_Stroomgebruik.

qxd 28-07-2005 15:18 Pagina 26

PRAKTIJK

Kritische blik op

Bespaar het stroomverbruik

van pc’s

honderden euro’s!
Laat jij je pc altijd aanstaan en ook nog eens pro-
gramma’s draaien? Door dit niet te doen, bespaar
je makkelijk honderden euro’s per jaar. Maar zelfs
als je je pc braaf stand-by of uitzet, loopt de ener-
giemeter nog vrolijk door ...
KO E N C R I J N S & J E RO E N K A M STE E G
wel je bespaart jaarlijks in dit geval ruim 356 euro
als je het systeem zou uitzetten na het gamen in
plaats van mee te doen aan zo’n programma.
Natuurlijk dient distributed computing ook goede
doelen, zoals onderzoek naar kanker.
Vanzelfsprekend kun je hier natuurlijk wel je eigen
steentje aan bijdragen.
Uit is uit?
De allerbeste manier om stroom te besparen, is

TechnoTalk
distributed computing
Een computer voert voor een
groot deel van de tijd weinig uit.
Wat zou er gebeuren als je die
onbenutte computerkracht van
vele computers samen zou
nemen en die voor een doel zou
gebruiken? Dan heb je een echte
supercomputer met een ongelofe-
lijke rekenkracht. Distributed
computing is de term voor het op
deze manier benutten van pro-
cessorkracht en wordt gebruikt
voor verschillende doelen: onder-
zoek naar kanker (United Devices
Cancer Research), onderzoek naar
pokken (Smallpox Research) en
bijvoorbeeld de zoektocht naar
buitenaards leven (SETI@home).
Een goede startplek is
www.grid.org.
B
ij de aanschaf van een nieuwe machine let
iedereen op het prijskaartje, maar niemand
let eigenlijk op de kosten die je thuis kwijt
bent. Velen hebben geen flauw idee wat ze kwijt
zijn aan stroomverbruik. En dat is jammer, want het
jaarlijkse verbruik van je computer varieert van
enkele tientjes tot in extreme gevallen meer dan
400 euro! Met een paar simpele trucjes kun je
gelukkig al snel tientallen tot honderden euro’s per
jaar besparen: zet je systeem vaker uit en ga slim-
mer om met de stand-bymogelijkheden.
Besparen
Allereerst kun je het best zo snel mogelijk stoppen
met onnodige distributed computing programma’s,
zoals Seti@Home, United Devices of
Distributed.net. Deze programma’s zetten je pro-
cessor in voor speciale berekeningen op momenten
dat je je processor zelf niet volledig gebruikt.
Het is natuurlijk hartstikke leuk om met
Seti@Home op zoek te gaan naar ruimtewezens,
maar zo heb je dus constant een volledig CPU-
belasting en uiteindelijk is het enige wat je ermee
opschiet een torenhoge stroomrekening. Laat je je
high-end SLI-systeem met twee GeForce 6800
Ultra-videokaarten en een 17-inch tft-monitor (zie
pagina 28) na het gamen gewoon altijd aanstaan
met een dergelijk programma, dan is het uiteinde-
lijke stroomverbruik zo’n 442 euro per jaar.
‘Normaal’ kost je dit slechts 86 euro per jaar, ofte-
natuurlijk het volledig uitschakelen van de pc of
gebruikmaken van Hibernate, ofwel ACPI-stand S4
(zie pagina 27). Toch zitten er hier en daar wel een
paar haken en ogen aan: als je je pc uitzet, is het
stroomverbruik van de machine immers allesbehal-
ve nihil. Afhankelijk van de voeding kan het oplo-
pen tot enkele tientallen watt. Bij de in ons voor-
beeld gebruikte voeding (Antec Neopower 480
watt) bleef het stroomverbruik van het systeem
nog steeds circa 30 watt. Dit komt zeker niet door
deze voeding: met vrijwel alle voedingen verbruikt
een systeem nog een substantieel aantal watts als
de computer is uitgeschakeld. Het stroomverbruik
wordt al minder als je de op de voeding aanwezige
aan/uitknop omschakelt, maar zoals te lezen in de
voedingentest elders in dit blad is zelfs dan het
stroomverbruik niet 0.
De enige manier om het stroomverbruik echt 0 te
laten worden, is gebruik te maken van een stroom-
verdeeldoos met aan/uitknop. Als je deze knop
omzet nadat je het systeem uitzet, krijgt het sys-
teem en de randapparatuur helemaal geen stroom
meer en heb je zodoende de ultieme besparing.
Met zo’n verdeeldoos met aan/uitknop kun je ook
meteen al je randapparatuur echt uitzetten.
Indien je het niet ziet zitten om telkens die knop
om te zetten, kun je ook investeren in een zoge-
naamde ‘slimme’ stroomverdeeldoos. Dergelijke
exemplaren hebben een masteraansluiting, waarop
je het systeem kunt aansluiten. Zodra het stroom-

26 PC CONSUMENT NR. 7
_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:19 Pagina 27
verbruik van het apparaat op deze aansluiting onder een zelf te
bepalen drempel komt, schakelt de verdeeldoos automatisch alle
andere aansluitingen uit. Op die manier zorg je ervoor dat je
monitor, printer en andere randapparatuur automatisch worden
uitgeschakeld zodra je de pc uitzet. Een dergelijke verdeeldoos is
voor nog geen drie tientjes verkrijgbaar bij bijvoorbeeld Conrad
(www.conrad.nl) onder bestelnummer 612400.
Stel dat je op ons high-endsysteem gemiddeld 4 uur per dag
games speelt en hem daarna braaf uitzet. De totale kosten zijn
dan circa 125 euro per jaar. Zou je het systeem en monitor daad-
werkelijk uitzetten door middel van een verdeeldoos met
aan/uitknop, dan kost het jaarlijks verbruik slechts 86 euro. Laat
je het systeem en de monitor gewoon aanstaan nadat je klaar
bent met gamen, dan kost dat op jaarbasis veel geld: volgens
onze berekeningen kost de pc je dan zo’n 305 euro per jaar.
Randapparatuur
Uit onze tests blijkt dat een 17-inch tft-scherm gemiddeld zo’n 38
watt verbruikt als deze aanstaat en in stand-by ongeveer 4 watt.
Een inkjetprinter verbruikt in stand-by ook zo’n 3 à 4 watt en tij-
dens gebruik tussen de 10 en 15 watt. Een stroomverbruik van 4
watt is dan wel niet echt veel, maar met een monitor, een printer
en een scanner in stand-by praat je toch al snel over bijna 15
watt. Het uizetten van deze apparaten (als je ze niet gebruikt)
scheelt je op jaarbasis dus nog eens bijna 20 euro. En zeker een
printer en scanner staan 99% van de tijd niks te doen ...
Stand-by: S1
Een eenvoudige wijze om stroom te besparen, maar te voorko-
men dat je je systeem telkens volledig moet afsluiten en opnieuw
moet opstarten, is hem in stand-by zetten. Er zijn echter verschil-
lende soorten ‘stand-by’ bij een computer, met elk andere eigen-
schappen en een ander stroomverbruik. De verschillende soorten
stand-by worden aangeduid met de ACPI types S1, S3 en S4.
In het BIOS van de computer komen is eenvoudig door bij het
opstarten op een speciale toets te drukken (vaak de F1, F2 of DEL-
toets). Meestal geeft de computer ook een melding bij het
opstarten op welke toets je moet drukken. Soms wordt dit
gemaskeerd door een logo: druk dan eerst op de Tab-toets om
dat logo te verwijderen en de informatie in beeld te krijgen. De
energieverbruikinstellingen zijn meestal onder de keuze Power
Management (of daarop gelijkend) te vinden.
Verander je niks aan de instellingen van je BIOS, dan zal je sys-
teem in vrijwel alle gevallen naar S1 gaan zodra je in Windows
aangeeft dat je je computer in stand-by wilt zetten. S1 staat ook
Stel in het BIOS ACPI Susped Type S3(STR) in en je pc verbruikt veel minder stroom en
is volledig geruisloos in stand-by.
» s t ro o m v e r b r u i k
Alleen met een stroomverdeeldoos met
aan/uitknop ben je er zeker van dat je
computer en bijbehorende randappara-
tuur helemaal geen stroom verbruiken.
wel bekend als Power On Suspend en zorgt ervoor dat met meren-
deel van de pc-onderdelen wordt uitgeschakeld. Binnen S1 zullen
bijvoorbeeld de harddisk en de optische drives zich volledig uit-
schakelen. Veel onderdelen blijven echter stiekem gewoon aan-
staan: de processor begeeft zich in
een modus waarbinnen alle gege-
vens in de cache en de registers
bewaard blijven en ook op het
geheugen blijft stroom staan.
Daarnaast blijft ook de voeding
Simpel doch doeltreffend: de
volledig actief in S1 en zodoende
meeste stroom bespaar je
door je pc uit te schakelen blijven ook vrijwel alle ventilators
zodra je hem niet meer binnen de machine gewoon draai-
gebruikt.
en. Al met al is het stroomverbruik
bij S1 duidelijk minder dan in de rust, maar absoluut gezien zeker
niet weinig. Wij maten in onze tests waardes variërend van 5
watt bij het budgetsysteem tot 150 watt bij het SLI-systeem. De
Intel-systemen zijn ook allesbehalve zuinig in S1: we maten 116
en 136 watt, afhankelijk van de gebruikte videokaart. Stand-by
klinkt veelbelovend, maar van flinke stroombesparing is in het
geval van S1 dus geen sprake.
S3 of S4?
Beter is het gebruik van S3 ofwel Suspend to RAM. Hierbij worden
alle onderdelen van de computer uitgeschakeld, inclusief alle
fans. De enige uitzondering is het RAM-geheugen dat continu
van een beetje stroom wordt voorzien om alle aanwezige data te
behouden. De voeding wordt in S3 ook helemaal uitgezet op een
kleine schakeling na die 5 volt levert voor het geheugen. Om van
S3 gebruik te maken dien je in het BIOS onder Power Options de
optie ACPI Suspend Type op S3/STR te zetten. Overigens is niet
alle hardware 100% compatibel met S3, vandaar dat vrijwel alle
moederborden standaard op S1 staan ingesteld.
Besturingssystemen die compatibel zijn met S3 zijn onder ande-
re Windows 2000, Windows XP en Linux vanaf ker-
nel 2.4. Zoals je ziet in tabel 1, is het stroomver-
bruik bij S3 veel lager dan bij S1 en nog maar een
fractie hoger dan wanneer je het systeem uitzet.
Mocht je je systeem op stand-by willen zetten, dan
is S3 dus de juiste keuze. Zeker voor Media Center-
pc’s die stand-by moeten blijven voor tv-opnames,
maar die je wel door software of door een op de
usb-poort aangesloten afstandsbediening weer F
PC CONSUMENT NR. 7 27
_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:19 Pagina 28

PRAKTIJK

moet aanzetten, is S3 de enige juiste keuze.

De laatste optie, S4 ofwel Suspend to Disk, is eigen-
lijk niet echt stand-by, maar zorgt er wel voor dat
je direct verder kunt gaan waar je gebleven was als
je het apparaat weer aanzet. Bij S4 wordt de volle-
dige inhoud van het geheugen weggeschreven
naar een gedeelte op de harde schijf, waarna de pc
volledig wordt uitgeschakeld. Zodra je je pc weer
opstart, wordt de informatie weer terug gekopi-
eerd naar het geheugen en kun je verder werken
met alle programma’s waarmee je bezig was. Het
stroomverbruik bij S4 is gelijk aan dat als je je pc
uitzet: zoals gezegd een fractie lager dan bij S3.
Een nadeel van S4 is dat het aanzetten van de pc
een stuk langer duurt dan bij S3 en dat het niet
mogelijk is voor de software om de pc weer op een
bepaald tijdstip aan te zetten, zoals bijvoorbeeld
Media Center vereist. S4 is wel handig voor laptop-
gebruikers, aangezien S4 helemaal geen beslag
legt op de batterij. Van S4 kun je gebruikmaken
door in het afsluitmenu van Windows XP de Shift-
knop ingedrukt te houden: de stand-byknop veran-
dert dan automatisch naar Hibernate of
Slaapstand.
Om het overzicht compleet te maken: S0 is de
naam voor de staat van de pc als die gewoon aan
staat, S5 is een andere naam voor de pc als die is
uitgeschakeld, maar de voeding wel nog stroom
heeft en S2 ten slotte is een stand-byvorm die qua mogelijkhe-
den tussen S1 en S3 inzit, maar in de praktijk (vrijwel) nooit is
gebruikt.
Zes voorbeeldsystemen
In tabel 1 zie je de specificaties van een zestal verschillende sys-
temen. Systeem 1 is in ons voorbeeld het budgetsysteem van
Zelf stroomverbruik meten
Met een stroommeter kun je zelf meten wat het stroomverbruik van je pc
of andere elektrische apparaten is. Deze is verkrijgbaar vanaf paar tien-
tjes bij vrijwel elke elektronicazaak. De meeste stroommeters tonen niet
alleen het huidige verbruik van een apparaat, maar kunnen ook het
gemiddelde verbruik en de daardoor gemaakte kosten uitrekenen. Het
energieverbruik op een bepaald moment wordt zoals bekend aangegeven
in watt, het totale energieverbruik over een bepaal-
Een verbruiksmeter
de periode in kilowatt per uur, ofwel kWh. Een koop je al voor een
kWh is de hoeveelheid energie die wordt paar tientjes en
geeft je uitstekend
opgeslokt als je een apparaat van
inzicht in het
1000 watt precies een uur aan stroomver-
laat staan. Een apparaat van bruik van je
elektrische
gemiddeld 500 watt ver- appara-
bruikt op die manier een kWh ten.
in twee uur, terwijl een apparaat
van 2000 watt in een half uur een
kWh verbruikt. Een kWh stroom kost
inclusief belastingen ongeveer tussen
de 14 en 15 cent, afhankelijk van de ener-
gieleverancier. Met de volgende formule kun
je uitrekenen hoeveel een apparaat per jaar
aan stroomverbruik kost: (gemiddeld verbruik /
1000) x gemiddeld aantal uur per dag x 365 x kos-
ten per kWh.
AMD, dit loopt via systeem 2 en 3 op naar het (top)systeem 4
met twee GeForce 6800 Ultra-videokaarten. Systeem 5 en 6 zijn
gebaseerd op Intel. Bij alle systemen is gebruikgemaakt van een
Antec NeoPower 480 watt-voeding. De metingen van het
stroomverbruik vind je onderaan in de tabel: deze betreffen puur
de pc, dus zonder monitor, speakers of andere randapparatuur.
Allereerst is het interessant te weten hoeveel stroom het

Systeem 1 Systeem 2 Systeem 3 Systeem 4 Systeem 5 Systeem 6

Processor AMD Sempron 3100+ AMD Athlon 64 4000+ AMD Athlon 64 4000+ AMD Athlon 64 4000+ Intel Pentium 4 660 Intel Pentium 4 660
Moederbord Gigabyte K8VNXP ASUS A8N-SLI Deluxe ASUS A8N-SLI Deluxe ASUS A8N-SLI Deluxe Foxconn 955X7AA Foxconn 955X7AA
Geheugen 512 MB DDR400 1 GB DDR400 1 GB DDR400 1 GB DDR400 1 GB DDR2-667 1 GB DDR2-667
Videokaart ATI Radeon 9600 XT nVidia GeForce 6600 nVidia GeForce 6800 Ultra 2x nVidia GeForce 6800 Ultra nVidia GeForce 6600 nVidia GeForce 6800 Ultra
Harddisk Maxtor DiamondMax 9 80 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB
Optical 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander
Voeding Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480
Gem. Stroomverbruik
100% CPU-load 133 watt 219 watt 228 watt 300 watt 177 watt 215 watt
3DMark05 130 watt 210 watt 290 watt 370 watt 190 watt 240 watt
In rust zonder C&Q/EIST 99 watt 132 watt 155 watt 210 watt 130 watt 147 watt
In rust met C&Q/EIST 87 watt 105 watt 123 watt 170 watt 125 watt 145 watt
Stand-by (S1) 65 watt 82 watt 102 watt 150 watt 116 watt 136 watt
Stand-by (S3) 31 watt 32 watt 33 watt 33 watt 30 watt 30 watt
Uit 30 watt 31 watt 32 watt 32 watt 29 watt 29 watt
Tabel 1: Specificaties en stroomverbruik bij zes verschillende systemen.

28 PC CONSUMENT NR. 7
_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:19 Pagina 29

» s t ro o m v e r b r u i k

systeem verbruikt als je druk in de weer bent. We hebben metin-

gen uitgevoerd tijdens een loop van 3DMark05, vergelijkbaar Automatisch op stand-by
met een scenario waarbij je aan het gamen bent, en bij 100% Uiteraard kun je moeilijk van jezelf verwachten om altijd
CPU-load door middel van de SiSoft Sandra burn-in test, verge- braaf je pc stand-by te zetten. Gelukkig kun je daar
lijkbaar met scenario’s waar je bijvoorbeeld video of audio com- Windows ook aan
primeert. Het zal niemand verbazen dat het budgetsysteem het laten denken. Als je in
minste stroom verbruikt: bij 100% CPU-load maten we gemid- Configuratiescherm
deld 133 watt en tijdens 3DMark05 gemiddeld 130 watt, al met kiest voor
al zijn dit toch ruim twee flinke gloeilampen. Het snelle SLI-sys- Energiebeheer, kun je
teem verbruikt tijdens games ruim drie keer meer stroom dan aangeven na hoeveel
het eerder genoemde budgetsysteem. Enkele jaren geleden zou minuten (bijvoorbeeld
het nog ondenkbaar zijn dat een systeem ooit bij 400 watt zou 15) van inactiviteit
gaan verbruiken. De andere uitkomsten spreken ook voor zich. Windows de monitor
moet uitschakelen of
Cool-and-Quiet / EIST zelfs de computer op
Een pc verbruikt in ruststand (oftewel als hij aanstaat, maar als je stand-by moet zetten.
er eigenlijk vrijwel niks mee doet) ook al vrij veel stroom: we
maten waarden variërend van 99 watt bij het AMD Sempron bud-
get-systeem tot 210 watt bij het AMD Athlon 64 SLI-systeem!
Oftewel verstookt zo’n systeem dus de energie van drie flinke stand van 99 watt naar 87 watt, ruim 12%. Bij het AMD Athlon 64
gloeilampen, zonder dat hij daadwerkelijk ergens mee bezig is. 4000+ is de besparing nog hoger: het stroomverbruik in rust
Dat de videokaarten zelfs als er geen 3D-game draait, flink bijdra- daalt dankzij Cool-and-Quiet van 132 naar 105 watt. De proces-
gen aan het stroomverbruik, blijkt wel uit het feit dat het Athlon sor zorgt hier in zijn eentje dus voor een daling van het totaal
64-systeem met een GeForce 6600-videokaart ‘slechts’ 132 watt systeemverbruik van ruim 20%! Enhanced Intel Speedstep
verbruikt in rust, bijna 90 watt minder dan hetzelfde systeem Technology (EIST) lijkt minder goed te werken: het totale stroom-
met twee 6800 Ultra-videokaarten. verbruik daalde nog geen 5 watt ondanks de nieuwe technologie.
Zowel AMD als Intel hebben tegenwoordig technologieën aan In rust met Cool-and-Quiet en/of EIST ingeschakeld verbruikt het
boord van hun processors die de klokfrequentie terugschalen snelle AMD-systeem dus ruim 20 watt minder dan het snelle
zodra de processor niet intensief wordt gebruikt. AMD noemt Intel-systeem.
haar systeem Cool-and-Quiet en brengt bij Semprons de klokfre-
quentie terug naar 800 MHz en bij Athlon 64’s naar 1000 MHz. Rekenvoorbeelden
Intel praat bij de nieuwe Pentium 4 6-serie over Enhanced Intel Inmiddels is duidelijk hoeveel stroom verschillende computers
Speedstep Technology en verlaagt de klokfrequentie in rust naar nu daadwerkelijk gebruiken, maar hoeveel kost dit alles nu per
2,8 GHz. Vanzelfsprekend hebben we ook het nut van deze syste- jaar? En hoeveel kun je daadwerkelijk besparen? In tabel 2 vind
men in kaart gebracht. je aantal rekenvoorbeelden op basis van de door ons gebruikte
AMD Cool-and-Quiet blijkt zijn werk erg goed te doen. Bij de systemen.
AMD Sempron 3100+ zakt het totaal systeemverbruik in rust- Een rekenvoorbeeld: stel je koopt het allround Intel-systeem
(Systeem 5) en gebruikt dat gemiddeld zes uur per dag, waarbij je
Pc Monitor Totaal ongeveer twee uur een game speelt, twee uur CPU-intensieve
High-end AMD SLI game-systeem (Systeem 4) taken uitvoert en twee uur de computer ‘normaal’ gebruikt. Zou
4 uur/dag gamen; Distr. Computing (D.C.) € 394,- € 48,- € 442,- je je pc buiten die zes uur per dag uitzetten door middel van een
4 uur/dag gamen; rust € 257,- v 48,- € 305,- stekkerblok met aan/uitknop, dan kost je dat zo’n 54 euro voor de
4 uur/dag gamen; standby S3 / uit € 113,- € 12,- € 125,- pc en 12 euro voor de monitor per jaar. Dat is nog te overzien. Zet
4 uur/dag gamen; echt uit € 78,- € 8,- € 86,- je de pc op een normale manier uit, dan stijgt het verbruik al tot
All-round Intel systeem (Systeem 5) 98 euro in totaal. Laat je de machine gewoon aanstaan, dan ben
2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; D. C. € 225,- € 48,- € 273,- je jaarlijks zo’n 220 euro kwijt en met distributed computing zelfs
2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; rust € 172,- € 48,- € 220,- 273 euro.
2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; S3 / uit € 82,- € 16,- € 98,-
2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; echt uit € 54,- € 12,- € 66,- Conclusie
Budget AMD kantoor-systeem (Systeem 1) Je systeem verbruikt in veel gevallen al snel enkele honderden
8 uur/dag werken; rust € 124,- € 48,- € 172,- euro’s per jaar aan stroom. Door slim om te gaan met diverse
8 uur/dag werken; standby S3 / uit € 76,- € 19,- € 95,- stand-bymogelijkheden of het systeem zoveel mogelijk uit te zet-
8 uur/dag werken; echt uit € 51,- € 16,- € 67,- ten, kun je eenvoudig tientallen tot honderden euro’s per jaar
Tabel 2: Rekenvoorbeelden van jaarlijkse kosten voor pc’s. besparen. Je portemonnee en het milieu zijn je dankbaar! J

PC CONSUMENT NR. 7 29