IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE

Mandrake Linux.
wiczenia
Autorzy: Marek Czajka, ukasz Koodziej
ISBN: 83-7361-032-4
Format: B5, stron: 88

ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Dla osb chccych zapozna si z systemem Linux dystrybucja Mandrake stanowi

bardzo dobry wybr. Przy opracowywaniu Mandrake'a pooono bowiem nacisk na
szybko dziaania systemu i co bardzo istotne dla pocztkujcych na atwo
obsugi. Mandrake 9.0 zosta prawie cakowicie spolszczony, mog go wic bez
problemw instalowa, konfigurowa i obsugiwa osoby nie znajce jzyka
angielskiego.
Ksika Mandrake Linux. wiczenia to przewodnik dla pocztkujcych uytkownikw
Linuksa. Napisana przystpnym, zrozumiaym dla kadego jzykiem, stanowi wspaniae
wprowadzenie w wiat Linuksa. Znajdziesz w niej:
Szczegowe omwienie instalacji Mandrake'a
Opis konfiguracji systemu i podczania urzdze peryferyjnych
Podstawowe informacje na temat pracy z konsol
Opis uatwiajcych prac rodowisk graficznych GNOME i KDE
Informacje na temat korzystania z Internetu za pomoc Mandrake'a
Sposoby instalowania nowych programw w systemie

Spis treci
Rozdzia 1.

Instalacja dystrybucji Mandrake Linux 9.0...............................................................................5

Wymagany sprzt............................................................................................................. 5
Kilka systemw operacyjnych ........................................................................................... 6
Instalacja systemu ............................................................................................................ 6
Uruchamianie instalacji..................................................................................................... 6
Ekran powitalny ............................................................................................................... 7
Wybr jzyka (Please choose a language to use) ................................................................. 7
Zapoznanie si z licencj................................................................................................... 8
Rodzaj instalacji............................................................................................................... 8
Wykrywanie dyskw ........................................................................................................ 9
Konfiguracja myszy ......................................................................................................... 9
Wybr klawiatury........................................................................................................... 10
Poziom bezpieczestwa systemu ..................................................................................... 10
Systemy plikw ............................................................................................................. 11
Modyfikacja partycji....................................................................................................... 12
Formatowanie partycji .................................................................................................... 13
Wybr grup pakietw ..................................................................................................... 13
Instalacja ....................................................................................................................... 15
Dodawanie uytkownikw .............................................................................................. 15
Konfiguracja sieci .......................................................................................................... 16
Rne ustawienia ........................................................................................................... 16
Konfiguracja usug ......................................................................................................... 17
Program rozruchowy ...................................................................................................... 17
Dysk startowy................................................................................................................ 17
Konfiguracja X .............................................................................................................. 17
Aktualizacja systemu...................................................................................................... 18
Wyjcie z instalacji......................................................................................................... 18

Rozdzia 2. Tryb konsoli systemu.........................................................................................................................19

Katalogi i pliki systemu .................................................................................................. 22
Kompresja plikw i katalogw ........................................................................................ 31
Prawa dostpu plikw..................................................................................................... 32
Edytor tekstu vi.............................................................................................................. 34
Program Midnight Commander ....................................................................................... 35

Rozdzia 3. rodowiska graficzne........................................................................................................................37

Rozdzia 4.

Mandrake Linux. wiczenia

Administracja systemem................................................................................................................ 43
Konfiguracja rodowisk graficznych ................................................................................ 43
GNOME Control Center ........................................................................................... 43
KDE Control Center....................................................................................................... 47
Konfiguracja systemu ..................................................................................................... 52

Rozdzia 5. Internet....................................................................................................................................................59
Przegldarki WWW ....................................................................................................... 64
Mozilla .................................................................................................................... 64
Galeon..................................................................................................................... 64
Programy pocztowe........................................................................................................ 67
Korzystanie z programu Evolution ................................................................................... 74

Rozdzia 6. Oprogramowanie systemu..............................................................................................................79

Przegld oprogramowania dla systemu............................................................................. 79
Pakiety RPM ................................................................................................................. 83

2.
Tryb konsoli systemu
Rozdzia

Systemy z rodziny Unix, maj bardzo poyteczn wasno, a mianowicie, pozwalaj

rzdzi sob z poziomu konsoli. Dziki swojej budowie system Unix daje moliwo
manipulowania komputerem rwnie przez sie. Wydawanie maszynie polece przez
sie nie wymaga duej przepustowoci poczenia, wic polecenia trybu tekstowego
znajduj tutaj szerokie zastosowanie.
System Mandrake Linux 9.0 udostpnia wiele konsoli, midzy ktrymi mona si atwo
przemieszcza.
System po uruchomieniu automatycznie wcza siedem wirtualnych konsoli. Mona si
przemieszcza midzy nimi za pomoc kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+F1. Zamiast F1
mona rwnie wybra przyciski od F2 do F7. Jeeli uytkownik bdzie pracowa take
w trybie graficznym, to w tryb bdzie zajmowa jedn konsol.

Przechodzenie pomidzy konsolami

wiczenie 2.1.
1. Jeeli system nie jest skonfigurowany tak, e automatycznie nastpuje zalogowanie jako

konkretny uytkownik, zaloguj si do trybu graficznego, podajc nazw uytkownika

i jego haso (o ile jest mu przypisane).
2. Uyj kombinacji klawiszy Ctrl+Alt (lewy) oraz F1. Uruchomi si tryb konsoli,

pozwalajcy na zalogowanie si do systemu.

System przywita nas informacj:


  


  
!""#
$ %
&

Druga linijka prezentuje informacje na temat jdra systemu oraz numeru konsoli.
Ten numer to cyfra znajdujca si przy

.

20

Mandrake Linux. wiczenia

3. Przejd teraz do drugiej konsoli (Ctrl+Alt+F2), zaloguj si oraz wpisz polecenie



. Polecenie to uruchamia tryb graficzny systemu. W konsoli pojawi si

informacja mwica, e wystpi bd. Po prostu tryb graficzny jest ju uruchomiony

i nie mona tego zrobi dwukrotnie na jednej maszynie.
'" (&
)(
 #*"
(
 #
+"
(
 %
%, (!" !- *
""%


4. Wyloguj si z tej konsoli przez wpisanie polecenia 
.

5. Przejd z powrotem do konsoli trybu, w ktrym aktywny jest tryb graficzny

(Ctrl+Alt+F7).
Jednak, aby korzysta z konsoli w Mandrake, nie trzeba wychodzi z trybu graficznego.
Moemy uruchomi wirtualne konsole pracujce w trybie graficznym (rysunek 2.1).
W zalenoci od tego czy pracujemy pod GNOME czy KDE, naley uruchamia konsole poprzez wybieranie skrtw umieszczonych w rnych miejscach, co uatwia dostp do owych
konsoli.
Rysunek 2.1.
Rozwinite
menu terminale
w rodowisku
graficznym KDE

Polecenia wypisywane w konsoli najczciej wygldaj nastpujco:

 *
.*/0

Midzy poleceniem a opcjami znajduje si pusty znak (spacja).

Rozwinicie menu nastpuje poprzez wybranie rodkowego przycisku myszy rysunek 2.2.

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

21

Rysunek 2.2.
Rozwinite
menu rodowiska
GNOME wraz
z rozwinitym
podmenu
Terminale

W tym rozdziale znajduje si wiele polece, ktre wraz ze swoimi opcjami pozwalaj na
edycj i manipulowanie plikami i katalogami systemu. Zdecydowana wikszo polece ma
du liczb atwo dostpnych opcji

Pliki pomocy
wiczenie 2.2.

W tym wiczeniu przedstawiony jest sposb uzyskiwania informacji o poleceniach przy

uyciu polece: man oraz whereis.
1. Uruchom konsol (w trybie graficznym, w ktrym pracujesz, lub z konsoli systemu).

W wierszu polece wpisz polecenie:

 

Zostan wywietlone strony podrcznika man polecenia , innymi sowy, wywietli

si informacja o dostpnych opcjach polecenia  wraz z ich opisem.
2. Po przejrzeniu informacji zawartych w oknie konsoli przesu widok okna uywajc

strzaek z klawiatury (gra, d) lub klawiszy Page Up i Page Down.

3. Gdy skoczysz czyta informacje o tym poleceniu, wybierz klawisz q. Zostanie
zakoczona praca programu
 oraz przywrcona moliwo wpisywania polece

w tej konsoli.
4. Wpisz polecenie:
$
 

Zostanie wywietlona informacja o lokalizacji programu  oraz miejscu

przechowywania jego dokumentacji:
&!1
! !!! ! ! 12

5. Zamknij konsol przez wypisanie polecenia 
lub kliknij przycisk zamykajcy

okna konsoli.

22

Mandrake Linux. wiczenia

Katalogi i pliki systemu

System plikw i katalogw systemw z rodziny Unix jest bardzo ciekawie zbudowany.
Posiada wiele cech, ktre odrniaj go od innych systemw operacyjnych. W tym systemie takie noniki danych jak dyski twarde, CD-ROM-y s traktowane przez system jak
katalogi, co uatwia przemieszczanie si pomidzy nimi.
Poniej znajduj si opisy polece pozwalajcych na tworzenie, kasowanie oraz swobodne przemieszczanie si pomidzy katalogami systemu.

Wywietlanie zawartoci katalogu

wiczenie 2.3.

Poleceniem umoliwiajcym wywietlanie zawartoci katalogu jest ls. Pozwala ono na

bardzo wiele, o czym za chwil si przekonasz.
1. Uruchom konsol (tak jak w poprzednich wiczeniach). W wierszu polece wpisz:


A nastpnie zatwierd polecenie wciniciem przycisku Enter. Zostanie wywietlona

zawarto katalogu, w ktrym si znajdujesz.
2. Wpisz polecenie (a nastpnie zatwierd):
 !

Tym razem w oknie konsoli zostanie wywietlona caa zawarto katalogu gwnego systemu.
Wywietlona zostaa zawarto w nieco innej formie ni podczas uruchomienia samego
. Stao si tak dlatego, i zostaa doczona opcja  . Opcja ta spowodowaa wywietlenie wszystkich plikw (cznie z ukrytymi) wraz z informacj o ich prawach dostpu.
$""
3&3!
$""
3&3!
$""
&
$""
3&3"*
$""
&1
!
$4""
3&31"!
$"""#4(!
$4""
3&3"*!
$""
&%*!
$3""
& !
$""
&

"!
$""
&
1!
$""
&3   
$""
& "!
$""
3"!
""
3*!
$""
3&3"!
$""
&31
!
$$$"""
3&" !
$3""
&!
$""
&(!

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

23

Wywietlone informacje dotycz przynalenoci katalogw, liczby podkatalogw bd

plikw zawartych w danym katalogu, nazwy waciciela, rozmiaru, daty oraz godziny utworzenia. W ostatniej kolumnie znajduj si nazwy katalogw bd plikw, o ktrych informacje zostay wywietlone.
Alternatywnym poleceniem sucym do przegldania zawartoci katalogw jest . Najczciej rnica pomidzy wynikami dziaania tych dwch polece polega na wywietlaniu
przez nie nazw plikw i katalogw w rnych kolorach.

Przemieszczanie si pomidzy katalogami

wiczenie 2.4.

Gdy znamy ju zawarto katalogu, ktry nas interesuje, moemy do niego przej (lub
do jego podkatalogu katalogu zawartego w owym katalogu). Poleceniem sucym
do przemieszczania si w drzewie katalogw jest cd. W tym wiczeniu zajmiemy si
poleceniami cd oraz s.
1. Otwrz okno konsoli lub pracuj w oknie z poprzedniego wiczenia. Wpisz polecenie:
*!!1


Znalaze si w katalogu sbin, ktry jest umieszczony w innym usr.

2. Wywietl zawarto tego katalogu, a nastpnie wejd do pierwszego katalogu

znajdujcego si w gwnym katalogu systemu. Aby to uczyni, wywietl zawarto

gwnego katalogu za pomoc polecenia , a nastpnie wpisz polecenie  
.
Przy uyciu polecenia  moemy szybko przechodzi do katalogu macierzystego,
z tego, w ktrym si znajdujemy.
3. Bdc w katalogu /boot uyj polecenia:


Automatycznie i szybko zostae przeniesiony do katalogu /.

Tworzenie i kasowanie katalogw

wiczenie 2.5.

Rwnie atwo jak przechodzi pomidzy katalogami, mona je tworzy i kasowa. W tym
wiczeniu zobaczysz jak tworzy si katalogi za pomoc polecenia mkdir, a nastpnie jak
si je kasuje przy uyciu polecenia rd.
1. Wejd do swojego gwnego katalogu (Twojego katalogu uytkownika). Jeli nie wiesz,
jaki to katalog, to uyj polecenia , zostanie wywietlona cieka Twojego katalogu.
2. Wpisz polecenie:

" %5


3. Wywietl teraz zawarto Twojego katalogu, a nastpnie wejd do tego, ktry stworzye.

W tym katalogu stwrz rwnie kilka podkatalogw. Spord tych znajdujcych si

w katalog_inne wybierz jeden i stwrz w nim dwa nastpne. Wr do katalogu
katalog_inne, a nastpnie uyj polecenia  .

24

Mandrake Linux. wiczenia

W oknie konsoli znajd si informacje o zawartoci katalogw, podobne

do przedstawionych poniej:
$
$
$
$
$
$
$
$

*
*
*
*
*
*
*
*

*
3&3!
*
3&33!
*
3&3
!
*
3&3" %!
*
3&3" %!
*
3&3" %!
*
3&3" %4!
*
3&3

!

W katalogu inne znajduj si dwa podkatalogi. Pozostae pi jest pustych.

4. Skasuj puste katalogi uywajc polecenia:
2$5" %

5. Gdy zostanie ju tylko jeden katalog (ktry posiada jak zawarto), sprbuj
go usun za pomoc polecenia  . Zostanie wygenerowana informacja o bdzie:
 
&6
7&" %
/""#

6. Aby skasowa ten katalog, wejd do niego, a nastpnie usu po kolei kady z jego
elementw przy uyciu polece  
 . W ten sposb skasuj wszystkie

katalogi, ktre stworzye w tym wiczeniu.

Moesz umieszcza katalogi nie tylko w miejscu, w ktrym si znajdujesz. Przykadowo, bdc w swoim katalogu domowym (polecenie:  ), moesz stworzy katalog w innym
katalogu, do ktrego masz dostp. Wystarczy wyda polecenie:

!*
8!2$5" %

Na przykad:

!!$*

Moesz te szybko ten katalog skasowa za pomoc polecenia:

!!$*

Kopiowanie plikw
wiczenie 2.6.

Teraz zajmiemy si kopiowaniem plikw pomidzy katalogami.

1. Wejd do swojego katalogu domowego ( ), stwrz w nim katalog o nazwie
wazne_kopia (
 ). Wpisz polecenie:
*!"*!9*! !2$52#"$
!$25


Nie martw si, jeli okae si, e nie masz prawa kopiowa niektrych plikw.
Bdzie to spowodowane prawdopodobnie tym, e nie masz odpowiednich praw
dostpu (rysunek 2.3).

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

25

Rysunek 2.3.
Informacja o bdzie
wywietlona podczas
kopiowania plikw.
Bd wynika z braku
odpowiednich uprawnie
2. Wywietl zawarto katalogu wazne_kopia. Zawarto tego katalogu powinna

wyglda nastpujco:
(*

" %* %""*1 *#*" *
*1* "**"/*# %*
 * *  * *"1*
% "* "* " *$1*$:"*
"*
*$
"** (*
"*

Kasowanie plikw
wiczenie 2.7.

Zarwno kasowanie, jak i kopiowanie katalogw nie nale do trudnych czynnoci. Naley
jednak uwaa, poniewa skasowane informacje zostan bezpowrotnie utracone.
1. Wejd do katalogu wazne_kopia. Jeli go nie masz, wykonaj wiczenie 2.6.
2. Zanim zaczniesz kasowanie, uyj polecenia:
*
*
""

Spowoduje ono, e plik lilo.conf zostanie skopiowany z jednoczesn zmian nazwy.

W katalogu wazne_kopia znajduj si teraz dwa pliki z tak sam zawartoci,
lecz o innej nazwie: lilo.conf oraz lilo.txt.
3. Skasuj wszystkie pliki z katalogu wazne_kopia z rozszerzeniem conf. Wpisz polecenie
 9*

W katalogu znajduje si teraz jeden plik o nazwie lilo.txt. Zostaw go, przyda si
w nastpnym wiczeniu.
Powicz teraz kopiowanie i kasowanie plikw. W razie potrzeby uyj polecenia

oraz
 
, aby zobaczy pliki pomocy zwizane z tymi poleceniami.

Wywietlanie zawartoci plikw

wiczenie 2.8.

Aby zobaczy zawarto plikw tekstowych systemu, naley uy jednego z polece: cat,
more lub less. W tym wiczeniu zostan pokazane rnice w dziaaniu tych polece.
1. Wejd do katalogu wazne_kopia. W tym katalogu powinien znajdowa si plik

o nazwie lilo.txt. Wywietl jego zawarto uywajc polecenia:

*"
*

26

Mandrake Linux. wiczenia

Na ekranie konsoli pojawi si zawarto pliku:

1";!(!1
;!1"! 

" ;!1"!1"1
 ";$
$
#"1 ;!1"!  "
13
 "
$
"
";
%;!1"! %
* ;$1&1$&$1&1$

%"1 

;!(!11
;

%;!1"!(
2
 1 ;

";!(!1


";!1"!

"
%
;<(; ":
"<
(%;4
 #
";!(!1
 1 ;$
$
"1 ;!(!1

W Twojej konfiguracji systemu plik ten moe wyglda zupenie inaczej.

Polecenie to nie zawsze spenia swoje zadanie, poniewa moe si zdarzy,
e zawarto pliku nie mieci si w oknie konsoli. I co wtedy?
System Mandrake Linux oferuje rwnie polecenia, ktre radz sobie z tym problemem.
2. Wpisz polecenie:

""

lub:

""

W obu przypadkach, gdy liczba linii tekstu w konsoli bdzie mniejsza od liczby linii
tekstu w pliku, na dole okna konsoli zostanie umieszczona informacja  !"
lub   #

 
!.
Podczas przegldania pliku za pomoc polecenia
 przechodzenie do nastpnych
linii odbywa si poprzez wybieranie klawisza Enter, a przechodzenie do nastpnej
wywietlanej strony w wyniku naciskania spacji (rysunek 2.4).
W  wyglda to nieco prociej, gdy przechodzenie pomidzy liniami odbywa si
rwnie za pomoc strzaek, co pozwala na przemieszczanie si nie tylko w d
dokumentu, ale i do gry.
 i
 kocz dziaanie po wybraniu klawisza q.
3. Przejd do katalogu /etc. Wpisz teraz polecenie  .

Okazao si, e podczas wypisywania zawartoci tego katalogu zabrako miejsca

w oknie konsoli.

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

27

Rysunek 2.4.
Zawarto
pliku lilo.conf
przegldana
za pomoc
polecenia more

W takich przypadkach z pomoc przychodz polecenia

 oraz . Dlaczego?
System operacyjny pozwala na wykonywanie kilku polece po sobie, to znaczy,
po wykonaniu okrelonego zadania jego wyniki mona przekaza do nastpnego.
Skadnia takiego zoonego polecenia wyglda nastpujco:
 *
= *
== *
>

Dziki pionowym kreskom polecenia oddzielone s od siebie, co zapewnia

jednoznaczno podczas wypisywania polece.
Po wykonaniu  $, jego wynik zostanie przekazany od razu do  %, itd.
4. Wpisz polecenie:
 = 

Teraz moesz dowolnie przeglda zawarto katalogu w stosunkowo wygodny

sposb.
A co bdzie, jeli zechcesz zapisa efekt dziaania polecenia  w pliku?
To rwnie jest proste. Wystarczy, e na kocu polecenia wpiszesz > .
5. Bdc w katalogu /usr, wydaj polecenie:
 9*=$*?@AB
C!
""

Co si stao? Zgodnie z powysz zasad, najpierw zostay wypisane (z wszystkich

pamici komputera) nazwy wszystkich plikw z rozszerzeniem & znajdujcych
si w katalogu /usr. Nastpnie zostao wykonane polecenie , ktre podaje liczb
linii (w tym przypadku liczb plikw z rozszerzeniem &), liczb wywietlanych
sw i bajtw, ktre s generowane przez pierwsze polecenie. Na koniec wynik
dziaania zosta zapisany w pliku ile.txt w Twoim katalogu domowym.
6. Wpisz polecenie: 
 #

, aby zobaczy efekt dziaania poprzedniego

polecenia:
344

Aby utrwali sobie powysze wiadomoci, powicz z tymi funkcjami, zwaszcza z poleceniami  oraz
. Z plikw pomocy
 dowiedz si wicej o poleceniu .

28

Mandrake Linux. wiczenia

Wywietlanie struktury katalogw systemu

wiczenie 2.9.

Zamiast przemieszcza si pomidzy konkretnymi katalogami sprawdzajc ich zawarto,

moesz szybko wywietli zawarto interesujcego katalogu wraz z jego wszystkimi podkatalogami. Suy do tego polecenie tree. Aby z niego korzysta, naley go zainstalowa
podczas instalacji systemu. Jeli nie zostao to zrobione, naley je doinstalowa, co pokazano w rozdziale 6. tych wicze.
1. Rozpocznij prac z now konsol. Teraz wpisz polecenie
. W oknie konsoli

zostanie wywietlona caa zawarto Twojego katalogu domowego. Na kocu znajduje

si informacja, ile plikw oraz katalogw zostao wywietlonych.
Przy uyciu polecenia
 moemy przejrze kady inny katalog systemu,
jednoczenie okrelajc poziom, do ktrego bd przegldane podkatalogi.
2. Wpisz polecenie:
"! 

Po poleceniu
 znajduje si nazwa przegldanego katalogu (w tym przypadku

katalog gwny systemu), nastpnie opcja '$, ktra mwi, e wywietlona ma by
zawarto o jedn struktur w gb. Jedynka jest najmniejsz wartoci tej opcji.
!
=1

=1"
=(
="*
= 
=

"
=
1
= "
="
=*
="
=1

=" 
=
6(

*"


Zawarto gwnego katalogu systemu to 15 katalogw.

3. Uyj polecenia:
"! ?@AB
C!2$""

Spowodowao ono, e spis podkatalogw (a do drugiego poziomu) zosta zapisany

w pliku drzewko.txt w Twoim katalogu domowym. Spis dotyczy samych katalogw,
poniewa zostaa uyta opcja  . Bez niej w rysowanym drzewie katalogw znalazyby
si rwnie pliki w nich zawarte.

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

29

Wyszukiwanie plikw
wiczenie 2.10.

Rozbudowanym poleceniem sucym do wyszukiwania plikw w katalogach systemu

jest find.
W tym wiczeniu poszukamy wszystkich plikw wedug kilku regu, ktre za chwil okrelimy.
Rysunek 2.5.
Informacje
o bdach zwracane
przez narzdzie find

1. Wpisz polecenie:

! 7
*7
"

Jeeli wykonae to polecenie jako uytkownik z ograniczonymi prawami, program

pominie niektre katalogi, o czym bdzie informowa.
Przyjrzyj si teraz zasadzie tworzenia polecenia find. Skadnia takiego polecenia
wyglda nastpujco:

22
$#5" %#"
 *


W miejsce 
  naley wpisa nazw katalogu, ktry ma by

przeszukiwany (wcznie z podkatalogami).
Kryteria okrelaj nazw szukanego pliku lub katalogu (
 nazwa), jego prawa
dostpu (
prawa), jego wielko ( bloki_512_Bajtowe), czy te czas
ostatniej edycji (


 w_ostatnich_dniach).
Polecenia okrelaj, co ma zosta zrobione z wynikiem wyszukiwania czy wynik
ma by wywietlony (
), wywietlony wraz z pen ciek wskazanego pliku
(&
), czy te ma by uruchamiane polecenie dotyczce znalezionego pliku
( polecenie).
2. Wyszukaj pliki formatu txt, ktre zostay zmodyfikowane w cigu ostatnich dwch

dni. W tym celu wpisz polecenie:


! 79""7 "
77
"

Oczywicie moesz od razu zapisywa efekty wyszukiwania w plikach:


! 79""7 "
77
"?


30

Mandrake Linux. wiczenia

Tworzenie dowiza
wiczenie 2.11.

W systemach rodziny Linux istnieje moliwo tworzenia odwoa do plikw i katalogw.

Odwoania te, zwane dowizaniami, tworzymy za pomoc polecenia ln.
Teraz dowiesz si jak tworzy dowizania twarde oraz symboliczne, i jakie s midzy nimi
rnice.
1. Przejd do swojego katalogu domowego, a nastpnie stwrz w nim podkatalog

dowiazania_rozne. Wykonaj polecenie

"/>@AB
C!$
2
52!2$5" %$

2. Przejd do katalogu dowiazania_rozne, a nastpnie wykonaj polecenie:

2$5" %$2$

3. Zostao stworzone dowizanie twarde. Gdy wydasz polecenie  #, zobaczysz,

e w katalogu znajduj si dwa obiekty o tej samej wielkoci:

$ * *4333
&2$
$ * *4333
&2$5" %$

Skadnia polecenia sucego do tworzenia dowiza twardych wyglda nastpujco:

 */ */

gdzie ($ oznacza ciek do istniejcego pliku lub katalogu, natomiast

(%, lokacj dowizania.
4. Stwrz teraz dowizanie symboliczne poprzez wydanie polecenia:
2$5" %$$
2
5



Wanie stworzye dowizanie symboliczne. Katalog zawiera teraz trzy obiekty,

z ktrych ten ostatnio stworzony wyrnia si tym, e zajmuje znacznie mniej
miejsca ni poprzednie.
$$$ * *
&3$
2
5

?
2$5" %$
$ * *4333
&2$
$ * *4333
&2$5" %$

Teraz wywietl sobie zawartoci tych trzech plikw. S takie same.

5. Skasuj plik drzewo_katalogow, a nastpnie sprbuj przejrze plik dowiazanie_miekkie
przy uyciu polecenia 
. W konsoli zostanie zwrcony komunikat o bdzie:
*"&$
2
5

&D
 "
%

" %

6. Wydaj polecenie:
*"2$

Tym razem w oknie konsoli zostaa wywietlona zawarto pliku drzewko,

poniewa podczas kasowania pliku drzewo_katalogow za pomoc polecenia 

zosta skasowany tylko opis samego pliku (a raczej jego cz).

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

31

Kompresja plikw i katalogw

Jak wiemy, kada informacja zajmuje jakie miejsce, dlatego wikszo rzeczy, a zwaszcza
dokumenty archiwizowane, naley kompresowa.
Ponisze wiczenia pokazuj, jak atwo posugiwa si programami kompresji zawartymi
w dystrybucji Mandrake Linux 9.0.

Program archiwizacyjny tar

wiczenie 2.12.

Program tar suy do zapisywania oraz odtwarzania archiww potocznie zwanych tarfile.
W tym wiczeniu stworzysz dwa archiwa, a nastpnie jedno z nich rozpakujesz do konkretnego katalogu.
1. W oknie konsoli przejd do katalogu domowego. Wpisz polecenie:
"*(2@AB
C!*
$ "%299

Zostao stworzone archiwum tar, ktre zawiera wszystkie pliki znajdujce si

w katalogu domowym. Zapewne zauwaye, e wpisane polecenie skada si
z czterech czci. Pierwsza zawiera nazw polecenia (
), w drugiej znajduj
si opcje kompresji (dekompresji), w kolejnej cieka tworzonego archiwum,
za w ostatniej lista plikw archiwizowanych.
Opcje w powyszym przykadzie wskazuj, e ma by stworzone archiwum gzip.
Poniej znajduje si spis innych opcji, ktre mog by uywane w programie
:

 kompresja archiwum,

) wywietlenie nazw plikw dodawanych do archiwum,


wywietlenie zawartoci pliku archiwum,

 dekompresja archiwum,

 rozpakowanie archiwum z jednoczesn jego dekompresj.
2. Stwrz nowe archiwum zawierajce trzy pliki z katalogu /bin i nazwij je .

Polecenie, ktre zrealizuje to zadanie powinno wyglda nastpujco:

"(*@AB
C!1

 2*"

Zostanie stworzone archiwum o nazwie binaria znajdujce si w Twoim katalogu

domowym.
3. W katalogu domowym stwrz podkatalog o nazwie rozpakowane, a nastpnie skopiuj

tam pierwsze archiwum. Przejd do katalogu rozpakowane i wydaj polecenie:

"2(*
$ "%2

W katalogu zostao rozpakowane archiwum.

32

Mandrake Linux. wiczenia

Polecenie archiwizacji: cpio

wiczenie 2.13.

Innym poleceniem archiwizacji jest cpio, dziki ktremu mona tworzy rne formy archiww. Polecenie to ma rwnie wiele opcji, midzy innymi:

 tworzy kopie zapasowe plikw przed ich zastpowaniem (nadpisywaniem),

& pliki bd nadpisywane bez zapytania,

 oczekuje potwierdzenia,

 bdzie kopiowa podkatalogi wraz z ich plikami,

* zapisuje archiwum automatycznie dzielc je na fragmenty o okrelonym
rozmiarze.
1. Poznae ju opcje polecenia , poddaj teraz archiwizacji pliki zawarte w katalogu

rozpakowane, jednoczenie okrelajc, e archiwum ma by podzielone na bloki

o rozmiarze 1024 bajtw.
2. Gdy zakoczysz prac z poleceniami  oraz
, zajrzyj do plikw pomocy

polece gzip oraz bzip2. Znajduje si tam szczegowy opis tworzenia archiww
oraz ich dekompresji. W dokumencie bzip2 znajduje si ponadto informacja,
w jaki sposb odzyskiwa dane z uszkodzonego pliku archiwum.

Prawa dostpu plikw

W systemach z rodziny Unix kady plik i katalog ma swojego waciciela. Administrator
root jako jedyny ma moliwo przegldania, kasowania i tworzenia plikw w dowolnym miejscu systemu.
Niemale nigdy inni uytkownicy nie maj moliwoci edytowania katalogw administratora. Przecitny uytkownik moe robi wszystko z rzeczami, ktre do niego przynale
(do ktrych ma prawa edycji).
Poleceniem zezwalajcym na edycj plikw przez innych uytkownikw systemu jest
+
 .

Polecenie chmod
wiczenie 2.14.
1. Jeli jeste zalogowany jako administrator systemu (root), to wyloguj si i zaloguj

ponownie jako inny uytkownik. Uruchom konsol i wydaj polecenie:

"?2$5$

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

33

Zostanie stworzony plik zawierajcy cae drzewo plikw i katalogw rozpoczynajce

si z Twojego katalogu domowego. Stworzonemu plikowi automatycznie zostay
nadane prawa do odczytu dla wszystkich uytkownikw systemu, natomiast tylko
Ty posiadasz prawo do zapisu. Wykonaj teraz polecenie    .
Zostanie wygenerowana informacja o nowo stworzonym pliku:
$ * *
33&2$5$

W pierwszej kolumnie okrelone s prawa dostpu dla Ciebie, grupy, do ktrej

naleysz oraz dla innych uytkownikw. Pierwszy symbol w kolumnie skadajcej
si z dziesiciu znakw oznacza rodzaj pliku. Kolejne dziewi naley oddziela
trjkami. Litera  oznacza prawo do odczytu,  prawo do zapisu, natomiast 
prawo do uruchamiania.
2. Nadaj nowe prawa plikowi poprzez wykonanie polecenia:
* 42$5$

Polecenie to spowodowao nadanie nowych praw plikowi:

$ * *
33&2$5$9

Teraz plik ten moesz edytowa tylko Ty, jako zwyky uytkownik systemu.
Za poleceniem +
 znalazy si trzy cyfry. Kada z nich okrela prawa dostpu
kolejno dla uytkownika, grupy i innych uytkownikw. Wpisane cyfry naley
obliczy wedug prostego schematu, a mianowicie, naley doda liczby 4, 2 oraz 1,
ktre oznaczaj kolejno prawo do odczytu, zapisu oraz uruchamiania.
3. Wykonaj polecenie:
* 2$5$

Spowodowao ono ustawienie prawa do odczytu dla wszystkich, a dla Ciebie rwnie
do zapisu, czyli takie, jakie zostay nadane temu plikowi podczas jego tworzenia.
$ * *
33&2$5$

4. Uyj kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+F2, by przej do innej konsoli systemu.

Zaloguj si jako root. Przejd do swojego katalogu domowego (nie katalogu domowego
uytkownika root). Wydaj polecenie:
*$"2$5$

5. A nastpnie:
* 42$5$

Polecenie + spowodowao zmian waciciela pliku z domylnego na root

(administrator moe wszystko), a polecenie +
 ,-- zmienio prawa tego pliku.
6. Przejd z powrotem do konsoli, w ktrej bye zalogowany jako zwyky

uytkownik. Wydaj polecenie kasujce plik drzewo_nowe:

 2$5$

Najprawdopodobniej (zaley to od praw uytkownika) zanim plik zostanie skasowany,

pojawi si pytanie, czy skasowa plik zabezpieczony przed edycj.

34

Mandrake Linux. wiczenia

Edytor tekstu vi
Program vi jest bardzo ciekawym edytorem tekstu (rysunek 2.6). Edytor ten tu po uruchomieniu znajduje si w trybie edycji jednym z dwch trybw pracy tego programu.
Aby rozpocz edycj tekstu, naley wyda konkretne polecenie. Lista najczciej wydawanych polece znajduje si poniej:

.. zapisuje plik pod podan nazw, a nastpnie wychodzi z programu,

/01 wychodzi z edytora bez zapisu zmian,

 dopisuje tekst za kursorem,

2 dopisuje tekst na kocu wiersza,

 zastpuje tekst,

 usuwa znak pod kursorem,

/ powoduje przejcie do edycji innego edytowanego pliku.
Rysunek 2.6.
Edytor vi

Edycja pliku za pomoc edytora vi

wiczenie 2.15.
1. Zaloguj si jako uytkownik. Otwrz okno konsoli, a nastpnie przejd do katalogu /etc.

Wpisz polecenie:
(

*

2. Zmodyfikuj ten plik oraz zapisz go pod nazw  #&% w Twoim katalogu

domowym. Uwaga! Nie prbuj nadpisywa pliku lilo.conf, moe to spowodowa

niepoprawne dziaanie systemu, a raczej bootloadera (lilo.conf plik konfiguracyjny
programu Linux Loader).

Rozdzia 2.
Tryb konsoli systemu

35

Program Midnight Commander

Jeli wczeniej pracowae ju w systemie DOS, na pewno znasz program Norton Commander. W systemie Mandrake Linux 9.0 znajduje si program bardzo podobny do NC
Midnight Commander (rysunek 2.7). Program mona uruchomi przez wydanie w konsoli
polecenia
.
Rysunek 2.7.
Program
Midnight Commander

Midnight Commander to doskonaa nakadka na konsol systemu. Pozwala na atwe przemieszczanie si pomidzy katalogami systemu, tworzenie, kasowanie, kopiowanie i przenoszenie caych struktur katalogw za pomoc klawiszy funkcyjnych klawiatury.
Nieskomplikowana budowa to najwikszy atut tego programu. Na grze znajduje si menu
z poleceniami (podobnie wygldaj okna w trybie graficznym). Poniej znajduj si okna
zawierajce listy plikw i katalogw, midzy ktrymi mona przemieszcza si za pomoc
klawisza tabulatora (Tab).
U dou znajduje si spis polece, ktre mona wywoa przy uyciu klawiszy od F1 do F10.
Przemieszczajc si po menu programu, moemy natrafi na wiele funkcji, ktrych wywoywanie za pomoc polece z pewnoci nie naley do atwych.

Edycja pliku tekstowego

wiczenie 2.16.

Teraz zajmiemy si edycj pliku tekstowego za pomoc Midnight Commandera.

1. Wpisz polecenie
, aby uruchomi program. W strukturze katalogw odszukaj

katalog /etc.
2. Zaznacz plik lilo.conf tak, aby by on podwietlony (przechodzenie midzy katalogami

mona realizowa za pomoc klawiszy strzaek oraz przycisku Enter).

3. Uyj klawisza F4 z klawiatury rysunek 2.8.

Teraz moesz dowolnie edytowa ten plik, znacznie atwiej ni byo to moliwe w edytorze
tekstu vi. Po zakoczeniu edycji mona zachowa plik przez nacinicie klawiszy F2
lub F10. W tym drugim przypadku program w pierwszej kolejnoci zapyta czy zachowa
plik, a nastpnie zakoczy jego edycj.

36

Mandrake Linux. wiczenia

Rysunek 2.8.
Edycja pliku
tekstowego w mc

Zmiana praw dostpu z poziomu programu mc

wiczenie 2.17.

Zobacz ile czasu moesz zaoszczdzi dziki programowi Midnight Commander, podczas
operacji nadawania praw dokadnie wyselekcjonowanym plikom i katalogom.
1. Przejd do katalogu /boot, a nastpnie zaznacz w nim kilka elementw

(pliki lub katalogi). Moesz to uczyni za pomoc klawisza Insert.

2. Z menu Plik wybierz polecenie chmod. Otworzy si okienko prezentujce list

uprawnie zaznaczonych plikw (rysunek 2.9).

Rysunek 2.9.
Zmiana praw
dostpu do plikw
oraz katalogw

3. Przemieszczajc si po licie za pomoc strzaek i zaznaczajc lub usuwajc

zaznaczenia opcji przy uyciu spacji, wybierz interesujcy Ci zestaw uprawnie.

4. Wybierz przycisk Ustaw, aby zachowa wprowadzone zmiany. Program powrci

do swojego wczeniejszego wygldu jednoczenie zmieniajc prawa wskazanych plikw.