IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Projektowanie funkcjonalnych
serwisw internetowych
Autor: Jakob Nielsen
Tumaczenie: Agata Bulandra
ISBN: 83-7197-928-2
Tytu oryginau: Designing Web Usability:
The Practice of Simplicity
Format: B5, stron: 426

Funkcjonalno rzdzi Sieci.

Spjrzmy na Sie tak, jak jeszcze nigdy tego nie robilimy oczami przecitnego
uytkownika.
Uytkownicy poznaj funkcjonalno witryny zanim jeszcze zaangauj si
w przegldanie jej zawartoci lub przeznacz pienidze na ewentualne zakupy.
Sie jest jedynym rodowiskiem, ktre daje uytkownikowi tak wielkie uprawnienia
osoba trzymajca w doni mysz decyduje o wszystkim.
Jakob Nielsen, wiatowej sawy autorytet w dziedzinie funkcjonalnoci witryn
internetowych, na kartach tego przeomowego podrcznika projektowania dzieli si
z nami ca swoj wiedz i dowiadczeniem. Poczwszy od projektowania treci i stron
po projektowanie nawigacji (atwej nawet dla uytkownikw niepenosprawnych), Jakob
Nielsen podaje dokadne przepisy, jak dotrze do kadego uytkownika Sieci, w kadej
sytuacji.
W czasie dugoletnich bada oraz kontaktw z uytkownikami Jakob Nielsen
wypracowa zestaw wnioskw, ktre dobrze pasuj do jego odkry:
1. internauci chc jak najszybciej odnale poszukiwane informacje,
2. jeli nie wiedz, czego szukaj, nadal chc szybko przeglda Sie i dociera
do informacji nastpujcych po sobie w logiczny sposb.

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Zapoznanie si z t ksik moe okaza si najkorzystniejszym finansowo dziaaniem,

jakie kiedykolwiek podjlimy, by zapewni naszej witrynie ogldalno przez miesice,
a moe nawet cae lata. Nie jest wane to, w jaki sposb jestemy zwizani z Sieci
obojtne czy jestemy projektantami, przedsibiorcami, twrcami stron internetowych,
analitykami, inwestorami czy po prostu, tak jak wszyscy, zainteresowanymi
uytkownikami ksika ta pozwoli nam lepiej wykonywa nasz prac.
W ksice Projektowanie funkcjonalnych serwisw internetowych Jakob Nielsen
potwierdza nasze przemylenia, jakie pojawiy si po przeczytaniu Usability
Engineering. Jego ksiki s niezbdne w pracy kadego architekta czy projektanta
stron internetowych. W ksice Nielsen zawar oglny opis praktycznych problemw,
jakie widzimy w projektach stron internetowych. Opisuje nie tylko to, co jest ze mwi
take, co i w jaki sposb naprawi. Pokazuje przykady i wyjania wady i zalety witryn
ogldanych przez miliony internautw, opisujc wszystko czyst proz.

Spis treci

O Autorze

10

Podzikowania Autora

11

Wstp
Errata
Ukad ksiki
Przewodnik po ksice

13
14
15
15

1 Wprowadzenie: Dlaczego funkcjonalno

Sztuka kontra inynieria
Poprzeczka jest ustawiona wysoko
O przykadach
Wezwanie do dziaania
Czym ta ksika nie jest
Niska funkcjonalno tobrak klientw
Dlaczego projektujemy nieprawidowo

19
21
21
22
22
23
24
24

2 Projektowanie stron
Podzia ekranu
Projektowanie dla wszystkich platform
Z czego korzystaj internauci
Kolorowe dane iprezentacyjne mieci
Samochd jako przegldarka internetowa
Projekt niezaleny od rozdzielczoci
Gbia kolorw coraz gbsza
Postarajmy si o duy ekran
Stosowanie niestandardowej zawar toci
Rzadsze aktualizacje
Kiedy aktualizowa?
Pomocni fachowcy
Kolekcja przegldarek
Oddzielanie formy od treci
Zmiana platform
Czas odpowiedzi
Dane yj wiecznie
Przewidywalne czasy odpowiedzi
Czas odpowiedzi ser wera
Szybkie pobieranie, szybkie poczenia
Najlepsze witryny sszybkie
Uytkownicy lubi szybko adujce si strony
Pojcie rozmiaru strony
Potrzebujemy wasnegocza T1
Szybsze URL-e
Przypieszenie wywietlenia pier wszego ekranu
Wykorzystywanie zalet HTTP Keep-Alive

27
28
35
37
37
38
39
39
41
41
43
43
45
46
46
47
52
53
54
55
56
56
57
58
58
60
60
61

Spis treci

czenie
Opisy odnonikw
Tytuy odnonikw
Nie zwlekajmy zwprowadzeniem tytuwodnonikw
Kolorowanie odnonikw
Oczekiwania wobec odnonikw
Fizjologia bkitu
Odnoniki na zewntrz
Nazwiska jako odnoniki
Odnoniki wskazujce nasz stron
Tworzenie odnonikw do subskrypcji i rejestracji
Odnoniki reklamowe
Arkusze stylw
Standaryzacja wygldu przez uycie arkuszy stylw
WYSIWYG
Przykady arkuszy stylw dla intranetw
Zapewnienie dziaania arkuszy stylw
Ramki
<NOFRAMES>
Ramki w Netscape 2.0
Ramki bez obramowa
Kiedy warto uywa ramek?
Ramki a naruszenie prawautorskich
Wiar ygodno
Drukowanie
Wnioski

61
65
70
70
72
74
74
76
76
84
86
87
91
92
92
93
94
95
95
96
97
101
101
102
104
107

3 Projektowanie treci
Pisanie specjalnie na potrzeby Sieci
Nieoceniony redaktor
Dugo tekstu
Sie a wyraanie pogldw
Korekta
Przejrzysto
Dlaczego internauci przegldaj strony?
Prosty jzyk
Dzielenie stron
Ograniczenie stosowania odnonikw wewntrznych
Tytuy stron
Pisanie nagwkw
Czytelno
Dokumentacja elektroniczna
Zrzuty ekranowe stronWWW
Multimedia
Samoinstalujce si rozszerzenia
Multimedia dziaajce po stronie klienta
Oczekiwanie na rozwj oprogramowania
Czas odpowiedzi

109
110
110
111
111
113
114
116
121
122
125
133
134
135
139
139
141
141
142
144
144

Spis treci

Rysunki i zdjcia
Zmniejszanie grafiki
Animacje
Pokazanie cigoci przej
Podkrelenie wymiaru przejcia
Zilustrowanie zmian na przestrzeni czasu
Zwielokrotnienie obrazu
Wzbogacenie reprezentacji graficznych
Odwrotny skutekanimacji
Wizualizacja struktur trjwymiarowych
Przykuwanie uwagi
Wideo
Wideo odtwarzanie strumieniowo kontrawideo pobierane
Dwik
Umoliwienie niepenosprawnym korzystania
z zawartoci multimedialnej
Grafika trjwymiarowa
Ze zastosowanie 3D
Kiedy stosowa 3D
Wnioski
Ekonomia uwagi
4 Projektowanie witryny
Strona gwna
Jak szeroka powinna by strona?
Szeroko strony gwnej
Strony powitalne musz znikn
Strona gwna kontrastronywewntrzne
Odnoniki w gb
Programy partnerskie
Metafora
Koszyki na zakupy jako standard interfejsu
Terminologia zastpcza
Nawigacja
Gdzie jestem?
Wspieranie nawigacji przez przegldarki
Gdzie byem?
Dokd mog pj?
Struktura witryny
Przycisk wiceprezesa
Znaczenie struktury zorientowanej na uytkownika
Szeroko kontra gboko
To uytkownik jest nawigatorem
Pomoc w opanowaniu duej iloci informacji
Kreacjonizm projektowy kontra projektowydarwinizm
Zmniejszenie baaganu nawigacyjnego
Nawigacja przyszoci
Unikajmy trzech wymiarw w nawigacji

144
145
153
155
155
155
156
156
156
156
157
159
160
164
165
166
166
169
170
170
173
176
184
184
186
188
189
189
190
198
198
198
198
199
201
201
208
208
212
213
224
227
228
231
231
232

Spis treci

Podwitr yny
Funkcje wyszukiwania
Nie przeszukujmy Sieci
Mikronawigacja
Wyszukiwanie zaawansowane
Przeszukiwanie caociowe
Strona wynikw wyszukiwania
Opisy stron i sowa kluczowe
Powikszmy polewyszukiwania
Podpatrzmy, czego szukaj uytkownicy
Wygld wyszukanych informacji
Integracja witr yniwyszukiwarek
Wygld odnonikw
Zoone nazwy domen
W kodzie HTML lepiej podawa pene adresy URL
Zgadywanie adresw
Adresy archiwalne
Strzemy si 0 i O
Reklamowanie adresw
Obsuga star ych adresw
Tre dostarczana przez uytkownikw
Aplety nawigacyjne
Podwjne kliknicie
Powolne operacje
Wnioski
5 Projektowanie intranetu
Rnicowanie projektu intranetowegoi internetowego
Projektowanie ekstranetu
Wpyw produktywnoci pracownikw na wynik finansowy firmy
Koszty rednie kontra koszty kracowe
Portale intranetowe firmowa infrastruktura informacyjna
Pozbdmy si poczty elektronicznej
Uaktualnianie intranetu
Najwaniejsze skadniki infrastruktury:
katalog, wyszukiwarka, aktualnoci
Wzorce projektowe dla intranetu
Wytyczne dotyczce wzorcw
Podwykonawstwo w projektowaniu intranetu
Zarzdzanie dostpem pracownikwdo Sieci
Standardy sprztowe
Domylne ustawienia przegldarek
Domylne ustawienia wyszukiwarki
Badania uytkownikw intranetu
Badania terenowe
Nie filmujmy terenu pracy
Wnioski

Spis treci

232
234
234
235
237
237
240
241
243
247
248
248
256
256
257
258
259
259
260
261
266
266
268
269
269
273
275
276
280
286
286
287
289
289
290
291
294
294
295
296
298
299
300
302
303

6 Sie a niepenosprawni
Niepenosprawno zwizana ze starzeniem si
Inicjatywa uprzystpnienia Sieci
Pomocna technologia
Wady wzroku
Atrybuty ALT
Wady suchu
Upoledzenie funkcji gosowych
Dysfunkcje narzdu ruchu
Upoledzenie zdolnoci poznawczych
Szukanie bez ortografii
Wniosek pragmatyczna przystpno

307
308
308
309
312
313
318
318
319
319
320
321

7 Obsuga midzynarodowej publicznoci

Internacjonalizacja kontra lokalizacja
Projektowanie midzynarodowe
Midzynarodowa inspekcja
Czy nazwy domen powinny koczy si na .com?
Witryny przetumaczone iwitrynywielojzyczne
Wybr jzyka
Wyszukiwanie wielojzyczne
Dajmy moliwo tworzenia zakadek dotumacze
Rnice regionalne
Badania uytkownikw midzynarodowych
Pokonywanie bariery jzykowej
Dajmy wicej czasu nawykonanie zada
Jak wiele krajw naley wczy do bada
Wynagradzanie uytkownikw
Metody badawcze
Wizyta osobista
Wydumy nasz pobyt okilka dni
Zdalne przeprowadzanie bada zudziaemuytkownikw
Laboratoria do midzynarodowych badafunkcjonalnoci
Badania bezobsugowe
Wnioski

323
325
325
329
329
330
334
341
341
342
343
343
344
345
345
346
346
346
347
348
351
354

8 Prognozy na przyszo: jedyn sta cech Sieci

jest zmienno
Trendy dugoterminowe
Internet jest trudny
Niemacintoshowy inter fejs uytkownika
Niewidoczny komputer
Urzdzenia informacyjne
Rysowanie komputera
WebTV
Projektowanie dla WebTV
mier przegldarek
Wolno rosnca przepustowo

357
358
358
361
362
363
363
364
366
372
373

Spis treci

Metafor y Sieci
Telefon
Rne media, rne zalety
Problemy funkcjonalnoci telefonii
Haso kontaktowe
Telewizja
Restruktur yzacja przestrzeni medialnej egnajcie gazety
Rnice mediw spowodowane przez technologi
Podsumowanie
9 Wniosek prostota projektu
Najwaniejsze kr yteria
Od czego zale ponowneodwiedziny?
Lepsze ni w rzeczywistoci
Najlepsze czy najgorsze czasy?
Gosowanie przez klikanie

375
376
376
378
379
380
382
383
386
389
390
392
393
398
400

Zalecane lektury
Ksiki
Przeczytajcie moj nastpn ksik

403
404
405

Skorowidz

407

Spis treci

5 Projektowanie intranetu

Projektowanie intranetu w zasadzie

niczymnie rni si od projektowania
zwykych witryn internetowych.
Charakterystyka uytkownikw jest taka
sama, nie zmieniaj si rwnie podstawowe
kwestie interakcji podczas przegldania Sieci.
Wikszowskazwek zawartych w tej
ksice odnosisi w takiej samej mierze
dowitrynwewntrznych, jak i zewntrznych.

Projektowanie stron intranetowych powinno by jednak traktowane nieco inaczej ni projektowanie stron internetowych. Witryna zewntrzna oraz witryna intranetowa to dwie rne przestrzenie
informacyjne przeznaczone do rnych celw, dla rnych
uytkownikw, z rnymi ograniczeniami technicznymi. Poniewa obydwie przestrzenie informacyjne rni si, potrzebne s odmienne rozwizania, by stworzy projekty optymalne.

Witryna zewntrzna
orazwitryna intranetowa
to dwie rne
przestrzenie informacyjne
przeznaczone
dornych celw,
dlarnych uytkownikw,
z rnymi ograniczeniami
technicznymi.

Projektujc intranet, powinnimy stosowa si do podstawowych wytycznych projektowania stron internetowych, naley
jednak pamita, e projekt wynikowy powinien by zoptymalizowany pod ktem wydajnoci pracownikw. W przypadku
witryn zewntrznych termin ukierunkowany na uytkownika
oznacza ukierunkowany na klienta, natomiast w intranecie
termin ten oznacza ukierunkowany na pracownika.
Aby pracownicy nie mieli trudnoci ze zorientowaniem si, czy
ogldaj informacje zewntrzne (dostpne dla caego wiata)
czy informacje wewntrzne (zwykle poufne), najlepiej jest
przygotowa dla witryny zewntrznej i wewntrznej rne projekty interfejsw. Aby uatwi rozrnienie tych dwch przestrzeni informacyjnych, dobrze jest utworzy dla intranetu i dla
witryny zewntrznej odmienne wizualnie projekty oraz odrbne zestawy wzorcw. Oczywicie obydwa style powinny zachowa zgodno ze stylistyk graficzn firmy. Projekty powinny mie ten sam punkt wyjcia, ale rozwija si w dwch
rnych kierunkach.
Witryny intranetowa i zewntrzna mog by zarzdzane przez
ten sam zesp, o ile kierownik zespou rozumie, e kada
zprzestrzeni informacyjnych musi by traktowana oddzielnie.
Mimo koniecznoci odmiennego traktowania kadej z witryn,
wsplne zarzdzanie ma rwnie zalety. Do tworzenia obu witryn mona wykorzysta takie same technologie serwerowe
iedytorskie. Prawd mwic, maa firma moe odnie korzyci, zatrudniajc t sam osob rwnoczenie jako administratora witryny intranetowej i administratora witryny zewntrznej.
Wiedza na temat projektowania i technologii sieciowych moe
by atwiej wymieniana, jeli zajmujcy si projektem wewntrznym i zewntrznym pracownicy znajduj si w tej samej
jednostce organizacyjnej. Ujednolicone zarzdzanie pozwoli
take atwiej przenosi zasoby pomidzy tymi projektami i radzi sobie z nieuniknionymi spitrzeniami prac.

274

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Rnicowanie projektu
intranetowegoi internetowego
Najbardziej oczywist rnic pomidzy intranetem a Internetem jest to, e uytkownikami intranetu s pracownicy firmy,
natomiast Internetu jej klienci. Uytkownicy wewntrzni
bd uywali intranetu do odszukiwania informacji niezbdnych do wykonywania pracy, natomiast uytkownicy zewntrzni bd odwiedzali witryn gwnie po to, by skorzysta z ograniczonych informacji zwizanych z ich kontaktami z firm.
Ze wzgldu na rnice pomidzy celami uytkownikw intranet dowolnie wybranej firmy zawsze bdzie zawiera od 10 do
100 razy wicej stron ni witryna zewntrzna. W witrynie zewntrznej firmy Sun Microsystems znajduje si na przykad
okoo 20 000 stron, natomiast zawarto intranetu to okoo
2miliony stron. Co wicej, intranet skada si zwykle z wielu witryn (nie dzieje si tak tylko w bardzo maych firmach), a kada
witryna zarzdzana jest przez inny wydzia, podczas gdy witryna
zewntrzna przedstawia klientom jedno wsplne oblicze firmy.
Projektujc dla intranetu, mona zaoy, e rodowisko uytkownika jest znacznie mniej rnorodne ni w przypadku projektw internetowych. W Internecie na pewno znajdzie si kady
kiedykolwiek wyprodukowany model komputera, kada moliwa prdko transmisji i kada kiedykolwiek wypuszczona na
rynek wersja przegldarki. Poniewa witryna nie moe pomc
w zainstalowaniu uaktualnienia, nie naley od uytkownika
wymaga posiadania konkretnej wersji przegldarki tylko po
to, by mg odwiedzi nasz witryn. Natomiast wewntrz
przedsibiorstwa mona ustanowi standardy uywanych komputerw i przegldarek internetowych. Co wicej, mona wymaga posugiwania si konkretn wersj lub jedn z kilku wersji
przegldarki. Jeli uytkownik ma star przegldark, mona
od niego wymaga skontaktowania si z obsug techniczn
iuaktualnienia przegldarki do odpowiedniej wersji. Jest to dopuszczalne, jeli tylko dostpny jest personel techniczny sucy uytkownikowi pomoc w dokonaniu aktualizacji.
W projektach intranetowych ze wzgldu na wyszy stopie
standaryzacji moliwe jest uywanie zaawansowanych funkcji przegldarek rok lub jeszcze wczeniej ni w projektach internetowych. Mona te zakada, e uytkownicy maj zainstalowane odpowiednie zestawy czcionek, posiadaj monitory
odpowiedniej jakoci (moe wszyscy maj przynajmniej 15calowy monitor o 16-bitowej gbi kolorw?), a take maj dostp do konkretnych wersji standardowych aplikacji biurowych.

5. Projektowanie intranetu

275

Zaoenia te umoliwiaj tworzenie dokadnie okrelonych

interakcji, nie stawiajcych tak wygrowanych wymaga projektowania midzyplatformowego jak w przypadku Internetu.
W dziale technicznym wikszoci rednich i duych firm zwykle znajdzie si osoba wiedzca, jaka konfiguracja sprztu wystpuje w firmie najczciej. Powinnimy skonsultowa nasz
projekt intranetowy wanie z tak osob, by upewni si, e jestemy zgodni nie tylko z oficjalnymi standardami, ale take ze
stanem rzeczywistym w rnych dziaach firmy. Dobrze jest te
zna plany dziau technicznego w zakresie aktualizacji standardowej konfiguracji. Rzeczy niewykonalne przy obecnym stanie
sprztu mog okaza si moliwe po jego aktualizacji ju teraz moemy si do nich przygotowa.
W przypadku witryn zewntrznych zawsze ostrzegam przed
tworzeniem projektw ukierunkowanych na wntrze firmy,
ujawniajcych uytkownikom struktur organizacyjn. Intranet
zwykle zyskuje na takim podejciu, poniewa firma stanowi
centrum zainteresowania, a pracownicy znaj jej struktur organizacyjn.
W intranecie waciwe jest rwnie uywanie duej iloci firmowej terminologii i akronimw. W oglnie dostpnej witrynie
postpowanie takie odstraszaoby klientw. Pracownicy lepiej
czuj si, gdy maj do czynienia z bardziej specjalistyczn terminologi. Fachowy jzyk pozwala im dokadnie zrozumie treci
zawarte na stronach. By pomc nowym pracownikom, warto
zapewni odnoniki do stron wyjaniajcych firmowy argon.

Projektowanie ekstranetu
Ekstranet jest rozszerzeniem intranetu zaprojektowanym tak,
by dostp do wydzielonych witryn mogli uzyska zewntrzni
uytkownicy, posiadajcy odpowiednie prawa. Zwykle takich
praw udziela si kontrahentom lub konsultantom potrzebujcym dostpu do danych firmowych lub planw produkcyjnych;
klientom, by mogli skada zamwienia lub sprawdza status
zamwie ju zoonych; a take dostawcom zamierzajcym
skada oferty na zapytania lub sprawdza stany magazynowe,
by mogli ustali wasny plan produkcyjny.

276

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Projektowanie ekstranetu jest blisze projektom internetowym

ni intranetowym, jeli nie bierzemy pod uwag wymaga bezpieczestwa. Styl ekstranetu powinien by zbliony do stylu
witryny zewntrznej, poniewa klienci czsto bd si przeczali pomidzy stronami dostpnymi publicznie a prywatn witryn ekstranetow. Projekt musi si jednak nieco rni od
projektu witryny zewntrznej konieczne jest zaznaczenie
rnego statusu dwch przestrzeni informacyjnych, by upewni
klientw, e ich dane s poufne i nie s udostpniane publicznie.
Trzy najwaniejsze rnice pomidzy ekstranetem a intranetem to:
n Brak kontroli nad rodowiskiem pracy uytkownikw

ekstranetu. Rnorodno klientw i dostawcw

totakernorodno sprztu i oprogramowania
wichprzedsibiorstwach.

n Poniewa jako medium transmisyjne wykorzystywany jest

Internet, mamy do czynienia z mniejsz przepustowoci

pomidzy serwerem a uytkownikami ekstranetu.

n Nasz ekstranet rzadko bdzie w centrum zainteresowania

jego uytkownikw. Kady klient czy dostawca

wsppracuje rwnie z wieloma innymi firmami,
bdziewic korzysta z wielu innych ekstranetw.

Projektowanie ekstranetu
jest blisze projektom
internetowym ni
intranetowym, jeli
niebierzemy pod uwag
wymaga bezpieczestwa

Ze wzgldu na wymienione wyej rnice nie moemy wykorzysta zalet projektowania intranetu, podczas ktrego moglimy pisa kod dla konkretnej przegldarki, nie przejmowa si
ograniczon przepustowoci czy, zakada, e uytkownicy
rozumiej nasz projekt, poniewa jest to wasna, wewntrzna
witryna firmowa.
Istniej rwnie rnice pomidzy ekstranetem a zwykymi
witrynami:
n Z ekstranetu korzystaj uytkownicy lub grupy

uytkownikw znajcych ju nasz firm, wic wiedzcych

o niej wicej ni przecitny uytkownik Internetu.

n Ekstranet ma by uyty w konkretnym celu albo raz

(naprzykad do sprawdzenia stanu zamwienia), albo

wielokrotnie (do sprawdzania stanu wielu zamwie).

n Ekstranet ma charakter biznesowy korzystaj z niego

osoby, z ktrymi zawarlimy ju kontrakty handlowe,

wicnie powinien zawiera elementw reklamowych.
Niepowinien te by za bardzo marketingowy. Jeli kto
ma dostp do naszego ekstranetu, oznacza to, e dokona
ju wyboru i postanowi utrzymywa z nami stosunki
handlowe. A my powinnimy te stosunki podtrzyma.

5. Projektowanie intranetu

277

www.alom.com

(Powyej)
Przykad ekstranetu firmy ALOM Technologies (firma produkujca
i dostarczajca podzespoy). Poniewa ekstranety zawieraj
zwykle informacje poufne, potencjalni klienci nie maj do nich
dostpu, wic nie mog oceni jakoci ich usug.

(Na ssiedniej stronie)

Ekstranet i sposb jego uycia moemy zaprezentowa,
udostpniajc internautom zabezpieczony atwym hasem
obszar demonstracyjny, zawierajcy przykadowe dane (sposb
dostpu mona opisa na ulotkach informacyjnych).

278

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

www.alom.com

5. Projektowanie intranetu

279

Projektujc ekstranet, moemy sobie pozwoli na zastosowanie

bardziej skomplikowanych funkcji ni w Internecie, poniewa
uytkownicy ekstranetu maj motywacj, by zapozna si z naszym projektem. Utrzymuj przecie z nami kontakty handlowe i uywaj ekstranetu do zawierania transakcji lub przeprowadzania innych wanych operacji handlowych. Co wicej,
kada aplikacja ekstranetowa uywana jest przez pewne grupy
pracownikw firm partnerskich. Na przykad system zamwie
bdzie uywany przez biuro sprzeday, natomiast system sprzeday przez biuro zamwie. Poniewa wystpuje tu specjalizacja, mona zaoy, e uytkownicy maj podstawow wiedz na tematy zwizane ze stronami, ktrych uywaj.

Wpyw produktywnoci pracownikw

na wynik finansowy firmy
(Na ssiednich stronach)
Przeprojektowujc w roku
1997witryn SunWeb,
przygotowalimy kilka
rwnolegych projektw,
dajcdo wyboru spor ilo
propozycji. Wszystkie robocze
projekty umieszczono
wintranecie i poddano
podgosowanie uytkownikw.
Zwykle gosowanie nie jest
dobr metod oceny jakoci
projektu, mielimy jednak
powody twierdzi, e styl
witrynybdzie mia duy
wpywnajejfunkcjonalno.
Zdecydowalimy si wic
zwikszy zaangaowanie
uytkownikw oraz proszc
ich o gosowanie uwiadomi
im, e s czci procesu
projektowego. Gosowanie
wygraa witryna z delikatnym
tem pajczyny i z fioletowym
paskiem biegncym wzdu
grnej krawdzi ekranu.

280

Wszystkie standardowe metody poprawiania funkcjonalnoci

dotycz zarwno intranetu, jak i Internetu. W przypadku intranetu s nawet waniejsze, poniewa kada poprawa funkcjonalnoci ma bezporedni wpyw na wynik finansowy firmy.
Niektrzy projektanci stron internetowych s przekonani, e
udzielono im licencji na marnotrawienie czasu uytkownikw.
Uwaaj, e skoro uytkownikom nie paci si za odwiedzanie
witryny, naley postara si zatrzyma ich jak najduej, by
obejrzeli tak wiele stron, jak to moliwe. Nie podoba mi si ta
teoria i uwaam, e klienci w kocu zmdrzej i zauwa lekcewaenie, z jakim si do nich odnosi. Uytkownicy bd
odwiedza witryny, gdzie bardziej szanuje si ich czas oraz
umoliwia szybsze i bardziej wydajne wykonywanie zada. Pamitajmy, e niezalenie od tego, jak dugo uytkownik pozostaje w naszej witrynie, robi to na swj, a nie na nasz koszt.
W przypadku publicznych witryn internetowych najwaniejszymi cechami z punktu widzenia funkcjonalnoci s atwo
uycia i dobre przedstawienie tematu. Uytkownicy rzadko
przegldaj dan witryn na tyle dugo, by dobrze j pozna
izdoby biego w jej uywaniu. Ch ponownego odwiedzenia witryny zaley gwnie od tego, czy spodobaa si ona za
pierwszym razem. Uywanie Sieci jest w peni dobrowolne,
wic musimy stara si zadowoli uytkownikw.

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

5. Projektowanie intranetu

281

282

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

5. Projektowanie intranetu

283

Subiektywna satysfakcja uytkownika w przypadku intranetu

nie jest tak wana jak w przypadku Internetu, poniewa pracownicy musz uywa intranetu. Nadal naley pamita o dobrym projektowaniu, poniewa intranet jest najlepszym sposobem
zaprezentowania wszystkim pracownikom charakteru i stanowiska firmy. Wane jest, aby pracownicy zrozumieli, e intranetowy interfejs uytkownika zosta starannie zaprojektowany,
poniewa chcemy zachci ich, by trzymali si naszych standardw projektowych. Jeli projekt nie spodoba si uytkownikom, nie bd chcieli uywa go na stronach, za ktre s odpowiedzialni, co w rezultacie doprowadzi do powstania intranetu
niespjnego i chaotycznego.
W przypadku projektw intranetowych najwaniejszymi cechami z punktu widzenia funkcjonalnoci s wydajno, atwo
zapamitywania, maa ilo bdw. Poniewa pracownicy uywaj intranetu na co dzie, szybko stan si jego zaawansowanymi uytkownikami, a sprawno, z jak nawiguj po intranecie
i wykonuj zadania, bdzie warunkowaa wydajno ich pracy.
W miar wzrostu iloci zada, jakie mona wykona, korzystajc z witryny intranetowej, wydajno, z jak pracownicy mog
uywa intranetu, staje si gwnym determinantem produktywnoci naszej firmy.
Poniewa projekt intranetu ma wpyw na wydajno caej firmy, zwykle mona sobie pozwoli na spor inwestycj w jego
funkcjonalno. Zastanwmy si na przykad, jakie korzyci
przyniesie przeprojektowanie intranetu, pozwalajce skrci
ominut redni czas potrzebny pracownikowi na przejcie do
nowej czci intranetu. Poniewa pracownicy spdzaj 10 (lub
nawet wicej) minut, poszukujc w intranecie nowych stron,
poprawienie tego czasu o 1 minut jest raczej skromnym celem,
ktry powinien zosta osignity nie pniej ni po kilku dniach
testw i prb zmiany projektu.
Zamy, e firma zatrudnia 1000 pracownikw, a kady z nich
rednio raz w tygodniu szuka czego nowego w intranecie.
Oznacza to, e nasza zmiana projektowa oszczdziaby 1000
minut tygodniowo, a wic ponad dwa dni robocze. Po roku
zmiana przyniosaby oszczdno czasu odpowiadajc 42 procentom penego etatu.
Analizy kosztowe funkcjonalnoci powinny ocenia warto
czasu pracownika na podstawie penych kosztw jego pracy,
anie tylko wysokoci wynagrodzenia. Pene koszty czasu pracy
obejmuj nie tylko stawk godzinow danego pracownika, ale
take koszty dodatkw, urlopw, zasobw (przestrze biurowa,
ogrzewanie, sprztanie, komputery itd.), a take wiele innych
kosztw zwizanych z zatrudnieniem tej osoby.

284

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Ostateczna wersja strony gwnej SunWeb po przeprojektowaniu

w 1997 roku. Styl zosta oparty na tym, ktr y wygra gosowanie,
jednak szczegy projektu przeszy przez testy funkcjonalnoci
iprojektowanie iteracyjne, by zapewni czytelno i atwo
zrozumienia ikon. Zauwamy, e ta strona gwna ma o wiele
wicej przyciskw, ni jest to zalecane dla strony gwnej
witr ynyzewntrznej. W intranecie mona nieco pognbi
nowychuytkownikw, uzyskujc lepsz wydajno
uytkownikwdowiadczonych.

5. Projektowanie intranetu

285

Zwykle peny koszt zatrudnienia pracownika to co najmniej

dwukrotno jego pensji. Wanie dlatego konsultanci licz
sobie o wiele wicej ni przecitni pracownicy. Odpatno za
czas pracy konsultanta musi pokry wiele dodatkowych kosztw, ktrych nie da si tak atwo obliczy, jak w przypadku
pracownikw penoetatowych. Poznanie rednich stawek
konsultantw z dziedziny, w ktrej specjalizuje si nasza firma,
pozwala w przyblieniu pozna peny kosz zatrudnienia pracownika.
Koszty rednie kontra
koszty kracowe
Czas stracony na uywanie
le zaprojektowanego
interfejsu uytkownika z reguy
powinien by rozpatrywany
jako czas kracowy. Tak
wicteoretycznie poprawn
podstaw do rozliczania tego
czasu nie jest przecitny koszt
czasu pracownika, ale koszt
kracowy. Wymaga to
zastosowania tak zwanego
modelu wynagrodze
podanych (hedonic wage
model). W ten sposb
mona sprbowa przybliy
zysk, jaki osignaby firma,
wyduajc czas pracy
pracownika o jedn godzin.
Z praktyki wiadomo, e koszty
kracowe s rzadko znane
ina dodatek trudne do
oszacowania, wic zwykle
uywa si war toci
przecitnych. Najprostszym
sposobem obliczenia
przecitnego kosztu
pracownika jest zsumowanie
wszystkich wydatkw firmy
ipodzielenie ich przez liczb
wszystkich produktywnie
przepracowanych godzin.
Kwesti umown jest to,
czyjako produktywne naley
traktowa rwnie godziny
narad pracownikw, jednak
na pewno nie naley liczy
szkole, przerw niadaniowych
i innych czynnoci, ktre s
konieczne, ale nie przynosz
dochodu.

286

Dla uproszenia zamy, e peny koszt zatrudnienia w naszej

przykadowej firmie wynosi 80 000 dolarw rocznie (co odpowiada wypatom poniej 40 000 dolarw). 42 procent z 80 000
dolarw daje sum 33 600 dolarw s to roczne oszczdnoci
osignite dziki poprawieniu tylko o jedn minut czasu przejcia do nowej strony. Sdz, e koszt przeprowadzenia niezbdnych prac poprawiajcych funkcjonalno, pozwalajcych
osign oszczdnoci rzdu 33 600 dolarw, wynisby tylko
kilka tysicy dolarw (na pewno mniej ni 10 000 dolarw), co
oznacza naprawd szybki zwrot inwestycji.

Portale intranetowe firmowa

infrastruktura informacyjna
Nasz intranet powinien by postrzegany jako firmowa infrastruktura informacyjna. To nie tylko sposb transmisji bitw
zserwerw do komputerw pracownikw. Intranet nie suy
rwnie tylko do umoliwienia przejrzenia menu baru na parterze.
Umoliwia pracownikom wykonywanie wielu zwykych zada
i moe by podstawowym sposobem komunikacji z czonkami
innych grup roboczych oraz metod zbierania danych potrzebnych do wykonania naszej pracy.
Wiele duych firm ma bardzo skomplikowane sposoby komunikacji pracownicy s odizolowani w swoich dziaach i nie
wiedz, co dzieje si w innych czciach firmy. Wiele prac
wykonywanych jest dwukrotnie, poniewa jedna osoba nie wie,
e kto inny wczeniej wykona ju takie zadanie. Inne prace
wykonywane s niepotrzebnie, albowiem do ich realizacji przyjto niewaciwe zaoenia (poniewa waciwych zaoe nie
przekazano osobie wykonujcej prac). Wydajno przedsibiorstwa znaczco ronie wraz z wprowadzeniem atwiejszej
komunikacji, a intranet moe by infrastruktur tej komunikacji
wtedy i tylko wtedy, gdy jest zaprojektowany tak, by uatwia
pracownikom odnajdywanie potrzebnej informacji we waciwym czasie.

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Intranet moe wspomc komunikacj przeoony-podwadny

poprzez uatwienie dostpu do decyzji kierowniczych czy do
dokumentw opisujcych wizje i omwienia strategii firmy.
Gdy pracownik niszego szczebla opracowuje plan produkcji
lub ulotk reklamow odwoujc si strategii wyszego szczebla, moe w swojej pracy umieci odnonik do intranetowej
wersji odpowiedniego dokumentu, umoliwiajc innym czonkom grupy projektowej zapoznanie si z t strategi, o ile jest
to potrzebne. Odnoniki takie mog utrwali strategi firmy
wwiadomoci pracownikw o wiele silniej, ni uczyniaby to
zwyka notatka subowa. Intranet pozwala kademu przeczyta oryginalny tekst, omawiajcy wizj firmy, napisany przez
dyrektora zarzdzajcego. Jest to o wiele skuteczniejsze ni
przedstawienie przez dyrektora zarzdzajcego tej wizji na zebraniu zarzdu i przekazanie przez czonkw zarzdu tego, co
zrozumieli, personelowi im podlegajcemu, ktry za przekazuje to swojemu personelowi itd.
Gwna zaleta intranetu jako infrastruktury przedsibiorstwa to
umoliwienie komunikacji pomidzy jednostkami organizacyjnymi. Poniewa intranet pozwala zdoby informacje z innych
dziaw bez proszenia o ich udzielenie, pracownicy atwiej

Pozbdmy si poczty elektronicznej

Poczta elektroniczna staje si zaka
produktywnoci. W niektrych firmach
przekopanie si przez skrzynk pocztow
iodpowiedzenie na poczt z jednego dnia
tocay dzie pracy. Ludzie musz walczy,
byzostao im troch czasu na zrobienie
czegopoytecznego (poza wyczyszczeniem
skrzynki pocztowej).

powinno by uniknicie niepotrzebnego

wysyania poczty. Obejmuje to listy
dystrybucyjne i wszelk poczt rozsyan
dowszystkich pracownikw. Znacznie lepszym
rozwizaniem jest opublikowanie informacji
wodpowiednim katalogu w intranecie
iumieszczenie odnonika na stronie gwnej
na okres, w ktr ym informacja jest aktualna.

Poczta elektroniczna staa si popularna,

poniewa umoliwia komunikacj bez wzgldu
na bariery czasu i przestrzeni. Wysanie poczty
do kogo na drugim kocu wiata jest tak
samo proste, jak wysanie poczty do kolegi
wbiurze obok. Poczt elektroniczn mona
wysya zawsze, 24 godziny na dob, a adresat
przeczyta j, kiedy tylko bdzie mia ochot.
Ju nigdy wicej przekazywania prb
okontakt telefoniczny!

Informacje przechowywane w intranecie

zostan poindeksowane (wic atwo bdzie je
znale), a wszyscy pracownicy bd wiedzieli,
jak je odszuka, kiedy bd im potrzebne.
Natomiast rozsyanie wszystkiego poczt
obcia kadego pracownika koniecznoci
organizowania, indeksowania i przechowywania
informacji. To tylko strata czasu na powtarzan
przez wszystkich prac. Poniewa
oprogramowanie poczty elektronicznej
nieradzisobie z uporzdkowywaniem
iwyszukiwaniem informacji, pracownicy czsto
nie potrafi opanowa otrzymanych danych.

Poczta elektroniczna w maej iloci jest dobra,

dua ilo poczty elektronicznej potrafi zwali
zng. Jednym z gwnych celw intranetw

5. Projektowanie intranetu

287

przyjmuj do wiadomoci, e informacje z innych wydziaw

mog by przydatne take i dla nich. Jeli jedynym sposobem
zdobycia informacji jest zwrcenie si o ni na pimie (dodatkowo tworzc podanie w trzech kopiach) czy poproszenie z dwumiesicznym wyprzedzeniem o spotkanie z zapracowanym menederem, ktry nie jest zainteresowany udzieleniem pomocy
komukolwiek, moemy zaoy, e nikt nie bdzie si o nie stara.

Kady projekt powinien

mie wasn stron
gwn, zawierajc
odnoniki do osobistych
stron wszystkich
pracownikw
zaangaowanych
w ten projekt.

Odnoniki to wietny sposb odszukiwania informacji w firmie. Dobrze by byo, gdyby kady pracownik mia osobist
stron domow, zawierajc odnoniki do dziau, w ktrym pracuje, oraz do wszystkich projektw, w jakie jest zaangaowany.
Znaczna cz wiedzy przedsibiorstwa istnieje w postaci powiza personalnych kto wie, e w danej sprawie mona
zwrci si do pewnej konkretnej osoby. Odwiedzajc intranetow stron domow tej osoby, uytkownik moe wyledzi
potrzebn informacj, klikajc odnoniki do odpowiednich dziaw lub projektw. Poza odnonikami osobista strona intranetowa
powinna zawiera wiele informacji znajdujcych si na publicznej stronie osobistej, midzy innymi zdjcie (zadziwiajce, jak
czsto znamy kogo z widzenia, nie znajc jego imienia i nazwiska) oraz opis dowiadcze i dokona zawodowych. Informacje te pozwol pracownikom lepiej przygotowa si do narad i umoliwi lepsz wymian informacji za pomoc poczty
elektronicznej i grup dyskusyjnych.
Podobnie kady projekt powinien mie wasn stron gwn,
zawierajc odnoniki do stron wszystkich pracownikw zaangaowanych w ten projekt. Strony projektw powinny zawiera
take odnoniki do wszelkich planw i raportw, ktre nie s
cile tajne. Informacje objte tajemnic rwnie powinny znale si w intranecie, naley tylko opatrzy je klauzul, e dostp do nich moliwy jest jedynie po uprzednim uzyskaniu
zezwolenia. Ostrzeenie o ograniczonym dostpie zapobiega
ewentualnym rozczarowaniom, gdy kto prbuje dosta si do
informacji, do ktrych nie ma praw. Kontrola dostpu moe polega na zabezpieczeniu informacji hasem lub wykorzystywa
inne metody sprawdzania tosamoci dostpne w firmowej sieci.
Kada jednostka organizacyjna take powinna mie wasn stron gwn z odnonikami do stron osb w niej zatrudnionych
(wczajc kierownika) oraz do odpowiednich jednostek organizacyjnych, znajdujcych si bezporednio wyej oraz niej
wstrukturze firmy. Gwne strony grup oraz dziaw przedsibiorstwa powinny rwnie zawiera odnoniki do stron zarz-

288

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

dzanych przez te jednostki projektowe. Wszystkie te odnoniki

peni dwie role: uatwiaj pracownikom innych dziaw odszukanie potrzebnych im informacji bez potrzeby rozszyfrowywania struktury organizacyjnej oraz polepszaj komunikacj
pomidzy pracownikami danego dziau.

Uaktualnianie intranetu
Kada strona znajdujca si w intranecie wymaga uaktualniania, bez wzgldu na to, czy jest to osobista strona pracownika,
strona projektu, dziau czy strona zawierajca oficjalne dane
przedsibiorstwa. Jeli informacje w intranecie nie bd odzwierciedlay faktycznego postpu prac nad projektami, uytkownicy szybko przestan z nich korzysta, a intranet przestanie peni rol firmowej infrastruktury informacyjnej. Wrcimy
do starej i nieefektywnej metody komunikacji ustnej. Uaktualnianie intranetu powinno by staym zadaniem kadego pracownika przedsibiorstwa. Jest to zadanie gwarantujce, e inni
bd mogli korzysta z wynikw naszej pracy.
Intranety zwykle bardzo szybko rozrastaj si w miar jak
poszczeglne dziay umieszczaj tam informacje, plany swoich
projektw i raporty z ich wykonania. Sprawia to, e dobra wyszukiwarka jest absolutnie niezbdna. Uytkownicy za pomoc
wyszukiwarek intranetowych potrafi odnale potrzebne
informacje, nawet jeli nie wiedz, kto w firmie za nie odpowiada. Tak jak w przypadku otwartego Internetu odnoniki hipertekstowe s wietne, ale nie wystarczaj. Katalogi i aktualnoci rwnie s potrzebne.

Najwaniejsze skadniki infrastruktury:

katalog, wyszukiwarka, aktualnoci
Strona gwna kadego portalu intranetowego powinna zawiera nastpujce skadniki:
n Skadnik najwaniejszy hierarchia katalogw ustalajca

struktur intranetu. Ta cz intranetu bywa czasem

nazywana maym yahoo. Projektujc j, mona wzorowa
si na usugach katalogowych Yahoo czy LookSmart,
poniewa wymagania co do funkcjonalnoci s tam duo
wysze ni w przypadku jakiegokolwiek projektu
intranetowego. Hierarchi tematyczn trzeba jednak
przygotowa samodzielnie, poniewa musi ona odpowiada
zawartoci i charakterowi naszego intranetu.

5. Projektowanie intranetu

289

n Pole wyszukiwania wyszukiwarki indeksujcej wszystkie

strony intranetu. W odrnieniu od zwykych wyszukiwarek

internetowych wyszukiwarka intranetowa powinna zawiera
wiedz o wzgldnej wanoci rnych obszarw intranetu.
Strony oficjalne mog by na przykad zaznaczone
specjaln ikon.

n Aktualnoci o firmie i inne wiadomoci mogce zainteresowa

pracownikw. Gwna strona intranetu moe zastpi

biuletyny dla pracownikw i ograniczy zalew powiadomie
i not rozsyanych poczt elektroniczn, zmniejszajcych
produktywno w wielu firmach. Poczenie list aktualnoci
z archiwum i dobr wyszukiwark zapewnia pracownikom
moliwo atwego pozyskania potrzebnych informacji
izwalnia ich z koniecznoci przechowywania i zarzdzania
lokalnymi kopiami dokumentw (s to bardzo pracochonne
zadania, wziwszy pod uwag moliwoci zarzdzania
informacj wbudowane w dzisiejsze programy poczty
elektronicznej).

Wzorce projektowe dla intranetu

Spjno, wana we wszystkich interfejsach uytkownika, ma
szczeglne znaczenie dla funkcjonalnoci intranetu, poniewa
uytkownicy kadego dnia bd odwiedza bardzo wiele stron.
Jeli rozmieszczenie informacji i odnonikw na wszystkich
stronach jest podobne, uytkownicy bd mogli uywa intranetu znacznie wydajniej. Szczeglnie wana jest standaryzacja
struktury informacyjnej i prezentacji danych pozwoli to
przyspieszy dziaania uytkownikw i nie pozwoli im zgubi
si w gszczu informacji.
Niestety, strony intranetowe nie porzdkuj si same. Pokazanie
ludziom wietnego projektu nie wystarcza, by zaczli go stosowa na stronach, za ktre odpowiadaj. Sie wprowadza niebezpieczny zwyczaj starania si, by kada strona rnia si od
pozostaych tak bardzo, jak to tylko moliwe. Obnia to znacznie funkcjonalno. Aby intranet mg suy jako firmowa infrastruktura informacyjna, firma musi ustali jeden wzorzec
projektowy i gorliwie go promowa. Rwnie wszelkie kursy
posugiwania si Sieci powinny zawiera informacje o prawidowym stosowaniu wzorca.
Na pocztku tego rozdziau wspomniaem, e standardowy projekt stron intranetowych powinien rni si od projektu stron
zewntrznych. Dowiadczenie uczy, e niektrym uytkowni-

290

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

kom trudno jest zrozumie t rnic, naley wic wyjania j

we wszystkich prezentacjach i materiaach drukowanych. Nie
wolno kopiowa elementw projektu witryny zewntrznej i uywa ich w witrynie wewntrznej.
Wzorzec projektowy intranetu powinien co najmniej okrela
struktur nawigacyjn przestrzeni informacyjnej. Kada strona
powinna zawiera specjalne logo intranetowe, eby zaznaczy
status stron wewntrznych oraz podkreli ich odrbno oraz
odrni je od informacji dostpnych w Internecie. Logo powinno by odnonikiem do strony gwnej witryny intranetowej. Kada strona intranetowa powinna rwnie zawiera przycisk wyszukiwania, poniewa wyszukiwanie w intranecie jest
rwnie wane, jak w caej Sieci.
Dodatkowe elementy projektu zale od specyficznych warunkw przedsibiorstwa wiksze firmy bd potrzeboway
wydajniejszych narzdzi nawigacyjnych ni firmy mniejsze.
Wzorzec projektowy powinien okrela zalecan struktur i ukad
treci dla stron rnych typw. Do stron tych zaliczaj si osobiste strony pracownikw, strony dziaw, projektw, raportw,
notatek. Wszystkie powinny mie form szablonw. Wiele firm
bdzie prawdopodobnie uywao take innych typw stron. Zalecenia i szablony dla tych stron rwnie powinny by zawarte
w standardzie.
Opis standardu oczywicie powinno si opublikowa w intranecie. Najlepiej, by prowadzi do niego odnonik umieszczony na
stronie gwnej intranetu. Standard powinien definiowa i wyjania sposb zastosowania wymaganych, zalecanych i opcjonalnych elementw, uzupeniajc wyjanienia du iloci przykadw. Dowiadczenie uczy, e uytkownicy, stosujc standardy
projektowe, opieraj si bardziej na przykadach ni na formalnych opisach, przykady powinny wic wyjania wszelkie
wtpliwoci. Jeli przykady bd niezrozumiae, szybko znajdziemy tysice stron utworzonych wedug przykadu ze wzorca, powielajcych nie tylko elementy, ktre mia zilustrowa,
ale rwnie inne, niepodane cechy.

Wytyczne dotyczce wzorcw

Aby wzorzec interfejsu by udany, spenione musz by nastpujce warunki:
n Standard musi by dobrze zilustrowany przykadami,

poniewa projektanci czciej opieraj si na przykadach

ni na opisach.

5. Projektowanie intranetu

291

n Wszystkie przykady musz bezwzgldnie stosowa si

Wane jest utworzenie

centralnego zbioru popularnych
elementw wystroju strony.
Jelizostan one zaprojektowane
przez dowiadczonych
projektantw, nie tylko bd
dobrze wyglday, ale take
niebd sprzeczne z oglnym
projektem intranetu, co
zaprocentuje profesjonalnym
oraz spjnym wygldem
icharakterem wszystkich stron.
Ilustracja przedstawia grafik
New (nowo) przygotowan
dla witryny SunWeb. Zauwamy,
jak dobrze pasuje ona do
innych elementw projektu
SunWeb przedstawionych
wtymrozdziale.

dowytycznych. Warto przygotowa kilka rnych

przykadw ilustrujcych zastosowanie standardu
wrnych sytuacjach autorzy stron bd mogli wtedy
wybra kilka najlepiej pasujcych podpowiedzi.

n Wszdzie, gdzie to moliwe, naley stosowa obszerne

iwyczerpujce zestawienia (autorzy wol przejrze list

zamiast czyta tekst). Spis moe na przykad zawiera
wszystkie wymagane elementy strony lub list zalecanej
terminologii.

n W firmie powinna by stale dostpna osoba dobrze znajca

wzorzec, ktra sprawdzaaby nowo powstajce strony pod

ktem zgodnoci ze standardem oraz nieformalnie udzielaa
porad uytkownikom majcym wtpliwoci co do poprawnej
interpretacji standardu. Jeli nie ma do kogo zwrci si
zpytaniami, kady projektant sam sobie na nie odpowie
i kady zinterpretuje wzorzec inaczej.

n Wzorzec powinien by wspierany stosown akcj

promocyjn. Powinnimy aktywnie wyszukiwa grupy

projektowe i spotyka si z nimi, by interpretowa sposoby
stosowania standardu oraz (taktownie) komentowa
utworzone strony i wyjania, jak poprawi bdy.

n Wzorzec powinien by ywym organizmem, pod staym

nadzorem odpowiedzialnej osoby dostosowujcej go

donowych warunkw, w miar jak te si pojawiaj.

n Wzorzec powinien albo stosowa si do innych, ju

istniejcych zaoe standardw projektowych, albo jasno

opisywa cechy rnice go od innych standardw.

n Standard powinien by obsugiwany przez narzdzia

projektowe i szablony tak, by atwiej byo trzyma si

standardu ni utworzy projekt z nim sprzeczny.

n Jeli opis standardu ma posta drukowan, powinna ona

zawiera dobry indeks. Jeli opis opublikowany jest

wintranecie, powinna istnie moliwo wyszukiwania.
Reguy projektowe powinny zawiera odnoniki do innych,
podobnych regu.

W przypadku standardw intranetowych szczeglnie wana

jest edukacja (brzmi to jak nudny mora), poniewa w kadym
dziale firmy istnieje tendencja do ignorowania polece kierownictwa. Zwykle wymwka brzmi: Nasz dzia rni si od innych, a gocie z dyrekcji nie wiedz, co si u nas dzieje. To
prawda, ale przecie kady czowiek rni si od innych. Jeli
kademu pozwolimy omija standardy, bo jest inny, w naszym
systemie zapanuje chaos. Zwykle oglna funkcjonalno zyskuje dziki spjnoci. W kilku wyjtkowych sytuacjach mona

292

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

W trakcie przeprojektowywania w 1997 roku witryny SunWeb

porzucilimy wszelk nadziej na utrzymanie kontroli nad
wygldem zawartoci strony gwnej. Zwykle intranetowy
standard projektowy powinien okrela znacznie wicej
elementw, my jednak ograniczylimy si wycznie do paska
nagwka. Standardowy nagwek strony w witr ynie SunWeb
skada si z trzech paskw nawigacyjnych. Najwyszy zawiera
logo SunWeb oznaczajce, e strona nie jest stron internetow,
a naley do witr yny intranetowej. Logo dubluje rwnie odnonik
powrotny do strony gwnej SunWeb. Najwyszy pasek zawiera
take nazw podwitryny oraz ikon informujc, ktra cz
witr yny przegldana jest wanie przez pracownika. Nazwa
orazikona stanowi odnonik do strony gwnej podwitryny.
rodkowy pasek nawigacyjny zawiera zmienny zestaw przyciskw.
Obowizkowe s tylko przyciski SunWeb Home (strona gwna
SunWeb) oraz Search (wyszukiwanie) prowadzce odpowiednio
do strony gwnej oraz wyszukiwarki. Umieszczono dodatkowy
przycisk prowadzcy do strony gwnej, poniewa wielu
uytkownikw nie rozumiao, e odnonikiem do tej strony jest
logo witr yny. Przycisk Search prowadzi do gwnej strony
wyszukiwania SunWeb, chyba e podwitryna ma wasne
wyszukiwanie, wtedy przycisk ten prowadzi do lokalnej strony
wyszukiwania, na ktrej powinien by umieszczony odnonik
dogwnej strony wyszukiwania. W zalenoci od charakteru
podwitryny pasek ten moe zawiera take przyciski Sitemap
(mapa witr yny brak tego przycisku w przykadzie) oraz
WhatsNew (co nowego).
Jak wida na ilustracji, rodkowy pasek moe rwnie zawiera
ikony suce do przechodzenia na ssiednie strony. Uywane
sone do przemieszczania si poprzez tre o strukturze
liniowej. Trzeci pasek nawigacyjny wskazuje kontekst biecej
strony. Nazwa kadego z poziomw jest odnonikiem
hipertekstowym do strony gwnej tego poziomu.

5. Projektowanie intranetu

293

pozwoli sobie na zaburzenie spjnoci, jednak odchylenia

musz ogranicza si do bardzo dobrze uzasadnionych przypadkw (wikszo dobrych uzasadnie nie jest do dobra).
Naley pamita, e zagadnienia funkcjonalnoci dotycz rwnie wzorcw. Jest to wane w kadym przypadku dla standardu opublikowanego w postaci interaktywnej witryny z odnonikami hipertekstowymi i dla standardu wydrukowanego
jako tradycyjny dokument. Proponowany wzorzec powinien
by uyty testowo przez kilku projektantw, by upewni si, e
potrafi go uywa.

Podwykonawstwo w projektowaniu intranetu

Jeli zdecydujemy si
zleci podwykonawstwo
czci intranetu
zewntrznym firmom
projektowym, wane
jestumoliwienie tym
kontrahentom penego
dostpu do intranetowego
standardu projektowego
oraz do szablonw.

Jeli zdecydujemy si zleci podwykonawstwo czci intranetu

zewntrznym firmom projektowym, wane jest umoliwienie
tym kontrahentom penego dostpu do intranetowego standardu
projektowego oraz do szablonw. Najlepszym sposobem jest
utworzenie witryny ekstranetowej, do ktrej autoryzowane firmy
mog si zalogowa, przeczyta opis standardu i pobra szablony.
Mona rwnie przygotowa drukowan wersj opisu standardu i przekaza j kontrahentom, jednak zalety takiego rozwizania s mniejsze. Wersja drukowana moe si zdezaktualizowa, prawdopodobnie nie bdzie miaa kolorowych ilustracji
itrudniej bdzie wyszuka w niej potrzebne informacje (chyba
e zainwestujemy dodatkowe rodki, by profesjonalista przygotowa indeks).
Bez wzgldu na to, jak poradzimy sobie z tym problemem, kontrahenci musz mie moliwo pobrania szablonw i przesania
gotowych stron. Wymiana plikw w wersji cyfrowej moe odby si za pomoc poczty elektronicznej, ale ekstranet jest sposobem znacznie wygodniejszym. W czasie prac nad jednym
zmoich projektw zatrudniem zewntrznego grafika, ktry
wekstranecie udostpni klientom swj dysk twardy. Dziki
temu stale mogem podglda najnowsze, robocze wersje
wszystkich ikon bez opnienia, ktre byoby nie do uniknicia
wprzypadku przesyania zacznikw poczty elektronicznej
tam i z powrotem.

Zarzdzanie dostpem
pracownikwdo Sieci
Dziay firm zajmujce si systemami informacyjnymi bardzo
czsto odpowiedzialne s za umoliwienie pracownikom firmy
dostpu do Internetu. Obsuga uytkownikw jest o wiele
atwiejsza, gdy moliwa jest standaryzacja wersji przegldarki.
W przypadku patnego oprogramowania atwiej jest wynegocjowa korzystne warunki licencyjne, a personel pomocy tech-

294

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

nicznej nie potrzebuje tak duej iloci szkole. Standaryzacja

wersji przegldarki uatwia take wszystkim autorom projektowanie stron intranetowych. Autorzy bd dokadnie wiedzie,
jakiej wersji HTML-a uy, oraz bd pewni, e tworzone
przez nich strony bd wyglda na komputerach odbiorcw
tak samo lub bardzo podobnie, jak na ich wasnych ekranach.
Niestety, nie zawsze mona sobie pozwoli na wprowadzenie
jednego standardu przegldarki. Najczciej wybrana wersja
przegldarki nie bdzie dostpna dla wszystkich typw komputerw uywanych w duej firmie, tak wic cz pracownikw
bdzie musiaa uywa innej przegldarki lub innej jej wersji.
Ograniczenia eksportowe mog uniemoliwi uywanie pewnych metod szyfrowania lub innych technologii w zagranicznych oddziaach firmy.
Nawet jeli da si omin wszystkie przeszkody technologiczne i prawne, nadal pozostaj rzesze uytkownikw posiadajcych inne przegldarki ni preferowana. Kady zesp przygotowujcy strony dla zewntrznej witryny ma moliwo
pobrania eksperymentalnych wersji beta nowych przegldarek
znacznie wczeniej, nim zdecydujemy si na uywanie ich wewntrz strefy chronionej przez firewall. W kocu kada osoba
projektujca lub planujca strony internetowe powinna mc
przetestowa najnowsze technologie, wic musi mie moliwo instalacji najnowszego oprogramowania i uywania go do
przegldania prawdziwych stron w Internecie.
W kadej firmie s uytkownicy korzystajcy z przestarzaych
maszyn lub innych niekonwencjonalnych urzdze, ktrzy
chc uzyska poczenie z firmow sieci z domu lub z urzdzenia kieszonkowego podczas podry. Wielu z tych uytkownikw nie bdzie miao innej moliwoci, jak wybranie
niestandardowej przegldarki lub wersji przegldarki starszej
okilka generacji. Tak wic nasze plany standaryzacji musz
by elastyczne i umoliwia uytkownikom korzystanie z alternatywnych przegldarek.

Standardy sprztowe
Obok standaryzacji oprogramowania pewne zalety wnosi rwnie standaryzacja sprztu. Przede wszystkim, jeli moemy
zagwarantowa minimaln przepustowo sieci komputerowej
w kadej, nawet najbardziej oddalonej filii firmy, umoliwiamy
autorom stron intranetowych tworzenie bardziej szczegowych i zaawansowanych aplikacji i interakcji. Jeli pozbdziemy si najmniejszych monitorw i ustalimy standard najmniejszego ekranu, jakiego wolno uywa w firmie, autorzy stron
intranetowych, zamiast uwzgldnia uytkownikw posiadajcych mae ekrany, bd mogli projektowa lepsze i bardziej
funkcjonalne strony. Koszt duych monitorw prawdopodobnie
5. Projektowanie intranetu

295

szybko zwrci si w postaci wikszej produktywnoci osb,

ktre uyway dotd monitorw niespeniajcych standardw.
Prawdopodobnie produktywno firmy zwikszy si jeszcze bardziej, poniewa z lepszych projektw stron intranetowych skorzystaj wszyscy pracownicy.
W czerwcu 1999 roku magazyn PC/Computing opublikowa
wyniki bada funkcjonalnoci rnych monitorw komputerowych. Z testw wynikao, e wymiana monitorw 17-calowych
na 19-calowe daje rednio 17-procentowy wzrost produktywnoci. Moliwo ogarnicia jednym spojrzeniem wikszej iloci
informacji przyspiesza wikszo prac wykonywanych przez
pracownikw na komputerze. Jedn ze zych stron wymiany
maych monitorw na wiksze jest to, e wikszo uytkownikw przyzwyczaia si do maksymalizowania okna przegldarki,
tak by zajmowao ono cay ekran. Takie dziaanie jest nieefektywne. Znacznie lepiej jest otworzy dwa okna i umieci je
obok siebie. Pojedyncze, due okno spowoduje, e tekst bdzie
wywietlany w liniach, ktre s zbyt dugie, by mc wygodnie
je czyta. Tak wic dzia informatyki, przekazujc pracownikom due monitory, powinien podsun take wskazwk, by
uywa kilku okien. Natomiast producenci przegldarek powinni zmieni dziaanie przycisku maksymalizacji przycisk
maksymalizacji powinien zmieni rozmiary okna na optymalne, zamiast dopasowywa je do rozmiarw monitora.

Domylne ustawienia przegldarek

Dobrze by byo, gdyby to uytkownicy zmieniali domylne
ustawienia przegldarek na te, ktre najbardziej im odpowiadaj, w zalenoci od ich dowiadczenia w uytkowaniu komputerw i przyzwyczaje z korzystania z Internetu. Wskazane
jest, by uytkownicy mogli zmienia ustawienia, poniewa rni ludzie maj rne upodobania, jednak zachcam, by instalujc oprogramowanie samemu skonfigurowa jak najlepsze
parametry pocztkowe. Niestety, dowiadczenie pokazuje, e
wikszo uytkownikw nie zawraca sobie gowy zmian
ustawie domylnych. Nie powiem, ile otrzymaem poczty
elektronicznej z narzekaniami, e strony s szare (zanim zaczem podawa kolor ta na stronach mojej witryny), pomimo
e wina leaa po stronie uytkownikw, ktrym nie chciao si
zmieni domylnego (wtedy) szarego koloru ta.
Z dowiadczenia wiadomo, e takiego zachowania naley spodziewa si po wikszoci uytkownikw. Dla przecitnego
uytkownika Sie nie jest sposobem na ycie. Chc klikn
par odnonikw i poczyta par stron osobicie nie chc
mie do czynienia z technologi internetow. Okna dialogowe
konfiguracji ustawie domylnych w przegldarkach s raczej

296

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

odstraszajce, a wikszo terminw zwizanych z Sieci, serwerami proxy, cookies i pamici podrczn jest dla przecitnego uytkownika cakowicie obca (a menederowie dziau informatycznego woleliby, eby uytkownicy nie zmieniali tych
ustawie). W rezultacie wielu uytkownikw nigdy nie zmienia
ustawie domylnych, wic nie poradz sobie bez pomocy
dziau informatycznego. le si dzieje, gdy producenci przegldarek ustawiaj wartoci domylne w ten sposb, e zachcaj
uytkownikw do nieoptymalnych zachowa i sugeruj korzystanie z ich usug.
Skonfigurowane powinny by nastpujce ustawienia domylne:
n Jako domyln stron gwn w przegldarce naley ustawi

stron gwn witryny intranetowej. John Graham-Cumming

z firmy Optimal Networks na konferencji WWW6
(wkwietniu 1997 roku) przedstawi wyniki interesujcych
bada. W badanych firmach ponad 13 procent ruchu
internetowego spowodowane byo przez ludzi pobierajcych
stron gwn Netscape za kadym razem, gdy uruchamiali
przegldark. Wikszo uytkownikw po prostu nie
zmienia ustawie domylnych. W nowszych przegldarkach
mona samemu ustawi stron startow, nie zmienia to
jednak natury problemu. Przecitny uytkownik nie musi
odwiedza stron producenta przegldarki, bo to dzia
informatyczny jest odpowiedzialny za aktualizacje
oprogramowania. Uytkownikom wiksze korzyci
przyniesie regularne odwiedzanie strony gwnej
firmowego intranetu, ktra zawiera aktualnoci
orazkomunikaty dla pracownikw.

n Naley usun wszelkie odnoniki, zakadki, przyciski,

kanay i inne odniesienia do stron utrzymywanych przez

producenta przegldarki lub jego partnerw handlowych.
Mona doda odnoniki do kilku specjalnie wybranych
witryn majcych co wsplnego z nasz firm, ale nie ma
potrzeby marnowania czasu pracownikw przez zachcanie
ich do sprawdzenia, co kryje si za odnonikami, ktre
znalazy si w przegldarce tylko dlatego, e waciciel
witryny zapaci jej producentowi.

n Przegldarka powinna by skonfigurowana do wsppracy

zprogramem pocztowym wspieranym przez dzia

informatyczny. W niektrych firmach uywanie programu
pocztowego dostarczonego wraz z przegldark moe
wydawa si rozsdne, jednak jeli wybralimy inne
rozwizanie, uytkownicy mog si denerwowa, gdy
poklikniciu odnonika do poczty elektronicznej otworzy
si nieznany program.

5. Projektowanie intranetu

297

n Domylny przycisk przeszukiwania caej Sieci powinien

by skonfigurowany do uywania jednej konkretnej

wyszukiwarki. Jeli usuga wyszukiwania dostpna
wintranecie pochodzi z jakiego oglnodostpnego serwera
wyszukiwarki, przycisk wyszukiwania powinien by
ustawiony na publiczny serwer wanie tej wyszukiwarki.
Zapewni to spjno wyszukiwania w intranecie oraz
wInternecie. Jeli do szukania zewntrznego i wewntrznego
uywane jest oprogramowanie pochodzce od tego samego
producenta, uytkownicy atwiej przyswoj skadni zapyta
uywan przez to oprogramowanie i naucz si, jak
efektywnie z niego korzysta.
Jeli nasz intranet nie posiada usugi wyszukiwania
lubusuga wyszukiwania nie pochodzi z oglnodostpnych
wyszukiwarek, powinnimy po prostu wybra ktr
zwyszukiwarek internetowych jako domyln. Zalecane
jest wybranie jednej wyszukiwarki i konsekwentne
trzymanie si tego wyboru. Jeli wyszukiwanie domylne
bdzie uywao kilku rnych wyszukiwarek, uytkownicy
nigdy nie naucz si ich obsugi. Zwykli uytkownicy
zwykle nie rozumiej, e skadnia zapyta i usugi
dodatkowe rni si w wyszukiwarkach, bd wic
przypadkowo czy rne sposoby wyszukiwania,
cooczywicie przyniesie opakane skutki.

Domylne ustawienia wyszukiwarki

Nie zamierzam poleca adnej konkretnej wyszukiwarki internetowej, poniewa wyszukiwarki stale si zmieniaj. Niewane, ktra z ich w danej chwili jest najlepsza za kilka miesicy na pewno przewyszy j jaka inna. Mimo to istnieje atwy
sposb wybrania odpowiedniej wyszukiwarki. Naley wybra
okoo piciu typowych problemw z brany firmy, a nastpnie
dla kadego z nich sformuowa krtkie zapytanie (dwa lub
trzy sowa). Zapytania te naley wprowadzi do wyszukiwarek
i przeanalizowa pierwsze 10 wynikw z kadej z nich. Kadej
stronie naley przyporzdkowa ocen w skali 0 3 (0 dla stron
niezgodnych, 1 dla mao uytecznych, 2 dla rednio uytecznych, 3 dla bardzo uytecznych). Suma dziesiciu ocen ze
wszystkich piciu zapyta okreli jako wyszukiwarki.

298

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Poza sam jakoci wyszukiwania naley uwzgldni rwnie

inne cechy wyszukiwarki:
n Ilo sekund, jaka upywa od momentu wpisania adresu

dozakoczenia adowania strony gwnej wyszukiwarki.

n Wyrnienie pola wyszukiwania na stronie wyszukiwarki.

Niektre z wyszukiwarek zapeniaj swoje strony

niepotrzebnymi informacjami i reklamami, prbujc
odwrci uwag uytkownika od jego gwnego zadania
ipokaza mu kilka reklam. Prowadzi to do zmniejszenia
produktywnoci pracownikw.

n Ilo sekund, jaka upywa od nacinicia przycisku szukaj

do ukoczenia pobierania pierwszej strony wynikw.

n Jako opisu wynikw (czy opis wynikw pozwala

przewidzie trafno znalezionej strony bez potrzeby

klikania odnonika).

Uwzgldnienie tych czynnikw pozwoli ostatecznie wybra

najlepsz wyszukiwark. Wspczynnik wagowy jakoci wyszukiwania powinien wynosi 50 procent, wspczynniki wagowe iloci sekund do zaadowania pierwszej strony, wyrnienia pola wyszukiwania oraz iloci sekund do otrzymania
pierwszej strony wynikw powinny wynosi po 10 procent, natomiast wspczynnik wagowy jakoci opisu wynikw powinien wynosi 20 procent.

Badania uytkownikw intranetu

Testy projektw intranetowych, w ktrych uczestnicz uytkownicy, powinny przebiega dokadnie tak samo, jak testy
projektw witryn zewntrznych. Najwaniejsze zasady testw
pozostaj takie same naley zebra reprezentatywn grup
uytkownikw i kaza im wykona typowe zadania.

Testy projektw
intranetowych, w ktrych
uczestnicz uytkownicy,
powinny przebiega
dokadnie tak samo,
jaktesty projektw
witrynzewntrznych.

Najwaniejsz rnic jest to, e teraz reprezentatywna grupa

uytkownikw to pracownicy firmy, a nie jej klienci. Tak wic
metody pozyskiwania uytkownikw testowych powinny zmieni si z zewntrznych, opartych na reklamie i agencjach rekrutacyjnych, na wewntrzne. Najbardziej owocne metody pozyskiwania uytkownikw do bada intranetu to midzy innymi
poproszenie pracownikw rnych dziaw o wytypowanie ze
swojego grona kandydatw oraz publikowanie ogosze w samym intranecie lub na stowce. Niektre prostsze badania
mona przeprowadza, zatrzymujc po prostu rne osoby na
korytarzach i proszc je o uwagi na temat konkretnej strony czy
ikony. Metoda ta nie jest zalecana w przypadku wikszych
bada, poniewa trudno w niej uzyska odpowiednie zrnicowanie uczestnikw.

5. Projektowanie intranetu

299

Jako miejsce pozyskania pocztkujcych uytkownikw, nieznajcych struktury organizacyjnej firmy i specjalistycznego
sownictwa, moe suy dzia personalny. Chocia badania
projektu intranetowego powinny by w gwnej mierze przeprowadzane przy pomocy dowiadczonych uytkownikw, do
bada powinnimy wczy te nowych pracownikw, by mie
moliwo przetestowania kilku podstawowych zagadnie,
takich jak konstrukcja interfejsu nawigacyjnego i strony gwnej. Intranet jest jednym z najwaniejszych sposobw poznawania nowego miejsca pracy przez nowych pracownikw, wic
nie powinnimy wprowadza dezorientacji, stosujc dziwne lub
nieznane pojcia.
Niestety, nie ma moliwoci przeprowadzenia testw porwnawczych, poniewa uytkownicy nie maj dostpu do intranetw
innych firm. W zamian mona zapyta nowych pracownikw
oich dowiadczenia w uywaniu intranetu u ich poprzednich
pracodawcw. Nawet pracownicy przestrzegajcy klauzul poufnoci mog opowiedzie, co im si podobao (a co nie) w projekcie i o moliwociach witryny intranetowej poprzedniego
pracodawcy. Nie naley jednak naciska, jeli rozmwcy maj
wraenie, e ujawniaj tajemnice subowe poprzedniego pracodawcy.
Jeli firma posiada oddziay zagraniczne, problemem staje si
funkcjonalno ponadnarodowa. Jednak nie jest ona tak wana,
jak w przypadku witryn zewntrznych, poniewa wikszo
pracownikw potrafi porozumiewa si w jzyku dominujcym
w firmie. Take wielu pracownikw filii zagranicznych prawdopodobnie odwiedzio gwn siedzib firmy i zapoznao si
ze specyfik kraju, z ktrego wywodzi si firma. Dwa najwaniejsze sposoby poradzenia sobie z funkcjonalnoci midzynarodow w intranetach to przygotowywanie dodatkowych
stron gwnych dla kadego kraju oraz uczestnictwo pracownikw
filii zagranicznych w badaniach nad funkcjonalnoci gwnego projektu intranetu. Wicej informacji o funkcjonalnoci ponadnarodowej znale mona w rozdziale 7. Obsuga midzynarodowej publicznoci.

Badania terenowe
Funkcjonalno mona z reguy bada na dwa sposoby w laboratorium i w terenie. Oba s wane i poyteczne, niezalenie
od typu projektu intranetu czy zewntrznej witryny.
W przypadku bada nad funkcjonalnoci intranetu badania terenowe s waniejsze, poniewa wiele problemw wie si
zwykonywaniem specyficznych zada i z pracownikami. By
przygotowa projekt intranetu rzeczywicie wspomagajcy uytkownikw, konieczne jest zrozumienie charakteru ich pracy

300

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Przeprojektowujc w 1997 roku witryn SunWeb,

wysalimy zestaw szkicw ikon do wybranych
pracownikw na caym wiecie. Uytkownicy nie
zostali poinformowani, co dane ikony oznaczaj,
poproszono ich natomiast o odgadnicie roli
kadej ikony i odesanie odpowiedzi poczt.
Grny rzd ilustruje niektre z rozesanych
szkicw ikon, dolny natomiast zawiera ikony
ostatecznie uyte w nowej witr ynie.
Ikona po lewej stronie miaa oznacza
Nowociw witrynie SunWeb, jednak
wikszo uytkownikw sdzia, e jest to
ikonauruchamiajca co (poza jednym, ktry
stwierdzi: Wyglda, e tak powiem,
sugestywnie). Jak wida, ikona rakiety
niespenia swojego zadania, wic w kocowym
projekcie uylimy paczki opakowanej
jakprezent (co pozwolio na uycie miego
skojarzenia, e nowe usugi to udoskonalenia).
rodkowa ikona miaa symbolizowa usugi
dostpne na terenie gwnej siedziby firmy,
jednak wikszo uytkownikw rozpoznawaa j
jako ikon suc do nawigacji. Uytkownicy
narzekali take na wielko i czytelno napisw
na drogowskazach. Jak opisaem w rozdziale

Projektowanie treci, ludzie myl o Sieci

skojarzeniami, wic trudno jest narysowa znaki
tak, by byy po prostu znakami. W kocowym
projekcie do przedstawienia siedziby gwnej
uylimy budynku.
Kocowa wersja witryny wymagaa
zaprojektowania nowej ikony symbolizujcej
nawigacj, poniewa szkic przestawiony na
ilustracji nie spenia swojego zadania. Podpis
pod ikon na stronie gwnej brzmia useful
links (poyteczne odnoniki, rysunek odwoywa
si do drugiego znaczenia angielskiego sowa
link ogniwo), jednak bez podpisu nikt nie
potrafi odgadn znaczenia ikony. Ogniwo
(poczenie) nie tylko nie wygldao jak ogniwo,
ale uytkownicy z innych krajw nie zawsze
kojarzyli stron poyteczne odnoniki
zrysunkiem acucha. Uywanie ikon opar tych
na grze sw nie zawsze jest bezpieczne.
Naszczcie nasze dotychczasowe badania
wykazay, e mamy pod rk doskona ikon
symbolizujc nawigacj. W kocowej wersji
projektu zastosowalimy wic nieznacznie
zmodyfikowan odrzucon ikon siedziby
gwnej. Rzadko ma si takie szczcie.

5. Projektowanie intranetu

301

itakie przygotowanie systemu, by obj cao zada przez nich

wykonywanych. Pojedyncze, atwe do zrozumienia elementy
nie wystarcz, skoro kolejno wykonywania zada jest dziwna, wymaga wielu dodatkowych krokw, uniemoliwia lub
utrudnia wykonanie pewnych czynnoci.
Zwykle duo atwiej jest przeprowadzi badania terenowe we
wasnej firmie ni w obcej, gdzie przeszkadzamy innym w pracy i musimy rozwizywa problemy poufnoci chcemy
przecie obserwowa ludzi pracujcych z wewntrznymi danymi firmy. We wasnej firmie mamy lepsze kontakty i atwiej jest
przekona kierownikw, e jeli przez kilka dni poobserwujemy ich personel, wzronie produktywno firmy.
Terenowe badania intranetu przeprowadzane s tak, jak kade
inne badania terenowe. Obserwujemy pracownikw wykonujcych swoj prac. Osoba przeprowadzajca obserwacj przez
wikszo czasu nie powinna si odzywa. Chodzi o jak najmniejsze narzucanie si uytkownicy maj wykonywa
swoj prac i uywa intranetu tak, jak czyni to na co dzie.
Zawsze zachodzi konieczno przeszkodzenia uytkownikowi
izapytania o wyjanienie jakiej czynnoci niezrozumiaej dla
obserwatora, jednak takie pytania naley ograniczy do niezbdnego minimum. Najlepiej jest zapamita dziwne zachowanie
isprbowa je zrozumie, jeli powtrzy si ono ponownie. Jeli
nie zawsze mona zapyta uytkownika pod koniec wizyty.

Nie filmujmy terenu pracy

Niektrzy specjalici z dziedziny funkcjonalnoci
lubi filmowa uytkownikw podczas bada
terenowych, jednak z wielu powodw ostrzegam
przed takimi praktykami:
n Dodatkowy sprzt, czas i prace potrzebne

do wykonania badania powoduj, e jest

ono jeszcze bardziej kosztowne, co oznacza,
e w rezultacie przeprowadzimy mniej bada.

n Kamera moe oniemiela pracownika

orazklientw przychodzcych do jego

biurapo pomoc.

n Na rozstawianie i dostrojenie sprztu

niewtpliwe powiecimy wiele czasu iwysiku,

a w rezultacie otrzymamy zapis obardzo
sabej jakoci obrazu i dwiku. Rozstawienie
dodatkowego owietlenia ispecjalnych
mikrofonw zajmie jeszcze wicej czasu
itylko jeszcze bardziej oniemieli
uytkownika, a dodatkowo utrudni zmian
miejsca bada, jeli uytkownik zdecyduje
si przej doinnegopomieszczenia.

302

n Jeli przeprowadzamy badania terenowe

poza wasn firm (na przykad dla projektu

ekstranetu), trudno o uzyskanie pozwolenia
na filmowanie na obcym terenie bez spenienia
wymogw kilku poziomw bezpieczestwa.
Poniewa jest wystarczajco trudne
nakonienie ludzi do tolerowania wszdzie
wszcych specjalistw ds. funkcjonalnoci,
nie widz powodw, by jeszcze bardziej
utrudnia sobie ycie utarczkami
zpersonelem ochrony.

Jedyn zalet filmowania bada jest moliwo

pokazania zapisu tym czonkom grupy projektowej,
ktrzy nie mogli osobicie uczestniczy
wbadaniach. Mona to take osign
zapomoc zwykych zdj, ktrych wykonanie
jest duo atwiejsze i tasze. Zwyky aparat
fotograficzny nie oniemiela tak bardzo jak
kamera, szczeglnie jeli uywamy aparatu
cyfrowego i moemy pokaza zdjcia, zanim
opucimy teren bada.

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych

Uytkownicy czsto chc konsultowa swoje wtpliwoci

dotyczce korzystania z intranetu czy nawet prosi o pomoc
wwykonaniu niektrych czynnoci. Rozpoczynajc wizyt, naley z gry odrzuci wszelkie proby o pomoc, wyjaniajc, e
chcemy pozna metody pracy uytkownikw, gdy nie maj
adnego specjalisty do pomocy. Pod koniec spotkania mona
zmieni nieco rol i pomc uytkownikowi, by wynagrodzi
jego udzia w badaniu i dowiedzie si wicej o zadaniach, ktre uytkownik chciaby wykona, ale nie wie, jak to zrobi.
Jedn z zalet obserwacji uytkownikw w miejscu ich pracy
jest to, i czsto odkrywamy, e uywaj oni intranetu w sposb, ktrego nigdy sami bymy nie wczyli do zaplanowanych
bada laboratoryjnych. Takie nieprzewidziane odkrycia s czsto podstaw najciekawszych zmian projektowych, dotyczcych take innych uytkownikw intranetu.

Wnioski
W latach 1995 i 1996 sieciowi mdrcy twierdzili, e intranety
s o wiele waniejsze ni witryny zewntrzne. Na konferencjach w nieskoczono powtarzano: Wikszo pienidzy bdzie zarabiana za pomoc intranetu. Mona si zastanawia,
czy kiedykolwiek byo to prawd, jednak ostatnimi czasy coraz
mocniej zaznacza si przeciwna tendencja.
Ogromne przewartociowanie rynku internetowego doprowadzio do nadmiernego zainteresowania witrynami zewntrznymi i do niedofinansowania wewntrznych projektw intranetowych. Oglnie dostpny Internet jest aktualnie najwaniejsz
przyczyn zmian w biznesie, nie naley jednak zaniedbywa
sieci lokalnych. Niska funkcjonalno le zaprojektowanego
intranetu w prostej linii przekada si na obnienie wyniku
finansowego firmy problemy z funkcjonalnoci oznaczaj
natychmiastowy spadek wydajnoci pracownikw.
Koszty le zaprojektowanej nawigacji intranetowej s wysokie
w przypadku firmy zatrudniajcej 10 000 pracownikw wynios one co najmniej 10 milionw dolarw rocznie. Do roku
2001 w skali wiata koszty te wynios okoo 100 miliardw
dolarw, chyba e zbudowane zostan lepsze systemy nawigacyjne i wprowadzone cilejsze wewntrzne standardy projektowe.
Nawet w wielkich firmach personel obsugujcy witryny intranetowe nie ma duej obsady. Znam tylko jedn firm wkadajc aktywny wysiek we wprowadzenie standardu projektowego
na wszystkich stronach intranetowej witryny. Prawie wszyscy
twierdz, e nie potrafi zmusi kierownictwa poszczeglnych
dziaw firmy do przestrzegania ustalonych wytycznych projektowych. W rezultacie wikszo intranetw to chaotyczne

5. Projektowanie intranetu

303

zbiory dokumentw, po ktrych nie da si nawigowa. Musz

przyzna, e wikszo witryn zewntrznych ma problemy
zfunkcjonalnoci, jednak zwykle maj one jaki ukad nawigacyjny i trzymaj si standardu projektowego. W witrynach
duych firm rzadko mona znale osierocon stron, niewczon do ukadu nawigacyjnego witryny. Niestety, strony takie
s regu w intranetowych witrynach tych firm.
Wziwszy pod uwag koszt utraty produktywnoci personelu,
naley podj nastpujce dziaania:
n Zaangaowanie solidnego personelu w celu poprawienia

jakoci zawartoci, wygldu i funkcjonalnoci intranetu

proporcjonalnie do potencjalnego, wieloprocentowego
wzrostu produktywnoci biaych konierzykw.

n Ustalenie standardw nawigacyjnych w intranecie oraz

minimalnych zestaww konwencji projektowych dla caej

zawartoci intranetu.

n Aktywne goszenie potrzeby przestrzegania standardw

nawigacyjnych i projektowych przez personel wszystkich

dziaw przedsibiorstwa.

304

Projektowanie funkcjonalnych ser wisw internetowych