Vous êtes sur la page 1sur 8
TRIET HOC, SO 8 (183), THANG 8 - 2006 By TRAO DOI ¥ KIEN TU TUONG BIEN CHUNG TRONG CHY DICH PHAM QUYNH (*) Chu Dich la cudn sch eiia ngudi Trung Quée ra dii edch day 2500 nim, e6 ¥ nghia triéi hoe sdu sdc. Trong bai viét nay, chiing t6i muén dé cap tdi he tadng bién chitng cia téc pham, thong qua quan nigm cia ngudi xia vé si van dng va phat t ; vé méi lién hé giita cde su vat, hign tuong; vé mau thudn; vé su phi dink... Ning quan nigm nay da thé hién trink d6 tt duy bign chitng cda nguii Trung Quée e6 dai. Tuy nhién, do diéu kién lich si — xé h6i vé od phuong thite tue duy nen tu tung bién chitng duge thé hign trong Chu dich van con c6 nhiing han ché nhat dinb. gay ti du, Chu dich khong OC phai 1A mt cugn sach triét hoe, ma 1a san phém cia thuat béce phé cia ngudi Trung Quée eé dai. TY hang ngan nim nay, Chu dich vin luén duge xem 1A thién cé ky thu — cudn sach ky la nghin dai. Ky la ngay 6 tén goi eda n6. C6 nhiéu gia thuyét lién quan dén tén goi Chu dich. Chit Chu c6 hai cdch ly gidi. Céch thet nhat cho rang, “Chu” nghia 1a réng kh4p, bao dung hét thay. Cach thit hai cho rang, cha “Chu” cé nghia 1a Chu dai — déi Chu, mt trong ba triéu dai Ha, Thuong, Chu da tung tén tai trong lich sti Trung Quéc. Cach ly gidi thé hai duge nhigu ngudi chap nhan, vi xét tiv gée d6 lich sit va cde ghi chép Lrong van hién cé, né pha hgp véi théi quen dat tén sach cha ngudi déi xva(1). Cén vé chit “Dich”, cdc hoe gia tir e6 cht kim dua ra tdi 7 c&ch hiéu khéc nhau(2). Trong d6, phé bién 1a ba cach hiéu: Mét La, theo Thuyét van: “% , # 9% th Dich, tich dich da” - c6 thé hiéu “dich” 1a chit tugng hinh chi con thin lin *? 3(8). Con thin lin von 1A con vat luén bién déi mau séc theo théi gian va méi trudng sdng. D6 1a hai yéu t6 cin ban eta dich: thai va bién. Hai 14, dich 1 do hai chit nh4t (B), nguyét (A) 50 cdu thanh; mat trang, mat trdi luan lutu, tuong giao, bién dich véi nhau. Thit ba, thuyét cda Ngé Chap Phi cho rang, “dich 1A tén goi eda su béi todn, nhan dé ma dat tén cho sch nay”. Truong Tiét Chi can cit vao cu “nang hy vat dich — ngudi biét lo ligu thi khong b6i” trong séch Su hy Lé thu, cho rang, chit “dich” khi dich tiv cé van ra cé nghia 1a “chiém bée — béi toan”” . Néi chung, cac thuyét dufa ra kha phan tan. Song, nhin chung, phan lén cac tac gid déng ¥ véi cht trugng cin ct vao nghia gée va su hinh thanh vé sau cia né déu cho ring, dich c6 nghia 1a “bién déi”. Nhu vay, c6 thé thay, ngay ti tén goi, Chu dich da thé hién IA mét cuén sich vé () Tigh si, Bien tap vien, Nha xudt bin Gio duc. (1) Xem: Chu Bé Con. Dich hoe todn tue. Nxb Van hod - Thong tin. 2003, 1.22 (Bin dich tir igng Trung, Quée). @) Xem them: Truong Thien Van. Tir didn Chu dich. Nxb Khoa hoc xa hoi, Ha Ngi, 1997. tr. 231 - 232 (Nhém dich gid Mai Xuan Hai, Truong Dinh Nguyen... dich tir nguyén ban tiéng Trung Quée Chu dich sir didn. C6 tich Thugng Hai xuat ban x4, 1992) (3) Xem: LY Lac Nghi. Tim vé c6i nguén chit Han. Nxb The gidi, 1997, 11.145. (4) Hoang Tho Ky — Truong Thigh Van. Chu dich dich chi. Nxb Khoa hoc xf hgi, Ha Noi, 1999, 1.30 (Dich, gid Nguyén Trung Thuan - Vuong Mong Buu). TUTUONG BIEN CHUNG TRONG CHU DICH su van dong va bién déi (tiéng Anh dich tén cudn sich nay 1a Books of change). Ni dung cia Chu dich gém hai phan: Dich kink va Dich truyén. Ndi dung Dich kinh la séch b6i, nhung 6 nhiing mdm méng triét hoc tiém an trong nhiing cau chit ngdn gon, khé hiéu. Phan Dich truyén la phan gidi thich Dich kink, mang dam tu tudng triét hgc, c6 bay loai, mudi thién, ngu6i sau goi 14 thap duc - mudi canh. Khi Chu dich trd thanh sach giao khoa eda cae Nho si thi c6 tén goi la Kinh dich (mot trong nga kinh: Thi, Thu, Dich, Lé, Xudn thu). Noi dung Chu dich chia chat nhiéu van dé cia triét hoc: luan ly, dao lam ngvdi, chinh tri... mang tinh bién ching. Trén lap trung triét hoe bien dai, 06 thé khai quét tu tudng bién chitng cua Chu dich nhu sau (Di nhién, trong mét ching muc nao d6, viée xem xét hé théng triét hoe nay du6i lang kinh ctia hé théng triét hoc khée sé khéng tranh khéi mét s6 bat cap). 1. Tu tuéng vé suf van dong va phat trién Neay ti ddu, Chu dich da ban dén sy phat trién: Hé tit thiceng truyén viét: “Thai cue sinh lng nghi, ludng nghi sinh tt tugng, tt tudng sinh bat quai”. Tu tugng 1a bén bigu tugng do hai hao 4m — dung chéng lén nhav, bao gém: thiéu Am, thiéu dung, thai 4m, thai duong. Bat quai 1A ba hao Am — Duong chéng lén nhau. Sd dé nhu sau: cin, khén, chan, —tdn, thién dia bi phong © kham, can, | doi, _ thuy son trach Tiéu sic Dai hiru | Khiém Du PHAM QUYNH Gia nhan Phong Tiét | Doai Trung phu Tiéu qua, Ky te Quan sat sd dé va hai bang trén ¢6 thé nhan thay, tu tudng vé su phat trién da thé bién r&t ro: bat ddu te déng nh&t (thai cue), tiép dén sinh ludng nghi... dén 64 qué 1a mét qué trinh van déng va phat trién. Nguyén nhan cia sy van déng va phat trién JA su défu tanh gidia cde mat déi lap. ‘Ty hai hao 4m — duong phat trién thanh 64 x 6 = 386 hao, tir 8 qué don thanh 64 qué kép IA qua trinh van déng ti thap 1én cao, tif don gidn dén phite tap. Hé tw ha viét: “9, 0 40 tb, 3, ay th, ARG BB Th B,D WOK 3th Z IR. - Can, dugng vat da, khén, Am vat da. Am dugng hgp due, nhi cuong nhu hitu thé, di thé thién dia chi soan. Nghia a: Can 1A vat cé tinh dudng, Khén JA vat ¢6 tinh Am. Am Duong cing hgp tinh va cugng nhu va cé hinh thé, do 46 c6 thé hién quy ludt bién hod cla cée hién tugng trong trdi dat” ‘Tu tuéng xuyén sudt cha bd sdch nay 1a su van dong. Hé tit ha, chuong 7 da thuyét minh diéu nay: “B2ZRRb , FUR. BB hE, SHTE ARRAS LER 3 B PRA FT RRE, eS 3H © Dich chi vi thu da, bit kha vién. Vi dgo da la thién, bién dong bat cu, chu htu luc hu; thugng ha v6 thudng, cugng nhu tuong di; bat kha vi dién yéu , duy bién sé thich. Nghia 1a: B6 sach Dich khéng thé xa rdi, la dao cha suf bién dich, bién dong khéng 6 yén mét nei nao, chay sudt trong luc hu(5), Ién xudng v6 thudng, eting mém thay déi, khéng thé dién hinh bang cai gi, ma chi bién dé thich tng”. Nhu vay, dich 1a van dong, bign déi. Van déng 6 moi noi, moi lic, moi su vat, moi hién tugng. Van dong la phé bién & khdp céc suf vat, hign tugng trong vii try nay. Thoan tk qué Cach % vidt: “RK ith B i} OY ae AR - thién dia cach nhi tt thdi thanh. Nghia 1a: Trdi dat bién déi ma bén mia hinh thanh”. Hoae Hé ti thuong viet: “AP Az 8 RRR; -B-ME ZY ERT RM 2B. Hap h6 vi chi Khén; tich hO vi chi Can; (5) Luc hw cing 1a tue hop, bao gém thugng. ha, tt phuong (dong, tay. nam, bac). Noi luc hur cing tic 18 n6i vo tru (TG) TUTUONG BIEN CHUNG TRONG CHU DICH nhat hap nhat tich vi chi bién, vang lai bat cling vi chi théng. Nghia 1A: Déng cita goi Ja Khon; Mé edia goi 1a Can. Mét déng mot ind goi 1a bin. Qua lai khéng ngét goi 1A thong” C6 van dong tat 06 bién déi, Chu dich gyi dé 1a bién hoa. Bién hod 18 chi su vat da chuyén sang mét chat méi, Bién hod 1a két qua cua su tuong tée gitia hai mat déi lap “cudng nhu tudng théi, nhi sinh bién hoa”. Chang han, su bién hod cha hao duong dudi cing trong qué Can == thanh ho Am thi sé bién thanh qué Tén ==... Méi qué. du 1a qué don hay qué kép, khi ¢6 su bién déi Am — duong trong qué dé, thi tinh hinh cing tuong tu. Hé tit thwong, chong 4 vit: “BMC FE LBR Nhat tan chi vj thinh dite. Sinh sinh chi vi dich. Nghia la: Ngay mot méi goi 1a dite thinh, sinh réi lai sinh goi 1A dich”. Chi die & day déng nghia vi chit diée Lao TH ding trong Dao Diée kinh, chi ban chat cha moi su vat, hién tugng trong vi tru. Ngay mét mdi 1A bédi vi trong méi su vat, hién tugng khi dat tdi diém cuc thinh sé bién déi. Sinh réi lai sinh mdi tao ra cae su vat, hién tugng hoan toin mdi mé. Su van déng ma Chu dich khai quat luén dién ra lién tye theo mét chu trinh tudn hoan. Trong Chu dich, xuat phat t¥ hai qué Can — Khén, ting cap déi lap chuyén hoa Min nhau cho dén két thic vong tudn hoan 64 qué, bang qué Ky té va Vité. Vi té nghia la chua xong, lai chuyén sang mét vong van déng méi. Sy van dong, bién hoa Am - Duong la nguyén nhan eo bam din dén sy van déng, bign hod cia van vat trong vil tra. Ti qudi viét: “WM FO bi MRSA RMR. Vat bat kha clung da, cd thu chi di Vi té chung yén. Nghia 1A: Van vat [bién hod] khéng cing t4n, cho nén lay qué Vi té (chufa xong) dé két thie.” 2. Tu tudng vé mGi lién hé phé bién ‘Trong Chu dich, tu tudng vé méi lién he phé bién duce thé hién 3 cdc chit “giao cam”, “tudng ting”, “tugng cau”. Cé cdm thi mdi c6 giao, cé tudng tng thi mdi 6 tudng edu, tuang hé; cé tugng déng méi 6 tuong hgp. Dé 1A nhiing tae dong qua lai, hoa quyén vao nhau cia cdc sy vat, hién tugng 6 tuong tac, hip din. Su vat, hién tugng ngoai viée ty sinh, ty hoa, cén cé tudng sinh, tugng hoa. Nguyén ly nay da duge cdc tac gid cha Chu dich thé hién qua su tudng giao, tudng hgp cla cée hao trong ngi bd mét qué va quan hé cia né véi cae qué khac. © Trong noi b6 mét qué, su hao khéng nim tach rdi, bén canh nhau ma ¢é quan hé v6i nhau, biéu hién quan hé cla cac su vat, hién tugng trong tu nhién, x& héi, Co thé ké ra day mét sé loai quan hé: Mot la, quan hé thit bac. Séu bac vi tri cua hao duge x@p tudn ty ti duéi lén goi 1a: ddu (go), hai, ba, bén, nam, trén (thugng). Chu dich can tae dé gidi thich “dich, sinh ti dudi lén”; nghia 1a: quy luat sinh truéng, bién déi cia su vat bao gid cing ti thap lén én cao, tidn trién dan din. Hai la, quan hé con ngudi va vit tru - tam tai (thién, dia, nhén). Hai hao déu tugng trung cho ngéi dia, hai hao gitta tugng trung cho ngéi nhan va hai hao trén tudng trung cho ngéi thién. Con nguéi nam 6 gitta tréi - dat. Hé tiv he truyén viet: “siu hao khéng phai 1a gi khac, 14 tam tai vay”. Ba la, quan hé tuong tac — thang, thita, ti, tng, hé. Thang la quan hé “dé cudi" gitta hao 4m @ trén va hao duong 4 dudi, néu hao dugng 6 trén hao 4m thi khéng goi 1A thang, vi do 1A thuan ly; The 1a 1a quan hé “pho ta” cha hao duéi vdi hao trén. Néu hao Am nim duéi hdo duong Ja tuan thia; Ti lA quan hé tac déng qua lai cua hai hao dimg lién nhau, ti bao gém ca thang va 53 PHAM QUYNH thita; Ung 1A quan hé déi ting giao cam gitia ba ho qué dudi vdi ba hao cia qué trén, Hao du ting véi hao bn, hao hai ting vi hao nam, hao ba ting vdi hao sdu. Quan hé déi wng gitia cde ngdi hao thé hién su van dong hai hoa, thong nhat giita c&c mat déi lap trong su vat, hién tugng; Hé la quan hé dan xen gitta cae hao ca qué trén va cac hao cla qué dudi: trix hao dau va hao trén ra, bén hao gitta tao thanh quan h@ lién hd. Hao hai, hao ba, hao bén hgp thanh qué hg hé; hao ba, hao bén, hao nam hgp thanh qué thuong hé. Ngoai ra, cdn mét s6 loai quan hé khéc, it nhiéu 6 quan hé dén béi todn, chung téi khéng ligt ké 6 day. ® Giita cée qué vdi nhau, cing c6 quan hé qua lai, vO rang nhét 1a qua hé déi lap. Xem bang trén day va nhiing phan tich 6 phan sau 3, Tu tuéng vé su théng nhat va déu tranh gitia cdc mat di lap Chu dich biéu thi mat déi lap bang hai pham tra Am va Duong (con duge gol la luéng nghi). Am duge tugng trung bing mét nét ditt (goi 1a hao 4m), Duong duge biéu thj bang mét nét lién (goi 1a hao duong). Am - Duong biéu thi hét thay moi su déi lap trong tu nhién, xa hdi va tu duy nhu: nam — nit, ngay - dém, pha dink — khang dinh... Pham tra Am — Duong biéu thi phuong thite tw duy bang biéu tugng, mét trong nhiing ddc trung cia phuong thie tu duy triét hoc nguyén thuy. Ching khong tén tai bén canh nhau mét cach hinh thde mA Judn trong qua trinh van déng, chuyén hoa lin nhau. Cée qué cing bao ham tinh chat déi lap gitta tinh tai va chuyén hoa Trong & 8 qué don, cae qué can Khén = nhing qué bat dich; nghia la, di dao nguge qué thi hinh thi vin khong thay di. Bon qué nay 18 bén qué chinh, can ban cha Am 54 — Duong. Sd di chiing duge goi 1A chinh, vi nhu Thigu Ung gidi thich, “Tt chinh’ gid, Can, Khén, Ly, Kham da. Quan ky tuong vé phan phic chi bién, sé di vi chinh da. Nghia la: Tit chinh, a6 1a nhiing qué Can, Khén, Ly, Kham. Sé di goi 14 chinh vi khi quan st tugng cua chung, khéng thay ¢6 su bign déi, phan phic”. Cac qué cén Iai 1a nhitng qué dao dich, vi khi ddo nguge qué thi hinh thite sé bign déi thanh qué khae: Can © Chan ;Tén © Doai Trong tam qué dn nay, hai qué Can - Khén goi 1 thé, 1a nén tang, Sau qué con lai goi 1A dung, 14 tng dung. Thé va dung 14 hai pham tra déi lap, khéng cé thé thi kh6ng c6 dung; nguge lai, thé nbd dung méi cé thé phat huy céng nang. Trong 64 qué kép, eding cé hai nh6m qué: bat dich va dio dich. Nhoém bét dich, gém: Can, Khén, Ly, Kham, Dai qua, Ly, Tiéu qua, Trung pha. Nhom déo dich, gém: Tang ~ Nhu; Thai - Bi; Tuy - Cé; Phe hap - Bi V6 vong - Dai sic; Ham — Hang; Tan ~ Minh di; Khué -- Gia nhan; Kién ~ Gidi; “Thang - Tuy; Dinh — Cach; Tiém — Quy mudi; Hoan - Tiét; TY — Su; Lam — Quan; Truan — Méng; Léi - Sdn; Tén ~ fch; Khiém ~ Du; Trach - Phong; Bae ~ Phuc; Tinh ~ Khén; Dai trang - Dén; Dai hitu - Déng nhan; Phong — Li; Tiéu sic — Ly; Ky té - Vi té; Cdu — Quai Nhu vay, vé mat hinh thitc, cac qué, da qué don hay qué kép, déu c6 qué déi lap voi n6, tao thanh cae ckp adi lap. Trat ty sip x@p cha c&e hao trong ting qué thé hién mau tinh chat déi 4p, mau thudn trong timg cap qué. Vé mat néi dung, cae c&p qué cing ham chia nhiing ni dung déi lap nhau. Vi du, qué Can biéu thi cho sw citing, manh, qué Khén biéu thi cho sy mém mai, nhu nhuge; qué Ty biéu thi cho sy vui vé, qué Su biéu TU'TUONG BIEN CHUNG TRONG CHU DICH thi su lo ling; qué Thai biéu thi cho su thong thuan, thai hoa, qué Bi biéu thi cho sui bé tc, cling khon... Trong 64 qué trén, trit hai qué thé la Can - Khon, cé thé-thay, mét mat, c&c qué déu chita mau thudn ndi tai (c6 cé hao 4m lin hao dugng), mat khde, cde qué con 06 c& su mu thudn bén ngoai vdi qué déi lap vdi nd. Diéu dé e6 nghia 1a, c&c tae gid cha Chu Dich da nhan thay sy phat trién cha méi su vat, hién tudng bao ham nhiing mau thudin ndi tai va qué trinh phat trién cda chang cing bao ham nhiing mau thudn. Nhiing mau thudn ay ton tai khach quan va phd bién, Néi 1a khach quan, béi n6 1a két qua qué trinh bién déi ty nhién oda chinh ban than cdc hao trong qué: ti thai cue ta déng nhét, dén phan hod thanh ludng nghi, tit tugng, bat quai... Noi 1A phd bién, vi tinh ch&t mau thudn nay khong loai trit bat ky mét trudng hgp nao. Ngay cd cap Can - Khén, mae di khéng ham chiia mau thudn bén trong nhung van tén tai mau thudn bén ngoai 4, Tu tudng vé su bién déi vé higng dan dén su thay déi vé chat ‘Trong Chu Dich, méi mét qué trong 64 qué biéu thi mét chat xac dinh. Dé 1a 64 tugng duge ky higu hod bang 64 qué va duge dién gidi bdi quai tt va hdo ti. Quai ti va hao ti A nhiing phan don logic vé cdc van dé cha ty nhién, x4 hgi. Theo Hé ‘Thich, chit tong nay c6 hai nghia, mét la, cae hién tugng trong gidi ty nhién; nghia Wut hai, quan trong hon, dé 1A biéu tugng dai dién cho mdt tap hgp cdc luan gidi, van dé trigt hoc nao d6(6). Vidu: Quai tir qué Can iét “Can: nguyén, hanh, lgi, trinh”; Hao ti cha hao dau 1a “So citu: tiém long vat dung”. Quai ti chinh I dinh nghia vé qué, va nhu vay, né la két qua cla qué trinh quy nap cée déi tugng cing tinh chat vao mét tap hop ~ qué. Con hao ti 1a dinh nghia vé méi hao trong qué dé. Dinh nghia vé qué cin cit vao, tugng cla qué, vao két cau, trat ty bd tri eta cée hao (hao 4m, hao dusng) trong qué. Dinh nghia vé hao eting vay, cin ett vao vi tri cla hao va tudng quan cia né déi véi cée hao khac trong qué. Néu quan niém “chat 1a chi tinh quy dinh kh&ch quan von’ cé cha sut vat, hién tugng, 1a sy thdng nhat hitu co gitia cdc thuée tinh dé né 1a né va c6 thé phn biét né vdi cdc cai khac” thi moi qué hoan toan cé thé duge hiéu nhu mét chit. Vay, lugng bigu thi trong qué nhu thé nao? Méi qué déu 6 sé lugng hao nhu. nhau — 6 hao, nhung cé hai diém khae bist khi&n cho 64 qué khéc nhau, dé 1a sé ludng cdc hao 4m - hao dudng trong mot qué va trat tu sdp xép cae hao ay quyét dinh qué ay mang twgng nhu thé nao. Vi dy 1: s6 hao Am va hao dudng trong hai qué khaéc nhau: qué Nhu = cé 4 hao dutong va hai hao Am; cén qué Kham = bén hao Am va hai hao duong. Vi dy 2: s6 hao am va hao dudng ela hai qué nhu nhau, nhung trat tu sap xép cdc hao dm — dudng khée nhau cing khién_ ching nhau, qué Chain va qué Can ctng c6 hai hao dung va bon hao am. Nhu vay, ham lugng hao am duong trong mét qué, trat ty sdp xép cdc hao am dudng trong mét qué lam nén lugng cla qué. Xé6t trén binh dién vi md, trong méi qué, qué trinh phat trién cia céc hao, tit hao dau, dén hao hai réi dén hao sau 1a qué trinh bién déi vé lugng. Moi qué déu bat ddu ti hao dau va két thie 6 hao sau. Hao du 1a tién dé cho hao hai, hao hai 1a tién dé cho hao ba... dén hao trén. 6 day, hao dau tugng trung cho sy khdi déu, manh nha cia su vat, cha vé su tiém tang, ddi (©) Xem:H6 Th Thanh pho H6 Chi Lich sit légic hoc tién Téin, Nxb Minh, 2004, ¢r.72 — 73. 55 PHAM QUYNH thdi; hao hai tugng trung cho su vat méi b&t ddu 16 dién; hao ba tugng tring cho nhiing dinh hinh ban d4u, cén than trong dé phéng hung hiém; hao bén tugng trung cho suf viée phat trién dén dinh cao, vi vay can than trong, xét théi; hdo nam tuong trung cho su thanh céng vién man; hao trén tugng trung cho su phat trién dén eye diém, xual hién nhimg d&u hiéu chuyén sang mot trang thdi — chat khée. Can ed vao trinh tu cua ty quai truyén, theo tén goi cia cac qué, § nghia cia timg tén qué cang biéu hién bién thién vé higng trén binh dién vi md. Hai qué Can - Khon la khdi du eta mét chu trinh vin déng, tigp dén qué Trudn Ja tugng cua tinh trang su vat, hién tugng méi sinh ra, méi khai sing nén cén rat khé khan; sau dén qué Mong lA tugng cua su vat, hién tugng dang 6 giai doan ddu cia su phat trién, can dude giao duc, day dé; tiép dén qué Nhu la tugng, eta su nh i, mém méng, chd ddi... dan din dén eie giai doan cia cde qué Tung, qué Su, qué Ty, qué Tiéu stic... la tugng cua su tranh kién, chién tranh, doan két gin bé... Dinh cao eda su phat trién dude tung bang qué Thai 5. Su cin bing Am — diving, Luidng hd 4m - dudng la diéu kién tign quyét cho sy én dinh. Qué Thai c6 tugng cua su can bang va tuong hé dé. Qué Thai 1a gidi han dé cla mét giai d phat wién, Uép ngay sau qué Thai la qué tuong ciia mot trang thdi d6i lap voi qué Thai, my co can bang dim — duung nhung khong tuong hé am — duang Nhu vay, ca phuong dién vi mé trong pham vi tting qué ln phuong dién vi mé trong toain bé 64 su van déng déu 1a gua tinh bién adi vé lugng dén mét gidi han d6 thi chuyén hoa vé chat: “Dich cing tac bién, bién tac théng, théng t&c cfu”. Chu dich thuyé minh su bién déi, chuyén sang mot trang thai méi bing tuong elia qué Cach Cach 1a su dot bién, 14 thai diém chin mudi dé tgo nén su thay déi. Thodin tit qué Cich viet: ‘SAKA ORR, RPS Cich, thuy hoa tuong fife; nhi nit déng cu, ky ché bat tong dic, Nghia li: Cich, nude tira hu diet nhaut, hai c6 gai & cling mot noi ma chi huding bat déng.” Cich 1 twong qué cia su xung dot gay gat, mau thudn len dén dinh diém khong thé dung hoa, can phai thay adi. Thay déi 1a tat yéu, thay déi din dén sy hanh thong trong van dong cila van vat ong va tru. Cach c6 thé higu la bude nhdy, sit vat bien chuyén sang mot chat méi 5. Tu tudng vé sy phi dinh cia pha dinh Tu twéng vé quy luaét pha dinh cia pho dinh duge thé @ hién bing ciu “vat cue tic phan”; nghia 1a, dén mét giéi han nhét dinh nao dé, su vat, hién tudng sé chuyén hod thanh chat déi lap vdi n6. Chit phan R c6 nghia 1a tré vé khdi diém. Biéu tugng ctia thai cue di biéu thi cho quy luat trong thdi Gm d& bao gdm thiéu duong, trong thdi dwong d& bao gém thiéu am, khi thiéu dm va thiéu duong di Ién sé thay thé théi duong va thdi 4m. Ngay khi dy, c&p thidu am, thiéu dugng mdi lai bit ddu duge sinh ra. Nhu thé, khéng c6 cai nao 1a cai méi tuyét déi cing nhu ca tuyét déi, Trong cai méi da cé cdi ch, trong ci ci da nay sinh cai méi, Noi vé tugng cha qué Thai, Dich truyén chép: “ % 4 F @, K 3h BR the VE ving bat phuc, thién dia té da. Nghia 1a: Trong khodng giao nhau gitta tréi dat, khéng cé gi di ma khong tré lai.” Su vat phat trién thinh cyc t&t suy, hao Sau trong Chu dich phan nhiéu ham ¥ ngi dung nay. Hao Chin cia qué Can viét: “TU HE A 18. Khang long hitu héi. Nghia ta Réng bay lén cao téi cling cue tat c6 sy héi han.” Khi dat tdi cue diém tit phai nghi tdi sy chuyén hoa sang mat d6i lap cia no. Ty quai viét: ‘EMR, RAE MAZUR RB bo METARR RRZUAB OF Wea, ME ZY Me A. Ly nhi Thai, nhién hau an, c6 thy chi di Thai. Thai gid, TUTUGNG BIEN CHUNG TRONG CHU DICH thong da. Vat bat kha di chung théng, c& thu chi di Bi. Vat bat kha chung Bi, e6 thu chi di Déng nhan. Nghia la: Buée di theo lé (qué Ly) thi sé thu thai (qué Thai), cho nén sau qué Ly la qué Thai. Thai nghia JA hanh thong. Nhung su v@t khéng thé hanh thong mai, nén tiép theo qué Thai 1A qué Bi (bé tac). Nhung su vat khong thé bé tac mai, nén tiép theo qué Bila qué Déng nhan.” ‘Tu twéng vé su phit dink cia phi dinh biéu hign rd nét nha 6 su chuyén hod cha ba qué Thai ‘Thai 1a su ket hop cia hai qué don Can & dudi, Khon & wen, Can (duong) tong trung cho su nang dong, tich cue cé xu huéng van dong len én, Khon (am) tugng trung cho su tinh tai, tiéu cuc 6 xu huéng van dong xuéng duéi. Vi vay, am — duong giao cm, van vat hanh thong. Clue dich ban nghta vigt: “Thai 1A hanh thong, 1a qué wdi dat thong nhav, hai khf Am - Duong thong hau, nén goi a Thai - Nuvi duge qué nay e6 dite ‘cuung duong t6t Kinh va hanh thong,” Tiép dén qué Bi, Can (duong) 6 tren, Khon (am) & duéi, am - duyong khong giao cam, van vat bE tic. Loi tuong n6i ring “tdi dat khong thong nhau nén bP, Chu dich ban nghia gidi “Bi I bé tac, tdi voi qué Thai", Dén qué Déng nhan, Can 1a vom wi buen, Ly 1a lita & dudi cing c6 xu huéng vin dong len ren, giao cm v6i Can, van vat hanh thong, Tuy nhién, theo ldi thoan cha qué Déng nhan, tinh chat hanh théng cia qué Déng nhan edn cao hdn cia qué Thai. Trong qué Déng nh4n, hao hai (Am) tuong ting véi hao nam (dudng) 6 chinh ngéi. Con su tudng Ying hao hai (duong) va hao nAm (4m) trong qué Thai 1a khong chinh ngéi. Do vay, tinh chat hanh thong cha qué Thai khéng bing qué Dang nhan 6 ché, ngoai vie giao cdm iwong tng cén phai c6 su giao hod nita. Chu dich bdn nghia noi ring: “Déng nhan 1A cling chung véi moi ngudi... Mgt hao am & chung vdi nim hao dugng, nén goi 1a cing chung véi moi ngudi... Dong nhan 1a trong vain minh ngoai evong kién.” Cdn qué ‘Thai 14 “ngoai tigu nhan trong quan ti”. Tinh chat hanh théng ca qué Thai 1A cia m6t c& nhén, tinh chat hanh théng cia qué Déng nhan 1a cia tap thé, 1a su giao hoa ca ca nhan véi tap thé, vdi xa C6 thé thay, qué Thai lA chinh dé: tiép dén qué Bi phi dinh qué Thai, 1a phan dé; sau.cting, qué Déng nhan pha dinh qué ‘Thai va qué Bi, 1a hop dé. * soe Véi nhiing ngi dung da trinh bay, xét 6 quang théi gian cach ching ta 2500 nam, Chu Dich qua la mét thanh tuu triét hoe vi dai cila nhdn loai. Nhiing néi dung triét hoc su sée cia né da 1A thé gidi quan va phuong phdp luan ciia nhiéu thé hé chiu anh hudng cda van hoa Han khéng chi trén dat Trung Hoa ma cén lan tod ra nhiév nuée khae chju anh huéng cia Nho gido. Tuy nhién, Chu dich khéng phai khéng 6 han ché: 1) La san phdm cia 1éi tu duy true quan, kinh nghiém nén Chu dich khong khdi c6 nhitng yéu té siéu hinh, han hep (vi du, tinh tudn hoan trong van dong, tinh don diéu trong nhiing phan dodn vé thuc tai, x4 hdi, con ngudi). 2) Chu dich biéu thi vé su vat, hién tuong bang cde tugng / qué, néi chinh xac 1a phép “thi tugng”, hay phudng phudéng phap “di phac thich huyén”(’) nén khéng trénh khéi yéu t0 khong ro rang, bdi mdi ngudi 6 thé hiéu vé qué theo cach riéng eda minh, thém vao d6 a 161 hanh vin nhiéu 4n y, 13i 18 uyén 4o khign cho viéc linh héi r&t khé khan. Tir dé, din dén tinh minh xc va tinh ¢6 thé thao tae duge bi han ché di rdt nhiéu. 3) ‘Ninh bién chitng khoa hoe va tinh than bi trong néi dung cia Chu dich dan xen véi nhau; vi vay, viée van dung Dich vao thie tign khdng tranh khéi cé nhiing yéu t6 than bi, duy tam. (A) Tha tong hay df phde tich huyén ta hai phuong phap sir dung phd bién tong Chu dich. ‘Thu tuong [i nim lay trong dé biéu dién ¥; di phéc thich huyén 12 ly edi tho phée, cu thé dé dién dat, tinh vi, tru tong (TG). 57

Vous aimerez peut-être aussi