Tac gia sach ban chay Tu tét dén vi dai HONCA KHOI NGHIEP 20 Xay dung cong ty tu khdi nghiép n vi dai trudng tén BE 2.0 JIM COLLINS BILL LAZIER Tran Thi Ngan Tuyén dich Fh ivieti BAN TRE“Hon cé khdi nghigp da téc dng, tam thay d6i phong cach tanh dao cia tdi nhiéu hon bat céf quyén sach hay nhan vat nao khéc. Toi doc di doc lai quyén séch nay méi ndm trong suét hon mudi nim qua. Viée d&t trong tém vao nhiing diéu cét Loi thay vi nhng thu bé mat da khuyén khich ti thé hién chinh minh mét cach tét nhét, thay vi cd gang bat chudc nhiing ngudi khac”. REED HASTINGS, déng sdng lap Netflix Khi Bill Lazier va tdi ciing bat tay viét quyén Hon cé Khai nghiép - phién ban géc, dua trén ndi dung kh6a hoc tai Trudng Kinh doanh Stanford, ching téi muén thiét Lap tam ban dé dinh huéng cho tanh dao cla cdc doanh nghiép vita va nhé c6 nguyén vong xay dung mét cong ty vi dai truding tén. Hon ca khdi nghiép tra thanh tac pham ban chay tai Thung ling Silicon va tac dng dén mot thé hé nhiing nha khéi nghiép, nhu Reed Hastings tai Netflix. Va mac di day la tac pham dau tay cla t6i, nd van dude nhiéu ngudi chon la tac pham yéu thich. Khi Bill qua dai, toi biét minh phai viét gi do dé thé hién Long kinh trong d6i voi ngudi thay Lon nhat iia di ti. Con gi hay hon mét phién ban ky niém va nang cdp day tham vong cua tac pham ma ching téi da cling chung stic tao ra? Hon cé khdi nghiép 2.0 khong don thun ta mat én tai ban kiéu truyén th6ng, Hon mot nua ndi dung trong Hon cd khdi nghiép 2.0 dude viét méi. Géc nhin tu ndm 2020 cia tdi dugc dat canh phan noi dung géc, bé sung cho nhiing bai hoc nén tang cila Hon cd Khai nghiép bang 4 chuong méi va 15 bai tiéu luan. Xuyén suét, Hon cé khdi nghiép 2.0 van gitt dugc tm nhin ma Bill va téi da hinh dung ban dau: déng vai tro la ban dé tu duy va dinh huéng thuc tién. Téi cing dua vao mét chuong bao trim va tich hp nhiing khai niém chi dao diic két qua hang chuc nim nghién cau vé diéu gidp cing ty dat tam voc vidai, duéi dang mot bd khung hanh dong toan dién, ma t6i goi la Ban dd. Quan trong nhat, Hon cd khdi nghiép 2.0 gop phan mé rong di sn cia Bill Lazier. Hon ca khdi nghiép 2.0 xin bat dau bang nhiing bai hoc cudc séng ma toi da may man hoc dugc tu Bill, va qua d6 sy déng gép cla ng van tiép tuc dén véi ban va nhiing ngudi ban dang dan dat. —JIM COLLINS, 2020 UT8-227744 CAO TEM, QUET MA, TICH BIEMHONCA KHOINGHIEPBEYOND ENTREPRENEURSHIP 2.0. Copyright © 2020 by Jim Collins. All tights reserved, Ban tiéng Viét © NXB Tré, 2021. BIEU GHI BIEN MUC TRUGC XUAT BAN DO THU VIEN KHTH TP HCM THUC HIEN General Sciences Library Catalogin-in-Publcaion Data Collins, James C. (James Charles), 1958. Hon ct kd nghigp 2.0 xiy dung cOng ty ti khdi nghigp nv dai trtdng tn Jim Coins, Bill Lazer; Tn Thi Ngn Tuyén dich -In in thi 1.- TP. H6 Chi Minh Tre, 2021 568; 205 em Nguyén bin: Beyond entrepreneurship 2.0 1. Doanh nghiép vie va nk ~ Quan If. 2. Higa quit ch, 3. Thanh cng tong kinh doar. Laaier, Wiliam C. IL, Trin Thi Ngén Tuyén, II. Ts. IV. Ts: Beyond entrepreneurship 2.0, (658.022 = dde 23 Han cd Khai nghiéi = SiigHON CA KHOI NGHIEP 20 Xay dung cong ty tii khdi | nghiép dén vi dai trudng ton JIM COLLINS BILL LAZIER Tran Thi Ngan Tuyén dich NHA XUAT BAN TREMUC LUC Giéi thigu: Hon ca khdi nghiép 2.0 la gi? vii 1 GOC NHIN 2020 CUA JIM: BILL VA TOI 1 I. TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUGI Vi DAI CUNG HOA VO NGHIA Hl. PHONG CACH LANH BAO GOC NHIN 2020 CUA JIM GOC NHIN 2020 CUA JIM GOC NHIN 2020 CUA JIM GOC NHIN 2020 CUA JIM IV. TAMNHIN GOC NHIN 2020 CUA JIM GOC NHIN 2020 CUA JIM 23 71 CHiNH XAC THI NGHE THUAT LANH BAO LA Gi 77 BAN PHUNG SU CHO SU MANG NAO 90 QUYET DINH TOT, THO! LUNG HOP LY 107 SUNG NHAM LAN GIUA TRAO QUYEN VA KHOANH TAY 131 163 MUC DICH KHONG CHi LA LOI NHUAN - DUNG NHAM LAN GIUA HIEM VA MOI 201 NHIN BAU CUNG THAY MUC TIEU THAM VONG, DANG SG VA THACH THUC (BHAG) 219GOC NHIN 2020 CUAJIM TONG HOP - CONG TY XAY DUNG DPR VA “HOI NGHI HIEN PHAP” DE TRO NEN Vi DAI 236 V. VAN MAY UU AI NGUOI KIEN TRi 247 VI. DIEU TAO NEN CONG TY Vi DAI - BAN D6 265 Vil. CHIEN LUgc 301 GOC NHIN 2020 CUAJIM BAN CHAT CUA CHIEN LUGC. 320 GOC NHIN 2020 CUAJIM NEU BAN KHONG KIEM SOAT BUGC GIA, BAN PHAI KIEM SOAT DUOC CHI PHI 350 Vill. BOT PHA 377 GOC NHIN 2020 CUAJIM SANG TAO LA PHAN DE 457 IX. THUC THI XUAT SAC 459 GOC NHIN 2020 CUAJIM HAN CHOT: TU DO TRONG KHUON KHO 463 GOC NHIN 2020 CUAJIM -HANCHOT:TUDUYSMAC 469 GOC NHIN 2020 CUAJIM HAN CHOT: KY VONG 480 GOC NHIN 2020 CUA JIM HAN CHOT: BHAG MANG TINH CHIEN THUAT 483 GOC NHIN 2020 CUAJIM HAN CHOT: BAT RA TRACH NHIEM CA NHAN 520 Lodi cém on 525 Ghi chit cho phdn mé déu nguyén ban cita hon cé khéi nghiép 531 Tai ligu tham khdo theo tiing chuong 539GIGI THIEU Hon ca khdi nghiép 2.0 la gi? Kui Bit Lazier VA toi cling bat tay viét quyén Hon cd khdi nghiép (Beyond Entrepreneurship) - phién ban géc, dua trén ndi dung khéa hoc tai Truong Kinh doanh Stanford, ching tdi mu6n thiét lap tam ban dé dinh huéng cho lanh dao cua cdc doanh nghiép via va nho co nguyén vong xay dung mét cong ty vi dai trudng ton. Bill la truéng hop két hop hiém gap gitia kinh nghigém thuc tién va kién thtic han lam, va Hon ca khdi nghiép goi gon phan lén nhiing tinh hoa éng da tich lity. Sau nay tdi cd dip hgp tac véi nhiéu tac gid khac va gidi thigu dugc nhiéu quyén sdch nam trong danh sach ban chay ctta New York Times va Wall Street Journal vé cha dé nhiing céng ty vi dai truidng ton; tuy nhién, nhiéu lanh dao van chia sé v6i toi rang quyén dau tién nay chinh 1a quyén sdch yéu thich cia ho. Nam 2014, khi Reed Hastings, déng sang lap Netflix, gidi thiéu vé toi tai m6t buéi hop mat cua Hé thong Trung ban cong KIPP, éng da lam t6i ngac nhién khi cho biét rang lic méi khéi nghiép, 6ng da doc di doc lai Hon ca khdi nghiép dén sdu lin. Khi Netflix dugc Stanford trao giai ENCORE cho céng ty cé tinh than khéi nghiép cao nhat, Hastings da cd viiviii Idi nhan danh cho cdc CEO tré, tham vong: “Hay thudc nim long 86 trang dau trong quyén sich Hon cd khéi nghiép”!. Nhé chiéc cau néi la Hon cd khdi nghiép, Bill tré thanh ngudi dé dau cho rat nhiéu nha khdi nghiép ma dng chua tiing gap mat, truyén cam hiing cho ho déc stic xay dung nhiing cng ty that su vi dai dé trudng tén trong thé gidi kinh doanh. Nhung tai sao lic nay day tdi lai quyét dinh gidi thiéu lai Hon cd khéi nghiép? Toi cap nhat né thanh Hon cd khdi nghiép 2.0 la vi ba ly do. Thu nhat, tdi van con v6 cling tam huyét vdi cdc nha khéi nghiép va lanh dao cua cdc céng ty viia va nhé, la nhting doc gid ma téi muén tiép can nhat. Diéu nay c6 thé lam nhiéu ngudi ngac nhién, khi chi: dé nghién cttu cua nhiéu quyén sch sau nay ciia téi la nhiing cong ty da phat trién khéng 16. Nhtuing quy mé Ién ctia nhiing céng ty dé khong lam ta quén di sy that rang tat cd nhiing céng ty tiing duigc nghién cttu trong Xdy dung dé trudng tén (Built to Last), Tit tot dén vi dai (Good to Great), va Vi dai do Iva chon (Great by Choice) déu ting mot thdi la nhiing cong ty khdi nghiép nhé, va tdi da nghién ctiu toan bé lich stt hoat déng cita ho tt nhiing ngay dau mdi thanh lap. Toi danh nhiéu su quan tam dé thdu hiéu nho dau mét sé céng ty giai doan ddu da tré nén vi dai va trudng t6n, trong khi nhiéu céng ty khac lai khong lam dugc. Thu hai, t6i cé thém rat nhiéu tu liéu moi cé thé hitu ich v6i céc chi doanh nghiép va lanh dao céng ty viia va nhd cua ngay hém nay. B6 tai liéu mdi nay, vé cdc chi dé nhu ra quyét dinh lién quan dén con ngudi, lanh dao, tam nhin, chién lugc, may man, va nhiéu ndi dung khac, 1a hoan toan HON CA KHOI NGHIEP 2.0phi hop trong ngdi nha mdi cita Hon cd khéi nghiép. Qua tiing trang sdch, ban sé thdy minh nhu budc chan vao mot ngoi nha xia nhung da dugc mé rong hon rat nhiéu. Cac tu ligu mdi nay xuat hién trong nhiing chuong hoan toan mdi, hay nhiing “tiéu Juan bé sung” nam rai rac qua cac chuong, va duoc dong khung vdi tiéu dé “Géc nhin 2020 cha Jim”. Gan mot ntia ndi dung ctia phién ban 2020 la tu ligu mdi. Tuy nhién, toi van giti nguyén van ban géc nhu Bill va toi da tiing chap but nam 1992 (chi c6 vai diém nho stia lai cho dting). Ban géc sé cé nén mau téi hon dé phan biét. Thu ba, va quan trong nhat, lan tai ban nay 1a dé ton vinh va duy tri di san ctia ngudi dong tac gid, ngudi do dau vi dai nhat trong doi tdi, Bill Lazier. Néu khéng co ban tay dinh huéng cita ong, toi da khéng thé tré thanh tdi ca ngay h6m nay, va cudc ddi téi cing khéng dugc nhu ngay hém nay. Khi Bill ra di nam 2004, toi da muén viét m6t tac phém nao d6 vé Ong va tam anh hudéng sau sac cia 6ng dén moi ngudi. Ngay sau phan gidi thigu vé Hon cd khdi nghiép 2.0 nay, toi xin phép chia sé cau chuyén vé Bill va nhiing gi t6i hoc duge tt trai tim quang dai va tri tué tinh thong cla 6ng, mot ngudi da lam thay d6i cugc déi cha hang ngan ngudi tré. Toi hy vong Hon ca khdi nghiép 2.0 sé gitp ban kién tao mé6t cong ty tam c@. Toi ciing hy vong nhiing Idi khuyén day cua Bill qua nhiing trang sdch nay sé tiép tuc séng mai noi ban va nhiing ngudi dugc ban dan dat. Jim Collins Boulder, Colorado 02/3/2020Chuong 1 BILL VA TOI DO6r vér T61, Bix Lazier gan nhu 1a m6t ngwéi cha. Cha rudt toi da qua doi khi toi chi mdi 23 tudi, va éng ay cing khéng danh théi gian day dé cho téi biét diéu gi la dung la sai, vé nhiing gid tri cét 16i, hay tinh cach cdn co 6 mot con ngudi. Tdi ]én lén vao cudi thap nién 1970, trong giai doan sau Chién tranh Viét Nam, sau vu bé béi Watergate, cam gidc cudc s6ng thiéu han ly tuéng, dinh huéng, hay muc dich. Dén hic t6t nghiép dai hoc nam 1980, tdi chwa tling tro chuyén véi cdc ban trong Idp vé quyét tam phung suf nhu 1a mot trong nhiing muc tiéu cudc ddi, va chung t6i cing hiém khi thao luan rang cudc déi su nghiép cia minh can di theonhiing gia tri cot 16i nhat dinh. Dén khi budc vao tudi déi mu6i, t6i lu6én cé cam gidc khac khoai rang minh con thiéu m6t diéu gi dé, mét diéu ma tdi cing khéng thé goi tén. Va r6i toi gap duc Bill. Khong lau sau sinh nhat lan tht 25, luc dé téi dang hoc nam thi hai tai Truong Kinh doanh Stanford, van may dot ngét tim dén tdi. Dé la cai duyén gap dugc dung ngudi, cai may man lam thay déi hoan toan cudc doi téi chi sau mét lan gap go tinh cé véi dung ngu@i. Bill lic dé 14 mét doanh nhan thanh dat, m6t ngudi xay dung va kién tao cong ty thanh cong, da budc vao tudi ngi tudn; éng duge truéng khoa mdi tham gia ban giang hudn va ding lép cho mét mén hoc khéng bat budc trong chuong trinh. Bill di nhan 1di day 6 Stanford dé chia sé cdc kién thiic thc tién, chuyén nguén nang lugng cta ong tit xay dung cdc céng ty non tré sang vun dap cho cdc lanh dao tré. Toi da chon mét mén hoc khéng bat buéc khac, nhung hé théng gan ché ngau nhién dé chia l6p cho déu da dat toi vao ngay khéa day dau tién cia Bill. Toi hoi cc ban be, “Cé ai biét gi vé gido su Lazier khong?” Ai cing lac dau. “Théi ké, t6i ctt di hoc thit vai budi xem thay day thé nao”. That may la toi da lam thé. Néu hé thong xép lp dat tdi vao mot l6p khac, hay téi bd hoc mén nay, chic tdi khd cd co hdi di theo con duéng ma téi theo dudi lau nay. Nhu thé thi quyén sach nay cing chang ra ddi. Hay bat cut quyén sach nao c6 tén tdi 1a tac gid hay déng tac gid, sé chang cé Xay dung dé trudng ton, chang cé Tw tot dén vi dai, ching cd Ngudi khéng 16 guc nga, chang cé Vi dai do Iva chon. Chang 2 HON CA KHOI NGHIEP 2.0cé su xudét hién cia nhiing nghién ctiu ma tli dé tdi vinh hanh duc tom tat két qua thanh sdch. Va ca tinh cach cia toi - tham chi, ca nhiing gid tri cét 16i sau sAc nhat - han cing da rat khac. Vi mét ly do nao dé ma Bill da quan tam dén téi. Toi nghi 6ng cam nhan dugc téi la mét cé may nén nhiéu nang lugng ma lai thiéu muc dich ro rang. Ong thudng mdi hai vo chéng t6i - toi cling Joanne - dén nha diing biia vdi ong va vo 1a Dorothy. Va ong van giti théi quen nay sau khi tdi tot nghiép, thuc giuc toi phai suy nghi twong tan cach khai thac tai nang cla minh tét nhat va tao ra dau an khac biét. Ong kién tri nhung nhe nhang, truyén cam hting cho tdi di theo con dung nghién citu, viét lach, va giang day. Va réi vao nam 1988, khi téi viia budc qua tudi 30, Bill da thay toi dua ra mOt quyét dinh ding cam, va cudc ddi tdi hoan toan thay déi theo huéng tét hon. Trung Kinh doanh Stanford bat ngd mat di mét gido su ngdi sao dang chju trach nhiém giang day cho m6n hoc dugc nhiéu sinh vién chon vé khéi nghiép va doanh nghiép nhé, mét la chon khac bén canh Iép cua Bill. Moi ngw6i hdi Bill cé biét ai du kha nang tam thdi dam nhiém trong trach nay trong nam hoc sap tdi, trong khi ho tim ngudi thay thé “thuc thy” hay khéng. Va Bill da dé xuat tdi. Trudng ban giang hudn td ra nghi ngé, nhung Bill da dau tranh cho tdi. “T6i tin vao anh ta’, Bill ndi. “Va téi sé chiu trach nhiém khai van thém cho anh ta, vi anh ta sé day cling mot noi dung nhu tdi, chi la khac budi’”. Ban lanh dao nha truéng budc phai déng y vi khong con BILLVATOI 3lua chon nao khac, va ho hy vong Bill sé gitip toi khong lam hong bét moi viéc. Ban thi tuéng tugng minh 1a m6t tay ném bong tré trong gidi nhé, va rdi mot ngay kia chiéc xe buyt ché cdc tay bong cho mét d6i chuyén nghiép bi hu trén dudng dén san Yankee. Tran dau sap dén gid ra san, va cdc lanh dao d6i bong dang tim moi cach dao cho ra mét nguwdi dé dting vao u ma ném bong, va ban v6 tinh lai dang cé mat ngay hic dé. Bong cé ai d6 thay mat ban diing lén va ndi, “Nay, cau bé - cdm ging tay va bong, réi chay ra ngoai dé ma ném di!”. Dé cing chinh la cam gidc cia toi khi dat chan vao giang dung l6p MBA cita Stanford, tram vao ché tréng cia vi gido su ngéi sao. Bill da dat lén vai t6i mét trach nhiém v6 cing nang né - 6ng dy tin tudng vao téi - va toi khong muén thay 6ng dy that vong. Ong ciing day cho tdi bai hoc vé viéc thé hién tét nhat trong nhiing lic quan trong nhat. Cam gidc nhu ching tdi dang trong phong ché trudc tran du quan trong, la co héi duy nhat trong ddi, va hudn luyén vién Bill dang dan do téi: “Day 1a co héi cha em. Néu em ném béng gan nhu hoan hao, ho sé cho em tiép tuc ném béng, va toan b6 cudc déi su nghiép cia em sé thay déi. Nao, hay chay ra dé va ném bong di!”. Va téi da ném bong trong san dau Ién la Trdng Kinh doanh Stanford trong bay mua tiép theo sau dd. Nhiing bai hoc cudc doi tei ngudi dé dau tuyét voi Tam voc vi dai cia Bill khéng dén tii thanh cong cia ong. Phai cong nhan, ong 1a m6t ngudi thanh céng, cho di ban nhin theo huéng nao. Ong la mét doanh nhan thanh dat véi 4 HON CA KHOI NGHIEP 2.0nhiing cong ty tu nhan tiép tuc tao ra viéc lam va loi nhuan rat lau sau khi ong ra di. Ong 1a mot giang vién va hoc gia dau tién dugc vinh danh tron déi 14 Gido su Kinh doanh Nancy and Charles Munger tai Trudng Luat Stanford (noi lam viéc cuéi cing cta Bill trudc khi tam xa su nghiép giang day). Bill tao ra nhiing tac d6ng sau sac dén sinh vién trudng luat va ho da ton vinh éng bang cach dat tén cho khodng san trung tam cua Khu nha danh cho sinh vién sau dai hoc Munger Graduate Residence 1a San Lazier. Ong cing 1a mot ngu6i phung sv tan tam, luén danh thdi gian va tién bac cho rat nhiéu t6 chtic xa héi, trong do cé sau nam 1a Cht tich Hdi déng Quan tri tai Dai hoc Grinnell. Nhung trén hét, Bill 1a mét ngudi khai vin. Khéng chi cho ca nhn téi, ma cho hang tram ngudi tré khdc. Thé nén, trudéc khi budc vao nhiing bai hc lién quan dén kinh doanh trong quyén sach nay, tdi xin phép chia sé mot loat nhting bai hoc cudc déi ma ti duc rut dugc ti Bill. That pha hop khi dat ching ngay nhiing trang dau tién cla Hon cd khdi nghiép 2.0, vi Bill cing 1a minh chting rang khéng thé cd thanh cong thuc su néu ban con chua thanh céng trong cach s6ng cia minh. Diing bao gid dé nén mét hanh déng hao phong bot phat Mot ngay no, cé hai chiéc thing gé lén xuat hién truéc hién nha cua ching tdi, dia chi trén dé cho thay ngudi gui 1a th Bill. Khi mé chiéc thing ra, Joanne va téi thay cé hang chuc chai rugu ngon xuat sac, rugu vang Phap, Y, va California. Toi goi cho Bill va hdi 6ng tai sao tu dung lai nghi dén viéc BILLVATOI 5gui cho téi mén qua dac biét thé nay. “Ham rugu cla Dorothy va t6i bi qua tai, va hai vg chéng téi can kiém ché cho nhiing quyét mot s6 chai”. Bill la bac thay trong viéc thuyét phuc ngudi ta don nhan su hao phéng cia minh, bang cach lam cho ban thay that ra ban dang gitip éng dy day chi. Bill co mét ham rugu khéng 16, va tdi hiéu 6ng dy khé ma gap van dé thiéu ché chiia. Joanne va téi trong mt buéi an téi vi éng da vé tinh khen tang va thich thu véi nhiing chai rugu do éng Iva chon. Vao thdi do, chung t6i khéng dvi kha nang tai chinh dé chon mua nhiing chai rugu ngon nhu thé. Thé 1a, Bill sin sang chia sé, dé lai cho chung ti mét van dé ma chung t6i rat vui vé giai quyét la cat gon hang chuc chai rugu ngon lén chiéc gid ké rugu nho xiu trong tang ham cing nho xiu cia minh. Trong sé nhiing lanh dao kinh doanh vi dai va néi tiéng, Bill lam téi nhé nhat dén William R. Hewlett, déng sang lap Céng ty Hewlett-Packard (HP). Hewlett tin rang mét céng ty phai cé trach nhiém véi tat ca moi ngudi ma minh cé lién quan, va rang nhiing ngudi da déc hét stic cho sy thanh céng cia cong ty xting dang dude nhan lai phan cua cai ma ho da gép phan tao ra. Hewlett da di trudc théi dai rat xa, khi ong thé hién nhéing gia tri nay tu thap nién 1940, rat lau trudc khi 16i tu duy nay tré nén phé bién trong thé gidi kinh doanh tai My. HP 1a mét trong nhiing céng ty céng nghé dau tién cé chong trinh chia sé Igi nhuan va quyén sé hitu cé phiéu cho tat cd nhiing nhan vién ky hgp déng lam viéc dai han, va Hewlett cing 1a mét 6 HON CA KHOI NGHIEP 2.0trong nhiing ong trim cong nghé dau tién cam két trao di phan 1én gia tri tai san cia minh’. Khi xay dung cong ty va ca trong cudc song, Hewlett déu lam theo mét phuong cham don gian ma 6ng thuong nhac di nhac lai: “Diing bao gid dé nén mét hanh d6ng hao phong bét phat”? Ca Bill va toi déu cé nguén cam hiing tii Hewlett, va Bill la ngudi theo duéi phuong cham nay cla Hewlett mét cach toan dién. Bill tin rang Giéc mo My khdéng phai la cé gang dat duoc moi tht tét nhat cho ban than, ma con phai tao ra co héi dugc lam nhiing viéc hitu ich va cho di ban than minh nhiéu nhat. Ban cé thé trao tién bac. Hay thdi gian. Hay phung su cho mot ly tudng, cho dat nudc. Hay giang day va dé dau cho thé hé ké tiép. Hay chap nhan rii ro vi mot diéu ma ban da dat tron niém tin. Trong trudng hop cha minh, Bill da lam tat ca nhiing diéu nay, va con hon thé nita. Su hao phong cia éng khéng lam giam di nguén nang lugng bén trong, ma cé thé ndi no cé tac dung ngugc lai. Khi éng rat hao phong cho di that nhiéu, cai nghiép quay lai vdi 6ng, cang lam tang su hao phéng, va éng sé lai tiép tuc cho di, va né cang thtic day nguén nang lugng - ct thé xoay vong nhu mét chiéc banh xe nang lugng hao phong, tao thém stic da ngay cang manh mé trong sudt cudc déi ong. Biét r6 khi ndo can thic hién cit nhdy quyét dinh Bill khdi dau sy nghiép la mét chuyén gia CPA tai mét céng ty ké toan danh tiéng. Su nghiép cia 6ng dang lén, éng biét minh dang 6 ngay dinh va sé s6m duge tré thanh cong su trong céng ty. BILLVATOI 7Phan ting cia Bill 1a gi trudéc co hdi sp dugc thang chtic thanh cong su? Ong xin nghi viéc. “Toi van luén cé mét gidc mo khéi nghiép va xay dung céng ty cho riéng minh’, éng ké véi tdi vé thi diém nay. “Va ti cam gidc néu tré thanh cong su tdi sé bi gan chat vao mé6t vi tri danh tiéng va thoai mai, va chinh su thoai mai nay khién téi khé ma dam lam mét cui nhay”. Thé 1a, trudéc khi ngudi ta kip thang chtic cho Bill tré thanh c6ng su, 6ng da viit bé su thoai mai va an toan cé nguy co bop ngat gidc mo khdi nghiép va tu minh nhay qua vu sau. Ban nén nhé, day 1a théi ky dau, khi nguéi ta con khao khat danh tiéng va su an toan tai chinh cua tang lép trung luu, khi khoi nghiép van con bi xem 1a mét lya chon nghé nghiép la lam, bat thudng, chi danh cho nhiing ngudi dién r6, theo dudi rui ro, khi ma nhiing cdp vo chéng cé su nghiép 6n dinh va con nhé hiém khi dam danh déi con duéng thanh céng quen thuéc dé di vao nhiing noi rui ro, bat 6n. Nhung dé bién nhiing gidc mo - gan nhu bat kha - tré thanh hién thuic, co nhiing hic ban phai bat chp tat ca, déc hét tam huyét ma tién tdi, hoan toan khéng c6 dudng lui. Bill tin rang da sé ngudi ta khéng dat dugc gidéc mo tham vong cia ho Ia vi ho da khéng toan tam toan y cho néo ngay tai thi diém quan trong nhat. Ciing nén ndi cho 16, Bill khong khuyén khich viéc nhay vot mét cach vdi va, bat chap, theo mét con dudng tinh cd duigc lua chon mét cdch mi quang. Ong lua chon can trong khi phai dua ra nhting cam két ding cam va khéng thé thoi 8 HON CA KHOI NGHIEP 2.0lui. Tuy vay, y nghia van 1a thé: ding, moi tht that rui ro khi ban vit bé hét dé theo duéi mét gidc mo khéng cé nhiéu co may, nhung néu tai thdi diém quyét dinh ma ban khong chap nhén bdt chap tat cd, thi cd may dat dugc gidc mo sé chuyén tit thap xudng bang khong. Déi véi Bill, néu nhu 6 lai véi céng ty ké toan, noi con duéng da dugc vé sin, moi tht da dugc sap dat, chi cin ban t6 mau theo dung chi dinh va khéng lan ra ngoai, thi ban cé thé ty tin sé nhn lai mét bitc tranh di dep. Nhung van con dé m6t la chon khac, chinh 1a lia chon ctia Bill. Ban cé thé quén di viéc chac chan tao ra mét cudc déi dep nhu mét biic tranh xinh xinh, mét cudc ddi khéng khac may so véi btic tranh xinh xinh cia nhiéu ngudi khac, va thay vao dé bay ra mét tém toan ma biét dau trén do ban sé vé nén mot tuyét phadm. Sau nay, t6i cfing cé khoanh khac phan van cia riéng minh. Budc vao su nghiép giang day dugc khoang nam nam, tdi déi mat véi lwa chon cudc déi minh. Téi cd thé chon con duwéng mon nhiéu ngwéi da qua. Téi co thé chon theo duéi su nghiép han lam kiéu truyén théng, lay bang tién si, va réi sau d6 1a nhiéu nam leo dan lén cdc ndc thang cia gido su chinh thiic. Hoac téi cé thé tu tao con dung riéng cha minh bén ngoai thé gidi hoc thuat, danh ctigc moi tht’ vao kha nang nghién ctiu va viét lach cia minh. Qua nhiéu nam, mét vai sinh vién da ting hoi toi vé su tuong phan trong khai niém vé mét “gido su nganh khéi nghiép”. Noi cho cing, hé théng tuyén dung hoc thuat theo n quan gi dén su rii ro va map md co cau va an toan thi cé khi khdi nghiép? Thé 1a, toi nghi, “Thé sao minh khong tao BILLVATOIra mot cum tl méi? Thay vi tré thanh mot gido su vé khéi nghiép, tai sao minh khéng phai la mét gido su khdi nghiép?”. Khi téi chia sé v6i Bill rang t6i muén tré thanh “mét giao su ty do, tu trao cho minh vj tri riéng, va ty cho minh vao bién ché tron ddi’, éng dy cho rang diéu nay nghe that ky quac va bat kha thi. Ong tin rang tdi dugc trdi trao cho trong trach la mét nha gido, nha nghién cttu, tac gia, va gido su, va thoat dau 6ng tu van dinh hudéng cho téi tao dung nén tang hoc thuat theo kiéu truyén théng va an toan. Khi téi ndi véi Bill rang t6i sé van 1a mét nha gido, nha nghién cttu, tac gia, va gido su - chi a téi khong gan véi mot trudng dai hoc - 6ng da lac dau truéc sui mao hiém khéng co co sé nay. Khi d6 toi nhac lai véi Bill vé khoanh khac é6ng da chon déc hét tam huyét, 6ng da nghi viéc ngay trudc khi dugc thang chic thanh c6ng su. “Cudc ddi ong da ré theo huéng nao néu 6ng lang nghe theo nhiing ngu@i lo lang vé quyét dinh tli bd co hdi lam cOng su cia éng dé di vao con dudng khéi nghiép?”. Téi nhan thay 6ng co mét ny cudi thoang qua, va ong ay khéng ndi gi thém. Gid day nghi lai, t6i cho rang Bill da cho t6i m6t bai trac nghiém, thi xem t6i cé that sy tin vao y tung “gido su tu do” dé ma déc hét tam huyét khéng. Ong ciing rat quan tam dén téi mdi dat cau hdi nghi hoac vé tu duy cita téi. Joanne va toi da quyét dinh lam ci nhay quyét dinh, khéng cén dung quay lui, ma chung téi goi la “thoi khac cua Thelma va Louise’, dua theo bé phim kinh dién cé doan két 1a Thelma va Louise trén chiéc xe mui tran tay nam chat tay, dap ga hét t6c d6, ném minh vao hém nti gitia sa mac rong 10 HON CA KHOI NGHIEP 2.0mé. (Mac di ching toi khac véi Thelma va Louise, ching ti that su muén tiép dat an toan 6 phia bé bén kia). Ching toi tudng chiing nhu khong lam duge, cé hic cam gic minh sap bi ném vao vach nui khi nguén tién mat danh dum gan nhu can kiét. Néu ma tdi vin dé ngé co hoi rut lui va quay lai véi su thoai mai cia Stanford, téi han da hanh dong khic, da khong thé toan tam toan y. Va co may thanh cong han da roi tut tii cao vot xudng con bang khéng. Néu ban dé cho cudc déi minh cé nhiéu lua chon m6, thi d6 cing chinh 1a cudc déi ban... hic nao cing chi c6 cdc lua chon mé. Dat cugc niém tin Sau khi rdi khdi nhéing can phong dugc bao boc che chan va nén van héa cia mot truéng dai hoc nhu Stanford, téi co mét loat nhiing quyét dinh sai lam lién quan dén con ngudi, do tdi dat niém tin sai ché. Toi ké voi Bill vé nhiing kinh nghiém nay va hdi 6ng, “Bill nay, 6ng c6 bao gid bi ngudi ta loi dung niém tin chua?” “Chac chan 1a cé chit’, ng ndi, “Dé 1a mét phan cla cugc song ma. “Ong cé vi thé ma trd nén mat long tin, va ty bao vé minh hon?” téi hdi tiép, “Nhting su vu nay khién t6i cam thay canh gidc hon véi tat ca moi nguéi” “Jim, day 14 mét trong nhiing nga ba Ién nhat trén con dudng cudc ddi. Néu theo nga nay, anh thoat dau gia dinh la moi ngudi déu dang tin cay va anh gitt quan diém nay cho dén khi nao gap bang chting khéng thé tranh cai cho thay BILL VA TOI 112 diéu ngugc lai; néu theo nga kia, anh thoat dau gid dinh moi ngudi déu khéng dang tin cho dén khi ho chiing minh voi anh rang ho xting dang véi niém tin cia anh. Anh phai chon mot nga ré va di mai theo con dudng do”. Toi biét Bill duéng nhu luén tin vao ngudi khac, tdi hédi, “Thé con chuyén hién nhién la ngudi ta khong phai lic nao cing dang tin?”. “Téi chon gia dinh diéu tét nhat 6 ngudi khac va chap nhan rang ddi khi ho lam ta that vong”. “Vay ra, 6ng chua bi bam giap qua nhiéu?”, Toi dau lai. “Di nhién, tdi ting bi bam gidp chu”, ong gat. “Cang nhiéu lin day. Nhung téi thudng xuyén nhan thay ngudi ta sé vuon lén xting dang véi niém tin anh danh cho ho. Néu anh tin tuéng ho, ho cam thay cé trach nhiém phai lam sao cho xting dang vdi niém tin do. Jim nay, anh cé bao gid can nhac vé chuyén khi anh tin tuéng vao ngu6i ta 1a anh dang that su giip ho dang tin hon khéng?” “Nhung m6t s6 ngudi sé loi dung diéu nay’, toi cai lai. “Va ho sé hai ta”. Bill luc dé ké lai mét tinh huéng ma 6ng da mat “médt sé tién di ldn dé thay dau” khi cé ngudi loi dung niém tin cia ong. D6 khong phai 1a mét tham hoa. (“Diing bao gid dat minh vao nguy co gap tham hoa; hay dé mat dén dong tién’, ong ting tu van). Nhung no 1a mét cu séc, nhat la khi do 1a m6t ngudi ma 6ng da quen biét tt lau. Bill phan tich su viéc theo hudng loi thé va bat loi. Gia sti ban tin tuéng ai d6, va ngudi dé xting dang véi niém tin cua ban. Do 1a mét Igi thé lon. Ngudi dang tin cam thay dugc HON CA KHOI NGHIEP 2.0tran trong va cang cé thém déng luc khi dugc tin tudng. Diém bat Igi néu ban sai 1a gi? Mién 1a ban khéng gap phai su mat mat khéng thé ganh néi, ban sé cam thay dau dén va that vong. Hay nhin tli mét géc khac: Loi thé cia viéc khong tin tudng 1a gi? Ban gidm thiéu néi dau va that vong. Bat Igi cua viéc khéng tin tong 1a gi? Theo tu van cia Bill, day chinh la diéu can luu tam: néu ban gia dinh moi ngudi déu khong dang tin, ban sé lam nan long va day nhiing ngudi gidi nhat ra xa khdi ban. Day 1a “Van cugc Niém tin” ctia Bill - niém tin viing chic rang viéc dat cugc vao niém tin cé nhiéu Igi thé hon 1a bat Igi. “Vay thi, ong sé lam gi khi phat hién co ngudi that su da lam dung long tét cia 6ng?” tdi hdi. “Dau tién, anh phai dam bao khéng cé sy hiéu lam nao 6 day. Va cing khéng phai do thiéu nang luc’. “Thiéu nang luc u?”. “Dung thé, Bill ndi. “Cé hai dang mat niém tin. Thi nhat la khéng con tin tuéng va kha nang cia ai d6 vi anh phat hién ngudi dé cé tam nhung khong cé tai. Tht hai la mat niém tin vao nhan cach cia mét ngudi. Anh cé thé gitip moi ngudi thiéu nang lic trd nén cé nang luc, nhung néu anh phat hién ai dé cha dng va thuéng xuyén lam dung niém tin cua anh, anh khéng nén tin twéng hoan toan vao ho niia”. Niém tin cua Bill danh cho nguéi khac nhu mot chiéc nam cham, né cé tac dung kéo nguéi ta lén mét chudn muic cao hon vé hiéu qua céng viéc va nhan cach, chi don gian la vi nguoi ta khong muén lam cho Ong ay that vong. Nhung su that vong chua bao gid ngan dugc dng tin tudng vao ngudi BILL VA TOL 13khac. Ong dat cugc lén vao con ngudi, hét lan nay dén lan khac. Va khi co vai ngudi trong sé hg chiing to ho xting dang voi niém tin cua ong, ho sé déc long va trung thanh voi Bill cho dén suét cudc doi. Xay dung m6t cudc doi y nghia thong qua viéc xay dung méi quan hé “Anh cé thé di qua cudc di nhu mét loat cdc giao dich, hay anh cé thé danh thdi gian dé xay dung mdi quan hé’ Bill ting cé lan noi véi t6i. “Giao dich mang lai cho anh thanh céng, nhung chi cé mdi quan hé mdi gitip anh cé mét cudc song tuyét voi’. “Lam thé nao éng biét minh cé mét méi quan hé tuyét voi?’, toi hdi. Bill tram tu mét hic, réi tra 1di, “Dé 1a khi anh dat cau hoi cho tiing ngudi trong mdi quan hé rang ai la ngudi hudng loi nhiéu nhat ti’ méi quan hé do, cau tra 16i tt hai ngudi déu sé la, ‘Chinh té?. “Phai chang cach danh gid nay cé chut gi dé ich ky?” toi ngé ngang. “Khong hé, ly tuéng nhat 1a mdi ngwdi déu déng gop rat nhiéu cho méi quan hé khién ca hai déu cam thay minh giau thém’, Bill giai thich. “Jim nay, dé tdi héi anh, anh nghi ai la ngudi hudng Igi nhiéu hon trong méi quan hé gitia hai chung ta?”. “A, ci nay dé ma... Chinh tdi! Ong da cho tdi rét nhiéw”. ‘A, thi d6 1 diéu toi muén ndi’, Bill mim cui. “Anh thay khéng, tdi cting sé tra loi rang t6i dugc hung loi nhiéu hon anh” 14 HON CA KHOI NGHIEP 2.0Cach tiép can nay cia Bill chi cé thé 4p dung khi ca hai bén cing dau tu cho méi quan hé, khéng phai vi ho sé nhan lai dugc gi ti nd, ma vi nhiing gi ho co thé dong gop cho no. Bill 14 mot nguwdi do dau dac biét quang dai. Trong khoang 25 nam cuéi doi, Bill da gap go hang tram ngudi tré va ho da nhan dugc su khai van quy gia cua ong. Toi thay to mé tht vi khi quan sat ngwdi duge Bill chon dé dau, va ngudi 6ng chon tiép tuc dé dau. Nhting ngudi dugc Bill danh thoi gian cho déu hiéu rang dugc dé dau khong phai la viéc “tao méi quan hé” hay “tao mang ludi” hay “ding ngudi d6 dau dé tién than”. Dé dau - cho ca hai ngudi 6 hai phia cho va nhan - 1a mOt méi quan hé, khéng don thudn la mdt giao dich. Mac cho Idi tuyén bé hao phong cia Bill rang éng dugc hwéng Ii nhiéu tt tinh ban lau bén gitia hai chung tdi, tdi luén cam thay minh nhan dugc nhiéu hon tu 6ng so vi nhiing gi toi cé thé dén dap lai. Va nhiing ngwdi khac duigc Bill dé dau déu ndi rang ho cé cing cam nhan nay nhu tdi. Nhting Bill cé mét yéu céu khéng ndi ra danh cho ching toi. Ong ky vong nhiing ngudi dugc éng dé dau sé budc vao mot vong quay v6 tan, trong dé nguéi dugc dé dau tré thanh ngudi dd dau cho thé hé ké tiép, va cit thé mé rong vong quay duy tri mai mai. Va nhu thé, dé dau khéng chi la méi quan hé hai chiéu, ma né mé rong thanh m6t mang lwéi mdi quan hé kéo dai vugt qué tudéi doi cia ngwdi dé dau va duge do dau. BILL VA TOI 15Bat ddu bang gid tri, lubn luén Ia gid tri Bill thich dem tinh huéng cita L.L. Bean vao gidng day. Ong dac biét thich thao luan véi cdc sinh vién vé Leon Bean, nha sang lap, va cch Bean ra quyét dinh dua nhiéu vao gid tri cét Idi hon 1a nham téi da héa Igi nhuan va tang trudéng. Di ngvigc lai kiéu tu duy truyén théng cia sinh vién MBA rang kiém nhiéu tién chinh 1a muc tiéu, Leon Bean bé lai tién trén ban dé hudng dén chim séc cho khach hang nhu mot ngudi ban, nudi duéng mdt van héa dang ty hao, va danh thdi gian cho cdc hoat dong ngoai trdi. Theo quan diém cia Bill, khéi nghiép thanh cong khéng hoan toan 1a nhiing gi ban lam ma ca viéc ban 1a ai. Ciing nhu viéc mot biic tranh hay mét ban nhac kiét tac phan anh gid tri ndi tai cha ngudi nghé si, thi mot c6ng ty vi dai cing phan anh gid tri cot 1éi cua nha lanh dao thoi ky khdi nghiép. Bill sti dung Bean nhu mot vi du dé dat van dé cho cdc sinh vién phat trién mot triét ly dinh huéng r6 rang cho cudc doi, m6t triét ly khong chi xoay quanh tién bac. Mét cau trich dan yéu thich cia Bill trong bai tap nay (va ban sé con gap lai no trong phan ni dung chinh cia Hon ca khéi nghiép) la cau tra li ctta Leon Bean danh cho nhiing ngudi nghi rang 6ng can phat trién nhanh hon dé kiém tién nhiéu hon: “Toi hién da an ngay ba bifa réi, toi khong thé an ndi bita thit tu nia” D6i vdi Bill, tién bac chwa bao gid 1a thud do chu dao cho cudc ddi. Ong cé thé kiém dugc nhiéu tién hon, rat nhiéu hon, néu 6ng danh luén ca 20 nam cuéi cia doi minh cho viéc t6i da héa thanh cong trong kinh doanh. Nhwng thay vao do dng lai chon viéc giang day. Bill da day cho téi mot 16 HON CA KHOI NGHIEP 2.0bai hoc can ban, trong 1di ndi va tit hanh dong cia minh: Néu ban dinh nghia thanh cong bang tién bac, ban sé luén thua. Thudéc do thuc su cha cudc déi la nhiing méi quan hé y nghia ma ban da thiét lap va nhiing gia tri cét loi ma ban luén chon theo duéi. Nhu vay 1a gia tri phai ding truéc muc tiéu, trudc chién luge, trudc chién thuat, trudc san phém, trudc lua chon thi trudng, truéc tai chinh, trudc ké hoach kinh doanh, trudéc moi quyét dinh. Téi nhat nhanh dugc tl Bill rang mét cong ty khdng nén bat dau voi mot ban ké hoach kinh doanh, ma thyc ra 1a tt ban Tuyén ngén Doc lap chita dung tuyén ngén vé gid tri cia ho: Chiing toi khang dinh nhiing chan ly nay la hién nhién. Gia tri di truéc, va t&t ca moi thtt khac theo sau — trong kinh doanh, trong su nghiép, va trong cudc séng. Bill day rang gia tri cét li khong phai la “phan mém”. Séng dung véi gia tri c6t 16i 1a viéc khé khan. Mot gia tri cét 16i ma Bill da truyén cho tdi 1a ban chat nghiém tuc cia cam két. “Hay rat cén than khi anh cam két mét diéu gi’, Bill tu van. “Vi chang cé cdch nao giti duge danh du khi anh khOng gitt dugc cam két do anh tu nguyén dé ra”. Nam 2005, t6i cam két cé bai phat biéu chinh két thuc cho cudc hop tai Fort Lauderdale, Florida, vao ngay 25/10. Toi da sap xép bay vao ngay 24/10, ngay luc con bao Wilma dap thang vao mién nam tiéu bang Florida. Sdu triéu ngudi mat dién. San bay déng ctia. Nha chia may bay khéa chat. Toi hy vong nhan dugc cudc goi tii ban té chic, gidi thoat cho tdi khdi cam két nay. Nhung cudc héi thao da bat dau tu truéc BILL VA TOI 7khi bao vao, va day 1 su kién chia tay su nghiép cua nha té chiic. Ong dy van muén tdi dén va dién thuyét trudc tat ca nhiing ngudi tham dy, vi ding nao thi ho cing dang bi ket lai 6 nam Florida. TOi lam sao day? ‘TOi va cac cOng su tranh luan cé nén hity cudc hen nay. Khi do téi dat mét cau hdi don gidn ma téi hoc dugc tii Bill, “Co phai la khong thé nao gitt dugc cam két, y toi la thuc su bat khd thi”. Thuc té, van con mét kha nang mong manh. Toi cé thé bay dén Orlando, noi nay van con cho phép may bay ha canh, va dén noi hic khuya. Sau do téi sé di bang xe hoi, khoang b6n dén nam gié di xuyén dém, hy vong tranh duge nhiing tru den, cay céi, bang hiéu dé nga trén dudng. Néu doan dudng di van thong sudt, toi cd thé dén noi lic sang sém. Va dé 1a cach gidi quyét cua tdi, thu xép bay dén Orlando hic gan ntia dém, lai xe lin tuc trén nhiing doan dudng cao téc ving tanh, dén noi chiing kién mét thanh phé khéng cé dién, ngudi ta xép hang dai bén ngoai siéu thi mua nudc uéng va thyc pham, vita kip gid trinh bay bai dién thuyét bé mac cia minh nhé chiéc may phat dién chay bang xang. Bill da giup t6i tham nhudn tu tuéng rang s6ng dung voi gia tri c6t 1di thuéng khéng thuan tién, déi khi con t6n kém, va lun luén doi hdi ta phai cé gang. Qua that 1a mét viéc kho khan. Téi mai van chua hoan hao trong viéc séng dung v6i gia tri c6t 16i cua minh moi lic mgi noi. Nhung tdi hanh xi nhat quan hon v6i gid tri c6t 16i cha minh 1a nhé Bill da chi day va lam guong. Ong da day tdi ring ban phai lién tuc 18 HON CA KHOI NGHIEP 2.0tu tu chinh, nhu mét con tau ngoai khoi di theo cdc chom sao - d6i khi ban di chéch huéng mét chut, nhuing ban tim lai dugc gid tri va kéo minh vé dung dudng. Va ban phai lam nhu thé mai mi, xuyén suét ca cudc doi. Phét bo lén banh nuéng Nam 1991, trong khi bat dau danh vat dé phac thao néi dung cho tac phém sau nay la Hon ca khéi nghiép, toi than thé v6i Bill rang toi cam thdy minh dang trong mét giai doan tuyét vong den t6i, phai cé gang bat con chit lam viéc. Hon ca khdi nghiép la né hic viét sich dau tién cia téi, va ti cam thay minh that qué kém khong dui nang luc cho nhiém vu nay, mot cam gidc ngay lai cang dugc cling c6 khi tdi doc lai nhiing gi minh da viét hom truéc va nghi, “Minh mat sau gid dé viét ra mot thti chi dang viit vao sot rac”. Toi nghi Bill sé cho t6i mét bai giang vé su can thiét phai cé ky luat dé vugt qua con dau, nhu khi ta lé tung budéc qua nhiing chang dudng cudi cla cudc dua marathon. Toi da bat dau hiéu dugc su that vé ndi dau dén khéng thé nao tranh khdi khi lua chon tting cau chi. Viét cing giéng nhuw chay: Néu ban chay hét stic minh, ban sé luén luén bj dau. Con dau khéng bao gid giam; chi la ban ngay cang gidi hon. Nhung thay vao dé, téi lai nhan dugc mét bai giang vé niém vui. “Nay, Jim, néu anh khéng thich lam viéc nay, anh sé khong thé duy tri di lau dé tré thanh ngudi gidi trong viéc nay dugc”. Va ong ndi thém, “Cudc séng nay qua ngan dé phi hoai vao nhiing diéu ta khong thich lam. Néu ta khéng thé bién viéc nay thanh niém vui, thi ta ding nén lam nita?. BILL VA TOL 19Ngay sau hém giti ban thao quyén Hon cd khéi nghiép dén nha xuat ban, Bill bi dot quy va phai phau thuat dong mach. Vai thang sau d6, Bill va t6i gap nhau nhu thudng lé, cling tan huéng mon banh nuéng vao buéi sang thu Bay tai Peninsula Creamery, Palo Alto, California. Khi phuc vu mang banh dén, Bill cho han mot lat bo day lén trén mat banh. “Bill!”, tdi la toang. “Ong lam gi thé? Bac si khong cdm 6ng an bo sao, véi bénh tim cua éng nhu thé?”. Bill van binh tinh rot mat ong lén banh ran, ng6i nhin bo va mat quyén vao nhau thanh mét hén hgp dudng-béo ngon lanh. “Khi ngwdi ta day t6i vao phong mé’, Bill bat dau gidi thich, “toi nghi ho thay dugc nu cudi trén mat tdi. Toi nhan thay rang néu day la két thuc cha cudc doi tdi, thi, chiu thdi. Dorothy va tdi da cé mét chang dudng thu vi, mot ddi song tuyét voi. Biét dugc diéu nay — y tila, that sy cam nhan y nghia cua né — khi dang vao phong mé... dé 1a hic tdi biét minh da c6 mét cudc déi tuyét diéu”. “Nhung diéu nay cé lién quan gi dén bo trén banh nuéng?”, tdi hdi. “TOi di cd mét cudc dvi tuyét diéu. Thém ngay nao 1a phan thuéng thém ngay dé. Thé nén, t6i van ctt cho bo lén banh nuéng”. Bill khong danh déng cudc doi tuyét voi 1a mdt cudc doi song tho. Téi ra vé va suy ngim rang tdi khong thé quyét dinh minh séng duc bao lau; tat ca chung ta déu 1a nhiing sinh vat co doi séng ngan ngiti, dé bi danh guc béi bénh tat hay tai nan bat cui lic nao. 40 nam, 50 nam, 60 nam, 100 20 HON CA KHOI NGHIEP 2.0nam, hay tham chia 110 nam - day chi la nhiing con s6 nhé nhoi trong vi tru théi gian. Va thoi gian lai con tang téc. Mot ngay kia khi lai xe dén trudng cing véi Bill, téi hoi éng cé dé ¥ thay thoi gian trdi nhanh hon khi 6ng gia di khéng. “Y anh la sao?”, ong hdi. “Toi dé y thay ngay dé rac hang tuan, 1a cai ngay ma tdi phai kéo thing rac ra ngoai cho xe dén dé, cé vé nhu len lén dén nhanh hon’, téi ndi, va thém, “Tdi van biét cing la bay ngay nhu tii truéc dén nay, nhung tdi dam ndi la cd vé nhu bay ngay bay gid ngan hon so véi chuc nam trudéc”. ‘By, Bill cudi 1én. “Doi dén lic anh bang tuéi tdi, thi anh thay Giang sinh dén lién tuc nhu ngay dé rac ay!”. Vay thi, néu cudc ddi la ngan ngui - ngay ca khi ban song dén tram tuédi - thi cau hdi lén khéng phai 1a lam thé nao dé kéo dai tudi tho cang nhiéu cang tét, ma phai la lam thé nao s6ng cudc déi xting dang nhit tting phut tling giay, song mét cudc déi tét dep khién ban cam thay that an long néu phai lia xa no bat ctf lic nao. Diéu toi muén ndi 6 day khong han 1a chuyén trét bo lén banh nuéng... nhat la néu nhu ban khong thich bo hay banh nuéng. Day la mét bai hgc ma tdi udc gi minh da don nhan no tét hon: chinh 1a gia tri chan that ctia viéc tan hudng va thay vui, thay yéu nhiing gi minh lam, viéc song vdi mot gia dinh déi lap rang ban con hang chuc nam cugc doi va rang no cing cé thé két thic trong ngay mai. Ngay 23/12/2004, Bill thiic day sau gidc ngu trua, ding lén dé budc ra khdi phong, va nga xuéng qua ddi do tim tac BILL VA TOL 21nghén. Dorothy sau nay ké cho tdi rang éng ay nam do véi mét nu cudi, nhu thé 6ng ay hanh phic véi cudc doi ma éng da sng. Vai gid sau khi 6ng qua ddi, toi nhan dugc cudc goi bao tin buén. Toi gac dién thoai va quay sang ndi véi Joanne, “Bill da chét”. Khi cha tdi mat, toi khéc cho nhiing gi minh chua tting co. Khi Bill mat, t6i khdc cho nhiing gi t6i da mat. Tai lé tang ctia Bill trong khong gian rong lén cua Nha tho Memorial tai Stanford, hon mét ngan ngudi da dén du, da s6 ho déu da tiing nhan dugc sy anh huGng tich cuc tii nhiing bai gidng va chinh tam guong cua 6ng. Tdi ngdi dé va hinh dung mdi ngudi nhu mét mii tén xuyén qua thdi gian va khong gian, mdi ngudi déu cé cung dudng bi thay déi dudi anh huéng cta Bill dén cdc gia tri va lua chon ctia ho. Néu mét dau hiéu cla cudc déi dang séng 1a ban da lam thay déi cudc déi cha nhiéu ngudi khac — rang cudc doi cha ngudi ta da khac va tot hon nhé vao ban - thi han sé rat khé cé mot cudc doi nao tét dep hon cudc doi cha Bill. 22 HON CA KHOI NGHIEP 2.0Sie ee Chuong 2 TAM NHIN Vi DAT MA THIEU CON NGUGI Vi DAI CUNG HOA VO NGHIA Néu ritt di 20 ngu6di gidi nhat thi toi dam néi véi ban rang Microsoft sé tré thanh mét céng ty v6 danh'. BILL GATES THANG 12/2017, TOI NHAN dtigc cudc goi tit Steve Jobs dé thao luan y tudng sang lap Dai hgc Apple nhu mét phan trong muc tiéu dua Apple thanh m6t céng ty vi dai truéng tén, mét céng ty sé van tiép tuc tao ra két qua phi thudng va tao dau an dac trung, rat lau sau khi éng khéng con niia. Ong muén Apple sai canh bay cao, vugt lén trén su xuéng déc dang buén tiing ap dén voi nhiéu cong ty thanh cong khi ho tiép tuc hoat déng sau khi nha sang l4p da ra di; 6ng khéng muén Apple tré thanh m6t céng ty Ién ma thé gidi chang cin dén, Trong qué trinh trao déi, t6i khong thé kim nén to mo va 23da hdi ong vé nhiing ngay den téi trong nam 1997 khi éng quay lai dé ctu van Apple. Ban hay nhé, vao thdi diém dé khéng cé may ngudi nghi rang Apple sé ton tai dugc nhu mé6t céng ty déc lap, diing ndi chi dén viéc tim lai vinh quang. Luc d6 chua cé iPod, chua cé iPhone, chua cé iPad, chtia cd iTunes. Va ngay ca khi co le 16i hinh bong y tudng cua nhiing san pham lam bién déi thé gidi nay thi né cing con rat non tré, san pham thyic té con xa voi mai tan nhiéu nam sau trong tuong lai. (Apple chi tung ra chiéc iPhone gan mudi nam sau khi Jobs quay lai’). Microsoft Windows xem nhu da thang cugc chién may tinh ca nhan. Apple tling la m6t trong nhting cong ty khdi nghiép vi dai nhat moi thdi dai, nhung réi ho da gan nhu diing 6 bé vuc quén lang vao nam 1997°. Do dé, toi hdi ong, “Ong da dua vao dau dé vuon én tli hé sau den tdi? Diéu gi da mang lai cho éng niém hy vong?”. Toi dang ndi chuyén voi nguwéi cé thé ndi la cé tam nhin san pham vi dai nhat trong théi dai cua ching ta 6 dau day bén kia, va téi nghi 6ng sé giang mot bai vé hé thong van hanh huéng d6i tugng, hay tiém nang chua khai thac cua chiéc may tinh Macintosh, hay cé 1é mot vai y tudng san pham “siéu vi dai” nao dé ma dng dang p u trong dau ngay luc dé, Nhung khéng, dé khéng phai 1a cau tra 1di cha ong danh cho téi. Thay vao do, éng ndi vé con ngudi. Jobs ké véi tdi rang ong da tim thay, an trong md hén loan kia, cé mét vai nhan vat phu hgp dé cing dng tao budc xoay chuyén - nhiing ngudi van con niém dam mé chéy bong véi tim nhin muén bién déi thé gidi, v6n tiing 1a phuong cham hoat dong cha 24 HON CA KHOI NGHIEP 2.0cong ty nhiing ngay dau, nhiing nguéi van con chia sé vdi ong niém dam mé céng hién cho nhiing san pham tinh té, nhiing ngwoi van con hao hiing véi viéc sin xuat “chiéc xe dap danh cho bé éc — chiéc may tinh” dé khuéch dai stic sang tao cia cd nhan. Ong ndi vé ho nhw nhiing ngudi con sét lai cua Dong tu Jedi dang s6ng rai rac, 4n nap thoat khdi su truy ling cla Dé ché, sn sang néi day vao dung théi diém. Gia tri cha Apple van s6ng mii trong nhiing con nguéi nay — tiém 4n, lang 1é, voi dan, nhung van séng - va ong da bat dau tai lap bang cach tim dén nhiing nguoi nay, hoan toan tin tudng va day nhiét huyét. Chung ta gan lién cong cudc xoay chuyén do diéu cua Jobs véi chiéc iPod va iPhone. Khéng phai éng da danh mat dong lic sang tao ra ding san pham, nhung 6ng da hoc duigc rang chi cé mot cach duy nhat dé xay dung mét céng ty vi dai trudng tén va cho ra nhiing san pham vi dai, chinh la phai cé dung ngudi lam viéc trong nén van héa pht hgp. Jobs 1a nha khéi nghiép co tam da lanh dao Apple trong nhiing nam dau mdi thanh lap theo kiéu “m6t thién tai, van ngudi giup viéc’, nhung 6ng da chuyén huéng tham vong xay dung Apple thanh mot cong ty cé thé van dat tim nhin ma khéng can dén 6ng. Véi sy tré lai cla Jobs, Apple tré thanh cong ty My dau tién vugt qua mtic gid tri thi trvéng 1,000 ti dé la. Trong s6 do, cd bao nhiéu duge tich lity sau khi Jobs da rut lui khdi Apple trong nhiing nam cudi déi cia minh? Hon 600 ti.* Khi ng6i lai dé cap nhat Hon ca khéi nghiép tro thanh Hon ca khéi nghiép 2.0, toi da ty hoi, “Co diéu gi ma Bill TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 25va toi khong dé cap dén trong phién ban géc nhung lai hét stic quan trong va can dugc viét thanh mét chuong hoan toan mdi?” Co day. Chung tdi nén cé thém mét chuong vé cdc quyét dinh nhan sy, va ching tdi nén dat no ngay trong chuong dau tién. Suy ngam ti hon mét phan tu thé ky danh cho cac nghién cttu nghiém tuc vé diéu tao ra nhiing cong ty vi dai, ti nhan thay nguyén tac “con ngudi di truéc” chinh la diéu khéng thé sai. Ding thd nhat vé tam quan trong, viégt trén hét tat cd cdc hoat déng khac, diéu bat budc 1a ban phai cé dung ngudi trén chuyén xe. Di ngii nghién ctiu cing tdi da xdc dinh nguyén tac “con ngwdi di trudc” trong quyén Tit tot dén vi dai (dau tién dua dung ngudi lén chiéc xe réi mdi suy nghi nén lai xe di dau). Trong chuong nay, tdi sé khéng nhac lai nhiing gi toi da viét trong Tw tot dén vi dai. Thay vao d6, t6i sé mé rong thém cho nguyén tac nay, chia sé mot s6 bai hoc kinh nghiém, dac biét phi hop véi doc gia cha Hon ca khdi nghiép 2.0. Ban can dung ngudi nhiéu hon 1a ban can dung y tuéng kinh doanh, dac biét la mét y tuéng kinh doanh cu thé thudng gap nhiéu ri ro that bai. Néu ban chi cé nhiing ngudi khong phu hgp vdi bat cui thi gi khdc ngoai ¥ tudng cu thé hay chién lugc kinh doanh cy thé ma ban dang cé trong dau, thi chuyén gi sé dén néu y twéng dé that bai va ban can chuyén nguén luc sang cho y tudng ké tiép, va y tuéng ké tiép sau do nita? Mot kich ban khac, gia sti y tudng dau tién cia ban thanh cong, va réi ban nghi ra mdt y tudng khac hay hon, vi dai hon, ma ban muén theo dudi thi sao (cing nhu khi Apple 26 HON CA KHOI NGHIEP 2.0chuyén tii may tinh ca nhan sang iPod va iPhone)? Néu ban tuyén nhiing con ngudi chi phi hgp cho mét chién luge cu thé, ban da gia tang nguy co that bai ngay tu dau. Ngay ca ban la mét ngudi siéu tudng, cé thé ndi 14 mot Steve Jobs thtt hai, ky nang duy nhat va quan trong nhat dé xay dung mét céng ty vi dai la dua ra quyét dinh nhan su dung dan. Khéng c6 ngudi ph hop, ban khdéng thé xay dung mét céng ty vi dai, don gian thé théi, cham hét. Ed Catmull, déng sang lap Pixar Animation Studios va cing 1a mét déng nghiép than thiét ctia Jobs, tin rang ban tham chi van cé thé khdi nghiép voi mot y tudng tdi té va tién dén két qua vi dai néu ban cé dung ngudi. “Thoat dau, tat ca nhiing b6 phim cia chung téi déu phat én’, Catmull da viét nhu thé trong quyén sdch cia minh, Creativity, Inc (Tap doan Sang tao — va tdi tran trong gidi thiéu véi ban), va thém rang “tat ca nhiing b6 phim ma chung ta hién nay danh gia la hap dan déu da tting cé hic bi xem 1A that té hai. Déi khi ddi nga tai Pixar con nhan ra rang cau chuyén géc phai bi wit bo hoan toan. Vi du, b6 phim Monsters, Inc. (Céng ty Quai vat), thoat dau la cau chuyén vé mét ngudi dan 6ng phai xt ly nhiing con quai vat cli xuat hién léo déo theo chan anh ta, méi con quai vat dai dién cho mot néi sg chua dugc gidi quyét, va ndi dung d6 don gian 1a khong 6n ti nao. Thé la, dao dién va déi nga da lam lai c6t truyén, rat nhiéu lan, hét lan nay dén lan khac, cho dén khi ho tim dugc céng thtic dung. Catmull xay dung nén Pixar dua trén y tudng rang cau hoi dau tién khéng phai la “Dau 1a nhting cau chuyén vi dai ma ta sé dat cuigc vao?”. Cau hoi dau tién phai la “Dau 1a nhiing con ngudi vi dai ma ta sé TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 27dat cuge vao?”. Catmull hiéu rang mot y tudng dét pha cling mét d6i nga khéng phi hgp tao ra mét bé phim téi té, nhung ngu6i tuyét voi véi cau chuyén khéng phi hop thi ho sé thay déi cét truyén dé lam ra mét bé phim tuyét voi. Mac dit hau nhu moi bé phim cua Pixar déu co nhiing giai doan khung hoang, chién luge “con ngudi di trudéc” cua Catmull da giup ho cé dugc lién tuc 14 bé phim dting dau bang.* “Lich sti 1a su nghién cttu nhiing bat ngo”®. Day la cau ndi ctia gido su sti hoc Edward T. O'Donnell, va né tém gon thé gidi ching ta dang sng. Chung ta dang trai qua lich su, tl’ bat ngo dén bat ngé dén bat ngd. Ngay khi ta nghi minh da trai qua hét nhiing bat ngé Idn, thi lai co mét bat ngé mdi xuat hién. Néu hai thap nién dau cia thé ky 21 nay cé day cho ta diéu gi, thi dé 1a su bat 6n khéng bao gid bién mat; bat 6n 1a diéu thudng truc; gidn doan 1a diéu phé bién; va chung ta khéng thé nao tién don hay quan tri cdc su viéc. Khéng thé nao cé “binh thudng mdi”; sé chi cd mét loat lién tuc nhiing phan doan “khéng binh thudng”, khong tuan theo bat ctf tién dodn nao cita ching ta, khéng ai thay duge chung cho dén khi ching xuat hién. Va nhu vay ta lai cang phai bam chic vao nguyén tac “con ngudi di trudc”. Néu ban chuan bj leo lén mét ngon nui to, dang so, mét noi ma ban chua tling trai nghiém, thi co may cao nhat cha ban trudc nhting vat can bat ngo la dam bao ban co nhiing ngudi déng hanh pht hop dang nam chat dau day bén kia, nhiing ngudi cé thé linh hoat thich nghi véi bat cit chuyén gi cé thé xay ra trén nui. Ngay ca nhiing nguoi co tam nhin xa rong nhat cing khong thé ludn luén tién dodn ¥ twéng nao sé thanh 28 HON CA KHOI NGHIEP 2.0cong. Va khong ai cé thé du béo dugc tuong lai sé ném cho chung ta nhiing gi, hay tham chi la géc duéng dang kia cé diéu gi dang ché dgi. Theo déi Chi sé Uu tién sé mot Trong nhiing cudc hop ban lanh dao hang tuan, hang thang, hay hang quy, dau 1a chi s6 uu tién hang dau ma ban nhin vao? Doanh s6? Hay loi nhuan? Hay dong tién? Hay mét van dé nao dé vé san phaém hay dich vu? Hay mét chi sé nao khac? Cho di cau tra 16i cha ban 1a gi, thi cé mét chi s6 bao trim tat ca moi chi sé khac, mét chi s6 cdn dugc theo déi dén mtic 4m anh, mét chi s6 1a diém tua cho su vuon lén vi dai cia toan b6 doanh nghiép. Thé nhung, that dang tiéc, véi hau hét cdc céng ty, dé citing chinh 1a chi s6 it khi dugc thao ludn nhat - ay 1a néu no may man duc dua ra thao luan. Tuy nhién, dé xay dying mét céng ty vi dai va trudng tén, chi sé nay budc long phai dugc dua lén hang dau. Chi s6 dé 1a gi? Ti lé nhting vi tri chu chét trén chuyén xe duoc lap day bang diing ngudi phi hop. Hay ngting lai va suy ngam: Bao nhiéu phan tram nhting vi tri chu cht cua ban co dugc dung ngwdi? Néu cau tra 1di cia ban 14 dudi 90%, ban da tim ra wu tién sé mét réi day. Dé x4y dung mot cong ty that su vi dai, ban can huéng dén miic cé 90% cac vi tri chu chét dugc dung ngudi nam git. Tai sao khéng phai 1a 100% cdc vi tri chu chét co dung ngudi? Tai bat cui thoi diém nao, kha nang cao 1a sé co it nhat mot vai chiéc ghé tam thdi con tréng. Ciing cé trudng hgp 1a ban chi méi vita tuy€n mot ngudi mdi vao vi tri chu chét, TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 29va ban van chua biét ngudi dé sé thé hién nhw thé nao trong chiéc ghé mdi. Va trong mét sé truéng hgp khac, yéu cau tit mét vi tri quan trong da phat trién qua nhanh hon kha nang ca ngudi dang nam gift chiéc ghé do. Thé nao la mét vi tri cht chét? Bat cit chiéc ghé nao dap ting bat cif diéu kién nao dudi day déu dugc xép vao nhém chu chét: 1. Ngudi nam gitt chiéc ghé nay cé quyén dua ra cdc quyét dinh quan trong lién quan dén nhén su. 2. That bai trong chiéc ghé nay cé thé dat toan bé céng ty vao ruti ro hay thém chi la thém hoa. 3. Thanh céng trong chiéc ghé nay cé tac déng v6 cing lon dén thanh cong ctia cong ty. Van dé dat ai vao nhiing vi tri cha chét lai cang quan trong hon khi ban khong thé dé dang day nhan su cla minh xuéng khdi xe. Day c6 thé 1a van dé lién quan dén gia dinh, nhan vién cé tham nién, chinh tri ndi bd, hay déi khi don gian chi la su trung thanh vdi mot sé ngudi da cong hién tu rat s6m cho su thanh céng cia cong ty. Nhung bat chap nhiing han ché - va bat chap moi ly do - ban van cé nhiém vu phai dat dung ngudi vao nhiing chiéc ghé chi chét. Biét v6 khi ndo nén dich chuyén tit “phat trién” sang “thay thé” Hay can nhac tinh huéng sau: Ban cé mot ngudi trong vi tri cha chét dang lam viéc tét nhung khdng that su xuat sc. Ban thich ngudi nay. Ban that su muén ngudi nay thanh cong. 30 HON CA KHOI NGHIEP 2.0Ban da dau tu thoi gian va céng stic cho nguéi nay. Nhung thuic té 1a ban khéng nhan lai dugc két qua cong viéc hang A nhu ban doi hdi véi mét nguéi dang nam gid vi tri nay. Ding trudc tinh huéng nay, ban sé nghiéng vé hung nao - dau tu thém dé phdt trién hay hanh dong mét cach quyét liét la thay thé ngudi nay? (Luu y: Thay thé khong c6 nghia la ta phai day ho xudng khdi xe; ban cé thé chuyén ngudi nay sang mot vi tri khac). Khong cé mét cau tra loi ding duy nhat. Nhin qua cac lanh dao gidi nhat ma chung téi tling nghién cttu, ching t6i nhan thay ti 1é 50/50 gitta hai nhom nghiéng vé phat trién va nghiéng vé thay thé. Vi dy, sau day la mudi nha lanh dao tap doan gidi nhat trong lich sti, nam ngudi trong nhém nay nghiéng vé phat trién va nam ngudi nghiéng vé thay thé khi ngudi nam giti vi tri chu chét gap kho khan trong viéc dat hiéu qua cong viéc xuat sac: Nh6m nghiéng vé phat trién: Anne Mulcahy, Xerox Bill Hewlett, HP Herb Kelleher, Southwest Airlines J. W. Marriott, Marriott William McKnight, 3M Nh6ém nghiéng vé thay thé: Katharine Graham, The Washington Post Andy Grove, Intel Ken Iverson, Nucor TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 31Peter Lewis, Progressive Insurance George Rathmann, Amgen Nhung ngay ca v6i nhiing ngudi trong nhom nghiéng vé phat trién, ho van dat ra gidi han, mot thdi diém ma ho sé phai d6i mat véi su that pha phang rang ho can thay thé mot ngudi nao do trong mét vi tri cha chét. Toi da dat cau hdi cho nhiéu nhém lanh dao: “Trong hai nhém sai lam nay thi quy vi thuéng pham sai lam trong nhom nao? Nhom 1: Khi nhin lai, quy vi da phi pham nhiéu thoi gian trudc khi hanh dong dua nguéi dé ra khoi vi tri cht chét. Nhém 2: Khi nhin lai, quy vi da hanh dong qua hap tap va dang lé quy vi nén kién nhan hon. Hay ngting lai va suy ngam: Quy vi thuéng pham sai lam trong nhém nao nhiéu hon?”. Véi cau hdi nay, da s6 cac canh tay déu gio lén cho Nhom 1, doi qua lau trudc khi dua ra hanh dng quyét liét. Noi cho dung, ban sé dé nhan biét minh pham sai lam Nhom 1 hon 1a sai lam Nhom 2, dat biét la néu déi tugng sai lim Nhom 2 da réi cong ty. Tuy nhién, mot diéu r6 rang 1a moi t6 chic déu ding trudc su cang thang lua chon gitia phat trién va thay thé nhan sy trong nhting vi tri chi chét. Va khong cé nha lanh dao nao ra quyét dinh dung trong moi truéng hop. Déi khi ho dau tu dé phat trién mét ngudi qua lau, va déi khi hg lai hanh dong qua v6i va khi thay thé mot ngudi. Khong co mét thuat toan dé 4p dung, mét biéu dé cac budc, hay mét phuong trinh dé dam bdo ti 1é ra quyét dinh dung vé viéc phat trién hay thay thé. Nhiing nha lanh dao gidi nhat quan tam nhiéu dén nhan vién cia minh, va do dé 32 HON CA KHOI NGHIEP 2.0ho thwdng ché doi qua lau. Nhung ho ciing tich lay thém kinh nghiém danh gia qua thdi gian. Tu day ta cé mét cau hdi quan trong: Lam thé ndo ban biét minh da vudt qua gidi han, da dén lic phdi dich chuyén tit “phat trién” sang “thay thé” déi vdi mét vj tri chu chét? Toi tin rang cach tiép can tét nhat 1a dat ra nhiing cau hoi dé can nhac va dua vao do tim ra cau tra loi. Toi da chat loc tii nhiéu nam suy ngam thanh bay cau hdi ma tdi trinh bay dudi day dé kich hoat tu duy ctia ban khi ding trudc cau hdi héc bua “phat trién hay 1a thay thé. Noi cho ré, day khong phai la quy tac; ban cé thé chi gap mét van dé va quyét dinh thay thé, hay ban gap han sau van dé nhung van quyét dinh phat trién. 1. Ban cé bat ddu dénh mat nhting ngudi khdc néu tiép tuc gitt ngudi nay trong vi tri dé khong? Ngudi gidi nhat muén dugc lam viéc voi ngudi gidi nhat, va néu ho cam thay cé su chap nhan trién mién danh cho két qua tam thudng tai nhiing vi tri chi chét, ho cd thé bat dau “bé phiéu bang chan” - bat man ma rdi di. Té hon niia, néu ban chap nhan nhiing ngudi dat hiéu qua cao nhung hanh xt ngugc lai cdc gia tri cét 16i ma ban da tuyén bé, nhiing ngudi tam huyét sé bat dau mat niém tin va tré nén hoai nghi, va mét s6 ngudi sé rdi bd ban. Chang cé cach pha héng nén van héa tuyét voi nao tét hon 1a gift lai 6 nhiing vi tri cht chét nhiing nguéi khong dat hi¢u qua nhu ky vong hay cha dap lén gia tri c6t loi cua cong ty. TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 332. Ban dang dting trudéc van dé vé gid tri, y chi, hay la kp nang? Néu m6t ngudi dang gift vi tri chu ch6t hanh xtt ngugc lai gia tri cét 16i cua t6 chitc mét cach lién tuc va trang tron, thi nha lanh dao gidi phai thay thé ho ngay. Néu ngudi nay thé hién mét cach nhiét huyét cdc gid tri cét 16i cha doanh nghiép va déng thdi cing cé ¥ chi quyét tam lam tat cd nhiing gi can thiét dé tru viing 6 vi tri cha minh, ban cé thé kién nhan thém méot chut niia truéc khi dua ra quyét dinh thay thé. Quyét dinh khé khan nhat lién quan dén van dé y chi. Ngui nay co thiéu (hay da mat) y chi mu6n phat trién dé dap ting yéu cau ctia vi tri? Néu chua, ban co thé khoi day quyét tam noi ho? Nha lanh dao tuyét voi khéng bao gid danh gia thap kha nang phat trién cha con ngu6i, nhung ho ciing biét phat trién con lé thudc vao tinh khiém nhuong va y chi quyét tam cai thién. (Tham khao b6 khung gia tri - y chi - ky nang cia Dale Gifford tai Hewitt Associates, ma chinh Dale da day cho téi). 3. Ngudi nay cé méi quan hé nhu thé ndo véi ctia s6 va chiéc guong? Con ngudi phu hgp trong nhiing vi tri chai chét thé hién su trudng thanh trong méi quan hé véi ctia sé va chiéc guong. Khi moi thi dién ra tét dep, nguéi phu hgp chi tay ra ctia s6, gan cong cho nhiing yéu t6 bén ngoai; ho soi chiéu anh sang dén nhiing ngudi khac cd déng gdp vao thanh céng va nhan céng phan minh rat it. Con khi moi thi that bai tung te, ho khéng dé 164i cho tinh hudng hay cho ngudi khac trudc nhting budc lui hay sai lam; ho chi vao guong va ndi, “Toi 1a ngudi chju tréch nhiém”. Nhiing 34 HON CA KHOI NGHIEP 2.0ngudi luén nhin vao guong va ty hdi, “Tdi cd thé lam gi t6t hon? Tdi da bé 16 diéu gi?” ri sé phat trién. Nhiing ngudi luén chi ra ctia s6 dé gidi trinh cho qua van dé hay dé toi vao dau dé sé ngiing phat trién. 4. Ngudi ndy xem nhiém vu la cong viéc hay la tréch nhiém? Nguoi phu hgp cho vi tri cht chét hiéu rang ho khéng co “cong viéc”; ho cé trach nhiém. Ho nam bat dug sy khac biét gitfa m6t danh sdch cdc nhiém vu va trach nhiém thuc su ctia minh. Mét bac si vi dai khéng chi c6 “cong viéc” la gidi phau ma con cé trach nhiém véi stic khoe cua bénh nhan. Mét hudn luyén vién vi dai khéng chi don gian la cé “cong viéc” chudn bi cac budi tap luyén ma con dén nhan trach nhiém dua cac cau tht cua minh tré thanh nhiing con ngudi tét hon. Mét gido vién vi dai khéng chi don gian co “cong viéc” co mat trong lép hoc tii tam gid sang dén ba gid chiéu ma con chiu trach nhiém vé viéc hoc ctia moi hoc sinh. Nhiing ngudi dang gitt vi tri cha chét cd m6t trach nhiém rong hon, khéng chi 1a mét danh sach cdc viéc cén lam, va ngudi phi hop khéng bao gid nip sau 16i bign minh “T6i da lam xong nhiém vy” khi khong dat hiéu qua trong phan trach nhiém réng hon cia minh. 5. Niém tin cua ban danh cho nguéi nay di lén hay di xuéng trong mot nam vita qua? Tuong tu nhu gid cé phiéu cha mét cong ty sé tang hay giam tuy theo nha dau tu tang hay giam niém tin vao su tang trudng va két qua cua cong ty, niém tin vao mét ngudi cling tang hay giam ty theo kha nang phat trién va hiéu qua cong viéc cua ho. Bién sé quan trong trong chu TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI Vi DAI CUNG HOA VO NGHIA 35,ky nay 1a niém tin theo théi gian. Khi ngudi nay ndi, “Toi hiéu r67’, ban thudng sé thay bot lo lang hay thay can phai tiép tuc theo doi? 6. Ban dang cé van dé voi chiéc xe buyt hay vi mot chiéc ghé trén xe? Di khi ban cé dung ngudi trén xe nhung ban dat ho vao sai ghé. Ban co thé da dat ngwdi nay vao mét chiéc ghé khéng phu hop voi nang hic hay tinh cach cua ho. Hay cd thé — va thuc trang nay dién ra thudng xuyén trong nhiing cong ty tang truéng nhanh - yéu cau cho chiéc ghé da mo rong vuot qua nang luc cia ngudi dang gitt chiéc ghé dé. 7. Ban cém thay nhu thé nao néu ngudi nay nghi viéc? Néu trong long ban cam thay nhe nhom, han ban da cé két luan rang ngudi nay khéng phi hop véi chuyén xe. Néu ban that su thay lo lang, thi ban cé thé van con tin rang ngudi nay la phu hgp vdi chuyén xe. Khi ban da cham vao gidi han va quyét dinh thay thé mét ngui trong vi tri chu chét, hay nhé phan biét mét diéu thiét yéu: Khac nghiét, nhung khong tan nhdn. Khac nghiét la ban thé hién su trung thuc véi ban than va thang than thuc thi yéu cau phai dua m6t ngudi ra khoi vi tri chu chét. Nhung khac nghiét trong quyét dinh khéng cé nghia la ban phai tan nhan trong cach thyc thi su thay déi nay. Dé cé thé khac nghiét ma khong tan nhan doi hdi ban phai két hgp can dam va trac dn. Can dam thé hién qua su thang than, truc dién, kh6ng nup sau nhiing ly do gia tao hay chuyén giao nhiém vu khé khan cho ngudi khac. Néu ban khong cé dit can dam 36 HON CA KHOI NGHIEP 2.0dé nhan trach nhiém ca nhan trong viéc ra quyét dinh va théng bao ndi dung quyét dinh, thi ban ciing khong di nang luc dé lanh dao. Trac an thé hién qua giong diéu va su ton trong. Ban cé hanh xti theo mét cach ma ban van cam thay thoai mai goi dién cho ngu6i nay trong dip sinh nhat nam sau, hay nhiéu nam niia sau nay? Va ngudi nay cé néng nhiét don nhan cudc goi cua ban hay khéng?. Néu ban muén phat trién nhén vién, hay phat trién ban than truéc Anne Bakar khéng dam nghi minh sé tré thanh CEO cia Telecare, nhat la 6 tuéi 29. Khi cha c6 qua doi do bién ching trong diéu tri, Bakar phai chiu trach nhiém suy tinh nén lam gi vdi co sé dich vy tam than nhé ma cha cé 1a nha déng sang lap. T6i gap Bakar lan dau tién luc Bill va t6i dang chot lai ban thao cho phién ban géc cia Hon ca khdi nghiép. “Toi yéu cha minh lim. Téi muén lam rang danh céng ty ma éng ay da xay dung, va téi muén dua Telecare tré nén vi dai va truidng tén’, cé ndi. Ching tdi tang cé mét ban sao ban thao cua cuén sdch, va cé da cing 24 thanh vién trong doi hop lai tai Khach san Claremont tai Berkeley dé tao nén tang dua Telecare thanh mét céng ty vi dai. Bakar va doi nga cua minh da bam theo bé khung tam nhin dugc trinh bay trong chuong vé tam nhin ctta Hon cd khdi nghiép (cing chinh la chvong vé tam nhin trong lan tai ban nay) dé ghi nhan nhiing gia tri c6t 160i va thiét lap mdt muc dich trudng tén cho cong ty: givip nhting ngudi cé van dé vé tam than phat huy t6i da tiém nang cua ho. TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 37Day la tham vong l6n cia mot cong ty nho dugec dan dat bdi mét CEO cén tré trong thé gidi rong lon cua nganh cham soc y té va diéu tri bénh tam than. Nhung Bakar cam thay rat tam huyét voi muc dich nay, lay cam hting ti long tin cia cha cé rang nhiing ngudi cé van dé vé tam than van cé thé phuc hi dugc nhiéu. Cé cing cé su nhay bén vé chién luge, rén gitia qua nhiing nam lam viéc tai Montgomery Securities, noi cé phai dua ra quyét dinh dau tu dua trén nhiing phan tich sic bén vé cac cong ty. Va cé cing co can dam dam dat cugc lén vao ding ché, dua trén nhin nhan thuc té. Tuy nhién dé dua Telecare tré thanh mdt céng ty vi dai, Bakar can phai phat trién thanh m6t nha lanh dao vi dai, tu nang cap nang lic cia ban than theo kip su phat trién va quy m6 cia céng ty. Anne Bakar 1.0 la ngudi théng minh va cé chién luge, cé nguén nang lugng tii sy dam mé cua tudi tré, va ban nang lanh dao viia du dé dua Telcare di theo dung quy dao. Nhung nhu thé la chua du. C6 can phat trién phién ban Anne Bakar 2.0, va sau dé la Anne Bakar 3.0. C6 hoc cach tuyén dung nhiing nguoi vi dai va dua ho hoa nhap thanh mét d6i ngii théng nhat. Cé hoc duge rang van héa khéng chi hé tr¢ cho chién luge, ma van hoa cing la chién higc. Cé hoc duge cach tuyén dung dua trén gia tri va tinh cach, chti khéng chi nhin vao kinh nghiém va tri tué. C6 hoc dugc cach trao quyén, khi nao thi trao quyén va khi nao thi gitt lai. Cé hoc dugc cach yéu cau cdc lanh dao don vi cé trach nhiém git cho van héa luén néi bat voi déi nga tuyén dau. C6 hoc cach dua ra quyét dinh khon ngoan dé giam loi nhuan ngan han vi su vi dai trong dai han. C6 hoc cach giti 38 HON CA KHOI NGHIEP 2.0binh tinh va gidm bét suf thoi thic muén gianh quyén kiém soat tii déi nga khi cé van dé. Cé hoc cach déi dau cdc méi nguy thudng truc bang cach vuon ra ngoai cong ty dé tim dén nhfing nha do dau day cho cé ca vé tri va tam. “Khi t6i déi mat vdi nhiing khung hodng trong té chiic, toi nhin ra ngoai thay vi vao trong, kién quyét tim kiém loi khuyén tét nhat tii cang nhiéu chuyén gia cang t6t’, cé ngam lai sau nay. “Mac du thdi thuc thudéng gap 1a rut lui mdi khi gap bat 6n hay hén loan, toi cha d6ng lam diéu ngugc lai, va day 1a yéu t6 quan trong déi vdi su hoc tap va phat trién cha téi”. Va su phat trién nay khéng bao gid ngting lai. Khi tdi viét nhiing dong nay, Bakar dang tap trung cho phién ban Anne Bakar 3.0, va sau 3.0 sé 14 Anne Bakar 4.0. Thé manh én nhat ctia Bakar 1a cé cam két phat trién thanh nha lanh dao nhu Telecare can, tting budc tling budc mot. Nam 2015, Telecare an miing ky niém 50 nam thanh lap; duéi sy dan dat cha Bakar ho da cé 85 chuong trinh diéu tri trién khai tai tam tiéu bang va phuc vu cho hang chuc ngan bénh nhan. Trén chang duéng nay, gia tri cé phiéu ctta nhan vién vugt xa S&P 500. Vao nam 2017, Bakar dugc vinh danh tai Sanh duéng Danh vong cia San Francisco Bay Area danh riéng cho linh vic kinh doanh, mét vinh dy trudéc nay chi danh cho nhting nha sang lap, CEO va cht tich cia nhiing céng ty lén nhu Cisco, Salesforce, Intel, Apple, HP, va Charles Schwab.’ Hau hét nha lanh dao vi dai khong phai sinh ra da la nha lanh dao vi dai. Dung 1a van cé m6t vai trudng hgp dét bién duéng nhu dugc sinh ra dé lam lanh dao; that thu vi néu ta TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CONG HOA VO NGHIA 39dugc gap ho, giéng nhu mét loai bo quy hiém nao dé. Nhung ta khong can quan tam dén nhém nay; ban chang quyét dinh dugc viéc ban sinh ra cé mang dong mau ky la nhu con bo day khéng. Day mdi la diém quan trong, hau hét nhting nha lanh dao phi thuong déu phat trién nang lic qua thdi gian. Khong phai vi ho muén tré thanh mét nha lanh dao vi dai, ma vi ho luén cé gang xting dang véi nhiing ngudi ho dang dan dat. Néu ban muén nhiing ngudi clung lam viéc véi ban cai thién hiéu qua ctia ho, trudc hét ban phai cai thién hiéu qua cia chinh ban. Néu ban muén ngu@i khac m6 rong nang luc, trudc hét ban phai mé réng nang luc cua chinh ban. Dwight Eisenhower dang lam gi vao dau nam 1936? Ong ay dang 1a m6t thiéu ta khéng co gi dac biét, lam trg ly cho Tudng Douglas MacArthur tai Philippines. Tam nam sau 6ng 1a Tu lénh Téi cao Quan Déng minh. Tai West Point, ng chi ding vao nhém cé htia hen trung binh. Chang ai nhin 6ng va bao, “Nhin nay, day la danh tuéng Eisenhower trong tuong lai, va mét ngay nao dé ngu6i ta sé lay tén ong dat cho Eisenhower Hall”. Eisenhower khéng hé bat dau nhu m6t Eisenhower ma ta biét ngay hém nay; 6ng phdt trién thanh mét Eisenhower nhu thé. Di nhién, cing phai nhd dén Tudéng George C. Marshall, tham muu trudéng, nguéi nhan ra tai nang cia Eisenhower va giip éng thang tién nhanh chong lén vi tri git! trong trach.' Khi ban xay dung va dan dat t6 chtic cha minh, ban ciing nén ty hdi, “Ai dang 14 mot Eisenhower con an danh noi day?”. Steve Jobs trong dé tuéi 20 han da khéng thé dan dat su ndéi day cla Apple trong nhiing nam dau 2000. Anh chang 40 HON CA KHOI NGHIEP 2.0Jobs cua thdi thanh nién néi danh 1a tinh khi that thudng, b6t phat, duge vi nhu mét thién tai thiéu chin chan hoan toan khéng chap nhan dugc bat cti ai khong dong gop cho su phat trién tam nhin riéng ctia anh ta. Nhung 6ng ay khong hé bi mac ket trong su ngéng cuéng thdi khéi nghiép nay. Cac nha lanh dao tré cé thé hoc dugc nhiéu diéu ti quyén sach Becoming Steve Jobs (Tré thanh Steve Jobs) cla Brent Schlender va Rick Tetzeli, ghi nhan chang dudng va su trudng thanh cua Jobs. Ding danh déng hanh vi cia Jobs cia nhiing nam thanh nién voi hiéu qua lanh dao cia Jobs tuéi ng& tuan; diing danh déng “thién tai voi hang ngan ngudi gilip viéc” day gat gong vdi ngudi dan ong biét suy ngam, day quyét tim, mong muén xay dung mét céng ty vi dai trudng tén cho déi sau; dling danh dong Steve Jobs 1.0 véi Steve Jobs 2.0. Dé hiéu dugc théng diép tii cudc ddi cia Steve Jobs thi phai nhin nhan né khéng phai la mét cau chuyén thanh cong, ma 1a mét cau chuyén vé phat trién.? M6t trong nhiing loi dén doan gay hai nhat 1a nha sang lap - khéi nghiép hay nha lanh dao doanh nghiép nhd gan nhw chic chan sé dén lic cham tran kha nang quan tri va can phai dtigc thay thé bang mét CEO thuc thu dé phat trién cong ty. Steve Jobs 1.0 da nghe theo Idi khuyén nay va né da suyt giét chét Apple; va chi Steve Jobs 2.0 mdi cé thé cttu van. Néu ai dé cé gang khuyén ban theo huéng nay, hay héi lai ho, “A, néu dting 1a nhuw thé, thi ban sé giai thich nhu thé nao vé su that khong thé chéi cai, cé dan chiing ré rang, rang nhicu cong ty vi dai trong lich stt dugc xy dung bang cong stic cua nha sang lap?”. TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUGI VI DAI CUNG HOA VONGHIA 41Sau day la mét danh sdch ngan (téi co thé bé sung nhiéu hon nifia) cdc nha sang lap hay déng sang l4p khdi nghiép da ty phat trién thanh dung nha lanh dao ma doanh nghiép cia ho can dé tré thanh vi dai: Wendy Kopp (Teach For America), Gordon Moore va Robert Noyce (Intel), George Rathmann (Amgen), Bill Gates (Microsoft), Jeff Bezos (Amazon), Walt Disney (Disney), Bill Hewlett va David Packard (HP), Robert W. Johnson (Johnson & Johnson), J. W. Marriott (Marriott), Herb Kelleher (Southwest Airlines), Sam Walton (Walmart), Ed Catmull (Pixar), Fred Smith (Federal Express), va Phil Knight (Nike). Néu ban 1a nha sang lap khdi nghiép, dting bao gid dé cho bat ci ai thuyét phuc ban mét cach sai lam rang nha sang lp thi khong thé phat trién thanh nha kién tao. Nghién ctiu cua chung tdi cho thay tham nién trung binh cia nhting kién tric su dinh hinh cho nhiing céng ty vi dai truéng tén chi: yéu roi vao khoang 30 nam.” Lap luan nay cing ap dung cho nhiing ngudi tuong tu nhu Anne Bakar tai Telecare, thita huéng chtic danh lanh dao tii gia dinh. Theo s6 ligu thong ké, cé 1é da phan cac lanh dao gia dinh thé hé thi hai, thit ba déu khéng thanh céng. Nhung lai mét lan nia, van cé nhiing dan ching dap tan nhan dinh thong thong rang con va chau cia nha sang lap khong thé nao bi kip 6ng cha cia ho. Khi Peter Lewis don nhan Progressive Insurance, cong ty cua gia dinh, 6ng chi mi 32 tudi. Ong xay dung Progressive tli mét cong ty nhd, hoat dong géi gon trong ving, tré thanh mot trong nhiing céng ty bao hiém xe hoi hang dau tai My." J. W. Marriott Jr. 42 HON CA KHOI NGHIEP 2.0bat dau lam viéc cho chudéi nha hang nhé Hot Shoppe cia cha, va din dat su thang hoa cua doanh nghiép gia dinh tro thanh cong ty quan ly khach san va khu nghi duGng néi tiéng trén khap thé gidi.” Katharine Graham tré thanh m6t trong nhiing CEO vi dai nhat cua thé ky 20 sau khi bat ngé thtia ké trach nhiém lanh dao cho céng ty ctia gia dinh sau khi chéng ba ty van. Khi tap chi Fortune trao cho téi co hdi viét mét bai chi dé vé “10 CEO vi dai nhat moi théi dai’, toi da chon Graham 1a mét trong mudi ngudi dé, voi nhiing dong mé ta vé ba nhu sau: Bén canh cti séc va néi dau, Graham con d6i mat voi mét ganh nang khac. Cha cia ba da dat Washington Post Co. yao déi ban tay quan ly cia chéng ba véi muc dich 1a sé truyén lai cho thé hé ké tiép. Ba sé phai lam gi vdi no day? Graham xt ly van dé rat nhanh chéng: Céng ty sé khong bi rao ban, ba théng bao vdi hdi déng quan tri. Ba sé dam nhan trach nhiém diéu hanh. Diéu hanh han chua phai la tu thich hop dé mo ta cach tiép can cua Graham trong vai tro mdi nay. Vao thdi diém d6, ts bao Washington Post chi la mot to bao dia phuong khéng cé gi néi bat; Graham dat muc tiéu ngudi ta phai nhac dén no ngang hang voi ts New York Times. Mot thoi diém cét yéu da dén vao nam 1971 khi ba diing trudéc quyét dinh phai lam gi véi Hé so Lau Nam Géc - mét nghién cttu ca Bd Quéc phong bi ré ri cho thay chinh pha da néi déi vé Chién tranh Viét Nam. To Times viia bj toa xti phat do dang trich doan. Néu té Post cing TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUOI Vi DAI CUNG HOA VO NGHIA 4Bdang, ho déi mat véi nguy co bi khdi t6 theo Dao luat Gian diép. Viéc nay co thé lam nguy hai dén qua trinh chao ban cé phiéu lan dau dang dién ra va nhiing ban quyén truyén hinh béo bé khac. “Toi sé dat ca cong ty trudc rui ro véi quyét dinh nay’, Graham da viét trong quyén héi ky, Personal History (Lich sti cé nhan). Tuy nhién néu dam bao sy t6n tai ma phai hy sinh linh hén ctia céng ty, ba két luan, thi con téi té hon 1a khong tén tai. To Post da cho dang hé so. Cuéi cing ho dugc Toa Téi cao xti thang kién; day that la mét quyét dinh ky tich d6i v6i mét CEO tinh cd ng6i vao vi tri nay, va da trai qua nhiing cam gidc bat an trong sudt cudc déi; nhting cum tit nhu “Tdi hoang sg” va “Chan tdi run lén” xuat hién thuong xuyén trong héi ky ctia ba. NGi lo lang nay sém dat dinh khi hai nha bao cua td Post 1a Bob Woodward va Carl Bernstein can dam diéu tra sy vu ma sau nay dugc biét dén nhu vu Watergate. Ngay nay chung ta khéng danh gia dung tam quan trong ctia cdi két cau chuyén d6. Nhung vao thdi dé, té Post gan nhu don doc khi theo dudi vu viéc. Khi chon dang, Graham da tao nén mot to bdo vi dai, va theo dé la m6t céng ty vi dai — cong ty diing trong nhém 50 thuong vu chao ban cé phiéu lin dau tot nhat trong 25 nam qua va dugc Warren Buffett chon déu tu. Graham chua bao gid nhan cong vé minh, luén khang khang rang, trong truong hop Watergate, “T6i chula bao gid cam thay minh c6 quyén la chon”. Nhung di nhién, chinh ba da chon. Ngui ta ndi rang, can dam khong phai la khéng biét so 44 HON CA KHOI NGHIEP 2.0hai, ma 1a kha nang xt tri di so hai. Theo dinh nghia nay, Katharine Graham co thé la CEO can dam nhat trong danh sach."¥ Cau danh ngén ctia 6ng ba xua rang “khéng ai gidu ba hg” vé mat thong ké cé thé dung, nhuing no khéng phai 1a quy luat tu nhién bat bién. Bill va t6i rat thich giang vé tinh huéng L.L. Bean trong khéa hoc cia Stanford. Trong truéng hgp nay, Leon Gorman, chau trai cua nha sang lap, da s6m dam nhan vai tro lanh dao céng ty, va ching téi dat cau hoi cho cdc sinh vién liéu rang Leon cé phai la Iva chon dung dan. Gorman khi d6 chi mdi budc vao dé tuéi 30, vdi tim bang khoa hoc xa hoi, m6t thdi gian ngan trong Hai quan, va khéng co bang MBA. Nhiéu sinh vién tra 1di la khong, rang céng ty nén dua vao mét ngudi quan tri “thuc thy,” mot ngudi cd bang MBA ctia Stanford hay Harvard va nhiéu kinh nghiém trong viéc xay dung thuong hiéu va phat trién cong ty. Trong héi ky ca minh, L.L. Bean: The Making of an American Icon, Gorman da ké lai viéc minh trudéc khi tré thanh chi tich, ltic nao citing mang theo bén minh mot quyén s6 nho mau den dé ghi chép lai cach cai thién hoat d6ng van hanh, dén sau nay thu thap dugc hon 400 y tuéng cy thé. Khi tré thanh chi tich, éng bat dau cho trién khai danh sach nay. Du6i thoi cua Gorman, L.L. Bean gia tang doanh thu hon 40 lan gia tri d6 la da diéu chinh theo lam phat.'* Néu do la “khéng ai gidu ba ho’, thi han ai cing muén duigc “nghéo” nhu ho day. Thé nén, danh cho tat ca cdc ban dugc giao trong trach TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CONG HOA VO NGHIA 45lanh dao 6 bat cti cap dé nao, téi cd mot cau hdi: Ban cé san long lam tat cad moi viéc dé phat trién tré thanh mét nha lanh dao dap ting doi hdi cua don vi, t6 chtic, cng ty, hay ly tuéng ctia minh khéng? Khi céng ty ban gia tang quy mé tl 1x dén 2x dén 5x dén 10x, ban cé mé rong nang luc lanh dao ctia minh tit 1x lén 2x lén 5x lén 10x khéng? Ban co 4p 0 cho nghé thuat lanh dao cia ban ti phién ban 1.0 thanh 2.0 va tut phién ban 2.0 thanh 3.0 khéng? Ban cé chap nhan chi 1a m6t lanh dao tét hay ban - nhu Anne Bakar va Dwight Eisenhower va Steve Jobs va Katharine Graham va Leon Gorman - sé khéng bao gid ngiing phat trién dé tré thanh mét lanh dao vi dai? Lanh dao 1a mét trach nhiém, khéng phai la mét quyén Igi; mét quyét dinh, khéng phai su tinh co; mét hanh d6ng tli ¥ chi quyét tam, khéng phai do di truyén. Viéc ban cé hoc hoi dé tré thanh lanh dao vi dai hay khong, ndi cho cing, 1a mét lva chon. Khai thc téi da co hdi “may man gap ding ngudi” Chung ta thuéng chi nghi dén may rii khi nhiing su viéc bat ngé xay dén cho ta. Vi dy, con sé ta chon xuat hién trong day s6 may man tring giai; con bao lam tri hoan chuyén di dén mét cudc hop quan trong; hay mot ngudi nao dé mac phai can bénh hiém. Nhung téi thi lai chu y nhiéu hon dén mét dang may rui thi hai, nhiéu uy luc hon: “may man gap dung ngudi”. Ban tht nhé lai nhiing lan “may man gap dung ngudi” trong cugc ddi minh. Do cé thé la may man gap dugc mét ngudi dé dau lam thay déi van ménh cudc doi. Dé cd thé 1a 46 HON CA KHOI NGHIEP 2.0may mn tim dugc mét ngudi ban tuyét voi hay ngudi ban doi ly tuéng hay mét ngudi sép hoan hao hay mét déng ddi hop y. Dé cing co thé la trudng hgp ban gap dugc mot ngudi nao do trén xe buyt hda ra la ngudi tuyét voi. Toi da tim dugc mot ngu6i tét nhat cho d6i nga nghién ctu nhé may man thudng xuyén di an tai m6t nha hang ban hamburger 6 Boulder. Joanne, vg tdi, va tdi lan nao cing gap dugc mét chang phuc vy rat than thién, nhanh gon, va mot dém t6i bat dau hdi tham anh ta. “Terrence, anh 1a ngudi 6 Boulder a2”. “Khong, tdi dén tii New Jersey”. “Sao anh lai luu lac dén day?”. “TOi dang theo hoc tai day, 6 Dai hoc Colorado”. “Anh dang tam nghi hoc hay sao. Lan nao ching téi vao an cing thay anh dang lam viéc”. “Khong, toi van dang hoc toan théi gian. Toi phai di lam dé trang trai cho viéc hoc”. “Anh lam viéc nhiéu khéng?”. “Bon muoi dén nam muoi gid mdi tuan”. “Trong khi van dang di hoc?”. “vang”” “Anh theo hoc nganh gi?”. “Téi chon nganh kép, kinh té va tai chinh”. “Thé két qua hgc thé nao?”. “Mén nao cing diém A’. Joanne va téi da tro chuyén vé anh chang tré tudi nhung phi thuong nay trén dudng vé nha. Chung tdi cam thay that 4n tugng, dén mtic ma vai ngay sau, chung ti quay lai nha TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 47hang nay vdi muc tiéu 1a tuyén dung. Toi muén anh chang nay gia nhap d6i nga cua minh. “Ong ba chac la thich mén hamburger lam’, Terrence ndi, trong khi tién thang dén ban phuc vy chung tdi. “H6ém nay chung téi khéng dén day vi mén hamburger’, t6i noi. “Chung téi dén dé khuyén khich anh nop don tham gia doi ng nghién cttu sinh mia he cia ching tdi”. Terrence gia nhap di nga va lam viéc chung stic véi tdi nhiéu nam trudéc khi t6t nghiép. Anh tré thanh mot nguén luc to 16n trong cac né luc cha chung téi, dong gop quan trong cho ba quyén sach ra déi sau dd, Ti tét dén vi dai va Linh vuic xa h6i, Nguoi khéng 16 guc nga, va Vi dai do lua chon. Cac tac phém nay dug cai thién chat lugng dang ké nhé cé Terrence gia nhap déi ngii. Dé thuc hanh “con ngu6i truéc tién’ nghia 1a ban luén tuyén dung, hic nao cing cé tai nang tuyét voi 6 bat cut noi dau. Ban khéng thé biét khi nao minh gap may min tim dung ngudi, nhung ban nhat dinh sé tim dugc, nhiéu lan nifa la khac. Néu ban chon cach nhin “con ngudi trudc tién” trong tat cd moi viéc ban lam - néu ban thay d6i cau hoi “cai gi? thanh “ai” - ban sé dé nhan ra van may gap dung ngudi khi no xuat hién. Toi dac biét may man trong cudc déi minh tinh dén hic nay, nhung van may Ién nhdt cia téi la nhan ra va tran trong nhiing su kigén may man gap dung ngudi. Toi may man gap dugc Joanne tai dai hoc va dinh hén chi bén ngay sau lan hen dau tién. Toi may man gap duoc Bill Lazier khi toi hoc dung ngay ldp khéi nghiép trong ldn dau tién dting lép cita 48 HON CA KHOI NGHIEP 2.0ong. TOi may man dugc Jerry Porras tim dén hgp tac tai Stanford trong mét du dn nghién ciiu con phdi thai ma sau nay tré thanh quyén sach kinh dién Xdy dung dé truéng ton. Khi nhin lai 60 nam cuéc ddi minh, tdi cd thé thay né dugc dinh hinh bang “ai” nhiéu hon Ia “diéu gi, phan lén 1a nhiing tinh huéng may man gap dung ngudi - ngudi dé dau, gido vién, ban bé, dong nghiép, céng su da lam bién déi va dinh hinh dudng di cla cudc doi toi. Va gid day, khi toi gap mot thanh nién tré nhu Terrence di ngang qua ddi téi, toi hy vong tré thanh “ngudi may man gap dugc” déi vdi mot s6 ngudi. Chung ta s6ng trong nén van héda xoay quanh “su viéc”. Ching ta dat cau hdi cho cdc ting vién chinh tri, quy vi sé lam gi dé giai quyét van dé [gido duc hay chinh sach ngoai giao hay ngan quy hay bat ct van dé gi ban quan tam]? Chung ta dat cau hdi cho nhiing nha khoi nghiép tham vong, y tuéng vi dai cia quy vi la gi? Chung ta dat cau hoi cho nhiing ngudi tré, cdc ban sé theo dudi su nghiép gi? Chung ta hdi ngudi dé dau, cong viéc nao téi nén chon? Chung ta ty hdi minh nén lam gi dé giai quyét van dé cap bach? Nhiing cau héi nay khéng phai la khong tét, nhung chting chi nén diing sau cau hoi vé ai. Dat dung nguoi chiu trach nhiém cho chinh sach ngoai giao, va ban sé nhan dugc chinh sach t6t. Chon dung ngudi tham gia doi ngii sang lap, va ban cé nhiéu kha nang nghi ra cac y tuéng hay va bién ching thanh hién thuc. Tim dén dung ngudi dé dugc dé dau, va ban cé nhiéu kha nang quyét dinh lua chon nghé nghiép dung dan. Tim dung ngudi dé lam viéc cho ho, va ban sé cé nhiéu kha nang trai nghiém cong viéc tuyét voi. Xdc dinh ding ngudi dang nam git van TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 49dé, va ban cé nhiéu kha nang tim ra gidi phdp tét hon 1a ban tu minh gidi quyét. Trong sé tat ca nhiing khai niém dugc nghién citu dé hiéu nhé dau mot cong ty tré nén vi dai trudng ton, viéc thay déi tu duy tli “cong viéc trudc tién” sang “con nguéi trudc tién” 1a yéu t6 tao tac dong nhiéu nhat dén cach séng cia t6i. Thanh tuu ban than no khéng cé nhiéu y nghia, khong mang lai su hai long lau dai, nhung chinh qué trinh theo dudi thanh tyu cing véi dung ngudi cé thé mang lai su hai long tot do. Néu van ménh cho ban lam tét cong viéc cé y nghia khién ban vui thich, ban 1a nguéi cuc ky may man. Nhung néu ban dugc lam céng viéc y nghia ma ban thich cing véi nhting ngudi ban yéu quy, ban that suf da trang déc dac. Tap trung cho don vi va cham séc cho nhén vién - diing chi quan tam dén su nghiép cia ban Mot trong nhting bai hoc 1én nhat cua tdi ttt kinh nghiém hai nam lam Cht tich Héi Nghién citu Nghé thuat Lanh dao Khéa tét nghiép nam 1951 tai Hoc vién Quan su Mf tai West Point chinh 1a tam quan trong cia viéc lanh dao cdp don vi. Mot t6 chic vi dai thuc thy cé cau tric nhu té ong bao gm nhiing don vi dugc dan dat tét, vi day chinh 1a noi nhting diéu vi dai xudt hién. Nghé thuat lanh dao vi dai trén cao kia khong lam dugc gi nhiéu néu khéng cé su lanh dao phi thuéng 6 cap don vi. Néu ban muén xay dung mét céng ty hay t6 chtic trong linh vic x4 héi that su vi dai, ban can trau déi cho hang binh doan cac lanh dao tai don vi, tt dé ho tao ra su’ déng diéu gitta cdc don vi khi cing theo dudi nhiing 50 HON CA KHOI NGHIEP 2.0muc tiéu tham vong. Néu ban mu6én mé réng quy mé van héa, néu ban muén di trén hanh trinh tii cong ty vi dai dén cong ty vi dai trudng tén, ban bat budc phai dau tu xay dung mot dong chay cdc lanh dao don vi pht hgp. Lanh dao don vi phu hop 1a ngudéi tap trung trudéc nhat va trén hét cho don vi thuéc trach nhiém cua minh - nhiing ngu6i léo lai chiéc minibus vao 6 vi dai tuyét voi - thay vi cham cht vao budc tién sy nghiép cua minh. Khi nguoi tré tim dén tdi xin “loi khuyén su nghiép’, t6i thuong ndi vdi ho, “Diéu tot nhat ban cd thé lam cho su nghiép cua minh la diing chu tam vao su nghiép”. Va réi t6i ké cho ho nghe vé Anne Mulcahy va Tuong Lloyd Austin III. Anne Mulcahy chua bao gid tham vong tré thanh CEO cla Xerox, nhung khi céng ty dang dting trudc bd vuic tham vao dau nhiing nam 2000, gia cé phiéu giam 92% va khoan ng ctia ho dugc xép loai rui ro, hi déng quan tri chat vat tim kiém ngudi cé thé cttu van cong ty. Xerox trudc dé da tht dua vao mét “nhan té thay déi” tu: bén ngoai, nhung chién luge nay khéng hiéu qua.'° Mot héi déng quan tri sang suét hiém hoi trong nén kinh té tap doan Mj da quyét dinh khéng tim kiém thém mét anh hung khac ti bén ngoai, ma thay vao do 1a chon mot nha lanh dao da dugc téi luyén tl trong ndi bd. Ai la ngudi duge ngudng m6? Ai la ngudi dugc tin tuéng? Vi ai ma ngudi ta san sang lam viéc gp déi? Ai la ngudi dugc tin cay? Ai da cé két qua ré rang? Ai da tao ra nhiing 6 vi dai trén ting budc chan su nghiép? Va mot cai ten da xudt hi¢n: Anne Mulcahy. Ho dé nghi ba dam duong ganh nang dan dat céng ty, va TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CONG HOA VONGHIA 51Mulcahy da dao dién mét trong nhiing cudc xoay chuyén tap doan bat kha thi nhat trong lich sti hién dai, cttu cong ty khong bi chim vao quén lang, tai tao nguén loi nhuan manh mé, tai lap lai ban can déi tai chinh, va trao cho céng ty co h6i tim lai vi thé la mét cong ty dugc nhiéu ngudi nhac dén nhit trong lich stt kinh doanh ctia nuiéc My.'* Lam thé nao nhiéu CEO vi dai nhat trong lich st duge giao trong trach CEO, dac biét la véi nhiing ngudi khong chon con duéng tu dé bat ban than? Ho cing lam nhu Mulcahy - véi mdi trach nhiém dugc giao, méi budc di trén con dudéng su nghiép, ho déu tim cach léo lai chiéc minibus cua minh di dén két qua phi thudng. Khi ho dat dugc cang nhiéu két qua, ho cang dugc giao cho thém nhiéu trong trach véi nhiing don vi trach nhiém lén hon. Ho chi tap trung chu y cho nhiing diéu dién ra ngay truiéc mat, cho du do la viéc 16n hay viéc nhé, lai chiéc minibus vao nhiing 6 vi dai lap lanh. Mulcahy tap trung mang lai két qua cho don vi thuéc trach nhiém cia minh, thé hién gid tri c6t 1éi cua cOng ty, va quan tam dén nhan vién. Ngudi ta tin vao ba vi ngu6di ta theo chan ba vi ba khéng lam viéc vi minh. Khi hdi déng quan tri quyét dinh chon ba dé dan dat Xerox thoat ra khdi nhiing ngay den téi, Mulcahy khéng can c6 thay déi phong cach lanh dao. Ba gid day chi don gian la ba tin vao ho; m6 rong trach nhiém ra cho ca doan xe chit khong chi con la mét chiéc minibus. Tuéng Lloyd Austin III tét nghiép West Point nam 1975 va dat dén cap Dai tudng 4 sao. Trong nhiing nam gan cudi su nghiép quan ddi ruc ré cia minh, Austin giti chtic Pho 52 HON CA KHOI NGHIEP 2.0tham muu trong Luc quan va sau dé la Tu lénh cua B6 chi huy Trung tam Hoa Ky, chiu trach nhiém cho nhiing né luc quan su ctia Mf tai Trung Déng, tl Ai Cap dén Pakistan, bao gom Syria, Iraq, va Afghanistan.” Khi mdi t6t nghiép West Point, Austin lo lang khong biét minh cé sém dugc thang chtic khong. “R6i mét ngay kia toi thtic day’, dng ké lai, “va quyét dinh sé khéng tap trung qua nhiéu cho su nghiép. Thay vao dé, tdi quyét dinh sé quan tam dén di quan cia minh. Va tit dé moi viéc thay déi. Ho khong dé cho téi that bail”. Trong mot chuyén céng tac cua t6i cung Tudng Austin, ong cht tri mét bifa ti¢c nho véi mét nhom cac lanh dao thudc cong déng kinh té, chinh tri, va dich vu quan déi. Gitta bifa tiéc v6i nhiing quan chtic, Tuéng Austin mo l6i ngat dong trd chuyén. “Chung ta can ngting lai dé lam mdt viéc quan trong’, 6ng noi. Ba ngudi phuc vu budc ra tit nha bép. Ho da chun bj bita t6i cho chung ti, va Tudng Austin muén chting tdi biét dén ho. Ong noi ngan gon vé cong tac phuc vu cua ho va mét chut théng tin c4 nhan cua tiing ngwéi, va sau do danh thdi gian cho ca ban bay td 1di cam on ho vé bia an rat tinh té. Téi chua bao gié thay Twéng Austin bd qua co héi duge soi chiéu anh dén vao nhiing ngu6i linh trong déi nga cua ong. Va tdi chia bao gid thay 6ng lén giong. Binh tinh va lang lé, 6ng tda ra stic manh chi huy trong su khiém nhudng va quyét tam cao dé. Tudng Austin lanh dao véi tinh than phuc vu - cho dat nudc, cho su thanh céng cua sti mang, va cho nhiing con ngudi 6ng cé vinh hanh duge dan dat. Anne Mulcahy va Tudng Austin 1a minh hoa cho bai hoc TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 53can dugc thudc nam long cang sém cang tét: Cham séc cho nhan vién cua minh, diing chi quan tam dén su nghiép. Moi trach nhiém dugc giao, moi chiéc minibus ban lai, moi don vi ban dan dat — du la rat nhé — hay bién no thanh mét 6 vi dai. Néu ban lam dugc nhu thé, ban co nhiéu kha nang sé chét vi khong tiéu héa kip qua nhiéu co hdi dam nhan thém trach nhiém, cht khé ma chét vi can kiét co hoi. Don nhan Nghich ly Jorge Paulo Toi cé niém vui va vinh hanh dugc theo déi sat sao con dudng cla mét trong nhiing doanh nhan truyén cam hting nhat trén thé gidi, nha kién tao cong ty ngudi Brazil Jorge Paulo Lemann. Lemann va hai cOng su, Marcel Herrmann Telles va Carlos Alberto Sicupira, mé mt cong ty mdi gidi nhé va tu dé dua né thanh mot trong nhiing ngan hang dau tu thanh cong nhat tai My Latin. Va mac dui cac cong su déu théng thai va thanh dat trong viéc quan ly tai san, ho phat hién minh con cé biét tai xay dung nén van hoa cia nhiing ngudi cudng nhiét, khao khat, von lén bang nang luc. Ho rat gidi trong viéc xay dung van héa va tli do ho can nhac mua lai cdc cng ty va diéu hanh chung bang hé diéu hanh van héa dac trung cia minh, vdi muc tiéu 1a xay dung va phat trién mai mai. “Néu chung ta tin vao van hoa cia minh’, ho bao nhau, “sao ta khéng dat cuge that 16n vao day?”. Thé 1a ho mua m6t céng ty ban 1é, Lojas Americanas, va mét cong ty bia, Brahma. Gia thiét ctia ho di duge chting minh 1a dting: Néu ho cé dung ngudi véi ding DNA van 54 HON CA KHOI NGHIEP 2.0héa, ho cé thé diéu déng nhiing ngudi nay vao cdc cong ty mdi dugc mua lai va thing ln. Lemann va hai cong su tap trung xay dung “C6 may Nhan sy” dé tuyén va dao tao mét luc lugng ngay cang Ién hon g6m nhiing nha lanh dao tré, quyét liét, tham vong, san sang nhan nhiém vu." Chién lige trén hét cia ho la tim nhiing ngu6i tré cé khao khat, c6 quyét tam; dat ho vao nén van hoa canh tranh dya trén nang luc; thach thiic ho bang nhting muc tiéu tao bao; va cho ho huéng loi mét phan tii thanh qua - mot céng thtic Khao khat - Con ngudi — Van héa. Viéc khéng biét sau nay ho sé dugc diéu dong vé céng ty nao khéng quan trong; diéu quan trong, trudc nhat va trén hét, 1a cé dt ngudi mang ding DNA van héa dé dua quan vao cac co héi lén. Va nhiing co héi nhu thé cti tiép tuc dén, ngay cang 16n hon. Lemann va cOng su cudi cling da hgp nhat céng ty bia cla minh véi Interbrew cua Bi dé tao ra InBev. Méi nam, bat dau ti nhiing nam dau 2000, hdi déng quan tri ctia ho sé dén phong lab quan tri cua tdi tai Boulder, Colorado, dé tham du hai ngay thao luan cng thang kiéu Socrates xoay quanh mot cau hoi Ién: Chung ta can lam gi tiép theo dé xay dung mét céng ty vi dai truéng tén? Tai mot buéi hop nhw thé, hoi déng quan tri con bat dau can nhac nghiém ttc viéc mua lai ca Anheuser-Busch va Clyddesdales. Trong luc nghi giai lao, Lemann ndi véi téi, “Jim, toi cam thay anh dang lo lang vé quy mé ctia nhiing thi nay”. “Dung, toi biét anh s6ng manh 1a nhé dat cugc lén, nhung day 1a mét van cugc kh6ng 16, Chung ta cin dam bao hdi déng quan tri ra quyét dinh cé ky luat, chit khéng phai vi hu danh”. TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUGI VI DAI CONG HOA VO NGHIA 55“T6i hiéu chu, nhung anh khong hiéu van dé co ban ca toi’, Lemann ndi, ngting lai dé tao kich tinh. “Téi cé qua nhiéu nha lanh dao tré tuyét vdi, va téi can giao cho ho nhiing viéc lén. Diing danh gia thap stic manh cua mét hic quan tinh dang dén nén’. Va hic nay ti da thau hiéu rang Lemann, Telles, va Sicupira da tao ra mét cé may quan tinh cic manh. Tu nhiing ngay dau hoat déng nhu mét céng ty khdi nghiép nhd, ho da déc stic tim nguéi gidi, thu hut ngu6i gidi, va phat trién ngudi gidi. Ho khéng tuyén dung nhan su dya trén mét ky nang cu thé hay dé tram vao mot vi tri trong hay dé dat muc tiéu cu thé hay theo duéi mt co hdi thi trudng. Ho lam ngu¢gc lai hoan toan phuong trinh quen thudc, chon manh dan tin tuéng rang néu ho dua vao cé may nhiing con ngudi nhiét huyét, ho sé kich hoat nguén nang lugng tu van hanh khong bao gid ngting. Dau tién, ban thu hut ngudi gidi. Sau dé ban can giao cho ho mét viéc gi dé 1én lao dé ho lam. Néu ban chon dugc mot viéc di Ién, ban sé can thém ngudi gidi. R6i khi ban tim dugc viéc lén hon niia, ban lai can cang nhiéu ngudi gidi hon nia, va n6 budc ban phai di tim thém nhiing viéc cang lén hon. Cu thé lap di lap lai, nhiéu lan, khong bao gid ngiing, khong bao gid giam nhip, khdng bao gid pha vo su ky diéu cua quan tinh. Ban cé gap nghich ly ctia Jorge Paulo khéng? Ban cé gap truéng hop cé qua nhiéu lanh dao tré va tai nang, qué nhiéu ngudi gidi, tham vong, nhiét huyét? Néu ban tao ra “vin dé” nay cho céng ty, ban budc phai di theo giac mo Ién tiép theo; néu khong, nhiing ngudi gidi nhat sé ty di tim viéc khac dé lam. 56 HON CA KHOI NGHIEP 2.0Néu phdi ding dén tién thudng dé tao dong luc, ban chua cé ding ngudi Trong nghién cttu cia minh, chung tdi khéng tim thay mot m6 hinh mang tinh hé théng nao gan lwong thuéng cia lanh dao voi qua trinh cong ty di tii tt dén vi dai.’ Tién thuéng khong phai, va cing khéng thé, 1a nguyén nhan khién céng ty dat tam vi dai, vi ly do don gian 1a ban khong thé dung tién dé bién ngudi khong phu hop thanh nguéi phu hop. Noi cho cing, néu ngudi nao can dén tién thuéng dé dat hiéu qua cong viéc cao, thi ngudi d6 con thiéu dong hic théi thtic tl bén trong, chua cudng viéc, von di la diéu cdn thiét dé lam nhiing viéc vi dai. Téi co vinh hanh dugc hoc tap va lam viéc cing médt sé tap doan dat hiéu qua cao nhat trén thé gidi, khong chi la nhiing tap doan kinh té ma ca nhiing don vi quan déi tinh nhué, trudng phé théng, ddi vé dich thé thao, hé thong cham soc y té kiéu mau, va t6 chtic phung su x4 hdi. Va qua d6, toi da quan sat nhiing thanh tuyu 4n tugng vé lanh dao va nang sudt, thuéng khéng di kem nhiing phan thwdng tai chinh gid tri trong bé céng cu hoat dong cia ho. Trong qua trinh viét chwong nay, di nghién ctiu va tdi dang lam m6t nghién cttu vé gido duc phé thong, hoc héi tu nhiing nha lanh dao phi thuong - cdc hiéu trudng trudéng hoc da cai thién két qua gido duc trong nhiing tinh huéng thi nghich nhat. Tién dé ciia nghién ctiu nay 1a ngéi trudng co nha lanh dao phu hgp cé thé tao ra nén van héa hiéu qua dé kich hoat viéc giang day xudt sac. Khong mét lanh dao trudng hoc nao trong sé nay ding tién thudng lam yéu t6 thtic day dat két qua. Khong mot ai. TAM NHIN Vi DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CONG HOA VO NGHIA 57Phong khém Cleveland tré thanh mét trong nhiing co s@ cham séc stic khée dugc nguéng mé nhat thé gidi nho thu hut duoc nhting bac si tinh hoa mudn dugc lam viéc trong mét ddi ngii bac si tinh hoa vi mt muc tiéu duy nhat: lam diéu tot nhat cho bénh nhan. Khi van hanh 6 trang thai t6t nhat, Phong khdém Cleveland bién quyét tam “tim dung ngudi” thanh mét vong lap quan tinh: Khéi dau bang dung ngudi lam viéc trong mét van héa hgp tac tao ra két qua tot dep cho bénh nhan, tit dé thu hut bénh nhan dén tii khap noi trén thé gidi, tii dé tao ra danh tiéng va ngudn luc dé dau tu vao co sé vat chat va nghién cifu tét nhat. Tat ca nhiing diéu nay sé cang thu hut thém cac chuyén gia y té gidi nhat gia nhap té chic. Va Phong kham Cleveland da lam duge nhu thé chi véi mét co cau liong don gian danh cho bac si - khdng cé tién thuGng theo nang suat dua trén sé lugng bénh nhan hay s6 lugng ca phau thuat.”” CEO ctia Phong kham Cleveland mdi téi ghé tham va quan sat su van hanh thuc té cua nén van héa dac trung cta ho, bao gém chiing kién ca mét ca phau thuat tim hé. Do 1a mot buéi trinh dién cdc d6ng tac bién dao tinh té trong phong mé. Khi bac si phau thuat dua tay ra, khong can nhin lén hay ndi tiéng nao, nguéi tr¢ ly phau thuat dua chinh xac dung cy; ban tay bac si mé ra; dung cu duge dat vao ban tay cla éng; cdc ngén tay cla éng sé nam lai va quay vé voi long nguic, tat cd dong tac dién ra mugt ma. Ky thuat vién may tim phéi nhan tao canh chinh xac thoi diém day luéng hoi vao phdi, ngay khi cé tin hiéu. M6i nguwéi chiu trach nhiém cho phan viéc cua minh dugc 58 HON CA KHOI NGHIEP 2.0téng hda trong toan bé quy trinh phau thuat, tao cho tdi cam gidc la minh dang quan sat mét vé ballet dugc bién dao tuyét dep, dep trong dung nét va tinh té trong thc hanh. Phan thudng tai chinh chang thé lam gi dé gia tang d6 chuyén nghiép trong phong m6 nay. Sau ca mé va trong sudt chuyén tham, t6i hoi cac bac si chuyén mén tai day diéu gi da 16i kéo ho dén day, Cleveland, Ohio, ma khéng phai la noi nao khac. Cau tra 1éi luén gidng nhau: vi ho muon dugc lam céng viéc tuyét voi nhat voi nhting ngwéi gidi nhat trong nghé. Ta hay thtt xem qua cac doi quan tinh nhué. Hay tuéng tuigng mtic trach nhiém, hudn luyén, ky nang, va phan dodn can thiét dé dan dat mét don vi dac nhiém trong mét chién dich ngam nguy hiém mang tam quéc gia. Nhiing lanh dao nay chi nhan dtigc mtic long cap trung, va lam gi cé chuyén chia sé loi nhuan hay co hdi sé hitu cé phiéu.” Khi ban doc Lone Survivor (Ké séng sét cé déc) cla Marcus Luttrell, mot biét kich hai quan Navy SEAL, ban khdng thay trong do cé nhiing thi twong tu nhu, “A, néu ban chon di theo nhiing nhiém vu kho khan va rai ro nay, cudi nam ban sé nhan dugc tién thuéng”. Nhu vay khéng co nghia 1a van héa cha biét kich SEAL khéng cé nhiing phan thuéng, nhung chung phan lén khong lién quan dén tai chinh. Mot diéu 1én lao hon bat cti s6 tién nao chinh 1a su ton trong dén tli cac déng déi. Dick Couch, ngudi ting 1a trung d6i trudng SEAL va ting cé nhiing tua sach dugc cdc thanh vién trong cong déng SEAL danh gia cao, da tom tat ngan gon trong quyén The Sheriff of Ramadi (Canh sat truéng 6 TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CUNG HOA VO NGHIA 59Ramadi): “Trong di, uy tin la trén hét. Danh tiéng cia mot linh biét kich di theo ho tii trung tam dao tao dén biét doi dén khi dugc tung vao tac chién. Day la m6t cong déng nho va moi ngudi ai cing biét nhau — hay it nhat cing cé ban chung”.” Linh biét kich SEAL thuéng xuyén coi nhe hiém nguy ctia ban than dé khéng bao gid bé roi déng d6i, khong phai vi mét phan thuéng tai chinh, ma béi vi léi htia thiéng liéng danh cho nhau. Hay tuéng tugng ban séng trong mot van héa ma ban biét chac 100% - khéng phai 90%, hay 95%, cing khéng phai 99%, ma tuyét d6i 100% - rang bat ké chuyén gi xay ra, ban ciing khéng bao gid bi bd roi. Ban cd thé treo giai mét triéu dé la cho mt biét doi SEAL dé ho bd lai mot déng ddi, va phan ting nhe nhang nhat ma ban cé thé nhan dugc la nh mat kho hiéu va thai d6 kinh tém ra mat ra mat; ban at han sé cé mét ngay téi té. Ngay ca trén dinh cao quan ddi My, cac dai tuwéng nhiéu sao cing kiém dugc it tién hon han so v6i nhiéu CEO tap doan - cé thé la kém nam, mudi, hay tham chi la 20 lan. Méi khi tdi nghe mét thanh vién hdi déng quan tri lén tiéng, “Nay, ching ta can tra hang chuc triéu dé dé cé dug tai nang lanh dao that su cho vi tri cao nhat’, toi lai khong thé khong nghi dén cac vj twéng dang chiu trach nhiém cho hang ngan sinh mang va quan tri nhiing ri ro chién lugc to 1én trong khi van dat nhiing muc tiéu quéc gia khé khan. Néu that su do la nhé phan thuGng tai chinh, thi ta sé giai thich nhu thé nao khi mdt sé lanh dao gidi nhat thé gidi chinh 14 nhiing ngudi dang phuc vu trong quan ngii? Hay tai cdc trudng hoc? Hay tai cdc co sé y té tot nhat? Hay trong cdc phong trao 60 HON CA KHOI NGHIEP 2.0xa h6i dugc duy tri bang nguén nang lugng cia hang ngan ngudi tré cé ly tuéng? N6i cho ré, téi khong cé ¥ ndi rang phan thuéng tai chinh khong co tac dong. Thu té, dan chiing tit nganh kinh té da cho thay ré: Nguoi ta qua that cé phan ting trudéc phan thuéng (cho di ching khéng phai 1a nguén chinh tao ra dong hic cho nhiing ngudi gidi nhat). Lam ngo trudc tac d6ng cia phan thudng ciing 1a lam ngo trudéc ban chat con ngudi. Va tu dé téi dua ra mét diém quan trong: Phan thuGng sai khéng chi vé bé; chung co thé tré nén nguy hiém that su. Néu ban dang cé gang xdy dung mot céng ty vi dai gan lién vdi mét hé gid tri, ban nhat dinh khéng thé chap nhan cé nhiing phan thuéng cing cé hanh vi khéng tuong déng véi cac gia tri cét 16i, hay té hon, cting cé hanh vi cha nhiing ngudi khéng pht hop va day nhiing nguéi phi hop ra xa. Thuc té, hé thong khen thudng sai cé thé khuyén khich nguoi ta lam nhiing viéc sai va tham chi dua céng ty dén ch6 khiing hoang. Hay xem chuyén gi da xy ra tai Wells Fargo. Dick Cooley va Carl Reichardt da dan dat Wells Fargo trén hanh trinh tt tot dén vi dai trong thap nién 1980 va 1990. Berkshire Hathway cua Warren Buffett da dat cugc cho Wells Fargo khi nd nam trong ban tay lanh dao day cam hiing cia Reichardt. “V6i Wells Fargo, chung t6i nghi rang minh da cé duoc nhiing nha quan ly tét nhat trong gidi kinh doanh’, Buffett da viét nam 1991. Ong vui vé ngéi nhin gid tri ca khoan dau tu vao Wells Fargo gia tang, va thiic day 6ng mua thém c6 phiéu cha céng ty.4 TAM NHIN VI DAI MA THIEU CON NGUOI VI DAI CONG HOA VO NGHIA 61