Vous êtes sur la page 1sur 7

_______________________________________________________________________________________________

RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 12


3 Quadro Conceitual - Modelagem e Simulao de Processos
Nesle capluIo so apresenlados os conceilos e princpios da nodeIagen de processos,
conceilos de sinuIaco de processos e, por fin, conceilos e definices da nodeIagen
de processos para sinuIaco. A apresenlaco dos conceilos de Iidd |2OO1! solre
nodeIagen se juslifica j que a nodeIagen de un processo e a elapa iniciaI de un
projelo de sinuIaco de processos.
3.1 Modelagem de Processos
O uso da nodeIagen conslilui para os geslores de processo una inporlanle
ferranenla para enlasar a lonada de deciso. Idenlificar o nnero de variveis a
seren inseridas no nodeIo e definir quaI o grau de roluslez e conpIexidade que o
nodeIo deve ler so quesles cujas resposlas no so sinpIes. Sendo assin, o uso de
nodeIos lorna-se essenciaI para que o geslor possa leslar aIlernalivas e lonar a deciso
nais precisa. Iara que os nodeIos possiliIilen a lonada de deciso e necessrio que a
elapa da nodeIagen seja execulada da neIhor forna possveI.
Una das prineiras definices afirna sinpIesnenle que nodeIo e XPDUHSUHVHQWDomR
GDUHDOLGDGH |Ackoff e Sasieni, 1968!. Iidd |2OO1! crilica essa viso por afirnar que eIa e
denasiadanenle sinpIisla, lendo en visla que ignora o nolivo peIo quaI o nodeIo
esl sendo conslrudo. Se o nodeIador no liver en nenle que o nodeIo precisa
alingir oljelivos, eIe poder pernanecer para senpre nodeIando salendo que esl
deixando parles da reaIidade de fora, e ao finaI, concIuir que a nodeIagen de nada
serviu. O nesno aulor fornece una definico nais conpIela de nodeIo:
0RGHORpXPDUHSUHVHQWDomRGDUHDOLGDGHSURMHWDGRSDUDDOJXPSURSyVLWRGHILQLGR.
A definico acina ainda esl inconpIela, pois, no conlexluaIiza a nodeIagen
denlro das cincias adninislralivas. Sendo assin, o aulor gera una lerceira definico:
0RGHOR p XPD UHSUHVHQWDomR GD UHDOLGDGH TXH p SODQHMDGD SDUD VHU XVDGD SRU DOJXpP QR
HQWHQGLPHQWRPXGDQoDJHUHQFLDPHQWRHFRQWUROHGHVWDUHDOLGDGH.
L inporlanle lanlen ressaIlar que un nodeIo nunca ser iguaI a reaIidade, pois
caso conlrrio, leranos duas reaIidades e no un nodeIo. A parlir desla prenissa o
aulor gera una nova definico:
8PPRGHORpXPDUHSUHVHQWDomRGHSDUWHGDUHDOLGDGHYLVWDSHODVSHVVRDVTXHGHVHMDPXVi
OR SDUD HQWHQGHU PXGDU JHUHQFLDU H FRQWURODU DTXHOD SDUWH GD UHDOLGDGH |Iidd, 2OO1, pg.
24!.
Ior fin, o aulor prope un Ilino refinanenlo. O nodeIo envoIve a percepco de
que nuilos de ns novinenlanos a vida con un conjunlo de consideraces que
fornan nosso arranjo nenlaI. Islo nos Ieva a porlar nodeIos nenlais infornais do
nosso nundo. No enlanlo, esles nodeIos nenlais no calen para un nodeIo de
lonadas de deciso gerenciais. O que inleressa e que esles nodeIos sejan expIcilos e
exlernos. Con isso gera-se una nova definico:
8PPRGHORpXPDUHSUHVHQWDomRH[WHUQDHH[SOtFLWDGHSDUWHGDUHDOLGDGHYLVWDSHODSHVVRD
TXH GHVHMD XVDU DTXHOH PRGHOR SDUD HQWHQGHU PXGDU JHUHQFLDU H FRQWURODU SDUWH GDTXHOD
UHDOLGDGH. |Iidd, 2OO1, pg. 25!.
ModeIos de Irocessos de negcios represenlan segundo Davenporl |1993! una
ordenaco especfica das alividades de lralaIho no lenpo e no espaco, con un
_______________________________________________________________________________________________
RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 13
coneco, un fin, e enlradas e sadas cIaranenle idenlificadas: una eslrulura para a
aco. O nodeIo de processo e una alslraco das alividades de lralaIho que aconlecen
na organizaco, conlendo o fIuxo dessas alividades con as decises, os responsveis e
os denais recursos uliIizados.
A nodeIagen pode ser usada para: un neIhor enlendinenlo e represenlaco
uniforne da enpresa: suporle ao projelo de novas parles da organizaco ou ale para
apoiar o conlroIe e noniloranenlo das operaces da enpresa |Vernadal, 1996!.
Segundo Vernadal |1996! a nodeIagen de processos conslilui una naneira de
fornecer viso sislnica aos geslores. IossiliIila que os gerenles conpreendan cono o
lralaIho e execulado e cono suas larefas inpaclan no cIienle finaI. O aulor ainda
afirna que a nodeIagen enpresariaI e un pre-requisilo para a inlegraco, servindo
lanlen para conlroIe e noniloranenlo, assin cono para suporle a projelos de novas
reas da organizaco.
Iara Rosenann |2OOO!, os princpios e crilerios geraInenle aceilos en nodeIagen
de processos so: Aderncia: ReIevncia ou suficincia: Cuslo/enefcio: CIareza:
ConparaliIidade: Lslruluraco sislenlica.
A nodeIagen de processos de negcios precisa conlenpIar un grau adequado de
cIareza e fornaIizaco en seus nveis de alslraco, ou seja, prover o conhecinenlo de
seu funcionanenlo, aIinhando-o con a eslralegia da organizaco e propondo a
neIhoria conlnua dos seus processos de negcios. A nodeIagen pode ser una forna
de apoiar a organizaco a expIicilar e fornaIizar os seus processos de negcio a fin de
pronover a represenlaco e enlendinenlo das alividades de lralaIho, para nininizar
prolIenas e naxinizar a produco de produlos/servicos. Iode ser apIicada con
diversas finaIidades.
Segundo Iain |2OO2!, os nodeIos de processos da organizaco poden ser apIicados
para: Redesenho de processos, AnIise e neIhorias de processos, Sislenas inlegrados
de geslo, Irojelo de Sislenas de Infornaco, Idenlificaco, seIeco e noniloraco de
indicadores de desenpenho, AnIises organizacionais, Cerncia do Conhecinenlo,
WorkfIov e Cerncia de Docunenlos, Organizaco de docunenlaco lecnica,
enchnarking, Inlegraco organizacionaI alraves da unifornizaco de enlendinenlos
solre a forna de lralaIho, ModeIos de negcios eIelrnicos e Cadeia de Suprinenlos.
Vernadal |2OO2! afirna que so apresenlados cono nolivaco para a nodeIagen os
seguinles ponlos: geslo de sislenas conpIexos: neIhor geslo de lodos os lipos de
processos: expIicilaco do conhecinenlo e NQRZ KRZ organizacionaI: reengenharia de
processos: e inlegraco enpresariaI proprianenle dila. Iara o aulor, un nodeIo da
enpresa una vez aceilo por un grupo de usurios represenla una viso de consenso,
ou una lriIha (5RDGPDS) daqueIa enpresa para o dado grupo. Iodenos dizer ainda
que se pode oller cono lenefcio da nodeIagen de processos a conslruco de una
cuIlura e o conparliIhanenlo de una viso conun para ser conunicada alraves da
organizaco via una nesna Iinguagen dos nodeIos uliIizados.
3.2 Simulao de Processos de Negcios
SaIilv |1999! afirna que a sinuIaco consisle no processo de conslruco de un nodeIo
que repIica o funcionanenlo de un sislena reaI ou ideaIizado (ainda a ser conslrudo)
e na conduco de experinenlos conpulacionais con esle nodeIo, con o oljelivo de
neIhor enlender o prolIena en esludo, leslar diferenles aIlernalivas para sua
operaco e assin propor neIhores fornas de oper-Io.
_______________________________________________________________________________________________
RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 14
Una sinuIaco pode ser conlnua ou discrela. Na sinuIaco conlnua as variveis
do sislena ln vaIores que varian conlinuanenle ao Iongo do lenpo e as equaces
fornecen o vaIor das variveis en lodos os inslanles de lenpo. I na sinuIaco
discrela as variveis do sislena ln vaIores definidos apenas en inslanles de lenpo
nos quais ocorren evenlos. Un evenlo pode ser definido cono una aIleraco no vaIor
de una ou nais variveis do sislena.
Nesle lralaIho ser lralada apenas a sinuIaco de evenlos discrelos.
Ln geraI, a sinuIaco de sislenas e reaIizada con inluilo de eslinar dislriluico de
variveis aIealrias, leslar hipleses eslalslicas, conparar cenrios represenlando
diferenles soIuces para o prolIena en esludo, avaIiar o conporlanenlo de una
soIuco anaIlica e avaIiar un processo de lonada de decises en lenpo reaI.
Ior sua fIexiliIidade, a sinuIaco conlenpIa a varialiIidade do sislena, gerando
resuIlados dinnicos de acordo con os parnelros eslipuIados. Irado |2OO4! afirna
que a definico nais aceila hoje en dia e que sinuIaco seria una lecnica de soIuco
de un prolIena peIa anIise de un nodeIo que descreve o conporlanenlo do sislena
usando un conpulador digilaI. I Iegden |1995! delaIha nais o conceilo afirnando
que sinuIaco e una das nais poderosas ferranenlas de anIise disponveis para os
responsveis por projelo e operaco de processos conpIexos ou sislenas.
No nundo aluaI, a sinuIaco se lornou una ferranenla nuilo poderosa para
pIanejanenlo, projelo e conlroIe de sislenas. No nais renegada ao poslo de Ilino
recurso, hoje eIa e visla cono una nelodoIogia indispensveI de soIuco de
prolIenas para engenheiros, projelislas e gerenles. A sua uliIizaco possiliIila una
neIhor visuaIizaco e enlendinenlo do sislena reaI |Iai HWDO., 2OO4!.
Segundo Tunav |1996!, os processos de negcios so nuilo dinnicos e conpIexos
para seren anaIisados sonenle con fIuxogranas e pIaniIhas. Dianle disso, pode-se
dizer que a sinuIaco de evenlos discrelos e una das ferranenlas nais poderosas e
reaIislas para anaIisar o desenpenho dos processos de negcios. Tunav |1996! ainda
coIoca cono principaI forca do usiness Irocess SinuIalion (IS), a capacidade de
incorporar siluaces eslocslicas ao nodeIo de nodo a oller soIuces viveis de loa
quaIidade. VaIe ressaIlar que as siluaces eslocslicas so aqueIas nas quais o nodeIo
possui a presenca da incerleza, quando una ou nais variveis do sislena poden
assunir vaIores aIealrios discrelos ou conlnuos. Ouesles reIacionadas a eslas
incerlezas so lraladas con o enprego da leoria de prolaliIidades con enfoque na
delerninaco de funces dislriluico de prolaliIidade que nodeIen as incerlezas.
Segundo Irado |2OO4!, ao efeluar cerlos lipos de esludos de pIanejanenlo, e conun
deparar-se con prolIenas de dinensionanenlo ou fIuxo cuja soIuco e aparenlenenle
conpIexa. TaI cenrio pode ser una flrica, o lrnsilo de aulonveis de una cidade,
un escrilrio, un porlo, un cenlro de dislriluico e elc. Todos esles anlienles
possuen una serie de prolIenas que deven ser resoIvidos para que a enpresa opere
con neIhor desenpenho. AIguns exenpIos desses prolIenas poden ser:
1) Ouanlidade correla de recursos a seren uliIizados (pessoas, nquinas,
ferranenlas e vecuIos.):
2) OuaI o neIhor Iavoul e roleiro de fIuxo denlro do sislena que esl sendo
anaIisado.
Nesle conlexlo a sinuIaco e un inporlanle inslrunenlo de apoio ao processo de
lonada de deciso. A sinuIaco pode ser enpregada en diversos selores da indslria
e da preslaco de servicos enlre oulras reas. A seguir aIguns exenpIos so Iislados:

_______________________________________________________________________________________________
RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 15
1. Linhas de Iroduco: criaco, alraves da sinuIaco, de un parque produlivo
lolaInenle novo e geslo de esloques:
2. Logslica: na Iogslica de lransporles, poden ser sinuIados desvios de lriIhos e
aIocaco de Ioconolivas (nodaI ferrovirio): nos nodais aereo e narlino
pode-se sinuIar as laleIa de horrios de chegada e parlida: no nodaI
rodovirio, a sinuIaco pode ser apIicada de forna a auxiIiar o
dinensionanenlo do nnero ideaI de pedgios para naxinizar a arrecadaco
e nininizar o lrfego de vecuIos, enlre oulras:
3. TeIenarkeling: o dinensionanenlo do nnero de operadores e nquinas a
seren aIocadas por dia para alender a denanda, lanlen e un prolIena que
pode ser resoIvido con o uso da sinuIaco:
4. ancos e supernercados: Dinensionar o nnero de alendenles e de caixas
rpidos para que as fiIas se nanlenhan a nveis delerninados.
3.3 Modelagem de Processos para Simulao
Iara Carson |2OO5!, lodas as alividades de nodeIagen deven ser focadas no oljelivo a
ser alingido. Ireqenlenenle, o prolIena pode ser desconhecido ou pouco enlendido
e a fornuIaco iniciaI do prolIena pode ser decIarada en lernos de sinlonas
olservados.
Duranle a nodeIagen do prolIena, lorna-se necessrio decidir lrs aspeclos solre
a nodeIagen: Lscopo do nodeIo e alrangncia, nveI de delaIhanenlo e escopo do
projelo.
A Iigura 3 lusca lraduzir a inserco da sinuIaco denlro da Igica de nodeIagen
de processos.

Figura 3 - Insero da Simulao dentro da lgica da Gesto de Processos

Una vez que o processo de negcio ser nodeIado con foco lanlen en sinuIaco,
o Ievanlanenlo de novas quesles e de novos dados deve ser incorporados a fase de
enlrevisla e de nodeIagen do processo. Ouesles inporlanles cono os lenpos de
execuco de cada alividade envoIvida no processo deven ser incorporadas ao nodeIo.
Nesla elapa, e necessrio que se desenvoIva una Iisla de quesles que o nodeIo deve
responder, assin cono una Iisla de nedidas de desenpenho que sero uliIizadas na
_______________________________________________________________________________________________
RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 16
sinuIaco para conparar as aIlernalivas de nodeIo. Lslas novas alividades no
processo de nodeIagen de processos para alendinenlo da sinuIaco eslo inseridas
no nelodo criado nesle lralaIho. O nelodo esl expIicado nais delaIhadanenle no
ilen seguinle.
_______________________________________________________________________________________________
RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 17
4 Mtodo de Simulao de Processos
Nesle capluIo so apresenlados os nelodos de sinuIaco anaIisados no decorrer da
lusca lilIiogrfica, len cono o nelodo de sinuIaco desenvoIvido duranle a
pesquisa.
4.1 Histrico de Mtodos de Simulao
Duranle a pesquisa, foran Iidos arligos dos seguinles aulores: AguiIar, Raulerl e Ialer
|1996!, SaIilv |1999!, rilo |2OO7!, Raffo e KeIIner |1999!, Serrano e den Hengsl |1995!,
Tunav |1996!. A parlir da Ieilura de diversos lralaIhos seIecionados foi percelido que
os aulores apresenlavan vises conpIenenlares. A elapa de lralaIho do nelodo
consisliu en condensar as diferenles vises dos aulores en un nico nelodo de
sinuIaco, conforne a Iigura 4. As elapas proposlas alrangen a nodeIagen de
sinuIaco desde a siluaco aluaI (en ingIs AS-IS) ale a siluaco fulura (en ingIs
TO L), ou seja, a evoIuco dos processos do nodeIo de sinuIaco. L inporlanle
ressaIlar que ao Iongo da lusca lilIiogrfica reaIizada nesle projelo, no foi
enconlrada nenhuna organizaco e fornaIizaco do nelodo de sinuIaco cono o
apresenlado na seco seguinle.
4.2 O Mtodo Desenvolvido no Projeto
A sinuIaco conpulacionaI denanda un oljelivo especfico a parlir do conlalo e
conhecinenlo do prolIena reaI. As elapas seguinles envoIven o Ievanlanenlo do
desenvoIvinenlo conceiluaI do nodeIo de sinuIaco, o Ievanlanenlo dos dados reais
(cono a nedico dos diversos lenpos de execuco das alividades), a seIeco adequada
da funco dislriluico de prolaliIidade que nodeIa o lenpo de execuco das
alividades envoIvidas no processo, a vaIidaco do nodeIo, a inlerprelaco dos
resuIlados gerados e, por fin, a delerninaco de cenrios nais adequados para a
organizaco. Lsle Ilino reIaciona-se a un redinensionanenlo de recursos lecnicos
e/ou hunanos e proposico de novas alividades, enlre oulros.
Iara sinuIar, e necessrio responder as quesles: por que, o que e cono sinuIar, ou
seja, o prolIena a ser resoIvido, o escopo e as variveis a seren sinuIados e as
alordagens e lecnicas de nodeIagen a seren enpregadas de forna nais efeliva.
O nelodo de sinuIaco desenvoIvido possui as seguinles elapas:
ModeIar os processos de negcios para a sinuIaco: consisle no delaIhanenlo
da seqncia de passos do processo, quando as regras do processo de negcio
so represenladas esquenalicanenle. O nodeIo deve expIicilar as alividades e
os recursos hunanos ou lecnicos a eIe associados. O nodeIo para ser
consoIidado deve ainda ser definido a parlir de enlrevislas junlo a organizaco.
A proposla de nodeIo deve ser vaIidada junlo aos envoIvidos que o execulan.
Iara loda nodeIagen reaIizada deve haver una vaIidaco associada:
SeIecionar as nedidas de desenpenho: LscoIher os indicadores de
desenpenho. So os indicadores de desenpenho que norleian o oljelivo da
sinuIaco. Una vez ollidos os vaIores desles indicadores, e possveI enlender
neIhor o prolIena en esludo e propor novas soIuces para o prolIena reaI.
Cono exenpIos poden ser cilados: nnero nedio de usurios ou processos na
fiIa de una delerninada alividade, nnero nedio de usurios no sislena,
lenpo nedio de espera na fiIa de una alividade, laxa de ocupaco dos recursos
_______________________________________________________________________________________________
RelaTe-DIA: Metodologias e ferramentas para simulao de processos 18
envoIvidos na execuco de una alividade, sejan esles recursos lecnicos ou
hunanos e elc.:
ReaIizar a coIela de dados para a sinuIaco: Levanlar os lenpos das alividades
represenlalivas para o processo e o nnero de operadores associados a una
nesna alividade. Una serie hislrica con os lenpos de execuco das
alividades nodeIadas e reIevanle e delerninanle para o sucesso da sinuIaco
de un processo, pois quanlo neIhor o processo de anoslragen, nais aderenle
ao prolIena reaI a sinuIaco eslar:
Delerninar a dislriluico de prolaliIidade dos processos: Una vez
seIecionada a anoslra e ollida a serie hislrica, e nesla elapa que se define quaI
o nodeIo prolaliIslico nais aderenle aos lenpos de execuco de cada
alividade, ou seja, e nesla elapa que a funco dislriluico de prolaliIidade de
cada alividade e delerninada. Lnlre as ferranenlas que desenpenhan esse
papeI poden ser ciladas: Inpul AnaIvzer do ARLNA, Slal Iil ou o MS LxceI:
InpIenenlar nos diagranas de fIuxo do processo as dislriluices de
prolaliIidade: inpIenenlar as funces dislriluices de prolaliIidade,
delerninadas na elapa anlerior, associadas as alividades e evenlos do processo.
VaIe ressaIlar que esla inpIenenlaco e dependenle das dislriluices de
prolaliIidade disponveis na ferranenla de sinuIaco uliIizada:
ReaIizar vaIidaco do nodeIo de sinuIaco: Conparar os resuIlados ollidos
enpiricanenle con os resuIlados olservados na reaIidade, podendo ser
necessrio relornar as elapas anleriores caso sejan deleclados prolIenas lais
cono: verificar que houve erro na coIela de dados, verificar que os dados de
sada no eslo aderenles ao processo e verificar alividades crlicas que no
ocorren na reaIidade denlre oulros:
Idenlificar neIhorias no processo sinuIado: propor novas configuraces do
nodeIo de processo de negcio, conslruir novos cenrios e avaIiar os inpaclos
de cada un deIes.
O nodeIo do processo conslrudo esl esquenalizado na Iigura 4. O delaIhanenlo do
nelodo de sinuIaco pode ser enconlrado no ANLXO II desle docunenlo e a rvore
de conpelncias e descrila no ANLXO III.

Figura 4 Mtodo de Simulao de Processos de Negcios

Vous aimerez peut-être aussi