B. Zientara- Świt narodów europejskich,Warszawa 1985, s. 100-101.

„PO niepowodzeniach w wyprawie do Hiszpanii, zakończonej rzezią ariergardy frankijskiej w

wąwozie Roncevaux(778r.), postanowił [Karol Wielki] stworzyć w ramach swego państwa
autonomiczne królestwo Akwitanii, którego koronę, po uroczystym namaszczeniu przez
papieża, przekazał synowi Ludwikowi Pobożnemu (781 r.). Kompromis okazał się skuteczny:
Ludwik, manifestując strojem i otoczeniem swe związki z nowym królestwem , był w pełni
uległy ojcu , którego politykę ściśle realizował. Przysłani do Akwitanii frankijscy
funkcjonariusze, obdarzeni posiadłościami ziemskimi, wrastali w miejscowe środowisko i
jego interesy. Kiedy Ludwik po śmierci ojca uzyskał koronę cesarską , wyznaczył drugiego z
kolei syna, Pepina, na króla Akwitanii (814-838).

s. 108 „Za Karola wielkiego i Ludwika pobożnego udało się frankom odnosic sukcesy w
walce z poszczególnymi książętami bretońskimi i utrzymac ich w zależności. … Po
stłumieniu jednego z nich[buntu] w 824r. Ludwik pobozny naruzcil Bretończykom
związanego ze soba nominoego na ksiecia całego plemienia bretonow.

s.110 „Walafryd Strabo- aLemanie nazywali się Szwabami (suevi,Suavi)… Klasztory w sT

gallen i Reichenau skupiały elitę intelektualna panstwa frankijskiego, spod kotnej upiora
wychodzily liczne świadectwa frankijskiego patriotyzmu panstwoweg, jak np. biografia
Karola Wielkiego autorstwa Notkera Jąkały z Sta gallen.

s.111”W 788 roku Tassilo został „za dezercję” skazany na śmierć, Karol Wielki ułaskawił go,
odyslajac zwyczajem frankijskim na dożywotni pobyt w klasztorze.

s.112”Mimo to wśród królestw, które Ludwik pobozny wydzielil synom w 817 r., obok
Akwitanii wystepuje Bawaria; musialo to się wiazac z dazeniem do zaspokojenia lokalnych
potrzeb utrzymania tradycyjnej odrębności.”

S121-122 ”W 806r. starzejący się cesarz [Karol wielki] uporządkował sukcesje po sobie,
dzielac swe panstwo miedzy synow. Przez dlugi czas historycy podejrzewali go o chec
zburzenia wlasnego dziela: blizsza analiza aktu podzialu dokonana przez Gerda Tellenbach
ukzala jednak tego walory. Oto przeznaczony na głównego dziedzica najstarszy syn Karol
otrzymal w podziale prawie w całości scislejsza „Francje”, stajac się właściwym „krolem
Frankow”, podczas gdy jego bracia mieli władać na terenach peryferyjnych. Śmierć obydwu
starszych synow Karola pozwolila uniknąć ryzyka podzialu, pozostawiając całość panstwa
(poza Italia, która jako zalezne (122strona) już ”królestwo” objal po swym ojcu wnuk Karola
wielkiego, Bernard) Ludwikowi poboznemu. Ludwik (814-840) odziedziczyl sprawna
administracje centralna i grono współpracowników zdecydowanych bronic jedności panstwa.
Ich dzielem była ordynacja 817 r., regulujaca sukcesje synow Ludwika i zlecajaca im w
zarząd zaleznae królestwa Akwitanii i Bawarii. W wydanym wówczas dokumencie
podkreślono cel tej ordynacji:”aby jedność panstwa, która Bog nam zachowal, nie zostala
przez podzialy ludzka reka rozerwana”.(mgh,cap. I, 136, s. 270)
Okres panowania nieudolnego Ludwika jego zmiennne decyzje w sprawie podziałow
dziedzictwa, jego ustawiczne konflikty z synami, skloconymi również miedzy soba,
odbieranie od urzędników sprzecznych ze soba przysiag 0 to czasy postępującego rozkładu
panstwa, który trudno tu drobiazgowo odtwarzac. Ozywiły się nie tylko dawne separatyzmy
Bawarow, popierajacychh młodszego ludwika, czy Akitanczykow, popierających Pepina, ale i
sami Frankowie znaleźli się w zwalczających się obozach, ktorcyh sklad zreszta ulegal
zmianom. Co Wiecej, jednolita niegdyś elita władzy, czuwaajaca nad jednością pastwa, ulegla
rozbiciu :czesc lojalnie trwala przy Ludwiku Poboznym bez względu na łamańce jego
polityki, czesc zas – i to zasluzona z wybitniejszych ludzi, jak Wala, opat korbejski, Agobard,
arcybiskup Lyonu, Ebo, arcybiskup Reims, i inni – stanęła po stronie najstarszego syna
ludwika, Lotara I, od 817 r. mianowanego wspolcesarzem i repreznetujacego polityke
utrzymania jedności frankijskiej. Nigdy tez nie pisano tyle o dobrodziejstwach jedności i
konieczności jej utrzymania, jak w czasach postępującego rozkładu panstwa frankijskiego.
„Własnie po roku 824 i po roku 843 *traktat Verdun) pojecia PAX et Concordia (pokoj i
zgoda), unitas (jedność) nabieraly – psial Marian Serejski- znaczenia hasel programowcyh,
tęsknot i dążeń za tym, co nieuchronnie przekreślała rzeczywistość.”(m.h. serejski, idea
jedności karolińskiej . studium nad geneza wspólnoty euopejjskiej w średniowieczu, wawa
1937, s. 130. / inne pozycje polskie Serejski, Karol wielki na tle sowich czasow, Wawa 1959 /
A. Gieysztor, Wladza Karola wielkiego w opini współczesnej, wawa 1938. )
rozwinęła się obfita publicystyka w obronie jendosci. Agobard z Lyonu wystąpił przeciw
różnorodności praw, atakując zwłaszcza istnienie odrębnego prawa burgundzkiego; zadal
wprowadzenia wszezdzie prawa frankijskiego. Paschasius Radbertus, autor biografii opata
Wali , rozpaczal;” O dniu ow, który przyniosl temu swiatu wieczne niemal ciemności i
krzywdy; który zjednoczone i spokojne imperium rozerwal a czesci i podzielil.”(agobard z
lyonu do Ludwika Poboznego, Mgh, Epp. V, s. 158 oraz Paschasius Radbertus, Vita Walae, II,
7 (mgh ss, II, s, 551)
s. 203 „biograf Ludwika Poboznego zwany „Astronomem”
s.255-256 Ludwik pobozny zlikwidowal 818r. wloskie królestwo, odziedziczone po Pepinie
przez jego syna Bernharda, ale rychlo sam wyodrębnił Italie, przekaujac ja w zarząd
najstarszemu synowi Lotarowi.