Oracle Database 11g. Kompendium Administratora

Oracle Database 11g.
Kompendium administratora
Autor: Kevin Loney
Tumaczenie: Pawe Gonera
ISBN: 978-83-246-2549-9
Tytu oryginau: Oracle Database 11g
The Complete Reference
Format: 168237, stron: 1504
Poznaj najbardziej efektywne funkcje najnowszej wersji bazy danych Oracle

Jak uywa nowych funkcji i narzdzi Oracle 11g?
Jak uruchamia efektywne zapytania SQL?
Jak tworzy instrukcje PL/SQL?
Baza danych Oracle 11g znaczco rni si od wczeniejszych wersji Oracle. Dziki
nowym funkcjom programici i administratorzy baz danych zyskali duo wiksz kontrol
nad przechowywaniem, przetwarzaniem oraz odczytywaniem danych. Jeli chcesz
zdoby najnowsz specjalistyczn wiedz z tego zakresu, skorzystaj z przewodnika
Kevina Loneya, wiatowej sawy eksperta w dziedzinie projektowania, tworzenia
i dostrajania baz danych Oracle oraz administrowania tymi bazami.
Ksika Oracle Database 11g. Kompendium administratora stanowi kompletny,
napisany klarownym jzykiem i bogaty w niebanalne przykady przewodnik po najnowszej
wersji Oracle. Korzystajc z tego podrcznika, nauczysz si wdraa aktualne
zabezpieczenia, dostraja wydajno bazy danych, tworzy instalacje przetwarzania
siatkowego oraz stosowa narzdzie flashback. Dowiesz si, jak wykorzystywa techniki
stosowane w relacyjnych systemach baz danych i aplikacjach. Poznasz take
zaawansowane opcje Oracle, takie jak technologia Data Pump, replikacja czy
indeksowanie.
Nieocenion zalet ksiki jest dodatek zawierajcy polecenia Oracle, sowa kluczowe i
funkcje.
Wybr architektury Oracle 11g
Planowanie aplikacji systemu Oracle
Tworzenie tabel, sekwencji, indeksw i kont uytkownikw
Optymalizacja bezpieczestwa
Importowanie i eksportowanie danych
Unikanie bdw ludzkich dziki technologii flashback
Optymalizacja dostpnoci i skalowalnoci Oracle Real Application Clusters
Wielkie obiekty LOB i zaawansowane funkcje obiektowe
Zarzdzanie zmianami oraz buforowanie wynikw
Tworzenie aplikacji baz danych z uyciem Java JDBC i XML
Skorzystaj z wiedzy ekspertw twrz efektywne relacyjne bazy danych!
Spis tre!ci
Spis tre!ci
O autorze ................................................................................................. 21
O wsp"pracownikach ............................................................................... 23
Cz#!$ I
Najwa%niejsze poj#cia dotycz&ce bazy danych ....................... 25
Rozdzia" 1. Opcje architektury bazy danych Oracle 11g ............................................... 27

Bazy danych i instancje ...............................................................................................................28
Wn!trze bazy danych ...................................................................................................................29
Przechowywanie danych .......................................................................................................31
Ochrona danych ....................................................................................................................32
Struktury programowe ...........................................................................................................33
Wybr architektury i opcji ...........................................................................................................34
Rozdzia" 2. Instalacja bazy danych Oracle 11g i tworzenie bazy danych ....................... 35
Przegl"d opcji licencji i instalacji ................................................................................................36
U$ycie programu OUI do instalowania komponentw systemu Oracle ......................................37
Rozdzia" 3. Aktualizacja do wersji Oracle 11g ............................................................. 45

Wybr metody aktualizacji ..........................................................................................................46
Przed aktualizacj" ........................................................................................................................47
Uruchamianie narz!dzia do zbierania informacji przed aktualizacj" ...........................................48
Wykorzystanie asystenta aktualizacji bazy danych .....................................................................49
R!czna aktualizacja bezpo%rednia ...............................................................................................50
Wykorzystanie mechanizmw eksportu i importu .......................................................................51
Wersje narz!dzi eksportowania i importowania ....................................................................51
Wykonywanie aktualizacji ....................................................................................................52
Zastosowanie metody z kopiowaniem danych .............................................................................53
Po aktualizacji .............................................................................................................................53
Rozdzia" 4. Planowanie aplikacji systemu Oracle sposoby, standardy i zagro%enia ... 55

Podej%cie kooperacyjne ...............................................................................................................56
Dane s" wsz!dzie .........................................................................................................................57
J!zyk systemu Oracle ..................................................................................................................58
Tabele ....................................................................................................................................59
Strukturalny j!zyk zapyta& ....................................................................................................59
Proste zapytanie w systemie Oracle ......................................................................................60
Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Dlaczego system baz danych nazywa si! relacyjnym? ......................................................61
Proste przyk*ady ....................................................................................................................63
Zagro$enia ...................................................................................................................................64
Znaczenie nowego podej%cia .......................................................................................................65
Zmiana %rodowisk .................................................................................................................65
Kody, skrty i standardy nazw ..............................................................................................66
Jak zmniejszy+ zamieszanie? .......................................................................................................67
Normalizacja .........................................................................................................................68
Opisowe nazwy tabel i kolumn .............................................................................................72
Dane w j!zyku naturalnym ....................................................................................................74
Stosowanie wielkich liter w nazwach i danych .....................................................................74
Normalizacja nazw ......................................................................................................................75
Czynnik ludzki ............................................................................................................................75
Zadania aplikacji i dane aplikacji ..........................................................................................76
Identyfikacja zada& ...............................................................................................................78
Identyfikacja danych .............................................................................................................80
Model biznesowy .........................................................................................................................82
Wprowadzanie danych ..........................................................................................................82
Zapytania i tworzenie raportw .............................................................................................83
Normalizacja nazw obiektw ......................................................................................................84
Integralno%+ poziom-nazwa ...................................................................................................84
Klucze obce ...........................................................................................................................85
Nazwy w liczbie pojedynczej ................................................................................................85
Zwi!z*o%+ ..............................................................................................................................86
Obiekt o nazwie tezaurus ......................................................................................................86
Inteligentne klucze i warto%ci kolumn .........................................................................................86
Przykazania .................................................................................................................................87
Cz#!$ II
SQL i SQL*Plus .................................................................... 89
Rozdzia" 5. Zasadnicze elementy j#zyka SQL .............................................................. 91

Styl ..............................................................................................................................................93
Utworzenie tabeli GAZETA ........................................................................................................93
Zastosowanie j!zyka SQL do wybierania danych z tabel ............................................................94
S*owa kluczowe select, from, where i order by ...........................................................................97
Operatory logiczne i warto%ci ......................................................................................................99
Testy pojedynczych warto%ci ..............................................................................................100
LIKE ...................................................................................................................................103
Proste testy dla list warto%ci ................................................................................................105
:"czenie wyra$e& logicznych ..............................................................................................107
Inne zastosowanie klauzuli where podzapytania ..................................................................108
Podzapytania zwracaj"ce pojedyncz" warto%+ ....................................................................109
Podzapytania zwracaj"ce listy warto%ci ...............................................................................110
:"czenie tabel ............................................................................................................................111
Tworzenie perspektyw ...............................................................................................................113
Rozszerzanie perspektyw ..........................................................................................................115
Rozdzia" 6. Podstawowe raporty i polecenia programu SQL*Plus ............................... 117

Tworzenie prostego raportu .......................................................................................................119
remark .................................................................................................................................120
set headsep ..........................................................................................................................121
ttitle i btitle ..........................................................................................................................122
column .................................................................................................................................122
break on ...............................................................................................................................123
Spis tre!ci
7
compute avg ........................................................................................................................124
set linesize ...........................................................................................................................125
set pagesize ..........................................................................................................................125
set newpage .........................................................................................................................126
spool ....................................................................................................................................126
/* */ .....................................................................................................................................128
Obja%nienia dotycz"ce nag*wkw kolumn ........................................................................128
Inne w*asno%ci ...........................................................................................................................129
Edytor wierszowy ................................................................................................................129
set pause ..............................................................................................................................132
save .....................................................................................................................................132
store .....................................................................................................................................133
Edycja ..................................................................................................................................133
host ......................................................................................................................................134
Dodawanie polece& programu SQL*Plus ............................................................................135
Odczytywanie ustawie& programu SQL*Plus ...........................................................................135
Klocki ........................................................................................................................................137
Rozdzia" 7. Pobieranie informacji tekstowych i ich modyfikowanie ............................. 139

Typy danych ..............................................................................................................................139
Czym jest ci"g? .........................................................................................................................140
Notacja ......................................................................................................................................140
Konkatenacja (||) ........................................................................................................................143
Wycinanie i wklejanie ci"gw znakw ......................................................................................144
RPAD i LPAD .....................................................................................................................144
LTRIM, RTRIM i TRIM .....................................................................................................145
:"czenie dwch funkcji .......................................................................................................146
Zastosowanie funkcji TRIM ................................................................................................149
U$ycie dodatkowej funkcji ..................................................................................................149
LOWER, UPPER i INITCAP ..............................................................................................150
LENGTH .............................................................................................................................151
SUBSTR ..............................................................................................................................152
INSTR .................................................................................................................................155
ASCII i CHR .......................................................................................................................159
Zastosowanie klauzul order by oraz where z funkcjami znakowymi .........................................160
SOUNDEX ..........................................................................................................................161
Obs*uga j!zykw narodowych ............................................................................................163
Obs*uga wyra$e& regularnych .............................................................................................163
Podsumowanie ...........................................................................................................................163
Rozdzia" 8. Wyszukiwanie z wykorzystaniem wyra%e( regularnych ............................. 165

Wyszukiwanie w ci"gach znakw .............................................................................................165
REGEXP_SUBSTR ...................................................................................................................167
REGEXP_INSTR ................................................................................................................171
REGEXP_LIKE ..................................................................................................................172
REPLACE i REGEXP_REPLACE .....................................................................................173
REGEXP_COUNT ..............................................................................................................177
Rozdzia" 9. Operacje z danymi numerycznymi ............................................................ 179

Trzy klasy funkcji numerycznych ..............................................................................................179
Notacja ......................................................................................................................................180
Funkcje operuj"ce na pojedynczych warto%ciach ......................................................................180
Dodawanie (+), odejmowanie (), mno$enie (*) i dzielenie (/) ...........................................181
NULL ..................................................................................................................................182

NVL zast!powanie warto%ci NULL ...............................................................................182
ABS warto%+ bezwzgl!dna .............................................................................................184
CEIL ....................................................................................................................................184
FLOOR ................................................................................................................................184
MOD ...................................................................................................................................184
POWER ...............................................................................................................................185
SQRT pierwiastek kwadratowy ......................................................................................185
EXP, LN i LOG ...................................................................................................................186
ROUND i TRUNC ..............................................................................................................186
SIGN ...................................................................................................................................188
SIN, SINH, COS, COSH, TAN, TANH, ACOS, ATAN, ATAN2 i ASIN .........................188
Funkcje agregacji .......................................................................................................................189
Warto%ci NULL w funkcjach agregacji ...............................................................................189
Przyk*ady funkcji operuj"cych na pojedynczych warto%ciach oraz na grupach warto%ci ....190
AVG, COUNT, MAX, MIN i SUM ....................................................................................191
:"czenie funkcji grupowych z funkcjami operuj"cymi na pojedynczych warto%ciach .......192
STDDEV i VARIANCE .....................................................................................................194
Opcja DISTINCT w funkcjach grupowych .........................................................................194
Funkcje operuj"ce na listach ......................................................................................................195
Wyszukiwanie wierszy za pomoc" funkcji MAX lub MIN .......................................................197
Priorytety dzia*a& i nawiasy .......................................................................................................198
Podsumowanie ...........................................................................................................................199
Rozdzia" 10. Daty kiedy!, teraz i r%nice ................................................................ 201

Arytmetyka dat ..........................................................................................................................201
SYSDATE, CURRENT_DATE i SYSTIMESTAMP .........................................................202
R$nica pomi!dzy dwiema datami ......................................................................................203
Dodawanie miesi!cy ...........................................................................................................204
Odejmowanie miesi!cy .......................................................................................................204
GREATEST i LEAST .........................................................................................................204
NEXT_DAY .......................................................................................................................205
LAST_DAY ........................................................................................................................207
MONTHS_BETWEEN liczba miesi!cy dziel"cych dwie daty ......................................207
:"czenie funkcji przetwarzania dat .....................................................................................208
Funkcje ROUND i TRUNC w obliczeniach z wykorzystaniem dat ..........................................208
Formatowanie w funkcjach TO_DATE i TO_CHAR ................................................................209
Najcz!stsze b*!dy funkcji TO_CHAR .................................................................................214
NEW_TIME prze*"czanie stref czasowych ....................................................................214
Obliczenia z wykorzystaniem funkcji TO_DATE ...............................................................215
Daty w klauzuli where ...............................................................................................................217
Obs*uga wielu stuleci .................................................................................................................218
Zastosowanie funkcji EXTRACT ..............................................................................................219
Zastosowanie typu danych TIMESTAMP .................................................................................220
Rozdzia" 11. Funkcje konwersji i transformacji ............................................................ 223

Podstawowe funkcje konwersji .................................................................................................225
Automatyczna konwersja typw danych .............................................................................227
Ostrze$enie przed automatyczn" konwersj" ........................................................................230
Specjalne funkcje konwersji ......................................................................................................230
Funkcje transformacji ................................................................................................................231
TRANSLATE .....................................................................................................................231
DECODE ............................................................................................................................232
Podsumowanie ...........................................................................................................................233
Spis tre!ci
Rozdzia" 12. Grupowanie danych ................................................................................ 235

Zastosowanie klauzul group by i having ...................................................................................235
Dodanie klauzuli order by ...................................................................................................237
Kolejno%+ wykonywania klauzul .........................................................................................238
Perspektywy grup ......................................................................................................................240
Zmiana nazw kolumn za pomoc" aliasw .................................................................................241
Mo$liwo%ci perspektyw grupowych ..........................................................................................242
Zastosowanie klauzuli order by w perspektywach ..............................................................243
Logika klauzuli having ........................................................................................................244
Zastosowanie klauzuli order by z kolumnami i funkcjami grupuj"cymi .............................246
Kolumny z*"cze& .................................................................................................................246
Dodatkowe mo$liwo%ci grupowania ..........................................................................................247
Rozdzia" 13. Kiedy jedno zapytanie zale%y od drugiego ................................................ 249

Zaawansowane podzapytania ....................................................................................................249
Skorelowane podzapytania ..................................................................................................250
Koordynacja testw logicznych ..........................................................................................251
Zastosowanie klauzuli EXISTS oraz jej skorelowanego podzapytania ...............................252
Z*"czenia zewn!trzne ................................................................................................................254
Sk*adnia z*"cze& zewn!trznych w wersjach bazy danych poprzedzaj"cych Oracle9i .........254
Nowa sk*adnia z*"cze& zewn!trznych .................................................................................256
Zast"pienie klauzuli NOT IN zewn!trznym z*"czeniem .....................................................258
Zast"pienie klauzuli NOT IN klauzul" NOT EXISTS .........................................................259
Z*"czenia naturalne i wewn!trzne ..............................................................................................260
UNION, INTERSECT i MINUS ...............................................................................................261
Podzapytania IN ..................................................................................................................264
Ograniczenia stosowania operatorw UNION, INTERSECT i MINUS .............................264
Rozdzia" 14. Zaawansowane mo%liwo!ci ..................................................................... 265

Z*o$one grupowanie ..................................................................................................................265
Tabele tymczasowe ...................................................................................................................267
Zastosowanie funkcji ROLLUP, GROUPING i CUBE .............................................................268
Drzewa rodzinne i klauzula connect by .....................................................................................272
Wykluczanie pojedynczych wierszy i ga*!zi .......................................................................275
Poruszanie si! w kierunku korzeni ......................................................................................276
Podstawowe zasady .............................................................................................................278
Rozdzia" 15. Modyfikowanie danych: insert, update, merge i delete ............................. 281
insert ..........................................................................................................................................281
Wprowadzanie informacji o godzinie ..................................................................................282
insert na podstawie select ....................................................................................................283
Zastosowanie wskazwki APPEND do poprawy wydajno%ci instrukcji insert ...................284
rollback, commit i autocommit ..................................................................................................285
Zastosowanie punktw zapisu .............................................................................................285
Niejawne polecenie commit ................................................................................................287
Automatyczne cofanie .........................................................................................................287
Wprowadzanie danych do wielu tabel .......................................................................................287
delete .........................................................................................................................................291
update ........................................................................................................................................292
Instrukcja update z wbudowan" instrukcj" select ................................................................293
Instrukcja update z warto%ciami NULL ...............................................................................294
Zastosowanie polecenia merge ..................................................................................................295
Obs*uga b*!dw .........................................................................................................................298
10
Rozdzia" 16. DECODE i CASE: if, then oraz else w j#zyku SQL ..................................... 301
if, then, else ...............................................................................................................................301
Zast!powanie warto%ci przy u$yciu funkcji DECODE ..............................................................304
Funkcja DECODE w innej funkcji DECODE ...........................................................................305
Operatory wi!kszy ni$ i mniejszy ni$ w funkcji DECODE .......................................................309
Funkcja CASE ...........................................................................................................................310
U$ycie operatora PIVOT ...........................................................................................................313
Rozdzia" 17. Tworzenie tabel, perspektyw, indeksw,

klastrw i sekwencji oraz zarz&dzanie nimi .............................................. 317
Tworzenie tabeli ........................................................................................................................317
Szeroko%+ ci"gw znakw i precyzja danych liczbowych ...................................................318
Zaokr"glanie danych podczas wprowadzania do bazy ........................................................321
Ograniczenia w instrukcji create table .................................................................................321
Wyznaczanie indeksowych przestrzeni tabel ......................................................................324
Nazwy ogranicze& ...............................................................................................................325
Usuwanie tabel ..........................................................................................................................326
Uaktualnianie definicji tabel ......................................................................................................326
Regu*y dodawania lub modyfikowania kolumn ..................................................................329
Tworzenie tabel tylko do odczytu .......................................................................................330
Modyfikowanie aktywnie wykorzystywanych tabel ...........................................................330
Tworzenie kolumn wirtualnych ...........................................................................................331
Usuwanie kolumn ................................................................................................................332
Tworzenie tabeli na podstawie innej tabeli ................................................................................333
Tworzenie tabeli o strukturze indeksu .......................................................................................335
Tworzenie perspektyw ...............................................................................................................336
Stabilno%+ perspektywy .......................................................................................................336
Zastosowanie klauzuli order by w perspektywach ..............................................................337
Tworzenie perspektyw tylko do odczytu .............................................................................338
Indeksy ......................................................................................................................................338
Tworzenie indeksw ...........................................................................................................339
Wymuszanie niepowtarzalno%ci ..........................................................................................340
Tworzenie indeksw niepowtarzalnych ..............................................................................340
Tworzenie indeksw bitmapowych .....................................................................................341
Kiedy nale$y tworzy+ indeksy .............................................................................................342
Tworzenie niewidocznych indeksw ...................................................................................342
R$norodno%+ danych w kolumnach indeksowanych .........................................................343
Ile indeksw wykorzystywa+ w tabeli .................................................................................344
Lokalizacja indeksw w bazie danych ................................................................................344
Odbudowywanie indeksu ....................................................................................................345
Indeksy tworzone na podstawie funkcji ..............................................................................345
Klastry .......................................................................................................................................346
Sekwencje ..................................................................................................................................348
Rozdzia" 18. Partycjonowanie ..................................................................................... 351

Tworzenie tabeli partycjonowanej .............................................................................................351
Partycjonowanie wed*ug listy ....................................................................................................354
Tworzenie podpartycji ...............................................................................................................354
Tworzenie partycji wed*ug odwo*a& i interwa*w .....................................................................355
Indeksowanie partycji ................................................................................................................357
Zarz"dzanie tabelami partycjonowanymi ..................................................................................357
Rozdzia" 19. Podstawowe mechanizmy bezpiecze(stwa systemu Oracle ...................... 359

U$ytkownicy, role i uprawnienia ...............................................................................................359
Tworzenie u$ytkownika ......................................................................................................360
Zarz"dzanie has*ami ............................................................................................................361
Spis tre!ci
11
Standardowe role .................................................................................................................365
Polecenie grant ....................................................................................................................366
Odbieranie uprawnie& i rl ..................................................................................................366
Jakie uprawnienia mog" nadawa+ u$ytkownicy? ......................................................................367
Prze*"czanie si! do innego u$ytkownika za pomoc" polecenia connect ..............................369
create synonym ....................................................................................................................372
Wykorzystanie uprawnie&, ktre nie zosta*y nadane ...........................................................372
Przekazywanie uprawnie& ...................................................................................................372
Tworzenie rl ......................................................................................................................374
Nadawanie uprawnie& do rl ...............................................................................................374
Przypisywanie rl do innych rl ..........................................................................................375
Nadawanie rl u$ytkownikom .............................................................................................375
Definiowanie hase* dla rl ...................................................................................................376
Usuwanie has*a z roli ..........................................................................................................377
W*"czanie i wy*"czanie rl ..................................................................................................377
Odbieranie uprawnie& nadanych rolom ...............................................................................378
Usuwanie roli ......................................................................................................................378
Nadawanie uprawnienia UPDATE do okre%lonych kolumn ...............................................378
Odbieranie uprawnie& do obiektw .....................................................................................379
Zabezpieczenia na poziomie u$ytkownika ..........................................................................379
Nadawanie uprawnie& publicznych .....................................................................................381
Nadawanie uprawnie& do ograniczonych zasobw ...................................................................382
Cz#!$ III Wi#cej ni% podstawy ........................................................... 383

Rozdzia" 20. Zaawansowane w"a!ciwo!ci bezpiecze(stwa
wirtualne prywatne bazy danych ......................................................... 385
Konfiguracja wst!pna ................................................................................................................386
Tworzenie kontekstu aplikacji ...................................................................................................387
Tworzenie wyzwalacza logowania ............................................................................................388
Tworzenie strategii bezpiecze&stwa ..........................................................................................389
Zastosowanie strategii bezpiecze&stwa do tabel ........................................................................391
Testowanie mechanizmu VPD ..................................................................................................391
Implementacja mechanizmu VPD na poziomie kolumn ............................................................393
Wy*"czanie mechanizmu VPD ..................................................................................................393
Korzystanie z grup strategii .......................................................................................................395
Rozdzia" 21. Zaawansowane w"a!ciwo!ci bezpiecze(stwa

przezroczyste szyfrowanie danych ....................................................... 397
Przezroczyste szyfrowanie danych w kolumnach ......................................................................397
Konfiguracja ........................................................................................................................398
Dodatkowa konfiguracja baz danych RAC .........................................................................399
Otwieranie i zamykanie portfela ..........................................................................................399
Szyfrowanie i deszyfrowanie kolumn .................................................................................400
Szyfrowanie przestrzeni tabel ....................................................................................................401
Konfiguracja ........................................................................................................................402
Tworzenie zaszyfrowanej przestrzeni tabel .........................................................................403
Rozdzia" 22. Przestrzenie tabel .................................................................................. 405

Przestrzenie tabel a struktura bazy danych ................................................................................405
Zawarto%+ przestrzeni tabel .................................................................................................406
Przestrze& RECYCLEBIN ..................................................................................................408
Przestrzenie tabel tylko do odczytu .....................................................................................409
Przestrzenie tabel nologging ................................................................................................410
Tymczasowe przestrzenie tabel ...........................................................................................410
12

Przestrzenie tabel dla operacji cofania zarz"dzanych przez system ....................................410
Przestrzenie tabel z du$ymi plikami ....................................................................................411
Szyfrowane przestrzenie tabel .............................................................................................411
Obs*uga opcji flashback ......................................................................................................412
Transportowanie przestrzeni tabel .......................................................................................412
Planowanie wykorzystania przestrzeni tabel .............................................................................413
Oddzielenie tabel aktywnych od tabel statycznych .............................................................413
Oddzielenie indeksw od tabel ............................................................................................413
Oddzielenie du$ych od ma*ych obiektw ............................................................................413
Oddzielenie tabel aplikacji od obiektw podstawowych .....................................................414
Rozdzia" 23. Zastosowanie programu SQL*Loader do "adowania danych ...................... 415

Plik steruj"cy .............................................................................................................................416
:adowanie danych o zmiennej d*ugo%ci ..............................................................................417
Rozpocz!cie *adowania .............................................................................................................418
Rekordy logiczne i fizyczne ......................................................................................................421
Uwagi na temat sk*adni pliku steruj"cego .................................................................................422
Zarz"dzanie *adowaniem danych ...............................................................................................424
Powtarzanie operacji *adowania danych ....................................................................................425
Dostrajanie operacji *adowania danych .....................................................................................426
:adowanie Direct Path ..............................................................................................................428
Dodatkowe w*asno%ci ................................................................................................................429
Rozdzia" 24. Mechanizm eksportu i importu Data Pump .............................................. 431

Tworzenie katalogu ...................................................................................................................431
Opcje mechanizmu Data Pump Export ......................................................................................432
Uruchamianie zadania eksportu mechanizmu Data Pump .........................................................435
Zatrzymywanie dzia*aj"cych zada& i ich wznawianie .........................................................436
Eksportowanie z innej bazy danych ....................................................................................437
Opcje EXCLUDE, INCLUDE i QUERY ............................................................................437
Opcje mechanizmu Data Pump Import ......................................................................................439
Uruchamianie zadania importu mechanizmu Data Pump ..........................................................441
Zatrzymanie dzia*aj"cych zada& i ich wznawianie ..............................................................443
Opcje EXCLUDE, INCLUDE i QUERY ............................................................................443
Przekszta*canie importowanych obiektw ..........................................................................444
Generowanie SQL ...............................................................................................................444
Rozdzia" 25. Zdalny dost#p do danych ........................................................................ 447

:"cza baz danych ......................................................................................................................447
Jak dzia*aj" *"cza baz danych ..............................................................................................447
Zdalne zapytania .................................................................................................................448
Definiowanie synonimw lub perspektyw ..........................................................................449
Zdalne aktualizacje ..............................................................................................................450
Sk*adnia *"cza bazy danych .................................................................................................451
Zastosowanie synonimw w celu uzyskania przezroczystej lokalizacji obiektw .....................454
Pseudokolumna User w perspektywach .....................................................................................456
Rozdzia" 26. Perspektywy zmaterializowane ............................................................... 459

Dzia*anie ....................................................................................................................................459
Wymagane uprawnienia systemowe ..........................................................................................460
Wymagane uprawnienia do tabel ...............................................................................................461
Perspektywy tylko do odczytu a perspektywy z mo$liwo%ci" aktualizacji ................................461
Sk*adnia polecenia create materialized view .............................................................................462
Typy perspektyw zmaterializowanych ................................................................................466
Perspektywy zmaterializowane z kluczami g*wnymi i kolumnami RowID ......................466
Zastosowanie tabel gotowych ..............................................................................................467
Indeksowanie tabel perspektywy zmaterializowanej ...........................................................467
Spis tre!ci
13
Zastosowanie perspektyw zmaterializowanych
do modyfikacji %cie$ek wykonywania zapyta& .......................................................................468
Pakiet DBMS_ADVISOR .........................................................................................................470
Od%wie$anie perspektyw zmaterializowanych ..........................................................................472
Jakiego rodzaju od%wie$anie mo$na wykona+? ...................................................................472
Szybkie od%wie$anie z u$yciem CONSIDER FRESH ........................................................476
Od%wie$anie automatyczne .................................................................................................476
Od%wie$anie r!czne .............................................................................................................477
Polecenie create materialized view log ......................................................................................478
Modyfikowanie zmaterializowanych perspektyw i dziennikw ................................................480
Usuwanie zmaterializowanych perspektyw i dziennikw .........................................................480
Rozdzia" 27. Zastosowanie pakietu Oracle Text do wyszukiwania ci&gw znakw ........ 483
Wprowadzanie tekstu do bazy danych .......................................................................................483
Zapytania tekstowe i indeksy .....................................................................................................484
Zapytania tekstowe ..............................................................................................................485
Dost!pne wyra$enia w zapytaniach tekstowych ..................................................................486
Dok*adne wyszukiwanie s*w .............................................................................................487
Dok*adne wyszukiwanie wielu s*w ...................................................................................488
Wyszukiwanie fraz ..............................................................................................................491
Wyszukiwanie s*w, ktre s" blisko siebie .........................................................................492
Zastosowanie wzorcw w operacjach wyszukiwania ..........................................................493
Wyszukiwanie s*w o tym samym rdzeniu .........................................................................494
Wyszukiwanie niedok*adne .................................................................................................494
Wyszukiwanie s*w o podobnym brzmieniu .......................................................................495
Zastosowanie operatora ABOUT ........................................................................................496
Synchronizacja indeksw ....................................................................................................498
Zestawy indeksw .....................................................................................................................498
Rozdzia" 28. Tabele zewn#trzne .................................................................................. 501

Dost!p do zewn!trznych danych ...............................................................................................501
Tworzenie tabeli zewn!trznej ....................................................................................................502
Opcje tworzenia tabel zewn!trznych ...................................................................................506
:adowanie danych do tabel zewn!trznych w czasie ich tworzenia .....................................511
Modyfikowanie tabel zewn!trznych ..........................................................................................512
Klauzula access parameters .................................................................................................512
Klauzula add column ...........................................................................................................513
Klauzula default directory ...................................................................................................513
Klauzula drop column .........................................................................................................513
Klauzula location .................................................................................................................513
Klauzula modify column .....................................................................................................513
Klauzula parallel .................................................................................................................513
Klauzula project column .....................................................................................................514
Klauzula reject limit ............................................................................................................514
Klauzula rename to ..............................................................................................................514
Ograniczenia, zalety i potencjalne zastosowania tabel zewn!trznych .......................................514
Rozdzia" 29. Zapytania flashback ............................................................................... 517

Przyk*ad czasowego zapytania flashback ..................................................................................518
Zapisywanie danych ..................................................................................................................519
Przyk*ad zapytania flashback z wykorzystaniem numerw SCN ..............................................520
Co zrobi+, je%li zapytanie flashback nie powiedzie si!? ............................................................521
Jaki numer SCN jest przypisany do ka$dego wiersza? ..............................................................522
Zapytania flashback o wersje .....................................................................................................523
Planowanie operacji flashback ..................................................................................................525
14
Rozdzia" 30. Operacje flashback tabele i bazy danych ............................................. 527

Polecenie flashback table ...........................................................................................................527
Wymagane uprawnienia ......................................................................................................528
Odtwarzanie usuni!tych tabel ..............................................................................................528
W*"czanie i wy*"czanie kosza .............................................................................................530
Odtwarzanie danych do okre%lonego numeru SCN lub znacznika czasu ............................530
Indeksy i statystyki ..............................................................................................................531
Polecenie flashback database .....................................................................................................532
Rozdzia" 31. Powtarzanie polece( SQL ....................................................................... 537

Konfiguracja wysokiego poziomu .............................................................................................537
Izolacja i *"cza .....................................................................................................................538
Tworzenie katalogu polece& ................................................................................................538
Przechwytywanie polece& .........................................................................................................539
Definiowanie filtrw ...........................................................................................................539
Uruchamianie przechwytywania .........................................................................................540
Zatrzymywanie przechwytywania .......................................................................................541
Eksportowanie danych AWR ..............................................................................................541
Przetwarzanie polece& ...............................................................................................................541
Powtarzanie polece& ..................................................................................................................542
Uruchamianie klientw powtarzania i sterowanie nimi .......................................................543
Inicjowanie i uruchamianie powtarzania .............................................................................543
Eksportowanie danych AWR ..............................................................................................545
Cz#!$ IV PL/SQL .............................................................................. 547

Rozdzia" 32. Wprowadzenie do j#zyka PL/SQL ............................................................ 549
Przegl"d j!zyka PL/SQL ...........................................................................................................549
Sekcja deklaracji ........................................................................................................................550
Sekcja polece& wykonywalnych ................................................................................................553
Logika warunkowa ..............................................................................................................555
P!tle .....................................................................................................................................556
Instrukcje CASE ..................................................................................................................564
Sekcja obs*ugi wyj"tkw ...........................................................................................................566
Rozdzia" 33. Aktualizacja dzia"aj&cych aplikacji .......................................................... 569

Bazy danych o wysokiej dost!pno%ci ........................................................................................569
Architektura Oracle Data Guard ..........................................................................................570
Tworzenie konfiguracji zapasowej bazy danych .................................................................572
Zarz"dzanie rolami prze*"czanie i prze*"czanie awaryjne ..............................................574
Wprowadzanie zmian DDL w sposb nieinwazyjny .................................................................577
Tworzenie kolumn wirtualnych ...........................................................................................577
Modyfikowanie aktywnie wykorzystywanych tabel ...........................................................578
Dodawanie kolumn NOT NULL .........................................................................................579
Reorganizacja obiektw w trybie online .............................................................................579
Usuwanie kolumn ................................................................................................................582
Rozdzia" 34. Wyzwalacze ........................................................................................... 585

Typy wyzwalaczy ......................................................................................................................586
Wyzwalacze na poziomie wierszy .......................................................................................586
Wyzwalacze na poziomie instrukcji ....................................................................................586
Wyzwalacze BEFORE i AFTER .........................................................................................587
Wyzwalacz INSTEAD OF ..................................................................................................587
Spis tre!ci
15
Wyzwalacze na poziomie schematu ....................................................................................588
Wyzwalacze na poziomie bazy danych ...............................................................................588
Wyzwalacze z*o$one ...........................................................................................................588
Sk*adnia wyzwalaczy ................................................................................................................588
:"czenie wyzwalaczy typu DML ........................................................................................590
Ustawianie warto%ci we wprowadzanych wierszach ...........................................................592
Utrzymanie zdublowanych danych .....................................................................................593
Dostosowanie obs*ugi b*!dw do indywidualnych potrzeb .................................................594
Wywo*ywanie procedur wewn"trz wyzwalaczy ..................................................................596
Nazwy wyzwalaczy .............................................................................................................597
Tworzenie wyzwalaczy zwi"zanych z operacjami DDL .....................................................597
Wyzwalacze zwi"zane z operacjami na poziomie bazy danych ..........................................602
Tworzenie wyzwalaczy z*o$onych ......................................................................................602
W*"czanie i wy*"czanie wyzwalaczy .........................................................................................604
Zast!powanie wyzwalaczy ........................................................................................................605
Usuwanie wyzwalaczy ..............................................................................................................605
Rozdzia" 35. Procedury, funkcje i pakiety ................................................................... 607

Procedury a funkcje ...................................................................................................................610
Procedury a pakiety ...................................................................................................................610
Sk*adnia polecenia create procedure ..........................................................................................610
Sk*adnia polecenia create function ............................................................................................612
Odwo*ywanie si! do zdalnych tabel w procedurach ............................................................614
Procedury diagnostyczne .....................................................................................................615
Tworzenie funkcji u$ytkownika ..........................................................................................616
Dostosowanie obs*ugi b*!dw do indywidualnych potrzeb .................................................618
Nazwy procedur i funkcji ....................................................................................................619
Sk*adnia polecenia create package ............................................................................................620
Przegl"danie kodu ]rd*owego obiektw proceduralnych .........................................................623
Kompilacja procedur, funkcji i pakietw ...................................................................................623
Zast!powanie procedur, funkcji i pakietw ...............................................................................624
Usuwanie procedur, funkcji i pakietw .....................................................................................625
Rozdzia" 36. Wbudowany dynamiczny SQL i pakiet DBMS_SQL .................................... 627

Polecenie EXECUTE IMMEDIATE .........................................................................................627
Zmienne wi"$"ce .......................................................................................................................629
Pakiet DBMS_SQL ...................................................................................................................630
OPEN_CURSOR ................................................................................................................631
PARSE ................................................................................................................................631
BIND_VARIABLE oraz BIND_ARRAY ...........................................................................631
EXECUTE ..........................................................................................................................632
DEFINE_COLUMN ...........................................................................................................632
FETCH_ROWS, EXECUTE_AND_FETCH oraz COLUMN_VALUE ............................633
CLOSE_CURSOR ..............................................................................................................633
Rozdzia" 37. Dostrajanie wydajno!ci PL/SQL .............................................................. 635

Dostrajanie SQL ........................................................................................................................635
Dostrajanie kodu PL/SQL .........................................................................................................636
Zastosowanie pakietu DBMS_PROFILER do identyfikowania problemw .............................637
U$ycie funkcji PL/SQL obs*uguj"cych operacje masowe .........................................................642
forall ....................................................................................................................................642
bulk collect ..........................................................................................................................644
16
Cz#!$ V
Obiektowo-relacyjne bazy danych ........................................ 647
Rozdzia" 38. Implementowanie typw, perspektyw obiektowych i metod ..................... 649

Zasady pracy z abstrakcyjnymi typami danych .........................................................................649
Abstrakcyjne typy danych a bezpiecze&stwo ......................................................................650
Indeksowanie atrybutw abstrakcyjnego typu danych ........................................................653
Implementowanie perspektyw obiektowych ..............................................................................655
Operowanie na danych za po%rednictwem perspektyw obiektowych ..................................658
Wyzwalacz INSTEAD OF ..................................................................................................658
Metody ......................................................................................................................................661
Sk*adnia metod ....................................................................................................................661
Zarz"dzanie metodami ........................................................................................................663
Rozdzia" 39. Kolektory (tabele zagnie%d%one i tablice zmienne) ................................... 665

Tablice zmienne .........................................................................................................................665
Tworzenie tablicy zmiennej ................................................................................................665
Opis tablicy zmiennej ..........................................................................................................666
Wstawianie rekordw do tablicy zmiennej ..........................................................................667
Pobieranie danych z tablic zmiennych ................................................................................669
Tabele zagnie$d$one ..................................................................................................................672
Definiowanie przestrzeni tabel dla tabel zagnie$d$onych ...................................................673
Wstawianie rekordw do tabeli zagnie$d$onej ...................................................................673
Wykonywanie zapyta& do tabel zagnie$d$onych ................................................................675
Dodatkowe funkcje dla tabel zagnie$d$onych i tablic zmiennych .............................................677
Zarz"dzanie tabelami zagnie$d$onymi i tablicami zmiennymi .................................................677
Problemy ze zmienno%ci" charakterystyk kolektorw .........................................................678
Lokalizacja danych ..............................................................................................................679
Rozdzia" 40. Wielkie obiekty (LOB) ............................................................................ 681

Dost!pne typy ............................................................................................................................681
Definiowanie parametrw sk*adowania dla danych LOB ..........................................................683
Zapytania o warto%ci typu LOB .................................................................................................685
Inicjowanie warto%ci ...........................................................................................................687
U$ywanie polecenia insert w podzapytaniach .....................................................................689
Aktualizowanie warto%ci LOB ............................................................................................689
Funkcje obs*ugi ci"gw znakw w typach LOB .................................................................690
Operowanie na warto%ciach LOB za pomoc" pakietu DBMS_LOB ...................................691
Usuwanie obiektw typu LOB ............................................................................................708
Rozdzia" 41. Zaawansowane funkcje obiektowe .......................................................... 709

Obiekty wierszy a obiekty kolumn ............................................................................................709
Tabele obiektowe i identyfikatory OID .....................................................................................710
Wstawianie wierszy do tabel obiektowych ..........................................................................711
Pobieranie danych z tabel obiektowych ..............................................................................712
Aktualizowanie warto%ci i ich usuwanie z tabel obiektowych .............................................712
Funkcja REF ........................................................................................................................713
Funkcja DEREF ..................................................................................................................714
Funkcja VALUE .................................................................................................................717
Nieprawid*owe odwo*ania ...................................................................................................717
Perspektywy obiektowe z odwo*aniami REF ............................................................................718
Przegl"d perspektyw obiektowych ......................................................................................718
Perspektywy obiektowe korzystaj"ce z odwo*a& .................................................................719
Obiektowy j!zyk PL/SQL .........................................................................................................723
Obiekty w bazie danych ............................................................................................................724
Spis tre!ci
17
Cz#!$ VI J#zyk Java w systemie Oracle ............................................. 727

Rozdzia" 42. Wprowadzenie do j#zyka Java ................................................................. 729
Krtkie porwnanie j!zykw PL/SQL i Java ............................................................................730
Zaczynamy ................................................................................................................................731
Deklaracje ..................................................................................................................................731
Podstawowe polecenia ...............................................................................................................732
Instrukcje warunkowe .........................................................................................................733
P!tle .....................................................................................................................................737
Obs*uga wyj"tkw ...............................................................................................................739
S*owa zastrze$one w Javie ..................................................................................................740
Klasy ..........................................................................................................................................740
Rozdzia" 43. Programowanie z u%yciem JDBC .............................................................. 747

Korzystanie z klas JDBC ...........................................................................................................748
Operacje z wykorzystaniem sterownika JDBC ..........................................................................751
Rozdzia" 44. Procedury sk"adowane w Javie ................................................................ 755

:adowanie klas do bazy danych ................................................................................................757
Korzystanie z klas ......................................................................................................................761
Bezpo%rednie przywo*ywanie procedur sk*adowanych Javy ...............................................764
Wydajno%+ ...........................................................................................................................764
Cz#!$ VII
Przewodniki autostopowicza ................................................................... 767
Rozdzia" 45. Autostopem po s"owniku danych Oracle .................................................. 769

Nazewnictwo .............................................................................................................................770
Nowe perspektywy w systemie Oracle 11g ...............................................................................770
Mapy DICTIONARY (DICT) i DICT_COLUMNS ..................................................................774
Tabele (z kolumnami), perspektywy, synonimy i sekwencje ....................................................776
Katalog USER_CATALOG (CAT) ................................................................................776
Obiekty USER_OBJECTS (OBJ) ..................................................................................777
Tabele USER_TABLES (TABS) ...................................................................................778
Kolumny USER_TAB_COLUMNS (COLS) .................................................................780
Perspektywy USER_VIEWS ..........................................................................................781
Synonimy USER_SYNONYMS (SYN) .........................................................................784
Sekwencje USER_SEQUENCES (SEQ) ........................................................................784
Kosz USER_RECYCLEBIN i DBA_RECYCLEBIN ..........................................................785
Ograniczenia i komentarze ........................................................................................................785
Ograniczenia USER_CONSTRAINTS ..........................................................................785
Kolumny ogranicze& USER_CONS_COLUMNS ..........................................................787
Wyj"tki ogranicze& EXCEPTIONS ...............................................................................788
Komentarze do tabel USER_TAB_COMMENTS .........................................................789
Komentarze do kolumn USER_COL_COMMENTS .....................................................790
Indeksy i klastry ........................................................................................................................790
Indeksy USER_INDEXES (IND) ..................................................................................790
Kolumny indeksowane USER_IND_COLUMNS ..........................................................792
Klastry USER_CLUSTERS (CLU) ................................................................................793
Kolumny klastrw USER_CLU_COLUMNS ................................................................794
Abstrakcyjne typy danych i obiekty LOB .................................................................................795
Abstrakcyjne typy danych USER_TYPES .....................................................................795
Obiekty LOB USER_LOBS ...........................................................................................797
:"cza bazy danych i perspektywy zmaterializowane ................................................................798
:"cza bazy danych USER_DB_LINKS .........................................................................798
Perspektywy zmaterializowane ...........................................................................................798
Dzienniki perspektyw zmaterializowanych USER_MVIEW_LOGS .............................800
18

Wyzwalacze, procedury, funkcje i pakiety ................................................................................801
Wyzwalacze USER_TRIGGERS ...................................................................................801
Procedury, funkcje i pakiety USER_SOURCE ..............................................................802
Wymiary ....................................................................................................................................803
Alokacja i zu$ycie przestrzeni razem z partycjami i podpartycjami ..........................................805
Przestrzenie tabel USER_TABLESPACES ...................................................................805
Limity dyskowe USER_TS_QUOTAS ..........................................................................806
Segmenty i obszary USER_SEGMENTS i USER_EXTENTS ......................................806
Partycje i podpartycje ..........................................................................................................807
Wolna przestrze& USER_FREE_SPACE .......................................................................809
U$ytkownicy i uprawnienia .......................................................................................................810
U$ytkownicy USER_USERS .........................................................................................810
Limity zasobw USER_RESOURCE_LIMITS .............................................................810
Uprawnienia do tabel USER_TAB_PRIVS ...................................................................811
Uprawnienia do kolumn USER_COL_PRIVS ...............................................................811
Uprawnienia systemowe USER_SYS_PRIVS ...............................................................811
Role ...........................................................................................................................................812
Audytowanie .............................................................................................................................813
Inne perspektywy .......................................................................................................................814
Monitorowanie wydajno%ci dynamiczne perspektywy V$ ...................................................814
CHAINED_ROWS .............................................................................................................815
PLAN_TABLE ...................................................................................................................815
Zale$no%ci mi!dzy obiektami USER_DEPENDENCIES i IDEPTREE .........................816
Perspektywy dost!pne tylko dla administratora ..................................................................816
Oracle Label Security ..........................................................................................................816
Perspektywy bezpo%redniego *adowania SQL*Loader ........................................................816
Perspektywy obs*ugi globalizacji ........................................................................................817
Biblioteki .............................................................................................................................817
Us*ugi heterogeniczne .........................................................................................................817
Typy indeksowe i operatory ................................................................................................818
Zarysy .................................................................................................................................818
Doradcy ...............................................................................................................................818
Planowanie zada& ................................................................................................................819
Rozdzia" 46. Autostopem po dostrajaniu aplikacji i zapyta( SQL .................................. 821

Nowe mo$liwo%ci dostrajania w Oracle 11g ..............................................................................821
Nowe funkcje dostrajania w Oracle 11g ....................................................................................822
Zalecane praktyki dostrajania aplikacji .....................................................................................823
Wykonujmy jak najmniej operacji ......................................................................................824
Upraszczajmy, co si! da ......................................................................................................827
Przekazujmy bazie potrzebne jej informacje .......................................................................829
Maksymalizujmy przepustowo%+ otoczenia ........................................................................829
Dzielmy i rz"d]my ..............................................................................................................831
Testujmy prawid*owo ..........................................................................................................832
Generowanie i czytanie planw wykonania ...............................................................................835
Polecenie set autotrace on ...................................................................................................835
Polecenie explain plan .........................................................................................................839
Najwa$niejsze operacje spotykane w planach wykonania .........................................................840
TABLE ACCESS FULL .....................................................................................................840
TABLE ACCESS BY INDEX ROWID ..............................................................................841
Powi"zane podpowiedzi ......................................................................................................841
Operacje u$ywaj"ce indeksw ............................................................................................841
Kiedy baza u$ywa indeksw ...............................................................................................843
Operacje na zbiorach danych ...............................................................................................849
Operacje wykonuj"ce z*"czenia ...........................................................................................856
Spis tre!ci
19
Z*"czenia wi!cej ni$ dwch tabel ........................................................................................856
Przetwarzanie rwnoleg*e i buforowanie ............................................................................863
Implementowanie zarysw sk*adowanych .................................................................................864
Podsumowanie ...........................................................................................................................866
Rozdzia" 47. Buforowanie wynikw SQL oraz buforowanie zapyta( po stronie klienta .... 867
Ustawienia parametrw bazy danych dla bufora wynikw SQL ...............................................874
Pakiet DBMS_RESULT_CACHE ............................................................................................875
Perspektywy s*ownikowe bufora wynikw SQL .......................................................................876
Dodatkowe informacje na temat bufora wynikw SQL .............................................................877
Bufor kliencki Oracle Call Interface (OCI) ...............................................................................877
Ograniczenia buforowania klienckiego Oracle Call Interface (OCI) .........................................878
Rozdzia" 48. Analiza przypadkw optymalizacji ............................................................ 879

Przypadek 1. Czekanie, czekanie i jeszcze raz czekanie ............................................................879
Przypadek 2. Mordercze zapytania ............................................................................................883
U$ycie zdarzenia %ladu 10053 .............................................................................................885
Przypadek 3. D*ugotrwa*e zadania wsadowe .............................................................................887
Rozdzia" 49. Zaawansowane opcje architektoniczne

DB Vault, Content DB oraz Records DB .............................................. 891
Oracle Database Vault ...............................................................................................................891
Nowe koncepcje w Oracle Database Vault ..........................................................................892
Blokowanie Oracle Database Vault .....................................................................................893
W*"czanie Oracle Database Vault .......................................................................................894
Uwagi na temat instalacji Database Vault ...........................................................................895
Oracle Content Database Suite ..................................................................................................899
Repository ...........................................................................................................................899
Zarz"dzanie dokumentami ..................................................................................................900
Bezpiecze&stwo u$ytkownikw ..........................................................................................900
Oracle Records Database ...........................................................................................................901
Rozdzia" 50. Opcja Real Application Clusters w systemie Oracle ................................. 905
Przygotowania do instalacji .......................................................................................................905
Instalowanie konfiguracji Real Application Clusters ................................................................906
Sk*adowanie danych ............................................................................................................907
Parametry inicjalizacji .........................................................................................................908
Uruchamianie i zatrzymywanie instancji klastra .......................................................................910
Mechanizm TAF ........................................................................................................................911
Dodawanie w!z*w i instancji do klastra ...................................................................................914
Rozdzia" 51. Autostopem po administrowaniu baz& danych ......................................... 915

Tworzenie bazy danych .............................................................................................................916
Praca z Oracle Enterprise Manager .....................................................................................916
Uruchamianie i zamykanie bazy danych ...................................................................................917
Zarz"dzanie obszarami pami!ci .................................................................................................918
Plik parametrw ..................................................................................................................920
Zarz"dzanie przestrzeni" dla obiektw ......................................................................................920
Znaczenie klauzuli storage ..................................................................................................921
Segmenty tabel ....................................................................................................................923
Segmenty indeksw .............................................................................................................924
Systemowe zarz"dzanie segmentami wycofania .................................................................924
Segmenty tymczasowe ........................................................................................................925
Wolna przestrze& .................................................................................................................927
Okre%lanie rozmiaru obiektw ............................................................................................927
Monitorowanie przestrzeni tabel wycofania ..............................................................................930
20

Automatyczne zarz"dzanie sk*adowaniem danych ....................................................................931
Konfiguracja us*ugi ASM ...................................................................................................931
Zarz"dzanie miejscem w segmentach ........................................................................................932
Przenoszenie przestrzeni tabel ...................................................................................................933
Generowanie zbioru przestrzeni przeno%nych .....................................................................933
Do*"czanie zbioru przestrzeni przeno%nych ........................................................................934
Kopie zapasowe .........................................................................................................................935
Data Pump Export i Import .................................................................................................936
Kopie zapasowe offline .......................................................................................................936
Kopie zapasowe online ........................................................................................................937
Mened$er odzyskiwania RMAN .........................................................................................941
Co dalej? ....................................................................................................................................941
Rozdzia" 52. Autostopem po XML w bazach danych Oracle ......................................... 943

Definicje DTD, elementy i atrybuty ..........................................................................................943
Schematy XML .........................................................................................................................947
Wykonywanie polece& SQL na danych XML za pomoc" XSU ................................................949
Polecenia insert, update i delete w XSU ..............................................................................951
XSU i Java ..........................................................................................................................952
Dostosowanie procedur obs*ugi SQL ..................................................................................953
Korzystanie z typu danych XMLType .......................................................................................954
Inne funkcje ...............................................................................................................................956
Cz#!$ VIII Alfabetyczne zestawienie polece( ....................................... 957

Skorowidz ........................................................................................... 1443
Rozdzia 4.
Planowanie aplikacji
systemu Oracle
sposoby, standardy
i zagro3enia
Aby stworzy! aplikacj" systemu Oracle i szybko oraz efektywnie z niej korzysta!, u#ytkownicy i programi$ci musz% pos&ugiwa! si" wsplnym j"zykiem, a tak#e posiada! g&"bok% wiedz"
zarwno na temat aplikacji biznesowych, jak i narz"dzi systemu Oracle. W poprzednich rozdzia&ach zaprezentowano oglny opis systemu Oracle oraz sposoby jego instalacji i aktualizacji. Teraz, po zainstalowaniu oprogramowania, mo#emy przyst%pi! do tworzenia aplikacji.
Kluczowym elementem w tym przypadku jest $cis&a wsp&praca mened#erw i personelu
technicznego.
Dawniej analitycy systemowi szczeg&owo badali wymagania klienta, a nast"pnie programi$ci tworzyli aplikacje, ktre spe&nia&y te wymagania. Klient dostarcza& jedynie opis procesu,
ktry aplikacja mia&a usprawni!, oraz testowa& jej dzia&anie.
Dzi"ki najnowszym narz"dziom systemu Oracle mo#na tworzy! aplikacje znacznie lepiej
odpowiadaj%ce potrzebom i przyzwyczajeniom u#ytkownikw. Jest to jednak mo#liwe tylko
w przypadku w&a$ciwego rozumienia zagadnie' biznesowych.
Zarwno u#ytkownicy, jak i programi$ci powinni zmierza! do maksymalnego wykorzystania
mo#liwo$ci systemu Oracle. U#ytkownik aplikacji ma wiedz" na temat zagadnie' merytorycznych, ktrej nie posiada programista. Programista rozumie dzia&anie wewn"trznych
funkcji i w&asno$ci systemu Oracle i $rodowiska komputerw, ktre s% zbyt skomplikowane
dla u#ytkownika. Ale takie obszary wy&%czno$ci wiedzy nie s% liczne. Podczas korzystania
z systemu Oracle u#ytkownicy i programi$ci zwykle poruszaj% si" w obr"bie zagadnie' znanych obu stronom.
Nie jest tajemnic%, #e pracownicy merytoryczni i techniczni od lat nie darz% si" szczegln% sympati%. Przyczyn% tego stanu s% r#nice w posiadanej wiedzy, zainteresowaniach
56
Cz !" I
Najwa$niejsze poj cia dotycz%ce bazy danych
i zwyczajach, a tak#e inne cele. Nie bez znaczenia jest tak#e poczucie odr"bno$ci, jakie powstaje w wyniku fizycznego oddzielenia obu grup. Mwi%c szczerze, te zjawiska nie s% wy&%cznie domen% osb zajmuj%cych si" przetwarzaniem danych. Podobne problemy dotycz% na
przyk&ad pracownikw dzia&u ksi"gowo$ci, ktrzy cz"sto pracuj% na r#nych pi"trach, w oddzielnych budynkach, a nawet w innych miastach. Relacje pomi"dzy cz&onkami fizycznie odizolowanych grup staj% si" formalne, sztywne i dalekie od normalno$ci. Powstaj% sztuczne bariery
i procedury, ktre jeszcze bardziej pot"guj% syndrom izolacji.
Mo#na by powiedzie!, #e to, co zosta&o napisane powy#ej, jest interesuj%ce dla socjologw.
Dlaczego wi"c przypominamy te informacje przy okazji systemu Oracle?
Poniewa" wdro"enie tego systemu fundamentalnie zmienia natur& zwi'zkw zachodz'cych
pomi&dzy pracownikami merytorycznymi a technicznymi. W systemie Oracle nie u"ywa si&
specyficznego j&zyka, ktry rozumiej' tylko profesjonali/ci. System ten mo#e opanowa! ka#dy
i ka#dy mo#e go u#ywa!. Informacje, wcze$niej wi"zione w systemach komputerowych pod
czujnym okiem ich administratorw, s% teraz dost"pne dla mened#erw, ktrzy musz% jedynie
wpisa! odpowiednie zapytanie. Ta sytuacja znacz%co zmienia obowi%zuj%ce regu&y gry.
Od momentu wdro#enia systemu Oracle obydwa obozy znacznie lepiej si" rozumiej%, normalizuj%c zachodz%ce pomi"dzy nimi relacje. Dzi"ki temu powstaj% lepsze aplikacje.
Ju# pierwsze wydanie systemu Oracle bazowa&o na zrozumia&ym modelu relacyjnym (ktry
wkrtce zostanie szczeg&owo omwiony). Osoby, ktre nie s% programistami, nie maj% problemw ze zrozumieniem zada' wykonywanych przez system Oracle. Dzi"ki temu jest on
dost"pny w stopniu praktycznie nieograniczonym.
Niektre osoby nie rozumiej%, jak wa#n% rzecz% jest, aby run"&y przestarza&e i sztuczne bariery
pomi"dzy u#ytkownikami i systemowcami. Z pewno$ci% jednak metoda kooperacyjna korzystnie wp&ywa na jako$! i u#yteczno$! tworzonych aplikacji.
Jednak wielu do$wiadczonych projektantw wpada w pu&apk": pracuj%c z systemem Oracle,
usi&uj% stosowa! metody sprawdzone w systemach poprzedniej generacji. O wielu z nich
powinni zapomnie!, gdy# b"d% nieskuteczne. Niektre techniki (i ograniczenia), ktre by&y
sta&ym elementem systemw poprzedniej generacji, teraz nie tylko s% zbyteczne, ale nawet
maj% ujemny wp&yw na dzia&anie aplikacji. W procesie poznawania systemu Oracle nale#y
pozby! si" wi"kszo$ci starych nawykw i bezu#ytecznych metod. Od teraz s% dost"pne nowe
od$wie#aj%ce mo#liwo$ci.
Za&o#eniem tej ksi%#ki jest prezentacja systemu Oracle w sposb jasny i prosty z wykorzystaniem poj"!, ktre s% zrozumia&e zarwno dla u#ytkownikw, jak i programistw. Omawiaj%c system, wskazano przestarza&e i niew&a$ciwe techniki projektowania i zarz%dzania oraz
przedstawiono alternatywne rozwi%zania.
Podej4cie kooperacyjne
Oracle jest obiektowo-relacyjnym systemem baz danych. Relacyjna baza danych to niezwykle
prosty sposb przedstawiania i zarz%dzania danymi wykorzystywanymi w biznesie. Model
relacyjny to nic innego, jak kolekcja tabel danych. Z tabelami wszyscy spotykamy si" na co
Rozdzia& 4.
Planowanie aplikacji systemu Oracle sposoby, standardy i zagro$enia
57
dzie', czytaj%c na przyk&ad raporty o pogodzie lub wyniki sportowe. Wszystko to s% tabele
z wyra2nie zaznaczonymi nag&wkami kolumn i wierszy. Pomimo swojej prostoty model relacyjny wystarcza do prezentowania nawet bardzo z&o#onych zagadnie'. Obiektowo-relacyjna
baza danych charakteryzuje si" wszystkimi w&asno$ciami relacyjnej bazy danych, a jednocze$nie ma cechy modelu obiektowego. Oracle mo#na wykorzysta! zarwno jako relacyjny system zarz%dzania baz% danych (RDBMS), jak te# skorzysta! z jego w&asno$ci obiektowych.
Niestety, jedyni ludzie, ktrym przydaje si" relacyjna baza danych u#ytkownicy biznesowi z regu&y najmniej j% rozumiej%. Projektanci aplikacji tworz%cy systemy dla u#ytkownikw biznesowych cz"sto nie potrafi% obja$ni! poj"! modelu relacyjnego w prosty sposb.
Aby by&a mo#liwa wsp&praca, potrzebny jest wsplny j"zyk.
Za chwil" wyja$nimy, czym s% relacyjne bazy danych i w jaki sposb wykorzystuje si" je
w biznesie. Mo#e si" wydawa!, #e materia& ten zainteresuje wy&%cznie u#ytkownikw. Do$wiadczony projektant aplikacji relacyjnych odczuje zapewne pokus" pomini"cia tych fragmentw, a ksi%#k" wykorzysta jako dokumentacj" systemu Oracle. Chocia# wi"kszo$! materia&u z pierwszych rozdzia&w to zagadnienia elementarne, to jednak projektanci, ktrzy
po$wi"c% im czas, poznaj% jasn%, spjn% i funkcjonaln% terminologi", u&atwiaj%c% komunikacj"
z u#ytkownikami oraz precyzyjniejsze ustalenie ich wymaga'. Wa#ne jest rwnie# pozbycie
si" niepotrzebnych i prawdopodobnie nie$wiadomie stosowanych przyzwyczaje' projektowych. Wiele z nich zidentyfikujemy podczas prezentacji modelu relacyjnego. Trzeba sobie
u$wiadomi!, #e nawet mo#liwo$ci tak rozbudowanego systemu, jak Oracle mo#na zniweczy!,
stosuj%c metody w&a$ciwe dla projektw nierelacyjnych.
Gdy u#ytkownik docelowy rozumie podstawowe poj"cia obiektowo-relacyjnych baz danych, mo#e
w spjny sposb przedstawi! wymagania projektantom aplikacji. Pracuj%c w systemie Oracle, jest
w stanie przetwarza! informacje, kontrolowa! raporty i dane oraz niczym prawdziwy ekspert
zarz%dza! w&asno$ciami tworzenia aplikacji i zapyta'. 3wiadomy u#ytkownik, ktry rozumie
funkcjonowanie aplikacji, z &atwo$ci% zorientuje si&, czy osi%gn"&a ona maksymaln% wydajno$!.
System Oracle uwalnia tak#e programistw od najmniej lubianego przez nich obowi%zku: tworzenia raportw. W du#ych firmach niemal 95 % wszystkich prac programistycznych to #%dania
tworzenia nowych raportw. Poniewa# dzi"ki systemowi Oracle u#ytkownicy tworz% raport
w kilka minut, a nie w kilka miesi"cy, spe&nianie takiego obowi%zku staje si" przyjemno$ci%.
Dane s6 wsz7dzie
W bibliotece znajduj% si" informacje o czytelnikach, ksi%#kach i karach za nieterminowy zwrot.
W&a$ciciel kolekcji kart baseballowych zbiera informacje o graczach, notuje daty i wyniki
meczw, interesuje si" warto$ci% kart. W ka#dej firmie musz% by! przechowywane rejestry
z informacjami o klientach, produktach czy cenach. Informacje te okre$la si" jako dane.
Teoretycy cz"sto mwi%, #e dane pozostaj% danymi, dopki nie zostan% odpowiednio zorganizowane. Wtedy staj% si" informacjami. Je$li przyj%! tak% tez", system Oracle $mia&o mo#na
nazwa! mechanizmem wytwarzania informacji, gdy# bazuj%c na surowych danych, potrafi na
przyk&ad wykonywa! podsumowania lub pomaga identyfikowa! trendy handlowe. Jest to
wiedza, z istnienia ktrej nie zawsze zdajemy sobie spraw". W niniejszej ksi%#ce wyja$nimy,
jak j% uzyskiwa!.
58
Cz !" I
Po opanowaniu podstaw obs&ugi systemu Oracle mo#na wykonywa! obliczenia z danymi, przenosi! je z miejsca na miejsce i modyfikowa!. Takie dzia&ania nazywa si" przetwarzaniem danych.
Rzecz jasna, przetwarza! dane mo#na rwnie#, wykorzystuj%c o&wek, kartk" papieru i kalkulator, ale w miar" jak rosn% zbiory danych, trzeba si"gn%! po komputery.
System zarz'dzania relacyjnymi bazami danych (ang. Relational Database Management
System RDBMS) taki, jak Oracle umo#liwia wykonywanie zada' w sposb zrozumia&y
dla u#ytkownika i stosunkowo nieskomplikowany. Mwi%c w uproszczeniu, system Oracle
pozwala wykonywanie trzech operacji pokazanych na rysunku 4.1:
wprowadzanie danych do systemu,
utrzymywanie (przechowywanie) danych,
wyprowadzanie danych i pos&ugiwanie si" nimi.
Rysunek 4.1.
Dane w systemie
Oracle
W systemie Oracle sposb post"powania z danymi mo#na opisa! schematem wprowadzanie-utrzymywanie-wyprowadzanie. System dostarcza inteligentnych narz"dzi pozwalaj%cych na
stosowanie wyrafinowanych metod pobierania, edycji, modyfikacji i wprowadzania danych,
zapewnia ich bezpieczne przechowywanie, a tak#e wyprowadzanie, na przyk&ad w celu tworzenia raportw.
J7zyk systemu Oracle

Informacje zapisane w systemie Oracle s% przechowywane w tabelach. W podobny sposb s%
prezentowane w gazetach na przyk&ad informacje o pogodzie (rysunek 4.2).
Tabela pokazana na rysunku sk&ada si" czterech kolumn: Miasto, Temperatura, Wilgotno*+
i Warunki. Zawiera tak#e wiersze dla poszczeglnych miast od Aten do Sydney oraz
nazw": POGODA.
Kolumny, wiersze i nazwa to trzy g&wne cechy drukowanych tabel. Podobnie jest w przypadku tabel z relacyjnych baz danych. Wszyscy z &atwo$ci% rozumiej% poj"cia u#ywane do
Rozdzia& 4.
59
Rysunek 4.2.
Dane w gazetach
cz&sto podawane
s' w tabelach
opisu tabeli w bazie danych, poniewa# takie same poj"cia stosuje si" w #yciu codziennym. Nie
kryje si" w nich #adne specjalne, niezwyk&e czy tajemnicze znaczenie. To, co widzimy, jest tym,
na co wygl%da.
Tabele
W systemie Oracle informacje s% zapisywane w tabelach. Ka#da tabela sk&ada si" z jednej lub
wi"kszej liczby kolumn. Odpowiedni przyk&ad pokazano na rysunku 4.3. Nag&wki: Miasto,
Temperatura, Wilgotno*+ i Warunki wskazuj%, jaki rodzaj informacji przechowuje si" w kolumnach. Informacje s% zapisywane w wierszach (miasto po mie$cie). Ka#dy niepowtarzalny zestaw
danych, na przyk&ad temperatura, wilgotno$! i warunki dla miasta Manchester, jest zapisywany
w osobnym wierszu.
Rysunek 4.3.
Tabela POGODA
w systemie Oracle
Aby produkt by& bardziej dost"pny, firma Oracle unika stosowania specjalistycznej, akademickiej
terminologii. W artyku&ach o relacyjnych bazach danych kolumny czasami okre$la si" jako atrybuty, wiersze jako krotki, a tabele jako encje. Takie poj"cia s% jednak myl%ce dla u#ytkownika. Cz"sto terminy te s% tylko niepotrzebnymi zamiennikami dla powszechnie zrozumia&ych
nazw z j"zyka oglnego. Firma Oracle stosuje oglny j"zyk, a zatem mog% go rwnie# stosowa!
programi$ci. Trzeba pami"ta!, #e niepotrzebne stosowanie technicznego #argonu stwarza barier"
braku zaufania i niezrozumienia. W tej ksi%#ce, podobnie jak to uczyniono w dokumentacji systemu Oracle, konsekwentnie pos&ugujemy si" poj"ciami tabele, kolumny i wiersze.
Strukturalny j zyk zapyta(

Firma Oracle jako pierwsza zacz"&a stosowa! strukturalny j&zyk zapyta: (ang. Structured
Query Language SQL). J"zyk ten pozwala u#ytkownikom na samodzielne wydobywanie
informacji z bazy danych. Nie musz% si"ga! po pomoc fachowcw, aby sporz%dzi! cho!by najmniejszy raport.
60
Cz !" I
J"zyk zapyta' systemu Oracle ma swoj% struktur", podobnie jak j"zyk angielski i dowolny
inny j"zyk naturalny. Ma rwnie# regu&y gramatyczne i sk&adni", ale s% to zasady bardzo proste
i ich zrozumienie nie powinno przysparza! wi"kszych trudno$ci.
J"zyk SQL, ktrego nazw" wymawia si" jako sequel lub es-ku-el, oferuje, jak wkrtce si"
przekonamy, niezwyk&e wr"cz mo#liwo$ci. Korzystanie z niego nie wymaga #adnego do$wiadczenia w programowaniu.
Oto przyk&ad, jak mo#na wykorzystywa! SQL. Gdyby kto$ poprosi& nas, aby$my w tabeli
POGODA wskazali miasto, gdzie wilgotno$! wynosi 89 %, szybko wymieniliby$my Ateny. Gdyby
kto$ poprosi& nas o wskazanie miast, gdzie temperatura wynios&a 19C, wymieniliby$my
Chicago i Manchester.
System Oracle jest w stanie odpowiada! na takie pytania niemal rwnie &atwo. Wystarczy sformu&owa! proste zapytania. S&owa kluczowe wykorzystywane w zapytaniach to select (wybierz),
from (z), where (gdzie) oraz order by (uporz%dkuj wed&ug). S% to wskazwki dla systemu
Oracle, ktre u&atwiaj% mu zrozumienie #%da' i udzielenie poprawnej odpowiedzi.
Proste zapytanie w systemie Oracle

Gdyby w bazie danych Oracle by&a zapisana przyk&adowa tabela POGODA, pierwsze zapytanie
przyj"&oby pokazan% poni#ej posta! ($rednik jest informacj% dla systemu, #e nale#y wykona!
zapytanie):
select Miasto from POGODA where Wilgotnosc = 89;
System Oracle odpowiedzia&by na nie w taki sposb:

Miasto
-----------ATENY
Drugie zapytanie przyj"&oby nast"puj%c% posta!:

select Miasto from POGODA where Temperatura = 19;
W przypadku tego zapytania system Oracle odpowiedzia&by tak:

Miasto
----------MANCHESTER
CHICAGO
Jak &atwo zauwa#y!, w ka#dym z tych zapyta' wykorzystano s&owa kluczowe select, from
oraz where. A co z klauzul% order by? Przypu$!my, #e interesuj% nas wszystkie miasta uporz%dkowane wed&ug temperatury. Wystarczy, #e wprowadzimy takie oto zapytanie:
select Miasto, Temperatura from POGODA
order by Temperatura;
a system Oracle natychmiast odpowie w nast"puj%cy sposb:

Miasto
Temperatura
---------- ----------LIMA
7
Rozdzia& 4.

MANCHESTER
CHICAGO
SYDNEY
SPARTA
PARYD
ATENY
61
19
19
21
23
27
36
System Oracle szybko uporz%dkowa& tabel" od najni#szej do najwy#szej temperatury. W jednym z kolejnych rozdzia&w dowiemy si", jak okre$li!, czy najpierw maj% by! wy$wietlane
wy#sze, czy ni#sze warto$ci.
Zaprezentowane powy#ej przyk&ady pokazuj%, jak &atwo uzyskuje si" potrzebne informacje
z bazy danych Oracle, w postaci najprzydatniejszej dla u#ytkownika. Mo#na tworzy! skomplikowane #%dania o r#ne dane, ale stosowane metody zawsze b"d% zrozumia&e. Mo#na na
przyk&ad po&%czy! dwa elementarne s&owa kluczowe where i order by po to, by wybra!
tylko te miasta, w ktrych temperatura przekracza 26 stopni, oraz wy$wietli! je uporz%dkowane wed&ug rosn%cej temperatury. W tym celu nale#y skorzysta! z nast"puj%cego zapytania:
select Miasto, Temperatura from POGODA
where Temperatura > 26
System Oracle natychmiast wy$wietli nast"puj%c% odpowied2:

Miasto
Temperatura
---------- ----------PARYD
27
ATENY
36
Mo#na stworzy! jeszcze dok&adniejsze zapytanie i poprosi! o wy$wietlenie miast, w ktrych

temperatura jest wy#sza ni# 26 stopni, a wilgotno$! mniejsza ni# 70 %:
select Miasto, Temperatura, Wilgotnosc from POGODA
where Temperatura > 26
and Wilgotnosc < 70
a system Oracle natychmiast odpowie w nast"puj%cy sposb:

Miasto
Temperatura Wilgotnosc
------------- ------------ ---------PARYD
27
62
Dlaczego system baz danych nazywa si relacyjnym?

Zwr!my uwag", #e w tabeli POGODA wy$wietlaj% si" miasta z kilku pa'stw, przy czym w przypadku niektrych pa'stw w tabeli znajduje si" wi"cej ni# jedno miasto. Przypu$!my, #e interesuje nas, w ktrym pa'stwie le#y okre$lone miasto. W tym celu mo#na utworzy! oddzieln%
tabel" LOKALIZACJA zawieraj%c% informacje o zlokalizowaniu miast (rysunek 4.4).
Ka#de miasto z tabeli POGODA znajduje si" rwnie# w tabeli LOKALIZACJA. Wystarczy znale2!
interesuj%c% nas nazw" w kolumnie Miasto, a wwczas w kolumnie Panstwo w tym samym
wierszu znajdziemy nazw" pa'stwa.
62
Cz !" I
Rysunek 4.4.
Tabele POGODA
i LOKALIZACJA
S% to ca&kowicie odr"bne i niezale#ne od siebie tabele. Ka#da z nich zawiera w&asne informacje zestawione w kolumnach i wierszach. Tabele maj% cz"$! wspln%: kolumn" Miasto. Dla
ka#dej nazwy miasta w tabeli POGODA istnieje identyczna nazwa miasta w tabeli LOKALIZACJA.
Sprbujmy na przyk&ad dowiedzie! si", jakie temperatury, wilgotno$! i warunki atmosferyczne
panuj% w miastach australijskich. Spjrzmy na obie tabele i odczytajmy z nich te informacje.
W jaki sposb to zrobili$my? W tabeli LOKALIZACJA znajduje si" tylko jeden zapis z warto$ci%
AUSTRALIA w kolumnie Panstwo. Obok niego, w tym samym wierszu w kolumnie Miasto figuruje nazwa miasta SYDNEY. Po znalezieniu nazwy SYDNEY w kolumnie Miasto tabeli POGODA przesun"li$my si" wzd&u# wiersza i znale2li$my warto$ci pl Temperatura, Wilgotnosc i Warunki.
By&y to odpowiednio: 21, 99 i SQONECZNIE.
Nawet je$li tabele s% niezale#ne, z &atwo$ci% mo#na spostrzec, #e s% z sob% powi%zane. Nazwa
miasta w jednej tabeli jest powi'zana (pozostaje w relacji) z nazw% miasta w drugiej (patrz
rysunek 4.5). Relacje pomi"dzy tabelami tworz% podstaw" nazwy relacyjna baza danych
(czasami mwi si" te# o relacyjnym modelu danych).
Rysunek 4.5.
Relacje pomi&dzy
tabelami POGODA
i LOKALIZACJA
Dane zapisuje si" w tabelach, na ktre sk&adaj% si" kolumny, wiersze i nazwy. Tabele mog% by!
z sob% powi%zane, je$li w ka#dej z nich znajduje si" kolumna o takim samym typie informacji.
To wszystko. Nie ma w tym nic skomplikowanego.
Rozdzia& 4.
63
Proste przyk&ady
Kiedy zrozumiemy podstawowe zasady rz%dz%ce relacyjnymi bazami danych, wsz"dzie zaczynamy widzie! tabele, wiersze i kolumny. Nie oznacza to, #e wcze$niej ich nie widzieli$my,
ale prawdopodobnie nie my$leli$my o nich w taki sposb. W systemie Oracle mo#na zapisa!
wiele tabel i wykorzysta! je do szybkiego uzyskania odpowiedzi na pytania.
Typowy raport kursw akcji w postaci papierowej mo#e wygl%da! tak, jak ten, ktry zaprezentowano na rysunku 4.6. Jest to fragment wydrukowanego g"st% czcionk% alfabetycznego
zestawienia wype&niaj%cego szereg w%skich kolumn na kilku stronach w gazecie. Jakich akcji
sprzedano najwi"cej? Ktre akcje odnotowa&y najwy#szy procentowy wzrost, a ktre najwi"kszy
spadek? W systemie Oracle odpowiedzi na te pytania mo#na uzyska! za pomoc% prostych
zapyta'. Jest to dzia&anie o wiele szybsze ni# przeszukiwanie kolumn cyfr w gazecie.
Rysunek 4.6.
Tabela kursw akcji
Na rysunku 4.7 pokazano indeks gazety. Co mo#na znale2! w sekcji F? W jakim porz%dku
b"dziemy czyta! artyku&y, je$li wertujemy gazet" od pocz%tku do ko'ca? W systemie Oracle
odpowiedzi na te pytania mo#na uzyska! z pomoc% prostych zapyta'. Nauczymy si", jak
formu&owa! takie zapytania, a nawet tworzy! tabele do zapisywania informacji.
W przyk&adach u#ytych w tej ksi%#ce wykorzystano dane i obiekty, z ktrymi cz"sto spotykamy
si" na co dzie' w pracy i w domu. Dane do wykorzystania w !wiczeniach mo#na znale2!
wsz"dzie. Na kolejnych stronach poka#emy, w jaki sposb wprowadza si" i pobiera dane.
Przyk&ady bazuj% na spotykanych na co dzie' 2rd&ach danych.
Podobnie jak w przypadku ka#dej nowej technologii, nie wolno dostrzega! tylko jej zalet, trzeba
rwnie# widzie! zagro#enia. Je$li skorzystamy z relacyjnej bazy danych oraz szeregu rozbudowanych i &atwych w u#yciu narz"dzi dostarczanych z systemem Oracle, niebezpiecze'stwo,
64
Cz !" I
Rysunek 4.7.
Tabela danych
o sekcjach w gazecie
#e padniemy ofiar% tej prostoty, stanie si" bardzo realne. Dodajmy do tego w&a$ciwo$ci obiektowe i &atwo$! wykorzystania w internecie, a zagro#enia stan% si" jeszcze wi"ksze. W kolejnych
punktach przedstawimy niektre zagro#enia zwi%zane z korzystaniem z relacyjnych baz danych,
o ktrych powinni pami"ta! zarwno u#ytkownicy, jak i projektanci.
Zagro3enia
Podstawowym zagro#eniem podczas projektowania aplikacji wykorzystuj%cych relacyjne bazy
danych jest prostota tego zadania. Zrozumienie, czym s% tabele, kolumny i wiersze nie
sprawia k&opotw. Zwi%zki pomi"dzy dwoma tabelami s% &atwe do uchwycenia. Nawet normalizacji procesu analizy wewn"trznych normalnych relacji pomi"dzy poszczeglnymi
danymi mo#na z &atwo$ci% si" nauczy!.
W zwi%zku z tym cz"sto pojawiaj% si" eksperci, ktrzy s% bardzo pewni siebie, ale maj%
niewielkie do$wiadczenie w tworzeniu rzeczywistych aplikacji o wysokiej jako$ci. Gdy w gr"
wchodzi niewielka baza z danymi marketingowymi lub domowy indeks, nie ma to wielkiego
znaczenia. Pope&nione b&"dy ujawni% si" po pewnym czasie. B"dzie to dobra lekcja pozwalaj%ca na unikni"cie b&"dw w przysz&o$ci. Jednak w przypadku wa#nej aplikacji droga ta w prostej linii prowadzi do katastrofy. Brak do$wiadczenia twrcw aplikacji jest cz"sto podawany
w artyku&ach prasowych jako przyczyna niepowodze' wa#nych projektw.
Starsze metody projektowania generalnie s% wolniejsze, poniewa# zadania takie, jak kodowanie, kompilacja, konsolidacja i testowanie zajmuj% wi"cej czasu. Cykl powstawania aplikacji,
w szczeglno$ci dla komputerw typu mainframe, cz"sto jest tak #mudny, #e aby unikn%!
op2nie' zwi%zanych z powtarzaniem pe&nego cyklu z powodu b&"du w kodzie, programi$ci
du#% cz"$! czasu po$wi"caj% na sprawdzanie kodu na papierze.
Narz"dzia czwartej generacji kusz% projektantw, aby natychmiast przekazywa! kod do eksploatacji. Modyfikacje mo#na implementowa! tak szybko, #e testowanie bardzo cz"sto zajmuje
niewiele czasu. Niemal ca&kowite wyeliminowanie etapu sprawdzania przy biurku stwarza
problem. Kiedy znikn%& negatywny bodziec (d&ugotrwa&y cykl), ktry zach"ca& do sprawdzania przy biurku, znikn"&o tak#e samo sprawdzanie. Wielu programistw wyra#a nast"puj%cy
pogl%d: Je$li aplikacja nie dzia&a w&a$ciwie, b&%d szybko si" poprawi. Je$li dane ulegn%
uszkodzeniu, mo#na je szybko zaktualizowa!. Je$li metoda oka#e si" niedostatecznie szybka,
dostroi si" j% w locie. Zrealizujmy kolejny punkt harmonogramu i poka#my to, co zrobili$my.
Rozdzia& 4.
65
Testowanie wa#nego projektu Oracle powinno trwa! d&u#ej ni# testowanie projektu tradycyjnego, niezale#nie od tego, czy zarz%dza nim do$wiadczony, czy pocz%tkuj%cy mened#er.
Musi by! tak#e dok&adniejsze. Sprawdzi! nale#y przede wszystkim poprawno$! formularzy
wykorzystywanych do wprowadzania danych, tworzenie raportw, &adowanie danych i uaktualnie', integralno$! i wsp&bie#no$! danych, rozmiary transakcji i pami"ci masowej w warunkach maksymalnych obci%#e'.
Poniewa# tworzenie aplikacji za pomoc% narz"dzi systemu Oracle jest niezwykle proste,
aplikacje powstaj% bardzo szybko. Si&% rzeczy czas przeznaczony na testowanie w fazie projektowania skraca si". Aby zachowa! rwnowag" i zapewni! odpowiedni% jako$! produktu,
proces planowanego testowania nale#y $wiadomie wyd&u#y!. Cho! zazwyczaj problemu tego
nie dostrzegaj% programi$ci, ktrzy rozpoczynaj% dopiero swoj% przygod" z systemem Oracle
lub z narz"dziami czwartej generacji, w planie projektu nale#y przewidzie! czas i pieni%dze na
dok&adne przetestowanie projektu.
Znaczenie nowego podej4cia

Wielu z nas z niecierpliwo$ci% oczekuje dnia, kiedy b"dzie mo#na napisa! zapytanie w j"zyku
naturalnym i w ci%gu kilku sekund uzyska! na ekranie odpowied2.
Jeste$my o wiele bli#si osi%gni"cia tego celu, ni# wielu z nas sobie wyobra#a. Czynnikiem
ograniczaj%cym nie jest ju# technika, ale raczej schematy stosowane w projektach aplikacji.
Za pomoc% systemu Oracle mo#na w prosty sposb tworzy! aplikacje pisane w j"zyku zbli#onym do naturalnego j"zyka angielskiego, ktre z &atwo$ci% eksploatuj% niezbyt zaawansowani technicznie u#ytkownicy. W bazie danych Oracle i skojarzonych z ni% narz"dziach tkwi
potencja&, cho! jeszcze stosunkowo niewielu programistw wykorzystuje go w pe&ni.
Podstawowym celem projektanta Oracle powinno by! stworzenie aplikacji zrozumia&ej i &atwej
w obs&udze tak, aby u#ytkownicy bez do$wiadczenia programistycznego potrafili pozyskiwa!
informacje, stawiaj%c proste pytania w j"zyku zbli#onym do naturalnego.
Jak? Po pierwsze, g&wnym celem projektowania jest opracowanie aplikacji, ktra jest &atwa do
zrozumienia i prosta w u#yciu. Czasami oznacza to intensywniejsze wykorzystanie procesora
lub wi"ksze zu#ycie miejsca na dysku. Nie mo#na jednak przesadza!. Je$li stworzymy aplikacj" niezwykle &atw% w u#yciu, ale tak skomplikowan% programistycznie, #e jej piel"gnacja
lub usprawnianie oka#% si" niemo#liwe, pope&nimy rwnie powa#ny b&%d. Pami"tajmy tak#e,
#e nigdy nie wolno tworzy! inteligentnych programw kosztem wygody u#ytkownika.
Zmiana !rodowisk
Koszty u#ytkowania komputerw liczone jako cena miliona instrukcji na sekund" (MIPS) stale
spadaj% w tempie 20% rocznie. Z kolei koszty si&y roboczej ci%gle wzrastaj%. Oznacza to, #e
wsz"dzie tam, gdzie ludzi mo#na zast%pi! komputerami, uzyskuje si" oszcz"dno$ci finansowe.
W jaki sposb cech" t" uwzgl"dniono w projektowaniu aplikacji? Odpowied2 brzmi: W jaki$,
cho! na pewno nie jest to sposb zadowalaj%cy. Prawdziwy post"p przynios&o na przyk&ad
66
Cz !" I
opracowanie /rodowiska graficznego przez instytut PARC firmy Xerox, a nast"pnie wykorzystanie go w komputerach Macintosh, w przegl%darkach internetowych oraz w innych systemach bazuj%cych na ikonach. 3rodowisko graficzne jest znacznie przyja2niejsze w obs&udze
ni# starsze $rodowiska znakowe. Ludzie, ktrzy z niego korzystaj%, potrafi% stworzy! w ci%gu
kilku minut to, co wcze$niej zajmowa&o im kilka dni. Post"p w niektrych przypadkach jest
tak wielki, #e ca&kowicie utracili$my obraz tego, jak trudne by&y kiedy$ pewne zadania.
Niestety, wielu projektantw aplikacji nie przyzwyczai&o si" do przyjaznych $rodowisk. Nawet
je$li ich u#ywaj%, powielaj% niew&a$ciwe nawyki.
Kody, skrty i standardy nazw

Problem starych przyzwyczaje' programistycznych staje si" najbardziej widoczny, gdy projektant musi przeanalizowa! kody, skrty i standardy nazewnictwa. Zwykle uwzgl"dnia
wwczas jedynie potrzeby i konwencje stosowane przez programistw, zapominaj%c o u#ytkownikach. Mo#e si" wydawa!, #e jest to suchy i niezbyt interesuj%cy problem, ktremu nie
warto po$wi"ca! czasu, ale zaj"cie si" nim oznacza r#nic" pomi"dzy wielkim sukcesem
a rozwi%zaniem takim sobie; pomi"dzy popraw% wydajno$ci o rz%d wielko$ci a marginalnym
zyskiem; pomi"dzy u#ytkownikami zainteresowanymi i zadowolonymi a zrz"dami n"kaj%cymi
programistw nowymi #%daniami.
Oto, co cz"sto si" zdarza. Dane biznesowe s% rejestrowane w ksi"gach i rejestrach. Wszystkie zdarzenia lub transakcje s% zapisywane wiersz po wierszu w j"zyku naturalnym. W miar"
opracowywania aplikacji, zamiast czytelnych warto$ci wprowadza si" kody (np. 01 zamiast
Konta przychodowe, 02 zamiast Konta rozchodowe itd.). Pracownicy musz% zna! te kody i wpisywa! je w odpowiednio oznaczonych polach formularzy ekranowych. Jest to skrajny przypadek, ale takie rozwi%zania stosuje si" w tysi%cach aplikacji, przez co trudno si" ich nauczy!.
Problem ten najwyra2niej wyst"puje podczas projektowania aplikacji w du#ych, konwencjonalnych systemach typu mainframe. Poniewa# do tej grupy nale#% rwnie# relacyjne bazy
danych, wykorzystuje si" je jako zamienniki starych metod wprowadzania-wyprowadzania
danych takich, jak metoda VSAM (ang. Virtual Storage Access Method) oraz systemy IMS
(ang. Information Management System). Wielkie mo#liwo$ci relacyjnych baz danych s% niemal
ca&kowicie marnotrawione, je$li s% wykorzystywane w taki sposb.
Dlaczego zamiast j zyka naturalnego stosuje si kody?

Po co w ogle stosowa! kody? Z regu&y podaje si" dwa uzasadnienia:
kategoria zawiera tak wiele elementw, #e nie mo#na ich sensownie przedstawi!
lub zapami"ta! w j"zyku naturalnym,
dla zaoszcz"dzenia miejsca w komputerze.
Drugi powd to ju# anachronizm. Pami"! operacyjna i masowa by&y niegdy$ tak drogie, a procesory tak wolne (ich moc obliczeniowa nie dorwnywa&a wsp&czesnym nowoczesnym kalkulatorom), #e programi$ci musieli stara! si" zapisywa! dane o jak najmniejszej obj"to$ci.
Rozdzia& 4.
67
Liczby przechowywane w postaci numerycznej zajmuj% w pami"ci o po&ow" mniej miejsca ni#
liczby w postaci znakowej, a kody jeszcze bardziej zmniejszaj% wymagania w stosunku do
komputerw.
Poniewa# komputery by&y kiedy$ drogie, programi$ci wsz&dzie musieli stosowa! kody. Takie
techniczne rozwi%zanie problemw ekonomicznych stanowi&o prawdziw% udr"k" dla u#ytkownikw. Komputery by&y zbyt wolne i za drogie, aby sprosta! wymaganiom ludzi, a zatem szkolono ludzi, aby umieli sprosta! wymaganiom komputerw. To dziwactwo by&o konieczno$ci%.
Ekonomiczne uzasadnienie stosowania kodw znik&o wiele lat temu. Komputery s% teraz wystarczaj%co dobre, aby mo#na je by&o przystosowa! do sposobu pracy ludzi, a zw&aszcza do u#ywania j"zyka naturalnego. Najwy#szy czas, aby tak si" sta&o. A jednak projektanci i programi$ci,
nie zastanawiaj%c si" nad tym zbytnio, w dalszym ci%gu u#ywaj% kodw.
Pierwszy powd mo#na uzna! za istotny, a poza tym cz"$ciej wyst"puje. Wprowadzanie kodw
numerycznych zamiast ci%gw tekstowych (np. tytu&w ksi%#ek) zwykle jest mniej pracoch&onne (o ile oczywi$cie pracownicy s% odpowiednio przeszkoleni), a co za tym idzie ta'sze.
Ale w systemie Oracle stosowanie kodw oznacza po prostu niepe&ne wykorzystanie jego
mo#liwo$ci. System Oracle potrafi pobra! kilka pierwszych znakw tytu&u i automatycznie
uzupe&ni! pozosta&% jego cz"$!. To samo potrafi zrobi! z nazwami produktw, transakcji
(litera z mo#e by! automatycznie zast%piona warto$ci% zakup, a litera s warto$ci%
sprzeda#) i innymi danymi w aplikacji. Jest to mo#liwe dzi"ki bardzo rozbudowanemu mechanizmowi dopasowywania wzorcw.
Korzy!ci z wprowadzania czytelnych danych

Stosowanie j"zyka naturalnego przynosi jeszcze jedn% korzy$!: niemal ca&kowicie znikaj% b&"dy
w kluczach, poniewa# u#ytkownicy natychmiast widz% wprowadzone przez siebie informacje.
Cyfry nie s% przekszta&cane, nie trzeba wpisywa! #adnych kodw, zatem nie istnieje tu mo#liwo$! pope&nienia b&"du. Zmniejsza si" rwnie# ryzyko, #e u#ytkownicy aplikacji finansowych
strac% pieni%dze z powodu b&"dnie wprowadzonych danych.
Aplikacje staj% si" tak#e bardziej zrozumia&e. Ekrany i raporty zyskuj% czytelny format, ktry
zast"puje ci%gi tajemniczych liczb i kodw. Odej$cie od kodw na rzecz j"zyka naturalnego ma
olbrzymi i o#ywczy wp&yw na firm" i jej pracownikw. Dla u#ytkownikw, ktrzy musieli
si" uczy! kodw, aplikacja bazuj%ca na j"zyku naturalnym oznacza chwil" wytchnienia.
Jak zmniejszy: zamieszanie?

Zwolennicy kodw argumentuj% czasami, #e istnieje zbyt du#a liczba produktw, klientw,
typw transakcji, aby mo#na by&o ka#dej pozycji nada! odr"bn% nazw". Dowodz% rwnie#,
ile k&opotw sprawiaj% pozycje identyczne b%d2 bardzo podobne (np. trzydziestu klientw
nazywaj%cych si" Jan Kowalski). Owszem, zdarza si", #e kategoria zawiera za du#o pozycji,
aby mo#na je by&o &atwo zapami"ta! lub rozr#ni!, ale znacznie cz"$ciej jest to dowd nieodpowiedniego podzia&u informacji na kategorie: zbyt wiele niepodobnych do siebie obiektw
umieszcza si" w zbyt obszernej kategorii. Tworzenie aplikacji zorientowanej na j"zyk naturalny
wymaga czasu, w ktrym u#ytkownicy musz% komunikowa! si" z programistami trzeba
68
Cz !" I
zidentyfikowa! informacje biznesowe, zrozumie! naturalne relacje i kategorie, a nast"pnie

uwa#nie skonstruowa! baz" danych i schemat nazw, ktre w prosty i dok&adny sposb odzwierciedl% rzeczywisto$!.
S% trzy podstawowe etapy wykonywania tych dzia&a':
1) normalizacja danych,
2) wybr nazw dla tabel i kolumn w j"zyku naturalnym,
3) wybr nazw danych.
Ka#dy z tych etapw zostanie omwiony w dalszej cz"$ci rozdzia&u. Naszym celem jest projektowanie sensownie zorganizowanych aplikacji, zapisanych w tabelach i kolumnach, ktrych
nazwy brzmi% znajomo dla u#ytkownika, gdy# s% zaczerpni"te z codzienno$ci.
Normalizacja
Bie#%ce relacje pomi"dzy krajami, wydzia&ami w firmie albo pomi"dzy u#ytkownikami i projektantami zazwyczaj s% wynikiem historycznych uwarunkowa'. Poniewa# okoliczno$ci historyczne dawno min"&y, w efekcie czasami powstaj% relacje, ktrych nie mo#na uwa#a! za
normalne. Mwi%c inaczej, s% one niefunkcjonalne. Zasz&o$ci historyczne rwnie cz"sto wywieraj% wp&yw na sposb zbierania, organizowania i raportowania danych, co oznacza, #e dane
tak#e mog% by! nienormalne lub niefunkcjonalne.
Normalizacja jest procesem tworzenia prawid&owego, normalnego stanu. Poj"cie pochodzi
od &aci'skiego s&owa norma oznaczaj%cego przyrz%d u#ywany przez stolarzy do zapewnienia
k%ta prostego. W geometrii normalna jest lini% prost% przebiegaj%c% pod k%tem prostym do
innej linii prostej. W relacyjnych bazach danych norma tak#e ma specyficzne znaczenie, ktre
dotyczy przydzielania r#nych danych (np. nazwisk, adresw lub umiej"tno$ci) do niezale"nych grup i definiowania dla nich normalnych lub inaczej mwi%c prawid&owych relacji.
Za chwil" zostan% omwione podstawowe zasady normalizacji, dzi"ki czemu u#ytkownicy
b"d% mogli uczestniczy! w procesie projektowania aplikacji lub lepiej zrozumiej% aplikacj",
ktra zosta&a stworzona wcze$niej. B&"dem by&oby jednak my$lenie, #e proces normalizacji
dotyczy jedynie baz danych lub aplikacji komputerowych. Normalizacja to g&"boka analiza
informacji wykorzystywanych w biznesie oraz relacji zachodz%cych pomi"dzy elementami tych
informacji. Umiej"tno$! ta przydaje si" w r#nych dziedzinach.
Model logiczny
Jedn% z pierwszych czynno$ci w procesie analizy jest utworzenie modelu logicznego, czyli po
prostu znormalizowanego diagramu danych. Wiedza na temat zasad klasyfikowania danych
jest niezb"dna do zrozumienia modelu, a model jest niezb"dny do stworzenia funkcjonalnej
aplikacji.
W normalizacji wyr#nia si" kilka postaci: najpopularniejsze s% pierwsza, druga i trzecia posta!
normalna, przy czym trzecia reprezentuje stan najbardziej znormalizowany. Istniej% tak#e
postacie czwarta i pi%ta, ale wykraczaj% one poza zakres przedstawionego tu wyk&adu.
Rozdzia& 4.
69
Rozwa#my przypadek z bibliotek%. Ka#da ksi%#ka ma tytu&, wydawc", autora lub autorw oraz
wiele innych charakterystycznych cech. Przyjmijmy, #e dane te pos&u#% do zaprojektowania
dziesi"ciokolumnowej tabeli w systemie Oracle. Tabel" nazwali$my BIBLIOTECZKA, a kolumnom nadali$my nazwy Tytul, Wydawca, Autor1, Autor2, Autor3 oraz Kategoria1, Kategoria2,
Kategoria3, Ocena i OpisOceny. U#ytkownicy tej tabeli ju# maj% problem: jednej ksi%#ce mo#na
przypisa! tylko trzech autorw lub tylko trzy kategorie.
Co si" stanie, kiedy zmieni si" lista dopuszczalnych kategorii? Kto$ b"dzie musia& przejrze!
wszystkie wiersze tabeli BIBLIOTECZKA i poprawi! stare warto$ci. A co si" stanie, je$li jeden
z autorw zmieni nazwisko? Ponownie b"dzie trzeba zmodyfikowa! wszystkie powi%zane
rekordy. A co zrobi!, je$li ksi%#ka ma czterech autorw?
Ka#dy projektant powa#nej bazy danych staje przed problemem sensownego i logicznego
zorganizowania informacji. Nie jest to problem techniczny sensu stricto, wi"c w&a$ciwie nie
powinni$my si" nim zajmowa!, ale przecie# projektant bazy danych musi si" z nim upora!
musi znormalizowa! dane. Normalizacj" wykonuje si" poprzez stopniow% reorganizacj" danych,
tworz%c grupy podobnych danych, eliminuj%c niefunkcjonalne relacje i buduj%c relacje normalne.
Normalizacja danych
Pierwszym etapem reorganizacji jest sprowadzenie danych do pierwszej postaci normalnej.
Polega to na umieszczeniu danych podobnego typu w oddzielnych tabelach i wyznaczeniu
w ka#dej z nich klucza gDwnego niepowtarzalnej etykiety lub identyfikatora. Proces ten
eliminuje powtarzaj%ce si" grupy danych takie, jak autorzy ksi%#ek w tabeli BIBLIOTECZKA.
Zamiast definiowa! tylko trzech autorw ksi%#ki, dane ka#dego autora s% przenoszone do tabeli,
w ktrej ka#demu autorowi odpowiada jeden wiersz (imi", nazwisko i opis). Dzi"ki temu
w tabeli BIBLIOTECZKA nie trzeba definiowa! kolumn dla kilku autorw. Jest to lepsze rozwi%zanie projektowe, poniewa# umo#liwia przypisanie nieograniczonej liczby autorw do ksi%#ki.
Nast"pn% czynno$ci% jest zdefiniowanie w ka#dej tabeli klucza g&wnego informacji, ktra
w niepowtarzalny sposb identyfikuje dane, uniemo#liwia dublowanie si" grup danych i pozwala
na wybranie interesuj%cego nas wiersza. Dla uproszczenia za&#my, #e tytu&y ksi%#ek i nazwiska autorw s% niepowtarzalne, a zatem kluczem g&wnym w tabeli AUTOR jest kolumna
NazwiskoAutora.
Podzielili$my ju# tabel" BIBLIOTECZKA na dwie tabele: AUTOR zawieraj%c% kolumny Nazwisko
Autora (klucz g&wny) i Uwagi oraz BIBLIOTECZKA, z kluczem g&wnym Tytul i kolumnami
Wydawca, Kategoria1, Kategoria2, Kategoria3, Ocena i OpisOceny. Trzecia tabela BIBLIOTECZKA_
AUTOR definiuje powi%zania. Jednej ksi%#ce mo#na przypisa! wielu autorw, a jeden autor
mo#e napisa! wiele ksi%#ek jest to zatem relacja wiele do wielu. Relacje i klucze g&wne
zaprezentowano na rysunku 4.8
Nast"pna czynno$! w procesie normalizacji doprowadzenie danych do drugiej postaci normalnej obejmuje wydzielenie danych, ktre zale#% tylko od cz"$ci klucza. Je$li istniej%
atrybuty, ktre nie zale#% od ca&ego klucza, nale#y je przenie$! do nowej tabeli. W tym przypadku kolumna OpisOceny w istocie nie zale#y od kolumny Tytul, zale#y natomiast od kolumny
Ocena i dlatego nale#y j% przenie$! do oddzielnej tabeli.
70
Cz !" I
Rysunek 4.8.
Tabele BIBLIOTECZKA,
AUTOR
i BIBLIOTECZKA_AUTOR
Aby osi%gn%! trzeci% posta! normaln%, nale#y pozby! si" z tabeli wszystkich atrybutw, ktre
nie zale#% wy&%cznie od klucza g&wnego. W zaprezentowanym przyk&adzie pomi"dzy kategoriami zachodz% relacje wzajemne. Nie mo#na wymieni! ksi%#ki jednocze$nie w kategorii
Fikcja i Fakty, a w kategoriach Doro*li i Dzieci mo#na wymieni! kilka podkategorii. Z tego
powodu informacje o kategoriach nale#y przenie$! do oddzielnej tabeli. Tabele w trzeciej
postaci normalnej przedstawia rysunek 4.9.
Rysunek 4.9.
Tabela BIBLIOTECZKA
i tabele powi'zane
Dane, ktre osi%gn"&y trzeci% posta! normaln%, z definicji znajduj% si" tak#e w postaciach pierwszej i drugiej. W zwi%zku z tym nie trzeba #mudnie przekszta&ca! jednej postaci w drug%.
Wystarczy tak zorganizowa! dane, aby wszystkie kolumny w ka#dej tabeli (oprcz klucza
g&wnego) zale#a&y wy&%cznie od caDego klucza gDwnego. Trzeci% posta! normaln% czasami
opisuje si" fraz% klucz, ca&y klucz i nic innego, tylko klucz.
Poruszanie si w obr bie danych

Baza danych BIBLIOTECZKA jest teraz w trzeciej postaci normalnej. Przyk&adow% zawarto$! tabel
pokazano na rysunku 4.10. Z &atwo$ci% mo#na zauwa#y! relacje pomi"dzy tabelami. Aby
uzyska! informacje o poszczeglnych autorach, korzystamy z kluczy. Klucz g&wny w ka#dej tabeli w sposb niepowtarzalny identyfikuje pojedynczy wiersz. Wybierzmy na przyk&ad
autora o nazwisku Stephen Jay Gould, a natychmiast znajdziemy odpowiadaj%cy mu zapis
w tabeli AUTOR, poniewa# pole NazwiskoAutora jest kluczem g&wnym.
Rozdzia& 4.
71
Rysunek 4.10.
PrzykDadowe dane
z bazy danych
BIBLIOTECZKA
Odszukajmy autork" Harper Lee w kolumnie NazwiskoAutora w tabeli BIBLIOTECZKA_AUTOR,

a zobaczymy, #e napisa&a ona powie$! ZabiJ drozda. Nast"pnie w tabeli BIBLIOTECZKA mo#emy
sprawdzi! wydawc", kategori" i ocen" tej ksi%#ki, a w tabeli OCENA opis oceny.
Je$li szukamy tytu&u ZabiJ drozda w tabeli BIBLIOTECZKA, skorzystamy z klucza g&wnego
w tabeli. Aby znale2! autora ksi%#ki, mo#na odwrci! wcze$niejsz% $cie#k" wyszukiwania,
poszukuj%c w tabeli BIBLIOTECZKA_AUTOR rekordw, ktre w kolumnie Tytul maj% szukan%
warto$! kolumna Tytul jest kluczem obcym w tabeli BIBLIOTECZKA_AUTOR. Je$li klucz g&wny
tabeli BIBLIOTECZKA znajdzie si" w innej tabeli tak, jak to ma miejsce w przypadku tabeli
BIBLIOTECZKA_AUTOR, nazywa si" go kluczem obcym tej tabeli.
72
Cz !" I
Tabele te maj% bardzo prost% charakterystyk". Istniej% oceny i kategorie, ktre nie zosta&y
jeszcze u#yte w ksi%#kach w biblioteczce. Poniewa# dane zorganizowano w sposb logiczny,
mo#na przygotowa! kategorie i oceny, do ktrych nie przypisano jeszcze #adnych ksi%#ek.
Jest to sensowny i logiczny sposb organizowania informacji nawet wtedy, gdy tabele s%
zapisane w ksi%#ce magazynowej lub na fiszkach przechowywanych w pude&kach. Oczywi$cie
ci%gle czeka nas sporo pracy, aby dane zorganizowane w ten sposb przekszta&ci! w prawdziw% baz" danych. Na przyk&ad pole NazwiskoAutora mo#na podzieli! na Imie i Nazwisko.
Przyda&aby si" te# mo#liwo$! wy$wietlenia informacji o tym, kto jest g&wnym autorem ksi%#ki,
a kto na przyk&ad recenzentem.
Ca&y ten proces nazywa si" normalizacj%. Naprawd" nie ma w tym nic specjalnego. Chocia#
dobry projekt aplikacji bazodanowej uwzgl"dnia kilka dodatkowych zagadnie', podstawowe
zasady analizowania normalnych relacji pomi"dzy r#nymi danymi s% tak proste, jak w&a$nie opisali$my.
Trzeba jednak pami"ta!, #e normalizacja jest cz"$ci% procesu analizy, a nie projektu. Uznanie, #e znormalizowane tabele modelu logicznego s% projektem rzeczywistej bazy danych to
istotny b&%d. Mylenie procesw analizy i projektowania jest podstawow% przyczyn% niepowodze' powa#nych aplikacji wykorzystuj%cych relacyjne bazy danych, o ktrych p2niej
mo#na przeczyta! w prasie. Zagadnienia te z ktrymi dok&adnie powinni zapozna! si"
programi$ci zostan% opisane bardziej szczeg&owo w dalszej cz"$ci rozdzia&u.
Opisowe nazwy tabel i kolumn

Po zidentyfikowaniu relacji zachodz%cych pomi"dzy r#nymi elementami w bazie danych
i odpowiednim posegregowaniu danych, nale#y po$wi"ci! sporo czasu na wybranie nazw dla
tabel i kolumn, w ktrych zostan% umieszczone dane. Zagadnieniu temu cz"sto po$wi"ca si"
zbyt ma&o uwagi. Lekcewa#% je nawet ci, ktrzy powinni zdawa! sobie spraw" z jego donios&o$ci. Nazwy tabel i kolumn cz"sto s% wybierane bez konsultacji oraz odpowiedniej analizy.
Nieodpowiedni dobr nazw tabel i kolumn ma powa#ne nast"pstwa podczas korzystania
z aplikacji.
Dla przyk&adu rozwa#my tabele pokazane na rysunku 4.10. Nazwy mwi% tu same za siebie.
Nawet u#ytkownik, dla ktrego problematyka relacyjnych baz danych jest nowa, nie b"dzie mia&
trudno$ci ze zrozumieniem zapytania nast"puj%cej postaci1:
select Tytul, Wydawca
from BIBLIOTECZKA
order by Wydawca;
U#ytkownicy rozumiej% zapytanie, poniewa# wszystkie s&owa brzmi% znajomo. Nie s% to jakie$
tajemnicze zakl"cia. Kiedy trzeba zdefiniowa! tabele zawieraj%ce znacznie wi"cej kolumn,
dobranie odpowiednich nazw jest trudniejsze. W takiej sytuacji wystarczy jednak konsekwent-
Mowa tu oczywi$cie o u#ytkownikach znaj%cych podstawy j"zyka angielskiego. Jednak nawet ci, ktrzy
nie znaj% tego j"zyka, zrozumiej% zapytanie, je$li poznaj% znaczenie kilku s&w: select wybierz, from z,
where gdzie, order by uporz%dkuj wed&ug przyp. tDum.
Rozdzia& 4.
73
nie stosowa! kilka regu&. Przeanalizujmy kilka problemw, ktre cz"sto powstaj% w przypadku braku odpowiedniej konwencji nazw. Zastanwmy si", co by si" sta&o, gdyby$my zastosowali takie oto nazwy:
BIBLIOTECZKA
-------------tytul
wyd
kat
oc
B_A
----tytul
naz_a
AUT
-----------naz_a
koment
KATEGORIE
---------kat
p_kat
s_kat
Nazwy zastosowane w tej tabeli, mimo #e dziwne, s% niestety do$! powszechne. Zosta&y dobrane
zgodnie z konwencj% (lub brakiem konwencji) wykorzystywan% przez znanych producentw
oprogramowania i programistw.
Poni#ej wymieniono kilka bardziej znanych problemw wyst"puj%cych podczas dobierania nazw.
Stosowanie skrtw bez powodu. W ten sposb zapami"tanie pisowni nazw staje si"
niemal niemo#liwe. Nazwy mog&yby rwnie dobrze by! kodami, poniewa# u#ytkownicy
i tak musz% ich szuka!.
Niespjne stosowanie skrtw.
Na podstawie nazwy nie mo"na w sposb jednoznaczny okre/liJ przeznaczenia tabeli
lub kolumny. Skrty nie tylko powoduj%, #e zapami"tanie pisowni nazw staje si" trudne,
ale rwnie# zaciemniaj% natur" danych zapisanych w kolumnie lub tabeli. Co to jest
p_kat lub koment?
Niespjne stosowanie znakw podkre/lenia. Znakw podkre$lenia czasami u#ywa si"
do oddzielania s&w w nazwie, ale innym razem nie u#ywa si" ich w ogle. W jaki
sposb zapami"ta! gdzie wstawiono znaki podkre$lenia, a gdzie nie?
Niespjne stosowanie liczby mnogiej. KATEGORIA czy KATEGORIE? Komentarz
czy Komentarze?
Stosowane reguDy maj' ograniczenia. Je$li nazwa kolumny rozpoczyna si" od pierwszej
litery nazwy tabeli (np. kolumna Anaz w tabeli, ktrej nazwa rozpoczyna si" na liter" A),
to co nale#y zrobi!, kiedy innej tabeli trzeba nada! nazw" na liter" A? Czy kolumn"
w tej tabeli rwnie# nazwiemy Anaz? Je$li tak, to dlaczego nie nada! obu kolumnom
nazwy Nazwisko?
U#ytkownicy, ktrzy nadaj% tabelom i kolumnom niew&a$ciwe nazwy, nie s% w stanie w prosty
sposb formu&owa! zapyta'. Zapytania nie maj% intuicyjnego charakteru i znajomego wygl%du
tak, jak w przypadku zapytania do tabeli BIBLIOTECZKA, co w znacznym stopniu zmniejsza
u#yteczno$! aplikacji.
Dawniej od programistw wymagano tworzenia nazw sk&adaj%cych si" maksymalnie z o$miu
znakw. W rezultacie nazwy by&y myl%cym zlepkiem liter, cyfr i niewiele mwi%cych skrtw.
Obecnie podobne ograniczenia, wymuszane przez star% technologi", nie maj% ju# zastosowania. W systemie Oracle nazwy kolumn i tabel mog% mie! rozmiar do 30 znakw. Projektanci
zyskali dzi"ki temu mo#liwo$! tworzenia nazw pe&nych, jednoznacznych i opisowych.
Pami"tajmy zatem, aby w nazwach wystrzega! si" skrtw, liczby mnogiej i nie stosowa!
znakw podkre$lenia (lub stosowa! je konsekwentnie). Unikniemy wwczas myl%cych nazw,
74
Cz !" I
ktre obecnie zdarzaj% si" nader cz"sto. Jednocze$nie konwencje nazw musz% by! proste,
zrozumia&e i &atwe do zapami"tania. W pewnym sensie potrzebna jest zatem normalizacja nazw.
W podobny sposb, w jaki analizujemy dane, segregujemy je wed&ug przeznaczenia i w ten
sposb normalizujemy, powinni$my przeanalizowa! standardy nazewnictwa. Bez tego zadanie
utworzenia aplikacji zostanie wykonane niew&a$ciwie.
Dane w j zyku naturalnym

Po przeanalizowaniu konwencji nazw dla tabel i kolumn, trzeba po$wi"ci! uwag" samym danym.
Przecie# od czytelno$ci danych b"dzie zale#e! czytelno$! drukowanego raportu. W przyk&adzie z baz% danych BIBLIOTECZKA, warto$ci w kolumnie Ocena s% wyra#one za pomoc% kodu,
a Kategoria to po&%czenie kilku warto$ci. Czy to dobrze? Je$li zapytamy kogo$ o ksi%#k",
czy chcieliby$my us&ysze!, #e uzyska&a ona ocen" 4 w kategorii Doro*liFakty? Dlaczego
mieliby$my pozwala! maszynie, aby wyra#a&a si" nie do$! jasno?
Dzi"ki opisowym informacjom formu&owanie zapyta' staje si" &atwiejsze. Zapytanie powinno
w maksymalny sposb przypomina! zdanie z j"zyka naturalnego:
select Tutul, NazwiskoAutora
from BIBLIOTECZKA_AUTOR;
Stosowanie wielkich liter w nazwach i danych

Nazwy tabel i kolumn s% zapisywane w wewn"trznym s&owniku danych systemu Oracle za
pomoc% wielkich liter. Gdy w zapytaniu nazwy wpiszemy ma&ymi literami, system natychmiast zmieni ich wielko$!, a nast"pnie przeszuka s&ownik danych. W niektrych systemach
relacyjnych baz danych wielko$! liter ma znaczenie. Je$li u#ytkownik wpisze nazw" kolumny
jako Zdolnosc, a w bazie danych kolumna ta wyst"puje jako zdolnosc lub ZDOLNOSC (w zale#no$ci od tego, w jaki sposb zdefiniowano kolumn" podczas tworzenia tabeli), system nie
zrozumie zapytania.
U$ytkownik mo$e wymusi/ na systemie Oracle obs ug6 nazw o mieszanej wielko8ci liter, ale
wwczas tworzenie zapyta< i praca z danymi b6d= trudniejsze. Z tego powodu najlepiej wykorzystywa/ domy8ln= w a8ciwo8/ stosowanie wielkich liter.
Rozr#nianie wielko$ci liter jest czasami promowane jako zaleta baz danych, dzi"ki ktrej
programi$ci mog% tworzy! r#ne tabele o podobnych nazwach jak cho!by pracownik,
Pracownik i pRAcownik. Ale w jaki sposb zapami"ta! r#nice? Taka w&a$ciwo$! jest w istocie
wad%, a nie zalet%. Firma Oracle by&a wystarczaj%co rozs%dna, aby nie wpa$! w t" pu&apk".
Podobnie rzecz si" ma w przypadku danych zapisanych w bazie. Skoro istnieje mo#liwo$!
interakcji z systemem Oracle w taki sposb, #e wielko$! liter w zapytaniach nie ma znaczenia,
to istniej% rwnie# sposoby wyszukiwania danych, niezale#nie od tego, czy zosta&y zapisane
wielkimi, czy ma&ymi literami. Ale po co wykonywa! niepotrzebne dzia&ania? Poza kilkoma
wyj%tkami, takimi jak teksty prawnicze lub formularze, o wiele &atwiej zapisywa! dane za
pomoc% wielkich liter i tworzy! aplikacje, w ktrych wybrano spjn% wielko$! liter dla danych.
Rozdzia& 4.
75
Dzi"ki temu formu&owanie zapyta' staje si" &atwiejsze, a dane otrzymuj% spjniejszy wygl%d
w raportach. Je$li niektre dane trzeba zapisa! mieszanymi literami (np. nazwisko i adres na
kopercie), mo#na wywo&a! funkcj" systemu Oracle, ktra dokona odpowiedniej konwersji.
Uwa#ni czytelnicy dostrzegli zapewne, #e autor ksi%#ki nie przestrzega& dotychczas tej zasady.
Jej stosowanie op2niano do czasu odpowiedniego wprowadzenia i umieszczenia jej we w&a$ciwym kontek$cie. Od tej pory, poza kilkoma uzasadnionymi wyj%tkami, dane w bazie danych
b"d% zapisywane wielkimi literami.
Normalizacja nazw
Na rynku pojawi&o si" kilka narz"dzi umo#liwiaj%cych stosowanie w zapytaniach s&w j"zyka
naturalnego zamiast dziwnych zestawie'. Dzia&anie tych produktw polega na utworzeniu
logicznej mapy ze s&w j"zyka naturalnego, trudnych do zapami"tania kodw oraz nazw kolumn
i tabel. Przygotowanie takiego odwzorowania wymaga szczeg&owej analizy, ale po pomy$lnym wykonaniu tego zadania interakcja z aplikacj% staje si" o wiele &atwiejsza. Jednak dlaczeg# by nie zwrci! uwagi na ten problem od pocz%tku? Po co tworzy! dodatkowy produkt i wykonywa! dodatkow% prac", skoro mo#na unikn%! wi"kszo$ci zamieszania, od razu
nadaj%c odpowiednie nazwy?
Aby zapewni! odpowiedni% wydajno$! aplikacji, czasami niektre dane s% zapisywane w bazie
w postaci zakodowanej. Kody te nie powinny by! ujawniane u#ytkownikom ani podczas wprowadzania danych, ani podczas ich pobierania. System Oracle umo#liwia ich &atwe ukrywanie.
Je$li przy wprowadzaniu danych trzeba zastosowa! kody, natychmiast wzrasta liczba b&"dw
literowych. Je$li kody wyst"puj% w raportach zamiast powszechnie u#ywanych s&w, pojawiaj% si" b&"dy interpretacji. A kiedy u#ytkownicy chc% utworzy! nowy raport, ich zdolno$!
do szybkiego i dok&adnego wykonania tej czynno$ci jest znacznie ograniczona zarwno za
spraw% kodw, jak i z powodu trudno$ci w zapami"taniu dziwnych nazw kolumn i tabel.
System Oracle daje u#ytkownikom mo#liwo$! pos&ugiwania si" j"zykiem naturalnym w ca&ej
aplikacji. Ignorowanie tej sposobno$ci jest marnotrawieniem mo#liwo$ci systemu Oracle. Je$li
z niej nie skorzystamy, bezsprzecznie powstanie mniej zrozumia&a i ma&o wydajna aplikacja.
Programi$ci maj% obowi%zek skorzystania z okazji. U#ytkownicy powinni si" tego domaga!.
Obie grupy z ca&% pewno$ci% na tym skorzystaj%.
Czynnik ludzki
U#ytkownicy, ktrzy dopiero rozpoczynaj% przygod" z systemem Oracle, by! mo#e poczuli
ju# ochot", aby przej$! do konkretnych dzia&a'. Jednak sposoby pracy z u#yciem j"zyka SQL
zostan% opisane dopiero w nast"pnym rozdziale. Teraz zajmiemy si" inn% problematyk%: sprbujemy przeanalizowa! projekt programistyczny, w ktrym zamiast skupia! si" na danych,
wzi"to pod uwag" rzeczywiste zadania biznesowe wykonywane przez u#ytkownikw docelowych.
76
Cz !" I
Technologie normalizacji danych oraz wspomagana komputerowo in#ynieria oprogramowania

(ang. Computer Aided Software Engineering CASE) zyska&y tak wielkie znaczenie podczas
projektowania aplikacji relacyjnych, #e koncentracja na danych, zagadnieniach referencyjnej
integralno$ci, kluczach i diagramach tabel sta&a si" prawie obsesj%. Zagadnienia te cz"sto s%
mylone z w&a$ciwym projektem. Przypomnienie, i# jest to tylko analiza, dla wielu stanowi
spore zaskoczenie.
Normalizacja jest analiz', a nie projektowaniem. A w&a$ciwie jest to jedynie cz"$! analizy,
niezb"dna do zrozumienia zasad funkcjonowania danej firmy i stworzenia u#ytecznej aplikacji.
Celem aplikacji jest przede wszystkim wspomaganie dzia&a' przedsi"biorstwa poprzez szybsze
i wydajniejsze wykonywanie zada' biznesowych oraz usprawnienie $rodowiska pracy. Je$li pracownikom damy kontrol" nad informacjami oraz zapewnimy do nich prosty i intuicyjny dost"p,
odpowiedz% wzrostem wydajno$ci. Je$li kontrol" powierzymy obcej grupie, ukryjemy informacje za wrogimi interfejsami pracownicy b"d% niezadowoleni, a przez to mniej wydajni.
Naszym celem jest zaprezentowanie filozofii dzia&ania, ktra prowadzi do powstania przyjaznych i wygodnych aplikacji. Do projektowania struktur danych oraz przep&ywu sterowania
wystarcz% narz"dzia, ktre znamy i ktrych u#ywamy w codziennej pracy.
Zadania aplikacji i dane aplikacji

Twrcy oprogramowania cz"sto nie po$wi"caj% nale#ytej uwagi identyfikacji zada', ktrych
wykonywanie chc% upro$ci!. Jedn% z przyczyn tego stanu rzeczy jest wysoki poziom z&o#ono$ci niektrych projektw, drug% znacznie cz"$ciej wyst"puj%c% skupienie si" na danych.
Podczas analizy programi$ci najcz"$ciej zadaj% nast"puj%ce pytania:
Jaki jest rodzaj pobieranych danych?
Jaki jest sposb ich przetwarzania?
Jakie dane powinny by! przedstawiane w raportach?
P2niej zadaj% szereg pyta' pomocniczych, poruszaj%c takie zagadnienia, jak formularze do
wprowadzania danych, kody, projekty ekranw, obliczenia, komunikaty, poprawki, raport
audytu, obj"to$! pami"ci masowej, cykl przetwarzania danych, formatowanie raportw, dystrybucja i piel"gnacja. S% to bardzo wa#ne zagadnienia. Problem polega na tym, #e wszystkie
koncentruj% si" wy&%cznie na danych.
Profesjonali$ci korzystaj' z danych, ale wykonuj' zadania. Ich wiedza i umiej"tno$ci s% nale#ycie zagospodarowane. Z kolei szeregowi urz"dnicy cz"sto jeszcze zajmuj% si" jedynie wpisywaniem danych do formularza wej$ciowego. Zatrudnianie ludzi tylko po to, by wprowadzali
dane, w szczeglno$ci dane o du#ej obj"to$ci, spjne co do formatu (tak, jak w przypadku formularzy) oraz z ograniczon% r#norodno$ci%, jest drogie, przestarza&e, a przede wszystkim
antyhumanitarne. Czasy takiego my$lenia ju# przemin"&y, podobnie jak czasy kodw minimalizuj%cych ograniczenia maszyn.
Pami"tajmy ponadto, #e rzadko kiedy pracownik, rozpocz%wszy realizacj" zadania, zajmuje
si" nim tak d&ugo, a# je uko'czy. Zwykle wykonuje r#ne dodatkowe czynno$ci, mniej lub
bardziej wa#ne, ale w jaki$ sposb powi%zane z zadaniem g&wnym. Bywa, #e realizuje je rwnolegle wszystkie naraz.
Rozdzia& 4.
77
Wszystko to ma swoje konsekwencje praktyczne. Projektanci, ktrzy pracuj% w nowoczesny

sposb, nie koncentruj% si" na danych tak, jak to by&o w przesz&o$ci. Dla nich najwa#niejsze
s% zadania, ktre z pomoc% aplikacji b"dzie wykonywa! u#ytkownik. Dlaczego $rodowiska
okienkowe odnios&y taki sukces? Poniewa# pozwalaj% u#ytkownikowi na szybk% zmian" realizowanego zadania, a kilka zada' mo#e oczekiwa! na swoj% kolej w stanie aktywno$ci. Takiej
lekcji nie mo#na zmarnowa!. Nale#y wyci%gn%! z niej prawid&owe wnioski.
Identyfikacja zada' aplikacji to przedsi"wzi"cie znacznie ambitniejsze ni# prosta identyfikacja i normalizacja danych lub zwyk&e zaprojektowanie ekranw, programw przetwarzaj%cych i narz"dzi raportuj%cych. Oznacza ona zrozumienie rzeczywistych potrzeb u#ytkownika
i w efekcie opracowanie aplikacji, ktra interpretuje zadania, a nie tylko pobiera skojarzone
z nimi dane. Je$li projektant skoncentruje si" na danych, aplikacja zniekszta&ci zadania u#ytkownikw. Najwi"kszym problemem jest wi"c u$wiadomienie sobie, #e skoncentrowanie si"
na zadaniach jest konieczno$ci%.
W jaki sposb zaprojektowa! aplikacj" ukierunkowan% na zadania, a nie na dane? Najwi"kszym problemem jest zrozumienie, #e skupienie si" na zadaniach jest po prostu niezb"dne.
Pozwala to spojrze! na analiz" z nowej perspektywy.
Rozpoczynaj%c proces analizy, najpierw musimy okre$li!, do jakich zada' u#ytkownicy docelowi wykorzystuj% komputery. Jak% us&ug" lub produkt chc% wytworzy!? Jest to podstawowe
i mo#e nawet nieco uproszczone pytanie, ale jak zaraz zobaczymy, zaskakuj%co wielu ludzi
nie potrafi udzieli! na nie przekonuj%cej odpowiedzi. Przedstawiciele licznych bran#, pocz%wszy
od ochrony zdrowia, a na bankach, firmach wysy&kowych i fabrykach sko'czywszy, uwa#aj%,
#e istot% ich pracy jest przetwarzanie danych. Przecie# dane s% wprowadzane do komputerw
i przetwarzane, po czym tworzy si" raporty czy# nie? Z powodu tej deformacji, ktr% nale#y
uzna! za jeszcze jeden przejaw orientacji na dane w projektowaniu systemw, mnstwo firm
podj"&o prb" wprowadzenia na rynek wyimaginowanego produktu przetwarzania danych
z katastrofalnymi, rzecz jasna, skutkami.
Dlatego tak wa#na jest wiedza na temat przeznaczenia aplikacji. Aby projektant zrozumia&,
czym naprawd" zajmuje si" dana dziedzina, do czego s&u#y wytworzony produkt i jakie zadania
s% wykonywane w procesie produkcji, musi mie! otwart% g&ow" i cz"sto intuicyjnie wyczuwa!
przedmiot biznesu.
Rwnie wa#ne jest, aby u#ytkownicy aplikacji znali j"zyk SQL i orientowali si" w za&o#eniach modelu relacyjnego. Zesp& sk&adaj%cy si" z projektantw, ktrzy rozumiej% potrzeby
u#ytkownikw i doceniaj% warto$! zorientowanego na zadania, czytelnego $rodowiska aplikacji, oraz z u#ytkownikw maj%cych odpowiednie przygotowanie techniczne (np. dzi"ki przeczytaniu niniejszej ksi%#ki) z pewno$ci% stworzy bardzo dobry system. Cz&onkowie takiego
zespo&u wzajemnie sprawdzaj% si", mobilizuj% i pomagaj% w realizacji indywidualnych zada'.
Punktem wyj$cia w pracach nad przygotowaniem profesjonalnej aplikacji b"dzie wi"c opracowanie dwch zbie#nych z sob% dokumentw: jednego z opisem zada', drugiego z opisem
danych. Przygotowuj%c opis zada', u$wiadamiamy sobie sens aplikacji. Opis danych pomaga
w implementacji wizji i zapewnia uwzgl"dnienie wszystkich szczeg&w i obowi%zuj%cych
zasad.
78
Cz !" I
Identyfikacja zada(
Dokument, ktry opisuje zadania zwi%zane z prowadzon% dzia&alno$ci%, powstaje w wyniku
wsplnej pracy u#ytkownikw docelowych i projektantw aplikacji. Rozpoczyna si" od zwi"z&ego opisu tej dzia&alno$ci. Powinno to by! jedno proste zdanie, sk&adaj%ce si" z nie wi"cej
ni# 10 s&w, pisane w stronie czynnej, bez przecinkw i z minimaln% liczb% przymiotnikw, na
przyk&ad:
Zajmujemy si" sprzeda#% ubezpiecze'.
A nie:
Firma Amalgamated Diversified jest wiod%cym mi"dzynarodowym dostawc% produktw
finansowych w dziedzinie ubezpiecze' zdrowotnych i komunikacyjnych, prowadz%c
w tym zakresie rwnie# szkolenia i $wiadcz%c us&ugi doradcze.
Istnieje pokusa, aby w pierwszym zdaniu umie$ci! wszelkie szczeg&y dotycz%ce prowadzonej
dzia&alno$ci. Nie nale#y tego robi!. Skrcenie rozwlek&ego opisu do prostego zdania umo#liwia skoncentrowanie si" na temacie. Je$li kto$ nie potrafi si" w ten sposb stre$ci!, oznacza
to, #e jeszcze nie zrozumia& istoty prowadzonej dzia&alno$ci.
U&o#enie tego zdania, ktre inicjuje proces tworzenia dokumentacji, jest wsplnym obowi%zkiem projektantw i u#ytkownikw. Wsp&pracuj%c, &atwiej znajd% odpowied2 na pytania, czym
zajmuje si" przedsi"biorstwo i w jaki sposb wykonywane s% jego zadania. Jest to cenna wiedza
dla firmy, gdy# w procesie poszukiwania odpowiedzi zidentyfikowanych zostaje wiele zada'
podrz"dnych, jak rwnie# procedur i regu&, ktre nie maj% znaczenia lub s% u#ywane marginalnie. Zazwyczaj s% to albo odpryski problemu, ktry ju# rozwi%zano, albo postulaty mened#erw, ktre dawno zosta&y za&atwione.
Przekorni twierdz%, #e aby poradzi! sobie z nadmiarem raportw, nale#y zaprzesta! ich tworzenia i sprawdzi!, czy ktokolwiek to zauwa#y. W tym przesadnym stwierdzeniu tkwi ziarno
prawdy przecie# w podobny sposb rozwi%zano problem roku dwutysi"cznego w starszych komputerach! Okaza&o si", #e wiele programw nie wymaga&o wprowadzania poprawek
z tego prostego powodu, #e zaprzestano ich u#ywania!
Programista aplikacji, dokumentuj%c zadania firmy, ma prawo zadawa! dociekliwe pytania
i wskazywa! marginalne obszary jej dzia&alno$ci. Nale#y jednak zdawa! sobie spraw", #e projektant nigdy nie b"dzie tak dobrze rozumia& zada' firmy, jak u#ytkownik docelowy. Istnieje
r#nica pomi"dzy wykorzystaniem prac projektowych do zracjonalizowania wykonywanych
zada' i zrozumienia ich znaczenia a obra#aniem u#ytkownikw poprzez prb" wmwienia im,
#e znamy firm" lepiej ni# oni.
Nale#y poprosi! u#ytkownika o w miar" szczeg&owe przedstawienie celw firmy, a tak#e
zada', ktre zmierzaj% do ich realizacji. Je$li cele s% niezbyt dobrze umotywowane (np. zawsze
to robimy w ten sposb lub my$l", #e wykorzystuj% to do czego$), powinna zapali! si"
nam czerwona lampka. Powinni$my powiedzie!, #e nie rozumiemy, i poprosi! o ponowne
wyja$nienia. Je$li odpowied2 w dalszym ci%gu nie jest zadowalaj%ca, nale#y umie$ci! takie
zadanie na oddzielnej li$cie w celu p2niejszej dok&adnej analizy. Na niektre z takich pyta'
odpowiedzi udziel% u#ytkownicy lepiej znaj%cy temat, z innymi b"dzie trzeba si" zwrci! do kierownictwa, a wiele zada' wyeliminujemy, poniewa# oka#% si" niepotrzebne. Jednym z dowo-
Rozdzia& 4.
79
dw na dobrze przeprowadzony proces analizy jest usprawnienie istniej%cych procedur. Jest

to niezale#ne od nowej aplikacji komputerowej i generalnie powinno nast%pi! na d&ugo przed
jej zaimplementowaniem.
Oglny schemat dokumentu opisuj%cego zadania

Dokument opisuj%cy zadania sk&ada si" z trzech sekcji:
zdanie charakteryzuj%ce prowadzon% dzia&alno$! (trzy do dziesi"ciu s&w),
kilka krtkich zda' opisuj%cych w prostych s&owach g&wne zadania firmy,
opis zada' szczeg&owych.
Po ka#dej sekcji mo#na umie$ci! krtki, opisowy akapit, je$li jest taka potrzeba, co oczywi$cie nie usprawiedliwia lenistwa w d%#eniu do jasno$ci i zwi"z&o$ci. G&wne zadania zazwyczaj numeruje si" jako 1.0, 2.0, 3.0 itd. i opisuje jako zadania poziomu zero. Dla ni#szych
poziomw wykorzystuje si" dodatkowe kropki, na przyk&ad 3.1 oraz 3.1.14. Ka#de zadanie
g&wne rozpisuje si" na szereg zada: niepodzielnych takich, ktre albo trzeba wykona! do
ko'ca, nie przerywaj%c ich realizacji, albo ca&kowicie anulowa!.
Wypisanie czeku jest zadaniem niepodzielnym, ale wpisanie samej kwoty ju# nie. Odebranie
telefonu w imieniu dzia&u obs&ugi klienta nie jest zadaniem niepodzielnym. Odebranie telefonu
i spe&nienie #%da' klienta jest zadaniem niepodzielnym. Zadania niepodzielne musz% mie!
znaczenie, a ich wykonanie musi przynosi! jakie$ rezultaty.
Poziom, na ktrym zadanie staje si" niepodzielne, zale#y od tre$ci zadania g&wnego. Zadanie
oznaczone jako 3.1.14 mo#e by! niepodzielne, ale rwnie dobrze mo#e zawiera! kilka dodatkowych poziomw podrz"dnych. Niepodzielne mo#e by! zadanie 3.2, ale tak#e 3.1.16.4. Wa#ny
nie jest sam schemat numerowania (ktry jest po prostu metod% opisu hierarchii zada'), ale
dekompozycja zada' do poziomu niepodzielnego. Dwa zadania w dalszym ci%gu mog% by!
niepodzielne, nawet je$li oka#e si", #e jedno zale#y od drugiego, ale tylko wtedy, kiedy jedno
mo#e zako'czy! si" niezale#nie od drugiego. Je$li dwa zadania zawsze zale#% od siebie, nie
s% to zadania niepodzielne. Prawdziwe zadanie niepodzielne obejmuje oba te zadania.
W przypadku wi"kszo$ci przedsi"wzi"! szybko si" zorientujemy, #e wiele zada' podrz"dnych
mo#na przyporz%dkowa! do dwch lub wi"kszej liczby zada' z poziomu zero, co niemal
zawsze dowodzi, #e niew&a$ciwie zdefiniowano zadania g&wne lub dokonano nieodpowiedniego ich podzia&u. Celem naszych dzia&a' jest przekszta&cenie ka#dego zadania w poj"ciowy
obiekt, z dobrze zdefiniowanymi zadaniami i jasno okre$lonymi zasobami niezb"dnymi do
osi%gni"cia celu.
Wnioski wynikaj%ce z dokumentu opisuj%cego zadania

Wnioskw jest kilka. Po pierwsze, poniewa# dokument ten jest bardziej zorientowany na zadania ni# na dane, istnieje prawdopodobie'stwo, #e pod wp&ywem zawartych w nim zapisw
zmieni si" sposb projektowania ekranw u#ytkownika. Dokument ma tak#e wp&yw na zasady
pobierania i prezentacji danych oraz na implementacj" systemu pomocy. Gwarantuje, #e prze&%czanie pomi"dzy zadaniami nie b"dzie wymaga&o od u#ytkownika zbytniego wysi&ku.
80
Cz !" I
Po drugie, w miar" odkrywania konfliktw pomi"dzy zadaniami podrz"dnymi mo#e zmieni! si"
opis zada' g&wnych. To z kolei wp&ywa na sposb rozumienia zada' przedsi"biorstwa zarwno
przez u#ytkownikw, jak i projektantw aplikacji.
Po trzecie, nawet akapity ko'cz%ce sekcje prawdopodobnie ulegn% zmianie. Racjonalizacja,
polegaj%ca w tym przypadku na definiowaniu niepodzielnych zada' i budowaniu wspomnianych przed chwil% poj"ciowych obiektw, wymusza usuni"cie niedomwie' i zale#no$ci,
ktre niepotrzebnie wywieraj% wp&yw na dzia&alno$! firmy.
Tworzenie tego dokumentu nie jest procesem bezproblemowym trzeba szuka! odpowiedzi na
niewygodne pytania, ponownie definiowa! niew&a$ciwe za&o#enia, #mudnie korygowa! b&"dy.
Ostatecznie jednak jego opracowanie przynosi du#e korzy$ci. Lepiej rozumiemy sens dzia&alno$ci
firmy, potrafimy okre$li! obowi%zuj%ce procedury, mo#emy zaplanowa! automatyzacj" zada'.
Identyfikacja danych
Dokument opisuj%cy zadania oprcz dekompozycji i opisu zada' zawiera rwnie# omwienie
zasobw koniecznych w ka#dym kroku, szczeglnie w odniesieniu do wymaganych danych.
Jest to realizowane metodycznie, krok po kroku, a wynikaj%ce z tej analizy wymagane dane
s% zamieszczane w dokumencie opisu danych. Jest to koncepcyjnie inne podej$cie w porwnaniu do klasycznego widoku danych. Nie zbieramy wy&%cznie formularzy i zawarto$ci ekranw
u#ywanych przy realizacji zadania i nie zapisujemy tylko znajduj%cych si" tam danych. Zasadniczym mankamentem w takim podej$ciu jest nasza tendencja (cho! cz"sto si" do tego nie
przyznajemy) do akceptowania i niepodwa#ania wszystkiego, co jest wydrukowane na papierze.
Definiuj%c ka#de zadanie, okre$lamy zasoby potrzebne do jego realizacji, w tym przede wszystkim dane. Wymagania w zakresie danych uwzgl"dniamy w dokumencie opisu danych. Nie
chodzi tu o opis pl w formularzach i zawartych w nich elementw. Chodzi o rejestr koniecznych danych. Poniewa# o tym, ktre dane s% konieczne, decyduje tre$! zadania, a nie istniej%ce formularze, niezb"dna staje si" dok&adna analiza tej tre$ci oraz okre$lenie rzeczywistych
wymaga' w zakresie danych. Je$li osoba wykonuj%ca zadanie nie zna zastosowania pola, w ktre
wprowadza dane, takie pole nale#y umie$ci! na li$cie problemw wymagaj%cych dok&adniejszej analizy. Pracuj%c w ten sposb, usuwamy mnstwo niepotrzebnych danych.
Po zidentyfikowaniu danych nale#y je uwa#nie przeanalizowa!. Szczegln% uwag" powinni$my
zwrci! na kody numeryczne i literowe, ktre ukrywaj% rzeczywiste informacje za barier%
nieintuicyjnych, niewiele mwi%cych symboli. Poniewa# zawsze budz% podejrzenia, nale#y
do nich podchodzi! z dystansem. W ka#dym przypadku trzeba zada! sobie pytanie, czy okre$lony element powinien by! kodem, czy nie. Czasami u#ycie kodw jest por"czne cho!by
dlatego, #e u&atwia zapami"tywanie. Dla ich stosowania mo#na znale2! rwnie# inne racjonalne argumenty i sensowne powody. Jednak w gotowym projekcie takie przypadki nie mog%
zdarza! si" cz"sto, a znaczenie kodw powinno by! oczywiste. W przeciwnym razie &atwo si"
pogubimy.
Proces konwersji kodw na warto$ci opisowe to zadanie do$! proste, ale stanowi dodatkow%
prac". W dokumencie opisuj%cym dane kody nale#y poda! wraz z ich znaczeniem uzgodnionym i zatwierdzonym wsplnie przez u#ytkownikw i projektantw.
Rozdzia& 4.
81
Projektanci i u#ytkownicy powinni rwnie# wybra! nazwy grup danych. Nazwy te zostan%
u#yte jako nazwy kolumn w bazie danych i b"d% regularnie stosowane w zapytaniach, a zatem
powinny to by! nazwy opisowe (w miar" mo#liwo$ci bez skrtw, poza powszechnie stosowanymi) i wyra#one w liczbie pojedynczej. Ze wzgl"du na bliski zwi%zek nazwy kolumny
z zapisanymi w niej danymi, oba te elementy nale#y okre$li! jednocze$nie. Przemy$lane nazwy
kolumn znacznie upraszczaj% identyfikacj" charakteru danych.
Dane, ktre nie s% kodami, tak#e musz% zosta! dok&adnie przeanalizowane. W tym momencie
mo#emy przyj%!, #e wszystkie zidentyfikowane elementy danych s% niezb"dne do wykonania zada' biznesowych, cho! niekoniecznie s% one dobrze zorganizowane. To, co wygl%da na
jeden element danych w istniej%cym zadaniu, mo#e w istocie by! kilkoma elementami, ktre
wymagaj% rozdzielenia. Dane osobowe, adresy, numery telefonw to popularne przyk&ady
takich danych.
Na przyk&ad w tabeli AUTOR imiona by&y po&%czone z nazwiskami. Kolumna NazwiskoAutora
zawiera&a zarwno imiona, jak i nazwiska, pomimo #e tabela zosta&a doprowadzona do trzeciej postaci normalnej. By&by to niezwykle nieudolny sposb zaimplementowania aplikacji,
cho! z technicznego punktu widzenia regu&y normalizacji zosta&y zachowane. Aby aplikacja
pozwala&a na formu&owanie prostych zapyta', kolumn" NazwiskoAutora nale#y rozdzieli! na
co najmniej dwie nowe kolumny: Imie i Nazwisko. Proces wydzielania nowych kategorii, ktry
prowadzi do poprawy czytelno$ci i wi"kszej funkcjonalno$ci bazy danych, bardzo cz"sto jest
niezale#ny od normalizacji.
Stopie' dekompozycji zale#y od przewidywanego sposobu wykorzystania danych. Istnieje mo#liwo$!, #e posuniemy si" za daleko i wprowadzimy kategorie, ktre cho! sk&adaj% si" z oddzielnych elementw, w rzeczywisto$ci nie tworz% dodatkowej warto$ci w systemie. Sposb wykonywania dekompozycji zale#y od aplikacji i rodzaju danych. Nowym grupom danych, ktre
stan% si" kolumnami, nale#y dobra! odpowiednie nazwy. Trzeba uwa#nie przeanalizowa!
dane, ktre zostan% w tych kolumnach zapisane. Nazwy nale#y tak#e przypisa! danym tekstowym, dla ktrych mo#na wyr#ni! sko'czon% liczb" warto$ci. Nazwy tych kolumn, ich
warto$ci oraz same kody mo#na uzna! za tymczasowe.
Modele danych niepodzielnych

Od tego momentu rozpoczyna si" proces normalizacji, a razem z nim rysowanie modeli danych
niepodzielnych. Istnieje wiele dobrych artyku&w na ten temat oraz mnstwo narz"dzi analitycznych i projektowych, ktre pozwalaj% przyspieszy! proces normalizacji, a zatem w tej
ksi%#ce nie proponujemy jednej metody. Taka propozycja mog&aby raczej zaszkodzi!, ni#
pomc.
W modelu nale#y uwzgl"dni! ka#d% niepodzieln% transakcj" i oznaczy! numerem zadanie,
ktrego ta transakcja dotyczy. Nale#y uwzgl"dni! nazwy tabel, klucze g&wne i obce oraz najwa#niejsze kolumny. Ka#dej znormalizowanej relacji nale#y nada! opisow% nazw" oraz oszacowa! liczb" wierszy i transakcji. Ka#demu modelowi towarzyszy dodatkowy arkusz, w ktrym
zapisano nazwy kolumn z typami danych, zakresem warto$ci oraz tymczasowymi nazwami
tabel, kolumn oraz danych tekstowych w kolumnach.
82
Cz !" I
Biznesowy model danych niepodzielnych

Dokument opisuj%cy dane jest teraz po&%czony z dokumentem opisuj%cym zadania, co tworzy
model biznesowy. Projektanci aplikacji i u#ytkownicy musz% wsplnie go przeanalizowa! w celu
sprawdzenia jego dok&adno$ci i kompletno$ci.
Model biznesowy
W tym momencie powinni posiada! ju# jasn% wizj" przedsi"wzi"cia, realizowanych w nim
zada' i u#ywanych danych. Po wprowadzeniu poprawek oraz zatwierdzeniu modelu biznesowego rozpoczyna si" proces syntezy zada' i danych. W tej fazie nast"puje sortowanie danych,
przydzielanie ich do zada', ostateczne zako'czenie normalizacji oraz przypisanie nazw wszystkim elementom, ktre ich wymagaj%.
W przypadku rozbudowanych aplikacji zwykle powstaje do$! du#y rysunek. Do&%cza si" do
niego dokumentacj" pomocnicz% uwzgl"dniaj%c% zadania, modele danych (z poprawionymi
nazwami utworzonymi na podstawie kompletnego modelu), list" tabel, nazw kolumn, typw
danych i zawarto$ci. Jedn% z ostatnich czynno$ci jest prze$ledzenie $cie#ek dost"pu do danych
dla ka#dej transakcji w pe&nym modelu biznesowym w celu sprawdzenia, czy wszystkie dane
wymagane przez transakcje mo#na pobiera! lub wprowadza! oraz czy nie przetrwa&y zadania
wprowadzania danych z brakuj%cymi elementami, co mog&oby uniemo#liwi! zachowanie integralno$ci referencyjnej modelu.
Z wyj%tkiem nadawania nazw poszczeglnym tabelom, kolumnom i danym, wszystkie czynno$ci a# do tego momentu by&y elementami analizy, a nie fazami projektowania. Celem tego
etapu by&o w&a$ciwe zrozumienie biznesu i jego komponentw.
Wprowadzanie danych
Model biznesowy koncentruje si" raczej na zadaniach, a nie na tabelach danych. Ekrany
aplikacji projektowanej w oparciu o model biznesowy wspomagaj% t" orientacj", umo#liwiaj%c sprawn% obs&ug" zada', a w razie potrzeby prze&%czanie si" mi"dzy nimi. Ekrany te
wygl%daj% i dzia&aj% nieco inaczej ni# ekrany typowe, odwo&uj%ce si" do tabel i wyst"puj%ce
w wielu aplikacjach, ale przyczyniaj% si" do wzrostu skuteczno$ci u#ytkownikw oraz podnosz% jako$! ich pracy.
W praktyce oznacza to mo#liwo$! formu&owania zapyta' o warto$ci umieszczone w tabeli
g&wnej dla danego zadania oraz w innych tabelach, aktualizowanych w momencie, kiedy jest
wykonywany dost"p do tabeli g&wnej. Bywa jednak i tak, #e gdy nie okre$lono tabeli g&wnej,
dane mo#na pobra! z kilku powi%zanych z sob% tabel. Wszystkie one zwracaj% (a w razie
potrzeby przyjmuj%) dane w czasie wykonywania zadania.
Interakcja pomi"dzy u#ytkownikiem a komputerem ma znaczenie kluczowe. Ekrany do wprowadzania danych i tworzenia zapyta' powinny by! zorientowane na zadania i pisane w j"zyku
Rozdzia& 4.
83
naturalnym. Wa#n% rol" odgrywaj% tak#e ikony i interfejs graficzny. Ekrany musz% by! zorganizowane w taki sposb, aby komunikacja odbywa&a si" j"zyku, do jakiego s% przyzwyczajeni u#ytkownicy.
Zapytania i tworzenie raportw

Jedn% z podstawowych cech, odr#niaj%cych aplikacje relacyjne i j"zyk SQL od aplikacji
tradycyjnych, jest mo#liwo$! &atwego formu&owania indywidualnych zapyta' do obiektw
bazy danych oraz tworzenia w&asnych raportw. Zapytania wpisywane z wiersza polece'
i otrzymywane t% drog% raporty nie wchodz% w sk&ad podstawowego zestawu opracowanego
przez programist" w kodzie aplikacji.
Pozwala na to narz"dzie SQL*Plus. Dzi"ki temu u#ytkownicy i programi$ci systemu Oracle
zyskuj% niezwyk&% kontrol" nad danymi. U#ytkownicy mog% analizowa! informacje, modyfikowa! zapytania i wykonywa! je w ci%gu kilku minut oraz tworzy! raporty. Programi$ci s%
zwolnieni z niemi&ego obowi%zku tworzenia nowych raportw.
U#ytkownicy maj% mo#liwo$! wgl%du w dane, przeprowadzenia szczeg&owej ich analizy
i reagowania z szybko$ci% i dok&adno$ci%, jakie jeszcze kilka lat temu by&y nieosi%galne.
Wydajno$! aplikacji znacznie wzrasta, je$li nazwy tabel, kolumn i warto$ci danych s% opisowe,
spada natomiast, je$li w projekcie przyj"to z&% konwencj" nazw oraz u#yto kodw i skrtw.
Czas po$wi"cony na spjne, opisowe nazwanie obiektw w fazie projektowania op&aci si".
Z pewno$ci% u#ytkownicy szybko odczuj% korzy$ci z tego powodu.
Niektrzy projektanci, szczeglnie ci niemaj%cy do$wiadczenia w tworzeniu du#ych aplikacji
z wykorzystaniem relacyjnych baz danych, obawiaj% si", #e kiepsko przygotowani u#ytkownicy b"d% pisa! nieefektywne zapytania zu#ywaj%ce olbrzymi% liczb" cykli procesora, co
spowoduje spowolnienie pracy komputera. Do$wiadczenie pokazuje, #e z regu&y nie jest to
prawda. U#ytkownicy szybko si" ucz%, jakie zapytania s% obs&ugiwane sprawnie, a jakie nie.
Co wi"cej, wi"kszo$! dost"pnych dzi$ narz"dzi, s&u#%cych do wyszukiwania danych i tworzenia raportw, pozwala oszacowa! ilo$! czasu, jak% zajmie wykonanie zapytania, oraz ograniczy!
dost"p (o okre$lonej porze dnia lub gdy na komputerze zaloguje si" okre$lony u#ytkownik)
do tych zapyta', ktre spowodowa&yby zu#ycie nieproporcjonalnie du#ej ilo$ci zasobw.
W praktyce #%dania, ktre u#ytkownicy wpisuj% do wiersza polece', tylko czasami wymykaj%
si" spod kontroli, ale korzy$ci, jakie z nich wynikaj%, znacznie przekraczaj% koszty przetwarzania. Niemal za ka#dym razem, kiedy scedujemy na komputery zadania wykonywane dotychczas przez ludzi, osi%gamy oszcz"dno$ci finansowe.
Rzeczywistym celem projektowania jest sprecyzowanie i spe&nienie wymaga' u#ytkownikw biznesowych. Zawsze nale#y stara! si", aby aplikacja by&a jak naj&atwiejsza do zrozumienia i wykorzystania, nawet kosztem zu#ycia procesora lub miejsca na dysku. Nie mo#na
jednak dopu$ci! do tego, aby wewn"trzna z&o#ono$! aplikacji by&a tak du#a, #e jej piel"gnacja
i modyfikacja stan% si" trudne i czasoch&onne.
84
Cz !" I
Normalizacja nazw obiektw

Najlepsze nazwy to nazwy przyjazne w u#ytkowaniu: opisowe, czytelne, &atwe do zapami"tania, obja$nienia i zastosowania, bez skrtw i kodw. Je$li decydujemy si" w nazwach na
znaki podkre$lenia, stosujmy je w sposb spjny i przemy$lany. W du#ych aplikacjach nazwy
tabel, kolumn i danych cz"sto sk&adaj% si" z wielu s&w, na przyk&ad OdwroconeKontoZawieszone
lub Data_Ostatniego_Zamkniecia_KG. Na kilku nast"pnych stronach zostanie zaprezentowane
nieco bardziej rygorystyczne podej$cie do nazewnictwa, ktrego celem jest opracowanie formalnego procesu normalizacji nazw obiektw.
Integralno!" poziom-nazwa
W systemie relacyjnej bazy danych obiekty takie, jak bazy danych, w&a$ciciele tabel, tabele,
kolumny i warto$ci danych, s% uporz%dkowane hierarchicznie. W przypadku bardzo du#ych
systemw r#ne bazy danych mog% zosta! rozmieszczone w r#nych lokalizacjach. Dla potrzeb
zwi"z&o$ci, wy#sze poziomy zostan% na razie zignorowane, ale to, co tutaj powiemy, ich tak#e
dotyczy.
Ka#dy poziom w hierarchii jest zdefiniowany w ramach poziomu znajduj%cego si" powy#ej.
Obiektom nale#y przypisywa! nazwy odpowiednie dla danego poziomu i unika! stosowania
nazw z innych poziomw. Na przyk&ad w tabeli nie mo#e by! dwch kolumn o nazwie
Nazwisko, a konto o nazwie Jerzy nie mo#e zawiera! dwch tabel o nazwie AUTOR.
Nie ma obowi%zku, aby wszystkie tabele konta Jerzy mia&y nazwy niepowtarzalne w ca&ej
bazie danych. Inni w&a$ciciele tak#e mog% posiada! tabele AUTOR. Nawet je$li Jerzy ma do
nich dost"p, nie ma mo#liwo$ci pomy&ki, poniewa# tabel" mo#na zidentyfikowa! w sposb
niepowtarzalny, poprzedzaj%c nazw" tabeli prefiksem w postaci imienia jej w&a$ciciela, na
przyk&ad Dariusz.AUTOR. Nie by&oby spjno$ci logicznej, gdyby cz"$ci% nazw wszystkich tabel
nale#%cych do Jerzego by&o jego imi", jak na przyk&ad JERZYAUTOR, JERZYBIBLIOTECZKA itd. Stosowanie takich nazw jest myl%ce, a poza tym umieszczenie w nazwie cz"$ci nazwy nadrz"dnej
niepotrzebnie komplikuje nazewnictwo tabel i w efekcie narusza integralno/J poziom-nazwa.
Zwi"z&o$ci nigdy nie nale#y przedk&ada! nad czytelno$!. W&%czanie fragmentw nazw tabel
do nazw kolumn jest z&% technik%, gdy# narusza logiczn% struktur" poziomw oraz wymagan%
integralno$! poziom-nazwa. Jest to tak#e myl%ce, poniewa# wymaga od u#ytkownikw wyszukiwania nazw kolumn niemal za ka#dym razem, kiedy pisz% zapytania. Nazwy obiektw musz%
by! niepowtarzalne w obr"bie poziomu nadrz"dnego, ale u#ywanie nazw spoza w&asnego
poziomu obiektu nie powinno by! dozwolone.
Obs&uga abstrakcyjnych typw danych w systemie Oracle wzmacnia mo#liwo$ci tworzenia
spjnych nazw atrybutw. Na przyk&ad typ danych o nazwie ADRES_TY b"dzie charakteryzowa& si" takimi samymi atrybutami za ka#dym razem, kiedy zostanie u#yty. Ka#dy atrybut ma
zdefiniowan% nazw", typ danych i rozmiar, co powoduje, #e implementacja aplikacji w ca&ym
przedsi"biorstwie stanie si" spjniejsza. Jednak wykorzystanie abstrakcyjnych typw danych
w ten sposb wymaga:
Rozdzia& 4.
85
w&a$ciwego zdefiniowania typw danych na pocz%tku procesu projektowania,

aby unikn%! konieczno$ci p2niejszego ich modyfikowania,
spe&nienia wymaga' sk&adniowych obowi%zuj%cych dla abstrakcyjnych typw danych.
Klucze obce
Jedn% z przeszkd stoj%cych na drodze do stosowania zwi"z&ych nazw kolumn jest wyst"powanie obcych kluczy w tabeli. Czasem si" zdarza, #e kolumna w tabeli, w ktrej wyst"puje
klucz obcy, ma t" sam% nazw", co kolumna klucza obcego w swojej tabeli macierzystej. Nie
by&oby problemu, gdyby mo#na by&o u#y! pe&nej nazwy klucza obcego wraz z nazw% tabeli
macierzystej (np. BIBLIOTECZKA.Tytul).
Aby rozwi%za! problem z takimi samymi nazwami, trzeba wykona! jedno z nast"puj%cych
dzia&a':
opracowa! nazw", ktra obejmuje nazw" tabeli 2rd&owej klucza obcego,
bez wykorzystywania kropki (np. z u#yciem znaku podkre$lenia),
opracowa! nazw", ktra obejmuje skrt nazwy tabeli 2rd&owej klucza obcego,
opracowa! nazw", ktra r#ni si" od nazwy w tabeli 2rd&owej,
zmieni! nazw" kolumny powoduj%cej konflikt.
]adne z tych dzia&a' nie jest szczeglnie atrakcyjne, ale je$li zetkniemy si" z tego typu dylematem dotycz%cym nazwy, nale#y wybra! jedno z nich.
Nazwy w liczbie pojedynczej

Obszarem niespjno$ci powoduj%cym sporo zamieszania jest liczba gramatyczna nazw nadawanych obiektom. Czy tabela powinna nosi! nazw" AUTOR, czy AUTORZY? Kolumna ma mie!
nazw" Nazwisko czy Nazwiska?
Najpierw przeanalizujmy kolumny, ktre wyst"puj% niemal w ka#dej bazie danych: Nazwisko,
Adres, Miasto, Wojewodztwo i KodPocztowy. Czy nie licz%c pierwszej kolumny kiedykolwiek zauwa#yli$my, aby kto$ u#ywa& tych nazw w liczbie mnogiej? Jest niemal oczywiste,
#e nazwy te opisuj% zawarto$! pojedynczego wiersza rekordu. Pomimo #e relacyjne bazy
danych przetwarzaj% zbiory, podstawow% jednostk% zbioru jest wiersz, a zawarto$! wiersza
dobrze opisuj% nazwy kolumn w liczbie pojedynczej. Czy formularz do wprowadzania danych
osobowych powinien mie! tak% posta!, jak poni#ej?
Nazwiska: ___________________________________________________________
Adresy: _____________________________________________________________
Miasta: _______________________ Wojewdztwa:_____ KodyPocztowe:__-___
Czy te# nazwy wy$wietlane na ekranie powinny mie! liczb" pojedyncz%, poniewa# w okre$lonym czasie pobieramy jedno nazwisko i jeden adres, ale podczas pisania zapyta' trzeba
poinformowa! u#ytkownikw, aby przekszta&cili te nazwy na liczb" mnog%? Konsekwentne
stosowanie nazw kolumn w liczbie pojedynczej jest po prostu bardziej intuicyjne.
86
Cz !" I
Je$li nazwy wszystkich obiektw maj% t" sam% liczb", ani programista, ani u#ytkownik nie
musz% zapami"tywa! dodatkowych regu&. Korzy$ci s% oczywiste. Za&#my, #e zdecydowali$my o tym, #e wszystkim obiektom nadamy nazwy w liczbie mnogiej. W tym przypadku
pojawi% si" r#ne ko'cwki w nazwie niemal ka#dego obiektu. Z kolei w nazwie wielowyrazowej poszczeglne s&owa otrzymaj% r#ne ko'cwki. Jakie korzy$ci mieliby$my osi%gn%!
z ci%g&ego wpisywania tych dodatkowych liter? Czy#by tak by&o &atwiej? Czy takie nazwy s%
bardziej zrozumia&e? Czy takie nazwy &atwiej zapami"ta!? Oczywi$cie nie.
Z tego powodu najlepiej stosowa! nast"puj%c% zasad": dla wszystkich nazw obiektw zawsze
nale#y u#ywa! liczby pojedynczej. Wyj%tkami mog% by! terminy, ktre s% powszechnie stosowane w biznesie, takie jak na przyk&ad Aktywa.
Zwi z&o!"
Jak wspomniano wcze$niej, zwi"z&o$ci nigdy nie nale#y przedk&ada! nad czytelno$!, ale
w przypadku dwch jednakowo tre$ciwych, rwnie &atwych do zapami"tania i opisowych
nazw zawsze nale#y wybra! krtsz%. W czasie projektowania aplikacji warto zaproponowa!
alternatywne nazwy kolumn i tabel grupie u#ytkownikw i programistw i wykorzysta! ich
rady w celu wybrania tych propozycji, ktre s% czytelniejsze. W jaki sposb tworzy! list"
alternatyw? Mo#na skorzysta! z tezaurusa i s&ownika. W zespole projektowym, zajmuj%cym si"
tworzeniem r#nych aplikacji, ka#dego cz&onka zespo&u nale#y wyposa#y! w tezaurus i s&ownik,
a nast"pnie przypomina! im o konieczno$ci uwa#nego nadawania nazw obiektom.
Obiekt o nazwie tezaurus

Relacyjne bazy danych powinny zawiera! obiekt o nazwie tezaurus, podobnie jak zawieraj%
s&ownik danych. Tezaurus wymusza korzystanie z firmowych standardw nazewniczych
i zapewnia spjne stosowanie nazw i skrtw (je$li s% u#ywane).
Takie standardy czasami wymagaj% u#ywania (rwnie# spjnego i konsekwentnego!) znakw
podkre$lenia, co u&atwia identyfikacj" poszczeglnych elementw z&o#onej nazwy.
W agencjach rz%dowych lub du#ych firmach wprowadzono standardy nazewnictwa obiektw.
Standardy obowi%zuj%ce w du#ych organizacjach w ci%gu lat przenikn"&y do pozosta&ej cz"$ci
komercyjnego rynku i mo#e si" zdarzy!, #e tworz% podstaw" standardw nazewnictwa naszej
firmy. Mog% one na przyk&ad zawiera! wskazwki dotycz%ce stosowania terminw Korporacja
lub Firma. Je$li nie zaadaptowali$my takich standardw nazewnictwa, w celu zachowania
spjno$ci nale#y opracowa! w&asne normy, ktre uwzgl"dniaj% zarwno standardy bazowe,
jak i wskazwki nakre$lone w tym rozdziale.
Inteligentne klucze i warto4ci kolumn

Nazwa inteligentne klucze jest niezwykle myl%ca, poniewa# sugeruje, #e mamy do czynienia
z czym$ pozytywnym lub godnym uwagi. Trafniejszym okre$leniem mg&by by! termin klucze
przeci'"one. Do tej kategorii cz"sto zalicza si" kody Ksi"gi G&wnej oraz kody produktw
Rozdzia& 4.
87
(dotycz% ich wszystkie trudno$ci charakterystyczne dla innych kodw). Trudno$ci typowe dla
kluczy przeci%#onych dotycz% tak#e kolumn niekluczowych, ktre zawieraj% wi"cej ni# jeden
element danych.
Typowy przyk&ad przeci%#onego klucza opisano w nast"puj%cym fragmencie: Pierwszy znak
jest kodem regionu. Kolejne cztery znaki s% numerem katalogowym. Ostatnia cyfra to kod
centrum kosztw, o ile nie mamy do czynienia z cz"$ci% importowan% w takiej sytuacji na
ko'cu liczby umieszcza si" znacznik /. Je$li nie jest to element wyst"puj%cy w du#ej ilo$ci,
wtedy dla numeru katalogowego s% wykorzystywane tylko trzy cyfry, a kod regionu oznacza
si" symbolem HD.
W dobrym projekcie relacyjnym wyeliminowanie przeci%#onych kluczy i warto$ci kolumn
ma zasadnicze znaczenie. Zachowanie przeci%#onej struktury stwarza zagro#enie dla relacji
tworzonych na jej podstawie (zazwyczaj dotyczy to obcych kluczy w innych tabelach). Niestety, w wielu firmach przeci%#one klucze s% wykorzystywane od lat i na trwa&e wros&y w jej
zadania. Niektre zosta&y wdro#one we wcze$niejszych etapach automatyzacji, kiedy u#ywano baz danych nieobs&uguj%cych kluczy wielokolumnowych. Inne maj% pod&o#e historyczne stosowano je po to, aby krtkiemu kodowi nada! szersze znaczenie i obj%! nim
wi"ksz% liczb" przypadkw, ni# pierwotnie planowano. Z wyeliminowaniem przeci%#onych
kluczy mog% by! trudno$ci natury praktycznej, ktre uniemo#liwiaj% natychmiastowe wykonanie tego zadania. Dlatego tworzenie nowej aplikacji relacyjnej staje si" wwczas trudniejsze.
Rozwi%zaniem problemu jest utworzenie nowego zestawu kluczy zarwno g&wnych, jak
i obcych, ktre w prawid&owy sposb normalizuj% dane, a nast"pnie upewnienie si", #e dost"p
do tabel jest mo#liwy wy&%cznie za pomoc% tych nowych kluczy. Przeci%#one klucze s% wwczas
utrzymywane jako dodatkowe, niepowtarzalne kolumny tabeli. Dost"p do danych za pomoc%
historycznych metod jest zachowany (np. poprzez wyszukanie przeci%#onego klucza w zapytaniu), ale jednocze$nie promuje si" klucze o poprawnej strukturze jako preferowan% metod"
dost"pu. Z czasem, przy odpowiednim szkoleniu, u#ytkownicy przekonaj% si" do nowych
kluczy. Na koniec przeci%#one klucze (lub inne przeci%#one warto$ci kolumn) mo#na po prostu
zamieni! na warto$ci NULL lub usun%! z tabeli.
Je$li nie uda si" wyeliminowa! przeci%#onych kluczy i warto$ci z bazy danych, kontrola poprawno$ci danych, zapewnienie integralno$ci danych oraz modyfikowanie struktury stan% si" bardzo
trudne i kosztowne.
Przykazania
Omwili$my wszystkie najwa#niejsze zagadnienia wydajnego projektowania. Warto teraz je
podsumowa! w jednym miejscu, st%d tytu& Przykazania (cho! mo#e lepszy by&by tytu& Wskazwki). Znaj%c te zalecenia, u#ytkownik mo#e dokona! racjonalnej oceny projektu i skorzysta! z do$wiadcze' innych osb rozwi%zuj%cych podobne problemy. Celem tego podrozdzia&u nie jest opisanie cyklu tworzenia oprogramowania, ktry prawdopodobnie wszyscy
dobrze znaj%, ale raczej udowodnienie twierdzenia, #e projektowanie z odpowiedni% orientacj%
powoduje radykaln% zmian" wygl%du i sposobu korzystania z aplikacji. Uwa#ne post"powanie zgodnie z podanymi wskazwkami pozwala na znacz%c% popraw" wydajno$ci i poziomu
zadowolenia u#ytkownikw aplikacji.
88
Cz !" I
Oto dziesi"! przykaza' w&a$ciwego projektu:

1. Nie zapominajmy o u#ytkownikach. W&%czajmy ich do zespo&u projektowego i uczmy
modelu relacyjnego i j"zyka SQL.

2. Nazwy tabel, kolumn, kluczy i danych nadawajmy wsplnie z u#ytkownikami.
Opracujmy tezaurus aplikacji w celu zapewnienia spjno$ci nazw.

3. Stosujmy opisowe nazwy w liczbie pojedynczej, ktre maj% znaczenie, s% &atwe
do zapami"tania i krtkie. Wykorzystujmy znaki podkre$lenia konsekwentnie lub wcale.

4. Nie mieszajmy poziomw nazw.
5. Unikajmy kodw i skrtw.
6. Wsz"dzie tam, gdzie to mo#liwe, u#ywajmy kluczy maj%cych znaczenie.
7. Przeprowad2my dekompozycj" kluczy przeci%#onych.
8. Podczas analizy i projektowania miejmy na uwadze zadania, a nie tylko dane.
Pami"tajmy, #e normalizacja nie jest cz"$ci% projektu.

9. Jak najwi"cej zada' zlecajmy komputerom. Op&aca si" po$wi"ci! cykle procesora
i miejsce w pami"ci, aby zyska! &atwo$! u#ytkowania.

10. Nie ulegajmy pokusie szybkiego projektowania. Po$wi"!my odpowiedni% ilo$! czasu
na analiz", projekt, testowanie i dostrajanie.

Ten rozdzia& celowo poprzedza rozdzia&y opisuj%ce polecenia i funkcje je$li projekt jest z&y,
aplikacja rwnie# b"dzie dzia&a&a 2le, niezale#nie od tego, jakich polece' u#yjemy. Funkcjonalno$!, wydajno$!, mo#liwo$ci odtwarzania, bezpiecze'stwo oraz dost"pno$! trzeba odpowiednio zaplanowa!. Dobry plan to gwarancja sukcesu.

Oracle Database 11g. Kompendium Administratora

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Oracle Database 11g. Kompendium Administratora

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Oracle Database 11g.

Poznaj najbardziej efektywne funkcje najnowszej wersji bazy danych Oracle

Najwa%niejsze poj#cia dotycz&ce bazy danych ....................... 25

Rozdzia" 1. Opcje architektury bazy danych Oracle 11g ............................................... 27

Rozdzia" 3. Aktualizacja do wersji Oracle 11g ............................................................. 45

Rozdzia" 4. Planowanie aplikacji systemu Oracle sposoby, standardy i zagro%enia ... 55

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

SQL i SQL*Plus .................................................................... 89

Rozdzia" 5. Zasadnicze elementy j#zyka SQL .............................................................. 91

Rozdzia" 6. Podstawowe raporty i polecenia programu SQL*Plus ............................... 117

Rozdzia" 7. Pobieranie informacji tekstowych i ich modyfikowanie ............................. 139

Rozdzia" 8. Wyszukiwanie z wykorzystaniem wyra%e( regularnych ............................. 165

Rozdzia" 9. Operacje z danymi numerycznymi ............................................................ 179

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Rozdzia" 10. Daty kiedy!, teraz i r%nice ................................................................ 201

Rozdzia" 11. Funkcje konwersji i transformacji ............................................................ 223

Rozdzia" 12. Grupowanie danych ................................................................................ 235

Rozdzia" 13. Kiedy jedno zapytanie zale%y od drugiego ................................................ 249

Rozdzia" 14. Zaawansowane mo%liwo!ci ..................................................................... 265

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Rozdzia" 17. Tworzenie tabel, perspektyw, indeksw,

Rozdzia" 18. Partycjonowanie ..................................................................................... 351

Rozdzia" 19. Podstawowe mechanizmy bezpiecze(stwa systemu Oracle ...................... 359

Cz#!$ III Wi#cej ni% podstawy ........................................................... 383

Rozdzia" 21. Zaawansowane w"a!ciwo!ci bezpiecze(stwa

Rozdzia" 22. Przestrzenie tabel .................................................................................. 405

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Rozdzia" 23. Zastosowanie programu SQL*Loader do "adowania danych ...................... 415

Rozdzia" 24. Mechanizm eksportu i importu Data Pump .............................................. 431

Rozdzia" 25. Zdalny dost#p do danych ........................................................................ 447

Rozdzia" 26. Perspektywy zmaterializowane ............................................................... 459

Rozdzia" 28. Tabele zewn#trzne .................................................................................. 501

Rozdzia" 29. Zapytania flashback ............................................................................... 517

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Rozdzia" 30. Operacje flashback tabele i bazy danych ............................................. 527

Rozdzia" 31. Powtarzanie polece( SQL ....................................................................... 537

Cz#!$ IV PL/SQL .............................................................................. 547

Rozdzia" 33. Aktualizacja dzia"aj&cych aplikacji .......................................................... 569

Rozdzia" 34. Wyzwalacze ........................................................................................... 585

Rozdzia" 35. Procedury, funkcje i pakiety ................................................................... 607

Rozdzia" 36. Wbudowany dynamiczny SQL i pakiet DBMS_SQL .................................... 627

Rozdzia" 37. Dostrajanie wydajno!ci PL/SQL .............................................................. 635

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Obiektowo-relacyjne bazy danych ........................................ 647

Rozdzia" 38. Implementowanie typw, perspektyw obiektowych i metod ..................... 649

Rozdzia" 39. Kolektory (tabele zagnie%d%one i tablice zmienne) ................................... 665

Rozdzia" 40. Wielkie obiekty (LOB) ............................................................................ 681

Rozdzia" 41. Zaawansowane funkcje obiektowe .......................................................... 709

Cz#!$ VI J#zyk Java w systemie Oracle ............................................. 727

Rozdzia" 43. Programowanie z u%yciem JDBC .............................................................. 747

Rozdzia" 44. Procedury sk"adowane w Javie ................................................................ 755

Przewodniki autostopowicza ................................................................... 767

Rozdzia" 45. Autostopem po s"owniku danych Oracle .................................................. 769

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Rozdzia" 46. Autostopem po dostrajaniu aplikacji i zapyta( SQL .................................. 821

Rozdzia" 48. Analiza przypadkw optymalizacji ............................................................ 879

Rozdzia" 49. Zaawansowane opcje architektoniczne

Rozdzia" 51. Autostopem po administrowaniu baz& danych ......................................... 915

Oracle Database 11g. Kompendium administratora

Rozdzia" 52. Autostopem po XML w bazach danych Oracle ......................................... 943

Cz#!$ VIII Alfabetyczne zestawienie polece( ....................................... 957

Najwa$niejsze poj cia dotycz%ce bazy danych

Planowanie aplikacji systemu Oracle sposoby, standardy i zagro$enia