Wydzia Architektury Politechniki Gdaskiej Katedra Urbanistyki i Planowania Regionalnego

Praca dyplomowa
cz opisowa

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

autor pracy: Anna Lipczyska opiekun pracy dyplomowej: dr. hab.. Piotr Lorens wsppraca promotorska: dr. in. arch. J. Martyniuk- Pczek recenzent:

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

1. WSTP Miasto rozwijajce si zgodnie z natur od lat byo intepretowane w inny sposb. Na przeomie XIX-XX wieku powstaa idea "miasta- ogrodu" autorstwa Ebenezera Howarda.
Schemat "miasta- ogrodu"
1

Jego koncepcja przedstawia miasto, jako sie powizanych ze sob terenw o rnego rodzaju sposobie uytkowania, ktry jest jednoczenie atwo dostpny dla mieszkacw.2 Niestety jako ycia w dzisiejszym miecie pozostawia wiele do yczenia. Gwne czynniki pogarszajce t warto to:

haas, ktry spowodowany jest wysokim nateniem ruchu samochodowego w centrach miast, zanieczyszczenia powietrza spowodowane rwnie przez samochody, autobusy czy przemys ciki, niedostatecznie dobrze funkcjonujca komunikacja miejska lub jej brak, codzienny tok w drodze do pracy, szkoy, rozprzestrzenianie si miast w kierunku strefy podmiejskiej, tzw. suburbanizacja.

Mimo wszystkich tych negatywnych cech ludzie nadal marz o yciu w miecie, blisko centralnego orodka miejskiego. Liczba mieszkacw wzrasta bardzo gwatownie, niestety nie nastpuje to rwnoczenie ze wzrastajcymi potrzebami ludnoci. W dzisiejszych czasach typowe problemy miast s coraz czciej poruszane w dokumentach planistycznych. Mowa tutaj o hamowaniu procesu suburbanizacji, rewitalizacji obszarw

1 2

http://yourdevelopment.org/public/uploads/image/howards%20garden%20city%20detail.jpg Por. ukasz Tworkowski "Wspczesne miasto-ogrd to miasto zrwnowaonego rozwoju"

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

zdegradowanych oraz o idei uspokojenia ruchu samochodowego wraz z podwyszeniem standardu komunikacji miejskiej dla mieszkacw. 2. PRBA ZDEFINIOWANIA MIASTA ZRWNOWAONEGO Tematyka zrwnowaonego rozwoju miast czy w sobie bardzo wiele aspektw, przede wszystkim - ekonomiczny, spoeczny i rodowiskowy. Poczenie tych trzech zagadnie w sposb przemylany prowadzi do zrwnowaonej ewolucji w miecie i na wiecie. Mimo wszystko nadal nie powsta jednolity pogld na ten temat.
Diagram zrwnowaonego rozwoju3

Jedna z istniejcych koncepcji traktuje miasto, jako struktur zoon z ekosystemw. Podstawowe z nich to: wodny, ldowy, sztuczny, naturalny. Kady z tych elementw zosta uksztatowany w cisym zwizku z przetwarzaniem przestrzeni przez czowieka, sposobu jej zainwestowania, uytkowania. Teoria ta przyjmuje, e czowiek nie jest czci ekosystemu, czyli "organizmu miasta"- narusza pewne proporcje, staj si zagroeniem dla samego siebie. rdo zdobywania energii jest inne ni z "zasobw" miasta. ywno i surowce niezbdne miejskiej spoecznoci sprowadzane s z terenw pozamiejskich. Mieszkacy w stopniu minimalnym wykorzystuj produkcj ekosystemw miejskich takich jak: warzywa, owoce z ogrdkw dziakowych, sadw, okolicznych lasw, czy korzystanie z zasobw jezior i mrz. Wyglda na to, e czowiek nie yje w symbiozie z miastem. Mona to porwna do acucha

www.wikipedia.pl, haso przedmiotowe: "zrwnowaony rozwj"

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

pokarmowego, w ktrym tworzy si sie zalenoci pomidzy producentem, konsumentem, a reducentem.4 Inny pogld mwi o tym, e miasto to jeden wielki zesp, wraz z ekosystemem zawiera si w nim rwnie infrastruktura i czowiek. Tworzy to wszystko razem strukturalno- funkcjonaln struktur ekologiczn. Czowiek tworzy i zarzdza funkcjonowaniem caego systemu miejskiego. Ludno jest traktowana rwnie pod wzgldem kulturowym, ekonomicznym, socjalnym. W tym wypadku miasto nie jest samowystarczalne i musi by zasilane z zewntrz. Mylc o miecie w kwestii zrwnowaonego rozwoju, naley pamita, e miasto nie skada si tylko z terenw mieszkaniowych, usugowych, przemysowych, rekreacyjnych. Przy planowaniu naley uwzgldni przyrodniczorodowiskowe uwarunkowania rozwojowe, sfer spoeczno- gospodarcz, te elementy powinny decydowa o lokalizacji wyej wymienionych terenw. Wydaje si by oczywiste, e tereny mieszkaniowe, rekreacyjne, wypoczynkowe potrzebuj innej jakoci rodowiska ni obszary przemysowe, usugowe czy komunikacyjne. Ujcie tematu w ten sposb odrnia si od tradycyjnego w szczeglnoci tym, e kwestia rodowiska przyrodniczego analizowana jest nie tylko wzgldem okrelonych standardw i norm jego jakoci w miecie jako caoci, ale przede wszystkim w konkretnych obszarach (czciach) miasta, ktre uznane s za obszary problemowe. Na obszarach wykonywana jest caociowa analiza jakoci rodowiska ycia mieszkacw, ktra obejmuje nie tylko jako poszczeglnych elementw przyrodniczych, ale take porusza spraw jakoci rodowiska spoecznego.5 Zrwnowaony rozwj miasta nigdy nie nastpi samorzutnie, niezbdne s dziaania wadz miasta i okrelenie odpowiednich celw rozwoju zrwnowaonego, a take wybr jak osign postawiony cel.6 3.0 KONCEPCJE I METODY ROZWOJOWE W ZRWNOWAONYM MIECIE Kiedy odstpiono od doktryny modernistycznej urbanistyki, w latach 70' powsta w Stanach Zjednoczonych ruch ideologiczny "New Urbanism", ktry powraca i nawizuje do tradycyjnej urbanistyki. Pniej narodzia si w Wielkiej Brytanii idea tzw. "miasta zwartego" (ang. compact city) czy "inteligentnego rozwoju" (ang. smart growth). Compact City przemawia za odstpieniem od kreowania "miasta dla samochodu", lecz tworzenia "miasta dla
4 5

wicej na ten temat w artykule Natalii Pawlak, "Miasto jako ekosystem", www.agenda21.waw.pl Por. Lidia Miedrzejewska, Zrwnowaone miasto: aspekty planistyczne. 6 Por. ukasz Tworkowski, "Wspczesne miasto-ogrd to miasto zrwnowaonego rozwoju"

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

ludzi". Model miasta zwartego uwzgldniony zosta w Europejskiej Perspektywie Rozwoju Przestrzennego (European Spatial Development Perspective) za zgodny z zasad zrwnowaonego rozwoju.7 W latach 60' Jane Jacobs i Rob Krier8 przedstawili jak wan rol peni przestrze publiczna, gsto, intensywno zabudowy czy lokalizacja usug w parterach budynkw. Znany duski urbanista Jan Gehl zauway bardzo prost rzecz- to co dobre dla ludzi, rwnie dobre jest dla klimatu i planety. Zamieniajc samochd na rower, poprawiamy swoj kondycj i stan zdrowia jednoczenie zmniejszajc emisj dwutlenku wgla i zuycie energii.9 Planowanie urbanistyczne staj si wyzwaniem, czego tak naprawd potrzebuje dzisiejszy czowiek. Gwne zaoenia teorii "miasta zwartego" to odpowied na najczstsze problemy dzisiejszych miast. Hamowanie zjawiska "urban sprawl", zagospodarowanie obszarw zdegradowanych, ograniczenie ruchu samochodowego i zanikania terenw zielonych.

3.1. Teoria "New Urbanism" Nowa urbanistyka jest trendem w dzisiejszym planowaniu, ktry zaliczany jest do epoki postmodernizmu, odwouje si do amerykaskiego neoklasycznego stylu w planowaniu miejskim. Powraca on do tradycyjnej kompozycji miast znanej z historii. Do okoo lat 20' miasto byo nastawione na rozwj w obszarze centralnym o rnym typie zabudowy ("mixed-use) i maych dystansach do pokonania dla pieszego. W latach pniejszych, kiedy samochd sta si dobrem powszechnie dostpnym, odstpiono od tradycyjnej polityki rozwojowej i skupiono si na planowaniu uwzgldniajc mobilny sposb transportu. Po zakoczeniu II Wojny wiatowej w USA nastpia segregacja terenw mieszkaniowych z usugowymi i przemysowymi, zaczy powstawa osiedla domkw jednorodzinnych, o niskiej gstoci zabudowy, lokalizowanych na przedmieciach. Zazwyczaj s to zamknite kondominia o jednolitej formie i stylistyce architektonicznej, nieposiadajce adnych przestrzeni wsplnych. W wyniku tego procesu zostay wyeliminowanie podstawowe czynnoci czowieka (praca, zakupy, rekreacja itp.) z miejsca jego zamieszkania. Doprowadzio to do klasyfikacji i dezintegracji spoeczestwa, uzalenienia ludzkoci od samochodu.

7 8

www.regioportal.pl, Sownik poj "miasto zwarte". Jane Jacobs- pisarka i aktywistka spoeczna, zainteresowana gwnie tematem problemw spoecznociowych zwizanych z planowaniem urbanistycznym; Rob Krier- luksemburski architekt, urbanista, planista, rzebiarz, uczestnik ruchu "Nowego Urbanizmu"- na podstawie www.wikipedia.pl 9 Por. Micha Stangel, art. "Zrwnowaona urbanistyka" Architektura- Murator 04/2010

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

W zwizku z powyszym, w latach 80' w Stanach Zjednoczonych, wytworzy si ruch urbanistyczny jako reakcja na spore problemy w przeksztacajcej si niekorzystnie amerykaskiej tkance miejskiej. Przede wszystkim dotyczy on: hamowania procesu homogenizacji w strefie miejskiej i podmiejskiej, zapobieganiu zjawiska gentryfikacji, procesu suburbanizacji, dezurbanizacji miasta, niezagospodarowanych terenw w centralnej, zwartej czci miasta, braku inwestycji zwizanych z infrastruktur drogow i komunikacj miejsk, niszczenia rodowiska przyrodniczego i kulturowego. Zaoyciele Kongresu Nowego Urbanizmu (Congress for the New Urbanism), Andres Duany i jego ona Elizabeth Plater-Zyberk, wyodrbnili cechy charakterystyczne dla dzielnicy stworzonej zgodnie z zaoeniami modelu nowej urbanistyki: w ssiedztwie znajduje si wyrane centrum- skwer, rynek, plac itp., miejsce zamieszkania znajduje si w niewielkiej odlegoci od centrum, moliwej do pokonania dla pieszego, dzieci, modzie uczszczajca do szkoy jest w stanie pokona dystans pieszo, zrnicowany typ zabudowy mieszkaniowej (jednorodzinna wolnostojca, szeregowa, wielorodzinna, apartamentowa); oferta mieszkaniowa jest dostpna dla kadej klasy, grupy spoecznej, w obrbie dzielnicy zlokalizowane s sklepy, usugi, biura, tereny rekreacyjne, ulice, razem z cigami pieszymi tworz poczon sie, ruch samochodowy jest uspokojony poprzez zwenie ulicy i szpalery drzew.
Miasteczko Disneya, Celebration w Orlando na Florydzie, USA. Przykad Nowego Urbanizmu. 10

10

rdo: http://www.irvinehousingblog.com/images/uploads/01%20Post%20Images%202010-14/celebration.jpg

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

Projekty w ramach realizacji Nowego Urbanizmu dotycz przede wszystkich nowopowstajcych obszarw podmiejskich, maych miast tworzcych si wok wikszych metropolii i rewitalizacji obszarw rdmiecia.

3.2. Teoria "Compact City" Koncepcja Compact City powstaa w zwizku z planowaniem i projektowaniem urbanistycznym, promuje (podobnie jak inne modele dzisiejszej urbanistyki) rozwj terenw mieszkaniowych o wysokiej gstoci zabudowy wraz z towarzyszcymi rnorodnymi usugami, opiera si na modelu funkcjonowania ekosystemu. Autorami pojcia s George Dantzig i Thomas L.Saaty, ktrzy uyli go po raz pierwszy w 1973 roku, mylc o miecie z ograniczonym zuyciem energii. Idea Compact City bya rwnie wiele razy poruszana przez Jane Jacobs, ktra krytykowaa modernistyczny urbanizm w swojej ksice The Death and Life of Great American Cities. Gwne zaoenia miasta zwartego to: rewitalizacja obszarw centralnych miasta, wysoka gsto zabudowy, zrnicowany typ zabudowy, walk-ability- lokalizacja obiektw w niedalekich do siebie dystansach, ograniczenie ruchu samochodowego, lokalizacja rnego rodzaju usug, ograniczenie zuycia energii. W latach pniejszych termin zosta czciej uywany przez urbanistw europejskich, szczeglnie w polityce gospodarczej Wielkiej Brytanii. W 1998 roku powsta tam raport Towards an Urban Renaissance autorstwa Lorda Richarda Rogersa, ktry zawiera dziaania naprawcze zwizane z ideologi miasta zwartego, takie jak: zagospodarowanie nieuytkw poprzemysowych, zwikszona gsto zabudowy mieszkaniowej, intensyfikacja usug wok wza komunikacyjnego.11

11

Informacje zaczerpnite z anglojzycznej strony www.wikipedia.com

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

3.3 Teoria "Smart Growth" Model rozwoju miasta "smart growth" rwnie oparty jest na zaoeniach "nowego urbanizmu" i "miasta zwartego". Jednak spraw kluczow "smart growth" jest problem suburbanizacji, ktra wg idei jest procesem bezplanowym, niekontrolowanym i niekorzystnym dla spoeczestwa. Zjawisko rozprzestrzeniania si miasta w kierunku obszarw podmiejskich jest nieuniknione, lecz mimo wszystko oceniane jako niekorzystne. Realizacja modelu "smart growth" jest bardziej procesem cigym, podobnie jak "urban sprawl", ktremu ma on zapobiega. Rozlewanie miast prowadzi do: nielogicznego, bezsensownego wykorzystania terenw pomniejszenia terenw rolniczych podwyszenia kosztw zwizanych z infrastruktur komunaln i dalszym jej utrzymaniem wzrostu natenia ruchu koowego z negatywnymi konsekwencjami dla rodowiska: zanieczyszczenie powietrza, haas, drgania zwizane z generowanym ruchem samochodowym trudnoci komunikacyjne w obrbie miasta i na drogach dojazdowych w szczeglnoci do centrum strata czasu wolnego potrzebnego na dojazd do miejsca pracy, szkoy i spdzanie go w rodkach komunikacji miejskiej lub samochodzie "Podr do pracy w Kopenhadze: 36% jedzi rowerem, 27% uywa samochodu, 33% uywa transportu publicznego, 5% chodzi"12
Kopenhaga13

12 13

Zob. ukasz Tworkowski, prezentacja "Wspczesne miasto-ogrd to miasto zrwnowaonego rozwoju" rdo: fot. ukasz Tworkowski

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

Obwodnica Trjmiasta, korek na wysokoci dzielnicy Gdask Osowa spowodowany robotami drogowymi 14

Teoria "smart growth" zmusza do spogldania na miasto jak na region (kompleksowo). Mieszkacy s odzwyczajani od uywania samochodu jako transportu, proponowana jest sprawny, szybki, wygodny i atwo dostpny system komunikacji miejskiej tzw. Transit Oriented Development15 (dalej TOD). Dziki TOD przystanki, dworce i wzy przesiadkowe staj si nie tylko orodkami o zrnicowanym sposobie uytkowania ("mixed- use"), ale s zlokalizowane w niewielkiej odlegoci wzgldem siebie: 400-800 m, co uwaane jest za odpowiedni skal dla pieszego. Wysoka intensywno zabudowy i rnego rodzaju usugi zaprojektowane przy dworcach podnosz jako transportu publicznego i zachcaj mieszkacw do korzystania z komunikacji miejskiej. W Warszawie podczas Europejskiego Tygodnia Zrwnowaonego Transportu oraz z okazji 22 wrzenia 2008 Europejskiego Dnia bez Samochodu, Zarzd Transportu Miejskiego wraz z Ministerstwem rodowiska przygotowa dla mieszkacw ofert "ekologicznej karty". Karta miejska z hasem Nie jed samochodem do kiosku zachca do ograniczenia korzystania z wasnego transportu oraz propaguje korzystanie z ekologicznych rodkw transportu, w tym komunikacji miejskiej. Tym sposobem spoeczno jest zaproszona do udziau w kampanii, ktra ma na celu poprawi jako ycia w Warszawie.

14 15

www.trojmiasto.pl, fot. Krzysztof Mystkowski TOD- Transit Oriented Development jest to organizacja zajmujca si propagowaniem korzystania z transportu publicznego i zajmujca si tworzeniem terenw zrnicowanym pod wzgldem uytkowania w bezporednim ssiedztwie z dworcami, przystankami komunikacji miejskiej.

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

Warszawska Karta Miejska16

TOD rwnie zniechca do korzystania z prywatnego samochodu poprzez wprowadzenie opat za wjazd do centrum miasta (np. w Berlinie, Monachium czy Londynie) oraz wysok opat parkingowej. Model "inteligentnego rozwoju" uwzgldnia rwnie rewitalizacj obszarw zdegradowanych, rdmie, obszarw chronionych (adaptacja budynkw poprzemysowych, zabytkowych i powojskowych, np. d, Gdask) i wszystkich takich, ktre zatraciy swoje walory uytkowe, ksztatuje tereny zieleni miejskiej. Zachca do tworzenia ekologicznych, energooszczdnych atrakcyjnych wizualnie projektw architektonicznych - "zielona" konstrukcja (zmniejszenie zuycia wody, zanieczyszczenia gleby, wykorzystanie energii sonecznej, gospodarowanie odpadami, ciekami). Jednym z zaoe jest strategia "mieszka dostpnych dla kadego", budowanie osiedli o rnym standardzie, co umoliwi mieszkacom z rnych grup spoecznych i o mniejszych dochodach zakup mieszkania. Poza zabudow mieszkaniow planowana powinna by rwnie zabudowa usugowa (sklepy, szkoy, miejsca pracy), tereny zielone, rekreacyjne sprzyjajce integracji spoecznej. 17 "Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) powierzchnia terenw zieleni przypadajca na jednego mieszkaca aglomeracji powinna wynosi 50 m"18. Projektowanie rnego rodzaju otwartych przestrzeni (parkw, skwerw, rynkw) z elementami maej architektury, zachcaj mieszkacw do korzystania z przestrzeni publicznej co powoduje, e czciej chc oni do niej wraca. Miejsca wsplne i otwarte dla

16 17

rdo: www.ztm.waw.pl Por. Lidia Miedrzejewska, Zrwnowaone miasto: aspekty planistyczne. 18 Zob. Natalia Pawlak, art. "Czym oddychaj miasta?", www.agenda21.waw.pl

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

wszystkich powinny by przyjazne, bezpieczne i przyciga uwag zarwno jak i w dzie i w nocy, np. poprzez wprowadzenie odpowiedniego owietlenia. W nowych orodkach miejskich trzeba zwrci uwag na planowanie wzajemnie powizanych ze sob cieek pieszo-rowerowych i dojazdw. Projekt zagospodarowania powinien zachca do poruszania si pieszo lub rowerem, a ograniczy uytkowanie samochodu, zwaszcza prdkoci. Takie dziaania zastosowao jedno z duskich biur "Cebra" w projekcie osiedla mieszkaniowego w Augustenborg w Danii, poprzez wyeliminowanie tradycyjnej ulicy dojazdowej.
Sposb ograniczenia prdkoci ruchu samochodowego na osiedlu 19

Wszystkie wyej wymienione dziaania w modelu "smart growth" przynosz korzyci pod wzgldem: 1) ekonomicznym: ograniczenie kosztw zwizanych z budow infrastruktury technicznej, obnienie kosztw zwizanych z zapotrzebowaniem na paliwo, skrcenie czasu potrzebnego na dojazd do pracy oraz wzrost wydajnoci pracownikw zwarta zabudowa o rnym sposobie zagospodarowania wspieranie transportu miejskiego

19

rdo: www.cebra.info

10

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

2) spoecznym: postp w jakoci rodowiska spoecznego, integracja spoeczna poprzez wymieszanie grup spoecznych i utworzenie przestrzeni wsplnych, otwartych podstawowe funkcj speniajce potrzeby mieszkacw bd dostpne na terenie osiedla tworzenie tosamoci miejsca 3) rodowiskowo-przyrodniczym: ograniczenie zabudowy na terenach wolnych mniejsze zanieczyszczenie powietrza zwizane z zapotrzebowaniem na energi ( paliwo, energia cieplna i elektryczna) i zasoby rodowiska (materiay budowlane)20 zagospodarowanie terenw zdegradowanych

Polska jest krajem o bardzo rozproszonej sieci osadniczej- istnieje tu ponad 10 000 wsi i osiedli. Powoduje to, e ciko znale teren niezagospodarowany (pomijajc lasy i wody powierzchniowe)21. Na uprzednich terenach rolnych w strefie podmiejskiej coraz czciej powstaj osiedla domkw jednorodzinnych, ktre praktycznie zawsze s zamknitymi enklawami bez adnych przestrzeni publicznych i zmuszaj mieszkacw do korzystana z prywatnego transportu. Dziaa to niekorzystnie dla integracji spoeczestwa jak i polityki zrwnowaonego miasta. "Smart growth" dy do rwnoci spoecznej, do budowania wizi spoecznych poprzez powszechnie dostpne mieszkalnictwo. Rwnoczenie stara si poprawi rozwj gospodarczy, walory krajobrazowe i jako rodowiska przyrodniczego.

20 21

Por. Lidia Miedrzejewska, Zrwnowaone miasto: aspekty planistyczne. Por. Natalia Pawlak, Jolanta Pawlak , Zrwnowaony rozwj miast - Planeta rozlewajcych si miast", www.agenda21.waw.pl

11

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

4.0 PROJEKTY PROGRAMW EUROPEJSKICH RWNOWAENIA ROZWOJU MIASTA 4.1 Program URBACT - "Europejska Sie Wymiany Dowiadcze"

URBACT to program, ktry powsta z inicjatywy pastw europejskich i polega na wymianie wiedzy i dowiadcze promujcych zrwnowaony rozwj w miecie.22 Miasta uczestniczce w programie wsplnie poszukuj rozwiza na pojawiajce si problemy wspczesnej aglomeracji. Dziki URBACT miasta towarzyszce mog wypracowa skuteczn metod w planowaniu uwzgldniajc problematyk z zakresu zagadnie spoecznych, ekonomicznych i rodowiskowych. W programie uczestniczy 290 miast, 29 pastw i 5 000 aktywnych uczestnikw.23 URBACT skada si w wielu projektw realizowanych na terenie Unii Europejskiej, dotyczcych zarwno wikszych aglomeracji jak i maych miast. Wybrane projekty realizowane na terenie Polski: JESSICA 4 CITIES - Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas, dotyczy ona mechanizmw inynierii finansowej, wspiera rozwj miejskich projektw inwestycyjnych, w szczeglnoci dotyczcych rewitalizacji dzielnic zdegradowanych, EVUE - projekt zachcajcy do uywania pojazdw elektrycznych, w celu ograniczenia emisji spalin i poprawy jakoci ycia w miecie, H-OPUS - zadaniem projektu jest strategiczne, przemylane budowanie nowych zrwnowaonych osiedli mieszkaniowych, My Generation celem projektu jest wypromowanie potencjau nowego pokolenia w kwestii zatrudnienia i jakoci ycia modego czowieka w miecie, Building Healthy Communities projekt gromadzi dowiadczenia w zakresie czynnikw miejskich majcych wpyw na zdrowie czowieka.

22 23

Informacje zaczerpnite z witryny www.urbact.eu Tame

12

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

4.2 Program URBAN URBAN jest inicjatyw spoeczno- ekonomiczn finansowan przez Uni Europejsk. Pierwsza jego edycja powstaa w 1994 roku i trwaa do 1999. Program cieszy si duym poparciem Parlamentu Europejskiego, co przyczynio si do powoania kolejnej edycjiURBAN II w latach 2000- 2006. Na dzie dzisiejszy, w miastach Unii Europejskiej, realizowanych jest 70 programw URBAN II.24 Dziaania programu obejmuj w szczeglnoci tereny bdce w sytuacji kryzysowej, wymagajce natychmiastowej rewitalizacji. URBAN przede wszystkim wspomaga dzielnice najubosze. Strategia programu porusza takie kwestie jak: bezrobocie, problemy ekonomiczne, zdegradowane rodowisko, wysoka przestpczo, duy stopie imigracji. By uzyska pomoc z programu URBAN, Wrd konkretnych dziaa programu naley wymieni: promowanie ekologicznych rodkw transportu miejskiego, tworzenie nowych miejsc pracy, szkole i programw edukacyjnych dla osb oddalonych przez spoeczestwo, renowacje budynkw, poprawa oglnej jakoci ycia. Dziaalno URBAN wywouje bardzo due zainteresowanie pord szczebla lokalnego, dziki temu bardzo wiele projektw jest wdraanych do ycia codziennego.25

4.3 Program INTERREG III Program INTERREG III jest inicjatyw wsplnotow w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Obejmuje on we wsppracy rwnie pastwa poza granicami Unii Europejskiej. INTERREG III zosta podzielony na 3 komponenty: A,B i C.

4.3.1 Program INTERREG IIIA Dziaa na terenach przygranicznych pomidzy wojewdztwem lubuskim a Brandenburgi (Niemcy). Ma on na celu rozwj tamtejszych orodkw przemysowych, kulturowych i spoecznych poprzez wdraanie projektw. Gwne dziaania programu: wsppraca gospodarcza i wspieranie MSP26

24 25

Informacje zaczerpnite ze strony: www.europa.eu Por. M. Rembeza, Rewitalizacja miast w programach UE, Wybrane zagadnienia rewitalizacji miast. 26 MSP- mae i rednie przedsibiorstwa

13

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

rozwj infrastruktury, rodowisko naturalne, rozwj rolnictwa i obszarw wiejskich, szkolenie i zatrudnienie, wsppraca27,
Mapa zasigu programu INTERREG IIIA28

4.3.2 Program INTERREG IIIB

Program INTERREG IIIB jest europejskim programem sponsorowanym przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF), dodatkowo jest wspfinansowany przez rodki krajowe uczestniczcych w nim pastw. Kraje czonkowskie mog ubiega si o sfinansowanie planowanych projektw inwestycyjnych nawet do 75% wartoci przedsiwzicia. Zaliczany jest do najwikszego programu w ramach INTERREG, poniewa we swojej wsppracy czy 18 pastw. W latach 2004- 2006 Polska uzyskaa w ramach programu INTERREG III B -CADSES29 12,4 mln EUR. Celem programu jest kooperacja pastw czonkowskich w promowaniu zrwnowaonego i spjnego rozwoju przestrzennego. Program CADSES jest szczeglnie
27 28

Informacje zaczerpnite ze strony www.interreg.gov.pl Tame 29 CADSES- jest to program dziaajcy w ramach inicjatywy INTERREG IIIB

14

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

znaczcy ze wzgldu na rnorodno uczestniczcych krajw i regionw. Problematyka kadego z czonkowskich pastw ma inny charakter. Wrd dziaa priorytetowych programu wyrniamy: wspieranie rozwoju przestrzennego i dziaa podejmowanych dla osignicia spjnoci spoeczno-gospodarczej, wydajne i zrwnowaone systemy transportu oraz dostp do spoeczestwa informacyjnego, zarzdzanie krajobrazem oraz dziedzictwem naturalnym i kulturowym, ochrona rodowiska, gospodarowanie zasobami i przeciwdziaanie ryzyku.30

Podczas realizacji kadego projektu w zakresie programu CADSES, przynajmniej 2 partnerw musi sfinansowa przedsiwzicie. W dalszym dziaaniu przyjta jest strategia, ktra przyjmuje jednego partnera, jako wiodcego (tzw. lead partner). Odpowiada on za przedstawienie propozycji projektowej Wsplnemu Sekretariatowi Technicznemu (ang. Joint Technical Secretariat JTS), sprawuje wszystkie dziaania nad projektem i jego pniejszym wdraaniem oraz ponosi odpowiedzialno pod wzgldem prawnym i finansowym.
Mapa pastw uczestniczcych we wsppracy w ramach programu INTERREG IIIB31

30 31

Informacje zaczerpnite ze strony: www.interreg.gov.pl Tame.

15

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

4.3.3 Program INTERREG IIIC Obejmuje swoim zasigiem cae terytorium Unii Europejskiej. Zosta z tego wzgldu podzielony na 4 strefy dziaalnoci. Podobnie jak pozostae komponenty jest on finansowany przez ERDF i dodatkowo ze rodkw krajowych.
Cztery Strefy INTERREG IIIC32

Priorytetem dziaania programu jest wsppraca pomidzy gminami i regionami, poprawa polityki rozwoju regionalnego i przestrzennego oraz integracja obszarw przygranicznych z pastwami spoza granic UE. W ramach inicjatywy nastpuje wymiana dowiadcze dotyczcych przede wszystkim wsppracy midzyregionalnej, ktra opiera si midzy innymi na badaniach, seminariach, szkoleniach, konferencjach, analizach i studiach projektowych.

32

Tame

16

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

5.0

PRZYKADY

REALIZACJI

WYBRANYCH

PROGRAMW

UNII

EUROPEJSKIEJ W POLSCE W KONTEKCIE ZRWNOWAONEGO ROZWOJU

5.1 Projekt JESSICA 4 CITIES w Poznaniu realizowany w ramach programu URBACT

Informacje podstawowe: Termin realizacji projektu: opracowanie 21.04.2008 21.08.2008 r. wdraanie 26.09.2008 26.05.2010 r. cao projektu: ok. 260 000 EUR dla Poznania: ok. 24 000 EUR

Koszt projektu:

Problematyka Gwnym tematem projektu bya rewitalizacja obszarw miejskich znajdujcych si w stanie kryzysowym, tj. wysoka stopa bezrobocia, wysoka przestpczo i krytyczny stan infrastruktury komunalnej. Dziaania rewitalizacyjne majce na celu zlikwidowanie procesw powodujcych degradacje to: "utworzenie nowych miejsc pracy, wzrost aktywnoci gospodarczej, zapobieganie wykluczeniem), zachowanie dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizacj i konserwacje zabytkowych obiektw i przestrzeni publicznej oraz poprawa rodowiska naturalnego.33 Po uwzgldnieniu dziaa rewitalizacyjnych zwizanych z JESSIC, przystpiono do aktualizacji poznaskiego MPR- Miejskiego Programu Rewitalizacji. patologiom spoecznym (przestpczoci, marginalizacji,

33

Natalia Madajczyk, Biuro Koordynacji Projektw, Urzd Miasta Poznania, Prezentacja efektw zakoczonego projektu JESSICA 4 CITIES (Pozna)- prezentacja pobrana ze strony www.urbact.pl

17

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

Mapa Miejskiego Programu Rewitalizacji Poznania34

Projekt realizowany w ramach programu- Stara Gazownia Celem projektu jest utworzenie na terenie Starej Gazowni wielofunkcyjnego centrum kulturalno-biznesowego z nowoczesnymi rozwizaniami.
35

Planowana jest budowa czterech budynkw, z czego 2 bd przeznaczone pod

wystawiennictwo i stref usugowo- handlow, w dwch pozostaych przewidziana jest sala teatralno-koncertowa z galeri i pracowni artystyczn.36
Stara Gazownia

34 35

Tame Zdjcia gazowni: www.poznan.gazeta.pl, www.nierucomosci-poznanskie.pl 36 Por. Rozwj miast rewitalizacja, mieszkalnictwo w kontekcie wdraania inicjatywy JESSICA w wojewdztwie wielkopolskim, Radosaw Krawczykowski, prezentacja pobrana ze strony www.mrr.gov.pl.

18

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

Obszary podlegajace rewitalizacji37

5.2 Projekt Hist. Urban realizowany w Sopocie w ramach programu INTERREG IIIBCADSES

Tytu projektu: Zintegrowana rewitalizacja miast historycznych w celu promocji policentrycznego i zrwnowaonego rozwoju urbanistycznego Informacje podstawowe: Hist. Urban to 19 partnerw z 9 krajw obszaru CADSES

Termin realizacji projektu: 2006- 2008 r., wkad wasny: 17 825 EUR, dofinansowanie z funduszy EFRR38: 53 475 EUR

37 38

Tame. EFRR- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

19

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

W tym czasie odbyy si 3 konferencje i 2 spotkania o charakterze warsztatowym. W trakcie warsztatw pracowano w 3 grupach tematycznych obejmujcych zagadnienia: zintegrowanego zarzdzania, rewitalizacji spoeczno- gospodarczej, rewitalizacji fizycznej i rodowiskowej.39

Gwnym zadaniem byo wypracowanie wsplnej dla krajw Europy wschodniej i zachodniej dziaa, zwizanych z rwnowaonym rozwojem miast maych i rednich o bogatym architektonicznym dziedzictwie kulturowym. Sopot w zakresie swoich dziaa zaplanowa opracowanie koncepcji rewitalizacji terenw dworca i projektu zwizanego z odnow zabytkowych kamienic, poruszajc kwesti spoeczn, ekologiczn i ekonomiczn. Priorytetowe zaoenia programu to: tworzenie mechanizmw i warunkw umoliwiajcych rewitalizacj zabytkowych budynkw i obszarw, sukcesywne porzdkowanie i rewitalizacja wartociowych kulturowo i ekonomicznie kwartaw miasta w celu odzyskania lub podwyszenia ich wartoci funkcjonalnej, technicznej, ekonomicznej i kulturowej, konserwacja zabytkowej substancji mieszkaniowej. odnowa kamienic mieszkalnych wsplnot mieszkaniowych przy udziale rodkw gminnych programy pomocowe, kompleksowe przeksztacanie przy udziale inwestora zewntrznego wytypowanych rejonw miasta, a w konsekwencji take: podniesienie poziomu dochodw, standardu ycia i zamonoci mieszkacw oraz poziomu bezpieczestwa w rejonach przeznaczonych do rewitalizacji, rozpowszechnianie przedsibiorczych spoecznoci."40 wrd oraz mieszkacw zachowa aktywnych i do postaw lokalnej wzmacnianie poczucia przynalenoci

Cele programu:

39 40

Informacje zaczerpnite ze strony www.sopot.pl Tame, prezentacja: Program Rewitalizacji Zabytkowego Centrum Sopotu

20

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

Obszar terenw przydworcowych objtych planowan rewitalizacj.41

Sopot. Renowacja kamienicy przy ul. Chmielewskiego 842

41 42

fot. Urzd Miasta Sopotu fot. www.sopot.pl

21

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

6. PODSUMOWANIE Idea rwnowaenia rozwoju miasta staa si popularna wskutek problemw w planowaniu przestrzennym w Stanach Zjednoczonych. Dziki dowiadczeniom i obserwacjom procesw zachodzcych w dzisiejszej urbanistyce, dziaania podjte z odpowiednim rozwojem miast, s coraz czciej promowane i wdraane na wiecie. W Europie zrwnowaony rozwj miast jest jednym z gwnych dziaa pastw Unii Europejskiej. Europa nie boi si inwestowa w nowe programy majce na celu podniesienie jej konkurencyjnoci pod wzgldem gospodarczym, ekologicznym i spoecznym. Przykadem jest bardzo wiele wczeniej wymienionych inwestycji i modeli realizowanych w granicach Unii Europejskiej. Dziki tym wszystkim operacjom stajemy si bardziej wiadomi i konsekwentni w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji zwizanych w planowaniem przestrzennym w naszym kraju.

22

Rwnowaenie rozwoju miast. Jak powinno wyglda Eko-miasto?

BIBLIOGRAFIA

1. Wybrane zagadnienia rewitalizacji miast, praca autorstwa M. Rembezy, redakcja Piotr Lorens i Justyna Martyniuk- Pczek, Wyd. Urbanista, Gdask 2009. 2. Publikacja: Zrwnowaone miasto: aspekty planistyczne, Lidia Miedrzejewska, www.rr.amu.edu.pl. 3. Prezentacja: Wspczesne miasto-ogrd to miasto zrwnowaonego rozwoju, ukasz Tworkowski. 4. Publikacja: Zrwnowaony rozwj miast, Natalia Pawlak, Jolanta Pawlak, www.agenda21.waw.pl. 5. Artyku: Zrwnowaona urbanistyka, Micha Stangel, Architektura- Murator 04/2010 6. Nowa Urbanistyka- nowa jako ycia, tom 14, praca autorstwa M. Hanzl, Biblioteka Urbanisty. 7. Prezentacja: Rozwj miast- rewitalizacja, mieszkalnictwo w kontekcie wdraania inicjatywy JESSICA w woj. wielkopolskim, Radosaw Krawczykowski. 8. www.wikipedia.com 9. www.regioportal.pl 10. www.sopot.pl 11. www.urbact.eu 12. www.europe.eu 13. www.interreg.gov.pl

23