile karar verildi.

1081

KARI OY X - 2575 sayl Dantay Kanununun 39 uncu maddesinde, tihatlar Birletirme Kurulunun dava dairelerinin veya idari ve vergi dava daireleri genel kurullarnn kendi kararlar veya ayr ayr verdikleri kararlar arasnda aykrlk veya uyumazlk grld veyahut birletirilmi itihatlarn deitirilmesi gerekli grld takdirde ii inceleyecei ve gerekiyorsa, itihadn birletirilmesi veya deitirilmesi hakknda karar verecei belirtilmitir. Bu grevi nedeniyle tihatlar Birletirme Kurulu, Dantayn birbirine aykr ya da birbiriyle uyumaz kararlarna konu olan uyumazlklarn maddi ynnden ve olaylardan syrlarak, bunlarn ortaya kard tartmal hukuk sorununu genel ve objektif bir zme balamak, adeta uyumazlk bulunan noktada bir prensip karar almak durumundadr. Bu suretle Yksek Mahkeme, subjektif durumlardan ve grlerden hareketle objektif ve genel zmler salayan bu ileleriyle, kurallarn genellii ve istikrar yoluyla hukuk gvenliini salamaya katkda bulunma olanana sahiptir. tihatlar Birletirme Usul, belirli uyumazlklarn zmlenmesinde bavurulan olaan veya olaanst bir kanun yolu olmayp, hukuk birliini salamaya yarayan bir yol olduundan, itihatlar birletirme ileminde olduunca genelleme, soyutlama ve genileme yntemiyle sonuca ulalmas gerekir. Nitekim 4. Dairenin tihatlar Birletirme Kuruluna sevk kararnda da bu ynde davranlm, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, triptik belgesi ve gmrk k karnesi dzenleyip vermek suretiyle yapt hizmetler karl elde ettii cret nedeniyle salnan kurumlar vergisi hakkndaki uyumazlklarda verilen kararlar arasnda itihadn birletirilmesini gerekli klacak lde aykrlklar bulunduuna iaret edildikten sonra, bu aykrln baka dernek ve vakflara ilikin kararlarda da bulunduu saptanm ve derneklerin kanunda saylanlarn dndaki gelir salayc faaliyetlerinin iktisadi iletme niteliinde saylp saylamayaca hususunda uygulamada birliin salanmas iin, konunun tihatlar Birletirme Kuruluna sevki uygun grlmtr. 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun birinci maddesinin D bendinde, Dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kazanlarnn kurumlar vergisine tabi olduu ifade edilmekte, 4 ve 5 inci maddelerinde de Dernek ve vakflara ait veya bal ticari, snai ve zirai iletmelerin, dernek ve vakflarn iktisadi iletmeleri olduu belirtilmektedir. Sz edilen maddelerin birlikte incelenmesiyle de grlecei gibi, derneklerle vakflarn iktisadi iletmeleri, vergilendirme ynnden ayn hkmlere

1082

tabidirler. Derneklerin iktisadi iletmelerinin vergilendirilmesi ile ilgili her saptama ve varlacak sonu vakflarn iktisadi iletmeleri iin de geerlidir. tihatlarn birletirilmesi kararnda, derneklerin iktisadi iletmelerinin gelirleri konusunda yer alacak her hkm vakf iletmeleri iin de geerli olacana gre, incelemenin sadece dernek iletmeleri ile snrlandrlmas ve vakf iletmelerinin kapsam dnda braklmas bir anlam ifade etmeyecektir. Ayrca byle bir snrlama, itihatlar birletirme yoluyla varlmak istenen hukuk birliini ve eitliini salama amacna da aykr decektir. Bu nedenle, itihatlarn birletirilmesi incelemesinin, Drdnc Dairenin sevk karar erevesinde yaplmas gerektii, kapsamnn snrlandrlmasnda isabet bulunmad gryle kararn bu blmne karyz. KARI OY XX - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun Birinci Maddesinin D bendinde, Dernek ve vakflarn iktisadi iletmelerinin kazanlarnn kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmekle beraber, iktisadi iletme kavramnn kapsam ve snrnn tayini, dolaysyla derneklerin hangi hallerde vergilendirilebilecei konusunda Dantay kararlar arasnda aykrlk bulunduundan, itihatlarn birletirilmesi yoluna gidilmitir. Bu haliyle konunun zm, dernek faaliyetlerinden hangilerinin iktisadi nitelikli olduunun tesbitine bal olduundan, derneklerin gelirlerini dil kursundan, kitap satndan, kafeterya veya bfe iletmesinden elde etmi olmas, vergileme ynnden farkl sonulara varlmasn gerektirmez. Ayrca dernein kltr, spor gibi kamu yarar amacyla almas da bu ynden sonuca etkili deildir. Bu nedenle, kararlara taraf olan dernekleri faaliyet alanlarna ve gelir saladklar kaynaklara gre bir ayrma tabi tutup, ayr konuda itihad birletirme nedeni varm gibi inceleme yaplp sonuca varlmasnda isabet yoktur. Yine ayn ayrm sonucu, bir ksm dernekler ve gelir kaynaklar ynnden birbirine aykr karar bulunmad ya da aykr kararlarn mstakar hale geldiinden sz edilerek itihadn birletirilmesine gerek bulunmad sonucuna varlmas da yerinde olmamtr. Bu nedenle kararn sz edilen blmlerine karym. KARI OY XXX - Kurumlar Vergisi Yasasnn 1 inci maddesinin (D) bendi uyarnca, dernek ve vakflara ait iktisadi iletmeler kurumlar vergisine tabidir. Bunlarn neler olduu,

1083

Yasann 5 inci maddesinde, ktisadi Kamu Messeseleri balkl 4 nc maddeye gndermede bulunmak suretiyle ... ait ve tabi olup faaliyetleri devaml bulunan ticari, snai ve zirai iletmeler diye belirlenmitir. tihatlarn birletirilmesine konu olan kararlarda sz edilen derneklerin gelir salayc faaliyetlerinin iktisadi iletme niteliinde olup olmadnn belirlenmesi iin, ticari, snai ve zirai iletme kavramlarna aklk getirildikten ve ayrca iktisadi iletmenin zelliklerine deinildikten sonra; kafeterya, bfe, dn salonu iletilmesi ve fotoraflk faaliyetinin iktisadi iletme saylmasna oybirliiyle, yabanc dil kurslar dzenlenmesi, kitap sat faaliyetinin iktisadi iletme saylmasna ise oyokluuyla karar verilmitir. Sadece, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun, lkeye geici olarak gelen tatlarn triptik belgelerini dzenlemek ve lkeden geici olarak kan tatlarn gmrk k karnelerini vermek suretiyle yrtt faaliyetin iktisadi iletme saylmasna katlmadmzdan, kar grlerimiz aada madde madde aklanmaktadr. 1 - Kurulumuzun kararnda, ekonomik iletmenin tanm yaplrken, ticari iletmeden daha geni bir alan kapsadna deinilmi ve derneklere bal iletmelerin vergi ykmll bu kapsamda ele alnmtr. Oysa, Kurumlar Vergisi Yasasnda iktisadi iletme, sadece ticari, snai ve zirai iletmelerin ortak ad olarak kullanlmtr. Bu bakmdan, Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun Triptik letmesinin vergi ykmll, geni kapsaml iktisadi iletme kavramna gre deil, faaliyetinin nitelii itibariyle ticari iletme olup olmadna gre belirlenmelidir. Konuya bu adan bakldnda; ticari faaliyet, kurul kararnda da akland gibi, gelir salama amacna ynelmeyi, ticari bir organizasyona balanmay ve devamll gerektirdiinden, kamusal bir grevi yerine getiren Triptik letmesinin ticari iletme saylmas mmkn deildir. Faaliyetin belli bir cret karl yrtlmesi suretiyle tedavl ekonomisine girilmi olmas da, kurumlar vergisi ykmll iin yeterli bir neden saylamaz. 2 - Trkiye Turing ve Otomobil Kurumu Tznn 4 nc maddesinde Kurum tznde yazl amalar gerekletirmek zere Medeni Kanun ve Trk Ticaret

1084

Kanununun ilgili hkmlerine gre, Ynetim Kurulu karar ile iletmeler kurar. hkm, genel nitelikte bir hkm olup, bu iletmelerin, ticari faaliyetle ilgili bakaca koullar aranmakszn ticari iletme saylmasna yeterli deildir. Nitekim; Tzn bu hkmne gre kurulan Turistik letmelerin, Yayn letmesinin ve Teknik letmenin Kurumun ticari iletmeleri arasnda yer ald maddenin ilgili fkralarnda belirtilmitir. Bu iletmelerin kazanlar iin Kurumlar Vergisi beyannamesi verilerek vergilerinin dendii hususu da ekimesizdir. Triptik iletmesi ise faaliyet tr itibariyle ticari olmadndan, Tzkte de ticari iletmeler arasnda saylmamtr. 3 - Kurumlar Vergisi Yasasnn 4 nc maddesinin 2362 sayl Yasayla deiik ikinci fkrasnda Bunlarn kazan gayesi gtmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi grevler arasnda bulunmas, tzel kiiliklerinin olmamas, mstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin ve i yerlerinin bulunmamas mkellefiyetlerine tesir etmez denmektedir. Bu hkmle kurumlar vergisi ykmllnn geniletilmesi amalanmtr. Ancak, maddede varlklar veya yokluklarnn ykmll etkilemiyecei belirtilen unsurlarn, ykmll belirleyen unsurlarm gibi ele alnmas yasann amacn aan bir yorum olmaktadr. rnein, zellii itibariyle ticari olan bir faaliyetin yrtlmesinin yasayla bir kurulua verilmesi o kuruluun vergi ykmlln ortadan kaldrmaz. Anca, yasayla verilen grev, ticari bir faaliyet erevesi iinde deilse, bu defa 2 nci fkraya baklarak kurumlar vergisi ykmll getirilemez. 4 - Kamu yararna ynelik faaliyetlerde, vergilendirilmesi istenmeyen iktisadi iletmelerin, muafiyet hkmleriyle vergi d brakldndan sz edilerek Kurumlar Vergisi Yasasnn 7 nci maddesinde gsterilen vergiden muaf kurumlar arasnda ad saylmayanlarn vergi ykmls olaca sonucuna varlamaz. Kurumlar Vergisi Yasasnn 4 nc maddesi uyarnca iktisadi iletme saylamayacak bir iletme iin muafiyet veya istisna hkm getirilmesine esasen gerek yoktur. SONU: Trkiye Turing ve Otomobil Kurumunun Triptik letmesinin, gmrk k karneleri vermek ve triptik belgeleri dzenlemekle snrl faaliyeti ticari iletme niteliinde bulunmadndan, dier derneklerin ticari iletmeleriyle birlikte Triptik letmesinin de kurumlar vergisiyle ykml tutulmasna ilikin tihatlar Birletirme kararna katlmyoruz.

1085

KARI OY XXXX - 5422 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 1. maddesinde dernek ve vakflara ait iktisadi iletmelerin kurumlar vergisine tabi olduu belirtilmitir. Bir faaliyet nedeniyle bir kurumun vergiye tabi olup olmadn saptayabilmek iin iktisadi iletmenin tanmlanmas gerekir. Ayn Kanunun 5. maddesinde dernek ve vakflara ait veya bal olup 4. maddesindeki nitelikleri tayan ... iletmelerin iktisadi iletme olduu belirtilmitir. Bu duruma gre bir dernein veya vakfn kurumlar vergisine tabi tutulabilmesi iin ncelikle bir iktisadi iletmeye sahip olmas gerekmektedir. Bir iktisadi iletmeye sahip olmadan, dernek, vakf veya dil kurslarnn kendi amalarn gerekletirmek iin yaptklar etkinlikler, yelerine yaptklar hizmetler veya yaptklar kitap satlarndan elde edilen gelir sebebiyle Kurumlar Vergisi alnmasna olanak bulunmadndan, bu faaliyetlerin iktisadi iletme saylarak Kurumlar Vergisine tabi tutulmas gerektii yolundaki ounluk kararna katlmyorum.

1086

26. TOPLANTI VE GSTER YRY

Yargtay 8. Ceza Dairesi 2002/1414 E. 2002/5788 K. 02.05.2002 T.
ZET: Sann, Sivas olaylarnn yldnm dolaysyla yneticisi olduu parti binasnn bulunduu ihan giriinde toplanan 15-20 kiilik bir gruba, baz siyasi parti, sendika ve demeklerin ortak bildirisini yksek sesle okuduktan sonra emniyete gtrlmesinden ibaret eyleminde 2911 sayl Yasann 28. maddesindeki suun unsurlar bulunmaz. DAVA: 2911 sayl Kanuna aykrlktan sank Hdrn yaplan yarglanmas sonunda; hkmllne ve ertelemeye dair (Tunceli Asliye Ceza Mahkemesi)nden verilen 16.2.2001 gn ve 92 Esas, 35 Karar sayl hkmn sresi iinde Yargtayca incelenmesi sank tarafndan istenilmi olduundan dava evrak C.Basavclndan tebliname ile 19.2.2002 gn daireye gnderilmekle incelenip gerei dnld: Sann, Sivas olaylarnn yldnm dolaysyla yneticisi olduu partinin binasnn bulunduu ihan giriinde aniden toplanan 15-20 kiilik bir gruba baz siyasi parti, sendika ve derneklerin ortak basn bildirisi olan bir metni yksek sesle okunduktan sonra emniyete gtrlmesinden ibaret eyleminde, 2911 sayl Yasann 28. maddesindeki suun unsurlarnn bulunmad gzetilmeden, yazl ekilde sann mahkumiyetine karar verilmesi, Bozmay gerektirmi sann temyiz itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan hkmn bu sebepden dolay istem gibi (BOZULMASINA), 2.5.2002 gnnde oybirliiyle karar verildi.

1087

Dantay 10. Daire 1990/2741 E. 1992/3233 K. 24.09.1992 T.

stemin zeti: Sultanahmet Meydannda yaplmak istenilen toplantnn engellenmesine ilikin stanbul Valiliinin 08.11.1989 gn ve 108558 sayl ileminin iptali istemiyle alan dava sonunda; ilemde hukuka uyarlk olmad gerekesiyle dava konusu ilemi iptal eden stanbul 4. dare Mahkemesinin 26.02.1990 gn ve E: 1989/1678, K: 1990/197 sayl kararnn; daval idarece 2911 sayl Yasann 6. maddesi uyarnca saptanan toplant ve yry alanlar iinde olmayan Sultanahmet Meydannda davac parti tarafndan yaplmak istenilen toplantnn engellenmesinde yasaya aykrlk olmad iddiasyla temyizen incelenip bozulmas istenilmektedir. Savunmann zeti: Savunma verilmemitir. Dantay Tetkik Hakimi: Y. B. Dantay Savcs: . O. Dncesi: Temyiz dilekesinde ne srlen hususlar, 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun 49. maddesinin 1. fkrasnda belirtilen nedenlerden hibirisine uymayp idare mahkemesince verilen kararn dayand hukuki ve yasal nedenler karsnda anlan kararn bozulmasn gerektirir nitelikte grlmemektedir. Aklanan nedenlerle temyiz isteminin reddiyle idare mahkemesi kararnn onanmasnn uygun olaca dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay Onuncu Dairesince iin gerei dnld: ... Parti Genel Bakan, Genel Bakan Yardmcs, il ve ilelerinde grevli sekiz kii 08.11.1989 tarihinde stanbul Valiliine bavurarak partilerinin 4. kurulu yl dolaysyla lke sorunlarna ilikin grlerini kamuoyuna sunmak zere 11 Kasm 1989 tarihinde Sultanahmet Meydannda toplant yapmak istediklerini bildirmilerdir. stanbul Valilii gerek ve tzel kiilerin yapacaklar toplantlarn 2911 sayl
1088

Yasayla dzenlendiini, partinin ak hava toplants yapmak istedii Sultanahmet Meydannn ise sz konusu yasann 6. maddesi uyarnca saptanan toplant alanlar arasnda bulunmadn belirterek toplantnn yaplamayacan davac partinin il bakanlna duyurmutur. Daval Valiliin 08.11.1989 gn ve 108558 sayl anlan ilemin iptali istemiyle alan dava sonunda stanbul 4. dare Mahkemesi yaplmak istenen toplantnn 2911 sayl Yasann 4. maddesi (b) fkras kapsamna girdii Valilike sz konusu yasann 6 nc maddesi uygulanarak toplantnn engellenmesinde mevzuata uygunluk olmad gerekesiyle dava konusu ilemi iptal etmitir. Daval idare, 2911 sayl Yasann 6 nc maddesi uyannca saptanan toplant ve yry alanlar iinde Sultanahmet Meydannn bulunmadn, siyasi parti toplantlarnn 2911 sayl Yasann 4. maddesi (b) fkras kapsamna girmediini iddia ederek, sz konusu mahkeme kararnn temyizen incelenip bozulmasn istemektedir. Anayasann 34. maddesinde Herkes, nceden izin almadan, silahsz ve saldrsz toplant ve gsteri yry dzenleme hakkna sahiptir. ehir dzeninin bozulmasn nlemek amacyla yetkili idari merci, gsteri yrynn yaplaca yer ve gzergah tespit edebilir. Toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunda gsterilir hkm yer almaktadr. 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 1. maddesi Bu kanun; toplant ve gsteri yry dzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller ile gerek ve tzel kiilerin dzenleyecekleri toplant ve gsteri yrylerinin yerini, zamann, usul ve artlarn, dzenleme kurulunun grev ve sorumluluklarn, yetkili merciin yasaklama ve erteleme hallerini, gvenlik kuvvetlerinin grev ve yetkileri ile yasaklar ve ceza hkmlerini dzenler. hkmn iermektedir. Yine ayn yasann 6. maddesi ise ehir ve kasabalarda ve gerekli grlen dier yerlerde hangi meydan ve ak yerlerde veya yollarda toplant ve yry yaplabilecei ve bu toplant ve yry iin vali ve kaymakamlarca kararlatrlarak allm aralarla nceden duyurulur. hkmn iermektedir. Anayasa ve ilgili yasal dzenlemeden anlalaca zere toplant ve gsteri yry hakknn ehir dzeninin bozulmasn nlemek amacyla illerde valiler ilelerde kaymakamlarca belirlenecek gzergaha uyularak kullanlmas zorunlu bulunmaktadr.
1089

2911 sayl Yasann stisnalar baln tayan 4. maddesinde ise, bu yasa hkmlerine tabi olmayan toplant ve faaliyetler aadaki gibi saylmtr. a - Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, vakflarn, derneklerin, ticari ortaklklarn ve dier tzel kiilerin zel kanunlarna ve kendi tzklerine gre yapacaklar kapal yer toplantlar; b - Kanunlara uymak, kendi kural ve snrlar iinde kalmak artyla kanun veya gelenek ve greneklere gre yaplacak toplant, tren, enlik, karlama ve uurlamalar, c - Spor faaliyetleri ile bilimsel, ticari ve ekonomik amalarla yaplan toplantlar, d - Cumhurbakan, Bakanbakan ve bakanlarn Devlet ve Hkmet ileri hakkndaki toplant ve konumalar ile Trkiye Byk Millet Meclisi yelerinin hak ile yapacaklar sohbet niteliindeki grmeler, eklinde belirtilmitir. Anlan yasa hkm, her trl kapal toplantlar ile siyasi miting nitelii tamayan toplantlar halkla yaplan sohbet niteliindeki grmeleri, 2911 sayl Yasa kapsam dnda tutmaktadr. Temyizen incelenen kararda belirtilenin aksine, davac siyasi partinin, kurulu yldnm dolaysyla lke sorunlarna ilikin parti grlerini aklamak amacyla Sultanahmet Meydannda yapmak istedii toplant aklanan istisna hkmnn kapsam dnda kalmakta, toplant gsteri yry hakknn kullanmn dzenleyen 2911 sayl Yasaya tabi bulunmaktadr. Sultanahmet Meydannn, stanbul linde belirlenen toplant alanlar arasnda olmad tartmasz bulunduundan, davac siyasi partinin sz konusu meydanda yapmak istedii toplantnn, daval Valilike engellenmesinde Anayasal ve ilgili yasal dzenlemeye aykrlk grlmemektedir. Aklanan nedenlerle daval idarenin 2577 sayl Yasann 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulne, stanbul 4. dare Mahkemesinin dava konusu ilemin iptali yolundaki hukuki isabet grlmeyen 26.02.1990 gn ve E: 1989/1678, K: 1990/197 sayl kararnn bozulmasna, dosyann yeniden incelenmek zere anlan idare mahkemesine gnderilmesine 24.09.1992 tarihinde oyokluuyla karar verildi. AZLlK OYU 2577 sayl Yasann 49. maddesinde ngrlen bozma nedenlerine uymayan temyiz isteminin reddi ve stanbul 4. dare Mahkemesinin 26.02.1990 gn ve E: 1989/1678, K: 1990/197 sayl kararnn onanmas gerektii dncesiyle karara katlmyorum.
1090

27. KATMA DEER VERGS

Dantay 11. Daire 1998/881 E. 1998/3608 K. 03.11.1998 T.
ZET: Vergilendirilen konu hakknda itihat deiiklii olmas halinde ykmlnn yanld kabul edileceinden ceza kesilemez. stemin zeti: Ykml dernein dzenledii yabanc dil kursu hizmeti karlnda tahsil ettii cretin katma deer vergisine tabi olduu ileri srlerek adna 1991 yl Ocak dnemi iin kaaklk cezal katma deer vergisi salnmtr. Ankara 5. Vergi Mahkemesi 23.9.1997 gn ve E:1997/98, K:1997/890 sayl kararyla; Dantay tihatlar Birletirme Kurulunun 16.6.1994 gn ve E:1992/2, K:1994/2 sayl karar ile derneklerin yabanc dil krs dzenleme eklindeki faaliyetlerinin iktisadi iletme olarak kabul edildii, 3065 sayl Katma Deer Vergisi Kanununun 1. maddesi (3-g) bendi hkmne gre de lisan kursu hizmeti katma deer vergisinin konusunu tekil ettiinden, ykml dernein lisan kursu gelirlerinin katma deer vergisine tabi tutularak yaplan tarhiyatta bir isabetsizlik grlmedii, ancak matrah fark ykmlnn defter ve belgeleri zerinden tespit edildiinden cezann kusur olmas icabettii gerekesiyle vergi asl onanm, ceza kusura evrilmitir. Vergi dairesi mdrl, cezann aynen onanmas gerektiini, ykml dernek ise tarhiyatn 1994 ylna ilikin Dantay tihatlar- Birletirme Kurulu kararna gre yapld, oysa ihtilaf dneminde byle bir karar bulunmad ve olayda yanlma hali bulunduundan cezann tamamen kaldrlmas gerektii ileri srlerek mahkeme kararnn cezaya ilikin ksmnn taraflarca bozulmas istenilmektedir. Savunmann zeti: Vergi dairesince savunma verilmemi olup ykmlce istemin reddi gerekecei savunulmaktadr. Dantay Savcs Zehra Birdenin Dncesi: Dava, ykml dernek adna 1991 yl

1091

Ocak dnemi iin yaplan kaaklk cezal katma deer vergisi, tarhiyatnn iptali istemiyle alm, vergi mahkemesince Dantay tihatlar Birletirme Kurulunun 16.6.1994 gnl, E:1992/2, K:1994/2 sayl karar ile derneklerin yabanc dil kursu dzenleme eklindeki faaliyetlerinin iktisadi iletme olarak kabul edildii, buna gre ykml dernek adna yabanc dil kursu dzenleme faaliyeti nedeniyle katma deer vergisi tarhiyat yaplmasnda isabetsizlik bulunmad, dernee ait defter ve belgelerin incelenmesi sonucu bulunan matrah zerinden tarhiyat yaplmas nedeniyle kusur cezas uygulanmasnn hakkaniyete uygun olaca gerekesiyle, vergi aslnn aynen, kaaklk cezasnn ise kusura evrilmesine karar verilmi, taraflarca kararn cezaya ilikin ksm temyiz edilmitir. 213 sayl Yasann 2365 Sayl Yasa ile deiik 369. maddesinin 2. bendinde bir hkmn uygulanma tarz hususunda yetkili makamlarn gr ve kanaatini deitirmi veya bu hkme ait bir itihadn deimi olmas halinde vergi cezas kesilmeyecei belirtilmitir. Dosyann incelenmesinden: davac dernein yabanc dil kursu dzenleme eklindeki faaliyetinin iktisadi iletme saylamayacana ilikin Dantay kararlar bulunduu, bu kararlar nedeniyle mkellefiyet tesis ettirilmemi olduu, 1994 ylnda ise aksi yolda yukarda belirtilen itihad birletirme kararnn verildii, buna gre 213 sayl yasann deiik 369/2 maddesinde belirtildii zere itihat deiikliinin sz konusu olduu anlaldndan olayda ayn madde uyarnca ceza uygulanamayaca sonucuna varlmtr. Aklanan nedenlerle davac temyiz isteminin kabul ile temyize konu karar blmnn bozulmasna, daval idare temyiz isteminin ise reddine karar verilmesi gerektii dnlmtr. Tetkik Hakimi aban Ikn Dncesi: Vergi dairesi temyiz dilekesinde ileri srlen iddialar mahkeme kararnn lehlerine bozulmasn salayacak nitelikte grlmemitir. Ykml dernek temyiz istemine gelince: Derneklerin yabanc dil kursu iletmeciliinin vergilendirilmesi konusunda itihat deiiklii olduundan 213 sayl Vergi Usul Kanununun 369. maddesinin (2) bendi hkm uyarnca ykml adna ceza uygulanamayacandan mahkemece cezann kusura evrilerek onanmasnda isabet grlmemitir.
1092

Aklanan nedenlerle, vergi dairesi temyiz isteminin reddine, ykml temyiz isteminin kabul ile vergi mahkemesi kararnn bozulmas gerekecei dnlmektedir. TRK MLLET ADINA Hkm veren Dantay On birinci Dairesince iin gerei grld: Vergi dairesi temyiz dilekesinde ileri srlen iddialar mahkeme kararnn lehlerine bozulmasn salayacak durumda grlmemitir. Ykml dernek temyiz istemine gelince: 213 sayl Vergi Usul Kanununun 2365 sayl Yasa ile deiik 369. maddesinin (2) bendinde, bir hkmn uygulanma tarz hususunda yetkili makamlarn gr ve kanaatini deitirmi veya bu hkme ait bir itihadn deimi olmas halinde vergi cezas kesilemeyecei hkme balanmtr. Dosyann incelenmesinden, ykml dernein yabanc dil kursu dzenledii, dil kursu dzenleme eklindeki faaliyetinin iktisadi iletme saylmadna ilikin 19801987 yllarnda Dantay tarafndan verilmi kararlar bulunduu, bu kararlar uyarnca ykml dernein ihtilaf ylnda mkellefiyet tesis ettirmedii, ancak Dantay tihatlar Birletirme Kurulunun 16.6.1994 gn ve E:1992/2. K:1994/2 sayl karar ile derneklerin yabanc dil kurslar iktisadi iletme olarak kabul edilmesi zerine, 13.12.1996 tarihli inceleme raporu ile ykml dernek adna 1991 yl dnemleri iin kaaklk cezal tarhiyat yapld anlalmtr. Bu durumda, vergilendirilen konu hakknda itihat deiiklii olduundan ykmlnn yanld kabul edilerek yukarda anlan kanun maddesi hkm uyarnca ykml dernek adna ceza uygulanamayacandan, mahkemece cezann kusura evrilerek onanmasnda isabet grlmemitir. Aklanan nedenlerle vergi dairesi temyiz isteminin reddine, ykml temyiz isteminin kabul ile Ankara 5. Vergi Mahkemesinin 23.9.1997 gn ve E:1997/98, K:1997/890 sayl kararnn cezaya ilikin ksm hakknda yeniden bir karar verilmek zere bozulmasna 3.11.1998 gnnde oybirlii ile karar verildi.

1093

28. DERNEKLERLE LGL DER KONULAR

Yargtay 1. Hukuk Dairesi 2005/12710 E. 2005/540 K. 31.01.2005 T.
ZET: Bir tanmazn kayt maliki gerek kii ise o gerek kiinin; tzel kii ise, yetkili organlarnn yntemine uygun biimde verecekleri bir karar ve yetkiye dayanarak o tanmaz baka bir kii ya da kurulua kayden balamas mmkndr. Somut olaya bakldnda ilk ve asl kayt maliki Dernein tznde byle bir balama yetkisinin bulunmad, esasen 1964 ylnda kurulan bu dernein 1630 sayl yasa uyarnca intibakn salamadndan 1974 ylnda dalm sayld; ba tarihi olan 9.11.1992 tarihinde bu dernein var olmad; balayan dernein ise kayt maliki olmad, bu durumda ba ilemine geerlilik tannamayaca, daval dernek adna tescilin yasal dayanaktan yoksun olduu, dier bir deyile, yolsuz tescil niteliinde bulunduu kukusuzdur. te yandan Yksek 14.Hukuk Dairesinin kararnda belirtildii zere vakf adna tescilde hazineye kar bu koullarda iyiniyetin de ileri srlemeyecei aktr. Hal byle olunca, davann kabulne karar verilmesi gerekirken, yanlgl deerlendirme ile davann reddedilmi olmas usul ve kanuna aykrdr. DAVA: Taraflar arasnda grlen davada; Davac hazine, kayt maliki dava d Toygar M.T Camii Kuran Kursu Yaptrma ve Yaatma Dernei mnfesih olduu halde 4268 ada 9 parsel sayl tanmazn daval vakfa balandn ileri srerek tapu iptal ve tescil isteinde bulunmutur. Daval, davann reddini savunmutur. Mahkemece, balayan dernein temlik tarihinde yetkili olduu gerekesiyle davann reddine karar verilmitir.

1094

Karar, davac tarafndan sresinde temyiz edilmi olmakla; Tetkik Hakimi raporu okundu, dncesi alnd.Dosya incelendi gerei grlp dnld: KARAR: Davac hazine B. Ege Mahallesi T. Camii Yaptrma ve Yaatma Derneinin tzel kiiliini yitirdiini, B. 2.Asliye Hukuk Hakimliinin 13.4.1994 tarih 1362/310 sayl kararyla saptandn, tasfiye hkmleri gereince mal varlnn hazineye intikal ettiini ne var ki 4268 ada, 9 parsel sayl tanmazn usulsz olarak T. Mahallesi T. Camii Kuran Kursu Yaptrma ve Gzelletirme Dernei adna tashihen tescilinden sonra daval vakfa balandn ileri srerek iptal ve tescil isteinde bulunmutur. Mahkemece davann reddine karar verilmitir. Dosya ierii ve toplanan delillerden; tapu kaydnda ilk malik olarak yer alan B. Ege Mahallesi T. Camii Yaptrma ve Yaatma Derneinin 1964 ylnda 3512 Sayl Yasaya gre kurulduu tzn Trk Dili adl yerel gazetenin 7.12.1964 tarihli nshasnda yaynland 1630 sayl Yasa uyarnca intibakn yapmadndan mnfesih hale geldii, dernekler ktnde kaydna ve herhangi bir belge yada bilgiye rastlanlmad; buna ramen ekimeli tanmazn 4.10.1990 tarihinde imar uygulamas sonucu bu dernek adna tescil edildii anlan kayt maliki dernek ile hibir ilgisi bulunmayan A.Mah.T. Camii Gzelletirme Kuran Kursu Yaptrma ve Yaatma Derneinin 21.7.1975 ylnda kurulduu 27.4.1984 tarihinde A. Mahallesi T. Kurs ve Okul Talebelerine Yardm Dernei 6.4.1986 tarihinde Merkez T. Kurs ve Okul Talebelerine Yardm Dernei adn ald 6.6.1986 tarihinde kurulan B.T. Mahallesi T. Camii Kuran Kursu Yaatma ve Gzelletirme Derneinin at dava sonucu sanki kayt maliki kendisi imi ve kayda yanl yazlm gibi 8.7.1991 tarih 196/531 sayl kararla, tapu kaydndaki malik hanesine bu dernein ad yazlmak suretiyle kaydn tashih edildii; anlan dernek tarafndan da daval vakfa 9.11.1992 tarihinde kayden baland; bu arada B. Merkez T. Kurs ve Okul Talebelerine Yardm Derneinin ilk kayt maliki aleyhine Medeni Kanunun 650 nci maddesine dayal iptal ve tescil; tashih sonucu malik gzken dernek aleyhine de tapu kayt tashihi davalar at, davalarn birletirildii; verilen kararn Yksek 14.Hukuk Dairesi tarafndan bozulmas zerine yerel mahkemece aynen E.Mah.T. Cami Yaptrma ve Yaatma Derneinin ismi herne kadar 1991/196-531 sayl hkmle T.mah.T. Camii Kuran Kursu Yaptrma ve Gzelletirme Dernei olarak dzeltilmi ve A. Mah.4268 ada 9 parsel nolu tanmaz kayd buna gre dzeltil-

1095

mi ise de .... T. Mahallesi (tashihen malik olan) T. Camii Kuran Kursu Yaptrma ve Gzelletirme Derneinin 1986 tarihinde kurulduu, ayr tzel kiilii haiz kurulular olduu, tapu maliki dernein 3512 sayl Kanuna gre faaliyet gsterdii, 2908 Sayl Yasann 1. maddesi 3.fkrasna gre dalm sayld... anlaldndan, ...1991/196531 sayl ilam ile dzeltilen ve bu ilamda yazl A. Mahallesinde kain 4268 ada, 9 parsel sayl tanmaz kaydnn dzeltilmesi ile ilgili 8.7.1991 tarihli mahkeme hkmnn iptali ile bu parsel kaydnn malik hanesinin eskisi gibi E. Mahallesi T. Camii Yaptrma ve Yaatma Dernei olarak dzeltilmesine, temlik davalarnn reddine karar verildii Yksek 14.Hukuk Dairesinin 4.10.1994 tarih 6212/8946 sayl karar ile ayn hususlar vurgulanmak suretiyle hkmn onand; onama ilamnda hazinece tapu iptalinin istenebilecei hususuna da deinildii; tanmaz zerinde cami binas ve Kuran Kursundan ibaret bina bulunduu anlalmaktadr. Hemen belirtmek gerekir ki bir tanmazn kayt maliki gerek kii ise o gerek kiinin; tzel kii ise, yetkili organlarnn yntemine uygun biimde verecekleri bir karar ve yetkiye dayanarak o tanmaz baka bir kii ya da kurulua kayden balamas mmkndr. Bu adan somut olaya bakldnda ilk ve asl kayt maliki E. Mahallesi T. Camii Yaptrma ve Yaatma Derneinin tznde byle bir balama yetkisinin bulunmad esasen 1964 ylnda kurulan bu dernein 1630 sayl yasa uyarnca intibakn salamadndan 1974 ylnda dalm sayld; ba tarihi olan 9.11.1992 tarihinde bu dernein var olmad; balayan dernein ise kayt maliki olmad, bu durumda ba ilemine geerlilik tannamayaca, daval dernek adna tescilin yasal dayanaktan yoksun olduu, dier bir deyile, yolsuz tescil niteliinde bulunduu kukusuzdur.te yandan Yksek 14. Hukuk Dairesinin kararnda belirtildii zere vakf adna tescilde hazineye kar bu koullarda iyiniyetin de ileri srlemeyecei aktr. Eldeki davada verilecek kararn tanmaz zerinde gerekten cami niteliinde bir bina bulunmas halinde bu davada taraf olamayan ilgili kii ve kurulularn haklarn etkilemeyecei de izahtan varestedir. Hal byle olunca, davann kabulne karar verilmesi gerekirken, yanlgl deerlendirme ile davann reddedilmesi doru deildir. SONU: Davac hazinenin temyiz itirazlar yerindedir. Kabulyle hkmn HUMK. nun 428. maddesi gereince BOZULMASINA, 31.1.2005 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
1096

Yargtay 6. Hukuk Dairesi 2000/1413 E. 2000/1493 K. 22.2.2000 T.

ZET: Kamu tzel kiisi nitelii tamayan davac dernein, kamunun yararlanmasna mahsus kamu mallarndan olan cami ve mtemilat ile ilgili olarak mlkiyet hakk ve bundan kaynaklanan dava hakk bulunmad gibi, kiralayan sfatyla dahi dava ama ehliyeti yoktur. DAVA: Mahalli mahkemesinden verilmi bulunan tahliye davasna dair karar daval tarafndan sresi iinde temyiz edilmi olmakla dosyadaki btn katlar okunup gerei grlp dnld. KARAR: Dava konut ihtiyac nedeniyle kiralanann tahliyesi istemine ilikindir. Mahkemece istem gibi karar verilmi, hkm daval vekili tarafndan temyiz edilmitir. 3402 sayl Kadastro Kanununun 16/A maddesinde cami, namazgah ve benzeri yerlerin hazine, kamu kurumu ve kurulular, il, belediye, ky veya mahalli idare tzel kiilikleri adna tesbit olunaca hkmn getirmitir. Bunun yannda Medeni Kanunun 641. maddesine gre menfaati umuma ait olan mallar devletin hkm ve tasarrufu altnda bulunmaktadr. Bu cmleden olarak 4379 sayl Yasa ile deiik 633 sayl Diyanet leri Bakanl Kurulu ve Grevleri Hakknda kanunun 35. maddesinde cami ve mescitlerin Diyanet leri Bakanlnn izni ile alp bakanlka ynetilecei, gerek ve tzel kiiler tarafndan yapld halde izinli ve izinsiz olarak ibadete alm bulunan cami ve mescitlerin ynetiminin ay ierisinde Diyanet leri Bakanlna devredilecei hkme balanmtr. te yandan 2908 sayl Dernekler Kanununun 64. maddesine gre dernekler ikametgahlar ile ama ve faaliyetleri iin gerekli olanlardan baka tanmaz mala sahip olamazlar. Btn bu dzenlemeler karsnda kamunun yararlanmasna mahsus kamu mallarndan olan cami ve mtemilat kamu tzel kiileri dnda zel ve tzel kiilerin (vakf, dernek vs.) mlkiyetine konu olamayaca gibi bu yerlerin ynetim ve tasarrufu da zel ve tzel kiilere braklmamtr. Buna

1097

gre davac dernein tanmaz zerinde mlkiyet hakk ve bundan kaynaklanan dava hakk bulunmamaktadr. Mlkiyetten kaynaklanan haklarn devredilmesi nedeniyle davac kiralayan sfatyla dahi dava aamayacana gre davann, dava ama ehliyeti ynnden reddine karar vermek gerekirken iin esas incelenerek tahliye karar verilmesi usul ve yasaya aykr olduundan hkmn bozulmas gerekmitir. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle temyiz itirazlarnn kabul ile HUMKnun 428. maddesi uyarnca hkmn (BOZULMASINA), ve istek halinde pein alnan temyiz harcnn temyiz edene iadesine 22.2.2000 tarihinde oybirliiyle karar verildi.

1098

KAVRAMA GRE ARAMA NDEKS

A AB kur Yeni Frsatlar Hibe Program 173 AB Kurlar 174 Acil tebli 302 Acze dme 776, 841, 977, 979, 987 Ak kadro 347 Adalet Bakan 282 Adalet Bakanl 36, 328, 430, 632, 829, 966, 968, 971, 1027-28, 1040, 1042, 1044, 1046, 1057-58 Adil yarglama 293 Adli Sicil Kanunu 1028 Adli sicil kayd 105-7, 345, 597, 601, 1028 Adli yardm 298 Adres bildirme zorunluluu 43 Afda eitlik 725-26 Ar zrl 341, 344 Ahska Trkleri 211 Ahlakn korunmas 312-13, 723 Aidat 31, 60, 62, 101, 103-4, 110-12, 137-39, 157, 164, 166, 172, 177, 198-99, 220-21, 267, 355, 514, 529, 531, 646, 761, 852, 855, 859, 883, 975-76 Aidat borlar 104, 110, 112, 198 Aidat miktar 31, 164, 198-99, 267, 355 Aidatn muaccel olma zaman 138 Aidatlarn deme gn 761 AHM 81, 89-91, 292-93, 298, 300, 302-303, 304-306, 308-309, 312-314 AHS 80-81, 88-89, 91, 121-22, 292-93, 701 Ailevi hayat 303 Alan ad 183-84 Alevi-bektai kltr retisi 719 Alnd belgesi 27-28, 30, 66-68, 84, 94, 151-54, 159, 175, 217, 220-22, 224, 357, 439, 503-504, 515, 517-19, 628, 664, 1033 Alnd Belgesi Kayt Defteri 153-54, 217, 222, 515, 519 Alnd Belgesi Takip Defteri 153, 519 Alnd ve teslim belgelerinin bastrlmas 642 Alt ay kural 292, 294-95 Amacn gereklemesi 97, 187, 190, 391, 394, 401, 400, 424, 733, 897 Amblem 239, 363, 443 Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun 425, 432, 465, 488, 849

Amsterdam Antlamas 320 Ana gayrimenkul 41, 45-47, 524, 597 Ana stat 253, 254-56, 452, 465, 511-12, 808 Anayasa 65, 72, 74, 80, 87-88, 95, 108, 115, 119-20, 273, 282, 319, 323-24, 347-48, 363, 397, 401, 414, 544, 608, 663-64, 666, 718-24, 726, 728, 734, 738, 802, 835-36, 843, 845-46, 887-89, 896, 906-907, 908-12, 914-17, 919-27, 929-34, 936-56, 958, 962-63, 970, 975, 982, 1012, 1021-22, 1089-90 Anayasa Mahkemesi Sunu, 51, 80, 88, 120, 203, 206, 213, 356, 358, 738, 835, 887-88, 906-909, 913-914, 921, 924, 927, 929-33, 937-40, 948-50, 954-55, 959, 982, 984, 1012 Anayasa yargs 924, 933 Ankara Valilii 26, 896, 899 Anonim ortaklk 259-60 Anonim irket 259, 263, 453, 456, 484, 646, 801 Ara tasdiki 886 Aslen iktisap sonucunu douran devir 196 Asliye Hukuk Mahkemesi 26, 28-29, 31-32, 116, 186-87, 189, 389, 504, 740-742, 775, 830, 834, 905, 967, 973, 1001 Atatrk Kltr, Dil Tarih Yksek Kurumu 105 Atatrk milliyetilii 718, 934, 952 Atf hakk 183 Avrupa nsan Haklar Mahkemesi 81, 89, 289-90, 292-93, 298-305, 307-308, 312, 691 Avrupa nsan Haklar Szlemesi Sunu, 80, 88, 93, 121-22, 289, 293, 298, 303, 305-306, 309, 315, 323, 1012 Avrupa Birlii projeleri 208 Avrupa Saytay 174 Avrupa Yolsuzlukla Mcadele Brosu 174 Aykrlk iddias 80, 88, 120, 907, 930-33, 951 Ayni Ba Alnd Belgesi 151, 224, 517, 628, 641, 644 Ayni Yardm Teslim Belgesi 151, 175, 517, 641, 644 Ayniyat karlnda verilen vesika 172 Ayrmclk hukuku 319-21 Ayrmclk yasa 290, 319, 322 Aznlk haklar 801 Aznlk vakflar 35 Aznlk yaratmak 718, 720 Azil 143

B Ba ilemleri 171, 1094, 1096 Ba kabul etmek 160, 171, 172, 197, 255-56, 402, 419, 847, 889 Ba makbuzu 172, 174 Baml alan 146, 207-08 Bamsz blm 42, 45-48, 246, 524, 597 Bamsz denetim kurulular 356, 617 Barsak yardmlar 422, 565, 570-71, 1005-1008, 1015-1016 Babakan 82,437, 666 Bavuru sahibi 27, 30, 65, 102, 107, 108, 158, 254, 274, 277-82, 390, 411-13, 503, 510, 512-13, 575-76, 582-88, 628, 652-59, 664-65, 695 Bavurunun acil teblii 302 Balthazard forml 341 Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulu 105 Basmevi 41, 46, 47, 152, 359, 365, 424, 518, 568, 641-642 Basmevlerinin sorumluluu 359, 424 Basmevlerinin ykmllkleri 641-642 Basn aklamas 82-83, 94-95, 1034-1035 Basn kanunu 66-67, 310 Bayrampaa Kltr Merkezi 86-87 Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kararname 323 Bedelsiz mal ve hizmet teslimleri 151, 175, 517 Bedensel Engeli Deerlendirme Komisyonu 345 Belediye encmeni 49-50, 52, 996 Belediye kanunu 49-50 Belleticilerin grevleri 606 Beraat kararnda saptanan maddi olgular 1001, 1010 Beyan esas 469, 481 Beyanname verilmesi 67, 68, 469, 478, 481, 483, 485-86, 532 Beyanname verme ykmll / zorunluluu 66, 360, 365, 532 Beyannamelere likin Genelge 669 Beyannamelerin incelenmesi 67, 533, 669 Bilano esasna gre defter tutma / raporlama 34-35, 62, 170, 217, 514-16, 518, 532, 539-40 Bildirimler 28, 34, 63-64, 127, 129, 133-34, 252, 255, 300, 360, 427, 429, 430-31, 507, 509, 540, 553-54, 632-37, 677, 702 Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulu 280-81, 411, 414, 418, 576, 587, 592, 648, 658 Bilgi edinme 113, 273-75, 283-86, 410-11, 414-17, 575-578, 587-93, 647-50, 655, 657-58, 661, 663-666

Bilgi edinme hakknn snrlar 283, 415, 588, 657 Bilgi notu 285, 417, 591 Bilgi ve Belge 35, 66, 117, 233, 273, 278, 283, 286, 415, 417, 533, 567, 589, 592, 648-49, 651-57, 662, 664-66, 669-70, 898, 935, 952 Bilgi ve belgeye eriim 280, 411, 413, 576, 580, 584, 586, 648, 651, 654, 656, 665 Biliim sektr 184 Bireysel menfaat 118 Bor demede acz 394 Bordro 172, 224, 516 Bro efi 547, 551, 561-62 Bykehir belediyesi snrlar 252, 408, 503, 505-506, 509, 524-25, 532, 537-38 Byk Defter 62, 217, 220, 515, 532 C Cem ve kltrevleri amak 719 Cemiyet 727, 748-52, 754-55, 779, 782, 841 Cemiyetin hukukunu etkilemeyen bildirim 821 Cezai art 177, 207 Cezai ihtilaf 208 Christians Against Racism and Fascism 81, 89, 93 Cinsel iliki 313 Cinsel ynelim 26, 326 Cinsiyet ayrmcl 320 Copyright 181-182 Cumhurbakan 82, 437, 887, 1090 ar ve propaganda aralar 444 araf liste 144 ereve ynerge 320 evre hakk 303-304 evrenin korunmas 298, 303 karlma ile sona erme 111-112 karlma sebepleri 109, 111, 390, 750 karma kararlarnn iptali 746 kma ile sona erme 111 raklk kurulu 212 oaltma hakk 195

ocuk dernekleri 27, 30, 252, 266, 354, 366, 503, 505, 523 ocuk Haklar Szlemesi 322 D Daire Bakan 300, 547-48, 550-53, 558, 693 Damga Vergisi 208, 248-49, 264-65, 414, 849 Danmanlk 174, 75, 17, 214, 341 Dava aabilmenin n art / dava n art 136, 800 Dava ama izni 791 Dava ama sresi 52, 116, 587 Dava ehliyeti 112, 119, 737-38, 1097-98 Davaya mdahil olarak katlma hakk 729 Deiir ortakl 171 Deiir Sermayeli 171 Deifre sorumlusu 193 Defter tutma esaslar 514 Defterlerin tasdiki 516 Delil tespiti 185 Demirba defteri 62, 172, 199, 217, 220, 225, 514, 532 Demokratik bir toplumda gerekli 80, 89-90, 121, 303-309, 312-15, 688-90 Demokratik ileyi 131 Demokratik toplum 90, 306-307, 911, 915, 924, 934, 937, 942, 952, 954, 957 Denetilere verilecek cret 423 Denetim Kurulu 31, 34, 60-61, 64, 101, 127, 129-130, 133-34, 136-37, 143-46, 203-206, 251, 267-69, 354-58, 392, 394, 396, 429, 454, 462, 507, 509, 529, 530-31, 614-18, 631-34, 677, 758, 786, 790, 795, 926-27 Deprem Ynetmelii 48 Dernee / Derneklere bal iktisadi iletme 849, 852, 854, 855, 874-77, 1078, 1080 Dernee ilikin davada husumet 813, 824-26 Dernee kayym atanmas 56, 129, 362-63, 509, 815, 922, 979, 988 Dernein dalm saylmas / kendiliinden dalm saylmas 776, 942, 957, 961-65, 975-80, 985-88, 990-93, 1094, 1096 Dernein feshi 23-31, 268, 355, 359, 366, 389, 392-95, 506, 616, 740-41, 815, 824, 830-34, 841, 942, 957, 961, 963, 966, 968, 970-73, 982, 986, 989-90 Dernein hukuki menfaati 737, 739 Dernein kendiliinden dalm sayldnn tesbiti 24, 155-56, 159, 223, 394, 520, 965, 968-69, 979 Dernein kendiliinden dalmas / dalm saylmas/ sona ermesi / sona ermi saylmas 24, 144-45,

155-57, 159, 185, 223, 358-59, 394, 521, 535, 627, 776, 942, 957, 961, 964-67, 975-76, 979, 985-86, 988, 990-91, 993 Dernein nihai kararlar 754, 804-805 Dernein sona ermesi143, 185-86 Dernein temsilcisi 823 Dernein vakfa dnmesi 257-58 Dernek yeliinden karma 108-109, 111-12 Dernek kametgahlarna likin Genelge 672 Dernek adna bankadan para ekme 811-12 Dernek adna tanmaz mal edinme 145 Dernek adna tescil 61, 1094, 1096 Dernek adresi 43, 80, 773, 843-44 Dernek grevlileri 203, 206, 357 Dernek gelirleri 151-54, 156, 159, 174-75, 220-22, 224, 357, 359, 517-18, 843, 845, 847, 904, 1062 Dernek ii denetim yollar 136, 753-54, 759, 786-87, 804-805 Dernek ikametgah 672, 679, 843-45, 1046, 1097 Dernek kurma zgrl 26, 35, 121, 846, 908, 910-11, 914-15, 924, 943, 957 Dernek kurmak 26, 80, 89, 121, 254, 690, 718, 734, 923 Dernek lokalinde kumar oynanmasna izin vermek 1056 Dernek Lokallerine likin Genelge 681 Dernek numaralandrma ilkeleri 534 Dernek tzel kiilii 57, 68, 107-108, 203, 230, 267, 269, 737, 813-14, 824-25, 915, 932, 942, 957, 986 Dernek yneticileri 199, 205, 218-19, 229, 231, 360, 364-66, 549, 558, 561, 775, 832, 973 Dernekler l Mdrl 25-26, 28, 63, 71, 131, 133, 161, 217, 219 Dernekler Dairesi 407, 409, 501-502, 546-47, 561, 563, 669, 676 Dernekler Denetileri 408, 521, 547-53, 563, 675 Dernekler Denetileri Bro eflii 552 Dernekler Kanununa muhalefet 721, 745, 811-12, 826, 842, 885, 1021-1026, 1029-1030, 1036-1042, 1047, 1050, 1052, 1055-1057 Dernekler kt 23-24, 31, 43, 46, 125, 359, 389, 408, 502, 533-34, 536, 547, 563, 1095 Dernekler mdrlne tasdik / onay 217-18, 536 Derneklerin denetimi 229-30, 675 Derneklerin vergi mkellefi olmamalar 847 Derneklerin / Dernein zorunlu organlar 101, 144, 268, 391 Dernekten iliik kesilmesi 746-47 Derz 48 Destekleyici belgeler 302

Devlet mallarna kar su 56, 61, 363, 531, 913 Devlet Memurlar Kanunu 115, 324, 327, 329, 344, 348, 408, 603 Devlet memurlarnn sendikal faaliyetleri 117 Devlet memuru 424, 724, 920, 926, 931, 954, 995, 999, 1054 Devlet srlarn aa vurma 107, 597 Devlet srr 283, 415, 588 Devletin lkesi ile blnmezlii esas 718 D likiler ube Mdrl 548, 556 D Faaliyetler in Standart Hibe Szlemesi 173-74 Dinamik bir yorum 303 Dip koan 172 Diplomatik dokunulmazlk 83, 438 Direnme karar / hkm 721-2, 725, 755, 757, 779-84, 793, 799-800, 830-31, 850, 906, 1002-1004, 1010-1013 Divan 64, 126, 128-29, 133, 135, 138-39, 508-509, 747, 758-59, 765-66, 786, 788 Divan bakan 64, 126, 128-29, 133, 135, 138-39, 508-509 Divan heyeti / kurulu 126, 128, 135, 138, 508, 758, 765 Diyalog yazar 193, 195 Doal hayata ilikin proje 192 Dorudan madur 289 Doktriner ve ideolojik bir yaklam 724 Dolandrclk 107, 597 Dolanl iflas 107, 597 Dviz kayplar 174 Dnce ve kanaat zgrl 721-22, 46 Drstlk kural 721-22, 726 Dzenleme kurulu 81, 83-85, 93-94, 438-41, 444-48, 1089 Dzenleyici ilem 87-91, 541, 577, 593, 649, 658, 661, 926 E Eitim ve Halkla likiler ube Mdrl 547, 549, 558 Ek deme isteme yasa 602 Ek mal bildirimi 634 Ek Protokoller 289, 296, 303, 685 vd. Ekolojik Yaam ve Uygulama Merkezi 258 El koyma 229, 231-232, 310, 313, 360, 673, 1002 Elektronik posta 125, 131-34, 274, 276-79, 281, 296, 568, 577, 580-83, 593, 615, 649-52, 654, 660 Elektronik sistemler 152, 154, 517-18, 520, 642

Emir ve talimat yetkisi 213 Emlk Alm Vergisi Kanunu 249, 265 Emniyet Genel Mdrl 85, 88, 212, 409, 648, 831, 896 Emredici hkmler 261, 388, 925 Encmen 49-50, 52, 996 Engelli haklar 326 Engelli birey / kii 246, 326, 330, 333-34, 337, 339, 346-48 Enstit 239-43, 273, 575 Entellektel stimlasyon 314 Envanter Defteri 62, 217, 220, 515, 532 Erotik rnler 314 Eser kategorileri 192 Eser sahibi olarak tantlma hakk 194 Eser sahiplii 181, 196 Eserde deiiklik yaplmasn nleme hakk 195 Eseri kamuya sunma hakk 194 Eserin aslna ulama hakk 195 Eit Deerde in Erkek ve Kadn iler Arasnda cret Eitlii Hakknda 100 Sayl ILO Szlemesi 322 Eit muamele ynergesi 320 Eit muamele direktifi 326 Eitlik ilkesi 108, 261-62, 319, 322, 390, 628, 734, 802-803 Elerin mal bildirimi 631 Eya piyangosu 160, 420, 424, 568 Evrak Kayt Defteri 62, 172, 217, 514, 532 F Faaliyet serbestlii 395 Faks versiyonu 295 Fedarasyon 44, 267, 355, 396-97, 405, 502, 505-507, 523, 556-57, 620-21, 642, 646, 743, 961-64, 991, 993 Federasyon ve konfederasyon kurulularnn incelenmesi 507 Fiil ehliyeti 29, 102, 266, 354, 388-89, 438 Fikir ve sanat eserleri 181, 192, 285, 416, 590 Fikir ve sanat eserleri hukuku / FSEH 181 Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu / FSEK 181, 192, 666 Fitre ve zekat zarf datmak 422, 565, 570-73, 1005-1008, 1015-1016 Fitre ve Zekat Zarflarnn Tanzimi 570

Fizyoterapi gerektiren bireyler 246-47 Flama 239, 363, 437 Form veya srekli form eklinde tutulacak belgeler 152-53, 515-19, 642 G Gayrimenkul mkellefiyeti 249, 265 Geici ihra kararnn iptali 755-56, 782-83 Geici nitelikteki birliktelikler 238, 256, 353 Geici ynetim kurulu 28, 31, 43, 251, 388, 504, 506, 745, 970, 984-87 Gelir elde etme 242, 339, 852, 854, 876, 1080 Gelir toplama yetkisi 157-60, 223 Gelir ve gider belgeleri / kaytlar 175, 224, 516-17 Gelir ve Gider Usul 175, 357, 518, 884 Gelir Vergisi Kanunu 151, 169-70, 323, 329-30, 341, 452, 459, 470-71, 479, 482-87, 490-91, 517, 853, 857-58, 870-71, 876, 1073-1074, 1079-1080 Gelirlerin Paylatrlmasna Ait Esaslar 570, 573, 1006, 1016 Genlik kulb 358, 612-14, 620, 622, 626 Genel adap 725 Genel ahlak 120, 305, 310, 428, 441, 527, 630, 688, 718, 723, 845, 910, 915, 934 Genel ahlakn korunmas 441, 723, 915, 934 Genel kurul 23, 59-64, 101-104, 110, 112, 125-39, 144-46, 164, 185-88, 197-98, 203-206, 237, 251-52, 258-61, 261-69, 354-64, 389-97, 460, 472, 501-509, 522-523, 529-540, 614-27, 682, 735, 741-48, 753-807, 816, 819, 822-28, 832-34, 899, 908, 911, 918, 920, 925-33, 938-39, 941-51, 954-57, 965-70, 973-79, 985-990, 993 Genel kurul iradesi 131, 197 Genel kurul kararlarnn iptali 135, 746, 794-808, 813, 824, 932 Genel kurul sonu bildirimi 64, 101, 127, 129-34, 252, 361, 509, 538-40 Genel Kurul toplant usul 125-26, 137, 392, 508, 615, 775-81 Genel Kurul Toplantlarna likin Genelge 682 Genel kurulun bilgisine sunulan ilemler 790-91 Gider makbuzu 151, 225, 517, 641-42, 644 Giri creti 164, 313 Gizlilii kaldrlan bilgi veya belgeler 417, 591 Gizlilik dereceli / derecesi 278, 283, 412, 415, 563, 586, 588, 648, 656 Gizlilik art 795 Gmen alanlarn ve Ailelerinin Haklarnn Korunmas Uluslararas Szlemesi 322 Gnll 130, 203, 206, 210, 357 Gnll hizmet gren 210

Gnlllk yasal mevzuat 210 Grnt kayd 279, 413, 585 Grev tahsisli kamu konutu 736-37 Grevde yetkiyi ktye kullanma suu 1019-1020 Grevi ktye kullanma 230, 232, 336, 1020 Gmrk k karneleri 860, 872, 878-79, 881-82, 1063-1064, 1075, 1081-1085 Gmrk Mavirleri Dernei Tz 730-731 Gmrk mavirlii izin belgesi 730 Gndelik cret ile alanlar 209-210 H Haberleme hakk 303 Haberlemenin gizlilii 284, 416, 590, 666 Hak arama yollar 756, 783 Hak drc sre 813-14 Hakaret 446, 608 Hakim karar 909-910, 922, 934, 936, 941, 952-53, 982 Hakkn ktye kullanlmas 109, 748, 767, 933 Hakl sebep 104, 109, 111, 162, 164, 177, 268, 390, 393, 400, 421, 567, 616, 760 Haksz mal edinme 427-28, 431,-33, 630, 637 Handyside 90, 307-309 Har 166, 248-49, 264-65, 404, 453 Harici link 182-83 Haysiyet divan 747 Hazine 233, 403-404, 432-33, 470, 494, 497, 776-77, 831, 893-94, 901, 1038-39, 1094-97 Hediye 428, 635-36 Hediye ve hibe eyalarda yaplacak ilem 635 Her eit Irk Ayrmclnn Kaldrlmasna likin Uluslararas Szleme 322 Hesap zeti 151, 221-222, 357, 517 Hrszlk 107, 219, 597, 609 Hizmet retim maliyeti 468, 847 Hizmet bedeli 60, 62, 168, 183, 185, 208, 451, 530-31 Hizmet erbab 330, 493 Hizmet ilikisi 203, 205, 731-32 Hizmet Szlemesi 203-05 Hosting 183-84 Hukuken ngrlm 304, 310, 312 Hukuki yardm gerekliliinin ortaya kt haller 117-19

Hukuksal ba 303 Hukukun stnl 89, 306, 663, 685, 738, 929, 949 Husumet itiraz 744 Huzur hakk 203-204, 206, 358, 402, 414, 820-21 Hkmet komiseri 57, 126, 439-40, 443-44, 446, 448 Hrriyet Aleyhine lenen Sular 321 I ILO 91, 322 International Classification of Functioning 342 Irk ayrmcl ynergesi 321 Irk grlerin yaylmas 314 Irklk 314 badet 57, 233-34, 689, 1097 bra edilme 780, 790-91, 799-800, 802-803 bra kararnn iptali 780 bra suretiyle yaplan usulsz ileme icazet 801 cra takibi 185 denetim 31,268, 355-56, 617, 756, 784 hukuk yollarnn tketilmesi 291-94, 297-300, 302, 695 dari Bro eflii 552 dari dava 115-16, 347, 818-19, 821-22, 890, 994 dari Dava Daireleri Genel Kurulu 119, 736-37, 962 dari Para Cezalarna likin Genelge 667 dari para cezas 50-51, 218, 425, 667, 1026-1027, 1039-1046 dari para cezasna itiraz 51 dari uygulama 292 dari yaptrm 51 fa zaman 761 fade hrriyeti 290, 305-306, 308-309, 313-15 hlal iddias 291-92 hra kararnn iptali 746, 755-56, 782-83 hra sebebi 109, 748, 750-53, 792 htarname 184 htiyari organlar 101-102, 135, 204, 268 htiyati tedbir 301-302, 928

kamet izni 212 kamet tezkeresi 103 ktisadi iletme 72, 75, 166-67, 169-70, 243, 493, 502, 678, 849-52, 854-55, 859-62, 864-83, 868, 875-76,1060-1086, 1091-1093 ktisadi iletme saylma 170, 849-50, 860-61, 863-68, 870, 872, 876-78, 880-83, 1061-1062, 1065, 1067-1068, 1070-1071, 1073-1074, 1076, 1079-1081, 1084-1086, 1092-1093 lam hkmnde 883 lk genel kurul 23-24, 60, 125, 389, 394, 507, 530, 745, 965, 967-68, 985, 990 ller daresi Genel Mdrl 407 mar kirliliine neden olma 49 mara aykr uygulama 50 mtiyaz szlemeleri 404 nanc ktye kullanma suu 107, 597, 1028 ngilizce kursu 71 nsan Haklar Evrensel Beyannamesi / Bildirgesi 322, 326, 685, 724, 923 nsan Haklar ve Mazlumlar in Dayanma Dernei 86, 1034 ntibak ilemleri 840-41 ntifa 246, 455-57, 597 ntikal heyeti 833, 837 ptal davas / davalar 32, 51-52, 88, 96, 115-16, 119, 136, 299, 336-38, 347-48, 393, 398, 737-38, 753-54, 756, 758-59, 777-78, 784, 786, 796-97, 804-805, 819, 821, 889, 907, 912, 994 rtifak haklar 249, 265, 838, 846 rtikap 107, 231-32, 432 sim dzeltme davalar 839-40 spat yk / ykmll 291, 309, 320 stanbul Sryani Katolik Vakf 97 stihbarata ilikin bilgi veya belgeler 283,415, 589, 666 stihdam 91, 166, 203, 205-207, 245, 319-20, 324, 326-27, 328-30, 336, 346-48, 408, 459, 619 stihdamda Ya Ayrmcl 319, 326 stisna akdi / szlemesi 195, 213-14 i stats 208 Kanunu 78, 203, 208, 323, 327, 330, 731-32 kolu 120, 725 ve Meslek Ynnden Ayrm Hakknda 111 Sayl ILO Szlemesi 322 in oluundan nce onay vermek 799 kence 289,292-94, 296, 301, 686, 688 leme hakk 195 lemler ube Mdrl 547-48, 553

letme Hesab Defteri 217, 225, 514 letme hesab tablosu 55, 517, 521 veren 120, 166, 194, 203, 208-210, 212, 214, 319, 327-30, 356, 367, 399, 454, 555, 731-32, 740, 742, 807, 845, 889 tiraz kabil olmayan para cezalar 883 vazsz iktisap 171 zinsiz yardm toplayanlar 425, 1003-1005, 1010-1012 zne Tabi Kelimelere likin Genelge 671 J Jimnastik Kulb 809 K Kabul edilebilirlik aamas 291 Kabul edilemez 295, 693, 695, 697, 755, 757-58, 805, 807, 858, 889 Kabul edilmeyen indirimler 464 Kaaklk 107, 407, 432, 597, 855-56, 865-66, 1068, 1070, 1091-1093 Kadnlara Kar Ayrmcln nlenmesi Uluslararas Szlemesi 322 Kalan yardmn devri 424 Kampanya 92, 162, 995-96 Kamu dzeni 80, 120, 229, 231, 294, 303, 308, 360, 441, 674, 688-90, 703, 708, 718, 722-24, 743, 775-76, 845, 861, 909-910, 915, 922, 934, 936, 941, 952-53, 956, 964-965, 968, 982, 985, 990, 1051, 1064 Kamu grevlileri 402-403, 417, 422, 427-28, 434, 440, 567, 585, 592, 630-31, 635, 655, 666, 678, 1005 Kamu Grevlileri Sendikalar Kanunu 117-18 Kamu Hizmetinde rgtlenme Hakk 91 Kamu kurum ve kurulular ile yrtlen ortak projeler 537 Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular 82, 85, 93, 106, 273, 367, 437, 554, 575, 587, 632, 665, 680 Kamu mallar 1097 Kamu yararna alan dernekler 55-56, 66, 107-108, 362-63, 521-22, 669, 675-76, 890-914, 928, 936, 953, 958-59, 962-64, 1015 Kamu yararna alan derneklerin mallarna kar su 56, 363, 913 Kamu Yararina alan Derneklerin Denetlenmesine likin Genelge 675 Kanaat zgrl 306, 721 Kanun nnde eitlik 324, 347 Kanuna aykr eitim kurumu 73, 76, 79

Kanuna aykr propaganda vastalar 446 Kanuna aykr toplant ve gsteri yryleri 442-43, 445, 447 Kanunen kabul edilemeyen gider 847 KAOS GL 26, 305, 308, 310, 313-315 Kapal yer toplants 57, 81-82, 85-87, 92-93, 436-37, 445, 1090 Kr amac gtmeyen kurulu 65, 213, 353, 367, 501-502, 512-14, 546-49, 643, 646 Kr paylar 494-95 Karar Defteri 62, 172, 217-20, 514-15, 532, 600, 610, 727, 825, 975 Karar dzeltme 298, 798, 805-806, 808, 825, 850-51, 864-65, 1068 Karlkllk esas 644 Karlkllk ilkesi 274, 411, 576 Karlkllk koulu 103 Kat malikleri 41-42, 45-47, 524, 597 Kat mlkiyeti 34, 41-42, 45-48, 597 Kat Mlkiyeti Kanunu 41-42, 45-48, 597 Katma bteli 427, 631 Katma Deer Vergisi / KDV 170, 330-31, 852-56, 1060, 1091-1093 Kayt dzeltme davalar 840 Kayt maliki 840, 1094-1096 Kaynak gsterme hakk 183 Kayym atanmas / tayin olunmas 56, 129, 362-63, 509, 815, 922, 979, 988 Kayym tayinine itiraz davas 815 Kazan elde etme 177, 263, 266 Kazan paylama 23, 29, 57, 68-69, 177, 237, 240, 257, 353, 388, 405, 451, 717, 733, 871, 906, 909, 936, 953, 1074 Kazanlm hak 921-22, 925, 1031, 1049-1052 Kendiliinden sona erme 24, 108, 111, 144, 185-86, 358-59, 390, 394, 401, 406, 535, 965, 967-69, 986 Kesin hesabn karlmas 423, 569 Kesin ve yrtlmesi zorunlu bir idari ilem 119, 738, 817, 819-21, 890 Keyfi uygulama 90 Krsal kalknma 207 Ksa film 193 Kilise 57-58, 206-207, 233 Kilise nderi 206-207 Kilise binas 58 Kin ve adavete tahrik 727 Kira kontrat / szlemesi 44-45, 58, 177, 245, 524, 597

Kii topluluklar 23, 29, 57, 68-69, 237, 257, 290, 388, 802, 909 Kiinin kendini yetitirme zgrl 734 Kiisel eyalar 199 Kolluk Kuvvetleri 61, 229-32, 354, 360, 439, 525, 527-28, 531, 673, 1001 Komnizm propagandas 727 Konfederasyon 44, 117-18, 267, 353, 355-56, 396-97, 501-502, 506-507, 523, 613, 621, 643, 646, 743, 807, 884, 961-964, 991, 993 Kongre iptali / kongre iptali davas 741-42, 762, 772, 807, 813-14, 824 Kontrol edilen yabanc kurum kazanc 459 Konusu Su Tekil Eden Dernek Faaliyetlerine likin Genelge 673 Kooperatif 106, 170-73, 248-50, 262-66, 454, 458, 633, 869, 875, 1060-1062, 1073, 1078 Kooperatif ana szlemesi 173 Kooperatif Birlikleri 172, 249-50, 264-65 Kooperatif kurmak 262, 265 Kooperatifler Merkez Birlii 249-50, 265 Kooperatiflere yaplacak balar 171 Koruyucu salk hizmetleri 335 Ky-Mer projesi 207 KPSS 347 Kredi kart ile ekilen aidatlar 220 Kredi kart ile tahsilat 221 Kulp organlar 614, 616, 618, 623 Kulplerin isimleri 622 Kulplerin protokoldeki yerleri 626 Kulplerin renkleri ve ayrc iaretleri 622 Kulplerin stats 614 Kumar oynanmasna izin verme 1056 Kumar oynatma 527, 673, 972, 978, 981, 983-4 Kur kayplar 174 Kurban derilerinin toplanmas 1014 Kurban derilerinin yardm amal dernekler tarafndan toplanmas 1014 Kurucu ye 101, 105, 113-15, 925, 987, 998 Kurucu yelerin yeliklerini devretme hakk 113 Kurucu ortaklar 251, 259 Kurucular 27, 29-30, 240-41, 251, 396, 503-504, 506, 618, 741 Kurucular kurulu 251, 618 Kurulu bildirimi ve dernek tznn 28, 504 Kurulu sermayesi 250-51

Kurum ama izni 244-46 Kurum ii gr 285, 417, 591 Kurumlar Vergisi Kanunu 167, 248-49, 264-65, 450, 490, 494, 860-82, 1060-69, 1072-1083, 1086 Kurumlar vergisi muafiyeti 249, 264, 849 Kurumlar vergisi ve geici vergi oran 486 Kutsal din duygular 718 Ktk defteri 533-34, 540, 542, 563 Ktkten silme / silinme 407, 536, 548 L Lezbiyen 25 Link 182-83, 577 Link atma 182 Listeyle seime girme 130 Lokal alamayacak yerler 44, 523 M Mahalli dareler Genel Mdrl 407, 1006 Mahalli mahkeme 717-18, 733, 735, 740, 754, 757, 760-61, 773-75, 777, 785, 788-89, 795-96, 798, 804-805, 810, 816, 825, 961, 964, 966, 968-71, 973, 975, 979, 981, 983, 985-87, 989-90, 1012, 1097 Mahkeme tz 693 Mahsup fii 172 Makbuz ve Biletler 420, 565, 568-69 Makbuz-Bilet Kayt Defteri 569, 574 Mal bildiriminde bulunacaklar / bulunulmas 34, 66, 427-31, 433-34, 554, 630-31, 634, 637, 677 Mal Bildiriminde Bulunulmas Hakknda Ynetmelik 630 Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet Yolsuzluklar Mcadele Kanunu 34, 66, 427, 637, 677 Mal bildiriminin konusu 633 Mal bildiriminin verilecei merciler 429, 431, 630, 632-33, 636, 677 Mal bildiriminin verilme zaman 634 Mal Bildirimlerine likin Genelge 677 Mal bildirimlerinin gizlilii 431, 636 Mal bildirimlerinin karlatrlmas 637 Mal karma 431 Mal topluluklar 32, 113-14, 186, 241, 258, 397 Mali mavir / mavirlik 220, 263, 428, 430, 631-32, 996, 998 Manevi Haklar 194-96

Marka korumas 181 Markalarn korunmas 68, 181 Matrah fark 847, 1091 Mazbut vakf 188, 493 Medeni ve Siyasal Haklara likin Szlemeye htiyari Ek Protokol 322 Medeni ve Siyasal Haklara likin Uluslararas Szleme 322 Menfaat atmalar 305 Menfaatleri ihlal edilenler 819, 821 Menkul sermaye iratlar 452, 484, 486, 495-98, 856-57, 859, 865 MERNS 334 Mesleki onur 283, 415, 666 Mesleki teekkl 740, 742-43 Mehud Sularn Muhakeme Usul 359, 448, 1043 Meru ama 89-90, 304, 313 Meru bir mdahale 309, 313 Mikrokredi 60, 502, 529-30 Muhasebeci 220 Muhtalk durumu 339-40 Mdahalenin varl 308 Meyyideler 763, 808 Mlkiyet hakk 290, 843, 845-46, 1000, 1009, 1012, 1097-98 Mrafaa icras 718, 735, 760, 777, 789, 796, 833 Mtalaa talepleri 285, 417, 591, 666 Mtekabiliyet 103 Mtevelli heyeti 33 N Nakdi yardm 510, 548, 558, 565, 628, 889 Normlar hiyerarisi 87-88, 1008 Noter 32, 63, 84, 94-95, 97, 184, 217-18, 220, 245, 250, 263, 357, 397, 427, 430, 439, 493, 515-16, 532, 568-69, 571, 598, 623, 630, 632, 646, 884-85 Noter kanalyla ihtarname 184 Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrl 334, 407, 582, 653 O Objektif kstaslar / kriterler 319, 558, 733 Okul ncesi Eitim Kurumlar Ynetmelii 78, 243, 245 Okul ncesi Yaz Eitim Program 78

Okul Pansiyonlar Ynetmelii 70 Okul Pansiyonlar Ynetmelii 70 Olaan denetimler 230 Olaan genel kurul 25, 134-37, 145, 252, 391, 394, 507, 509, 614, 763-64, 769, 776, 833-34, 965, 973, 975, 979, 986, 988-89 Olaan toplant 355, 391-92, 615, 618, 764, 813 Olaanst genel kurul 127, 129, 133, 136-37, 145, 237, 258, 509, 772-73, 794, 797 Olaanst toplant 134, 136-37, 391-92, 507, 614, 767-74 Onursal ye / yelik 103-104, 110, 210, 262, 390-91, 395 Orman / kesimi 299, 301, 1019-1020 Orman kesimi 301 Ortaklar Genel Kurulu 259-60 Otopark iletmesi 849-50 Oy hakk 127-28, 138, 262, 390, 393, 479, 487, 508 Oy hakkndan yoksunluk 393 deme Gc Olmayan Vatandalarn Tedavi Giderleri 323, 332 denti verme borcu 138, 164, 198, 391 renci dernekleri 262, 266, 725-26 retim amal pansiyon 69 retime balama izni 73, 76, 78, 244 lm cezas 290-91, 301, 686, 706, 712 lme bal tasarruf 32, 96, 114, 198, 241, 397-99 n deme 432, 775, 1030, 1035-1038, 1057 n deme nedeniyle takipsizlik karar 1030 n ilem 817, 819, 822 ncelikli dava 302-303 rtl sermaye 465-67 zr Trleri 327 zrl Amerikallar Yasas 319 zrl ayl 338-40, 344 zrllk lt 340-42 zrller daresi Bakanl 323, 325, 327, 332, 334-36, 348 zrller Veritaban 323, 334 zrllerin Devlet Memurluu 323, 327-28, 344-45, 348 zrllerin Devlet Memurluuna Alnma artlar 323 zbek rejim muhalifleri 301

zel eitim 45, 73, 75, 77, 168, 243-44, 246-47, 323-24, 458, 523 zel Eitim Kurumlar Ynetmelii 243, 245 zel hayatn gizlilii 284, 416, 590, 688 zel Kurslar ereve program 73, 76, 243 zel renci Yurtlar Ynetmelii 70-71, 538, 594 zel retim Kurumlar Kanunu 72, 75, 77, 79, 243-44, 247 zglenen mal ve haklar 33, 241, 398-99, 401 zgn fikir rnn meydana getirmek 194 zgn mzik bestecisi 192, 195 zgrlk Partisi 321 zgrlklerin zn zedelemeyecek biimde uygulanma P Pansiyon 68-71, 74, 170, 240, 362, 548, 598 Pay ve takip hakk 195 Platform 81, 89, 238-40, 247, 256-57, 369, 378-79, 538 Platform adnn kullanlmas 238 Platform tanm 238 Platformun tzel kiilik kazanmas 238 Pornografi 305, 308, 312-15 Pressing social need 313 Prim itiraz komisyonu kararnn iptali 884 Program tasarmlar 181 Proje yrtcs 192-93, 195-96, 208-209 Prosedr koulu 304 Protestan mezhebi 233 Puantaj kaytlar 209 R REC 213 Rehabilitasyon merkezi 75, 77, 168, 243, 247 Rehneden 206, 218, 226, 365 Rekabet eitlii 875, 1078 Rekabet Kurulu 809-10 Rekabetin Korunmas Hakknda Kanun 809 Resim (vergi) 166, 249, 265, 404, 453 Resim (sanat rn) 182, 246, 307-308, 437, 443, 445-46, 651, 722, 726 Resm senet 96, 114

Resmi ihale ve alm satmlara fesat kartrma 107, 432, 597 Rule 39 302 Rvet 427, 432, 554, 597, 637, 677 S Sabit kymetler 172 Safi gelirler 165-66 Safi kurum kazanc 459, 479 Sahibinin hususiyetini tama 192-93 Sahtecilik 107, 597 Sakatlk aylndan faydalanma koullar 332, 337 Sakatlk indirimi 329-30 Saklama sresi 151, 357, 517 Sanat misafir program 262 Sanayi ve Ticaret l Mdrlkleri 263 Sandk 59-62, 357, 501-502, 528-32, 543, 678 Sandk organlar 60, 530 Sat fii 151, 517 Savunma hakk 292, 773, 1037 Sayman 152-55, 159, 199, 518-20, 537, 553, 566, 569, 587, 604, 619 Seim avantaj 130 Seimlik organlar 746 Seme ve seilme ehliyeti 106 Sebep dermeyan olunmakszn ihra karar 748, 750 Seminer 71, 74-76, 262, 526, 719, 898 Senarist /senaryo yazar 193,195 Sendika yesinin 91, 117-18, 120-22 Sendika bakan 83, 95 Sendika kurma hakk 120-22 Serbest meslek erbab 106, 169, 330, 470, 493, 496 Serbest meslek makbuzu 151, 208, 517 Sertifika 74-76, 539 Servis salayc 183-84 Ses kayd 279, 413, 585 Sfat yokluu 776-77 Sktran bir sosyal ihtiya basks 313 Snf retmeni 105, 246 Sigorta 208-209, 213-14, 249, 264-65, 455, 457, 460-61, 474, 485, 489, 498, 604, 623, 732

Sigorta muameleleri vergisi 249, 264 Sigortal 208, 213-14, 732 Sigortal alma 208 Sinema filmi 192-93 Sinema filmlerinin deerlendirilmesi 192 Sinema salonu 94 Sinevizyon 86 Sivas olaylar 83, 1087 Sivil Haklar Yasas 319 Sivil Savunma Genel Mdrl 407 Siyasi faaliyet 621, 722-23, 725-26, 752, 984 Siyasi faaliyetin devamllk unsuru 726 Son bavuru yeri 788 Son karar mercii 753, 758, 786, 903 Son karar verme grevi 616,754, 804-805 Sorumlu Kurul 163, 421, 423-24, 566, 568-69, 999-1000 Sorumluluk davas 790 Sosyal bir snfn dier sosyal snflar zerinde hakimiyetini tesis etme 727 Sosyal gvenlik mevzuat 331 Sosyal ihtiya basks 313 Sosyal Sigortalar Kanunu 203, 209, 213, 329, 604 Sosyal Sigortalar Kurumu 209-10, 214 Sosyal yardm vakf 167 Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu 1006 Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu Kanunu 323, 331 Szleme hrriyeti 177 Szlemeci Devlet 295, 297, 302, 309 Sponsorla ibirlii protokol 177 Sponsorluk szlemesi 177 SSK primleri 208 Stant 92-94 STGM Sunu, 130-31, 247 Stok giri-k defteri 172 Strasbourg organlar 292-93 Su duyurusu 26, 230, 232, 292, 636-37, 674 Su ilenmesinin nlenmesi 80, 89, 120-21, 229, 231, 309, 360, 441, 674, 689-90, 845, 910, 915, 934, 941, 952, 956 Sulh Ceza Mahkemesi 51-52, 425

Sre giden bir ihlal 295 Srekli karma 746 Sreli yayn 65-68 Sresi dolan yetki belgesini iade etmemek 1047 Sresinde mal bildiriminde bulunmama 636 Sresiz yayn 65 artl Ba Gelirleri Hesab 170 enlik 82, 86, 436, 1090 irketler 146-47, 169, 174, 262-63, 265, 273- 403, 428-30, 450, 453, 455-56, 460-61, 465-66, 470, 474, 484, 489, 491, 575, 625, 631-32, 634, 647, 649, 661, 862, 869, 875, 923, 925, 1066, 1073, 1077 ube ama 251-53, 257, 355, 396, 504, 511-513, 549-50, 556-58, 616, 618, 831 ube feshi 832 ube genel kurul toplantlar 355, 509, 618 ube kurulu bildirimi 251-52, 396, 505, 618 ube mdr 547, 551, 554-55, 558-60, 611, 623, 633-34 T Taban Puan 347 Tadilatn ruhsata balanmas 48-50 Tahakkuklarn terkini 861, 1064 Tayir 206, 218, 226, 364 Tahrif 206, 218, 226, 364 Tahsil edilen gelirler 155 Tahsil fii 172 TAKBS 340 Tam ve dar mkellefiyet 451, 497 Tam yarg davas 117, 336-37, 347-48 Tapu kaydna erh 260 Tapu sicili 33, 246, 597, 840 Tapuda isim tashihi 839 Tapuda mesken olarak gsterilen bamsz blm 41-42, 45-48, 524, 597 Tapuya tescil 64, 146, 197-98, 361, 538, 840, 842, 846, 905 Tarm danman 207 Taraf tekili 810-11, 824-25 Tasfiye 185-191, 472 vd., 533 vd., 961 vd., 991 vd.

Tasfiye halinde 187, 191, 472-73, 535 Tasfiye ilemleri 359, 474, 536, 991 Tanmaz mal bildirimi 64, 198, 538-39 Tanmaz mal satn alnmas 197, 361, 837, 846 Tara Tekilat Kuruluu 541, 546, 560 Tazminat isteminin koullar 232 Tebell tarihi 489 Tebligat Kanunu 49-50, 366, 425, 636, 773, 810-11 Tediye fii 172 Tefti ve denetleme giderleri 165-66 Tefti ve denetleme pay 165-66 Tekel idaresi 525 Telif haklar 181-83, 194-95, 493 Temerrt ihtar 761 Temsil grevi 355, 394 Temsil hakk 195, 979, 988 Temsil organ 268, 394 Temsilcilik 57, 63, 65, 242, 252-57, 297, 353-56, 361, 365, 367, 424, 501-502, 511-13, 533-36, 556, 622, 830 Terr eylemlerine katlma 107 Terr maduru istihdam 324, 327-329 Ticaret sicili 245, 251, 263, 477, 491, 597 Ticari faaliyetin tanm 853 Ticari logo 181 Toplanan parann devlet mal saylmas 999 Toplant usul 125-26, 136-37, 392, 508, 615, 775 vd. Toplant ve gsteri yry hakk 80, 436, 1090 Toplant ve gsteri yry yer ve gzergah 437, 1089 Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu 80, 85, 92-95, 436, 1089 Toplant yeri 42, 126, 128, 137-38, 392, 439-40, 508, 615, 766 Toplant yerlerinin tespiti 84, 438 Toplant yeter says 126, 128, 392, 508, 764 Toplantya ar 61, 125, 131-32, 134, 137, 143-45, 392, 508, 530, 614-16, 682, 688, 743, 770-72, 978 Tb-Der 721-22, 724, 727 Trafik kazas 344 Trafik sicili 33 Transfer fiyatlandrmas yoluyla rtl kazan datm 465, 467-68

Transseksel ve Transvestitlerin sosyal haklar 340 Travesti 25 Triptik belgeleri 860, 864, 872, 878-79, 881-82, 1063, 1068, 1075, 1081-85 Turizm amal pansiyon 69 Turizmle ilgili mevzuat 68 vd. Tutanaa geirilmi bir muhalefet 777-78 Tutuklamaya itiraz 292 Tutulmas gereken defter / kayt 78, 218, 364 Tccar 330, 496, 1002 Trk Hava Kurumu 363, 404, 422, 427, 430, 565-66, 570-73, 630, 632, 908, 913, 917-55, 1002-1009, 1012-1018 Trk milli menfaatleri 718 Trk Silahl Kuvvetleri 160, 354, 419 Trk tarihi ve manevi deerleri 718 Trk varl 718 Trkiyede temsilcilik 65, 252-54, 365, 513 Trkiye Kurumu 328 Trkiye Milli Kooperatifler Birlii 172, 249-50, 265 Tzk deiiklii 63-64, 96-97, 127-35, 261-62, 392-93, 509, 538, 540, 615-16, 624-25, 802, 970 Tzel kiilerin oy kullanmas 355 Tzel kiilik 23-32, 43, 57-58, 92, 95, 101, 114, 125, 238-41, 263, 266, 269, 396-99, 407, 451, 503-506, 530, 536, 548, 553, 557, 635, 717, 736 vd., 830, 852, 854, 863, 869, 874, 881, 923, 925, 932, 936, 953, 970, 1066, 1073, 1077, 1085 Tzel kiiye intikal 187 U Ulalmak istenen meru ama 90 Uluslararas alma rgt 91, 322 Uluslararas faaliyet 65, 252-53, 257, 355, 395, 401, 405, 501, 510-13, 550, 556, 616 Uluslararas Nitelikteki Teekkllerin Kurulmas 405, 407, 501-502, 546-49, 556-57 Umumi Hfzsshha Kanunu 335 cretli bir personel 203 st kurulu 115, 119-20, 146, 160, 165, 239, 248-49, 253-54, 257, 264-65, 353, 355, 358, 363, 367, 395-96, 400-401, 419, 494-96, 507, 511-13, 549, 555-58, 612, 620-21, 857, 859 ye fazlal 733 ye kayt defteri 62, 101, 217, 514, 532, 645, 671

ye says esas 743 yeler Komitesi 266, 268 yelerin bireysel davalar 118 yelerin ykmllkleri 138, 391 yelie kabul 104, 108, 110, 112, 261, 268, 393, 616, 733 yeliin tespiti 731-32 yelik bavurusu 102, 107-108, 390, 617, 645 yelik hukuku 761 yelik koullar 102, 388, 730-31 yelikten karlmak / karmak 103-104, 109-12, 136, 262, 268, 393, 616, 746 vd., 786, 804-805, 976 V Vaiz 207 Vakfeden 96-97, 114-15, 186-91, 237, 257-58, 398-400 Vakfedenin arzusu / iradesi 97, 186, 189, 191, 400 Vakfn adnn deitirilmesi 186, 191 Vakfn amac 32-33, 96-97, 186-91, 397-401 Vakfn amacnn deitirilmesi 187-88, 191, 401 Vakfn isim deiiklii 191 Vakfn tescili 32, 97 Vakfn yerleim yeri 32, 34, 114, 187, 398-99 Vakf adna tescil 33 Vakf hizmet binas 48 Vakf kuran dernekler 237 Vakf kurucu ye says 115 Vakf senedi 33-34, 67, 95-97, 114, 165-67, 186-91, 241, 243, 245, 398-400, 403 Vakf yerleim yeri 189 Vakflar Genel Mdrl 32-36, 96, 165-66, 187-88, 237, 368, 398-403, 423, 430, 549, 555-56, 632 Vakflara ilikin mevzuat 35-37 Vakflarda yelik 33, 112-15, 258, 397 Vakflarn devri 186 Vakflarn Lokal Amas Hakknda Genelge 680 Vekaletname 118, 284, 589 Velayet hakk 106 Vergi muafiyeti 35, 166, 168-69, 454, 458, 463, 494-96 Vergi Usul Kanunu 34, 62, 151, 172, 220, 225, 452, 464-66, 475, 490, 514-17, 532, 541, 600, 635, 667, 1092-93

Vergilendirme dnemi 471-72, 481, 487-89 Veri saklama 183 Vcut Fonksiyon Kayb 341-44 W Web alan 183-84 Web sitesi Sunu, 35-37, 181-83, 501 Y Yama 107, 722 Yabanc dernekler 65, 253, 353, 355, 365, 367, 395, 502, 512-14, 558 Yabanc derneklerin izin alma ykmll 512 Yabanc derneklerin yllk raporlar 65, 513 Yabanc dil kursu 167, 856, 860-61, 864-65, 867, 872-73, 877-78, 880, 1063, 1065, 1068, 1071, 1076-77, 1081, 1084, 1091-93 Yabanc Tzel Kiiler 253-54, 274, 411, 431, 511, 540, 576 Yabanc vakflarn izin alma ykmll 511 Yabanc vakflarn yllk raporlar 512 Yabanclarn dernek kurma hakk 395 Yabanclarn yelii 102 Yap sahibi 49-50 Yaratma gerei ilkesi 193 Yardmn devlet mal saylmas 424 Yardmn geri alnmas 545 Yardmn istee bal olmas 419 Yardm taleplerinin deerlendirilmesi 544 Yardm toplama 57, 158-64, 176, 368, 402, 408, 419-24, 426, 541, 548, 555, 565-70, 573, 667, 995-96, 999, 1002-1005, 1007-1008, 1010-20, 1054 Yardm toplama ekilleri 420, 424, 566 Yardm toplama faaliyetinin giderleri 424 Yardm Toplama Kanunu 159-63, 176, 368, 408, 419, 541, 548, 555, 565, 667-68, 995-97, 1002-1005, 1010-1012, 1014-16, 1054 Yardm toplama sresinin takdiri 161, 164, 176, 421 Yardm toplamaya yetkili kii ve kurulular 160, 419, 1007 Yardm toplayabilecek olanlar 419 Yardmlama amac 723 Yardmlarn kamuoyuna aklanmas 545 Yardmlarda kamu yarar gzetilmesi 544

Yarg denetimi dnda kalan ilemler 283, 415, 591 Yasak ama 96, 187-88, 401 Yasak ve izne tbi faaliyetler 353 Yasaklanm amalar 557, 741 Yatay uygulama 81, 89 Yayn organ 65, 68 Yayn ve umuma iletim hakk 195 Yayma hakk 195 Yazma ve tebligatlar almaya yetkili kii 43 Yaz leri Mdrl 295-98, 547, 560 Yaz makineleri 152, 516-18, 642 Yazl veya basl belgeler 279, 412, 585 Yazman 64, 126-29, 131, 135, 302, 392, 508-509, 614 Yeil kart 323, 331-32 Yedek ye 31, 60-61, 64, 127, 129-30, 132-33, 143-47, 267-68, 355, 360, 393-94, 509, 529-30, 616-18, 795, 819, 909, 911 Yeni Vakflar Birim Ynetmelii 242 Yeniden deerleme 541, 667 Yenilik douran hak ilkesi 771 Yerel bir gazeteye aklama yapma 812-13, 1035 Yerleim yeri 23, 25, 27, 29-34, 43-44, 46, 61, 63, 114, 125, 132, 161-62, 186-87, 189, 241, 251, 353, 361, 368, 389, 396-398, 400, 420, 502-504, 506, 516, 524, 530, 537-540, 618, 621, 642, 645-46, 674, Yerleme hakk 27, 30, 102-104, 241, 251, 395, 503-504 Yetki belgesi 151, 154-57, 159, 221-24, 274-75, 297, 357, 411, 520, 539-40, 579-80, 597, 628, 651, 1018-19, 1025-26, 1047-48 Yetki belgesi formu 156 Yetki belgesinin sresi 154, 156-57, 223-24, 520 Yevmiye Defteri 62, 217, 220, 515, 532, 717 Ykm karar 48-50, 52 Yl sonu beyannamesi 63 Yllk aidat miktar 31, 164, 198-99, 267, 355 Yllk dernek raporu 255 Yllk faaliyet raporu 577, 579, 649 Yolsuz tescil 1094, 1096 Yorumlama teknikleri 306 Ynetim Kurulu 110, 127, 130, 135-36, 143-47 Ynetmen 193, 195

Yurt cretlerinin tespiti 599 Yurt aacaklarda aranacak artlar 597 Yurt ama 70-71, 538, 595, 597-99 Yurt binalarnda aranacak artlar 595 Yurt Mdrnn Grevleri 605 Yurtdndan mali yardm alnmas 65, 158, 510, 539-40, 558, 889 Yurtdndan yardm alma 65, 158, 510, 539-40 Yurtdndan Yardm Alma Bildirimi 510, 539-40 Yrtmenin Durdurulmas 116, 206, 298-301, 935-37, 946 Z Zaman esas 213 Zarar mahsubu 461 Zihinsel engelli 176, 256, 326, 339 Zimmet 107, 432, 553, 567, 597, 600, 995, 999 Zorunlu organlar 24, 101-102, 125, 144, 268, 391, 394, 614, 834, 965, 968, 973, 989