ANNA GOLUS

DZIECKO
TE CZOWIEK!
INNY PORADNIK DLA RODZICW

 Copyright by Anna Golus & e-bookowo 2010 Grafika i projekt okadki: Anna Golus ISBN 978-83-62480-04-3

Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo www.e-bookowo.pl Kontakt: wydawnictwo@e-bookowo.pl

Wszelkie prawa zastrzeone. Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci bez zgody wydawcy zabronione Wydanie I 2010

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

|4

Dlaczego INNY poradnik?

Ksiki, broszury, artykuy, e-booki, miesiczniki i magazyny Chyba nikt nie jest w stanie zliczyd, ile najrozmaitszych poradnikw dla modych rodzicw znajduje si obecnie na naszym rynku. Tak zwany parenting (bo ju nie po prostu rodzicielstwo) to wielki biznes, ktry niejednokrotnie eruje na niedowiadczonych rodzicach, kreuje ich potrzeby i wmawia systemy wartoci. A jeli chodzi o publikacje poradnikowe, to zdecydowana wikszod z nich podaje jedn, najlepsz i uniwersaln metod wychowawcz tak jakby wszystkie dzieci byy takie same. Czsto do jednego worka wrzucani s take wszyscy rodzice, ktrym mdrzy specjalici pokazuj, na czym polega rodzicielstwo. Pomys na publikacj niniejszego poradnika zrodzi si kilka lat temu, kiedy urodziam crk i jako bardzo moda i niedowiadczona mama chonam wszelkie poradniki z zapaem godnym wyszej sprawy. Dowiadywaam si, co musz koniecznie robid oraz czego absolutnie nie mog robid, jeli chc, aby moja crka rozwijaa si prawidowo i bya szczliwa/zdrowa/mdra/grzeczna/itd. Stopniowo acz sukcesywnie rs we mnie bunt przeciw takiemu traktowaniu zarwno rodzicw, jak i dzieci. Doprawdy, w wielu poradnikach dziecko jest traktowane jak sprzt AGD w instrukcji obsugi, a rodzic jak laik nie majcy pojcia, jak korzystad z tego sprztu. A przecie nie ma chyba nic bardziej naturalnego ni rodzicielstwo! Celem niniejszego poradnika, czy moe antyporadnika, nie jest zatem dawanie jedynie susznych rad, recept i przepisw. Kade dziecko jest inne, tak jak inny jest kady rodzic. Publikacja ta ma jedynie zachcid rodzicw do szukania swojej wasnej drogi i najlepszego sposobu realizowania si w tej, jake istotnej, yciowej roli. Inny poradnik to zbir felietonw, publikowanych w serwisie internetowym naszemaluchy.pl, dotyczcych nie tylko kwestii zwizanych bezporednio z rodzicielstwem i wychowywaniem dzieci, ale rwnie wielu innych interesujcych kwestii, ktre mog pomc spojrzed na wasn rol z przymrueniem oka, a zarazem dowiedzied si wielu interesujcych rzeczy. Napisane byskotliwym jzykiem, niekiedy z humorem, niekiedy z sarkazmem, felietony te na pewno znajd uznanie u wszystkich wiadomych rodzicw. Dziecko te czowiek! to propozycja dla tych rodzicw, ktrzy nie chc byd bezwolnymi wykonawcami eksperckich zaleceo, ale lubi czytad o dzieciach, metodach wychowawczych oraz rozmaitych ciekawostkach zwizanych z tymi kwestiami.

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 12

Typowe postawy rodzicielskie

Nie ma jednej uniwersalnej postawy rodzicielskiej. Kady rodzic ma inny stosunek do wasnych dzieci, jednake istnieje kilka najbardziej typowych i najczciej spotykanych postaw rodzicielskich. Kada z nich jest warunkowana przez rne czynniki i w odmienny sposb wpywa na zachowanie dzieci, a take na relacje w rodzinie. Do najbardziej typowych i najczstszych postaw rodzicielskich nale:

Postawa nadmiernie opiekuocza Nadmiernie opiekuocza postawa rodzicw polega na przesadnej opiece i kontroli nad dzieckiem. Postawa taka powoduje nadmiern zalenod dzieci, i to nie tylko od rodzicw, ale od wszystkich ludzi (take w przyszym, dorosym yciu dziecka). Wywouje rwnie frustracj i brak zaufania dziecka do siebie samego.

Postawa permisywna Postawa permisywna to inaczej postawa tolerancyjna. Przejawia si ona w tym, e rodzice s gotowi pozwalad dziecku na robienie, czego chce, z niewielkimi ograniczeniami. Permisywizm prowadzi zazwyczaj do tego, e orodkiem zainteresowania w domu jest dziecko. Jeli postawa ta jest umiarkowana, zachca dzieci do zaradnoci, samodzielnoci, polegania na sobie i dobrego przystosowania spoecznego. Umiarkowany permisywizm wzmacnia take zaufanie dziecka do samego siebie, zachca do twrczoci i zrwnowaenia.

Postawa pobaajca Postawa pobaajca to postawa przesadnie permisywna. Pobaliwod sprawia, e dziecko staje si samolubne i czsto tyranizuje otoczenie, da troski i usug od wszystkich innych ludzi. Pobaajca postawa (czyli ekstremalnie bezstresowe wychowanie) prowadzi do zego przystosowania si zarwno w domu, jak i poza domem.

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 13

Postawa odrzucajca Odrzucanie moe si wyraad w braku troski o dobro dziecka i okazywaniu mu wyraniej wrogoci, a take w stawianiu mu nadmiernych wymagao. Postawa odrzucajca wywouje u dziecka poczucie bezradnoci, oburzenie, frustracj, nerwowe odruchy i wrogod w stosunku do innych, zwaszcza modszych i sabszych.

Postawa akceptujca Akceptacja rodzicielska oznacza ywe zainteresowanie wasnym dzieckiem i obdarzanie go mioci. Rodzice, ktrzy akceptuj swoje dziecko, dbaj o rozwj jego zdolnoci i bior pod uwag jego zainteresowania i moliwoci (a nie wasne niespenione ambicje). Dziecko w peni akceptowane jest na og dobrze przystosowane spoecznie, chtne do wsppracy, przyjazne, lojalne, radosne i zrwnowaone emocjonalnie.

Postawa dominujca Dziecko zdominowane przez jedno lub obydwoje rodzicw jest zazwyczaj grzeczne, posuszne, skonne do niemiaoci, agodne i nadmiernie wraliwe. atwo ulega wpywom innych osb, take w przyszym, dorosym yciu. U dzieci zdominowanych czsto rozwija si kompleks niszoci i poczucie krzywdy.

Uleganie dziecku Uleganie dziecku to postawa cakowicie odwrotna do postawy dominujcej. Rodzice, ktrzy ulegaj swojemu dziecku, pozwalaj na to, e przez nie w domu zupenie zdominowani. Dziecko narzuca rodzicom swoj wol, okazuje im mao zainteresowania, szacunku i lojalnoci. Dziecko, ktremu rodzice zawsze ulegaj, uczy si lekcewayd kady autorytet i prbuje narzucad sw wol osobom spoza domu.

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 14

Faworyzowanie Mimo e rodzice najczciej twierdz, e kochaj wszystkie swoje dzieci jednakowo i tak samo je traktuj, wikszod z nich ma jednak swoich ulubieocw. Rodzice s wobec nich bardziej pobaliwi i kochaj je bardziej ni pozostae dzieci. Jawnie faworyzowane dzieci maj tendencj do przypochlebiania si rodzicom i s agresywne i dominujce w stosunkach z rodzeostwem.

Ambicje rodzicielskie Wikszod rodzicw ma ambitne plany wobec swoich dzieci. Nierzadko zdarza si, e te plany i wymagania stawiane dziecku s nierealistycznie wysokie. Wynika to najczciej z zawiedzionych wasnych ambicji rodzicw, a take z pragnienia, by ich dzieci osigny wysz pozycj spoeczn. Gdy dzieci nie s w stanie sprostad tym wygrowanym ambicjom rodzicielskim, czuj si uraone i niekiedy umylnie osigaj wyniki poniej swych moliwoci. Ponadto maj poczucie wasnej nieadekwatnoci, a kiedy rodzice krytykuj je za brak osignid, take poczucie krzywdy.

To, jaki mamy stosunek do wasnych dzieci i sposb, w jaki je wychowujemy, zaley od bardzo wielu czynnikw, midzy innymi w duej mierze od tego, jak sami bylimy wychowywani. Musimy jednak pamitad, e najwikszy wpyw na wasne postawy wobec naszych dzieci mamy my sami i zawsze moemy je zmienid.

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 23

Wielkie pytania maego czowieka

Szokujcy felieton o tym, jak przeraajce i trudne pytania moe zadad mae dziecko. Tylko dla rodzicw o mocnych nerwach!

Mylaam, e najgorsze i najtrudniejsze pytania mam ju za sob. Moja crka ma szed lat i ju od dawna wie, skd si bior dzieci, dlaczego tata nie mieszka z mam, co to jest mierd i czemu niektrzy ludzie s li. Wychodz z zaoenia, e w procesie wychowawczym oczywicie poza mioci i trosk najwaniejszy jest szacunek do dziecka, zatem od pocztku ycia crki odpowiadam na wszystkie jej pytania, co bywa niekiedy niezwykle trudne (np. jak wytumaczyd dwuletniemu dziecku, co to jest chwaa, tak eby zrozumiao). Pytania dzieci bywaj bardziej lub mniej wane, atwe lub trudne, bardzo czsto zaskakujce. Przez te szed lat mojej crce nie udao si zaskoczyd mnie jakim pytaniem. Byam przygotowana na wszystko. A przynajmniej tak mi si wydawao Do dzisiaj.

Czy to prawda? Crka bawia si z nowo poznan koleank. Nagle przychodzi, z dod dziwnym wyrazem twarzy, i pyta: Mamo, czy to prawda, e pan moe wkadad pani siusiaka nie tylko w cipk, ale i w pup, a nawet do buzi?!. Nie potrafi opisad wraenia, jakie wywaro na mnie to pytanie, a take powd jego zadania. Ot crka chciaa upewnid si, czy prawd jest to, czego dowiedziaa si od swojej rwieniczki (!), ktra takie sceny widziaa w telefonie taty! Nie da si pozostad obojtnym wobec skrajnej nieodpowiedzialnoci ojca tej dziewczynki, ktry nie przewidzia, e jego dziecko, bawic si komrk, znajdzie nieodpowiednie treci, a pniej bdzie dzielid si tymi informacjami z innymi dziedmi. Pomijajc jednak kwesti nieodpowiedzialnoci niektrych rodzicw, nasuwa si pytanie, jak reagowad w takich drastycznie zaskakujcych sytuacjach? Jak odpowiadad na tak szokujce dziecice pytania?

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 32

Uwiadomienie a uwiadamianie

Byd moe niektrzy czytelnicy oburz si po przeczytaniu samego tylko tytuu niniejszego artykuu. Jak to?! Takie treci na portalu dla rodzicw maych dzieci?! Na uwiadamianie przyjdzie czas za kilkanacie lat, kiedy nasze maluchy bd nastolatkami, a teraz jest znacznie za wczenie nawet na mylenie o tym!. Nic bardziej bdnego.

Rnica midzy uwiadomieniem a uwiadamianiem Przede wszystkim, naley uwiadomid sobie rnic midzy jednorazowym uwiadomieniem dziecka czy nastolatka a jego stopniowym uwiadamianiem. Podstawowa rnica polega na tym, e uwiadomienie czyli to, czego dowiadczya wikszod wspczesnych rodzicw jest jednorazowe. Zazwyczaj sprowadza si do jednej, nieudolnej, krpujcej prby rozmowy rodzicw z ich nastoletnim dzieckiem. Tymczasem uwiadamianie jest stopniowym, powolnym i naturalnym procesem, rozpoczynajcym si bardzo wczenie, byd moe nawet w czasie, gdy dziecko jest zaledwie niemowlciem i bez skrpowania ssie matczyn pier.

Jednorazowe uwiadomienie Uwiadomienie kojarzy si nam z jednorazow, desperack prb rozmowy z naszym wasnym, zazwyczaj ju nastoletnim, dzieckiem. Co w stylu Porozmawiajmy jak mczyni. Jednak przecie wikszod wspczesnych rodzicw wie, z wasnego dowiadczenia, e takie rozmowy nie dod, e s okropnie krpujce zarwno dla rodzicw (przede wszystkim dla nich), jak i ich dla nastoletnich dzieci. Poza tym... nastolatek zazwyczaj nie musi byd uwiadamiany przez rodzicw, bo sam ju dawno si uwiadomi na podwrku, w szkole, z gazet czy za spraw starszych kolegw. Zatem taka uwiadamiajca rozmowa waciwie mija si z celem. Zwaszcza e bardzo czsto rodzice prbuj podejmowad ten temat zdecydowanie za pno nie tylko ze wzgldu na wiek dziecka, ale te jego dowiadczenia. Niekiedy zdarza si, e taka nieudolna prba uwiadomienia nastoletniego dziecka ma miejsce wtedy, gdy ten mody, niedorosy jeszcze czowiek rozpocz ju wspycie seksualne. I o czym wtedy rozmawiad z wasnym dzieckiem?

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 39

Rozmaitoci i ciekawostki

Jzykowy obraz macierzystwa

Etymologia Sowo cia pierwotnie oznaczao: ciar, brzemi, podatek, ucisk, dolegliwod oraz przenonie ciar na duszy, troska, strapienie. Dopiero w XVIII wieku pojawio si znaczenie wspczesne brzemiennod, odmienny stan kobiet. Etymologia tego sowa jest zatem rwnie wymowna jak pochodzenie i pierwotne znaczenie przymiotnika brzemienny, oddajcego oczekiwanie na dziecko jako dopust: obciony, naadowany czym, ciki. Jednak cia bywa rwnie okrelana mianem stanu bogosawionego, stanu aski, co wiadczy o prbach jej odmaterializowania, jakby bya stanem duchowym, a nie fizycznym. Interesujcy jest wpyw norm spoecznych na jzykowy obraz ciy. Historia spoecznego postrzegania kobiet ciarnych ma bowiem swoje odzwierciedlenie w jzyku. Do niedawna akceptowana bya jedynie cia kobiety zamnej, ciarn pann natomiast jednoznacznie potpiano. I o ile matka znajdowaa si w stanie bogosawionym, stanie aski, o tyle u panny cia bya owocem grzechu, haob. Chocia dzisiaj ciy nie rozpatruje si raczej w kategoriach grzechu czy bogosawieostwa, to we wspczesnym jzyku widad innego rodzaju rnic podzia na ci chcian i niechcian. Ta pierwsza bywa okrelana mianem owocu mioci, natomiast w odniesieniu do drugiej najczciej uywa si okrelenia wpadka. O ile jzykowy obraz ciy moe wiadczyd o prbach jej odmaterializowania (stan bogosawiony, stan aski), o tyle sowo pord jak podkrela pisarka i krytyk literacki Anna Nasiowska nazywa tylko proces niezaleny od tej, ktra mu podlega1. Pord uznawany jest za co obrzydliwego, o czym si nie mwi. Przysze matki najczciej sysz z ust tych, ktre maj ju TO za sob, e szybko o tym zapomn. Kobietom wmawia si zatem przekonanie, e pord naley do sytuacji, o jakich nie warto pamitad.

Anna Nasiowska, Ksiga pocztku, Warszawa 2002, s. 95. www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 43

Czy mio macierzyska to uczucie uniwersalne i instynktowne?

Zdecydowana wikszod ludzi na postawione w tytule tego artykuu pytanie odpowie bez zastanowienia: Tak!. Kady wspczesny rodzic bezgranicznie kocha swoje dziecko i uwaa to za stan naturalny, powszechny i ponadczasowy. Jeli jednak przyjrzymy si historii zagadnienia mioci rodzicielskiej, okae si, e sprawa jest znacznie bardziej skomplikowana i na pewno nie mona tu mwid o powszechnoci i ponadczasowoci.

Miod nieobecna O ile dzisiaj miod do dziecka pojawia si ju w chwili jego narodzin, a niejednokrotnie jeszcze wczeniej, w okresie ciy, o tyle niegdy do maych dzieci, a zwaszcza niemowlt nie przywizywano si wcale lub prawie wcale. Ta zaskakujca dzisiaj obojtnod emocjonalna wynikaa przede wszystkim z ogromnej miertelnoci noworodkw i maych dzieci. Nie mona byo pozwolid sobie na obdarzenie uczuciem dziecka, ktrego szanse na przeycie byy nike. Kiedy mae dziecko umierao, co zdarzao si bardzo czsto, budzio to niekiedy zmartwienie, ale z reguy ludzie nie przejmowali si mierci dziecka, bo rycho zastpowao je kolejne potomstwo. Dziecko pozostawao w jaki sposb anonimowe. Poza wysok miertelnoci dzieci byy jeszcze inne przyczyny obojtnoci. Philippe Aris, autor obszernej monografii Historia dzieciostwa, wysun tez, e przez cae stulecia ludzie nie byli w ogle wiadomi odrbnoci dzieciostwa, e byo ono uwaane za stan przejciowy, stan niekompletnoci, zbyt krtki, by przywizywad do niego jakkolwiek wag. Fakt, e dzieciostwo nie byo dostrzegane, potwierdzaj wedug Arisa midzy innymi redniowieczne przedstawienia dzieci jako miniaturowych dorosych oraz brak odrbnego stroju dziecicego. Dopiero w XVI wieku zaczto zdawad sobie spraw z odrbnoci dzieciostwa, pojawi si odrbny strj dziecicy (pocztkowo zarezerwowany tylko dla chopcw), zaczo upowszechniad si szkolnictwo (rwnie pocztkowo przeznaczone jedynie dla chopcw). Pojawienie si kategorii dzieciostwa nie zmienio jednak sytuacji samych dzieci: sposobu traktowania i wychowywania ich oraz uczud, jakimi byy darzone. Jeszcze w XVIII wieku na porzdku dziennym byo porzucanie dzieci (we Francji porzucanych byo wwczas 30% zarejestrowanych noworodkw).

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 58

Ksiki o ciy

Bardzo czsto jedynymi ksikami, po ktre sigaj przysze mamy (oraz niektrzy przyszli ojcowie), s rnego rodzaju poradniki o ciy, porodzie, macierzyostwie, rodzicielstwie i wychowywaniu dzieci. To zrozumiae wszak kiedy kobieta spodziewa si dziecka, to wanie te kwestie s dla niej najwaniejsze i najbardziej interesujce. Warto jednak oprcz poradnikw, ktrych na polskim rynku jest cae mnstwo, zajrzed rwnie do innych ksiek podejmujcych t problematyk. W odrnieniu od poradnikw, polskich ksiek literackich o ciy i narodzinach jest niewiele zaledwie kilka. W cigu dziewiciu miesicy ciy kada kobieta zdy je wszystkie przeczytad. Punktem wsplnym tych utworw jest tematyka. Rnice i to rnice diametralne: dotyczce gatunkw, stylu i dystansu do opisywanej rzeczywistoci widoczne s na poziomie formy. Kady z tych tekstw reprezentuje odrbny sposb ujcia tego samego tematu. Oto one.

Przymierze z dzieckiem Ta niewielka nowela, wydana po raz pierwszy w 1927 roku, bya debiutem pisarskim Marii Kuncewiczowej, a zarazem pierwszym polskim utworem w caoci powiconym problematyce ciy, porodu i pocztkw macierzyostwa. Opublikowanie tego utworu w czasopimie Bluszcz wywoao mas protestw ze strony oburzonych czytelniczek, doprowadzio do skandalu obyczajowego, a w konsekwencji do rozpadu tego bardzo popularnego wwczas pisma. Dlaczego? Byy dwa gwne powody skandalu i a tak burzliwej, nieprzychylnej reakcji (zarwno w krgu krytykw literackich, jak i w spoeczeostwie). Po pierwsze, sama prba opowiedzenia o dowiadczeniu ciy i porodu uznana zostaa za zamanie pewnego tabu kulturowego. A po drugie, historia gwnej bohaterki utworu dowodzia, e nawet dla normalnej matki cia moe byd faktem trudnym do zaakceptowania, co wczesnym ludziom nie miecio si w gowach. Bohaterk noweli Kuncewiczowej jest moda matka, Teresa, znudzona domem i szukajca rozrywek w kawiarniach, dancingach i na kortach tenisowych, prowadzca ycie aktywne, ale skoncentrowane tylko na sobie samej. Sama myl o ciy, ktra mogaby zdeformowad jej dziewczce, pikne ciao, jest dla Teresy przeraajca. Ku wasnej rozpaczy zachodzi jednak w ci, a narodziny dziecka i macierzyostwo jest dla niej tortur. Zanim narodzi si wi (tytuowe przymierze) midzy bohaterk a jej dzieckiem, cierpi ona w sposb, jaki znany jest tylko kobietom, ktre same dowiadczyy depresji poporodowej.
www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 65

Co decyduje o wyborze imienia?

Kiedy ludzie spodziewaj si dziecka, wrd wielu spraw, jakie zaprztaj im gowy, znajduje si rwnie wybr imienia. Jest kilka czynnikw, ktre maj wpyw na t decyzj. We wspczesnym wiecie coraz wiksz rol ogrywa moda, zazwyczaj pochodzca zza granicy. Jeszcze czciej o wyborze imienia dla dziecka decyduj indywidualne upodobania estetyczne rodzicw. Jednak nie zawsze tak byo. Niegdy na wybr imienia wpyway przede wszystkim czynniki rodowe (nadawanie imienia po przodkach ojcu, matce, dziadku itd.), religijno-magiczne czy etymologiczne. Dzisiaj wzgldy te zeszy na dalszy plan i niewielu ludzi wie, skd pochodz i co znacz poszczeglne imiona. Pierwotne znaczenia imion uwaane s za niezbyt wane, za ciekawostk zaledwie. Warto jednak przyjrzed si tej ciekawostce. Przecie kady czowiek ma imi, ale prawie nikt nie zastanawia si, dlaczego akurat takie. Czym kierowali si ludzie w czasach wspczesnych i minionych przy wyborze imienia dla swojego dziecka?

Magia i wrba W czasach przedchrzecijaoskich, pogaoskich na ziemiach polskich wierzono, e kade imi ma znaczenie magiczne i bdzie przez cae ycie oddziaywao na swego nosiciela. Imi byo wic w pewnym sensie wrb, yczeniem czy bogosawieostwem rodzice nadawali dziecku takie imi, jakie miao wyposayd je w podane cechy lub odwrcid nieprzychylny bieg wydarzeo. Dlatego te najczciej i najchtniej wybierano imiona zakooczone na -saw, -mir, -woj, ktre miay zagwarantowad dzieciom saw i walecznod. Popularne i czsto spotykane byy rwnie imiona zaczynajce si na Nie-, na przykad Niemj czy Nielub, lub inne kojarzce si negatywnie (np. Najdus, czyli znajda, przybda), ktrych celem byo odwrcenie zego losu. Imi tego typu otrzymywao zazwyczaj dziecko z rodziny, w ktrej czsto umieray dzieci. Niekiedy na wybr imienia miay rwnie wpyw kwestie rodowe. Chopcom najczciej nadawano imi przekazane po mieczu, czyli po rodzinie ojca, natomiast imiona dziewczce byy przekazywane po kdzieli, czyli po rodzinie matki.

www.e-bookowo.pl

Anna Golus: Dziecko te czowiek!

| 73

Spis treci
Dlaczego INNY poradnik? 4

Dziecko te czowiek! 5
Dziecko te czowiek! 5 Moja krew, ale nie moja wasnod 9 Typowe postawy rodzicielskie 12 Wystarczajco dobra mama 15 Kilka sw o samodzielnoci dzieci 17 Poegnanie z pieluszk 20 Wielkie pytania maego czowieka 23 Karad czy nie karad? 26 Straszyd czy nie straszyd? 30 Uwiadomienie a uwiadamianie 32 Dlaczego banie s straszne? 36 Kopciuszek 36 Krlewna nieka 37 Gsiareczka 37

Rozmaitoci i ciekawostki 39
Jzykowy obraz macierzyostwa 39 Czy miod macierzyoska to uczucie uniwersalne i instynktowne? 43 Dlaczego kobiety nie rodz same? 46 Od akuszerek do porodw rodzinnych krtka historia poonictwa 48 Ciekawostki o poogu 52 Dlaczego cia i narodziny nie s przystojnym tematem literackim? 54 Ksiki o ciy 58 Powijaki, czyli o ubiorze niemowlt niegdy i dzisiaj 62 Co decyduje o wyborze imienia? 65 Kogo pogryz myszy, czyli o zabobonach sw kilka 68

www.e-bookowo.pl

O autorce
Anna Golus (ur. 1984), absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Gdaoskim. Autorka felietonw, artykuw i tekstw wszelkiej maci, copywriter, redaktor i korektor. Wolny strzelec. Wsppracuje z kilkoma wydawnictwami ksikowymi (m.in. MAC Edukacja, AJ-Press, Biblioteka Sooca i Ksiyca). Publikuje midzy innymi w serwisie

www.naszemaluchy.pl. Prywatnie: najlepsza na caym wiecie, samodzielna mama 7-letniej Zosi. Portfolio i kontakt na stronie www.dajeslowo.com.