Vous êtes sur la page 1sur 36

Zik-nni

Yessuffeɣ-d yakan umeskar-a :

-10 n tkarḍiwin n tẓuri n yijeǧǧigen ikiwanen, Taẓrigt :


I ddemma n bab-is, agezdu n Lezzayer, 2003.
-Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, ammud n tullisin, d acrik
akked Boulma Yazid. Talkensit « Idlisen-nneɣ ».
Tiẓrigin : Asqamu Unnig n Timmuzɣa, agezdu n
Lezzayer, 2006.
-Urigami neɣ taẓuri n uḍfas n lkaɣeḍ, Tiẓrigin
Beghdadi, s tallalt n Tiddukla Tadelsant Imedyazen,
agezdu n Lezzayer, 2009.
-Amawal awezzlan n usisleg, Tiẓrigin FCNAFA,
agezdu n Lezzayer, 2012.
-Tira tiɣamsanin, seg 1990 ar 2020, ammud n
yimagraden, Tiẓrigin xxxxxxx, agezdu n Lezzayer,
xxxxxxx.

Taklut n tduli : Nourreddine Chegrane.


Tissebtert : Ramdane Abdenbi.

© Editions xxxxxxx, 2022.


Dépôt Légal : xxxxxxx 2022.
ISBN : xxx-xxxx-xxx-xx-x
Smail ABDENBI

Zik-nni
Tamedyezt

Tazwart sɣur
Omar MOUFFOK

Taẓrigt 2022
Agbur

Tazwart 9
Asirem 13
Kemm 15
I kemm a Lunǧa 1 16
I kemm a Lunǧa 2 17
Ussan-a 18
Abrid n tlelli 19
Ad nuɣal… 22
I unabaḍ-nneɣ 24
Nenna-d 25
Ilelli 26
Aḥlil 28
Cfiɣ 30
D acu-yaɣ ? 31
Tayri-w 32
Tidderɣelt 34
Tazwart

S yiseɣ d ameqqran ara aruɣ tazwart-


a i wammud-a afessas n yisefra ay aɣ-d-
yessegrew gma-tneɣ ameɣnas Smail
Abdenbi. Wa, a aytma, d taḥawact
fessusen n kra seg yisefra ay yura, ay d-
imenɛen seg uɛraq, seg tatut,
yessegrew-iten-id seg yal aɣmis, tasɣunt
niɣ iccer n yiferki ay yufa, ay mazal
yejmeɛ-it. Maca, nnig waya, ammud-a d
tanaga (témoignage) n wugar n
kramraw (30) n yiseggasen n urmud deg
unrar adelsan amaziɣ, d win aydeg, ɣas
d ibruyen kan seg tṣekka (oeuvre)
taseklant n Smail ay aɣ-d-yewwḍen
deg-s, maca yettɣimi-d d axatar
(important), amzun d album n tewlafin
ay aɣ-d-yeṭṭfen akuden, tiswiɛin deg
yiseggasen yemgerraden seg 30 n
yiseggasen ineggura n umezruy n
Zzayer d umennuɣ ama ɣef usteɛṛef s

9
tutlayt d yidles amaziɣ, ama i uḥraz n
tlelli d tugdut. S cwiṭ-a n wammud,
Smail yefka-aɣ-d tabitrint, takti ɣef
wakk ayen yesɛedda. Ssneɣ amdan-a s
lqerb yernu ẓriɣ ayen yesɛedda ama
uqbel « Tamrawt Taberkant », ama deg
tallit-nni tuqriḥt n temrawt-a, yernu ɣas
amnet-iyi, tamrawt-nni aydeg iɣallen n
tillas (obscurité) llan ttḥakaṛen allaɣen d
waggagen izzayriyen akken ad ten-nɣen
yiwen, yiwen, ula d netta tḥuza-t
temsalt, iqubel s yidmaren-nnes, yernu
tuggdi tella tezdel ɣef tmurt, tallit-nni
aydeg ay as-yenna, umeṛḥum Tahar
Djaout : « Ma tessawled, ad temmted.
Ma tsusmed, ad temmted. Ihi ssiwel,
temmted ». S waya ara twalim, a aytma,
dakken mennaw seg yisefra-nnes yura-
ten « asmi ay yeḥma useqqi », deg
tlemmast n tallit-nni aydeg tanezzayt,
ad d-yini yiwen awal, tameddit, ad d-
mmɣen fell-as, yernu deg kra seg
yisefra-a, tidet kan, tessewham-iyi
tebɣest n Smail, maca daɣ, yessummar-
iyi (yessefreḥ-iyi) usirem ay yella yesɛa
ula deg wussan-nni aydeg « temdel

10
tallest », yella berrik yiḍ armi dayen
kan. Sakkin, tewweḍ-d tallit n Tefsut
Taberkant aydeg tiẓwar (énergies) n
Smail rnant dduqqsent-d, d timeɣsiwt
(volonté) d usirem ay yennernan, ay
yettfeǧǧiǧen ugar deg tmedyezt-nnes, d
aguffed (motivation) ayyes mazal
yettkemmil armud-nnes ar ass-a.
Tamedyezt n Smail d tin aydeg tutlayt n
sufella fessuset i ugzay, d acu kan, dima
yella yizen yeffren ddaw tduli, d ayen
ay as-irennun deg sser i tṣekka-a. Seg
yidis niḍen, ttarraɣ tajmilt tameqqrant i
umedyaz-a ɣef tutlayt-nnes yesɛan
aswir d atrar, d tutlayt aydeg ur
yettkukru ara ad yesseqdec awalen
"itraren" s yimek (de manière) d
agaman akken ad d-yessenfali tiktiwin
akken iwata. Smail mačči seg wid
iḥeqren tamaziɣt, yerra-tt deg yidis i
usenfali kan n tektiwin tiqburin, wanag
d win yekkaten (yernu d ayen ay iyi-
yeswehmen deg-s) seg wasmi ay d-
yebda yettaru, deg tgara n yiseggasen n
1980 (tasuta tamezwarut n warraw n
Tefsut n 80) akken ad tili tutlayt

11
tamaziɣt d tin ayyes nezmer ad naru
yernu ad d-nessenfali tilawt n tallit n
wass-a, tallit aydeg nedder, akken ay d-
nessenfalay tilawt-a s tutlayin-nniḍen.
Smail yesɛa tamuɣli d tameẓruktut
(idéaliste) yernu, ass-a, d imeẓrukta
(idéalistes) ay aɣ-ixuṣṣen akken ad
nesnerni tamaziɣt.

D amsuqqel

12
Asirem1

A yiṭij yuɣen amaḍal


Acuɣer i iyi-tɣunzaḍ ?
Deffir usigna teffreḍ
Teḍliḍ tebrek i tmuɣli-w

Ṛǧiɣ tafat ad d-tḍill


Deg yigli ad d-tennulfu
Leḥḥuɣ iḍ am Burur
Ttarguɣ ass n tlelli-w

Ddreɣ tagrest n lbaṭel


Tebrek, aluḍ d uɣunfu
D amcum zedɣeɣ anu
Ɣur wid imecḥen tidi-w

Qebren yidmaren-iw d awal


Dehmen-d taẓeyt n uzaglu
Ffɣen-d wurfan d asefru
Kksen tilisa i tmuɣli-w

1. Yettwaẓreg-d usefru-ya deg uɣmis Le Pays-Tamurt, uṭṭun


109, seg 19 ar 26 yennayer 1994.

13
Mesleɣ tikli ur nettmal
D amennuɣ yemsel uzbu
Ur tettruẓ ur tkennu
Alamma tewweḍ lebɣi-w

Yufeg yitbir amellal


Icerreg tebrek n yiḍ
Am wasif mi ara d-yettfeggiḍ
Ḥebbaɣ-t akk gar yifassen-iw

Yulyu 1991

14
Kemm2

Amek ara terẓeḍ tamara


Tezga tecrew-ikem lmerta
Tečča-d akk idisan-im

Temmuteḍ asmi i d-tluleḍ


D targit ideg teddreḍ
Teččuṛ akk d tihuskiwin

Tidi-m d asfel n tatut


Azref n tlelli d acu-t
Sdat meṛṛa imezriren3 ?

Ass-a tuɣaleḍ d tiɣri


Kkes fell-aɣ tannumi
Yerran timedlin fell-am

Yulyu 1991

2. Yettwaẓreg-d usefru-ya deg uɣmis Le Pays-Tamurt, uṭṭun


109, seg 19 ar 26 yennayer 1994.
3. Amezrir : Maquilleur.

15
I Kemm a Lunǧa 1

Am tjeǧǧigt yemɣin
Deg yiḍumman n ugudu

Am ugama yeddren
Yecna umedyaz d asefru

Am usirem ibedden
Ur yettruẓ ur ikennu

Tubeṛ 1994

16
I Kemm a Lunǧa 2

Ul seg tayri ineggi


Aṭas i yebɣa ad d-yini
Yenser-it-id d asefru

Tiẓeḍt, talwit d-tewwi


Tefsi amzun d aseqqi
Deg temda n uɣurru

D acu i d-yeǧǧa wakud-nni


Seg yecrew tirga n temẓi ?
D tafekka amedya n uẓru

Tubeṛ 1994

17
Ussan-a

Mi iṛuḥ yiḍ ad yekkes


Tebrek n usigna ad aɣ-tales
Din, ad aɣ-ternu axnunes

Mačči d asirem i ixuṣṣen


Ul-nneɣ d asif yefflen

Ɣas d tamurt n tkerkas


Ideg neqqen tullas
Yerna ttẓallan yal ass

At udlis n yimenɣiyen
Ineqqen ula d ilufanen

Tubeṛ 1994

18
Abrid n tlelli

Ah! A yiṭij-nneɣ, a tamurt-iw,


teɣliḍ deg yigli n wissen…

Telqey n tmuɣli n umedyaz,


akked umasnag4,
tezzer deg yilel n usigna.

Anamek-im a tayri, a tilelli,


deg yimesli-nni yuɣwasen,
deg tewririn n tmara
akked lmerta ?

Tidi n umdan,
d awal kan,
d ixmir n lebni
deg tikli n umezruy-is.

Agugam mi ara d-yenṭeq,


ad d-yeṭṭerḍeq d awal,
anef-as ad yekker uhetwir…

4 Amasnag = Le sage.

19
Iḍarren semmden tikli…
ɣef waluḍ n yidammen,
deg uɣebbar yesderɣilen,
s fad yeskawayen ifadden.

Aru…

Am yigider yufgen,
yesɣersen leqyud n tsusmi.

Ini-d…

Ayen akk iɛeddan ɣef yiman…


Tidet war tiɣmi,
mgal n tkerkas,
am yiḍ d wass.

Anagi-k ?

D tissas d uzbu,
akka i d iseɣ.

Deg taggara n ubrid,


mazal abrid…
Tameddurt, ulac deg-s awezɣi.

20
Ddu kan,
d tafrara…

Heyyi seksu,
d tameɣra…

Akka i d tikli,
yal leɛtab yesɛa lɣella.

War lebɣi,
Ibeɛtiyen, inselmen, iremmaɣen,
iqburen, d umaḍal akken yella.

Mayu 1996

21
Ad nuɣal…5

Ad nuɣal s telqey yeffren n yigarawen,


yessusmen acḥal aya.

Ad nemmir d asif i iseggxen,


yewwin yid-s tiẓegwa.

Ad neqleɛ tilisa-nsen sersen,


i tikli n tlelli-nneɣ.

Ad nuɣal…

Ad nuɣal s yifassen-nneɣ yefflen,


s tayri d tussna.

Mačči s tebṛat yerkan n yiẓekwan,


iteẓẓun kan lmerta akked taggara.

Ad d- nifrir deg yiḍ berriken,


am yitran n ureɣ.

5. Yettwaẓreg-d i tikkelt tamezwarut deg : Tibḥirt n


yimedyazen, 2005, Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa.

22
Ad nuɣal…

Ad nuɣal s abrid-nneɣ nejren,


wid i meslen tamurt-a.

Ad naru akk ayen yeḍran,


ticraḍ yeɣzen tawenza.

Seg waluḍ n tegrest yezrin,


ad d-teǧǧuǧǧeg tefrara-nneɣ.

Ad nuɣal, ad nuɣal, ad nuɣal…

Yennayer 1997

23
I unabaḍ-nneɣ6

Nebɣa ad d-nini,
idurar d yisafen.
Drus.

Nebɣa ad d-nekfu awal,


i ugudu n tkerkas.
D aya.

Mačči s cwiṭ
n tezdeg d leḥdaqa.
D izdaz.

S wid akk n yiẓẓan,


ideg d-nlul, ideg nedder.
Akka.

Wissen, ahat ad tifsus fell-aɣ,


tamettant nedder…
A tawaɣit.
Yennayer 2002

6. Yettwaẓreg-d i tikkelt tamezwarut s uzwel : « Cwiṭ n


wawal » deg : Tibḥirt n yimedyazen, aseggas n 2005, Tiẓrigin
n Usqamu Unnig n Timmuzɣa.

24
Nenna-d

Nenna-d d acu-aɣ nekkni


Mačči d imdanen n tsusmi
Neɣ d aqennuẓ n urekti
War azal ad aɣ-yebbi

Nenna-d nebɣa tilelli


Amennuɣ ad aɣ-yawi,
Ɣas d iḍ yella yitri,
Sanda lmut ur tettili

Yennayer 2003

25
Ilelli7

Nekk d adrar i d-isusfen


Times i iqebren idmaren-is
Am wasif i d-iḥemlen
Tetteggix akk tfekka-s
Yezba am useklu yerɣan
D ilelli ɣas d axnunes

Nekk d Gavroche yekkren


Azwu tluɣ tfenda-s8
Leɛǧar, ifassen d ilmawen
Mgal n udabu n tmes
Nniɣ-d amek i ttidiren
Yimdanen yugin ammus

7 Buddeɣ-t i yilemẓiyen akked tlemẓiyin n tefsut taberkant.


8 Tafenda : Le parfum.

26
Nekk d ameɣras yeɣlin
Takbabt9 n tlelli deg ufus
Temẓi truḥ d iseflan
Tawenza tɛebba lmerta-s
Mliɣ-d amek i ttmettaten
Yirgazen yugin tillas10

Nekk d asirem i ibedden


Deg yal akud n leḥris
Am tafat i d-ineqren
Ḍefren-tt akk yimeɣnasen-is
D tidmi yesɛan afriwen
D awezɣi ad tt-yekbel ugris

Nekk d amezruy yettarun


Ticraḍ yeflan aglim-is
Ssmex d idammen yuzzlen
Deg yimru ikerzen adlis
D anagi s tadist yefflen
Yerba-d tafsut d umussu-s

11 Mayu 2003

9. Takbabt / Anay : Le drapeau.


10. Tillas : Les ténèbres.

27
Aḥlil11

Ul-iw meskin d nniyya


Iɣil deg lebɣi-s yeksa
Yemlal-d d tin ira

Kecmeɣ tagelda n targit


Deg-s ẓẓiɣ tibḥirt
Temɣi tayri am tiɣfert12

Taqcict d aseklu n yilili


Tettmecberriq d tayri
Am tmes fell-i tezzi

Yerɣa wul, terɣa tfekka


Yeggra-d ljerḥ d ccfaya
Am tɣawsa n tmara

11. Yettwaẓreg-d usefru-ya i tikkelt tamezwarut deg wammud


n yisefra : Tibḥirt n yimedyazen, aseggas n 2005, Tiẓrigin n
Usqamu Unnig n Timmuzɣa.
12. Tiɣfert : Une rose.

28
Yetti wallaɣ inehhet
S yimeslayen n umerret
Akken ad tifsus teɛkemt

Aḥlil a win ur neẓri


Aɣurru n tayri
Nekk, yegzer-iyi d ccwami

Dujembeṛ 2004

29
Cfiɣ13

Abeḥri, tili
Cfiɣ tenna-iyi
D kečč i d tafat-iw

Tumert14 n tmeɣra
Ul iɣas yedha
D tin i icedha

Aḍu, abruri
Ziɣ igenni yetti
Deffir n uɛrur-iw

Aɛwaz, tamara
Tamacahut am ta
Tlaq-as tagara

Dujembeṛ 2004

13. Yettwaẓreg-d usefru-ya i tikkelt tamezwarut deg wammud


n yisefra : Tibḥirt n yimedyazen, aseggas n 2005, tiẓrigin n
Usqamu Unnig n Timmuzɣa.
14. Tumert : La joie.

30
D acu-yaɣ ?

Tayri deg ubusin15


Leḥmala gar watmaten
Yid-m ɛerqent-iyi

Leḥṛaca n wuccen
Gar sin n wulawen
D tikli war iswi

Turart n walqafen
Aṭas n wudmawen
Ɛyiɣ seg tsusmi

Allen s allen
Ccḍeḥ tur-a dayen
Aɣiḍi mačči d tayri

Dujembeṛ 2004

15. Abusin : Un Couple.

31
Tayri-w

S ukukru ara am-d-fesreɣ iẓerman-iw.


Ẓẓay fell-i, ur nnumeɣ ara.
Ur yuksan wul yeshetrifen…

S yimeslayen n wurfan ad am-in-iniɣ :

- Ddefcic n tidderɣelt-im
d wul-im iḥebbken ɣef uldun,
yeǧǧa ureɣ bu yiseɣ.

Wissen ma teklaleḍ ad am-in-iniɣ :

- Ɣas akken, riɣ-kem.


Itran n yigenni ad am-ten-id-cerweɣ,
tafat n yiṭij ad am-tt-id-fesreɣ…
Aya akk, i thuski n wudem-im
d tfekka-m yengin fell-i,
slalen-d deg-i iḥulfan…

I kemm yunagen, teǧǧiḍ-d ilem deffir-im,


tettuḍ ussan nedder gar-aneɣ.

32
Ad am-in-iniɣ :

- Yal tanezzayt, mi ara d-akiɣ,


ttwaliɣ udem-iw deg lemri,
yettban-iyi-d uneẓruf n tewser-iw,
leḥḥuɣ ɣer-s am ulɣem ibubben leɛyub-is.

Ttuɣ iman-iw.
Abbuh! Ziɣ tayri d aṭan n tisselbi.
A tawaɣit n tidderɣelt-iw…

Ad am-in-iniɣ:

- Ula d nekk am kemm,


ferneɣ aldun jemɛeɣ-t,
zegleɣ ureɣ bu yiseɣ.

Mayu 2005

33
Tidderɣelt

Ddu kan s leḥder


Efk-as azuɣer
Ad yeṛwu akerker
Yedderɣel ur yettḥulfu

Turart n walqafen
Rnu-as-d icriken
Tamurt nadi-tt d iḥricen
Yedderɣel ur yettḥulfu

Cnu-as-d timucuha
Leḥṛaca war tilisa
Teẓriḍ netta d nniyya
Yedderɣel ur yettḥulfu

Taqcict tḥemmel zzhir


Tceṭṭeḥ am yifqir
Temẓi tesseɣzef-as amrar
Tedderɣel la tettɛumu

Mayu 2005

34
Taklut n tduli : Nourreddine Chegrane.
Tissebtert : Ramdane Abdenbi.

© Editions xxxxxxx, 2022.


Dépôt Légal : xxxxxxx 2022.
ISBN : xxx-xxxx-xxx-xx-x

Vous aimerez peut-être aussi