Matematyka WYKADY - ELEMENTY LOGIKI

Elementy logiki i rachunku zbiorw

Zdaniem w logice nazywamy kade wyraenie, o ktrym moemy jednoznacznie powiedzie, czy jest prawdziwe, czy faszywe. Pojedyncze zdania mog by poczone spjnikami logicznymi i, lub, nieprawda, e, jeeli, to, wtedy i tylko wtedy, gdy. Koniunkcja dwch zda jest zdaniem prawdziwym wtedy i tylko wtedy, gdy oba zdania s prawdziwe.
pq

Alternatywa dwch zda jest zdaniem prawdziwym wtedy i tylko wtedy, gdy przynajmniej jedno zdanie jest prawdziwe.
pq

Negacja jest zdaniem prawdziwym wtedy i tylko wtedy, gdy negowane zdanie jest faszywe.
~ p

Implikacja dwch zda jest zdaniem faszywym wtedy i tylko wtedy, gdy poprzednik jest zdaniem prawdziwym i nastpnik jest zdaniem faszywym.
pq

Rwnowano zda jest zdaniem prawdziwym wtedy i tylko wtedy, gdy oba zdania maj tak sam warto logiczn.
pq p q

~ p

pq

pq

pq

pq

Tautologi nazywamy schemat zdania, ktre jest prawdziwe zawsze, bez wzgldu na wartoci logiczne zmiennych zdaniowych, ktre w tym zdaniu wystpuj. Przykad 1: Sprawdzi, czy tautologi jest schemat:
~ ( p q) p ~ q p q ~q pq ~ ( p q) p ~ q ~ ( p q) p ~ q

Form zdaniow jest kade wyraenie f ( x, y ) , gdzie x X , a y Y , ktre staje si zdaniem, gdy w miejsce zmiennych x i y podstawimy konkretne elementy ze zbiorw X i Y . Zbiory X , Y nazywa si zakresem zmiennoci zmiennych x , y . -1-

Matematyka

Elementy logiki i rachunku zbiorw

Z formy zdaniowej moemy uzyska zdanie poprzez uycie tzw. kwantyfikatorw, ktre okrelaj zwizki pomidzy form zdaniow a zakresem zmiennoci zmiennych. Kwantyfikator oglny oznacza wyraenie dla kadego
xX xX

f ( x) f ( x1 ) f ( x2 ) f ( x3 )...
xX

Kwantyfikator szczegowy oznacza wyraenie istnieje

xX

f ( x) f ( x1 ) f ( x 2 ) f ( x3 )... ~ ( p q) ~ p ~ q ~ ( p q) ~ p ~ q

Prawa De Morgana dla rachunku zdaniowego:

Prawa De Morgana dla rachunku kwantyfikatorw:

~ f ( x) ~ f ( x)
xX xX

~ f ( x) ~ f ( x)
xX xX

RACHUNEK ZBIORW Pojcie zbioru jest pojciem pierwotnym, niedefiniowalnym. Elementy zbiorw oznaczamy maymi literami, np. a, b, c, itd. Zbiory oznaczamy duymi literami, np. A, B, C, itd. Gdy ilo elementw w zbiorze A jest skoczona: A = {x1 , x2 , x3 ,..., xn } Gdy ilo elementw w zbiorze A jest nieskoczona:

A = {x : f ( x)},

f ( x) - funkcja (forma) zdaniowa

Zbir, do ktrego nie naley aden element, nazywamy zbiorem pustym i oznaczamy symbolem . Zbiory A i B nazywamy rwnymi wtedy i tylko wtedy, gdy kady element zbioru A jest elementem zbioru B i na odwrt. A = B x A xB
x

Suma dwch zbiorw:

A B = {x : x A x B}
Iloczyn mnogociowy zbiorw:

A B = {x : x A x B}
Rnica mnogociowa zbiorw:

A B = {x : x A x B}

-2-

Matematyka Dopenienie zbioru A:

Elementy logiki i rachunku zbiorw

A' = {x : x X x A} = X A
Zbir A jest zawarty w zbiorze B: A B x A xB
x

A B xB
x A

Wasnoci zbiorw A B = B A
( A B) C = A ( B C ) ( A B) ( B C ) ( A C )

A B = B A
( A B) C = A ( B C ) ( A B) ( B A) A = B

Prawa de Morgana dla rachunku zbiorw

( A B)' = A' B' ( A B)' = A' B'

Przykad 2:

A = {x R : x 3 2}
Wyznaczy:

x2 4 B = x R \ {3}: 2 x3 A B B A A' B'

A B
Rozwizanie nierwnoci:

A B

Odpowied:
A B = A B = A B = B A= A' = B' =

Para uporzdkowana to para dwch dowolnych elementw, w ktrej moemy wyrni nastpnik b oraz poprzednik a: (a , b )
-3-

Matematyka

Elementy logiki i rachunku zbiorw

Zbir wszystkich par uporzdkowanych (a , b ) , takich, e: a A i b B nazywamy iloczynem kartezjaskim zbiorw A i B.

A B = {(a, b) : a A b B}
Przykad 3: Dane s dwa policzalne zbiory:

A = { ,5} 1
Utwrz iloczyn kartezjaski:

B = {2,4,6}

A B =
Prawa dotyczce iloczynu kartezjaskiego
A ( B C ) = ( A B) C A ( B C ) = ( A B) ( A C ) A ( B C ) = ( A B) ( A C ) ( A B) C = ( A C ) ( B C ) ( A B) C = ( A C ) ( B C )

Dwuargumentow relacj P pomidzy elementami zbiorw A i B nazywamy podzbir iloczynu kartezjaskiego A B .

P = {(a A, b B ) : P(a, b)}

aPb

Niech zbiory X i Y oznaczaj zbiory liczb rzeczywistych R . Wykresem relacji P , bdcej podzbiorem iloczynu kartezjaskiego X Y nazywamy podzbir paszczyzny wszystkich punktw o takich wsprzdnych x i y, e P ( x , y ) . Przykad 4: Wykreli zbir utosamiany z relacj: P = ( x, y ) R 2 : x + y 4 Wykres:

-4-

Matematyka

Elementy logiki i rachunku zbiorw

Jeli zbir A zawiera skoczon liczb elementw, to t liczb nazywamy liczebnoci zbioru A i oznaczamy: n( A), A , A . Wwczas prawdziwe s fakty:
n( ) = 0 n( A B ) = n( A) + n( B ) n( A B ) ( A B ) = n( A B ) = n( A) + n( B )

Przykad 5: Wrd 30 kandydatw do pracy 2 osoby maja ponad 40 lat, wysze wyksztacenie i dowiadczenie. Tylko 5 osb ma wysze wyksztacenie i dowiadczenie, 3 osoby maj ponad 40 lat i wysze wyksztacenie, a 6 ma ponad 40 lat i dowiadczenie. Spord kandydatw do pracy 10 osb jest w wieku powyej 40 lat, 15 ma dowiadczenie, a 12 wysze wyksztacenie. a) ile osb nie ma adnej z rozwaanych cech? b) ilu kandydatw nie ma ani wyszego wyksztacenia, ani dowiadczenia?

ZADANIA 1. Sprawd za pomoc metody zero-jedynkowej, czy ponisze schematy s tautologiami: a) p ( p q ) (~ p p ) p ) b) ( p q ) ( p q ) c) ( p q ) (q p ) d) p {p [ p ( p p )]} e) ( p q ) ( p q ) 2. Zbuduj schematy zdaniowe do poniszych zda i sprawd, czy s to tautologie. a) Jeli cena ronie, to popyt spada, a wic jeli popyt nie spada, to cena nie ronie. b) Jeli Pozna jest stolic Polski a Lech Pozna jest Mistrzem Polski, to Pozna nie jest stolic Polski lub Lech Pozna nie jest mistrzem Polski. c) Jeli kwadrat jest prostoktem lub romb jest prostoktem, to jeli romb jest prostoktem, to kwadrat jest prostoktem. d) Jeeli z faktu, e wszystkie boki trjkta ABC s rwne, wynika, e wszystkie kty trjkta ABC s rwne, i trjkt ABC ma nierwne kty, to ma on rwnie nierwne boki.
-5-

Matematyka 3. Okrel warto logiczn zda i utwrz ich negacj a) x 2 + x + 1 = x + 5

xR

Elementy logiki i rachunku zbiorw

b) x + y = x + y
xR yR

4. Okrel warto logiczn zda p i q, jeeli prawdziwe s zdania zoone: a) p q, b) p q,

p q p q, pq

c) p ( p q ),

p q,

p q

5. Sprawd, czy midzy zbiorami A, B i C zachodz zwizki zawierania si lub rwnoci:

A = {x R : x 2 < 3} B = x R : x 5 x 2 10

C = x R : x2 +1 < 3

6. Przedstaw graficznie iloczyn kartezjaski A B : a) A = (2,7 > { } 10

B =< 2,9 >

7. Wyznacz graficznie zbiory odpowiadajce relacji P:

{ b) P = {( x, y ) R

a) P = ( x, y ) R 2 : ( x + y > 2 ) ( x < 3)
2

: ( x 2 1 < 0) ( y = x + 7 )

8. Sprawd, czy (dla dowolnych zbiorw A, B, C): a) A ( B \ C ) = ( A B ) \ ( A C ) b) A ( B C ) = ( A B ) ( A C ) 9. W pewnej miejscowoci zarejestrowano 326 prenumeratorw czasopisma A, 125 prenumeratorw czasopisma B i 75 prenumeratorw czasopisma C. Wiadomo te, e 56 osb prenumeruje czasopisma A i B, 43 czasopisma A i C, a 38 osb prenumeruje B i C. 25 osb prenumeruje wszystkie czasopisma. Odpowiedz na pytania: a) ile osb prenumeruje tylko jedno czasopismo? b) ile prenumeruje dokadnie dwa czasopisma? c) ile prenumeruje czasopismo A, a nie prenumeruje czasopisma B?

-6-