Lekker Lezen

Artikelen en columns om eens lekker voor te gaan zitten

Rudi Oortwijn rudi.oortwijn@grontmij.nl

De leeszaal van mevrouw Dik

Begin jaren 70 was er in ons Drentse brinkdorp nog geen bibliotheek. Wie boeken wilde lenen, die fietste op gezette tijden naar de oude school tegenover de smidse, naar de leeszaal van mevrouw Dik. Elk boek dat je leende kostte een dubbeltje, dus met enkele muntjes in het knuistje geklemd liep je dan het gebouw in, waarvan het rechter deel was bestemd voor de plaatselijke jongeren die er onder genot van diverse waren en middelen dagenlang vertoefden. De rook- en wietdampen kwamen bij wijze van spreken tezamen met verbaal gemurmel en bluesmuziek (zoals van de vier kilometer verderop, in Grolloo wonende Cuby and the Blizzards) door de kieren van het oude pand de leeszaal binnen, die zich ter linker zijde van de ingang bevond. Ik kan mij nog de lange, lange rijen herinneren van leesgierige bezoekers die de te lenen boeken dienden af te rekenen bij mevrouw Dik, en dat Afbeelding: www.groetenuitgrolloo.nl duurde wel even want alles moest goed geregistreerd worden. Het waren per slot van rekening haar eigen boeken, bedacht ik mij later pas. Maar dat wachten was niet erg, want je schoot toch steeds een metertje op, waardoor nieuwe boeken binnen handbereik kwamen. Die boeken lagen trouwens door elkaar op houten platen met schragen er onder. Enig systeem was niet te ontdekken, maar door de ruime bladertijd kwam je altijd wel aan je literaire trekken. Jeugdboeken waren overigens gescheiden van de volwassenenliteratuur. Dat wel. Op zoek naar geografische data Herinneringen aan deze tijd drijven soms boven wanneer ik op zoek ben naar geografische data. Het is natuurlijk een andere insteek, want in die leeszaal merkte ik wel wat er was, maar nu ben ik doelgericht op zoek naar bepaalde informatie. Werktijd nu is geld en vrije tijd toen kostte niets, nou ja, soms een dubbeltje. De eerste vraag is dan, waar vind ik die informatie? Diverse instanties hebben zich in de loop der jaren moeite getroost om geografische informatie beschikbaar te stellen. Zo ontstonden de geoportalen, een soort digitale bibliotheken met daarin geografische bestanden die je gratis kunt lenen.

1 van 3

Lekker Lezen

Artikelen en columns om eens lekker voor te gaan zitten

Rudi Oortwijn rudi.oortwijn@grontmij.nl

Binnen bedrijven en instellingen zijn er geoportalen om de eigen medewerkers van geografische informatie te voorzien, en er zijn openbare geoportalen voor het publiek, of combinaties van beide. Elke provincie heeft sinds geruime tijd in een of andere vorm een portaal. Sympathiek, want de burgers in dit land hebben er via de belastingafdracht indirect aan meebetaald. Maar ook landelijke overheden beheren veel geografische informatie die aan het publiek beschikbaar wordt gesteld. Laat ik me in deze bijdrage beperken tot de landelijk verkrijgbare geodata. Het Nationaal Georegister Dit register is de catalogus van online geo-informatie in Nederland zoals op de website te lezen is. Nationaal, dat wekt verwachtingen. Ik stel me bij Nationaal het meest omvattend, het uitgebreidst mogelijke voor. In de Nationale Vacaturebank staan alle vacatures van Nederland, mocht ik ander werk willen zoeken. Ik kan in het Nationaal Pensioenregister kijken wat ik tegen de tijd dat ik uitgewerkt ben nog kan besteden. Wanneer ik een zeer speciaal boek in mijn plaatselijke bibliotheek niet kan vinden en ook niet in de grote stad vlakbij, dan verwacht ik het uiteindelijk via de Nationale Bibliotheek te kunnen lenen (of desnoods alleen raadplegen). Stel, ik wil als burger van een kleine Gelderse stad weten tot waar de EHS in de uiterwaarden loopt, waar het Nationaal (!) Landschap begint en wat de NAP-hoogte in het gebied is. Maar omdat het stadje aan de provincie Utrecht grenst is het misschien nuttig om ook de gegevens er bij te hebben. Bruikbare informatie om de plannen voor een ontgravingproject in de uiterwaarden te kunnen beoordelen en/of bijsturen. Op zoek dan maar Het register biedt drie zoekingangen. Of je typt als gebruiker een zoekterm in, of je kiest een (INSPIRE-)categorie, of je combineert beide. Er is een AHN hoogtebestand geregistreerd dat zich via de zoekterm maaiveld en het INSPIRE-vinkje Elevation makkelijk laat vinden: vier hits, dat bladert makkelijk en meer resultaten zijn er ook niet zichtbaar op mijn 1680x1050 scherm. Maar zoek ik op andere wijze, bijvoorbeeld op maaiveld en het thema hoogte dan zijn er zestig hits waaronder ook op pagina twee de AHN. Echter, wordt gezocht op hoogte land dan krijg je vooral de bodemhoogte van de Noordzeekust in tientallen bestanden, voor elk kustvak voor elk jaar eentje, en bij nadere inspectie alleen voor het Zuid-Hollandse deel van onze kust. En zoek je op hoogte dan komen de kusthoogten (dat is wat anders dan de bodemhoogten langs de kust) ook weer niet landelijk gedekt, van de afgelopen tientallen jaren boven drijven. Maar bij hoogte Gelderland staat de AHN bijna weer bovenaan. De manier waarop de zoekopdracht wordt geformuleerd is, steekt nogal nauw. Bestudering van de resultaten vergt ook een scherpe blik.

2 van 3

Lekker Lezen

Artikelen en columns om eens lekker voor te gaan zitten

Rudi Oortwijn rudi.oortwijn@grontmij.nl

Want door ehs als zoekterm in te typen kom ik als eerste bij een mooi plaatje (opvallend) met relevantie 100% (de rest is nul) en niet afgekeurde metadata (in tegenstelling tot andere gevonden bestanden). Helaas blijkt het om de EHS van alleen Utrecht te gaan. Gevonden dataset nummer twee is de EHS van Noord-Brabant uit 2007. Dataset nummer vijf is een op het oog landsdekkend EHS-bestand, maar dan uit 2005. Dat lijkt niet de meest recente te zijn, gezien het jaartal 2007 bij het Brabantse bestand, en de meta-informatie is aantoonbaar niet-valide. Is dit hem nu, of niet? Op de tweede pagina met resultaten kom ik dan een EHS-bestand tegen dat door de samenwerkende provincies is uitgegeven en dat lijkt de peildatum mei 2010 te hebben. Bij visuele inspectie blijken er verschillen tussen dit bestand en dat van 2005 te zijn. Ook in de uiterwaarden waarin ik genteresseerd ben, waarbij het overigens lijkt alsof het Gelderse deel van de Lek wel en het Utrechtse water niet tot de EHS behoort. Wat is dat nu weer? Bij de EHS is twijfel ontstaan, bij het Nationaal Landschap niet. Daar is n bestand en dat zal hem dus zijn. Gevonden, en dan? De eerste mogelijkheid is om een eenmalig kaartje te genereren tijdens het zoeken naar gegevens. Een kaartje per gevonden bestand en zonder legenda, maar met de mogelijkheid voor transparant tekenen. Voor wie de mogelijkheden in een GIS gewend is, schiet deze vorm van kaartpresentatie tekort, maar er is beeld. De drie bestanden kunnen niet worden gedownload. Het AHN is alleen via de betreffende organisatie tegen betaling verkrijgen. De EHS en het Nationaal Landschap worden als WMS beschikbaar gesteld, en kunnen in een GIS getoond worden. Dat heeft als voordeel dat ik de kaartschaal, kaartuitsnede, combinatie met andere bestanden en kaartopmaak zelf kan bepalen. Maar combineren met andere bestanden, oppervlakteberekeningen of een legenda maken kan niet. Daarvoor moeten de bestanden in fysieke vorm aanwezig zijn. Wat dat betreft doet het register zijn eer aan: het registreert wat er is. Een echt geoportaal is het niet; alles is te bekijken en slechts een deel is te lenen. Een echte bibliotheek is het ook niet, tenminste als je uitgaat van een serie geordende kasten met de inhoud die gecategoriseerd wordt aangeboden, en waar iemand in de gaten houdt of bestanden nog actueel zijn en compleet zijn. Terug naar de leeszaal Midden jaren 70 verrees in ons dorp een grote sporthal, met aanpalende activiteitenruimten en een bibliotheek. De nieuwe bibliotheek voerde het landelijke coderingssysteem zoals dat nu ook bestaat. Ook kon je muziekdragers (LPs) lenen en daarvoor was ook een coderingssysteem: categorie 10 voor pianosolo (zoals de 11e sonate van Mozart uit mijn vorige stukje) en categorie 60 voor blues (zoals de Groeten uit Grollo bovenaan dit verhaaltje). De leeszaal verdween, het jeugdhonk trouwens ook en niet veel later het hele gebouw. Maar dwalend door het nationaal georegister denk ik onwillekeurig aan mevrouw Dik, en aan haar tafels vol op het oog willekeurig verspreide boeken.

3 van 3