Vous êtes sur la page 1sur 1455

Ô Ô

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$
$ O ldaepi f+ljds mm $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ epi rjwp dViqvp lsj yjVSp dVa ljyp agiop quVj mm $
$ $
$ $
$ $
$ $
l.f+sjHg Wjihqjhj ba[ qptrjw lBgw

\Fje fdhvj|

v[tw ^
WjWj hig dl>z #i.Zjr[ rjv[$
l.f+sj sqsqg Bwljv

$ $
$ $
$ f+wjLw ^ $
$ $
$
$
$
?jvlj y{igB[Wv Bi,lB \idu^| $
$
$
$ epiqda dr,Ddsbjvj@ u,oj i.Zjrj $
$ $
$ q'WjHgv ^ 98158-35035@ 98551-03132@ 99149~36036 $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ SAMPARDAI BARAHMAHA ATE MUKH-VAK STEEK $
$ $
$ GURVAK CHANAN Vol. I $
$ $
$ by : $
$ $
$ BABA HARI SINGH 'RANDHAWE WALE' $
$ $
$ $
$ Published by $
$ KHALSA CHARITABLE TRUST (REGD.) $
GURMAT VIDYALA, JATHA RANDHAWA
CHANDIGARH ROAD, NEAR GURDWARA JYOTI SAROOP,
DISTT. FATEHGARH SAHIB, PUNJAB (INDIA)
(M) 98158-35035, 98551-03132, 99149-36036

© v[tw
1 r{ljt l.qa 2056 dW*qg_VjVwLjhg l.qa 531_?jvlj l.qa 301 }
?jvlj f>o s[ 300 ljvj ljuVj dsrl $a[ fdhvg rji f'og f+wjLa h'Hg m

fdhvg rji bfi{v 1999


sPug rji upvjHg 2001
agug rji bfi{v 2005
y"og rji qjiy 2010
f>urk rji qjiy 2015
F[Bj ^ 300~00 ipfH[

dqvS sj faj ^

W;ji qjHg l[rJ@ b>Ddq+ali ~ 143 006


l

S.C.O. 223~24@ dlBg l{GBi@ b>Ddq+ali ~ 143 001


E-mail : singhbro@vsnl.com Website : www.singhbrothers.com

f+wjLw ^
$ ?jvlj y{igB[Wv Bi,lB \idu^| $
$ $
$ epiqda dr,Ddsbjvj@ u,oj i.Zjrj $
$ $
$ y.cgeC% i'c@ V[C[ epispbjij u'ag liPf@ d;v%j `adheC% ljdhW@ f>ujW \Fjia| $
$ $
$ $
$ df+>Bi ^ $
$ $
$ df+>Br{D,v@ 146@ dH>clB=gbv `'wv fpbjdH>B@ b>Ddq+ali $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $

lqifS
?jvlj ug s[ 300 ljvj ljuVj dsrl s[ fdr,ai dshjC[ $a[
ljdhW~H[~wqjv@ liW.l sjVg@ ?jvlj f>o s[ dliuShji
ljdhW l+g epiP e'dW>s dl>z ug qhjiju
}
duV%J V[ epiP wg wJLg a?a l+g sqsqj ljdhW \ljW' wg avr.cg|
drt[ b>Ddq+a qHg epiWjSg s[ bioJ sg Bwljv bji.F wgag
Lhgs WjWj sgf dl>z ug
ba[
Lhgs FjHg qVg dl>z ug
}
duV%J V[ epiP sg W?dLL f+jfa wiw[ epiWjSg s[ bioJ
s[ l'q[ } b,De[ ujig i,Ddtbj m
_hig dl>z i.Zjrj

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ < siqgur pRswid ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aawij lBgw $

Wjihqjhj
f>Vj f>Vj

ikriq krm ky vICuVy kir 35 Asuin pRym aumwhVw ikau imlIAY hir jwie 110
cyiq goivMdu ArwDIAY hovY Anµdu Gxw 47 kiqik krm kmwvxy dosu n kwhU jogu 118
vYswiK DIrin ikau vwFIAw ijnw pRym ibCohu 58 mMiGir mwih sohMdIAw hir ipr sMig bYTVIAwh 126
hir jyiT juVµdw loVIAY ijsu AgY siB invµin 70 poiK quKwru n ivAwpeI kMiT imilAw hir nwhu 132
AwswVu qpMdw iqsu lgY hir nwhu n ijMnw pwis 78 mwiG mjnu sµig swDUAw DUVI kir iesnwnu 140
swvix srsI kwmxI crn kml isau ipAwru 86 Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie 152
Bwduie Brim BulwxIAw dUjY lgw hyqu 97 ijin ijin nwmu iDAwieAw iqn ky kwj sry 160

qptrjw
f>Vj f>Vj
1. kbIr mukiq duAwrw sµkuVw (rwgu gUjrI) 153 20. Kojq sµq iPrih pRB pRwx ADwry rwm 246
2. ij siqguru syvy Awpxw 167 21. boil su DrmIiVAw moin kqDwrI rwm 250
3. haumY mmqw mohxI 169 22. min prqIq n AweIAw 254
4. vwhu vwhu bwxI inrµkwr hY 173 23. syKw AMdrhu joru Cif qU 258
5. AMqir guru AwrwDxw 177 24. hir nwmu n ismrih swDsµig 262
6. lgVI suQwin joVxhwrY joVIAw 181 25. haumY ivic jgqu muAw 265
7. pRym ptolw qY sih idqw 186 26. morI rux Jux lwieAw BYxy swvxu AwieAw 270
8. jw kau Bey i¸pwl pRB 191 27. gurmuiK scu sµjmu qqu igAwnu 281
9. Awid miD Aru AMØiq prmysir riKAw 196 28. mY min vfI Aws hry 286
10. AMqru mil inrmlu nhI kInw 202 29. qU jwxwieih qw koeI jwxY 291
11. Ab hm clI Twkur pih hwir (rwgu dyvgµDwrI) 207 30. kwieAw kUiV ivgwiV kwhy nweIAY 295
12. hir pRwn pRØBU suKdwqy 211 31. Awpxy ipr kY rµig mueIey 300
$ 13. mweI pRB ky crn inhwrau 215 32. rqn pdwrQ vxjIAih 304 $
$ 14. drsn nwm kau mnu AwCY 219 33. ey mn myirAw Awvw gauxu sµswru hY 309 $
$ 15. aultI ry mn aultI ry 223 34. hir siqgur hir siqgur myil hir 314
$
$ $
$ 16. hir hir nwm iDAweIAY (rwg ibhwgVw) 227 35. dyh qyjnVI hir nvrµgIAw rwm 319 $
$ $
$ 17. hau bilhwrI iqn´ kau myrI ijMduVIey 233 36. ikAw suxydo kUVu vµ\in pvx JulwirAw 323 $
$ 18. hir kw eyku AcµBau dyiKAw myry lwl jIau 237 37. Awvhu imlhu shylIho 328 $
$ $
$ 19. kir ikrpw gur pwrbRhm pUry 242 38. bwbw AwieAw hY auiT clxw 332 $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ f>Vj f>Vj $
$ $
$ 39. suixAhu kµq mhylIho 337 83. jb hm hoqy qb qU nwhI 571 $
$
$ 40. sbid rqy vf hµs hY 342 84. jIau frqu hY Awpxw 576 $
$
$ 41. BY ivic sBu Awkwru hY 348 85. jIau qpqu hY bwrobwr 580 $
$ 42. sjx imly sjxw 353 86. iehu Dnu AKutu n inKutY n jwie 585 $
$ $
$ 43. ibnu siqgur syvy jIA ky bµDnw 358 87. hir nwmu Dnu inrmlu Aiq Apwrw 590 $
$ 44. ibnu siqgur syvy jgqu muAw 363 88. kwcw Dnu sµcih mUrK gwvwr 595 $
45. mnhiT iknY n pwieE 368 89. nwvY kI kImiq imiq khI n jwie 599
46. mnu hwlI ikrswxI krxI (rwgu soriT) 373 90. hm AMDuly AMD ibKY ibKu rwqy 603
47. qU pRB dwqw dwin miq pUrw 378 91. hir hir bUµd Bey hir suAwmI 608
48. syvk syv krih siB qyrI 384 92. ieCw pUrku srb suKdwqw hir 613
49. so isKu sKw bµDpu hY pweI 392 93. ijskw qnu mnu Dnu sBu iqs kw 617
50. ibnu siqgur syvy bhuqw duKu lwgw 400 94. ijin kIny vis ApunY q®Y gux 622
51. Awpy kµfw Awip qrwjI 406 95. qum dwqy Twkur pRiqpwlk 626
52. Acur crY qw isiD hoeI 413 96. dIn drd invwir Twkur 630
53. guru pUrw ByitE vfBwgI 420 97. iPrq iPrq Byty jn swDU 634
54. suKIey kau pyKY sB suKIAw 427 98. jh jh pyKau qh hjUir 638
55. eyku ipqw eyks ky hm bwirk 432 99. jw kau hir rµgu lwgo iesu jug mih 642
56. mwq grB mih Awpn ismrnu dy 438 100. cqru idsw kIno blu Apnw 651
57. pRB kI srix sgl BY lwQy 444 101. AauKI GVI n dyKx dyeI 655
58. AibnwsI jIAn ko dwqw 450 102. bµdnw hir bµdnw 659
59. durqu gvwieAw hir pRB Awpy 455 103. guru swgru rqnI BrpUry 663
60. hmrI gxq n gxIAw kweI 459 104. qIriQ nwvx jwau qIrQu nwmu hY 668
61. guir pUrY ikrpw DwrI 464 105. ipr sµig mUTVIey 674
62. guir pUrY crnI lwieAw 470 106. snk snµd mhys smwnW 680
63. guir pUrY kIqI pUrI 475 107. idn qy phr phr qy GrIAW 684
64. ijqu pwrbRhm iciq AwieAw 479 108. pihl purIey puMfrk vnw 688
65. Apnw gurU iDAwey 483 109. piqq pwvn mwDau ibrdu qyrw 696
66. prmysir idqw bµnw 488 110. myrY hIArY rqnu nwmu hir bisAw 700
67. hir min qin visAw soeI 493 111. ijn hir ihrdY nwmu n bisE 704
68. AwgY suKu myry mIqw 497 112. koeI jwnY kvnu eIhw jig mIqu 709
69. mn kI mn hI mwih rhI 501 113. koeI jnu hir isau dyvY joir 714
70. mn ry kaunu kumiq qY lInI 506 114. cwiq®k icqvq brsq myNh 719
71. jo nru duK mY duKu nhI mwnY 511 115. drsn ipAwsI idnsu rwiq 723
72. Awsw mnsw bµDnI BweI 516 116. Awid pUrn miD pUrn 728
73. Bgqw dI sdw qU rKdw hir jIau 521 117. bsµiq sÍrg lokh 733
74. sB jgu ijnih aupwieAw BweI 526 118. dieAw krxµ duK hrxµ 737
75. pwTu piVE Aru bydu bIcwirE 532 119. hir ibsrq sdw KuAwrI (rwgu tofI) 742
$ 76. mwieAw mmqw mohxI 538 120. rsnw gux gopwl iniD gwiex 746 $
$ $
$ 77. ivxu nwvY siB Brmdy 543 121. AYsy gunu myro pRB jI kIn 751 $
$ 78. hsqI isir ijau AMksu hY 548 122. mweI myry mn ko suKu 756 $
$ $
$ 79. bRhmu ibMdY iqsdw bRhmqu rhY 553 123. hir hir crn irdY aur Dwry 761 $
$ 80. gur syvw qy suKu aupjY 558 124. hir jnu rwm nwm gun gwvY $
$ $
$ 81. ey mn hir jI iDAwie qU 562 (rwg bYrwVI) 767 $
$ 82. ikAw pVIAY ikAw gunIAY 567 $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ < siqgur pRswid ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aawij ljtgbJ $

Wjihqjhj
f>Vj f>Vj

dLr RpfjLwJ sg 48 dsdWY s[rg sg 120


dH,w l.a a[ iju[ sg 75 LjhPwji sg 122
dl,t fa.e sg 81 lgaj sg 127
ijuj uVw sg 100 e.eP W+jhqS sg 129
wjug sg Vrj; wuj h'S sg 111 WgWg w"vJ sg 134
dH,w iju[ sg ijSg } f+qjaqj s[ vC BweI mhW isMG jI 140
vjRpS sg 114 FjHg epsC dl>z ug 144
l'Vj r[yS rjv[ fpujig sg 117 FjHg bV.s dl>z ug 154

qptrjw
f>Vj f>Vj
cwr corW dI 169 Bu`ØKy biGAwV dI 340
T`gW ƒ qwrn vwlI 183 BweI gVHIAw jI dI 375
piq Fkx dI 187 S`kr Kor kIVy dI 378
BweI j`lHx dI 192 loeI dy BrwvW dI 379
nwm jpx vwilAW dI crn DUV dI 197 lµgVy dy l`q lwaux dI 385
gurU Amrdws jI dI 208
syvw hIx purS dI 386
sµqW dI cOvI swl aumr vDwaux dI 205
jogI qy is`K dy Brosy dI 395
mCµd® jogI dI 217
lwlcI cor dI 396
Bgq ƒ drSn dyx 221
BweI mMJ jI dI 400
nwm ƒ gwlH k`Fx vwly dy qrn dI 230
$ ShId bwbw dIp isMG jI dI 407 $
$ sµq suµdr isMG jI dI kµDW ivcoN nwm dI $
$ DunI suxwaux vwlI 236 nwm jpxw AOKw hY 414 $
$ is`DW dw mwx qoVn dI 423
$
$ mlUky cODrI dI 255 $
$ pTwx ƒ drSn dyx dI 425 $
$ id®StWq-iqMn GoV svwrW dw 263 $
$
$ Bgvwn i¸Sn jI qy Syr dI 267 id®StWq-mdwd islw dw 434 $
$
$ bRhmw dy hµkwr krn dI 291 pRmySr Blw hI krdw hY 436 $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

l`j 7
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ gurbwxI dy Pl dI 442 AMØimRq id®St gurU AMgd dyv jI dI 612 $
$ $
$ id®StWq-rwjy dy bwZ dw 444 kOfy rwKS dI 617 $
$ $
$ b`cy dI pRmwqmw qy Brosy dI 447 kwrU bwdSwh dI 622 $
$ $
$ iSvjI dI DUVI ƒ m`ØQy lwaux dI 433 pYgµbr muhµmd swihb dI 640 $
$ AXwlI qy PkIr dI 436 hƒmwn jI dI 641 $
$ $
$ pRmySr BgqW dI r`ØiKAw Awp ikau krdw hY 463 APlwqU dI 645 $
$ $
id®StWq-AMnHy qoN AMnHy ny cUrI Kwx dw 465 Ajwml dI 655
qulsW dwsI dI 471 PkIr dy bwdSwh dI 660
dyvI dws dI 472 nwm dy pRqwp dI 666
swvx isMG dI 485 sµq mwDo dws jI dI 669
BweI Gn`eIAw jI dI 499 rwjy iSvnwB dI 674
BweI iBKweI jI dI 513 rwjw bwlw rwau qy rusqm rwau dI 676
mwieAw srpnI dI 509 shµsR bwhU dI 702
rwjy dy supny iv`c duKI hox dI 543 BweI Awdm jI dI 705
nUry koVHI dI 551 kubjw dI 711
mwieAw dI mYl 560 igAwnI rwm id`qw jI dI 715
DrU Bgq dI 579 iSvd`q bRwhmx dI 716
hwQI qy qµdUey dI 595 BweI gOrw jI dI 721
sµqoKy jogI dI 600 ibAws irSI jI dI 726
durgw d`q bRwhmx dI 604 BweI smIr jI dI 728
BweI mqI dws jI dI 609

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\9| s' LWs

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
do Sbd
$ $
$ $

bwxI ibrlau bIcwrsI jy ko gurmuiK hoie ]


ieh bwxI mhw purK kI inj Gir vwsw hoie ] ‰AMg 935Œ
gurU swihb jI dy khy hoey ieh bcn ivcwrn Xog hn [ Ajoky smyN iv`c is`KI AMdr jy koeI
Gwt hY qW auh gurbwxI dy ivcwrn dI hY [ is`K bwxI pVHdw vI hY, suxdw vI hY qy kIrqn
rUp iv`c gwien vI krdw hY pr ivcwr ’qy Aml nh» krdw [ bwxI ie`k gihry swgr dI qrHW
hY [ ijs pRQwie siqgurU jI dy khy hoey bcn hn ik “guhj rqn ivic luik rhy koeI gurmuiK
syvku kFY Koiq ] ‰AMg 309Œ gurU jI dw ieh vI &urmwn hY ik “rqnw rqn pdwrQ bhu swgru
BirAw rwm ] bwxI gurbwxI lwgy iqn@ hiQ ciVAw rwm ]” ‰AMg 442Œ gurbwxI nwl l`gx
qoN murwd bwxI pVHn qoN nh» blik gurbwxI dy isDWq ƒ smJx qoN hY [ bwxI dy isDWq ƒ jwxy
qoN ibnW mnu`K ieh nh» jwx skdw ik sµswr kI hY ? ivkwr kI hn, inrµkwr kI hY, mYN kOx
hW ? sgoN gurbwxI qoN korw mnu`K ivkwrW qy sµswr ivc Ps ky rih jWdw hY [ eISvrI igAwn
pRwpq krn leI ijQy mnu`K ƒ bwxI pVHnI zrUrI hY, auQy bwxI dy gu`ØJy BydW qoN jwxU hoxw vI
zrUrI hY [ eISvrI igAwn pRwpq krn dI soJI mnu`K ƒ gurbwxI iv`ØcoN hI pRwpq ho skdI hY
ijs pRkwr gurU jI dy pwvn bcn hn [
“gurU duAwrY hoie soJI pwiesI ] ‰AMg 730Œ byS`k Ajoky Xu`g iv`c mnu`K sµswr dI Koj iv`c
bhuq A`gy lµG cu`kw hY [ pr AiDAwqm dI Koj iv`c bhuq p`CV igAw hY [ sµswrk Koj dI dOV
mnu`K ƒ ASWqI idMdI hY qy AiDAwqm dI Koj ies ƒ itkwau idMdI hY [ gurU swihb jI dw piv`qr
bwxI ivc bcn hY [ rsnw gux goopwl iniD gwiex ] sWiq shju rhsu min aupijE sgly dUK
plwiex ]1]rhwau] ‰AMg 713Œ
prm siqkwr Xog sµq hrI isMG jI rµDwvy vwilAW ny “gurvwk cwnx” gRµQ ilK ky gurmiq
dy pWDIAW ƒ bhuq v`fI dyx id`qI hY [ sRI gurU gRµQ swihb jI dI smu`cI bwxI BwvyN As» rozwnw
$ $
$ nh» pVH skdy, pr siqgurU jI dy pRkwS hox vyly muKvwk zrUr pVHdy jW suxdy hW [ vYsy qW $
$ $
$ swrI bwxI hI sRI muKvwk hY [ pr As» gurU gRµQ swihb jI dy pRkwS smyN jo Sbd pVHdy hW ausƒ $
$ $
$ hukmnwmW jW muKvwk AwKdy hW [ sµq hrI isMG jI ny muKvwkW sbµDI gRµQ dy ies pihly Bwg $
$ $
$ iv`c 119 SbdW dI ivAwiKAw ilKI hY [ ijhVy rozwnw As» siqgurU jI dy pRkwS smyN pVHdy $
$ $
$ hW [ ies ivAwiKAw iv`c auhnW ny gurbwxI dy gu`ØJy BydW qoN sµswrI lokW ƒ jwxU krwaux dw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
s' LWs \10|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ auprwlw kIqw hY [ ieh gRµQ jn sDwrx qy gurmiq pWDIAW leI Aqy guris`K pRcwrkW leI bhuq $
$ $
$ lwhyvµd swbq hovygw [ myrI siqgurU jI A`gy Ardws hY ik auh mhWpurS sµq bwbw hrI isMG $
$ $
$ jI rµDwvy vwilAW dy isr ’qy imhr BirAw h`Q r`K ky gurmiq iv`ØidAw dI AYsI syvw lYNdy rihx, $
$ $
$ qWik sµswr dy AnykW hI auh lok ijhVy gurmiq qoN dUr jw cu`ky hn, shI Fµg dw jIvn ijaux $
$ $
$ v`l Aqy Awqmk igAwn pRwpq krn v`l qurn [ ijs nwl smu`cI mnu`Kqw A`j dy Xu`g iv`c $
$ $
niSAW, jUAw, corI Awidk BYVIAW vwdIAW qoN Cutkwrw pw ky Awpxy in`j Gr q`k phuµc sky [

gurU pMQ dw dws :—


m`Kx isMG “syvw pMQI”
mu`K syvwdwr :—tkswl BweI mnI isMG jI ShId,
fyrw sµq AmIr isMG jI, bzwr s`qovwlw, sRI AMØimRqsr swihb [

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\11| bda Lvjzj I'e wjiu

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
Aiq SlwGw Xog kwrj
$ $
$ $

sµq hrI isMG jI rµDwvy vwilAW ny SRI gurU gRµQ swihb jI dy muKvwkW dw Anuvwd krky Aiq
SlwGw Xog kwrj kIqw hY [ aunHW gurU gRµQ swihb jI dy 509 AMg qoN 858 qk Awaux vwly muKvwkW
dw swKIAW sihq Anuvwd kIqw hY [ ieh eynw srl Aqy sp`St hY ik hr pRwxI ies ƒ sihjy hI
smJ jWdw hY [ ienHW muKvwkW dw sµprdweI Anuvwd kIqw hY Aqy hr vwk ƒ rock swKIAW dy
ky hor vI sp`St Aqy idlcsp bxw id`qw hY [ swfy gurU swihb vydW SwSqrW Aqy ieiqhws dw
au~cw igAwn r`Kdy sn [ ies leI gurbwxI ivc keI AijhIAW qukW vI AwauNdIAW hn ijhVIAW
ieiqhws dI iksy nw iksy khwxI ƒ sµkyq krdIAW hn [ sµq jI ny AijhIAW qukW ƒ ieiqhws
ivcoN AslI Aqy FukvIAW swKIAW vrxn krky iek AdBuq kwrj kIqw hY [
ies gRµQ ƒ pVHn nwl hux kQw-vwckW, pRcwrkW Aqy gRµQIAW ƒ bhuqy gRµQ vwcx dI loV
nh» rhygI [ hux auh ies gµRQ dw AiDAYn krky hI hr muKvwk dI ivAwiKAw kr skdy hn [
Awm kQw-vwck Aqy pRcwrk keI vwr muKvwk lYx qoN bwAd aus dy ArQ smJwaux leI
mn GVq Aqy AFu`kvIAW swKIAW dw Awsrw lYNdy hn, pr Aijhw krn Xog nh» [ iek pwsy
qW As» roz pVHdy hW ik “Awvhu isK siqgurU ky ipAwirho gwvhu scI bwxI ]” ‰AMg 920Œ
pr dUsry pwsy ivAwiKAw krn l`gy, kQw krn l`gy keI AijhIAW swKIAW suxw ky sRoiqAW
ƒ gurbwxI dy isDWq qoN dUr lY jWdy hn jo gurmiq isDWq dy nwl myl nhIN KWdIAW [
sµq hrI isMG jI ny muKvwkW dw ieh tIkw ilK ky bVw aupkwr kIqw hY, hux iksy nUµ JUTIAW
mnGVq swKIAW bxwaux dI loV nh» rhygI aunHW hr Sbd nwl FukvIAW swKIAW dy ky swfy
mn ivcoN ieh sµsw nivrq kr id`qw hY ik Sbd kuJ hor hY Aqy swKI kuJ hor hY [
pr mhWpurSW dI ieh Gwlxw qd hI mu`l pvwauNdI hY ik jy kQw vwck, gRµQI, rwgI Aqy
pRcwrk gur mrXwdw ƒ vI iDAwn ivc r`Kx [ vyKx ivc ieh AwieAw hY gRµQI Awm qOr ’qy
gurU gRµQ swihb ivcoN auho muKvwk suxwauNdy hn ijhVw ik smyN Anuswr hovy [ BwvyN ivAwh hovy,
kuVmweI, sog, mrg, dukwn dw audGwtn hovy aunHW ny kuJ Sbd FUµf ky rKy huµdy hn [ aunHW ƒ
$ $
$ pqw huµdw hY ik ikhVw Sbd ikhVy AMg auqy hY [ ies qrHW FukvyN Sbd ƒ auh muKvwk bxw $
$ $
$ lYNdy hn [ pr ieh TIk nh» [ swrI sµgq bVy Awdr siqkwr nwl ieh ieMqzwr kr rhI huµdI $
$ $
$ hY ik aus smyN ikhVw muKvwk inkldw hY [ pr ikauNik keIAW gRµQIAW ny aus muKvwk dy ArQW $
$ $
$ ƒ cµgI qrHW piVHAw ivcwirAw huµdw hY ik ies leI auh AwpxI mrzI Anuswr Anuvwd vI $
$ $
$ smyN muqwibk hI kr idMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
bda Lvjzj I'e wjiu \12|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ myrI qW ieh sp`St rwey hY ik swƒ muKvwk gurU dI Et lY ky hI lYxw cwhIdw hY [ jo vI
$
$ $
$ muKvwk inkl Awvy auh hI Dur kI bwxI hY Aqy aus ƒ hI ivcwr ky aus dw Anuvwd Aqy ivAwiKAw $
$ $
$ krnI cwhIdI hY [ $
$ $
$ ieh TIk hY ik hux q`k Anjwx gRµQIAW vwsqy Aijhw koeI gRµQ aupl`bD nh» sI ijhVw $
$ $
$ ik aunHW ƒ hr muKvwk dI ivAwiKAw krn dy smrQ bxw skdw [ pr sµq hrI isMG jI ny Aijhw $
$ $
$ gRµQ ilK ky aunHW dI ies kTnweI ƒ dUr kr id`qw hY [ $
ijhVw vI ivAkqI ies gRµQ ƒ iek do vwr pVHygw auh iksy vI muKvwk dI ivAwiKAw
sµgqW ƒ suxwaux dy smrQ ho skygw [
ies q`Q ƒ muK r`K ky mYN smJdw hW ieh gRµQ hr gRµQI, rwgI, pRcwrk Aqy guris`K pws
hoxw cwhIdw hY [ ijQy sµq hrI isMG jI ny gRMQ ilKx dw bhuq v`fw praupkwr kIqw hY auQy
nwl hI Awp jI swfI sµsQw sµq smwj jd qoN hoNd iv`c AweI hY, bqOr jnrl sk`qr dI syvw
bVy sulJy Fµg nwl inBwauNdy Aw rhy hn, swfI sµsQw Awp jI ’qy bVw mwx krdI hY [

bwbw srbjoq isMG bydI (aUnw swihb vwly)


pRDwn, gurmiq isDWq pRcwrk sµq smwj

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\13| ;iPig W[VagbJ

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
sRI muKvwk lYx sbµDI kuJ zrUrI bynqIAW
$ $
$ $

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qih ]


gurbwxI ’qy Brosw r`Kx vwly, gurbwxI ƒ gurU srUp mMnx vwly, gurmiq ivSvwSIAW smUMh
gurmuKW dy crnW ivc bynqI hY ik jo ieh inmwxw ijhw au~dm SRI gurU gRµQ swihb jI iv`ØcoN
vwr-vwr Awaux vwly muKvwkW dI ivAwiKAw dw kIqw igAw hY, ieh au~dm dws jW j`ØQy ivc
rihMdy ividAwrQIAW dw nh», blik siqgurU jI ny Awp hI bKiSS krky ieh kwrj nypry cwiVHAw
hY [ j`ØQy iv`c pVHy smUh igAwnI isMGW dI pRyrnw sdkw ik koeI AijhI poQI hovy ijs ivc coxvyN
muKvwkW dI ivAwiKAw hovy [ ies g`l ƒ m`dy nzr r`K ky ieh poQI ilKxw kIqI hY [ jo ies
iv`c qru`tIAW hn auh qW swfy v`ØloN ho skdIAW hn [ jo ies ivAwiKAw ivc au~qm ivcwr
nzr Awvy, auh swrI gurU dI bKiSS smJxI [ ies gRµQ dw nwm jo “gurvwk cwnx” r`ØiKAw
igAw hY auh ies AwSy ƒ lY ky r`ØiKAw igAw hY ik gurU dy bcnW dw ArQ rUp igAwn dw cwnxw,
ijs cwnx iv`c As» BgqI mwrg ’qy qur ky pRØBU pRwpqI rUp mMzl ’qy phuµc skIey [ dwsW ny
hmySw ies g`l ƒ mu`K r`ØiKAw hY ik ivAwiKAw ivc gurU goibMd isMG jI mhwrwj jI dy pVHwey
ArQ jo sµprdweI igAwnIAW rwh» sInw-bsInw c`Øly Awey hn auhnW ArQW ƒ mu`K r`K ky hI
ieh ivAwiKAw ilKI jwvy [ pr iPr vI ies ivc glqIAW rihxIAW koeI AxhoxI g`l nh»,
ikauNik mnu`K sdw hI B`ulxhwr hY [
ies QW ’qy ieh d`sxw vI zrUrI hovygw ik sRI gurU gRµQ swihb jI dI bIV sQwpq krn
smyN qoN hI (&urmwn) hukmnwmw lYx dI mrXwdw pRclq hY [ AMØimRq vyly pRkwS smyN jW dIvwn
dI smwpqI smyN muKvwk ilAw jWdw hY jW iksy kwrj dy AwrµB smyN mnorQ dI pUrqI leI Ardws
auprµq vI muKvwk ilAw jWdw hY [
gurU gRµQ swihb jI qoN muKvwk lYxw qy hukm suxnw iksy krm kWf jW rIq rsm dw ih`sw
nh» hY [ ieh qW swƒ s`cy pwqSwh dw hukm huµdw hY jo sµq qy ispwhI vWg inBwauxw huµdw hY [
kinMGm ny TIk ikhw sI ik is`K ƒ iksy duinAwvI AwgU dI loV nh» ikauNik gurU gRµQ swihb
dy rUp iv`c iehnW ƒ jwgqw dyv (ilvµg fIvweIn) iml igAw hY [ is`KW ivc jy kdy duibDw,
$ duic`qwpx, inmoJUxqw, jW mwXUsI AweI qW gurU gRµQ swihb jI dy vwk ny inrxw kr id`qw [ $
$ $
$ pRwcIn pMQ pRkws dw kihxw hY ik is`K qW kihMdy hI ieh sn : “deI gurU gRµQ Avwz ] soaU $
krYgo hmrY kwj ] ‰pMQ pRkwSŒ
$ $
$ $
$ sRI gurU Arjn dyv jI ny jd gurU gRµQ swihb jI dI bIV bµnHx dw ic`q DwirAw qW aus $
$ $
$ vyly dI swfy pws gvwhI hY ik aunHW ieh soicAw ik pMQ ƒ shI AgvweI imldI rhy [ ies $
$ $
$ leI gRµQ ricAw jwvy [ jYsw ik mihmw pRkwS iv`c kQn hY :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
;iPig W[VagbJ \14|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
eyk idvs pRB pRwqh kwl ] dieAw Bry pRB dIn idAwl ]
$ $
$ $
$
$ Xh mn aupjI prgitE jg pMQ ] iqh kwrn kIjY Ab gRµQ ] $
$
$ ‰mihmw pRkwS, Bwg II, pMnw 348Œ $
$ $
$ jdoN bIV rwmsr ivKy iqAwr ho geI qW Awp jI ny bwbw bu`Fw jI koloN pu`ØiCAw ik ies $
$ $
$ dw pRkwS ikQy krIey ? qW inmrqw ivc bwbw jI ny ikhw ik Awp jI qoN isAwxw kOx hY ? pr $
$ $
$ mhwrwj swfI nwcIz rwie hY [ jYsw ik :— $

sRI igRMQ lwiek drbwrw ] AOr AsQwn n koie murwrw ]4]


‰gur iblws pw: 6, pMnw 920Œ
SRI drbwr swihb (SRI hirmMdr swihb) qoN ibnW koeI hor QW SoBnIk nh» hY [
sm jhwz bin hY drbwrw ] qhYN jIv BvisMQu Apwrw ]...]6]
‰gur iblws pw: 6, pMnw 920Œ
ieh drbwr swihb jhwz dI inAweIN hY Aqy Kyvt dI loV hY [ qy ieh gurU Sbd qo isvwie
hor koeI nh» [ so inrxw lY ilAw ik pRkwS au~Qy hI krnw hY [ rwmsr aus rwq Awp jI sµgqW
smyq Buµjy hI su`qy qy gurU gRµQ swihb jI ƒ mMjI ’qy ibsrwm krwieAw [ jYsw ik :—
BUim sYn siB qhW ibrwjy ] gurU igRMQ mMjI pir rwjy ] ‰gur iblws pw: 6, pMnw 121Œ
gurU iblws iv`c iliKAw hY ik sB sON gey pr gurU jI jwg rhy sn [ auhnW dI soc dw
Durw sI ik grµQI-syvwdwr gurU grµQ swihb jI dw iks ƒ QwpIey ? BweI gurdws jI ny bwxI
ilKI sI [ bwbw bu`Fw jI ny Awpxw jIvn gurbwxI Anuswr FwilAw sI [ jYsw ik :—
inj inj Awsn sB hI bYTwey ] dXwisMD mn AYsI pwey ]
inj min AYs ivcwrq Bey ] gurU igRMQ syvk ikh key ]
Awp jI ny inrxw lY ilAw ik bwbw bu`Fw jI sB qoN Fu`kvyN hn :—
cOpeI ] cwir gurU syvw krI pwXo prm inDwnu ]
syvk kI ieh cIj hY, sRI muiK kIn bKwnu ]13] ‰gur iblws pw: 6, pMnw 921Œ
svyry bIV dI izmyvwrI bwbw bu`Fw jI ƒ sONpI [ aunHW dy isr ’qy bIV itkweI qy AwpUM h`QIN
cOr krdy drbwr lY Awey :—
swihb b`uØFy AgRj kInw ] iqh pwCy sRI gur suK lInw ]...]22] ‰pMnw 122Œ

jd pRkwS ho igAw qW mhwrwj jI ny ikhw [ jYsw ik :—


$
$ buFw swihb Kolhu grµQ ] lyhu Awvwz sunih sB pMQ ]32] $
$
$
$ Adb sMg qib grµQ so KolHw ] ly Awvwz bu`Fw mu`K bolw ]...]33] ‰rwis 3 AMsU 50Œ $$
$ $
$ ies smyN dw vwk sI : $
$ $
$ sUhI mhlw 5 ] sMqw ky kwrij Awip KloieAw hir kMmu krwvix AwieAw rwm ] $
$ $
$ Driq suhwvI qwlu suhwvw ivic AMimRq jlu CwieAw rwm ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\15| ;iPig W[VagbJ

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
AMimRq jlu CwieAw pUrn swju krwieAw sgl mnorQ pUry ]
$ $
$ $
$
$ jY jY kwru BieAw jg AMqir lwQy sgl ivsUry ] $
$
$
$ pUrn purK Acuq AibnwsI jsu vyd purwxI gwieAw ] $
$
$
$ Apnw ibrdu riKAw prmysir nwnk nwmu iDAwieAw ]1] ‰AMg 783Œ $$
$ $
$ $
$ hukmnwmw cµgw jW mwVw—bwry ivcwr :— $

Awm vyKx iv`c AwauNdw hY ik jdoN koeI pirvwr vloN iksy kwrj dI sPlqw leI gurduAwry
jW Gr ivKy sRI AKMf pwT swihb jW sihj pwT swihb krvwieAw jWdw hY [ Ardws qoN auprµq
jykr AYsw muKvwk Aw jwvy ijs ivc Awpxy mnorQ dy nwl isDWq imldw hovy [ qW swry sµbµDI
bhuq KuS huµdy hn ik bhuq cµgw mu`Kvwk AwieAw hY [ gRµQI isMG vI pirvwr vwilAW dI qs`lI
leI pihlW hI ies qrHW dw AMg k`F r`Kdy hn [ jW inSwnI lw r`Kdy hn, gurbwxI leI mwVw
ivSySx vrqxw gurbwxI qoN Anjwx vIrW dw bhuq v`fw Brm hY [ gurbwxI dy ArQW qoN vWJy
bhuq swry ivAkqIAW ƒ siqgurW dI bwxI vI cµgI mwVI idsx l`g peI [ kuJ vihmI iksm
dy gurmiq qoN Anjwx lok AwpxI mrzI Anuswr l`B ky vwk lYNdy hn [ ijs qrHW iek sµq
jI ny gRµQI ƒ hukmnwmw lYx leI ikhw [ jdoN hukmnwmw ilAw auh sµq jI ƒ cµgw nh» l`gw
qy kihx l`gw ik mYN qYƒ cµgw nh» l`gdw ? jy myrw AYksIfYNt ho igAw mYN mr igAw iPr ! gRµQI
isMG kihx l`gw ik bwbw jI ! ies ivc myrw kI ksUr hY [ sµq kihx l`gw ik qUµ jwxky hukmnwmw
glq ilAw hY koeI cµgw hukmnwmw lYxw kr [ iPr gRµQI isMG ny dubwrw hukmnwmw ilAw qW
ivcwry dw KihVw CuitAw [ so myry ilKx qoN Bwv hY ik gurbwxI dy ArQW qoN kory AigAwnqw
ivc Psy hoey lokW ny gurbwxI ƒ vI cµgI jW mwVI smiJAw hoieAw hY [ AYsI hwlq ƒ dyK ky
pMQ ny PYslw kIqw ik purwqn smyN BwvyN is`K iksy qrHW vI hukm lYNdy sI [ bwxI swrI r`bI hukm
hI hY [ pr ieh rIq swry pMQ dI iek hovy [ ies ƒ mu`K r`K ky SRomxI kmytI ny smUh ivdvwnW
dI rwie lY ky hukmnwmy dI mirAwdw kwiem kIqI qW ik koeI ApxI mrzI nw kry [ jdoN sµq
smwj dw 8 Agsq 1994 ƒ joDW mnsUrW ivc pihlw iek`T hoieAw, aus ivc srb sµmqI
nwl mrXwdw iek krn dI g`l c`lI [ iPr sµq smwj v`ØloN iek KrVw iqAwr hoieAw [ smUMh
sµpRdwvW ijnHW ivc inhµg isMG, inrmly, syvw pMQI, sµpRdwie BweI mnI isMG, sµpRdwie rwVy vwlI,
klyrW, iBµfrW vwlI tkswl qy ihMdosqwn dy kony-kony ivcoN Awey swDU mhwqmW ny rlky cOdW
igAwnI mhwqmW dI ifaUtI KrVw iqAwr krn leI lweI [ qW aus mrXwdw dy KrVy muqwbk
mu`Kvwk lYx dI rIq auhI hY [ jo pMQ ivc pihlW hI pRmwixq kIqI hoeI hY ik jdoN siqgurU
$ jI dw pRkwS kIqw jwvy qW jo swhmxy gurU gRµQ swihb jI dy K`Øby Bwv jpujI swihb vwly $
$ pwsy auproN nzr mwr ky vyKIdw hY [ ijhVw Sbd K`Øby pwsy dy AMg ’qy pihlI lwien qoN SurU huµdw $
$ $
$ hY qW auh aus vyly dw hukmnwmw hY [ jykr auh Sbd ipCly pwsy qoN AwrµB huMdw hY qW AMg prq $
$ $
$ ky auh hukmnwmw ilAw jWdw hY qy K`Øby pwsy Aw ky smwpq huµdw hY [ ies dw ArQ vI spSt $
$ $
$ huµdw hY ik vwk qW swry hI gurU jI dy hn [ pr jo pRkwS krn vyly sB qoN pihlW muFoN Sbd $
$ $
$ Awvy auh hI muKvwk hY [ ijvyN svyry, dupihry qy Swm ƒ iksy ibrC dw mu`F nh» bdldw qy mnu`K $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
;iPig W[VagbJ \16|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dw Awpxw mUMh vI svyry-Swm hox nwl bdl nh» jWdw [ iPr smyN nwl gurU dw hukm Bwv mu`Kvwk
$
$ $
$ iks qrHW bdl jwvygw [ jo swDU m`q ivc ieh ivcwr AwauNdI hY ik svyr dw hor, dupihr dw $
$ $
$ hor, qy Swm dw hor hukmnwmw hY [ ieh rIq TIk nh» hY smyN dy nwl swfI hukmnwmy dI rIq $
$ $
$ ikauN bdly ieh KrVy dI ilKweI suDweI dy hr smyN dws iehnW cOdW mhWpurSW igAwnI isMGW $
$ $
$ ivc hwzr sI [ ieh KrVw bwbw srbjoq isMG jI Aqy bwbw Twkur isMG jI dI srpRsqI hyT $
$ $
$ iqAwr hoieAw [ ies leI swry is`K jgq dI iek hI rIq hY [ jy koeI Sµkw kry qW Brm ivc $
nh» pYxw [ ies poQI ivc sµq smwj qy SoRmxI kmytI dy pRmwx nwl koeI Sµkw bwkI nh» rih
jWdI [ ies leI ieh srb pRmwxq rIq hY [ ies dy muqwbk ieh 119 hukmnwmy pihly Bwg
ivc hn Aqy 120 qoN 198 q`k 79 muKvwk dUjy Bwg ivc Cp cuky hn [ kuJ AijhIAW mjbUrIAW
sn, vYswKI q`k rIlIz krn leI pihlw Bwg hI iqAwr ho sikAw sI [ gurU ikrpw nwl dUjw
Bwg, pihly Bwg dI dUjI AYfISn nwl Cp cu`kw hY [ AMq ivc bynqI hY ik guxI igAwnI ijQy
vI kmI vyKx auh dwsW ƒ ilK Byjx qW ik Awaux vwlI AYfISn ivc hor suDwr ho sky [
AKIr ivc dws Awpxy ividAw dwqy sµq igAwnI gurbcn isMG jI bRhmvyqy mhWpurK
dmdmI tkswl dy bwrHvyN mu`KI qoN vroswey hoey mhwn ivdvwn sµq igAwnI ieMdrjIq isMG jI
(rkby vwilAW) dw DµnvwdI hY ijnHW ny gurmiq dI ividAw dy A`KrW dw dws ƒ jwxU krvwieAw,
bVI audwrqw nwl Ku`lHw smW dy ky dws AnAiDkwrI ƒ vI auqSwhq krky sµgqW dy drSn
krn dy Xog kIqw [ j`ØQy dy ividAwrQI isMGW dw ijnHW ny rwq idn dws dy nwl ilKx iv`c
shwieqw kIqI, dws DµnvwdI hY [ DµnvwdI hY [

gurU pMQ dw dws :—


gurmiq ividAwlw j`Qw rµDwvw hrI isMG
ipMf rµDwvw jnrl sk`qr
qihsIl, izlHw PqihgV swihb (pMjwb) gurmiq isDWq pRcwrk sµq smwj

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\17| ijeJ sg drbjdtbj

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
rwgW dI ivAwiKAw
$ $
$ $

keI m`qW ivc rwg gwaux dI mnwhI hY [ aunHW dw AYsw ivSvws hY ik rwg mn ƒ cµcl
krdw hY [ pr AYsw nh» [ vwsqv ivc rwg iek sony dy brqn dI inAweIN hY [ jy sony dy brqn
ivc koeI purS zihr pw ky pI lvy qW aus dI mOq ho jwvygI [ ies ivc brqn dw ksUr nh»,
ksUr aus ivc zihr pwaux vwly dw hY [ jy koeI sony dy brqn ivc AMØimRq pw ky pIvy qW ausƒ
Amr jIvn imldw hY [ iesy qrHW rwg dI g`l hY [ jo rwg ivc mn ƒ cµcl krn vwly, ivSy
ivkwrW dI vwSnw ƒ BVkwaux vwly gIq gwauxy hn ieh zihr dI inAweIN hY ijs nwl mnu`K
dI Awqimk mOq ho jwdI hY qy AYsy gIq jIv ƒ nrkW ivc iljwx dw kwrn bxdy hn [ jy
ienHW hI rwgW ivc pRØBU dI ausqq dy gIq gwey jwx qW Awqimk jIvn dI pRwpqI ho jWdI
hY [ siqgurU jI ny bwxI rwgW ivc aucwrn kIqI hY ijsƒ suxn nwl mn cµcl nh» huµdw sgoN
cµcl hoieAw mn vI iekwgr ho jWdw qy jIv sµswr-smuMdr qoN pwr ho jWdw hY [ jYsw ik :
nwnk Baujlu pwir prY jau gwvY pRB ky gIq ] ‰dyvgµDwrI mhlw 9 AMg 536 Œ

so rwg dw KMfn nh» KMfn ies dy gwey jwx vwly pRØBU qoN qoVn dy gIqW dw hY [
ijep qjN_1! qjN ije dH,w l.fPiV ujag sj ije ]@ dHl dr,y diLF@ q,Zq@ f>yq ba[
Z{ra Lp,Z@ eJZji ba[ dVLjs s'r[G Lp,Z ba[ w'qv v,es[ hV@ e+hlpi ba[ rjsg LCu@ l.rjsg
diLr ba[ bVprjsg eJZji ] m ejRpS sj r[vj dsV sj y"oj fdhi ]@ l+g epiP e+.o ljdhW dr,y
qjN ije sj sPuj blojV ] m WjSg dWRpi[ dr,y'G #Wp,Z f+wjL sifV$ sj hrjvj s[ w[ dvdtbj
]^
dligije qZp qjZrg bi qvji lpi ujV m
dHV dqv qjN WtjVhg vgu' qpdVuV qjV m ªqhjV w'L«
dHl li'a dr,y qjN ije sj liPf dHh q>DdVbj ] m
2! #lpi ajv l.WPh$ dr,y qjN ije sj liPf Rpfi'wa dryjiZjij a'G o'Cj r,tij q>DdVbj
$ ]@ Rph dHl f+wji ] dw l'in@ dWvjrv@ lji.e@ ZVjlig@ VB dHh f>Du[ dqvS[ wiw[ #qjN ije$ $
$ WSsj ]@ dHl sj bjfSj r,tij liPf Vj h'S wiw[ ldaepiJ V[ ije qjvj dr,y dHl sj VJ $
$ $
$ Vhk ds,aj m fi qjN[ dr,y dHl sj ejdHV wgaj uJsj lg@ dul wiw[ ldaepiJ V[ qjN[ s[L sj $
$ $
$ ije q>V ba[ h'i ijeJ sj dqLia h'S wiw[ WjSg dr,y b>Ddwa wgaj ] ba[ dHl ije } ldawji $
$ $
$ s[S rjla[ ldaepiP l+g epiP biuV s[r ug qhjiju V[ dHl ije sg dHo[ ria'G wgag ] m wHg $
$ $
$ dHl } ijeSg Fg wdh>Ds[ hV m fpijaV lq[G dr,y fPi[ dh>splajV dr,y duaV[ rg er,HgH[ v'w $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
ijeJ sg drbjdtbj \18|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ije ejMs[ lV m dHV%J fpijS[ ijeJ dr,y qjN ije rg ejdHbj uJsj lg m l' duo[ dHh ije fpijSj
$
$ $
$ ]@ Rpl s[ Vjv Vjv dHh ije s[lg rg ] m dHl a'G dWVJ aptjig ije rg dHl ai%J hg ejdHbj
$
$ $
$ uJsj lg m l' qjN ba[ aptjig ije s[L s[ Rpl r[v[ sg yjv s[ ije lV@ dul rwa epiP ljdhW $
$ $
$ ug V[ uea wdvbjS dha b>Ddq+a Vjq sj f+yji wgaj ] m sPlij Rpl rwa bjq v'w s[lg ije $
$ $
$ qjN[ dr,y ejdHbj wis[ lV m $
$ $
$ bji'h ^ l i[@ q f@ Vg l¹ m $
bri'h ^ l¹ Vpg Z f@ Z e q@ i[ f ep i[ ep l i[ Vg l m
ije ePuig_l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y b>Ddwa ePuig dHw fpijaV ba[ v'wdf+I ije
]@ dul bZgV lqPh qhvj 1@ 3@ 4@ 5 ba[ Fea wWgi ug@ Fea Vjqs[r ug@ Fea idrsjl
ug ba[ Fea u{s[r ug sg WjSg b>Ddwa ]@ fpijaV ije h'S wiw[ Fjiag l.ega s[ e+.oJ dr,Dy'G
dHl sj d;wi bjq dqvsj ]@ dHl ije l.W.Zg l+g epiP bqisjl ug sj `piqjV ] m u{lj dw ^
ePuig ujda erjdi uj lhp fjH[ bjfSj mm
epi w{ lWds rgyjdi bVdsVp hdi uf ujfSj mm ªb>e 516«
ePuig ije } drsrjVJ V[ epui v'w l.ega a'G drwdla f+rjdVbj ]@ u' Feag Fjr sgbJ
iyVjrJ vHg drL[L iPf dr,y f+Ipwa ] borj epiqda l.ega bVplji dHh sgfw ije sg ijeVg
whg ]& u{lj dw ^
wjq'sg bRp ePuig l.e sgfw w[ ojdf mm1mm ªb>e 1430«
F{ir ba[ ijqwvg dqv w[ ePuig WSsg ] a[ sgfw sg AjdHbj lq[a ] fi #dLr qa$
a[ #wjvg Vjo qa$ dr,y F{ir sg ijeVg whg ] m #dl,Z ljilpa$ s[ qa dr,y qjvw"Gl sg ijeVg
whg ] ba[ #eejiSr$ s[ qa dr,y f>yq sg ijeVg ] a[ q[v rg vdva ba[ ijqwvg sj q>DdVbj
] m dHl sj b>L dVbjl epi Z{ra ba[ l.fPiV ]@ fi wHg f>yq ridua s,ls[ hV dw Z{ra
rjsg ba[ diLr l.rjsg ] m diLr eJZji@ Z{ra w'qv@ q,Zq agr=@ dVLjs Lp,Z ] m
bji'hg ^ L ij ej qg Zj V Lm
bri'hg ^ L V Zj qg ej ij Lm
dHl s[ ejRpS sj r[vj yji zCg dsV yC%[ ] m l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y dHh f>ur[G
lojV $a[ ] m
Wp,Z f+wjL sifS dr,y dHl s[ b,n F[s wh[ hV ^ 1! s,tSg ePuig@ 2! s=jrCg ePuig@ 3!
e.Zjig ePuig@ 4! l"ijLB= ePuig@ 5! q>ev ePuig@ 6! ijqwvg ePuig@ 7! Whpvj ePuig@ 8! dlbjq
$ ePuig m $
$ ije s[re.Zjig_q,Zwjv s[ l.ega e+.oJ dr,y s[re.Zjig sj Rpv[t dwl[ Vj dwl[ iPf dry $
$ $
$ ;iPi h'dHbj ] dHh dHw f+jygV ije ]@ dHh ije bjlj ba[ bjljrig sgbJ drdLLB lpijrjvgbJ $
$ $
$ s[ l.u'e a'G Rpaf>V hp.sj ]@ dwa[ dwa[ dHl sj Vjq s[re.Zjig a'Cg rg dqvsj ] m dHl ije $
$ $
$ bZgV qhvj 4@ 5 ba[ 9 sg WjSg Rpfv,WZ ] m epiqda l.ega dr,y s[re.Zjig qjvw"Gl sg $
$ $
$ ijeVg \dHlaig| whg ]& u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\19| ijeJ sg drbjdtbj

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ spagbj qjvwRplw bjvjfdh mm l.e ijeVg fJyRp ojfdh mm
$
$ $
$ e'cwig bi s[re.Zjig mm ªijeqjvj@ b>e 1430«
$
$ $
$ $
$ dHh dWvjrv njB sg fPiV ijeVg ]@ lji[ lpi Lp,Z hV@ LCu rjsg a[ f>yq l.rjsg ]@ $
$ $
$ eJZji spiWv h' w[ v,esj ]@ yji zCg dsV yC%[ dHl s[ ejRpS sj lqJ ] m $
$ $
$ bji'hg ^ l i q f Z l $
$ $
bri'h ^ l V Z q e i l
wHgbJ V[ s[re.Zjig dr,y LCu@ f>yq@ q,Zq Lp,Z@ diLF eJZji Z{ra ba[ dVLjs w'qv
q>DV[ hV@ dV+aI dViSI e+.o dr,y dligije sj fp,ai wiw[ dvdtbj h'dHbj ] m l.fPiS ] a[ spfdhi
r[v[ ejrksj ]@ dHr[G hg qjV w.aPhv dr,y dvdtbj ]@ e'ig Lp,Z bjljrig F{iRp s[rdeig s[
dqvS $a[ s[re.Zjig WSsj q>DdVbj ] m wjvgVjo qa dr,y dligijep sg ijeSg whg ] m l.ega
dWV's ba[ ije sgfw dr,y qjvw"Gl sg dHlaig wiw[ dvdtbj ]@ dHl s[re.Zjig s[ s' fp,ai
#qlaJe$ a[ #iWv$ wiw[ dvt[ hV@ l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y dHl sj A[rJ blojV ] m
ije dWhjeCj_dWhjeCj dHw ije sj Vjq ]@ dHh RpKaig Fjia l.ega sj qZpi ije
]@ fi dHh epiqda l.ega dr,y dF>V ije ]@ w[sji[ Vjv e"Cg a[ o'Cj duhj dlbjq dqv[ aJ
dWhjeCj hp.sj ]@ fi.aP h'iVJ q,aJ dr,y@ u{lj dw wjvgVjo s[ qa dr,y F{ir sg ijeVg ]@
Fia qa dr,y sgfw sj fp,ai ]@ lpiajv lqPh dr,y dligije sj fp,ai dvdtbj ] dHV%J s[
q[v rg r,Dt' r,ti[ hV@ u{lj dw w[sjij@ qjirj@ lil:ag s[ dqdvbJ dWhje WSsj ] ba[ dul
ije Vjv dqv[@ Rpl[ ije sj dWhjeCj WSsj ]@ dur[G f>y dWhjeCj@ l.ei"V dWhjeCj bjds m
dHl s[ ejRpS sj r[vj b,Zg ija ] m l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y dHl sj l,arJ blojV ] m
dHl ije dr,y qhvj 3@ 4@ 5 ba[ 9 sg WjSg siu ] m
rjsg ^ e/ojB_dWvjrv/lqJ_ija sj sPuj fdhi m
l.rjsg ^ V/ujag_Ycr l.fPiV/drL[L_s'hJ dVtjsJ sj f+I'e m
bji'hg ^ Vg l e q f Vg l m
bri'hg ^ l Vg Z f Z Vpg Z f q e i lm
ijep rch.lp_epiqda l.ega dr,y lVjaVg ba[ s[lg ijeJ sg FifPi ria'G wgag eHg
] m dHl f+I'e bZgV ije rch.l v'w l.ega a'G drwla f+dl,Z ije ] dul dr,y z'CgbJ ba[
bvjhSgbJ rieg v'w wjdr iPfJ sg ZjiVg WjSg drL[L iPf dr,y siu ] m dHl ije sj f+I'e
qhvj 1@ qhvj 3@ qhvj 4 ba[ qhvj 5 V[ bjfSg WjSg vHg wgaj ] m l+g epiP bqisjl
ug V[ dHl ije sg qdhqj } bjfSg WjSg dr,y dHM woV wgaj ] m u{lj dw ^
$ $
$ lWds ia[ rc h,l ] lyp Vjqp Rpdi Zjdi mm $
$ $
$ lyp l.e+hdh ls ldy ihdh ly{ Vjdq dfbjdi mm ªb>e 585« $
$ $
$ rch.l ije dr,y davw wjq's@ Wirj ba[ s[l ijeJ sg Nvw dqvsg ] m sPli[ lji[ lpi $
$ $
$ Lp,Z h'S s[ Vjv Vjv ije rch.l dr,y s'r[G dVLjs v,es[ hV ba[ dHl s[ bji'h dr,y e.Zji $
$ $
$ ridua ] borj dHh ije wqjs njB sj l.fPiV ije ]@ l.ld*a dr,y dHl sj Vjq rch.dlwj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
ihjRp LWs Wji[ dryji \20|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ wiw[ dvdtbj h'dHbj ] ba[ ije sg oJ ijeSg q>DdVbj h'dHbj ]@ r,t~r,t l.ega bjyjiI $
$ $
$ wHg dHl } ije a[ wHg ijeSg q>Vs[ hV m dHl sg bi'hg ba[ bri'hg dHl f+wji ] ^ $
$ $
$ bji'hg ^ lj i[ q f@ Z Vp f Vg l¹j $
$ $
$ bri' h g ^ l¹j Vpg f@ Z q@ e i[ @ l Vg l m $
$ $
$ $
$ dHl s[ ejRpS sj lqJ spfdhi r[vj \dsV sj sPuj aguj fdhi| a[ ija sj sPuj fdhi $
$ $
] m dwl[ f+jSg s[ yvjS[ $a[ rch.l a[ qjiP ije ejHgs[ hV fi h'iVJ qaJ dr,y Vhk ejMs[ m
Fia qa dr,y dligije sj fp,ai dwhj ]@ dLr qa dr,y f>yq sg ijeVg whg ]@ ijejiSr
dr,y q[z sg ijeVg ]@ lpiajv lqPh dr,y qjvw"l sj fp,ai dwhj ] a[ q[v rg s[rdeig@ e"ig@
qjvr@ l.wgiS a[ ZVjlig s[ dqvS a'G WSsj ]@ epiqda l.ega dr,y rch.l stSg rg ]@
u' dw h'iVJ dr,y Vhk ] m ijeqjvj dr,y dHl sj Vjq Vhk bjMsj m l+g epiP e+.o ljdhW ug
dr,y dHl sj b,nrJ lojV ] m
ijep l'idn_ije l'idn epiqda l.ega fi.fij dry f+ydva ba[ df+I ije ]@ dHl ije
s[ qh,ar } l+g epiP VjVw s[r ug bjfSg WjSg dr,y dHl f+wji `piqjMs[ hV m u{lj dw ^
l'idn l' ilp fgugb{ wWhP V xgwj h'dH mm
VjVw ijq Vjq epV ejHgbdh sieh dViqv l'dH mm ªb>e 1425«
l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y dHl ije bZgV qhvj 1@ 3@ 4@ 5@ 9@ Fea wWgi ug@ Fea
Vjqs[r ug@ Fea idrsjl ug ba[ Fea FgtS ug sg WjSg siu ] m l.f+sjHg drsrjV l'idn
} dHw ijeSg q>Vs[ hV dwMdw \ijeqjvj dr,y| epiP ljdhW ug V[ dHh q[z ije sg ijeSg
dvtg ] m u{lj dw ^
tlBq q[z ije r{ ejrdh mm fJyRp l.de Wi.eV vjrdh mm
l'idn e'Gc qvjig ZpVg mm fpdV ejrdh bjlj epV epVg mm ªijeqjvj@ b>e 1430«
dHh dl>Zrg@ wjVCj@ wjxg qvji s[ q[v a'G WSsg ]@ l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y dHl
sj V"rJ blojV ] m dHl ije dr,y s'r[G dVLjs@ Wjwg lpi Lp,Z bji'h dr,y e.Zji Z{ra ridua
fi.aP bri'h dr,y qdZbq a[ diLF sg qkc spbjij e.Zji sj f+I'e wgaj uJsj ] m dHl sj
rjsg diLF@ l.rjsg Z{ra@ ojB tqjv lqJ ija sj sPuj fdhi ba[ ujag b"Cr~l.fPiS ] m
bji'hg ^ l i[@ q f@ Vg l¹ m
bri'hg ^ l¹ i[G Vpg Z@ q f Z q e
i[@ Vpg l m
ije ZVjlig_l.ld*a dr,y ZVjlig dHw ijeVg sj Vjq ] m dHh ijeVg epiqda l.ega
$ dry qjvw"l sg ijeVg ]@ u{lj dw ^ $
$ ZVjlig H[ fjyRp ejHg mm qjv ije wRplw l.de vjHg mm ªb>e 1430« $
$ $
$ $
$ bjljrig a[ qjvrj dqv w[ qjvw"Gl sg rjdHbj lq[a ] m fi.aP h'iVJ qaJ dry u[hj dw $
$ wjvg Vjo qa dr,y q[z sg ijeVg ] m lpiajv lqPh dry qjvw"Gl sg }h dvtg ] m Vjs dWV's $
$ $
$ dr,y sgfw sg ijeVg dvtg ] m h'i qpvajVg ZVjlig fhjCg l.wgiS s[ q[v wiw[ hp.sg ] m bjlj $
$ $
$ qjiP dqv[ aJ u{adlig B.wji borj ZVjlig epiqda l.ega fi.fij sj drL[L v'wdf+I ije ] m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\21| ihjRp RpyjiV Wji[ dryji

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ l+g epiP e+.o ljdhW dry dHl ije bZgV qhvj 1@ q^ 3@ q^ 4@ q^ 5@ Fea wWgi ug@ Fea $
$ $
$ Vjqs[r ug@ Fea idrsjl ug@ Fea aiv'yV ug@ Fea l{S ug@ Fea fgfj ug ba[ Fea $
$ $
$ Z.Vj ug sg WjSg b>wa ] m dHl ije Wji[ epi `piqjV ]@ u{lj dw ^ $
$ $
$ ZVjlig ZVr.ag ujSgb{ FjHg uJ ldaepi wg wji wqjdH mm ªb>e 1428« $
$ $
$ $
$ ZVjlig RpKai Fjia v'w l.ega drL[L wiw[ f>ujWg v'w l.ega fi.fij dr,y'G drwla dH,w $
$ $
qZpi ije ]@ dul sj f+yvV riaqjV Ljlaig l.ega drL[L ije ru'G ] m Fjiag l.ega s[
wpN fpijS[ wvjwji ZVjlig a'G Fjr fPirg ojB sg fPigbj ZVjlig a'G hg v{Gs[ hV fi epiqda
l.ega dry ZVjlig sj dHh' liPf f+yji dr,y ] m dHl ije dr,y e.Zji@ dVLjs@ w'qv hV ba[
bji'h dry diLF a[ Z{ra ridua hV m dHl sj rjsg f>yq@ l.rjsg LCu@ ojB@ wj`g@ lqJ
dsV sj aguj fdhi ba[ ujag b"Cr l.fPiV ] m
l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y ZVjlig ije sj slrJ blojV ] m
bji'hg ^ l e@ q f@ Vpg l¹ m
bri'hg ^ l¹ Vg Z f@ q ep i[ lm
ije u{alig_u{alig Fjiag l.ega sj fpijaV@ bjljZiS ba[ wdnV ije ]@ dHl ije
dry l+g epiP ijqsjl ug@ l+g epiP biuV s[r ug@ l+g epiP a[Q Whjsi ug ba[ Fea idrsjl
ug V[ WjSg RpyjiS wgag ] m u{alig s[ liPf Wji[ l.ega bjyjigbJ s[ wHg qa fjH[ uJs[ hV
ba[ dHl ije dr,y agri Z{ra sg ria'G widsbJ qjvrj s[L s[ b>aiea@ fPirg ojB s[ b>aiea
Z{ra ldha ba[ fPiWg ojB s[ b>aeia hg Z{ra ridua wi w[ drdF>V liPfJ sj dViZjiS
wgaj uJsj ] fi.aP riaqjV liW f+rjdSa qa l.ega fjdiujda e+.o s[ wiaj f>ca bh'Wv
sg drbjdtbj sj ZjiSg ] dul bVplji u{alig ije dr,y diLF Z{ra w'qv@ e.Zji@ qdZbq
dVLjs agri ba[ bi'h dr,y diLF Z{ra ridua wga[ uJs[ hV m riaqjV lq[G drsrjV dHl
ije } fPiWg ojB s[ b>aiea riegd*a widsbJ f>yq lpi RpKa[ drL[L dVbjl ba[ l@ e@
e@ f spbjij dVwBriag ije fPigbJ ZVjlig a'G bv,e wi w[ liPf dVtjis[ hV m l.dZbj lq[G
sj dHh ije udBv fi.aP qZpi ije ] m u{alig ije dr,y w'qv diLF@ w'qv Z{ra ba[ Wjwg
lpi Lp,Z agri qdZbq f+I'e hp.s[ hV m dHl s[ bi'h dr,y Z{ra ridua ] m dHl sj rjsg e.Zji@
l.rjsg dVLjs@ ojB fPirg@ lqJ dsV sj y"oj fdhi ba[ ujag b"Cr~l.fPiS ] m
dHl ije sj l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y debji%rJ lojV ] m
bji'h ^ l e@ q[ f Vg l¹ m
bri'h ^ l¹ Vg Zp f@ q[ e@ ip[ lm
$ $
$ ijep B'cg_\l.^ s[L FjLj| epiqda l.ega dry sgfw sg ijeVg ]@ u{lj dw ^ $
$ $
$ wA[vg fVq>uig B'cg wig bvjdf mm $
$ $
$ wjq'sg bRp ePuig l.de sgfw w[ ojdf mm ªijeqjvj@ b>e 1430« $
$ $
$ bjljrig a[ bjlj s[ q[v a'G WSsg ] m sgfw sg AjdHbj lq[a ] m fi.aP h'iVJ q,aJ dry $
$ $
$ u[hj dw Fjia ba[ hVr.a qa dry qjvw"Gl sg ijeVg ]@ dLr qa ba[ dlZ ljilpa s[ qa $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
qh,Dv[ LWs Wji[ dryji \22|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dry Wl.a sg ijeVg dvtg ] ba[ q[v rg h'i hg dvt[ hV@ fi Fjiag l.ega dry a'Cg s[ Vjq $
$ $
$ Vjv f+ydva ije B'cg@ epiqda l.ega dry rg f+ydva a[ qZpi ije ] m ijeJe ijl h'S wiw[ $
$ $
$ dHl s[ wHg f+wji f+yji dry hV m RpKaig Fjiag l.ega f,Zag s[ slJ ojBJ dr,Dy'G dHh ije a'Cg $
$ $
$ ojB sj bjLiI ije ] m l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y B'cg ije bZgV qhvj 4@ 5@ 9 ba[ Fea $
$ $
$ Vjqs[r ug sg WjSg b>Ddwa ] m dHl ije sj l+g epiP e+.o ljdhW ug dry Wji%rJ blojV ] m $
$ $
dHl ije dry diLF@ e.Zji@ Z{ra w'qv@ qdZbq agri ba[ Wjwg lpi Lp,Z v,es[ hV m
dHl sj rjsg Z{ra@ l.rjsg e.Zji@ ojB a'Cg@ lqJ dsV sj sPuj fdhi ba[ ujag l.fPiS ] m
bji'h ^ l ip[ ep@ q f q Zp@ Vg l¹ m
bri'hg ^ l¹ i[G Vpg Z@ q f Z q i[@ Vpg l m
ijep W{ijCg_W{ijCg f+jygV a[ f+dl,Z ije ] m fpijaV l.ega e+.oJ dry dHl sj Rpv[t W{ijCg@
rijBg@ Wijig bjds VjrJ Vjv wgaj debj ] m dHhije s'r[G l.ega f,ZagbJ dry f+ydva
] m dHl ije dry y"o[ a[ f>ur[G ldaepiP ljdhW ug sg WjSg b>Ddwa ] m epiqda l.ega dry
dligijep sg ijeVg dvtg ] m u{lj dw ^
W{ijCg yiVjBg Zig mm ªijeqjvj@ b>e 1430«
lji.e a[ dligije dqv w[ W{ijCg hp.sg ] fi.aP h'iVJ qaJ dry duhj dw dl,Z ljilpa s[
qa dry qjvw"Gl sg ijeSg ] m dLr qa dry Wl.a sg ijeSg ] m wjvgVjo s[ qv dry f>yq
sg ijeSg ] m Fia ba[ h}qjV qa dry F{ir sg ijeSg ]@ q[v Fg h'i hg hV m
W{ijCg ije bjq f+ydva Vhk m dHl ije s[ ejdHV dha f+'Taj ba[ fdif,waj ;iPig ] m
W{ijCg ije dry diLF w'qv@ qdZbq agri@ ba[ Wjwg lji[ lpi Lp,Z f+I"e wga[ uJs[ hV m dHl
sj rjsg e.Zji@ l.rjsg Z{ra@ ojB qjirj@ lqJ dsV sj y"oj fdhi ba[ ujag rwi l.fPiS ] m
bji'h ^ Vg ip[ e f@ q i e@ q Z l¹ m
bri'hg ^ l¹ Vg Z f@ q e@ f e ip[ lm

#qhvj$ fs Wji[ dryji


l+g epiP e+.o ljdhW ug dry #qhvj$ LWs Whpa rji bjdHbj ] m dul sj l.f+sjdH Lp,Z RpyjiS
b,Zw ldha #qh,vj$ ] m qdhvj Vhk wiVj m dwMdw #qh,vj$ LWs fpdv>e ] a[ dHl Vjv fdhvj@
sPuj@ aguj@ y"oj@ f>urJ ba[ VjrJ LWs fpdv>e hg ngw W{ns[ hV m u' #qhvj$ LWs RpKfi b,Zw Vj
v,eg h'S sg e,v ]@ Rph b,Zw ljig epiWjSg dry RpyiS lq[G v'C bVplji vejHg uJsg ]@ v,eg
$ h'Hg Vhk ] m epiWjSg dry b{l[ W[b>a LWs bjH[ hV@ dur[G #qlwda$ } #ql,wda$ fdC%bj uJsj ] m $
$ $
$ duVg Vjqp dZbjdHbj eH[ #qlwda$ zjdv mm ªb>e 8« $
$ $
$ VjVw hpwq{ u[ #WpN{$ a hRpq{ w] V w'dH mm $
ªb>e 1« $
$
$ $
$ #qdv$ atap W{nj l{ cjvg mm ªb>e 96« $
$ $
$ #lpq da$ fjH[ Vjqp dZbjH[ epiqpdt h'H[ q[vj ugRp mm ªb> e 102« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\23| qh,Dv[ LWs Wji[ dryji

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ !!!#lng$ w[ W'T[fj bjr{ mm ªb>e 138«
$
$ $
$ $
$ !!!lpdt #iuj$ uj apZp FjdHbj mm ªb>e 138« $
$ $
$ #ladi$ sj qda hgSp #blghj$ wj drRphji V fjr{ mm ªb>e 138« $
$ $
$ $
$ dqhi qlgda dlswp #qplvj$ hwp hvjvp wphjSp mm ªb>e 140« $
$ $
$ dur[G dHV%J Rpfi'wa fsJ Rpfi b,Zi Vhk v,Ddebj fi dHV%J } b,Zw ldha fC%V Vjv $
hg dHV%J sj bio lf,LB hp.sj ]@ H[l[ ai%J #qhvj$ } #qh,vj$ RpyjiS wiVj ] m qhvj fs sj
bio l.ld*a dry #liPf$ ] bioja #qhvj 1$ a'G Fjr ] fdhvj liPf uJ fdhv[ fjaljh \l+g
epiP VjVw s[r ug| m H[l[ ai%J h'i ljigbJ ojrJ RpKa[ qhvj 2@ qhvj 3 bjds LWs } sPuj
liPf@ aguj liPf uJ sPu[ fjaLjh@ agu[ fjaLjh lqNSj ] m
duhC[ v'w #qdhvj$ RpyjiS wi w[ epiP ljdhW } dHlaig ljWa wiV sj IaV wis[ hV@
Rph LjdHs dHl s[ Vjv fdhvj@ sPuj@ aguj RpyjiS wis[ lq[G dHh Fp,v uJs[ hV dw u[wi dHlaig
dv>e dry qdhvj whJe[ aJ l.W.dZa b>wJ } rg fdhvg@ sPug@ agug fC%Vj fr[ej fi b{lj h'
Vhk lwsj dwMdw dHV%J b>wJ sj RpyjiS lj` a"i $a[ wHg ojHk ldaepiJ V[ b,tiJ spbjij
dvt w[ lf,LB wgaj ]@ dur[G dw ^
ijep dligijep qhvj fdhvj 1 zip 1 mm ªb>e 14«
eRpCg epbji[ig qhvj 4 yRpoj yRpfs[ mm ªb>e 163«
rch.l qhvj 3 qhvj aguj mm ªb>e 582«
l'idn qhvj 4 yRpoj mm ªb>e 604«
l'idn qhvj 1 fdhvj spapwg mm ªb>e 636«
ZVjlig qhvj 3 aguj mm ªb>e 664«
Wl.a qhvj 3 aguj mm ªb>e 1169«
bjds Whpa ljigbJ ojrJ RpKa[ l+g epiP e+.o ljdhW ug dry bV[wJ rjig b,tiJ spbjij fdhvj@
sPuj@ aguj@ y"oj bjds dvt w[ dHV%J \1@ 2@ 3@ 4@ 5 ba[ 9| b>wJ sj RpyjiS lf,LB wgaj
debj ] m dHl rjla[ dl,tJ V[ dwl[ rg Fiq dry Vhk f{Sj m #qhvj 1$ sj Lp,Z RpyjiS #qh,vj
fdhvj$ hg wiVj ] m dHl[ ai%J qh,vj sPuj@ qh,vj aguj@ qh,vj y"oj@ qh,vj f>urJ ba[ qh,vj
VjrJ RpyjiS wiVj ] m sPug e,v dHh ] dw biWg FjLj sj LWs #qh,vh$ ]@ dul sj RpyjiS
#qh,vj$ hg WSsj ]@ dur[G #b,vh$ } #b,v%j$ fdC%bj uJsj ] m biWg dry #qh,vh$ uJ #qh,vj$
$ LWs s[ bio hV hvPv sg oJ uJ RpKaiV sg oJ Fjr dul liPf \ligi| dry Rpl rjdhepiP $
$ sg be.qg u'a RpKaig \hvPv| h'Hg|@ Rpl liPf } qhvj 1 \fdhvj| dwhj debj ] m dxi us'G $
$ $
$ l+g epiP VjVw s[r ug V[ Rpl[ i,Wg \be.qg| u'a } FjHg vdhSj ug \l+g epiP b>es s[r ug| s[ $
$ $
$ liPf \ligi| dry Rpajdibj aJ RpV%J } qhvj 2 \sPuj| dwhj debj m x[i dHh' be.qg \i,Wg| u'a $
$ $
$ agu[@ y"o[@ f>ur[G bjds slJ liPfJ $y RpKaig ba[ Rph epiP liPf rg qhvj 3 \aguj|@ qhvj $
$ $
$ 4 \y"oj|@ qhvj 5 \f>urJ| bjds whjH[ m H[l[ ai%J Zpi wg WjSg uJ be.qg WjSg l+g epiP VjVw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\24|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ s[r ug s[ liPf dry RpKaig aJ Rph qh,vj 1 \fdhvj| whjH[ m us'G l+g epiP b>es s[r ug@ l+g
$
$ $
$ epiP bqisjl ug@ bjds slJ liPfJ dry RpKaig aJ Rph rg qhvj sPuj@ qhvj aguj bjds whjH[ m $
$ $
$ H[l[ l.W.Z dry l.V 1980 dry Rpl lq[G s[ q"uPsj l+g bwjv a?a ljdhW ug s[ uo[sji $
$ $
$ ba[ l+g hdiq>si ljdhW ug s[ qp,t e+.og a[ dl>z ljdhWjVJ s[ hpwq bVplji L+'qSg epispbjij $
$ $
$ f+W.Zw wq[Bg a[ f+ZjV L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg r,Dv'G lqPh epispbjij ljdhWjV s[ f+W.Zw $
$ $
$ q{V[uiJ } dy,ng w,T w[ qh,vj LWs RpyjiV sg lFVJ } hsjdHa wiV vHg dwhj m $
dy,ng b,De[ duM sg daM s[ ih[ hJ@ Z.Vrjs ldha ds=LBge'yi wiV vHg ^
s`ai L+'qSg ep!f+! wq[Bg sg fda=wj V.Wi 2478/8-3
dqag 19~7~80 sj Rpajij
lqPh q{V[ui ljdhWjV@
ep! ljdhWjV l{wLV 85@
f+I'uV ^ epiWjSg qh,vj fs sj RpyjiS
dl>z ljdhW debjVg dwifjv dl>z ug ]Kc e+.og ljdhW l+g hdiq>si ljdhW l+g b>Ddq+ali@
dl>z ljdhW debjVg epidsbjv dl>z #buV'hj$ uo[sji l+g bwjv a?a ljdhW l+g b>Ddq+ali
ba[ dl>z ljdhW debjVg qVg dl>z ug e+.og l+g hdiq>si ljdhW r,Dv'G dif'iBV fp,ug ] dw wHg
e+.og dl>z uJ fjng dl>z epiWjSg dry epiP ljdhWjVJ vHg ridabj qh,vj fs sg oJ qdhvj
fs sj RpyjiV wis[ hV@ u' Lp,Z Vhk ] m fpijaV lq[G a'G hg l+g hdiq>si ljdhW@ lqPh a?a
ljdhWjV@ dHdahjlw epispbjij ljdhWjV borj dl,t l.fisjrJ s[ blojVJ dry qh,vj RpyjiV
sg fi.fij yvg bj ihg ] m dHl vHg fiZjV ljdhW V[ dvtS[ sg bjdebj wgag ] dw dl>z
ljdhWjV s[ dryji bVplji qh,vj RpyjiV hg idhSj yjhgsj ] m l' bjf ug V[ lqPh e+.og dl>z/
fjng dl>z } hsjdHa wiV sg t[yv wiVg dw epiWjSg sj rjw v{S a[ fjn wiV lq[G qh,vj
RpyjiV wdibj wiV m
lhg/_lw,ai
L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali m
dqag 21~8~80
Rpajij ^ lqPh e+.og dl>zJ fjl api.a bqv wiV dha m
q{V[ui
l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali
\V'B_dl>z ljdhW debjVg q,v dl>z ug V[ bjfSg #qptrjw f+wjL$ Fje fdhvj fplaw
$ dry 45 f>DV[ Rpfi rg dHh' hg hrjvj ds,aj ] m | Rpfi'wa dryjiJ a'G lf,LB ] dw LWs #qhvj$ $
1

$ } biWg s[ RpyjiS qpajdWw #qh,vj$ hg fC%Vj ]@ dul s[ bio hV fjaLjh uJ RpaiV \hvPv| $
$ $
$ $
$ 1! dur[G dw l! LqL[i dl>z ug bL'w V[ rg #qhvj$ b,Zw ldha RpyjiV wiVj Lp,Z siljdHbj ]@ Rph d;wi $
$ $
$ wis[ hV dw l+g bjds e+.o ug sg lF a'G fdhvg wiajifpig WgC s[ \931/1| fi `jilg b,tiJ dry f+jS $
$
$ l.evg dry qhvj 1 dvdtbj h'dHbj ] m dHl e,v sg ljt Fisj ] dw dHh LWs #qh,vj$ ] qdhvj uJ $$
$ q[hvj Vhk@ dHl vHg bL"w ug V[ qhvj hg Lp,Z RpyjiS wgaj ] m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\25|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sg oJ ba[ l.ld*a FjLj dry #qhvj$ sj bio liPf ] m Rpfi'wa dwl[ rg V;igH[ Vjv fC%gH[ $
$
$
$
$ aJ #qhvj$ LWs sj Lp,Z RpyjiS #qh,vj$ hg ] m Vjv v,De[ b>wJ \1@ 2@ 3 bjds| } fdhvj@ $$
$
$ sPuj@ aguj hg fC%Vj Lp,Z ] m dHl vHg lji[ l+g epiP e+.o ljdhW ug dry dHl fs } #qh,vj$ $$
$ hg fC%Vj ] m $
$ $
$ $
$ $
$ ihjRp fs Wji[ dryji $

ihjRp_ihjRp LWs sg ria'G epiWjSg dry Whpa LWsJ s[ dry wgag eHg ] ba[ wHg
f+wji Vjv dHl s[ bioJ } lqdNbj uJsj ] m dHl } b,De[ dvt[ bVplji dryjdibj uj lwsj
]^
1! l.ega drdsbj dry #ihjRp$ Vjq blojHg sj ] m ijeJ uJ l.ega s[ yji qp,t F[s q>DV[ hV ^
\R| blojHg \b| l.yjHg \H| b>aij \l| F'e m bjq a"i $a[ s' F[s \blojHg a[ b>aij| qp,t
iPf dry ria[ uJs[ hV m LWs #ihjRp$ sj bio blojHg ]@ dul } B[w rg bjts[ hV m
Fjr l.ega ejRpS lq[G ijeg v'w dul apw } B[w WSjMs[ hV@ Rph blojHg hp.sg ] m epiWjSg
l.ega iPf ] a[ ijeJ dry ejHg ujS rjvg ] m dHl vHg l.ega s[ V;igH[ Vjv ldaepiJ
V[ #ihjRp$ LWs dvt w[ ijegbJ uJ er,HgbJ } hsjdHa wgag ] dw ihjRp sg apw } blojHg
WSj w[ LWs ejdHbj ujr[ m dHh' hg LWs qp,t iPf dry Rpfs[L ds,aj debj hp.sj ] m
2! wjrI iyVj bVplji #ihjRp$ sg f>eag dlZJaw f>eag hp.sg ]@ Fjr dHl apw dry lji[
LWs sj dlZJa i,Ddtbj debj hp.sj ] m dHl[ wiw[ debjVg uV LWs } dryjiV lq[G lF
a'G fdhvJ #ihjRp$ rjvg f>eag s[ bio wis[ hV a[ Wjwg LWs sg dryji dHl[ ihjRp rjvg
dlZJaw f>eag s[ y"deis hg wgag uJsg ] m dHl vHg epiWjSg } dryjiV rjdvbJ vHg
rg #ihjRp$ dvt w[ ldaepiJ V[ dHh dsLj dVis[L W?L[ hV dw dHl } dlZJa lqN w[ LWs
sg dryji wgag ujr[ m
3! ihjRp sj bio idhSj rg ] Fjr dHh lqN vr' dw l.lji ljij hg VjLr.a ] a[ w[rv
Rph fiqjaqj hg idhS rjvj ] dul sj u,l LWs spbjij ejdHbj uj dihj ] m
4! #ihjRp$ sj bio drLijq \&| rg ] m bioja drLijq \ndhijRp| s[ ldha epiWjSg } fdC%bj
ejdHbj a[ dryjdibj ujr[ m
5! #ihjRp$ sj bio #dBwjb uJ bBwjb$ rg ]@ Fjr hsjdHa wgag eHg ] dw dHo[ dBw' uJ
bBw' m
6! #ihjRp$ sj bio WguSj rg ]@ Fjr dhis[ iPfg t[ag dry Vjq liPf@ LWs iPfg Wgu } WguSj
$ wi' m $
$ 7! #ihjRp$ sj bio VjFg sg ai%J ] Fjr dur[G ligi sj w[Gsi VjFg ] rj e,Dc[ s[ fhgH[ sg $
$ $
$ VjFg rJe@ dul s[ Rpsjv[ ljij fhgbj zp>qsj ] Rpr[G LWs sj w[Gsi #ihjRp$ rjvg f>eag $
$ $
$ s[ y"deis[ hg zp>qsj ] m $
$ $
$ 8! #ihjRp$ sj bio #idh bjRpSj$ rg ]@ Fjr dHl epiWjSg } fC%V@ ejRpS a[ dryjiV rjdvbJ $
$ $
$ sg v'w f+v'w dry dH,;a idh bjr[eg m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\26|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 9! #ihjRp$ \i ® hj ® Rp| u' i ¯ idqbj h'dHbj@ hj ¯ f+eB ] Rp ¯ Yb>wji liPf ] Fjr duhCj $
$ $
$ lji[ l.lji dry idqbj h'dHbj ]@ f+eB Yb>wji ¯ f+DFP ]@ Rpl } qV dry dBwjRp m dHl $
$ $
$ f+wji #ihjRp$ s[ bV[wJ bio hp.dsbJ rg s' e,vJ dWvwpv lf,LB hV dw ejRpS rjdvbJ $
$ $
$ vHg dHh blojHg uJ B[w sj lPyw ] ba[ dryjiV rjdvbJ vHg dHh dlZJaw f>eag sj $
$ $
$ lPYw ] m bjq LWsJ dry dHw' hg #ihjRp$ hp.sj ] fi wHg LWsJ dry s' dlZJa i,Dt[ hp.s[ $
$ $
$ hV m dHl wiw[ Rpo[ ihjRp sPuj } Rpr[G dvt[ bVplji #ihjRp sPuj$ fC%Vj ;iPig ] m A[ ihjRp $
hV m b>e 96 RpKa[ #qjN qhvj 5 yRpfs[ zip 1 mm q[ij qVp v'y{ epi silV ajHk mm$ $yt
yji ihjRp hV m dHaV[ hg dlZJa lqN' m
rhwau dUjw : iek Sbd ivc ijQy sQweI leI do qukW rcIAW hox auQy ieh pd vriqAw
hY [ gwaux vwly dI mrzI hY dohW ivcoN ijs tyk ƒ cwhy vrqy [ jYsy soriT rwg dIAW AstpdIAW
ivc AMg 641 ’qy ‘pwTu piVE Aru bydu bIcwirE’ vwly Sbd ivc do rhwau hn [
XQw— 1. ‘qyro syvku ieh rµig mwqw ] BieE i¸pwlu dIn duK Bµjnu;
hir hir kIrqin iehu mnu rwqw ] rhwau dUjw ] ‰AMg 642Œ

2. rwgu soriT mhlw 5 ] dh ids Cq® myG Gtw Gt; dwmin cmik frwieE ]
srb gunw iniD rwieE ] rhwau dUjw ] ‰AMg 624Œ

3. sPl sPl BeI sPl jwq®w ]


Awvx jwx rhy imly swDw ]1] rhwau ] ‰AMg 687Œ

rhwau aucwrn bwry ivcwr


ijQy vI gurbwxI ivc ]1]rhwau] Awvy auQy iek ‘rhwau’ nh» sgoN inrw rhwau hI pVHnw
hY [ iek AMg h`dW dy AMdr hY [ eykw rhwau dI quk dI igxqI dw vwck huµdw hY [ jy iek rhwau
pVHIey qW ijnHW SbdW ivc cwr jW Cy vwrI ijvyN mwJ mhlw 5 caupdy Gru 1 ‰AMg 96Œ isrIrwgu
mhlw 4 vxjwrw ‰AMg 81Œ Awid ’qy rhwau AwauNdw hY [ auhnW nwl qrqIb vwr AMk vI
cwr jW Cy q`k Awauxy cwhIdy hn [ pr auQy sB QweIN eykw ‰]1]Œ hI AwieAw hY [ ies vwsqy
iek rhwau nh» kihxw [
Aqy ijQy A`KrW ivc ‘rhwau dUjw’ Awvy auQy ‘rhwau dUjw’ zrUr pVHnw hY [ jy hukmnwmw
Awvy qW ‘rhwau dUjw’ pVH ky Pqh bulwauxI cwhIdI hY ikauNik aus dw sbµD ausy Sbd nwl
hI huµdw hY [

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
q>ev \27|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$ 1. < siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq $
$
AjUnI sYBµ gurpRswid ]
] jpu ]
Awid scu jugwid scu ]
hY BI scu nwnk hosI BI scu ]1] ‰Awid AMg 1Œ
2. c¸ ichn Aru brn jwq Aru pwq nihn ijh ]
rUp rµg Aru ryK ByK koaU kih n skiq ikh ]
Acl mUriq AnBau pRkws Aimqoij kihjY ]
koit ieMd® ieMd®wix swih swhwix gixjY ]
iq®Bvx mhIp sur nr Asur nyq nyq bx iq ®x khq ]
qÍ srb nwm kQY kvn krm nwm brxq sumiq ]1] ‰sRI dsm gRµQ pMnw 1Œ
3. iek min purKu iDAwie br dwqw ]
sµq shwru sdw ibiKAwqw ]
qwsu crn ly irdY bswvau ]
qau prm gurU nwnk gun gwvau ]1] ‰AMg 1389Œ
4. gwvau gun prm gurU suK swgr durq invwrn sbd sry ]
gwvih gµBIr DIr miq swgr jogI jµgm iDAwnu Dry ]
gwvih ieMd®wid Bgq pRihlwidk Awqm rsu ijin jwixE ]
kib kl sujsu gwvau gur nwnk rwju jogu ijin mwixE ]2] ‰AMg 1389Œ
5. pRB dwqau dwqwr pir´au jwcku ieku srnw ]
imlY dwnu sµq ryn jyh lig Baujlu qrnw ]
ibniq krau Ardwis sunhu jy Twkur BwvY ]
dyhu drsu min cwau Bgiq iehu mnu ThrwvY ]
bilE crwgu AMD´wr mih sB kil auDrI iek nwm Drm ]
pRgtu sgl hir Bvn mih jnu nwnku guru pwrbRhm ]9] ‰AMg 1386Œ
$ 6. kvnu jogu kaunu g´wn D´wnu kvn ibiD ausœiq krIAY ] $
$ $
$ isD swiDk qyqIs koir iqru kIm n prIAY ] $
$
$ bRhmwidk snkwid syK gux AMqu n pwey ] $
$
$
$ Aghu gihE nhI jwie pUir sRb rihE smwey ] $
$
$
$ ijh kwtI islk dXwl pRiB syie jn lgy Bgqy ] $
$
$ hir guru nwnku ijin prisE qy ieq auq sdw mukqy ]8] ‰AMg 1386Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\28| q>ev

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
7. Awip nrwiexu klw Dwir jg mih prvirXau ]
$ $
$ $
$
$ inrµkwir Awkwru joiq jg mMfil kirXau ] $
$
$
$ jh kh qh BrpUru sbdu dIpik dIpwXau ] $
$
$
$ ijh isKh sµgRihE qqu hir crx imlwXau ] $
$
$
$ nwnk kuil inMmlu Avqir´au AMgd lhxy sµig huA ] $
$
$ gur Amrdws qwrx qrx jnm jnm pw srix quA ]16] ‰AMg 1395Œ $
8. id®sit Drq qm hrn dhn AG pwp pRnwsn ]
sbd sUr blvµq kwm Aru ¸oD ibnwsn ]
loB moh vis krx srx jwick pRiqpwlx ]
Awqm rq sµgRhx khx AMØimRq kl Fwlx ]
siqgurU kl siqgur iqlku siq lwgY so pY qrY ]
guru jgq iPrx sIh AMgrau rwju jogu lhxw krY ]5] ‰AMg 1391Œ

9. AimA id®sit suB krY hrY AG pwp skl ml ]


kwm ¸oD Aru loB moh vis krY sBY bl ]
sdw suKu min vsY duKu sµswrh KovY ]
guru nv iniD drIAwau jnm hm kwlK DovY ]
su khu tl guru syvIAY Aih inis shij suBwie ]
drsin prisAY gurU kY jnm mrx duKu jwie ]10] ‰AMg 1392Œ

10. crx q pr skXQ crx gur Amr pvil rX ]


hQ q pr skXb hQ lgih gur Amr pX ]
jIh q pr skXQ jIh gur Amru BixjY ]
nYx q pr skXQ nXix guru Amru ipiKjY ]
sRvx q pr skXQ sRvix guru Amru suixjY ]
skXQu su hIau ijqu hIA bsY gur Amrdwsu inj jgq ipq ]
skXQu su isru jwlpu BxY ju isru invY gur Amr inq ]1]10] ‰AMg 1394Œ

11. guru Amrdwsu prsIAY puhim pwiqk ibnwsih ]


guru Amrdwsu prsIAY isD swiDk Awswsih ]
guru Amrdwsu prsIAY iDAwnu lhIAY pau muikih ]
guru Amrdwsu prsIAY ABau lBY gau cuikih ]
$ ieku ibMØin dugx ju qau rhY jw sumMØiq® mwnvih lih ] $
$ jwlpw pdwrQ ieqVy gur Amrdwis ifTY imlih ]5]14] ‰AMg 1394Œ $
$ $
$
$ 12. Gnhr bUµd bsuA romwvil kusm bsµq Anµq n AwvY ] $
$
$
$ riv sis ikrix audru swgr ko gµg qrµg AMqu ko pwvY ] $
$
$
$ rud® iDAwn igAwn siqgur ky kib jn Bl´ aunh jou gwvY ] $
$
$
$ Bly Amrdws gux qyry qyrI aupmw qoih bin AwvY ]1]22] ‰AMg 1396Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
q>ev \29|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
13. Dµnu Dµnu rwmdws guru ijin isirAw iqnY svwirAw ]
$ $
$ $
$
$ pUrI hoeI krwmwiq Awip isrjxhwrY DwirAw ] $
$
$
$ isKI AqY sµgqI pwrbRhmu kir nmskwirAw ] $
$
$
$ Atlu AQwhu Aqolu qU qyrw AMqu n pwrwvwirAw ] $
$
$
$ ijn@I qUµ syivAw Bwau kir sy quDu pwir auqwirAw ] $
$
$ lbu loBu kwmu ¸oDu mohu mwir kFy quDu sprvwirAw ] $
Dµnu su qyrw Qwnu hY scu qyrw pYskwirAw ]
nwnku qU lhxw qUhY guru Amru qU vIcwirAw ]
guru ifTw qW mnu swDwirAw ]7] ‰AMg 968Œ

14. syvk kY BrpUr jugu jugu vwhgurU qyrw sBu sdkw ]


inrµkwru pRØBu sdw slwmiq kih n skY koaU qU kd kw ]
bRhmw ibsnu isry qY Agnq iqn kau mohu BXw mn md kw ]
cvrwsIh lK join aupweI irjku dIAw sB hU kau qd kw ]
syvk kY BrpUr jugu jugu vwhgurU qyrw sBu sdkw ]1]11] ‰AMg 1403Œ

15. nwnik nwmu inrµjn jwn´au kInI Bgiq pRym ilv lweI ]
qw qy AMgdu AMg sµig BXo swieru iqin sbd suriq kI nIv rKweI ]
gur Amrdws kI AkQ kQw hY iek jIh kCu khI n jweI ]
soFI isRis† skl qwrx kau Ab gur rwmdws kau imlI bfweI ]3] ‰AMg 1406Œ
16. hm Avguix Bry eyku guxu nwhI AMØimRqu Cwif ibKY ibKu KweI ]
mwXw moh, Brm pY BUly suq dwrw isau pRIiq lgweI ]
ieku auqm pMQu suinE gur sµgiq iqh imlµq jm q®ws imtweI ]
iek Ardwis, Bwt kIriq kI gur rwmdws rwKhu srxweI ]4]58] ‰AMg 1406Œ

17. joiq rUip hir Awip gurU nwnku khwXau ]


qw qy AMgdu BXau qq isau qqu imlwXau ]
AMNgid ikrpw Dwir Amru siqguru iQru kIAau ]
Amrdwis Amrqu Cq¶ gur rwmih dIAau ]
gur rwmdws drsnu pris kih mQurw AMØimRq bXx ]
mUriq pMc pRmwx purKu guru Arjunu ipKhu nXx ]1] ‰AMg 1408Œ

18. AMqu n pwvq dyv sbY muin ieMd® mhw isv jog krI ]
$ $
$ Puin byd ibrµic ibcwir rihE hir jwpu n Cwf´au eyk GrI ] $
$ $
$ mQurw jn ko pRBu dIn dXwlu hY sµgiq isRis† inhwlu krI ] $
rwmdwis gurU jg qwrn kau gur joiq Arjun mwih DrI ]4]
$ $
$ ‰AMg 1409Œ $
$ $
$ 19. jg Aauru n Xwih mhwqm mY Avqwru aujwgru Awin kIAau ] $
$ $
$ iqn ky duK koitk dUir gey mQurw ijn@ AMØimRq nwmu pIAau ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\30| q>ev

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ieh pDiq qy mq cUkih ry mn Bydu ibBydu n jwn bIAau ]
$ $
$ $
$
prqiC irdY gur Arjun kY hir pUrn bRhim invwsu lIAau ]5]
$
$ ‰AMg 1409Œ $
$ $
$
$ 20. jb lau nhI Bwg illwr audY qb lau B®mqy iPrqy bhu DwXau ] $
$
$
$ kil Gor smud® mY bUfq Qy kbhU imit hY nhI ry pCuqwXau ] $
$
$
$ qqu ibcwru XhY mQurw jg qwrn kau Avqwru bnwXau ] $
$
jp´au ijn@ Arjun dyv gurU iPir sµkt join grB n AwXau ]6] ‰AMg 1409Œ

21. dyv purI mih gXau Awip prmysÍr BwXau ]


hir isMGwsxu dIAau isrI guru qh bYTwXau ]
rhsu kIAau surdyv qoih jsu jX jX jµpih ]
Asur gey qy Bwig pwp iqn@ BIqir kµpih ]
kwty su pwp iqn@ nrhu ky guru rwmdwsu ijn@ pwieXau ]
Cq¶ isMGwsnu, iprQmI gur Arjun kau dy AwieAau ]2] ‰AMg 1409Œ

22. sRI nwnk AMgid kir mwnw ] Amrdws AMgd pihcwnw ]


Amrdws rwmdws khwXo ] swDin lKw mUV nih pwXo ]9]
iBMn iBMn sBhUµ kir jwnw ] eyk rUp iknhUµ pihcwnw ]
ijs jwnw iqn hI isD pweI ] ibn smJy isD hwQ n AweI ]10]
rwmdws hir soN iml gey ] gurqw dyq Arjnih Bey ]
jb Arjn pRBu lok isDwey ] hirgoibMd iqh TW Thrwey ]11]
hirgoibMd pRBu lok isDwry ] hrI rwie iqh TW bYTwry ]
hrI i¸Sin iqn ky suq vey ] iqn qy qyg bhwdr Bey ]12]
iqlk jµ\U rwKw pRB qwkw ] kIno bfo klU mih swkw ]
swDn hyiq ieqI ijin krI ] sIsu dIAw pr sI n aucrI ]13]
Drm hyq swkw ijin kIAw ] sIsu dIAw pr isrru n dIAw ]
nwtk cytk kIey kukwjw ] pRB logn kh Awvq lwjw ]14]
dohrw ] TIkir Poir idlIis isir pRB pur kIAw pXwn ]
qyg bhwdr sI i¸Aw krI n iknhUµ Awn ]15]
qyg bhwdr ky clq BXo jgq ko sok ]
hY hY hY sB jg BXo jY jY jY sur lok ]16] ‰dsm AMg 54Œ
$ $
$ 23. qyg bhwdr ismrIAY Gr nauiniD AwvY Dwie ] $
$ $
$ sB QweIN hoie shwie ]1] ‰dsm AMg 119Œ $
$ $
$
$ 24. gurU nwnk sB ky isr qwjw ] ijh kau ismir sry sB kwjw ] $
$
$
$ gur qyg bhwdr sÍWg rcwXµ ] ijh Apn sIs dy jg ThrwXµ ] $
$
$ ‰dUsry Bw: gurdws vwr 41, pauVI 23Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
q>ev \31|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
muKvwk lYx smyN dy mMgl
$ $
$ $
$ $
1. su khu tl guru syvIAY Aih inis shij suBwie ]
$ $
$ $
$
$ drsin prisAY gurU kY jnm mrx duKu jwie ]10] $
$
$ ‰sveIeyN mhly dUjy ky, AMg 1392Œ $
$ $
$
$ 2. hovY isPiq Ksµm dI nUru Arshu kurshu JtIAY ] $
$
quDu ifTy scy pwiqswh mlu jnm jnm dI ktIAY ] ‰vwr rwmklI AMg 967Œ
3. sjxu scw pwiqswhu isir sWhW dY swhu ]
ijsu pwis bihiTAw sohIAY sBnw dw vyswhu ]22] ‰slok mhlw 5, AMg 1426Œ
4. dIdny dIdwr swihb kCu nhI ies kw molu ]
pwk prvdgwr qU Kuid Ksmu vfw Aqolu ]1] ‰iqlµg mhlw 5, AMg 724Œ

5. sgl guxw ky dwqy suAwmI ibnau sunhu iek dInw ]


dyhu drsu nwnk bilhwrI jIAVw bil bil kInw ]1] ‰quKwrI mhlw 5, AMg 1117Œ
6. soie suxµdVI myrw qnu mnu maulw nwmu jpMdVI lwlI ]
pMiD julµdVI myrw AMdru TµFw gur drsnu dyiK inhwlI ]1]
‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 964Œ
7. qU cau sjx mYifAw fyeI issu auqwir ]
nYx mihMjy qrsdy kid psI dIdwru ]1] ‰vwr mwrU mhlw 5, AMg 1094Œ

8. qyry drsn ivthu KMnIAY vµ\w qyry nwm ivthu kurbwxo ]


jw qU qw mY mwxu kIAw hY quDu ibnu kyhw myrw mwxo ] ‰vfhµs mhlw 1, AMg 557Œ
9. mY grIb scu tyk qUµ myry siqgur pUry ]
dyiK qumwrw drsno myrw mnu DIry ]1] ‰Awsw mÚ 5, AMg 398Œ

10. dr mwdy TwFy drbwir ]


quJ ibnu suriq krY ko myrI drsnu dIjY Koil@ ikvwr ]1]
‰iblwvlu kbIr jI, AMg 856Œ
11. drsn ipAwsI idnsu rwiq icqvau Anidnu nIq ]
Koil´ kpt guir mylIAw nwnk hir sµig mIq ]1] ‰jYqsrI mhlw 5, AMg 703Œ

12. drsnu dyiK jIvw gur qyrw ] pUrn krmu hoie pRB myrw ]1]
ieh bynµqI suix pRB myry ] dyih nwmu kir Apxy cyry ]1] ‰sUhI mhlw 5, AMg 742Œ
$ $
$
$ 13. Dµnu su vylw GVI Dµnu Dnu mUrqu plu swru ] $
$
$
$ Dµnu su idnsu sµjogVw ijqu ifTw gur drswru ] ‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 958Œ $$
14. mY mUrK kI kyqk bwq hY koit prwDI qirAw ry ]
$ $
$ $
$
$ guru nwnku ijn suixAw pyiKAw sy iPir grBwis n pirAw ry ]4] $
$
$ ‰soriT mÚ 5, AMg 612Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\32| q>ev

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kQw SurU krn qoN pihlW pVHy jwx vwly mMgl
$ $
$ $
$ $
$ $
$ 1. ijau bolwvih iqau bolh suAwmI kudriq kvn hmwrI ] $
$ $
$ swDsµig nwnk jsu gwieE jo pRB kI Aiq ipAwrI ]8] ‰gUjrI mhlw 5, AMg 508Œ $
$ $
$
$ 2. bwxI gurU gurU hY bwxI ivic bwxI AMØimRqu swry ] $
$
$ guru bwxI khY syvku jnu mwnY prqiK gurU insqwry ]5] ‰nt mhlw 4, AMg 982Œ $
3. mUk aucrY Swsq® Kit ipMgu igrn ciV jwie ]
AMD lKY bDro sunY jO kwl i¸pw krwie ]2] ‰dsm AMg 47Œ

4. khw buiD pRB qu`C hmwrI ] brin skY mihmw ju iqhwrI ]


hm n skq kir isPq qumwrI ] Awp lyhu qum kQw suDwrI ]3] ‰dsm AMg 47Œ

5. fµfauiq bµdn Aink bwr srb klw smrQ ]


foln qy rwKhu pRØBU nwnk dy kir hQ ]1] ‰gauVI mhlw 5, AMg 256Œ

pRmwrQI ivcwrW SurU krn qoN pihlW pVHy jwx vwly mMgl
1. jyqw jIau ipMfu sBu qyrw qUµ AMqrjwmI purKu Bgvwnu ]
dwsin dwsu khY jnu nwnku jyhw qUµ krwieih qyhw hau krI viKAwnu ]4]
‰sUhI mÚ 4, AMg 734Œ
2. bysumwr AQwh Agnq AqolY ]
ijau bulwvhu iqau nwnk dws bolY ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 292Œ

kQw dI smwpqI vyly pVHy jwx vwly Asqoq®


1. hy goibMd hy gopwl hy dieAwl lwl ]1]rhwau]
pRwn nwQ AnwQ sKy dIn drd invwr ]1]
hy smRQ Agm pUrn moih mieAw Dwir ]2]
AMD kUp mhw BieAwn nwnk pwir auqwr ]3]8]30] ‰mlwr mÚ 5, AMg 1273Œ

2. pauVI ] hy Acuq hy pwrbRhm AibnwsI AGnws ]


hy pUrn hy srb mY duK Bµjn guxqws ]
$ hy sµgI hy inrµkwr hy inrgux sB tyk ] $
$
$ hy goibd hy gux inDwn jw kY sdw ibbyk ] $
$
$
$ hy Aprµpr hir hry hih BI hovnhwr ] $
$
$
$ hy sµqh kY sdw sµig inDwrw AwDwr ] $
$
$
$ hy Twkur hau dwsro mY inrgun gunu nhI koie ] $
$
$
$ nwnk dIjY nwm dwnu rwKhu hIAY proie ]55] ‰gauVI mÚ 5, AMg 261Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
q>ev \33|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
3. sloku ] Awey pRB srnwgqI ikrpw iniD dieAwl ]
$ $
$ $
$
$ eyk AKru hir min bsq nwnk hoq inhwl ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 261Œ
$
$
$ $
$ 4. “vwihgurU nwmu jhwj hY cVHy su auqrY pwr ] $
$ $
$ jo SrDw kir syNvdy gur pwir auqwrin hwr ]” ‰sRI gurmuK pRkwS, AMg 850Œ $
$ $
$ $
kQw, pRcwr, viKAwn Aqy pRmwrQI bcn sµgq ivc suxwaux vyly vwihgurU
$ $

gur pRmySr dI isPq-slwh ivc kuJ coxvyN, suBwiemwn gurmiq Anuswr


Sbd :—
vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qih ]
Akwl purK, AMqrXwmI, piqq pwvn, dInw bµDU, Bgq vCl, inrgux qoN srgux srUp
Dwrn vwly Dµn gurU nwnk swihb jI :—
XQw— 1. Awip nrwiexu klw Dwir jg mih prvirXau ] ‰sveIey mÚ 3, AMg 1395Œ

2. joiq rUip hir Awip gurU nwnku khwXau ] ‰sveIey mÚ 5, AMg 1408Œ

ny dsvyN jwmy ivc gurqw g`dI joiq jugiq sRI gurU gRµQ swihb jI ƒ sONpI [ ies leI jgq
gurU ds pwqSwhIAW dI Awqimk joiq Sbd gurU dI hzUrI ivc bYTI gurU rUp swD sµgq jI !
mn ibrqIAW iekwgr krky bYTIey ijs krky gurU aupdyS dI soJI Awvy, Awqimk SWqI pRwpq
hovy, gurmiq nwm dI soJI hovy ! hwzr Sbd gurU dw AwieAw muKvwk aupdyS suxIey !

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\34| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$ l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw $
$
$ $
$ $
$ $
$
$ l.eiJs_Wjihqjhj sg woj bji.F wiV a'G fdhvJ l.eiJs LWs sg rgyji wiVg bag $$
;iPig h{ m l.eiJs sg fdiFjLj dHl f+wji lqNg uJsg h{_dHh LWs l.ld*a zijS[ dr,Dy'G epiqptg
FjLj dr,y bjdHbj h{ m dHl sj l.ld*a dr,y iPf l.*Jda h{@ dulsj bio_l.=Fvg f+wji@
*Jda=aWsgvg@ rj^ Rph i[tj dul Rpfi lPiu dxisj h{@ dHl } *Jdadr=a wdh>Ds[ hV m Fjr
dul dsV Ziag s[ y,wi Vjv lPiu Vrk ijl dr,y aWsgv hp.sj h{@ dul sj f+Fjr dV,Dw[ x,pvJ
a'G v{ w[ r,Dc[ dWiAJ a,w ljig f+d*ag $a[ f+a,t s[dtbj uJsj h{ m l.eiJs fs l.ld*a s[ fs
lJ*Jda \lkaækafUr| sj f+jd*a ba[ f>ujWg iPf h{ m dHl sj bio h{_lPiu sj dH,w ijdl a'G sPug
ijdl dr,y ujSj m lJ*Jda Rph dsV h{@ us'G lPiu Vrk ijl dr,y sj?v hp.sj h{ m dW*qjuga
ljv s[ dHV%J WjiJ qhgdVbJ sj l.W.Z lPiu sg yjv s[ Vjv h{ m hi s[lg qhgV[ sg fdhvg aigw
} lPiu dH,w ijl } A,c w[ sPug ijl dr,y f{i Zisj h{ m WjiJ qhgV[ hV ba[ WjiJ hg ijlJ
hV m u' v'w lPiu s[ra[ s[ RpfjLw hV@ RpV%J vHg hi[w l.eiJs sj dsV fdr,ai h{@ dwMdw
Rpl dsV lPiu s[raj dH,w ijl } A,c w[ sPug ijl dr,y bjMsj h{ m Rpl dsV ?jl Rpy[yj fPuj~fjn
wgaj uJsj h{@ aJ u' lPiu s[raj Rpl Vrk ijl dr,y idh w[ RpfjLw vHg ljij qhgVj y.ej
v.zjH[ m dHl a'G RpvB epiqda dr,y lPiu s[ oJ bwjv fpit sg fPuj f+qjS wgag eHg h{ m u{lj
dw epiP e'dW>s dl>z ug V[ ujf ljdhW dr,y bwjv fpit } lPiuJ sj lPiu ba[ y.s=dqbJ sj
y.s=qJ q>V w[ Vqlwji wgaj h{ m u{lj dw ^
Ioj_ Vq' lPiu lPiu[ Vq' y.s= y.s[= mm ªl+g slq e+.o@ f>Vj 10«
sPlij dl,tJ } ldaepiP ug V[ WjSg iPf lPiu sg fPuj dr,y u'dCbj h{ m u{lj dw ^
epiWjSg dHlp ue qdh yjVSp widq rl{ qdV bjH[ mm1mm
ªdligijep qhvj 3@ b>e 67«
W+jhqS sj drLrjl Wjhiv[ f+wjL iPf lPiu Vjv updCbj h{ m dl,t sj drLrjl b>aigr
Fjr dr,y epiP iPf lPiu Vjv updCbj h{ m u' dl,t s[ b>aLwiS sg dWiag iPf ijl dr,y f+r[L
wiw[ bjfSgbJ Rpfs[L iPf dwiVJ Vjv W,pZg iPf f+d*ag dr,y aWsgvg dvbj ds>sj h{ m Fjr
dl,t sg drL[ drL{Sg W,pZg } Wsv w[ bjaq drL{Sg WSj ds>sj h{ m u{lj dw ^

$ wdh wWgi WpdZ hdi vHg q[ig WpdZ Wsvg dldZ fjHg mm2mm $
$ ªeRpCg wWgi ug@ b>e 339« $
$ $
$ dHl dsV epiP VjVw ljdhW s[ r[v[ a'G W+jhqSg qa sj f+Fjr y,pwS vHg@ lPiu sg fPuj $
$ $
$ A,c w[ bwjv fpit sg fPuj wiw[ f+qjaqj b,De[ epidl,t bisjl wis[ hV dw h[ f+DFP ) ljij $
$ $
$ qhgVj bjf sj Vjq ufdsbJ lpt~LJag Vjv Waga h'r[ m epiP ljdhW sj qpt dVLjVj dwiaq $
$ $
$ fPuj } A,c w[ wia[ sg fPuj wijRpSj h{ m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \35| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 133« $
$ $
$
$ bwrh mwhw mWJ mhlw 5 Gru 4 < siqgur pRswid ] $
$
$
$ ikriq krm ky vICuVy kir ikrpw mylhu rwm ] cwir kuMt dh ids B®my Qik $
$
$
$ Awey pRB kI swm ] Dynu duDY qy bwhrI ikqY n AwvY kwm ] jl ibnu swK kumlwvqI $
$
$
aupjih nwhI dwm ] hir nwh n imlIAY swjnY kq pweIAY ibsrwm ] ijqu Gir $
hir kMqu n pRgteI BiT ngr sy gRwm ] sRb sIgwr qMØbol rs sxu dyhI sB Kwm ]
pRB suAwmI kMq ivhUxIAw mIq sjx siB jwm ] nwnk kI bynµqIAw kir ikrpw
dIjY nwmu ] hir mylhu suAwmI sMig pRB ijs kw inhcl Dwm ]1]

bwrh mwhw mWJ mhlw 5 Gru 4 < siqgur pRswid ]


RpojVwj_Wjihqjhj_RpojVwj dvtS a'G fdhvJ RpojVwj s[ b,tig bio rg lqNS[
;iPig hV m RpojVwj sj l.ld*a dr,y iPf RpD,ojdVwj@ l.eIj_dwl[ f+l.e } RpojV \RpnjRpS|
a'G fdhvJ woV wgag rUjtUj@ FPdqwj@ sgWjyj@ aqhgs dHl } RpojVwj wdh>Ds[ hV m epiWjSg
dr,y ufpug ljdhW a'G v{ w[ ijeqjvj aw WjSg ba[ LWsJ sgbJ RpojVwjrJ sg fi.fij l.f+sjHg
debjVgbJ dr,y y,vg bj ihg h{ m wpN WjSgbJ wpN LWsJ } A,c w[ Whpa lji[ LWsJ ba[ WjSgbJ
sgbJ RpojVwj s[ l.f+sjHg debjVgbJ sgbJ dvtaJ a'G ba[ l.f+sjHg debjVgbJ s[ ;pWjVg f+qjS
dqvs[ hV m wpN epiP zi s[ drsrjV@ u' l.f+sj Vjv l.W.dZa Vhk hV@ fi f+q[Li V[ W,pZ ba[
drdsbj sj Wv W?dLL wgaj h'dHbj h{ m RpV%J V[ RpojVwj sj fpi;'i LWsJ dr,y t>cV wgaj
h{ m t>cV wiV sj dirju dHaVj ;'i xC debj h{ dw Whpa lji[ drsrjV u[ dwl[ e,v sj t>cV
Vhk wis[ aJ bjfSj debjV bZPij lqNs[ hV m RpojVwj sj W[v'Cj t>cV wiV a'G fdhvJ dHls[
qV'io } lqNS sg v'C lg m dHh ngw h{ dw Whpa ljigbJ RpojVwj wvdfa h'dHbj wisgbJ
hV@ fi RpV%J sj qV'io LWs s[ Fjr } lqNS dr,y Whpa r,cj lhjdHw hp.sj h{ ba[ f+[qj Feag
sg lp.siaj } f+eBjRpSj h{ m
l'@ Wjihqjhj sg RpojVwj rg dHl[ dryjiZjij sj dh,lj h{ m dH,w Wjihqjhj epiP VjVw ljdhW
V[ aptjig ije dr,y RpyjiV wgaj m sPuj Wjihqjhj epiP VjVw V[ f>ur[G liPf dr,y RpyjiV wgaj m
s'VJ Wjihqjhj sg RpojVwj qPv iPf dr,y dH,Dw' hg h{ m ljig epiWjSg sj dlZJa bwjv fpit
Vjv u'CVj h{ a[ rdhqJ@ FiqJ@ fjt>cJ a'G sPi wiVj h{ m Whpa fpijS[ lq[G a'G Ziq s[ bjeP whjRpS
$ rjv[ W+jhqSJ V[ dH,w b{lj Fiq fjdHbj h'dHbj lg dw us'G qhgVj yC%[@ Rpl qhgV[ sj RpaVg $
$ s[i w'Hg Vjq Vj vr[@ duaVg s[i aw Ziq s[ bjeP Fv[ fpiL a'G qhgV[ sj Vjq Vj lpS dvbj $
$ $
$ ujr[ m bdebjVaj s[ wjiV v'wJ V[ dHh e,v upeJ ba[ lsgbJ a'G lrgwji wgag h'Hg lg m dsqjQg $
$ $
$ Qpvjqg sj dHl a'G r,cj h'i wg lWPa dqv lwsj h{ dw W+jhqSJ sg dHl wvdfa dryjiZjij $
$ $
$ } v'wJ V[ bfSjHg i,Ddtbj m bjfS[ lpbjio vHg W+jhqSJ V[ v'wJ dr,y f+yjdibj h'dHbj lg $
$ $
$ dw u' fpiL qhgVj yC%[ a'G bjfS[ bjf hg dHlsj Vjq vr[ej@ Rplsg Rpqi zB ujr[eg@ rfji $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \36| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dr,y zjBj f{ ujr[ej@ fLP qi ujSe[@ zi dr,Dy'G Wgqjig Vhk dVwv[eg bjds dHV%J e,vJ a'G
$
$ $
$ F{~Fga h' w[ W+jhqSJ sg dHl yvjwg } Vj lqNs[ h'H[ zi W{n[ W+jhqSJ sg fPuj wiV v,De[ m $
$ $
$ W+jhqS Fjr[G dwl[ df>c dr,y lg uJ Ldhi dr,y l.eiJs rjv[ dsV Vwsg uJ fsjio F[Bj s[ $
$ $
$ w[ W+jhqS } VqLwji wiw[ f,pASj dw b,u dwhCj qhgVj ydC%bj h{ m dul qhgV[ sg l.eiJs $
$ $
$ h'Sg W+jhqS V[ Rpl[ qhgV[ sj VJ F[Bj v{ w[ s,lSj m hjvJdw Rpl qhgV[ s[ VJ Wji[ v'wJ } fdhvJ $
$ $
$ hg faj hp.sj lg m dHh f+Fjr h'iVJ RpD,Da[ aJ h{ hg lg@ wpN F'v[ Fjv[ dl,tJ RpD,Da[ rg epiP ljdhW $
V[ r[dtbj a[ epiP ljdhW s[ fPiV epidl,tJ_WjWj W,pTj a[ FjHg episjl ug ridebJ V[ rg qdhlPl
wgaj m dH,w dsV ljdhW l+g epiP biuV s[r ug L+g b>Ddq+ali ljdhW sg fdr,ai Ziag dr,y dl,t
l.eaJ s[ lu[ siWji dr,y lpL'dFa lV m u{lj dw ^
dlt h.l lirdi dHwn[ h'H[ ldaepi w{ hpwqjr{ mm
ªrji ijqwvg q» 5@ b>e 960«
dl,t h.lJ sg dVbjHk a[ epiP ljdhW qjV li'ri sg dVbjHk hV@ duo[ dl,t ljZ l.ea dr,y
Wdh w[ Vjq debjV s[ q'ag ypes[ hV@ u{lj dw ^
1! Ziqljv h{ qjVlip h.l epidlt rjhp mm
iaV fsjio epi lWsp wdi wgiaVp tjhp mm ªFj^ episjl ug@ rji 9@ fRpCg 14«
2! liri h.l Zpi[ hg q[vj tlq{ H[r{ FjSj mm
liri b>sdi hgij q'ag l' h.lj wj tjSj mm ªrji ijqwvg q» 3@ b>e 956«
b,u w,v% dul ue%j L+g b>Ddq+ali ljdhW li'ri s[ w.T[ qjiWv sj q>ug ljdhW A,aig rjvj
lpL'dFa h{@ Rpl ue%j 1661 dW*qg l.qa y[ai s[ qhgV[ sg l.eiJs rjv[ dsV epiP wj siWji
b{lj ldubj h'dHbj lg@ dul } s[t w[ dH>s=fpig sj lqijB dH>s= rg LiqjMsj lg dw q[ig s[rfpig
sg L'Fj dHaVg l'FVgw Vhk h{@ duaVg epiP siWji sg l'Fj h{@ dwMdw s[rdabJ dr,y bldhaj@
tdhaj@ tgSaj@ h.wji@ Hgitj@ *'Z bjds s'L hV@ fi epiP w[ dl,tJ dr,y ls FjrVj h{@ dH,w
sPu[ sj dfbji ldawji h{ m dl,tJ sg lFj dr,y r,Dc[~r,Dc[ a,a W[a[ W+hq debjVg WjWj W,pTj ug@
FjHg episjl ug@ FjHg Wdhv' ug@ FjHg ljv' ug@ FjHg q>N a[ FjHg FeaP ug bjds W[b>a epidl,t
lpL'dFa hV m r[tS rjv[ } b{lj v,e dihj h{ dw dur[G bwjL s[ ajij q>cv dr,y y.siqj L'Fj
fj dihj h{@ ajdibJ sg ai%J epidl,tJ sg wiVg yqw ihg h{ m y.s=qJ ra epiP biuV ljdhW
ug L'Fj fj ih[ hV m Fjr[G y.s=qJ sj f+qjS fPiV iPf dr,y Vhk zBsj@ dwMdw y.s=qJ wv.wg
h{ a[ epiP ljdhW ug wv.w a'G dWVJ hV m u{lj dw ^
wv.w. dWVj V[wv.wg liPf[ mm ªslq e+.o@ b>e 3«
$ $
$ y.s=qJ sg yjVSg dr,y n.T ba[ f+wjL h{ m ldaepiP ug Feag iPf yjVS[ sj f+wjL s[ w[ bdebjV $
$ $
$ iPf lPiu sgbJ ije sr{L iPf dwiVJ sg da=LVj iPf Z,pf wiw[ lCs[ h'H[ dhidsbJ } LJag f+sjV $
$ $
$ wis[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! dsVgbip lPip da=lVj bedV WpNjVg dlr ydiY y.sp y.sjwg mm3mm $
$ ªZVjlig qhvj 4@ b>e 668« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \37| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! u{l[ lwda lPip Whp uvaj epi ldl s[t[ vdh ujdH lF afVj mm1mm
$
$ $
$ ªe'c qhvj 4@ b>e 860« $
$ $
$ ldaepiP ug WjSg iPf yjVSj s[ w[ epidl,tJ sgbJ W,pZgbJ iPf wrgbJ } dtCj ih[ hV m
$
$ $
$ dV>sw v'w ywdrbJ sg dVbjHk spt fj ih[ hV m epiqpt yw'iJ sg dVbjHk bjfS[ V[aiJ } $
$ $
$ lxvjRpS vHg bt>c siLVJ sj bwdh il qjS ih[ hV m ldaepiP ug lPiuJ s[ lPiu a[ y.s=qJ $
$ $
$ s[ y.s=qJ hV m u{lj dw ^ $
Vq' lPiu lPiu[ Vq' y.s= y.s=[ mm ªslq e+.o@ f>Vj 10«
dul ai%J Rpfi epiP } y.s=qJ Vjv Rpfqj ds,ag h{@ dHl[ ai%J dH,w f,t dr,y epiP } lPiu
Vjv rg Rpfqj ds,ag uJsg h{ m dul ai%J lPiu bjfS[ f+wjL sj Fjr y.s=qJ $a[ fj w[ Rplsg
yqw } q,Zq wi ds>sj h{ m lPiu s[ yjVS[ dr,y y.s=qJ dslS a'G hB uJsj h{ a[ dHl[ ai%J ldaepiP
ug bjfSgbJ debjV iPf dwiVJ sj f+wjL dl,tJ s[ dhidsbJ dr,y s[ w[ q'h iPf y.s=qJ sg yjVSg@
bdrdsbj iPf ija } lq[B ih[ hV m epidl,tJ s[ qVJ iPf wqvJ } dtCj ih[ hV m udebjlP
iPf ywrgbJ sj W+hq iPf ywr[ Vjv dqvjf wij w[ uVqJ~uVqJaiJ s[ drA'C[ sj spt ?aq
wi ih[ hV m qVqpt v'w wrgbJ sg WQgyg ra qpiNj ih[ hV@ dwMdw Rph epiP iPf lPiu sj
yjVSj Vhk lhji lws[ m dV>sw v'w RpD,vPbJ rJe bjfS[ ziJ iPf t,pcJ dr,y rC[ W{n[ hV m s.Fg
fjt>cg iPf aji[ dAf ih[ hV m bdebjV sj hV[ij Rpc debj h{ m dHl f+wji ljigbJ dl,t l.eaJ
Rpl lq[G sg Rpcgw wi ihgbJ hV dw us'G epiP iPf W,sv bF[s dVLy[ sg ritj wiw[ LJag
iPf l:Jag WP.s sg W?dLL wiV m
l.f+sj s[ debjVg qhJfpiLJ dr,y Wjihqjhj sg RpojVwj sj iPf Fjr[G r,tij~r,tij V;i
bjMsj h{@ u{lj dw Bgwj `igsw'B@ Bgwj l.a dwifjv dl>z ug \l.f+sj FjHg qVg dl>z ug|@
l.a debjVg epiWyV dl>z ug bjds s[ woV r,ti[~r,ti[ hV@ fi dlZJa iPf dr,y lF sg H[waj
h{@ dwMdw lji[ l.f+sjHg debjVgbJ sj rgyji dlZJaw iPf dr,y dH,w rjdhepiP f+q[Li Vjv u'CV
sj hg h{@ ljigbJ RpojVwj dr,y W+jhqSJ s[ Fiq ujv a'G WyS sg hg FjrVj h{ m l.ea s[
f+[i[ h'H[ WjWj W,pTj ljdhW V[ fiRpfwji dha W[Vag wgag dw qhjiju ug ) dur[G bjf ug V[ fdhv[
ujq[ dr,y dHl Fiq ujv } a'CV vHg Wjihqjhj sj RpyjiV wgaj h{ m dwifj wiw[ lpt{V iPf
dr,y Wjihqjhj sg b{lg WjSg W?dLl wi'@ dul wiw[ liv lpFjb rjv[ epidl,t a[ F'vgbJ FjvgbJ
l.eaJ dWVJ bioJ a'G WjSg } lqN w[ bV.s qjS lwS m duo[ W+jhqS l.eiJs } lPiu sj
dsV q>V w[ lPiu s[raj sg fPuj wis[ hV m dl,t dH,w bwjv fpit sg fPuj wiV m dHl fiRpfwji
$ dha ldaepiP ug V[ WjWj W,pTj ljdhW sg W[Vag } q>V w[ Wjihqjhj sj RpyjiV wgaj ba[ dl,tJ $
$ sj Fi'lj W+jhqSJ } A,c w[ epiP ljdhW s[ RpyjiV wga[ b>Ddq+a WyVJ $a[ W,DdNbj m ldaepiP ug $
$ $
$ V[ hpwq wgaj dw q[i[ dl,tJ } W+jhqS w'v'G xvjs[L lpVS sg v'C Vhk m Zpi wg WjSg a'G r,cj $
$ $
$ Rpfs[L dwa'G rg f+jfa Vhk h' lwsj m W+jhqS sg f+[iVj bVplji v'w lPiu sg fPuj vHg dHw,Dn[ $
$ $
$ hp.s[ lV m ldaepiP ug sg f+[iVj bVplji bwjv fpit sg fPuj rjla[ qhgV[ dr,y s' dsV q,Ddlbj $
$ $
$ a[ l.eiJs VgIa wga[ eH[ m u{lj dw dHl sj f+qjS FjHg V.s vjv s[ dHl dHLji[ a'G rg dqvsj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \38| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ h{ m FjHg ljdhW ##d;>segVjqj$$ dr,y dvts[ hV dw up.q[ \Lpwirji| rjv[ dsV Fv[ f+h[;eji $
$
$
$
$ qplvqjV i,W sg Vqj; vHg dHw,Dn[ hp.s[ hV m dar[G ljc[ Ziq dr,y rg ljZ l.ea dr,y upCV $$
$
$ sj dirj; f{ debj h{ m qhgV[ dr,y s' rji Rpl firseji sg Rpy[yg Ijs vHg dHw,Dn[ hp.s[ hV m $$
$ fdhvJ 19r[G L[bi dr,y FjHg ljdhW dvts[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ iPd; upqbj q'qVjdV fjwWj; mm deis qg bjdH>s b; Wdhdi dVqj; mm19mm $
$ $
\Lpwirji rjv[ dsV fjw fih[;eji qplvqjV i,W sg dVqj; vHg dHw,Dn[ hp.s[ hV|
dHl[ ai%J ljc[ Ziq dr,y i,W s[ dfbji[ ljZ l.ea dr,y upCs[ hV ba[ rjdhepiP s[ f+[q
dr,y i.e qjSs[ hV m u{lj dw ^
hq ypVj si q;hW qh ljZ l.e mm
w; qhWa Wj ?psj sji.s i.e mm20mm
dxi bev[ hg L[bi dr,y FjHg ljdhW wdh>Ds[ hV dw qhgV[ dr,y s' rji Rpl firseji
sg Rpy[yg Ijs vHg epiP s[ dl,t dHw,Dn[ hp.s[ hV m dHh s' rji l.eiJs a[ q,Ddlbj hg h{ m u{lj dw ^
deis qg bjdH>s si qjh[ s' Wji mm
Wdhdi d;wdi tjljdH firseji mm21mm
Vjv hg dHh rg Fiq ldaepiP ug V[ w,T ds,aj dw qhgV[ sj Vjq lpS w[ qhgV[ Fi LJag ih[eg
a[ lpt dqvSe[ m lpt spt dr,y dWiag lqjV wiw[ dryiV sj T.e s,Ddlbj ] m duhCj fsjio
L?lg fPuj rjla[ uJsj lg@ Rph fiRpfwji dha ridabj ujS v,ej a[ dl,tJ dr,y bwjv fpit
sg fPuj LpiP h'Hg m RphVJ W+jhqSJ } dHl e,v sg Fjig awvg` h'Hg@ duV%J } l.eiJs rjv[
dsV dWVJ w'Hg w.q wgdabJ qhgV[ Fi sg aVtjh fdhvJ hg dqv uJsg lg@ us'G dw v'wJ }
qhgVj Fi w.q wiw[ dxi aV?jh dqvsg lg m dHl Hgitj V[ b,De[ y,v w[ WC[ yqawji dstjH[@
u' dHo[ riVS wiV sg v'C Vhk h{ m wpN L.wjrjsgbJ@ VrgV debjVgbJ sj u' rgyji h{ dw
q,Ddlbj@ l.eiJs@ fPiVqjLg bjds dshjC[ qVjRpS[ qVq,a hV@ RpV%J s[ yiVJ dr,y ldVqi W[Vag
h{ dw wg dHV%J dshjdCbJ dr,y bwjv fpit } q>VSj rg qVq,a h{ ( l.lji s[ Z.dZbJ dr,y xl[
v'wJ } hi i'; l.ea dr,y dHw,Dn[ h'Sj qpLwv lg@ dwMdw RpV%J ldqbJ dr,y b,u~w,v% rie[
ljZV Vhk lV@ dHl vHg ldaepiP ug V[ qhgV[ dr,y s' rji dHw,Dn[ h'S sg e,v } fif,w wi
ds,aj ba[ Vjv dHh rg dwhj ] dw duhC[ hi i'; l.ea dr,y bj lws[ hV Rph s' r[v[ bjRpS@
duhC[ sPi idh>s[ Rph qhgV[ dr,y s' rji bjRpS@ duhC[ Whpag sPi f+s[L dr,y idh>Ds[ hV@ Rph
ljv dr,y s' rji uJ dHw rji bjfSj slr.Z v{ w[ epiqda Rpfs[L lpVS rjla[ bjRpS m qhgV[
$ dr,y s' rji epiqda dltjRpS vHg w'Hg aJ lqJ dVldya wiVj hg lg m Rpl lq[G sg bVfC%aj@ $
$ l.eaJ dr,y F'vjfS dryjis[ h'H[ ldaepiP ug V[ duhC[ dshjC[ v'wJ sg ;pWjV $a[ yC%[ h'H[ lV $
$ $
$ ba[ Ijs idh lws[ hV Rph q,Ddlbj@ l.eiJs@ fPiVqjLg lV m WjiJ qhgdVbJ spbjij Rpfs[L $
$ $
$ W?L w[ hpwq wgaj dw us'G qhgVj yC%[ l.eiJs rjv[ dsV dHl b>Ddq+a qHg WjSg spbjij f+qjaqj $
$ $
$ sj dy>aV wiVj m dHl Wjihqjhj dr,y fdhvg fRpCg q>ev iPf h{@ dul dr,y rjdhepiP } dVis'L $
$ $
$ dwhj h{ m ugrJ } bjfS[ wiqJ bVplji xv F'es[ s,l w[ lj} bjfS[ epVjh W?LjRpS sj aigwj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \39| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ s,Ddlbj h{ m b?givg fRpCg dr,y Vjq sj xv s,Ddlbj h{ dw dul V[ Vjq } dZbjdHbj h{@ Rpls[ $
$ $
$ lji[ wjiu fPi[ h' eH[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! ydvbj fda dlRp uVqp lrjdi rjuj rjdHlg mm ªlPhg qhvj 1@ b>e 730« $
$ $
$ 2! duVg Vjqp dZbjdHbj eH[ qlwda zjdv mm $
$
$
$ VjVw a[ qpt Rpuv[ w[ag ApBg Vjdv mm ªufpug ljdhW@ b>e 8« $
$ $
Wjihqjhj_dHw wjdr iPf WjSg dul dr,y ljv s[ WjiJ qhgdVbJ s[ bjZji $a[ iyVj
wgag eHg h{ m dHh drL[L wiw[ qhgdVbJ s[ qpajdWw Wsvs[ f+d*ag s[ i.eJ $a[ bjZjdia dWih'G
sgbJ lpiJ A[Csj h{@ b>a dqvjf sj Veqj ejMsj h{ m dHl sj ajSj f[Bj rZ[i[ dWih'G drI'e
sj hp.sj h{@ b?gi Wlai dqvjf sj WpdSbj uJsj h{ m qjlRPs ljbs lpvq[jV vjh"ig
\1047~1122 Hg^| sj dvdtbj f+jfa `jilg Wjijqjhj dHl e,v sj f+qjS f[L wisj h{ dw
Fjiag ljdha dr,y dHl sg fi.fij fpijSg ihg h{ m dul a'G f+Fjdra h' w[ dHw `jilg wrg V[
Wjijqjh dvdtbj@ dwMdw HgijVg LjdHig dr,y aJ dHLsj dirj; Vhk lg m dHl a'G df,DA'G s[ dvt[
dh>sg Wjijqjh bjq dqvs[ hV a[ l.a@ Fea@ wrgbJ V[ rg dHl wjdr~iPf sj f+I'e wgaj h{ m
epiP ljdhWjVJ V[ l+g e+.o ljdhW dr,y aptjig a[ qjN ije dr,y Wjihqjh[ RpyjiV wga[ hV m #Wjih
qjhj$ WjSg dr,y b>Ddwa FjrJ } A[ dh,DdlbJ dr,y r.dcbj uj lwsj h{ ^
1! Rpfs[Ljadqw _ y[da@ e'dr>sp bijZgb{@ h'r{ bV.sp zSj mm
2! f+[qjadqw _ blpdV@ f+[q RpqjhCj@ dwRp dqvgb{ hdi ujdH mm
3! dru'ejadqw _ r[qpt h'dH ijq a[@ vedV uVq dru'e mm
4! l.u'ejadqw _ dHA fpVg rcFjeSg@ rip fjdHbj hdi ijdH mm
5! hvgqgFjrjadqw _ qjdz quVp l.de ljZPbj ZPCg wdi dHlVjVp mm
6! bV.sjadqw _ xvepdS bV.s RpfjiuVj hdi luS f+eB[ bjdH mm

bwrh mwhw mWJ mhlw 5 Gru 4 < siqgur pRswid ]


Wjih=WjiJ qjhj=qhgV[@ Fjr dul dr,y WjiJ qhgdVbJ sj woV h{ m ije qjN ] ba[ RpyjiV
wiV rjv[ epiP biuV ljdhW ug hV@ zip 4=ije sj y"oj lpi ajv m zi y"o[ dry ejRpS sj
hpwq s,lsj h{ dw dHh rg dH,w bLBfsg rJe h{@ dul s[ 14 fs hV m u' 1=bs:{a liPf h{@
lujag@ dWujag@ l:ea F[s a'G idha h{ m s[L wjv rlaP f+A[s idha h{ m u' ·=liW sj f+wjLw
h{ m RpyjiV[ qjai a'G i,Ddtbj wiV rjvj h{ m u{lj dw ^

$ s'hij mm bwji Rpwji qwji fpV biZ dW>sp fdhyjV mm $


$ yji'G w' lqpsjdH u' Yb>wji fdhyjV mm $
$ $
$ u' lda=da>VJ wjvJ dr,y Vjl a'G idha h{@ lF } laj lxpiag s[S rjvj h{ m epi=y[aV $
$ $
$ liPf@ bdebjV s[ hV[i[ } sPi wiw[ debjV sj f+wjL wiV rjvj h{ m f+ljds=bV.s liPf h{@ $
$ $
$ lpbjsJ a'G fi[ h{ m b{lj u' bwjv fpit f+q[Li h{@ Rplsg f+jfag dwl ai%J h'r[ ( ldaepi=l,Dy[ $
$ $
$ ldaepiJ sg f+ljds=d*fj wiw[ f+jfag hp.sg h{ m Wjihqjhj s[ 14 fsJ dr,y fdhvg q>ev iPf $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \40| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ fRpCg dr,y bdFqjV ldha wga[ h'H[ bjfS[ wiqJ sj s'L ujS w[ bjf } W?LjRpS rjla[ rjdhepiP $
$ $
$ b,De[ W[Vag wiV sj T.e s,ls[ hV m $
$ $
$ $
$
$ ikriq krm ky vICuVy; $
$
$ $
$ h[ rjdhepiP ) blk bjfS[ dwida wiq=wga[ wiqJ wiw[ bjf ug a'G bV[wJ uVqJ dr,y $
$ $
$ drAC[ ih[ hJ@ dHl dr,y ljc[ bjfS[ wga[ wiqJ sj hg s'L h{ m u{lj dw ^ $
ss{ s'lp V s[RP dwl{ s'lp wi.qj bjfdSbj mm
u' q{ wgbj l' q{ fjdHbj s'lp V sgu{ bri uVj mm29mm ªbjlj qhvj 1@ b>e 433«
bjf ug a'G drAC w[ blk bV[wJ B[TgbJ uPVJ dr,y FBws[ dxis[ hJ@ u{lj dw ^
wHg uVq FH[ wgB fa.ej mm
wHg uVq eu qgV wpi.ej mm ªeRpCg epbji[ig qhvj 5@ b>e 176«
dHh uPVJ f+jfa wgagbJ m wiq dH,w b{lg rlaP h{@ dul } wiV Vjv ugr RpD,yg a'G RpD,yg
fsrg $a[ fhp.y lwsj h{ m u{lj dw Z¾b V[ af bjds y.e[ wiq wiw[ bB,v fsrg } f+jfa wgaj m
u{lj dw ^
1! bBv FdHY ZPb uj w{ dlqidV bip dViF{ fsp fjdHbj mm
ªl'idn qhvj 9@ b>e 632«
2! fJy Wit w' bVjop Z¾ Wjdiwp hdi dlqia bqi bBji[ mm
ªqjiP qhvj 5@ b>e 999«
dHl[ f+wji Wjvqgw V[ F{C[ wiq dabje w[ diLg sg Rpaq fsrg hjlv wgag lg m u{lj dw ^
Wjvqgwp lpfyji' adiY WdZw ai[ dWyji[ mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 999«
dWZgy.s V[ y'igbJ A,c w[ fiRpfwji@ Feag rjv[ wiq wiw[ epiP wj lgVj h'S sj qjS
f+jfa wgaj m u{lj dw ^
dWZg y.s AgVj epiP wj lgVj mm
b{l[ bV[wJ hg l.aJ@ FeaJ@ qhJfpiLJ V[ l+[LB wiq wga[ a[ RpD,y fsrg f+jfa wgag m u{lj dw ^
WpVVj aVVj dabjde w{ f+gda yiV wWgij mm
Vgy wpvj u'vjhij FdHY epVgI ehgij mm1mm
idrsjlp Tpr.aj T'i Vgda dadV¶ dabjeg qjdHbj mm
fieBp h'bj ljZl.de hdi silVp fjdHbj mm2mm ªqhvj 5@ b>e 487«
$ $
$ b{l[ qhjaqj uea dr,y l+[LB wiq wiw[ v'wJ } dldtbj sj yjVS s[S iPf i"LV qpVji[ $
$ $
$ rJe h' eH[ ba[ sPu[ qjC[ wiq hV@ duV%J } wiw[ iju[ V"t rie[ lrie dr,Dy'G h[nJ l,pDB[ eH[ m $
$ $
$ bu iju[ ridebJ } dvs s[ ds,Da[ h'H[ sjV } i'~i' w[ tjSj dfbj m y.s=qJ wv.wg h'dHbj@ drL} $
$ $
$ dr+>sj ijtLSg a'G lijf v{ w[ f,oi WdSbj m dH>si lijf v{ w[ h;ji FeJ rjv[ ligi } f+jfa $
$ $
$ h'dHbj m ijrV u{l[ drsrjV } q>Ds[ wiq wiV wiw[ v.wj } erj w[ l.lji a'G ujSj dfbj a[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \41| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qPit sg fsrg f+jfa h'Hg m ljc[ dHV%J Vjv'G rg Vgy wiq hV@ duV%J wiw[ blk bjf a'G drAC[ $
$ $
$ h'H[ hJ@ Rph wiq w{l[ hV ( u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! duh zdi woj h'a hdi l.aV dHw dVqt V wgV' q{ x[ij mm $
$ $
$ v.fB y'i sPa qarji[ daV l.de lsj Wl[ij mm3mm $
$ $
$ wjq *'Z qjdHbj qs qali H[ l.f{ q' qjhg mm $
$ $
sdHbj Ziqp bip epi wg l[rj H[ lpfV.adi Vjhg mm4mm ªijqwvg wWgi ug@ b>e 971«
2! wPdC wfdB bh.wjdi igNjVj mm Vjq lpVa uVp dWAPb cljVj mm
ªijqwvg qhvj 5@ b>e 893«
3! ljZl.eda wWhP Vhg wgVg idyY Z.Z{ NPn mm
lpbjV lPwi WjdHl dur{ FBwap yjdvY RPdn mm1mm ªqjiP wWgi ug@ b>e 1105«

dHV%J wiqJ wiw[ blk bjf ug a'G drAC[ hJ m

wdi dwifj q[vhp ijq mm


h[ ljdibJ ojrJ dr,y ijq=iq[ h'H[ rjdhepiP ) bjf ug dwifj wiw[ bjfS[ liPf Vjv
q[vhp=q[v v{Sj wi' fi dqvjf wiV v,DdebJ q[i[ b"epSJ r,v Vj s[tSj ba[ VJ hg q[i[ bRpepSJ
sg deSag wiVg@ dwMdw q[i[ bRpepS bSdeSa hV@ a'v[ qjf[ Vhk uj lws[ m u{lj dw ^
1! q[i[ s't eV[ V ujdh mm hdi dWVj wadh lqjdh mm
ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 838«
2! wjes v[tj u" wi'@ whJ fpujr'G Vjo mm
b"eS q[i[ WtlgH[ qjo[ ZigH[ hjo mm91mm ªFjriljdq+a«
3! ldF breS q{ epSp Vhg w'Hg mm
dwRp wdi w.a dqvjrj h'Hg mm1mm ªlPhg qhvj 1@ b>e 750«
4! u[aj lqp>sp ljeip Vgdi Fdibj a[a[ bRpeS hqji[ mm
sdHbj wihp dwAp dqhi Rpfjrhp cpWs[ foi aji[ mm5mm
ªeRpCg qhvj 1@ b>e 156«
5! hqig eSa V eSgbj wjHg bfSj dWisp fAjdS mm
ªl'idn qhvj 5@ b>e 619«

$ Rpfi'wa apw dr,y u' ijq LWs bjdHbj h{@ dHh iq[ h'H[ f+qjaqj sj rjyw h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! iqa ijq zB zB bjZji mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 897« $
$ $
$ lafpiLJ V[ yji ai%J wiw[ ijq sj woV wgaj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ H[w ijq slio wj W[Bj mm H[w ijq zB zB q{ v[Bj mm $
$ $
$ H[w ijq wj lev fljij mm H[w ijq lFhP. a[ dVbjij mm ªFea u,v%S ug« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\42| l.f+sjHg Wjihqjhj
b>e lBgw
133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
cwir kuMt dh ids B®my;
$ $
$ $
$ $
$ yji wp.B=RpD,ai@ s,tS@ fPiW@ f,Aq a[ yji RpfdsLj HgLjV@ V{ia@ r{r a[ bedV@ yji $
$ $
$ dsLj ba[ yji Rpf~dsLj dHh yji ba[ yji b,n dsLj WSgbj m V"rJ fjajv a[ slrJ bjwjL m $
$ $
$ dHh sl dsLJ hV m rj^ yji wp.B=Fjr yji tjSgbJ@ sl' dsLj ba[ ypijlg v,t uPVJ dr,y F=qS $
$ $
$ wis[ bjH[ hJ@ rj^ yji wp.B Fjr qV@ W,pZ@ dy,a@ bh.wji ba[ sh dsl=sl[ dH>s=gbJ s[ drdLbJ $
$ $
} f+jfa wiV rjla[ bV[wJ uPVJ dr,y Fiqs[ bjH[ hJ m wp.B=ªl.ld*a wPB=fhjC sg y'Bg@
w'S=wPSj« wPSj=w'Sj@ yji w'SJ m fdhv'G yji dsLj hV_fPiW@ f,Aq@ RpD,ai@ s,tS m dHV%J y'hJ
s[ drywji yji w'SJ Ij wp.BJ hV m fPiW a[ RpD,ai s[ drywji HgLjV w'S h{ m fPiW a[ s,tS
s[ drywji beV w'S h{ m s,tS a[ f,Aq s[ drywji V{dia w'S h{ m f,Aq a[ RpD,ai s[ drywji
rjIr w'S h{ m dHV%J b,nJ a'G A,pB h'i rg s' dsLj hV m dli s[ Rpfi sg dsLj RPiZr h{ a[ f{iJ
s[ h[n r,v sg dsLj bZ' h{ m dHh ljigbJ iv w[ sl hV m yji wp.B a'G qavW yji w'S hV@
u' Rpfi deS[ hV m sl dsLj a'G qpijs yji[ Rph w'SJ@ yji[ dsLj a[ s' sPligbJ dsLj hV m Vrk
IPifg r.c qP;W yji dsLj hV a[ dHV%J s[ drywji b,n a[ x[i b,De'G dw>VgbJ h'i r.c v{Gs[ hV m
ugr s[ yji[ wp.BJ dr,y F=qS s[ h'i rg f+qjS dqvs[ hV m u{lj dw ^
1! yji[ wp.cJ Fdr ow[ b>sdi dat aa[ mm ªrji qjiP q» 3@ b>e 1093«
2! wp.B yjdi sh dsdl F=q[ wiq dwida wg i[t mm
lPt sPt qpwda u'dV VjVw dvdtY v[t mm1mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 253«
3! lev uVq Fiq hg Fiq t'dHY Vh bldoip qda fjHg mm
ªl'idn qhvj 9@ b>e 632«

Qik Awey pRB kI swm ]


h[ f+q[Li ) dHV%J oJrJ a'G b,w~o,w w[ bjf ug sg LiV dr,y bjH[ hJ m bjf ug sg LiV
bjRpS Vjv dHh bjl W,Ng h{ dw hi f+wji s[ u' F{b lV@ RpV%J a'G ApBwjij h' ujr[ej m u{lj dw ^
1! f+F wg lidS lev F{ vjo[ spt dWVl[ lptp fjdHbj mm
ªl'idn qhvj 5@ b>e 615«
2! lev dabjde hdi liSg bjdHbj mm
dalp uV whj dWbjf{ qjdHbj mm2mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 388«
3! lidV fi[ wg ijtp sdHbjvj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 260«

$ 4! dxia dxia f+F bjdHbj fdibj aRp liVjdH mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 289« $
$ $
$ 5! sgV sis spt F.uVj zdB zdB Vjo bVjo mm $
$ $
$ lidS apq¶jig bjdHY VjVw w[ f+F ljo mm1mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 263« $
$ $
$
$ Dynu duDY qy bwhrI; ikqY n AwvY kwm ] $
$
$ $
$
$ Z[Vp=eRP@ u' s,pZ a'G Wjhig=dWVJ h{@ Fjr u' eRP s,pZ Vhk s[ ihg@ Rph hv@ tPh bjds $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \43| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ } u'CV s[ dwl[ w.q Vhk bjMsg m eRP sg wgqa s,pZ $a[ dViFi wisg h{ m eRP duaVj r,Z
$
$ $
$ s,pZ s[S rjvg h'r[eg@ RpaVj hg wgqa dr,y rjZj h'r[ej m dHl[ vHg eRPbJ ?igsS rjv[ s,pZ $
$ $
$ a'v Vjf w[ hg fLP ?igss[ hV m eRP ba[ s,pZ s'VJ sj l.W.Z h{@ fi dHh s'r[G f+d*ag dr,Dy'G $
$ $
$ vH[ eH[ f+qjS hV@ dHV%J spbjij hg ldaepiP Rpfs[L ds>Ds[ hV m dHl[ f+wji hg dVLwjq wiqJ $
$ $
$ iPf s,pZ a'G dWVJ u' s[h iPf eRP h{@ Rph dwl[ rg w.q Vhk bjMsg m borj dul fjl'G Ziq@ bio@ $
$ $
$ wjq@ q't yji[ xvJ iPf s,pZ f+jfa Vhk hp.sj@ rj^ Vjq fsjio@ f+[q fsjio@ debjV fsjio $
ba[ qpwda fsjio iPf s,pZ f+jfa Vhk hp.sj@ Rph s[h iPf eRP dwl w.q h{ m borj W,pZg iPf eRP
u' liPf debjV iPf s,pZ a'G dWVJ h{ ba[ dqdobj fsjioJ } dVLy[ wiV dr,y v,eg idh>sg h{ m
Rph W,pZg ljc[ dwl w.q h{ m u{lj dw ^
spZ dWVp Z[Vp f>t dWVp f>tg uv dWVp RpaFpu wjdq Vjhg mm
ªbjlj qhvj 1@ b>e 354«
dHl f+wji fjt>cg v'wJ sgbJ s[hJ a'G WyS rjla[@ duV%J s[hJ iPf eRPbJ w'v LpF wiqJ
iPfg s,pZ Vhk h{@ RphVJ a'G WyS vHg udebjlP } ljrZjV wgaj h{ m u{lj dw ^
F[t s[t Vdh FPvgb{ uhj V epS w' Vjq mm
duM z>Bj ev eRP w[ sPZ dWVj dwh wjq mm2mm ªijuVga yjSwj@ bdZ^ 10«

jl ibnu swK kumlwvqI; aupjih nwhI dwm ]


dul f+wji uv=fjSg a'G dWVj ljt=t[ag wpqvjrag=qpiNj uJsg h{ ba[ dxi Rpl a'G
sjq=sqdCbJ@ ipfdHbJ iPf vjF Rpfudh=f{sj Vhk h' lwsj m dHl[ ai%J hg ljcg LpF epSJ iPf
ljt=t[ag bjf ug s[ f+[q iPfg uv a'G dWVJ l,pw ihg h{ m dHl } ejhpS iPf Fjr[G dwaV[ ljZV
wigH[@ fi dHl dr,y r{ije@ dWW[w bjds iPf sjS[ Vhk dVwv lws[ m dHV%J sjdSbJ a'G dWVJ
qpwag iPf sjq=sqC[ f{sj Vhk h' lws[@ rj^ f+q[Li f+jfa Vhk h' lwsj m fjSg a'G dWVJ t[ag
sj Vjl h'S Wji[ ldaepiP ug V[ lptqVg ljdhW WjSg dr,y rg s,Ddlbj h{ m u{lj dw ^
q[z dWVj duRp t[ag ujdH mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 269«
ljdhW l+g epiP VjVw s[r ug dHl f+wji dHl[ dlZJa } dl,Z wiV rjvj dH,w f+qjS ds>Ds[
hV m l.lji } ajis[ h'H[ dH,w lpw[ avjb dr,y wrvJ sg hjva } r[t w[ f+LV sg wvfVj
wis[ hV m dxi wrvJ rv'G bjf hg RpD,ai wvf w[ fjSg a'G dWVJ wqv s[ qpiNjRpS s[ dlZJa
spbjij udebjlP } Rpfs[L W?Ls[ hV m u{lj dw ^
fWi aP. higbjrvj wrvj w.yV r.dV mm
$ $
$ w{ s'tC{ ldCYdh wjvg h'Hgbj s[hpig VjVw q{ adV F.ep mm $
$ $
$ ujSj fjSg Vj vhJ u{ l[ag q[ij l.ep mm $
$ $
$ duap dcn{ aVp fixpC{ yC{ yredS r.Vp mm ªlv'w qhvj 1@ b>e 1412« $
$ $
$ fjSg a'G dWVJ WVlfag sj lpwSj dVldya h{ ba[ dHh rg dVldya h{ dw dxi Rpl a'G $
$ $
$ sqC[ r,DB[ ujS iPf w'Hg vjF Vhk hp.sj m l' f+[q iPf uv a'G dWVJ f+qjio t[ag dr,y rg w'Hg $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \44| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ vjF Vhk hp.sj m f+[q iPf fjSg Vjv LpF epSJ iPfg higbjrvaj@ Ziq iPfg xpv ba[ debjV rj^
$
$ $
$ f+qjaqj sg f+jfag iPf xv f+jfa hp.sj h{ m FerjV d*LV ug sj spiI'ZV bjds } dabje $
$ $
$ w[ dWsi s[@ FerjV ijq ug sj diLgbJ s[ bjLiq } A,c w[ FgvSg s[@ epiP VjVw ljdhW $
$ $
$ sj qvw Fje' } dabje w[ FjHg vjv' s[ zi uj w[@ bvPSj lje@ uPn[ W[i ba[ w'Zi[ sg i'Bg $
$ $
$ tjSg dHl[ hdibjrvaj sj f+agw h{ m rj^ u{l[ ljt=r[vJ fjSg a'G dWVJ lpwgbJ idh uJsgbJ $
$ $
$ hV a[ x[i ajiJ Fjr lPa Vhk wasgbJ ba[ Vj hg RpV%J r[vJ } yP.H[G x,pv bjds v,es[ hV $
ba[ dxi sqC[ rg Vhk r,DB[ uJs[ m dHl[ ai%J hg udebjlPbJ sgbJ W,pZgbJ iPf r[vJ bjf ug
s[ Rpfs[L iPf uv a'G dWVJ lpw a[ wpqvj eHgbJ hV aJ hg dl`a ljvjh@ l,y iPf lPa Vhk
wasgbJ uJ l+rS wiV iPfg lPa Vhk wasgbJ m q>VS iPf xpv@ dVdZbjlS iPf yP.H[G ba[ debjV
iPf xv Vhk vesj m dul wiw[ qpwag iPf sqC[ f{sj Vhk hp.s[@ Fjr qpwag f+jfa Vhk hp.sg m

hir nwh n imlIAY swjnY; kq pweIAY ibsrwm ]


hdi=f+q[Li iPf Vjh=fag@ u' b>a lq[G sj ljuV{=dq,ai h{@ Rpls[ Vj dqvS wiw[ wa=ws'G@
rj^ dwo[ dWlijq=dHldoag } fjHgb{=f+jfa wigH[@ dwMdw wjv dwa[ rg dBwS Vhk ds>sj m
Fjr[G ypijlg v,t uPVJ hV@ Fjr[G dH>s=fpig@ dLrfpig@ W+hqfpig bjds hV m ljigbJ ue%J dr,y wjv
f'Ghsj h{ m u{lj dw ^
1! dlr fpig W+hq dH>s= fpig dVhyvp w' ojRp Vjdh mm ªb>e 214«
2! dH>s= fpig qdh lifi qiSj mm W+hq fpig dVhyvp Vhg ihSj mm
dlr fpig wj h'dHej wjvj mm a={ epS qjdHbj dWVdl dWajvj mm2mm
ªeRpCg qhvj 5@ b>e 237«
3! dlr dWi.dy blpi lpi u[a[ wjv bedV qdh uia[ mm
ªqvji qhvj 5@ b>e 1267«
4! uhj uhj dHh s[hg Zjig ihVp V fjdHY wWhP. mm1mm ªs[re.Zjig qhvj 5@ b>e 529«

ijqu Gir hir kMqu n pRgteI BiT ngr sy gRwm ]


Vei=LdhiJ e+jq=df>cJ s[ ziJ dr,y idh>sgbJ@ duV%J dHlaigbJ } fag f+jfa Vhk hp.sj@
Fjr fag a'G drAdCbJ idh>sgbJ hV m Rph df>c ba[ wlW[ RpV%J } F,DdnbJ rJe sptsjHg v,es[
hV u' fag s[ drA'C[ wiw[ af ihgbJ hV m dHl ai%J hg dul ligi iPf zi s[ b>si hig iPf
fag sg f+jfag Vhk h'Hg@ Rph Vei=r,Dc[ ligi a[ e+jq=A'B[ ligi F,DdnbJ sg ai%J lCs[ hV m
$ Fjr[G VeiJ sg ai%J s[rdabJ sgbJ s[hJ hV@ yjh[ e+jq sg ai%J qV,ptJ sgbJ s[hJ hV@ Rph $
$ f+jSJ iPf f"S Vjv fjfJ iPf w'dHv[ ZptS a'G F,n sg ai%J lCsgbJ idh>sgbJ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ wWgi l.aV wg Np.egbj Fvg Fdn wplag ejRp mm $
$ $
$ bjde veRp dah ZRpvhi duh Vjhg hdi w' VjRp mm15mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1365« $
$
$ l.aJ sj ligi Np,eg sg ai%J A'Bj \wq;'i| rg y.ej h{@ dul dr,y hig rlsj h{ m wplag=RpvB[ $$
$ hn rjv[ f+q[Li a'G W[qptJ s[ ligi Fjr[G Z"viJ sg dVbjHk r,Dc[~r,Dc[ rg h'S@ Rph drwjiJ Vjv $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \45| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$
$ F,n sg ai%J hg lCs[ idh>s[ hV m dHl apw dr,y bjH[ h'H[ Vei ba[ e+jq s' fs Fjr[G bio $$
$
$ Fjr a'G Whpag edhijHg aJ Vhk its[@ fi x[i rg t'v%S[ ;iPig hV m Vei_Ldhi@ Rph rl'G sj $$
$
$ oJ@ u' df>c@ wlWj@ Wlag a'G r,cj h'r[ m duo[ rfji@ q>cgbJ@ ijuJ sj dVbJ wiV rjvj hjwq $$
$ bjds idh>Ds[ h'S m e+jq_eJr_df>c@ duo[ o'C%g rl'G h'r[ m $
$ $
$
sRb sIgwr qµbol rs; sxu dyhI sB Kwm ]
$
$ $
$ $
dul dHlaig s[ zi dr,y fag siLV Vhk ds>sj@ Rpls[ l+W=lji[ dL>eji=lujrB s[ lqjV@
duV%J Vjv lp.siaj dr,y rjZj h'r[@ dHh' duh[ Wla= edhS[ bjdsw lqjV u' bwli 16 hp.s[ hV m
dHh lji[ dL>eji@ y,DW[ h'H[ fjVJ s[ WgC[ ba[ tjZ[ h'H[ il~wl@ s[hg s[ lq[a tjq1=w,Dy[@ dWVlVhji
hV m u{lj dw ^
wdi bjFiS lrjig l[uj wjqdV ojBp WVjdHbj mm
l.ep V fjdHY bfpV[ Fia[ f[dt f[dt sptp fjdHbj mm2mm ªB'cg qhvj 5@ b>e 712«

dHl ai%J hg f+qjaqj sg f+jfag a'G dWVJ dul ugr iPf dHlaig V[ u' LjLa= debjV iPf
lpiqj fjdHbj h{@ qhJrjwJ sj RpyjiV iPf fjVJ s[ WgC[ y,DW[ hV@ u'ej il ypbjRpS iPf il
dvbj h{@ lq[a s[h s[ dHh lji[ ljZV tjq=wdybjHg rjv[ hV m Fjr dHV%J sj w'Hg vjF Vhk
] m le'G lptsjHg h'S sg oJ sptsjHg WS uJs[ hV m

pRB suAwmI kµq ivhUxIAw; mIq sjx siB jwm ]


lpbjqg bwjv fpit w.a=fag a'G dWVJ lji[ qga=dq,ai luS=dfbji[ uqJ sg ai%J hV m
dHh lji[ RpaVJ dyi hg dfbji wis[ hV@ duaVj dyi fpiL fjl wpN fsjio h'r[ m u[ w'Hg qjdHbj
bjds a'G ugr ?jvg h{ aJ lF l.W.Zg@ Fij@ qjaj~dfaj bjds qpt x[i uJs[ hV a[ uqJ sg dVbjHk
dstjHg ds>Ds[ hV m dur[G uq spt s[Gsj h{@ dHh Fg spt s[Gs[ hV m Fjr uq sg dVbjHk sptsjdHw
hV m u{lj dw ^
1! duyip f{VdV tjrV[ dayip itdV e.Tp mm
duap dsdV dwAp V h'rHg daap dsdV W'vdV e.Zp mm
ªrji ijqwvg qhvj 5@ b>e 959«
2! u' l.lji{ w[ wpB.W dqa= FjHg sgldh qV q[i[ a[ ldF bfV{ lpbjdH dqvjlj mm
duap dsdV RpdV wj lpbjRp h'dH V bjr{ daap dsdV V[C{ w' V Tpwjlj mm
ªe'c qhvj 4@ b>e 860«
$ dHl rjla[ aplk bjfS[ bwjv fpit } fag WSjRpSj wi' m Rpl f+q[Li qjvw a'G dWVJ h'i $
$ $
$ lF dq,ai dfbji[ ujq=yv[ ujSe[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! ihSp V fjrdh lpdi Vi s[rj mm $
$ $
$ RPdn dlZji[ wdi qpdV uV l[rj mm1mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 740« $
$ $
$ $
$ 1! `jilg dry #tjq$ w,Dy[ } wdh>Ds[ hV m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \46| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 2! fgi f{wjWi bRpvgH[ w' doip V ihjlg mm ªrji qjiP q» 5@ b>e 1100« $
$ $
$ dul dHlaig sj fag dli $a[ Vj h'r[@ Rpls[ dq,ai l,uS rg uqJ ra sptsjHg h' uJs[ $
$ $
$ hV m dHl[ ai%J hg f+DFP lpbjqg a'G dWVJ u' s[rg~s[ra[ hV@ dHh uqJ sg dVbjHk spt s[S rjv[ $
$ $
$ h' w[ lijf s[S v,e uJs[ hV m $
$ $
nwnk kI bynµqIAw; kir ikrpw dIjY nwmu ]
$ $
$ $

ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw dHl ai%J W[VagbJ wi' dw h[ rjdhepiP ) dwifj wiw[ lj}
bjfSj Vjq s[Sj wi' m q{G bjf ug a'G dHhg sjV q>esj hJ m u{lj dw ^
1! ujyw uVp ujy{ f+F sjVp mm wdi dwifj s[rhp hdi Vjqp mm
ªeRpCg lptqVg q» 5@ b>e 289«
2! q{ dwbj qjeRp dwAp doip V ihjHg hdi sgu{ Vjqp dfbjig ugRp mm1mm
ªl'idn qhvj 1@ b>e 597«
3! drSp apZp h'i du q>eSj dldi sptj w{ spt mm
s[dh Vjqp l.a'tgbj Rpai{ qV wg Fpt mm ªrji ijqwvg qhvj 5@ b>e 958«
dwMdw f+qjaqj sj Vjq Hgitj@ sr{L@ da=LVj@ wjq@ *'Z bjds Vjv afs[ dhidsbJ } LJa
wiV rjvj h{ m u{lj dw ^
1! bjal spVgbj tpVw Vjqp tpsjdHbj mm2mm ªrji qvji qhvj 1@ b>e 1291«
2! wdv ajag nJTj hdi VjRp mm ªeRpCg lptqVg q» 5@ b>e 288«
3! afa wCjhj WpdN edHbj epdi lgav Vjqp sgY mm
ªqjiP qhvj 5@ b>e 1002«

hir mylhu suAwmI sµig pRB; ijs kw inhcl Dwm ]1]


h[ hdi=rjdhepiP liPf lpbjqg ldaepiP ug ) lj} bwjv fpit rjdhepiP s[ l.de=Vjv q[vhp=q[v
s[r' ug m dul rjdhepiP sj l,yt>c@ rj^ liPf iPfg zi dVhyv=by,v h{ m u{lj dw ^
1! whp VjVw dVhyv zip WjdZY epdi wgY W.ZjVg mm4mm5mm
ªZVjlig qhvj 5@ b>e 672«
2! VjVw WZj zip ahJ duo{ dqiap V uVqp uij mm ªdligijep qhvj 5@ b>e 44«
Wjwg aJ lji[ zi zp>qS rjv[ hV m u{lj dw ^
$ $
$ zi zp>qSrjSg FjHg mm ªqjiP qhvj 1@ b>e 989~90« $
$ $
$ dH, w bjf ug sj liP f iP f g zi hg b{ l j h{ @ u' wjv sg eidsL@ y, w i dr, y Vhk bjMsj m $
$ $
$ h[ rjdhepiP ) ljc[ $a[ b{lg W?dLl wi'@ u' bjfS[ Vjv q[v vr' m $
$ $
$ $
$ $
$ rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \47| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 133« $
$ $
$
$ cyiq goivMdu ArwDIAY hovY Anµdu Gxw ] sMq jnw imil pweIAY rsnw nwmu $
$
$ Bxw ] ijin pwieAw pRBu Awpxw Awey iqsih gxw ] ieku iKnu iqsu ibnu jIvxw $
$ $
$ ibrQw jnmu jxw ] jil Qil mhIAil pUirAw rivAw ivic vxw ] so pRBu iciq $
$ $
$ $
n AwveI ikqVw duKu gxw ] ijnI rwivAw so pRØBU iqMnw Bwgu mxw ] hir drsn
kMau mnu locdw nwnk ipAws mnw ] cyiq imlwey so pRØBU iqs kY pwie lgw ]2]

y[a_q>ev sg fRpCg lqjfa wiw[ hpS y[a s[ qhgV[ spbjij Rpfs[L W?ls[ hV m dHh
A[ ip,aJ dr,y'G Wl.a ip,a sj fdhvj qhgVj h{ m s' qhgdVbJ sg dH,w ip,a hp.sg h{ m dH,w y[a sj
qhgVj l.lji Vjv l.W.Za h{ m s[r fPuj rjdvbJ V[@ lPiu RpfjLwJ V[@ upeJ lsgbJ a'G lPiu
sj fPuV wgaj m ldaepiP ug V[ debjV sj lPiu iPf h' wiw[ l.lji s[ b>Zwji } q[BS vHg
bjfS[ Rpfs[L spbjij s,Ddlbj ] dw y[a sj blvg qhgVj qV,ptj ligi h{ m qV,ptj ligi dr,y
lj} wg wiVj yjhgsj h{ ( Rpls[ RpD,ai dr,y sls[ hV dw rjdhepiP } y[a[ wiVj yjhgsj h{ m

cyiq goivMdu ArwDIAY; hovY Anµdu Gxw ]


qV,ptj ligi iPfg y[a s[ qhgV[ dr,y e'dr>sp \e'+dr>sp| e'=debjV wiw[ dr>sp=f+jfa h'S
I'e rjdhepiP }@ rj_e'=df+org sg dr>s=i,Ddtbj@ rj^ fjvSj wiV rjv[ f+q[Li }@ rj^
e'=epiWjSg wiw[ u' dr>sp=v,DdFbj ujr[@ b{l[ f+q[Li } bijZgb{=y[a[ wigH[@ Fjr dlqigH[@ Ijs
wigH[ aJ zSj=Whpaj hg bV.s f+jfa h'r[ej@ Fjr hi f+wji wiw[ lpt dqv[ej@ b{lj bV.s
u' a'dvbj qjdfbj Vj ujr[ m
ªzSj_dHh fs dl>Zg W'vg sj h{@ dul sj bio h{_Whpaj@ bdZw« l.lji s[ b>si duaV[
ugr bjH[ h'H[ hV@ Rph dwl[ Vj dwl[ } ;iPi y[a[ wis[ hV m dul } y[a[ wigH[ Rpl s[ qV RpD,Da[
dy>aV bjfSj dfbji sj bli wisj h{@ dwMdw qVJ sj qVJ dr,y ijh hp.sj h{ m dHl vHg v"dww
ejoj f+dl,Z h{_##dsv dsv sg Wja } W,pN v{Gs[ dsv ujSs[ b>ei[; sg aji qgbJ m$$ fi RpV%J
yg;J } A,c w[ duV%J dr,y qV Vhk h{ m dul ai%J ffghj l:Jag WP.s } y[a[ wisj h{@ fa.ej
sgr[ sg vjB RpD,Da[ bjfSj ugrV F[B wi ds>sj h{@ q,Ag fjSg } y[a[ wisg h{@ fi dHV%J ugrJ
} dHh dy>aV wiV sj w'Hg vjF f+jfa Vhk hp.sj m dwMdw duV%J } Rph y[a[ wis[ hV@ RpV%J
dr,y qV Vhk h{ m dHl[ vHg RpV%J dr,y dfbji sg dt,y f{sj Vhk hp.sg m duhC[ ugrJ dr,y qV
h{ ba[ l.ljig hV@ RpV%J } y[a[ wiV Vjv zSj bV.s f+jfa Vhk hp.sj@ Wvdw L'w@ eq f{sj
$ $
h' uJs[ hV m dur[G w'Hg bjfS[ f,pai@ dHlaig ba[ FijrJ bjds } y[a[ wisj h{ m dHh lF wP.u
$ $
$ sg dVbjHk qjdHwg dy>aV h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ wWgi ype{ dyaji{ Fg ype{ ypde ypde dyaji[ mm $
$ $
$ u{l[ Wyidh wP.u qV qjdHbj qqaj i[ mm123mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1371« $
$ $
$
$ b{lj dy>aV aJ wP.u V[ Fg wgaj ] m dHl ai%J sj dy>aV qV,pt V[ Fg wgaj ] m dHl sj $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \48| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ vjF wg f+jfa h'dHbj ( ugr duV%J } bjfS[ lqN w[ Ijs wisj h{@ Rph r[tdsbJ~r[tdsbJ $
$ $
$ W[ejV[ h' uJs[ hV m dHo'G aw dw W'vS sj Fjr rg Vhk idh>sj m u' dq,aiJ l.W.ZgbJ } y[a[ wiVj $
$ $
$ h{@ Rpl Wji[ b{lj `piqjV h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! wWgi lPtp V H[Gh upde widh up Whpa{ qga mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1365« $
$ $
$ 2! uW hg dViZV s[dtY Vi wRp l.ep Ajdc lF Fje[ mm1mm $
$ $
ªl'idn qhvj 9@ b>e 633«
3! dWfda fig lF hg l.ep Ajdca w'RP V bjra V[i{ mm1mm
ªl'idn qhvj 9@ b>e 634«
4! dHh ude qgap V s[dtY w'Hg mm ªl'idn qhvj 9@ b>e 633«
u[ w'Hg s[rg~s[rdabJ } dq,ai WSjr[@ dHl sj RpD,ai WjSg dr,y dHl f+wji h{ m u{lj dw ^
l.f{ wRp Hglip dZbjHgb{ mm l.f{ fpidW dvt[ wg fjHgb{ mm
ªijqwvg qhvj 1@ b>e 937«
l'@ us'G qjdHbj fPiWv[ v[tJ bVplji hg f+jfa h'Sg h{ aJ s[rdabJ sg bijZVj dVlxv h{ m
ljtg dLr RpfjLwJ sg_dHw fdirji s[ da>V ugb lV_fag@ faVg ba[ RpV%J sj f,pai m
da>VJ V[ dLrug sg bijZVj wgag m af,Ddlbj fPig h'S $a[ dLrug V[ siLV ds,Da[ m WgWg } ri
q>eS vHg dwhj aJ Rpl WgWg V[ ri q>Ddebj dw q[ij bag lp.si liPf h' ujr[ m l'@ dLrug s[
ri Vjv Rpl } lp.si ligi ba[ urjV brloj f+jfa h' eHg m u.ev dr,y dLwji t[cS bjdHbj
ijuj Rpls[ liPf $a[ q'dha h' w[ Rpl} ;Wislag z'C[ $a[ dWnj w[ v{ y,Ddvbj m Rpl s[ zirjv[
sg RpfjLVj rg fPig h' y,pwg lg m us'G Rpl V[ dWfa wjv dr,y dLrug } y[a[ wgaj aJ dLrug
V[ siLV wiw[ dwhj dw ri q>e aJ Rph wdhS v,ej dw q[i[ zirjvg } lPig WSj dsY@ aJ
Rph api.a z'C[ $a[ W{ng hg lPig WS eHg m us'G zpi~zpi sg bjrj; ds,ag aJ ijuj V[ F{~Fga
h' w[ Rpl } z'C[ a'G h[nJ lp,B ds,aj m qqaj sg qjig Rpl[ dVrjl blojV $a[ bj w[ fag f,pai
s[ spbjv[ Wsvg h'Hg bjrj; dr,y uSj ihg lg dw q{G Whpa sptg hJ m f,pai } sdHbj bjHg m
af,Ddlbj fPig h'S a'G Rpl } dLrug V[ siLV ds,Da[ a[ dwhj dw ri q>e m aJ wdhS v,ej dw
q[ig qJ } fdhvJ rieg Lwv dr,y Wsv s[r' aJ dHl[ ai%J h' debj m l'@ s[ra[ sg dq,aiaj
a'G wg f+jfa h'dHbj m dur[G fdhvJ lg@ Rpr[G hg ri q>eS a'G df,DA'G ih[@ f,Dv[ wpN rg Vj dfbj m
dHl[ ai%J ijuj fgfj@ u' Wjbs dr,y fgfj Fea s[ VJ Vjv f+dl,Z h'dHbj m s[rg sg RpfjLVj
wgag@ s[rg V[ f+eB h' w[ dwhj dw ri q>De' m dHlV[ qpwag sj ri q>Ddebj aJ s[rg bv'f h'
eHg@ dul sj dWbjV Fea Vjqs[r ug bjfSg WjSg dr,y wis[ hV m u{lj dw ^
$ $
$ aP whgba hg bjds FrjVg mm qpwda wg Wigbj whj AfjVg mm4mm $
$ $
$ ªe'Gc Vjqs[r ug@ b>e 874« $
$ $
$ Wjvqgw s[ l.W.Zg fjfJ sj dh,lj v{S a'G qpVwi h' eH[ lV m dHl vHg ldaepiP ug wdh>Ds[ $
$ $
$ hV dw l.ljig l.W.Zg a[ s[rg~s[rdabJ sg bjijZVj A,c w[ dH,w f+q[Li sg bjijZVj wi'@ dul $
$ $
$ s[ dy>aV Vjv lsgrg bV.s f+jfa hp.sj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \49| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ y[aVj h{ aRp y[a v{ dVdl dsdV q{ f+jVg mm ªdav.e qhvj 9@ b>e 726« $
$ $
$ dHh qV,ptj ligi lj} w[rv W+hq s[ dy>aV rjla[ f+jfa h'dHbj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ aV y[aV y[aV h[a FI' m Fr F'eV h[a V s{r sI' mm $
$ $
$ dHa h[a uV' apq F'e au' m aV qjVl q' dVu W+hq Fu' mm47mm $
$
$ ªr{ije Law@ bdZ^ 10« $$
u[ f+qjaqj lj} dWiA f,oi bjds uC% uPVgbJ dr,y fj ds>sj aJ dxi dy>aV dwo[ h'Sj
lg m uJ hpS qV,ptj uPV dr,y dy>aV Vj wiw[ eP.e[ qpt rjv[ fLP bjdsw WS eH[ aJ dxi dy>aV
dwl ai%J wiJe[ m Fjr dxi dy>aV Vhk h' lwsj m u{lj dw ^
yjdi fjr spdH dl>e@ ep.e qpt@ aW w{l[ epV eHg h{ mm ªePuig wWgi ug@ b>e 524«

b{lgbJ uPVJ dr,y w[rv spt hg spt hV m dHl vHg zSj bV.s f+jfa wiV rjla[ qV,ptj
uVq dr,y W+hq dy>aV wigH[ m bV.s rg v'wJ V[ wHg f+wji s[ q>DV[ hV m dwl[ V[ tjS~fgS rjv[
fsjioJ dr,y bV.s q>DdVbj h{ m wHgbJ V[ dslS rjv[ lp.si fsjioJ } s[tS dr,y hg bV.s
q>DdVbj h{ m wHgbJ V[ drdLbJ dr,y hg bV.s q>DdVbj h{ m dwl[ V[ lpSV dr,y hg bV.s q>DdVbj
h{ m dVbjdHw rjdvbJ V[ lt'fag dr,y hg bV.s q>DdVbj h{ m l'@ ljig spVgbj bV.s sg e,v aJ
wisg h{@ fi blvg bV.s epiP spbjij bwjv fpit s[ dy>aV dr,y hg h{ m u{lj dw ^
1! bjV.sp bjV.sp lFp w' wh{ bjV.sp epiP a[ ujdSbj mm
ªijqwvg qhvj 3@ b>e 917«
2! lptp Vjhg Whpa{ ZdV tjB[ mm lptp Vjhg f[t[ dVida VjB[ mm
lptp Vjhg Whp s[l wqjH[ mm liW lptj hdi hdi epS ejH[ mm1mm
ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1147«
dHl[ lpt bV.s s[ f+qjS h'i rg Ziq LjLa=J dr,y dqvs[ hV m duaVj dyi drdLbJ dr,Dy'G
bV.s bj dihj h{ m RpaVj dyi l.ljig h{@ us'G f+qjaqj s[ FuV dr,Dy'G bV.s bjRpS v,e ujr[
aJ lqN' ugr drdLbJ sj sjl Vhk idh>sj Wvdw f+q[Li sj sjl h' uJsj ] m us'G ljigbJ rjLVj
sj VjL h' w[ W+hq sj bV.s bjRpS v,e uJsj ] aJ dxi ugrV qpwa hp.sj h{ m u{lj dw ^
dWdtbjV.s l.lji h{ FuVjV.s hdisjl mm
W+hqjV.s ugrV qpwa FHg WjLVj Vjl mm12mm ªdryjiqjvj@ bdZ^ 8«

F'eJ sj bV.s wB'i[ s[ fjSg sg dVbjHk h{@ dul ai%J wB'i[ sj fjSg uPnj h' uJsj h{ m
$ dHM ugr drdLbJ dr,y bfdr,ai idh>sj h{ m wB'i[ sj fjSg l,pw uJsj h{ m dHM ugr } drL[ $
$ $
$ Rpfi.a L'w hp.sj h{ m wB'i[ sj fjSg cpv rg uJsj h{ m dHM s'rJ dr,Dy'G Fjr drL[ uJ drL[ }
$
$ $
$ F'eS rjv[ dr,Dy'G dH,w sj VjL h' uJsj h{ m u' drdLbJ dr,y xl[ hV RpV%J sg hjva s,ls[ hV m
$
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! fi da=b ijrdS ujdh l[Hg ajvjugbdh mm ªxpVh[ qhvj 5@ b>e 1362« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \50| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 2! fi Vjig w[ Fu[ lhl Wjlr Fe fjH[ m $
$ $
$ fi Vjig w[ Fu[ y.s= wjv.w vejH[ mm $
$ $
$ fi Vjig w[ h[a lgl sl lgl erjI' mm $
$ $
$ h' fi Vjig w[ h[a wBw wriV w" zjI' mm $
$ $
$ fi Vjig l" V[hp Apig f{Vg wi ujVhp mm $
$ $
fi Vjig w[ Fu[ wjv WUjfI' aV qjVhp mm
bdZw higxg ujdV F'e fi da=I u' wiag mm
h' b>a lpbjV wg dq+Dap hjo v[Gcg w[ qihg mm ªl+g slq e+.o@ ydia= 21«

drdLbJ bZgV h'S wiw[ W+hqj s[ yji qpt v,De[ lV m drL} f,oi WdSbj m drdLbJ dr,y
u' lpt lj} dslsj h{@ rjlar dr,y Rph spt iPf hg hp.sj h{ m u{lj dw ^
lptp qJea sptp bje{ bjr{ mm l' lptp hqhp V qJdebj Fjr{ mm1mm
ªeRpCg wWgi ug@ b>e 330«
dul ai%J dl>Wv s[ xv } f+jfa wiV rjla[ a'aj xl uJsj h{@ dHl[ ai%J ugr drdLbJ
dr,y xl uJsj h{ m u{lj dw ^
zi wg Vjdi dabje{ b>Zj mm fi Vjig dlRp zjv{ Z.Zj mm
u{l[ dl>Wvp s[dt lPbj dWeljVj mm b>a wg Wji qPbj vfBjVj mm1mm
ªF{iRp Vjqs[r ug@ b>e 1165«
u' u'eg } bV.s h{ dHh Wiljag Vjv[ rJe h{ m duaVg s[i lpbjl slr[G spbji dr,y idhS
RpaVg s[i bV.s h{ m us'G f+jS slr[G spbji dr,Dy'G o,Dv[ Rpai bjMs[ hV aJ LWs sj fiyj
Vj h'S wiw[ bjq v'wJ u{lj hg h' uJsj h{ m dul ai%J e'it sj epiP qdA>si Vjo iju[ bqiP
sg s[h dr,y drL[ F'eS s[ vjvy wiw[ yvj debj lg@ dxi uj w[ Rpl} Rpo'G e'it v{ w[ bjdHbj m
dxi dHl } epiP ug V[ Rpfs[L ds,aj m u{lj dw ^
lpdS qjdA>s=j VjVwp W'v{ mm rleda f>y wi[ Vh c'v{ mm ªijqwvg qhvj 1@ b>e 877«
fi u' W+hqjV.s h{ dHh lqp>si sg ai%J h{ m Vj cpvsj h{@ Vj hg lpwsj h{ ba[ Vj hg uPnj
hp.sj h{@ dH,w il idh>sj h{ m dHl bV.s s[ qjVS rjdvbJ } dHaVg qlag bjMsg h{ dw wHg
rji ujes[ h'H[ rg s[h sj faj Vhk idh>sj m apigbj@ baga brloj } bV.s zSj dwhj uJsj h{ m
u{lj dw ^

$ 1! apZp dyda bjH[ qhj bV.sj!!!mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 749« $


$ $
$ 2! bVs' bVsp zSj q{ l' f+DFp cgnj ijq mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 452« $
$ $
$ l'@ W+hqjV.s hg zSj bV.s h' lwsj h{ m s=s:{a a'G bV=idha h'S sj Vjq hg bV.s h{ m
$
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! hRp hRp q{ q{ dryhp t'r{ mm sPuj q[B{ H[w' h'r{ mm ªijqwvg qhvj 1@ b>e 943« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \51| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! VjVw y[da lhdu lptp fjr{ u[ hdi rip zdi ZV fjH[ mm5mm
$
$ $
$ ªaptjig qhvj 1@ b>e 1108« $
$ $
$ $
$
$ sµq jnw imil pweIAY; rsnw nwmu Bxw ] $
$
$ $
$ l.a uVj Vjv dqv w[ ugF Vjv Vjq sj RpyjiV wiVj fjHgb{=fjRpSj wigsj h{ m l.aJ $
$ $
$ s[ vtLS sls[ h'H[@ ldaepiP ug woV wis[ hV m u{lj dw ^ $
1! duVj ljdl deijdl V drli{ l[ hdi uV fPi[ lhg ujdS mm
ªrji l'idn qhvj 3@ b>e 651«
2! duVj ljdl deijdl V drli{ hdi VjqJ qdV q>ap mm
Z.Vp dl l[Hg VjVwj fPiVp l'Hg l.ap mm1mm ªrji eRpCg qhvj 5@ b>e 319«

ldafpiLJ Vjv dqv w[ Vjq ufS sj Whpa r,cj xv h{ m u{lj dw ^


l.a uVj dqdv hdi ulp ejdHY mm w'dB uVq w[ sPt erjdHY mm
ªW{ijCg qhvj 5@ b>e 720«
dHw,Dv[ fpiL RpD,Da[ aJ qV sj hg bli dfbj idh>sj h{@ Fjr l.wvf~drwvf xpis[ idh>Ds[
hV m qhjaqj sg l.ea dr,y dqvS wiw[ drwjiJ sj Vjl hp.sj h{ m dur[G eVwj V[ l.aJ sg l.ea
dr,y dqv w[ a'a[ fjl'G ijq Vjq btrjRpSj wgaj m bujqv } qhjaqj V[ Rpfs[L ds,aj lg dw
bjfS[ f,pai sj Vjq VjijdHS i,tk@ dHl upeag Vjv Rpl sj fji Rpajij h'dHbj m Wjvqgw }
qij~qij sj Rpfs[L ds,aj lg m lpbjqg ijqjV.s ug V[ wWgi ljdhW } dwhj lg dw ##ijq w[ ijq
whp$$ m u{lj dw ^
1! wWgi l[rj wRp spdH Fv[ H[wp l.ap dHwp ijqp mm
ijqp up sjaj qpwda w' l.ap ufjr{ Vjqp mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1373«

2! bjr{ ljdhWp dyda a[dibj Feaj dcdnbj mm


qV wg wBgb{ q{vp ljZl.de rpdnbj mm ªrji ePuig qhvj 5@ b>e 520«

3! uV bjrV wj dHh{ lpbjRp mm uV w{ l.de dyda bjr{ VjRp mm


ªeRpCg qhvj 5@ b>e 295«
bjfS[ bjf Vjq aJ Fjr[G ljig spVgbj ufsg h{@ fi fPi[ epiJ sg dwifj wiw[ hg f+q[Li
sj Vjq dhis[ dr,y r,lsj ] m u{lj dw ^
$ 1! ijq ijq lFp w' wh{ wdhb{ ijqp V h'dH mm $
$ $
$ epi filjsg ijqp qV rl{ aj xvp fjr{ w'dH mm1mm ªePuig qhvj 3@ b>e 491« $
$ $
$ 2! qVqpt hdi hdi wdi ow[ q{vp V lwg Z'dH mm ªdligijep qhvj 3@ b>e 39«
$
$ $
$ $
$ dwMdw dul aigw[ Vjv l.aJ V[ bjf Vjq udfbj h{ m dVLwjq l[rj wiw[ qv s'L sg $
$ $
$ Vdriag wgag h{@ dHl upeag Vjv udebjlP } qhJfpiL Vjq sj dy>aV W?Ls[ hV m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \52| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
ijin pwieAw pRBu Awpxw; Awey iqsih gxw ] $
$
$ $
$ duV%J ugrJ V[ bjfS[ f+DFp=qjvw@ f+q[Li } fjdHbj=f+jfa wgaj h{@ RpV%J sj hg l.lji $
$ $
$ dr,y bjRpSj lxv dedSbj debj h{ m dul ai%J w'Hg dfaj bjfS[ f,paiJ } zi dr,Dy'G fP>ug s[ $
$ $
$ w[ rfji wiV dha Wjhi F[u[ dw ujRp vjF t,B w[ dvbjRp aJ u' V`j t,B w[ zi bjr[ Rplsj $
$ $
$ bjRpSj hg lxvj h{ m dHl ai%J f+qjaqj V[ lF ugrJ } lpbjlJ iPfg fP>ug s[ w[ Vjq sj vjF $
t,BS rjla[ l.lji dr,y F[dubj m l' duV%J V[ bjfS[ dfaj f+qjaqj s[ WyVJ } Ijs its[ h'H[
Vjq sj rfji wgaj ]@ RpV%J sj l.lji dr,y bjRpSj lxvj h'dHbj ] m u{lj dw ^
1! bjdHbj lxv ajhP w' eVgb{ mm ujlp ilV hdi hdi ulp FVgb{ mm
ªeRpCg qhvj 5@ b>e 252«
2! hdi hdi Vjqp u' uVp uf{ l' bjdHbj firjSp mm
dalp uV w{ WdvhjiS{ dudV Fdubj f+DFp dViWjSp mm
ªrji eRpCg qhvj 5@ b>e 318«
3! bjdHbj daV wj lxvp FdHbj h{ dHw qdV duVg dZbjdHbj mm
ªrch.l qhvj 1@ b>e 579«
lpbjlJ sg fP>ug spbjij Vjq sj vjF w[rv qV,ptj uVq dr,y hg f+jfa wgaj uj lwsj
h{ m dHl qV,ptj s[h a'G dWVJ h'i duaVgbJ rg uPVJ hV@ RpV%J dr,y rg lpbjl lj} f+jfa h'Se[@
fi RpV%J lpbjlJ spbjij blk Vjq sj vjF f+jfa Vhk wi lws[ m u' qV,ptj uVq s[ bq'vw
lpbjl blk tjS~fgS@ l"S ba[ F'eS dr,y erj ih[ hJ m dHh lF aJ hi[w uPV dr,y f+jfa
h' ujSe[ m fi Vjq dwl[ rg h'i uPVg dr,y f+jfa Vhk h'r[ej m u{lj dw ^
dV>s=j F'uV F'e F{ H[h flp fpit lqjV mm
ViV eUjV dVu bdZwaj eUjV dWVj flp ujV mm13mm ªljipwajrvg@ bdZ^ 3«
l' u[ blk bjfSg d;>seg dHV%J yg;J } hg lqidfa wi ds,ag aJ dxi ljcj ba[ fLPbJ
sj w'Hg `iw Vhk dihj m b{l[ qV,ptJ } ldaepiP ug wdh>Ds[ hV m u{lj dw ^
1! bjrV bjH[ dl+ldB qdh dWVp WPN[ flp T'i mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 251«
2! H[w Feda FerjV duh f+jVg w{ Vjdh qdV mm
u{l[ lPwip lpbjV VjVw qjV' ajdh aV mm44mm ªlv'w qhvj 9@ b>e 1428«
le'G ldaepiP ug aJ b{lj rg woV wis[ hV dw u' Vjq a'G hgSg s[h h{@ Rpl Vjv'G fLP
$ RpD,aq hV@ dul ai%J Rpfi ldaepiP ug V[ w,pDa[ ba[ lPi sg wiVg sg dVt[Zg wgag h{@ Rpo[ RpV%J $
$ s[ epS s,l w[ qV,ptJ a'G RpD,aq s,Ddlbj h{ dw w,paj qjvw sj r`jsji idh>sj h{@ dul s[ zi'G $
$ $
$ Rph i'Bg tJsj h{@ Rpl qjvw vHg bjfSg ujV a,w s[ ds>sj h{@ fi dul qjvw f+q[Li sj ds,aj $
$ $
$ h'dHbj@ blk lF wpN h.Tj ih[ hJ@ u[ blk Rpl f+DFP } y[a[ Vj wigH[ aJ ljcg d;>seg w,pDa[ Vjv'G $
$ $
$ rg F{Cg h'r[eg m ldaepiP ug fjrV Rpfs[L spbjij lj} y[a[ wijMs[ hV dw aP. w,pDa[ w'v'G hg $
$ $
$ wpN dldtbj v{ w[ f+qjaqj sj dlqiV wi m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \53| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lpbjqg w' de+Dhp duRp lsj lpbjV aua Vhg dVa mm
$
$ $
$ VjVw dHh dWdZ hdi FuRp dHw qV hpdH dHdw dya mm45mm $
$ $
$ ªlv'w qhvj 9@ b>e 1428« $
$ $
$ wWgi ljdhW Vjq a'G hgS[ ljwa fpiLJ a'G lPi } y.ej woV wis[ hV m u{lj dw ^
$
$ $
$ $
$ wWgi ljwa a[ lPwi Fvj ijt{ bjAj ejRp mm $
$ $
Rphp ljwap Wfpij qdi edHbj w'dH V v{h{ VjRp mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1372«

epiWjSg dr,y h'i rg bV[wJ oJrJ $a[ b{l[ fpiLJ Vjv'G fLPbJ } RpD,aqaj ds,ag h{@ duV%J
V[ l.lji dr,y bj w[ f+DFP sj Vjq Vhk ufSj wgaj m u{lj dw ^
1! flP dqvdh y.debjHgbj tCp tjrdh b>Ddq+Dap s[dh mm
Vjq drhPS[ bjsqg dZ+Dep ugrS wiq wi[dh mm3mm ªePuig qhvj 1@ b>e 489«

2! ViP qi{ Vip wjdq V bjr{ mm flP qi{ sl wju lrji{ mm1mm
ªe'Gc wWgi ug@ b>e 870«
l.lji sg iga bVplji hi dH,w vCwg lhpi[ zi uJsg h{@ fi ldaepiP ug wdh>Ds[ hV dw
Rph dHlaig Z.V h{@ dulsj bjfS[ fag Vjv f+[q h{@ b{l[ hg l.lji iPfg f[w[ zi dr,Dy'G hi dH,w
ugr iPf dHlaig V[ f+v'w iPf lhpi[ zi dr,y ujSj hg ujSj h{ m fi Rph ugr iPf dHlaigbJ
Z.Vaj s[ I'e hV@ duV%J sj bjfS[ fag f+qjaqj Vjv dhis[ dr,Dy'G f+[q h{ m u{lj dw ^
lFVj ljhpi{ r.ESj ldF qpwvjrShji mm
VjVw Z.Vp l'hjeSg duV lh Vjdv dfbjip mm ªdligijep qhvj 5@ b>e 50«

dul ugr iPf dHlaig s[ dhis[ dr,y fag f+qjaqj sj f+[q Vhk@ Rph f+qjaqj } Vhk FjMsg m
uf~af iPfg dL>eji wiw[ lphjeS \f+qjaqj sg f+jfag rjvg| aJ btrj lwsg h{@ fi b{lg
lphjeS Wji[ `igs ug drb>e T.e Vjv wdh>Ds[ hV m u{lj dw ^
ljhpi{ T'Hg Vj vh{ f[Hgb{ Vjhg ojRp mm
dfip rjaCg V fpAHg ZV l'hjedS VjRp mm31mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1379«

duVJ qhJfpiLJ V[ l.lji dr,y bj w[ bjfS[ bjRpS s[ qV'io } fPij widsbJ f+DFP s[ Vjq
Vjv dvr vjHg h{@ RpV%J V[ bjfSj uVq lxv wgaj h{ m b{l[ qhJfpiLJ sj l.lji aJ ldawji
wisj hg h{@ RpV%J sj aJ f+v'w dr,y rg bjsi hp.sj h{ m u{lj dw ^
1! i[ i[ sieh wh{ V w'RP mm bjRp W{np bjsip lpF s[RP mm $
$
$ ªeRpCg qhvj 5@ b>e 252«
$
$ $
$ 2! Fer.a Fea wRp FRp dwAp Vjhg bjsip s[ra ujq mm1mm $
$ $
$ ªu{alig qhvj 5@ b>e 702« $
$ $
$ 3! Vjqp dZbjdHdV ljuVj uVq fsjiop ugda mm $
$ $
$ VjVw Ziq b{l[ yrdh wga' FrVp fpVga mm10mm ªlv'w qhvj 5@ b>e 1425« $$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \54| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
ieku iKnu iqsu ibnu jIvxw; ibrQw jnmu jxw ] $
$
$ dH,w dAV qjai rg u' f+q[Li s[ Vjq a'G dWVJ ugRpSj wis[ hV@ RpV%J uSj=udSbj Fjr
$
$ $
$ fpiLJ sj uVq dWioj=dVlxv h{@ borj uSj=ujVSj wi' dw RpV%J sj uVq drbio h{ m dwMdw $
$ $
$ duV%J sg f+q[Li s[ Vjq Vjv f+gag f{ uJsg h{@ RphVJ sg brloj bduhg WS uJsg h{ dw Rph $
$ $
$ f+q[Li sg Ijs } bjfSj ugrV lqNs[ hV a[ Vjq a'G dWVJ d;>seg } qdibJ s[ apv q>Vs[ $
$ $
hV m u{lj dw ^
1! bjtj ugrj drli{ qdi ujRp mm ªbjlj qhvj 1@ b>e 9«
2! duRp qApvg drSp fjSgb{ ih{ V dwa{ RpfjdH mm
daRp hdi dWVp l.ap V ugrHg dWVp hdi Vjq{ qdi ujdH mm7mm
ªlPhg qhvj 4@ b>e 759«
dHl vHg ldaepiP ug Rpfs[L wis[ hV dw bjfSj dH,w rg lpbjl Vjq a'G dWVJ ?jvg Vj
ujS dsY m qV,ptj uVq sj u' lpbjl@ u' dAV Vjq a'G dWVJ v.z debj@ Rph bq'vw lpbjl drbio
hg dedSbj ujr[ej m

jil Qil mhIAil pUirAw; rivAw ivic vxw ]


Rph f+qjaqj uvJ dr,y odv=ovJ \?pLw ue%j| dr,y@ qhg=Ziag dr,y bdv=bwjL dr,y
fig fPiV h' dihj h{ m rSj=dWiAJ dr,y rg idrbj=dqdvbj h'dHbj h{ m borj udv Fjr debjV
dH>s=gbJ@ odv Fjr wiq dH>s=gbJ@ qhg Fjr loPv s[hg@ bdv Fjr b>aLwiV dr,y f+qjaqj fpig
fPiV h{ ba[ l.lji iPfg rSj=u.ev dr,y rg dqdvbj h'dHbj h{ m u{lj dw ^
1! udv odv qhgbdv fPdibj lpbjqg dliuVhjip mm
bdVw FJda h'dH fldibj VjVw H[w.wjip mm1mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 296«
2! duo{ ujHgb{ uea qdh dao{ hdi ljHg mm ªrji dWvjrv qhvj 4@ b>e 851«
3! zdB zdB q{ hdi uP Wl{ l.aV wdhY fpwjdi mm ªlv'w qhvj 9@ b>e 1426«
4! duqg uqjV w[ dWt{ lq,la H[w u'a h{ mm
Vj zjB h{ V WjdT h{ V zjB WjdT h'a h{ mm ªslq@ b>e 293«
w'Hg rg oJ bduhg Vhk@ duo[ f+qjaqj drbjfw Vj h'r[@ us'G f+dhvjs a[ hiVjtL sj
NeCj h'dHbj aJ b?gi dr,y hiVj?L V[ f,pDdAbj dw W'v a[ij f+q[Li dHl o.q dr,y rg h{ m aJ
$ f+dhvjs wdhS v,ej dw u' f+qjaqj hi dH,w yg; dr,y h{@ Rph dHl o.q dr,y rg h{ aJ f+qjaqj $
$ V[ o.q dr,Dy'G Vidl>z s[ iPf dr,y f+eB h' w[ hiVj?L sj Vjl wgaj m f+qjaqj l.lji dr,y dwl $
$ $
$ ai%J drbjfw h{@ ds=LBJa s[ w[ ldaepiP ug lqNjMs[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! lev WVlfda qdh W{l.aip lev sPZ qdh zgbj mm $
$ $
$ RPy Vgy qdh u'da lqjSg zdB zdB qjZRp ugbj mm $
$
$ ªl'idn qhvj 5@ b>e 617« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \55| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 2! fphf qdZ duRp Wjlp Wlap h{ qpwi qjdh u{l[ AjHg mm $
$ a{l[ hg hdi Wl[ dVi.adi zB hg t'uhp FjHg mm1mm ªZVjlig qhvj 9@ b>e 684«
$
$ $
$ $
$ Rph f+qjaqj drbjfw aJ hi dH,w oJ $a[ h{@ fi V;i Vhk bjMsj@ dwMdw Rph dHhVJ $
$ $
$ b,tgbJ sj drLj Vhk m Rpl} s[tS rjv[ r{ije a[ dWW[w s[ V[ai h'i hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ VjVw l[ btCgbJ dWb>DdV duV¶g dcl.s' qj dfig mm ªrch.l qhvj 5@ b>e 577« $
$ $
fi dHh b,tJ RpV%J } f+jfa hp.sgbJ hV@ duV%J Rpfi f+DFP sg W?dLl h'r[ dxi Vjqs[r sg
ai%J w,pDa[ dr,y rg f+qjaqj V;i bjRpS v,e uJsj h{ m Z.V[ } dHh b,tJ f+jfa h'HgbJ aJ Rpl}
f+qjaqj dslS v,e dfbj@ fi w'v tC[ daiv'yV } ds=LBg Vhk bjdHbj m dul ai%J s,pZ dr,y
dzRp h{@ fi Rph ds=LBg Vhk bjMsj@ Rpl} f+jfa wiV rjla[ s,pZ } uje vj w[ shk WSjRpSj
fr[ej m dxi shk } diCw w[ q,tS f+jfa h'r[ej m dHl[ ai%J f+qjaqj sg f+jfag vHg us'G blk
bjfSg s[h } qBwg WSjrJe[ m u{lj dw ^
aVp wdi qBpwg qV qjdh dWv'Hg mm ªbjlj wWgi ug@ b>e 478«
dryji iPfg wPy[ Vjv f+[q iPf fjSg fj w[ dHl } lj` wiw[@ Feag iPfg Z,pf dr,y lpwj w[@ rjdhepiP
sj ul wiV iPf ZPf s[ w[@ dVLwjq wiqJ iPfg s,pZ } aa dqdobj sj dWr[yV wiV iPf uje
vj w[@ dWW[w iPf qZjSg } lq sq ljZVJ iPfg epvgbJ fj w[ LiZj iPfg wpC fj w[ bdFbjl
wiV iPf ldhu[~ldhu[ diCwSj wiJe[ m u{lj dw ^
hdi wj dWv'rVj dWv'rhp q[i[ FjHg mm
lhdu dWv'rhp u{l[ aap V ujHg mm ªbjlj wWgi ug@ b>e 478«
aJ dxi lj} debjV iPf q,tS f+jfa h' ujr[ej m dul q,tS a'G dxi f+q[Li iPf dzRp sg f+jfag
h'r[eg m dHM rjdhepiP lji[ drbjfw h{@ fi s[tS rjla[ wqjHg sg v'C h{ m

so pRBu iciq n AwveI; ikqVw duKu gxw ]


duVJ fpiLJ } Rph f+qjaqj dyda=y[a[ Vhk bjMsj@ RpV%J } faj Vhk dwaVj wp spt h'r[ej m
Fjr dryjdibj Vhk uJsj dw uq RpV%J } dwaVgbJ wp lujrJ s[ w[ spt s[Se[ m RphVJ s[ dli
$a[ u.qS qiS sj eSj=deSag a'G idha spt tC%j h{@ Fjr faj Vhk dwaVg rji u.qSj~qiSj
fr[ej m u{lj dw ^
VjVw hdi dWlijdH w{ fRps[ Viw b>Z¼ji mm18mm ªlv'w qhvj 5@ b>e 1426«

$
ijnI rwivAw so pRØBU; iqMnw Bwgu mxw ] $
$ $
$ h[ FjHg ) duV%J V[ Rpl f+DFP=rjdhepiP } ijdrbj=Rpyjdibj h{@ Fjr Rplsj dlqiV wgaj $
$ $
$ h{@ RphVJ s[ qSj=Rpaq@ dLi'qSg Fje hV m rj^ RphVJ s[ qSj=qSJ qP>hg Fje hV m rj^ u' $
$ dHlaig bjfS[ fag s[ bV.s ajHk qjSsg h{ m Rpls[ r,Dc[ Fje hp.s[ hV@ Vhk aJ FjeJ a'G WQ{i $
$ $
$ wHg NPisgbJ hg idh>sgbJ hV m b{l[ hg duVJ udebjlP a,a W[dabJ V[ fag f+q[Li iPf epiP sg $
$ $
$ f+jfag s[ bV.s } ijdrbj=qjVSj wgaj h{@ RphVJ s[ r,Dc[ Fje hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133 \56| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1! epip fPij F[dBY WcFjeg b>aiujqg lpzCp lpujVp mm
$
$ $
$ ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 825« $$
$
$ 2! rc{ Fjde epip bfpVj fjdHY mm ªB'cg qhvj 5@ b>e 715« $
$
$
$ $
$ 3! rcFjep h'r{ ldaepip dqv{ hRpq{ au{ drwji mm ªlv'w qhvj 3@ b>e 1417« $
$ $
$ $
$ hir drsn kµau mnu locdw; nwnk ipAws mnw ] $
ldaepiP ug woV wis[ hV dw hdi=f+q[Li s[ siLVJ } q[ij qV v'ysj=yjhp.sj h{@ dwMdw
q[i[ qV dr,y Rpl f+qjaqj s[ siLVJ sg dfbjl v,e ihg h{ m f+q[Li s[ dfbjdibJ sg b{lg sLj
} epiWjSg dr,y dHl f+wji woV wgaj h{ m u{lj dw ^
1! u{lg FPt[ f+gda bVju mm da=tjr.a uv l[ag wju mm
u{lg qPC wpB.W fijdHS mm b{lg Vjq[ f+gda VijdHS mm
ªF{iRp Vjqs[Rp@ b>e 1164«
2! uV VjVw wg hdi bjl fpujrhp hdi sildV lJda ligi mm
ªe'Gc qhvj 4@ b>e 862«
3! q[ij qVp v'y{ epi silV ajHg mm dWvf wi[ yjda=w wg dVbjHg mm
da=tj V Rpai{ lJda V bjr{ dWVp silV l.a dfbji[ ugRp mm1mm
ªqjN qhvj 5@ b>e 96«
1! FjHg ijq wpdHi ug \FjHg epiW?L dl>z ug| l+g epiP e'dW>s dl>z ug s[ siLV wiw[ uv~fjSg
Aws[ lV m
2! W[W[ VjVwg ug } us'G siLVJ sg dfbjl vesg@ fw[ xpvw[ r,v a,w w[ AwjRpS sg dH,Aj
wiV Vjv hg epiP VjVw ljdhW bj fhp.ys[ m
3! qjaj ljdhW w"i ug rg fag ldaepiJ s[ siLV wiw[ hg uv fjSg Aws[ lV m
4! dul ai%J FjHg iPf y.s ba[ FjHg ljZP } A[r[G fjaLjh ug s[ siLVJ sj f+[q lg m

cyiq imlwey so pRØBU; iqs kY pwie lgw ]2]


ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw h[ FjHg ) dVqiaj Vjv dHM W[Vag wi' dw u[ lj} qhJfpiL
qV,ptj uVq iPf y[a s[ qhgV[ dr,y bwjv fpit rjdhepiP Vjv dqvj s[S aJ blk RpV%J s[ yiVk
veJe[ m rj^ f+a,t rg y[a sj qhgVj RpV%J sj lxvj h{@ duV%J } qhJfpiLJ V[ f+qjaqj Vjv
dqvj ds,aj h{@ q{G b{l[ f+qjaqj Vjv dqvjRpS rjv[ qhJfpitJ s[ yiVg v,eSj wisj hJ m u{lj
dw ^
$ $
$ 1! w'Hg uVp hdi dlRp s[r{ u'di mm $
$ $
$
$ yiV ehRp WwRp lpF ilVj sgu{ f+jV bw'di mm ªu{alig qhvj 5@ b>e 701« $$
$ $
$ 2! f+F dqvW[ wRp f+gda qdV vjeg mm $
$ $
$ fjdH veRp q'dh wiRp W[Vag w'RP l.ap dqv{ WcFjeg mm $
$
$ ªeRpCg qhvj 5@ b>e 204« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \57| b>e 133

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3! u' hdi f+F wj q{ s[dH lV[hj dalp qVp aVp bfSj s[rj mm
$
$ $
$ ªrch.lp qhvj 4@ b>e 561« $
$ $
$ duV%J qhjaqj } y[a s[ qhgV[ dr,y rj^ qV,ptj ligi iPfg y[a s[ qhgV[ dr,y rjdhepiP lj?Ija
$
$ $
$ h' w[ dqdvbj h{@ RpV%J s[ yiVg v,es[ hJ m us'G dHl ai%J dViqaj ZjiV wi'e[ aJ bjf hg rjdhepiP $
$ $
$ aphjcg FjrVj } s[t w[ bjfS[ siLV W?L w[ aphj} dVhjv wi s[Se[ m dHh Rpfs[L lpS w[ $
$ $
$ WjWj W,pTj ljdhW ug ba[ dl,t l.eaJ bdab>a hg f+l.V h'HgbJ a[ Z.V l+g epiP biuV s[r ug $
qhjiju sj u,l ejRpS v,egbJ m dHM bjfJ rg dHl fdr,ai Rpfs[L } lpS w[ ZjiV wigH[@
qV dr,y rljHgH[ dul wiw[ v'w lptg f+v'w lph[v[ h' lwgH[ m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \58| b>e 133~34

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 133~34« $
$ $
$
$ vYswiK DIrin ikau vwFIAw ijnw pRym ibCohu ] hir swjnu purKu ivswir kY $
$
$ lgI mwieAw Dohu ] puq® klq® n sMig Dnw hir AivnwsI Ehu ] plic plic sglI $
$ $
$ mueI JUTY DMDY mohu ] ieksu hir ky nwm ibnu AgY leIAih Koih ] dXu ivswir ivgucxw $
$ $
$ $
pRB ibnu Avru n koie ] pRIqm crxI jo lgy iqn kI inrml soie ] nwnk kI
pRB bynqI pRB imlhu prwpiq hoie ] vYswKu suhwvw qW lgY jw sMqu BytY hir soie ]3]

r{ljt_ldaepiP ug r{ljt s[ qhgV[ spbjij Rpfs[L W?dLL wi ih[ hV m r{ljtg sj dshjCj


?jvlj f>o dr,y WCg qhjVaj itjMsj h{ m lF a'G fdhvJ dl,t l.eaJ sg dHw,aiaj rjla[ WjWj
W,pTj ug V[ l+g epiP bqisjl ljdhW ug fjl W[Vag wgag dw h[ ldaepiP ug ) dl,t l.eaJ r,Dt'~r,t
dHvjdwbJ dr,Dy'G bjMsgbJ hV a[ bjf ug s[ siLV wiw[ qpC uJsgbJ hV m Vj aJ bjfl
dr,y l.eaJ sg fdhyjS f{Gsg h{ a[ Vj hg l.eaJ sj filfi dfbji rZsj h{ m l.eaJ sj wpN
b{lj rgyji h{ dw l.eaJ s[ u'C q[v[ vHg ljv dr,y w'Hg bduhj dsV Vgba h'Sj yjhgsj h{@
dul dsV l.eaJ drL[L a"i RpD,Da[ dHw,ngbJ h' lwS m WjWj W,pTj ug spbjij wgag l.eaJ sg W[Vag
} f+rjV widsbJ r{ljtg sj dshjCj Vgba wgaj m dHl dsV l.eaJ sj u'C q[vj h'S wiw[
l+g epiP bqisjl ljdhW ug V[ WjRpvg ljdhW sg y,n wgag lg m
x[i ldaepiP ijqsjl ljdhW ug V[ u' avjb fBjRpSj LpiP wgaj lg@ Rpl oJ $a[ Wilja
sj fjSg tC%j lg m ldaepiP ijqsjl ljdhW ug u'ag u'da lqj eH[ lV a[ epiP biuV ljdhW
ug l.a'tli sg l[rj wij ih[ lV m f,Bg s[ iju[ spVg y.s V[ bjfSg A'Bg vCwg f+qjaqj $a[
Fi'lj i,tS wjiV bjfS[ hn wiw[ df>ev[ } drbjh ds,ag m Rpl sj Vjq WgWg iuVg \iju w"i|
lg m Rph bjfS[ df>ev[ fag } tjig dr,y dli RpD,Da[ y,pwg dxisg a[ f+qjaqj s[ FjS[ } l,a wiw[
q>Vsg lg m Rpl tjig } r{ljtg rjv[ dsV spt F.uVg W[ig o,Dv[ i,t w[ bjf df>c dr,y i'Bg v{S
rjla[ yvg eHg m Rpls[ ujS a'G Wjbs df>ev[ V[ s[dtbj dw V[C[ u' o'C%j duhj fjSg tC%j h{@
Rpl dr,y dHLVjV wiw[ wjv[ wJ dy,DB[ h'~h' w[ dVwvs[ hV m df>evj tjig dr,Dy'G dVwv w[ h"vg~h"vg
bjf rg dHLVjV wiV v,ej aJ ldaepiP ug sg dwifj Vjv Rplsj ligi w.yV riej h' debj m
us'G dHlsg faVg rjfl bjHg aJ Rpl } bjfS[ fag $a[ L.wj Rpaf>V h'Hg dw dHh Rph Vhk
h{ m dxi s'r[G f>yq fjaLjh w'v f,pDu[ aJ ldaepiP ug V[ L.wj Vdria wgag a[ Rpl fdr,ai b>Ddq+a
li'ri@ dul sj Vjq lpZj il h{@ iyVj wiw[ dHh qhjV agio f+eB wgaj m l'@ dHh agio rg
r{ljtg rjv[ dsV hg f+eB h'dHbj lg m

$ dHl r{ljtg rjv[ dsV hg udv%bJrjv[ WjQ dr,y b>ei[;J V[ dl,tJ $a[ e'vgbJ yvjHgbJ@$
$ dul wiw[ W[b>a dl>zJ V[ LhgsgbJ fjHgbJ m 1978 dr,y r{ljtg rjv[ dsV 13 dl>z dVi.wjigbJ $
$ $
$ h,Do'G Lhgs h'H[ m $
$ $
$
$ dul r[v[ b"i.e;[W QigWJ@ bVjo dh>sPbJ } ;pvq sg a[e s[ zjB Rpaji dihj lg m Rph $$
$
$ hi i'; lrj~lrj qS uV[RP vjh w[ sgV a'G W[sgV wi dihj lg a[ RphVJ s[ q>DdsiJ@ qPiagbJ $$
$
$ } Tjh w[ dq,Bg dr,y dqvj dihj lg m dxi dHhVJ q;vPq@ wLqgig f>DdcaJ sg `dibjs lpS w[ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \59| b>e 133~34

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ epiP a[e Whjsi ljdhW V[ bjfSg Lhjsa ds,ag a[ b"i.e;[W } s,l ds,aj dw aP. s' q,aJ a'G $
$ $
$ dH,w wiVj yjhp.sj h{G@ fi wiaji s[ FjS[ b>si dHh s' a'G da>V h' ujSe[ m us'G ldaepiP ug $
$ V[ Lhgsg ds,ag aJ ldaepiP ug sj lgl FjHg u{aj \u' Wjbs dr,y b>Ddq+a A,w w[ ugrV dl>z
$
$ $
$ WS[| sg N'vg bj dfbj a[ Rph lgl v{ w[ bV.sfpi ljdhW } y,v dfbj m b"i.e;[W V[ lgl ep.q
$
$ $
$ h'S a'G blyiu h' w[ dwhj dw u[ w'Hg epiP sj dl,t h{ aJ dHl ZC sj llwji wi s[r[ m Fjr[G
$
$ $
$ Rpl r[v[ ds,vg dr,y dl,tJ sg y"sJ l" s[hvg lg@ fi cis[ qji[ dwl[ V[ dHM Vhk dwhj dw q{G $
epiP wj dl,t hJ a[ epiP s[ ZC sj llwji wiJej m b?gi v,tg Ljh rSuji[ V[ f+[q dr,y bj w[
W{vJ sj lqpsjb yJsVg y"Gw dr,y sg v.zj w[ WCg xpiag s[ Vjv epiP ug s[ ZC } dvuj w[
llwji wgaj m dHh ljig ljtg l+g wvQgZi fjaLjh V[ ds,vg rjvg l.ea u' siLV wiV bjHg
lg a'G lpSg m ljig ljtg lpS w[ ldaepiP ug wdhS v,De[ dw qhjiju V"r[G fjaLjh V[ aJ fiRpfwji
dha Lhjsa ds,ag h{ m u{lj dw ^
davw u.EP ijtj f+F ajwj mm wgV' Wc' wvP qdh ljwj mm
ljZV h[a dHag dudV wig mm lglp sgIj fip lg V Rpyig mm13mm
Ziq h[a ljwj dudV wgbj mm lgl sgbj fip dliip V sgbj mm
ªWdy,a= VjBw fj^ 10«
fi dHhVJ dl,t whjRpS rjdvbJ a'G dHaVJ Fg Vj ldibj dw ldaepiP ug s[ ZC sj llwji
wi s[S m l+g wvQgZi ug u'L dr,y bj w[ dul ai%J W,sv@ rj^ L[i eiusj h{@ dHl f+wji e.Fgiaj
rjvg Wpv.s bjrj; dr,y wdhS v,De[ dw q{G b{lj f>o f+eB wiJej dw u[ w'Hg dl,t bjfS[ qpt
a'G wh[ dw q{G dl,t Vhk hJ@ fi lF v'w wdhSe[ dw dHh dl,t h{ m b{lj a[u FiJej dw WjuJ
Vjv dyC%gbJ } vCjrJej m lF spLB s'tg fwC w[ RphVJ sj Vjl wiJej m bjfS[ dHl WyV
} lwjijaqw iPf s[S vHg 1756 dW*qg l.qa r{ljtg rjv[ dsV dH,w qhjV lqjeq wgaj m
dul dr,y sPi~sPi a'G l.eaJ f,a=wj F[u w[ WpvjHgbJ m ljig l.ea sg dHw,aiaj ljT[ V'G v,t
lg m wHg dHdahjlwjiJ V[ sl v,t@ wHgbJ V[ 80 h;ji rg dvtg h{ m wjWv@ w.Zji@ f'n'hji@
Z.Vg@ t[q@ qjNj@ qjvrj@ spbjWj bjds a'G W[b>a s[LJ a'G l.eaJ bjHgbJ a[ ldaepiP ug s[ siLV
wiw[ dVhjv h'HgbJ m l.eaJ qV dr,y rgyji wisgbJ lV dw lj} epiP ljdhW ug V[ dy,ngbJ
F[u w[ WpvjdHbj h{@ faj Vhk wg w"aw wiVe[ ( r{ljtg rjv[ dsV a'G fdhvJ hg W[b>a l.eaJ
bV.sfpi ljdhW f,puSgbJ LpiP h' eHgbJ m r{ljtg rjv[ dsV dV,a sg ai%J ldaepiP ug ba[ liW,a
l.eaJ V[ dHLVjV wgaj m w[leC% ljdhW rjvg oJ $a[ sgrjV ldubj a[ bjlj sg rji bji.F
h' eHg m lF l.eaJ bj w[ sgrjV dr,y W{nS v,egbJ m dul r[v[ lPiu dVwv bjdHbj aJ ldaepiP
$ ug dVrjl blojV a'G Vgv[ z'C[ $a[ lrji h' w[ l+g w[leC% ljdhW } y,v fH[ m us'G sgrjV dr,y $
$ fhp.y[ aJ ljigbJ l.eaJ V[ siLV wiw[ VqLwji wgag a[ ldaepiP ug dl>zjlV $a[ lpL'dFa h' $
$ $
$ eH[ m W[b>a hg a.WP wVjaJ v,egbJ h'HgbJ hV a[ f>cjv tyjty Fdibj h'dHbj h{ m bjlj sg $
$ $
$ rji s[ wgiaV sg lqjfag a'G Rpfi.a ldaepiP ug dl>zjlV a'G Rpn[ a[ Fi[ sgrjV dr,y dWuvg $
$ $
$ Vjv'G rg yqwgvg l+g ljdhW dqbjV dr,Dy'G w,Tg a[ l.ea r,v dqhi sg dVe%j Vjv a,Ddwbj a[ $
$ $
$ RpD,yg Wgi~il rjvg bjrj; Vjv WyV wgaj dw blk Wgi il rjvj@ Ziq idtbw@ lrj~lrj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133~34 \60| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ v,t Vjv vCV rjvj ?jvlj f{sj wiVj h{@ dHl vHg lj} dH,w lgl sg v'C h{ m dHl vHg w'Hg
$
$ $
$ b{lj epiP wj dfbjij h{@ u' Ziq rjla[ bjfSj lgl F[Bj wi[ m ldaepiP ug s[ dHV%J WyVJ } $
$ $
$ lpSs[ lji hg sgrjV dr,y lVjBj Aj debj m Rpl r[v[ l.eaJ dr,y epiP ljdhW s[ WyV lpSV $
$ $
$ sj RpaLjh a[ RpajrvjfS lg@ fi us'G ldaepiJ V[ lgl sg q>e wgag aJ ljdibJ V[ dHl f+wji $
$ $
$ VgrgbJ fj vHgbJ@ dur[G edCbJ sg F.Vg t[ag hp.sg h{@ eiqg f{S a'G b,wJ sgbJ wiP.WvJ qpC $
$ $
$ uJsgbJ hV m lF s[ dsvJ dr,y dHM NiVjBJ LpiP h' eHgbJ@ dur[G ligi } dWuvg sj wi.B $
vesj h{ ba[ i"vj dHl f+wji W.s h' debj@ dul ai%J qkh f{S a'G dq,Bg z,Bj sW uJsj h{ m
ldaepiJ sj WyV lpS w[ us'G w'Hg Vj Rpdnbj aJ l+g wvQgZi ug V[ sPug bjrj; dxi u'L
dr,y bjS w[ ds,ag aJ x[i rg w'Hg Vj Rpdnbj m Whpa[ Ziag } hg dHLB s[raj q>V w[ h[nJ
r,v dZbjV Zig W{n[ hV m u' Whpa wq~dsv[ ba[ wjdHi qV rjv[ lV@ RpV%J V[ aJ F,uS vdebJ
dhiVJ } qja fj ds,ag m lF s"C eH[ aJ hg dvdtbj h{ m u{lj dw ^
u' AwPH[ wpSw[ w[ mm Fje eH[ dHw npSw[ l[ mm ªarjig?«
b?gi agug rji x[i bjf ug V[ Wpv.s bjrj; dr,y lgl sg q>e wgag m FjHg sdHbj ijq
V[ dwhj dw h[ qV ) dHh lgl aJ fdhvJ hg epiP ljdhW } ds,aj h'dHbj h{ m dxi aP. dTv dwM
wgag h{ ( dHl a'G h'i lpFje lqJ dwhCj h{ ( dw b,u q[ij lgl v{ w[ ldaepiP ug f>o sj Vkh
f,oi i,t ih[ hV m FjHg sdHbj ijq ug } dHaVg qlag yC% eHg@ dul ai%J WgV lpS w[ riqg
dr,Dy'G l,f dVwv w[ q[v%S v,e uJsj h{ m dHl[ ai%J FjHg ljdhW V[ tC%[ h' w[ W[Vag wgag dw h;Pi )
q[ij lgl hj;i h{ aJ ldaepiP ug f,pAS v,De[ dw FjHg ) aP. dwl[ e,Dv'G sptg h' w[ qiV rjla[ aJ
Vhk bjdHbj m aJ FjHg sdHbj ijq wdhS v,De[ dw Vhk ldaepiP ug ) q{G aJ bjf ug sg ?pLg
v{S rjla[ hj;i h'dHbj hJ m dxi ldaepiP ug FjHg sdHbj ijq } a.WP dr,y v{ eH[ a[ lgl
ZC a'G r,tij wi ds,aj m dHh vjh"i s[ idhS rjv[ t,aig lV m us'G sdHbj ijq sj lgl r,T
w[ ldaepiP ug V[ Wjhi bj w[ dxi lgl sg q>e wgag aJ FjHg Ziq y.s ug V[ bjfSj lgl
F[B wgaj m dHh hldaVjfpi s[ idhS rjv[ u,B lV m agug rji us'G lgl q>Ddebj aJ FjHg dh>qa
y.s ug V[ lgl F[B wgaj m dHh ueVVjo s[ idhS rjv[ Ngri lV m y"og rji FjHg qphwq y.s
ug V[ lgl F[B wgaj m dHh srjiwj s[ idhS rjv[ AkW[ lV m f>urk rji us'G ldaepiJ V[ lgl
q>Ddebj aJ FjHg ljdhW y.s ug V[ bjfSj lgl hj;i wgaj m dHh dWsi s[ idhS rjv[ VjHg
lV m f>uJ s[ lgl ZC Vjv'G r,ti[ wiw[ ldaepiP ug V[ bjfSg bjadqw Lwag Vjv f>uJ } lpiuga
wiw[ t>Dc[ WjB[ sj b>Ddq+a dabji wiw[ f>uJ } AwjdHbj a[ ljdibJ sg uja~fja q[B w[ ?jvlj
WSjdHbj a[ Vjq dl>z i,Ddtbj m dHV%J } ldaepiP ug V[ dfbjdibJ sg fsrg ds,ag m dxi dHV%J
f>uJ a'G bjf b>Ddq+a A,w w[ e'dW>s ijH[ a'G e'dW>s dl>z WS[ m u{lj dw ^
$ $
$ rh f+edBY qis be.qCj rdibjq bw[vj mm $
$ $
$ rjh rjh e'dW>s dl>z bjf[ epip y[vj mm ªFj^ episjl dl>z ug@ rji 41@ fRpCg 17« $
$ $
$ bjfS[ liPf dr,y bF[saj siljMdsbJ ldaepiJ V[ WyV wgaj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ tjvlj q[i' iPf h{ tjl mm tjvl[ qdh h" wi"G dVrjl mm1mm $
$
$ ªl+g liW v'h e+.o ljdhW ug@ f>Vj 661« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \61| b>e 133~34

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dHo[ dH,w e,v dryjiV I'e h{ dw wvQgZi fjaLjh sg dHl dHdahjlw zBVj } wHg
$
$ $
$ dvtjigbJ V[ w'Ng Lijia Vjv@ F'v[~Fjb dr,y@ dWVJ dryji[ uJ wpN dvtjigbJ V[ fdhv[ dvtjigbJ $
$ $
$ sg igl widsbJ duM sj daM dvt ds,aj dw r{ljtg rjv[ dsV W,wi[ NBwjH[ lV m dHh dvtS $
$ $
$ v,DdebJ dHh l'dybj hg Vhk dw dHh dlZJa epiWjSg a'G RpvB h{ m epiWjSg dr,y bjdHbj dlZJa $
$ $
$ ldaepiJ sg qji w[ ugrjvS sg lqi,oj } f+eBjMsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
1! ldaepip q[ij qjdi ugrjv{ mm ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1142«
2! dqiaw wRp fjdHY adV ljlj dWApia bjdV dqvjdHbj mm
ªl'idn qhvj 5@ b>e 614«
dHh' duh[ h'i f+qjS rg epiWjSg dr,y W[b>a hV m l'@ v[twJ sg dHh Qvag h{ m dHdahjl
Rphg q>VSI'e h{@ u' epiWjSg sg wl"Bg $a[ fPij Rpai[ m W,wi[ NBwjRpS sg e,v } q>VSj epiWjSg
s[ dlZJa a'G qpVwi h'Sj h{ m dH,w Qvag l{GwC[ QvagbJ } uVq ds>sg h{ m W,wdibJ sg e,v
} lhg q>VS Vjv dHdahjl s[ dHh a,o rg Qva h' ujSe[ m
1! u{lj dw ds,vg uqVj s[ dwVji[ iju[ s[ dH,w hjog qi[ RpD,Da[ FjHg qisjV[ spbjij ldaVjq
whj w[ uv sj dA,Bj qirjdHbj a[ hjog duMsj wgaj m
2! agli[ fjaLjh s[ fdr,ai yiVJ Vjv h,cg A'hS a'G Viwg ugr f+eB h' w[ W{wp.n } ujS
sg ljtg dHdahjl dr,y f+dl,Z h{ m dH,w drZrj b"ia@ dulsj W[Bj dqiaP } f+jfa h' debj
lg@ Rpl} ldaepiJ V[ duMsj wgaj m
3! f>ur[G fjaLjh V[ vjh"i dr,y FjHg l.qV s[ f,pai qPlV } duRPGsj wgaj m
4! A[r[G fjaLjh l+g epiP hdie'dW>s ljdhW ug s[ lf,pai WjWj bB,v ijdH ug V[ bjfS[ ljog
q'hV } tP>cg Vjv duMsj wgaj m
5! lar[G fjdaLjh l+g epiP hdiijdH ljdhW V[ dH,w qjHg sj vCwj duRPGsj wgaj m
6! WjWj epids,aj ug V[ fhjCgbJ sg eRP ugRPGsg wgag m
dHh dHdahjlw zBVjrJ ljhqS[ hV m us'G fdhdvbJ ujdqbJ dr,y qpdHbJ } duMs[ wiV
s[ f+qjSJ $a[ w'Hg Bgwj dB,fSg Vhk aJ dxi l+g wvQgZi ug s[ dHl dHdahjlw w"aw $a[ Bgwj
dB,fSg dwM ( dHl zBVj } b,tk s[tS rjvj yLqsgs erjh@ u' b"i.e;[W sj epfayi lg m
davw@ u.EP@ Z'ag fdhS w[ W+jhqSg dvWjl dr,y wHg ljv lg!bjHg!cg! wisj dihj@ Rplsg bj?ig
dif'iB r{ljtg rjvg lg@ dul dr,y RplV[ dwhj dw f{Gag a'G yjvg h;ji s[ veFe v'wJ sj dHw,n
bV.sfpi ljdhW h'dHbj m qpQvJ s[ yji[ a?a dsvg@ vjh"i@ bjeij a[ wvjV"i u' hV m epiP sj
$ a?a u' bV.sfpi ljdhW lpL'dFa h{@ dHl s[ qPhi[ apA ves[ hV m epiP ug V[ dH,w dH,w wiw[ $
$ f>u lgl vH[ m sgrjV dr,y q"a rieg y,pf Aj eHg m dHl l,uS sj Vjq bWPRpv aijVg lg m $
$ $
$ dHlsg ljig dif'iB bvgeC% IPVgridlBg dr,y fHg lpSgsg h{ m duo[ b'i.e;[W sj diwjic q"uPs $
$ $
$ h{ m Rph wdh>sj h{ dw h[ b'i.e;[W ) q{G b,u a'G a[ij V"wi Vhk dihj@ Wvdw epiP sj l[rw h' debj $
$ $
$ hJ m r{ljtg rjvg zBVj V[ q{} aV'G qV'G Wsv ds,aj h{ m dHl s[ wdhS qpajdWw ldaepiP V[ Fi[ $
$ $
$ siWji dr,y hg dl,tJ s[ lgl ZC Vjv'G rti[ wga[ m dHl V[ a.WP sj dwa[ w'Hg d;wi Vhk wgaj m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133~34 \62| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dxi dHh wdh>sj h{ dw epiP V[ dWVJ w.PdcbJ a'G wCjhg vHg \dul sj Fjr h{ liW v'h sj WjBj|@ $
$ $
$ Rpl wCjhg dr,y b>Ddq+a dabji wgaj a[ b>Ddq+a } f>uJ dl>zJ s[ qpt dr,y fj w[ RpV%J } lpiuga $
$ wgaj m dxi dHl V[ dHl zBVj a'G f+Fjdra h' w[ b>Ddq+a Adwbj a[ Vjq buq[i dl>z h'dHbj m
$
$ $
$ u' ldaepiJ Vjv h' w[ wHg u.eJ dr,y vCsj dihj m l'@ dHh epiqpt ljc[ dvtjigbJ Vjv'G rZ[i[
$
$ $
$ l,y f+eB wisj h{ m dxi b>Ddq+a Awj w[ ldaepiJ V[ idha s,lg dw f>u wwjiJ dr,y
$
$ $
$ dabji~Wi~dabji idhSj@ z,B a'G z,B b>Ddq+a r[v[ f>u WjSgbJ sj dVaV[q@ Ljq } idhijl $
a[ l"S v,De[ wgiaV l'dhv[ sj fjn m epi q>a=@ qPv q>a= sj bdFbjl wiVj@ yji W,ui wpidhaJ
a'G Wy w[ idhSj@ y'ig Ijig Vhk wiVg@ NPn Vhk W'vSj@ ligi sg Rpfugrwj Ziq dwia Vjv
wiVg@ liW,a sj Fvj v'ySj@ Ziq sg fjvSj wis[ h'H[ ligi wpiWjV wi s[Sj m u' b{lg idha
it[ej@ Rph q[ij a[ q{G Rplsj hJ m q{} idha dfbjig h{ dl,t dfbjij Vhk h{ m u{lj dw ^
1! idha dfbjig qpN wRp dlt dfbjij Vjdh mm
dlt dfbjij Vjdh qq idha dfbjig bjdh mm
2! idhSg ih{ l'Hg dlt q[ij mm
Yhp ljdhW q{G Rpl wj y[ij mm
3! dHh{ q'i bjdebj lpV' v{ dfbji[ mm
dWVj a[e w[l. dsr' V dssji[ mm ªepidWvjl fj^ 10@ bdZ^ 23@ f>Vj 492«
4! O l+g rjdhepiP ug wg xah mm l+g qptrjw fjdaLjhg 10 mm
dVLjV[ dltg f>u hi` bla wj` mm hdide; V WjLs b;k f>u qpbj` mm1mm
wCj wjis' w,A w.z[ dWsJ mm dWvj w[l h[y bla ;pqv[ dVLJ mm2mm
hix hjdHwja bla b;k f>u wj` mm dWsjV.s Wjri V e'Iq dtvj` mm3mm
hpwj hujqa hvjv' hijq mm WjigL[ dhVJ wis iP dlIj xjq mm4mm1mm
l'@ Rpl lq[G sg zBVj sj s[tS rjdvbJ $a[ dHaVj bli h'dHbj dw 20 h;ji f+jSgbJ
V[ b>Ddq+a fjV wgaj m duV%J dr,y ldaepiJ sj bjfSj fdirji@ epiP w[ qdhv@ yji[ ljdhW;js[
ba[ fiq fPuVgw qjaj epui w"i ug lji[ fdirji V[ b>Ddq+a Adwbj m u' wHg v[tw dHl e,v
sj dri'Z wis[ hV dw dHdahjl dr,y dHh dwa[ dvdtbj Vhk dqvsj dw epiP w[ fdirji V[
b>Ddq+afjV wgaj m fdhvg e,v dHh epiP s[ lpFjb a'G RpvB h{ dw dul b>Ddq+a Vjv epiP V[ b{Vj
dfbji wgaj dw dul s[ AwS s[ Wsv[ liW.l wpiWjV wgaj m u' epiP v'wJ } b>Ddq+a AwS sg
f+[iSj wisj h{ dw Rpl ldaepiP V[ bjfS[ fdirji } b>Ddq+a AwS sg f+[iVj dwM Vhk wgag
$ h'r[eg m dlsw a'G hgS f+yjiwJ s[ f+yji } lpS w[ L.wj Vhk ZjiVg m $
$ l+g w[leC% ljdhW sg fpijSg dHqjia u' tlaj h'S df,DA'G rZjHg eHg Vrk dHqjia sgbJ
$
$ $
$ VghJ t'sS r[v[ aJWi f,ai dqv[@ duV%J RpD,Da[ epiP w[ qdhv ba[ ljdhW;jdsbJ s[ b>Ddq+a fjV $
$ $
$ wiV sg ajig? Rpwig h'Hg lg m Rps'G f>u dfbjdibJ sg l[rj dr,y l.a WjWj bai dl>z ug qlaPbjS[ $
$ $
$ rjv[@ l.a debjVg l.psi dl>z ug dF>ciJrjv[@ l.a q,zi dl>z ug ijqeC% rjv[@ l.a urjvj dl>z $
$ $
$ ug hit'rjv rjv[ ba[ l.a hig dl>z ug whjifpi rjv[ hj;i lV m debjVg y.sj dl>z ug d`i';fpig $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \63| b>e 133~34

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ V[ 1790 Hg^ dr,y@ u' ldaepiP ug sg arjig? dvtg h{@ Rpl dr,y rg qjaj epui w"i ug sj@
$
$ $
$ ldaepiJ s[ qdhvJ sj ba[ ljdhW;jdsbJ sj b>Ddq+a AwSj dvdtbj h{ m l'@ dHl f+wji r{ljtg $
$ $
$ rjvj dsV dl,t uea dr,y WCg qh,aaj rjvj dsV h{ m $
$ $
$ r{ljt qhgV[ s[ bio wiV a'G fdhvJ dHh e,v s,lSg WCg ;iPig h{ dw s' qhgdVbJ sg $
$ $
$ dH,w ip,a h'dHbj wisg h{ m l' dHo[ fdhvg i,pa dul } Wl.a ip,a dwhj debj h{ m dul dr,y x,pv $
$ $
$ bjds dtCs[ hV@ WVlfag f+Dxpva hp.sg h{ m l' ldaepiP ug V[ tB i,paJ WjWa `piqjdHbj h{ dw $
dHh lF aJ lxvgbJ hV m u{lj dw ^
1! lj ipda lphjrg duap hdi dyda bjr{ mm ªWl.ap qhvj 5@ b>e 1183«
2! lF[ ipag y.egbj duap ly[ dlRp V[hp mm ªqjiP qhvj 1@ b>e 1015«
3! W[ sl qjh ipag doag rji Fv[ mm
zCg qPia fv ljy[ bjH[ lhdu dqv[ mm ªaptjig qhvj 1@ b>e 1109«
l' r{ljt@ Wl.a ipa sj sPuj qhgVj h{ m Wl.a yC%S a'G WVlfag ai%J~ai%J s[ r[l wiw[
bjfS[ RpaLjh } f+eBjMsg h{ m u{lj dw ^
r{ljtp Fvj ljtj r[l wi[ mm ªaptjig qhvj 1@ b>e 1108«
Wl.a ip,a dr,y r{ljt sj qhgVj bdab>a l'FVgw h{ m l.a Fea rg dHl Wl.a i,pa } dtCg
h'Hg s[t w[@ f+q[Li sg iyVj } s[t w[ bjfS[ qV dr,y f+l.V hp.s[ hV m

vYswiK DIrin ikau vwFIAw; ijnw pRym ibCohu ]


ldaepiP ug r{ljt s[ qhgV[ spbjij Rpfs[L wis[ hV dw dul ai%J fag a'G drACgbJ h'HgbJ
dHlaigbJ } Zgiu Vhk bjMsj m dHl[ ai%J qV,ptj ligi iPfg r{ljt s[ qhgV[ dr,y
rjTgbj=drApCgbJ h'HgbJ udebjlP iPf dHlaigbJ } dwr[G Zgiu h' lwsj h{ Fjr Vhk h' lwsj@
duVJ } rjdhepiP s[ f+[q sj dWA'hp=drA'Cj h' dihj h{ m dul ai%J ywrg rjla[ bV[wJ y.s yC%
ujS a[ yw'i rjla[ bV[wJ lPiu yC ujS fi RphVJ } bjfS[ dfbji[ a'G dWVJ dwl[ f+wji
rg Zgiu Vhk bjMsg m dHl[ f+wji f+[qg udebjlP } f+q[Li a'G drACV wiw[ y.s rJe bjlJ
sj y.siqj dwM Vj f+wjL fr[@ lPiu rJe zi~zi ul Fg dwM Vj h'S v,e ujr[ m b>DV%[ b,De[
wi'CJ sgr[ WjvS rJe RpV%J } bV[wJ W[sJ LjLa=J sj debjV dwM Vj woV wiw[ lpSjdHbj
ujr[@ fi RpV%J f+[qg udebjlPbJ } x[i rg Zgiu Vhk bjMsg ba[ Rph bjfS[ dfbji[ f+q[Li
a'G dWVJ dHM ujSs[ hV m u{lj dw^
$ u[ lRp y.sj Rperdh lPiu yCdh huji mm $
$ H[a[ yjVS h'dsbJ epi dWVp z'i b>Zji mm2mm ªrji bjlj qhvj 2@ b>e 463« $
$ $
$ $
$ borj r{ljt \r{+ljt| r{=Rph u' W+hq ljdt=r[sJ LjLa=J wiw[ f+agfjsV I'e h{ m rj^ $
$ $
$ r{=Rph u' ljdt=y[aV liPf h{@ Rpl s[ f+[q a'G dWVJ@ Rpls[ drACV[ wiw[ dwr[G Zgiu bjr[@ Fjr $
$ Zgiu Vhk bjMsg m f+q[Li } dy>aV wiV a'G dWVJ Fjr[G Wl.a ipa dwM Vj h'r[@ Rph rg dZ+wji $
$ $
$ I'e h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133~34 \64| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ duap dsdV drli{ fjiW+hq dxBp Fv[ig ipda mm1mm ªrji eRpCg q» 5@ b>e 318«
$
$ $
$ $
$ RpV%J udebjlPbJ } Wl.a y.ej l'FVgw h{@ duV%J s[ dhis[ iPfg zi dr,y fag f+q[Li rdlbj@ $
$ $
$ Fjr ljtIja h'dHbj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ VjVw daVj Wl.a h{ duV¶ zdi rdlbj w.ap mm ªrji lPhg qhvj 2@ b>e 791« $
$ $
$ $
$ duV%J sj fag sPu[ s[l debj h'dHbj h{@ Fjr f+q[Li ljtIja Vhk h'dHbj@ RpV%J } Zgiu $
Vhk bjMsg ba[ Rph rjdhepiP fag Vjv'G drAC w[ ija dsV lCs[ hg idh>s[ hV m u{lj dw ^
duV w[ w.a dsljfpig l[ bdh dVdl dxidh uv.a mm2mm
ªrji lPhg qhvj 2@ b>e 791«
ldaepiP qhjiju ug } epidl,tJ V[ f+LV wgaj dw bjf aJ rjdhepiP } lji[ drbjfw woV
wis[ h' m u{lj dw ^
1! udv odv fPdi idhbj dqhirjVj mm ªqjN qhvj 5@ b>e 105«
2! udv odv qhgbdv idrbj l+W njHg beq iPf deiZji[ mm3mm
ªZVjlig qhvj 5@ b>e 670«
u[ f+q[Li lji[ drbjfw h{ aJ dxi ugr f+qjaqj a'G drAC[ h'H[ dwr[G hV m aJ ldaepiP ug
wdhS v,De[ dw Rph f+q[Li h{ aJ lji[ drbjfw fi dul ai%J Wigw fCs[ wiw[ V[C[ sg yg;
rg drtjHg Vhk ds>sg@ dHl[ ai%J@ u{lj dw ^
FJFgig w[ fja fis' dWVp f[t[ sPijdHY mm3mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 624«
qjdHbj@ rj_da=LVj@ rj_h.wji iPfg u' F.Fgig s[ t>F sg ai%J Wjigw fisj h{@ Rpl wiw[ V[C[
hp.sj h'dHbj f+q[Li dslsj Vhk a[ sPi ujfsj h{ m dul RpD,Da[ epiP sg dwifj h'r[@ Rph udebjlP
fis[ } sPi wiw[ f+q[Li s[ liPf } s[tsj h{ m u{lj dw ^
lFVj dfip rl{ lsj Vjv[ mm epi filjsg w' Vsdi dVhjv[ mm
ªqjN qhvj 3@ b>e 112«
Rpl rjdhepiP a'G dWVJ ^ u{lj dw ^
l[uCgbj l'dH>V hgi[ vjv uC.sgbj mm
lpFi wfC F'e VjVw dfig drhPSg aagbj mm3mm ªctS[ qhvj 5@ b>e 1102«
Fjr[G uf af iPfg hgi[ vjvJ sg uC%ag rjvgbJ b>aLwiV iPfg l'FVgw l[uj dwM Vj
h'S@ r{ije iPfg lpFi=Rpuv wfC[ h'S a[ h'i bV[wJ F'e=fsjio h'S fi rjdhepiP sg ltIjaaj
$ $
$ a'G dWVJ Rph rg sptsjHg hV@ dwMdw ldtbjaaj a'G dWVJ RphVJ s[ dhis[ } Zgiu Vhk bjMsg m $
$ $
$ Rph bwjv fpit f+[q Vjv hg f+jfa h' lwsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ ljy wh"G lpV v[hp lF{ duV f+[q wgY daV hg f+DFp fjdHY mm $
$ $
$ ªl+g slq e+.o@ b>e 14« $
$ $
$ u' f+[q a'G drAC[ hV@ RpV%J } f+qjaqj f+jfa Vhk h' lwsj m u' f+[qg hV@ Rph dVi drwji $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \65| b>e 133~34

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ h' w[ f+qjaqj Vjv dH,w~dqw h' w[ lqjb uJs[ hV m dur[G VjdvbJ sj fjSg e.ej dr,y f{ w[ $
$ $
$ e.ej sj iPf h' uJsj h{@ dHl[ ai%J ugr iPf Vjv[ rjdhepiP iPf e.ej dr,y lqjb wiw[ bF[s $
$ $
$ h' uJs[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ duRp uvp uv qdh f{dl V dVwl{ daRp Tpdi dqdvY upvjh' mm1mm $
$ ªZVjlig wWgi ug@ b>e 692«
$
$ $
$ $
epidl,tJ V[ f+LV wgaj dw h[ ldaepiP ug ) ugr Rpl f+q[Li s[ f+[q a'G dwl wjiV wiw[ drAC[
hV aJ ldaepiP ug wdhS v,De[

hir swjnu purKu ivswir kY;


hdi=f+q[Li u' ljdibJ sj l,uS h{ ba[ fpitp=drbjfw h{@ Rpl f+q[Li } drljdi=Fpvj w[
Z'hp=Av iPf qjdHbj dr,y W,pZg v,eg h'Hg h{ m l.lji dr,y da>V dq,ai q>DV[ hV_\1| ZV@ \2| dHlaig@
\3| l.W.Zg bjds q>DV[ hV m \1| ZV aJ w[rv RpaVg s[i hg l.eg idh>sj h{@ duaVg s[i fijvWZ
h{@ us'G fijiWZ iPfg lPiu sj i,o dxi w[ fp>Vg fpitJ r,v yvj uJsj h{ aJ dxi ugr iPfg dW+A
sg fsjioJ iPfg AJ yvg uJsg h{ ba[ w[rv ugr iPf dW+A idh uJsj h{ m \2| dHlaig rg ugr
sg dq+DaP a,w dq,ai h{ m dq+DaP lq[G fag~fag wisg tC%g idh uJsg h{@ w'Hg lhjdHaj Vhk wisg m
le'G Rpl Wji[ b{lj woV ] m u{lj dw ^
zi wg Vjdi Rpidh aV vjeg mm
Rph aRp FPap FPap wdi Fjeg mm3mm ªlPhg idrsjl ug@ b>e 794«
\3| f,pai@ l.W.Zg bjds rg LqLjV FPqg aw hg Vjv uJs[ hV m u{lj dw ^
qizB vRp lFp v'ep wpB.Wp FdHY bje{ h.lp bw[vj mm ªl'idn wWgi ug@ b>e 654«
b>a } w'Hg ljog WS w[ f+v'w dr,y lhjdHaj Vhk wisj m dHh l.lji s[ da>V dq,ai hV m
y"oj f+v'w sj dq,ai wiq h{@ u' y.e[ qjC[ wiq f+v'w dr,y uj w[ berjHg wis[ hV m fi ugr
H[o[ qjC[ wiq hg wis[ hV m f+q[Li sg f+jfag rjv[ wiq wiw[ dq,ai Vhk WSjH[ m fi dHhVJ
ljdibJ Vjv'G rjdhepiP L+'qSg l,uS@ dq,ai h{ m u{lj dw ^
Hga RPa Vhg WgApC{ l' l.eg eVgb{ mm ªZVjlig qhvj 5@ b>e 677«
f+q[Li Hga=dHl v'w dr,y ba[ RPa=Rpl v'w Fjr f+v'w sj lhjHg hp.sj h{ m u' f+q[Li
fp=ViwJ a'G it=idtbj wisj h{@ l'Hg fpit h{ m b{lj l,uS@ dq,ai fPiV fpit rjdhepiP@ u' ZV@
dHlaig bjds fsjioJ } W?LS rjvj h{@ Rpl } ugr V[ bjfS[ qV a'G Fpvj ds,aj h{ m
$ $
$ veg qjdHbj Z'hp mm $
$ $
$ f+q[Li } Fpvj w[ u' Z'hp=Z'tj s[S rjvg qjdHbj h{@ Rpl dr,y ugr sg dWiag v,eg h'Hg $
$ $
$ h{ m dHh qjdHbj hg ugr } n,eS rjvg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ qpdt W[ijr{ b>Dda nejr{ mm dHwap nRpi Yh whg V lqjr{ mm
$
$ $
$ ªijqwvg qhvj 5@ b>e 892« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133~34 \66| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rj_u' qjdHbj Z'tj s[ w[ l,fSg rJe vCV rjvg h{@ Rph ugrJ s[ df,DA[ veg h{ a[ qjdHbj $
$ $
$ dHaVg Lwag rjvg h{ dw r,Dc[~r,Dc[ rg dHl s[ f+w'f a'G Vhk Wy lw[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ lifVg a[ RPfdi Vhg Wvgbj mm dudV W+hqj dWlVp qhjs[Rp Avgbj mm1mm $
$ $
$ ªbjlj wWgi ug@ b>e 480« $
$ $
$ dHl wjiV wiw[ ugr Rpl f+q[Li s[ f+[q ba[ f+jfag a'G drAC[ h'H[ hV m $
$ $
puq® klq® n sµig Dnw; hir AivnwsI Ehu ]
f,pai@ wva==dHlaig a[ ZV } dulV[ bjfSj l.eg q>DdVbj h{@ dHh lF wpN ugr s[ Vjv
f+v'w dr,y Vhk ujS[@ borj ^_f,pai wva==dHlaig bjdsw dwl[ l.W.Zg ba[ ZV V[ ugr s[ Vjv
f+v'w dr,y Vhk ujSj@ dHh lF dHo[ hg Z'tj s[S rjv[ hV m dHl vHg h[ ugr ) Rph u' ljdibJ
} hdi=hi[~Fi[ wiV rjvj bdrVjlg=Vjl a'G idha f+q[Li h{@ Rpl } dq,ai WVjRpSj wi m Rph
hg lyj l.eg a[ij f+v'w dr,y lhjdHaj wiV rjvj h{ m u{lj dw ^
duo{ fpa´ wva´ V W[vg w'Hg dao{ hdi bjdf AcjdHsj mm11mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1076«
aP. h'i dwl[ dq,ai sj Fi'lj Vj wi dw Rph a[ig w'Hg b>a } lhjdHaj wi[ej m dHV%J l.W.ZgbJ
V[ aJ a[ig dq+DaP h'S a'G c,Dw[ a'C w[ a[i[ Vjv'G l.W.Z ?aq wiV sj l.wvf wi s[Sj h{ m u{lj
dw ^
1! q[i[ qV hdi RPfdi wgu{ Firjlj mm ªe'Gc qhvj 4@ b>e 860«

2! dal wj Firjlj dwRp wgu{ qV q[i[ u' b>ag bRpldi idt V lwjlj mm
ªe'Gc qhvj 4@ b>e 860«
3! u' l.lji{ w[ wpB.W dqa= FjHg sgldh qV q[i[ a[ ldF bfV{ lpbjdH dqvjlj mm
duap dsdV RpdV¶ wj lpbjRp h'dH V bjr{ daap dsdV V[C{ w' V Tpwjlj mm
ªe'Gc qhvj 4@ b>e 860«
4! uV VjVw bVdsVp Vjq ufhp hdi l.ahp dHhp APBS wj ljyj Firjlj mm4mm2mm
ªe'Gc qhvj 4@ b>e 860«
dHl vHg h[ ugr ) aP. dH,w bwjv fpit } hg lyj l.eg ujSVj wi m

plic plic sglI mueI; JUTY DµDY mohu ]


dHh ljig dl+LBg q'h s[ bZgV h' w[ NPn[ l.W.ZgbJ@ NPn[ Z.dZbJ ba[ fsjioJ dr,y fvdy
$ $
$ fvdy=xl xl w[@ rj^ t,f~t,f w[@ rj^ h.F~h.F w[@ rj^ fiy~fiy w[ qi ihg h{ m borj ljig $
$ $
$ dl+LBg s[ ugr NPn[ Z.dZbJ s[ q'h dr,y ve w[ fvdy~fvdy w[ qi ih[ hV m dul ai%J q,tg dq,Dn[ $
$ $
$ dr,y ve w[ qi uJsg h{ m hjog B'H[ dr,y dfbj dwr[G ai lwsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! dqn{ qtp qpbj dwRp vH[ Rpcjig mm $
$ $
$ hlag eida fdHbj dwRp aigb{ ajig mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 460« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \67| b>e 133~34

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! zi wj wjup V ujSg iPCj mm NPn{ Z.Z{ idyY qPCj mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 744«
$
$ $
$ $
$
$ ieksu hir ky nwm ibnu; AgY leIAih Koih ] $
$
$ $
$ dH,w f+q[Li s[ Vjq a'G dWVj h'i u' lwjq wiq wga[ hV@ Rph lji[ be{=f+v'w dr,y uq $
$ $
$ dHl ugr fjl'G t'h v{Gs[ hV m eipC fpijS dr,y dvdtbj h{@ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
lhl bnjlg u'uV FPig mm dq+a v'w a[ uqfpi sPig mm
bjn h{G n"i qe q{ Fjig mm z'di wLB fjrdh¹ Vi Vjig mm
us'G uq ugr } f+v'w ila[ v{ w[ apis[ hV aJ ila[ dr,y bV[wJ ai%J s[ wLBJ sj ljhqSj
wiVj f{Gsj h{ m u{lj dw fdhvJ ila[ dr,y W{aiVg Vsg bjMsg h{@ u' vhP fjw sg Fig h'Hg
h{@ dul } fjfg ugr ai Vhk lwsj m Rpl dr,y e'a[ tJsj ugr uqJ sg qji a'G Whpa spt fjMsj
h{ m Rpl a'G b,De[ blf,ai WV h{ m duls[ dW+AJ s[ f,Da[ avrji sg ai%J dat[ hp.s[ hV m ugr Rpl
dr,Dy'G v.zsj h{ aJ RpV%J f,aiJ Vjv ligi vhP~vphjV h' uJsj h{ m dHl a'G b,De[ beVg WV dr,Dy'G
v.zSj f{Gsj h{ m b{l[ b"t[ ildabJ dr,y ugr bdab>a sptg h' w[ Fpt dfbjl Vjv aCxsj h'dHbj
uqJ a'G i'Bg~fjSg q>esj h{ m aJ uq Rpl a'G o'C%[ Whpa Rpls[ wga[ h'H[ fp>VJ sj xv v{ w[ fjSg
sj dfbjvj uJ i'Bg sg e+jhg ds>Ds[ hV m ldaepiP ug wdh>Ds[ hV dw dHl qjie sgbJ w'hJ Vhk
deSgbJ uj lwsgbJ m dHaV[ v.q[ ila[ dr,y Ziqiju sg wydhig a,w uJs[ lji[ fp>V wpN lhPvaj
Wsv[ t'h vH[ uJs[ hV m u{lj dw ^
wiq Ziq fjt>c u' sgldh daV uqp ujejag vPB{ mm
dViWjS wgiaVp ejrhp wia[ wj dVqt dlqia duap APB{ mm1mm
ªlPhg qhvj 5@ b>e 747«
Rpl f+v'w dr,y duo[ Fjr[G *'CJ WjhJ h'S@ dxi rg ApBwjij Vhk hp.sj@ Rpo[ w[rv f+q[Li
s[ Vjq spbjij hg fji Rpajij hp.sj h{ m u{lj dw ^
APBa Vhg w'dB vt Wjhg mm Vjqp ufa ah fjdi fijhg mm
ªeRpCg lptqVg q» 5@ b>e 264«
dq+DaP a'G Wjbs b{l[ dFbjVw lq[G dr,y w[rv f+qjaqj sj Vjq hg lhjdHaj wisj h{ m
u{lj dw ^
1! uh qhj FdHbjV sPa uq sv{ mm ah w[rv Vjqp l.de a[i{ yv{ mm
uh qplwv h'r{ bda Fjig mm hdi w' Vjqp dtV qjdh RpZjig mm
ªeRpCg lptqVg q» 5@ b>e 264«
$ $
$ 2! duh qjie w[ eV[ ujdh V w'lj mm hdi wj Vjqp RPhj l.de a'lj mm $
$ $
$ duh f{c{ qhj b>Z epWjij mm hdi wj Vjqp l.de Rpugbjij mm $
$ $
$ ªeRpCg lptqVg q» 5@ b>e 264« $
$ $
$ u' f+q[Li sj Vjq ufS rjv[ ldafpiL hV@ Rph dHl ila[ hg Vhk uJs[@ le'G dHh ilaj $
$ $
$ RphVJ a'G Whpa sPi idh uJsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 133~34 \68| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1! duh f{c{ vPBg fdVhjig mm l' qjiep l.aV sPijig mm1mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 393« $
$ $
$ 2! uh vjvy ujejag zjB mm sPdi ihg Rph uV a[ WjB mm2mm $
$ $
$ ªbjlj qhvj 5@ b>e 393« $
$ $
$ $
$ dXu ivswir ivgucxw; pRB ibnu Avru n koie ] $
$ $
$ dul V[ Rpl sIp=f+[iw rjdhepiP } drljdi=drljiVj@ FpvjRpSj wgaj h{@ Rpl } v'w f+v'w $
dr,y drepySj=?ijW h'Sj f{Gsj h{ m h[ ugr ) Rpl f+DFP a'G dWVJ brip=h'i w'Hg sPuj a[ig lhjdHaj
Vhk wi lwsj m u{lj dw ^
hdi q[ij ljog l.de ltjHg mm
spdt lpdt dlqig ah qRpuPsp uqp Wfpij q'wRp whj cijHg mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 375«
dHl vHg h[ ugr ) aP. uPVJ a'G ApBS rjla[ Rpl rjdhepiP } Ijs wi@ u' a[ij lsj hg
lhjdHw h{ m

pRIqm crxI jo lgy; iqn kI inrml soie ]


u' ugr bjfS[ f+gaq=dfbji[ rjdhepiP sg yiVk v,De[ hV@ RpV%J sg Whpa hg dViqv=Rpuv
l'Fj hp.sg h{ m rj^ RpV%J sg l'dH=?Wi lpVSg Whpa hg Rpuv h{ m borj u' epiP s[ yiVg vesj
h{@ Rplsg v'w~f+v'w dr,y dViqv=Rpuv l'Fj hp.sg h{ m u[ ldaepiP s[ yiVg veSj wigH[ aJ
ldaepiP ug dHaVj f+[q wis[ hV m u{lj dw ^
yiV lidV epi H[w f{cj ujdH ydv ldaepi w'dB f{cj bje[ h'dH v[a h{ mm
H[w Wji ldaepi q>a= dlqiV qja= dlqiV ajdh Wji.Wji epi h[a h{ mm
FjrVg Feda FjdH wRpcg be+Fjde ijt{ ajdh epi liW dVZjV sjV s[a h{ mm
ldaepi sdHbj dVdZ qdhqj bejdZ W'dZ Vq' Vq' Vq' Vq' V[a V[a V[a h{ mm111mm
ªwdWa lrI[ FjHg episjl ug«

nwnk kI pRB bynqI; pRB imlhu prwpiq hoie ]


ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw h[ ugr ) lqi,o f+DFP b,De[ dHl ai%J W[Vag wi dw h[
f+F=rjdhepiP q[ig sjl sg W[Vag=bisjl h{ dw bjf dul ai%J l.aJ FeaJ } f+jfa h'H[ h'@
dHl[ ai%J q{} rg dqvSj wi' aJ dw ljcg v'w f+v'w dr,y fa idh ujr[ m u{lj dw ^
fda firjSj dfA{ fjHgb{ aj VjVw a'dvbj ujf{ mm
$ ªrji bjlj qhvj 1@ b>e 469« $
$ $
$ borj ^_bjf b>aLwiV dr,y f+jfa aJ h'@ fi q{} ljdtbja=f+a,t@ f+eB h' w[ dqvSj $
$ wi' m $
$ $
$ $
$
$ vYswKu, suhwvw qW lgY; jw sµqu BytY hir soie ]3] $
$
$ $
$ r{ljt sj qhgVj aJ hg lphjrj=l'FVgw vesj h{@ u[ l'dH=Rpl hdi=f+q[Li s[ f+[q rjv[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \69| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ l.ap=LJa bjaqj qhJfpiL F[B{=dqv ujS m borj r{=Rph u' ljtp=ljtg iPf y[aV r[sJ LjLa=J
$
$ $
$ wiw[ f+agfjsI \woV wiV I'e| iPf h{ m Rplsg f+jfag sj bV.s aJ hg h' lwsj h{@ u[ hdi=f+q[Li $
$ $
$ } l'dH=ujVS rjv[ l.a F[B{=dqv ujS aJ r{ljt sj qhgVj lphjrSj vesj h{ m rj^ r{ljt sj $
$ $
$ qhgVj RpV%J udebjlPbJ } lphjrj=l'FVgw h{@ duV%J } hdi=f+q[Li sg l'dH=?Wi ujVS rjv[ $
$ $
$ l.a dqv ujS@ rj^ hig sg l'Fj wiV rjv[ l.a dqv ujS@ rj^ qV,ptj ligi iPfg r{ljt sj qhgVj $
$ $
$ RphVJ udebjlP iPf dHlaigbJ sj lphjrj=lxvj h{@ duV%J } l'dH=Rpl f+q[Li s[ l.a F[B{=dqv[ $
hV m Fjr qV,ptj ligi sg lxvaj qhJfpiLJ spbjij hg h{ m3mm
rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \70| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 134« $
$ $
$
$ hir jyiT juVµdw loVIAY ijsu AgY siB invµin ] hir sjx dwvix ligAw $
$
$ iksY n dyeI bµin ] mwxk moqI nwmu pRB aun lgY nwhI sµin@ ] rµg sBy nwrwiexY $
$ $
$ jyqy min Bwvµin ] jo hir loVy so kry soeI jIA krµin ] jo pRiB kIqy Awpxy syeI $
$ $
$ $
khIAih DMin ] Awpx lIAw jy imlY ivCuiV ikau rovµin ] swDU sµgu prwpqy nwnk
rµg mwxµin ] hir jyTu rµgIlw iqsu DxI ijs kY Bwgu mQµin ]4]

u[n_Wjihqjhj sg drbjdtbj dr,y u' hi qhgV[ s[ LWs spbjij ldaepiP ug V[ Rpfs[L


W?dLL wgaj h'dHbj h{ m u{lj dw df,DA[ rg s,Ddlbj debj h{ dw s' qhgdVbJ sg dH,w ip,a h'dHbj
wisg h{ m A[ ip,aJ drDy'G fdhvg Wl.a ip,a h{_y[a@ r{ljt lqjfa h' w[ Ziag ba[ lPiu s[ l.W.Z
spbjij ip,a Wsvsg h{@ dul sj bli WVlfag@ ugr u.aPbJ ba[ qVp,tg qV $a[ Whpa edhij
hp.sj h{ m duo[ ip,a sj bli f+d*ag s[ WS[ ligiJ $a[ hp.sj h{@ RpKo[ qV a[ dHlsj bli hp.sj h{ m
u[n sj qhgVj yC%dsbJ hg e+gtq ip,a LpiP hp.sg h{@ u' hjC s[ qhgV[ sg lqjfag aw idh>sg
h{ m dHl ip,a } bdab>a afL wjiV wdnV wgaj h{ dwMdw dHl dr,y lPiu sg afL sj f+Fjr
Whpa d;bjsj hp.sj h{ m u{lj dw ^
e+gtq ipda bda ejtCg u[n btjC{ zjq ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 928«
l' dHl ip,a s[ fdhv[ qhgV[ spbjij l+g epiP biuV s[r ug V[ l+g b>Ddq+ali ljdhW sg fjrV
Ziag epiP w[ WjQ q>ug ljdhW drt[ Rpfs[L W?dLbj h{ m u[n s[ qhgV[ dr,y wHg dHdahjlw zBVj
sj rg l.u'e ivsj h{@ u{lj dw l+g epiP biuV s[r ug sg Lhgsg 1663 dW*qg l.qa u[n lpsg
y"o } l+g epiP e+.o ljdhW ug sg WjSg } bjt>c i,tS vHg u' WjSg Zpij iPf f+q[Li a'G bjHg
h'Hg h{ u' ugrJ sg u.qS qiS iPf dy>aJ } q[BS rjvg h{ m u{lj dw ^
Zpi wg WjSg bjHg mm dadV levg dy>a dqBjHg mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 628«
l' dHl WjSg s[ ldawji } qpt i,DtdsbJ ba[ ds,vg sgbJ l.eaJ sg W[Vag } f=rjV wiw[
q"w[ sg liwji s[ ;pvq } WC[ lWi l.a't Vjv ldh w[ Lhgsg f+jfa wgag ba[ LhgsJ s[ dliaju
WS[ m dxi epiP biuV ljdhW ug s[ Lhgsg dsrl a[ l.V 1984 } siWji ljdhW l+g b>Ddq+ali
ug sj ?PVg ljwj lsgbJ aw upe WsvS Vjv rg dl,t Ziq } Fp,v Vhk lwsj m l' qpt rgyji
lj} u[n s[ qhgV[ sg hg wiVg WSsg ] m l+g epiP biuV s[r ug } dl,t l.eaJ V[ W[Vag wgag
$ dw@ h[ rjdhepiP ug ) l.lji sj hi qVp,t bjfS[ lp,t ba[ Fv[ vHg dwl[ Vj dwl[ Vjv upCsj h{@
$
$ $
$ l' bjf W?dLL wi' dw lj} dwl Vjv upCVj yjhgsj h{ l' ldaepiP ug V[ b>Ddq+a WyV RpyjiV $
$ wiw[ Rpfs[L W?dLbj ^
$
$ $
$ $
$
$ hir jyiT juVµdw loVIAY; ijsu AgY siB invµin ] $
$
$ $
$
$ u[n s[ qhgV[ spbjij ldaepiP ug `piqjMs[ hV dw bwjv fpit Vjv u' hdi=hi dH,w s[ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \71| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sp,tJ } hiV rjvj@ rj_ljdibJ } hdi=hi[ FiV wiV rjvj h{@ Rpl Vjv upCVj v'Cgb{=
$
$ $
$ yjhgsj h{ m bioja u' spLB dya rjvj rg Rpl f+q[Li } dlqi[ aJ Rpl s[ fjfJ } Vjl wisj $
$ $
$ h{@ u{lj dw hig hiag fjfjVg spLB dya= Fg dlq+ajh mm dur[G uhJegi r[v[ A[r[G fjaLjh V[ dH,w $
$ $
$ L[i sj dLwji wgaj lg@ Rpl L[i sg iPh V[ s,Ddlbj lg dw Rpl V[ bwWi Vjv uj w[ agu[ liPf $
$ $
$ s[ siLV wga[ lV a[ dV>dsbJ widsbJ ligi ApdBbj lg m A[r[G liPf dr,y Rpl dV>sw spLB dya $
$ $
$ rjv[ sg dfAv[ ujq[ dr,y u' spLB dya sg dlq+ag lg@ Rpl } qpt i,tw[ wdvbjS wgag m fi $
u[ epiqpt WS w[ Rp[l Vjv upCgH[ aJ W[b>a vjF f+jfa hp.sj h{ m
b>a=gr u[n sj qhgVj qVp,tj ligi lqNSj m qVp,tj ligi dr,y hig f+q[Li Vjv upCVj
v'Cgb{=yjhgsj h{ m dul rjdhepiP b,De[ r,cgbJ r,cgbJ LwagbJ Fjr[G Rph s[r Lwag ] Fjr[G
s{Ga Lwag ldF=ljigbJ dVr.dV=dVrsgbJ hV m f+a,t u[n s[ qhgV[ dr,y lPiu sg afL u'WV
$a[ hp.sg h{ m b>a=gr u[n s[ oJ r{ije lqNSj u' r{ijerjV h' w[ lji[ F'eJ sj dabje wiVj
] dHh eiqg sg ip,a ] l' dHl qhgV[ dr,y aiagWi ai aq r{ije ldha h' w[ f+q[Li Vjv
upCVj yjhgsj h{ m dwMdw u' f+q[Li Vjv updCbj ]@ Rpl Wji[ woV h{ m u{lj dw ^
hdi dlRp upi{ a lFp w' qgap mm hdi dlRp upi{ a dVhyvp ygap mm
hdi dlRp upi{ V drbjf{ wjC¶j mm hdi dlRp upi{ a h'dH dVlajij mm1mm
i[ qV q[i[ aP. hdi dlRp u'ip mm wjdu aphji{ Vjhg h'ip mm1mmihjRpmm
ªeRpCg qhvj 5@ b>e 238«
dul ai%J Z¾ Fea f+qjaqj Vjv updCbj aJ f+qjaqj V[ Rpl } dHl v'w sj iju ba[
by,v fsrg sg f+jfag wirjHg m l' dHl ai%J s[ h'i rg W[b>a f+qjS hV dHl vHg Rpl
lqio f+q[Li Vjv upCVj wigH[ u' liW wvj lqi,o h{@ dul sg lqi,oj sj w'Hg b>a Vhk@ u[
f+qjaqj yjh[ aJ bjfSg lqi,oj drD,y'G o'C%j duhj dwSwj dwl[ A'B[ ugr } s[ w[ r,Dc[~r,Dc[ w.q
wij lwsj h{ m u{lj dw ^
1! Vgwg wgig qdh wv ijt{ mm Flq wi{ vlwi w'dB vjt{ mm
ªeRpCg qhvj 5@ b>e 285«
2! wgCj ojdf s[dH fjdaljhg vlwi wi[ lpbjh mm ªrji qjN qhvj 1@ b>e 144«
dul sg Lwag b,De[ `"uJ sg@ ZV sg ajwa@ dWFPag sg ajwa@ dulqjVg ajwa@ iPhjVg
ajwa@ dWrhjiw bjdsw drdsbj sj Wv a[ dlZgbJ bjds s[ Wv rjv[ dlZ@ Fea@ l.a@ `wgi
lji[ hg dVrs[ hV m u{lj dw ^

$ 1! ladi l{dH lvji h{ uj w[ mm lrj vjtp f{wjWi ajw[ mm $


$ ªF{iRp wWgi ug@ b>e 1161« $
$ $
$ 2! b{l' ZSg epdr>sp hqjij mm WidV V ljwRp epS dWlojij mm $
$ $
$ ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1156« $
$ $
$ l' lj} Rpl f+q[Li Vjv upCw[ Rpl s[ yiVk fH[ idhSj yjhgsj h{ aJ hg dHh u[n sj qhgVj $
$ $
$ Fvj h{ u[ lj} f+q[Li y[a[ ih[ej m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \72| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qjhp u[np Fvj f+gaqp dwRp dWli{ mm ªaptjig qhvj 1@ b>e 1108« $
$ $
$ epidltJ V[ ldaepiJ } f+LV wgaj dw f+q[Li Vjv upCV wiw[ wg vjF h'r[ej ( aJ RpKai $
$ $
$ dr,y wdh>s[ hV ^ $
$ $
$ $
$
$ hir, sjx dwvix ligAw; iksY n dyeI bµin ] $
$
$ $
hdi=f+q[Li u' v'w f+v'w ba[ qjaj s[ Rpsi sj luS=dq,ai Fjr lhjdHw h{@ Rpl s[
sjrdS=f,v[ v,eS Vjv \sjrdS=l.»/`jilg~sjqV f,vj Fjr LiS| Fjr Rpl sg LiS dr,y bjRpS
Vjv dxi f+q[Li lj} W.V% w[ dwl[ s[ hrjv[ dHM Vhk wi[ej dur[G w'Hg A'Bj ijuj W.V% w[ r,c[
iju[ b,De[ f[L wi[ m Rph f+q[Li dwl[ } rg W.V% w[ Vhk ds>sj m dul ai%J L[i sg LiS dfbJ de,sC
WdzbjC bjds f'h Vhk lws[ m v,tJ fjaLjh `"uJ lq[a f+q[Li sg LiS fH[ } wpN Vhk wdh
lws[@ w'Hg s[ra[ s{Ga rg F{ Vhk s[ lws[ m dHo'G aw dw uqsPa rg W.V% w[ Ziqiju s[ hrjv[
Vhk wi lws[ m u' f+q[Li sg LiV bjMsj h{ m f+q[Li bjfS[ Ziq bVplji Rpl} w.n vj v{Gsj
h{ m u{lj dw ^
1! u' lidS bjr{ dalp w.dn vjr{ dHhp dWisp lpbjqg l.sj mm
ªdWhjeCj qhvj 5@ b>e 544«
2! qjVl wg whp w[aw Wja mm uq a[ ijt{ s[ wdi hjo mm3mm
ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1149«
3! u' lidS fi{ dal wg fda ijt{ ujdH fPAhp r[s fpijSg h[ mm9mm
ªqjiP qhvj 4@ b>e 1070«
4! uqw.wip V[dC Vj bjdHbj mm lptp VjVw liSg fjdHbj mm
ªl'idn qhvj 5@ b>e 623«

mwxk moqI nwmu pRB;


u' f+F=f+q[Li sj Vjq h{ Rph qjSw ba[ q'agbJ sg dVbjHk bq'vw h{@ rj^ Rph epiqpt
duV%J V[ ai agWi@ aiagWi ai aq r{ije } u[n sj qhgVj lqdNbj h{@ RpV%J V[ rjdheiP
s[ Vjq } hg hgi[ q'ag ujdSbj h{@ dul Vjq sj hgi[ q'ag rg qp,v Vhk fj lws[@ rj^ r{ije
iPfg q'ag@ l+rS@ q>VS@ dVdZbjlS iPf qjSw hV m dul ai%J duo[ fjaLjh ujr[ RpKo[ lF
r;gi~bdhvwji rg uJs[ hV m dHl ai%J dul dhis[ dr,y f+q[Li sj Vjq rlsj h{ m RpKo[ dHh
$ l+rS bjdsw lji[ LpF epS uj w[ dVrjl wis[ hV m dHh Vjq sj ?;jVj b{lj h{ ^ $
$ $
$
$ aun lgY nwhI sµin@ ] $
$
$ $
$ dul} dVLiZw fpS[ iPf y'i rjLVj iPf l.V% vj w[ Fjr fjC vj w[ Vhk ypij lws[ m rj_h'i $$
$
$ WjsLjhJ s[ ZV s[ aJ ?;jdVbJ s[ ?;jV[ vp,DB[ uJs[ hV fi dHl ZV } wjq bjds y'i vp,B $
$ $
$ Vhk lws[@ drwjiJ sg b,e ljC Vhk lwsg@ fsjioJ sj uv c'W Vhk lwsj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \73| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hdi ZVp dViFRp lsj lsj bldoip h{ ljyj& dHhp hdi ZVp beVg@ $
$ $
$ alwi{ fjSgb{ uqsPa{@ dwl{ wj erjdHbj Vj ujHg mm $
$
$ ªlPhg qhvj 4@ b>e 734« $$
$ $
$
$ rµg sBy nwrwiexY; jyqy min Bwvµin ] $
$
$ $
$ duaV[ qV Fjr.dV=qV } FjRpS rjv[ i.e=bV.s hV lF[=lji[ hg VjijdHS{=rjdhepiP s[ $
dlqiV dr,y hV m VjijdHS{=Vj+ijdHS{=dul dr,y bdrdsbj iPf ijdHS{=ija Vj=Vhk h{@ l'
whgb{ VjijdHS@ rj^ u[a[=duaV[ rg l.a Fea f+q[Li s[ FjS[ } q>V w[ Rpl rjdhepiP } Fjb
eH[ hV Rph lF[=lji[ hg VjijdHS{=bwjv fpit rjdhepiP V[ bjfS[ f+[q i.e dr,y i.e vH[ hV m
u{lj dw ^
duV¶g fAjaj hpwqp daV¶ ws[ V i'rSj mm ªrji ePuig qhvj 5@ b>e 523«

rj^ f+q[Li s[ bV[wJ ai%J s[ i.e=w"aw hV dHh w"aw RpV%J l,a fpiLJ } FjMs[ hV@ u'
f+q[Li s[ i.e dr,y i.e[ hV m Ljawg@ ijulg@ ajqlg lpFjrJ rjv[ w"aw ba[ eiqg lisg lF
Rpl s[ hg w"aw hV ai%J ai%J s[ fpiL f{sj wga[ hV m r{ije sj fgvj i.e@ f+[q sj hij i.e@
drA'C[ sj wjvj i.e@ Feag sj vjv i.e@ la' epS sj l`{s i.e dHl ai%J s[ u' VjV%J ai%J
s[ lpFjb f+aga hp.s[ hV dHhVJ lF } Rph f+q[Li s[ w"aw ujSs[ hV m u' Rpl f+q[Li s[ qV
} Fjb eH[ hV f+q[Li V[ RpV%J } Feag iPfg i.e dr,y i.e dvbj h{ m dxi Rph dHM ujSs[
hV&

jo hir loVy, so kry; soeI jIA krµin ]


u' hdi=rjdhepiP v'C[=yjhp.sj h{@ Rph w.q bjfSg dH,Aj bVplji wisj h{ ba[ Rpls[ hpwq
bVplji hg ugr w.q wis[ hV m rj^ #l'Hg=Rphg ugr rjdhepiP sg Feag wis[ hV duV%J } f+q[Li
bjfS[ dr,y bF[s wiVj yjhp.sj h{ m rj^ Rphg ugr f+qjaqj sg Feag wisj h{ u' hdi=rjdhepiP
} v'C[=f+jfa wiVj yjhp.sj h{ m

jo pRiB kIqy Awpxy; syeI khIAih Dµin ]


u' epiqpt dfbji[ l.a Fea f+dF=rjdheppiP V[ bjfS[ WSj vH[ hV@ rjdhepiP V[ d*fj ds=LBg
wiw[ RpV%J sg Vjq dr,y dvr vj ds,ag h{@ Rph Z.Vaj s[ I'e wh[ uJs[ hV m u{lj dw ^

$ 1! VjVw ZdV ZdV Z.dV uV bjH[ a[ firjSp mm1mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 252«
$
$ $
$ 2! duVj ljdl deijdl V drli{ hdi VjqJ qdV q>ap mm $
$ $
$ Z.Vp dl l[Hg VjVwj fPiVp l'Hg l.ap mm ªrji eRpCg qhvj 5@ b>e 319« $
$ $
$ Rph bjf rg Z.Vaj s[ I'e hV ba[ RpV%J sg qjaj rg Z.Vaj s[ I'e h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ daV Z.Vp uS[sg qjRp bjH[ lxvp l[ mm2mm ªbjlj `igs ug b>e 488« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \74| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
Awpx lIAw jy imlY; ivCuiV ikau rovµin ] $
$
$ ugr s[ bjfS[ wga[ h'H[ IaVJ s[ bVplji vgbj=f+jfa wgaj h'dHbj Fjr bjfSg w'dLL $
$ $
$ wga[ a'G u[ rjdhepiP dqvsj h'r[ aJ ugr drApC w[ dwM i'r.dV=i' ih[ hV ( Fjr ugr bjfS[ $
$ $
$ bjf wpN Vhk wi lwsj ugr sg bdebjV r,,l h' w[ w[rv h.eaj h{@ b{lj Fjr hq[Lj WdSbj $
$ $
$ idh>sj h{ m u{lj dw ldaepiP ug `piqjMs[ hV@ dw ugr sg b{lg hjva h{ m u{lj dw ^ $
$ $
hq wgbj hq wihe[ hq qPit ejrji mm
wiS{ rjvj drldibj sPu{ FjdH dfbjip mm ªdlig ije qhvj 3@ b>e 39«
dur[G dw Vjlaw FjrVj dr,y bj w[ Whpa lji[ ugr wdh>s[ hV@ dw blk dqhVa wiw[
ZV dHw,nj wis[ hJ ba[ bjfS[ w.q lrjis[ hJ@ fi us'G rSu dr,y zjBj f{Gsj h{@ w'Hg w.q
dr,y VpwljV hp.sj h{@ dxi dHh b{lj dwM h' debj ( ugr V[ aJ zjB[ vHg w'Hg rg w.q Vhk
wgaj lg m dHo'G dHh lfLB h{ dw u' wpN h' dihj h{@ Rph Rpl s[ hpwq dr,y h' dihj h{ m u{lj dw ^
hpwq{ b>sdi lFp w' Wjhdi hpwq Vj w'dH mm ªufpug ljdhW@ b>e 1«
u[ bjf wjqVJ a[ h.eaj ljdha f+q[Li } f+jfa wiVj yjh[ u[ f+jfag dHl f+wji ugr
sg l'y qpajdWw h' ujr[ aJ f+qjaqj a'G drApC w[ i'S sg e,v drywji dwM bj eHg ( dHo[
wWgi ug l.t sj f+qjS s[ w[ dHl dlZJa } h'i lfLB wis[ hV m u{lj dw ^
wWgi i{VjdHi dWA'dibj ihp i[ l.t qNPdi mm
s[rv s[rv ZjhCg s[ldh Rpera lPi mm126mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1371«
Fea wWgi ug `piqjMs[ hV dw h[ ugr iPfg l.t ) aP. bjfS[ dy,a } f+qjaqj iPfg
i{VjdHi=lqp>si a'G drA'dCbj h{ dHl vHg aP. dal lqp>si s[ qNPdi=dr,y idhSj wi@ Vhk aJ
wjv iPfg lPiu s[ Rpera=Rps[ Fjr f+eB h'S a'G s[h iPf s[rv s[rv=s[rjv[~s[rjv[ Fjr s[r
q>si dr,y ZjhCg=ZjhJ qjisJ dxi[Gej@ aP. uVqJ } Zji~Zji w[ sptg ih[Gej@ f+q[Li Vjv Vhk
dqv[Gej m u[wi ugr bjfS[ ljZVJ sj wgaj h'dHbj xv v{Sj yjh[ Fjr f+q[Li } dqvSj yjh[@
dHlsg dH,Aj bVplji hg dqv[ aJ dHh drAC w[ y"ijlg v,t uPVJ dr,y dwM y,wi w,Bsj h{ (
ba[ da=es uPVJ dr,y sp,t sj lajdHbj h'dHbj dwM i'Gsj h{ ( dl,tJ V[ fp,DdAbj dw qhjiju f+jfag
dwr[G h'r[eg ( epi RpKai ^

swDU sµgu prwpqy; nwnk rµg mwxµin ]


ldaepiP ug V[ RpKai ds,aj dw ljZP=l+[LB epSj rjv[ epiqptJ sg l.ep=l.ea f+jfa h'r[ aJ
$ rjdhepiP fijfa[=dqvsj h{ m ljZPbJ sg l.ea spbjij rjdhepiP sg f+jfag a'G Fjr h{ m rjdhepiP $
$ dr,y bF[saj iPf rj qpwa h'S iPf i.e=bV.s } qjS.dV=qjSs[ hV@ Fjr h.TjMs[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! qhj fdra= ljZ wj l.ep mm dulp F[Ba vje{ f+F i.ep mm1mm
$
$ $
$ ªbjlj qhvj 5@ b>e 392-93« $
$ $
$ 2! VjVw vgV FdHY e'dW>s dlRp duRp fjVg l.de fjVg mm
$
$ $
$ ªl' i dn qhvj 9@ b> e 633« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \75| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ a[ Rph ljZl.eda } f+jfa wiw[ f+q[Li sg H[waj sj bjV.s qjSs[ hV RpV%J sg \fij+fa[|
$
$ $
$ fij=Rpad*LB fa[=dH,;a hp.sg h{ m $
$ $
$ $
$ dur[G dH,w rjig ZiP Fea drL} FerjV ug } dqdvbj a[ wdhS v,ej aphjc[ dr,y H[waj $
$ $
$ dwr[G hp.sg h{ ( aJ drL} ug V[ dwhj lal.eda s,l lwsg h{ us'G ZiP Fea dryisj h'dHbj $
$ $
$ ljZPbJ~diLgbJ s[ bjLiq rv debj a[ diLgbJ } dwhj dw q{G FerjV drL} a'G H[waj Wji[ $
$ $
fp,DdAbj lg@ RpV%J V[ aphjc[ r,v dHLjij wgaj h{ m aJ diLgbJ V[ dwhj u[ FerjV ug H[waj s,l
ds>s[ aJ RpV%J sj FerjV fSj Vhk lg idhSj m a[i[ b>si by,v fsrg sj h.wji lg dHl wiw[
Vhk s,Ddlbj m u' lji[ diLgbJ s[ WyV lpSw[ ZiP i'S v,e dfbj m b{lj dVqiaj Fjr dr,y bjdHbj
bjfS[ bjf } lF sg yiS ZPC ujVS v,ej m qhJfpiLJ dr,y h.wji } q[B w[ H[waj wijRpS
sg lq,ioj h{ m dHl vHg ldaepiP ug V[ b?givg apw dr,y ljZPbJ sg l.ea s[ dqvjf sj xv
s,Ddlbj h{ m u{lj dw ^
t'ua t'ua lpVg dHh l'dH mm
ljZl.eda dWVp adiY V w'dH mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 373«
Fjr[G ljig dl+LBg sj ijuj h'r[ Rph rg sptg h{ m u{lj dw ^
lev dl+ldB w' ijuj sptgbj mm
lptg h'S vHg f+qjaqj s[ Vjq sj dy>aV ;iPig h{ m u{lj dw ^
hdi wj Vjqp ufa h'dH lptgbj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 264«

ljtg dH,w l.a a[ iju[ sg_dHw Ldhi s[ Wjhi w'Hg fPiV l.a idhS v,e fH[@ l.aJ
sg qdhqj lpSw[ Whpa v'w siLV wiV bjRpS v,e fH[ m dH,w dsV Ldhi s[ v'wJ V[ iju[ }
Fg f+[iVj wgag dw aP. siLV wiV y,v m qhJfpiL Whpa l'hS[ f+ryV ba[ woj wis[ hV a[
bjf ug rg lpS' m aJ iju[ V[ dwhj q{G aJ lF wpN ujSsj hJ@ q{G woj Vhk lppSVg m dxi Fg
dlbjS[~dlbjS[ fpiLJ s[ wdhS a'G ijuj siLV wiV yvj debj m aJ l.a woj lqjfa wiw[
dH,w ?Ph fjl tC%[ lV m dHh ijuj dB>c dr,y h,o fj w[ xiL $a[ zljHg ujr[ m u{lj dw ^
wPy[ wjy[ Whpa zljrdh fpVdh vejrdh fjSg mm
dul wjiS aP. Whpa zljrdh l'Hg Wja hq ujVg mm ªv'dww f+qjS«
dHh l.aJ s[ Whpa ilgv[ WyV iju[ V[ w.n wi vH[@ wpN lqJ fjw[ iju[ sgbJ ieJ dr,y
x'Cj dVwv bjdHbj m bV[wJ dHvju wga[ fi bjijq Vj bjdHbj aJ dwl[ hwgq V[ s,Ddlbj dw
$ dwl[ VjHg fjl'G ygij spbj@ dxi ijug h' ujH[Gej m iju[ V[ VjHg } Wpvj w[ hpwq wgaj dw w,v% $
$ } q[i[ x'C[ } ygij s[Sj h{ m VjHg V[ hpwq f+rjV wi dvbj a[ yvj debj m iju[ s[ A'B[ Fij $
$ $
$ } faj v,ej dw wv% } iju[ s[ x'C[ } VjHg V[ ygij s[S h{ m Rpl V[ VjHg } f>ujh ipfH[ ds,a[ $
$ $
$ dwhj dw@ o'C%g duhg ljh ie r,T s[Sg a{} dwhCj dwl[ V[ fp,ASj h{ m iju[ } qji s[Hk x[i $
$ $
$ q{G a{} h'i rg Whpa ZV s[rJej m aJ VjHg V[ v'F dr,y bj w[ q>V dvbj m sPu[ dsV iju[ fjl $
$ $
$ VjHg bjdHbj ba[ v,ej bjfS[ Rplai[ } yqC[ a[ da,tj wiV@ dH,w rjig zljdHbj a[ x[i sPug $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \76| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rji zljdHbj@ iju[ } lpFjdrw hg l.aJ sj wgaj WyV Ijs bjdHbj a[ qpt'G W'vS v,ej m u{lj $
$ $
$ dw ^ $
$ $
$ $
$ wPy[ wjy[ Whpa zljrdh fpVdh vejrdh fjVg mm $
$ $
$ dul wjiS } Whpa zljrdh l'Hg Wja hq ujVg mm $
$ $
$ $
$ aJ VjHg sj dsv w.W debj a[ dxi bjfS[ dsv } wjdHq wiw[ zljRpS v,ej aJ ijuj $
Rpl[ ai%J qpt a'G W'vS v,ej aJ VjHg nn.Wi \F{~Fga| h' debj a[ dwhj@ ##ijuV q[ij w'Hg wlPi
Vhk@ wlPi aphjc[ Fij sj h{ m RplV[ q{} dwhj h{ dw x'Cj w,BS r[v[ ljh ie r,T s[Sg m dHh
e,v lpS w[ ijuj h{ijV h' debj a[ bjfS[ Fij } hpwq s[ w[ w{s wi dvbj m wpN dsVJ Wjbs
ijuj a.spila h' debj m x[i iju[ V[ bjfSg lFj s[ lji[ qptg dlbjdSbJ sg lFj WpvjHg ba[
ljig rjiaj s,lg ba[ hpwq wgaj dw aplk hi i'; lal.eda dqvw[ wdibj wi' dwMdw lal.ea
s[ lpa[ dl,Z ryV rg v'w@ f+v'w dr,y w.q bjMs[ hV m lal.eda dWVJ& qpwag a[ debjV f+jfa
Vhk hp.sj m u{lj dw ^
W[s dl>Ddq+da wo{ ljla Fea widh Wgyjip mm
qpwda fjHgb{ ljZl.eda dWVdl ujdH b>Zjip mm3mm ªZVjlig qhvj 5@ b>e 675«

dHl vHg f+q[Li ba[ Rpl s[ epS ljZl.eda dr,y hg f+jfa hp.s[ hV m
f+LV ^ Rph ZVg f+q[Li qVp,tj ligi iPfg u[n s[ qhgV[ dr,y dwl} f+jfa hp.sj h{ m
epi RpKai ^

hir, jyTu rµgIlw iqsu DxI; ijs kY Bwgu mQµin ]4]


hig f+q[Li ZSg=lpbjqg@ qjvw \dHh dl>Zg W'vg dr,y ZVg sj bio qjvw h{|
i.egvj=bV.sjdHw Fjr bV.s sj zi h{ m rj_Rphg bV.s sj zi hp.sj h{@ duls[ q,Do[ s[ y.e[
Fje hV m qVp,tj ligi iPfg u[n sj qhgVj i.egvj=bV.s s[S rjvj h{ m dul w'v Vjq iPfg ZV
h{@ dul s[ q,Do[ s[ Fje l+[LB hV@ Rphg l,Dy[ Vjq iPfg ZV } fj w[ ZVg h'dHbj h{ m u{lj dw ^
1! FjenC[ hdi l.a apq©ji[ duV¶ zdi ZVp hdi Vjqj mm
firjSp eSg l[Hg dHh bjH[ lxv daVj w[ wjqj mm1mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 749«
2! Vjq ZVp dulp uV w{ fjv{ l'Hg fPij ljhj mm
Vjqp dWRphjij VjVw bjZjij Vjqp fijfda vjhj mm
ªZVjlig qhvj 5@ b>e 680«
$ $
$ borj qVp,tg ligi iPfg u[n sj qhgVj RpV%J sj lxvj h{@ rj_bV.sjdHw h{@ duV%J fjl $
$ $
$ W{ije iPfg ZV h{ m W{ije RpV%J s[ fjl h{@ duV%J s[ q,o[ s[ Fje l+[LB hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ dudh dWdtbj levg aug vgY F[t W{ije mm $
$ $
$ whp VjVw lpVp i[ qVj dah Vi qjo{ Fjep mm17mm ªlv'w qhvj 9@ b>e 1427« $
$ $
$ u' u[n s[ qhgV[ iPf ai~agWi ai aq~W{ije s[ ldha hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \77| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dWVp dqvW[ Vjhg l.a'tj f[dt silVp VjVwp ugu{ mm2mm1mm ªwdvbjVp qhvj 5@ b>e 1321«
$
$ $
$ $
$ Rph W[lWi@ W[y{V hV m fiqjaqj sg f+jfag a'G dWVJ dwl[ fsjio a[ vpFjdHqjV Vhk hp.s[ $
$ $
$ RpV%J sg WjWa woV h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ u[ Ziag lF w.yVp wdi sgu{ dWVp Vjr{ brip Vj FjdHbj ijq mm $
$ $
$ ªbjlj qhvj 4@ b>e 444« $
$ $
l' dHl vHg ldaepiP ug V[ b?givg apw dr,y ljZl.eda wiV sg dldtbj s[ w[ b"i ljZl.eda
spbjij f+q[Li sg f+jfag sj bV.s q,Do[ s[ r,Dc[ FjeJ sg dVLjVg s,l w[& u[n s[ qhgV[ spbjij
bjfSg b>Ddq+a iPf dldtbj sg lqjfag wgag h{ ba[ s,Ddlbj h{ dw hi ugr } lal.eda wiVg
yjhgsg h{ m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \78| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 134« $
$ $
$
$ AwswVu qpMdw iqsu lgY hir nwhu n ijMn@w pwis ] jgjIvn purKu iqAwig $
$
$ kY mwxs sµdI Aws ] duXY Bwie ivgucIAY gil peI su jm kI Pws ] jyhw bIjY so $
$ $
$ luxY mQY jo iliKAwsu ] rYix ivhwxI pCuqwxI auiT clI geI inrws ] ijn kO swDU $
$ $
$ $
BytIAY so drgh hoie Klwsu ] kir ikrpw pRB AwpxI qyry drsn hoie ipAws ]
pRB quDu ibnu dUjw ko nhI nwnk kI Ardwis ] AwswVu suhµdw iqsu lgY ijsu min
hir crx invws ]5]

hjC_ljdhW l+g epiP biuV s[r ug qhjiju Wjihqjh dr,y hjC s[ qhgV[ spbjij Rpfs[L
W?dLL wiV v,e[ hV m e+gtq ip,a sj sPlij qhgVj hjC h{ m u{lj dw ^
e+gtq ipda bda ejtCg u[n btjC{ zjq ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 928«

hjC sj qhgVj lPiu sg afL sj u'WV h{ m afL s' ai%J sg h{@ dH,w WjhN a[ dH,w b>a=gr m
dHl afL a'G ApBwjij dwr[G h'r[ ( dHl f+LV s[ RpKai dr,y fjrV Rpfs[L woV wis[ hV m

AwswVu qpMdw iqsu lgY; hir nwhu n ijMn@w pwis ]


hjC s[ qhgV[ sg Wjhig afL } v{ w[ ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw hjC s[ qhgV[ sg
afL RphVJ } afjMsg h{@ duV%J w'v hdi=f+q[Li@ rjdhepiP iPf Vjhp=fag f+q[Li sj Vjq dhis[
dr,y Vhk h{ m duV%J s[ dhis[ dr,y Vjq h{@ RphVJ } Wjhivg afL ljC Vhk lwsg@ u{lj dw
hiVjtL s[ bV[wJ uaV f+hvjs } b,e dr,y ljCV s[ blxv h' eH[ dwMdw Rpl s[ dhis[
dr,y fag f+qjaqj sj Vjq lg m u{lj dw ^
uv beVg drdy zdabj uv{ V cPW{ epi filjds mm
ªFjHg episjl ug rji 10@ fRpCg 2«
dHl[ ai%J lgaj sj beV f+gtLj s"ijV Vj lCVj rg dHl e,v sj lWPa h{ dw Rpl s[ dhis[
dr,y fag f+q[Li sj Vjq lg m FjHg qisjVj w"c[ s[ afs[ wCjh[ a'G Wdybj aJ dhis[ dr,y epiP
VjVw s[ Vjq sg hg Lwag lg dHl vHg Vjq sg vju fjvs[ h'H[ m u{lj dw ^
afa wCjhj WpdN edHbj epdi lgav Vjqp sgY mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1002«

FjHg dWZg y.s sj F,n dr,y W{nSj u' dHdahjl dr,y f+dl,Z h{@ dw F,n dr,y W{n w[ rg
$ beV sj l[w Vj veSj dhis[ dr,y f+q[Li s[ Vjq sg Lwag } f+eBjMsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! wdv ajag nJTj hdi VjRp mm ªeRpCg lptqVg qhvj 5@ b>e 288« $
$ $
$ 2! epi wj WyVp Wl{ ugb Vjv[ mm $
$ $
$ udv Vhg cPW{ alwip Vhg v[r{ Fjdh V ljw{ ujv[ mm $
$ $
$ ªZVjlig qhvj 5@ b>e 679« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \79| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3! bjal spVgbj tpVw Vjqp tpsjdHbj mm ªrji qvji qhvj 1@ b>e 1291«
$
$ $
$ $
$ dHl a'G RpvB Wjhi sg afL RpV%J } ljC ihg h{@ duV%J s[ dhis[ dr,y fag~f+q[Li sj $
$ $
$ Vjq Vhk h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ hdi dWVp ugRp udv Wdv ujRp mm ªdligijep qhvj 1@ b>e 14«
$
$ $
$ $
$ hjC sj qhgVj b{lj afL sj qhgVj h{ dw avjrJ@ ?PhJ@ l'dqbJ sj fjSg lpw uJsj h{ m $
uv dr,y idhS rjv[ ugr q,Ag bjdsw sptg h' uJs[ hV m u{lj dw ^
bjljCp Fvj lPiup eedV af{ mm ªaptjig qhvj 1@ b>e 1108«
dHl qhgV[ rjri'v[ Rpcs[ hV m lji[ fjl[ afL wiw[ FtvjMs[ V;i bjMs[ hV@ dHl vHg
dHl } bljC dwhj dw lji[ fjl[ a'G bj~bj wiw[ ljC f{ dihj h{ m dHl afL a'G WyS rjla[
v'w n.T sg f+jfag vHg WixjVg dHvjdwbJ dr,y yv[ uJs[ hV m lPiu sgbJ dwiVJ Vjv i[a
yqwsj ba[ b,e rJe afsj h{@ u' dqie } fjSg sj Fpv[tj fjMsj h{ m dfbjl WpNjRpS vHg
dqie s"Cs[ hV m s"Cs[~s"Cs[ qi uJs[ hV fi fjSg f+jfa Vhk hp.sj m
b>a=gr ^ qVp,tj ligi iPfg hjC s[ qhgV[ dr,y bdebjV iPf lPiu yqw dihj h{ m fjSg o'C%j
h'S sg ai%J o'C%g rgyji rjv[ ugr zWijMs[ hV m LJag iPfg fjSg lpw debj h{ m ri'dvbJ
sg ai%J epiqda a'G dWVJ qVqa dr,y Fiqs[ hV m bjlJ s[ F,t v,e ih[ hV m ije sr{L iPfg
Zp,f a'G WyS rjla[ udebjlP uV ldal.eda sg LiV iPfg AJ v{ w[ LJag iPfg n.T } f+jfa
wis[ hV m bdebjV iPf lPiu bjlj iPfg dwiVJ } u'WS Vjv ugrJ RpKa[ fj w[ ugrJ } zjdHv
wi dihj h{ m bjlj iPf dwiVJ us'G fsjioJ iPf i[a $a[ f{GsgbJ hV aJ Rph yqws[ hV a[ ugr
} da=LVj iPf dfbjl v,eg h'S wiw[ l,y[ ujfs[ hV a[ fsjioJ sg f+jfag rjla[ s"Cs[~s"Cs[
qi uJs[ hV fi fsjioJ iPf fjSg RpV%J } f+jfa Vhk hp.sj m fi u[ hjC s[ qhgV[ WjiL h' ujr[
aJ lji[ v'w lptg h' uJs[ hV m l' ugrJ } afs[ s[tw[ bwjv fpit V[ bjf epiP VjVw sj iPf
ZjiV wgaj m u{lj dw ^
1! lpSg fpwjdi sjaji f+DFp epip VjVw ue qjdh fnjdHbj mm
ªFjHg episjl rji 1@ fRpCg 23«
2! zVp eiua e'dW>s iPf mm ªqvji qhvj 5@ b>e 1272«
dHl ai%J f+q[Li Wsv sg dVbjHk h' w[ l.lji dr,y bjdHbj m W,sv eius[ hV dHl[ ai%J
iWjW ldha wgiaV sg eiu f{ ihg h{ m dur[G W,sv dr,y dWuvg yqwsg h{ dHl[ ai%J ldaepiP
$ ug la' qHg dWiag dr,y Feag sj f+wjL wis[ hV m wjv[ l,f dWuvg a'G F{~Fga hp.s[ hV@ dHM $
$ wjv[ qVJ rjv[ drdLbJ iPf ;dhi rjv[ rj^ u' wjv[ u.aiJ~q>aiJ rjv[ fpiL hV Rph Feag $
$ $
$ iPf wgiaV } lpS w[ F{~Fga h' uJs[ hV m ldaepiP ug V[ Vjq iPf WjSg sg ritj wgag m dur[G $
$ $
$ uv Vgr[G ojrJ $a[ idh>sj h{ m dHl ai%J dHh WjSg rg Vgr[G qVJ rjv[ epiqptJ s[ dhidsbJ dr,y $
$ $
$ dVrjl wisg h{ m duV%J s[ dhis[ dr,y Vjq iPf WjSg rlsg h{@ RphVJ s[ dhis[ lgav@ LJa h' $
$ $
$ uJs[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \80| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lgavp ogr{ VjVwj uf>sC' hdi Vjqp mm2mm ªrji u{alig qhvj 5@ b>e 709«
$
$ $
$ $
$ fi u' fpiL qV VgrJ wiw[ Vjq dr,y Vhk upCs[ hV RphVJ } lji[ fjl[ a'G ljC f{ dihj $
$ $
$ h{ m RpV%J s[ dhis[ rjLVj iPfg b,e Vjv lC ih[ hV m $
$ $
$ $
$
$ hir nwhu n ijMn@w pwis ] $
$
$ $
Rph fpiL duMs[ Vhk hV duV%J } hdi=f+q[Li f+jfa Vhk h{ m Wjhiv[ fag aJ dVa hg
qi~qi w[ api[ uj ih[ hV m w'Hg bldoi idhS rjvj Vhk m u' udebjlP iPf dHla=gbJ fag~f+qjaqj
a'G drACgbJ h'HgbJ hV RpV%J } l.lji sg w'Hg yg; y.eg Vhk vesg m yJsVg ija sgbJ dwiVJ
u' lF } y.egbJ vesgbJ hV fi duV%J } fag~f+q[Li f+jfa Vhk h'dHbj ] RpV%J } Rph dwiVJ
sptsjHg f+aga hp.sgbJ hV m dul ai%J fagW+aj b"ia sj ul sjsw[~lhpi[ wis[ hV@ dHl[ ai%J
l,yg udebjlP iPf dHlaig sj v'w f+v'w dr,y ul hp.sj h{ m b{lg udebjlP iPf dHlaig bjlj
iPfg dsijSg a[ da=LVj iPf dunjSg } q[B w[ l.a't ldha h' w[ Vjl a'G idha fag~f+qjaqj }
f+jfa wisg h{ m u{lj dw ^
bwjv qPida rip fjdHbj bdWVjlg Vj ws[ qi{ V ujdHbj mm
ªdligijep qhvj 4@ b>e 78«
fag~f+qjaqj bjaqj iPf h' w[ dhis[ dr,y hg r,l dihj h{ fi
aP dhis{ epfap rldh dsVp ijag a[ij FjRp V WpNdh erjig mm
ªl'idn q» 4@ b>e 607«
duV%J } f+qjaqj f+jfa Vhk h'dHbj RpV%J s[ sp,t sj riVS `igs ljdhW wis[ hV m u{lj
dw ^
xigsj dy>a tB'vj rjSp sptp dWidh drAjrS v[xp mm
H[hp hqjij ugrSj aP ljdhW ly[ r[tp mm35mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1379«
ldaepiP ug drA'C[ s[ sp,t } dHl f+wji woV wis[ hV m u{lj dw ^
drA'Cj lpS[ cptp drSp dcn[ qdiYds mm
WjNp dfbji[ bjfS[ dWihg V Zgi'ds mm3mm ªrji qjiP qhvj 5@ b>e 1100«
duV%J } fag~f+q[Li f+jfa Vhk h'dHbj RpV%J } f+a,t@ rj_qVp,tj ligi iPf hjC sj qhgVj
afjMsj h{ m

$
$ jgjIvn purKu iqAwig kY; mwxs sµdI Aws ] $
$
$ $
$ u' lji[ ue=l.lji sj ugrV iPf h{ b{l[ fpitp=drbjfw bwjv fpit } dabjde w{=A,c $
$ $
$ w[ u' qjSl=qVp,t l.sg=sg lhjdHaj sg bjl=dH,Aj i,tsj h{ m Rpl sg dHh bjlj dWbio h{ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! qjVpt wg B[w dW+og lF ujVp mm s[rV wRp H[w{ FerjVp mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 281« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \81| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! wWgi bjlj wigb{ ijq wg bri{ bjl dVijl mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1369« $
$
$
$ $
$ 3! ldaepi ljdhWp Adc w{ qVqptp h'dH W.s[ sj W.sj mm $
$ $
$ ªFjHg episjl ug@ rji 15@ fRpCg 4« $
$ $
$ 4! lyp sjajip drlji w{ q>edabJ V' q>eS ujhg mm $
$ $
$ ªFjHg episjl ug@ rji 15@ fRpCg 6« $
$ $
qVp,t duV%J } bjfS[ Whpa dfbji[ l.W.Zg ujS w[ lV[h wisj h{ ba[ RpV%J a'G lhjdHaj
sg bjl i,tsj h{@ dHh lF qavWg v'e hV m u{lj dw m
1! u' l.lji{ w[ wpB.W dqa= FjHg sgldh qV q[i[ a[ ldF bfV{ lpbjdH dqvjlj mm
duap dsdV RpdV¶ wj lpbjRp h'dH Vj bjr{ daap dsdV V[C{ w' V Tpwjlj mm
ªe'Gc qhvj 4@ b>e 860«
2! qVqptj w[ig s'lag qjdHbj wj lVW.Zp mm
r[tdsbj hg Fdu ujdV ws[ Vj fjdHdV W.Zp mm
duyip f{VdV tjrV[ dayip itdV e.Tp mm
duap dsdV dwAp Vj h'rHg daap dsdV W'vdV e.Zp mm
ªrji ijqwvg qhvj 5@ b>e 959«
s' W[CgbJ a[ f{i i,tS rjvj ai Vhk lwsj m dHl[ ai%J dH,w f+q[Li } A,c w[ WhpdabJ
qVp,tJ@ s[rg s[rdabJ@ fgiJ~`wgiJ@ a[ bjlj i,tS rjvj@ RpV%J } fPuS rjvj hq[LJ cpWsj h{@
sp,t fjMsj h{ m
ljtg_vh"i s[ idhS rjvj dl,t FjHg fa.e dul fjl fnjS uqjvpsgV V[ bqjVa i,tg
a[ dl,t Fp,v debj dl,t sg f>ur[G fjdaLjh V[ f{u i,tg dwMdw Rpl sj Fi'lj w[rv epiP $a[ lg m
fnjS sj Fi'lj dH,w a[ VJ h'S wiw[ Rpl sj h,o ldCbj m dHl wiw[ qVp,tJ@ s[rg s[rdabJ
rv'G lhjdHaj sg bjl A,c w[ dH,w f+qjaqj sg bjl i,tSg yjhgsg h{ m

duXY Bwie ivgucIAY; gil peI su jm kI Pws ]


spI{=s:{a FjdH=Fj dr,y f{ w[ h'iVJ Vjv f+[q fj w[ drepygb{=tijW h'Sj@ tpbji h'Sj hp.sj
h{ m ªdrepygb{=dre'Hg \d*» l.ld*a@ drea=epbjyg h'Hg m f>ujWg_drepa@ drepag@ drepy@
d*Ij@ drepySj@ dHl a'G dre'yj@ drepySj sj l.t[f dre'Sj@ dHl a'G dre'Hg bjds| epbjyg@
?pbji h'Hg@ ipvg« b{l[ fpiLJ s[ b>>a } ev dr,y uqJ sg xjl=xjhg f{Gsg h{ m u' qjdHbj rjla[
s[rg s[rdabJ sg FjrVj dr,y ves[ hV Rph v'w~f+v'w dr,y t,uv tpbji hp.s[ hV fi qjdHbj
$ dxi rg fPiWv[ dvt[ wiqJ bVplji hg dqvsg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ l.f{ wRp Hglip dZbjHgb{ mm l.f{ fpidW dvt[ wg fjHgb{ mm $
$ $
$ ªijqwvg qhvj 1@ b>e 937« $
$ $
$ bduh[ qjdHbj s[ dHApw spVgbjsjiJ vHg dHl f+wji `piqjdHbj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$
$ rcj h'bj spVgsjip edv l.evp zda yvjdHbj mm ªrji bjlj qhvj 1@ b>e 464« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \82| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
jyhw bIjY so luxY; $
$
$ duh' duhj w'Hg Wgu Ziag dr,y Wgusj h{ Rph' duhg hg xlv vpS{=rTsj h{ dur[G wSw
$
$ $
$ Wgu w[ q,wg Vhk r,Tgsg m q,wg Wgu w[ wSw f{sj Vhk hp.sg Fjr dw u' Wgu Wgu' l'Hg Ziag $
$ $
$ V[ wHg epSj wiw[ WguS rjv[ } s[Sj hp.sj h{ m u{lj dw dHV%J f+qjSj a'G Fg lfLB h{ ba[ f+a,t $
$ $
$ rg s[tgsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
1! bjf[ Wgdu bjf[ hg tjhp mm VjVw hpwqg bjrhp ujhp mm ªufpug ljdhW@ b>e 4«
2! u{lj Wgudh a{lj tjlj mm3mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 176«
3! u{lj Wgu{ l' vpS[ u' tB[ l'p tjdH mm ªlPhg qhvj 1@ b>e 730«
4! xigsj v'C{ sjt dWuRpigbJ dwwdi Wgu{ uBp mm
h.T{ RpGV wajdHsj f{Zj v'C{ fBp mm23mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1379«
dHl[ ai%J ligi iPfg Ziag dr,y duh' duhj w'Hg LpFjLpF wiq iPfg Wgu Wgusj h{ Rpl[ ai%J
sj hg sp,t@ rj_lpt iPfg xv r,Tsj h{@ dul ai%J bu iju[ V[ qhjaqj } dv,s sg Fgdtbj ds,ag
lg a[ dxi Rpl } dvs tjSg fHg m u{lj dw ^
bu{ lp i'r{ Fgdtbj tjdH mm ªrji ijqwvg qhvj 1@ b>e 953«
;wigbj ?jV rie[ fjfgbJ } FjHg ajiP dl>z ug sg up,ag b,De[ v,e w[ ujSj dfbj ba[
A[r[G fjdaLjh V[ y.sP s[ V,w dr,y Vw[v fj w[ Rpl s[ wiqJ sj xv FpeajdHbj a[ b>a } fjfg
Bwj~Bwj q>e w[ qdibj m u{lj dw ^
1! u[hj Wgu{ l' vpS{ wiqj l.sCj t[ap mm ªWjih qjhj qJN qhvj 5@ b>e 134«
2! qap w' ujS{ ujdH be{ fjdHlg mm u[h[ wiq wqjdH a[hj h'dHlg mm
ªlPhg qhvj 1@ b>e 730«
3! wiq Ziag ligip upe b>adi u' W'r{ l' tjda mm ªdligijep qhvj 5@ b>e 78«
4! t[da ligdi u' Wgugb{ l' b>da tv'bj bjdH mm ªlv'w qhvj 3@ b>e 1417«
5! q>sj y.ej bjfSj bjf[ hg wgaj fjrSj mm ªrji bjlj qhvj 1@ b>e 470«

mQY jo iliKAwsu ]
qo{=qladw Rpfi u' v[t wiqJ bVplji dvt[ hV RpV%J bVplji hg ZV sg f+jfag hp.sg h{ m
u{lj dw ^
$ $
$ 1! qladw dvdtbCj v[tp fpidW wqjdHbj ugRp mm $
$ $
$ v[tp V dqBHg fpidW wqjdHbj dwbj ujSj dwbj h'lg mm $
$
$ \ZVjlig qhvj 1@ b>e 689« $$
$ $
$ 2! drSp wiqj dwAp fjHgb{ Vjhg u[ Whpa[ij Zjr{ mm ªdav.e qhvj 1@ b>e 722« $
$ $
$ 3! v[tp V dqBHg h[ ltg u' dvdtbj wiajdi mm ªijqwvg qhvj 1@ b>e 937« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \83| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ljtg qjdHbj ba[ wiqJ sg_dHw rji wiqJ sj ba[ qjdHbj sj l.Wjs h'dHbj qjdHbj $
$ $
$ wdhS v,eg dw q{G ajwarji hJ@ w.ejv a'G ZVg WSj lwsg hJ m wiq wdhS v,De[ ZVg uJ w.ejv $
$ $
$ WSjRpSj ljc[ rl h{ m dHl NeC[ sj b>a dHl e,v a[ h'dHbj dw qjdHbj wdhS v,eg dw u' $
$ $
$ Rph ljhqS[ QigW v,wChjij h{ q{G Rpl } ZVg WSjMsg hJ@ dxi dHl } dqhVa Vhk wiSg $
$ $
$ fr[eg m u[ aphjc[ dr,y w'Hg Lwag h{ aJ dHl } bqgi WSV a'G i'wSj wi' m wiq wdhS ve[ $
$ $
dw ljcg Lwag dWVJ dHh ZVg Vhk WS lwsj m qjdHbj V[ v,wChji[ } dH,w bq'vw vjv ds,aj@
dHh vjv v{ w[ dHl V[ u[W dr,y fj dvbj@ us'G Vsg dr,y fjSg fgS v,ej aJ Vsg dr,y dc,e
dfbj m sPu[ dsV dxi v,wCJ w,BS debj aJ qjdHbj V[ vjv WjWa fp,DdAbj aJ dHl } s,l ds,aj
dw Rph Vsg dr,y dc,e dfbj h{ m dxi q'hiJ sg o{vg ds,ag aJ dHh o{vg zi v{ bjdHbj o{vg
i,t ds,ag a[ odwbj h'dHbj fjSg fgS v,ej aJ o{vg epbJTS v{ eHg m dxi v,wCJ w,BS debj
aJ dH,w Whpqpvj hji ds,aj@ Rpl V[ f,e $a[ B.e dvbj@ dul } dH,w dH,v V[ yqwgvj fsjio
r[t w[ NfB qjig a[ hji } Rpcj w[ bjv%S[ dr,y v{ eHg m wiqJ V[ dwhj dw aP. s,l dwr[G ZVg
WSj lwsg h{G m qjdHbj V[ bjdtbj aplk WSjRp q{G r[tSj yjhp.sg hJ wiq s[ra[ V[ s' f{l[ ds,a[@
v,wChji[ V[ Rpl sg q,Ag ?igsg m us'G v,wChji[ V[ q,Ag } fjdC%bj dr,Dy'G vjv dVwv bjdHbj m
dwMdw Vsg dr,y dcdebj vjv dHl V[ hg dVedvbj lg dwMdw wiq s[ra[ sj f+[dibj h'dHbj
qA[ij dHl q,Ag } fwC dvbjdHbj dul a'G v,wChji[ V[ ?igsg m us'G q,Ag s[ f[B dr,Dy'G vjv
dVwdvbj aJ ?pL h' w[ RpKyg~RpKyg wdhS v,ej dw epbjyg h'Hg rlaP v,F eHg m dHh e,v }
lpSw[ epbJTS F{~Fga h' eHg dw dHhVJ } q'hiJ sg o{vg sj faj v,e debj a[ l'dybj dw
fpdvl s[ bjRpS a'G fdhvJ o{vg ejdHW wi sHgH[ m us'G q'hiJ q[i[ zi sg WujdH dHhVJ s[ zi
a'G dqvgbJ aJ bjf[ NPn[ f{Se[ m dHh l'y w[ q'z[ s[ dr,y sg q'hiJ sg o{vg RphVJ s[ zi lp,B
ds,ag m v,wChjij WCj ?pL h'dHbj dw i,W us'G ?pL hp.sj ] aJ q'zj fjC w[ ds>sj h{ m dxi Rph
q,Ag } di>V%S rjla[ v,wCJ w,BS vHg dffv $a[ ydCbj a[ bjv%S[ dr,y dfbj hji Fg dqv
debj m l' dHM q,Do[ s[ wiqJ bVplji hg fsjio f+jfa h'dHbj wis[ hV m dHh' duhgbJ ljtgbJ
Fjr[G bjq wiw[ wvdfa hg h'dHbj wisgbJ hV fi dHV%J sj dlZJa liv iPf } f+eB wiVj
hp.sj h{ u{lj dw wiqJ a[ v,Aqg s[ l.rjs sj Fjr epiWjSg sg dHl apw } liv iPf dr,y f+eB
wisj h{ dw q,Do[ s[ v[t u' dvt[ hV Rph bq[B hV m RpV%J } w[rv epiP fgi hg lPvg a'G lPv@
l{GwC[ uVqJ a'G dH,w ija dr,y l{GwC[ uVq FpeajRpS sg lqi,oj i,ts[ hV m

rYix ivhwxI pCuqwxI; auiT clI geI inrws ]


$ us'G Rpqi iPfg i{dS=ija f+DFP f+jfag a'G dWVJ drhjSg=Waga h' eHg aJ df,DA'G ugr iPf $
$ $
$ dHlaig fApajSg=fAajMsg h'Hg b>a } h,o NjC w[ hji[ h'H[ upbjig sg ai%J l.lji a'G Rpn $
$ $
$ w[ f+v'w } dVijl h' w[ yvg eHg@ wpN rg f,v[ Vhk dfbj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ yv[ upbjig spdH ho Njdi mm4mm2mm ªF{iRp wWgi ug@ b>e 1158« $
$ $
$ ljwa fpiLJ sg du>s ljig Rpqi@ duV%J fsjioJ@ drdLbJ s[ F'eS dr,y@ lp,t s[ ljZVJ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \84| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dr,y e+lg h'Hg lg@ b>a } wjv a'G@ uqJ sg xjhg a'G@ lF l.W>Zg@ dq,ai bjds rg Vhk Apcj
$
$ $
$ lws[ dHh r[t w[ lF a'G dVijl h' w[@ fLyjajf wisg h'Hg ljwa fpiLJ sg dVqjSg du>s uqJ $
$ $
$ s[ r,l f{ w[ yvg eHg a[ qVp,tj uVq iPfg ija drbio Waga h' eHg m l.W.Zg@ ligi ba[ dH>s=[ $
$ $
$ lF dHo[ hg idh eH[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ l.de V ljog erVp dHw[vj mm2mm ªlPhg idrsjl ug@ b>e 793« $
$ $
b,De[ uj w[ qpwag f+jfa Vhk hp.sg@ uqJ sg xjhg f{ uJsg h{ m ldaepiJ } epidltJ V[ f+LV
wgaj dw ldaepiP ug ) dxi qpwag dwl} f+jfa hp.sg h{ aJ ldaepiP ug V[ fjrV `piqjV wgaj m

ijn kO swDU BytIAY; so drgh hoie Klwsu ]


duV w"=duV%J udebjlPbJ } ljZP=lafpiLJ sg l.ea F[Bgb{=dqvg h{@ l'=Rph fpiL
sieh=f+q[Li s[ dVbJ blojV Fjr Ziqiju sg wydhig dr,y uqJ sg W.sg a'G tvjlp=ApB eH[
hV m u{lj dw ^
1! l.aV q'wRp fP>ug lRpfg aRp Rpadibj qV wj Z'tj mm
Ziq ijdH bW whj wi{e' uRp xjdBY lev' v[tj mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 614«
2! dHh VgljSg ljZ wg dulp F[Ba aigb{ mm ªeRpCg wg rji q» 5@ b>e 320«
b{l[ la fpiL u' l.lji dr,y ugrV qpwa hV@ daVJ sg l.ea dr,y dqv w[ hg qjdHbj
s[ W.sgtjV[ a'G@ uVq qiV s[ W.sgtjV[ a'G@ hRpq{ s[ W.sgtjV[ a'G tvjlp=qpwa h'Hgsj h{ m

kir ikrpw pRB AwpxI; qyry drsn hoie ipAws ]


h[ f+DF=lqio rjdhepiP ) bjfSg dwifj wi'@ bjfS[ siLV W?L'@ q[i[ qV dr,y bjf ug
s[ siLVJ sg dfbjl v,eg h'Hg h{ m
dwifj f>u ai%J sg h{_1! f+q[Li sg dwifj dw qVp,tj uVq sg W?dLL h'Hg h{ m 2! epiP
sg dwifj dw Vjq sg f+jfag h'Hg m 3@ wiqJ sg dwifj dw y.eg Wp,Zg h'r[ m 4! ljZl.eda sg
dwifj idhSg WdhSg ldhSg a[ wdhSg sj faj v,eSj m 5! ugrJ sg bjfSg d*fj dw Rpsq
Zji w[ Vjq ufSj m dHl[ ai%J siLV yji ai%J s[ hV_1! dyai siLV@ 2@ lpfV siLV@ 3! l+rS
siLV@ 4! f+a,t siLV m h[ f+q[Li dwifj wiw[ f+a,t h' w[ siLV s[Sj wi'@ dul ai%J Z.V[ Fea
} W?L[ lV m Fjr[G bjf dWbjfw h' fi ljc[ qV Wp,Z V[aiJ dr,y Fiq s[ x'v[ fH[ hV@ bjf
dwifj wiw[ r{ije dWW[w iPf V[ai W?L' aJ dw q{G zBJ~zBJ dr,y bjf ug s[ siLV wi lwJ@
q[i[ qV dr,y bjf ug s[ siLVJ sg dfbjl v,eg h'Hg h{ m u{lj dw ^
$ $
$ 1! silV dfbjlg dsVlp ijda dyarRp bVdsVp Vga mm $
$ $
$ ªu{alig qhvj 5@ b>e 703« $
$ $
$ 2! dWVp dqvW[ Vjhg l.a'tj f[dt silVp VjVw ugu{ mm2mm1mm $
$ $
$ ªwdvbjVp qhvj 5@ b>e 1321« $
$ $
$
$ 3! silV wg dfbjlj zSg FjS{ qdV FjHgb{ mm ªbjlj qhvj 1@ b>e 421« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \85| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
pRB, quDu ibnu dUjw ko nhI; nwnk kI Ardwis ] $
$
$ ldaepiP sg `piqjV wis[ hV dw h[ f+DF=qjvw rjdhepiP q{} bjf ug a'G dWVJ h'i w'Hg
$
$ $
$ sPuj lqio Vhk ds,lsj h{@ dHl vHg aphjc[ hg yiVJ dr,y q[ig bisjl W[Vag h{ dw dwifj $
$ $
$ wiw[ siLV s[Sj wi' m rj^ h[ f+DFP a[i[ a'G dWVJ h'i w'Hg i,Ddtbj wiV rjvj Vhk h{@ dHl vHg $
$ $
$ bjf ug s[ yiVJ dr,y bisjl h{ dw bjf q[ig v'w f+v'w dr,y i,Ddtbj wi'@ u' l.lji s[ l.W.Zg $
$ $
hV@ dHV%J V[ f+v'w dr,y aJ lhjdHaj wg wiVg h{@ le'G Rph aJ dHo[ hg ljo A,c uJs[ hV m
u{lj dw ^
qja dfaj WdVaj lpa W.Zf dHlB qga bip FjHg mm
fPiW uVq w[ dqv[ l.u'eg b>adh w' V lhjHg mm ªu{alig qhvj 5@ b>e 700«

AwswVu suhµdw iqsu lgY; ijsu min hir crx invws ]5]
f+a,t@ rj^ qVp,tj ligi iPf hjC sj qhgVj Rpl } L'FVgw h{ dul s[ qV dr,y hdi=rjdhepiP
s[ yiVJ sj dVrjl ] m
1! dul ai%J FjHg e'Gsj ug V[ wjWv dr,y W{n w[ yiVJ sj dZbjV wiw[ dvr vjHg lg m
dul wiw[ ldaepiP hdi ijdH ljdhW ug dH,w il bc'v dl>zJlV RpKa[ dWijuqjV ih[ m
2! Fgq y.s fhjCg iju[ s[ rugi s[rg sjl } ldaepiJ sg Rplada wiV wiw[ v'h[ s[
a'C \lvjHgbJ| x[i w[ fhjCg a'G lp,DDdBbj aJ ldaepiP ug V[ i,Ddtbj wgag m dwMdw dHl V[ epiP
wvegZi fjdaLjh ug s[ yiVJ sj dZbjV Zdibj h'dHbj lg m a[ a'C ldaepiJ s[ yiVJ dr,y
hg dxi eH[ m ldaepiP ug@ rj_f+q[Li s[ b>a=gr yiV dwhC[ hV ( dHl sj RpKai WjSg dr,y
woV h{ m u{lj dw ^
1! dya yiV Vjq mm ªslq@ b>e 4«
2! dhis{ yiS lWsp ldaepi w' VjVw WJdZY fjv mm
ªZVjlig qhvj 5@ b>e 680«
b{l[ yiVJ Vjv upC[ epiqptJ } x[i uqjV[ sg bjlj da=LVj iPf Zp,f Vhk v,esg dHh epiP
ug s[ yiVJ Vjv upCw[ lsj W+hqjV.s dr,y vgV idh>s[ hV@ lF uea RpV%J } Vqlwji wisj h{ m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \86| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 134« $
$ $
$
$ swvix srsI kwmxI crn kml isau ipAwru ] mnu qnu rqw sc rµig ieko $
$
$ nwmu ADwru ] ibiKAw rµg kUVwivAw idsin sBy Cwru ] hir AMØimRq bUµd suhwvxI $
$ $
$ imil swDU pIvxhwru ] vxu iqxu pRB sµig mauilAw sµmRQ purK Apwru ] hir imlxY $
$ $
$ $
no mnu locdw krim imlwvxhwru ] ijnI sKIey pRBu pwieAw hµau iqn kY sd bilhwr ]
nwnk hir jI mieAw kir sbid svwrxhwru ] swvxu iqnw suhwgxI ijn rwm nwmu
auir hwru ]6]

ljrS_Wjihqjhj sg yv ihg rgyji dr,y ljdhW l+g epiP biuV s[r ug ljrS s[ qhgV[
spbjij W?dLL wi ih[ hV m tB i,paJ dr,Dy'G ljrS Fjsi'G fjrl ip,a s[ s' qhgV[ hV m dHl }
ritj i,pa rg dwhj uJsj h{ m dHl i,pa dr,y Whpag ritj h'S wiw[ Ziag dr,y hdibjrvaj
ba[ WVlfag dr,y t[Cj bjMsj h{ m u{lj dw ^
duRp Ziag l'F wi[ uvp Wil{ daRp dltp epi dqdv dWeljHg mm16mm
ªlPhg qhvj 4@ b>e 758«
dHl[ ai%J epiP } dqv w[ dl,t sg WpZ iPf Ziag LpF epSJ sg hdibjrvaj ldha hp.sg h{ m
u{lj dw ^
ipda Wilp lph[vgbj ljrS Fjsr[ bjV.s ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 928«

l'@ fjrl i,pa sj fdhvj qhgVj u' ljrS h{ m l+g epiP biuV s[r ug V[ dHl qhgV[ spbjij
u' dldtbj W?dLL wgag h{@ Rpl } lqNS a'G fdhvJ u[ wpN f+d*aw rgyjiJ lqNgbJ ujS aJ
ljrS s[ qhgV[ sg dldtbj } lqNS dr,y w'Hg wdnVaj Vhk bjr[eg m hjC a'G Wjbs ljrS
sj qhgVj h{ m dur[G hjC s[ qhgV[ dr,y b"C v,eg hp.sg h{ m Ziag ba[ Ziag RpD,Da[ idhS rjv[
ugrJ } W,sv sg Whpa v'C hp.sg h{ m eiqg sg a[;g wiw[ o'C%[ uv dr,y uv~u.aP q,AgbJ bjds
sptg h' w[ aCxs[ hV m eiqg a'G WyS rjla[ ZVrjV fpiL wLqgi dLqv[ bjds n.cgbJ blojVJ
dr,y yv[ uJs[ hV m w'Hg fpiL dW+AJ sg YB v{Gsj h{ m fLP f>Ag rg avjrJ dr,y fjSg v,Fs[
dxis[ hV m fjSg sg bdZw v'C wiw[ us'G lji[ dqv w[ f+q[Li } Ijs wis[ hV dw h[ f+q[Li )
dwifj wiw[ ritj wiV vHg q[z } F[uSj wi' aJ dxi Wilja hp.sg h{ m f+q[Li sg b{lg iyVj
h{ m f+d*ag dr,y rg Whpa lji[ oJrJ $a[ dri'ZjFjL h{@ u{lj dw ritj f{S a'G h'i aJ lji[ t[C[
dr,y bjMs[ hV@ fi urjhJ ba[ b,w qpiNj uJs[ hV@ dHV%J } ritj sptsjdHw h{ m b,w s[ $
$
$ f,Da[ NC uJs[ hV a[ urjhJ uC%J aw lC uJsj h{ m b,w sj s,pZ lpw uJsj h{@ f,Da[ NC uJs[ $
$ $
$ hV m urjhJ_urjhJ eiqg dr,y h'S rjvj dH,w f"sj@ u' A'B[ bwji sj hp.sj h{ m dHh bjq wiw[ $
$ $
$ qjiP dHvjdwbJ dr,y s[dtbj uJsj h{ m dHl s[ f,Da[ rg Whpa dV,Dw[ hp.s[ hV m fdBbjv[ s[ fPiW $
$ $
$ s,tS rjv[ fjl[ dHh f"sj s[dtbj uJsj h{ m dH,w rji sjl V[ dHl WPB[ $a[ fjSg dACw w[ buqjdHL $
$ $
$ wgag lg@ u' fjSg v,eS Vjv api.a hg qpiNj debj lg ba[ w'v tC%[ uo[ s[ dl>z h{ijV h' eH[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \87| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lV dw dHaVg uvsg dHl WPB[ $a[ fjSg sj bli hp.sj h{ m urjh[ ba[ b,w s[ Wji[ FjHg episjl $
$ $
$ ug woV wis[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! ljrdS rdS higbjrv[ lpw{ ujrjhj mm ªFj^ episjl ug@ rji 34@ fRpCg 5« $
$ $
$ 2! ljrdS rdS higbjrv[ bwp u.q{ bRpCg mm ªFj^ episjl ug@ rji 34@ fRpCg 5«
$
$ $
$ $
$ b,w a[ urjhJ bjds } A,c w[ Wjwg ljig Ziag sg WVlfag dHaVg t[C[ dr,y bjMsg h{ m $
u{lj dw ^
ZidS lpr.Vg tC iaV uCjrg hdi f+[q fpitp qdV rpnj mm
lF[ wju lph[vC[ ogH[ epip VjVwp ldaepip apnj mm1mm ªb>e 322«
dHl[ ai%J qV,ptj ligi iPf lRpS sj qhgVj h{ m dul dr,y drwjiJ sg Whpvaj h'S wiw[
b"C v,e ihg h{ m u' f+[q uv Vjv sPi hp.sg h{ m dHl uv } f+jfa wiV vHg wHg udebjlP
wLqgi ujS sg ai%J qhjaqj sg l.ea f+jfa wis[ hV m dLqv[ ujS sg ai%J ufg~afg@ V[qg
fpiLJ sg l.ea dr,Dy'G n.Tw Fjvs[ hV m hiVJ sg dVbjHk qV h{ m Fiq s[ Ftv"Gs[ r[t w[ Fiqs[
hV m sitaJ sg YB sg ai%J W;pieJ sg YB v{Gs[ hV@ fi l.ea iPf li'ri a'G hg f+[q iPf uv
f+jfa hp.sj h{ m urjh[ sg ai%J u' epiP f+q[Li a'G drAC[ h'H[ ba[ b,w sg dVbjHk w"C[ WyV W'vS
rjv[ u' ljwa fpiL hV@ Rph ldaepiP iPf W,sv s[ WilS[ wiw[ lCs[ hV m u{lj dw ^
ypev dV>sw Fpt[ ipdv qpH[ H[Vj hop V dwojRP fjdH mm
ªlv'w qhvj 3@ b>e 1417«
ldaepiP ug W,sv sg ai%J Rpfs[L iPf ritj wis[ hV ba[ wgiaV sg RpD,yg bjrj; dr,y
wgiaV iPf eiuSj wis[ hV m u{lj dw ^
1! zVp eiua e'dW>s iPf mm ªqvji qhvj 5@ b>e 1272«

2! dNdq dNdq ril{ b>Ddq+a Zjij mm qVp fgr{ lpdV lWsp Wgyjij mm
ªqjN qhvj 5@ b>e 102«
l'@ b{lg Rpfs[L iPf ritj wiw[ uVqJ~uVqJaiJ s[ drA'C[ sg eiqg dqB uJsg h{ m Wp,Zg
iPf Ziag dr,y tB l.fag iPf hdibjrv bj ujsg h{ m u{lj dw ^
lq sq liZj aglig lqjZjV Rpfijq mm
Ang adatLj ujVgH[ dF>V dFV Ih Vjq mm ªdryji ljei@ ai.e 1«

$ 1! lq_qV sgbJ rjLVjrJ i'wSgbJ Fjr lPtq wiVgbJ m $


$ 2! sq_dH>s=gbJ sj sqV wiVj m $
$ $
$ 3! LiZj_ldaepiJ Rpfi dVLyj i,tSj dw ldaepiP ug hg lF a'G dLi'qS hV m $
$ $
$ 4! lqjZjV_qV } drwjiJ rv'G ljrZjV itSj@ dHwjei qV h' w[ lqjZg dr,y dHldoa $
$ $
$ h'Sj m $
$ $
$ 5! Rpfijq_l.lji s[ fsjioJ rv'G qV } Rpfijq i,tSj m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \88| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 6! adatLj_lisg@ eiqg@ Fpt~dfbjl@ lpt~spt dr,y dWiag lqjV itSg m $
$ $
$ u' fdhvJ yji b,e sgbJ VsgbJ dr,y f{ w[ lC ih[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ h.lp h[ap v'Fp w'fp yji[ Vsgbj bde mm $
$ $
$ frdh sNdh VjVwj aigb{ wiqg vde mm ªrji qjN q» 1@ b>e 147« $
$ $
$ epiP s[ Rpfs[L iPfg ritj Vjv dhis[ dr,y wipSj@ qpsaj@ q{aig a[ Rpf[dtbj iPf lgav $
uv sgbJ yji VsgbJ yv fHgbJ hV@ duV%J V[ h.l h[a v'F@ w'f iPf VsgbJ } FtLS wiw[
dHhVJ s[ ljC } sPi wi ds,aj h{ m LJag@ dtqj@ Zgiu@ debjV@ f+[qj Feag dV>qiaj bjds
dW+A hi[ h' uJs[ hV m qkh us'G f{Gsj h{ aJ Rph RpD,yj uJ VgrJ oJ Vhk s[tsj m Rph Vgr[G ojrJ
ba[ dBdWbJ $a[ dHw' duhj rilsj h{ ba[ lF ojrJ $a[ hdibjrvaj h' uJsg h{ m dul ai%J
dl,ZJ dr,y duhC[ h.wjig qV rjv[ ?pLw dBdWbJ sg ai%J lV@ ldaepiP ug V[ lpq[i fiWa $a[
uj w[ lF dl,ZJ } LJag W?Lg m rvg w.Zjig ridebJ } ajdibj m RpD,y[ Vkr[ qZq wdVLBJ }
ajiVj wgaj m Rph fpiL Z.V hV@ duV%J s[ dhis[ dr,y qV,ptj uVq iPfg@ rj^ L"w brloj iPfg
lRpS s[ qhgV[ dr,y ldaepiP ug s[ Rpfs[L iPf WjiL } f+jfa wiV sg dHAj f{sj hp.sg h{ m RpV%J
s[ dya iPf ffgh[ ldaepiP ug sg dldtbj iPfg l:jag WP.s } Zji w[ uVqJ~uVqJ sg drA'C[ iPf
a[h \afL| } q[B v{Gs[ hV@ Rph l:jag WP.s b{lg h{ dw u[ w[v[ Rpfi f{ ujr[ aJ wfPi f{sj hp.sj
h{@ u[ dlfg@ hjog@ w,AP@ lPi@ WJl@ l,f RpD,Da[ f{ ujr[ aJ q'ag f{sj h' uJs[ hV@ duV%J sg Wu.ag
qjvj WSsg h{ m u{lj dw ^
W.lg dlfg lPwig wig Vje qn ljv mm
dHh tB q'ag fjHgb{ WV{ Wu.ag qjv mm
dHM u[ f>Du[ debjV dH>s=[ A[rJ qV Rpfs[L iPf l:jag WP.s } ZjiV wi[ aJ qpwag iPf q'ag
} f+jfa wi v{Gsj h{ m f>Du[ debjV dH>s=[ rg lxv h' uJs[ hV m b,tJ dr,Dy'G Wevj ds=LBg sPi
h' w[ lq ds=LBg f+q[Li } a,wS rjvg f+jfa h' uJsg h{ m u{lj dw ^
uh uh s[tj ah u'da apqjig a[ij iPfp dwV[hj mm ªl'idn qhvj 1@ b>e 596«

dHl[ ai%J w.V dV>Ddsbj ba[ l.lji sg Rplada rv'G hB w[ f+q[Li sg Rplada lpS v,e uJs[
hV m ilVj NPn ba[ dV>sj rjv[ WyV W'vS a'G hB w[ f+q[Li s[ ul iPfg WyVJ } W'vsg h{ m
u{lj dw ^
l+rSg lpSgb{ ilVj ejHgb{ dhis{ dZbjHgb{ l'Hg mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 611«
$ $
$ dHhg l:jag WP.s u[ Bjhvg ba[ W[ig $a[ f{ ujH[ aJ y.sV f{sj wi ds>sg h{ m dHl[ ai%J u' $
$ $
$ W[ig sg dVbjHk dqnjl rjv[ ba[ Bjhvg sg dVbjHk ds=C% dVLy[ rjv[ hV@ RphVJ b>si ldaepiP $
$ $
$ ug sg dldtbj iPf l:jag WP.s f+[q iPfg y.sV f{sj wi ds>sg h{ m Ziag dr,Dy'G wpC,aS w,TS sg $
$ $
$ ai%J W,pZg dr,Dy'G drdLbJ iPfg wpC,aS y,pwg uJsg h{ m W,pZg dqdobj fsjioJ } dVLy[ wiV rv'G $
$ $
$ hB w[ W+hqj wji h' uJsg h{ m dxi dHl sja } w'Hg q[B Vhk lwsj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \89| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ wWgi dViqv WP.s bwjl wg vgVg FPdq dqvjdH mm
$
$ $
$ bdVw dlbjV[ fdy eH[ Vj dVirjig ujdH mm196mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1375«
$
$ $
$ $
$ bV[wJ dVbjdHw upeagbJ rjv[ F[s sgbJ upeagbJ rjv[ q[BS } lqi,o Vhk m qkh f{S $
$ $
$ a'G dur[G b,wJ s[ f,Da[ dc,e f{Gs[ hV@ s,pZ y' uJsj h{ m dHl[ ai%J u' ljZw hV@ duV%J s[ qV ljZVj $
$ $
$ wiw[ b,w uJs[ hV@ Rpfs[L iPf ritj a'G bRpeSJ iPfg f,Da[ dc,e uJs[ hV@ wiqJ iPfg s,pZ l,pw $
$ $
uJsj h{ m f+a,t ljrS s[ qhgV[ dr,y ritj f{S a'G yji f+wji s[ ugrJ } bdab>a ?pLg dqvsg h{ m
u{lj dw ^
VjVw ljrdS u[ rl{ yhp Yqjhj h'dH mm
VjeJ dqieJ qAgbJ ilgbJ zdi ZVp h'dH mm ªrji qvji q» 1@ b>e 1279«
VjeJ=l,fJ } dHaVg ?pLg hp.sg h{ dw Rph Ziag dr,Dy'G tpcJ a'G Wjhi dVwv w[ afL }
q[Bs[ hV m dqieJ=hiVJ } ajvjWJ dr,y fjSg Fi ujS wjiV RpaLjh hp.sj h{@ dwMdw fjSg
fg w[ l.apLB hp.s[ hV m qAgbJ=q,AgbJ drLjv fjSg dr,y lpt bVpFr wisgbJ hV m ilgbJ zdi
ZVp h'dH=drL[ sj il v{S rjv[ Rph ilgH[ duV%J s[ zi dr,y ZV h'dH=h'r[ dHV%J yjiJ } ritj
lptsjdHw h{ m dHV%J s[ qpwjWv[ dr,y yji ugrJ } dHh ritj sptsjdHw h{ m u{lj dw ^
VjVw ljrdS u[ rl{ yhp r[A'Cj h'dH mm
ejHg fpaj dViZVj f>og yjwip h'dH mm2mm ªrji qvji qhvj 1@ b>e 1279«
ejHg fpaj=ejrJ s[ f,pai WvsJ } yiJsj dr,y yidsbJ } xC w[ d;qksji v'w ritj
h'Hg a'G hv dr,y u'C v{s[ hV m
dViZVj=u' v'w ZV a'G hgS@ QigW v'w dVa sg dVa wqj w[ tjS rjv[ hV@ ritj f{Gsg
a'G rg w.q wiVj f{Gsj h{ m
f>og=ijhgbJ } NCg v,eg a'G VsgbJ sj fjSg yC% ujS a'G ila[ sg dWfaj tC%g h' uJsg
h{ m fdirji s[ ugbJ a'G drACVj f{Gsj h{ m
yjwip=V"wi@ dul } qjvw hpwq wiw[ w.qJ dr,y u'C ds>sj h{ m dHl vHg V"wig wiV rjv[
V"wiJ } ljrS qhgV[ sg ritj sptsjdHw h{ m
dHl[ f+wji qV,ptj uVq iPfg ljrS s[ qhgV[ dr,y epiP iPf W,sv spbjij Rpfs[L iPf ritj
f{S a'G yji f+wji s[ qV,ptJ sj f+q[Li Vjv'G drA'Cj hp.sj h{ m
ejHg fpaj=u' WvsJ sg dVbjHk bjvlg hV a[ Rpfs[L ZjiV Vhk wis[ m
dViZVj=u' Vjq iPfg ZV a'G hgS[ hV m u{lj dw ^
$ wdh wWgi dViZVp h{ l'Hg mm uj w[ dhis{ Vjqp V h'Hg mm4mm8mm $
$ $
$ ªF{iRp wWgi ug@ b>e 1159« $
$ $
$ f>og=ijhg u' f=q[Li } A,c w[ h'i dwiaq fPuj s[ ijh fH[ h'H[ hV@ Rph l.lji~lqp>si dr,y $
$ $
$ c,pW uJs[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ tlqp A'dc sPu{ ve[ cpW[ l[ rSujdibj mm ªrji bjlj qhvj 1@ b>e 470« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \90| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ yjwip=u' s[rg s[rdabJ sg fPuj iPf dAbjVg Fis[ hV m
$
$ $
$ $
$ duV%J yji ai%J s[ qV,ptJ } epiP iPf W,sv a'G Rpfs[L iPf ritj a'G lpt hp.sj h{@ Rph dHh $
$ $
$ hV ^ $
$ $
$ VjeJ=VjeJ sg dVbjHk u' dabje dWiag rjv[ qhJfpiL hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! VjedV h'rj Zi rlj lWsp rl{ FRp ujdH mm ªeRpCg qhvj 1@ b>e 157« $
$ $
2! i[ qV b{l' wdi l.dVbjlj mm
WV l[ lsV lW{ wi lqNhp qV hg qjdh Rpsjlj mm ªslq e+.o@ f>Vj 709«
3! duh zip WVp lqldi wgbj a[ fPi[ l.lji mm1mm ªqjiP wWgi ug@ b>e 1103«
dqieJ=duhC[ dqieJ sg dVbjHk u.ev dr,y idhS rjv[ WjVf+lag hV m u{lj dw ^
1! si zi qhvj hlag z'C[ A'dc drvjdHda s[l eH[ mm
fgi f[wJWi ljdvw ljdsw A'cg spVgbj ojdH fH[ mm2mm
ªbjlj qhvj 1@ b>e 358«
2! wWgi h{ edH WjhV lzV zV vjt Zuj xhijdh mm
dHbj lpt a[ dFt¼j Fvg uRp hdi dlqia dsV ujdh mm112mm
ªlv'w wWgi ug@ b>e 1370«
3! hdi iptg i'Bg tjdH lqjv[ mm ªqjN qhvj 5@ b>e 105«
4! Wlaj aPBg Np.fCg ygi ldF dA>Vj mm
ujda V fda V bjsi' RpdsbjV F=dq>Vj mm
dqa= V dHn ZV iPf hgS dwAp ljwp V dl>Vj mm
ijuj levg dl+ldB wj hdi Vjdq qVp dF>Vj mm
dal wg ZPdC qVp RpZi{ f+DFp h'dH lpf+l.Vj mm7mm ªrji u{alig qhvj 5@ b>e 707«
5! hiSg h'rj WdV Wlj w.s qPv ypdS tjRp mm ªeRpCg qhvj 1@ b>e 157«
qAgbJ=u' qAgbJ sg dVbjHk e+dhlog epiqpt l.ea iPfg li'ri a[ f+[q iPfg uv dr,y wv'vJ
wiV rjv[ hV m u{lj dw ^
qApvg h'rj udv Wlj ugb u.a ldF ljdi mm ªeRpCg qhvj 1@ b>e 157«
ilgbJ zdi ZVp h'dH=duhC[ dWW[w W,pZ rjv[ f+[q b>Ddq+a iPf il s[ y,tS rjv[ ilgH[ hV
ba[ duV%J s[ dhis[ iPf ?;jV[ dr,y Vjq sj ZV h{ m u{lj dw ^
$ $
$ FjenC[ hdi l.a apq¶ji[ duV¶ zdi ZVp hdi Vjqj mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 749« $
$ $
$ l' dHh' duhj qV,ptj ligi iPf ljrS sj qhgVj@ duV%J ugrJ } f+jfa h'dHbj h{ ^ $
$ $
$ $
$
$ swvix, srsI kwmxI; crn kml isau ipAwru ] $
$
$ $
$
$ Rph udebjlP iPf wjqSg=fag f=q[Li sg yjhrjV dHlaig u' qV,ptj ligi@ rj^ L"w brloj $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \91| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ iPfg ljrS s[ qhgV[ dr,y lilg=Feag iPf il s[ ldha h{@ dulsj fag f+q[Li s[ yiVJ wqvJ $
$ $
$ Vjv dfbji h{ ba[ dy,a RpV%J s[ siLV wiV dr,y v,ej h'dHbj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ f{ig owJ dldi upvJ u[ qP> dfig dqv.dV¶ mm119mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1384« $
$ $
$ f+q[Li s[ yiV u' fPuVgw hV@ yiV u' bdZlnjV iPf hV@ rj^ Vjq iPf hV ba[ \yi+V| $
$ $
$ qV } l.wvfJ drwvfJ r,v yi=dryiV V=Vhk ds>Ds[ Fjr qV } l.wvfJ drwvfJ r,v ujS $
$ $
a'G hBjRpS rjv[ hV@ rj^ uhj; iPf yiV hV@ rj^ wqv sg ai%J dViv[f@ Feag iPfg ?pLWP
W?lS rjv[ yiV@ wiqJ iPfg fjSg a'G dViv[f i,tS rjv[ b{l[ yiVJ wqvJ Vjv duV%J epiqpt
udebjlPbJ sj dhis[ wiw[ dfbji h{@ Rph Vjq il s[ ldha hV m

mnu qnu rqw sc rµig; ieko nwmu ADwru ]


b{l[ ldafpiLJ sj aV ba[ qV l,Dy[ f+q[Li s[ f+[q iPf i.e dr,y i.debj h'dHbj h{@ RpV%J
} w[rv dH,w Vjq sj hg bZjip=bjlij h{ m qV dr,y drwji Vhk@ r{ije s[ ldha hV@ qV
dr,y yjhVj h{ dw dwl r[v[ ljdtbjaaj h'r[ m aV s[ i'q~i'q dr,Dy'G NiVjB[ Rpns[ hV m dur[G
FjHg Z.Vj dl>z ug } ldaepiP ug V[ dwhj dw rjdhepiP sj i'q~i'q wiw[ dlqiS h'dHbj wisj h{ m
u{lj dw ^
epiqpdt i'dq i'dq hdi dZbjr{ mm ªijqwvg q» 1@ b>e 941«
dHh epiqptJ sg brloj us'G l+g epiP e'dW>s dl>z ug V[ f+eB wgag aJ FjHg Z.Vj dl>z
ug V[ f,pDdAbj dw dHh dwl ai%J h'dHbj wisj h{@ dwMdw bjf ug sj woV lda iPf h{ m fdhv[
epiPbJ sg RpyjiV wgag WjSg dr,y blk fCs[ lpSs[ hJ@ fi qV dr,y l.lj h{ dw dHh dwr[G
l.Fr h{ aJ ldaepiP ug V[ dwhj dw w[rv bjfSg dqhVa Vjv Vhk@ us'G dl,t sg LiZj FjrVj
s[t w[ ldaepiP ug dwifj wiV m u{lj dw ^
epi dwifj duh Vi wRp wgVg dah dHh upeda fAjVg mm
ªl'idn qhvj 9@ b>e 633«
l' i'q~i'q sg brloj aJ dH,w fjl[ ihg f+q[Li s[ dr,y dHM vgV h' uJsj h{@ dur[G fjSg
Vjv fjSg dqv w[ dH,w iPf h' uJsj h{ m u{lj dw ^
VjVw vgV FdHY e'dW>s dlRp duRp fjVg l.de fjVg mm
aJ Z.Vj dl>z V[ dwhj dw qhjiju ) dHaV[ lq[G sj bjf ug s[ yiVJ Vjv v,ej hJ@ dwifj
wiw[ q[i[ $a[ i'q~i'q rjvg brloj sg W?dLL wi' m aJ ldaepiJ V[ dwifj ldha Vjq sg W?dLl
$ $
$ wgag m dul wiw[ rjdhepiP LWs sg ZpV lji[ i'q~i'q dr,Dy'G bjRpS v,eg m l' dHl f+wji dlqiV$
$ $
$ widsbJ dHh brloj h' uJsg h{ dw dur[G fhp xpBS a'G lPiu s[ yC%S sj r[vj hp.sj h{ m dyCgbJ$
$ $
$ ujVri Fg ?pLg s[ ega ejRpS v,e uJsgbJ hV m yphP~yphP wiw[ lPiu s[ f+eB h'S sg ?pLg $
$ f+eB wisgbJ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ dyCg yphwg fhp xpBg redV Whpap ai.e mm ªrji eRpCg q» 5@ b>e 319« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \92| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ l'@ dHl[ ai%J Vjq bdFbjlg epiqpt RphVJ sg dWiag iPf dyCg f+q[Li s[ siLVJ } wPwsg
$
$ $
$ h{ m fhp xpBg=qjV' debjV sj f+wjL h'S rjvj h{ m redV Whpap ai.e=RphVJ s[ bV[wJ f+wji $
$ $
$ s[ xpiV[ re=yv[ eH[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ byiu iPf l.aV iy[ VjVw Vjqdh i.e mm ªrji eRpCg q» 5@ b>e 319« $
$ $
$ byiu=blyiu iPf f+q[Li s[ i.e=bV.s dr,y l.aV=LJa bjaqj rjv[ epiqpt iy[=asjwji $
$ $
idh>s[ hV m VjVw Vjqdh i.e=Vjq s[ i.e dr,y vgV h' w[ qV wiw[ Fg ufs[ hV a[ aV wiw[
rg ufs[ hV ba[ aV=ligi wiw[ wpl.ea dr,y Vhk uJs[ NPn[ i.e Vhk qjSs[ a[ h'i qjdHwg
i.e wlp.F[ sg dVbjHk w,yj a[ Feag i.e qugn[ sg dVbjHk f,wj h{ m u{lj dw ^
wjdHbj i.XdS u[ ogb{ dfbji[ fjHgb{ VjRp qugn mm ªdav.e q» 1@ b>e 722«
qugn_dHw f+wji sg r[v dul sg c.cg dr,Dy'G vjv ba[ f,wj i.e dVwvsj h{ m dHl sj
f+qjS epiWjSg ba[ W[s LjLa=J dr,y Feag s[ f+ojdH woV wgaj debj h{ ba[ qjdHwg fsjioJ@
drL[ drwjiJ s[ i.e } wlp.Fj i.e dwhj h{ m u{lj dw ^
wyj i.ep wlp.F wj o'CdCbj dsV yjdi ugRp mm ªlPhg qhvj 1@ b>e 751«
l' b{l[ dH,w Vjq i.e sj RphVJ } bZjip=bjlij h{ m u{lj dw ^
H[wp lWsp q[i{ f+jdV Wlap h{ WjhpdC uVdq V bjrj mm1mm ªdWvjrvp qhvj 1@ b>e 795«
dwMdw wvupde s[ dr,y Vjq sj hg qhjaq siljdHbj h{ m u{lj dw ^
uap l.uq agio YV¶j upej wj Ziqp h{ wdv qdh wgida hdi Vjqj mm2mm
ªdWvjrvp qhvj 3@ b>e 797«
qplvqjVJ sgbJ f>u dVqj;J@ dh>sPbJ sgbJ da>V l.dZbj sg oJ epidl,tJ V[ dHw' Vjq sj
hg bjlij dvbj h{ m dwl[ V[ ZV }@ dwl[ V[ dq,aiJ }@ dwl[ iju[ }@ qjaj~dfaj ba[ FijrJ
bjds } bjlij q>DdVbj h{@ fi epidl,tJ V[ dH,w l,Dy[ Vjq sj hg bjlij dvbj h{ m qV WjSg
wiw[ hi r[v[ Vjq s[ bjli[ idh>Ds[ hV m

ibiKAw rµg kUVwivAw;


dWdtbj=drdLbJ sj i.e=bV.s wPCjdrbj=NPnj h{ m dHh e,v aa dqdobj sj drr[yV wiV
rjv[ ldafpitJ V[ ujSg h{ m

idsin sBy Cwru ]


$ dHh lF[=lF Ajip=Vjl iPf dsldV=dsl ih[ hV m l'@ dHl[ vHg `piqjV wgaj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ hop V vjdH wlp.FC{ udv ujlg T'vj mm ªlPhg l[t xigs ug@ b>e 794« $
$ $
$ dHh drL[ F'eS rjv[ lF lpbjh iPf h'H[ s[tgs[ hV ba[ v'w f+v'w dr,y vjhVaJ iPf lpbjh $
$ $
$ f{Gsg h{ m f+q[Li sj debjV a[ qpwag sg f+jfag Vhk hp.sg m uPVJ dr,y t[h~?ijW h.ps[ hV m epiqptJ $
$ $
$ V[ ujdSbj h{ dw drL[ lpt lpbjh iPf hg hV m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \93| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qjdHbj wj i.ep lFp dxwj uja' dWVdl dVsjdV mm ªl+gijep qhvj 5@ b>e 45« $
$ $
$ u' dHo[ ZVg v'w l.ljiw fsjioJ sj bV.s qjSs[ dsls[ hV@ b>a } dxi Rph ^ $
$ $
$ i.e aqjl[ Whp dWZg yjdH vde idhbj mm $
$ $
$ dyda V bjdHY fjiW+hqp aj lif wg uPdV edHbj mm6mm $
ªdligijep q» 5@ b>e 70« $
$
$ $
$ l' qjdHwg fsjioJ s[ u' NPn[ i.e Vjl iPf hV@ dHl a'G RpvB u' Feag s[ qugn[ f,Dw[ i.e $
rjv[ hV@ RphVJ } epiWjSg dr,y h.l wdh w[ Fg dVrjdubj h{ m u{lj dw ^
h.lj hgij q'ag ypeSj Wep ccj FjvS ujr{ mm ªrji ijqwvg q» 5@ b>e 960«

h.l iPf a,a W[a[ qhJfpit ljZ l.ea iPfg qjV li'ri a'G Vjq iPf hgij a[ r{ije iPf q'ag
tJs[ hV m Rph Rpuv dVLwjq wiq wis[ hV m ba[ u' s.Fg fjt>cg hV@ Rph WedvbJ sg ai%J
fijHgbJ dHlaigbJ iPf c,cJ } a,ws[ hV m qhJfpit ujSs[ hV dw drdLbJ sj i.e w,yj a[
Ajip=lpbjh iPf Fjr VjLrjV h{ m

hir AMØimRq bUµd suhwvxI; imil swDU pIvxhwru ]


ldaepiP iPf W,sv hdi=fiq[Li s[ Vjq iPf b>Ddq+a sg lphjrSg=l'FVgw WP.sJ sg W?dLL
wis[ hV rj dHh hdi=rjdhepiP sg Vjq iPf b>Ddq+a sg lpbJag WP.s } epiqpt ffgh[ sg dVbjHk
fgrShjip=fgS rjv[ h' w[ ljZP=l+[LB epSJ rjv[ lafpiLJ sg l.ea dr,y dqdv=dqv wiw[ FuV
dlqiV wiV iPf fks[ hV m dwMdw wpl.egbJ Vjv dqvS wiw[ b>Ddq+a Vjq sg f+jfag Vhk hp.sg m
le'G drwjiJ iPf sje v,e uJs[ hV m ldaepiJ sg ilVj a'G b>Ddq+a WP.s lphjrSg s[ f+qjS h'i
oJrJ $a[ Fg dqvs[ hV m u{lj dw ^
epi ilVj b>Ddq+Dap W'vsg hdi Vjdq lphjrg mm
duV lpdS dltj epip q>DdVbj daVj Fpt lF ujrg mm18mm ªdav.e qhvj 4@ b>e 726«

duV%J epidl,t ljZPbJ Vjv dqv w[ Vjq b>Ddq+a } fgS sg e,v wgag h{@ RphVJ ljZPbJ
sj liPf FjHg episjl ug sg iyVj ba[ epiWjSg dr,y bV[wJ f+qjSJ spbjij lf,LB h{ m u{lj
dw ^
1! epiqpdt ljdZ bljZp ljZp rtjSgb{ mm ªFj^ episjl ug@ rji 19@ fRpCg 15«

2! ljZ Vjq dViqv aj w[ wiq mm ªeRpCg q» 5@ b>e 296«


3! ljZ h'H[ qV ljdZ w{ yiS wrv epi dyda rljdHbj mm
$ $
$ Rpfqj ljZ bejdZ W'Z w'B qZ[ w' ljZp lpSjdHbj mm $
$ $
$ ªFj^ episjl ug@ rji 23@ fRpCg 2« $
$ $
$ 4! l:{ wjiu dlZag fi wjiu ZjdHag lj ljZj mm $
$ $
$ l'@ b{l[ qhJfpiLJ } lsj Vqlwji h{@ u' bjf qpwa hV a[ l.lji } Rpfs[L s[ w[ aji $
$ $
$ ih[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \94| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bjdf qpwap qpwap wi{ l.ljip mm
$
$ $
$ VjVw dalp uV wRp lsj Vqlwjip mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 295«
$
$ $
$ $
$
$ vxu iqxu, pRB sµig mauilAw; sµmRQ purK Apwru ] $
$
$ $
$ rSp=u.ev daSp=zjh bjds hdibjrvaj s[ ljdha qRpdvbj=f+Dxpva h' uJs[ hV@ dHh $
$ $
$ lF@ rjiL Fjr qkh s[ f{S wiw[ WVlfag $a[ f+Dxpva h'S sj bli hp.sj h{ m l'@ dHl[ ai%J ldaepiP $
iPf W,sv sg l.de=l.ea wiw[ us'G Rpfs[L iPf ritj hp.sg h{ m aJ epiqptJ s[ rSp sg dVbjHk
ligi daSp dH>si[ bjdsw f+DFP f+q[Li sg Feag iPf hdibjrvaj s[ ldha qRpdvbj=f+Dxpva hp.s[
hV m l'@ f+q[Li w{lj h{ Rpl s[ RpD,ai dr,y wdh>s[ hV dw l.q+o=liW LwagqjV h{ m dul dr,y
ljigbJ LwagbJ sg lqi,oj h{ m fpit=dWbjfw h{ m bfjip=fjijrji a'G idha h{ m u{lj dw ^
hiV FiV uj wj V[a= x'ip mm ªeRpCg q» 5@ b>e 284«

fpit \fp+it| fp=Viw a'G it=i,Ddtbj wiV rjvj m fpit=u' fpigbJ sg \i,t| i,Ddtbj wiV
rjvj h{ m t=bwjL ra u' fpi=fPiV h{@ dur[G bwjL drbjfw h{ dHl[ ai%J f+q[Li drbjfw h{ m
bfjip=f+d*ag a'G u' fi[ h{@ dul sj fji Rpiji Vhk fjdHbj uJsj m Rpiji=bjds fji=b>a Vhk
fjdHbj uJsj m Fjr bjds b>a a'G idha h'S wiw[ bfji h{ m dl+LBg ws'G iyg a[ ws a,w ih[eg
dHh f+q[Li hg ujSsj h{@ da>DV[ wjvJ dr,y Rpafa@ v{aj a[ fjvSj wiV rjvj lqi,o fpit rjdhepiP
h{ m b"epS q[BS } lq,io h{ m LpF epSJ dr,y fPiV wiV rjvj h{ bfji=dWb>a@ u' Ijs wiV rjv[
} qpwa wiV rjvj h{ m b{lj u' rjdhepiP h{@ Rpl} Ijs wiV Vjv ligi ba[ dH>si[ f+Dxp,va hp.s[
hV@ ;pWjV l'hS[ r{ije rjv[ WyV W'vsg h{ m u' epiqpt ligi spbjij fiRpfwji wis[ hV ba[
dhis[ dr,y b{lg v'y h{ m

hir imlxY no, mnu locdw; krim imlwvxhwru ]


hdi=hig u' lF } hdibJ FdibJ wiVj rjvj h{@ hdi=fjfJ s[ Vjl wiV rjvj h{ a[ u'
hdi=hi dH,w dhis[ dr,y idhS rjvj h{@ Rpl s[ dqvS } qVp v'ysj=yjhp.sj h{ aJ hi dH,w
sj qV h{@ fi widq dqvjrShjip=fPiWv[ dVLwjq wiq hg f+q[Li rjdhepiP Vjv dqvjRpS rjv[
hV m

ijnI sKIey pRBu pwieAw; hµau iqn kY sd bilhwr ]


duVg=duV%J ltgH[=l.a iPf ltgbJ@ lh[vgbJ V[ f+DFp=qjvw fag f+q[Li } fjdHbj=f+jfa
$ $
$ wi dvbj h{ m h.Rp=q{G daV=daVJ a'G ls=hq[Lj hg Wdvhji=wpiWjV ujSj wisj hJ m hRpq{G sj $
$ $
$ dabje wiw[ RphVJ s[ yiVg veSj hg WSsj h{ m RphVJ sg WijWig wiVg Vhk WSsg m duV%J $
$ $
$ sg fag f+q[Li q>Vsj h{@ RphVJ sg igl wiVg aJ NPng h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! u' df+b qjV[ daV¶ wg iglj mm wPC[ qPit wghj nglj mm $
$ $
$ ªlPhg qhvj 5@ b>e 738« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \95| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! wiRp WijWdi u' df+b l.de ijaºg dHh hRpq{ wg TgnjHg mm1mm
$
$ $
$ ªije qvji qhvj 5@ b>e 1267« $$
$
$ udebjlP s[ qV dr,y dHaVj yjRp h'r[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ duVg q{cj vjvp igNjdHbj hRp dalp bje{ qVp c[Ghgbj mm $
$ $
$ VjVwp wh{ lpdS dWVRp lphjedS qP sdl dctj dfip w[hgbj mm2mm $
$ ªu{alig qhvj 5@ b>e 703«
$

f+DFP f+jfag rjvgbJ lphjeSJ Fjr[G r[firjh h'dHbj wisgbJ hV m fag f+qjaqj s[ dqvjf
sg e,v f,pAS a'G Rph bV.s dr,y dWlqjsg i.e bjRpS $a[ y,pf h' uJsgbJ hV@ dwMdw dqvjf
sg Ijs bjMdsbJ hg eP.e[ s[ epC tjS rjvg dWlqjsg bV.s sg brloj h' uJsg h{ m u{lj
dw ^
YdH r[firjh V W'vVg hRp qdv qdv Z'rj daV fjdH mm1mm ªdligijep q» 4@ b>e 41«
Hgitj@ sr{L wiVg A,c w[ b{l[ ldafpiLJ s[ Z.Vrjs s[ Fjr dr,y bj w[ hi ai%J sj bdFqjV
ZV sj@ drdsbj sj@ ligi sj@ FijrJ sj@ WjSg sj@ agtS W,pZ sj@ diZgbJ~dl,ZgbJ sj ba[
iPhjVg Lwag bjds sj h.wji dabje w[ f+DFP f+jfag rjvgbJ l.a iPf ltgbJ a'G l+[LB epS ZjiV
wiw[ f+DFP f+jfag rjv[ WSgH[ m u{lj dw ^
daV hg u{lg og ihJ udf udf dis{ qpijdi mm ªijqwvg qhvj 1@ b>e 936«
dHl ai%J s[ Fjr dr,y bj w[ W[Vag wigH[ ^

nwnk, hir jI mieAw kir; sbid svwrxhwru ]


ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw h[ hdi=rjdhepiP ug qdHbj=dwifj wiVg wdi=wi'@ dul
ai%J RpV%J l.a iPf ltgbJ } LpF epSJ Vjv lrjdibj h{@ RpV%J sg ai%J lWds=Rpfs[L ijhk ljc[
b>aLwiV } lrjiVj wi'@ dwMdw bjf lrjiShjip=lrjiV rjv[ h' m ljc[ qV wjq@ *'Z bjds
drwjiJ s[ drejC[ h'H[ hV m u{lj dw ^
dHV f>yV q[i' qVp up dWejdiY mm
fvp fvp hdi ug a[ b>aip fjdiY mm2mm ªu{alig idrsjl ug@ b>e 710«
h[ rjdhepiP ) bjf ug sg dwifj a'G dWVJ dHV%J drdLbJ sg l.ea a'G tdhCj Vhk ApB lwsj m
drdLbJ a'G idha h'Sj bjfS[ bjf l.Fr Vhk m b{lj ws[ b,u aw Vhk h'dHbj dw w'Hg bjfS[
bjf drdLbJ a'G idha h'dHbj h'r[@ u' idha h'dHbj h{@ Rph bjf ug sg dwifj Vjv hg h'dHbj
$ h{ m dHl vHg W[Vag h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ wjq *'Z bip v'F q'h dWVdl ujdH bh.q[r mm $
$ $
$ VjVw f+F liSjeag wdi f+ljsp epis[r mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 269« $
$ $
$ $
$ swvxu iqnw suhwgxI; ijn rwm nwmu auir hwru ]6] $
$ $
$ f+a ,t ljrS sj qhgVj borj ^_qV, ptj uVq iPf ljrS sj qhgVj@ rj L"w brloj iPf $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\96| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ljrS sj qhgVj daVj=RpV%J fag f+qjaqj sg f+jfag rjvgbJ l.a iPf lphjeSJ sj l'FVgw $
$ $
$ h{@ duV%J } f+q[Li s[ dqvjf sj bV.s f+jfa h'dHbj ] ba[ duV=duV%J V[ ijq=iq[ h'H[ f+q[Li $
$ $
$ s[ Vjq sj Rpdi=dhis[ dr,y hji fdhdVbj h'dHbj h{ m l:jlJ iPfg Zje[ dr,y Vjq iPf qSdwbJ $
$ $
$ } fi'dHbj h{ ba[ dis[ iPf w.n dr,y fdhdibj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! hdi hdi bti spdH dHh qjvj mm ufa ufa FH[ sgV sdHbjvj mm
$
$ $
$ ªbjlj qhvj 5@ b>e 388« $
2! hdi Vjqp dis{ fi'dHbj mm lFp wjup hqjij h'dHbj mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 627«
h[ rjdhepiP ) dHh' duh[ qhJfpiLJ sg l.ea W?L w[ qV,ptj ligi iPf ljrS sj qhgVj lxvj wi' m
rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \97| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 134« $
$ $
$
$ Bwduie Brim BulwxIAw dUjY lgw hyqu ] lK sIgwr bxwieAw kwrij nwhI $
$
$ kyqu ] ijqu idin dyh ibnssI iqqu vylY khsin pRyqu ] pkiV clwiein dUqjm iksY $
$ $
$ n dynI Byqu ] Cif KVoqy iKnY mwih ijn isau lgw hyqu ] hQ mroVY qnu kpy isAwhhu $
$ $
$ $
hoAw syqu ] jyhw bIjY so luxY krmw sµdVw Kyqu ] nwnk pRB srxwgqI crx boihQ
pRB dyqu ] sy Bwduie nrik n pweIAih guru rKx vwlw hyqu ]7]

Fjsi'G_Fjsi'G sj qhgVj fjrl Fjr ritj i,pa sj sPuj qhgVj h{ m l+g epiP biuV s[r
ug qhjiju Fjsi'G s[ qhgV[ spbjij Rpfs[L W?dLl wi ih[ hV m dul f+wji ugr } Fiq la
rlaP a'G sPi v{ uJsj h{@ ugr Fiq wiw[ Fpvsj h{ m

Bwduie Brim BulwxIAw; dUjY lgw hyqu ]


Fjsi'G s[ qhgV[ spbjij dHl LWs dr,y iPfw bv.wji spbjij Rpfs[L ds>Ds[ hV dw dur[G
Rph b"ia dul sj bjfS[ fag s[ f+[q } A,c w[ Fiq s[ wjiV dw fag Vjv'G sPlij fpiL lptsjdHw
h{@ dHl Fiq sg FpvjRpSg dr,y bj w[ sPu[=sPli[ fpiL Vjv h[ap=f+[q vej=v,e debj h{ m Rph
fagW+aj dHlaig Vhk whj lwsg@ Wvdw drFyjiVg btrjH[eg m u{lj dw ^
lPh{ r[dl s'hjeSg fi dfip ijrS ujdH mm
dfip A'dcbj zdi bjfS{ q'hg sPu{ FjdH mm ªrji lPhg qhvj 3@ b>e 785«

lK sIgwr bxwieAw; kwrij nwhI kyqu ]


b{lgbJ u' drFyjig dHlaigbJ hV@ Rph Fjr[G bjfS[ ligi $a[ v,tJ dL>eji WSj v{S@ Fjr
wi v{S fi vt=ujVSj wi' Rph w[ap=dwl[ rg w.q Vhk hV m \lph,fS sg lq,eig } dL>eji wdh>s[
hV@ dul Vjv ligi sg l'Fj rZ[ m| Rph Fjr[G Wlai@ l'V[ yJsg s[ WS[ edhS[@ Wpv%J $a[ qvS
rjv[@ s.sjlj@ ligi $a[ qvS rjv[ rBSj bjds fsjio h'S m us'G hji dL>eji@ lph,fS sg lq,eig
r,v Nja qjigH[ dw b{lj dwM a[ dwr[G bji.F h'dHbj aJ dHh e,v lf,LB V;i bjMsg h{ dw
bVjds wjv dr,y duo'G dHl sg bji.Faj h'Hg h{ Rpls[ df,DA[ dH,w FjrVj vpwg h'Hg lg m b"ia
ujag dr,y duls[ w'v wpsia sg ds,ag lp.siaj Vhk lg ba[ fag } f+rjV h'Sj yjhp.sg lg m
dHl W[rlg V[ WVjRpBg dL>eji } uVq ds,aj@ dwMdw Whpa lji[ wjqg fpiL lp.si liPf $a[ q'dha
hp.s[ hV m dHl vHg epiWjSg sj woV h{ m u{lj dw ^
$ $
$ iPf{ wjq{ s'lag Fpt{ ljs{ e.Tp mm ªrji qvji qhvj 1@ b>e 1288« $
$ $
$ l' w'N[ liPf rjvgbJ b"iaJ V[ WVjRpBg lp.siaj sj lhjij v{ w[ fagbJ } f+l.V wiVj $
$ $
$ bji.F wgaj m LpiP~LpiP dr,y Fjr[G dHl FjrVj sj iPf ngw V;i bjMsj h{ m u[ FjrVj fag } $
$ $
$ f+l.V wiV aw lgdqa idh>sg@ dxi aJ dHl dr,y w'Hg WpijHg Vhk lg@ fi us'G dHh dL>eji wjq $
$ $
$ Rpa[dua lq,eig v'wJ vHg f+siLVg WSg aJ q>s rjLVj dH,w beVg sg dy>ejCg rJe l.lji $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \98| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ iPfg iP. } v,e eHg m b>a dH,w Whpa r,cg lqjduw WpijHg ljWa h' dVWCg m dwMdw b,u rgyji
$
$ $
$ w[ r[tgH[ dw dwhCg b"ia h{@ u' fag vHg dL>eji wisg h{ m Wvdw dL>eji Rps'G wgaj uJsj h{@ $
$ $
$ us'G zi A,c w[ dwa[ Wjhi drbjh~LjsgbJ@ q[v[ bjds RpD,Da[ ujSj h'r[ m dHl sj Fjr lf,LB $
$ $
$ h{ dw dHh dL>eji h'iJ v'wJ } bjfS[ RpD,Da[ q'dha wiV a'G dWVj h'i wpN rg Vhk h{ m fi epiqda $
$ $
$ dr,y WVjRpBg e,v } dwa[ rg w'Hg oJ Vhk h{ m Fjr[G WVjrB A'Bg uJ r,cg h'r[ m l' l.ljiw f,t $
$ $
$ dr,y rg ldaepiP ug V[ lqjduw WpijHgbJ sPi wiV vHg Rpfs[L ds,aj ] m aJ dw v'wJ sj tjSj $
ba[ fdhVSj ljseg rjvj h'r[ aJ dw qV,ptg qV dH,w liv FjrVj dr,y ih[ m duo[ WVjRpBg
dL>eji sPu[ fpit Vjv dha wiV sj wjiV WdSbj h{ ba[ lqju dr,y Whpa r,cj dV>sa wiq
ljWa h'dHbj h{ m Rpo[ Rpl } v'w f+v'w dr,y bful@ dV>Ddsbj sj ba[ h'i rg lujrJ sj spt
lhjiVj f{Gsj h{ m u{lj dw ^
bje{ Viwp Hghj F'e dWvjl mm ªe'Gc wWgi ug@ b>e 871«
b{l[ WVjRpBg dL>eji } ldaepiP ug t>cV wis[ h'H[ `piqjV wis[ hV dw fag a'G dWVJ
dHl dL>eji sj bio hg wg h{ Fjr w'Hg bio Vhk m u{lj dw ^
ltg wjuv hji a.W'v lF{ dwAp ljdubj mm
l'vh wgH[ lgeji dw b>uVp fjdubj mm
u[ zdi bjr{ w.ap a lFp dwAp fjHgb{ mm
hdihJ w.a{ WjNp lgejip lFp dWioj ujHgb{ mm ªxpVh[ qhvj 5@ b>e 1361«
dHh vjRpS fjRpS rjv[ Vwvg dL>eji a'G drridua wiw[ lqju dr,y l+[LB epSJ sj f+Fjr
f{sj wiV vHg ba[ Vjv qis ujag } rg dHh Rpfs[L W?dLbj dw blvg dL>eji LpF epSJ
sj hp.sj h{ m dul b"ia w'v LpF epS hV@ RpV%J epSJ sg wsi wiVg dlt' m dyhi[ sj lp.si h'Sj
rg Fjr[G lp.siaj h{@ fi u[ lp.si dyhi[ dr,y Wpij lpFjb vpdwbj W{nj h'r[ aJ Rph lpFjb lp.si
dyhi[ vHg dH,w bful sj wjiV WS uJsj h{ m dHl vHg lpFjb dr,y lp.siaj f{sj wiV rjla[
ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw b"ia w'v l,a@ l.a't@ sdHbj@ Ziq bjds sj dL>eji h'r[@ Rpl
b"ia sj lphjer.ag h'Sj lxvaj s[ ldha h{ m Rph bjfS[ l.ljig fag } aJ wg da>VJ v'wJ
s[ fag f+qjaqj } rg Fj ujr[eg m u{lj dw ^
1! lap l.a'tp sdHbj Ziqp lgejip WVjrRp mm
lxv l'hjedS VjVwj bfpV[ f+F FjrRp mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 812«
2! mnu moqI jy ghxw hovY pauxu hovY sUq DwrI mm
$ iKmw sIgwru kwmix qin pihrY rwvY lwl ipAwrI mm1mm $
$ lwl bhu guix kwmix mohI mm qyry gux hoih n AvrI mm1mmrhwaumm $
$ $
$ hir hir hwru kµiT ly pihrY dwmodru dµqu lyeI mm $
$ $
$ kr kir krqw kµgn pihrY ien ibiD icqu DryeI mm2mm $
$ $
$ mDusUdnu kr muMdrI pihrY prmysru ptu lyeI mm $
$ $
$ DIrju DVI bµDwvY kwmix sRI rµgu surmw dyeI mm3mm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \99| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mn mMdir jy dIpku jwly kwieAw syj kryeI mm
$
$ $
$ igAwn rwau jb syjY AwvY q nwnk Bogu kryeI mm4mm1mm35mm $
$ $
$ ªbjlj qhvj 1@ b>e 359« $
$ $
$ fag } bZgV \rl| wiV sg dH,Aj hi dH,w b"ia dr,y WSg idh>sg h{ m us'G rl wiV $
$ $
$ s[ aigw[ Qva h' ujS aJ Zjidqw a[ lqjduw Whpa r,cj VpwljV hp.sj h{ m rls[ zi RpuC $
$ $
$ uJs[ hV m fag } rl wiV sg upeag WjWj `igs ug Whpa lp.si sls[ hV m dul b"ia w'v $
dVqiaj Fjr sj epS@ sPli[ s[ w"C[ WyVJ } lhjiV sj epS h{ a[ aglij duhrj a'G q'hSg q>a=
rJeP. bli wiV rjvj dqn[ ryVJ Vjv dqnjl FjrVj rjvj epS h{ b{l[ epSJ sj dvrjl fdhVS
Vjv duo[ l.ljiw fag rl hp.sj h{@ Rpo[ da>DV[ v'wJ sj fag f+q[Li rg rl bj uJsj h{ m u{lj
dw ^
dVrSp lp btip trSp epSp duhWj qSgbj q>ap mm
H[ a={ F{S[ r[l wdi aj rdl bjrg w.ap mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1384«

Bwduie Brim BulwxIAw; dUjY lgw hyqu ]


b>aigr Fjr dr,y qV,ptj ligi iPf Fjsi'G sj qhgVj h{ m dHl dr,y duV%J ugr iPf dHlaigbJ
} \Fj+spdH| spdH=s{:a FjrVj sj Fj=f+wjL h' dihj h{ m rj^ s:{a FjrVj duV%J } Fj eHg h{@
Fjr y.eg v,eg h{@ Rph Fiq dr,y FpvjSgbj=Fpv eHgbJ hV m Fiq Rpl} wdh>Ds[ hV@ u' blvgba
a'G RpvB h'r[@ duh' duhj rlaP sj liPf q>VgH[@ Rpl ai%J sj Vj h'r[ m u{lj dw ^
qjZr[ dwbj whgb{ F=Dqp b{lj mm u{lj qjVgb{ h'dH V a{lj mm1mmihjRpmm
Vifda H[wp dl>zjldV l'dHbj lpfV[ FdHbj dFtjig mm
bAa iju dWApia sptp fjdHbj l' eda FHg hqjig mm
ªl'idn idrsjl ug@ b>e 657«
l'@ dHl[ Fiq V[ qV,pt a'G dWVJ h'i ugrJ $a[ rg bjfSj bli wgaj h{@ duV%J dr,Dy'G dqie
sj f+qjS f+dl,Z h{ m u{lj dw ^
duRp wlaPig dqiep V ujS{ F=qsj Fidq FpvjdHbj mm ªrji l'idn q» 3@ b>e 644«
dHl Fiq s[ wjiV u' rlaP tps dqie s[ w'v h{@ Rpl wlaPig iPf rlaP } f+jfa wiV
rjla[ NjCJ dr,Dy'G v,Fsj dxisj h{ m u{lj dw ^
u{l[ wpi.w Vhg fjdHY F[sp mm adV lpe.Z TPT{ f+s[lp mm
$ ªWl.a idrsjl ug@ b>e 1196« $
$ $
$ Ziq LjLa=J dr,y f>u f+wji sj Fiq q>DdVbj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ F[s Fiq wia,a: Fiq fpV l.de Fiq drwji mm $
$ $
$ W+hq dHa= ue la h{ fJy' Fiq l.lji mm $
$ $
$ dHl[ Fiq V[ r,DdcbJ~r,DdcbJ } l:{ liPf a'G FpvjdHbj h{@ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \100| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ljtg iju[ uVw sg_dqovjfpig sj ijuj uVw bjfS[ lis ?jdVbJ dr,y bjijq Vjv $
$ $
$ l"G dihj lg m Rpl } lpfVj bjdHbj dw w'Hg sPuj ijuj q[i[ iju $a[ yC% w[ bj debj h{ m lpfV[ $
$ $
$ dr,y hg r{ig iju[ V[ iju[ uVw } du,a dvbj m iju wju bjfS[ wW;[ dr,y wiw[ dHl } l;j $
$ $
$ ds,ag m ljig fiuj s[ v'wJ a'G dVijsi wirjdHbj@ a,a[ i[a[ RpD,Da[ zlgdBbj@ dxi dHl } s[L $
$ $
$ dVwjvj s[ ds,aj m o,Ddwbj~B,pDdBbj F,pt sj lajdHbj h'dHbj hdispbji fhp.dybj m dH,w A[ai dr,y $
$ $
$ debj aJ F.cjig V[ dwhj dw w'Hg FJcJ v{ w[ bj m Rpl A[ai dr,y dtyCg ria ihg lg@ fi $
dHl w'v w'Hg f{lj Vhk lg m dulsj w'Hg WiaV ?igs lwsj m dHl V[ q>e q>e w[ s' f{l[ f+jfa
wga[ m x[i s' f{l[ sj zpdqbji WiaV Vj s[r[ m b?gi dH,w WiaV dVw.qj ujS w[ s[ ds,aj m us'G
WiaV v{ w[ A[ai dr,y debj aJ b,De[ dtyCg ria y,pwg lg m ijuj wpivjdHbj dw q{G Whpa
F,ptj hJ m vJeig V[ ail wi w[ wpN dtyCg WiaVJ Vjv'G tpiy w[ s[ ds,ag a[ yqyj dzY sj
fjdHbj m us'G A[ai a'G sPi W{n w[ tjS v,ej aJ N'B[ dFCs[ h'H[ dHl s[ RpD,Da[ bj yC%[ m RpV%J
N'dBbJ sg x[B dr,y dtyCg dwa[ ba[ ijuj dwa[@ WiaV B,pB w[ dtyCg i[a dr,y dqv eHg m
zWijH[ h'H[ iju[ sg ygw dVwv eHg m Rpl[ ygw s[ Vjv iju[ sg uje tpv% eHg m b{lj Fiq
sj y,wi bjdHbj dw iju[ } dHh faj Vj v,De[ dw q{} hpS lpfVj LpiP h'dHbj h{ uJ dFtjig
WSV sj lpfVj h{ m dViSj Vj h'r[ dw s'rJ dr,Dy'G l,yj dwhCj h{ m lr[i[ dl>zjldV $a[ W{ndsbJ
drsrjV@ diLg qpVg Wpvj w[ f+LV wgaj dw #I[ ly dw r' ly$ m Wl dHaVj LWs wh[ a[ bjfSj
lpfVj Vj s,Dl[ m hi drsrjV a'G dHhg fpA[ a[ Rpai Vj dqvS $a[ bV[wJ drsrjV diLg qpVg
w{s wi ds,Da[ m RpV%J dr,y bLBjWwi sj dfaj w'hv diLg rg w{s h'dHbj@ bLBjWwi VjVw[
fvsj lg m W,DdybJ s[ qt"v wiV a'G dH,w dlbjS[ W,Dy[ s[ qP>Dh'G dVwdvbj dw dHl dryji[ } Vj
lajr' dHlsj dfaj aJ fdhvj hg dHl a'G sPi h'dHbj h{ m dHl a'G bLBjWwi s[ qV dr,y dfaj
} W.ZV a'G qpwa wirjRpS sg dH,Aj f{sj h'Hg m qjaj s[ qV%j wiV $a[ rg Vhk ipw[ m bjfS[
bjadqw debjV a[ drLrjl wis[ h'H[ V[ dwhj dw aP. dHh l.lj Vj wi dw ijuj q{} rg w{s
wi vr[ej m bjfS[ qjq[ Lr[a w[aP Vjv bLBjWwi dqovjfpig } y,v dfbj m us'G iju[ s[ srji[
$a[ fhp.y[ aJ fdhi[sji V[ i'w dvbj a[ f,pDdAbj dw dwo[ ujSj h{ ( bLBjWwi wdhS v,ej dw
iju[ } debjV wijRpSj h{ m iju[ V[ drsrjVJ sg lFj dr,y dHl} b>si l,Ddsbj m lFj dr,y
bLBjWwi ug fhp.y[@ dHV%J s[ ligi dr,y b,n rv f{Gs[ lV@ duV%J wiw[ dHV%J sj dHh Vjq f+dl,Z
h'dHbj m \blBj=b,n Wwi=rv@ b,n rvJ rjvj m| dHls[ b{l[ ligi } s[t w[ lF diLg qpVg
drsrjV h,l fH[ m bjfS[ bjlV $a[ W{n w[ iju[ } f,pDdAbj dw dHh lFj dwl sg h{ ( aJ ijuj
wdhS v,ej dw dHh drsrjVJ sg lFj h{ m bLBjWwi ug wdhS v,De[ dw dHh drsrjVJ sg Vhk
yqjiJ sg lFj h{@ dwMdw dHV%J V[ q[i[ y.q sg fit wgag h{ m dHl } lpS w[ lji[ h{ijV idh
$ eH[ dw dHh A'Bg Rpqi sj w{lj W,pZgrjV Wjvw diLg h{ m lji[ dHwjei qV h' w[ bLBjWwi sg $
$ e,v lpVS v,De[ m bLBjWwi ug V[ qhjiju[ uVw } f+LV wiV sg bjdebj ds,ag m RplV[ dfAv[
$
$ $
$ iBV sg ai%J #I[ ly dw r' ly$ sj ryV W'dvbj m epfa iga s[ f+LV sj RpKai epfa iga $
$ $
$ Vjv ds>Ds[ h'H[ bLBjWwi ug V[ dwhj dw #Vj I[ ly Vj r' ly$ m uVw V[ dwhj dw qhjiju ) $
$ $
$ q{G lqdNbj Vhk m aJ bLBjWwi ug V[ dwhj dw h[ ijuV ) aP. v,uj s[ wjiV drsrjVJ s[ w'v'G $
$ $
$ Apfj w[ f+LV wisj dihj@ dul wjiV w'Hg drsrjV RpD,ai Vhk s[ ldwbj m riVJ a[ig dHl lFj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \101| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dr,y Rpfldoa hi dH,w drsrjV a[i[ f+LV sj RpD,ai s[S } lqi,o h{ m wlPi a[ij a[ w{s drsrjVJ
$
$ $
$ } wgaj m dHl sj fjf rg a[i[ d;>Dq[ h{@ dulsj a{} f+jLdya wiVj fr[ej m ihg e,v a[i[ f+LV $
$ $
$ s[ RpD,ai sg@ u[ aP. bjfSj f+LV f+eB Vhk wgaj aJ q{G a[i[ epfa f+LV } lji[ drsrjVJ dr,y $
$ $
$ f+eB wisj hJ m h[ drsrjV'G@ diLgY ) iju[ } b,u a'G b,n ri[% fdhvJ dH,w dFbjVw lpfVj bjdHbj $
$ $
$ lg m Rpl lpfV[ sg ljig rjiaj bLBjWwi ug V[ wdh lpSjHg m dul } lpS w[ ijuj blyiu $
$ $
$ idh debj dw diLg f,pai dwaVj b>aiujqg@ debjVrjV h{ m bLBjWwi ug V[ s,Ddlbj dw iju[ $
} Rps'G sj uje+a dr,y lpfV sj Fiq dfbj h'dHbj h{ m ijuj l,y sg avjL dr,y h{ dw s'hJ
dr,y l,y wg h{ ( dul sj q{G Iojio RpD,ai dHh ds,aj h{ dw Vj I[ ly Vj r' ly m dHl dlZJa
} epiWjSg dr,y rg siljdHbj h{ m u{lj dw ^
u{lj lpfVj i{dV wj a{lj l.lji mm
ds=ldBqjV lFp dWVlgb{ dwbj vedh erji mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 808«

l'@ rjlar dr,y uje+a lpfV s'V'G hg VjlrjV hV m dul ai%J uje+a dr,y lpfV s[ l.W.ZgbJ
sj bFjr h{ m lpfV dr,y uje+a s[ l.W.ZgbJ ba[ fsjioJ sj bFjr h{ m dH,w brloj sPug brloj
} dqdobj dl,Z wisg h{ m lpt'fag dr,y s'r[G dqdobj dl,Z h' uJsgbJ hV m apigbj brloj dr,y
uje+a@ lpfV@ lpt'fag da>DV[ dqdobj dl,Z h' uJsgbJ hV m l'@ qhjiju[ uVw } apigbj fs dr,y
dvujS rjla[ dH,w WCg ljZjiV duhg RpsjhiS s[ w[ s'VJ hg brloj } dqdobj dl,Z wgaj m
bLBjWwi wdhS v,De[ dw h[ ijuV ) q{} dH,w f+LV sj RpD,ai s[Sj wi dw s' qV,pt lV s'hJ sg
?pijw l[i l,aP hi i'; sg lg m dH,w w'v l[i l,aP lV ba[ sPu[ w'v yjvg l[i m hpS dHh s,l dw dwl
s[ l,aP q,pDw[ ba[ dwl s[ Vhk q,pDw[ ( aJ qhjiju uVw V[ RpD,ai ds,aj dw qhjiju dHh aJ dl,Zg
duhg e,v h{ dw l,aP s'VJ s[ hg q,pDw[ dli` `iw dHVaj wp h{ dw l[i l,aP rjv[ s[ dH,w dsV dr,y
hg q,pw eH[ ba[ yjvg l[i rjv[ s[ yjvgr[G dsV m dH,w dsV ba[ yjvg dsV sj dli` lq[G sj F[s
h{@ duo'G a,w l,aPbJ s[ ?aq h'S sg e,v h{ ?aq s'VJ s[ hg h' eH[ m aJ bLBjWwi ug V[ dwhj
dw h[ ijuV ) dZbjV wi m dHl[ ai%J ija sj lpfVj l[i l,aPbJ sg dVbjHk h{ ba[ ujde+a sj lpfVj
yjvg l[i l,aPbJ sg dVbjHk m duo'G a,w dqdobj sj lrjv h{ s'V'G dqdobj iPf hV m x[i iju[ sg
dHh e,v lg dw q{} w'Hg z'C[ $a[ yC%s[~yC%s[ } debjV wijr[ a[ q{G x[i Rpl} epiP q>VJej m aJ
bLBjWwi ug V[ dwhj dw fdhvJ epiP s,ASj s[S sg LjLadiw qdibjsj fPig wi m aV@ qV@ ZV
da>DV[ yg;J epiP } l"GfS sg qdibjsj h{ m fi q{G a[i[ w'v'G da>VJ dr,Dy'G dH,w rlaP F[Bj ru'G lrgwji
wiJej ba[ a[i[ $a[ A,csj hJ@ u' aP. ?pL h' w[ F[B wiVg yjhp.sj h{G@ Rph dH,w rlaP F[B wi s[ m
iju[ V[ q>aigbJ ba[ ijSgbJ Vjv lvjh wgag aJ q>aigbJ V[ dwhj dw u[ ZV diLg } l"Gf ds,aj
$ $
$ aJ iju sj ljij w.q tC% ujr[ej m iju[ V[ l'dybj dw dxi aV s[ ds>sj hJ aJ ijSgbJ V[ i"vj $
$ $
$ fjdHbj dw ljcj l.W.Z a[i[ aV Vjv h{ m Wjwg w[rv da>VJ dr,Dy'G qV Wdybj m qhjiju[ uVw V[ $
$ $
$ qV sj l.wvf bLBjWwi ug } wi ds,aj m a[ dxi bLBjWwi ug V[ dwhj dw hpS z'C[ RpD,Da[ yC%Vj $
$ $
$ wi@ a{} debjV ds>sj hJ m bLBjWwi ug V[ dH,w lpiag W'vg_W+hq ldaI. uea dqdobj mm us'G $
$ $
$ z'C[ $a[ yC%V v,ej aJ bLBjWwi ug V[ WJh' xC% dvbj a[ dwhj dw duhCj qV a{} z'C[ $a[ yC%V $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \102| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sg f+[iVj s[ dihj h{@ dHh qV a[ij Vhk q[ij h' y,pwj h{ m epiP } bifg h'Hg rlaP epiP sg h{@ a[ig $
$ $
$ Vhk@ aP. w"S hp.sj h{ dHl } riaS rjvj m aJ iju[ uVw } debjV h' debj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ u' dwAp wgbj l' qV wgbj qP>cj qP>cp buJdH mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1369« $
$ $
$ l'@ dHM Fiq s[ fis[ t'v%S } epiP hg lqi,o h{ Vhk aJ ugr Fiq sj Fpdvbj ypijlg $
$ $
$ s[ y,wi dr,y dfbj idh>sj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
F=q w[ fis[ ldaepi t'v¶[ mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 385«
l' dHM s:{a FjrVj s[ f+wjLV s[ wjiV Fiq dr,y FpvjSgbj=FpvS wiw[ sPu{ fsjioJ
dr,y h[a=f+[q v,e dihj h{ m fag f+qjaqj } A,c w[ u' sPu[ fsjioJ dr,y v,e ih[ hV@ RpV%J
sj l.lji lqp>si dr,y c,pWSj hp.sj h{ m u{lj dw ^
tlqp A'dc sPu{ ve[ cpW[ l[ rSujdibj mm ªrji bjlj q» 1@ b>e 470«
rj^ u' ugr iPf dHlaigbJ fsjioJ s[ ilJ dr,y Fiq eHgbJ hV a[ fag f+q[Li rv'G Fpv
eHgbJ hV@ rj^ uje+a@ lpfV@ lt'fa da>VJ brloj s[ f+wjLaj ljtg y[aV fag } ljFjl
dWiag s:{a Fjr h'S wiw[ Fpv eHg h{ a[ sPu{ Fjr s[rg~s[rdabJ Vjv f+[q v,e dihj h{ m b{lgbJ
ugr iPf dHlaigbJ fag f+qjaqj } f+rjV Vhk h' lwsgbJ m dwMdw epiqda dr,y b{lgbJ b"iaJ
} lagbJ Vhk dwhj debj@ u' bjfS[ fag Vjv lC w[ bjfSg ujV s[ ds>sgbJ hV m dul ai%J
dH,w dHlaig b,n fag qirj w[ V"r[G Vjv lag h' eHg lg m u{lj dw ^
lagbj H[dh V bjtgbdV u' qdCbj vde uv.dV¶ mm ªrji lPhg qhvj 3@ b>e 787«
lag Rpl} dwhj uJsj h{@ duls[ fv[ la h'r[ m la a'G dWVJ lag Vhk h' lwsg m u{lj dw ^
dWVp la lag h'dH w{l[ Vjdi mm
f>Ddca s[thp dis{ Wgyjdi mm ªeRpCg wWgi ug@ b>e 328«
l.lji dr,y b{lgbJ yji f+wji sgbJ lagbJ q>VgbJ hV ^
1! fdhv[ siu[ sgbJ lagbJ Rph hV u' bjfS[ fag a'G dWVJ h'i dwl[ fpit } fpit Vhk
q>VsgbJ m RpV%J sg ds=LBg dr,y ljigbJ hg dHlaigbJ hV ba[ fag } f+q[Li wiw[
ujSsgbJ hV m u{lj dw ^
1! dHlp ue qdh fpitp H[wp h{ h'i levg Vjdi lWjHg mm
ªrji rch.l qhvj 3@ b>e 591«
2! njwpip H[wp lWjHg Vjdi mm ªijqwvg qhvj 1@ b>e 933«
$ $
$ 3! whp VjVw dudV df+Rp f+q[lip wdi ujdVbj mm $
$ $
$ Z.Vp lag sieh firjdVbj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 185« $
$ $
$ 2! u' qjdfbJ V[ fag v,F w[ ds,aj@ Rpl} hg fag q>VsgbJ hV ba[ zi dr,y h'i W;pieJ $
$ $
$ } dfaj lqjV@ WijWi dsbJ } Fij lqjV ba[ A'dBbJ } f,paiJ lqjV lqNsgbJ hV m $
$ $
$ Fjr lF sj ldawji wisgbJ hV m Rph sPu[ siu[ sgbJ lagbJ hV m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \103| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3! agu[ siu[ sgbJ lagbJ Rph hV@ u' ligi wiw[ w[rv fag sg hg l.ea wisgbJ hV m $
$ $
$ fijH[ fpiLJ a'G ligi wiw[ WygbJ hV@ fi qV c'vsj h{@ x[i rg ua~la dr,y idh>sgbJ hV m
$
$ $
$ 4! y"ogbJ lagbJ Rph hV@ qV wiw[ rg c'vsgbJ hV ba[ aV wiw[ rg c'v uJsgbJ hV@ $
$ $
$ fi fdirji dr,y idh>DdsbJ uJ h'i wjiV wiw[ drwji F'eS sj lqJ Vhk dqvsj m b{lg b"ia $
$ $
$ ws[ rg lqJ dqvS $a[ bjfS[ Ziq a'G c'v lwsg h{ m w[rv v'w~vju wiw[ Wyg h'Hg h{ m $
$ $
$ $
b>aigr ^_
dHl[ f+wji yji ai%J sgbJ udebjlP iPf lagbJ hV m
1! fdhv[ Rph udebjlP hV@ u'
dHwlp dWVp Vjhg sPuj w'dH mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 192«
dWVJ bwjv fpit a'G sPu[ } ujSs[ hg Vhk hV@ h'i dwl[ sg RpfjLVj aJ wg wiVg h{ m
Wjwg ljdibJ } bjfS[ rJe ugr iPf dHlaigbJ hg lqNs[ hV m u{lj dw ^
dWVp dfi fpitp V ujSHg ljy[ epi w{ h[da dfbjdi mm ªdligijep qhvj 1@ b>e 54«
2! sPu[ siu[ s[ Rph udebjlP u' bwjv fpit $a[ ds=C% dVLyj its[ hV m s[rg~s[rdabJ sj
IojI'e ldawji wis[ hV m bjf a'G rdcbJ epSJ rjdvbJ } dfaj lqjV@ WijWi s[ epSJ
rjdvbJ } FijrJ lqjV@ bjfS[ a'G zB epSJ rjdvbJ } f,paiJ lqjV lqNs[ hV a[ z,B
epSJ rjdvbJ $a[ fiRpfwji wiw[ RpV%J s[ epS rZjRpS sg w'dLL wis[ hV m
3! agu[ Rph udebjlP hV@ u' l+g epiP e+.o ljdhW ug sg bjdebj q>Vs[ hV m ligi wiw[ dwl[
f+wji c'vs[ Vhk m s[rg~s[rdabJ sg fPuj dr,y qV wiw[ c'vs[ dxis[ hV dw LjdHs
s[rg~s[rdabJ sg fPuj wiw[ hg ZV dqv[ej m fi dxi rg epiP e+.o ljdhW ug a'G dWVJ dwl[
sg fPuj Vhk wis[ m
4! Rph udebjlP duV%J sj Vj aV ba[ Vj hg qV r,l dr,y h{@ fi l.ea dr,y idh>DdsbJ ligi
spbjij drwji F'eS@ rj^ s[rg~s[rdabJ sg fPuj wiV } lqJ Vhk dqvsj m fi bduh[
udebjlPbJ sj faj Vhk dw l.ea a'G fi[% h'S wiw[ ws'G c'v ujS m bduh[ udebjlP w[rv
v'w~vju vHg hg epiP Vjv upC[ hV@ fi us'G a,w upC[ hV ldawjiI'e hV m
b{lgbJ udebjlP iPf dHlaigbJ a'G dWVJ u' ugr iPf dHlaigbJ hV@ f+q[Li } A,c w[
s[rg~s[rdabJ sg fPuj wisgbJ hV m Rph wdVLB udebjlP hV m b{l[ udebjlP f+q[Li sg f+jfag
Vhk fj lws[@ le'G h'i W.ZV dr,y f{ uJs[ hV m u{lj dw ^
$ i[ qV dWVp hdi uh iyhp ah ah W.ZV fjdh mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 252« $
$ $
$ f+q[Li lPiu iPf h{@ RplsgbJ l,aj iPf dwiVJ l.lji iPf i[delajV Rpfi f{ ihgbJ hV m $
$ $
$ ugr Fiq wiw[ fsjioJ iPf dq+e da=LVj s[ uv dr,y hg v,De[ idh>Ds[ hV m Fjr s:{a Fjr dr,y $
$ $
$ v,De[ idh>Ds[ hV dw LjdHs lj} F{i'G hg wpN s[r[ej uJ s[rg hg wpN s[r[eg m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ s[rg s[rj fPugb{ FjHg dwbj qjeRp dwbj s[dh mm ªl'idn qhvj 1@ b>e 637« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \104| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ w'Hg fsjioJ vHg f,oiJ } fPusj h{ ba[ w'Hg ev[ dr,y dv>e vBwjMsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ wjhP v{ fjhV fPu ZdiY dli wjhP v{ dv>ep ei[ vBwjdHY mm $
$ $
$ wjhP vdtY hdi brjyg dslj qdh wjhP fAjh w' lgl dVrjdHY mm $
$ $
$ w'RP WpajV w" fPua h{ flp w'RP dq+ajV w" fPuV ZjdHY mm $
$ $
$ wPi d*bj RpidNY lF hg ue l+g FerjV w' F[sp Vj fjdHY mm $
$ $
ªslq@ b>e 15«
dHl f+wji Fiq wiw[ sPu[ Fjr dr,y hg v,De[ idh>Ds[ hV m f+q[Li sg f+jfag Vhk hp.sg m

lK sIgwr bxwieAw; kwrij nwhI kyqu ]


Fjr[G w'Hg dHlaig bjfS[ ligi $a[ bV[wJ dL>eji wi vr[@ fi fag sg f+jfag a'G dWVJ
dwl[ rg w.q Vhk m dHl[ ai%J ugr iPf dHlaig Fjr[G v,tJ ljZVj iPfg dL>eji WSjRpSj wi[ m Fjr
wiVj wi[ fi u[ fag f+q[Li sg f+jfag Vhk h'Hg aJ dHh lji[ ljZVj iPfg dL>eji dwl[ rg w.q
Vhk hV m u{lj dw ^
wdi bjFiS lrjig l[uj wjqdV ojBp WVjdHbj mm
l.ep V fjdHY bfpV[ Fia[ f[dt f[dt sptp fjdHbj mm ªB'cg qhvj 5@ b>e 712«
borj ^_u[ w'Hg dHlaig bjfS[ ligi $a[ dL>eji wiVj wi[@ fi u[ fag Rpl } ?pLg Vjv
Vj s[t[ aJ Rph dwl[ w.q Vhk@ Fjr drbio h' uJsj h{ m dHl[ ai%J vt=ujVSj wi' dw dul ugr
s[ uf~af@ rj ljZVj iPf wga[ dL>ejiJ } f+qjaqj ?pLg Vjv Vhk s[tsj aJ Rph ljZV dwl[
w.q Vhk m u{lj dw ^
u{l[ lp.si lp.sig t'Cl wi[ lgeji mm
asdf dVhxv lF lhg u' ds=e dWV Fiaji mm

ijqu idin, dyh ibnssI; iqqu vylY khsin pRyqu ]


ª#dWVl~lg$ RpyjiS ]«
dul dsV dHh qV,ptj s[hg dWVllg=Vjl h' ujSg h{@ Fjr q"a h' ujSg h{ m daap=Rpl r[v[
lji[ l.W.Zg dHl } f+[ap=FPa whldV=wdhSe[ m dul s[h } blk fjvS dr,y hg v,De[ h'H[ hJ@
dHlsg lp.siaj } rZjRpS vHg hg hq[Lj IaV wis[ idh>Ds[ hJ a[ f+q[Li sj FuV Vhk wis[@
dHlV[ dH,w dsV Vjl h' ujSj h{ a[ dHh lp.si s[h dq,Bg sg T[ig WS ujr[eg m u{lj dw ^

$ bdVw uaV wdi wjdHbj fjvg mm qiag Wji bedV l.e ujvg mm2mm $
$ y'bj y.sVp qisV b>ej mm l' aVp uv{ wjn w{ l.ej mm3mm $
$ $
$ whp wWgi lpVhp i[ epVgbj mm dWVl{e' iPfp s[t{ lF spVgbj mm4mm11mm $
$ $
$ ªeRpCg wWgi ug@ b>e 325« $
$ $
$ us'G dHl s[h sj Vjl h' debj@ Fjr q"a h' eHg aJ duV%J l.W.ZgbJ } dHh bjfS[ lqNsj $
$ $
$ lg@ duV%J rjla[ bV[wJ ai%J s[ rv~Av wiw[@ wLB lhji w[ ZV dvbjMsj lg m Rph qjaj~dfaj@ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \105| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ f,pai@ ZgbJ ba[ zirjvg bjds u' lji[ wdh>Ds[ lV dw aP. ljcj h{G ba[ blk a[i[ hJ@ Rphg l.W.Zg $
$ $
$ dxi dHl} f+[a wdh>Ds[ hV m dHo'G aw u' lF a'G V[C[ zirjvg lg@ Rph rg dHl} f+[a hg wdh>sg h{ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! lF dwAp ugra w' dWrhji mm $
$ $
$ qja dfaj FjHg lpa W.Zf bip xpdV de+h wg Vjdi mm1mmihjRpmm $
$ aV a[ f+jV h'a uW dVbji[ B[ia f+[da fpwjdi mm
$
ªs[re.Zjig qhvj 9@ b>e 536«
2! zi wg Vjdi Whpap dhap uj dlRp lsj iha l.e vjeg mm
uW hg h.l aug dHh wJdHbj f+[a f+[a wdi Fjeg mm
ªl'idn qhvj 9@ b>e 634«
dxi dHl ugr sg dqiaw s[h Vjv w'Hg f+[q Vhk wisj a[ lp.si s[h@ lp.si Wlai a[ lp.si
liPf lC w[ lpbjh h' uJs[ hV m epidl,tJ V[ ldaepiJ } f+LV wgaj dw ldaepiP ug ) f+DFP sj
Vjq ufS a'G dWVJ u' ugr hV@ RpV%J sg hjva dwl ai%J sg idh>sg h{ ( aJ ldaepiP ug wdhS
v,De[ ^

pkiV clwiein dUqjm; iksY n dynI Byqu ]


u' Vjq a'G hgS[ fpiL hV@ RpV%J } uq=Ziq ijuj s[ dFbjVw sPa@ rj^ dFbjVw uqsPa
bj w[ fwC v{Se[ a[ bjfS[ Vjv yvjdHdV=yvjRpSj wiVe[@ Fjr bjfS[ Vjv v{ w[ f+v'w
} yv[ ujSe[@ Rph bjfS[ bjRpS sj dwl[ } rg F[a=faj Vhk ds>Ds[@ Fjr fdhvJ lpV[hj Vhk
F[us[ dw blk bj ih[ hJ m le'G dul ai%J byjVw Wju bjfS[ dLwji $a[ f{sj h{ m dHl[ ai%J
b,t `iwS s[ lq[G dr,y uq bj w[ v{ uJs[ hV a[ ugr } bjfSg q"a sj dya y[aj rg Vhk
hp.sj a[ bjfSg qlag dr,y wv'vJ wisj dxi dihj hp.sj h{ m u{lj dw ^
xigsj sigbjr{ w.V¶{ Wepvj W{nj w[v wi[ mm
w[v wi[s[ h.N V' bdy>Da[ Wju fH[ mm
Wju fH[ dalp iW s[ w[vJ drligbJ mm
u' qdV dyda V y[a[ ldV l' ejvg iW wgbj mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1383«
borj ^_us'G uqsPa fwC w[ f+v'w } yvjdHdV=a'is[ hV aJ dHh F[a dwl[ rg l.W.Zg
} Vhk ds>Ds[ dw blk dHl} dwl Viw dr,y fjRpSj wiJe[ m u{lj dw ^
uj udq fwdC yvjdHbj rSujdibj dqa=j dwl{ V dqdvbj F[ap mm
$ F[ap y[ap hdi dwl{ V dqdvY uj udq fwdC yvjdHbj mm $
$ $
$ ªdligijep qhvj 1@ b>e 75« $
$ $
$ $
$ Cif KVoqy iKnY mwih; ijn isau lgw hyqu ] $
$ $
$ duV%J l.W.ZgbJ qjaj~dfaj@ f,pai~ZgbJ ba[ zirjvg bjds Vjv Whpaj hg h[ap=f+[q $
$ $
$ vej=v,Ddebj h'dHbj h{ m Rph dHls[ lji[ hg l.W.Zg q"a bjHg a'G dHw dAV dr,y A,c w[ tC' uJs[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \106| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hV@ dxi w'Hg lhjdHaj Vhk wisj m duV%J l.W.ZgbJ rjla[ ugr ija dsV wLB lhji w[@ y'igbJ $
$
$
$
$ wi w[@ n,egbJ qji w[@ bV[wJ ai%J s[ fjf wiw[ ZV dvbjMsj lg@ dxi Rph l.W.Zg dHlsj ljo $$
$
$ A,c uJs[ hV a[ fjfJ sj v[tj f+v'w dr,y dHl ugr w'v'G dvbj uJsj h{@ duo[ dHl sj wqjdHbj $$
$ ZV tjS rjvj w'Hg l.W.Zg dHlsg i,Ddtbj Vhk wi lwsj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! Whp fif>y wdi fi ZVp dvbjr{ mm lpa sjij fdh bjdV vpBjr{ mm1mm $
$ $
qV q[i[ FPv[ wfBp V wgu{ mm b>Dda dVW[ij a[i[ ugb fdh vgu{ mm1mmihjRpmm
ªl'idn wWgi ug@ b>e 656«
2! uea q{ NPng s[tg f+gda mm
bfV[ hg lpt dlRp lF vje[ dwbj sjij dwbj qga mm1mmihjRpmm
q[iRp q[iRp lF{ wha h{ dha dlRp WjdZY yga mm
b>Dda wjdv l.eg Vh w'RP dHh byiu h{ igda mm1mm
ªs[re.Zjig qhvj 9@ b>e 536«
3! qja dfaj WdVaj lpa W.Zf dHlB qga bip FjHg mm
fPiW uVq w[ dqv[ l.u'eg b>adh w' V lhjHg mm ªu{alig qhvj 5@ b>e 700«
dH,w f+q[Li sj Vjq hg h{@ u' f+v'w dr,y ugr sg lhjdHaj wisj h{ a[ uqJ sg qji a'G
Wyj w[ qpwag f+sjV wisj h{ m u{lj dw ^
1! qja dfaj wva= lpa W[vg Vjhg dWVp hdi il qpwda wgVj h[ mm10mm
ªqjiP l'vh[ qhvj 1@ b>e 1028«
2! hdi dWVp wRpVp lhjHg qV wj mm
qjaj dfaj FjHg lpa WdVaj dhap vje' lF xVwj mm
ªlji.e wWgi ug@ b>e 1253«

hQ mroVY, qnu kpy; isAwhhu hoAw syqu ]


urjV Rpqi dr,y h,oJ } qi'Csj h{ dw q[i[ WijWi sj Wv dwl[ dr,y Vhk m dlbjhhp=wjvj
sje Vhk v,eS ds>sj m Whpa hg l[ap=dy,Bj WS w[ idh>sj h{ a[ l[a=
p RpD,uv Wlai fdhVsj h{@
fi us'G dWiZ brloj bj uJsg h{ aJ ligi dr,y Wv Vhk idh>sj a[ aVp=ligi wf[=w.WS v,e
uJsj h{ m borj us'G ugr sj b>a lqJ bjMsj h{ aJ us'G uq~lPtq ligi } wf[=wB w[ ugr
bjaqj } rtij wis[ hV aJ h,oJ } qi'C w[ bjfSg fgCj slsj h{ m duo[ fdhvJ ligi sj
l[ap=e'ij dy,Bj i.e lg@ Rpo[ Rph dlbjhhp=wjvj dlbjh h' uJsj h{ m u{lj dw ^
$ $
$ hjo fA'C{ dlip ZpS{ uW i{dS drhjSg mm ªdav.e qhvj 1@ b>e 725« $
$ $
$ dul r[v[ ugr } Ziq iju s[ uq eS fwC w[ v{ uJs[ hV aJ dHl s[ h,oJ } qi'Cs[ $
$ $
$ hV wf[=w,Bs[ hV@ Fjr qjis[ w,pBs[ hV@ Rpl r[v[ ljij dlbjhhp=hV[ij sPi h' uJsj h{ ba[ $
$ $
$ l[ap=yjVSj h' bjMsj h{@ Fjr dHh debjV h' uJsj h{ dw q[i[ hg wiqJ sj xv dqv dihj h{ $
$ $
$ dw h[ ugr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \107| b>e 134

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
jyhw bIjY, so luxY; krmw sµdVw Kyqu ] $
$
$ $
$ dHh ligi iPf Ziag dr,y u[hj=duh' duhj w'Hg wiqj l.sCj=sj Wgu Wgu{=Wgusj h{@ Rph' $
$ duhj hg spt lpt iPf xv vpS{=rTsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ xigsj v'C{ sjt dWuRpigbJ dwwdi Wgu{ uBp mm $
$ $
$ h.T{ MV wajdHsj f{Zj v'C{ fBp mm23mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1379« $

dul ai%J d;qksji t[a dr,y duh' duhj Wgu Wgusj h{@ Rpl ai%J sj hg xv f+jfa hp.sj
h{ m u[ d;qksji t[a dr,y dw,wiJ s[ Wgu Wgu w[ dWu"i s[L sgbJ sjtJ f+jfa wiVj yjh[ aJ
Vhk f+jfa h' lwsgbj m u[ b,w Wgu w[ wvqg b>W yjh[ aJ Vhk f+jfa h' lws[ m u[ w'Hg RPnJ
sg RpD,V waj w[ i[Lq s[ Wlai fdhVSj yjh[ aJ Wlai f+jfa Vhk h' lwsj m dHl ai%J hg u[
w'Hg b{l[ VdtZ wiq wi[@ u' W[sJ LjLa=J rv'G drridua hV a[ b{l[ wiq wiV iPf dw,wiJ s[
Wgu Wgu[ ba[ W{wp.n sgbJ yji qpwagbJ \lv'w@ liPf@ lqgf@ ljIpu| iPf sjtJ f+jfa wiVj
yjh[ aJ Vhk dqv lwsgbJ m w'Hg RPnJ sg RpD,V wajRpS rJe lwjq wiq wisj h{ a[ ugrV
qpwa uJ W+hq debjVg rjvg blroj f+jfa wiVg yjhp.sj h{ m b{lj dwr[G h' lwsj h{@ Fjr dHh
brloj f+jfa Vhk h' lwsg m dHl f+wji duh' duhj w'Hg wiqJ iPfg Wgu WguSj wisj h{@ dal
aiJ sj hg xv f+jfa hp.sj h{ m q>Ds[ wiqJ sj xv spt a[ y.e[ wiqJ sj xv lpt hp.sj h{ m wdvupe
s[ lq[G } epiWjSg dr,y Vjq iPf Wgu WguS sg ipa s,Ddlbj h{ m u[ w'Hg Vjq a'G dWVJ dfAv[
upeJ s[ u' upe f+ZjV wiq lV@ Rph wiq iPf Wgu Wgu[ aJ xvsjdHw Vhk m u{lj dw ^
1! uap l.uqp agio YV¶j upej wj Ziqp h{ wdv qdh wgida hdi Vjqj mm2mm
upde upde bjf' bjfSj Ziqp h{ l'dZ s[thp W[s fpijVj mm
ªdWvjrvp qhvj 3@ b>e 797«
2! laupde lap a[aj ueg spbjfdi fPujyji mm
agV" upe agV" dsC[ wdv w[rv Vjq bZji mm ªeRpCg idrsjl ug@ b>e 346«

3! bW wvP bjdHY i[ mm dHwp Vjqp W'rhp W'rhp mm


bV iPda Vjhg Vjhg mm qap Fidq FPvhp FPvhp mm ªWl.ap qhvj 5@ b>e 1185«

w'Hg rg Wgu WguS a'G fdhvJ bei s' e,vJ sj d?bjv Vj idtbj ujr[ aJ Wgu Wgdubj
dVlxv h' ujr[ej m dH,w aJ Rpl Wgu sg i,pa h'r[@ sPuj Ziag dr,y de,v sj h'Sj rg RpaVj
hg ;iPig h{ m u[ wpipaj Wgu@ Wgu ds,aj aJ rg Vhk u.q[ej ba[ u[ sjSj l,pDw[ oJ dfbj dihj
$ aJ rg sjSj Vhk u.q[ej m u[ wi w'Hg b{lj vjfirjhg Vjv Wgusj h{ aJ vjF aJ wg f+jfa $
$ $
$ h'Sj m le'G qPv rg yvj uJsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! wpipaj Wgup Wgu[ Vhg u.q{ lFp vjhj qPvp erjdHsj mm $
$ $
$ ªqjiP qhvj 5@ b>e 1075« $
$ $
$
$ 2! bjV iPag bjV W'Hgb{ xvp V xPv{ ajdh mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1002« $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \108| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hpS f+q[Li sj Vjq WguS sg r,a= h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! i[ qV ra= WguS VjRp mm $
$ $
$ W'dH t[ag vjdH qVPbj Fv' lqRp lpbjRp mm1mmihjRpmm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1002« $
$ $
$ 2! ra veg ly[ Vjq wg u' Wgu[ l' tjdH mm ªrji eRpCg qhvj 5@ b>e 321« $
$ $
$ $
$ 3! hpdS ra{ hdi Vjqp V WgduY be{ Fptj dwbj tjH[ mm $
ªbjlj qhvj 4@ b>e 450«
WpZg iPf Ziag dr,y Vjq iPf Wgu WguS vHg fdhvJ dHl Ziag } dabji wiVj ;iPig
h{ m fjfJ iPf dfbjug wTSj wi'@ qqaj iPfg q'o[ } fpBSj wi'@ Hgitj iPfg dH,BJ } f,pB w[ drwjiJ
iPf b,w } r,TSj wi' m rgyji iPfg tpif[ Vjv fjfJ iPfg ba[ wjqVj iPf w,t w,T w[ Rpsq iPf
hv v{ w[@ sdHbj@ Ziq iPf s' WvsJ } u'C w[ dHh Ziag dabji wiw[ Vjq sj Wgu WguSj
wigH[ m ljZ l.ea iPf tPh h{ m l+rS q>VS sj hvB WSj w[ f+gag iPfg qjv fj w[@ wipSj@ q{a=g@
qpsaj a[ Rpf[dtbj iPf dB>cJ fj w[ ai agWi@ aiaq W{ije s[ WPCgH[ fjRpSj wigH[ m RpfjLVj
iPf eiZv fj w[@ q't dHAj iPf v,Dn[ fj w[ qV iPfg W{v } dWiag iPf c'ig Vjv u'C w[ LpF
epSJ iPf uv w,T w[ Vjq iPf t[ag } dl>uSj wiJe[ aJ dxi f+[q iPf b>wpi a[ LiZj iPf veiJ
f{sj h'SegbJ m lda l.a't iPf f,Da[ v,e w[ W+hq drdsbj iPf c,Dc[ Fjr higbJ xvgbJ vesgbJ
hV m bjfS[ liPf sg v,taj iPf bVju f{sj hp.sj h{@ dul dr,y W+hqjV.s iPf il f{Sj h{ m dul
} ZjiV wiw[ ugr fpS[ sg bvfeaj iPf wq;'ig sPi h' uJsg h{ ba[ W+hq dr,y bF[s h'S
iPf fpLBg h' bjMsg h{ m b{lg t[ag s[ xv } f+jfa wiw[ qV i,u uJsj h{@ Fjr dwl[ rg l.ljig
fsjio sg dH,Aj Vhk idh>sg m u{lj dw ^
lhu[ t[ag ijhgb{ lyp Vjqp Wgup fjdH mm
t[ag u.qg bevg qVPbj iuj lhdu lpFjdH mm ªdligijep qhvj 3@ b>e 35«
V'B ^_#iuj$ dHh fjn b,Zw vj w[ wi' ug m
b{lg debjV sg brloj } f+jfa wiw[ h.wji a'G WyS vHg dHl f+wji W[VagbJ wi[ m

nwnk pRB srxwgqI; crx boihQ pRB dyqu ]


ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw u' udebjlP f+F=qjvw f+q[Li sg LiV dr,y
bjeag=bjMsj h{ f+qjaqj Rpl } bjfS[ yiV wqvJ sj bjlij@ rj^ dZbjV iPf uhj; $a[
lrji wiw[ l.lji lqp>si a'G fji wi ds>sj h{@ dHl wiw[ dHl f+wji sgV qV h' w[ W[Vag wi[
$ dw h[ f+DFP ) b{lg dwifj wi' dw bjfS[ yiVJ wqvJ sj dZbjV iPf@ rj^ bjlij iPf W'dho=uhj; $
$ W?LSj wi' m bjf ug s[ yiV l.lji iPf lqp>si dr,y fsjioJ iPf fjSg a'G wrv sg dVbjHk $
$ $
$ dViv[f itS rjv[ hV m duV%J yiVJ Vjv apvlJ sjlg V[ w[rv ilVj lfiL wgag a[ l.lji $
$ $
$ lqp>si a'G fji h' eHg m lpvajVfpi dr,y epiP VjVw ljdhW q'sg?jV[ sj w.q A,c w[ wWiJ dr,y $
$ $
$ uj W{n[@ dul rg qV,pt sg wWi Rpfi bjf ug bjfSj qpWjiw yiV dBwjMs[@ Rpl[ hg ugr sj $
$ $
$ RpZji wig uJs[ m dHl[ f+wji agu[ liPf dr,y yiVJ Vjv h,cg APhS a'G ViwJ dr,y fH[ fjfg $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134 \109| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ugr sj RpZji h'dHbj m b{l[ bjf ug s[ u' yiV uhj; sg dVbjHk hV@ RpV%J sj bjlij W?L' m $
$ $
$ f+q[Li s[ yiV epiPLWs a[ Vjq hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! dhis{ yiS lWsp ldaepi w' VjVw WJdZY fjv mm $
$ $
$ ªZVjlig qhvj 5@ b>e 680« $
$ $
$ 2! dya yiV Vjq mm ªslq@ b>e 9« $
$ $
dHl dlZJa $a[ v,eS rjvg FjHg episjl ug sg dWbjl a'G fji h'S sg ljtg qptrjw V.Wi
132 $a[ fC%' ug m

sy Bwduie, nrik n pweIAih; guru rKx vwlw hyqu ]7]


Fjsi'G s[ qhgV[ spbjij woV wis[ hV dw Rph udebjlP ViwJ dr,y Vhk fjH[ ujSe[@
u' ldaepiJ Vjv h[ap=f+[q i,tS rjv[ hV m borj duV%J V[ qV,ptj ligi iPf Fjsi'G s[ qhgV[ dr,y
ldaepiJ Vjv h[ap=f+[q wiVj wgaj h{@ RpV%J sg epiP i,tS rjvj h' w[ idtbj wisj h{@ dxi Rph
qjaj s[ eiF iPf ViwJ dr,y Vhk fjdHbj uJsj@ rj^ uPVJ iPf Viw dr,y Vhk f{Gsj a[ Rpl}
ldaepiP ug drL[ F'eS iPf ViwJ a'G rg i,t v{Gs[ hV m u{lj dw ^
1! epdi ijt[ l[ RpWi[ ljy[ dlRp dvr vjdH mm ªdlig qhvj 1@ b>e 54«
2! epdi ijt[ l[ RpWi[ lyj lWsp rgyjdi mm ªqjiP qhvj 1@ b>e 1010«

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wj `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \110| b>e 134~35

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 134-35« $
$ $
$
$ Asuin pRym aumwhVw ikau imlIAY hir jwie ] min qin ipAws drsn GxI $
$
$ koeI Awix imlwvY mwie ] sµq shweI pRym ky hau iqn kY lwgw pwie ] ivxu pRB ikau $
$ $
$ suKu pweIAY dUjI nwhI jwie ] ijMn@I cwiKAw pRym rsu sy iq®piq rhy AwGwie ] Awpu $
$ $
$ $
iqAwig ibnqI krih lyhu pRBU liV lwie ] jo hir kµiq imlweIAw is ivCuiV kqih
n jwie ] pRB ivxu dUjw ko nhI nwnk hir srxwie ] AsU suKI vsµdIAw ijnw mieAw
hir rwie ]8]

b,lP_ljdhW l+g epiP biuV s[r ug qhjiju hpS bjfS[ b>Ddq+a WyVJ spbjij b,lP s[
qhgV[ } qpt itdsbJ bjfSgbJ dfbjigbJ l.eaJ } debjV uVw Rpfs[L W?dLL wi ih[ hV m
l' dHh b,lP sj qhgVj tB ip,aJ dr,y fjrl ip,a a'G Wjbs lis ip,a sj fdhvj qhgVj h{ m lis
ip,a sj sPuj qhgVj w,aw ] m u{lj dw ^
ipda lis bc.Wi' blP waw[ hdi dfbjl ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 928«
ljdibJ qhgdVbJ sg dryji WjhN a[ b>a=gr s' ai%J sg yvg bj ihg h{ m lPiu s[ qhgV[
sj WjhN ds=LBJa v{ w[ Rpl[ sj #sj ds=LBJa$ b>a=gr Fjr dr,y dvbj h{ m

Asuin pRym aumwhVw; ikau imlIAY hir jwie ]


ldaepiP ug dwifj wiw[ `piqjV wis[ hV dw Rph fpiL Z.Vaj s[ I'e hV duV%J s[ b,lP
s[ qhgV[ dhis[ dr,y f+q[Li s[ dqvS sj RpqjhCj=RpaLjh f{sj h'dHbj h{ m f+[q b{lj h'Sj yjhgsj
h{ dw hi lq[G qV dr,y dt,y WSg ih[ dw hdi=f+q[Li } ujdH=uj w[ dwRp dqvgb{=dwr[G dqvSj
wigH[ m f+LV_Rph f+q[Li dwo[ idh>sj h{ ( RpKai_hdi ujdH=hi[w ue%j dr,y h{ m borj qVp,tj
ligi iPf b,lP s[ qhgV[ dr,y lji[ l.lji Z.dZbJ } dabje w[ l.eda dr,y \b+lpdV| b=bj wiw[
f+q[Li sg dl`da~ljvjh } lpdV=lpVSj wi m dur[G dur[G f+qjaqj sg dl`a ljvjh lpS[ej a[i[
dhis[ dr,y f+qjaqj } dqvS sj RpqjhCj=RpaLjh f{sj h' ujr[ej m u{lj dw ^
1! l'dH lpS.sCg q[ij aVp qVp qRpvj Vjqp uf>sCg vjvg mm
ªrji ijqwvg q» 5@ b>e 964«
2! l+rSg lpV¶Sj epi VjRp mm ªrji ePuig qhvj 5@ b>e 517«
lpVSj debjV s[ b>a=gr ljZVJ dr,y dH,w ljZV h{ u' lF a'G fdhvj ljZV woV wgaj
$ h{ m l+Sr@ q>VS@ dVdZbjlS@ aa a:. fs sj L.L'ZV m ufpug ljdhW dr,y rg ldaepiP ug V[ dHV%J $
$ b>a=gr ljZVJ } dHl[ ai%J i,Ddtbj h{ m fdhvJ yji fRpCgbJ lpVS sgbJ@ yji q>VS sgbJ@ dH,w $
$ $
$ fRpCg dVdZbjlS sg a[ yji fRpCgbJ s[ b>a dr,y ##aP lsj lvjqa dVi.wji$$ dHh aa a:. $
$ $
$ fs sj L.L'ZV wgaj h{ m duo[ lpVS s[ Vjv la l.a't sg f+jfag hp.sg h{ Rpo[ debjV sg f+jfag $
$ $
$ rg lpVS Vjv hg woV wgag h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ lpdSb{ lap l.a'tp debjVp mm ªufpug ljdhW@ b>e 3« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \111| b>e 134~35

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ l' Vjq s[ lpVjRpS sg Lwag rg RpV%J qhJfpiLJ dr,y hg hp.sg h{ duV%J V[ bjf f+q[Li s[
$
$ $
$ Vjq } lpSw[ q>VSj ba[ dVdZbjlS wgaj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ lpdSbj q>>dVbj qdV wgaj FjRp mm $
$ $
$ b>aieda agido qdv VjRp mm ªufpug ljdhW@ b>e 4« $
$ $
$ l' dHl wiw[ qhJfpiLJ sg l[rj f+q[Li sj Vjq ufjRpS $a[ v,eg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
ijqp up sjaj qpwda w' l.ap ufjr{ Vjqp mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1373«
l,a fpiLJ dr,y Vjq s[ lpVS a'G b,De[ lpSjRpS sg dHaVg Lwag h' uJsg h{ dw dl,t uea
s[ f+dl,Z qhJfpiL l.a WjWj lp.si dl>z ug V[ dF>ci wvJ drt[ dhis[ ba[ ilVJ a'G Vjq lpSjRpS
sg e,v a'G b,De[ w.ZJ dr,Dy'G rg f+q[Li sj Vjq dl>zJ rv'G WjSg sg apw sj bio fp,AS a[ lpSj
ds,aj lg m RpV%J V[ dwhj lg dw u' WjSg dr,y apw h{ m u{lj dw ^
Zida fjajvp bjwjlp h{ q[ig du>spCgH[ lF hdi hdi Vjqp dZbjr{ ijq mm
ªdWhjeCj qhvj 4@ b>e 540«
dw Ziag@ fjajv a[ bjwjL rg f+q[Li sj Vjq ufs[ hV m l' dHl sj RpKai qhJfpiLJ
V[ f+a,t hg s[ ds,aj m Ziag ba[ bjwjL dr,y bjrj; } fwCV sg Lwag h{ m duo[ u.e~upZ
h'H[ h'S Rpl oJ dr,y hC%~hC% sgbJ bjrj;J Whpa v'wJ V[ Whpa ojrJ a'G lpSgbJ hV@ duV%J
} dwhj uJsj h{ dw hjC W'vsj h{ m W'vg h'Hg bjrj; bjwjL dr,y uq%J h' uJsg h{ dHl[ vHg
i[cgY B{vgdr;V spbjij dHl } fwC w[ v'wJ dr,y fhp.yjdHbj uJsj h{ m wj`g lqJ fdhvJ fLdyq
s[ drdebjVgbJ V[ bduh[ I.ai dabji wga[ dul spbjij RpV%J s[ f{e.Wi Hglj ug spbjij Rpyjig
h'Hg b>ugv f+jfa wi lwS fi WhpagbJ bjrj;J sj i'v%j h'S wiw[ Hglj ug sg bjrj; r,tig
Vhk h' lwg m dur[G drdebjVw aigdwbJ V[ sPi sg bjrj; fwCV sg e,v dl,Z wi ds,ag h{@
dHl[ ai%J W[s LjlaiJ la fpiLJ ba[ epiWjSg V[ sPi rg bjrj; lpVS ba[ sPi bjrj; lpSjRpS
} qV sg dHwjeiaj sg Lwag s,Ddlbj h{ m u{lj dw ^
dHhp qVp v[ uRp RpVqdV ih{ mm aRp agdV v'w wg Wja{ wh{ mm
ªeRpCg wWgi ug@ b>e 342«
duV%J V[ qV dr,y f+q[Li s[ f+[q sj RpaLjh f{sj h'dHbj h{@ RpVJ sgbJ bV[wJ ejoj uea
dr,y f+dl,Z hV m
ljtg wjug sg Vrj; wuj h'S sg_dHw wjug u' bjfS[ Ziq s[ dVIqJ dr,y f,wj lg m
Whpa lji[ Ziqg fpiL s[tS dr,y bjfS[ Ziq s[ wiq dr,y WC[ f,w[ V;i bjMs[ hV fi Ziq
$ sj bli RpV%J s[ aV $a[ RpKwj hg Vhk h'dHbj hp.sj m bduh[ v'w ilqg a"i $a[ fjn@ fPuj@ dVrju $
$ lF wpN qV s[ dt>cjb Vjv wis[ hV@ dul wiw[ w'Hg rg f+jfag Vhk hp.sg m b{lj hg dHh wjug
$
$ $
$ lg m dul ue%j Rpfi dHh dVrju wisj RpKo[ dH,w dH,B i,tw[ RpaVg ue%j } sjdHi[ dry v{ v{Gsj m $
$ $
$ u' w'Hg dr,y sg v.z ujr[ aJ dVrju } wuj h'Hg q>Vsj lg m dH,w dsV dH,w WgWg u' fagW+aj $
$ $
$ Ziq dr,y f,wg lg m bjfS[ fag } f+q[Li sj iPf q>Vsg lg a[ hi r[v[ Rpls[ f+[q dr,y dF,ug idh>sg $
$ $
$ lg m Rph bjfS[ fag f+[q s[ il dr,y dF,ug dHl wjug s[ b,e[ sg v.z eHg m RpV%J ldqbJ dr,y $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134~35 \112| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ wjug w'v v'wJ } l;j s[S sg u,u Vjv sg Lwag lg m wjug V[ Rpl WgWg s[ w'iC[ qirjH[ a[
$
$ $
$ dwhj dw aP. q[ig Vqj; wuj wi ds,ag m Wjbs dr,y wjug V[ l'dybj dw dH,w fjl[ q{G ?psj sg dHWjsa $
$ $
$ wisj lg m sPu[ fjl[ dHl WgWg } w'iC[ qirjH[@ duls[ V[w lpFj sg yiyj ljig Wlag dr,y h{ m $
$ $
$ wjug s[ qV dr,y qplvqjV lpFjb uje dfbj@ dul lpFjb } ldaepiP ug woV wis[ hV m u{lj $
$ $
$ dw ^ $
$ $
$ $
qplvqjSp q'q dsdv h'r{ mm b>ai wg qvp dsv a[ Z'r{ mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1084«
us'G dsv dVqiaj rjv[ Fjr dr,y bdHbj aJ vCwg a'G dHl e,v sg qpbj`g q>eg dw q{G
a{} w'iC[ qji w[ Whpa r,cg Qvag wgag h{ m duaVg r,cg q{G a{} l;j s[ W{nJ hJ RpaVg r,cg
a[ig Qvag Vhk lg m l;j aJ Qvag s[ bjZji $a[ h'dHbj wisg h{ m us'G dHh WgWg fag f+[q
sg brloj iPf ep`j a'G Wjhi dVwvg a[ l'Ng dr,y bj w[ wdhS v,eg@ wjug ljdhW aplk qpbj`g
dwl e,v sg q>e ih[ h' m aphjc[ w'iC[ u' q[i[ dulq $a[ v,e[ hV@ fag s[ f+[q dr,y h'S wiw[
q{} l'Ng Vhk lg dw q[i[ ligi $a[ w'iC[ v,e ih[ hV ba[ VJ hg q{} dHV%J sg fgC%j dWbjfg
h{ fi z,B a'G z,B dHh aJ lqNj dsRp dw aphj} dHV%J s'hJ e,vJ@ w'iC[ qjiV ba[ qpbj`g q>eS
sg ;iPia dwM fHg m dHaV[ lqNsji h'w[ w'iC[ qjiV ba[ qpbj`g q>eS dr,y dwaVg VjsjVg
] m q{} aphjcg dHl e,v a[ h{ijVg h' ihg h{ m yv' dHl N.uB } A,Dc' a[ dHh s,Dl' dw aphj} q[ij
wg wlPi V;i bjdHbj dw aplk q[i[ w'iC[ qirjH[ m aJ wjug wdhS v,ej dw WgWg q{G us'G dVqju
fC%sj hJ aJ q[ig dVLjVg vjHg hp.sg h{ u[ Rpl dVLjVg dr,Dy'G w'Hg v.z ujr[ aJ q[ig Vqju wuj
h' uJsg h{ m dHh lpS w[ WgWg h,l fHg ba[ wdhS v,eg dw wjug ljdhW aphjcg Vqju dH,w Z'tj@
`i[W v'wJ vHg aJ ] hg fi aphjc[ vHg rg dH,w Z'tj h{ m q{G dH,w spdVbjrg fag s[ f+[q dr,y
lg m q{} dHh Vhk faj v,Ddebj dw w'Hg dHo[ qVp,t Vqju fC% dihj h{ a[ w'Hg q[i[ w'iC[ qji
dihj h{ m fi aphj} ?psj sg Vqju fC%s[ h'H[ rg dHh faj lg dw dHo'G w'Hg dHlaig v.z ihg
h{ m dHh dwh' duhj f+[q h{ m dHh' duh[ Vwvg f+[q Vjv ?psj f+l.V Vhk h'r[ej m u{lj dw ^
H[h dwV[hg bjlwg sPu{ ve{ ujdH mm
VjVw bjlwp wJTgb{ ls hg ih{ lqjdH mm ªrji bjlj qhvj 2@ b>e 474«
f+qjaqj sj l,yj bjLw Rph hp.sj h{@ dul} l.lji sg w'Hg rg bjlj Vj h'r[ m u{lj dw ^
1! bjlwp bjlj Wjhij mm ªctS[ qhvj 5@ b>e 1100«
2! epiqpdt lyg bjlwg duap f+gaqp lyj fjHgb{ mm ªlv'w qhvj 4@ b>e 1422«
3! ia[ dHlw tpsjdH i.de sgsji w[ mm ªbjlj xigs ug@ b>e 488«
$ $
$ l' b{lj f+[q sj RpqjhCj FjHg qag sjl s[ qV dr,y lg m Fjr[G ligi bji[ Vjv spxjC h' $
$ $
$ debj a[ Rps'G f>y firjS rjvg fRpCg lqjfa wgag lg m bl.t uf a'G w[ag ApBg Vjv a,w $
$ $
$ s' xjdCbJ dr,Dy'G dH,w hg bjrj; bjMsg ihg m u{lj dw ^ $
$ $
$ uRp aRp f+[q t[vS wj yjRp mm $
$ $
$ dlip Zdi avg evg q[ig bjRp mm ªlv'w qhvj 1@ b>e 1412« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \113| b>e 134~35

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ l' dHl f+wji sj f+[q f+rjVgw hp.sj h{ m
$
$ $
$ $
$
$ min qin ipAws drsn GxI; koeI Awix imlwvY mwie ] $
$
$ $
$ q[i[ qV ba[ aV dr,y f+q[Li s[ siLV wiV sg zSg=Whpag dfbjl=a=[h@ dH,Aj v,e ihg $
$ $
$ h{ m qjdH=h[ FjHg ) w'Hg b{lj lafpiL h{ ( u' Rpl f+DFP } bjdS dqvjr{=dvbj w[ dqvj s[r[ m $
$ $
$ Fjr ljcj Rpl rjdhepiP Vjv dqvjf wirj s[[r[ m u{lj dw ^ $
1! dWVp silV w{l[ ugrRp q[ig qjHg mm
hdi dWVp ugbij idh V lw{ dtVp ldaepdi WPN WpNjHg mm
ªdWvjrvp qhvj 1@ b>e 796«
2! silV dfbjlg dsVlp ijda dyarRp bVdsVp Vga mm
ªu{alig qhvj 5@ b>e 703«
3! qjHg q'i' f+gaqp ijqp Wajrhp ig qjHg mm
hRp hdi dWVp dtVp fvp idh V lwRp u{l[ wihvp W[dv igNjHg mm
ªbjljrjig qhvj 4@ b>e 369«
4! q[i{ qdV adV f+[Dqp dfi.q wj dWVp silV dwRp qVp Zgi[ mm1mm
ªrch.lp qhvj 5@ b>e 564«
5! h'hp sdHbjv silVp s[hp bfpVj b{lg Wtl wigu{ mm
ªZVjdlig qhvj 3@ b>e 666«
Fp,t ba[ dfbjl ligiw v'C h{@ dHl s[ f+qjS f+qjio dr,Dy'G b>a=gr Fjr vHg Whpa lji[
ojrJ a[ ria[ h'H[ dqvs[ hV@ dur[G l,Dy[ Vjq sg Fp,t v,eS sj f+qjS m u{lj dw ^
ljy[ Vjq sg vje{ FPt mm ªbjlj qhvj 1@ b>e 9«
dHl[ ai%J dfbjl s[ rg dWb>a f+qjS hV m u{lj dw ^
sil a[i[ wg dfbjl qdV vjeg mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 389«
dwl[ rg rlaP sg us'G v'C hp.sg h{ aJ dxi Rpl } f+jfa wiV sg dH,Aj f{sj hp.sg h{ u{lj
dw i'Bg sg Fp,t i'Bg s[ dqvjf sj wjiV WSsg ] m fjSg sg dfbjl fjSg s[ dqvjf sj wjiV
WSsg h{ m qpwsg e,v fsjiow v'CJ fsjioJ Vjv q[vS sj wjiV WSsgbJ hV m f+qjaqj sg
Fp,t ba[ dfbjl Fjr v'C f+qjaqj s[ dqvjf sj wjiV WSsg h{ m

$
sµq shweI pRym ky; hau iqn kY lwgw pwie ] $
$ u' l.a=LJa bjaqj qhJfpiL hV@ Rph rjdhepiP ug Vjv f+[q vjRpS dr,y lhjHg=lhjdHw $
$ $
$ hp.s[ hV m dul ai%J l.ljiw f,t dr,y fsjioJ s[ vjvyg fsjioJ s[ epS s,l w[ h'iJ v'wJ sj $
$ $
$ fsjioJ dr,y f+[q vjRpS vHg lhjdHw hp.s[ hV m drLHg fpiL sPli[ fpiL } drdLbJ s[ epS s,l $
$ $
$ s[ drdLbJ s[ dqvjf vHg lhjHg hp.s[ hV m dHl[ ai%J l.a f+DFP s[ epS s,l w[ udebjlP sj f+[q $
$ $
$ f+DFP s[ yiVJ Vjv vjRpS dr,y lhjdHw hp.s[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134~35 \114| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1! ugb sjVp s[ Feag vjdHdV hdi dlRp v{dV dqvjH[ mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 749«
$
$ $
$ $
$ 2! l.a lhjHg ugb w[ Fruv ajiShji mm $
$ $
$ lF a[ RPy[ ujSgbdh VjVw Vjq dfbji mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 929« $
$ $
$ $
$ ljtg dH,w iju[ sg ijSg } f+qjaqj s[ vC vjRpS sg_dHw FjRp Feag rjvj $
$ $
$ ijuj lg m dHl Ziqjaqj iju[ sg us'G Ljsg h'Hg@ Rpl s[ zi u' dH,w ijSg WSw[ dH,w iju[ sg $
Zg bjHg m s'VJ sj lpFjb dqvsj Vhk lg m dwMdw ijSg sj lpFjb b{L' dHLia rjvj lg m ijSg
V[ bjf aJ Feag wg wiVg lg@ Wvdw iju[ } Fg hBjRpS sg w'dLL dr,y v,e eHg m dwMdw
hi dH,w sg l'y dr,y dHh FjrVj hp.sg h{ dw q{G bjfS[ ljog } bjfS[ duhj WSj vrJ m WSjRpS
sj aigwj dHh' hg h{ bjfS[ dryjiJ Vjv sPli[ } ldhqa wiVj m u[ dryjiJ sg ldhqag Vj
h'r[ aJ dqvjf dr,y `iw f{ uJsj h{ m ijSg@ iju[ } bjfS[ dryjiJ Vjv ldhqa wiVj yjhp.sg
lg a[ ijuj ijSg } m ijSg wdh>sg lg bu[ a[ig Rpqi upbjV h{ ba[ upbjV Rpqi dr,y F'eJ sj
bjV.s qjS' m Wjbs dr,y W.seg wi vrJe[ m ijuj Whpa Rpsjl h'dHbj m dH,w fPiV
qhJfpiL bjadqw ilgH[ lV@ RpV%J sg l.ea V[ hg iju[ } f+qjaqj s[ f+[q sg veV vjHg lg m
dH,w dsV iju[ V[ RpV%J qhJfpiLJ w'v uj w[ bjfSg zi[vP lq,Ddlbj s,lg dw q[ig ijSg V[ Feag
dr,y bjf aJ wg v,eSj lg@ le'G q{} rg drzV fjMsg h{ m qhJfpiLJ V[ bjfS[ dwifjvP lpFjb
bVplji bjfSj l[rw ujSw[ iju[ } Fi'lj dsrjdHbj dw f+q[Li dwifj wi[ej aP. w'Hg dy>aj
Vj wi m dli` dH,w rji w,v% } bjfSg ijSg } v{ w[ l.ea dr,y bjHk m q{G a[ig ijSg Vjv
e,v wiJej m ijuj bev[ dsV ijSg } Vjv v{ w[ qhJfpiLJ sg l.ea dr,y debj a[ F[Bj i,t
w[ q,oj B[dwbj m l.aJ V[ Rpfs[L sj bjfSj dVijvj hg aigwj l'dybj h'dHbj lg m qhJfpiL wdhS
v,e[ h[ ijuV ) b,u ljcj l{i wiV } ugb wisj h{ m u[ aplk s'r[G q[i[ Vjv yv' aJ ngw h{ m
ijuj a[ ijSg hpwq q>V w[ qhJfpiLJ s[ Vjv api fH[ m b,De[ dH,w q,wg sj t[a bj debj m l'hSgbJ
A,vgbJ v,egbJ h'HgbJ lV m l.aJ V[ dwhj@ ##fp,aig@ blk t[a s[ sPu[ fjl[ tC'rJe[@ aP. t[a dr,Dy'G
w'Hg y.eg A,vg v{ w[ ljc[ w'v bjrk m dHh wdh w[ qhJfpiL a[ ijuj t[a s[ sPu[ fjl[ tC[ h'
eH[ m ijSg A,vgbJ fl.s wisg~wisg t[a s[ sPu[ fjl[ bjHg@ duo[ ijuj a[ qhJfpiL tC[ lV@
fi Rph ?jvg h,o lg m A,vg dH,w rg Vj a'C lwg aJ qhJfpiLJ V[ dwhj@ dw W[Bg aP. aJ ?jvg
h,o bj eHg$$ aJ ijSg V[ RpKai ds,aj dw hi A,vg dH,w a'G dH,w lp.si dstjHg ds>sg eHg@ q{G
l'ysg l'ysg dw bjh rg a'Csg hJ@ bjh rg a'Csg hJ@ ljij t[a v.z eHg aJ qhJfpiLJ V[
dwhj@ ##h[ fp,aig dHh lF wpN a{} Rpfs[L s[S vHg hg wgaj h{ m dur[G dHh q,wg sj t[a h{ dHl
$ $
$ ai%J l.lji Fg dH,w t[a h{ m dul dr,y fsjioJ iPf q,wg h{@ dHV%J F'e fsjioJ sj il $
$ $
$ v{GdsbJ~v{GdsbJ dur[G aP. q,wg s[ t[a dr,Dy'G ?jvg h,o bj eHg ] dar[G b?gi } ugr ?jvg h,o $
$ $
$ yvj uJsj h{ m f+qjaqj sg f+jfag iPf A,vg a'C[ a'G dWVJ Rpqi Wga uJsg h{ m ugr l'ysj h{ $
$ $
$ dw hpS upbjV Rpqi h{@ lp,t F'e vrJ@ x[i dWiZ brloj dr,y Vjq uf vrJe[ a[ f+q[Li sg $
$ $
$ f+jfag wi vrJe[ m dHM ugr drbio bjfS[ lq[G } Waga wiw[ l.lji a'G ?jvg yv[ uJs[ hV m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \115| b>e 134~35

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dHl vHg h[ fp,aig ) Vjq ufS v,DdebJ ws[ rg dT,v Vhk wigsg dwMdw dHl d;>seg sj dH,w $
$ $
$ fv sj rg Fi'lj Vhk m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! hdi ufdsbj dtVp dTv V wguHg q[ig du>spCgH[ $
$ $
$ qap dw ujf{ ljhp bjr{ dw V bjr{ ijq mm ªdWhjeCj qhvj 4@ b>e 540« $
$ $
$ 2! whj dWljlj dHl FJc[ wj dHaVwp vje{ nVwj mm ªlji.e wWgi ug@ b>e 1253« $
$ $
dHh Rpfs[L lpSw[ ijSg qhJfpiLJ s[ yiVk dc,e fHg a[ dfAvg Fp,v sg qpbj`g q>eg m a[
f+[qj Feag wiV v,e fHg m ijuj rg bjfS[ dV,u liPf s[ bjV.s } qjVS v,ej m dHl ai%J rjdhepiP
Vjv f+[q vjRpS dr,y qhJfpiL lhjdHw hp.s[ hV m

ivxu pRB ikau suKu pweIAY; dUjI nwhI jwie ]


dWVJ f+DFP s[ dqvjf a'G dwRp=dwl aiJ lp,t } fjHgb{=fjRpSj wigH[@ dwMdw h'i w'Hg rg
sPlig ujdH=ue%j hg Vhk h{@ duo'G blk lp,t f+jfa wi lwgH[ m l.lji s[ hi dH,w ugr } lp,t
sg dH,Aj h{ m fi lp,t s[ blvg dBwjS[ sj debjV Vhk h{ m u[ r,Dc[~r,Dc[ ijdubJ fjl'G lp,t sg
dH,Aj wigH[ uJ iju[ WS w[ lp,t f+jfa wiVj yjhgH[ aJ ijdubJ sg hjva s,ls[ ldaepiP ug
woV wis[ hV m u{lj dw ^
1! Aa=Zji Wjdsljhgbj drdy lhl[ figbj mm ªdligijep qhvj 5@ b>e 42«
2! lev dl+ldB w' ijuj sptgbj mm ªeRpCg lptqVg qhvj 5@ b>e 264«
ujiu f>yq } uiqV sg vCjHg r[v[ Vks Vhk lg bjMsg a[ Vks vHg Rpl} dWuvg
vjHg uJsg lg m dwl[ V[ ZV sg f+jfag } lp,t iPf q>DdVbj ] m dwl[ V[ aqjdLbJ s[ i.e s[tS
} lp,t iPf bVpFr wgaj h{ m dwl[ V[ Whpa[ s[LJ dr,y dxiw[ wqjHg wiV dr,y lp,t q>DdVbj h{ fi
ldaepiP ug woV wis[ hV m u{lj dw ^
lptp Vjhg Whpa{ ZdV tjB[ mm lpptp Vjhg f[t[ dVida VjB[ mm
lptp Vjhg Whp s[l wqjH[ mm liW lptj hdi hdi epS ejH[ mm
ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1147«
dHl f+wji blvg lp,t w[rv f+qjaqj s[ Vjq dr,Dy'G bjH[ W+hqjV.s dr,Dy'G hg f+jfa hp.sj
h{ m ywiriag iju[ a'G v{ w[ W+hqj a,w u' lp,t s[ debjiJ siu[ hV RphVJ ljdibJ lp,tJ a'G rZ
lp,t f+qjaqj s[ dfbji[ } bjMsj h{@ dHh lji[ lp,t W+hqjV.s s[ ljhqS[ apA hV wgCg a'G v{
w[ hjog aw m dH,w ljZjiV qVp,t a'G v{ w[ W+hqj aw duaV[ rg ugr hV@ Fjr[G Rph uvJ ovJ
$ dwa[ rg idhS rjv[ hV lF } lp,t sg avjL h{ m qVp,t } uVq lq[G a'G hg t'u dWiag f+jfa $
$ $
$ h{@ dHl vHg hi ugr uVq v{GdsbJ hg t'u dWiag s[ bjZji $a[ lp,t sg ajvjL wisj ] m lp,t $
$ sg dH,Aj hi dH,w } h{ fi rgyji dHw' duhg Vj h'S wiw[ lp,t sg wvfSj RpV%J fsjioJ dr,y $
$ $
$ wi vHg duV%J dr,y w[rv f+agag qjai lp,t h{ m dHl[ vHg ugr us'G dwl[ rg fsjio } lp,t iPf $
$ $
$ q>V w[ f+jfa wisj h{ a[ lqNsj h{ dw q{} dHl a'G lp,t dqv[ej aJ Rps'G bdab>a sp,tg h' uJsj $
$ $
$ h{ us'G Rpl fsjio dr,Dy'G vpdwbj h'dHbj sp,t ljhqS[ bj uJsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 134~35 \116| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lpt w{ h[da Whpap sptp fjra l[r wia uV uV wg mm ªbjlj qhvj 9@ b>e 411«
$
$ $
$ $
$ fPi[ l.lji s[ ugrJ sj dHh auiWj ljhqS[ h{ dw bjfSg~bjfSg bwv s[ bVplji lji[ $
$ $
$ lp,t s[ oJ a[ sp,t fj ih[ hV@ dHl vHg lji[ l.lji sg hjva epiP ljdhW V[ dHl f+wji s,lg h{ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ VjVw sptgbj lFp l.ljip mm ªrji ijqwvg q» 1@ b>e 954« $
$ $
l' sgV sptgbJ sg fpwji lpSw[ dVijwji f+q[Li l.lji dr,y epiP VjVw iPf h' w[ f+eB h'dHbj m
u{lj dw ^
lpSg fpwjdi sjaji f+DFp epip VjVw ue qjdh fnjdHbj mm
ªFjHg episjl ug rji 1@ fRpCg 23«
l.lji s[ sptg dhidsbJ } LJa wiV vHg dHh Rpfs[L W?dLbj m u{lj dw ^
1! lpt l[rj b>sdi idtb{ bjfSg Vsdi widh dVlajdi ugRp mm
ªdligijep qhvj 1@ b>e 72«
2! hdi w' Vjqp lsj lptsjHg mm ªqjiP qhvj 9@ b>e 1008«
3! uRp lpt wRp yjh{ lsj lidV ijq wg v[h mm ªlv'w qhvj 9@ b>e 1427«
dw lp,t ldaepiP ug sg dVLwjq l[rj dr,y@ ljZPbJ sg l.ea dr,y@ Vjq dlqiV ba[ f+DFP
sg LiV dr,y f+jfa hp.sj h{ m ldaepiPJ V[ sl liPf ZjiV wiw[ dHh Rpfs[L W?dLbj m

ijMn@I cwiKAw pRym rsu; sy iq®piq rhy AwGwie ]


du>V¶g=duV%J V[ f+[q s[ ilp=lpbjs } yjdtbj=qjdSbj h{@ Rph fpiL l.lji s[ fsjioJ rv'G
da=fda h' eH[ hV Fjr l.apLB h' eH[ hV ba[ f+v'w fsjioJ s[ rv'G rg i,u eH[ hV m u{lj dw ^
1! ijij ilp dVil wdi ujdVbj mm h'dH dVil lp ilp fdhyjdVbj mm
dHh il Ajc[ Rph ilp bjrj mm Rph ilp fgbj dHh ilp Vhg Fjrj mm
ªeRpCg wWgi ug@ b>e 342«
2! bjV lev il xgwg i[ mm1mmihjRpmm ªbjlj qhvj 5@ b>e 404«
f+LV ^ lafpiLJ sg wg dVLjVg h{ (
RpKai ^

$
Awpu iqAwig ibnqI krih; lyhu pRØBU liV lwie ] $
$ RpV%J sg dVLjVg dHh hp.sg h{ dw Rph bjfp=bjfj Fjr h.wji } dabjde=q[B w[ W[VagbJ $
$ $
$ wis[ hV dw rjdhepiP ug ljc[ ajHk Vjq iPf vdC=f,Dv[ rj Rpfs[L iPf f,Dv[ Vjv vjRpSj wi' m $
$ $
$ $
$
$ jo hir kµiq imlweIAw; is ivCuiV kqih n jwie ] $
$
$ $
$ u' udebjlP iPf dHlaigbJ hdi=f+q[Li w.da=fag V[ bjfS[ liPf Vjv dqvjHgbj=bF[s $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \117| b>e 134~35

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ wi vHgbJ hV dxi Rph drApC w[ ws[ rg uPVJ s[ dr,y Vhk uJsgbJ m dul ai%J bjigbj lqju $
$ $
$ rjv[ wdh>s[ hV dw ugr ljT[ da>V wi'C ljv bF[s idh w[ dxi r,tij h' uJsj h{ m fi b{lj $
$ $
$ Vhk dwMdw W+hq debjVg s[ f+jV dwl[ s[L } eqV Vhk wis[ RphVJ s[ aJ a,aJ dr,y a,a $
$ $
$ dqv uJs[ hV a[ ugrjaqj f+qjaqj sj iPf h' uJsg ] m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! duRp uv qdh uvp bjdH tBjVj mm $
$ daRp u'ag l.de u'da lqjVj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 278«
$

2! frV{ qdh frVp lqjdHbj mm u'ag qdh u'da idv ujdHbj mm


qjBg qjBg h'Hg H[w mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 885«

pRB ivxu, dUjw ko nhI; nwnk hir srxwie ]


ldaepiP ug `piqjV wis[ hV u' hdi=rjdhepiP sg lpiSjdH=liS dr,y bjH[ hV@ RpV%J }
f+DF=lqio qjvw f+q[Li a'G drSp=dWVj sPuj=sPlij w'Hg rg f+aga Vhk hp.sj m dul ai%J lpdVbji
sg ds=LBg dr,y lji[ FPtS@ l'Vj iPf hg ds,ls[ hV m
ljtg l'Vj r[yS rjv[ fpujig sg_dHw q>dsi sj fpujig lg m dul q>si dr,y l'V[ sgbJ
qPiagbJ lV@ RpV%J l'V[ sgbJ qPiagbJ } fpujig y'ig wiw[ us'G lpdVbji[ sg spwjV $a[ v{ w[
debj a[ qp,v wijdHbj aJ lgaj sg qPiag A'Bg h'S wiw[ qpv o'Cj dfbj a[ eV[L sg qPiag
sj bjwji r,cj h'S wiw[ r,Z dfbj m fpujig lpdVbji[ Vjv vCV v,ej dw lgaj qjaj sg qPiag
s[ z,B a[ eS[L sg qPiag s[ r,Z@ eS[L qjaj s[ WijWi sj dwr[G h' lwsj h{ ( aJ lpdVbjij
wdhS v,ej dw dHo[ qjaj uJ qjaj s[ FeaJ sg e,v Vhk dHo[ w[rv l'Vj s[dtbj uJsj h{ m
s[ra[ a[ig ds==LBg dr,y h'Se[ q[ig ds=LBg dr,y aJ w[rv l'Vj h{ m aP. aJ lgaj qjaj a[ eS[L
sg e,v wisj h{ fi q[ig ds=LBg dr,y aJ dHV%J s'hJ dr,Dy'G yPh[ sj qp,v d;bjsj h{ dHl vHg
a[ig lgaj sg qPiag sj qpv 20 ipfH[ eS[L sj 25 ipfH[ ba[ yPh[ sj 50 ipfH[ qpv fr[ej m
l' dHl ai%J lpdVbjij w[rv l'V[ } hg s[tsj h{ dHl[ ai%J W+hq W[aj duZi rg s[tsj h{@ Rpl}
f+qjaqj sj hg iPf V;i bjMsj h{ m u{lj dw ^
1! u' sgl{ l' a[ij iPfp mm epS dVZjV e'dr>s bVPf mm ªdav.e qhvj 5@ b>e 724«
2! uh uh s[tj ah u'da apqjig a[ij iPfp dwV[hj mm ªl'idn qhvj 1@ b>e 596«
3! ua= ua= qV' ujag mm aa= aa= W+hq ds=lBjag mm

AsU, suKI vsµdIAw; ijnw mieAw hir rwie ]8]


$ duV%J udebjlP iPf dHlaigbJ a[ hdi=rjdhepiP ijdH=f+wjL iPf sg qdHbj=dwifj h{@ Rph $
$ $
$ f+a,t b,lP s[ qhgV[@ rj qVp,tj ligi iPfg b,lP s[ qhgV[ dr,y lp,t~bjV.s Vjv rl.sgbj=r,l ihgbJ $
$ $
$ hV m l' dHh b,lP s[ qhgV[ spbjij ldaepiP ug V[ fjrV Rpfs[L iPf dldtbj W?dLL wgag h{ m ldaepiJ $
$ s[ b,De[ W[Vag wigH[ ljc[ dhis[ dr,y rg Vjq r,l ujr[ dul wiw[ v'w f+v'w lph[v[ h' lwS m $
$ $
$ $
$ $
$ rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \118| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 135« $
$ $
$
$ kiqik krm kmwvxy dosu n kwhU jogu ] prmysr qy BuilAW ivAwpin@ sBy $
$
$ rog ] vymuK hoey rwm qy lgin jnm ivjog ] iKn mih kauVy hoie gey ijqVy mwieAw $
$ $
$ Bog ] ivcu n koeI kir skY iks QY rovih roj ] kIqw ikCU n hoveI iliKAw Duir $
$ $
$ $
sµjog ] vfBwgI myrw pRØBu imlY qW auqrih siB ibEg ] nwnk kau pRB rwiK lyih
myry swihb bµdI moc ] kiqk hovY swDsµgu ibnsih sBy soc ]9]

w,aw_l+g epiP biuV s[r ug qhjiju dHl Wjihqjhj sg WjSg dr,y W+hq Rpfs[l w,aw
s[ qhgV[ spbjij W?Ls[ hV m WjiJ qhgdVbJ dr,y w,aw ba[ f'h s[ s' qhgdVbJ } W+jhqS s[
Fiq ujv V[ bjfS[ wjWP wgaj h'dHbj lg m v'wJ dr,y duo[ h'i bV[w dwlq s[ Fiq fjH[ h'H[
lV dw y.e[ qjC[ dsV@ y.egbJ qjCgbJ doaJ@ y.e[ qjC[ WVlfag s[ f"s[ ba[ h'i bV[wJ dwlq
sgbJ rlaPbJ } y.egbJ qjCgbJ bjdtbj@ Rpo[ w,aw ba[ f'h dHVJ s' qhgdVbJ } rg qjCj
q>DdVbj debj m dHV%J qhgdVbJ dr,y u[ dwl[ s[ zi[ w'Hg W,yj uVq v{Gsj aJ Rpl} rg Whpa
qjCj lqdNbj uJsj m dHl Fiq dr,y v'wJ V[ ws[ rg dHh rgyji Vhk wgag dw u.qSj qiVj
dwl[ s[ bjfS[ r,l Vhk m u{lj dw ^
u'ip Vj ugrdS qidS Vh u'ip mm ªufpug ljhdW@ b>e 7«
dHl bdrdsbj sg Zp.s } q[SV rjla[ dViepS W+hq a'G liepS liPf ZjiV wiw[ l.lji
} debjV sj yjVSj W?dLL wgaj m u{lj dw ^
1! ldaepip VjVwp f+edBbj dqBg Zp.Zp ude yjVS h'bj mm
ªFjHg episjl ug rji 1@ fRpCg 27«
2! bjdf VijdHSp wvj Zjdi ue qdh firdiIRp mm
ªlrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1395«
l' QigW dVrju ldaepiP ug V[ duo[ RpV%J v'wJ } ev vjdHbj@ duV%J } LPsi ba[ Vgy
dwhj uJsj lg m duo[ qVp,t ujag $a[ R[pfwji wgaj@ RpKo[ slJ ujdqbJ dr,Dy'G s' ujq[ fdhvJ ba[
slrJ *qrji w,aw ba[ f'h dr,y ZjiV wiw[ dHhVJ qhgdVbJ } qjS W?dLbj dwMdw dHh
Rpl f++[qLi sj Ziq h{ m u{lj dw ^
Vgyh RPy wi{ q[ij e'dW>sp mm ªqjiP idrsjl ug@ b>e 1106«

$ w,aw s[ qhgV[ hjCg sg `lv Wgug uJsg h{ m dul duqksji V[ bjfS[ t[a } y.eg ai%J $
$ lrjdibj h'r[ m fjSg s[ w[ n.Tj wiw[ i,Ddtbj h'r[ m WjoP@ b,w@ t,Wv y.eg ai%J fp,DdBbj ujr[ ba[ $
$ $
$ r[v[ dli Wgdubj ujr[ m ijtg rg i,tg ujr[ m u[ RpuCV a'G Wy w[ y.eg ai%J f,w ujr[ aJ Rph $
$ $
$ t[ag h;ji epSJ h' w[ xvsg h{ m zi sj ljij sdvsi yp,Ddwbj uJsj h{ m liwjig qjqvj rg $
$ $
$ Fdibj uJsj h{ m lF ai%J wiw[ a'B a'G idha h' ujHgsj h{ m dHl[ ai%J s[h iPf@ rj^ dhis[ iPf $
$ $
$ t[a h{@ dul s[ dr,y Vjq sj Wgu WguSj h{ m fi dHl s[h iPf t[a dr,y rjLVj iPf WiP dHw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \119| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ f+wji sj zjh ] m WiP Wji[ dwhj uJsj h{ dw u[ dHl} fp,B w[ NjCgbJ a[ rg B.e s[HgH[ aJ rg $
$ $
$ us'G dHl sg ip,a bjMsg h{ aJ dxi qkh f{ w[ hij h' uJsj h{ m dHl[ ai%J u' rjLVj iPf WiP $
$ $
$ h{ m dHl WiP } dWW[w iPf tpifj v{ w[ dhis[ dr,Dy'G fp,BSj h{ m dHh rjLVj iPf WiP uVqJ uVqJaiJ $
$ $
$ a'G bjfSgbJ uCJ vjHg W{nj h{ m u[ dHl} fp,B sHgH[ aJ dxi rg w'Hg faj Vhk dw ws'G uCJ $
$ $
$ vj vr[ m v'wJ a'G rdcbjHg wijRpSg ZVg WSV sg dH,Aj@ a[ y.ej lVqjV h'S sg dH,Aj h'Sg m $
$ $
$ dHl loPv rjLVj iPf WiP } dul V[ fp,B w[ lp,DdBbj h{@ Fjr dHV%J sj dabje wi ds,aj h{ m dHV%J $
sj dabje wiw[ wh[ dw q{G rjLVj dabjegbJ hV aJ dHh spWjij rjLVj iPf WiP } hij wiV
s[ apv h{ m rj^ lPtq rjLVj@ dw r[sJ LJlaiJ } fC% w[ rjLVj sj dabje wi s[Sj a[ dxi
dAv[ wTS[ dw v'wJ } bjfS[ r,l wigH[ dHh u' lP?q rjLVj xpig h{ dHh WiP } hij wiVj h{ m
l' W[VagbJ wiw[ dHl WiP sj Vjl wigH[ m u' wjq *'Z iPf NjCgbJ hV@ dHV%J } Zgiu iPf whg
Vjv fp,DdBbj ujr[ u' l.lji s[ fsjioJ } dqdobJ lqNSj h{ dHh iPCg qljvj h{ m la l.a't s[
Wvs v{ w[ dryji iPf hv Vjv rjhpSj wi[ a[ dxi Vjq sj Wgu Wgu[ m lal.eda iPf ?Ph dr,y
uf af s[ ljZVJ Vjv f+[q sj fjSg w,Tw[ dHl t[ag } dl>ySj wi[ m dxi l.a't sj lphjej x[iVj
wigH[ m eigWg r[l i,tS iPf ijtj dWnjRpSj h{{ m drwjiJ iPf f>Ag RpcjRpS[ hV \QigWg r[l a[
v,eS rjvg FjHg eC%gbj ug sg ljtg s[t'@ qptrjw V. ^ 45« dxi Rph t[ag Whpa Rpesg h{ m
dHl t[ag } dxi ije s:{t iPf yPdhbJ a'G WyjRpSj h{ m h.wji iPf wp.eg Vhk v,eS s[Sg m \f,Da[
dHwn[ h'S s[ i'eJ } wp.eg veSg wdh>s[ hV| u' dhis[ dr,y rjdhepiP q>ai s[ b,ti hV dHh
dWiAJ sg dVbjHk hV m u{lj dw ^
bti dWit Wje FpdH y'tg dl>Ddya FjRp wi[hg mm ªbjlj qhvj 1@ b>e 354«
dHh u' t[ag h{ dHl } la l.a't@ rj^ dVLwjq l[rj iPf f,a[ hV m wiSj q{a=g qpsaj@ bf[dtbj@
iPf BjhSgbJ hV m dxi dHl Vjq iPf t[ag } debjV iPf xv v,e[ej@ dul dr,y W+hqjV.s iPf
il fr[ej dxi ljij hg fjfJ iPf wiuj Rpai ujr[ej a[ Vjq iPf ZV wiw[ ZVrjV h' ujrJe[ m
l' dul f+wji v'w w,aw s[ qhgV[ hjCg sg `lv Wgus[ hV dHl[ ai%J bjfJ rg qVp,tj ligi
iPf w,aw s[ qhgV[ dr,y Rpfi'wa t[ag WguSj wigH[ m
w,aw lis ip,a sj sPlij qhgVj h{@ dHl ip,a sj fdhvj qhgVj b,lP h{ m u{lj dw ^
ipda lis bc.Wi' blP waw[ hdi dfbjl ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 928«

kiqik, krm kmwvxy; dosu n kwhU jogu ]


w,aw s[ qhgV[ spbjij Rpfs[L W?Ls[ hV dw u' rg y.e[ uJ q>s[ wiq wqjrS[p=wiV[ hV@
Rpl[ bVplji hg q>s[ wiqJ sj xv sp,t ba[ y.e[ wiqJ sj xv lp,t f+jfa hp.sj h{ m ugr } dldtbj
$ $
ds,ag h{ dw q>s[ wiq wiV a'G u' a{} sp,t f+jfa h' dihj h{@ dHl sp,t sj s'L sPu[ s[ dli qC%sj
$ $
$ h{G m wjhPP=dwl[ } s'l s[Sj u'ep=RpKdya@ ujdHu Vhk h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! ss{ s'lp V s[RP dwl{ s'lp wi.qj bjfdSbj mm $
$ $
$ u' q{ wgbj l' q{ fjdHbj s'lp V sgu{ bri uVj mm ªbjlj qhvj 1@ b>e 433« $
$ $
$
$ 2! s'lp V sgu{ wjhP v'e mm u' wqjrVp l'Hg F'e mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 888« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \120| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ us'G ugr fsjioJ s[ lpbjs dr,y v,e w[ ba[ bh.wji dr,y bj w[ q>s wiq wi W{nsj
$
$ $
$ h{ aJ us'G Rpl sj xv sp,t iPf h' w[ f+jfa hp.sj h{ aJ l.lji sg iyVj wiV rjv[ rjdhepiP } $
$ $
$ s'L ds>sj h{ fi Rpl f+q[Li } s'L s[Sj I'e Vhk m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ ljds q'dh vjsg bh.wji[ mm s'lp Vjhg f+F wiS{hji[ mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 389« $
$ $
$ epiWjSg s[ dHl dlZJa s[ Vjv dqvsg dH,w fpijaV lq[G sg ljtg ] ^ $
$ $
ljtg dsdWY sjl sg_dHw dsdWY sjl Vjq wiw[ W+jhqS h'dHbj h{ u' drsraj FifPi@
y.e[ bjyiS rjvj lg m dHl tB wiqg W+jhqS s[ f+Fjr } v'wg wWPvs[ lV m fdirji dr,y rg
dHl s[ ugrV sj F{b lg m dHl s[ zi dH,w vCwg f{sj h'Hg m f{sj h'S rjv[ hi W,Dy[ s[ bjfS[
l.lwji h'dHbj wis[ hV@ u' s' ai%J s[ hp.s[ hV m dH,w Rph l.lwji hV@ duV%J sj iPf w,yj q>DdVbj
] m sPu[ Rph l.lwji hV u' ds=C% Fjr f,Dw[ l.lwji wh[ uJs[ hV m ugr sj uVqJ uVqJaiJ sj
dHw,nj wgaj l.lwjiJ sj ZV h{ m ds=C% l.lwji dfAv[ uVqJ s[ Fjr[G y.e[ h'S Fjr[G q>s[ fi dHh
Wsdvbj Vhk wis[ m dur[G hi dH,w yg; s[ f{sj h'S dr,y r,tij~r,tij dVIq h{ a[ Rpl dVIq
bZgV hg hi dH,w yg; f{sj hp.sg h{ m dHl[ ai%J l.lwji f{sj h'S sg dHh iga h{ dw dwl[ rg
wiq } Wji~Wji wiV Vjv lpFjb WSsj h{ m fdhvJ dHh lpFjb w,Dy[ iPf dr,y hp.sj h{ m Rps'G
Rpl} w,Dy[ l.lwji dwhj uJsj h{ m us'G Rph lpFjb f,w ujr[ aJ Rpls[ l.lwji dHaV[ ds=C% h'
uJs[ hV dw uVq WsvS a[ rg Vhk Wsvs[ m debjV sg lPtq b>L sj Vjq l.lwji h{ m dHh
l.lwji dH,w uVq a'G sPli[@ sPli[ a'G bV[wJ uVqJ aw bli wis[ hV@ dHl vHg us ugr uVq
v{Gsj h{@ wpN l.lwji Rpl s[ bjfS[ hp.s[ hV@ wpN qjaj s[ f[B dr,y wpN dfaj s[ bJeS \drhC[|
dr,y@ wpN bdZbjfwJ w'v'G Vr[G l.lwji WSs[ hV m l' dHl W+jhqS dsdWY sjl V[ IaV wgaj
dw q{G bjfSg vCwg } Zjidqw l.lwji dsbJ dul wiw[ q[ig W[Bg Ziq dr,y f+f,w h' w[ v'wJ
vHg dH,w dqljv WS ujH[ dwMdw V[w l.ajV sj ul qjaj dfaj } ujdHbj wisj h{ ba[ F{Cg
l.ajV sj bful rg qjaj dfaj } hg uJsj h{ m dHl vHg y.e[ qjaj dfaj bjfSg l.ajV }
rg y.eg WSjRpS s[ IaVJ dr,y idh>s[ hV@ dHl W+jhqS V[ Fg dHh IaV bji.dFbj aJ dfAv[
uVqJ s[ F[[C{ ds=C% l.lwjiJ s[ wjiV dHh vCwg Rpfi'G~Rpfi'G Ziqg h'S sj drtjrj wisg ihg
dw q[ij dfaj Vij; Vj h'r[@ ligi s[ upbjV h'S Vjv dHl sgbJ F{CgbJ rjLVJ rg upbjV
h' eHgbJ m dHl sgbJ hiwaJ } r[t w[ dHl s[ dfaj V[ dHl sg Ljsg wiV sj dryji qV
dr,y dvbj w[ dH,w zi dr,y dHl sj diLaj f,wj wi ds,aj m us'G Ljsg sj lqJ bjdHbj aJ
x[dibJ s[ lq[G hg Rplsj fag dq+aP } f+jfa h' debj m dxi h'i ue%j diLaj wgaj aJ Rph rg
x[dibJ s[ lq[G hg qi debj m dHl ai%J dHls[ dH,wg fag x[dibJ s[ lq[G hg dq+aP } f+jfa h'H[ m
$ aJ drsrjV W+jhqS V[ l'dybj dw dHlsj w'Hg fPiWvj fjf hg b{lj wgaj h'dHbj h{@ dul wiw[ $
$ hpS dHl} zi i,tSj I'e Vhk m l' W+jhqS V[ dHh vCwg u.ev dr,y A,c ds,ag dw aP. f+DFP sj $
$ $
$ Vjq uf aJ dw a[i[ fjfJ sg Vdriag h' lw[ m us'G dfaj V[ dHl } u.ev dr,y F[u ds,aj aJ $
$ $
$ dHh Vjq ufS sg oJ a[ bjfS[ dfaj } ba[ f+qjaqj } Wpij~Fvj wdhS v,eg a[ RpKyg~RpKyg $
$ $
$ i'S v,eg m aJ dHl s[ V[C[ sita RpKa[ dH,w a'aj~a'ag sj u'Cj W{nj lg m duV%J } dfAv[ uVqJ $
$ $
$ sg debja lg fi dwl[ fjf wiw[ dHh uVq dqdvbj lg@ dHl} i'Gsg r[t w[ Rp[h wdhS v,e[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \121| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dw u' a{} dHh sp,t dqdvbj h{@ Rpl dr,y f+qjaqj uJ a[i[ dfaj sj w'Hg wlPi Vhk@ dHh a[i[
$
$ $
$ wiqJ sj s'L h{ m aJ dHh wdhS v,eg dw q{G ljig Rpqi w'Hg bduhj fjf Vhk wgaj@ dulsg $
$ $
$ q{} dHaVg r,cg l;j dqv[ m aJ a'a[ V[ dwhj dw dHl uVq sg e,v Vhk dHh a[i[ dfAv[ uVq $
$ $
$ dr,y wga[ h'H[ fjf sj xv h{ m a'a[ V[ ljig dfAv[ uVq sg rjiaj Rpl vCwg } lpSjHg_dfAv[ $
$ $
$ uVq dr,y rg dHh dH,w W+jhqS sg vCwg lg@ us'G dHh urjV h'Hg aJ dHl s[ dfaj V[ dHl $
$ $
$ sj drbjh wi ds,aj fi us'G dHlsj dfaj qi debj aJ dHh dWFyjiV WS eHg a[ fag sj $
dVijsi wiw[ Rpl} zi'G w,T ds,aj a[ dxi h'i dHlaigbJ } dWFyjiV WSjRpS s[ F{C[ wiqJ
dr,y v,eg ihg m dHl F{C[ wiq iPf beVg V[ wHgbJ s[ zi ljC ds,a[ m wHg lagbJ } bjfS[
fagbJ Vjv'G drA'C ds,aj dHl sj fag u' zi'G w,DdTbj lg@ dH,w y.e[ lpFjb rjvj W+jhqS lg m
dHl $a[ ail wiw[ dHl } F{C[ wiq a'G i'wS vHg zi fia bjdHbj dw aP. u' F{C[ wiq wisg
h{G@ dHlsj xv v'w f+v'w dr,y Whpa F{Cj h{ m q{G bjfS[ fag~faVg s[ l.W.Z } qp,t i,tw[ a[i[
w'v rjfl bjdHbj hJ a[ij dfaj dH,w Ziqg lqju dr,y lawjdibj h'dHbj fpiL lg m q[ij Fg
lqju dr,y y.ej ldawji h{ m dwM s'VJ ?jVsjVJ sg dH,;a dq,Bg dr,y dqvjRpS v,eg h{G m aP.
qV dr,y wfB i,t w[ Rpfi'G~Rpfi'G fag } Fi'l[ dr,y v{ dvbj a[ b{lj Z'tj wgaj dw ija }
tjS[ dr,y ;dhi dqvj w[ fag } qji ds,aj m us'G Ziqiju[ w'v v[tj h'dHbj aJ a[i[ wiqJ bVplji
Ziqiju V[ l;j s[ ds,ag dw bjMs[ uVq dr,y aP. fag } ailsg ih[Geg fag f+jfa Vhk h'r[ej m
l' bjMs[ uVq dr,y W+jhqS sg fp,aig WSg m dHh u' a[i[ fag qi[ hV dHh Rphg fpiL hV duV%J
Vjv aP. fag } dabje w[ drL[~il } qjVSj wgaj m dfAv[ wiq bVplji hg RpV%J sg Rpqi
dHaVg dvtg lg dw Rph Ljsg lq[G qis[ ih[ aP. rg bjfS[ wiqJ sg l;j fj ihg h{G@ hpS dwl[
} s'L s[S a[ rg a{} fag f+jfa Vhk h'r[ej a[ fag a'G dWVJ dHl[ ai%J hg i'Gsg ih[Geg m u{lj
dw ^
Wjvg i'r{ Vjdh Fajip mm VjVw sptgbj lFp l.ljip mm ªrji ijqwvg q» 1@ b>e 954«
l' b>a=gr Fjr dr,y w,aw sj qhgVj qVp,tj ligi h{ dHl dr,y w'Hg duh' duh[ wiqJ iPf
lPa } wdadw=w,aSj wisj h{@ Fjr duh' duh[ wiq wqjMsj h{@ Rpl[ ai%J sj hg xv f+jfa
hp.sj h{ m Ziq Ljla=J s[ woV bVplji qV@ WjSg@ ligi spbjij wgag h'Hg dwdibj sj Vjq wiq
h{ m u' s' f+wji sj h{@ dH,w drdha ba[ sPuj bdrdha@ Fjr dVdtZ m dul wiq } wiV sg
epiP@ rj r[s V[ bjdebj ds,ag h'r[ l' drdha wiq ba[ dul } wiV sg bjdebj VJ ds,ag
h'r[ l' VdtZ wiq h{ m
b,De[ drdha wiq yji f+wji sj h{ ^ 1! dVa wiq_u' hi i'; lpa[ dl,Z hg wigs[ hV@
$ dur[G dHLVjV wiVj@ dV,a V[q wiVj bjds m 2! Vdqa wiq_dul sj lsj drZjV Vj h'r[ a[ $
$ dwl[ ?jl lq[G ?jl wjiV } v{ w[ wiq wiVj dul ai%J Ie@ drbjh@ bjdsw m 3! wjqI wiq_u' $
$ $
$ dwl[ ?jl wjqVj } qpt i,t w[ wiq wgaj ujr[ m dul ai%J wigig ue=qkh fpbjRpS sg dH,Aj $
$ $
$ Vjv iju[ f+uj fjl' wi=B{wl v{ w[ I,e wis[ lV m 4! f+jLdya wiq_u' fjf sg Vdriag vHg $
$ $
$ wgaj ujr[ m b,e[ f+jLdya rg s' dwlq sj h{@ ljZjiV a[ bjljZjiV m \R| ljZjiV_u'' $
$ $
$ uVqJ~uVqJaiJ s[ wga[ h'H[ lji[ fjfJ sg Vdriag vHg wiq wgaj ujr[ l' ljZjiV f+jLdya $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \122| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ wiq h{ m dul ai%J@ f+q[Li sj Vjq ufSj@ l[rj wiVg@ agio dHLVjV wiVj bjds \b| bjljZjiS $
$ $
$ u' dwl[ drL[L fjf sg Vdriag vHg wgaj ujr[ l' bjljZjiV f+jLdya h{@ dul ai%J W,ui wpidha $
$ $
$ h'S a'G f>uj dfbjdibJ rv'G vjHg eHg l[rj bjds m 5! VdtZ wiq_F{C[ wiq W+hq hdabj Fjr $
$ $
$ W+hqdebjVg sj qjiVj@ y'ig wiVg@ ugr h,Ddabj wiVg@ eRP QigW a[ ;pvq wiVj@ w>DdVbj $
$ $
$ s[ f{l[ v{S[@ wjq r,l h' w[ fijH[ ligi sg l.ea wiVg bjds u' F{C[ wiq hV l' VdtZ wiq $
$ $
whgs[ hV@ duVJ sj xv sp,t dqvsj h{ ^ \wiqJ a[ v,eS rjvg dZ+aijLBi sg ljtg qptrjw
V.^ 124 $a[ s[t'| m
ljtg LjhPwji sg_dHw LjhPwji lg m Rpl V[ v'wJ dr,y bjfSj ul wirjRpS sg FjrVj
Vjv dH,w avjW verjdHbj m dwMdw bjq wiw[ LjhPwjiJ sj dHh lpFjb hp.sj h{ dw duo[ l'Fj
h'r[@ ul dqv[ Rpo[ qPhi[ h' w[ sjV wis[ hV m f{l[ ?iys[ hV m duo[ dwl[ V[ l'Fj@ rdcbjHg Vj
wiVg h'r[@ RpKo[ dH,w Z[vg ?iyV } dabji Vhk hp.s[ m du dWW[w@ Wp,Z Vjv dryjiw[ r[tgH[ aJ
dHh' duhg FjrVj } WSu driag a'G dWVJ wpN Vhk dwhj uj lwsj m dur[G rfjig v'w l.ljiw
rfji wis[ hV m bjfSg hRpq{ } fjvS rjla[ dHh Fg dH,w rfji hg h{ m dwMdw hRpq{ v'wJ
sg rjh~rjh a[ fvsg h{ m dHl F{Cg hRpq{ s[ wjiV hi qVp,t } hRpq{ fjvS vHg bduh[ IaV
wiV[ f{Gs[ hV m dHV%J sj b,e[ f+v'w dr,y w'Hg vjF Vhk hp.sj m fi dxi Fg bdebjVg v'w bduhg
dwdibj wiV dr,y lsj hg IaVLgv idh>s[ hV m Rpl LjhPwji V[ bduh[ IaVJ dr,y dH,w avjb
vjRpSj Fjr hRpq{ fjvS sj IaV wgaj m dHh LjhPwji ws[~wsjHk woj Fg lpSV ujdHbj wisj
lg m dH,w dsV woj dr,y lpdSbj dw lji[ b>eJ s[ r,ti[~r,ti[ s[ra[ hV m u{lj dw f{iJ sj s[raj
l+g drL} FerjV ug@ b,tJ sj s[raj lPiu@ h,oJ sj s[raj dH>si bjds hV m dHh woj s[ l.ljiw
dHl } f{ eH[ m dH,w dsV dH,w r,Ag fjSg fgS bjHg m dHl V[ W[idhq h' w[ *'Z r,l h' w[ b{lj
c.cj fpCfpCg dr,y qjdibj dw r,Ag oJ hg qi eHg m v'wk dH,w,Dn[ h' w[ wdhS v,e[ dw a[i[ w'v'G
eRP h,Ddabj h' eHg m Whpa r,cj fjf wi W{nJ h{ m wdhS v,ej@ q{} fjf Vhk ve[ej@ dwMdw
h,oJ sj s[raj aJ dH>si h{@ fjf dH>si } v,e[ej m dH>si s[ra[ V[ l'dybj dw LjhPwji dwaVj
yvjw h{ ( fjf bjf wgaj a[ s'L q{} s[ dihj h{@ dHl} dl,Z wiV rjla[ dw q{} s'L s[Sj
I'e Vhk m dH>si V[ W+jhqS sj iPf ZjiV wiw[ bj w[ avjW sg Lvjzj wgag@ dwhj dw Z.V
h{ aP. avjW vjRpS rjdvbJ dw>VJ r,cj sjVg h{ m dwaV[ ugrJ sj Fvj h' dihj h{@ avjW spbjij@
rdcbjHg dH,w qVp,t sg b{lg wq;'ig h{ dw dHl} lhjiSj b"tj h{@ Rpl[ r[v[ h.wji dr,y bj
w[ W'dvbj dw Rph q{G hg avjW vjRpS rjvj hJ aJ N,B hg dH>si s[raj f+eB h' w[ W'dvbj
dw eRP qjiV rjvj rg aP. hg h{G m dHl sj fjf rg a{} hg v,e[ej u' eRP qjiV sj s'L q{}
$ s[ dihj lg@ dHh RpKdya Vhk fjf aP. wgaj a[ xv rg aP. hg F'e[eJ m dHl[ vHg ldaepiP ug V[ $
$ $
$ woV wgaj h{ ^ s'l Vj wjhP u'e_dw duh' duh[ ugr wiq wisj h{@ Rpl[ ai%J sj hg xv dqvsj $
$ $
$ h{@ dHl vHg dwl[ } s'l s[Sj I'e Vhk@ le'G wiqJ sj s'L ujSw[ f+DFP sj dlqiV wiVj wigH[ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! s'lp Vj wjhP sgugb{ f+DFp bfVj dZbjHgb{ mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 809« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \123| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! lptp sptp fpiW uVq w[ wgH[ mm l' ujS{ dudV sja{ sgH[ mm
$
$ $
$ dwl wRp s'lp s[dh aP f+jSg lhp bfSj wgbj wijij h[ mm $
$ $
$ ªqjiP qhvj 1@ b>e 1030« $
$ $
$ $
$
$ prmysr qy BuilAW; ivAwpin@ sBy rog ] $
$
$ $
$ fiq[li=fiq HgLri rjdhepiP a'G FpdvbJ=F,pvS wiw[ dHl ugr } lF[=lji[ hg i'e $
drbjfdV=v,es[ hV@ rj lF[=ljdibJ a'G r,cj hRpq{ sj i'e vesj h{ m u{lj dw ^
hRpq{ sgiz i'ep h{!!!mm ªrji bjlj qhvj 2@ b>e 466«
dwMdw ljc[ b>si bdebjV h'S wiw[ ljcg Wp,Zg h.eaj rjvg h{ m u{lj dw ^
b>adi bdebjVp hRp WpdZ h{!!!mm ªbjlj qhvj 3@ b>e 441«
dul h.eaj rjvg Wp,Zg wiw[ blk fsjioJ } F'eS dr,y LWs@ lfiL@ iPf@ il@ e.Z bjdsw
drdLbJ dr,y v,e[ h'H[ hJ a[ dHl[ wiw[ dul f+q[Li V[ lj} ljigbJ sjaJ ds,agbJ hV@ Rpl}
qV dr,Dy'G Fpvj ds,aj h{ a[ sjaJ Vjv ljcj f+[q v,Ddebj h'dHbj h{ m u{lj dw ^
sjda dfbjig drldibj sjajij mm ªZVjlig qhvj 5@ b>e 676«
dul rjdhepiP V[ dHh sjaJ ds,agbJ@ Rpl f+q[Li } y[a[ wiVj wigH[ m u{lj dw ^
f[tV wRp V[a= lpVV wRp wiVj mm hla wqjrV WjlV ilVj mm
yiV yvV wRp dlip wgV[ q[ij mm qV dalp njwpi w[ fPuhp f{ij mm
ªijqwvg qhvj 5@ b>e 913«

vymuK hoey rwm qy; lgin jnm ivjog ]


u' ugr ijq=iq[ h'H[ f+q[Li a[=a'G W[qpt h'H[ hV@ Fjr f+q[Li a'G qP>h x[i dvbj h{ RpV%J }
uVqJ~uVqJ s[ dru'e=drA'C[ s[ sp,t vedV=ves[@ Fjr drbjfs[ hV m y"ijlg v,t uPVJ F'e
w[ dxi qVp,tj ligi dqvsj h{ m u{lj dw ^
wHg uVq FH[ wgB fa.ej mm wHg uVq eu qgV wpi.ej mm
wHg uVq f>tg lif h'dHY mm wHg uVq h{ri dW+t u'dHY mm1mm
dqvp uesgl dqvV wg Wigbj mm dyi.wjv dHh s[h l.uigbj mm1mmihjRpmm
ªeRpCg qhvj 5@ b>e 176«
dHl ligi dr,y hg f+q[Li } dqdvbj uj lwsj h{ u[ Rpls[ Vjq a'G W[qpt h' eH[ aJ y"ijlg
$ sj y,wi LpiP h' ujr[ej a[ dxi uVqJ~uVqa=J sj drA'Cj f{ ujr[ej m u{lj dw ^ $
$ $
$ hdi fs dWqpt daV Vdh dWl+jq mm bjrj eRpV Whp u'dV F=qjq mm $
$ $
$ ªl+g liW v'h f+wjL@ b>e 1021« $
$ $
$
$ iKn mih kauVy hoie gey; ijqVy mwieAw Bog ] $
$
$ $
$ duaC[=duaV[ rg qjdHbj s[ F'e=fsjio ba[ l.W.Zg dq,Dn[ ve ih[ hV dHh lji[ s[ lji[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \124| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hg b>a lq[D dr,y dH,w dAV dr,y wRpC[=sptsjHg WS uJs[ hV Fjr uqJ sg qji sj wjiV WSs[ $
$ $
$ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! s[tp xigsj du ogbj lwi h'Hg drlp mm $
$ $
$ lJHg WjNhp bjfS[ r[sS whgb{ dwlp mm10mm ªlv'w `igs ug@ b>e 1378« $
$ $
$ 2! dqnj wdi w{ tjdHbj wRpCj Rpfdubj ljsp mm ªdligijep qhvj 5@ b>e 50« $
$ $
3! dqnj wdi w{ tjdHbj dfbji[ dadV adV wgaj i'ep mm
wRpCj h'dH fdaldBbj dfbji[ dal a[ Rpfdubj l'ep mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 641«

ivcu n koeI, kir skY; iks QY rovih roj ]


h[ ugr ) f+v'w dr,y w'Hg rg a[ig dryp=dry'veg Vhk wi lw{=lwsj dHl vHg dwl[ o{=dwl
s[ b,De[ uj w[ i'; i'rdh=i'Sj wi[Gej m dwMdw epiP a'G dWVJ h'i w'Hg f+v'w sg dry'veg wiw[
uq%J a'G Vhk Apcj lwsj m epiP hg siejh sj rwgv h{ m epiP sj wdhSj hg siejh dr,y yvsj
h{ m u{lj dw ^
1! u{lj ldaepip lpSgsj a{l' hg q{ cgnp mm
drApdCbj q[v[ f+DFP hdi sieh wj Wlgnp mm ªrji ijqwvg q» 5@ b>e 957«
2! uj wj wdhbj sieh yv{ mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 186«

kIqw ikCU n hoveI; iliKAw Duir sµjog ]


h[ ugr ) bjfSj wgaj h'dHbj dwAP=wpN rg Vhk hp.sj dwMdw l.u'e ba[ dru'e ZpiJ a'G
hg dvdtbj h'dHbj hp.sj h{ m l.u'eg wiq Rps[ h'S a'G l.W.ZgbJ@ rj fsjioJ sj dqvjf hp.sj h{
a[ dru'eg wiq Rps[ h'S a'G drA'Cj hp.sj h{ m l.u'e~dru'e iPf s' LwagbJ l.lji sg wji }
yvj ihgbJ hV m u{lj dw ^
l.u'ep dru'ep spdH wji yvjrdh v[t[ bjrdh Fje mm ªufpug ljdhW@ b>e 6«
fi l.u'e dru'e sg f+jfag wiqJ bVplji dvt[ h'H[ ZpiJ s[ v[t bVplji hg hp.sg h{ m u{lj
dw ^
1! l.u'ep dru'ep Zpihp hg hPbj mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1007«
2! ugb u.a ldF a[ij t[vp mm
dru'de dqdv drApdCbj l.u'eg q[vp mm ªbjlj qhvj 4@ b>e 11«
$ $
$ 3! l.u'ep dru'ep wia{ dvdt fjH[ dwiap Vj yv{ yvjhj h[ mm $
$ $
$ ªqjiP qhvj 3@ b>e 1058« $
$ $
$ borj ^ l.lji dr,y idhS sj wgaj h'dHbj w'Hg rg IaV l`v Vhk h'r[ej dwMdw Zpi $
$ $
$ a'G hg f+qjaqj V[ l.lji dr,y idhS sj l.u'ep dvdtbj h'dHbj h{ dw dwhCj ugr dwaVg s[i $
$ $
$ l.lji dr,y ih[ej m lpbjl ba[ dsV lF } deS w[ ds,a[ h'H[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \125| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1! XdS zjv[ lFp dsrl ljl Vh WTV zBV davplji mm
$
$ $
$ ªeRpCg qhvj 5@ b>e 254« $$
$
$ 2! liW ugbj dldi v[tp ZpijhP dWVp v[t{ Vhg w'Hg ugRp mm
$
$ $
$
$ ªl'idn qhvj 1@ b>e 598« $$
$ $
$
$ vfBwgI myrw pRBu imlY; qW auqrih siB ibEg ] $
$
fPiWv[ wga[ r,DDdcbJ FjeJ wiw[ ldal.eda sg f+jfag hp.sg h{ ba[ lal.eda spbjij Rpl
f+q[Li sg f+jfag hp.sg h{ m rjdhepiP sg f+jfag h'S wiw[ uVqJ~uVqJaij s[ ldF dWYe=drA'C[
Rpaidh=sPi h' uJs[ hV m borj us'G r,DdcbJ FjeJ wiw[ q[ij f+DFP dqv ujr[ aJ lji[ dWYe=drA'C[
sPi h' uJs[ hV m

nwnk kau, pRB rwiK lyih; myry swihb bµdI moc ]


ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw f+q[Li s[ yiVJ dr,y dHl ai%J W[Vag wi' dw h[ f+DF=rjdhepiP
q{G sjl } ViwJ dr,y f{S a'G@ rj^ qjaj s[ eiF dr,y f{S a'G rj^ y"ijlg v,t uPVJ dr,y f{S
a'G ijdt=itSj wi' Fjr WyjRpSj wi' m dwMdw h[ q[i[ ljdhW=qjvw aP. W.sg=W.sg?jV[ dr,Dy'G
q'y=ApcjRpS rjvj h{G m dur[G ijq iPf h' w[ ijrS s[ W.sg?jV[ dr,Dy'G s[rdabJ } ApcjdHbj m spbjfi
Ipe dr,y w.l sg w{s a'G bV[wJ ljZPbJ ba[ Rpeil{V rie[ FeaJ } ApcjdHbj m wvupe dr,y
epiP VjVw iPf h' w[ WjWi sg w{s dr,Dy'G bV[wJ ljZPbJ@ sptgbJ~QigWJ } ApcjdHbj m

kiqk hovY swDsµgu; ibnsih sBy soc ]9]


ldaepiP ug w,aw s[ qhgV[ sg dryji lqjfa wis[ h'H[ b?givg ap,w dr,y `piqjV wis[
hV dw RpV%J sj f+a,t rj^ qVp,tj ligi iPf w,aw sj qhgVj lxvj h.psj h{@ duV%J } dHl qhgV[
ljZl.eda sg f+jfag h'r[ m b{l[ la l.egbJ sgbJ lF[=ljigbJ hg l'y=l'yJ drli uJsgbJ hV m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \126| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 135« $
$ $
$
$ mMØiGir mwih sohµdIAw hir ipr sµig bYTVIAwh ] iqn@ kI soBw ikAw gxI $
$
$ ij swihib mylVIAwh ] qnu mnu mauilAw rwm isau sµig swD shylVIAwh ] swD $
$ $
$ jnw qy bwhrI sy rhin@ iekylVIAwh ] iqn@ duKu n kbhU auqrY sy jm kY vis $
$ $
$ $
pVIAwh ] ijn@I rwivAw pRBu Awpxw sy idsin inq KVIAwh ] rqn jvyhr lwl
hir kµiT iqn@w jVIAwh ] nwnk bWCY DUiV iqn@ pRB srxI dir pVIAwh ] mMØiGir
pRBu AwrwDxw bhuiV n jnmVIAwh ]10]

q,zi_ljdhW l+g epiP biuV s[r ug qhjiju qhgdVbJ f+ojdH RpyjiV wgag dHl Wjihqjh[
Vjq[ WjSg dr,y hi dH,w qhgV[ spbjij Rpfs[L W?Ls[ bj ih[ hV m q,zi qhgVj dllgbi i,pa
sj fdhvj qhgVj h{ m dHo'G dllgbi i,pa sj bji.F hp.sj h{ m dul sj sPuj qhgVj f'h h{ m u{lj dw ^
ipda dllgbi lgav hdi f+eB[ q>zi f'dh ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 929«
hpS q,zi s[ qhgV[ spbjij wvupeg ugrJ $a[ sdHbj wiw[ WCg liv W'vg dr,y W[sJ LjLa=J
s[ epN[ F[s ldaepiP ug dwifj wiw[ dH,w~dH,w apw dr,y W?L ih[ hV@ dwMdw dHl upe dr,y
RpqiJ A'BgbJ a[ W,pZg q>s h{ m dHl wiw[ dul Vjv uvsg qpwag h'r[ b{lj Rpfs[L s[ w[ epiqda
sj FjRp Feag sj ilaj W?dLL wgaj m bduhg WjSg RpyjiV wgag dw u' Vjq iPf rg h{ a[
Vjq ufS sj Rpfs[L rg W?L ihg h{ m woj~wgiaV@ bjadqw rgyjiJ s[ F.cji[ Fi[ fH[ hV m
l' dHl LWs dr,y iPfw bv.wji spbjij ljcg bFjl dWiag } fBijSg ba[ bwjv fpit } fjaLjh
WSj w[ rj_hig f+q[Li } fag a[ ljcg du>s } dHlaig WSj w[ Rpfs[L W?Ls[ hV m

mMiGir mwih sohµdIAw; hir ipr sµig bYTVIAwh ]


q,zi s[ qhgV[ spbjij l.ljiw f,t dr,y l.ljig b"ia } dHh Rpfs[L W?dLbj h{ dw q,zi
s[ qhgV[ qjdh=dr,y Rph fag W+aj dHlaigbJ l'h.sgbj=l'FVgw hV@ Fjr l'Fj dr,y xW ihgbJ
hV m u' bjfS[ dfi=fag } hdi=f+q[Li sj iPf ujS w[ bjfS[ fag s[ l.de=Vjv dqv w[
W{nCgbjh=W{nsgbJ hV m Vj aJ l.lji s[ sPli[ qV,pt } drwjig ds=LBg Vjv s[tsgbJ hV ba[
Vj hg Rpls[ WyV lpSsgbJ hV m Wvdw bjfS[ fag } aV@ qV@ lMf w[ w'Hg b>aij F[s Vhk
i,tsgbJ m Fjr w'Hg Yv%j Vhk itsgbJ@ b{lgbJ dHlaigbJ hg Z.Vaj I'e hV m u{lj dw ^
aVp qVp s[dH V b>aip ijt{ mm
$ $
$ brij s[dt V lpV{ bFjt{ mm1mm ªlPhg idrsjl ug@ b>e 793« $
$ $
$ ldaepiP ug V[ dHh' duhj lpFjb l.lji sgbJ b"iaJ } W?dLbj h{ dw dul Vjv ws[ rg $
$ $
$ zi dr,y NeCj@ wv[L Vj h'r[ ba[ fag faVg sj f+[q WdSbj ih[ m duo[ b"iaJ vHg ldaepiP $
$ $
$ ug V[ Rpfs[L W?dLl wgaj h{@ Rpo[ fpiLJ vHg rg b{lj Rpfs[L h{ dw bjfSg faVg } bjfS[ $
$ $
$ hg ligi sj b,Zj dh,lj q>V w[ Rpl Vjv f+[q wiVj wi[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \127| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ biZ ligig Vjdi V A'c{!!!mm ªbjlj wWgi ug@ b>e 477«
$
$ $
$ $
$ u[ b{l[ Rpfs[L } ZjiV wi dvbj ujr[ aJ ws[ avjw sg V"Wa Vhk bj lwsg m wvQgZi $
$ $
$ fjaLjh V[ rg bjfS[ ?jvl[ } Rpfs[L W?LdsbJ WyV wga[ dw q[i[ dfaj l+g epiP a[e Whjsi $
$ $
$ ljdhW ug V[ q[i[ a'G dHh WyV wijdHbj lg m u{lj dw ^ $
$ $
$ lpdZ uW a[ hq Zig WyV epi sH[ hqji[ mm $
$ $
fPa dHh{ f+V a'dh f+jV uW ve zB oji[ mm
dVu Vjig w[ ljo V[hp apq dVa WT{Ihp mm
fi Vjig wg l[u FPdv lpfV[ hP V u{Ihp mm51mm ªslq@ b>e 842«
l' dHh' duhj Rpfs[L l.lji s[ Fv[ dha RpyjiV wgaj m dHl } ds=LBJa q>V w[& sj ds=LBJa@
b>aigr Fjr dr,y v{Gs[ hV dw qV,ptj ligi iPf q,zi s[ qhgV[ qjdh=dr,y Rph ugr iPf dHlaigbJ
v'w f+v'w dr,y l'h.sgbj=l'FVgw hV@ Fjr v'w f+v'w dr,y ul s[ Vjv l'FsgbJ hV m u'
hdi=f+q[Li dfip=fag Vjv b>aLwiV iPf l[uj $a[ f+q[Li Vjv dH,w liPf h'S iPf dqv w[
W{nCgbjh=W{nsgbJ hV m W{nS a'G Fjr ldoiaj v{Sj@ Fjr RpV%J sj qV dH,w bwjv fpit
rjdhepiP } fag q>V w[ updCbj h'dHbj h{ m dwl[ dH,Aj sg fPiag vHg s[rg~s[rdabJ r,v r[tsgbJ
rg Vhk ba[ Vj hg s[rg~s[rdabJ s[ WyV lpSsgbJ hV m bjfSj aV@ qV@ ZV fag f+qjaqj
} ds,aj h'dHbj h{ a[ hRpq{ sj Wigw fisj rg Vhk itsgbJ m
ªdHl[ rgyji } lf,LB wiV vHg dH,w ds=LBJa ldafpiLJ V[ ds,aj h{ m dHh ds=LBJa fCV
vHg s[t' qptrjw V.Wi 55«
l'@ dHl[ dryji s[ RpD,Da[ dH,w ds=LBJa a=[a[ Ipe s[ dHdahjl dr,Dy'G vesj h{ ^
ljtg lgaj sg_a=[a[ upe dr,y izPwpv s[ dLi'qS FerjV l+g ijqy.si ug l.lji sj RpD,Zji
wiV rjla[ drL} FerjV ug s[ y"rg brajiJ dr,Dy'G upe braji h'H[ hV m dul wpv dr,y bjf
ug sj braji h'dHbj@ dHl wpv dr,y r,Dc[~r,Dc[ Ziqg iju[ lPiur.Lg h'H[ hV m RpV%J sg dH,w Whpa
v.qg whjSg h{ m dHo[ w[rv FerjV ijq y.si ug s[ ugrV ydia= sj ds=LBJa v{ ih[ hJ m FerjV
ijq ug sg Ljsg dqovj Vi[L qhjijuj uVw sg lf,paig lgaj Vjv h'Hg m us'G lgaj drsj h' w[
lhpi[ zi bIpdZbj } ujS v,eg aJ lgaj sg qjaj lpV{Vj V[ bjfSg Zg } b{lg LpF dldtbj ds,ag@
u' b,u l.lji sg b"ia } F,pvg h'Hg h{ m qhjijuj uVw us'G bjfSg f,paig } drsj wiV v,ej
aJ Rpls[ V[aiJ dr,y uv Fi bjdHbj@ duV%J } s[t w[ qhjijuj sLio wdhS v,ej dw qhjiju )
b{lj dwM ( q{} w'Hg bjq spVgbj rie[ bZiqg v'wJ dr,y Vj lqN' m lgaj } q{G }h Vhk Zg WSj
w[ v{ ydvbj hJ m l'@ qhjijuj uVw wdhS v,De[ dw qhjiju sLio ) q{G b,u a'G bjfSg Zg } aphjcg
$ Zg WSjdHbj h{@ dHl sj aplJ V[ hg d?bjv itSj m us'G ijq ug } iju davw dqvS v,ej aJ $
$ lgaj qhjijSg WS w[ ijq ug s[ dl>zjlV $a[ W{nS vHg dabji h' ihg lg m byjVw bIpdZbj
$
$ $
$ s[ iju qdhvJ dr,y b{lj aP`jV Rpdnbj dw wwHg s[ WyVJ bVplji ijq ug } iju dqvS sg $
$ $
$ oJ y"sJ ljv sj WVrjl h' debj m Rpl r[v[ qhjiju[ sLio sg qV sg sLj Whpa ailI'e h' $
$ $
$ eHg dw q[i[ f,pai } dWVJ wlPi a'G hg dHaVg r,cg WVrjl ujS sg l;j dqv ihg h{ m fi ds,Da[ $
$ $
$ WyVJ sj Ziq fjvs[ h'H[ qhjiju[ V[ lF wpN udibj m dul r[v[ FerjV ug WVrjl ujS vHg $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \128| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dabji h'H[ aJ RpV%J s[ A'B[ Fijaj vAqS rg Vjv dabji h'H[ m lgaj rg bjfS[ Ziq sg fjvSj
$
$ $
$ wisg h'Hg@ dul ai%J FerjV ug V[ qpVg r[l ZjiV wgaj m Rpl[ ai%J qpVg r[l ZjiV wiw[ us'G $
$ $
$ FerjV ug Vjv sLio s[ ljhqS[ bjHg aJ lgaj sj qpVg r[l rjvj dvWjl s[t w[ sLio sgbJ $
$ $
$ ZjhJ dVwv eHgbJ ba[ dwhj dw h[ f,paig ) WVrjl ujS vHg a{} dwl V[ dwhj h{ ( q{G qhjiju[ $
$ $
$ uVw } wg qP>h drtjrJej ( dw dul} bjfSg f,paig WSj w[ zi dvbjRpS r[v[ WyV wgaj lg $
$ $
$ dw q{G a[i[ Vjv'G rg d;bjsj dfaj rjvj dfbji s[rJej@ q[i[ dHl WyV sj wg WS[ej ( aJ lgaj $
wdhS v,eg dw h[ dfaj ug ) us'G q{G f[w[ zi a'G drsj h'S v,eg lg aJ q[ig qjaj V[ u' dldtbj
ds,ag lg@ q{G Rpl dr,y ds=C% idhS sj WyV ds,aj lg m qjaj sg dldtbj lg dw b,u a'G aP. bjfS[
fag sj fiAjrJ WS w[ ih[Geg m duo[ ijq Rpo[ aP. m u[ a[ij fag ijq iju dl>zjlV $a[ dWiju[ aJ
iju lpt sg dh,Dl[sji h'r[Geg m u[ ijq WV dr,y h'r[ej aJ aP. rg WVrjlg h'r[Geg m u[ A,ag f+wji
s[ F'uVJ sj lpt dqv[ aJ Rplsj bV.s qjS[eg ba[ u[ iptj F'uV dqv[ aJ bjfS[ fag $a[ dHaij;
Vhk wi[Geg m dHl vHg q[ij fag s[ Vjv W{nSj hg L'FVgw h{@ Fjr[G fag iju dl>zjlV $a[ W{n[
ba[ Fjr[G WVJ dr,y m dHh dwr[G h' lwsj h{ dw q{G iju qdhvJ dr,y ba[ fag WVJ dr,y h'r[ m dHh
q[i[ vHg dV>sa wiq h'r[ej m l' lgaj 14 ljv WVrjl dr,y FerjV ug Vjv ihg a[ spt N,v w[
rg lpt bVpFr wisg ihg m u{lj dw ^
iPt' F'uVp FPdq l{V ltg df+b l.de lPdt dWhja mm ªwjVCj qhvj 5@ b>e 1306«
dHl[ vHg b,u a,w lgaj sg L'Fj h' ihg h{ m dHhg dlZJa ldaepiP ug V[ q,zi qhgV[ sg
fdhvg apw dr,y ds,aj h{ dw duhCgbJ dHlaigbJ bjfS[ fag s[ Vjv dqv w[ W{nsgbJ hV@
Rph l'FVgw hV m dHl[ ai%J udebjlP iPf lgaj f+qjaqj iPf ijq Vjv dqv w[ hg l'FVgw h{ m

iqn@ kI soBw ikAw gxI; ij swihib mylVIAwh ]


RpV%J sg l'Fj } dwbj=wg eSg=deSag dr,y dvbjHgH[@ u' udebjlP iPf dHlaigbJ
ljdhdW=qjvw fag f+qjaqj V[ bjfS[ liPf Vjv q[vCgbjh=q[v vHgbJ hV@ Fjr bF[s wi
vHgbJ hV m Rph rjdhepiP s[ b{l[ bV.s dr,y idh>sgbJ hV dw RpV%J } ws[ rg drwji Vhk xpisj
ba[ Vj hg ws[ r{i@ dri'Z@ ije s:{t xpis[ hV m l'@ b{l[ ldafpiLJ iPf lphjeSJ sg qdhqj }
dedSbj Vhk uj lwsj m

qnu mnu mauilAw rwm isau; sµig swD shylVIAwh ]


u' udebjlP iPf dHlaigbJ ljZ=l+[LB epSJ rjv[ qhJfpilJ iPf lh[vCgbjh=lh[vgbJ s[
$ l.de=Vjv dqvgbJ hV m Rph ljZPbJ sg l.ea s[ f+ajf wiw[ ijq=iq[G h'H[ f+q[Li dlRp=Vjv $
$ dqvgbJ hV m RpV%J sj aVp=ligi ba[ qVp=lPtq ligi qRpdvbj=f+Dx,pva h'dHbj h{ m borj RpV%J $
$ $
$ sj aV ba[ qV rjdhepiP f+q[Li Vjv qRpdvbj=dqv debj h{ m dxi RpV%J sg v'w f+v'w dr,y $
$ $
$ u{ u{ wjip hp.sg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ hdi qdV adV rdlbj l'Hg mm u{ u{ wjip wi[ lFp w'Hg mm $
$
$ ªl'idn qhvj 5@ b>e 629« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \129| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
swD jnw qy bwhrI; sy rhin@ iekylVIAwh ] $
$
$ u' ugr iPf dHlaigbJ ljZP uVJ sg l.ea a[=a'G Wjhig=Wjhi idh>sgbJ hV@ Rph rjdhepiP
$
$ $
$ fag a'G dWVJ dHw,vgbJ hg idh>sgbJ hV m Fjr FBwsgbJ hV ba[ t,uv~tpbji hp.sgbJ hV m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! u' ugb hdi a[ drApC[ l[ lpdt V rldV F{S mm ªqjN qhvj 5@ b>e 136« $
2! WjNhp dfbji[ w'dH V lji[ H[wvCg wpivjH[ mm
VjVw lj ZV dqv{ dqvjHg dWVp f+gaq sptp fjH[ mm1mm
ªeRpCg qhvj 1@ b>e 243«

iqn@ duKu n kbhU auqrY; sy jm kY vis pVIAwh ]


b{lgbJ f+qjaqj a'G W[qpt ugr iPf dHlaigbJ s[ dli a'G ypijlg v,t uPVJ dr,y bjrj eRpS
sj@ qjaj s[ eiF dr,y f,pDn[ vBwS sj@ u.qS qiS sj@ bdrdsbj@ bl.qaj@ ije@ s:{t@ bdFdVr[L
f>u wv[LJ sj spt wWhP=ws[ rg Rpai{=Rpaisj Vhk@ Fjr sPi Vhk hp.sj a[ b>a } uqJ s[ rl
hg fCgbjh=f{GsgbJ hV m dHl[ dlZJa } wvQgZi fjaLjh s[ dHdahjl dr,Dy'G dHh ljtg lf,LB
wisg h{ m
ljtg e.eP W+jhqS_dHw e.eP Vjq sj W+jhqS u' epiP zi dr,y V"wi lg m dHh wHg ljv
epiP zi sj vPS tJsj dihj m b>a dHl wfBg ba[ AvgH[ V[ Rpl r[v[ Z'tj wgaj@ us'G epiP s[
fdirji $a[ dH,w Whpa rcg dWfaj sj lqJ lg m us'G ldaepiP ug V[ bV.sfpi ljdhW dabjdebj
aJ lilj s[ dwVji[ $a[ fdirji sgbJ da>V dh,Dl[ WS[ m bwjv fpit s[ FjS[ dr,y fdirji sj
dH,w dh,lj epiP ljdhW a[ s'V'G r,Dc[ ljdhW;js[ WjWj buga dl>z a[ WjWj upNji dl>z ug lilj
fji wi w[ i'fC hp.s[ h'H[ yqw"i ljdhW bj eH[ m duo[ zqljV s[ u.e dr,y s'r[G ljdhW;js[ LhgsgbJ
fj eH[ ba[ epiP ljdhW ?jvl[ sj WyV q>V w[ qjvr[ rjv[ fjl[ } fZji[ m fdirji sj sPuj dh,lj
qjaj lp.si w"i ba[ qjaj ljdhW w"i ug FjHg qVg dl>z ba[ FjHg urjhi dl>z ds,vg rjv[
Vjv@ fhjC sg w,A~w,A dr,Dy'G hp.s[ h'H[ ds,vg fhp.y[@ duV%J sj q[v dxi sqsqj ljdhW epiP ljdhW
Vjv h'dHbj ba[ b>a ds,vg dr,y l,yt>c eqV wgaj m fdirji sj aglij dh,lj@ dulsg r.c
wpsia V[ WCg bugW duhg wgag m l.lji dr,y idh>DdsbJ us'G w'Hg dWiZ brloj dr,y uJsj
h{@ Rps'G rg Rpl } dwl[ lhji[ sg v'C f{Gsg h{ ba[ us'G w'Hg WyfV dr,y h{@ Rps'G rg lhji[ sg
v'C h{@ fi dHo[ wpsia V[ lji[ lhji[ ?aq wiw[ epiP fdirji s[ dHl agli[ dh,Dl[ } dH,w Whpa
r,Dc[ dHqdahjV dr,y fj ds,aj m lilj fji widsbJ hg qjaj epui w"i@ WjWj u'ijri dl>z@ WjWj
$ `adh dl>z ug } dHl vPS hijqg spLB W+jhqS V"wi e.eP sj dqvjf h' debj@ u' dq,ngbJ~dq,ngbJ $
$ e,vJ Vjv drLrjl s[ w[ qjaj ug ba[ W,DdybJ } bjfS[ df>c t[Cg v{ debj m duo[ dvuj w[ $
$ $
$ qjdHbj s[ vjvy dr,y bj w[ bjfSg qjaj l'Fg } f+[isj dihj dw da>VJ } ;dhi s[ sHgH[ m $
$ $
$ qjaj V[ dHl } ridubj dw b{lj ;pvq Vj wi m duV%J } v'wk q,Do[ B[ws[ hV@ duV%J s[ f{i fPus[ $
$ $
$ hV@ RpV%J $a[ b{lj ;pvq wiV Vjv bjfSj zi aJ wg ljij df>c hg RpuC ujr[ej m a[ig L'Fj $
$ $
$ dHV%J sg l[rj wiV@ dfRp@ f,paJ ba[ qJ~f,paJ s[ dqvjf wijRpS dr,y h{ m Ijs i,tk ) u[ aP. b{lj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \130| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Vj wiw[ w'Hg ;pvq wgaj aJ dHo[ wLB lhji w[ b>a } uqJ s[ rl fr[Gej ba[ ws[ rg lptg
$
$ $
$ Vhk h' lw[Gej m fi dHlV[ vjvy dr,y bj w[ bjfSg qJ sg dH,w rg e,v Vj q>Vg a[ ija } $
$ $
$ qjdHbj sg tpiug y,pw w[ dH,w fjl[ vj ds,ag a[ y'i~y'i wdh w[ i"vj fjRpS v,ej m qjaj ep;i $
$ $
$ w"i u' ujes[ fH[ lV@ wdhS v,e[ dw e.debj dwM i"vj fjRpS v,ej h{G@ dHo[ w'Hg y'i Vhk $
$ $
$ bjdHbj m q{G lqdNbj dw aP. ZV } y,pw w[ dwl[ lpi,Ddtba oJ $a[ i,t dihJ h{G m u[ a{} ZV sg $
$ $
$ v'C h{ aJ aP. W[Lw i,t v{@ fi dHl lq[G ZV Vjv'G wgqag q[i[ f'adibJ sgbJ ujVJ hV m fi $
dHl spLB $a[ dldtbj sj RpvB bli h'dHbj a[ wdhS v,ej dw q{G bjfSg ujV sg Wj;g vj
w[ aphj} zi dr,y fVjh ds,ag a[ aplk q{} y'i WSj w[ q[ij y.ej bdhljV ypwrjRpS v,De[ h' m
dHh wdh w[ q'di>Dc[ s[ i.zCJ } ?Wi s[ ds,ag dw q[i[ zi epiP wg qjaj ba[ ljdhW;js[ hV m
aJ q'di>c[ s[ i.zC qjaj ug lq[a ljdhW;jdsbJ } fwC w[ v{ eH[ m q'di>Dc[ sg Rph w'arjvg
$a[ v'h[ sj fpijSj sirj;j bu[ aw wjdHq h{ m duo[ epiP w[ ljdhW;js[ w{s it[ lV m dHo'G lidh>s
dvbJs[ eH[@ duo[ n.T[ Wpiu dr,y w{s i,Ddtbj a[ 11~12 f'h sg f[Lg h'Hg a[ 13 f'h sg f[Lg
a'G Wjbs Lhgs wi ds,Da[ eH[ m l' b{l[ ljZ iPf l+[LB epSJ rjv[ fdirji a'G Wjhi h' w[ e.eP
sj Wpij hjv h'dHbj m dul } v'wg epiP sj l[rw lqN w[ ldawji wis[ lV@ b>a fdirji dr,y
dHw,vj hg idh debj m duhCg qjdHbj vHg ;pvq wgaj Rph qjdHbj dHl a'G wpB wpB w[ wTrj
vHg lg m dHl eq dr,y w.ZJ Vjv B,wij qji~qji w[ sptg h'dHbj v'wJ sj uPn[ BpwC tj~tj w[
ep;jij wisj m fdhvJ dHw,Dv[fS dr,y h' w[ sptg h'dHbj@ dxi uqJ s[ rl f{ w[ sptg h'dHbj m
dur[G epiP biuV ljdhW ug sj dHh b>Ddq+a WyV q,zi s[ qhgV[ dr,y RpyjiV wgaj h'dHbj h{ m
Rpl sj dlZJa dHl ljtg Vjv Tpwsj h{ m b>a } us'G ugr } v[tj s[Sj f{Gsj h{ aJ fwCV
rjla[ Ziqiju[ s[ sPa bj uJs[ hV@ u' bj w[ wdh>Ds[ hV dw uvsg yv'G@ aphj} Ziqiju sg
wydhig dr,y WpvjdHbj h{ m u{lj dw ^
1! bqvp dlijV' v[tj s[Vj mm bjH[ wdnV sPa uq v[Vj mm ªlPhg wWgi ug@ b>e 792«
2! lPqdh ZVp ijtV wRp sgbj qpeZp wh{ ZVp q[ij mm
uq wj c.cp qP>c qdh vje{ dtV qdh wi{ dVW[ij mm3mm
ªbjlj wWgi ug@ b>e 479~80«
3! ldaepi wj FRp A'dcbj qVhdn w.qp V bjr{ ijdl mm
uq fpdi WZ[ qjigbdh w' V lpS[ bisjdl mm ªrji rch.l q» 3@ b>e 586«
4! ldaepip A'dc sPu{ ve[ dwbj widV be{ ujdH mm
uq fpdi WZ[ qjigbdh Whpag dqv{ lujdH mm3mm ªqjiP qhvj 3@ b>e 994«
$ $
$ ijn@I rwivAw pRBu Awpxw; sy idsin inq KVIAwh ] $
$ $
$ duVg=duV%J ugr iPf dHlaigbJ V[ bjfSj=bjfS[ f+DFP f+q[Li s[ bV.s } ijdrbj=qjdSbj@ $
$ $
$ rj F'debj h{ m l[=Rph dVa=hq[Lj hg debjV iPf@ rj^ dryji iPf b,tJ Vjv r[tgH[@ aJ f+qjaqj $
$ $
$ s[ liPf dr,y bF[saj iPf tCgbjh=by,v dsldV=dsl ihgbJ hV m Fjr by,v iPf f+qjaqj $
$ $
$ s[ liPf dr,y tCgbjh=by,v h'Hgbj dVa=hq[Lj hg dsl ihgbJ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \131| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hdi spbji{ tigbj mm silVp wigbj mm $
$ $
$ VjVw epi dqigbj mm Whpdi V dxigbj mm ªlPhg qhvj 5@ b>e 746«
$
$ $
$ $
$ ªijdrbj=epiWjSg dr,y bjdHbj dHh \ijdrbj| fs o'C%j duhj lf,LB wiV rjvj h{ m dHh $
$ $
$ LWs l.ld*a FjLj sj h{ m dul s[ bio hV_F'debj@ qjdSbj@ iqSj bjds m Rpyj iPhjVg il $
$ $
$ qjSV vHg Wg #ijrSj$ fs ridabj debj h{ m« $
$ $
rqn jvyhr lwl hir; kµiT iqn@w jVIAwh ]
duhCgbJ ugr iPf dHlaigbJ fag f+q[Li s[ lVqpt hV@ RpV%J V[ r{ije iPfg iaV@ debjV
iPf urjhi@ f+[q iPfg vjv ba[ Vjq iPf lp.si w{Gnj@ wipSj@ q{a=g@ qpsaj a[ Rpf[dtbj iPf vCgbJ
dr,y fi' w[ b>aLwiV iPf w.n dr,y uCgbjh=uCVj Fjr fdhdVbj h'dHbj h{ m

nwnk, bWCY DUiV iqn@; pRB srxI dir pVIAwh ]


ldaepiP ug woV wis[ hV dw u' qhjaqj iPf ltgbJ f+DFP s[ si sg LiV dr,y
fCgbjh=fHgbJ hV@ q{G sjl RpV%J sg yiV ZPC } WJA{=yjhp.sj hJ m rj^ h[ udebjlP ) u' h.eaj@
qqaj@ s[h bdZbjl bjds lF wpN dabje w[ f+DFP s[ si sg LiV dr,y fHgbJ hV@ daVJ ldafpiLJ
iPf lphjeSJ s[ yiVJ sg ZPCg } WJA{=yjhpSj wi m dwMdw yiV ZPC dr,y dHaVg Lwag h{ dw
wiqJ s[ fpn[ v[t } rg dqBj lwsg h{ m ªdHl $a[ veS rjvg FjHg lpW[e dl>z sg ljtg s[t' qptrjw
V.Wi 173« ldafpiLJ sg yiV ZPC sg qdhqj woV wis[ h'H[ `piqjV wis[ hV m u{lj dw ^
1! duaV[ agio s[rg ojf[ ldF daaV[ v'ydh ZPdi ljZP wg ajHg mm
hdi wj l.ap dqv{ epi ljZP v{ dalwg ZPdi qpdt vjHg mm3mm
ªqvji qhvj 4@ b>e 1263«
2! sjVp qdh>cj avg tjwp u[ dqv{ a qladw vjHgb{ mm
ªrji bjlj qhvj 1@ b>e 468«

mMiGir pRBu AwrwDxw; bhuiV n jnmVIAwh ]10]


q,zi s[ qhgV[ sg drbjdtbj lqjfa wis[ h'H[ ldaepiP ug q,zi s[ qhgV[ sg b?givg
apw dr,y qhgV[ sj VJ v{ w[ sls[ hV dw RphVj sj q,zi sj qhgVj lxvj h'dHbj h{@ duV%J
V[ f+DFP f+q[Li s[ Vjq } bjijZSj=dlqiVj wgaj h{ m dlqiV s[ f+ajf wiw[ Rph WhpdC=qpC w[
ugr iPf dHlaigbJ u.qsgbJ qisgbJ Vhk hV@ rj^ qV,ptj ligi iPfg q,zi s[ qhgV[ dr,y f+DFP
f+q[Li } dul V[ Ijs@ Fjr dlqiVj wgaj h{@ Rph dxi dHl l.lji dr,y qpC w[ ugr iPf dHlaig
$ sj uVqCgbjh=uVq v{Sj@ Fjr eiF dr,y bjRpSj Vj=Vhk h'r[ej@ Fjr Rph udebjlP iPf $
$ $
$ dHlaigbJ u.qS qiVegbJ Vhk m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ f+F w{ dlqidV eidF V Wl{ mm $
$ $
$ f+F w{ dlqidV sPtp uqp Vl{ mm ªeRpCg lptqVg q» 5@ b>e 262« $
$ $
$ rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \132| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 135« $
$ $
$
$ poiK quKwru n ivAwpeI kMiT imilAw hir nwhu ] mnu byiDAw crnwribMd $
$
$ drsin lgVw swhu ] Et goivMd gopwl rwie syvw suAwmI lwhu ] ibiKAw poih n $
$ $
$ skeI imil swDU gux gwhu ] jh qy aupjI qh imlI scI pRIiq smwhu ] kru gih $
$ $
$ $
lIn@I pwrbRhim bhuiV n ivCuVIAwhu ] bwir jwau lK byrIAw hir sjxu Agm
Agwhu ] srm peI nwrwiexY nwnk dir peIAwhu ] poKu suohMdw srb suK ijsu bKsy
vyprvwhu ]11]

f'h_ljdhW l+g epiP biuV s[r ug@ u' WjiJ qhgdVbJ spbjij Rpfs[L W?L ih[ hV m hpS
f'h s[ qhgV[ spbjij fiq fdr,ai Rpfs[L W?dLL wiV v,De[ hV m dllgbi i,pa sj sPlij qhgVj
f'h h{ m u{lj dw ^
ipda dllgbi lgav hdi f+eB[ q>zi f'dh ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 929«

u' f'h sj qhgVj h{@ dHl qhgV[ } W+jhqSJ s[ Fiq ujv V[ e+l i,Ddtbj lg m dHh qhgVj
rg w,aw s[ qhgV[ sg ai%J Whpa F{Cj q>DdVbj h'dHbj lg m s'VJ qhgdVbJ } lxvj wiV rjla[
ldaepiP ug V[ fdhv[ ujq[ dr,y w,aw sj qhgVj ba[ slq[G ujq[ dr,y f'h sj qhgVj braji
ZjiV vHg ypdSbj m spVgbJ dr,y fHg h'Hg bdebjVaj sg Zp.s q[Bg m dHV%J qhgdVbJ dr,y f{sj
h'S rjv[ W,Dy[ u' V`ia sj dLwji hp.s[ lV@ RpV%J sj Fvj wgaj m ldaepiP ug sj dHh lpFjb
dihj dw duV%J } v'w Vgy ba[ dce[ h'H[ lqNs[ lV@ RpV%J } RpnjdHbj m u{lj dw ^
Vgyh RPy wi{ q[ij e'dW>sp!!!mm ªqjiP idrsjl ug@ b>e 1106«

f'h s[ qhgV[ f+ag epiP VjVw ljdhW aptjig ije dr,y b{lj WyV wis[ hV m u{lj dw ^
f'dt aptjip fC{ rSp da=Sp ilp l't{ mm ªaptjig qhvj 1@ b>e 1109«

dHl qhgV[ dr,y lisg ;'iJ $a[ hp.sg h{ a[ Wi` f{S s[ wjiV zjh xpv si,ta lF $a[ bli
hp.sj h{ ba[ w'qv f"s[ l,pw uJs[ hV m dHl q"lq sj duo[ ljig WVlfag $a[ bli hp.sj h{@ Rpo[
dHlsj fjSg $a[ Whpaj edhij bli hp.sj h{ m fjSg bjfSj liPf Wsv w[ ba[ bjfSj lpFjb
dabje w[ uC%aj } f+jfa h' uJsj h{ m fjSg s[ uq[G h'H[ dHhVJ dh,DdlbJ } Fjr[G h,oJ dr,y Fjr[G
WlaiJ dr,y fj w[ Rpnj vr' m dwMdw fjSg dr,y u' s=rS sj epS h{@ Rph uC%aj } f+jfa
h'S Vjv dH,w f,oi riej b"epS Rpl dr,y bj debj m fi u[ dryji wiw[ s[tgH[ aJ us'G fjSg
$ $
$ Wi` WdSbj aJ Rpl dr,y h'i w'Hg rg fsjio Vhk w[rv fjSg hg fjSg h{ m fi Rpl} fjSg $
$ $
$ w'Hg rg Vhk wdh>sj a[ Wi`~Wi` ljig spVgbj wdhS v,e uJsg h{ m b{lj dwM h'dHbj ( dHl $
$ $
$ sj Rpai lf,LB h{ dw fjSg $a[ q"lq sj bli h'dHbj a[ Rph uC%aj } f+jfa h' debj m dHh $
$ $
$ f+d*ag $a[ q"lq sj f+a,t f+Fjr h{ m us'G i,pa Wsvg Yhg Wi` fjSg WSVj LpiP h' uJsj h{ ba[ $
$ $
$ fjSg bjfS[ rjlar liPf dr,y bj uJsj h{ a[ dxi Rpl } w'Hg rg Wi` Vhk wdh>sj m le'G $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \133| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lji[ hg fjSg~fjSg wdh>s[ hV m l'@ dul ai%J dHh ds=LBJa h{ m dHl ai%J #sj ds=LBJa$_dHl[
$
$ $
$ ai%J qV,ptj ligi iPf f'h sj qhgVj h{ m wpl.ea iPf q"lq s[ bli Vjv ugr iPf f"GdsbJ s[ LpF $
$ $
$ epSJ iPf f,Da[ NC eH[ a[ f+[q FjrVj iPf w'qvaj VLB h' eHg m bjaqj iPfg uv h{@ Rpl dr,y $
$ $
$ l.lji sg l,aIaj iPf uC%aj a[ lgavaj h{@ Rpl Vjv qV iPfg Wi` sj fpavj WdSbj h{ m dul $
$ $
$ ai%j Wi` } Wlai dr,y fj w[ dwa[ qi;g dvujdHbj uj lwsj h{@ dHl[ ai%J dHl uC%aj f+jfa $
$ $
$ h'H[ qV } ypijlg v,t uPVJ iPf Wlai dr,y fj w[ dvujdHbj uj dihj h{ m u' qV dr,y f+[q iPf $
TvS sj epS lg@ Rph VLB h' debj a[ h.wji iPf wn'iaj bj eHg m us'G epiP iPf lPiu sgbJ
Rpfs[L iPf dwiVJ qV iPf Wi` s[ fpav[ $a[ fHgbJ aJ Rpl dr,y f+[q iPf s=rS sj epS f{sj
h' debj m us'G Rpfs[L iPf dwiVJ Vjv bdebjV iPf uC%aj a[ lgavaj@ l.lji sg l,aIaj a[
rjLVj Vdria h' ujr[eg@ as'G qV VLB h' ujr[ej m qV VLB h'H[ a'G W+hq iPf uv Vjv bjaqj
iPf uv dHl ai%J dqv uJsj h{ m dul ai%J ldaepiP ug `piqjV wis[ hV m u{lj dw ^
1! lPiu dwidS dqv[ uv wj uvp hPbj ijq mm
u'ag u'da ivg l.fPiVp ogbj ijq mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 846«
2! wWgi Fvg FHg u' FRp fdibj dslj eHºg lF FPdv mm
Yij edi fjVg FdHbj ujdH dqdvY Tdv wPdv mm177mm
ªlv'w wWgi ug@ b>e 1374«
us'G W+hq iPf fjSg ugr iPf Wi` sj e'vj WdSbj aJ Rps'G rg fjSg hg lg m u{lj dw ^
Vgi qjN Yij FH[ I"G ue bjaq ijq mm20mm ªdryji qjvj@ bdZ^ 5«
us'G debjV iPf lPiu Vjv Tv w[ ugr fpSj VLB h' debj aJ rg W+hq hg ih[ej m w[rv
qjdHbj s[ f+Fjr wiw[ wpN lq[G vHg uC%aj } f+jfa h'dHbj lg m

poiK quKwru n ivAwpeI; kµiT imilAw hir nwhu ]


RpV%J } qV,ptj ligi iPf f'dt=f'h s[ qhgV[ dr,y uC%aj iPf aptjip=Wi` Vhk drbjfsg@
duV%J s[ dhis[ iPfg w.n dr,y Vjhp=fag hdi=f+q[Li sj Vjq dqdvbj h{@ Fjr f+jfa h'dHbj h{ m
u{lj dw ^
fjvj ajRP wAP V dWbjf{ ijq Vjq epV ejdH mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 378«
ªdHl apw dr,y aptji fs l.ld*a FjLj sj h{@ l.ld*a dr,y apÚ ji=rix@ wwi« rj^
bdebjV iPf f'h sj uC%aj iPf fjvj Rpl $a[ V drbjfHg=bli Vhk wisj m borj f+a,t Fg
$ f'h s[ qhgV[ sg lisg RphVJ } spt sjdHw Vhk@ dwMdw eiqg a[ lisg@ lpt a[ spt@ Fpt a[ $
$ dfbjl dr,y RphVJ sg adawLj dWiag h' y,pwg h{ m f+q[Li bjfS[ Vjq sg b{lg vju fjvsj $
$ $
$ h{@ u[ eiqg h'r[ aJ Vjq dHaVg n.T s[ ds>sj h{ dw a,agbJ argbJ $a[ a,aj i[aj Fg a,aj Vhk $
$ $
$ vesj m Vjq sg n.T sj bV.s WdSbj idh>sj h{ a[ n.TgbJ Wi`jVg fhjCgbJ dr,y W{dnbJ } $
$ $
$ Vjq b{lj b>si'G dV,z ds>sj h{ dw n.T sj f+a,t spt Vhk drbjfsj m Vjq s[ dVz sj bV.s $
$ $
$ WdSbj idh>sj h{ m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \134| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
mnu byiDAw crnwribMd; $
$
$ f+q[Li rjdhepiP s[ yiVjidW>s \yiV+bidW>s| yiVJ wqvJ \bidW>s=dul sgbJ f>tCgbJ
$
$ $
$ fhgH[ s[ bi=eu sg ai%J h'S dsV } dtCV rjvj Fjr wqv| dr,y qV W[dZbj=drdV%bj debj h{ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! bdv qwi.s yiV wqv dlRp qVp x[di x[di igN{ mm $
ªwdvbjV qhvj 5@ b>e 1321«
2! hdi yiV wqv qVp W[dZbj dwAp bjV V qgnj ijq iju[ mm
ªbjlj qhvj 4@ b>e 453«
3! Frip v'Fg wplq Wjlp wj dqdv bjfp W.Zjr{ mm ªrji u{alig qhvj 5@ b>e 708«
4! f+gda f+[q aVp tdy idhbj Wgyp V ijHg h'a mm
yiV wqv qVp W[dZY WPNVp lpida l.u'e mm2mm ªyRpW'v[ qhvj 5@ b>e 1363«
5! yiV wqv qVp W[dZbj duRp i.ep qugnj mm ªrji u{alig qhvj 5@ b>e 708«
ljtg WgWg w"vJ sg_vjh"i Ldhi s[ idhS rjvg dH,w w"vJ Vjq sg vCwg lg m epiP
ljdhW s[ yiVJ~wqvJ s[ dfbji sg dHh ljtg dvtS a'G fdhvJ dHh dvtSj bdab>a ;iPig
h{ dw w"vJ w"S lg ( epiP zi s[ qhjV drsrjV #FjHg wjV% dl>z VjFj$ ##qhjV w'L$ a[ #FjHg
wiq dl>z dhlB'igbV$ dHdahjl s[ wHg L.dwbJ sj RpD,ai ds>Ds[ h'H[ veFe dHV%J s'VJ drsrjVJ
sg w"vJ Wji[ v,eFe dHw' hg ijdH h{ dw dHh qplvqjVJ sg vCwg Vhk lg@ Wvdw dul wj;g
sg dHh vCwg dHdahjl dr,y dvtg h'Hg h{@ b{lj Vhk h{ m Wvdw w"vJ sg oJ $a[ dHl sj Vjq
#wqvj$ Vjq wiw[ dh>sPbJ sg vCwg lg@ duhCg dw wj;g V[ A'Bg Rpqi dr,y hg q,pv ?igsg h'Hg
lg ba[ dHlsj Ziq dF=LB wiw[ VujdH; aigw[ Vjv dHl } bjfS[ r,l dr,y i,Ddtbj h'dHbj
lg ba[ dHl wj;g s[ ;pvq sj dLwji h'Hg dHl vCwg V[ fgi qgbJ qgi sg lhjdHaj Vjv epiP
ljdhW sg LiV a,wg bi epiP ug V[ LiV fjvw Ziq rgyjidsbJ dHl } bjfSg LiV dr,y
i,Ddtbj a[ f+q[Li s[ Vjq Vjv u'C w[ qpwa wgaj m a[ sPlij f,t w"vJ Wji[ u' dl,t uea s[ r,Dc[~r,Dc[
v[twJ a'G dHvjrj Vjq WjSg s[ ilgH[ qhjV drsrjV FjHg rgi dl>z ug@ duV%J sg dHdahjl
t'u s[ hrjdvbJ sg b>L v{ w[ blk dHh ljtg dvt ih[ hJ m FjHg ljdhW V[ dHo[ dHh dl,Z wgaj
h{ dw w"vJ wj;g sg hg Zg lg m Rpo[ Vjv fpijS[ v[twJ s[ hrjv[ s[ w[ dHh Fg dl,Z wgaj dw
dfAv[ uVq sg dH>sifpigbJ sg bf,AiJ s[ dr,Dy'G RpirLg Vjq wiw[ bf,AiJ lg@ u' wdfv qpVg
s[ Lijf wiw[ IrVJ=IrV a'G Fjr qplvqjVJ s[ zi f{sj h'Hg m ##l+g epiP dlZJa fjiuja e+.o$$
$ s[ wiaj f>Ddca hdi dl>z ug Rph 11 drL+jq lv'w 183 dr,y dvts[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ b>a wjv[ qIj s=L.£ l+g qaJ fs fpLwiq m $
$ $
$ ba' ujV[ d*fj dl>DZ' qpV[ LjZ' rijIa[ m $
$ $
$ dulsj bio_l+ g Ipa \ldaep i P ugRp )| q{G b>a r[v[ bjf ug s[ yiV wrv s[t[ hV@ dHl $
$ $
$ vHg q{G hpS ujS vgaj h{ dw \wdfv qpVg s[| L+jf sj b>a h' debj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \135| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dHs.y'waj ijaj s[rg dVu. iPf> lVjaVq m ªlv'w sj fPirjiw@ 185«
$
$ $
$ $
$ Fjr_dHh wdh w[ Rph s[rg bjfS[ bjds dVu iPf } f+jfa h' eHg m $
$ $
$ hpS dHo[ blk dHl dl,DB[ $a[ fhp.y[ hJ dw dl,t uea s[ r,Dc[~r,Dc[ dvtjigbJ s[ v[t Fjr[G $
$ $
$ bjfl dr,y Vhk dqvs[@ fi qPv dlZJa w"vJ sj wdvbjS wiVj hg h{ m lji[ epiP ljdhWjVJ sj $
$ $
$ bjds epiP VjVw ljdhW a'G v{ w[ slr[G epiJ a,w dHh dWis dihj h{ dw duo[ dwl[ V[ f+garjV $
$ $
h' w[ uJ f+[q rl h' w[ bjf } Ijs wgaj@ Rpo[ hg ldaepiP ug fhp.y[ hV m u{lj dw epiP VjVw
ljdhW sj ijdH Wpvji s[@ FjHg vjv' bjds dl,tJ s[ Ijs wiV a'G ba[ A[r[G ujq[ dr,y FjHg
iPf[ a[ ci'vg FjHg lJHg sjl s[ fhp.ySj@ VjVw qa[ bvqla ljZP s[ Ijs wiV $a[ wLqgi
sg qjHg Fjefpig sg dty $a[ fhp.ySj dHdabjdsw f+l.e hV m dHh l.lji sj lpFjb h{ dw Fjr[G
w'Hg dwaVj hg fdr,ai ugrV rjvj epiqpt h'r[@ ljZP~l.a@ diLg~qpVg@ braji@ f{Q.Wi h'r[@
duo[ l.lji s[ upbjV Rpqi dr,y f+ga wiV rjvg dwl[ b"ia ujag dr,Dy'G r[dtbj@ Rpo[ l,Dy[ f+[q
} Fg e.s[ d?bjvJ rjv[ v'wJ V[ e.sg rgyji yiyj sj drLj WSj w[ ldafpiLJ s[ ugrV $a[
wHg ai%J s[ wv.w vejRpS rjv[ bjds a'G hg f+qjS dqvs[ bj ih[ hV m b{o[ dH,w e,v l'yS
rjvg h{ dw ldaepiP qjHg Fjefpig s[ zi fhp.ys[ hV@ b,u a,w dHl e,v $a[ w'Hg L.wj Vhk
Rpng m wjiV dHhg h{ dw qjHg Fjefpig sg Rpqi dWiZ brloj dr,y h{ m w"vJ dH,w wj;g sg
Zg h{ m wj;g rg Rph u' bjfS[ q;%W dr,y Whpa apb,lrg h{ m w"vJ Fjr[G Rplsg Zg lg@ Fjr[G it[v
dh>sPbJ sg vCwg lg@ fi RplV[ h,s a'G r,Z Rpl } a.e wgaj m FjHg rgi dl>z ug s[ bVplji
dHh vCwg wj;g sg lg m fgi qgbJ qgi sg l.ea wisg } epiqda sj i.e yC% debj@ duo'G
dHh epiP ljdhW sg epiWjSg sg f+[qS h' eHg m us'G dH,w dsV wj;g V[ dHls[ qP>Dh'G epiP sg WjSg
lpSg a[ lC Wv debj a[ dwhj dw aP. wj`iJ sg wvjq fC%sg h{G m NeCj rZS a'G ?`j h' w[
h'iVJ wj;gbJ a'G wav wiV sj `arj dsrj ds,aj m bu[ wav wiV sj dsV qpw,ii wiVj
hg lg aJ dHlsg qJ wj;g sg zirjvg s"C w[ fgi qgbJ qgi sg LiV fhp.yg dw q[ig Zg sg
ujV WyjY m aJ fgi qgbJ qgi V[ RpD,ai ds,aj dw a[ig Zg sg ujV WyjRpS } q{G blqi,o hJ@
fi q{G a[ig Zg sg ujV WyjRpS rjvj dBwjSj s,l ds>sj hj m w"vJ sg qJ V[ wjhvg Vjv f,pDdAbj
a[ lJHg qgbJ qgi V[ epiP hdie'dW>s ljdhW sj dBwjSj s,Ddlbj a[ bjfSg dl`jiL F[ug dw h[
ldaepiP ug ) LiV bjHg sg vju i,tSg m dHh ?psj sg W.seg wiV rjvg vCwg h{ m l.lji sgbJ
rjLVj qpwj w[ ?psj } f+jfa wiVj yjhp.sg h{ a[ fgi qgbJ qgi V[ bjfSj y[vj a[ w"vJ sj
epiFjHg #bWs,pvj Ljh$ Vjq sj Vjv F[dubj dw w"vJ bjfsg LiV bjHg h{@ dHlsg ujV WyjRpSg
aphjcj a[ ljcj Ziq h{ m w"vJ V[ ldaepiP ug s[ siLV wga[@ dhisj LJa h' debj m ldaepiP
$ ug a'G Rpfs[L v{ w[ wrvJ sg WQgyg rjv[ A,fC s[ dwVji[ duo[ ldaepiP ug V[ Rpls[ idhS $
$ vHg dVrjl WSj ds,aj@ Rpo[ idh w[ W.seg wiV v,eg m ldaepiP ug sg dwifj Vjv o'C%[ lq[G $
$ $
$ hg I'egliJ rjvg fsrg $a[ fhp.y eHg m Rpfijqaj dr,y bj w[ dH,w dsV bjfS[ lji[ edhS[@ $
$ $
$ u' dHlsg qjaj V[ dHl} apiV r[v[ ds,Da[ lV@ Rph vjh w[ epiP ug } bifS wi ds,Da[ dw qhjiju ) $
$ $
$ dHl } dwl[ bduh[ oJ $a[ vjY@ duo[ q[ij Vjq Fg WdSbj ih[ m ldaepiP ug V[ Rpl qjdHbj } $
$ $
$ ?iy w[ Rpl A,fC } li'ri sj Vjq s[ ds,aj a[ w"vJ s[ Vjq RpD,Da[ hg dHlsj Vjq #w"vli$ i,t $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \136| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ds,aj m duo'G wHg v[twJ } Fpv[tj dfbj dw Rph wdh>Ds[ hV dw wqvJ sg WQgyg s[ wjiV w"vli $
$ $
$ VJ i,Ddtbj lg m fi blvgba dHhg h{ dw w"vJ s[ VJ $a[ dHh li'ri vj w[ qhjiju ug V[ w"vJ $
$ $
$ } qjS W?dLbj m bdFbjl widsbJ us'G w"vJ sj b>a lqJ bj debj m epiP liPf s[ dZbjV $
$ $
$ dr,y qeV h'Hg V[ epiP ljdhW ug } Ijs wgaj m ldaepiP ug api.a dHl } b>Ddaq siLV s[S $
$ $
$ vHg fZji eH[ m dZbjV dr,y dHaVg qeV lg dw ldaepiP ug s[ f+a,t ljhqS[ bjRpS $a[ Fg $
$ $
dZbjV rjv[ siLVJ sg lqjZg v,eg ihg m dHlsg sjlg } dHls[ ligi } dhvj w[ lqjZg tpv%jRpSg
fHg m dwhj dw duV%J } Ijs wisg h{G@ Rph aJ ljhqS[ tC%[ hV m x[i ldaepiP ug s[ yiS fil[
a[ WgWg w"vJ es es h' eHg@ x[i ldaepiP ug V[ dwhj dw w"vJ a[ij b>a lqJ V[C[ bj debj
h{ m l'@ b>a s[ r[v[ ljrZjV h' w[ V[a= b{l[ ldaepiP s[ yiVJ Vjv u'C[ dw fvwJ rg NqwgbJ
Vhk a[ H[l[ dZbjV dr,y ligi dabje ds,aj m l' dur[G epiP biuV ljdhW qhjiju V[ f'h s[ qhgV[
dr,y Rpfs[L W?Ls[ h'H[ `piqjdHbj h{ dw qV yiVJ wqvJ dr,y dHM dW>DdV¶bj debj@ dur[G Frij
x,pvJ sg rjLVj dr,y dW>DdV%bj uJsj h{ m FjHg l.a't dl>z ug V[ dHl ejoj } dHM dvdtbj h{ m
u{lj dw ^
1! ePC epfa aawjv uVjIhp mm w'B uVq w' wLB dqBjIhp mm
h[ ldaepi q{G FHg lVjoj mm dHq wdh ZiU' yiV fi qjoj mm5mm
ªl+g epi f+ajf lPiu e+.o@ ijdl 6@ b>lP 24«
2! W'vdV Lwda ihg fpV VJhg mm ytV fvw epi siLdV qJhg mm
h[ida h[ida dVwl[ f+jVj mm FHg Z.V fs fjdH qhjVj mm8mm
ªl+g epi f+ajf lPiu e+.o@ ijdl 6@ b>lP 24«

drsin lgVw swhu ]


b{l[ yiVJ wqvJ s[ f[+qg fpiLJ s[ qV dr,y hi r[v[ bwjv fpit f+q[Li s[ siLVJ sj
ljhp=RpaLjh Fjr yjb v,Ddebj idh>sj h{ m rj^ RphVj } ljhp=f+qjaqj sj siLV veCj=f+jfa
h'dHbj h{@ duV%J } hi lq[G f+q[Li } dqvS sj yjb vdebj idh>sj h{ m Rph dHl f+wji W[VagbJ
wis[ hV m u{lj dw ^
1! silV dfbjlg dsVlp ijda dyarRp bVdsVp Vga mm
ªu{alig qhvj 5@ b>e 703«
2! q[i[ ljhj q{ hdi silV lptp h'dH mm
hqig W[sdV aP ujVaj ljhj brip dwbj ujV{ w'dH mm
$ $
ªZVjlig qhvj 4@ b>e 670«
$ $
$ $
$ 3! h'hp sdHbjv silVp s[hp bfpVj b{lg Wtl wigu{ mm ªZVjdlig qhvj 3@ b>e 666« $
$ $
$ 4! silVp qjeRp s[dh dfbji[ mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 386« $
$ $
$ 5! a[i[ silV drBhp t>Vgb{ r.Ej a[i[ Vjq drBhp wpiWjS' mm $
$ $
$ ªrch.lp qhvj 1@ b>e 557« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \137| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
Et goivMd gopwl rwie; $
$
$ RpV%J V[ qV dr,y \e'=dr>s| e'=Ziag sg dr>s=i,Ddtbj wiV rjv[ \e'+fjv| e'=Ziag@ rj^
$
$ $
$ dl+LBg sg fjv=fjvSj wiV rjv[ ijdH=f+wjL iPf@ rj^ ijuj iPf f+q[Li sj YB=bjlij a,Ddwbj $
$ $
$ h{ m RpV%J sj b{lj dVLyj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! aP. q[i' q[ip fiWap lpbjqg YB ehg q{ a[ig mm $
Vj apq c'vhp Vj hq deia[ idt vgVg hdi q[ig mm1mm
ªijqwvg wWgi ug@ b>e 969«
2! aP q[ig YB Wv WpdZ ZVp apq hg apqdh q[i{ firji{ mm
ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 820«

syvw suAwmI lwhu ]


Rph ljig dl+LBg s[ lpbjqg=qjvw f+q[Li sg l[rj wiw[ vjhj tBs[ hV@ Fjr uVq qiV
q[B w[ f+DFP dr,y bF[s h' uJs[ hV m

ibiKAw poih n skeI; imil swDU gux gwhu ]


u' ljZP=ldafpiL@ qhjaqj Vjv dqv w[ f+q[Li s[ epSJ } ejhp=ejdHV wisj h{@ rj^ f+q[Li
s[ epSJ sj ejhp=dryji wisj h{@ Rpl} dWdtbj=qjdHbj f'dh=e+l Vhk lwsg@ Fjr RpV%J $a[
bli Vhk wisg m u{lj dw ^
1! wWgi bjHg qpNdh fdh bdVw wi[ wdi F[l mm
hq ijt[ epi bjfV[ RpdV wgV' bjs[lp mm8mm ªlv'w wWgi ug@ b>e 1364«

2! Vjwhp wjBg wjVhp wjBg wjdB wPdB w{ cjig mm


whp wWgi l.aV wg W{idV agdV v'w wg dfbjig mm
ªbjlj wWgi ug@ b>e 476«
RpV%J s[ dhis[ dr,y qjdHbj sj v'F=vjvy Vhk idh>sj m dul ai%J A'B[ ljdhW;js[ dHl[
qhgV[ lPW[ lidh>s sg wydhig dr,y wHg ai%J s[ iju@ VrjWgbJ@ W[eqJ s[ lptJ s[ vjvy r[t
w[ rg q'dha Vhk h'H[@ le'G bjfS[ Ziq $a[ f+f,w idh w[ `adh WpvjMdsbJ LhgsgbJ f+jfa
wgagbJ m rj^ u' ljZP=l+[LB epSJ rjv[ qhJfpiL hV@ u[ RpV%J sg l.ea dr,y dqv w[ f+q[Li s[
epSJ } ejRpSj wigH[@ dxi dWdtbj=wjq@ *'Z bjds drLj@ rj^ LWs lfiL bjds drL[ f'h
$ Vhk lws[ m $
$ $
$
$ jh qy aup jI qh imlI; scI pRIiq smwhu ] $
$
$ $
$ uh=duls[ b>si rjdhepiP sg l,yg f+gag sj lqjhp=lqjhCj@ bV.s f+jfa h'dHbj h{@ Rph $
$ $
$ ugr iPf dHlaig dul W+hq a'G f{sj h'Hg lg@ qpC Rpl[ W+hq dr,y hg uj w[ dqv eHg h{ m borj $
$ $
$ dxi Rph Rpl liPf dr,y vgV hp.s[ hV@ duo'G bdebjV wiw[@ rj^ Fiq wiw[@ rj^ qjdHbj wiw[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135 \138| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dWiag f{sj h' w[ RptCg lg dxi Rpl f+q[Li dr,y dqv uJsg h{ m borj dl+LBg dul W+hq a'G RpafV $
$ $
$ h'Hg h{@ b?gi } Rpl dr,y hg v{b h' ujSg h{ m rj^ iPh dul wia[ fpit dr,Dy'G f{sj h'Hg h{@ Rpl[ $
$ $
$ dr,y hg dqv uJsg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ duRp uv qdh uvp bjdH tBjVj mm $
$ $
$ daRp u'ag l.de u'da lqjVj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 278« $
$ $
kru gih lIn@I pwrbRhim; bhuiV n ivCuVIAwhu ]
dul udebjlP iPf dHlaig s[ qV iPf wip=ho } fjiW+hdq=fji~Rpiji a'G idha drbjfw
f+q[Li V[ xC dvbj h{@ dxi Rph Rpl f+q[Li s[ Vjv'G ws[ rg drACsg Vhk m Fjr Rpls[ liPf
dr,y bF[s h' uJsg h{ a[ ws[ rg liPf a'G r,t h' w[ uPVJ dr,y Vhk f{Gsg m u{lj dw ^
W+hq{ W+hqp dqdvbj w'dH V ljw{ dF>V wdi Wdv ijq ugRp mm
ªlPhg qhvj 5@ b>e 778«
f+a,t rg dulsg dH,w rji ldaepiP ug WJh fwC v{S@ dxi Rpl } ws[ rg A,c w[ drA'Cs[
Vhk m dul ai%J V"r[G fjaLjh epiP a[e Whjsi ljdhW V[ sptg f>DdcaJ sg WJh xCg a[ bjfSj
lgl wpiWjV wiw[ rg RpV%J sj Ziq WyjRpSj wgaj m dulsg epiP V[ WJh xCg h{@ Rplsg dHl
v'w dr,y rg ba[ f+v'w dr,y rg i,Ddtbj wis[ bjH[ hV m

bwir jwau lK byrIAw; hir sjxu Agm Agwhu ]


u' f+q[Li qjaj s[ eiF sj luS h{ a[ f+v'w sj lhjdHw dq,ai h{ a[ beq=qV~WjSg sg
eqaj a'G fi[ h{@ rj^ r[sJ@ LjLa=J sg eqaj a'G fi[% h{@ dwMdw r[s da>VJ epSJ sj woV wisj
h{ a[ f+DFP da>Vj epSJ a'G fi[ h{ ba[ bejhp=bejZ@ bdab>a cP.zj@ dulsg ojh Vj fjHg uj
lw[@ Fjr Rpl f+q[Li s[ W[b>a epS hV@ duV%J sj w'Hg b>a Vhk fj lwsj m rj^ u' bejhp=bfwC
Fjr fwC a'G idha h{ m b{l[ f+q[Li a'G q{G vt W[igbj=v,tJ rjig Wjdi=Wdvhji@ wpiWjS ujRp=uJsj
hJ m u{lj dw ^
1! WjiV{ WdvhjiV{ vt Wigbj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 211«
2! Wjdi ujRp vt W[igbj silp f[dt ugrjrRp mm1mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 813«

srm peI nwrwiexY; nwnk dir peIAwhu ]


ldaepiP ug woV wis[ hV dw u' qjS dabje w[ f+DFP s[ si sg LiV dr,y fHgbjhp=fH[
$ hV@ aJ dxi VjijdHS{=dul f+q[Li dr,y Vj+ijdHS{=bdrdsbj iPf ija Vhk h{@ rj^ u' ViJ s[@ $
$ Fjr ugrJ s[ dhis[ dr,y bjdHS{=bjdHbj h'dHbj h{@ Rpl f+q[Li } liq=v,uj f{ eHg dw dHh $
$ $
$ q[i[ si sg LiV dr,y bjdHbj h{ a[ dxi f+q[Li dwifj wiw[ v'w f+v'w dr,y Rplsg f{u itsj $
$ $
$ h{ a[ bjfS[ liPf dr,y bF[s wi v{Gsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! lev spbji wRp Ajdc w{ edhY aphji' spbji mm $
$ $
$
$ WJdh eh[ wg vju bl e'dW>s sjl aphji mm ªl+g slq e+.o@ f>Vj 254« $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \139| b>e 135

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2! lidS fi[ wg ijtaj Vjhg lhljdHbj mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 812« $
$
$
$ $
$ 3! u' lidS fi{ dal wg fda ijt{ ujdH fPAhp r[s fpijSg h[ mm9mm $
$ $
$ ªqjiP qhvj 4@ b>e 1070« $
$ $
$ 4! whp VjVw hq Vgy wi.qj mm lidS fi[ wg ijthp liqj mm2mm4mm $
$ $
$ ªbjlj qhvj 5@ b>e 12« $
$ $
poKu suohMdw srb suK; ijsu bKsy vyprvwhu ]11]
f'h s[ qhgV[ spbjij woV wis[ hV dw dul } Rph r[firjh f+qjaqj Wtl[=W?dLL wisj
h{@ Rpl } hg lji[ lpt l'ph.sj=l'Fs[ hV@ Fjr RpV%J } v'w f+v'w s[ lji[ lpt f+jfa h' uJs[ hV m
rj^ RpV%J udebjlPbJ sj qV,ptj ligi iPf f'h sj qhgVj lp'h.sj=l'FVgw h{@ duV%J s[ liW=lji[
epVjh r[firjh f+q[Li V[ dwifj wiw[ Wtl[=W?L ds,Da[ hV@ dxi RpV%J } bF[saj iPf lpt f+jfa
hp.sj h{ m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \140| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 135-36« $
$ $
$
$ mwiG mjnu sµig swDUAw DUVI kir iesnwnu ] hir kw nwmu iDAwie suix sBnw $
$
$ no kir dwnu ] jnm krm mlu auqrY mn qy jwie gumwnu ] kwim kroiD n mohIAY $
$ $
$ ibnsY loBu suAwnu ] scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu ] ATsiT qIrQ sgl $
$ $
$ $
puMn jIA dieAw prvwnu ] ijs no dyvY dieAw kir soeI purKu sujwnu ] ijnw imilAw
pRBu Awpxw nwnk iqn kurbwnu ] mwiG sucy sy kWFIAih ijn pUrw guru
imhrvwnu ]12]

mwG—siqgurU swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj hux mwG dy mhIny duAwrw aupdyS
b^S rhy hn, mwG qy Pgx dw mhInw donW dI jo swJI ru`q hY ausƒ ihmkr ru`q ikhw jWdw
hY [ so ru`qW dI bwbq sRI gurU Arjn swihb jI ru`qW dI bwxI ivc kQn krdy hn [ jYsw ik :
ihmkr ruiq min BwvqI mwGu Pgxu guxvµq jIau ] ‰rwmklI mhlw 5, AMg 929Œ
ies mhIny dw isK jgq ivc bhuq v`fw ieiqhwsk mh`qv hY [ ieiqhws nwl sbµDq
do GtnwvW mwGI dy nwl juVIAW hoeIAW hn [ pihlI Gtnw isK jgq dw sB qoN iSromxI
Dwrimk AsQwn sRI hirmMdr swihb hY [ ies dI n»h rKx vwsqy siqgurU jI ny do cIzW dI
cox kIqI 1. n»h ikhVy idn r`KI jwvy 2. n»h iks qoN rKvweI jwvy [ so siqgurU jI ny Dwrimk
ivvwdW ivc gRsy jgq ƒ shI rsqy pwaux leI jo Drm dy nW qy bhuq swry JgVy ivroD vDy
hoey sn aunHW qoN au~pr au~T ky gurU nwnk dy Gr dI mh`qqw drswaux leI ijs Gr ivc ihMdU
qy muslmwn dw ieko ijhw siqkwr hY aus gl ƒ Asl ivc ilAWdw ijvyN gurU nwnk dy smyN
qoN Awp jI q`k cilAw Aw irhw sI [ so Awp jI ny sRI hirmMdr swihb jI dI n»h r`Kx leI
Awpxy Awqimk im`qr swe» mIAW mIr jI ƒ cuixAw [ ijnHW dy h`ØQoN 1 mwG sµmq 1645 ƒ
sRI hirmMdr swihb dI n»h rKvweI [ sRI hirmMdr swihb dI n»h r`Kx qoN isK jgq ivc ies
idhwVy dI mh`qqw gurmiq Anuswr bx geI [
swKI BweI mhW isMG jI dI—isK ieiqhws dI dUjI GtnW mukqsr swihb dy piv`qr
AsQwn nwl juVI hoeI hY [ pMjwb dy pRis`D joV myilAW ivc ies joV myly dw inrwlw hI rUp
hY [ ieh joV mylw BweI mhW isMG jI smyq cwlI mukiqAW ƒ smrpq hY ieh jµg BwvyN 22
vYswK 1762 ibkRmI sµmq ƒ hoieAw sI pr BweI lµgr isMG ny (jo aus vyly gurU jI nwl sn
qy ijnHW dw mkwn hux qk hrIky ipMf auGw hY) keI vrHy ipCoN ies AsQwn dy pqy isMGW dy
$ dlW ƒ d`sky, swry isMGW nwl gurmqw krky mwGI dw joV mylw TihrwieAw ikauNik pwxI dI $
$ iklq Bwv Gwt hox krky ieh ru`q mwlvy ivc Xwqrw krn leI cµgI mMnI geI sI [ vYswK $
$ $
$ ivc jµg hox sbµDI bhuqy ivdvwnW dI ieko hI rwie hY, jYsw ik mhwn koS (BweI kwnH isMG $
$ $
$ nwBw), qvwrIK gruU ^wlsw (igAwnI igAwn isMG jI), mwlvw ieiqhws (sµq ivswKw isMG jI) $
$ $
$ ienHW ny kyvl vYswK dw mhInw iliKAw pr dsm gurU cmqkwr ivc soFI qyjw isMG jI ny nwl $
$ $
$ 22 vYswK vI iliKAw hY [ ipRMsIpl siqbIr isMG jI ny 18 ApRYl 1705 eI: ƒ hoieAw iliKAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \141| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hY [ bhuqy ivdvwnW dI ieko hI rwie vYswK dy mhIny dI g`l ƒ mMn ky ieho hI nqIjw inkilAw $
$ ik ieh XuD grmI ru`q ivc hoieAw ijs ƒ smyN dI loV ny qbdIl krky srdI dI ru`q ivc
$
$ $
$ lY AWdw pr Xwd auhI mukqsr swihb dy ShIdW dI hY [ jdoN sRI gurU goibMd isMG swihb jI $
$ $
$ ƒ keI mhIny Anµdpur swihb Gyrw ipAw irhw [ Bu`K dy du`K qoN qµg ho ky ijhVy mwJy dy isMGW $
$ $
$ ny bydwvw iliKAw sI aunHW ivc BweI mhW isMG ienHW isMGW dw AwgU sI [ B`uK dw qµg kIqw $
$ $
$ hoieAw jdoN siqgurU jI dy kihx qoN nw ruikAw qW siqgurU jI ny ikhw ik AMØimRq dI dwq $
pRwpq krn vyly myrI drgh dI jwmnI ho jWdI hY [ jy qus» hux bcn qoVnw hI hY qW ilKqI
rUp ivc qoVo qW ik myrI drgh dI jwmnI surKrU ho sky [ srdwr mhW isMG ny sB qoN pihlW
ilKq kIqI “ik mYN A`j qoN quhwfw isK nh» qy qus» swfy guruU nh»” ieh kih ky isKI dw irsqw
qoV ilAw [ jdoN GrW ivc prqy qW isMGxIAW ny pu`ØiCAw ik Anµdpur swihb dw Xu`D ijiqAw
igAw ? au~qr sI—nh», kI jµg smwpq ho igAw ? Pyr vI au~qr nh» sI [ ik sulHw ho geI ?
au~qr sI, nh» [ isMGxIAW dw Aw^rI svwl sI ik jµg Ajy BI c`l irhw hY ? qW ienHW ny ikhw
ik hW [ isMGxIAW ny p`ØuiCAw ik ieho ijhI ibpqw ivc gurU ƒ iek`ØilAW C`f ky qus» bwhr
ikauN Aw gey ? qW au~qr sI ik Bu`K qoN du`KI ho ky [ pRSn—gurU swihb ny Cu`tI ikvyN dy id`qI ?
mu`kdI g`l kihx l`gy As» qW is`KI dw irSqw qoV ky (bydwvw ilK ky) Awey hW [ isMGxIAW
dy AMdr gurU dI pRym Bwvnw is`KI dw isdk TwTW mwr auiTAw kihx l`gIAW qus» GrW ivc
cUVIAW pw ky bYT jwE [ iesqrIAW vwly bsqr pihno [ b`ØicAW ƒ sµBwlo, mrd ho ky jo kwierqw
dw klµk m`ØQy qy lw ky Awey ho aus klµk ƒ As» lwhvWgIAW [ iksy isMGxI ny Awpxy pqI
ƒ pwxI q`k nw id`qw [ bIbIAW dy jQy dI AwgU bIbI Bwg kOr jo mwJy dy ivc Jbwl ipMf dI
sI ienHW bIbIAW dI AwgU bIbI hox krky mrd icMnH dsqwr szw ky jµg jUJx leI iqAwr
hoeI [ jdoN isMGW ny ikhw ik hux As» ijauNdy mUMh nh» ivKwvWgy [ qus» swfIAW A`KW KolH idqIAW
Pyr BI bIbI ny koeI ieqbwr nw kIqw Aqy Awp AwgU bxky nwl AweI [ ieDr siqgurU jI Anµdpur
swihb, ropV, cmkOr swihb Awid dy jµgW qoN auprµq mwlvy dy ielwky ivc crn pwey qW vjIdy
dI 20 hzwr &Oz siqgurU jI ƒ ShId krn dI nIXq nwl ipCy l`gI hoeI sI [ audoN siqugurU
jI iKdrwxy dI Fwb qy phuµc gey sn qW tWgU (ibRC qy auqy cVH ky dUr dI irpot dyx vwlw
ivAkqI) ny d`ØisAW ik mhwrwj jI ! &Oj iblkul nyVy Aw geI hY [ jµgl dy ielwky dy jwxU
isMGW dy d`sx qoN ik ieQy ikMnI-ikMnI dUr q`k ikqy pwxI dI bUµd nh» imldI kyvl iehI Fwb
dw jl hY [
it`bI swihb vwlI jgHw bYT ky Awp jI ny ieh jµg liVAw au~qr id`qw sI ik jy duSmx
$ nyVy Aw igAw qW rokx vwly vI phuµc gey hn [ ienHW isMGW ny ieh soc ky ik ijaUNdy gurU dy $
$ m`ØQy nh» l`gxw AYsw hI hoieAw [ JwVW qy vsqr pw ky duSmx ƒ BulyKw dy ky jµg ArµiBAw $
$ $
$ (ik ieh siqgurU q`k nw phuµcx) qy auDr siqgurU jI vI itbI swihb qoN qIr clwauNdy rhy [ $
$ $
$ qurk ivAwkul ho gey [ pwxI dy ipAwsy mrn l`gy [ ies smyN ƒ vjIdy dy sihXogIAW ny ikhw $
$ $
$ ik swfy leI qW ikAwmq dw idn Aw igAw [ cODrI kpUry ny ikhw ik Kwn swihb hux moieAW $
$ $
$ dI sµBwl C`f ky hux ijauNidAW ƒ bcwE nh» qW ieh DrqI krblw ho jweygI [ d`bx qy PUkx $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135~36 \142| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ vwsqy koeI nh» bcygw [ jdoN vjIdy ny pwxI bwry kpUry ƒ pu`ØiCAw ik qUµ ies dyS dw ByqI hYN $
$ $
$ qW aus ny AwiKAw ik ies jµgl ivc 30-30 koh pwxI nh» jy ipCy htIey qW 10 kohW ’qy $
$ $
$ pwxI iml jweygw [ vjId ^W dI ie`Cw sI ik ijhVy isMG ShId ho gey Swied ienHW ivc gurU $
$ $
$ goibMd isMG jI dI loQ l`B jwey [ qW bwdSwh pwsoN ienwm pwvWgy qy swrI duunIAW qy js hovygw [ $
$ $
$ qW kpUrw boilAw ik ijs gurU jI ny bweIDwr dy phwVI rwjy AnykW vwr mwr ky ibl vwV C`Øfy $
$ $
Aqy keI l`K &Oj ƒ lohy dy cxy cbw id`qy auh gurU quhwfy mwrn dw nh» hY [ ieQoN hwr Kw ky
vwips muVy [ jµg bµd hoey qoN siqgurU jI mYdwny jµg ivc phuµcy [ ieqnI kwhlI nwl c`ly ik
joVy qy GoVy dI BI prvwh nh» kIqI [ sB qoN pihlW mwqw Bwg kOr qy id®StI peI qy ndro-
ndrI inhwl kr id`qw qy isMGW dIAW lwSW nwl ipAwr krdy hoey ijho ijhI iksy ny bhwdrI
kIqI sI auho ijhw hI vr idMdy hoey, srdwrIAW b^SIAW iek-iek isMG dw muK Awpxy rumwl
nwl sw& kIqw [ iksy ƒ pMj hzwrI, iksy ƒ ds hzwrI, bIs hzwrI, qIs hzwrI Awid dy vr
id`qy [ auDr BweI mhW isMG jo Ajy sihkdw sI ijs ƒ ShId hoey isMGW dIAW rUhW ny Aw ky
bynqI kIqI ik Drm Xu`D ivc ShId hox krky jm qW swfy vYsy hI nyVy nh» AwauNdw qy scKMf
ivc swƒ koeI ies leI QW nh» id`qw ik qus» gurU qoN bymu`K ho [ ikauNik siqgurU jI dw AgµmI
bwxI ivc &urmwx hY [ jYsw ik :
jy ko gur qy vymuKu hovY ibnu siqgur mukiq n pwvY ]
pwvY mukiq n hoirQY koeI puChu ibbykIAw jwey ] ‰rwmklI mhlw 3, AMg 920Œ
ShId hoey isMGW dIAW rUhW ny ikhw ik Ajy BI mOkw hY qUµ Ajy Apxy srIr qoN bwhr nh»
AwieAw [ Pyr mhW isMG bYrwg ivc Aw ky siqgurU jI ƒ Xwd krn l`gw [ ik mhwrwj pu`qr,
kpu`qr ho jWdy hn pr mwpy kdy kumwpy nh» huµdy [ jYsw ik :
suqu AprwD krq hY jyqy ] jnnI cIiq n rwKis qyqy ]1]
rwmeIAw hau bwirku qyrw ] kwhy n KMfis Avgnu myrw ]1]rhwau]
‰Awsw kbIr jI, AMg 478Œ
W{ije dr,y bj w[ W[VagbJ wisj h{ dw ldaepiP ug dH,w rjig siLV ;iPi dsY m u[ Vhk
W?LSj aJ bjf ug dH,w rjig q[i[ dulq s[ w'v bj w[ bjfSg up,ag sgbJ yji n'wiJ hg qji
s[r' m up,ag sg V'w Vjv npwij w[ wh' dw VvjdHwj aP. hg h{G duhCj wdh>sj lg aP. q[ij epiP Vhk
a[ q{G a[ij dlt Vhk bei dHl WhjV[ hg bj ujY aJ q[ig ujV l"tg hg ligi dr,Dy'G dVwv ujH[eg m
us'G zdebjw[ dHh W[VagbJ wisj lg aJ ldaepiP ug w'v fhp.y[@ fi Rps'G dHh W[VagbJ wisj
W[h'L h' yp,wj lg aJ h;Pi V[ dHlsj dli yp,w w[ bjfSg Wp,wv dr,y i,Ddtbj fjSg s[ dA,DB[ qji[
$ $
$ a[ ipqjv Vjv qP>h lj` wgaj a[ bjrj; s[ w[ dwhj dw qhJ dl>z q{G bj debj hJ@ b,tJ t'vgbJ@ $
$ $
$ s[dtbj dw epiP sg e's dr,y dfbj hJ m b"epSJ s[ Fi[ dl,tJ Vjv Fg a[i[ a'G dWVJ w'S f+[q wi[ m $
$ $
$ Liq s[ qji[ V[ai W.s h' eH[ m w.n ipw debj a[ W'v Vj ldwbj m aJ ldaepiP ug V[ dwhj dw $
$ $
$ qhJ dl>z@ b,u aP. u' rg q>e[ Rph dqv ujr[ej m spVgbJ sg WjsLjhg aJ dH,w fjl[ ihg@ Fjr[G $
$ $
$ dH>sifpig sj iju q>e[ Rph rg a{} s[ lws[ hJ m u[ iju Vhk yjhgsj aJ u.qS qiS a'G qpwa $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \143| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ fsrg rg s[ ds>s[ hJ aJ lisji qhJ dl>z V[ epiWjSg sg ap,w W'vg@ V[ai Fi~Fi w[ cp,v ih[ $
$ $
$ lV@ r{ije dr,y bj w[ wdhS v,ej m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ ijup V yjhRp qpwda V yjhRp qdV f+gda yiV wqvji[ mm $
$ $
$ ªs[re.Zjig 5@ b>e 534« $
$ $
$ us'G qhJ dl>z V[ spVgbj s[ fsjio ba[ qpwag } rg lrwji Vhk wgaj aJ ldaepiP ug $
$ $
V[ dwhj dw q[ig ?pLg rjla[ wpN aJ q>eSj h'r[ej aJ dHlV[ h,o u'C w[ dwhj dw qhjiju Fjr[G
q{G dHl vjdHw aJ Vhk hJ@ fi d*fj wiw[ Bp,Bg e.T vr' ba[ W[sjrj fjC dsY aJ ldaepiP
ug wdhS v,e[ dw qhJ dl>z ljij fdirji drAC debj m wgqag e+.o lilj sg F[B h' eH[@ Rph
yji Mev sj BpwCj faj Vhk@ dwo[ h'r[ej m dHh lpSs[ lji hg FjHg qhJ dl>z W[h'L h' debj m
aJ ldaepiP ug V[ dHl} y[aVj W?Lg ba[ f+l.V h' w[ wdhS v,e[ dw q{G a[ij dlsw r[tsj lg m
ldaepiP ug V[ wqiwl[ dr,Dy'G W[sjr[ sj wjQ; w,T w[ fjC ds,aj ba[ bjfS[ dWis sg vju
i,tg m u{lj dw ^
BPBg ejTVhji e'pfjv mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 282«
lisji qhJ dl>z } Ajag Vjv vj dvbj a[ wdhS v,e[ dw FjHg qhJ dl>z aP. Z.V h{G m
dxi dl>z ljdhW sg u'a dr,y u'a iv eHg m qjaj Fje w"i duV%J } wiji[ xB v,e[ lV dHw'
ds=LBg Vjv Rplsg ljig fgCj hi vHg a[ W+hq debjV W?L ds,aj m ba[ dHV%J sjVg Lhgs dl>zJ
sgbJ@ s[hJ } dH,w oJ dHw,nj wiw[ bjfS[ h,ok b>aq l.lwji sg ihp iga widsbJ bjf hg
b>aq bisjl wgag m dHV%J sg wpiWjVg a'G ?pL h' w[ dHl Ziag } ri ds,Da[ dw duhCj w'Hg
dl>z FjrVj Zji w[ dHl oJ RpKa[ dHLVjV wiw[ ufpug ljdhW sj fjn wi[ej m Rph qpwag }
f+jfa h' ujr[ej m b,u a'G dHh TjW Vhk qpwdabJ s[ Vjv upC w[ qpwag sj li'ri whjH[eg m
l' b,u ljij dl,t uea dHl qhjV agio } qpwali ljdhW wdh>sj h{ m qpwali ljdhW s[ qp,t
epispbji[ dHh hV ^ 1! Lhgs e.u_dHo[ ldaepiP ug V[ yjvg dl>zJ sj bjfS[ h,ok llwji wgag m
2! dBWg ljdhW_Ldhi a'G b,Z qgv Rph dB,Wg duo'G ldaepiP ug apiw `"uJ a[ agiJ sg ritj
wis[ ih[ m 3! a.WP ljdhW_duo[ dl>zJ sj c[ij lg m 4! rcj siWji_duo[ ldaepiP ug dWiju[ lV m
5! iwjW li_duo[ ldaepiP ug V[ wjhvg Vjv z'C[ sg iwjW dr,y f{i i,Ddtbj a[ iwjW Bp,B eHg m
Rph iwjW hpS aw RpKo[ fHg s,lg uJsg h{ m dHl vHg qjzg sj dshjCj f>ujW sg Ziag dr,y
dH,w qhjV dHdahjlw dshjCj q>DdVbj uJsj h{ m
l' dHl qhgV[ spbjij ldaeppiP ug fiq fdr,ai Rpfs[L W?dLL wis[ hV m

mwiG, mjnu sµig swDUAw; DUVI kir iesnwnu ]


$ $
$ qjz s[ qhgV[ spbjij `piqjV wis[ hV dul ai%J qjz s[ qhgV[ dr,y dh>sP v'w f+je iju $
$ $
$ uj w[ da=W{Sg dr,y dHLVjV wiV sj Whpa r,cj qhjaq lqNs[ hV m dHl[ ai%J u' ljZPbJ=l+[LB $
$ $
$ epSJ rjv[ qhJfpiLJ s[ l.de=Vjv dqv w[ RpVJ sg yiV ZPC dr,y dHLVjV wisj h{ m Rpl} $
$ $
$ quVp=fpiWJ s[ dHLVjV a'G rg rZ[i[ xv f+jfa hp.sj h{@ dul ai%J Fjisrju V[ fdhvJ f+je $
$ $
$ sj wp.F LpiP wgaj lg m dHh aJ WjiJ ljv Wjbs bjMsj h{ fi u' l.aJ sg ZPC sj wp.F h{ Rph $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135~36 \144| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dVa v,Ddebj idh>sj h{ m u' qVp,tj ligi dr,y la' epS f+ZjV h'Sj h{ dHh qjz sj qhgVj h{ m
$
$ $
$ qjz qhgV[ lPiu qwi=qeiq,A sg Lwv sg slrk ijl dr,y f+r[L wisj h{ m lal.eda dr,y $
$ $
$ u' LiZj WSVg h{ dHh qwi ijLg h{@ W+hq debjV iPf lPiu h{@ l.ea iPf da=r{Sg h{@ epiP sg $
$ $
$ s,lg dldtbj a[ bqv wiVj@ qV } drwjiJ rv'G i'wSj a[ Rpl} LpF Rpfs[L s[Sj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ qV i[ wRpVp wpqda a{ vgVg mm $
$ $
fi sjij dV>Ddsbj il idyY ijq Feda Vdh wgVg mm ªl'idn qhvj 9@ b>e 631«
LpF epS ZjiV wiV[ dHh uqVj h{ m u' Feag s[ WyV l+rS wiV[ hV@ rj^ u' f+DFP sj
Vjq ufSj h{ dHh e.ej h{ m u{lj dw ^
e.ej uvp epi e'dW>s Vjq mm ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1137«
u' debjV sg f+jfag wiVg h{ m u{lj dw ^
bjaqj fijaqj H[w' wi{ mm
b>ai wg spdWZj b>adi qi{ mm1mm ªZVjlig qhvj 1@ b>e 661«
dHh liplag h{ m f+je wp.F a[ ljZPbJ sgbJ uqjaJ hp.sgbJ hV m dHo[ l.ea dr,y dViqv
wiq rjv[ dl,t dViqdvbj sg uqja h{ m duV%J V[ uea a'G Rpfijqaj Zjig h{@ Fjr l.lji VjLr.a
ujdSbj h{@ Rph RpsjlgbJ sg uqja h{ m duV%J V[ drdLbJ sj dabje wgaj h{@ Rph r{ijegbJ
sg uqja h{ m da=W{Sg a[ qjZ' sj ligi iPf q>si WdSbj h{@ dHl dr,y y[aVj sg vjB h{ m ligi
dr,y b>ai qptg dWiag wiw[ bjfS[ liPf sg fAjS wiVg dZbjV wiVj@ fPuj wiVg h{ m dHl
l.ea iPf da=W{Sg dr,y l+[LB epidl,tJ sg yiV ZPC dr,y dHLVjV wiVj h{@ rj^ l.ea dr,y epiP
sg Rpfs[L iPf ZPCg dr,y dHLVjV wiVj h{ m f+a,t rg epiP s[@ rj^ epidl,tJ sg yiV ZPC dr,y
dHaVg Lwag h{ dw Rph q,Do[ a[ dvt[ wjv[ v[tJ } rg dqBj ds>sg h{ m
ljtg FjHg epsC dl>z ug_vh"i Ldhi dr,y FjHg epsC dl>z Vjq sj ljZP ldhi s[
sirj;[ a'G Wjhi~rji dihj wisj lg m dHh fPiV wiVg rjvj W+hqdebjVg qhJfpiL hq[LJ
fiRpfwji wisj idh>sj m dH,w dsV dHh qhJfpiL Ldhi dr,y debj aJ dHlV[ wg s[dtbj dw
dH,w dl,t WgWg w'n[ $a[ w[l hi[ wi ihg h{@ Fjr lpwj ihg h{ m wpN sPig $a[ hg dH,w VrjW sj
zi lg m us'G VrjW V[ dHl s[ lp.si dyhi[ rv r[dtbj aJ dHl a[ q'dha h' debj m Rplsg bduhg
ds=LBg r[t w[ dl,t WgWg qplwij fHg a[ Liqj w[ h[nJ Rpai eHg aJ FjHg epsC dl>z ug V[
dHh lF wpN bjfS[ b,tk s[dtbj a[ qV dr,y l'dybj dw dltSg h' w[ dxi qV dr,y drwji bjRpSj
dHh Whpa bI'e e,v h{ m FjHg ljdhW fiRpfwji sj wjiu ujS w[ Rpl WgWg s[ zi fhp.y[@ us'G
$ Rpl WgWg s[ qladw rv s[dtbJ aJ qlaw s[ Rpfi v[t hg b{l[ dvt[ lV dw dHh dH,w rjig $
$ bjfS[ Ziq a'G c'v ujr[eg m qhJfpiLJ V[ l'dybj dw dHls[ v[t } epiP uJ dwl[ fPiV epidl,t $
$ $
$ sg yiV ZPC hg dqBj lwsg h{ m fi hpS dHo[ b{lj Vhk h' lwsj m dHh l'y w[ FjHg epsC dl>z $
$ $
$ V[ bjfS[ yiVJ sg ZPC Rpl WgWg s[ qlaw a[ vjHg aJ Rpls[ lji[ hg F{C[ v[t q[B ds,a[ ba[ $
$ $
$ fPiV iPf dr,y qV sg LpZaj W?L ds,ag m dHl wiw[ yiV ZPC sg qhjVaj s,ls[ h'H[ ldaepiP $
$ $
$ ug `piqjV wis[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \145| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lal.eda wg ZPdi fig Rpdc V[a=g lF spiqda q{vp erjHg mm1mm
$
$ $
$ ªqvji qhvj 4@ b>e 1263« $
$ $
$ $
$
$
$ hir kw nwmu iDAwie suix; sBnw no kir dwnu ] $
$ $
$ h[ FjHg ) lafpiLJ sg l.eda dr,y W{n w[ fdhvJ f+q[Li sj Vjq w.VJ Vjv lpVSJ a[ dxi $
$ $
$ Rpl} dhis[ dr,y dZbjRpSj wi m u{lj dw ^ $
l+rSg lpSgb{ ilVj ejHgb{ dhis{ dZbjHgb{ l'Hg mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 611«
dxi lFVj=ljdibJ bdZwjigbJ } Ioj Lwa sjV s[Sj wi m Fp,Dt[ } b>V sj ba[ V.e[
} Wlai sj sjV wi[ m us'G ldaepiP ug bV.sfpi ljdhW dr,y apiwJ ba[ fhjCgbJ Vjv vC
ih[ lV@ Rps'G wHg spLqS rg bj w[ ldaepiP ug s[ v.ei dr,y f+Ljs Aw ujdHbj wis[ lV
a[ f+Ljs[ q"w[ dl>z rg dwl[ } i'ws[ Vhk lV m FjHg zV%Hgbj ug aJ q'idybj dr,y rg spLqSJ
} fjSg dfvjMs[ m ldaepiJ V[ FjHg ljdhW } qv%q f,Bg rg ds,ag m dHo'G dHh dldtbj v{Sg
dw v.ei riajRpS r[v[ dwl[ sg uja fja Vhk r[tSg yjhgsg@ lF } b>V s[Sj yjhgsj h{ m
fdhvJ fpijaV epidl,t Vr[G epidl,tJ } y'hJ a?aJ sg Ijaij apiw[ wirjdHbj wis[ dw dHhVJ
} faj v,e ujr[ dw dwr[G dwl[ uej o,w Bp,B w[ ujHgsj h{ aJ Rpl} Wlai b>V fjSg sg dwaVg
v'C f{Gsg h{ m l' dHl ai%J u[ bjfJ l[rj wiJe[ a[ Vjq ufJe[ aJ dHlsj xv wg h'r[ej ( aJ
b,e[ s,ls[ hV ^

jnm krm mlu auqrY; mn qy jwie gumwnu ]


wi'CJ uVqJ s[ wiqJ sg q{v@ rj^ uVq s[S rjv[ l.ya wiqJ sg q{v Rpai uJsg h{ ba[
qV dr,Dy'G ujag sj@ drdsbj sj@ ZV sj@ f+DFP f+jfag s[ ljZVJ sj@ Vjq ufS sj@ s[h bjdsw
sj epqjVp=h.wji ydvbj uJsj h{ m dwMdw us'G aw dHl dr,y h.eaj h{ Rps'G aw dHl s[ qV
sg q{v sPi Vhk h' lwsg@ dHl vHg ljZw } ljZVJ sg h.eaJ rg Vj h'r[ a[ lF f+q[Li sg
dwifj ujS w[ Rpl sj Z.Vrjs wi[ a[ s[h sg h.eaj } drlBj wg B'wig yp,wS sg ai%J ujS[ m
hRpq{ Vdriag s[ dHh epS l.ea dr,Dy'G hg f+jfa hp.s[ hV m u{lj dw ^
uVq uVq wg q{vp Rpaji{ W.ZV wjdB hdi l.de dqvjH[ mm
ªF{iRp qhvj 5@ b>e 1149«

kwim kroiD n mohIAY; ibnsY loBu suAwnu ]


$ lal.eda s[ f+ajf wiw[ wjq@ *'Z ba[ q'hgb{=q'h rg bjfS[ r,l Vhk wi lws[@ rj^ $
$ wjq ba[ *'Z bjds LaiP q'hgb{=q'Ghs[ Vhk ba[ v'F iPf lpbjV=wp,aj rg dWVl{=dWVl uJsj $
$ $
$ Fjr Vjl h' uJsj h{ m dHh f>u[ drwji Rph LwagbJ hV duV%J V[ l.lji s[ fPi[ ugrJ } aJ r,l $
$ $
$ wgaj hg h'dHbj h{ fi r,Dc[~r,Dc[ s[ra[ rg dHV%J sg qji a'G Wy Vhk lw[ m dHV%J dr,y lF a'G $
$ $
$ fdhvj oJ wjq sj h{ us'G rg dHV%J drwjiJ sg deSag LpiP hp.sg h{ aJ wjq sj Vjq fdhv[ V.Wi $
$ $
$ a[ bjMsj h{ m wjq wg h{ ( dHl f+LV s[ RpKai dr,y la fpiLJ sj woV h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135~36 \146| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ wjq wjq lF a' wh{ wjq V ujV[ w'dH mm $
$ $
$ u[ag qV wg wjqVj wjq whjr{ l'dH mm $
$ $
$ wjq_l' dHo'G dHh dl,Z h'dHbj dw qV sg wjqVj } hg wjq dwhj uJsj h{ m dHo[ dH,w lpbjv $
$ $
$ f{sj hp.sj h{ dw us'G blk wdh>s[ hJ dw xvjSj fpiL WCj wjqg h{ aJ ljcj dZbjV dl,Zj Rpls[ $
$ $
$ drwjig wiq a[ uJsj h{@ u[ qV sg ljig wjqVj hg wjq h{ m dxi b{lj dwM ( dHl sj RpKai $
$ $
dHh h{ dw dur[G dwl[ oJ $a[ Whpa lji[ W+jhqSJ s[ zi h'S s[ wjiV Rpl Wlag sj Vjq W+jhqS
qjuij f{ uJsj h{ m lidh>s s[ Vjv hg b{lj Vei s[tgsj h{ a[ h'i ojrJ $a[ rg b{l[ Vei h'Se[ m
wg RpKo[ h'i ujaJ s[ v'e Vhk hV ( v'e aJ ljigbJ ujaJ s[ idh>s[ hV@ fi Whpag rl'G W+jhqSj
sg h'S wiw[ Vjq W+jhqS qjuij f{ debj m dHl[ ai%J ueijrJ s[ w'v dH,w dHdahjlw Vei
dulsj Vjq v.qj uBfpij h{ m df>c W,NS r[v[ v.q[~v.q[ w,sJ rjv[ u,BJ V[ dHl } rljdHbj a[
RpV%J W;pieJ s[ Vjq $a[ hg dHh VJ f+dl,Z h'dHbj@ Rpl dr,y qZi[ w,s s[ u,B rg hV a[ h'i
ujaJ s[ v'w rg r,ls[ hV@ fi Vjq dxi rg v.qj u,B fpij hg h{ m l' dur[G Whpa[ W+jhqSJ s[
wjiV W+jhqS qjuij@ Whpa[ v.q[ u,BJ s[ wjiV v.qj u,B fpij bjds WlagbJ hV m dHo[ dHh e,v
dl,Z h'Hg dw duhCg yg; Whpag h'r[ Rpls[ VJ a[ ue%j sg qLhPig h' uJsg h{ m dHl[ ai%J qVp,t
s[ qV dr,y RpnS rjvgbJ wjqVjrJ dr,y lF a'G r,Z drL[ sg e.sg rjLVj sg Whpvaj h{ m dHls[
wjiV hg wjq LWs f+dl,Z h' debj m us'G dy,a dr,y drLj F'eS sg dH,Aj f{sj h'r[@ dHl} wjq
sg dH,Aj dwhj uJsj h{ m dHh f>uJ drwjiJ dr,y b{lj drwji h{@ dulV[ Vjis s[ WJsi sj qP>h
vrj ds,aj@ dLrug s[ra[ } q'hSg braji s[ qei spCj w[ W[fa wgaj@ dl+>eg diLg rie[ dHl
a'G Wy Vj lw[ m *gyw rie[ lPiq[ q"a sj dLwji h' eH[@ dH>s= } ligi a[ h;ji FeJ h'S sj
lijf dqdvbj m y.s=qJ wv.wg h'dHbj m W+hqj bjfSg fp,aig $a[ q'dha h'dHbj m u{lj dw ^
yji[ r[s rtjSsj yapiqptg h'dH tij dlbjSj mm
v'wj V' lqNjdHsj r[dt lpilag iPf v'FjSj mm ªFjHg episjl ug rji 12@ fRpCg 7«

FjHg u'ej dl>z ridebJ } r[lrj s[ WPh[ b,e[ dvuj tCjdHbj m l' b>aLwiV sg dWiag
drL[ bZgV h'Sg wjq h{ m u{lj dw ^
h[ wjq> Viw dW+ljq> Whp u'Vg F=qjrSh mm
dya hiS. a+{ v'w e.q>¼ uf af lgv dWsjiSh mm
ªlv'w lhld*ag qhvj 5@ b>e 1358«
dHls[ f+ojdH f>ca epvjW dl>z ug rg `piqjV wis[ hV m u{lj dw ^
$ $
$ fi Vjdi iq[ bfrjs zV' dli s..c lh[ Iq v'w eh[e' mm $
$ $
ªf+W'Z y.si VjBw@ b>w y"oj@ l:{Ij 78« $
$
$ $
$ l' dHl s[ dabje dr,y Vjqs[r ug dHh `piqjV wis[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ fi ZV fi sjij fihig mm aj w{ dVwdB Wl{ Vihig mm1mm $
$ $
$ ªF{iRp Vjqs[r ug@ b>e 1163« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \147| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ *'Z_b>aLwiS sg agtLS h'Hg driag } *'Z wdh>s[ hV m dwl[ bjfSg q[i rjvg rlaP sj
$
$ $
$ VpwljV hp.sj s[t lpS w[ qV dr,y u' agtLS fS f{sj hp.sj h{ m Rplsj Vjq *'Z h{ m dHh dHw $
$ $
$ b{lg beVg h{@ dulV[ bjfS[ ba[ fijdHbJ s[ zi xPw[ hV m wHg rji vjvy r,l h' w[ uJ bjfS[ $
$ $
$ qV s[ l.wvf } fPij wiV rjla[ Fg dhis[ dr,y *'Z f{sj hp.sj h{ m spiWjLj diLg *'Z r,l h' $
$ $
$ w[ ljig Rpqi Lijf ds>sj dihj@ b>Wigw rie[ Ziqjaqj ijdubJ } Fg dWfaj dHls[ *'Z V[ $
$ $
$ fjHg m dHl[ *'Z s[ r,l h' w[ l' epVjh wiV a'G bjfsg hg dHlaig } lijf s[ w[ Flq wi ds,aj $
lg m dHl[ *'Z s[ r,l h' w[ spiI'ZV V[ bjfS[ lq[a 100 \l"| Fij u.e dr,y VjL wij vH[ m dHl[
*'Z s[ r,l h' w[ fiLijq 21 rjig A,aigbJ } qji w[ RpV%J s[ vhP s[ wp.c dr,y VhjMsj dihj m
dHl[ *'Z s[ r,l dr,y h' w[ diLg drbjl ug V[ eS[L ug s[ rji~rji fp,AS a'G dw duhCj dHo[
qi[ej wg WS[ej ( qehi Ziag } Lijf ds,aj dw dHo[ u' qi[ej eZj WS[ej m
q'h_dwl[ Fg uC y[aV fsjio sg qV dr,y dt,y f{sj h'Sg q'h h{ m q'h dr,y lpbjio fpSj
vpdwbj hp.sj h{ m dHl[ q'h dr,y a=[a[ Ip,e dr,y FerjV ijq ug s[ epiP rdLLB qpVg ug fp,aiJ
s[ q'h wiw[ ev dr,y xjhg fj w[ qiV v,De[ aJ xjhg Bp,Bg Rpl[ Vsg sj Vjq W[fjL \Fjr@ xjlg
a'G idha wiV rjvg| dfbj m x[i lavpu dr,y Ajv qjig sdibj sj fjSg l" dh,Ddlbj dr,y r.dcbj
debj m l.ld*a dr,y la=l" } wdh>s[ hV vpu=vdhi } wdh>s[ hV m l' Rplsj Vjq lavpu dfbj m
x[i w[leC% ljdhW rjvg fhjCg Vjv B,wi qji w[ qiV v,ej aJ bwjLWjSg h'Hg@ dw h[ diLg
a[ig dHlaig s[ eiF rjv[ W,Dy[ a'G a[ig wpv y,v[eg@ aP. qi Vj m wpv tC%V sj sp,t ba[ f,paiJ
s[ q'h V[ b{lg q,a qji ds,ag lg m dHl[ q'h s[ r,l h' w[ dHWijdhq f{e.Wi ?psj } f+l.V wiV
vHg fp,ai sg Wvg s[S v,ej m b,tJ $a[ f,Bg W.V%g x[i rg i'S v,e dfbj lg m fp,ai s[ oJ W,wij
hvjv wgaj m dH,w diLg V[ dhiS sj q'h wgaj Rpl[ s[ drI'e dr,y f+jS dabje[ dhiS sg uPV
dqvg a[ bev[ uVq dr,y uCFio Vjq wiw[ f+dl,Z h'dHbj m
v'F_b>aLwiS dr,y fsjioJ s[ dHw,Dn[ wiV sg dWiag rj dwl[ rlaP sg dH,Aj sj Vjq
v'F h{ m v'Fg f>dca V[ iju w.DdVbj } l.sPw dr,y fj w[ i'C% ds,aj lg m Rpl f>Ddca } diA V[
tjZj lg m dHl vHg v'Fg sg hjva hvw[ wp,Da[ rieg s,lg h{ dul ai%J hvdwbj wp,aj bjfS[
a[ fijH[ } fdhyjSsj Vhk lF } r,T v{Gsj h{ m u{lj dw ^
v'F vhdi lFp lpbjVp hvwp h{ hvdwY lFdh dWeji[ mm
q[i[ njwpi w{ sgWjdV tWdi hp'Hg epdi debjVp tCep v{ qji[ mm7mm
ªVB qhvj 4@ b>e 983«
v'Fg fpiL dr,y hvw[ h'H[ wp,Da[ rie[ lji[ b"epS hp.s[ hV@ dul ai%J hvdwbj wp,aj bjfSj
$ fijdHbj Vhk fdhyjSsj lF } w,Bsj h{ m fPA dl,Zg hp.sg h{@ qP>h dr,y N,e uJsg h{ ba[ fjSg $
$ a'G cisj h{ m ba[ sl' dsLj dr,y s"dCbj dxisj h{ m dHl[ ai%J v'Fg bjsqg fPA dl,Zg sg dVbjHg $
$ $
$ hi b,De[ h,o b,csj ] a[ q>edsbJ l.eSJ Vhk wisj@ qP>h dr,Dy'G dV>DdsbJ iPfg N,e hi rwa lp,Bsj $
$ $
$ h{ m ljZl.eda a'G cisj h{@ dul dr,y Vjq iPfg uv sj firjh yvsj h{ m da=LVj wiw[ sl' dsLj $
$ $
$ dr,y s"dCbj dxisj h{@ dxi rg da=LVj dqBsg Vhk m dHl f>eag dr,y yji sj Vjq bjdHbj h{ $
$ $
$ a[ Rpfivg f>eag a'G epqjV=h.wji@ dul s[ r,l h' w[ ijrS@ hiSjtL@ w.l spiI'ZV rie[ Vjl $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135~36 \148| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ h'H[ m l' dHV%J f>uJ } ljZl.eda dr,y dqvw[ epiP s[ Rpfs[L spbjij qjiVj wgaj h{ a[ b{lj w'Hg $
$ $
$ drivj hg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ dudV dqdv qji[ f>y lPiWgi b{l' wRpVp Wvg i[ mm $
$ $
$ dudV f>y qjdi dWsjdi epsji[ l' fPij dHh wvg i[ mm ªbjlj qhvj 5@ b>e 404« $
$ $
$ $
$ duhC[ ljZl.eda Vjv dqvw[ rjdhepiP f+q[Li s[ Vjq dr,y dF,Du[ hV m RpV%J a[ dHV%J drwjiJ $
sj bli Vhk hp.sj m u{lj dw ^
wjqp *'Zp V v'Fp dWbjf{ u' uV f+F dlRp ijdabj mm ªdWhjeCj qhvj 5@ b>e 543«

Wvdw RpV%J V[ ljZl.eda ba[ epiP sg d*fj Vjv dHV%J drwjiJ } dHM r,l wgaj h{ m u{lj
dw ^
q'hp qdv dWrdl wgbRp wjqp edh w[l fAjC¼Rp mm
*'Zp t>dc fiy.dc v'Fp bfqjV dlRp NjC¼Rp mm ªb>e 1406«

l' dHV%J LwagbJ } w'Hg bjfS[~bjf r,l Vhk wi lwsj a[ dHV%J } r,l wiV sg dHw'~dH,w
upeag h{@ ljZl.eda dr,y bj w[ dVqiaj ljdha W[Vag wi[ dw h[ rjdhepiP ) q[i[ lji[ spLqS
VjL h' ujS m u{lj dw ^
wjq *'Z bip v'F q'h dWVdl ujdH bh.q[r mm
VjVw f+F liSjeag wdi f+ljsp epis[r mm1mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 269«

ljtg v'F s[ f+ojdH_fjf sj Wjf w"S h{ (_dHw iju[ sg lFj dr,y f>Ddca woj
wisj lg m dH,w h'i f>Ddca lg u' dHl } Hgitj wiw[ wTrjRpSj yjhp.sj lg m Rpl f>Ddca V[ iju[
sg lFj dr,y uj w[ dwhj dw h[ ijuV ) u' f>Ddca bjf ug sg lFj dr,y woj wisj h{ Rph drsrjV
Vhk@ w[rv bjf } Z'tj s[ dihj h{@ u[ aplk Rplsg drsraj fitSg yjhp.s[ h' aJ dHV%J f>uJ
lrjvJ sj Rpl fjl'G Rpai fpASj wi' m
1! dHo[ dwhCj sptg h{ ba[ b,De[ f+v'w dr,y dwhCj sptg h'r[ej (
2! dHo[ dwhCj lptg h{ ba[ b,De[ dwhCj sptg h'r[ej (
3! dHo[ dwhCj sptg h{ ba[ b,De[ dwhCj lptg h'r[ej (
4! dHo[ dwhCj lptg h{ ba[ b,De[ dwhCj lptg h'r[ej (
5! fjf sj Wjf w"S h{ (

$ iju[ V[ Rpl HgitjvP f>Ddca sg e,v q>V w[ bjfS[ f>Ddca fjl'G dHh f>u f+LV fp,A[ m iju $
$ f>Ddca V[ l'dybj dw dwl[ V[ Hgitj wgag h{@ y.eg i'ug v,eg lg@ y.ej ep;jij yv dihj lg m $
$ $
$ q{} dHV%J f+LVJ sj RpKai Vhk bjRpSj@ dHl wiw[ iju[ V[ woj wiV a'G hBj s[Sj h{ m dHl ai%J $
$ $
$ l'y w[ f>Ddca V[ iju[ fjl'G b,n dsVJ sg q'hva q>e vHg m zi dr,y uj w[ i'Bg~fjSg Vhk tjZj m $
$ $
$ hi rwa Rpsjl hg idh>sj@ RpKai w'Hg rg Vhk xpisj m dyhi[ sj i.e fgvj f{ debj m iju f>Ddca $
$ $
$ sg vCwg V[ dfaj sg b{lg hjva s[t w[ Rpsjlg sj wjiV fp,DdAbj aJ f>Ddca V[ lF wpN s,l $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \149| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ds,aj m vCwg Whpa dlbjSg s[ drsrjV lg m f>Ddca } h"lvj ds,aj dw dHh aJ wpN rg e,v $
$ Vhk h{ m iju[ sg lFj dr,y q{G dHl sj RpKai s[rJeg m f>Ddca } wpN Zgiu h'Hg m vCwg V[ l'y
$
$ $
$ w[ RpKai s[S sg lwgq WSjHg@ dH,w QigW v,wChjij dabji wgaj@ sPug r[lrj a[ agu[ dH,w $
$ $
$ qhJfpit } W[Vag wgag dw qhjiju ) xvjS[ dsV aplk iju[ sg lFj dr,y q[ig W[Vag q>V w[ $
$ $
$ siLV s[S[@ y"oj LjhPwji dabji wgaj m us'G q'hva fPig h' eHg aJ iju f>Ddca sg vCwg $
$ $
$ bjfS[ dfaj Vjv iju siWji } yv fHg m dul f>Ddca V[ f>u f+LV iju[ } s,Dl[ lV@ Rpl} $
500 ipfH[ sj vjvy s[ w[ dH,w qdibj h'dHbj waPij i[Lqg wfC[ dr,y vf[B w[ w,A dr,y ypwj
ds,aj@ fi f>Ddca } faj Vj v,eS ds,aj dw dHl wfC[ dr,y wg h{@ f>Ddca V[ rg f>u l" ipfH[
s[ v'F wiw[ fp,DdAbj hg Vj dw dHl dr,y wg h{ m us'G vCwg dHV%J f>uJ \v,wChjij@ r[lrj@ l.a@
LjhPwji a[ HgitjvP f>Ddca| lq[a bjfS[ dfaj } Vjv v{ w[ iju[ sg lFj dr,y fhp.yg aJ iju[
V[ dxi Rphg f+LV fp,ASj wga[ ^
1! dHo[ dwhCj sptg h{ ba[ b,e[ f+v'w dr,y w"S sptg h'r[ej ( aJ vCwg V[ iju[ b,e[ v,wChjij
tCj wi ds,aj ba[ lqNjdHbj dw dHh dryjij QigW dHo[ rg sptg h{ ba[ f+v'w dr,y rg
sptg h'r[ej dwMdw fp>V sjV ba[ Vjq dlqiV Vhk wisj m
2! dHo[ dwhCj lptg h{ ba[ b,e[ dwhCj sptg h{ ( aJ vCwg V[ RpKai s[S vHg r[lrj b,e[
tCg wi ds,ag ba[ s,DDdlbj dw dHh dHo[ drwji F'esg h{ a[ lptg h{ a[ f{lj rg Whpa h{
dHl vHg lptg h{ fi us'G b,e[ f+v'w dr,y uj w[ dHl s[ fjfJ wiw[ ViwJ dr,y fr[eg
aJ sptg h'r[eg m
3! dHo[ dwhCj sptg h{ a[ b,e[ w"S lptg ih[ej m aJ vCwg V[ qhJfpiLJ rv dHLjij wgaj ba[
RpKai ds,aj dw h[ ijuV b{l[ l.a qhJfpiL dHl l.lji dr,y bjfS[ ligi } wLB ba[ sp,t
s[ w[ af,Ddlbj wis[ hV fi b,e[ f+v'w dr,y dHV%J } lp,t dqv[ej m
4! dHo[ dwhCj lptg h{ a[ b,e[ dwl } lp,t dqv[ej ( aJ f>Ddca sg vCwg V[ RpKai ds,aj dw
dHl LjhPwji w'v Whpaj ZV h'S wiw[ dHh dHo[ rg lptg h{ ba[ ZV wiw[ Whpa fp>V~sjV
rg wisj h{@ dul wiw[ b,e[ rg lptg ih[ej m
5! fjf sj Wjf w"S ( dHl f+LV sj RpKai s[S vHg vCwg V[ HgitjvP f>Ddca } dwhj_f>Ddca
ug ) bjfSg w,A dr,Dy'G qdibj h'dHbj waPij w,T dsY duhCj aplk 500 ipfH[ s[ vjvy
dr,y bj w[ dWVJ s[t[ a'G hg yp,w dvbj lg m dHh v'F hg fjfJ sj dfaj h{ m Rpl f>Ddca
sg hji h'Hg m l' b{lj fjfJ } uVq s[S rjvj u' v'F h{@ Rph rg Vjl h' uJsj h{ m

scY mwrig clidAw; ausqiq kry jhwnu ]


$ $
$ u' qhJfpiL f+[qj Feag s[ l,Dy[ qjide=ila[ Rpfi yvs[ hV@ ljij uhjVp=l.lji RpV%J sg $
$ $
$ Rplada=rdcbHg wisj h{ m dHl l.lji s[ b>si f+qjaqj a'G dWVJ wpN rg l,y Vhk h{@ l.lji $
$ $
$ ba[ l.lji s[ fsjio@ l.W.Zg lF dqdobj iPf hV m u' dHhVJ sg f+jfag s[ ijh $a[ apis[ hV $
$ $
$ dHh lF NPn sj qjie h{@ u' f+qjaqj sg f+jfag s[ ijh $a[ apis[ hV dHh l,y sj qjie h{ m $
$ $
$ f+qjaqj l,yj h{@ dHl vHg Rpl sg f+jfag f+[qj Feag sj qjie rg l,yj h{ m l,y s[ qjie $a[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 135~36 \150| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ yvS rjv[ W[b>a qhJfpiLJ sgbJ ljtgbJ vjHgbJ uj lwsgbJ hV@ u{lj dw WjWj WpTj ljdhW@ $
$ $
$ FjHg episjl@ WjWj sgf dl>z@ FjHg qVg dl>z@ FjHg qag sjl@ FjHg dsbjvj@ FjHg ajiP dl>z@ $
$ FjHg lpW[e dl>z@ FjHg LjhWju dl>z ug dHdabjdsw dHV%J W[b>a fpijaV epidl,tJ a'G dHvjrj
$
$ $
$ u' rg dl,t uea s[ f+dl,Z qhJfpiL l,y s[ qjie $a[ y,v[ RpV%J sg ljij l.lji hg Rplada wisj h{ m
$
$ $
$ $
$
$ ATsiT qIrQ sgl puMn; jIA dieAw prvwnu ] $
$
u' lji[ ugrJ Rpfi sdHbj wiVg h{ dHh bnldn=bnjhn agioJ s[ dHLVjV ba[ lev=lji[
fp>VJ s[ firjVp=xv Vjv'G RpKaq h{ m Ziq } uVq s[S rjvg Lwag sdHbj h{ m dHl vHg Ziq
fp,ai ba[ sdHbj qJ q>Vg h{ m u{lj dw ^
1! Z"vp Ziqp sdHbj wj fPap mm ªufpug ljdhW@ b>e 3«
2! lyp aj fip ujSgb{ uj dlt lyg v[dH mm
sdHbj ujS{ ugb wg dwAp fp>Vp sjVp wi[dH mm ªrji bjlj qhvj 1@ b>e 468«
3! qdV l.a'tp liW ugb sdHbj mm dHV dWdZ Wiap l.fPiV FdHbj mm
ªeRpCg qhvj 54@ b>e 299«
idhWJ s[ ugrV dr,y sdHbj s[ f+ojdH b{lj dvdtbj dqvsj ] m u{lj dw ^
dli wg l'F Rpaji w{ ygVI' bjaq ijq mm
ljn w'l qwj dqdvY@ s[t sdHbj w[ wjq mm
ªl+g epiP Fea qjv d*a debjVg Vi{S dl>z@ f>Vj 379«
sdHbj s[ l.W.Z dr,Dy'G Ziq Ljla=J dr,y h'i rg f+qjS bjMs[ hV m u{lj dw ^
1! sdHbj Ziq wj qPv h{@ fjf qPv bdFqjV mm
apvlg sdHbj V A'cgb{ uW ve zB q{ f+jV mm ªapvlg ug«
2! lq l.a't V b"i lpt@ af V dtqj lq ujV mm
W+hq eUjV lqsjV Vdh Ziq V sIj lqjV mm15mm ªljiwparvg bdZ ^ 1«

ijs no dyvY, dieAw kir; soeI purKu sujwnu ]


dul} bwjv fpit b>aiujqg sdHbj ds+LBg wiw[ dVi~h.wji h'w[ Vjq ufS sg sja s[r{=
W?L[ Rphg f+jfa wisj h{ ba[ Rph fpiL lF a'G lpujV=l+[LB ujSwjig i,tS rjvj dlbjSj h{ m
u{lj dw ^
$ yapi dlbjSj lpzCp l'dH dudV adubj bdFqjVp mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 297« $
$ $
$ $
$ Wjwg Fjr[G d`vjl`i@ dH>ugVgbi@ ljdH>lsjV@ rwgv@ r;gi@ Fjr[G yji r[sJ sj Wwaj $
$ h'r[@ Ljla= debjVg h'r[ y.eg wpv rjvj h'r[@ fi Rph h.wjig h'S wiw[ qPit dedSbj uJsj h{ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ fdCbj qPitp bjtgb{ dulp vWp v'Fp bh.wjij mm ªrji qjN qhvj 1@ b>e 140« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \151| b>e 135~36

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
ijnw imilAw pRBu Awpxw; nwnk iqn kurbwnu ] $
$
$ ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw duV%J epiqptJ } bjfSj f+DFp=qjvw rjdhepiP dqdvbj
$
$ $
$ h{@ q{G RpV%J a'G wpiWjVp=Wdvhji uJsj hJ m $
$ $
$ $
$
$ mwiG, sucy sy kWFIAih; ijn pUrw guru imhrvwnu ]12] $
$
$ $
qjz s[ qhgV[ dr,y Rph qVp,t lpy[=fdr,ai wh[ uJs[ hV@ duV%J Rpfi fPiV ldaepiP ug
dqhirjVp=dwifjvP h'H[ hV m b{l[ epiqptJ sj dxi iu'@ aq' a' idha LJawg lpFjb WS uJsj
h{ a[ hi r[v[ epiP iPf qjV li'ri dr,y dHLVjV wiV wiw[ wjq@ *'Z@ rj^ fjfJ sg q{v a'G idha
h' w[ fdr,ai h' uJs[ hV m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 136 \152| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 136« $
$ $
$
$ Plguix Anµd aupwrjnw hir sjx pRgty Awie ] sµq shweI rwm ky kir $
$
$
$ ikrpw dIAw imlwie ] syj suhwvI srb suK huix duKw nwhI jwie ] ieC punI $
$
$
$ vfBwgxI vru pwieAw hir rwie ] imil shIAw mMglu gwvhI gIq goivMd Alwie ] $
$
$ hir jyhw Avru n idseI koeI dUjw lvY n lwie ] hlqu plqu svwirEnu inhcl $
idqIAnu jwie ] sµswr swgr qy riKAnu bhuiV n jnmY Dwie ] ijhvw eyk Anyk
gux qry nwnk crxI pwie ] Plguix inq slwhIAY ijs no iqlu n qmwie ]13]

x,edS_Wjihqjhj sg b>Ddq+a iPf dryji dr,y ljdhW l+g epiP biuV s[r ug hi qhgV[
f+ag bwjv e' WjSg RpyjiS wiw[ Rpfs[L ds>Ds[ bj ih[ hV m Wjihqjhj sg lqjfag sj qhgVj
x,edS sj qhgVj h{ m ipaJ s[ dhljW Vjv dhqwi i,pa sj sPlij qhgVj h{ m u{lj dw ^
dhqwi ipda qdV Fjrag qjzp xeSp epSr.a ugRp mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 929«

Plguix Anµd aupwrjnw; hir sjx pRgty Awie ]


xvepdS=x,edS s[ qhgV[ spbjij fiq fdr,ai Rpfs[L W?Ls[ h'H[ ldaepiP ug `piqjMs[
hV dw duV%J s[ dhis[ dr,y hdi=rjdhepiP u' v'w f+v'w s[ luS=dq,ai hV@ Rph f+eB[=
ldtbjajwji h' bjH[ hV@ RpV%J udebjlPbJ s[ dhis[ dr,y bV.s=?pLg RpfjiuVj=f+jfa h'Hg
h{ m ªRpfjiuVj=\d*^ l.ld*a@ RpfjiuV| f+jfag@ uq%j wiVj« f+q[Li rjdhepiP b{lj luS=dq,ai
h{@ dul} lji[ s[LJ ba[ lji[ ZiqJ s[ v'w bjfSj dq,ai lqNs[ hV m u{lj dw ^
1! v'CgsCj ljuVp q[ij mm
zdi zdi q>ev ejrhp Vgw[ zdB zdB daldh Wl[ij mm
ªu{alig qhvj 5@ b>e 700«
2! luSp q{cj yjHgbj hF whg sj dqap mm
hF[ ujSdV bjfSj whg V njh[ dyap mm2mm ªrji qjiP qhvj 5@ b>e 1096«
3! luSp lyj fdaljhp dldi ljhJ s{ ljhp mm
dulp fjdl Wdhdnbj l'hgb{ lF sj r[ljhp mm22mm ªlv'w qhvj 5@ b>e 1426«
4! ljuVCj q[ij ljuVCj dVwdB tv'dHbCj q[ij ljuVCj mm
ªijqwvg qhvj 5@ b>e 924«

$ Rpfivg apw dr,y bjdHbj h'dHbj xvepdS LWs l.ld*a FjLj dr,Dy'G o'C%g wirB v{ w[ $
$ bjdHbj h{ m l.ld*a=xjvepV ba[ epiWjSg dr,y xvepdS uJ x,eS bjdHbj@ fi bio ljdibJ $
$ $
$ sj dH,w hg h{ m Rpfi'wa apwJ dr,y s'V'G fs bjH[ hV m rj^ xvepdS sj qhgVj@ dul sg fPiVqjLg $
$ $
$ } y.s=qJ@ fPirjxjvepSg borj Rpaij xjvepVg VAa= dr,y Rps[ h'r[ m xvepS xv s[S rjvj $
$ $
$ qhgVj h{ m hi cjvg hig Fig h' uJsg h{ m rjajriS dtC Rpnsj h{ a[ QpvjWg Fjb qjisj h{ m $
$ $
$ Wl.a Aj uJsg h{ m ltg lh[vgbJ dq,aiJ dfbjdibJ Vjv h'vg t[cS } dy,a wisj h{ m dHl[ ai%J $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \153| b>e 136

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ugr~dHlaig sg bjl fPig h'S v,eg h{@ dwMdw Wjihqjh s[ b>a dfbjij f+DFP dq,ai dhis[ dr,y $
$ f+eB h' Rpdnbj h{ m eiqg lisg spt awvg` a[ h'i t[yvJ Wjbs dBwjb duhj dqvsj qdhlPl
$
$ $
$ hp.sj h{ m dh>sg dr,y dHl sj iPf xje h{ m Wl.a i,pa a[ h'vgbJ h'S wiw[ xje sj bio h'vg $
$ $
$ $a[ ?pLg qVjRpSj rg h{@ dwMdw dH,w dryji bVplji Wl.a iPf b,Z x,eS a'G b,Z drljt a,w $
$ $
$ hp.sg h{ m xje=l.eIj=xjepV qhgV[ sj Rpalr h'vg@ xvep=epvjv@ dul dr,y ridabj ujr[ m $
$ $
$ xvep=xveP=vjv i.e sj yPiV epvjv@ u' h'vg t[cS vHg ridabj uJsj h{ m h'vg sj daRphji $
dHl qhgV[ sg fPiVqjLg } qVjdHbj uJsj h{ m dHls[ df,DA[ dH,w dHdahjlw zBVj h{@ Fjr[G Rph
zBVj upeJ fpijSg h{@ fi b,u rg hi ljv Rplsg Ijs ajuj wgag uJsg h{ m s{GaJ sg wpv
dr,y hiVj?L u' Whpa Lwagrjvj lg a[ dulV[ af,Ddlbj wiw[ WjiJ ri vH[ h'H[ lV m bjfSg
Lwag Vjv da>VJ v'wJ dr,y iju wjdHq wgaj m s[rdabJ } Fjig hji ds,ag m da>VJ v'wJ sj
iju f+jfa wiw[ dHaVJ h.wjig h' debj dw LwagbJ s[S rjv[ f+qjaqj } rg F,pv W{nj m dHl
h.wjig } fjfJ sj c.V s[S vHg f=q[Li V[ bjfSj Fea f+dhvjs f{sj wi ds,aj m us'G f+dhvjs
} bV[wJ uaVJ Vjv qjiVj yjdhbj@ u{lj dw fhjC a'G h[nJ lpBSj@ fjSg dr,y c'WSj@ l,fJ@
nPdhbJ s[ w'n[ dr,y i,tSj bjds dHV%J dr,y r,cj IaV b,e dr,y xPwS sj lg m hiVj?l sg
F{S duls[ s' Vjq f+dl,Z hV_h'dvwJ ba[ Tp.cj h'dvwj V[ af,Ddlbj wiw[ dLr ug a'G dH,w yjsi
vHg h'Hg lg@ dulsg Wp,wv qji w[ b,e dr,y W{n lwsg lg m Rpl yjsi s[ f+ajf wiw[ b,e ljC
Vhk lg lwsg m dHlV[ bjfS[ Fij sj f,t widsbJ f+dhvjs } ?aq wiV sg lwgq hiVj?L
} s,lg dw q{G dHl } W,pwv dr,y v{ w[ b,e dr,y W{n ujrJeg m q{} yjsi wiw[ wpN Vhk h'r[ej
a[ f+dhvjs lC w[ lpbjh h' ujr[ej m v,wCJ dHw,ngbJ wiw[ f+dhvjs } duMs[ } xPwS sg
drMa WSj vHg m us'G v,wCJ } beVg vjHg eHg aJ f+qjaqj V[ b{lg dwifj wgag dw bjfSg
Lwag Vjv h'dvwj sg yjsi f+dhvjs $a[ fj w[ Rpl } Wyj dvbj a[ h'dvwJ lC w[ lpbjh h'
eHg m dHl dsV } h'dvwJ shV dsV rg dwhj uJsj h{ m us'G f+dhvjs duMsj Wjhi dVwdvbj
aJ f+qjaqj s[ dfbjdibJ s[ qV dr,y WCg ?pLg h'Hg@ bV.s h'dHbj m hiVj?L s[ qiV a'G Wjbs
dHl ?pLg } qVjRpS sg LpiPbja qpvajV a'G h'Hg m us'G f+dhvjs hiVj?L sg oJ ijuj WdSbj
aJ Rpl[ dsV hi ljv f+dhvjs sg ?pLg rjla[@ l,y sg du,a sj f+eBjrj wiV vHg h'dvwJ s[
VJ $a[ dH,w Vwvg dytj WSj w[ Rplsg lpbjh wiVg a[ dxi Rpl lpbjh sgbJ q,pngbJ Fi Fi
w[ RpcjSgbJ m dxi dHls[ dr,Dy'G hg dHl dirju V[ uVq dvbj dw v'w lpbjh sgbJ q,pngbJ Fi~
Fi w[ dH,w sPu[ Rpfi l,pBS ve[ a[ ?pLg dr,y bjH[ v'w dwl[ sj Q,plj Vhk lg wis[ m dxi dHh
?pLg qpvajV a,w hg lgdqa Vj ihg@ duo[ a,w f+dhvjs sj iju lg@ Rpo[ aw x{v eHg@ Fjr
$ fPi[ Fjia dr,y dH,w daRphji iPf s[ dr,y qVjHg ujS v,eg m a=[a[ upe dr,y dHlsj o'C%j iPf $
$ Wsdvbj m us'G dlbjS[ fpiLJ V[ dwhj dw Fjr[G dHh ?pLg sj hg daRphji h{@ fi dwl[ s[ qP>h $a[ $
$ $
$ uJ dli dr,y lpbjh fjRpSg dVijsig sj f+agw h{ m dxi lpbjh s[ oJ $a[ Qpvjv@ vjv i.e sj $
$ $
$ ZPCj riaSj LpiP wgaj m spbjfpi dr,y dHl[ i.e dr,y fjSg fj w[ dfywjigbJ Vjv h'vg t[cS $
$ $
$ sj dirju LpiP h'dHbj@ u' FerjV d*LV s[ ugrV dr,y dHlsj f+a,t iPf s[dtbj uj lwsj h{ m $
$ $
$ wdvupe a,w dHh spbjfi rjvj dirju s[dtbj uj dihj h{ m l' dHl[ daRphji } wdvupe s[ ijt[ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 136 \154| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ epiP VjVw ljdhW s[ slr[G liPf epiP e'dW>s dl>z ug V[ dHl sj VJ a[ iPf s'r[G hg Wsv ds,Da[ m
$
$ $
$ h'vg sg oJ $a[ h'vj ba[ h'vg t[cS s[ oJ $a[ qh,vj t[cSj m epidl,tJ sj dirju LLai drdsbj $
$ $
$ s[ qpwjWv[@ z'Clrjig ba[ s' ZC[ WSj w[ u.e sg B=[dV>e bi.Fg ba[ dHh daRphji hpS epidl,tJ $
$ $
$ sj WCj f+dl,Z daRphji h{@ u' dHl[ qhgV[ l+g bV.sfpi ljdhW dr,y WCg ZPq Zjq Vjv qVjdHbj $
$ $
$ uJsj h{ m qV,ptj ligi iPf x,edS s[ qhgV[ dVLwjq l[rj wiw[ b>aLwiV sg l,pZaj h'Hg a'G Vjq $
$ $
$ WjSg sj bdFbjl wiw[ duV%J } hdi=f+q[Li rjdhepiP f+v'w sj luSp=dq,ai bj w[ f+eB[= $
ldtbjajwji h'dHbj h{@ RpV%J s[ dhis[ b>si bV.s RpfjiuVj=f+jfa h'dHbj h{ m
ljtg FjHg bV.s dl>z ug sg_dHw FjHg bV.s dl>z Vjq sj epiqpt ldaepiP ug sg
LiV bjdHbj aJ ldaepiJ V[ f,pDdAbj dw epiqptj wpN fdC%bj h{G ( aJ wdhS v,ej dw ug Vhk )
q{G wpN fdC%bj Vhk m aJ ldaepiP ug V[ dH,w dl>z } hpwq wgaj dw dHl dl>z } fCjRp m us'G
f>u e+.og fC%dsbJ bV.s ljdhW sg fdhvg apw fC%g aJ dHh apw fC% w[ b,De[ fC%V'G hg h,B
debj m fC%jRpS rjv[ dl>z V[ ldaepiJ } s,Ddlbj dw dHh bV.s ljdhW sg dH,w apw fC%V qei'G
x[i fC%V Vhk bjdHbj m aJ ldaepiJ ug V[ bV.s dl>z } Wpvj w[ f,pDdAbj dw aP. fC%sj dwM
Vhk ( aJ dl,t V[ W[Vag wgag dw l,Dy[ fjaLjh ) us'G ldaepiP ug bjf f+jfa h' eH[ aJ bV.s
h' debj@ dxi h'i wg fC%Vj h{ m dHh lpS w[ ldaepiP ug Whpa f+l.V h'H[ m a[ hpwq wgaj dw FjHg
fjn drywji Vhk A,cSj@ dHl sg l.fPiVaj wi m l'@ RplV[ hpwq q>V w[ fjn fPij wgaj m l'@
epiP sg WjSg fC%V a'G Rpl } b{lj bV.s f+jfa h' debj m a[ ldaepiP ug } v'w f+v'w sj l,uS
q>V w[ wdh>sj h{ dw us'G f+v'w s[ l,uS ldaepiP ug f+eB h' w[ dqv eH[ aJ qV,ptj ligi dr,y
W+hqjV.s f+jfa h' debj m

sµq shweI rwm ky; kir ikrpw dIAw imlwie ]


l.a Fea duV%J } ljl~deijl f+DFP sj Vjq Vhk drlisj@ Rph udebjlPbJ s[ dhis[ dr,y
ijq=rjdhepiP sj f+[q f{sj wiV dr,y lhjdHw hV m blk dHw,Dv[~dHw,Dv[ f+[q Vhk wi lws[ m dHh
sja ljZ l.ea spbjij f+jfa hp.sg h{ m dul ai%J ;dhigv[ lpFjb sgbJ q,tgbJ lF dqv w[ x,pvJ
dr,Dy'G il dvbj w[ Ldhs f{sj wi v{GsgbJ hV m dHl[ ai%J ldal.ea dr,y fC%[ h'H[ bVfC%@ RPy~Vgy@
qPit@ dlbjS[ lF dHw,Dn[ W{n w[ f+DFP s[ ul } ejMs[ hV m epiP LWs Vjv dqv w[ Ldhs dHw,nj
wiV sg ai%J y.e[ d?bjv dHw,Dn[ wis[ hV m duV%J } Rph f+q[Li drlisj Vhk@ Rph biW s[L
sgbJ f,wgbJ tuPiJ sg ai%J hV m u{lj dw ^
xigsj iW tuPig fwgbJ qjdtb VHg rh.dV¶ mm
u' u' r.E{ cghCj l' Rpqi ho fr.dV mm89mm ªlv'w xigs ug@ b>e 1382«
$ f,wgbJ tuPiJ sg ai%J Rph f,Dw[ ugrV rjv[ hV a[ RpV%J sg h.eaj iPf wdybjHg dVwv $
$ $
$ y,pwg h{ m us'G Rph f+DFP s[ epS ejMs[ hV aJ b>Ddq+a il sgbJ VsgbJ re f{GsgbJ hV m u{lj $
$ $
$ dw ^ $
$ $
$ WjSg Rpyidh ljZ uV bdqRp yvdh NiS[ mm ªrji eRpCg rji qhvj 5@ b>e 320«
$
$ $
$ $
$ dHl ai%J f+q[Li Vjv qV } u'CV dr,y l.a lhjdHw hV@ dul ai%J r,cj Fij A'B[ Fij $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \155| b>e 136

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ } Rpfs[L s[ w[ bjfS[ u{lj wi v{Gsj h{ m dHl ai%J u' b{l[ qhJfpiL hV@ Rph dwifj wiw[ f+q[Li $
$ $
$ Vjv dqvj ds>Ds[ hV m $
$ $
$ $
$
$ syj suhwvI srb suK; $
$
$ $
$ dul r[v[ LJa bjaqj l.a iPf epiP sg dwifj Vjv fag iPf f+qjaqj sj ugr iPf dHlaig $
$ $
$ } dqvjf h' debj@ Rpl dqvjf sg FjrVj dHl apw dr,y f+eB wis[ hV m iPfw bv.wji h{ dw $
dur[G fagWiaj b"ia } drApdCbj fag dqv ujr[@ Rph b{lj bVpFr wisg h{ dw q{} hpS liW=lji[
lpt=bV.s dqv eH[ hV m q[ig l[uj rg L'FVgw h' eHg h{ m a[ hpS sptJ } w'Hg ujdH=ue%j Vhk
ihg m l' dHl[ ai%J b>aigr Fjr dr,y l[uj@ fag b"i lpt sj dHaVj hg `iw h{ dw Rph WjhN
hV@ dHh b>aigr hV m dHM f=q[Li iPf fag a[ lpia iPf dHlaig h{ m s[h sgbJ dH>sigbJ ljigbJ
e'vgbJ hV m dvr upCV wiw[ bF[saj iPfg dqvjf h'S wiw[ lpt f+jfa hp.sj h{ a[ LiZj iPfg
l[uj h{ m qV@ WpZ@ dya@ h.wji dHh fjr[ hV m b>ahwiS sgbJ yji dWiagbJ iPf WjhgbJ a[
l[ir[ hV m f+[q iPfg WjS h{ m apvaj iPf apvjHg h{ m lqaj iPf drAjHg h{ m la@ l.a't bjds epSJ
s[ lujrB s[ a'dabJ iPf wTjHg h{ m drdLbJ s[ dabje iPfg x,pv hV m f+q[Li sg i;j dr,y idhS
iPf iujHg h{ m h.wji sg Vdriag iPf dlihjSj h{ m dHh l'hSg l[u drA ihg h{@ u' W+dhq>c }
f+wjL dihj h{@ ljig dwdibj dul wiw[ h' ihg h{ ba[ u' lF } s[t dihj h{@ Rpls[ ljhqS[ dWiag
} wigH[ aJ dhis[ iPf l[uj sg LiZj iPf drAjHg RpD,Da[ lji[ lpt f+jfa h' ujSe[ m Fjr b>aLwiV
sg l[uj $a[ f+DFP sj dqvjf h'r[ej m u{lj dw ^
f+edBbj lPip u'da Rpugbjij mm l[u drAjHg liZ bfjij mm
Vr i.e vjvp l[u ijrS bjdHbj mm uV VjVw dfi ZV dqdv lptp fjdHbj mm
ªlPhg qhvj 5@ b>e 737«

huix duKw nwhI jwie ]


hpS sptJ s[ idhS vHg w'Hg rg ujdH=oJ Vhk h{@ dwMdw dur[G hi ugr s[ idhS sj w'Hg
Vj w'Hg dBwjSj hp.sj h{@ sptJ s[ idhS sj rg dH,w dBwjSj h{ m dul } bdebjV dwhj uJsj
h{ m duo[ fPi[ l.lji s[ spt rls[ hV m us'G w'Hg lptg h'dHbj h{ aJ epiP s[ Rpfs[L sg f+Wv Lwag
spbjij dHl dBwjS[ } F.V w[ hg lsgr lpt dqvsj h{ m u{lj dw ^
fiq[ldi dsaj W.Vj mm spt i'e wj c[ij F.Vj mm ªl'idn qhvj 5@ b>e 627«

ieC punI vfBwgxI; vru pwieAw hir rwie ]


$ $
$ dul udebjlP iPf dHlaig V[ ijdH=ijuj@ rj^ f+wjL iPf hdi=f+q[Li rip=fag } $
$ $
$ fjdHbj=f+jfa wgaj h{@ Rpl rcFjeSg=rdcbJ FjeJ rjvg sg f+DFP dqvjf sg dH,Aj fPig h'Hg h{ m $
$ $
$ u{lj dw ^ $
$ $
$ bwjv qPida rip fjdHbj bdWVjlg Vj ws[ qi{ V ujdHbj mm $
$ $
$ ªdligijep qhvj 4@ b>e 78« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 136 \156| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qVqptJ sg u' s[h@ rj^ WpZg h{@ Rplsj Fiq hg fag h{@ dul wiw[ RpV%J } lsj hg spt
$
$ $
$ f+jfa hp.s[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ qVqpt s[hg Fiqp Faji' mm spiqda qi{ dVa h'dH tpbji' mm $
$ $
$ wjdq *'dZ qVp sPu{ vjdHbj lpfV{ lptp V ajhj h[ mm13mm ªqjiP qhvj 3@ b>e 1058« $
$ $
$ epiqptJ sg w.yV iPf lpZ s[hg@ rj^ W,pZg sj LWs=W+hq hg fag h{ m u{lj dw ^ $
$ $
w.yV s[hg lWsp Faji' mm bVdsVp F'e F'e[ hdi dlRp dfbji' mm
ªqjiP qhvj 3@ b>e 1058«
b{l[ f+q[Li iPf fag } f+jfa wiw[ RpV%J sgbJ ljigbJ dH,AJ fPigbJ h' uJsgbJ hV m

imil shIAw mMglu gwvhI; gIq goivMd Alwie ]


Rph udebjlP iPf dHlaigbJ qhjaqj iPf@ rj^ dH>sigbJ iPf ltgbJ Vjv dqv w[ f+DFP s[ q>evJ
} ejMsgbJ hV ba[ e'=Ziag sg dr>s=fjvSj wiV rjv[ f+q[Li s[ ega=ul } woV wisgbJ
hV m u{lj dw ^
1! hdi q>evp ejRp ltg de+Dhp q>sip WdSbj mm ªijqwvg qhvj 3@ b>e 921«
2! bjrhp F{S[ edv dqvh b>Ddw lh[vCgbjh mm
dqdv w{ wih whjSgbj l.q+o w.a wgbjh mm ªdligijep qhvj 1@ b>e 17«
Fjr Rph udebjlP ldal.ea dr,y dqv w[ f+q[Li s[ ul } Rpyjis[ hV@ dwMdw RpV%J } ^

hir jyhw Avru n idseI; koeI dUjw lvY n lwie ]


hdi=f+q[Li riej h'i w'Hg rg dslsj Vhk h{@ Wjwg lF s[rg~s[rdabJ bjds } Rph f+q[Li
s[ WSjH[ h'H[ VjLr.a ujSs[ hV m RpV%J sg dH,w bwjv fpit a'G dWVJ h'i dwl[ $a[ dVe%j Vhk
uJsg ba[ h'i dwl[ sPu[ } Rpl f+q[Li s[ vr{=WijWi sj Vhk lqNs[ ba[ h'i w'Hg rg Rpls[
WijWi vjdH=ve Vhk lwsj@ Fjr h' Vhk lwsj m u{lj dw ^
1! u{lj aP a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{ mm3mm1mm ªdWvjrvp idrsjl ug@ b>e 858«
2! vvj aj w{ vr{ V w'RP mm H[wdh bjdf bri Vh h'RP mm
ªeRpCg qhvj 5@ b>e 252«
u[wi lPiu } Rpl riej whgH[ aJ lPiu afsj h{ m y.s=qJ } Rpl riej whgH[ aJ y.s=qJ
zBsj rZsj idh>sj h{@ wv.wg h{@ fi Rph f+q[Li@ u{lj dw ^
$ $
$ dNvdqdv dNvw{ y.sp V ajij mm lPiu dwidS V dWupdv e{Sjij mm $
$ $
$ bwog woRp dyhVp Vhg w'Hg fPdi idhbj qdV FjdHsj mm8mm $
$ $
$ ªqjiP qhvj 1@ b>e 1033« $
$ $
$ f+LV_dxi b{l[ f+q[Li sj dy>aV wiV rjv[ udebjlPbJ } wg vjF f+jfa hp.sj h{ aJ s,ls[ $
$ $
$ hV ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \157| b>e 136

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
hlqu plqu svwirEnu; inhcl idqIAnu jwie ] $
$
$ $
$ Rpl f+q[Li V[ b{l[ epiqptJ sj hvap fvap=v'w~f+v'w lrji ds,aj h{ ba[ idhS vHg liPf $
$ $
$ iPfg@ rj^ lyt>c iPfg ujdH=ue%j W?L ds,ag h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ s'r{ ojr it[ epi lPi[ mm $
$ $
$ hva fva fjiW+hdq lrji[ wjiu h'H[ lev[ fPi[ mm ªdWvjrvp qhvj 5@ b>e 825« $
dHo[ qja v'w dr,y dlqiV sg sja W?L w[ ugrV qpwa WSj ds,Da[ lji[ W.ZVJ a'G idha
wi ds,Da[ a[@ u{lj dw ^
W+hq debjVg W.ZV a[ qpwaj mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 273«

rjvg brloj W?L ds,ag ba[ f+v'w dr,y rg b{lg rdcbjHg dqvg m u{lj dw ^
VjVw Ziq b{l[ yrdh wga' FrVp fpVga mm10mm ªlv'w qhvj 5@ b>e 1425«

by,v fsrg@ w{rv q'?L W?L w[ dHldoa wi ds,Da[ m dul ai%J Z¾b Fea V[ duo[ 36 h;ji
ljv iju wgaj a[ dxi by,v fsrg f+jfa wgag m u{lj dw ^
Z¾b bBvp buhP V BdiY mm ªqjiP Vjqs[r ug@ b>e 1105«

sµswr swgr qy riKAnu;


l.lji=u' l.dlbJ sj zi h{ m ljei=lqp>si sg dVbjHk h{ m dul dr,y fsjioJ sj fjSg@
v'F sgbJ vdhiJ@ da=LVj sg WCrj beVg@ u.qS a[ qiS iPf s' dwVji[ m Fiq sgbJ
zp>qS~z[igbJ m b{l[ dFbjVw l.lji lqp>si a'G us'G rjdhepiP V[ dwifj wiw[ epiP spbjij
idtbVp=idtbj wgag m WhpdC=Fg WhpC' qpC w[ ws[ Fg uVqJ s[ dr,y ZjdH=s'CVj V=Vhk h'r[ej m
u{lj dw ^
l.lji ljei a[ wTp s[ hjog mm ªrch.lp qhvj 5@ b>e 563«

dHh' duh[ dFbjVw l.lji lqp>si dr,y e'a[ tJs[ ugrJ $y'G dwifj wiw[ dHwVj~} aP ldal.ea
spbjij bjfS[ Vjv dqvj dvbj h{ m u{lj dw ^
dHdw dryhp hg apZp idtbj u' lal.de dqvjHgbj mm ªqjiP rji qhvj 5@ b>e 1096«

WhpdC V uVq{ ZjdH ]


$ Rph qpC w[ uVq Vhk ZjiVe[@ dwMdw l.lji dr,y hg bjlj a[ rjLVj dqB y,pwgbJ hV m $
$ $
$ qV W+hqjV.s dr,y vgV h' debj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ lhu[ h'aj ujdH lp h'dH mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 236«
$
$ $
$ $
$ rjvg brloj f+jfa h' y,pwg h{ m RpV%J sj qV ZjdH=ZjrV@ s"CV a'G ipw debj h{ m Fjr $
$ $
$ l.wvf~drwvf Vhk Rpns[ m qV sj dBwjb Fjr qV sg dHloag h' eHg h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 136 \158| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qVp q[i' ZjrV a[ APdBY wdi W{n' dWlijqp mm ªWl.ap qhvj 9@ b>e 1186«
$
$ $
$ $
$ dwMdw RpV%J sj w.q w'Hg bZPij Vhk dihj m dul sg fPiag vHg qV s"C[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ uV w[ fPiV h'H[ wjq mm $
$ $
$ wvg wjv qhj dWdtbj qdh vuj ijtg ijq mm ªZVjlig qhvj 5@ b>e 682« $
$ $
$ $
$ ijhvw eyk, Anyk gux; $

ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw Rpl f+q[Li s[ epS bV[w=W[b>a hV ba[ ljcg duhrj=ugFj
dH,w h{@ dHl vHg blk Rpls[ epSJ } woV Vhk wi lws[ m u{lj dw ^
1! H[w ugh epS wrV WtjV{ mm
lhl xVg l[t b>ap V ujV{ mm ªqjiP qhvj 5@ b>e 1083«
2! duhrj H[w wrV epV whgb{ mm
W[lpqji W[b>a lpbjqg a[i' b>ap V dwV hg vhgb{ mm
ªZVjlig qhvj 5@ b>e 674«

ai[ VjVw yiSg fjdH ]


u' fpiL b{l[ W[b>a epSJ rjv[ f+q[Li s[ yiVk fH[ hV@ Rph l.lji lqp>si a'G ai eH[ hV m
f+q[Li s[ Vjq iPf yiV l.lji lqp>si a'G ajiV rjv[ hV m u{lj dw ^
yiV wqv W'dho FH[ vde ljeip adiY a[h mm ªbjljrig qhvj 5@ b>e 431«

Plguix, inq slwhIAY; ijs no iqlu n qmwie ]13]


xvepdS=x,edS s[ qhgV[ spbjij woV wis[ hV dw b{l[ f+q[Li } dVa=hq[LJ hg
lvjhgb{=lvjhpSj wigH[@ dul } dav qjai rg aqjdH=aq' epS Vhk h{ m borj qV,ptj ligi
iPf x,edS s[ qhgV[ dr,y hq[Lj hg Rpl f+q[Li sg dl`a ljvjh wigH[@ dul f+q[Li } dav qjai
rg bjfSg rdcbjHg wirjRpS sg aqjdH=dH,Aj Vhk h{ m u{lj dw ^
rcj sjaj davp V aqjdH mm ªufpug ljdhW@ b>e 5«
u[wi bjfJ whgH[ dw f+qjaqj rg bjfSg rdcbjHg wirjRpSj yjhp.sj h{ a[ u' rdcbjHg wisj
h{@ Rpl } f+v'w dr,y lpt dqvsj h{ a[ u' Vhk wisj@ Rpl} spt dqvsj h{ m aJ dHh e,v I'e Vhk m
u{lj dw ^
apZV' l[rdh apNp dwbj s[rdh qJedh v[rdh ihdh Vhg mm ªqvji qhvj 1@ b>e 1254«
$ $
$ dwMdw Rpl RpD,Da[ dV>Ddsbj uJ rdcbjHg sj bli Vhk hp.sj@ u[ ljij l.lji dqv w[ Rplsg dl`a $
$ $
$ wiV v,e ujr[ aJ Rph r,cj Vhk hp.sj@ u[ lji[ hg Rpl sg dV>Ddsbj wiV v,e ujS aJ Rplsj $
$ $
$ wpN zBsj Vhk h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ u[ ldF dqdv w{ bjtS fjdh mm rcj V h'r{ zjdB V ujdH mm $
$ $
$ ªbjlj qhvj 1@ b>e 9« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \159| b>e 136

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ fi dul ai%J dwl[ ligiw i'e } q[BS vHg srjHg tjHgsg h{@ dHl[ ai%J hRpq{ sj i'e
$
$ $
$ w,BS vHg ba[ l.lji lqp>si a'G aiV vHg Rpl f+q[Li sg dl`da~ljvjh wigH[@ dul } dHh $
$ $
$ sja f+jfa h' uJsg h{@ Fjr Vjq sg f+jfag h' uJsg h{ m Rpl } dxi dav qjai rg l.lji s[ $
$ $
$ fsjioJ sg aqjdH=dH,Aj Vhk idh>sg m Rph f+q[Li sj liPf WS uJsj h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ duV hdi udfbj l[ hdi h'H[ hdi dqdvbj w[v w[vjvg mm3mm $
$ ªZVjlig qhvj 4@ b>e 667«
$
V'B ^_wojrjyw@ f+yjiw@ debjVg qhjfpiLJ } ldVqi W[Vag h{ dw dHl b>av[ LWs
##dudV dudV Vjqp dZbjdHbj$$ sg bio rgyji x,eS s[ qhgV[ s[ Vjv hg wiw[ woj sg lqjfag
wiVg ug m

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 136 \160| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ ªbjds b>e 136« $
$ $
$
$ ijin ijin nwmu iDAwieAw iqn ky kwj sry ] hir guru pUrw AwrwiDAw drgh $
$
$
$ sic Kry ] srb suKw iniD crx hir Baujlu ibKmu qry ] pRym Bgiq iqn pweIAw $
$
$ ibiKAw nwih jry ] kUV gey duibDw nsI pUrn sic Bry ] pwrbRhmu pRBu syvdy mn $
$ $
$ AMdir eyku Dry ] mwh idvs mUrq Bly ijs kau ndir kry ] nwnku mMgY drs dwnu $
ikrpw krhu hry ]14]1]

ijin ijin nwmu iDAwieAw; iqn ky kwj sry ]


duV%J~duV%J udebjlPbJ V[ Rpl rjdhepiP s[ Vjq } dZbjdHbj=dZbjRpSj wgaj h{@ RpV%J
s[ lji[ hg wju=w.q fPi[ h' eH[ hV@ rj^ RpV%J s[ qpwag iPf wjiu fPi[ h' eH[ hV m u{lj dw ^
1! uV w[ fPiV h'H[ wjq mm wvg wjv qhj dWdtbj qdh vuj ijtg ijq mm
ªZVjlig qhvj 5@ b>e 682«
2! wjiup lri{ qV f+DFp dZbjHgu{ mm6mm ªijqwvg qhvj 5@ b>e 913«

hir guru pUrw AwrwiDAw; drgh sic Kry ]


duV%J V[ fPi[ ldaepiP spbjij hdi=f+q[Li s[ Vjq }@ rj^ dulV[ hdi=f+q[Li liPf fPi[
ldaepiJ } bjijdZbj=dZbjdHbj h{@ Rph l,Dy[ f+q[Li sg l,yg siejh dr,y ti[=y.e[@ ldybji
hV m

srb suKw iniD, crx hir; Baujlu ibKmu qry ]


hdi=f+q[Li iPf ldaepiJ s[ f+a,t yiV@ rj^ f+q[Li s[ Vjq iPf yiV lji[ hg lptJ sj
dVdZ=?;jVj hV@ b{l[ yiVJ wqvJ sg dul udebjlP V[ YB a,wg h{@ Fjr bjlij dvbj h{@
Rph F{ sjdHw wdnV aiV rjv[ l.lji lqp>si a'G ai[=fji v.z uJs[ hV@ rj^ v.z eH[ hV m
u{lj dw ^
1! yiV wqv udf W'dho yigb{ mm l.al.de dqdv ljeip aigb{ mm
ªqjiP qhvj 5@ b>e 1080«
2! yiV wqv udf ljeip adibj Fruv Rpai[ fjij mm
VjVw lidS fPiV fiq[lpi a[ij b>ap V fjijrjij mm2mm
$ ªlPhg qhvj 5@ b>e 784« $
$ $
$ $
$ pRym Bgiq iqn pweIAw; ibiKAw nwih jry ] $
$ $
$ RpV%J V[ f+[qj Feag wiVg fjHgbj=f+jfa wi vHg h{@ rj^ duV%J V[ f+[qj Feag wgag h{ $
$ $
$ daV=RpV%J V[ f+q[Li } fjHgbj=f+jfa wi dvbj h{@ dxi Rph udebjlP drdLbJ sg b,e dr,y $
$ $
$ Vhk ui[=lCs[@ rj^ ;dhi iPf qjdHbj dr,y ui[=uwC[ Vhk uJs[ m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw \161| b>e 136

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
kUV gey duibDw nsI; pUrn sic Bry ] $
$
$ $
$ RpV%J V[ NPn W'vSj A,c ds,aj h{@ Fjr qjdHwg NPn[ WyV dWvjl wiV[ A,c dsD,a[ hV@ rj^ $
$ u' NPn[ ba[ Vj idhS rjv[ fsjio hV@ RpV%J sg q[i A,c ds,ag h{ ba[ RpV%J sg s' dWZgbJ sg $
$ $
$ s:{a rjvg qa rg Vlg=yvg eHg h{ m s:{a Vjl h'S wiw[ Rph l,Dy[ f+q[Li s[ Vjq iPf fPiV lpt $
$ $
$ Vjv vWjvW Fi eH[ hV m rj^ l,yj f+q[Li duhCj lji[ fig fPiV Fjr drbjfw h{@ Rpls[ bjV.s $
$ $
dr,y Fi[ hV m RpV%J s[ b>si h'i w'Hg rg yg; Vhk ihg m dHw' f+q[Li hg RpV%J } b>si Wjhi
hi dH,w ue%j drbjfw h' dihj f+aga hp.sj h{ m Rpls[ fPiV bV.s dr,y hi r[v[ dVqeV idh>Ds[
hV m

pwrbRhmu pRBu syvdy; mn AMdir eyku Dry ]


Rph udebjlP dHw' fjiW+hqp=fjijrji a'G idha drbjfw f+q[Li iPf ldaepiP sg aV@ qV@
ZV wiw[ l[rj wis[ hV m rj^ aV@ qV wiw[ dH,w f+q[Li sj l[rV wis[ hV@ Rph Rpls[ Vjq
} dlqis[ hV ba[ h'i dwl[ rg s[rg~s[ra[ $a[ dVe%j Vhk i,ts[ ba[ qV s[ b>si rg dH,w f+DFp=qjvw
f+q[Li sj hg dZbjV Zis[ hV m u{lj dw ^
1! H[w' udf H[w' ljvjdh mm H[wp dlqdi H[w' qV bjdh mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 289«
2! qV qdh ldaepi dZbjVp Zij mm ªu{alig qhvj 5@ b>e 701«
3! Zi ugbi[ dHw B[w aP vjdh dWcjVg bjl mm ªeRpCg qhvj 5@ b>e 257«

mwh idvs mUrq Bly; ijs kau ndir kry ]


duV%J udebjlPbJ RpKfi f+q[Li Vsdi wi[=d*fj ds=LBg wisj ] m RpV%J s[ WjiJ qhgV[@ lji[
dsV@ lji[ qPia Fv[=lxv[ hV m qPia=\l.ld*a~qhPia| lq[G sj dh,lj u' 12 dtV s[ apv hp.sj
h{ m b,u wv% s[ dhljW bVplji 48 dq>BJ sj qhPia hp.sj h{ m wHg drsrjV qPia sj s' zCgbJ
ba[ qhPia sj b,Zg zCg rg bio wis[ hV m wrg l.a't dl>z ug V[ qhPia ba[ ljv bjds
sj dhljW dHh dvdtbj h{@ 18 dVqt=1 wjlj m 30 wjlj=1 wvj m 30 wvj=1 dAV m 12 dAV=1
qhPia m 30 qhPia=1 dsV ija m 15 dsV~ija=1 f,t m 2 f,t=1 qhgVj m 2 qhgV[=1 ip,a m 3
ip,aJ=1 b{V m 2 b{V=1 ljv m u{lj dw ^
W[ sl qjh ipag doag rji Fv[ mm ªaptjig qhvj 1@ b>e 1109«

$ dHl f+wji duV%J RpKa[ f+q[Li sg W?dLL h'Hg ] RphVJ s[ W[+sl 2+10=12 qjh=qhgV[@ $
$ A[ ip,aJ@ f>siJ do,aJ ba[ la rji Fv[=l'FVgw@ rj^ lxv[ hV m $
$ $
$ $
$
$ nwnku mMgY, drs dwnu; ikrpw krhu hry ]14]1] $
$
$ $
$ ldaepiP ug `piqjV wis[ hV dw lji[ ugrJ } y[aV l,aj s[ w[ hi[ Fi[ i,tS rjv[@ rj^ $
$ $
$ l.aJ FeaJ s[ wv[L hi[=Vjl wiV rjv[ bwjv fppit rjdhepiP ) q{G sjl bjf ug s[ si $a[ q>eaj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 136 \162| l.f+sjHg Wjihqjhj lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ WS w[ aphjc[ sil=siLVJ sg sjVp=dFdtbj q>e{=q>esj hJ m bjf ug dwifj wiw[ q[i[ dhis[ $
$ $
$ iPf N'vg dr,y siLVJ sg ?{i fjRpSj wi'@ dHh q[ig dVqjS[ sg W[Vag h{ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ 1! silV dfbjlg dsVlp ijda dyarRp bVdsVp Vga mm $
$ $
$ t'dv¶ wfB epdi q[vgbj VjVw hdi l.de qga mm1mm ªu{alig qhvj 5@ b>e 703« $
$ $
$ 2! bjl dfbjlg dfi w{ ajHg duRp yjda=Dwp WP.s[i[ mm $
$ $
whp VjVw ugbCj Wdvhjig s[hp silp f+F q[i[ mm2mm ªaptjig qhvj 5@ b>e 1117«

rjdhepiP ug wj ?jvlj mm rjdhepiP ug wg `adh mm

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \163| b>e 509

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
sRI gurU gMRQ swihb jI dy muKvwkW dI ivAwiKAw
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 1 ‰Awid AMg 509Œ
$
$ $
sloku ] kbIr mukiq duAwrw sµkuVw rweI dsvY Bwie ] mnu qau mYglu hoie
rhw inkisAw ikau kir jwie ] AYsw siqguru jy imlY quTw kry pswau ] mukiq duAwrw
moklw shjy Awvau jwau ]1] 3 ] nwnk mukiq duAwrw Aiq nIkw nwn@w hoie su
jwie ] haumY mnu AsQUlu hY ikau kir ivcu dy jwie ] siqgur imilAY haumY geI
joiq rhI sB Awie ] iehu jIau sdw mukqu hY shjy rihAw smwie ]2] pauVI ] pRiB
sµswru aupwie kY vis AwpxY kIqw ] gxqY pRØBU n pweIAY dUjY BrmIqw ] siqgur
imilAY jIvqu mrY buiJ sic smIqw ] sbdy haumY KoeIAY hir myil imlIqw ] sB ikCu
jwxY kry Awip Awpy ivgsIqw ]4]

sloku ] kbIr, mukiq duAwrw sµkuVw; rweI dsvY Bwie ]


gurU srUp swD sMgq jI Awey hoey ies mhWvwk ivc pihly hI vrqy hoey jo A`Kr hn pMjwbI
brn mwlw dy iqMn A`KrW dy sumyl qoN sloku Sbd AwieAw hY [ ies dI sMKyp ivcwr:—sloku dohy
dI cwl dw hI iek Cµd hY [ ijs dy ArQ hn: sYÍ lok Bwv Awpxy hI srUp dys dI pRwpqI krwaux
vwlw so khIey sloku [ iehnW A`KrW ƒ cwr pRkwr dIAW bYkuµT mukqIAW ivcoN iek sloku mukqI
vI mMinAW hY [
1 sloku 2 smIp, 3 swXuj, 4 srUp [
ArQwq : 1. slok : aupwsÎ dy lok ivc jw rihxw
2. smIp : aupwsÎ dy nyVy ƒ smIp AwiKAw hY [
3. swXuj : aupwsÎ dw imlwp hoxw [
4. srUp : aupwsÎ dw rUp hoxw [
ieh bYkuµT dIAW cwr mukqIAW qoN ielwvw kYvl mokS hY [ bYkuµT dIAW cwr mukqIAW dy
iqAwg ivc gur Purmwn :—
$ $
$ mukiq bpuVI BI igAwnI iqAwgy ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1078Œ $
$ $
$ igAwnvwn iehnW mukqIAW dw iqAwg krky kYvl mokS dw AiDkwrI hY [ sµsi¸q ivc $
$ $
$ sloku AnuStuB vjn dy CµdW ƒ kihMdy hn pr pMjwbI ivc AYsy vjn dy CµdW ƒ vI kihMdy hn $
$ $
$ jo dohy jW dohy dw krIb huµdy hn jYsy gurU qyg bhwdr swihb jI dy sloku hn [ jo sloku mhlw $
$ $
$ 9 dy isrlyK hyT hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 509 \164| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ solW solW A`KrW dIAW do qukW Aqy A`T A`KrW dy cwr pd ku`l b`qI A`Kr, hryk pd dw $
$ $
$ pMjvW A`Kr lGu Aqy CyvW gur, dUjy Aqy cOQy pd ivc sqvW A`Kr lGu hoxw zrUrI hY [ ieh $
$ $
$ Cµd Aksr sµsi¸q BwSw dI rcnw leI vrqIdw hY [ ies ƒ Ans†B vI AwKdy hn [ sµsi¸q $
$ $
$ gRMQW ivc Anyk CMd huMdy hn, pr jd pusqk dy slokW dI igxqI kIqI jwvy, qd b`qI A`KrW $
$ $
$ dw sloku mMn ky hI igxqI hoieAw krdI hY [ ieQy kbIr swihb dI rcnw ivc sloku smyq pMgqI $
$ $
$ dy b`qI A`Kr hI bxdy hn [ not : igxqI ivc dIrG mwqrw smyq hY [ $
sloku ] not : ies pd dy ArQ ho cu`ky hn [
kbIr, mukiq duAwrw sµkuVw; rweI dsvY Bwie ]
kbIr swihb jI ny ies pMgqI ivc mukq duAwry dI g`l kIqI hY [ duAwrw jW drvwzw
ieko hI Bwv hY [ duAwry AOr mMdr dw bVw nyVy dw sµbµD hY [ ikqnw hI suMdr mMdr ikauN nw hovy
duAwry qoN ibnW aus ivc koeI pRvyS nhIN kr skdw [ mMdr dy ivc pRvyS krvwaux vwlI SkqI
dw nwm duAwrw ‰drvwzwŒ hY [ mukqI Awpxy Awp ivc iek mMdr hY [ ies dw drvwzw igAwn
hY [ ijs dy Drm SwSqrW ivc cwr duAwr pwlk mMny hn [ jYsw ik :
mukiq duAwr pwlk cqur, sm sµqoK ibcwr ]
cOQy siq sµgiq Drm, mhW pUj inrDwr ]23] ‰ivcwr mwlw AiD: 2 dohrw 23Œ
1. sm 2. sµqoK 3. ibcwr, 4. sq-sMgq [ sm=smid®stI, sµqoK=XQw lwB qQw sMqust,
ibcwr=ibbyk buD, siq sµgiq=ijQy kyvl sq Asq dw inrxw hovy, vw sq dy nwl juVn dI
jugqI [ mhW pUjnIk sq purSW ny inrnw krky DwirAw hY ik srb sRySt cOQw duAwrpwl sq sµgq
hI hY [ ijs ivc igAwn dI sUKm klw isKweI jWdI hY vw is`KI jWdI hY [ Sbd dI pihlI quk
dw Bwv hY ik mukqI dw drvwzw igAwn rweI dy dsvyN ih`sy ijMnw ‰sµkuVwŒ qµg, BIVw hY [ igAwn
ƒ rweI jW iksy hor vsqU nwl qoilAw nhIN jw skdw [ Bgq jI dw Bwv AqIAMq sUKmqw qoN hY [

mnu qau mYglu hoie rhw; inkisAw ikau kir jwie ]


mn hµgqw dy sihq AsQUl ho irhw hY [ vifAweI krwaux rUp Kurwk Kw ky hwQI vrgw
Bwv AsQUl ho irhw hY [ mYglu=hwQI ij`fw ho irhw hY [ ies leI mukqI dy drvwzy=igAwn ivcoN
iks qrHW inklygw [ jYsw ik :
1. mnu mYglu swkqu dyvwnw ] bn KMif mwieAw moih hYrwnw ]
‰Awsw mhlw 1, AMg 415Œ
2. nwnk hsqI kuµfy bwhrw iPir iPir auJiV pwie ]2]
$ ‰gUjrI kI vwr mÚ 3, AMg 516Œ $
$ $
$ hux ieh iek pRsn hY ik mn iek hwQI vrgw AsQUl, Aqy mukq duAwrw igAwn AqIAMq $
$ $
$ sUKm aus ivcoN ikvy inkly [ auqr : $
$ $
$
$ AYsw siqguru jy imlY; quTw kry pswau ] $
$
$ $
$ quTw=pRsMn hoxw pswau=dwq jy Aijhw siqgurU iml jwvy, jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \165| b>e 509

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
siq purKu ijin jwinAw; siqguru iqs kw nwau ]
$ $
$ $
iqs kY sµig isKu auDrY; nwnk hir gun gwau ]1]
$ $
$ $
$
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 286Œ $$
$ $
$ jo quTw=pRsMn ho ky nwm dI pswau=dwq dyxw kry [ $
$ $
$
$ mukiq duAwrw moklw; shjy Awvau jwau ]1] $
$
mukqI dw drvwzw igAwn ieqnw moklw=KulHw ho jWdw hY [
Bwv igAwn dI bhulqw ho jWdI hY ijs ivcoN mn shjy=suKYn hI Awvau=AwauNdw jwau=jWdw
hY Bwv Aw jWdw hY [ mukq mMdr ivc pRvyS kr jWdw hY [

3 ] nwnk mukiq duAwrw Aiq nIkw; nwn@w hoie su jwie ]


qIsry pwqSwh jI iesy isDWq Anuswr kQn krdy hn ik mukqI dw drvwzw igAwn Aiq
nIkw=bhuq ‰CotwŒ inkw Bwv sUKm hY, jykr mn vI nwn@w=in`kw hovy Bwv sUKm AQvw hµgqw
rihq hovy qW aus ivc pRvyS ho skdw hY [

haumY mnu AsQUlu hY; ikau kir ivcu dy jwie ]


ijs dw mn haumY=hµgqw mmqw krky AsQUlu=motw ho irhw hY [ auh ies drvwzy ivc ikvyN
pRvyS kr skdw hY Bwv nh» kr skdw hY [ ikvyN kr skdw hY ? ies dy au~qr iv`c gurdyv AglI
quk aucwrdy hn [

siqgur imilAY haumY geI; joiq rhI sB Awie ]


siqgurW dw imlwp krky ijs dI hµgqw mmqw geI=nws ho geI hY aus ny ieh inscw
kIqw hY ik vwihgurU dI joiq=cyqn sqw sB ivc Aw rhI hY [

iehu jIau sdw mukqu hY; shjy rihAw smwie ]2]


ies AvsQw iv`c ieh jIau=jIv sdw=hmySW mukqu=bµDn qoN rihq ho jWdw hY Aqy pRkwS
srUp iv`c jw sihj pdvI iv`c suBwivk hI smwie=smwieAw rihAw=rihMdw hY [

pauVI ]
pauVI aus SkqI dw nwm hY jo iksy bMdy ƒ DrqI dy ql qoN KVy ƒ suKYn FMg nwl aucy
$ QW qy phuµcw dyvy [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ sµq kw mwrgu Drm kI pauVI; ko vfBwgI pwey ] ‰soriT mÚ 5, AMg 622Œ $
$ $
$ sµswr dy ivSy ivkwrW rUpI nIvyN, buDI rUp DrqI qy KVy ƒ aucy pRBU dy nwl myl dyvy [ gurbwxI $
$ $
$ ivc aus dw Bwv pauVI hY [ pauVI vwr dy iek Sbd ƒ vI kihMdy hn [ aus Sbd dw nwm vI $
$ $
$ pauVI hY jo vwr ivc AwieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 509 \166| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pRiB sµswru aupwie kY; vis AwpxY kIqw ]
$ $
$ $
$ $
$ pRiB=mwlk ny sµswr ƒ pYdw krky Awpxy vs ivc rKxw kIqw hY [
$
$ $
$ $
$
$ gxqY pRØBU n pweIAY; dUjY BrmIqw ] $
$
$ $
$
$ Awpxy kIqy hoey sRySt krmW puMnW jW jp qp dI gxqY=igxqI kIiqAW vwihgurU nhIN $$
pRwpq huMdw blik dYÍs Bwvnw ivc Aw ky cOrwsI ivc BrmIdw hY [

siqgur imilAY jIvqu mrY; buiJ sic smIqw ]


siqgurU dI Srx ivc iml ky :
murdw hoie murId; n glI hovnw ] ‰Bw: gu: vwr 3, pauVI 18Œ
jIvq Bwv v`loN mrY=mr ky jdoN s`c ƒ bu`J lYNdw hY qW s`c ivc hI smIqw=smwA jWdw
hY [ hµgqw ƒ gvwaux dI ivDI siqgurU jI AglI quk iv`c drswauNdy hn—

sbdy haumY KoeIAY; hir myil imlIqw ]


sbdy=aupdys vw gurbwxI vw nwm AiBAws duAwrw hµgqw mmqw KoeIAY=nws krIey, qW
hir=vwihgurU dy myl ivc imlIqw=imlIdw hY [

sB ikCu jwxY kry Awip; Awpy ivgsIqw ]4]


iPr AijhI AvsQw pRwpq ho jWdI hY ijs AvsQw ivc sB kuJ vwihgurU hI krdw nzr
AwauNdw hY [ jdoN hµgqw dw pVdw huMdw hY qW sB kuJ jIv Awp krdw nzr AwauNdw hY [ Awpxy
srUp ƒ Awp hI vyK ky Bwv srUp dw igAwn hoey qoN ivgsIqw=pRsµn vw: Anµd huMdw hY [ ies
Awey muKvwk dw smucw Bwv ieh hY ik hµgqw ƒ iqAwgx qoN ibnW vwihgurU dI pRwpqI nhIN
ho skdI [ jYsw ik :
haumY dIrG rogu hY; dwrU BI iesu mwih ] ‰vwr Awsw mÚ 2, AMg 466Œ
ies iBAwnk rog dI dwrU, jYsw ik :
sµswru rogI nwmu dwrU; mYlu lwgY sc ibnw ] ‰DnwsrI mÚ 1, AMg 687Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \167| b>e 511

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 2 ‰Awid AMg 511Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] ij siqguru syvy Awpxw iqs no pUjy sBu koie ] sBnw aupwvw $
$
$
$ isir aupwau hY hir nwmu prwpiq hoie ] AMqir sIql swiq vsY jip ihrdY sdw suKu $
$
hoie ] AMimRqu Kwxw AMimRqu pYn@xw nwnk nwmu vfweI hoie ]1] mÚ 3 ] ey mn gur
$ $
$ $
$ $
kI isK suix hir pwvih guxI inDwnu ] hir suKdwqw min vsY haumY jwie gumwnu ]
nwnk ndrI pweIAY qw Anidnu lwgY iDAwnu ]2] pauVI ] squ sµqoKu sBu scu hY
gurmuiK pivqw ] AMdrhu kptu ivkwru gieAw mnu shjy ijqw ] qh joiq pRgwsu
Anµd rsu AigAwnu givqw ] Anidnu hir ky gux rvY gux prgtu ikqw ] sBnw
dwqw eyku hY ieko hir imqw ]9]

sloku mÚ 3 ] ij siqguru syvy Awpxw; iqs no pUjy sBu koie ]


ijnHW ny Awpxy siqgurU ƒ syivAw hY aunHW ƒ sB koeI pUjdw hY [ jYsw ik :
1. ijn@ nwnku siqguru pUijAw, iqn hir pUj krwvw ]2]
‰Awsw mÚ 4, AMg 450Œ
2. ijnI siqguru purKu mnwieAw; iqn@ pUjy sBu koeI ] ‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ
swKI— BweI lihxw jI dI syvw dI lwau [
jW BweI mMJ jW gurU Amrdws jI dI syvw dy pRQwie [

sBnw aupwvw isir aupwau hY; hir nwmu prwpiq hoie ]


nwm dI pRwpqI siqgurW dI pRsµnqw pRwpq krn vwsqy Aqy Awpxy kilAwx ih`q
Anµq aupwvw=XqnW ivc isir=iSromx aupwau=Xqn inSkwm syvw hY ijs nwl AMqhkrx dI
SuDI ho ky nwm ihrdy ivc vsdw hY [ ies leI syvw hI muK Xqn hY, ijs qoN nwm dI pRwpqI
huµdI hY [

AMqir sIql swiq vsY; jip ihrdY sdw suKu hoie ]


nwm jpx krky ihrdy ivc SWqI vsdI hY ijs krky AMqir=klyjy ivc TMF Aqy mn
ƒ sdw su`K huµdw hY [ $
$
$ $
$
$ AMØimRqu Kwxw, AMØimRqu pYn@xw; nwnk nwmu vfweI hoie ]1] $
$
$ $
$
$ gurU swihb jI ieh Purmwn krdy hn ik nwm jpx dI ieh vifAweI hY ik aus dw Kwxw $$
$
$ AMimRqu=sPl qy k`piVAW dw pYnxw AMimRqu=sPl hY vw—AMimRqu Kwxw=nwm jpxw, AMimRqu $$
$ pYnxw=nwm ƒ sunxw krdy hn [ nwm ƒ jpx krky hI auhnW dI vifAweI huMdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 511 \168| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mÚ 3 ] ey mn gur kI isK suix; hir pwvih guxI inDwnu ]
$ $
$ $
$ $
$ $
hy mn ! gurW dI isiKAw ƒ sunxw kr qW SuB guxW dy ^zwny hir=pmySr ƒ pw lvyNgw [ $
$
$ $
$
$ hir suKdwqw min vsY; haumY jwie gumwnu ] $
$
$ $
$
$ suKW dw dwqw hir=vwihgurU mn ivc vs jwvy qW hMgqw mmqw qy jwqI gumwnu=hMkwr $$
dUr ho jWdw hY [

nwnk ndrI pweIAY; qw Anidnu lwgY iDAwnu ]2]


gurdyv kQn krdy hn jdoN Anidnu=rwq idn gurW dy crnW dw iDAwn l`g jwvy qW
ndrI=ndir krn vwlw vw ikrpw id®StI krn vwlw pRmwqmw pweIdw hY [

pauVI ] squ sMqoKu sBu scu hY; gurmuiK pivqw ]


gurmuKW dw sq sMqoK Awidk SuB guxW dw Dwrnw qy sq pRq`gI hoxw Awidk sB kuJ
pivqw=piv`qr hY, vw squ sMqoK sBu=swry dYvI guxW duAwrw s`c ƒ pRwpq krky mn piv`qr
hoieAw [

AMdrhu kptu ivkwru gieAw; mnu shjy ijqw ]


gurmuKW dy AMdroN Bwv AMqSkrn coN kptu=Cl, Pryb Awidk ivkwr nws hox krky shjy=suqy
isD hI gurmuKW ny mn ƒ ij`iqAw hY [

qh joiq pRgwsu AnMd rsu; AigAwnu givqw ]


gurmuKW ƒ joqI pRmySr dw pRgwsu=igAwn hox krky Awqimk AnMd dw rs AwieAw hY
qy AigAwn ƒ givqw=gvw id`qw hY [

Anidnu hir ky gux rvY; gux prgtu ikqw ]


Anidnu=rwq idn hrI dy gux rvY=aucwrdw hoieAw Bwv gwauNdw hoieAw hornW dy ihrdy
ivc vI SuB guxW ƒ pRgt krdw hY, AQvw SuB guxW ny aus ƒ sµswr ivc pRgt kIqw hY [

sBnw dwqw eyku hY; ieko hir imqw ]9]


swirAW jIvW dw iek vwihgurU hI dwqw hY [ jYsw ik :
$ $
$ 1. ddw dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr ] ‰gauVI bwvn AKrI mhlw 5, AMg 257Œ $
$ $
$
$ 2. sBnw jIAw kw ieku dwqw; so mY ivsir n jweI [ ‰jpu jI swihb, AMg 2Œ $$
$ $
$ iek vwihgurU hI gurmuKW dw im`qr hY [ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \169| b>e 513

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 3 ‰Awid AMg 513Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] haumY mmqw mohxI mnmuKw no geI Kwie ] jo moih dUjY icqu $
$
$
$ lwiedy iqn@w ivAwip rhI lptwie ] gur kY sbid prjwlIAY qw eyh ivchu jwie ] $
$
$
$ qnu mnu hovY aujlw nwmu vsY min Awie ] nwnk mwieAw kw mwrxu hir nwmu hY gurmuiK $
$
$
pwieAw jwie ]1] mÚ 3 ] iehu mnu kyqiVAw jug BrimAw iQru rhY n AwvY jwie ] $
hir Bwxw qw BrmwieAnu kir prpMcu Kylu aupwie ] jw hir bKsy qw guru imlY AsiQru
rhY smwie ] nwnk mn hI qy mnu mwinAw nw ikCu mrY n jwie ]2] pauVI ] kwieAw
kotu Apwru hY imlxw sµjogI ] kwieAw AMdir Awip vis rihAw Awpy rs BogI ] Awip
AqIqu Ailpqu hY inrjogu hir jogI ] jo iqsu BwvY so kry hir kry su hogI ] hir
gurmuiK nwmu iDAweIAY lih jwih ivjogI ]13]

sloku mÚ 3 ] haumY mmqw mohxI; mnmuKw no geI Kwie ]


ies pMgqI ivc siqgurU jI jIv qy mwieAw dw pRBwv vrnx krdy hn [ mohxI=mwieAw
jo qmwm jIvW ƒ AnykW rUp ho kr ky moh rhI hY [ hMgqw mmqw rUp ho ky krky mnmuKI jIvW
ƒ Kw geI hY [ pRSn :—
mwieAw iks no AwKIAY ikAw mwieAw krm kmwie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 67Œ
mwieAw iks vsqU dw nwm AwiKAw jWdw hY Aqy aus dw krm kI hY ieh pRSn hY [ au~qr :
mwieAw nwmu grB join kw iqh qij drsnu pwvau ]3]
‰DnwsrI bwxI nwmdyv jI, AMg 693Œ
mwieAw hI, nwmu=pRis`D kwrn hY grB jonIAW pRwpq krny dw vw: grB jonIAW dw nwm
hI mwieAw hY [ aus ƒ iqAwg ky Bgq jI kihMdy hn pRmySr dw drsn mYN pwieAw hY qusIN vI pwvo [
jYsw ik :
jo AnhoqI bwq ko hoqI kr idKlwie ]
Ar hoqI bwq kw qwkw lop krwie ]
qWkw lop krwie Xih mwieAw kw rUp ]
swcu ko JUT idKwey JUT ko swc srUp ] ‰loikk pRmwxŒ
bRhm s`q hY, sMswr As`q hY [ mwieAw dy AigAwn krky sµswr s`q, bRhm As`q pRqIq ho
$ $
$ irhw hY [ ies Brm ƒ hI vw Bu`lx ƒ hI mwieAw kihMdy hn [ $
swKI : iek jgw cwr cor ivAkqI iek`Ty ho ky corI dw DµDw kirAw krdy sn [ mnmu`Kqw
$ $
$ $
$ $
$ dy kwrn Drm ikrq vloN iblkul munkr sn [ aunHW dy ic`q kTor, inrdeI, suAwrQI qy prwey $
$ $
$ dw burw icqvn vwly sn [ ies inMdk krm ƒ gurdyv pwqSwh PurmwauNdy hn [ $
$ $
$
$ cor kI hwmw Bry n koie ] coru kIAw cMgw ikau hoie ]1] ‰DnwsrI mÚ 1, AMg 662Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 513 \170| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nµ: 1 hwmw=izmyNvwrI hW+mY=mYN ies dw p`KI hW [
$
$ $
$ cor dI AYsI izmyNvwrI koeI nhIN Brdw ik mYN ies dw p`KI hW [ $
$ $
$ nµ: 2 ArbI ivc ‰hwmIŒ hmwieq krn vwly ƒ kihMdy hn shwieqw, mdd, zwmnI, iksy $
$ $
$ dI sPweI vwsqy Awpxw izmW dy ky isPwrS krnI [ ies ƒ hwmw kihMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ guru pIru hwmw qw Bry jw murdwru n Kwie ] ‰vwr mwJ, mÚ 1, AMg 141Œ $
$ $
ihMdUAW dy gurU ihMdU dI Aqy muslmwnW dy pIr muslmwn dI hwmw qW Brngy jy ihMdU Aqy
muslmwn dovyN prwey h`k rUpI murdwru=mry hoey pSU ƒ nhIN Kwxgy [ jYsw ik :
mwrx pwih hrwm mih hoie hlwlu n jwie ] ‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 141Œ
hrwm=by h`ky Kwxy ivc mwrx=mswly pw ky suAwd BI bxw leIey qW BI auh hlwl=h`k
dw nhIN ho jWdw [ eysy leI Bu`K l`gI qoN mrdwny pu`iCAw sI gurU jI mYN holHW krky Kw lvW qW
gurU jI ny mrdwny ƒ qwVnw kIqI sI ik ies Kyq ivc iek vI dwxy qy Kwx dw qyrw h`k nhIN
hY [ ieQoN gurmiq dI ies mhwn is`iKAw ƒ gRihx krky Awpxy jIvn ƒ Drm ikrq dw ivSvwsI
krnw cwhIdw hY [ ieh gurmuKW dw krqb hY [ pr ieh qW cwry cor mnmuK sn [ corI krn leI
qW Agy vI keI vwr keIAW dy Gr lu`ty pr A`j ivSyS krky iek v`fy DnI dy GroN sonw, cWdI,
nkdI zyvr Awid pRwpq hoey [ qW ieh corI ivc sPl ho ky corI dy mwl ƒ Cupwaux leI iek
jMgl ivc phuµcy [ rwq dy AnINdry AOr Bu`K dy sqwey hoey socx l`gy ik swƒ pyt Brn dw koeI
aupwv krnw cwhIdw hY [ mSvry qoN auprMq ieh PYslw hoieAw ik do ivAkqI mwl dI rwKI
bYTx Aqy do Sihr ivcoN Kwxy dw pRbMD krn [ jdoN Kwxy dw pRbMD krn vwly Sihr v`l rvwnw
ho gey qW mwl dI rwKI bYTy corW dw mn Awpxy hI swQIAW auqy byeImwn ho igAw [ aus mwl
ƒ cwr QW vMfx dI bjwey do QW vMfx vwsqy auhnW ƒ jwnoN mwrx dI ivauNq bxw leI [ hux
ieh gwQw lOkk pRmwxW ivc pRis`D hY [ ‘ik idl idlW dI bwq ƒ bu`J lYNdy, idl jwxdy AMgryz
dI qwr mIAW’ jdoN koeI iksy dy leI burw jW Blw icqvdw hY qW dUr bYTy aus ivAkqI dy
mn dy auqy ies icqvnI dw sUKm Asr ho jWdw hY [ ies leI auhdy mn ivc vI AijhI Bwvnw
jwgrq ho jWdI hY [ ies leI Sihr ivc jwx vwilAW dy mn ivc vI ieh Bwvnw pRgt ho
geI [ auhnW Kwxy ivc zihr imlw ky mwrn dI ivauNq pRp`k kr leI [ Awpxw Kwxw Kw ky
zihrIlw Kwxw auhnW leI lY ky qur pey [ Ajy phuµcy hI sn ik rwKI bYTy auhnW do cor ivAkqIAW
ny SsqrW dy bl nwl donW dw nws kr id`qw [ bVy KuS ho ky Kwxw Kwx l`gy [ nwl socdy hn
ik cwr qoN do ih`isAW ivc vMf ky swfIAW puSqW dIAW rotIAW bx geIAW [ pr QoVHy hI smyN
$ ivc zihr dy Asr kwrx imRqU ƒ pRwpq ho gey [ Dn ijauN dw iqauN hI ipAw irhw [ iehnW $
$ cwrW dI imRqU ieko hI QW mwieAw dy kwrx hoeI [ ies leI gurU jI mwieAw vloN jgq dy Kwx $
$ $
$ dI g`l krdy hn [ jYsw ik : $
$
$
mwieAw mmqw mohxI ijin ivxu dMqw jgu KwieAw ]
$ $
$ $
$
$ mnmuK KwDy gurmuiK aubry ijnI sic nwim icqu lwieAw ] $
$
$ ‰vwr soriT mÚ 3, AMg 643Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \171| b>e 513

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jo moih dUjY icqu lwiedy; iqn@w ivAwip rhI lptwie ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jo moh krky dYÍq nwl ic`q lwauNdy hn auhnW ƒ ‘mwieAw’ ivAwpk ho ky lpt rhI hY $
$ AQvw AMdroN bwhroN mwieAw ny moh ilAw hY [ mwieAw ƒ mwrn dI jugq :— $
$ $
$ $
gur kY sbid prjwlIAY; qw eyh ivchu jwie ]
$ $
$ $
$ $
gurW dy sbid=aupdyS vw gur-mMq® dI SkqI nwl pr=ivSyS krky cMgI qrHW jwlIAY=swV
dyeIey qW ieh AMqhkrn dy ivchu jwie=nws ho jWdI hY [

qnu mnu hovY aujlw; nwmu vsY min Awie ]


qd ‘qn qy mn’ aujlw=piv`qr huµdw hY Aqy iPr mn ivc nwm Aw vsdw hY [

nwnk, mwieAw kw mwrxu hir nwmu hY; gurmuiK pwieAw jwie ]1]
siqgurU jI PurmwauNdy hn mwieAw dy mwrn dw swDn hir=vwihgurU dw nwm hY [ nwm
gurmuiK=muKI gurU swihb duAwrw pwieAw=pRwpq kIqw jWdw hY [

mÚ 3 ] iehu mnu kyqiVAw jug BrimAw; iQru rhY n, AwvY jwie ]


ieh mn Brm dw BrmwieAw hoieAw cµclqw ƒ pRwpq ho ky keI jugW qk Brmn krdw
irhw hY [ kdy iQru=iesiQq nhIN rihMdw [ ies leI AwauNdw qy jWdw Bwv jµmdw qy mrdw rihMdw hY [

hir Bwxw qw BrmwieAnu; kir prpMcu Kylu aupwie ]


jd hir=vwihgurU dw Bwxw=hukm hoieAw qW pr=ivSyS krky pMcu=pMj 1. AsqI, 2. BWqI,
3. pRyX, 4. nwm, 5. rUp dw sµswr rUpI Kyl pYdw krky ies jIv ƒ auhdy ivc BuAwieAw hY [

jw hir bKsy qw guru imlY; AsiQru rhY smwie ]


jdoN hir=vwihgurU bKiSS kry qW pUry gurU imldy hn qW Brmny v`loN AsiQq ho ky Ac`l
vwihgurU ivc smw jWdw hY [

nwnk mn hI qy mnu mwinAw; nw ikCu mrY n jwie ]2]


siqgurU jI Purmwn krdy hn jdoN gurW dy mnu=mMqr dy au~qy jIv dw mn mMn igAw qW
$ $
$ ies dI igAwn id®StI AijhI ho jWdI hY ik nw kuJ mrdw hY nw kuJ jµmdw hY ]2] jYsw ik : $
$ $
$
$ jb jwinAw qau mnu mwinAw ] ‰soriT kbIr jI, AMg 656Œ $
$
$ $
$
$ pauVI ] kwieAw kotu Apwru hY; imlxw sµjogI ] $
$
$ $
$ dyh hI Apwru=vwihgurU dw kotu=iklHw hY, sRySt krmW dy sµjogW krky ies dw imlxw huµdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 513 \172| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kwieAw AMdir Awip vis rihAw; Awpy rs BogI ]
$ $
$ $
$ $
$ ies dyh dy AMdr Awp hI vwihgurU cyqn s`qw rUp ho ky vs irhw hY qy Awp hI mn ƒ
$
$ $
$ s`qw dy ky rsW dw BogI ho irhw hY [ $
$ $
$ $
$
$ Awip AqIqu Ailpqu hY; inrjogu hir jogI ] $
$
$ $
Awp hI vwihgurU iqMnW guxW qoN AqIqu=rihq hox krky swirAW qoN Ailpqu=AsMg Aqy
inrjogu=sbµD qoN rihq hY Aqy Awp hI swirAW nwl jogI=juV Bwv iml irhw hY [

jo iqsu BwvY so kry; hir kry su hogI ]


jo aus vwihgurU ƒ BwauNdw hY auh hI krdw hY jo hrI krygw auh hI hoeygw [

hir gurmuiK nwmu iDAweIAY; lih jwih ivjogI ]13]


muKI gurW duAwrw hrI nwm ƒ iDAweIey qW swry ivjogI=duK lih jWdy hn ]13]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \173| b>e 515

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 4 ‰Awid AMg 515Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] vwhu vwhu bwxI inrµkwr hY iqsu jyvfu Avru n koie ] vwhu $
$
$
$ vwhu Agm AQwhu hY vwhu vwhu scw soie ] vwhu vwhu vyprvwhu hY vwhu vwhu kry su $
$
$
$ hoie ] vwhu vwhu AMimRq nwmu hY gurmuiK pwvY koie ] vwhu vwhu krmI pweIAY Awip $
$
$
dieAw kir dyie ] nwnk vwhu vwhu gurmuiK pweIAY Anidnu nwmu leyie ]1] mÚ 3 ] $
ibnu siqgur syvy swiq n AwveI dUjI nwhI jwie ] jy bhuqyrw locIAY ivxu krmY
n pwieAw jwie ] ijn@w AMqir loB ivkwru hY dUjY Bwie KuAwie ] jµmxu mrxu n cukeI
haumY ivic duKu pwie ] ijn@w siqgur isau icqu lwieAw su KwlI koeI nwih ] iqn
jm kI qlb n hoveI nw Eie duK shwih ] nwnk gurmuiK aubry scY sbid smwih ]2]
pauVI ] FwFI iqs no AwKIAY ij KsmY Dry ipAwru ] dir KVw syvw kry gur sbdI
vIcwru ] FwFI dru Gru pwiesI scu rKY aur Dwir ] FwFI kw mhlu Aglw hir kY
nwie ipAwir ] FwFI kI syvw cwkrI hir jip hir insqwir ]18]

sloku mÚ 3 ]
vwhu vwhu bwxI inrµkwr hY; iqsu jyvfu Avru n koie ]
jo inrµkwr dI vwihgurU vwihgurU rUp bwxI hY aus ij`fw hor koeI mMqr nhIN hY [

vwhu vwhu Agm AQwhu hY; vwhu vwhu scw soie ]


vwhu=Ascrj rUp vwihgurU Agm=mn bwxI dI gmqw qoN pry AQwhu=sµsi¸q ivc AQwhu
pMjwbI ivc A+Qwhu ‘ijs dI Qwh nw Awvy ijs pwxI dI hyTlI zmIn nw l`By Bwv byAMq,
ijhVw jwicAw nw jwie smJ qoN pry hovy AYsw jo vwihgurU hY Aqy aus dw scw ismrn hI vwihgurU-
vwihgurU hY [

vwhu vwhu vyprvwhu hY; vwhu vwhu kry su hoie ]


vwhu=Ascrj rUp vwihgurU by-prvwh hY [ jo purS vwihgurU vwihgurU ismrn krdw hY auh
BI vyprvwhu ho jWdw hY [ vyprvwhu=&wrsI ivc vy+prvwhu ie`Cw rihq, kwn knOf qoN rihq [

$ vwhu vwhu AMimRq nwmu hY; gurmuiK pwvY koie ] $


$ $
$ vwihgurU vwihgurU dw nwm AMimRq rUp hY [ ies ƒ koeI ivrlw hI gurmuK pRwpq krdw hY [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$
$ 1. kotn mY nwnk koaU nwrwien ijh cIiq ]24] ‰slok mÚ 9, AMg 1427Œ $
$
$ $
$ 2. AMimRqu nwmu qumwrw ipAwry swDsµig rsu pwieAw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 380Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 515 \174| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
3. AMimRqu nwmu inDwnu hY imil pIvhu BweI ]
$ $
$ ‰gauVI kI vwr, pauVI AMg 318Œ $
$ $
$ 4. AMimRqu hir kw nwmu hY ijqu pIqY iqK jwie ] ‰mlwr kI vwr, mÚ 3 AMg 1283Œ $
$ $
vwhu vwhu krmI pweIAY; Awip dieAw kir dyie ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU nwm dw ismrn aus jIv ny pwieAw hY ijs ƒ vwihgurU ny Awp hI dieAw krky $
$ $
id`qw hY [

nwnku vwhu vwhu gurmuiK pweIAY; Anidnu nwmu leyie ]1]


siqgurU jI AwKdy hn rwq idn vwihgurU vwihgurU nwm ƒ lYNdy rhIey qW vwhu=Ascrj
rUp muiK=auqm vwihgurU ƒ pw leIdw hY [ jYsw ik :
siqjuig siqgur vwsdyv vvw ivsnw nwmu jpwvY ]
duAwpir siqgur hrI i¸Sn hwhw hir hir nwmu jpwvY ]
q®yqy siqgur rwm jI rwrw rwm jpy suKu pwvY ]
kljuig nwnk gurgoibMd ggw goibMd nwmu AlwvY ]
cwry jwgy chu jugI pMcwiex ivic jwie smwvY ]
cwro ACr ieku kir vwhgurU jp mMq½ jpwvY ]
jhw qy aupijAw iPir qhw smwvY ] ‰Bw: gurdws jI, vwr-1, pauVI 49Œ

“inrµkwru Awkwru kir joiq srUpu AnUp idKwieAw


vyd kqyb Agocrw vwihgurU gur sbd suxwieAw ]”
‰Bw: gurdws jI, vwr 12 pauVI 17Œ
inrµkwr jo vwihgurU hY ausny Akwr vwlw srUp gurU nwnk dyv jI dw Dwrn kIqw [ joqI
srUp prmwqmw ny aupmw qoN rihq Awpxw Awp idKwieAw [
bydW kqybW qoN Agocr=AivSy vwihgurU mMqr suxwieAw hY [ gurU nwnk dyv jI ny ieh mMqr
C`qI jug kmwieAw Aqy iek-iek A`Kr nON-nON jug soiDAw hY [ vwsdyv bRhmw ƒ sPur kIqw sI [
hwhy qoN hrI mMƒ Avqwr ƒ sPur kIqw sI [ rwm rwry qoN sµkrwcwrIAw ƒ sPur kIqw sI [ ggy qoN
goibMd dw jwp ibAws jI ƒ sPur kIqw sI [ ieh cwry jugW dw mMqr hY [ ies vrgw mhwqm hor
iksy mMqr dw nhIN bxdw [ pRmwqmw dy swry nwmW coN sRySt, jldI mukqI dyx vwlw Aqy Pl dyx
vwlw ieho hI mMqr hY [ ijs dw mhwqm BweI swihb jI kuJ AnoKw hI dsdy hn [ jYsw ik :
$ vwihgurU gurmMq® hY, jip haumY KoeI ] ‰Bw: gurdws jI, vwr 13, pauVI 2Œ $
$ $
$
$ mÚ 3 ] ibnu siqgur syvy swiq n AwveI; dUjI nwhI jwie ] $
$
$ $
$ siqgurU dI syvw qoN ibnW AMqSkrn dI SuDI nhIN huµdI [ SuD AMqskrn qoN ibnW ihrdy $
$ $
$ ivc nwm nhIN vsdw [ nwm qoN ibnW SWqI nhIN Aw skdI [ ies SWqI leI dUjI hor koeI jwie=jgw $
$ $
$ nhIN Bwv dyvI dyviqAW dw itkwxw SWqI dw nhIN hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \175| b>e 515

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jy bhuqyrw locIAY; ivxu krmY n pwieAw jwie ]
$ $
$ $
$ $
$ jykr bhuq locIAY=cwhIey gurU iml jwvy qW BwgW qoN ibnW gurU dw drSn nhIN pwieAw $
$ $
$ jWdw [ $
$ $
$ $
$
$ ijn@w AMqir loB ivkwru hY dUjY Bwie KuAwie ] $
$
$ $
ijnHW purSW dy AMqir=AMqh krn dy ivc loB Awidk ivkwr hn auh dUjY=dÍYq Bwie=Bwv
lY ky KuAwie=Bulwey vw Buly iPrdy hn [

jµmxu mrxu n cukeI; haumY ivic duKu pwie ]


auhnW dw jµmxw mrnw cukeI=mukdw nhIN [ hµgqw mmqw dy kwrn vw hµgqw mmqw dy ivc
hox krky duK pwauNdy hn [

ijn@w siqgur isau icqu lwieAw; su KwlI koeI nwih ]


ijnHW ny siqgurU nwl Awpxy AMqSkrn dI icqvnI ƒ lwieAw hY auhnW ivcoN koeI vI
mukqI qoN KwlI nhIN irhw [

iqn jm kI qlb n hoveI; nw Eie duK shwih ]


auhnW ƒ jmW dI qlb=bulwht nhIN huµdI Aqy nw hI jmW dy du`K shwrny pYNdy hn [
qlb=srkwrI hukm nwl bulwey jwx dw nwm qlb hoxw AwKdy hn [ sµsi¸q ArbI ivc s`dw [
jYsw ik :
AweI qlb gopwl rwie kI mwieAw mMdr Coif cilE ]
‰Awsw kbIr jI, AMg 479Œ
jdoN go=DrqI dI pwl=pwlxw krn vwly dw bulwvw Bwv s`dw AwieAw qW iPr jIv mwieAw
Aqy Awpxy suµdr mMdr=mkwn ieQy C`f ky jmW dy nwl pRlok ƒ cilE=clw igAw [ jYsw ik :
qlbw pausin AwkIAw bwkI ijnw rhI ] ‰vwr rwmklI mÚ 1, AMg 953Œ
ijnHW dy pws pwp rUp krmW dI bwkI rhI hoeI hY ijnHW ny Bjn nhIN kIqw prmySr dy
Bwxy Anuswr nhIN c`ly auhnW ƒ Drm rwj dI qlb=bulwht pausin=pvygI [ jYsw ik :
bwkI vwlw qlbIAY isir mwry jµdwru jIau ] ‰sUhI mÚ 1, AMg 751Œ
$ ijnHW dy izMmy pwp dI bwkI hY auhnW ƒ Drm rwj dI kcihrI ivcoN qlb=bulwht Bwv $
$
$
$ s`dw Awvygw [ jµdwru=ijMd dw AwrI=duSmn jm isr ivc cotW mwrygw [ jYsw ik : $
$ $
jm kw fµfu mUMf mih lwgY iKn mih krY inbyrw ]3]
$ $
$ ‰Awsw kbIr jI, AMg 480Œ $
$ $
$ jmW dw fµfw mUMf=isr ivc l`gdw hY qW iek iCn ivc hI krmW dw nbyVw kr idMdw $
$ $
$ hY [ Bwv pwp rUp krmW dw Pl du`K BugqwauNdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 515 \176| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ not—kcihrI ivc AprwDI dy s`dx dw iek s`dw p`qr, ijs dw nwm qlvwnw hY [
$
$ $
$ $
$
$ nwnk gurmuiK aubry; scY sbid smwih ]2] $
$
$ $
$ siqgurU jI AwKdy hn s`cy gurW dy Sbd aupdyS rUp smwie=smwhVw, Anµd ƒ pw ky gurmuK $
$ $
$ sµswr smuMdr dy du`K qoN aubry=bc gey hn [ $
$ $
$ $
pauVI ] FwFI iqs no AwKIAY; ij KsmY Dry ipAwru ]
aus ƒ FwfI AwKIdw hY ijhVw Ksmu=mwlk, vwihgurU nwl ipAwr Dwrn krdw hY [ FwFI
‰sµ: pMjwbI, FF+Aw, gux+eI pRqyŒ F`f bjwaux vwlw jo ipCly bhwdrW dy smwcwr gIqW ivc
gw ky suxwauNdy hn qy vwrW suxwauNdy hn [ js gwaux vwlw, kIrq gwaux vwlw [

dir KVw syvw kry; gur sbdI vIcwru ]


suAwmI dy drvwzy qy KVw js krn rUp syvw kry qy gurU dy sbd=aupdyS dI ivcwr krnw kry [

FwFI dru Gru pwiesI; scu rKY aur Dwir ]


jo s`c ƒ aur=ihrdy ivc Dwir=DwrIN r`Kdw hY auh FwFI dru=ihrdy ivcoN hI Gru=srUp
ƒ pw lvygw [

FwFI kw mhlu Aglw; hir kY nwie ipAwir ]


hir=vwihgurU nwm dy ipAwr krky FwFI dw Aglw=pihlw hI mhlu=srUp aus ƒ pRwpq
hoieAw hY [

FwFI kI syvw cwkrI; hir jip hir insqwir ]18]


FwFI dI syvw rUp cwkrI=nOkrI qy hir=vwihgurU dy nwm jpny krky hI hir vwihgurU ny
ies ƒ ins=prpMc qoN qwr ilAw hY [ PwrsI ivc cwkr=nOkr, dws, tihlIAw, syvk [
cwkrI=cwkr dw krm=nOkrI, syvkI [ cwkrI Aqy nOkrI do sbd hn [ cwkrI=inskwm,
nOkrI=skwm Bwv pYsy lY ky kIqw hoieAw krm nOkrI hY [
cwkrI=cwA+krI jo cwA nwl kIqI jwey syvw so khIey cwkrI [ cwkrI=cwA Bwv cuknw
ArQwq mn ƒ pdwrQW vloN Aqy sµswr vloN cu`k krky krI=jo BgqI kIqI so khIey cwkrI [
jYsw ik :
$ 1. hm cwkr goibMd ky Twkuru myrw Bwrw ] $
‰Awsw mÚ 5, AMg 399Œ
$ $
$
$ 2. ijn gur kI kIqI cwkrI iqn sd bilhwrI ]3] ‰iqlMg mÚ 4, AMg 725Œ $$
$ $
$ 3. gur pIrW kI cwkrI mhW krVI suK swru ] ‰slok mÚ 4, AMg 1422Œ $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \177| b>e 517

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 5 ‰Awid AMg 517Œ $
$ $
$
$ rwgu gUjrI vwr mhlw 5 < siqgur pRswid ] sloku mÚ 5 ] AMqir guru $
$
$
$ AwrwDxw ijhvw jip gur nwau ] nyqRI siqguru pyKxw sRvxI sunxw gur nwau ] $
$
$
$ siqgur syqI riqAw drgh pweIAY Twau ] khu nwnk ikrpw kry ijs no eyh vQu $
$
$
dyie ] jg mih auqm kwFIAih ivrly kyeI kyie ]1] mÚ 5 ] rKy rKxhwir Awip $
aubwirAnu ] gur kI pYrI pwie kwj svwirAnu ] hoAw Awip dieAwlu mnhu n
ivswirAnu ] swD jnw kY sµig Bvjlu qwirAnu ] swkq inMdk dust iKn mwih
ibdwirAnu ] iqsu swihb kI tyk nwnk mnY mwih ] ijsu ismrq suKu hoie sgly dUK
jwih ]2] pauVI ] Akul inrµjn purKu Agmu ApwrIAY ] sco scw scu scu
inhwrIAY ] kUVu n jwpY ikCu qyrI DwrIAY ] sBsY dy dwqwru jyq aupwrIAY ] iekqu
sUiq proie joiq sµjwrIAY ] hukmy Bvjl mMiJ hukmy qwrIAY ] pRB jIau quDu iDAwey
soie ijsu Bwgu mQwrIAY ] qyrI giq imiq lKI n jwie hau quDu bilhwrIAY ]1]

rwgu gUjrI vwr mhlw 5 < siqgur pRswid ] sloku mÚ 5 ]


AMqir guru AwrwDxw; ijhvw jip gur nwau ]
rwgu gUjrI vwr mhlw 5 : pMjvyN pwqSwh Purmwn krdy hn ik mnu`Kw srIr dI vwr=vwrI
rwg=pRym dy ivc gUjrI=bqIq hoxI cwhIdI hY [ < siqgur pRswid : 1=AdvYq srUp, ¡=srb
kw pRkwsk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [ ieh bRhm dy ivSySx hn [
AYsy bRhm dI pRwpqI ikvyN huµdI hY [ siqgur pRswid=siqgurU dI ikrpw nwl [
pRSn : iek jigAwsU ny siqgurW ƒ bynqI kIqI ik drgwh ivc QW iks ƒ imldI hY [
au~qr ivc siqgurU jI ny AMimRq bcn aucwrx kIqw ik ijhVw purS AMqSkrn ivc Awpxy
gurU ƒ ArwDn krdw hY [ jYsw ik :
guru kI mUriq mn mih iDAwnu ] gur kY sbid mMq¶ mnu mwn ] ‰goNf mÚ 5, AMg 864Œ
ijhvw nwl gurU dy id`qy hoey gur mMq® dw ArwDn krdw hY [ ies pMgqI ivc AwieAw hoieAw
“gur” sbd ivAwiKAw dI mMg krdw hY [ sµsi¸q, guru [ sµgXw sµsi¸q ivc ieh Sbd gRI Dwqu
qoN bixAw hY, ies dy ArQ hn inglxw qy smJwauxw, jo AigAwn ƒ Kw jWdw hY Aqy is`K
$ ƒ qqÍ gXwn smJwauNdw hY, auh gurU hY, gurbwxI iv`c gur, guru Aqy gurU Sbd ie`k hI ArQ $
$
$ iv`c Awey hn [ ‰gurmiq ivcŒ gurU pd Akwl purK leI hY, ijs ƒ gurU nwnk dyv jI “mY $
$
$
$ Awpxw guru pUiC dyiKAw...] (AMg 14), pqw dy ky dsdy hn ik auh gurU pd ijs prm pUrn $
$
$ joiq iv`c vwihgurU ny pRiqibMbq kIqw, so bI gurU ies dw pqw purwqn jnm swKI ivc hY AQvw $
$ $
$ gurU nwnk dyv swihb jI Awpxy gurU dI bwbq ieauN d`sdy hn [ Akwl purK dy droN b^sIs $
$ $
$ hoeI mYN pwrbRhm prmySr qUµ gur pRmySr [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 517 \178| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Aprµpr pwrbRhmu prmysru nwnk guru imilAw soeI jIau ]5]
$ $
$ $
$ ‰soriT mÚ 1, AMg 599Œ $$
$
$ $
$ Aijhy gurU dw ihrdy ivc AwrwDnw qy ijhvw nwl js krn krIey [ $
$ $
$
$ nyq®I siqguru pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau ] $
$
$ $
$ A`KW nwl siqgurU dw drSn krnw sRvxI=kMnW nwl vwihgurU dw js suxnw krIey [ $

siqgur syqI riqAw; drgh pweIAY Twau ]


ies qrHW siqgurU dy rµg nwl rµigAW hI drgwh ivc QW pweIdw hY [ drgwh=1. &wrsI
ivc drbwr 2. krqwr dI nÎwX sBw Bwv bYkuµT vw Akwl purK dI hzUrI dy ivc auh gurmuK
mwn Awdr sihq QW pRwpq kr lYNdy hn [ not : ieQy BweI f`ly dI swKI lwau ijs dw sµKyp
rUp ieh hY [ iek idn dsmyS ipqw swbo-kI qlvµfI f`ly dI mhwn Gwlxw swrI rwq pihry
qy hwzrI vyK ky pRsµn ho gey, puiCAw A`j mYN qyry qy bhuq pRsµn hW jo kuJ mMgxw hY so mMg
lY [ f`ly ny Arj kIqI hzUr drgwh ivc pIVHI ijMnW QW dws ƒ iml jwey qW myrI Gwlxw
sPl smJI jweygI ieh ikrpw kr dyvo [ hzUr ny ikhw f`ilAw sµswrI pdwrQ jo mrzI mMg ikauNik
qUµ Aswƒ sµswrI pdwrQ Byt kIqy hn iehnW dy bdly sµswrI pdwrQ bhuq rUp ivc id`qy jw
skdy hn [ jYsw ik :
BwvnI Bgiq Bwie kaufI AgRBwgu rwKY qwih gur srb inDwn dwn dyq hY ]
‰Bw: gurdws jI, kibq 111Œ

f`ly ny sµswrI pdwrQ lYx qoN ienkwr kIqw, drgwhy QW dI ijd kridAW iPr bynqI
kIqI qW siqgurU jI ny au~qr id`qw ik f`ØilAw ! Agr drgwh iv`c jgHw cwhuµdw hY qW iehdI
jugq gurmiq ivc qn-mn-Dn iqMn cIzW Byt krnIAW hn qy gurU dI is`KI DwrnIN hY [ drgwh
iv`c QW cwhuµdw hY qW AMimRq C`k ky iqAwr-br-ivAwr ho [ ihrdy ivc guru dw iDAwn rsnW
nwl gur mMq® dw jwp nyq®W duAwrw siqgurU dw drSn, kµnW nwl gurbwxI dw suxnw ijauN ijauN
ieh krm krdw pRym ivc rMigAw igAw qW drgwh ivc QW iml jwvygw [

khu nwnk ikrpw kry; ijs no eyh vQu dyie ]


gurU jI Purmwn krdy hn ijs ƒ vwihguru ikrpw krdw hY aus ƒ ieh vQu=vsq idMdw hY [ ‘vQu’
ieh pd sµsi¸q dw hY qy pMjwbI ivc ies ƒ vsqU kihMdy hn [ vsq, cIz, pdwrQ qQw, jYsw ik :
$ $
$ id®Vu kir ghhu nwmu hir vQu ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 288Œ $
$ $
$ $
$
$ jg mih auqm kwFIAih; ivrly kyeI kyie ]1] $
$
$ $
$ iehnW au~qm guxW vwly purSW ƒ sµs wr iv`ØcoN k`Fxw krIey, Bwv l`Bxw krIey qW Aijhy $
$ $
$ aupr d`Øsy SuB guxW vwly purS sµswr iv`c koeI-koeI ivrly hI khy jWdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \179| b>e 517

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mÚ 5 ] rKy rKxhwir; Awip aubwirAnu ]
$ $
$ $
$ $
r`iKAw krn vwly vwihgurU ny Awp hI duKW qoN aubwirAnu=bcwauxw kIqw hY [
$ $
$ $
$ $
$
$ gur kI pYrI pwie; kwj svwirAnu ] $
$
$ $
$ AsW ny gurW dI crnIN pY ky mukqI rUpI kwj=kµm svwirAnu=svwr ilAw hY [ $
$ $
hoAw Awip dieAwlu; mnhu n ivswirAnu ]
ijs qy vwihgurU Awp idAwlU hoieAw hY auh mnu`K aus vwihgurU ƒ mn coN nhIN BulWvdw
vw auh pRBU aus ƒ Awpxy mn coN nhIN BulwauNdw [

swD jnw kY sµig; Bvjlu qwirAnu ]


sµq jnW dy nwl sµig=imlxw, Bwv sqpurSW dw sqsµg, Bvjlu=sµswr smuMdr qoN
pwr auqwr idMdw hY [ swD=sµsi¸q ivc swD swDnw krn vwlw sµq, ijs ny ivSy mwry hox
iDAwn ivc rihMdw hovy [ ieMd®yijq iDAwn mgn mhwqmw vw nwm dw AiBAwsI ilv ivc
rihMdw hovy [ jo prwey kwrj ƒ isD kry, au~qm vI ArQ hY jo inrml krm krn vwlw hovy [
jYsw ik :
swD nwm inrml qw ky krm ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 296Œ
AYsy sµqW dI bwbq siqgurU jI dw Purmwn hY [ jYsw ik :
mwDo swDU jn dyhu imlwie ] ‰bsµq mÚ 4, AMg 1178Œ
Bvjlu=sµsi¸q ivc Bv=sµswr, jlu=smuMdr, Bwv sµswr smuMdr ijs iv`c pdwrQW rUp
pwxI hY [ jYsw ik :
1. Baujlu ibKmu Asgwhu guir boihQY qwirAmu ] ‰jYqsrI mÚ 4, AMg 710Œ
2. ibKu Baujl fubdy kiF lY jn nwnk kI Ardwis ] ‰isrIrwgu mÚ 4, AMg 40Œ

swkq inMdk dust; iKn mwih ibdwirAnu ]


swkq=kTor icq dust=Koty krm krn vwilAW ƒ Aqy inMdkW ƒ iek iKn ivc
ibdwirAnu=nws krdw hY [

$
iqsu swihb kI tyk; nwnk mnY mwih ] $
$ siqgur jI PurmwauNdy hn ik BweI Awpxy mn ivc aus swihb=mwlk dI tyk=Et gRihx $
$ $
$ kro [ $
$ $
$ $
$
$ ijsu ismrq suKu hoie; sgly dUK jwih ]2] $
$
$ $
$ ijs vwihgurU dy ismrny krky suK pRwpq huµdw hY Aqy swry duK jwih=imt jWdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 517 \180| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pauVI ] Akul inrµjn purKu; Agmu ApwrIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ inrµjn=inr+AMjn, ml mwieAw qoN rihq [ AMjn nwm surmy dw hY surmy dy ivcoN kwlK $
$ $
$ dw Bwv lYxw [ mwieAw rUpIN kwlK qoN inr khIey rihq hovy so inrµjn khIdw hY [ hy ml mwieAw $
$ $
$ qoN rihq prmwqmw ! qUµ Akul=kulW qoN rihq hYN, purKu=ivAwpk hYN, Agmu=mn bwxI srIr dI $
$ $
$ gmqw qoN pry, ApwrIAY=pwrwvwr qoN rihq fr vw KOP rihq hYN ] $
$ $
sco scw scu; scu inhwrIAY ]
s`cy gurW dy s`cy aupdyS duAwrw s`c nwm ƒ jp ky gurmuK qyry s`c srUp ƒ hI inhwrIAY=vyKdy hn [

kUVu n jwpY ikCu; qyrI DwrIAY ]


hy myry vwihgurU Awp jI dI pYdw kIqI hoeI ijqnI ku isRStI hY ies ivc kuJ vI kUV=JUT nhIN [

sBsY dy dwqwru; jyq aupwrIAY ]


hy dwqwru=dwqy vwihgurU ! jyq aupwrIAY=ijqnI ku isRStI Awp jI ny pYdw kIqI hY swirAW
ƒ Awp jI hI dwqW dyNdy ho [ jYsw ik :
1. ik kwrn kuinMd hYN ] ik rojI idhµd hYN ]109] ‰sRI dsm gRµQ, jwpu swihbŒ
2. ddw dwqw eyku hY sB kau dyvnhwr ]
dyNdy qoit n AwveI Agnq Bry Bµfwr ] ‰slok bwvn AKrI, AMg 257Œ
3. qU dwqw dwqwru qyrw idqw Kwvxw ] ‰vwr soriT mÚ 4, AMg 652Œ

iekqu sUiq proie; joiq sµjwrIAY ]


hy vwihgurU iek svwsW rUpI sUqr ivc swry jIvW ƒ mxikAW dI qrHW proieAw hoieAw
hY [ swirAW ivc qusIN AwpxI joiq=s`qw, sµjwrIAY=mylI hoeI hY [

hukmy Bvjl mMØiJ; hukmy qwrIAY ]


qusIN Awpxy hukm ivc hI mnmuKW ƒ sµswr smuMdr dy mMiJ=ivc fobdy ho Aqy Awpxy hukm
AMdr hI gurmuKW ƒ sµswr swgr qoN qwrdy ho [

pRB jIau, quDu iDAwey soie; ijsu Bwgu mQwrIAY ]


$ hy vwihgurU jI ijnHW dy m`ØQy dy sRySt Bwg jwgy hn auh Awp jI ƒ iDAwauNdy hn [ $
$ $
$
$ qyrI giq imiq lKI n jwie; hau quDu bilhwrIAY ]1] $
$
$ $
$ qyrI giq=pRwpqI dI imiq=mrXwdw jwxI nhIN jWdI [ hau=mYN Awp jI qoN bilhwr kurbwn $
$ $
$ jWdw hW [ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \181| b>e 519

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 6 ‰Awid AMg 519Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 5 ] lgVI suQwin joVxhwrY joVIAw ] nwnk lhrI lK sY Awn $
$
$
$ fubx dyie n mw iprI ]1] mÚ 5 ] bin BIhwvlY ihku swQI lDmu duK hrqw hir $
$
$
$ nwmw ] bil bil jweI sµq ipAwry nwnk pUrn kwmW ]2] pauVI ] pweIAin siB $
$
$
inDwn qyrY rµig riqAw ] n hovI pCoqwau quD no jpiqAw ] phuic n skY koie qyrI $
tyk jn ] gur pUry vwhu vwhu suK lhw icqwir mn ] gur pih isPiq Bµfwru krmI
pweIAY ] siqgur ndir inhwl bhuiV n DweIAY ] rKY Awip dieAwlu kir dwsw
Awpxy ] hir hir hir hir nwmu jIvw suix suxy ]7]

slok mÚ 5 ] lgVI suQwin; joVxhwrY joVIAw ]


ies muKvwk ivc hzUr ieh isDWq kQn krdy hn ik is`K dI ibrqI gurU crnW nwl lgI
qW ibrqI ƒ joVxhwrY=joVx vwly ‘gurU’ ny suQwin=SuB Qwn sRySt Qwn Bwv srUp ivc joVIAw=joV
id`qw hY [ sµswr dI hr tu`tI hoeI vsqU ƒ joVn dy swDn mOjUd hn [ ies ivigAwnk Xu`g ivc
v`fIAW v`fIAW kwFW ho cu`kIAW hn [ kuJ joVx vwlw pdwrQ AYsw sPl ho cu`kw hY ik vyKx vwlw
juVy hoey qy kdy ieh S`k nhIN kr skdw ik ieh kdy tu`ØitAw vI hovygw [ ieh sµswrk tu`tIAW hoeIAW
vsqUAW ƒ sµswrk qrIikAW qy sµswrk pdwrQ nwl joiVAw jWdw hY pr jy joVn vwlw sUJvwn
nw hovy AnwVI hovy qW joV t`ut jwieAw krdw hY [ Aksr joVxhwry dI bdnwmI hY ik beI iehdy
nwloN qW nw joVdw [ iesy qrHW is`K dI pRmwqmw dy nwloN tu`tI hoeI ibrqI ƒ igAwn pdwrQ nwl
gurU joVdw hY qW jo muV ky kdy t`utx dI gMujwieS nhIN huµdI [ pr ieh joV pUrw gurU hI lw skdw
hY [ jy joVx vwly dI Kud ibrqI tu`tI hoeI hY qW joVxvwlw joV nhIN skygw [ jYsw ik :
joVxhwrw sµqu nwnk pwDru pDro ]2] ‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 321Œ
AYsw sµq pd gurU qy Bwvnw krky aucwrx kIqw igAw hY [ jy joVx vwlw k`cw hY qW aus
dw joV vI k`cw hI hovygw iesy leI Purmwx hY [ jYsw ik :
kwcy gur qy mukiq n hUAw ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 932Œ
ibrqI AOr srUp dw joV pUrn gurU hI lw skdw hY [ jYsw ik :
pUry gurU kw suin aupdysu ] pwrbRhmu inkit kir pyKu ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 295Œ
$ $
$ iPr aus dI ibrqI ƒ qoVn vwlIAW l`KW hI vwSnw hox pr auh ibrqI tu`tdI nhIN [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk lhrI lK sY Awn; fubx dyie n mw iprI ]1] $
$
$ $
$ gurU jI Purmwx krdy hn BwvyN sY Awn=sYNkVy qy l`KW hI Bwv Anµq vwSnW rUp lihrW $
$ $
$ auTdIAW hn [ pr myrw ipAwrw ibrqI ƒ auhnW ivc fu`bx nhIN dyNdw [ sY Awn=sY+Awn An $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 519 \182| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nwm dYÍq dw hY, sY nwm sYNkVy dw hY [ dvYq dIAW BwvyN l`KW lihrW Awaux pr auhnW ivc myrw $
$ $
$ ipAwrw ibrqI ƒ fu`bx nhIN idMdw ikauNik aus ƒ jigAwsU dI joVI hoeI ibrqI dI lwj hY [ $
$ $
$ $
mÚ 5 ]
$ $
$ $
$ $
$
$ bin BIhwvlY ihku swQI lDmu; duK hrqw hir nwmw ] $
$
$ $
ies sµswr rUp BIhwvlY=BY nwl ivAwkul, ‰sµsi¸q ivc BY=fr qy PwrsI ivc BY=hOl
q®ws sihmŒ BY qy hOl vwlw, iBAwnk, du`K rUp frwauxy jµgl ivc du`K dw hrqw=nws krn
vwlw hir=vwihgurU dw nwm hI ihku=iek swQI pRlok ivc swQ dyx vwlw lDmu=l`Bw hY [ lDmu
isMDI bolI ivc hY sµsi¸q ivc l`B, pMjwbI l`Dw ivAw: Anuswr lbD hY [ jYsw ik :
jh mwq ipqw suq mIq n BweI ] mn aUhw nwmu qyrY sµig shweI ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 264Œ

bil bil jweI sµq ipAwry; nwnk pUrn kwmW ]2]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN ipAwry sµq auqoN vwrI GolI jWdw hW [ ijs ny myrw
mukqI rUpI kwrj pUrw kIqw hY [

pauVI ] pweIAin siB inDwn; qyrY rµig riqAw ]


hy vwihgurU ! qyry rµig=pRym ivc riqAw=qdwkwr ho ky swry inDwn=Kzwny pRwpq ho jWdy
hn [ jYsw ik :
1. AMimRqu nwmu inDwnu hY imil pIvhu BweI ] ‰mÚ 5, AMg 318Œ
2. nau iniD AMimRqu pRB kw nwmu ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 293Œ

n hovI pCoqwau; quD no jpiqAw ]


hy vwihgurU ! qYƒ jpidAW hoieAW iksy pRkwr dw koeI pCqwvw nhIN huµdw [

phuic n skY koie; qyrI tyk jn ]


ijs jn ƒ qyrI tyk=Et hY ausƒ duK dyx leI koeI duSmx phuµc nhIN skdw [

$ gur pUry vwhu vwhu; suK lhw icqwir mn ] $


$ $
$ hy pUry gurU qU vwhu vwhu=DMn DMn hYN qYƒ icqwir=Xwd krky mn ivc suK lhw=pRwpq krdw $
$ $
$ hW [ jYsw ik : $
$ $
$
$ 1. suK inDwnu pRØBu eyku hY AibnwsI suixAw ] ‰vwr gauVI mÚ 5, AMg 319Œ
$
$
$ $
$ 2. suK inDwn pRIqm pRØBu myry ] ‰mÚ 5, AMg 802Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \183| b>e 519

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
gur pih isPiq Bµfwru; krmI pweIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ gurW dy kol vwihgurU dI is&q dw Kjwnw hY pr sRySt krmW nwl pRwpq huµdw hY [ (isPiq=sµ:
$
$ $
$ ArbI, is&q=ausqiq js [) pr krmW qoN hIxw ivS`eI purS iviSAW iv`c ieauN lµpt ho irhw $
$ $
$ hY ijvyN hµs hIry moqI C`f ky krµgW qy jw bYTy aus leI iek lwhxq hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ isPiq slwhxu Cif kY krµgI lgw hµsu ] ‰vwr sUhI mÚ 1, AMg 790Œ $

siqgur ndir inhwl; bhuiV n DweIAY ]


jdoN siqgurU jI inhwl=imhr dI ndir=id®StI krky vyKx qW iPr ieh jIv muV ky jUnIAW
ivc DweIAY=dOVdw nhIN [ bwhuiV qoN Bwv BI bhuVo, vw: muV ky Pyr [
swKI—gurU nwnk swihb sµswr ƒ qwrdy hoey iek T`gW dy ipMf ivc gey [ jwx dw kwrn
ieh bixAw ik mrdwnw BuK nwl ivAwkul sI, vwr-vwr Bu`K dI iq®pqI leI iksy bsqI ivc
jwx dI ie`Cw r`Kdw sI Aqy gurU jI qy iSkvw vI krdw sI ik qusIN bhuqw jµglW ivc iPrdy
rihMdy ho kdy bsqI ivc nhIN jWdy [ mYƒ AwigAw idau ik mYN bsqI ivc jw ky Awpxy Aqy
quhwfy leI Bojn lY AwvW [ siqgurU jI ny PurmwieAw mrdwinAW ! rozI dw iPkr qW krqwr
ƒ hY pr qUµ jo myry nwl aujwV qy bsqI dI g`l kIqI hYN sµswr swrw hI iBAwnk jµgl hY [
ijvyN pMjvyN jwmyN ivc iesy isDWq ƒ gurbwxI ivc pRgtwieAw hY [ jYsw ik auidAwn bsnµ
sµswrµ snbµDI sÍwn isAwl Krh ] ‰shsi¸qI mÚ 5, AMg 1359Œ hzUr ny ikhw mrdwinAW ! bsqI
qW Asl auh hY ijQy vwihgurU dI is&q hY [ pr qUµ myrw swQIN hYN jo qyrw i^Awl bsqI jwx dw
hY qW iek`lw nhIN mYN Aqy BweI bwlw vI nwl hI cldy hW [ bwlw mrdwnw Aqy gurU swihb quridAW
iek bsqI ivc phuµcy AMqrXwmI gurU jI jwxdy sn ik ieh bsqI iknHW lokW dI hY pr mrdwnw
Axjwx sI [ bsqI dy nzdIk phuµcy, s`Q ivc bYTy ivhlV toly ny jdoN vyiKAw, hzUr dy ichry dw
nUr q`k ky iksy SwhUkwr dy pu`qr hox dw i^Awl kIqw [ ies leI Dn dI lwlsw krky nklI Awau
Bgq kridAW auhnW dw srdwr Awpxy Gr lY igAw [ nklI Awdr sihq ibTwieAw Aqy puiCAw
AY brKurdwr ! Awp dy leI pwxI hwzr hovy [ pr siqgurW ny nWh kr id`qI [ mrdwnw hYrwn sI
ik gurU jI ny nWh ikauN kr id`qI pr cu`p irhw [ iPr auhnW dy du`D puiCAw siqgurU jI ny iPr nWh
kr id`qI pr ies nWh vyly mrdwny dy ichry qy gurU bwbw jI leI gu`sy dy icMnH pRgt ho gey, pr
mjbUrI ivc boilAw nhIN [ siqgurU jI ƒ jdoN qIsrI vwr Bojn leI ikhw qW gurU jI kihx l`gy
ik swƒ vwr-vwr sqwaux dI loV nhIN quhwfy iksy vI pdwrQ dI swƒ ie`Cw nhIN kyvl rwq k`txI
$ hY [ rwq dw smW ho irhw sI [ pu`Cx vwlw hYrwn sI ik myrI hr g`l ƒ ienkwr kIqw jw irhw hY [ $
$ ies qIsrI vwr dI nWh qoN mrdwnw ieqnw qµg ho igAw ik ivc hI bolx l`gw pr bu`lHW qy Awey $
$ $
$ Sbd ƒ ¸oD nwl qVPdw hoieAw ivcy ivc pI igAw [ mrdwnw bysbrI nwl jUJdw hoieAw bhuqI $
$ $
$ dyr cu`p nw irhw, pu`Cx vwly dy ip`T moVidAW hI gurU jI ƒ ruKy ijhy suBwA nwl kihx l`gw ik— $
$ $
$ mYN hYrwn hW quhwfI ies nWh qoN, hY qW qusIN vI Bu`ØKy pr jy quhwƒ loV nhIN sI qW km sy km myrw $
$ $
$ qW i^Awl rKdy jo Bu`K dy du`K ivc qµg ho irhw hW [ hzUr ny ikhw mrdwinAW ! qyry i^Awl ny hI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 519 \184| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nWh khweI hY [ ieh bsqI swrI T`gW dI hY ieh auh T`g hn jo mwrdy pihlW qy lu`tdy bwAd ivc
$
$ $
$ hn [ jo vI pdwrQ AwpW KWdy pINdy iehnW zihr imlw ky AwpW ƒ mwrn dI ivauNq bxweI hoeI $
$ $
$ hY, ies leI iehnW dw koeI pdwrQ AMgIkwr nhIN kIqw [ ieh suxidAW hI mrdwny dI swrI Bu`K $
$ $
$ ibnW KwiDAW hI dUr ho geI kihx l`gw ik CyqI clo ieQy iks leI bYTy hW [ hzUr ny ikhw $
$ $
$ mrdwinAW ! rwq k`t ky clWgy [ mrdwnw kihx l`gw gurU jI ! hux rwq nhIN k`t hoxI iehnW dw $
$ $
$ kI Brosw ik rwq ƒ suiqAW hI Awpxw nukswn nw kr dyx [ hzUr ny ikhw ijs dy isr qy krqwr $
hY ausƒ fr kwhdw [ kuJ Awrwm kIqw svyr huµidAW hI hzUr ny mrdwny ƒ jgwieAw ik ieh vylw
sON ky guAwaux dw nhIN hY auT ! krqwr dI is&q krIey rbwb sur kr mrdwny AwiKAw gurU jI kIrqn
iksy hor jgw jµgl ivc hI kr lvWgy ikqy AYsw nw hovy ik mYN rbwb sur krW qy rbwb dI Dun
suxidAW hI AwpW ƒ sur krn vwly phuµc jwx ies leI AwpW ƒ ieQoN jldI jwxw cwhIdw hY [
hzUr ny inrBYqw dw dwn dyNidAW mrdwny ƒ vwihgurU dI is&q slwh nwl joiVAw [ kIrqn dI
smwpqI huµidAW hzUr phu Putwly nwl bsqI qoN bwhr pDwry ipCoN iehnW T`gW dI A`K KulHI kI dyKdy
hn ik rwq vwlI swmI h`QoN inkl geI [ kwhlI nwl bsqI dy cwro qrP vwly rsiqAW ƒ nOjvwn
h`QIN fµfy pkV ky AwpxI swmI ƒ l`Bx leI qur pey [ cwr nOjvwn aus pwsy dOVy Aw rhy hn ijs
bµny gurU jI jw rhy sn [ Acwnk mrdwny ny ipCy muV ky dyiKAw kihx l`gw ik gurU jI ! auh Aw
gey hn [ siqgurU jI ruk gey [ auhnW nOjvwn cwr T`gW ny Aw GyirAw [ Aqy ikhw ik AsIN CfWgy
nhIN quhwƒ ieQy hI mwr ky, jo kuJ quhwfy kol hY lY jwvWgy [ qW hzUr ny ikhw—iek aupkwr krdy
jwxw quhwfw Blw hovy jy swƒ Agn Byt krky dwh sµskwr kr jwvoN nhIN qW swfy srIr ieQy ruldy
rihxgy auhnW ikhw ik swfy kol AgnI dw pRbµD nhIN hY qW hzUr dI id®StI iek swhmxy SmSwn
BUmI ivc sV rhy mnu`K dI icKw v`l peI [ hzUr ny auNgl dw ieSwrw kridAW ikhw—AgnI AOh
swhmxy hY [ T`gW ikhw—AgnI lYx leI jWdy hW qW qusIN dOV jwvogy [ qW hzUr ny ikhw—AwpxI
qs`lI leI qusIN swƒ dr`KqW nwl bµn dyvo [ auhnW svIkwr kIqw gurU jI ƒ swQIAW smyq ibrCW
nwl bµn id`qw, do nOjvwn rwKI KVy Aqy do Agn lYx leI icKw kol phuµcy kI dyKdy hn ik do
gru`pW ivc JgVw ho irhw hY [ iek iBAwnk qy iek suMdr SklW vwly Awps ivc aus jIv dy lY
jwx leI JgVdy hn [ iehnW ny JgVw bVI gOr nwl suixAw [ suµdr SklW vwly dyv gx iBAwnk
SklW vwly jmgxW ƒ ieh g`l kih rhy sn ik BwvyN ieh jIv ingurw-pwpI durwcwrI quhwfw hI
iSkwr sI [ iesny izMdgI ivc koeI SuB krm nhIN kIqw ieh g`l AsIN mMndy hW pr AOh swhmxy
sµswr dw mwlk mnu`KI jwmy ivc AwieAw hoieAw ijs dI Acwnk id®StI ies pwpI dI icKw qy
pY geI hY aus piv`q® id®StI ny icKw ivc sV rhI pwpI dI dyh Aqy dyh ivc vsx vwly jIv ƒ
piv`q®qw pRdwn kr id`qI hY [ ies leI hux ieh swry pwpW qoN mukq ho ky bYkuµT dw AiDkwrI ho igAw
$ hY [ jYsw ik : $
$ $
$
$ 1. nwnk ndrI ndir inhwl ] ‰jpu j I swihb, AM g 8Œ $
$
$ $
$ 2. i¸pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]1] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 681Œ $
$ $
$ dy mhWvwk Anuswr ieh jIv mOkS ƒ pRwpq ho igAw hY [ $
$ $
$ ieh vwrqw sux ky T`gW dy mn bdl gey [ ahnW donW iDrW dy Aqy qIjy id®StI pwaux $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \185| b>e 519

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ vwly gurdyv bwry jwxkwrI cwhI [ qW auhnW dyv gxW ny d`isAw ik AsIN bYkuµT ivc lY jwx
$
$ $
$ vwly, Bgvwn dy pwrKd hW ieh swhmxy vwly Drmrwj dy dUq hn jo jIv ƒ szwvW dyNdy hoey $
$ $
$ Drmrwj dI kcihrI q`k lY ky jWdy hn [ auh swhmxy id®StI pwaux vwly, swfy swirAW AQvw $
$ $
$ kul sµswr dy jIvW dy mwlk pwlk hn [ Xwd r`Ko quhwƒ auhnW dI inrwdrI dw Pl AMq vyly $
$ $
$ ieh swhmxy iBAwnk SklW vwly dyxgy [ ieh g`l suxidAW hI auhnW ƒ gurU jI bwry igAwn $
$ $
$ hoieAw ik ijnHW dI id®StI pYx nwl jnmW-jnmWqrW dy pwpI bKSy jw skdy hn AsIN ikauN $
nhIN [ pCqwvw kridAW kTor ic`q vwilAW dy nyq® BI pwxI nwl s`jl ho gey qy gurU jI dy
crnIN pY ky Bu`l bKSweI [ inrwdrI dI B`ul bKSwauNidAW bwr-bwr h`Q joVy sIs crnW qy r`iKAw [
ijnHW r`isAW nwl gurU jI ƒ bµinAw sI auh r`Øsy KolHy pihry qy KVHy swQIAW ƒ ies GtnW qoN
jwxU krwieAw [ iPr cwrW ny rl ky swrI bsqI dy T`gW ƒ ies bwry jwxkwrI id`qI Awpxy
Bly leI swry ngr invwsIAW ny gurU jI qoN mw&I mMgI Aqy gurU jI ny ies ngr AMdr Drmswl
kwiem kIqI qy kQw kIrqn Aqy nµgy Bu`Ky leI AMn bsqr dw bµdobsq kIqw, swry T`gW ƒ
sum`q bKSI, crnwimRq dy ky nwm dw dwn b^iSAw Aqy AwpxI ikrpw id®StI dw kmwl
idKwauNidAW gurbwxI ivc Awey hoey ies isDWq ƒ spSt kIqw ik gurU jI dI ndir nwl v`fy
qoN v`fy pwpI vI pwpW qoN mukiq ho ky muV jUnIAW ivc nhIN pYNdy [

rKY Awip dieAwlu; kir dwsw Awpxy ]


dieAwlu=dieAw+Awlu=Awlw Bwv Gr jo dieAw dw Gr hovy su dieAwl khIdw hY [ AYsy
idAwlU gurU jI ny Awpxy dws jwx kr ky jnm mrn qoN rKY=r`K ilAw hY [

hir hir, hir hir nwmu; jIvw suix suxy ]7]


jo hrI hr iek jIvW dy qweIN hry-Bry krn vwlw hY [ aus dy hrI nwm ƒ sux sux ky mYN
ijauNdw hW [ jYsw ik :
1. AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 9Œ
2. so jIivAw ijsu min visAw soie ] nwnk Avru n jIvY koie ]
jy jIvY piq lQI jwie ] sBu hrwmu jyqw ikCu Kwie ]
‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 142Œ
3. PrIdw ipCl rwiq n jwigEih jIvdVo muieEih ]
jy qY rbu ivswirAw q rib n ivsirEih ]107] ‰slok PrId, AMg 1383Œ
$ 4. jIvq pyKy ijn@I hir hir iDAwieAw ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 740Œ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 520 \186| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 7 ‰Awid AMg 520Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 5 ] pRym ptolw qY sih idqw Fkx kU piq myrI ] dwnw bInw sweI $
$
$
$ mYfw nwnk swr n jwxw qyrI ]1] mÚ 5 ] qYfY ismrix hBu ikCu lDmu ibKmu n $
$
$
$ ifTmu koeI ] ijsu piq rKY scw swihbu nwnk myit n skY koeI ]2] pauVI ] hovY $
$
$
suKu Gxw diX iDAwieAY ] vµ\Y rogw Gwix hir gux gwieAY ] AMdir vrqY TwiF $
pRiB iciq AwieAY ] pUrn hovY Aws nwie mMin vswieAY ] koie n lgY ibGnu Awpu
gvwieAY ] igAwn pdwrQu miq gur qy pwieAY ] iqin pwey sBy Qok ijsu Awip
idvwieAY ] qUµ sBnw kw Ksmu sB qyrI CwieAY ]8]

slok mÚ 5 ] *pRym ptolw qY sih idqw; Fkx kU piq myrI ]


ies muKvwk ivc jigAwsU dI Bwvnw ƒ muK r`KidAW hoieAW Aqy ies pRSn dy au~qr
ivc ik lok pRlok ivc kOx pq Fk skdw hY [ vwihgurU ivc is`K dw ivSvwS pYdw krn leI
jigAwsU muK duAwrw AMimRq bcn aucwrdy hn [ ijs bcn ƒ sux ky jigAwsU dy mn ivc pRmySr
pRqI SrDw pYdw hovy Aqy lok pRlok ivc pq Fkx vwlw vwihgurU ƒ smJy [ SRI gurU Arjn
swihb jI is`K muK duAwrw aucwrdy hn : hy myyry sih=mwlk pRBU ! qU myrI piq=ie`zq Fkx kU=ƒ
pRym rUp ptolw=rySmI bsqr id`qw hY [ ijvyN rySm mulwiem huµdw hY ievyN pRym ivc mulwiemqw dI
Bwvnw hY [
(ptolw—sµsi¸q ivc iek pRkwr dw rySmI bsqr jo gujrwq ivc bxdw sI AQvw kpVw,
ptkw, pVdw [) jYsw ik :
nwnk qY sih FikAw mn mih scw imqu ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 518Œ

dwnw bInw sweI mYfw; nwnk swr n jwxw qyrI ]1]


siqgurU jI PurmwauNdy hn : hy suAwmI qUµ dwnw=‰ieh &wrsI dw Sbd hYŒ jwnx vwlw
igAwqw, qy bInw=‰ieh vI &wrsI dw Sbd hYŒ dyKx vwlw, swKI, id®Stw, cqur, AMqrjwmI
hYN pr mYN qyrI swr=kdr nhIN jwxdw ]1] jYsw ik :
1. qU drIAwau dwnw bInw mY mCulI kYsy AMqu lhw ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 25Œ
2. qUµ dwnW qUµ bInW mY bIcwru ikAw krI ] ‰Bgq nwmdyv jI, AMg 727Œ
$ $
$ * not :—keI Axjwx gurmiq isDWq dy nwvwikP sRI gurU gRµQ swihb jI dy Bog smyN rumwlw pwaux vyly Aksr $
$ $
$ ies slok ƒ pVHdy vyKy gey hn, pr auh ies slok dy ArQW qoN Axjwx hn [ ieh gurmiq qoN iblkul $
$ ault hY, ies leI Bog smyN ies slok iblkul nhIN pVHxw cwhIdw ieh purwqn do v`fIAW ividAk sµsQwvW, $
$ $
$ BweI mnI isMG qy bwbw dIp isMG ijnHW dy muKI rhy [ jo dovyN hI gurU goibMd swihb qoN gurU kI kWSI bRhm $
$ $
$ iv`ØidAw pVHy sn [ donW sµsQwvW ivc rumwlw pwaux smyN ies Sbd dI vrqoN qoN ibbrijq kIqw igAw $
$ hY [ pRmwx ilKqI hn [ ieh slok gurU Gr qoN isropwau pRwpq krn smyN, pRwpq krn vwlw pVH skdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \187| b>e 520

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mÚ 5 ] qYfY ismrix hBu ikCu lDmu; ibKmu n ifTmu koeI ]
$ $
$ $
$ $
$ hy vwihgurU ! qyry ismrx kIiqAW hBu=sB ‰hBu Sbd isMDI bolI dw hYŒ ikCu=kuJ
$
$ $
$ lDmu=l`iBAw hY [ ‰lDm Sbd isMDI bolI dw hYŒ Aqy koeI vI kµm ibKmu=kTn Bwv muSkl nhIN $
$ $
$ idsdw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. pRB kY ismrin sBu ikCu suJY ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 263Œ $
2. pRB kY ismrin igAwnu iDAwnu qqu buiD ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 262Œ

ijsu piq rKY scw swihbu; nwnk myit n skY koeI ]2]
siqgurU jI Prmwn krdy hn ik hy s`cy swihbu=mwlk ! ijs dI qUµ piq=ie`zq rKdw hYN
aus dI ie`zq ƒ koeI myt nhIN skdw ]2] ‰swihb Sbd ArbI BwSw dw hY ijs dw ArQ hY=mwlk
suAwmIΠ[ jYsw ik :
1. piq prmysru giq nwrwiexu Dnu gupwl gux swKI ]
‰DnwsrI mÚ 5, AMg 677Œ
2. kwpVu piq prmysru rwKI Bojnu kIrqnu nIiq ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 496Œ
3. hir jugu jugu Bgq aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ]
‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ
4. hir jU rwiK lyhu piq myrI ] ‰jYqIsrI mÚ 9, AMg 703Œ
swKI—iek bwdSwh Aijhy SuB guxW vwlw sI jo ik DIrjvwn, dwnSvMd, nIqIvwn,
Drm ivc inpuMn, inAWkwrI, ijs dw prjw Aqy pirvwr leI bVw suKdwiek suBwA sI [ aus
bwdSwh dI iek rwxI ijsƒ ptrwxI dw drjw sI [ AYsw kwrn vriqAw ik ptrwxI dw mn
kwmwqr ho igAw [ mhwrwjw ikqy bwhr igAw hoieAw sI [ ptrwxI ny AwpxI ies BYVI vwSnW
ƒ pUrI krn vwsqy iksy pr-purS nwl AXog sµbµD kwiem kr ilAw [ iek idn mhwrwjy ny
iehnW ƒ BYVI hwlq ivc suiqAW vyK ilAw [ bsqr hIx hwlq ivc vyKky mhwrwjy ƒ hYrwnI
qW hoeI [ ies nw jrn vwlI Gtnw ƒ DIrj dy bl nwl jridAW hoieAW ies soc ky, ik myry
rwj mihlW dw koeI dws dwsI nw vyK lvy [ AwpxI rySm dI cwdr lwh ky donW qy cMgI qrHW
pVdw dy id`qw [ jdoN ptrwxI dI nINd qoN A`K KulHI qW mhwrwjy dy bsqr ƒ pihcwxidAW l`jwvwn
Aqy hYrwn hoeI ik ijs Gtnw ƒ sµswr dw koeI vI mrd sihx nhIN kr skdw, ies AxKI
mhwrwjy ny ieh zihr dw Gu`t ikvyN pIqw [ ieh soc ky ik myrw AOgux nµgw ho igAw hY [ BY Aqy
$ soc dy smuMdr ivc goqy KWdI keI idn q`k bwhr hI nhIN inklI [ hr pl iehI soc rhI ik $
$ $
$ mhwrwjw hux s`d ky fµn dyNdw hY [ pr mhwrwjw ies GtnW ƒ ieauN jr igAw ik ijvyN kuJ $
$ hoieAw hI nhIN [ bVy idnW q`k nw ptrwxI s`dI Aqy nw hI kuJ AwiKAw—ptrwxI ƒ Awpxy
$
$ $
$ kIqy qy ieqnW pCqwvw hoieAw ik AOguxW dw iqAwg krky iek sv`C jIvn svIkwr kr $
$ $
$ ilAw [ pr pihly kIqy dI klpnW mn qoN nhIN geI [ Acwnk AYsw hoieAw ik mhrwjw sKq $
$ $
$ ibmwr ho igAw [ jIvn dI Aws nw mhwrwjy ƒ rhI Aqy nw hI aus dy sbµDIAW ƒ [ rwj dw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 520 \188| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ Biv`K socidAW mhwrwjy ny Awpxy h`k hkUk ies ptrwxI dy pu`qr it`kw jI dI CotI aumr hox $
$ $
$ dy kwrn rwj dI srpRsqI rwxI dy nW qy ilKq kr id`qI [ jd mhwrwjw pRwx iqAwgx dI $
$ $
$ hwlq qy phuµicAw qW ptrwxI mhwrwjy dy pYr PV ky jIvn Br dIAW Bu`lW qy Awpxy kIqy AOguxW $
$ $
$ dw pCqwvw kridAW ieqnI roeI ik aus dy rox ny rwxI ƒ iek J`lI dw rUp bxw id`qw [ mhwrwjy $
$ $
$ dI byhoSI qoN hoS prqI qW ptrwxI dI ieh dSw vyKky hYrwn ho ky ptrwxI ƒ ipAwr nwl bcn $
$ $
kIqw [ J`lIey ! qUµ ikauN ieqnW ro rhI hYN kI qyry pu`qr ƒ rwj nhIN sONipAw, kI h`k hkUk iksy
hor rwxI ƒ dy id`qy [ myry mrn qoN bwAd qyry kol kI Gwtw hY [ qyyrI ku`K qoN pYdw hoieAw myrw
pu`qr hr pRkwr krky lwiek hY iPr roxw iks g`l dw [ ptrwxI ny Bry hoey gly nwl A`KW ivcoN
hµJU su`tidAW h`Q joV ky ikhw: mhwrwj myry kol hor sB kuJ hY pr quhwfy mrn qoN bwAd cwdr
dy ky myry AOgux F`kx vwlw koeI nhIN hY [ mhwrwjy ny aus dI dInqw Aqy AOguxW dy pCqwvy
dI hwlq vyKky aus dy ihrdy ivc prmwqmw dw ivSvwS kwiem krn leI AMiqm aupdyS id`qw
Aqy ikhw: koeI mnu`K iksy dy AOgux nhIN F`k skdw [ ieh ijgrw kyvl pRmwqmw ivc hY jW
prmwqmw Awpxy Bµfwry ivcoN koeI iek ikxkw iksy ƒ bKS dyvy qW auh iksy dy AOguxW qy pVdw
pw skdw hY, pVdw mYN nhIN FikAw myry koloN prmwqmw ny FkwieAw hY [ qUµ aus prmwqmw qy
ivSvws kr jo Anµq jIvW dy AsµK AOgux vyK ky pVdy nwl Fkdw hY [

pauVI ] hovY suKu Gxw; diX iDAwieAY ]


(‘deIie’ aucwrn kro)
vwihgurU diX=pRyrk ƒ iDAwieAY=ArwDnw krIey qW Gxw=bhuq suK huµdw hY [ jYsw ik :
1. suK inDwnu pRØBu eyku hY AibnwsI suixAw ] ‰AMg 319Œ
2. ismrau ismir ismir suKu pwvau ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 262Œ
3. hir ko nwmu sdw suKdweI ] ‰mwrU mÚ 9, AMg 1008Œ

vµ\Y rogw Gwix; hir gux gwieAY ]


hir=vwihgurU dy gux gwaux krky sµswr rUp kohlU dy AMdr rogW dI Gwix=GwxI ‰iql
sroN Awid dw iek vyr dw prwgw jo kolU ivc pwieAw jwey ies qoN GwxI pIVnw pd bixAw
hY, ArQ hY kolU ivc pw ky npIVnw [Œ vw: rogW dw mu`K kwrn Gwix=AigAwn vµ\Y=dUr ho jWdw
hY ‰Gwx dw ArQ=smUh swry vI hYŒ [ jYsw ik :

$ 1. dUK rog sµqwp auqry suxI scI bwxI ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 922Œ
$
$ $
$ 2. duKu klysu n Bau ibAwpY gur mMq¶ ihrdY hoie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 51Œ $
$ $
$
$ AMdir vrqY TwiF; pRiB iciq AwieAY ] $
$
$ $
$ pRiB=vwihgurU iciq=cyqy isimRqI ivc AwieAY=Awaux krky ihrdy AMdr TMF vrq jWdI $
$ $
$ hY Bwv SWqI Aw jWdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \189| b>e 520

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. TwiF pweI krqwry ] ‰soriT mÚ 5, AMg 622Œ $
$ $
$ 2. kil qwqI TWFw hir nwau ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 288Œ $
$ $
$ $
$ 3. cµdn cµdu n srd ruiq mUil n imteI GWm ] $
$ $
$ sIqlu QIvY nwnkw jpMdVo hir nwmu ]2] ‰jYqsrI kI vwr, AMg 709Œ $
$ $
$
pUrn hovY Aws; nwie mMin vswieAY ] $

vwihgurU dw nwie=nwm mn ivc vswaux qoN sB AwsW pUrn ho jWdIAW hn [ jYsw ik :


1. ieCw pUrku srb suKdwqw hir jw kY vis hY kwmDynw ]
‰DnwsrI mÚ 4, AMg 669Œ

2. sBy ieCw pUrIAw lig pRB kY pwvY ] ‰mwrU vwr mÚ 5, AMg 1097Œ

3. sBy ieCw pUrIAw jw pwieAw Agm Apwrw ] ‰rwgu sUhI mÚ 5, AMg 747Œ
4. ieC punI vfBwgxI vru pwieAw hir rwie ] ‰mWJ mÚ 5, AMg 136Œ

koie n lgY ibGnu; Awpu gvwieAY ]


ihrdy ivcoN Awpu=hµkwr gvwieAY=nws krn dy nwl, iPr koeI vI prmwrQ dy rsqy iv`c
ibGn nhI lgdw [ jYsw ik :
1. pRB ismrq kCu ibGnu n lwgY ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 262Œ

2. ibGn ibnwsn siB duK nwsn gur crxI mnu lwgw ]


‰soriT mÚ 5, AMg 616Œ

igAwn pdwrQu miq; gur qy pwieAY ]


gurW dI ikrpw krky miq=bu`DI ivc igAwn pdwrQ pRwpq hoieAw hY AQvw igAwn pdwrQ
vwlI miq =buDI gurW dI ikrpw nwl pRwpq huµdI hY [ jYsw ik :
igAwn pdwrQu pweIAY iq®Bvx soJI hoie ] ‰AMg 60Œ
not : ieh cwr pdwrQ sMpRdweI hn—
1. jnm pdwrQ, 2. nwm pdwrQ,
3. pRym pdwrQ 4. igAwn pdwrQ jo aupr Aw cu`kw hY [
$ $
iqin pwey sBy Qok; ijsu Awip idvwieAY ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijsƒ vwihgurU Awp idvwauNdw hY aus purS ƒ sBy=swry Qok=pdwrQ pRwpq ho jWdy hn [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ sBy Qok prwpqy jy AwvY ieku hiQ ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 44Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 520 \190| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
qUµ sBnw kw Ksmu; sB qyrI CwieAY ]8]
$ $
$ $
$ $
$ hy vwihgurU ! qUµ swirAW dw Ksmu=mwlk hYN swry jIv qyrI CwieAY=CW hyT bYTdy hn Bwv
$
$ $
$ qyry Awsry hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. Ksmu qUhY sBnw ky rwieAw ]2] ‰BYrau mÚ 5, AMg 1141Œ $
$ $
$ 2. Ksmu vfw dwqwru hY jo ieCy so Pl pwie ] ‰vwr mlwr mÚ 3, AMg 1283Œ $

1. jnm pdwrQ :
1. jnmu pdwrQu sPlu hoie mn mih lwiehu Bwau ]
‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 963Œ

2. jnmu pdwrQu qwirAw nwnk swDU sµig ]2] ‰gUjrI vwr mÚ 5, AMg 523Œ
3. jnmu pdwrQu gurmuiK jIiqAw bhuir n jUAY hwir ]1]
‰swrg mÚ 5, AMg 1226Œ

2. nwm pdwrQ :
1. nwmu pdwrQu Amru hY ihrdY mMin vswey ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1012Œ
2. nwmu pdwrQu shjy pwieAw ieh siqgur kI vifAweI ]3]
‰mlwr mÚ 4, AMg 1265Œ
3. nwmu pdwrQu gur qy pwieAw AKut scy BµfwrI ]1] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 911Œ

3. pRym pdwrQ :
1. pRym pdwrQu pweIAY gur BgqI mn DIir ]6] ‰Awsw mÚ 3, AMg 429Œ
2. pRym pdwrQu lhY Amolo ] kb hI n Gwtis pUrw qolo ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1036Œ
3. pRym pdwrQu ijn Git visAw shjy rhy smweI ] ‰swrg mÚ 3, AMg 1234Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \191| b>e 521

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 8 ‰Awid AMg 521Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 5 ] jw kau Bey i¸pwl pRB hir hir syeI jpwq ] nwnk pRIiq $
$
$
$ lgI iqn rwm isau Bytq swD sµgwq ]1] mÚ 5 ] rwmu rmhu bfBwgIho jil Qil $
$
$
$ mhIAil soie ] nwnk nwim ArwiDAY ibGnu n lwgY koie ]2] pauVI ] Bgqw kw $
$
$
boilAw prvwxu hY drgh pvY Qwie ] Bgqw qyrI tyk rqy sic nwie ] ijs no hoie $
i¸pwlu iqs kw dUKu jwie ] Bgq qyry dieAwl En@w imhr pwie ] dUKu drdu vf
rogu n pohy iqsu mwie ] Bgqw eyhu ADwru gux goivMd gwie ] sdw sdw idnu rYix
ieko ieku iDAwie ] pIviq AMimRq nwmu jn nwmy rhy AGwie ]14]

slok mÚ 5 ] jw kau Bey i¸pwl pRB; hir hir syeI jpwq ]


ies AMimRq bcn ivc siqgurU jI is`K dy kIqy pRSn dw au~qr dy rhy hn [ is`K dw pRSn
hY ik aus vwihgurU dw nwm kOx jp skdw hY [ siqgurU jI ny au~qr ivc auprokq quk aucwrn
kIqI ik ijs auqy pRB=mwlk vwihgurU i¸pwl=pRsMn hoieAw hY hir hir=vwihgurU vwihgurU
syeI=EhI jpwq=jpwauNdy vw-jpdy hn Bwv auhI purS pRmySr dy nwm ƒ jpdy Aqy jpwauNdy hn [
jYsw ik :
1. i¸pw krI jn Apuny aUpr nwmdyau hir gun gwey ] ‰nwmdyv jI, AMg 693Œ
2. i¸pw kry ijsu pRwnpiq dwqw soeI sµqu gux gwvY ] ‰soriT mÚ 5, AMg 628Œ

nwnk, pRIiq lgI iqn rwm isau; Bytq swD sµgwq ]1]
gurU jI PurmwauNdy hn iqn=auhnW dw rwm=rmy hoey pRmySr nwl pRIiq=ipAwr, lgn, moh
‰pRIq sµsi¸q dw pd hY [Œ ligAw hY jo swD sµgq nwl imly hn ]1] jYsw ik :
1. nwnk pRIiq lweI iqin scY iqsu ibnu rhxu n jweI ]
‰kwnVy kI vwr mÚ 4, AMg 1318Œ
2. nwnk pRIiq lweI pRiB Awpy ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 826Œ

mÚ 5 ]
rwmu rmhu bfBwgIho; jil Qil mhIAil soie ]
$ $
$ hy v`fy BwgW vwilE ! rwm ƒ rmhu=aucwrnw kro, auh rwm jil=pwxI Qil=KuSk, $
$ $
$ mhI=DrqI, Ail=AkwS ivc prIpUrn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. jil Qil mhIAil pUirAw suAwmI isrjnhwru ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 296Œ $
$ $
$
$ 2. jil Qil mhIAil pUrno Aprµpru soeI ] ‰kwnVy kI vwr mÚ 4, AMg 1318Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 521 \192| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk nwim ArwiDAY; ibGnu n lwgY koie ]2]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI PurmwauNdy hn ik vwihgurU dy nwm dI ArwDnw krn krky koeI BI ibGnu=duK
$
$ $
$ nhIN lgdw, vw rukwvt nhIN pYNdI ]2] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. pRB ismrq kCu ibGnu n lwgY ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 262Œ $
$ $
$ 2. ibGn ibnwsn siB duK nwsn siqguir nwmu id®VwieAw ] $
‰soriT mÚ 5, AMg 622Œ

pauVI ] Bgqw kw boilAw prvwxu hY; drgh pvY Qwie ]


hy vwihgurU ! BgqW dw boilAw hoieAw bcn qYƒ prvwxu=mnzUr huµdw hY Aqy auhnW dw
bcn drgwh ivc Qwie=kbUl pYNdw hY [
swKI j`lHx Bgq dI—swD sµgq jI iek jlHx nwm dw Bgq izmINdwr Grwxy ivc
ipMf Bfwxw izlHw SRI AMimRqsr swihb, is`DU goq ivc pYdw hoieAw [ jo bcpn qoN hI KulHy Kulwsy
suBwA qy pRymw-BgqI vwlw sI [ swDU mhwqmw dI sµgq kridAW prmwrQI iq®pqI nw hoeI ies
Aiq®pqI ivc CyvyN pwqSwh gurU hirgoibMd swihb jI dI sMgq pRwpq hoeI qy pUrn pdvI qy
phuµicAw [ ieh ikrqI Bgq igRhsq ivc rihMdw hoieAw v`fw iqAwgI vI sI [ igRhsqI jIvn
ivc jo iesƒ jIvn swQI imilAw aus dw BI suBwA ies dy nwl imldw sI [ ijs dw nwm
rwmkI sI [ jIvn ivc myl auhI p`kw hoieAw krdw hY ijs dy Cy l`Cx myl KWdy hox [ jYsw ik :
Awsw, ieSt, aupwSnw, Kwn, pwn, pihrwn ]
qulsI jw ky Kt imlY soeI imilAw jwn ]
iehnW donW dy Awps ivc ieh l`Cx imldy sn, ies leI jIvn bVw suK SWqI BrpUr
sI [ izmINdwrw kridAW srkwrI mwmlw augrwhx vwlw iek krmcwrI iehnW dy suBwA qoN
pRBwvq ho ky ipAwr siqkwr nwl boilAw krdw sI, ijs qy mhwqmw dI aus dy au~qy id®StI
ho geI [ iek idn dI Gtnw hY ik ies dy Gr vwlI rwmkI h`Q joV ky crnW ivc Klo geI
jlHx ny puiCAw ieauN KVHn dw kwrn kI hY ? rwmkI ny bynqI kIqI ik mYN A`j swry jIvn Br
dIAW kIqIAW BulW dI muAw&I mMgx leI crnW ivc hwzr hoeI hW [ rwmkI iek pqIbRqw AOrq
sI [ Bgq jI kihx l`gy ik ibnW glqI kIqy muAw&I mMg rhI hYN, jdoN ik kljug dIAW AOrqW
glqI krky vI muAw&I nhIN mMgdIAW [ Bgq jI ny hYrwn ho ky puiCAw : qyry swry jIvn ivc
mYN kdy koeI glqI nhIN dyKI iPr mYN qyry nwl nrwz jW gu`sy nhIN hoieAw [ A`j muAw&I mMgx
$ dw kwrx [ rwmkI ny au~qr id`qw ik myry suAws iblkul QoVHy bwkI hn, AwigAw dyvo bYkuµT Dwm $
$ ƒ jwvW [ grmI dI ru`q sI jlHx dw mMjw koTy qy fwihAw sI [ Acwnk AkwS v`l vyiKAw qW $
$ $
$ AkwS mwrg rwhIN jmdUqW dw pkiVAw auhI srkwrI krmcwrI ‰mwmlw augrwhux vwlwŒ jo $
$ $
$ Bgq jI ƒ “jI” kih ky boldw sI [ ausƒ dyKky Bgq jI ƒ bVI dieAw AweI jIvn swQI $
$ $
$ dw ivCVnw sux ky GbrwieAw nhIN ikauNik du`K su`K ivc ibrqI smwn sI [ ikhw : rwmkI ! $
$ $
$ ijvyN swrI izMdgI AwigAw pwlI hY iksy qrHW AMq vyly vI myrI AwigAw mMn ky iek aupkwr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \193| b>e 521

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krnw [ bYkuµT jwx qoN pihlW Drmrwj dI kcihrI phuµcxw auQy jmdUqW dw pkiVAw hoieAw $
$ $
$ srkwrI krmcwrI jo mYƒ jI kihMdw irhw hY imlygw [ Drmrwj ƒ myry vloN kihxw ik jlHx Bgq $
$ $
$ dw quhwfy pRqI iek sunyhw hY ik ies krmcwrI dw lyKw, soc ivcwr ik krnw ikauNik ieh mYƒ$
$ $
$ jI kihMdw irhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$
$ jy ko jIau khY En@w kau jm kI qlb n hoeI ]4]3] ‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1328Œ $$
$ $
rwmkI jlHx dw ieh sunyhw lY ky Awpxy AsQUl srIr ƒ iqAwg ky sUKm srIr dUAwrw
Drmrwj dI kcihrI phuµcI [ Drmrwj vyKky, h`Q joV ky siqkwr ivc kihMdw hY ik qusIN myrw
Bvn piv`q® kr id`qw hY [ jYsw ik :
nwmu iDAwiein swjnw jnm pdwrQu jIiq ]
nwnk Drm AYsy cvih kIqo Bvnu punIq ]10] ‰slok mÚ 5, AMg 1425Œ
rwmkI ny jlHx dw sunyhw id`qw Drmrwj ny sunyhw suxidAW hI aus dy kIqy krmW dw lyKw
muAw& krky bYkuµT Byj id`qw [ rwmkI socdI hY ik Bgq jI ƒ Drmrwj ny jo myry pqI dI AwigAw
dw pwlx kIqw hux ies dw pqw mYN Awpxy pqI ƒ jw ky d`s ky iPr bYkuµT jwvW [ ie`Dr lokI
aus dy mrI qoN jlHx jI kol APsos krn leI AwauNdy sn [ auDr rwmkI dubwrw ijauNdI ho geI [
lokW ƒ ^uSI qy jlHx ƒ ies krqv qy gu`sw AwieAw qy pu`iCAw vwps ikauN AweI hYN [ r`bI
AwigAw dw aulMGn nhIN krnw cwhIdw [ rwmkI ny bynqI kIqI : hy pqI dyv ! iKmw krnI mYN
qW isr& ieqnw hI d`sx AweI hW ik Drmrwj ny Awp jI dw hukm mMnidAW hI srkwrI krmcwrI
ƒ bYkuµT Dwm ivc Byj id`qw [ jlHx ny ikhw ik d`sx dI kI loV sI ieh qW mYƒ pqw hI hY
ik Drmrwj r`b dy ipAwirAW dw hukm nhIN moVdw [ jYsw ik :
1. Bgq muKY qy boldy sy vcn hovMdy ] ‰gauVI kI vwr mÚ 4, AMg 306Œ
2. igir bsuDw jl pvn jwiego ieik swD bcn AtlwDw ]1]
‰swrg mÚ 5, AMg 1204Œ
3. jw kw kihAw drgh clY ] so iks kau ndir lY AwvY qlY ]3]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 186Œ
ieh suxidAW hI pqI qoN Bu`l bKSw ky vwihgurU dI drgwhy phuµc geI [
gurU ieiqhws ivc jlHx jI bwry ieh sµkyq AwieAw hY ik ies dy pRym ƒ vyKidAW CyvyN
pwqSwh ies dy AsQwn qy pDwry sn [ jYsw ik :
j`lHn swD huqo ijs Qwn ] qihÁ lg phuÁcy gur Bgvwn ]...]26]
nwm rwmkI iqskI dwrw ] hrKiq aur ipiK bwk aucwrw ]...]28]
$ ‰gur pRqwp: rwis 7 AiD: 15Œ $
$ $
$ ies swKI dw ieh Bwv hY ik BgqW dw kIqw hoieAw bcn r`b dI drgwh ivc prvwx huµdw hY [ $
$ $
$
$ Bgqw qyrI tyk; rqy sic nwie ] $
$
$ $
$ BgqW ƒ hr vyly qyrI tyk=Et hY, Aqy Bgq s`c nwm ivc rqy=qdwkwr rihMdy hn vw: $
$ $
$ rcy rihMdy hn $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 521 \194| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. Bgqw kI tyk qUµ sµqw kI Et qUµ scw isrjnhwrw ]
$
$ $
$
$ ‰sUhI mÚ 5, AMg 746Œ $$
$ $
$ 2. Bgq tyk quhwry ] ‰mlwr mÚ 5, AMg 1272Œ $
$ $
$
$ ijs no hoie i¸pwlu; iqs kw dUKu jwie ] $
$
$ $
$ hy vwihgurU ! ijs auqy qUµ i¸pwlu=idAwlU huµdw hYN aus dw prq`K srIrk vw: jµmx mrn $
dw dUKu=du`K jwie=nws ho jWdw hY [ jYsw ik :
1. hohu i¸pwl dIn duK BMjn hwQ dyie insqwrih ]1]
‰swrg mÚ 5, AMg 1211Œ
2. BieE i¸pwlu jIA suKdwqw hoeI sgl KlwsI ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1214Œ

Bgq qyry dieAwl; En@w imhr pwie ]


hy dieAwlU vwihgurU ! jo qyry Bgq hn, aunHW dI JolI ivc imhr=ikrpw dw dwn pw idMdw hYN [
1. imhrvwnu swihbu imhrvwnu ] swihbu myrw imhrvwnu ] ‰iqlMg mÚ 5, AMg 724Œ
2. imhr dieAw kir krnYhwr ] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 897Œ

dUKu drdu vf rogu; n pohy iqsu mwie ]


ijhnW auqy vwihgurU dI ikrpw hY rwg dYÍK rUp duK, eIrKw rUp drd, haumY rUp v`fw rog
Aqy mwie=mwieAw auhnW ƒ pohy=lgdI nhIN, vw duK dyx vwlI iq®SnW, mwieAw dy smyq drd
rUp rog ausƒ nhIN lgdy [ jYsw ik :
1. dIn drd duK Bµjnw Git Git nwQ AnwQ ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 263Œ
2. dIn drd invwir Twkur rwKY jn kI Awip ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 675Œ

Bgqw eyhu ADwru; gux goivMd gwie ]


(go+ivMd) go=byd krky ivMd=jwnx Xog ‰goibMd Sbd sµsi¸q dw hYŒ vw: jo go=gurbwxI
krky ibMd=jwixAw jwvy so khIey goibMd AYsy goibMd dy jo gux gwien krny hn BgqW dw eyhu=ieho
hI ADwru=Awsrw hY [ jYsw ik :
1. Bgqw kau nwm ADwru hY nwmy suKu hoeI ] ‰swrµg kI vwr, AMg 1239Œ

$ 2. Bgqw nwmu ADwru hY myry goivMNdw hir kQw mMgih hir cMgI jIau ]2] $
$ ‰gauVI mwJ mÚ 4, AMg 174Œ $
$ $
$ $
$
$ sdw sdw idnu rYix; ieko ieku iDAwie ] $
$
$ $
$ Bgq jn sdw sdw=inq-inq vw inqwpRqI iekwgr ic`q ho ky ieko iek vwihgurU ƒ $
$ $
$ iDAwauNdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \195| b>e 521

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. rYix idnsu prBwiq qUhY hI gwvxw ]
$
‰slok mÚ 4, AMg 652Œ $
$
$ $
$ 2. rYin idnsu iDAwie hir hir qjhu mn ky Brm ] $
$ $
$ ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1341Œ $
$ $
pIviq AMimRq nwmu jn; nwmy rhy AGwie ]14]
$ $
$ $
$ $
$ $
“Bgq jn” nwm AMimRq ƒ pINdy hn Aqy nwm krky hI sµswrk pdwrQW vloN AGwie=iq®pq
vw rj rhy hn ]14] jYsw ik :
1. AMimRqu pI sdw iq®pqwsy kir ikrpw iq®snw buJwvixAw ]1]
‰mÚ 3, AMg 119Œ
2. pI AMimRqu AwGwinAw guir Amru krwieAw ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 808Œ
3. pI AMimRqu iq®pqwisAw qw kw Acrj suAwdu ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 814Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 523 \196| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 9 ‰Awid AMg 523Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 5 ] Awid miD Aru AMiq prmysir riKAw ] siqguir idqw hir $
$
$
$ nwmu AMimRqu ciKAw ] swDw sµgu Apwru Anidnu hir gux rvY ] pwey mnorQ siB jonI $
$
$
$ nh BvY ] sBu ikCu krqy hiQ kwrxu jo krY ] nwnku mMgY dwnu sµqw DUir qrY ]1] $
$
$ mÚ 5 ] iqs no mMin vswie ijin aupwieAw ] ijin jin iDAwieAw Ksmu iqin suKu $
pwieAw ] sPlu jnmu prvwnu gurmuiK AwieAw ] hukmY buiJ inhwlu Ksim PurmwieAw ]
ijsu hoAw Awip i¸pwlu su nh BrmwieAw ] jo jo idqw Ksim soeI suKu pwieAw ] nwnk
ijsih dieAwlu buJwey hukmu imq ] ijsih Bulwey Awip mir mir jmih inq ]2]
pauVI ] inMdk mwry qqkwil iKnu itkx n idqy ] pRB dws kw duKu n Kiv skih
PiV jonI juqy ] mQy vwil pCwiVAnu jm mwrig muqy ] duiK lgY ibllwixAw nrik
Goir suqy ] kµiT lwie dws riKAnu nwnk hir sqy ]20]

slok mÚ 5 ] Awid miD Aru AMiq; prmysir riKAw ]


ies Sbd ivc siqgurU jI prmySr dI idAwlqw drswauNdy hn ik hy jIv ! Awid=bwlk
AvsQw miD=ivckwrlI Bwv juAwnI AvsQw AMiq=A^IrlI buFypy dI AvsQw iqMny AvsQw
ivc vwihgurU ny hI riKAw kIqI hY vw: sµswr dy Awid=muF ivc miD=ivckwr Xwny rcx qoN
AMØiq=nws dy ivckwr vwly smyN qk jIv dI riKAw krn vwlw kyvl vwihgurU hI hY [ jYsw
ik :
1. Awid pUrn miD pUrn AMiq pUrn prmysurh ]
‰jYqsrI kI vwr mÚ 5, AMg 705Œ
2. Awid miD AMiq pRBu soeI ] ‰rwgu sUhI mÚ 5, AMg 760Œ

siqguir idqw hir nwmu; AMimRqu ciKAw ]


jdoN siqgurW ny i¸pw id®StI krky nwm AMØimRq dyxw kIqw qW hI hrI nwm AMimRq rs
dy Anµd dw ciKAw=suAwd lYxw kIqw hY ]1] jYsw ik :
1. AMimRqu ijn@w cKwieEnu rsu AwieAw shij suBwie ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 428Œ
2. pwieAw AMimRqu guir i¸pw kInI scw min vswieAw ]
‰rwmklI mÚ 3, AMg 918Œ
$ $
swDw sµgu Apwru; Anidnu hir gux rvY ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ sq purSW dy nwl imlky jo is`K Anidnu=rwq idn, Apwru=pwrwvwr qoN rihq hir=vwihgurU $
$ dy guxW ƒ rvY=aucwrdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. swDsµig hir ky gun gwau ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 272Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \197| b>e 523

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. imlu swDsµgiq Bju kyvl nwm ]1] ‰Awsw mÚ 5, AMg 12Œ
$
$ $
$ $
$
$ pwey mnorQ siB; jonI nh BvY ] $
$
$ $
$ aus purS ny swry mn dy mnorQ=sµklp Bwv mn dI ie`Cw, Bwv mn-ie`Cq pdwrQ pw ley $
$ $
$ hn Aqy auh muV ky jUnIAW ivc BvY=Brmx nhIN krdw [ jYsw ik : $
$ $
$ ‰mnorQ sµsi¸q dw Sbd hY ijs dw ArQ hY sµklpŒ $
1. jyhw mnorQu kir AwrwDy so sµqn qy pwvY ]3] ‰sUhI mÚ 5, AMg 748Œ
2. mnorQ pUry siqgur Awip ] ‰swrg mÚ 5, 1208Œ

sBu ikCu krqy hiQ; kwrxu jo krY ]


ausy krqy=isRStI dI rcnw krn vwly vwihgurU dy h`Q ivc sB kuJ hY jo kwrxu=pRpMc ƒ
krxy vwlw hY sµswr dw kwrn rUp Aqy kwrj rUp Awp hI hY [ jYsw ik :
1. kwrxu krqy vis hY ijin kl rKI Dwir ]2] ‰slok shsi¸qI mÚ 1, AMg 1353Œ

2. sBu ikCu qum@rY hwiQ pRB, Awip kry krwey ] ‰rwgu sUhI mÚ 5, AMg 745Œ

nwnku mMgY dwnu; sµqw DUir qrY ]1]


siqgurU swihb jI aucwrn krdy hn ik sµswr smuMdr qoN qwrn vwlI jo sµqW dI crn
DUVI hY aus dw dwn hy vwihgurU ! mYN Awp jI qoN mMgdw hW [ jYsw ik :
1. nwnk dwsu iehY suKu mwgY mokau kir sµqn kI DUry ]
‰rwgu gauVI pUrbI mÚ 5, AMg 13Œ
2. nwnku mMgY dwnu pRB ryn pg swDw ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 678Œ
swKI—sµqW dI crn DUVI dw pRqwp—swD sµgq jI gurbwxI ivc ieh isDWq sp`St rUp
ivc imldw hY ik ismrx ieqnw piv`q® hY ik ismrx krn vwly mhWpurS dI dyh ijs ivc pRBU dw
ismrx hY auh vI AiqAMq piv`q® ho jWdI hY [ ies leI gurbwxI ivc mhWpurSW dy crxW dI DUV
dw izkr vwr-vwr AwieAw hY [ jYsw ik :
ATsiT qIrQ jh swD pg Drih ] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 890Œ

purwqn smyN dI iek AijhI gwQw hY ik iek bRwhmx jo bRwhmxkrm qoN iB®St ho ky v`fw
$ kukrmI pwpwqmw bx igAw [ ies dy kukrmW ny iesƒ BweIcwry qoN v`K kr id`qw qy BweI cwry $
$ $
$ ny iesƒ brwdrI ivcoN sdw leI Cyk id`qw [ Gr ivc AqIAMq qµgI Aw geI [ guzwrw krnw $
$ $
$ muSkl ho igAw [ jdoN rozI dw hor swDn nw bixAw qW iesny ju`qIAW gµFx dw kMm ArµB kr $
$ $
$ ilAw [ sµswr ivc krm qoN hI zwq pYdw hoeI hY jnm qoN qW hr iek mnu`K hI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. mwns kI jwiq sBY eykY phcwnbo ] ‰sRI dsm gRµQ, Akwl ausqiqŒ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 523 \198| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. krm nwm brxq sumiq ]1] ‰sRI dsm gRµQ, pMnw 1Œ
$
$ $
$ $
$ cµm dw kµm krn qoN ies dw nwm cimAwr pY igAw ieh Aijhy QW qy bYT ky ju`qIAW dw $
$ $
$ kµm krdw sI ijQy lokW dI AwvwjweI bhuq sI [ ieh iek Aijhw rsqw sI ijhVw iek Dwrimk $
$ $
$ AsQwn ƒ jWdw sI [ nwm jpx vwly mhWpurSW dy crxW dI DUV auf ky ies pwpI qy pYNdI rhI $
$ $
$ jo ies dy pwpW dI mYl ƒ Do ky iesƒ piv`q®qw bKSdI rhI, pr ieh ies g`l qoN Axjwx $
$ $
sI [ AwauNdy jWdy sqpurSW ƒ ieh Apmwn jnk boldw sI [ AwKr auh smW Aw phuµcw ijhVw
hr iek qy Awaux vwlw hY ijsƒ twlx ivc koeI smr`Q nhIN [ jdoN ieh imRqU ƒ pRwpq hoieAw
qW gurbwxI dy Purmwn Anuswr kQn hY [ jYsw ik :
gil sµglu Giq clwieAw ‰Awsw dI vwr mÚ 1, AMg 464Œ
h`QW ivc h`QkVIAW, pYrW ivc byVIAW qy gl ivc sµgl pw ky jmdUqW ny Drmrwj dy
pyS kIqw [ jdoN swry jIvn dw lyKw-joKw hoieAw qW koeI vI sRySt krm nw inkilAw [ Drmrwj
ny kuµBI pwk nrk ivc su`t id`qw ijs nrk ivc : pwpI krm kmwvdy krdy hwey hwie ] ‰slok
mÚ 5, AMg 1425Œ pwp krn vwly hwey kurlwht kr rhy hn ijs roxy ƒ suxky koeI dieAw
krn vwlw nhIN hY [ jYsw ik :
Qwau n hovI paudIeI huix suxIAY ikAw rUAwieAw ]
‰Awsw dI vwr mÚ 1, AMg 464Œ
AijhI iBAwnk jgHW ivc jdoN jmdUqW ny iljw ky suitAw if`gx dI hI dyr sI ik swry
nrk ivc SWqI vrq geI [ Drm rwj ny bVI ghu nwl dubwrw lyKw dyiKAw qW iek g`l, jo
Drmrwj dy ingHw ivc AweI vyKky hYrwn hoieAw ik ies purS qy nwm jpx vwilAW dI crx
DUV hr roz pYNdI rhI ijs dy kwrn ies dy swry pwp Doqy gey hn [ Drm rwj muAw&I mMgx
leI Awp auQy phuµicAw ijQy iesƒ nrk ivc su`itAw igAw sI [ aus purS ƒ bynqI kIqI ik
myry qoN glqI nwl nrk ivc su`itAw igAw sI [ qusIN bwhr Awau Awdr dy sihq bYkuµT ivc
Byjy jwEgy jdoN auh bwhr Awaux l`gw qw jIv iPr qVPx l`gy iesƒ bynqI kIqI ik jW
qW qusIN swfy ivc AwauNdy hI nw, jy Awey hI ho qW ieQy rho quhwfy Awaux nwl swƒ SWqI imlI
hY [ ies purS ny Drmrwj ƒ korw jvwb dy id`qw ik ijnHW dw mYƒ swQI bxwieAw igAw hY hux
mYN iehnW dw swQ nhIN CfWgw [ jy mYƒ bwhr k`Fxw hY, qW iehnW myry swry swQIAW ƒ vI bwhr
k`Fo [ Drmrwj ƒ mzbUrn aus iek ipCy swrw nrk KwlI krnw ipAw [ ieh swrw nwm jpx
vwilAW dI crx DUV dw pRqwp sI [
$
$ mÚ 5 ] iqs no mMin vswie; ijin aupwieAw ] $
$
$ $
$ hy jigAwsU ! ijs vwihgurU ny swirAW ƒ aupwieAw=pYdw kIqw hY ausƒ Awpxy mn ivc $
$ $
$ vswauxw kr [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. nwnk so DxI ikau ivswirE auDrih ijs dY nwie ]2] $
$ $
$ ‰jYqsrI mÚ 5, AMg 706Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \199| b>e 523

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. ijin qyrI mn bnq bnweI ] aUTq bYTq sd iqsih iDAweI ]
$
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, 270Œ $
$ $
ijin jin iDAwieAw Ksmu; iqin suKu pwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijnHW jin=purSW ny Ksmu=mwlk vw suAwmI ƒ iDAwieAw=iDAwauxw kIqw hY iqin=auhnW $
$ $
$ ny suK ƒ pwieAw=pRwpq kIqw hY [ jYsw ik : $
iDAwie iDAwie Bgqh suKu pwieAw ] ‰guaVI suKmnI mÚ 5, AMg 284Œ

sPlu jnmu prvwnu; gurmuiK AwieAw ]


auhnW gurmuKW dw jnm, sPlu=igAwn rUpI Pl dy sihq AwieAw=Awauxw prvwx
hoieAw hY [ jYsw ik :
1. AwieAw sPl qwhU ko gnIAY ] jwsu rsn hir hir jsu BnIAY ]
‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 252Œ

2. sPlu jnmu qW kw prvwxu ] pwrbRhmu inkit kir jwxu ]


‰goNf mÚ 5, AMg 869Œ
3. khu nwnk jo lwieAw nwm ] sPl jnmu qw kw prvwn ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 389Œ

hukmY buiJ inhwlu; Ksim PurmwieAw ]


ijs purS ny Ksim=mwlk pRØBU dy Purmwey hukm ƒ buiJAw hY auh inhwlu=duKW qoN rihq
ho igAw hY [ jYsw ik :
1. hukmu bUiJ jn Bey inhwlw ieh Bgqw kI Gwlxw ]
‰mwrU solhy mÚ 5, AMg: 1077Œ
2. hukmy buiJ inhwlu suiK suKyitAw ] ‰gujrI kI vwr mÚ 5, AMg 520Œ

ijsu hoAw Awip i¸pwlu; su nh BrmwieAw ]


ijs jigAwsU auqy vwihgurU Awp i¸pwlU hoieAw hY su=auh jigAwsU curwsI l`K jUnIAW
ivc B®mx nhIN krdw [ jYsw ik :
$ $
$ ijsu hoie i¸pwlu dieAwlu suAwmI so pRB AMik smwvey ] $
$ $
$ ‰ibhwgVw mÚ 5, AMg: 542Œ $
$ $
$ $
$
$ jo jo idqw Ksim; soeI suKu pwieAw ] $
$
$ $
$ jo jo pdwrQ Ksim=mwlk, pRmwqmw ny id`qw hY ausƒ suK rUp krky pwieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 523 \200| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk ijsih dieAwlu; buJwey hukmu imq ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ gurU swihb jI Purmwn krdy hn ik ijs au~qy pRBU idAwlU huµdw hY ausƒ hukm mMnx dI $
$ imq=mirAwdw smJw idMdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ ijsih Bulwey Awip; mir mir jmih inq ]2] $
$
$ $
auh vwihgurU ijsƒ Awpxy vloN BulwauNdw hY auh purS inq=inqwpRqI Bwv sdw hI sµswr
ivc mr-mr ky jMmdw hY Bwv sdw hI jµmdw mrdw hY ]2] jYsw ik :
ijsih BulweI pMD isir iqsih idKwvY kauxu ] ‰slok mÚ 1, AMg 952Œ

pauVI ] inMdk mwry qqkwil; iKnu itkx n idqy ]


pRmySr ny inMdk purSW ƒ qqkwil=SIGr, qurµq, jldI hI mwrnw kIqw hY iek iCn vI
itkx nhIN id`qw [ jYsw ik :
inMdk mwir crn ql dIny Apuno jsu vrqwieE ] ‰mlwr mÚ 5, AMg 1270Œ

pRB dws kw duKu n Kiv skih; PiV jonI juqy ]


pRB=mwlk pRØBU Awpxy dwsW dw duKu n=nhIN Kiv=shwr skdw [ ies leI inMdkW ƒ PV
ky jonIAW ivc juqy=joV id`qw hY Bwv pSU bxw ky hl, g`fy g`fI Awid ƒ joV id`qw hY [ jYsw
ik :
sµqn duK pwey qy duKI ] suK pwey swDn ky suKI ] ‰sRI dsm gRµQ, cOpeI swihbŒ

mQy vwil pCwiVAnu; jm mwrig muqy ]


mQy qoN Bwv isr hY isr dy auqy vwl=kysW ƒ PV ky DobI vWg pCwVdw Bwv du`K idMdw
hY qy AMq ƒ jm mwrig=rsqy ivc muqy=Byjdw hY [ ‰muqy dw ArQ Cfxw vI hY [Œ

duiK lgY ibllwixAw; nrik Goir suqy ]


jm rsqy ivc jmW dy duK l`gx krky inMdk ivrlwp krdy hn [ Goir=iBAwnk Bwv
kuµBI nrk ivc sUlW dI syjw qy sOxw krdy hn [ jYsw ik :
1. nrk Goru duK KUhu hY EQY pkiV Ehu FoieAw ]
kUk pukwr ko n suxy Ehu AauKw hoie hoie roieAw ] ‰slok mÚ 4, AMg 309Œ
$ 2. nrk Gor bhu duK Gxy AikrqGxw kw Qwnu ] ‰slok mÚ 5, AMg 315Œ $
$ $
kµiT lwie dws riKAnu; nwnk hir sqy ]20]
$ $
$ $
$ $
$ ‰‘s`qy’ aucwrn kroŒ $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn sqy=sq, ic`q, Anµd, rUp hrI ny AwpixAW dwsW ƒ kµiT=gl $
$ $
$ nwl lgw ky rKxw kIqw hY Bwv Awpxy srUp ivc AByd kIqw hY ]20] jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \201| b>e 523

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. kµiT lwie Apuno dwsu rwiKE qwqI vwau n lwieE ]
$
$ $
$
$ ‰mlwr mÚ 5, AMg 1270Œ $$
$ $
$ 2. kµiT lwie kY riKEnu lgY n qqI vwau jIau ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 72Œ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]
$
$ $
$ $
$ $

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 525 \202| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 10 ‰Awid AMg 525Œ $
$ $
$
$ gUjrI sRI iqRlocn jIau ky pdy Gru 1 < siqgur pRswid ] AMqru mil $
$
$
$ inrmlu nhI kInw bwhir ByK audwsI ] ihrdY kmlu Git bRhmu n cIn@w kwhy BieAw $
$
$
$ sµinAwsI ]1] Brmy BUlI ry jY cµdw ] nhI nhI cIin@Aw prmwnµdw ]1]rhwau] Gir $
$
$
Gir KwieAw ipMfu bDwieAw iKMQw muMdw mwieAw ] BUim mswx kI Bsm lgweI gur $
ibnu qqu n pwieAw ]2] kwie jphu ry kwie qphu ry kwie iblovhu pwxI ] lK
caurwsIh ijin@ aupweI so ismrhu inrbwxI ]3] kwie kmMflu kwpVIAw ry ATsiT
kwie iPrwhI ] bdiq iqRlocnu sunu ry pRwxI kx ibnu gwhu ik pwhI ]4]1]

gUjrI sRI iqRlocn jIau ky pdy Gru 1 < siqgur pRswid ]


gUjrI rwg ivc Bgq iq®locn jI ny Gru 1=rwg dy pihly sur qwl ivc ies Sbd dw
aucwrn kIqw hY [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nwS qoN rihq, gur=cyqn srUp,
pRswid=Anµd srUp vw: AYsy ivSySxW vwlw prmySr dI ikrpw duAwrw pRwpq huµdw hY [
not : ies Sbd ivc ‰pdyŒ Sbd AwieAw hY ijs dI pRIBwSw ies pRkwr hY : keI QW gurbwxI
ivc ieh Sbd iek-vcn jW bhu-vcn pd jW pdy rUp ivc AwieAw hY auQy murwd Sbd qoN
hY jYsw ik gauVI guAwryrI ky pdy pYqIs ArQwq pYNqI Sbd [ pRmwqmw dI BgqI dy gIq ƒ
BI pdw kihMdy hn XQw—sRI jYdyv jIau kw pdw ] ‰Awid AMg 526Œ ies Sbd ivc Bgq
iq®locn jI ByKI BrmI, pKMfI ilbws mwqr swDU dw KMfn krdy hn qy sq mwrg dw aupdyS
idMdy hn Aqy pMifq jY cµd ƒ jo pKMfI ByKIAW dw hwmI sI aus pRqI ieh Sbd aucwrn krdy
hn ies Sbd dw ArQ rhwau qoN SurU hovygw rhwau vwlI pMgqI dw i^Awl r`Kxw [

“Brmy BUlI; ry jY cµdw ]”


nhI nhI cIin@Aw; prmwnµdw ]1]rhwau]
hy jY cµd bRwhmx qyrI bu`DI Brm ivc Bu`l rhI hY [ ByKI audwsIAW ‰swDWŒ ny prmwnµd
ƒ nhIN jwixAw, ByKI sµinAwsIAW ny BI prmwnµd ƒ nhIN jwixAw [ hy jY cµd bRwhmx ! bwhrly
skwm krm krn nwl BI prmwnµd ƒ nhIN jwixAw jWdw ]1]rhwau]

* not :—ieiqhws ivc do iq®locnW dw sµkyq imldw hY iek qW bRwhmx ijsny Dµny ƒ p`Qr id`qw sI qy ieh
pKMfI sI [ dUjw bwxIAw sI ijs dI bwxI sRI gurU gRMQ swihb ivc AweI hY [ ies dw jnm bµbeI mhwrwStr,
$ $
$ izlHw Solypur ipMf bwrsny ivc hoieAw [ Awp Bgq nwm dyv jI dy smkwlI, bhuq au~cy sqsµgI Aqy igRsqI $
$ Bgq sn [ pMcm pwqSwh ny gurbwxI ivc Awp dy cwr Sbd drj kIqy hn : $
$ $
$ 1. iek Sbd isrIrwgu ivc [ $
$ $
$ 2. do Sbd gUjrI rwgu ivc [ $
$ 3. iek Sbd DnwsrI rwgu ivc [ $
$ $
$ auhnW ivcoN ieh gUzrI rwg dw Sbd hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \203| b>e 525

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. ijau ksqUrI imrgu n jwxY B®mdw Brim BulwieAw ] ‰sloku mÚ 3, AMg 644Œ $
$
$
$ $
$ 2. Brmy BUlw swkqu iPrqw ] nIru ibrolY Kip Kip mrqw ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 739Œ $
$ $
$
$ 3. Brim Bulwxw AMDulw iPir iPir AwvY jwie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 35Œ $$
$ $
$
$ AMqru mil inrmlu nhI kInw; bwhir ByK audwsI ] $
$
$ $
hy ByKI jY cµd sµinAwsI ! qyrw AMqSkrx ivkwrW dI vwSnW krky rwg dvYS dI mYl nwl
BirAw hY ausƒ qUµ inrmlu=suD nhIN kIqw Aqy bwhr dw ByK=ilbws audwsI=PkIrI bxw riKAw
hY ies leI qyrw swDU hoxw insPl hY [ ies pMgqI ivc audwsI pd AwieAw hY ArQ : Bwrq
ivc keI ibrkq sµpRdwvW ijvyN sµinAwsI, vYrwgI audwsI Awid [ ieh igRhsq jIvn bqIq
krn dI QW iqAwg vYrwg ƒ vDyry mhwnqw idMdy hn [ gurbwxI dy hvwilAW qoN sp`St hY ik
iqAwg mwrg Apxauxw ienHW dw ivSyS Acwr sI [ jYsw ik :
monI moinDwrI ] sinAwsI bRhmcwrI ] audwsI audwis rwqw ]
‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 71Œ
audwsI dw SbdI ArQ, sµswr qoN audwsInqw Dwrn krn vwlw hY [ pMd®vI solHvIN sdI ivc
AijhI iek iqAwgI sµpRdw mOjUd sI BwvyN ies dI rhu-rIiq dw pUrw vyrvw nhIN imldw [ gurU
swihb Anuswr auho igRhsqI qy auho s`cw audwsI hY ijsny sihj vwlw jIvn ibqw ky Awqm-
pCwx kIqI hY [ kyvl ‘sµswr iqAwg’ mwqr nwl ieh pdvI pRwpq nhIN huµdI [ jYsw ik :
so igrhI so dwsu audwsI ijin@ gurmuiK Awpu pCwinAw ]
‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1332Œ
audwsI—ieh sµsi¸q dw pdu hY ijs dw ArQ hY : “audwsIn”=ibrkq, iqAwgI-
auprwmqw, inrwsqw AQvw sµgX : is`K kOm dw iek AMg : ieh pMQ bwbw sRI cµd jI qoN c`ilAw
hY jo sRI gurU nwnk dyv jI dy v`fy spu`qr sn [ bwbw guridqw jI iehnW dy pihly cyly bxy [
A`gy iehnW dy cwr syvk : 1. bwlU hsnw, 2. Almsq [ 3. PUlSwh, 4. goNdw AQvw goieMd jI
krxI vwly swD hoey, ijnHW dy nwauN cwr DUxy audwsINAW dy prisD hn iehnW cwr DUixAW nwl
Cy bKSISW imlw ky dsnwmI audwsI swD khy jWdy hn [ Cy bKSISW ieh hn—1. suQry SwhI—
bKiSS=gurU hirrwie swihb jI [ 2. sµgq swihbIey—bKiSS gurU rwie swihb Aqy gurU goibMd
isMG swihb [ 3. jIq m`lIey—bKiSS gurU goibMd isMG swihb [ 4. bKq m`lIey : bKiSS gurU goibMd
isMG swihb [ 5. Bgq BgvwnIey : bKiSS gurU hir rwie swihb [ 6. mIhW SwhIey : bKiSS gurU
qyg bhwdr swihb dI [ audwsIAW dw ilbws, mMjITI colw, glH kwlI sylHI, h`Q qUµbw Aqy isr
$ au~cI topI hY [ pihlW ies m`q dy swDU kys dwVHI nhIN mnwauNdy sn, nw hI qµbwkU vrqdy sn, $
$ sRI gurU gRµQ swihb jI ƒ Awpxw Drm SwSqr mMndy sn Aqy gurmiq dw pRcwr krdy sn [ AqIq $
$ $
$ ivc is`K kOm pRqI ies ByK dI bVI kurbwnI hY jdoN ^wlsw jµglw ivc irhw qW gurDwmW dI $
$ $
$ syvw iehnW audwsIAW ny hI sµBwlI pr swfI kOm dy kuJ AwgU Aqy audwsI ByK dy kuJ pKMfI $
$ $
$ mhµqW dI ZlqI dy kwrn As» iek dUjy qoN bhuq dUr jw cu`ky hW [ is`K kOm qoN ivCV ky audwsI $
$ $
$ BI ihMdU Drm dy iPrikAW dI qrHW bu`q pRsq-ikrqm pUjw ivc Ps gey hn [ kys ktwauxy, qµbwkU $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 525 \204| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Awid dw syvn AYsy inMdq krm krdy vyKy jw rhy hn Aqy gyrU rµgy vsq® vI pihndy dyKIdy $
$ $
$ hn [ AslI igRhsqI qy audwsI dI pirBwSw kridAW siqgurU jI Anyk QwvW ’qy bwxI iv`c $
$ $
$ aucwrn krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. so audwsI ij pwly audwsu ] ArD aurD kry inrµjn vwsu ] $
$ $
$ cµd sUrj kI pwey gµiF ] iqsu audwsI kw pVY n kµDu ] ‰mÚ 1, AMg: 952Œ $
$ $
2. ivcy igRh sdw rhY audwsI ijau kmlu rhY ivic pwxI hy ]10]
‰mwrU mÚ 4, AMg 1070Œ
3. hir kI Bgiq rqy bYrwgI cUky moh ipAwsw ]
nwnk haumY mwir pqIxy ivrly dws audwsw ]4]3] ‰Awsw mÚ 1, AMg 437Œ
4. gur imilAY nwmu pweIAY cUkY moh ipAws ]
hir syqI mnu riv rihAw Gr hI mwih audwsu ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 26Œ
5. mn ry igRh hI mwih audwsu ] ‰mÚ 3, AMg 26Œ
6. aUpir ggnu ggn pir gorKu qw kw Agmu gurU puin vwsI ]
gur bcnI bwhir Gir eyko nwnku BieAw audwsI ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 992Œ

ihrdY kmlu Git bRhmu n cIn@w; kwhy BieAw sµinAwsI ]1]


jdoN qUµ Git=srIr ivc jo ihrdw kml hY aus ivc bRhm ƒ nhIN cInw=jwixAw qW iPr
sµinAwsI hoxw iks kµm hY
sµinAwsI : suµin+Aws=ijs dIAW AwsW suµn ho geIAw hox Aqy AMqir suµnµ bwhir suµnµ dI
AvsQw pRwpq ho geI hovy [ jYsw ik :
Aws inrwsI qau sµinAwsI ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 356Œ
ihMdU m`q dy cwr AwSrm :1. bRhmcwrI [ 2. igRhsq [ 3. bwnpRsqI [ 4. sµinAwsI [ suµinAwsI
cOQw AwsRm suµinAws Dwrn krn vwlw sµinAwsI hY [ sµinAws dw lPjI mwAnw iqAwg hY, jdoN
koeI bwnpRsq qoN bwAd sB kuJ C`f Cfw ky pUrn iqAwg Dwrn krky bnvwsI jIvn bqIq
krdw hY ausƒ sµinAwsI ikhw jWdw hY [ mhWBwrq dy 4 prBW dy ivcoN AnuSwSn prB ivc cwr
pRkwr dw sµinAws iliKAw hY [ auNJ rihxI bihxI dy AMqry krky sµinAwsIAW dy 10 iPrky ho
gey [ 1. qIrQ [ 2. AwsRm [ 3. bn [ 4. AwrxÎ [ 5. igir [ 6. prbq [ 7. swgr [ 8. srsÍqI [
9. BwrqI [ 10. purI [ mu`K rUp ivc sµinAws do iksm dw hY [ 1. hµs 2. prmhµs [
$ 1. hµs : ijvyN hµs duD ivcoN pwxI ƒ cuµJ ivc pw ky Al`g-Al`g krdw hY [ pwxI C`f $
$ ky du`D gRihx krdw hY iesy qrHW mwieAw, As`q jVH duK rUp hY ies dw iqAwg krky jo bRhm, $
$ $
$ sq cyqn Anµd hY aus dw gRihx krnw ieh hµs sµinAws hY A`gy ieh do iksm dw hY [ 1. kutIck [ $
$ $
$ 2. bhUdk [ $
$ $
$ ‰aŒ kutIck : kutIck ausƒ kihMdy hn : bsqI qoN dUr, ikqy iekWq AsQwn qy kutIAw $
$ $
$ bxwky vYrwg sihq rihxw [ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \205| b>e 525

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ‰AŒ bhUdk : bh+audk : bihMdw pwxI aus dy iknwry iPrdy rihxw iek jgHW qy iek rwq
$
$ $
$ qoN v`D vwsw nhIN krnw [ $
$ $
$ ‰2Œ prmhµs : qq imiQAw dw ivvycn krn vwly huµdy hn vwc ArQ ivc jo imiQAw $
$ $
$ AMS huµdI hY jIv eIs dy Byd igAwn dI, ies dw iqAwg krnw jIv dI Alpgqw; Cy ivkwr $
$ $
$ iqAwg ky Aqy eISvr dI srb`gqw, Cy gux iqAwg ky, qq pd dI Dwrnw krnI ieh prm $
$ $
$ hµs sµinAws hY ieh BI A`gy do iksm dw hY [ 1. ibbid`Kw [ 2. iv`dq [ $
1. ibbid`Kw : ibbid`Kw ausƒ kihMdy hn [ jo paux jog s`c srUp hY aus dI prwpqI vwsqy
swrw mwieAw dw moh iqAwg krky sBnW qoN invykly ho ky hr vkq swDnw krn ivc lgy
rihxw [
2. iv`dq : paux Xog jo bRhm hY aus dI pRwpqI krky BwvyN iksy cIz dy iqAwgx dI
loV nhIN iPr BI jIvn mukqI dI prwpqI vwsqy sBnW pdwrQW ƒ C`f ky iek Akwl purK
nwl juVy rihxw ies dw nwm iv`dq prmhµs sµinAws hY [
pr gurU jI ny ies rvwieqI sµinAws dI SlwGw nhIN kIqI blik PurmwieAw hY [ jYsw ik :
DIAw pUq Coif sµinAwsI Awsw Aws min bhuqu kreIAw ]
‰iblwvl mÚ 4, AMg 835Œ
Asl sµinAws dI pirBwSw kridAW jo swcw iqAwg Dwrn krdw hY iKmw dI dOlq iek`TI
krdw hY auh Dµnqw Xog hY [ jYsw ik :
so sµinAwsI jo siqgur syvY ivchu Awpu gvwey ]
Cwdn Bojn kI Aws n kreI AicMqu imlY so pwey ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1013Œ

Brmy BUlI; ry jY cµdw ]


nhI nhI cIin@Aw; prmwnµdw ]1]rhwau]
not : ies quk dw ArQ pihlW ho cu`kw hY [

Gir Gir KwieAw, ipMfu bDwieAw; iKMQw muMdw mwieAw ]


ByKI swDUAW ny Awpxy gl ivc iKMQw=godVI ‰jogIAW dy m`q ivc iek icMnHŒ Aqy kµnW
ivc muMdrW pw ky igRhsqIAW dy GrW ivcoN 36 pRkwr dy Bojn Kw ky Awpxy ipMfu=srIr ƒ vDw
ilAw, gogV motI kr leI, pr vwihgurU dw isrmn nhIN kIqw ikauNik auhnW dw mn mwieAw
ivc l`g irhw hY [ jYsw ik :
$ $
$ 1. Gir Gir mwgY jgu prboDY min AMDY piq hwrI ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1012Œ
$
$ $
$ 2. iPtu ievyhw jIivAw ijqu Kwie vDwieAw pytu ] ‰mÚ 1, AMg 790Œ $
$ $
$
BUim mswx kI Bsm lgweI; gur ibnu qqu n pwieAw ]2]
$
$ $
$ $
$ $
$ mhW Apiv`q® SmSwn BUmI dI Bsm=suAwh srIr auqy lwauxw kIqI pr mukqI iPr vI nw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 525 \206| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hoeI ikauNik ieh inXm hY ik gurU aupdyS qoN ibnW sB vydW swSq®W dy qqu=isDWq rUp Akwl $
$ $
$ purK ƒ iksy ny nhIN pwieAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ Bsm cVwie krih pwKMfu ] mwieAw mohu shih jm fµfu ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 903Œ $
$ $
$ $
$
$ kwie jphu ry, kwie qphu ry; kwie iblovhu pwxI ] $
$
$ $
hy jY cµd bRwhmx pwKMf sihq ndI dy iknwry bYT ky jpu krn dw kI lwB hY ? pMj DUxIAW
rUp qp dy qpx nwl kI lwB hY ? skwm krmW rUp jl dy irVkx nwl kwie=kI lwB hY Bwv
koeI lwB nhIN [ jYsw ik :
Brmy BUlw swkqu iPrqw ] nIru ibrolY Kip Kip mrqw ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 739Œ
nIru iblovY Aiq sRmu pwvY nYnU kYsy rIsY ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1205Œ
pRSn : qW iPr kI krqv krnw cwhIdw hY ? auqr :

lK caurwsIh ijin@ aupweI; so ismrhu inrbwxI ]3]


ijs pRmwqmw ny 84 l`K jUn pYdw kIqI hY aus inrbwxI=inrbµD pRmwqmw ƒ ismrnw kro [
XQw— lK caurwsIh Awip aupwey ] mwns jnim gur Bgiq id®Vwey ]
‰mwrU mÚ 3, AMg 1061Œ

kwie kmMflu kwpVIAw ry; ATsiT kwie iPrwhI ]


pRmwqmw dy ismrx ibnW h`Q ivc kmMflu=fol jW icpI Awidk PVn dw kI lwB hY ?
ry=hy pMfq ! kwpVIAw=ByK dy bsqr Dwrn krn nwl kI lwB hY ? ATwhT qIrQW qy iPrn
dw kI lwB hY Bwv kuJ nhIN [ jYsw ik :
1. hwQ kmMflu kwpVIAw min iq®snw aupjI BwrI ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1013Œ
2. hQ kmMfl moFy Bwr ] jog nhIN krmW dI mwr ] ‰loikk prmwxŒ

bdiq iq®locnu sunu ry pRwxI; kx ibnu gwhu ik pwhI ]4]1]


Bgq iq®locn jI bdiq=aucwrn krdy hn : hy pRwxI=jY cµd bRwhmx ! qUµ sunxw kr moK
rUpI kxu=AMn qoN ibnW krmW rUpI nwV hY auhnW ƒ gwh kI pwauxw hY [ ieMid®AW rUp bYlW ƒ
joV ky, Bwv ijnHW swDnW ivc mukqI nhIN auhnW swDnW ivc ieµd®IAW ƒ ikauN du`K dyxw hY ]4]1]
$ jYsw ik : $
$ $
$ 1. kx ibnw jYsy QoQr quKw ] nwm ibhUn sUny sy muKw ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 192Œ $
$ $
$ 2. kxu nwhI quh gwhx lwgy Dwie Dwie duK pWhI ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1207Œ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \207| b>e 527

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 11 ‰Awid AMg 527Œ $
$ $
$ dyvgµDwrI ] Ab hm clI Twkur pih hwir ] jb hm srix pRBU kI AweI $
$ $
$ $
$ rwKu pRØBU BwvY mwir ]1]rhwau] lokn kI cqurweI aupmw qy bYsµqir jwir ] koeI Blw $
$ $
$ khau BwvY burw khau hm qnu dIE hY Fwir ]1] jo Awvq srix Twkur pRBu qumrI $
$ $
iqsu rwKhu ikrpw Dwir ] jn nwnk srix qumwrI hir jIau rwKhu lwj murwir ]2]4]

dyvgµDwrI ]
ieQy iek g`l Xwd r`Kx vwlI hY ik ijQy “dyvgµDwrI” rwg SurU huµdw hY auQy pihly Sbd
nwl “rwgu dyvgµDwrI mhlw 4 Gru 1” isrlyK ilK id`qw hY, aus qoN Agly pMj SbdW dw isrlyK
kyvl “dyvgµDwrI” hI hY [ “mhlw” nhIN iliKAw [ Sµkw ƒ koeI guµjwieS nhIN ikauNik purwqn
bIV sRI krqwpur swihb vwlI Aqy dmdmw swihb vwlI bIV ivc ieh pMj SbdW dy AMdr
“dyvgµDwrI” hI iliKAw hY [ “mhlw” nhIN [

Ab hm clI; Twkur pih hwir ]


hy Twkur=mwlk ! hux mYN hwr ky quhwfy pws clI AweI hW vw Twkur (T+k+r) bRhmw rUp
ho ky k=krqw vw swjx vwlw, ivSƒ rUp ho ky rozI dy ky T=Tihrwaux vwlw, r=rudr Bwv
iSvjI rUp ho ky lYqw krn vwlw AYsw mwlk ijs ivc pwlx, sµGwrn qy pYdw krn dw gux
hovy so khIey Twkur [ mYN AYsy Twkur dI Srx AweI hW ijs ivc ieh gux mOjUd hn hor dyvI
dyviqAW dI Srx ƒ iqAwg id`qw hY ikauNik auhnW dI Srx hwr dyx vwlI hY [

jb hm srix pRØBU kI AweI; rwKu pRØBU BwvY mwir]1]rhwau]


hy smrQ pRBU=vwihgurU ! jb=jdoN mYN Awp jI dI Srx ivc hI Aw geI hW hux qyrI mrzI
hY BwvyN r`iKAw kr Aqy BwvyN mwr lY ]1]rhwau] jYsw ik :
1. siqgur AwieE srix quhwrI ]
imlY sUKu nwmu hir soBw icMqw lwih hmwrI ]1] ‰tofI mÚ 5, AMg 713Œ
2. srix pirE Twkur vjIrw ] iqnw dyiK myrw mnu DIrw ]3]
‰gauVI mÚ 5, AMg 212Œ

$
$ lokn kI cqurweI aupmw; qy bYsMqir jwir ] $
$
$ $
$ sµswrk lokW dI cqurweI nwl kIqI hoeI aupmw vw cqurweI qy aupmw=‰cqurweI nwl kIqI $
$ $
$ aupmw auh huµdI hY jo mUMh qy aupmw kr dyxI qy ipCoN aus dw mzwk aufwauxw [Œ $
$ $
$ mYN ausƒ bYsµqir=igAwn AgnI ivc jwir=swV id`qw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ lokn kIAw vifAweIAw bYsµqir pwgau ] ‰iblwvl mhlw 5, AMg 808Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 527 \208| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
koeI Blw khau, BwvY burw khau; hm qnu dIE hY Fwir ]1] $
$
$ hm=mYN Awpxw qnu=srIr mwlk ƒ fwir=kurbwn kr dIE=id`qw hY hux BwvyN koeI mYƒ $
$ $
$ burw khy mn ivc ¸oD nhIN AwauNdw BwvyN Blw khy qW mn ivc hµkwr nhIN AwauNdw [ is`K dI $
$ $
$ AYsI hI sRySt Bwvnw huµdI hY bury Bly dw Asr kbUlx vwlI ibrqI ivc syvk nhIN huµdw [ $
$ $
$ syvk kol Awpxw kuJ nhIN bcdw sB kuJ mwlk ƒ smripq ho jWdw hY ]1] jYsw ik : $
$ $
kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hY so qyrw ]
qyrw quJ kau saupqy ikAw lwgY myrw ]203] ‰slok kbIr, AMg 1375Œ
swKI—gur ieiqhws ivc gur Amrdws jI dI gurU Srx AwieAW dI iek AijhI swKI
imldI hY ik 12 swl gurU AMgd dyv jI dI crx Srx ivc rih ky mhwn Gwlxw GwlI ibrD
AvsQw srIrk bl kmzor, pr A`DI rwq qoN bwAd ibAwsw qoN jl dI gwgr Br ky gurU AMgd
swihb jI dw ieSnwn krwauNdy, gurU jI dI hzUrI syvw qoN ibnW hor lµgr Awid guris`KW dI
syvw vI pRym sihq krdy [ syvw dI msqI ny Kwx pIx, pYnHx dw SOk vw ie`Cw dw iqAwg krw
id`qw, ibnW kwmnW qoN inSkwmqw duAwrw kIqI ies Gwlxw ny gurU AMgd swihb jI dw mn
moh ilAw [ pr keI vwr eIrKwlU is`KW ny bVy Apmwn-jnk Sbd khy ik ieh ibrD, rwq-
idn itkdw hI nhIN ijhVy Awp syvw nhIN sn krdy bwbw Amrdws jI dI syvw qoN qµg hox
l`gy [ AYsIAW v`D Gt g`lW krdy ik pirvwr ny GroN k`F id`qw hY ivcwrw frdw rwq idny
itkdw nhIN, syvw krI jWdw hY [ nwly AwpxI syvw Aqy AwigAw ivc ies leI rihMdw hY ik
AwpW purwxy gurU ky is`K hW frdw hY ik mYƒ ieQoN kFvw nw dyx [ ies leI hr vyly h`Q joVdw
hr iek Agy jI hzUrI krdw hY [ gurU Amrdws jI dI AvsQw, koeI Blw khau BwvY burw khau,
vwlI prp`k ho cu`kI hY iksy dy burw Aqy Blw kihx dw Asr nhIN huµdw : byprvwh sdw rµig
hir kY jw ko pwKu suAwmI ] ‰AMg 711Œ dy mhWvwk Anuswr Awpxw jIvn bxw ilAw hY [ pYrW
ivc ibAweIAW, Pty bsqr, ibrD AvsQw, vyKx vwly hYrwn huµdy sn ik ieh sKS iks im`tI
dw bixAw hY, kTn pRIkSw ivc pws huµidAW iek idn AYsI Gtnw GtI srdI dw mOsm, ruq
mhW isAwly dI, AMDyrI rwq dy b`dlW qoN bUµdw bWdI SurU ho geI pr gurU Amrdws jI dy ibAwsw
qoN jl ilAwaux dy inqnym ivc koeI &rk nw ipAw [ jYsw ik :
JKVu JwgI mIhu vrsY BI guru dyKx jweI ]13] ‰sUhI mÚ 4, AMg 757Œ
dy mhWvwk Anuswr syvw ivc koeI &rk nw pwieAw [ jl lY ky jdoN vwps prqy gurU AMgd
swihb jI dy nzdIk julwhy dw Gr sI [ krIr dw ik`lw Aqy nwl hI kuµBl (K`fI) sI Acwnk
pYr dw Tyfw ik`ly nwl v`jw qy K`fI ivc if`g pey [ jYsw ik :
$ $
$ gur pIrW kI cwkrI mhW krVI suK swru ] ‰mÚ 4, AMg 1422Œ $
$ $
$ ifgx dy KVwk ƒ sux ky julwhy ny julwhI ƒ ikhw ik koeI cor hY jdoN julwhI ny bwrI $
$ $
$ ivcoN bwhr dyiKAw b`dlW ivcoN ibjlI cmkI ies cwnxy ivc gurU Amrdws nzr Awey julwhI $
$ $
$ bolI cor kwhƒ hY ieh qW inQwvw AmrU kuVmW dw pwxI Brdw iPrdw hY [ iesƒ rwq idn tyk $
$ $
$ nhIN [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \209| b>e 527

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ieh bcn gurU Amrdws jI ny kµnI suixAw pr jrn SkqI dy kwrn mn qy koeI Asr nw
$
$ $
$ hoieAw [ pr suBwvk hI AYsw bcn mUMh qoN inkl igAw ik kmlIey ! inQwvW qW mYN audoN sI jdoN $
$ $
$ gurU Srx ivc QW nhIN sI imlI hux qW mYN QW vwlw hW, inQwvw auh huµdw hY ijs dw ikqy QW $
$ $
$ nw hovy [ ieh g`l kihMidAW srIr ƒ sµBwilAw [ Awp BwvyN if`g pey sn pr pwxI vwlI gwgr $
$ $
$ nhIN if`gx id`qI [ Awpxy srIr ƒ kihMdy hn qUµ huxy hI if`gx l`g ipAw hYN Ajy qW mMzl dUr $
$ $
$ hY ikqy gurU jI dI KuSI qoN pihlW hI mYƒ DoKw nw dy dyvIN Pyr [ gurU AMgd dyv jI dy crnW ivc $
phuµcy ieSnwn krvwieAw [ ieSnwn auprµq hzUr smwiDSt ho gey idn cVHy swrI sµgq ƒ iek`q®
kIqw Aqy bwbw Amrdws jI ƒ s`idAw hzUr ny pu`iCAw, purKw rwq kI Gtnw hoeI auqr id`qw
mhwrwj ! qusIN sB jwxdy ho, hzUr ny ikhw qyry muK duAwrw sµgqW ƒ suxwauxI hY [ bwbw Amrdws
jI ny ikhw mhwrwj rwqI mYN jdoN jl lY ky AwieAw Tyfw Kw ky julwhy dI K`fI ivc if`g ipAw
sI bs iehI Gtnw hoeI hY [ hzUr ny pu`iCAw julwhI kI kihMdI sI [ ikhw mhwrwj ! julwhI s`c
kihMdI sI ikauNik mYN Ajy srUp QW vwlw nhIN bixAw ies leI mYƒ ausny inQwvW ikhw hY [ ieqny
icr ivc hI julwhw julwhI ƒ lY ky hzUr dy crnW ivc phuµicAw aus dI J`ilAW vwlI hwlq
vyK ky gurU swihb ny pu`iCAw kI g`l hY [ julwhy ny rwq vwlI swrI Gtnw d`sI ikhw mhwrwj quhwfy
syvk dI rsnW qoN iesƒ kmlI Sbd inkilAw ieh ausI smyN kmlI ho geI, hzUr ny ikhw Agr
AwpxI suK cwhµudw hYN qW ieh QW ijQy qyrI kuµBl ivc myrw is`K if`igAw hY ies dw jo mu`l hY
lYxw kr [ ieh jgHw mYƒ hmySW leI cwhIdI hY qyrw vI iesy ivc Blw hY [ julwhy ny vcn mMinAw,
hzUr ny du`gxw mu`l ausƒ dy ky auh jgHw sdw leI ^rId leI [ aus dI Gr vwlI dw kml TIk
ho igAw [ gurU jI ny PurmwieAw ik purKw ijs ik`ly nwl qyrw crx CoihAw smW pw ky ieh ik`lw
hrw hovygw, sdIAW q`k myrIAW is`K sµgqW iesdI pUjw krngIAW Aqy 12 vr idMidAW sB qoN
pihlW ieh vr id`qw ik Amrdws ! qUµ inQwivAW dw QW hYN Aqy Awpxy QW ‘qy gurqw g`dI bKSI [
ies quk dy isDWq Anuswr : hm qnu dIE hY Fwir ] lokW dI Blw Aqy burw kihx dI prvwh n
kridAW hoieAW Awpxw qn, mn, Dn gurU ƒ sONp id`qw hY [
vw : hm qnu dIE hY Fwir ] AsW ny qW qn=dyh AiDAws ƒ Fwl Bwv nivrq kr id`qw
hY [ jYsw ik :
1. kbIr mY jwinE piVbo Blo piVby isau Bl jogu ]
Bgiq n Cwfau rwm kI BwvY inMdau logu ]45] ‰slok kbIr, AMg 1366Œ
2. qyrI Bgiq n Cofau BwvY logu hsY ] ‰Bgq nwmdyau, AMg 1195Œ

jo Awvq srix Twkur pRØBu qumrI; iqsu rwKhu ikrpw Dwir ]


$ $
$ hy Twkur=mwlk pRØBU jo Awp jI dI Srn ivc AwauNdw hY aus ƒ imhr BrI id®StI Dwir $
$ $
$ ky rK lYNdy ho Bwv du`KW qoN Ar nrkW qoN riKAw krdy ho [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. Twkur qum@ srxweI AwieAw ] $
$ $
$ auqir gieE myry mn kw sµsw jb qy drsnu pwieAw ] $
$ $
$ ‰swrg mÚ 5, AMg 1218Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 527 \210| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. jo srix AwvY iqsu kµiT lwvY iehu ibrdu suAwmI sµdw ]
$
$ $
$ ‰ibhwgVw mÚ 5, AMg 544Œ $
$ $
$ $
$
$ jn nwnk srix qumwrI, hir jIau; rwKhu lwj murwir ]2]4] $
$
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy hrI jIau ! mYN syvk jn quhwfI Srn ivc ipAw hW $
$ $
$ hy murwrI ! myrI lwj=ie`zq Srm rwKhu=r`Kxw kro [ $
AQvw : murwir (mur+Air) ijvyN mur nwmy dYNq dy Air=duSmn Bwv Bgvwn ny dRopqI dI
lwj r`Kxw kIqI sI, iesy qrHW hy prmySr ! AigAwn rUpI mur dYNq dy duSmn igAwn duAwrw
myrI bu`DI rUpI dRopqI dI lwj r`Kxw kro [
1. jYsI rwKI lwj Bgq pRihlwd kI hrnwKs Pwry kr Awj ]
Puin do®pqI lwj rKI hir pRB jI CInq bsq® dIn bhu swj ]
‰sveIey mÚ 4 ky, AMg 1400Œ
2. hir jU rwiK lyhu piq myrI ] ‰jYqsrI mÚ 9, AMg 703Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \211| b>e 529

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 12 ‰Awid AMg 529Œ $
$ $
$
$ dyvgµDwrI mhlw 5 ] hir pRwn pRØBU suK dwqy ] gur pRswid kwhU jwqy ]1] $
$
$ rhwau] sµq qumwry qumry pRIqm iqn kau kwl n Kwqy ] rµig qumwrY lwl Bey hY rwm $
$ $
$ nwm ris mwqy ]1] mhw iklibK koit doK rogw pRB idRsit quhwrI hwqy ] sovq jwig $
$ $
$ $
hir hir hir gwieAw nwnk gur crn prwqy ]2]8]

dyvgµDwrI mhlw 5 ] hir pRwn; pRØBU suK dwqy ]


gurU Arjun swihb jI aus Akwl purK vwihgurU dw js kridAW Purmwn krdy hn ik
hy pRwxW qy suKW dy dwqy pRBU=smr`Q hrI ! jYsw ik :
1. pRB jI qU myry pRwn ADwrY ] ‰iblwvl mhlw 5, AMg 820Œ
2. pRwn suKdwqw jIA suKdwqw qum kwhy ibswirE AigAwnQ ]
‰mwrU mhlw 5, AMg 1001Œ

gur pRswid; kwhU jwqy ]1]rhwau]


gurW dI pRswid=ikrpw nwl iksy ivrly ny hI Awp ƒ Awpxw Awsrw rUp krky jwqy=jwixAw
hY ]1]rhwau] jYsw ik :
1. gur pRswid ko ibrlw lwKY ] ‰gauVI suKmnI mÚ AMg 290Œ

2. gur pRswid iknY ivrlY jwnw ]1] ‰gauVI mhlw 5, AMg 186Œ

sµq qumwry qumry pRIqm; iqn kau kwl n Kwqy ]


‰ies quk bwry swKI Sbd dy AKIr ivc vyKoŒ
hy pRIqm=pRmwqmw ! sMq quhwfy dws hn, Awp sMqW dy pRIqm=ipAwry ho AQvw hy pRIqm=pRBU
quhwfy sMq pRIqm=ipAwry hn auhnW ƒ kwl nhIN KWdw [ jYsw ik :
1. swkq mrih sµq siB jIvih ] ‰kbIr jI, AMg 326Œ

2. hir hir nwmu jpMiqAw kCu n khY jmkwlu ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 457Œ

rµig qumwrY lwl Bey hY; rwm nwm ris mwqy ]1]
$ ikauNik sMq jn Awp jI dy rMig=pRym ivc lwl=bRhm igAwn dy sihq hoey hn, ijs qrHW
$
$ $
$ $
$ lwl bykImqw huMdw hY iesy qrHW bRhm igAwn dI koeI kImq nhIN hY [ gurbwxI ivc Aksr lwl $
$ $
$ rMg bRhm igAwn dw mMinAw hY ies rMg dy sihq hoey hn Aqy rwm nwm rUpI rs ivc mwqy=msq $
$ $
$ rihMdy hn ]1] jYsw ik : $
$ $
$ 1. lwl rMgu iqs kau lgw ijs ky vfBwgw ] ‰iblwvl mhlw 5, AMg 808Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 529 \212| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. gurmuiK lwlo lwlu hY ijau rMig mjIT scVwau ] ‰vwr sUhI mÚ 3, AMg 786Œ
$
$ $
$ $
$
$ mhw iklibK koit doK rogw; pRB id®sit quhwrI hwqy ] $
$
$ $
$ hy pRB=vwihgurU ! Awp jI dI ikrpw dI BrI id®sit=ingHw nwl mhw iklibK=bVy BwrI $
$ $
$ pwp, doK Aqy rog hwqy=nws ho jWdy hn [ $
$ $
$ iklibK=sMsi¸q ivc ikliv^ mwqrI bolI pwp, gunwh AprwD [ $
gurmq ivc cwr augR pwp mMny hn [ jYsw ik :
bRhmx kYlI Gwqu kµ\kw AxcwrI kw Dwnu ] ‰slok mhlw 3, AMg 1413Œ
bRhm byqw dw Gwq, ihMdU m`q ivc bRwhmxW dw Gwq mMinAw hY pr gurmiq ivc jwqI
ivqkrw nhIN bRhmvyqw iksy jwq ivc vI ho skdw hY [ kYlI Gwqu=gaU dw mwrnw [ kM\kw=lVkI
vycxI jW mwrnI, AxcwrI=durwcwrI dw Dwn Kwxw [ pwp qW hr mnu`K dy mwrn dw vI hY pr
bRhm byqw dy mwrn dw mhW pwp hY [ pwp qW bwkI jIvW dy mwrn dw vI l`gdw hY pr gaU
dy mwrn dw mhW pwp hY [ pwp qW lVky mwrn dw vI hY pr lVkI mwrn dw mhW pwp hY [ pwp
qW prwey h`k Kwx dw vI hY pr durwcwrI dy Dn ƒ Kwx dw mhW pwp hY iehnW dw nws gurmiq
ivc ies pRkwr huMdw hY [ jYsw ik :
cwry iklivK auin AG kIey hoAw Asur sµGwru ] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 70Œ

sovq jwig hir hir hir gwieAw;


nwnk gur crn prwqy ]2]8]
gurU jI kQn krdy hn gurmuKW ny gurU dy crnW ivc prwqy=pYxw kIqw hY AQvw pRym nwl
Dwrn kIqy suiqAW, jwgidAW, auTidAW, bihMidAW hrI dy hir hir nwm ƒ gwivAw=aucwrn
kIqw hY Bwv suAws-suAws nwm dw ismrn kIqw hY ikauNik auhnW mhW purKW dw jIvn hI AYsw
bx igAw hY ]2]8] jYsw ik :
1. aUTq bYTq sovq nwm ] khu nwnk jn kY sd kwm ]6]
‰gauVI mhlw 5, AMg 286Œ
2. aUTq bYTq sovq jwgq hir iDAweIAY sgl Avrdw jIau ]1]
‰mwJ mhlw 5, AMg 101Œ
3. aUTq bYTq sovqy hir hir hir cyq ] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 810Œ

$ $
$ not : Sbd dI qIsrI quk “sµq qumwry qumry pRIqm iqn kau kwl n Kwqy ] ‰AMg 529Œ $
$ $
$ ’qy Bgq jYdyv jI dy qp`ØisAw dy pRBwv dI iek swKI hY [ $
$ $
$ Bgq jYdyv jI bVy krnI kmweI vwly pRØBU dy ismrn krky Awp qW kwl dy Kwx qoN rihq $
$ $
$ hoey hI sn, ieqnI smr`Qw dy mwlk sn ijs nUµ cwhux aus nUµ vI kwl dy Kwx qoN bcw skdy $
$ $
$ sn; jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \213| b>e 529

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ Awip mukqu Avrw mukqu krwvY ] ‰AMg 664Œ $
$ $
$ pr pRBU dy Bwxy ivc rihx vwly sn [ ienHW dw pRym sgrOn dy rwjw sµqW dy imlwpI rwjw pIpw $
$ $
$ jI nwl sI, jo bwAd ivc Bgq pIpw dy nwm ’qy pRis`D hoieAw hY [ pIpw jI dI rwxI sIqw $
$ $
$ Aqy jYdyv dI pqnI pdmwvqI jo pRqIvrqw AOrq sI [ ienHW donW dw BI imlwp Awpxy pqIAW $
$ $
$ dI qrHW Awps ivc sI [ iek idn dovyN Awps ivc bYTIAW g`lW krdIAW pIpw jI dI pqnI $
$ $
rwxI sIqw ny Awpxy pyky pirvwr dI g`l kIqI ik myry BrwvW dI mOq ho geI, myrIAW BrjweIAW
jo Awpxy pqIAW nwl sV ky sqI ho geIAW [ myrIAW BrjweIAW dI soBw swry lok krdy hn
ik A`g ivc qW iek auNgl swVnI vI AOKI hY, pr auh qW Awpxy pqI dy ipAwr ivc Awpxy
swry srIr nUµ swV ky sqIAW ho geIAW [ ies leI aunHW dI swry lok sqIAW dy rUp ivc soBw
krdy hn [ ieh g`lW sux ky Bgq jYdyv jI dI pqnI pdmwvqI ny ikhw ik A`g ivc sVn
nwl sqIAW nhIN ho skIdw, sqI qW Asl auh huµdI hY jo pqI dI mOq suxidAW hI ibrhy dI
cot nwl pRwx iqAwg dyvy [ jYsw ik :
sqIAw eyih n AwKIAin jo miVAw lig jlµin@ ] ‰AMg 787Œ

ieh g`l sux ky pIpy dI rwxI ny mn ivc Zu`sw kIqw, ies dI khI hoeI g`l dI pRIkSw
lYx vwsqy iek idn Awpxy pqI rwjy pIpy nUµ ikhw ik A`j qusIN myrw iek kµm zrUr krnw,
bynqI hY ik jvwb nhIN dyxw [ ieh kihMØidAW iek suµdr puSwk jo rwxI sIqw ny bxvw ky r`KI
sI, pIpw jI dy A`gy r`KidAW ikhw ik jdoN jµgl ivc iSkwr Kyfx jwaugy qW Bgq jYdyv
jI nUµ ieh puSwk pihnw dyxI, aus dy bsqr pihny hoey auqwr ky kol lY lYxy [ qy iSkwr kIqy
iksy jwnvr dy ^Un ivc iBauN ky nOkr dy h`Q myry kol Byj dyxy ikauNik mYN pdmwvqI dI pRIkSw
lYxI hY [ pIpw jI ies g`l nwl sihmq ho gey [ sB kuJ eysy qrHW hI kIqw [ bynqI krky Bgq
jYdyv jI nUµ nvIN puSwk pihnweI Aqy purwxy bsqr Awpxy kol lY ley qy aunHW nUµ iSkwr kIqy
hoey jwnvr dy ^Un ivc iBauN ilAw Aqy nOkr dy h`Q AwpxI rwxI sIqw kol iBjvw id`qy qW
rwxI sIqw ny Bgq jI dI pqnI pdmwvqI kol nklI ijhw duK zwhr kridAW ikhw ik BYxy
Zzb ho igAw myrw pqI mhwrwj jdoN iSkwr nUµ igAw qW aus ny dyiKAw ik jµgl ivc ijQy
Bgq jYdyv jI qp`ØisAw kr rhy sn, Syr ny aunHW dw Gwq kr id`qw qy aunHW dy ^Un ivc iB`Øjy
Aqy pwty hoey bsqr hI h`Q l`gy hn [
ieh suxidAW hI pdmwvqI ny pRwx iqAwg id`Øqy [ aunHW dy pRwx iqAwgx qoN rwxI
sIqw Aqy rwjw pIpw jI nUµ bVw BwrI duK hoieAw ik swfy koloN kYsw AprwD ho igAw hY Aqy
jldI jldI Bgq jYdyv jI nUµ bulwieAw Aqy pYr PV ky ro-ro ky ikhw ik Bgq jI swfI $
$
$ ZlqI nwl ijs ivc mYN vI Swml hW, myrI rwxI pRIkSw lYxw cwhuµdI sI pr hor dw hor $
$ $
$ hI ho igAw hY [ $
$ $
$ Bwxw mMnx vwly pUrx mhWpurS Bgq jYdyv jI ny ikhw ik hy rwjn ! auhdw jIvn ieqnw $
$ $
$ hI hovygw jo myry nwl swQ inBw ky pRlok clI geI hY, iek idn qW sBnW ny hI jwxw hY, $
$ $
$ koeI A`gy koeI ip`ØCy [ qUµ duK nw mnw, qW pIpw jI ny ikhw ik Awp qW smr`Q ho ies nUµ jIvq $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 529 \214| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ kro [ Bgq jYdyv jI ny AYsw krn qoN nWh kr id`qI qW rwjw pIpw bhuq h`T krn l`gw Aqy
$
$ $
$ Awpxy mn hI mn &Yslw kIqw ik mYN AYsw pwp dw boJ lY ky jIA nhIN skdw [ AYsy jIvn nwloN $
$ $
$ mr jwxw cµgw hY [ ieh kihMØidAW l`kVW iek`TIAW krvw ky A`g lgvw id`qI, ijauNdw sVn $
$ $
$ l`gw qW Bgq jYdyv jI ny sµq jn kwl dI mwr qoN bwhr hn dw sbuq iv`idAw rwjy nUµ icKw $
$ $
$ ivc sVn qoN rokidAW qy AwpxI pqnI pdmwvqI nUµ jl dw is`tw mwr ky ijauNdw kr id`qw [ $
$ $
$ ies krky pRØBU dy sµq jo auhdy ’c pRIq krn vwly hn, auh Awp qW kwl qoN mukq hn Aqy $
hornW nUµ vI kwl dy Kwx qoN bcw lYNdy hn [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \215| b>e 531

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 13 ‰Awid AMg 531Œ $
$ $
$
$ dyvgµDwrI mhlw 5 ] mweI pRB ky crn inhwrau ] krhu AnugRhu suAwmI $
$
$ myry mn qy kbhu n fwrau ]1]rhwau] swDU DUir lweI muiK msqik kwm ¸oD ibKu $
$ $
$ jwrau ] sB qy nIcu Awqm kir mwnau mn mih iehu suKu Dwrau ]1] gun gwvh $
$ $
$ $
Twkur AibnwsI klml sgly Jwrau ] nwm inDwnu nwnk dwnu pwvau kµiT lwie
auir Dwrau ]2]19]

dyvgµDwrI mhlw 5 ] mweI; pRB ky crn inhwrau ]


gurU Arjn swihb jI is`K mu`K duAwrw aucwrdy hn [ hy mweI=mwieAw pqI pRBU prmySr !
mYN Awp jI dy crnW v`l inhwrau=vyKdw hW [ jYsw ik :
1. mweI rI crnh Et ghI ] ‰swrg mhlw 5, AMg 1225Œ
2. crn kml kI Aws ipAwry ] jmkMkr nis gey ivcwry ]1]
‰Awsw mhlw 5, AMg 389Œ

krhu AnugRØhu suAwmI myry;


mn qy kbhu n fwrau ]1]rhwau]
hy myry suAwmI=mwlk ! Awp myry qy AijhI AnugRØhu=i¸pw krhu jo Awpxy mn ivcoN mYƒ kdy
vI Bulwvo n, AQvw mYN Awpxy mn ivcoN quhwƒ kdy vI BulwvW nw ]1]rhwau] jYsw ik :
1. krhu AnugRhu suAwmI myry gnhu n moih kmwieE ] ‰gUjrI mhlw 5, AMg 501Œ
2. krY AnugRhu suAwmI myrw swD crn icqu lweIAY ]
‰dyvgµDwrI mhlw 5, AMg 532Œ

swDU DUir lweI muiK msqik; kwm ¸oD ibKu jwrau ]


jdoN pUrn purKW dI jo Awm DUV ivcoN muiK=muKI hY auh msqik=m`Qy qy lweI AQvw mUMh
qy m`Qy qy lweI AQvw muKI sMqW dI crx DUV msqk ƒ lweI Aqy kwm ¸oD jo ibKu=zihr vrgy
sn iehnW ƒ igAwn AgnI nwl jwrau=swV id`qw hY vw: kwm ƒ vsq vIcwr Aqy ko®D ƒ
iKmW nwl nws kIqw hY [ jYsw ik :
$ swDU DUir muiK msqik lweI ] nwnk auDry hir gur srxweI ] $
$ $
$ ‰sUhI mhlw 5, AMg 744Œ $
$ $
$
$ sB qy nIcu Awqm kir mwnau; mn mih iehu suKu Dwrau ]1] $
$
$ $
$ jIvn jwc dsidAW siqgurU jI PurmwauNdy hn ik Awqm=Awpxy Awp ƒ sB qoN nIc $
$ $
$ krky mMndw hW [ ies qrIky nwl mn ivc su`K ƒ DwirAw hY ]1] jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 531 \216| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Awps kau jo jwxY nIcw ] soaU gnIAY sB qy aUcw ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 266Œ
$
$ $
$ $
$
$ gun gwvh Twkur AibnwsI; klml sgly Jwrau ] $
$
$ $
$ hy AibnwsI=nws qoN rihq Twkur=mwlk pRØBU ! Awp dy js rUp gux gwauNdy hW Awp swfy $
$ $
$ swry klml=pwp Jwrau=JwV idE, Bwv nws kr dyvo [ jYsw ik : $
$ $
$ $
1. klml duK jwry pRBU icqwry mn kI durmiq nwsI ] ‰sUhI mhlw 5 AMg 781Œ
2. klml doK sgl prhirAw ] ‰Awsw mÚ AMg 395Œ

nwm inDwnu nwnk dwnu pwvau;


kµiT lwie auir Dwrau ]2]19]
siqgurU jI Purmwaudy hn ik Awp qoN inDwnu=inDIAW dw Gr nwm dw dwn pwvhu=pRwpq
krW qW ausƒ kMT ivc Dwr ky auir=CwqI nwl lwvWgw AQvw-ismrn krdw hoieAw ihrdy
ivc Dwr ky r`KWgw [ jYsw ik :
1. nwmu inDwnu Apwru Bgqw min vsY ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 761Œ
2. pwieAw nwmu inDwnu bhuqu KjwinAw ] ‰vwr gUjrI, AMg 522Œ

ies Sbd ivc v`Kry-v`Kry p`K dw aupdyS iek dUjy ivc sµimlq pRmwrQI bcnW dy sucy
moqI Sbd rUp lVI ivc pro ky iek mwlw dI qrHW Sbd dw isDWq vrnx kIqw hY ies Sbd
dIAW Cy qukW hn [ pihlI quk ivc pRBU dy crxW v`l q`kx Bwv iDAwn dw aupdyS hY [ dUjI
pMgqI ivc mwlk ƒ dieAw id®StI dI jwcnw dw Bwv hY [ qIsrI quk ivc pUrn purKW dy
crnW dI DUV dw cmqkwr ik ijs kwm ¸oD ƒ v`fy-v`fy XqnW nwl nhIN mwirAw jw skdw
auh inrXqn, sihjy hI swDU dI DUr muK msqk lwaux nwl nws hox dw Bwv ilAw hY [ cOQI
pMgqI ivc is`K ƒ ismrn dw pwT pVHwieAw hY ik Awpxy Awp ƒ sB qoN nIvW mMnky mn ivc
jo suK pRwpq huMdw hY auh hor iksy swDn ivc nhIN AYsw cOQI q`uk dw isDWq hY [ pMjvIN quk
ivc nwm rihq pRmwqmW dy gux gwaux qoN pwpW dw nws drswieAw hY [ CyvIN quk ivc nwm
Kzwny dw dwn siqgurW pwsoN pRwpq krky ihrdy ivc Dwrn dI g`l hY [ ieh ivcwr dy v`Kry-
v`Kry moqI gurmiq isDWq dy iek Dwgy ivc proie hoie hn [ ies Sbd ivc cOQI quk dy AMdr
jo inmrqw ivc Awaux dw gux hY ik Awpxy Awp ƒ sB qoN nIvW jwnxw, gurmiq ivc ieho
au~cw au~Tx dI pihcwx hY [ jYsw ik :
$ $
$ Awps kau jo jwxY nIcw ] soaU gnIAY sB qy aUcw ] ‰gauVI mhlw 5, AMNg 266Œ $
$ $
$ pRBU pRwpqI dy mwrg ivc sB qoN pihlw kdm Awpxy Awp ƒ nIvW mMnxw hY dUjI quk $
$ $
$ dw isDWq ies dy nwl ieauN imldw hY ik Awpxy Awp ƒ nIvW mMnx vwly dw dUjw kdm bynqIAW $
$ $
$ dw Bwv pRgt hoxw hY [ qIjI quk dw isDWq kwm ¸oD jo jihr vrgy ivSy hn iehnW dy hoieAW $
$ $
$ jIv AnykW Koty krmW ivc privrq ho jWdw hY [ swDU DUr dI SkqI nwl kwm ¸oD ƒ Kqm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \217| b>e 531

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krky pRBU crnW dw ipAwr mn ivc vDdw hY [ jdoN pRBU crnW dw ipAwr pYdw ho jwie pihlI
$
$ $
$ quk dw isDWq hY ik pRBU crnW v`l dyK Bwv iDAwn krdw hW jdoN pRBU crnW dw ihrdy ivc $
$ $
$ ipAwr ayu~Tdw hY qW ipAwr dI msqI ivc Aw ky pMjvIN quk dy isDWq Anuswr Awpxy mwlk $
$ $
$ dy guxW ƒ byvs ho ky gwien krdw hY, lokW ƒ pRsMn krn vwsqy nhIN kyvl Awpxy mwlk $
$ $
$ ƒ pRwpq krn vwsqy [ CyvIN quk dy isDWq Anuswr Awpxy mwlk gurU dy koloN inDIAW dw Kzwnw $
$ $
$ nwm pRwpq krky, ihrdy ivc vsw ky AwrwDidAW-AwrwDidAW pRBU ƒ pRwpq kr lYNdw hY [ jYsw $
ik :
jn nwnk nwmu AwrwiDAw AwrwiD hir imilAw ] ‰Awsw mhlw 4, AMg 450Œ
pRBU imlidAW hI qmwm du`K nws ho jWdy hn [ jYsw ik :
pRB dyKidAw duK BuK geI FwFI kau mMgxu iciq n AwvY ] ‰AMg 1097Œ
jnm mrn qoN rihq, sdw suKI ho jWdw hY [ ieauN ies Sbd dIAW qukW dw iek dUjI nwl
isDWqk myl hY [
swKI—ies Sbd dI qIsrI quk ivc swDU dI DUV dI brkq dw inrxw hY [ swKI duAwrw
ies dI sp`Stqw ho jWdI hY [ gorK nwQ dy gurU mCMdr nwQ jI mMny jWdy hn [ iehnW dw nwm
iehnW dI jnm ikirAw qoN pRis`D hY [ m`CI dy pyt qoN iehnW dw jnm hoxw Dwrimk gMRQW ivc
pRis`D hY [ m`C+AMdr=mCMdr [ iSv jI dI AMs qoN iehnW dw pYdw hoxw swbq huMdw hY [ gorK nwQ
vrgy jqI dy gurU hox dw mwx iesƒ pRwpq hoieAw [ swrI izMdgI kTn qp`isAw, jog swDnW,
dsm duAwr pRwxW dw Tihrwauxw Awid nwl irDIAW isDIAW dw mwlk hoieAw [ qmo gux qp`isAw
qoN imlI SkqI ivc qmo gux AMs hoieAw krdI hY [ ikauNik ijhVI cIz ijQoN pYdw huMdI hY auh
Awpxy mUl dI AMs lY ky hI aupjdI hY [ ies dy kwrn kwm, ¸oD Awid qmoN gux qoN pYdw hoie
ieh ivSy v`fy-v`fy jogIAW ƒ Awpxy ADIn kr lYNdy hn [ ies dy Anuswr mCMdr ƒ iviSAW
dI A`g l`gI [ ies A`g ƒ buJwaux leI swDn socx l`gw [ AwpxI isDI dy bl nwl jwixAw
ik sMglwdIp dw rwjw AmrU imRqU ƒ pRwpq ho igAw hY Awpxw srIr brPwnI phwVW ivc C`fky
isDI bl nwl sur`iKAq krky sUKm srIr duAwrw pr kWieAW pRvyS isDI dw shwrw lYNidAW
AmrU rwjy dI dyh ivc pRvyS hoieAw rwj kumwr, rwxIAW, vzIr AmIr Aqy prjw ƒ hYrwnI
jnk suK hoieAw pr iksy ƒ ieh kI pqw hY ik rwjw qW lyKw dyx leI pRlok phuMc cu`kw hY
ausdI dyh ivc ieh kwm vwSnw ADIn jogI, vwSnw pUrI krn leI vV bYTw hY [ keI virAW
q`k ies gMdI vwSnw dI pUrqI leI K`p-K`p ky mrdw irhw [ jYsw ik :
Aink Bog ibiKAw ky krY ] nh iq®pqwvY Kip Kip mrY ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 279Œ
$ $
$ ies Aiq®pqI ivc bVw smW bIiqAw [ gorK nwQ dw srIk isDW nwl bwd ibbwd hoieAw; $
$ $
$ SrIkW ny gorK ƒ imhxw mwirAw ‰gorK jqI sdwieMdw iqsu guru GirbwrIŒ hy gorK qU jqI $
$ $
$ sdwauNdw hYN qyrw gurU sMglwdIp ivc pdmxIAW dy suK Bog irhw hY [ ieh imhxw sux ky gorK $
$ $
$ Awpxy gurU ƒ iviSAW dy KUh ivcoN k`Fx vwsqy Bys bdlw ky aus dy rwj ivc dwKl hoieAw $
$ $
$ ikauNik ausdw hukm sI ik koeI kMn pwtw jogI myry rwj dI h`d AMdr nhIN vVnw cwhIdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 531 \218| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rwj drbwr ivc ijQy ivSy rs dw gwien krn vwlI vysvw ncdI gwauNdI sI Aqy 360 ikAwPw
$
$ $
$ vjdw sI [ gorK qblw vjwaux vwly dw Sigrd bixAw qy qblw isiKAw [ iek idn qblw $
$ $
$ vjwaux vwlw ibmwr hoieAw qy ausdw Sigrd gorK rwj drbwr ivc phuMicAw [ qblw sur $
$ $
$ krky Cwp leI mCMdr dI ivSy rs ivc PsI Awqmw ƒ jgwieAw [ qbly ivcoN Avwz k`FI $
$ $
$ ‰jwg mCMdrw gorK AwieEŒ Aqy gorK ny iesƒ auQoN k`F ky ilAWdw ies dy sMjog qoN rwxIAW $
$ $
$ dy do pu`qr pYdw hoie [ gorK ny auh vI mwr mukwey ik XogIAW dy m`Qy klMk hY [ ieh vwrqw gorK $
ny gurU nwnk jI dy crnW ivc audoN AwKI jdoN gurU nwnk dyv jI dy SbdW dy qIrW dy A`gy
hwr Kw bYTw [ AwpxI Awqimk iq®pqI qoN bwAd Awpxy gurU dw Blw socidAW gurU nwnk dyv
jI dy crnIN pieAw qy bynqI kIqI ik sweIAW, myry gurU ny iek bhuq v`fw klMk KitAw hY,
ies ƒ qwrnw kro [ gurU nwnk dyv jI dy crnW dI DUV jdoN mCMdr dy msqk ƒ l`gI qW ausdI
kwm-¸oD dI zihr sV geI [ gurU Arjn swihb jI ies Sbd dI qIsrI quk ivc ies isDWq
ƒ pRgt krdy hn ik :
swDU DUir lweI muiK msqik kwm ¸oD ibKu jwrau ]
mCMdr nwQ dI kwm ¸oD dI zihr swDU rUp gurU nwnk dyv jI dI crn DUV nwl nws
hoeI qy gurU swihb jI ny aupdyS dyxw kIqw [ jYsw ik :
suix mwiCMd®w nwnku bolY ] vsgiq pMc kry nh folY ]
‰rwmklI mhlw 1 AMg 877Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \219| b>e 533

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nMbr 14 ‰Awid AMg 533Œ $
$ $
$
$ dyvgµDwrI 5 ] drsn nwm kau mnu AwCY ] BRim AwieE hY sgl Qwn ry $
$
$
$ Awih pirE sµq pwCY ]1]rhwau] iksu hau syvI iksu AwrwDI jo idstY so gwCY ] $
$
$
$ swDsµgiq kI srnI prIAY crx rynu mnu bwCY ]1] jugiq n jwnw gunu nhI koeI $
$
$
mhw duqru mwieAwCY ] Awie pieE nwnk gur crnI qau auqrI sgl $
durwCY ]2]2]28]

dyvgµDwrI 5 ] *drsn nwm kau mnu AwCY ]


gurU Arjn dyv jI ny ies AMimRq bcn ivc jigAwsU dI AvsQw kQn kIqI hY Aqy
drSnW dI qWG, jo jigAwsU dy mn ivc qVP hY ausƒ AMimRq bcnW ivc pRgt kIqw hY [
drSnW dy nwl-nwl nwm AiBAws dy dwn dI Bwvnw vI pRgt kIqI hY [ ieh auh AvsQw
hY jdoN jigAwsU dw mn inSkwm syvw qoN AMqSkrx dI suDI ivc ieh ie`Cw pRgt krdw hY [
pMgqI dw ArQ : vwihgurU dy drSnW Aqy nwm ismrn kau=ƒ myrw mn AwCY=cwhuMdw hY [ jYsw
ik :
1. myrw mnu locY gur drsn qweI ] iblp kry cwiq®k kI inAweI ]
‰mwJ mhlw 5, AMg 96Œ
2. drsnu dyiK jIvw gur qyrw ] pUrn krmu hoie pRB myrw ]1]
‰sUhI mhlw 5, AMg 742)

B®im AwieE hY sgl Qwn ry; Awih pirE sµq pwCY ]1]rhwau]
hy BweI ! mYN swirAW Qwn=AsQwnW, jgHw qy pRBU pRwpqI leI Kojdw hoieAw B®im=c`kr k`tky
AKIr SWq Awqmw vwly mhWpurKW dy pwCY=mgr Bwv auhnW dy d`sy rsqy qy pirE=ipAw Bwv
c`ØilAw hW ]1]rhwau]
1. kbIr sµq kI gYl n CofIAY mwrig lwgw jwau ] ‰slok kbIr jI, AMg 1371Œ
2. iPrq iPrq sµqn pih AwieAw ] ‰vfhµsu mhlw 5, AMg 562Œ

not : ieQy gurU Arjn swihb jI sµq pd gurU rwmdws jI mhwrwj leI vrqdy hn [ ieh
g`l Xwd r`Kx vwlI hY ik mUl rUp ivc ieh Sbd gurU sihb leI gurbwxI ivc AwieAw hY,
$ pr ieh inXm nhIN ik gurU qoN ibnw hor iksy gurmuK rUh vw is`K leI nw vriqAw hovy [ $
$ $
iksu hau syvI, iksu AwrwDI; jo idstY so gwCY ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ies quk ivc mhWpurSW dy crnW ivc phuMc ky jo jigAwsU bynqIAW krdw hY [ gurU Srn $
$ $
$ $
$ * not : ies quk dI hor ivcwr ies Sbd dy A^Ir qy pVo [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 533 \220| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ivc jw ky jigAwsU puCdw hY ik hau=mYN iksu=iksƒ syvxw krW, Bwv iks dI syv kmwvW $
$ $
$ Aqy iks dw ArwDn Bwv icMqn krW [ lokI dyvI dyviqAW dw ArwDn krdy hn vw ikrqm $
$ $
$ pUjw ivc Psy hn ikauNik jo vI kuJ id®stY=nzrI Aw irhw hY auh sB kuJ gwCY=cly jwx vwlw $
$ $
$ hY [ $
$ $
$ 1. ikAw syv kmwvau ikAw kih rIJwvau $
$ $
ibiD ikqu pwvau drswry ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 738Œ

2. iksu hau syvI ikAw jpu krI sqgur pUCau jwie ]


‰isrIrwgu mhlw 3, AMg 34Œ
qW gurU jI au~qr idMdy hn ik hy jigAwsU :

swDsµgiq kI srnI prIAY; crx rynu mnu bwCY ]1]


swD=syRSt, inrml krm krn vwly guris`KW dI sµgq duAwrw gurU dy crnI l`gxw kr
qyrw mn gurU crxW dI DUV ƒ bwCY=locdw vw cwhuMdw rhy ]1] jYsw ik :
1. swDsµig qw kI srnI prhu ] ‰gauVI mÚ 5 AMg 191Œ

2. swDsµgiq kI DUir iek mWgau jn nwnk pieE srwn ]5]2]


‰swrg mhlw 5, AMg 1203Œ
gurU jI jigAwsU ƒ d`sdy hn ik inmrqw nwl ieauN bynqI kr :

jugiq n jwnw gunu nhI koeI; mhw duqru mwieAwCY ]


ik mYN koeI BI r`b nwl juVn dw jugiq=qrIkw nhIN jwxdw hW, myry ivc sq, sµqoK Awid
gux vI koeI nhIN hY ijs krky mYN ies mwie=mwieAw jo mhw duqru=v`fI kTn AwCY=hY, ƒ lµG
ky pRmwqmw ƒ pRwpq kr lvW vw: jo (mwieAw=CY) mwieAw CY=nwS krn vwlI hY, auh qrnI
bhuq kiTn hY [
1. jugiq jwin nhI irdY invwsI jlq jm PMD pry ]
‰Awsw bwxI DMny jI kI AMg 487Œ
2. duqr mhw ibKm ieh mwey ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 258Œ
3. duqr AMD ibKm ieh mwieAw ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 377Œ

$ Awie pieE nwnk gur crnI; qau auqrI sgl durwCY ]2]2]28] $
$ $
$
$ jigAwsU muK duAwrw gurU jI kQn krdy hn ik jd qoN mYN gurU dy crnIN Aw ipAw hW $
$
$ ieh Pl prq`K rUp ivc mYƒ pRwpq ho igAw hY ik audoN qoN hI myrI sgl=swrI durwCY=KotI ie`Cw $
$ $
$ Bwv burI vwSnw auqrI=dUr ho geI hY ]2]2]28] $
$ $
$ $
$ gur crxI jw kw mnu lwgY ] dUKu drdu B®mu qw kw BwgY ] ‰goNf mhlw 5, AMg 864Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \221| b>e 533

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ swKI—iek vwr Bgvwn i¸Sn jI dy drSn krn leI Arjn ny Bgvwn jI dy itkwxy $
$ jwx dI iqAwrI kIqI [ drSn kIiqAW ƒ bhuq smW bIq cu`kw sI, Bgvwn jI nwl Arjn $
$ $
$ dw ipAwr bhuq sI [ jYsw ik : $
$ $
$ kih rivdws Aws lig jIvau icr BieE drsnu dyKy ]2]1]
$
$ $
$
$ ‰DnwsrI Bgq rivdws jI AMg 694Œ $
$
$ drSn krn dy nwl ivXog lih jWdy hn gurU jI dw Purmwn hY, jYsw ik : $

drsnu dyKq doK nsy ] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 826Œ


Awpxy mn dI iq®pqI leI Bgvwn i¸Sn dy drSnW ƒ Arjn c`ØilAw, Awpxy nwl koeI
swQI nhIN ilAw; Bgvwn jI dy drSn ivc mgn iek`lw quirAw jw irhw sI qW rsqy ivc
iek qps`vI swDU bohV Q`ly bYTw nzr ipAw jo sMswr qoN auprwm ho ky jµgl ivc, ijQoN dI
ieh rsqw jWdw sI ausdy iknwry bohV ƒ AwpxI kutIAw smJ ky aumr dy kol idn k`t irhw
sI [ grmI srdI Awpxy srIr qy shwrdw hoieAw qiqkSw ibrqI duAwrw Anµd ivc mgn hY [
Bu`K l`gI qoN jMgl dy Pl-Pu`l qoV ky Kw lYNdw hY [ jYsw ik :
kµd mUlu Ahwro KweIAY AauDU bolY igAwny ] ‰rwmklI mhlw 1, AMg 938Œ
dy mhW vwk Anuswr smW bqIq kr irhw sI [ Arjn ny soicAw, Acwnk swDU dw drSn
hoieAw hY, r`b dy ipAwirAW ƒ imlx dw bhuq v`fw mhwqm hY ies leI mYN aus bnvwsI qp`svI
ƒ imlW Aqy drsn-prsn krky lwB auTwvW [ ieh soc ky Arjn ny swDU kol jw ky aus ƒ
nmSkwr kIqI Aqy kuJ bynqI rUp ivc pu`Cx l`gw ik hy qp`svI mhwqmw ! qusIN ieqnI kTn
Gwlxw Gwl rhy ho quhwfw mnorQ kI hY mYƒ iesdw Byd dsxw kro [ mhwqmw jI kihx l`gy
ik mYƒ kyvl Bgvwn dy imlx dI pRbl ie`Cw hY hor mYƒ iksy sMswrI suK dI loV nhIN kyvl
qy kyvl drSnW ƒ hI mn cwhuMdw hY: drsn nwm kau mnu AwCY ] ‰AMg 533Œ
mYƒ pRBU drSnW qoN ibnW koeI vsqU cµgI nhIN l`gdI nwm Aqy Bgvwn dy drSnW ƒ hI
myrw mn cwhuµdw hY [ mhwqmw ny Arjn ƒ pu`iCAw ik qUµ kOx hYN Aqy ikQy cilAw hYN ? Arjn
ny d`isAw ik mYN pWfv pu`qr Arjn hW Aqy Bgvwn i¸Sn jI ƒ imlx leI cilAw hW [ mhwqmw
ny ikhw ik qUµ Bgvwn ƒ myry vloN p`uC ky AwvIN ik mYƒ Awp jI kdoN drSn idEgy, Aqy ikMnw
icr aufIk krnI pvygI [ muVidAW Bgvwn dw sunyhw jo myry pRqI dyxgy auh dsdy jwxw [ Arjn
Bgvwn kol igAw Aqy Bgvwn jI ƒ imlky jµgl vwlw mhwqmw Xwd AwieAw qW Bgvwn
ƒ qp`svI dw pRSn rUp sunyhw id`qw ik mYƒ drSn kdoN hoxgy qW Bgvwn ny ikhw ausƒ kihxw
ik kwhlI nw kry [ ausdI drSn krn dI vwrI dUr hY, ijs ibrC dy hyT bYTw qp kr irhw
$ hY ausdy ijqny p`qy hn auqny jnm jdoN ausƒ qp`isAw krdy bIq jwxgy Pyr ausƒ drSn $
$
$ idAWgw [ jdoN drSn krky Arjn vwps AwieAw qW kihx l`gw, hy mhwqmw ! Bgvwn ny qyry $
$
$
$ bwry ieh ikhw hY ik ijqny dr`Kq dy p`qy hn ieqny jnm qoN bwAd drSn hoxgy [ ieh suxdy $
$
$
$ swr hI qp`svI AQwh ^uSI nwl pRBU rµg ivc n`cx Aqy gwaux l`g ipAw [ Arjn kihx $
$
$ l`gw ik quhwƒ ieh au~qr suxky roxw cwhIdw sI ik ieqnW smW hor ieMqzwr krnw pvygw pr $
$
$
$ qUµ KuS hYN [ qp`svI kihx l`gw KuSI ies g`l dI hY ik hux drSnW dw smW bµinAw igAw hY $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 533 \222| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$
$ ikauNik pihlW mYƒ ieh nhIN sI pqw ik drSn hoxgy jW nhIN [ hux mYƒ inScw ho igAw hY $$
$
$ ik mYƒ vI Bgvwn dy drSn hoxgy Aqy mYN vI drSn krn vwilAW dI kqwr ivc igixAw $$
$
$ igAw hW dyr dI koeI g`l nhIN [ ieh hY auhnW dI khwxI auhnW r`bI ipAwirAW dI gwQw ijnHW $$
$
$ dw mn pRBU dy drSnW Aqy nwm ƒ cwhuµdw hY [ $
$
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \223| b>e 535

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 15 ‰Awid AMg 535Œ $
$ $
$
$ dyvgµDwrI mhlw 5 ] aultI ry mn aultI ry ] swkq isau kir aultI ry ] $
$
$
$ JUTY kI ry JUTu prIiq CutkI ry mn CutkI ry swkq sµig n CutkI ry ]1]rhwau] $
$
$
$ ijau kwjr Bir mMdru rwiKE jo pYsY kwlUKI ry ] dUrhu hI qy Bwig gieE hY ijsu $
$
$
gur imil CutkI iqRkutI ry ]1] mwgau dwnu i¸pwl i¸pw iniD myrw muKu swkq sµig $
n jutsI ry ] jn nwnk dws dws ko krIAhu myrw mUMfu swD pgw hyiT rulsI
ry ]2]4]37]

dyvgµDwrI mhlw 5 ]
aultI ry mn; aultI ry ] swkq isau kir; aultI ry ]
gurU Arjn dyv swihb jI ies muKvwk ivc bymuK nwsqkW dI sµgq qoN bcx dw aupdyS
dy rhy hn [ ry=hy BweI ! mn dI ibrqI ƒ aultwauxw kr jo aulty sMswr vloN aultwaux vwlI
hY [ pRSn :—sMswr ivc iks vloN aultwauxw krW ? au~qr :—ivSyS krky kihMdy hn ik hy BweI
swkqW vloN mn dI ibrqI aultwauxw kr [ swkq=ieh ArbI BwSw dw Sbd hY ijsdy ArQ
hn : if`gw hoieAw, iehI pd sMsi¸q ivc vI AwieAw hY, sMsi¸q ivc ies dw srUp Swikq hY [
Swikq : SkqI dw aupwSk, vwm-mwrgIAw, Awm ieKlwk ivru`D ikirAw krny vwlw Bwv
burw, piqq, vwihgurU qoN bymuK, ifigAw hoieAw [
AQvw ijnHW sµqW dI AwpxI ibrqI sµswr vloN aultI=bdlI hY jo hornW jigAwsUAW dI
ibrqI prmySr v`l aultwaux ƒ smr`Q hn, hy ipAwry ! auhnW sµqW nwl iml ky swkqW nwloN
Awpxy mn dI ibrqI ƒ aultwauxw kr AQvw ijnHW swkqW dI ibrqI pRmwqmW nwloN aultI
hoeI hY [ hy BweI ! aultI=aupr-Cl vWgU jwxky swkqW nwloN ibrqI ƒ aultwauxw kr, ikauNik
swkqW dI sµgq iv`c Gwtw hI Gwtw hY [ ies leI gurbwxI ivc bhuq QwvW qy pRmwx imldy
hn [ jYsw ik :
1. nwnk mnmuKw nwlo qutI BlI ijn mwieAw moh ipAwru ]
‰gauVI kI vwr slok mÚ 4, AMg 316Œ
2. nwnk mnmuKw nwlhu qutIAw BlI ijnw mwieAw moih ipAwru ]
‰ibhwgVy kI vwr mÚ 3, AMg: 549Œ

$
$ JUTY kI ry, JUTu prIiq; CutkI ry, mn CutkI ry; $
$
$
$ swkq sµig, n CutkI ry ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ hy ipAwry ! JUTy sMswr dI pRIiq krnI JUTI hY ies leI ry mn=hy BweI ! swkqW nwlo pRIqI $
$
$ krnI C`f dy, C`f dy, ikauNik JUTy swkqW dI sMgq krky jmW dI mwr qoN nhIN Cu`t skdw [ $
$ $
$ AQvw ry mn=hy ipAwry ! ijnHW sµqW dI sµswr vloN pRIqI CutI hoeI hY auhnW sµqW dy duAwrw qUµ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 535 \224| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ vI sµswr vloN pRIqI krnI CutkI=C`f dy ieh inXm smJ lY ik swkqW dI sµgq krky sµswr $
$ $
$ qoN Cutkwrw nhIN hovygw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. jgq mY JUTI dyKI pRIiq ] ‰dyvgMDwrI mhlw 9, AMg 536Œ $
$ $
$ 2. iksu nwil kIcY dosqI sBu jgu clxhwru ] $
$ $
$ ‰Awsw dI vwr sloku mÚ 1, AMg 468Œ $
$ $
*ijau kwjr Bir mMdru rwiKE; jo pYsY kwlUKI ry ]
ijvyN mMdru=mkwn, kwjr=k`jl vw kwlK ‰isAwhIŒ nwl BirAw hovy aus ivc jo pYsY=pY jWdw
hY auh kwlUKI=kwlw ho jweygw [ iesy qrHW sµswr vI iek mMdr=mkwn hY bs ieqnw hI Prk hY ik kuJ
Coty mMdr huµdy hn qy kuJ bhuq Coty Aqy kuJ bhuq v`fy [ sµswr sB qoN v`fw mMdru=mkwn hY [
ijsƒ scy pRmwqmw dI koTVI vI AwiKAw hY [ ies mkwn ivc mwieAw rUpI kwjr=k`jl
vw isAwhI BrI hoeI hY jo ies mMdru=sµswr ivc pRvyS krdw hY Bwv pdwrQW ƒ s`c inscy krdw
hY ausƒ iviSAW rUpI kwlUKI=kwlK lg jWdI hY, vw: jo swkqW dI sµgq krdw hY auh AividAw
AQvw pwpW rUpI kwlK dy sihq ho jWdw hY ArQwq klµkI ho jWdw hY [ iesy Bwv ƒ mu`K rKky
kbIr jI PurmwauNdy hn [ jYsw ik :
1. kbIr swkq sµgu n kIjIAY dUrih jweIAY Bwig ]
bwsnu kwro prsIAY qau kCu lwgY dwgu ]131] ‰slok Bgq kbIr jI 1371Œ
2. kbIr jgu kwjl kI koTrI AMD pry iqs mwih ]
‰slok Bgq kbIr jI AMg 1365Œ

dUrhu hI qy, Bwig gieE hY;


ijsu gur imil, CutkI iq®kutI ry ]1]
pUrn gurU nwl imlky ijsdI rwjsI, qwmsI, sWqkI suBwA dI iqRØkutI Cu`t geI hY vw:
iqRØkutI Bwv iDAwqw, iDAwn, DyA Awidk jo ivdWq m`q ivc 14 iksm dI mMnI hY, ijvyN (pRmwqw,
pRmwx, pRmyX, igAwqw, igAwn, gyX, ijsdw sMKyp: iDAwqw=iDAwaux vwlw iDAwn=AMqSkrx
dI ibrqI iek QW itkxI [ DyX=vsqU [ pRmwqw=AMqSkrx pRmwx=nyq®, pRmyX=vsqU ]
igAwqw=jwnx vwlw, igAwn=jwnxw, gyX=vsqU [ AYsIAW ieh iq®kutIAW hn [)
iq®kutI=kUt nwm idSw dw hY iq®=nwm iqMn dw hY ijs ivc idSwvW vw iqMn qrPW vw
iqMn rUp vw iqMn p`K dw simlq Bwv hovy, ausƒ iq®kutI khIdw hY [ AQvw kwiek, vwick,
mwns, rUp vI iq®kutI hY [ suq, ivq, lok, eIKxw iqMn rUp iq®kutI [ suq=puqr vwSnw, lok vwSnw,
$
$ ivq=Dn vwSnw [ $
$
$
$ Bwv ijs dI ie`Cw vw vwSnw rUp iq®kutI Cut geI hY [ auh sµswr dy pdwrQW qoN dOV igAw $
$
$
$ Bwv dUr ho igAw hY ArQwq sµswr dy jIvW dI sµgq nhIN krdw jy sµswr dy ivc rihMdw hY $
$
$
$ qW kml dI inAweIN jIvn bqIq krdw hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$ * not : ies quk dI hor vIcwr ies Sbd dy AKIr qoN pVHo [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \225| b>e 535

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. ijau jl mih kmlu Ailpqo vrqY iqau ivcy igrh audwsu ]
$
$ $
$ ‰rwmklI kI vwr mÚ 3, AMg 949Œ $$
$
$ 2. ijau jl mih kmlu Ailpqu hY AYsI bxq bxwie ]
$
$ $
$
$ ‰vwr mlwr kI mÚ 3, AMg 1281Œ $$
$ 3. jYsy jl mih kmlu inrwlmu murgweI nY swxy ] ‰rwmklI mhlw 1, AMg 938Œ $
$
$
$ $
AQvw hy mn ! gurW ƒ iml ky ijs dI ‰krqw, krm, i¸XwŒ rUp iqRØkutI Cut geI hY, auh
kusMgq ƒ vyK ky dUroN hI B`j igAw hY [
not : hT jog dI ikirAw ivc AiBAwsI purS pRwxW nwl ieVw, ipMglw, qy suKmnW dI
swDnW krdw hoieAw “iq®kutI”—iq®kutI ƒ KolHdw hY, qd pRwxW dI gmqw dsm duAwr ivc
huMdI hY [ jYsw ik :
iq®kutI CUtY dsvw dru KUlY qw mn KIvw BweI ] ‰kydwrw kbIr jI, AMg 1123Œ
1. kuµflI Xog ƒ krn vwlw swiDk purS jd Cy c`krW ƒ Bydn krky dsm duAwr dy
nyVy pujdw hY, qW rsqy ivc bRhm gRµQI, rudr gRµQI Aqy ivsn gRµQI nwm dIAW iqMn rukwvtW
AwauNdIAW hn, auhnW iqMnW ƒ “islw” Sbd nwl vrnx kIqw hY [ XogI purS auhnW ƒ qoV
lYNdw hY qd ausdI kuµflI jwgdI hY Aqy XogI dsm duAwr ivc vwsw krdw hY [ jYsw ik :
pscm duAwry kI isl EV ]
iqh isl aUpir iKVkI Aaur ]
iKVkI aUpir dsvw duAwru ] ‰BYrau kbIr jI, AMg 1159Œ
2. shj Xog ivc, jd surq ‘shj DunI’ ƒ suxdI-suxdI suKmnw qoN aupr cVHdI hY, qW
nwky ƒ qoV lYNdI hY, aus AvsQw ivc iksy-iksy AiBAwsI purS dy n`k QwnI QoVHw jW bhuqw
lhU v`gdw hY [ iPr lhU v`gdw hY [ iPr surq inj sQwn qy jw ky invws krdI hY, ies ‘nwky
dy tutx’ dw nwm hI iq®kutI dw C`utnw hY [
3. vydWq gµRQW ivc—krqw, krm qy i¸Xw—dw nwm iq®kutI hY, ArQwq jIv AhµBwv ivc
ho ky Awp ƒ krqw mMnky, krm qy krm dI swDnW ƒ Awp qoN v`KrI mMn irhw hY [ pr jd siqgurU
jI dy d`sy hoey aupdyS dI kmweI krdw hY, qW ies dI ‘Ahµ’ Bwvnw dUr huµdI hY, ijs krky ‘krqw
krm qy i¸Xw’ dI mnOq imt jWdI hY, iesy dw nwm hI ‘iq®kutI dw Cutnw’ hY [

mwgau dwnu i¸pwl i¸pw iniD; myrw muKu swkq sµig n jutsI ry ]
hy ikrpw dy iniD=smuMdr, ikrpw dy ^zwny, i¸pwlU prmwqmw ! mYN Awp jI koloN ieh jwcnw
$ krdw hW ik swkq=buirAW purSW dy nwl imlwp nw hovy [ $
$ $
$
$ jn nwnk dws dws ko krIAhu; $
$
myrw mUMfu swD pgw hyiT rulsI ry ]2]4]37]
$ $
$ $
$ $
$
$ gurU jI kQn krdy hn mYƒ jn=syvk ƒ Apny dwsW dw dws kr lau Aqy myrw mUMfu=isr, $
$
$ sRySt, gurmuKW, gurisKW, mhWpurSW dy crnW hyT ruldw rhy [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 535 \226| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. jn nwnk dwsin dwsu khIAq hY moih krhu i¸pw Twkur ApunI ]
$
$ $
$ ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 827Œ $$
$
$ 2. mokau kIjY dwsu dws dwsn ko hir dieAw Dwir jgµnwQw ]3]
$
$ $
$
$ ‰jYqsrI mhlw 4, AMg 696Œ $$
$ 3. qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]
$
$ $
$ sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ] ‰vfhµsu mhlw 1, AMg 558Œ $

ijau kwjr Bir mMdru rwiKE jo pYsY kwlUKI ry ]


ies pMgqI dI rihMdI vIcwr : ijQy iksy mkwn ivc kwjl=surmw BirAw hovy [ aus ivc
jo pRvyS krdw hY ausdy bsqrW ƒ kwly dwg l`g jWdy hn ikauNik bsqr dw iek suBwA hY
ik jdoN vI mYlw pdwrQ sp`rS huµdw hY ausdw Asr iesdy ictypx qy pYxw suBwvk g`l hY [
mYl dIAW BI kuJ bsqr ƒ l`gx dIAW h`dW hn [ ijMnI dyr q`k QoVHI mYl hY auh QoVHI Kycl
nwl hI dUr ho jWdI hY pr jdoN mYl AKIrly drjy qy phuµc jwvy qW ausƒ KMnlI vw kohlU dI
lIr dw drjw id`qw hY, ausdI mYl inklxI bhuq kTn hY [ QoVHI mYl Bwv dwZ hox qW bsqr
nzr Awaudw rihMdw hY pr jdoN bhuqI mYl l`g jwvy qW bsqr aus mYl iv`c luk jWdw hY qy
bsqr dy QW mYl dy hI drSn huµdy hn [ jYsw ik :
kbIr jgu kwjl kI koTrI AMD pry iqs mwih ]
‰slok Bgq kbIr jI, AMg 1365Œ
iesy qrHW sµswr rUp Gr iviSAW rUp kwlK nwl BirAw hoieAw hY qy AMqSkrx rUp bsqr
ic`tw pwp rihq pihx ky ijhVw vI jIv ies kwjl koTVI ivc AwieAw sB dw hI mUMh isr
kwlw hoieAw hY [ dwgW dy dwg hzUr dy kQn Anuswr l`gy hn [ jYsw ik :
dwg dos muih cilAw lwie ]
drgh bYsx nwhI jwie ]3] ‰DnwsrI mhlw 1, AMg 662Œ
iehnW dwgW dy kwrn pRIqm dy dr jgHw nhIN imldI, pr auh DMn hn jo Awpxy AMqSkrx
rUpI bsqr ƒ iek vI dwg nw l`gx dyx [ jYsw ik :
hau bilhwrI iqn@ kau pYis ju nIkis jwih ]26] ‰slok Bgq kbIr, AMg 1364Œ
pr ieh Awpxy Awp sMBv nhIN ho skdw [ jYsw ik :
bcY bcwvY rwm ] ‰dsm gRMQŒ
$ Agr koeI bicAw hY qW vwihgurU dI ikrpw hovygI [ nhIN qW ic`ty bsqrW vwlw jIv, $
$ $
$ vYrwg ibbyk dy nyqrW qoN AMnHW sµswr dI kwjl koTVI ivc ikvyN bc skygw ? kwlI koTVI ivc $
$ $
$ qW A`KW vwly msW bcdy hn [ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \227| b>e 537

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 16 ‰Awid AMg 537Œ $
$ $
$
$ rwgu ibhwgVw Cµq mhlw 4 Gru 1 < siqgur pRswid ] hir hir nwmu $
$
$
$ iDAweIAY myrI ijMduVIey gurmuiK nwmu Amoly rwm ] hir ris bIDw hir mnu ipAwrw $
$
$
$ mnu hir ris nwim Jkoly rwm ] gurmiq mnu ThrweIAY myrI ijMduVIey Anq n kwhU $
$
$
foly rwm ] mn icMØidAVw Plu pwieAw hir pRØBu gux nwnk bwxI boly rwm ]1] gurmiq $
min AMimRqu vuTVw myrI ijMduVIey muiK AMimRq bYx Alwey rwm ] AMimRq bwxI Bgq
jn@w kI myrI ijMduVIey min suxIAY hir ilv lwey rwm ] icrI ivCuµnw hir pRBu pwieAw
gil imilAw shij suBwey rwm ] jn nwnk min Andu BieAw hY myrI ijMduVIey Anhq
sbd vjwey rwm ]2] sKI shylI myrIAw myrI ijMduVIey koeI hir pRBu Awix imlwvY
rwm ] hau mnu dyvau iqsu Awpxw myrI ijMduVIey hir pRB kI hir kQw suxwvY rwm ]
gurmuiK sdw ArwiD hir myrI ijMduVIey mn icMidAVw Plu pwvY rwm ] nwnk Bju
hir srxwgqI myrI ijMduVIey vfBwgI nwmu iDAwvY rwm ]3] kir ikrpw pRB Awie
imlu myrI ijMduVIey gurmiq nwmu prgwsy rwm ] hau hir bwJu aufIxIAw myrI ijMduVIey
ijau jl ibnu kml audwsy rwm ] guir pUrY mylwieAw myrI ijMduVIey hir sjxu hir
pRBu pwsy rwm ] Dnu Dnu gurU hir disAw myrI ijMduVIey jn nwnk nwim ibgwsy
rwm ]4]1]

< siqgur pRswid ] ieh muKvwk cOQy siqgurU jI dw ibhwgVy rwg iv`c aucwrn kIqw
hoieAw hY [ Sbd dy AwrMB ivc siqgurU jI vsqU inrdySk mMgl aucwrn krdy hn [ 1=Adu`qI
bRhm ¡=srb dw pRkwSk siq=nws qoN rihq gur=cyqn pRswid=AnMd srUp [

hir hir nwmu iDAweIAY myrI ijMduVIey;


gurmuuiK nwmu Amoly rwm ]
hy BweI vw hy mn ! qU hir-hir nwm ƒ iDAwauxw kr Aqy gurW duAwry rwm dy Amolk
nwm ƒ jpxw kr ikauNik nwm vrgI Amolk koeI cIz nhIN [ jYsw ik :
1. bhu swsq® bhu isimRqI pyKy srb FFoil ]
pUjis nwhI hir hry nwnk nwm Amol ]1] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ
$ 2. so jwnY ijin cwiKAw hir nwmu Amolw ] ‰iblwvl mÚ 5, AMg 808Œ $
$ $
$ 3. sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ] $
$ $
$
$ ijnw Bwg mQwih sy nwnk hir rµgu mwxdo ]1] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 81Œ $$
$ $
$ 4. nwmu Amolku rqnu hY pUry siqgur pwis ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 40Œ $
$ $
$
$ gurU rwmdws swihb jI iehnW CµqW duAwrw jIv pRqI aupdyS bKSdy hn [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 537 \228| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ not—myrI ijMdVIey dw ArQ myry BweI hY [ myrI ijMdy ijQy ArQ kIqw igAw hY auQy BNI “myry
$
$ $
$ BweI” hI smJxw [ ijsƒ sMsi¸q dy ivdvwn “kwvX AlMkwr” kihMdy hn [ $
$ $
$ Cµq : 1. kivqw, kwv dI koeI rcnw [ 2. hrI js dy gIq [ 3. sRI gurU gMRQ swihb jI $
$ $
$ ivc iek pRkwr dy Sbd, jo cwr quky vI hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ hir AMimRq iBMny loiexw mnu pRyim rqµnw rwm rwjy ] ‰Awsw mÚ 4, AMg 448Œ $
$ $
Aqy keI CMd Cy quky vI hn [ jYsw ik :
qUµ suix hrxw kwilAw kI vwVIAY rwqw rwm ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 438Œ

4. suqMq®, pRsMnqw ‰nwlŒ sMsi¸q ivc ies dw srUp ‘Cid’ hY ijs dw ArQ hY: 1. KuS
hoxw, 2. Xs krnw [ pMgqI dy ArQ : hy myrI ijMduVIey: ‰aupr ilKy sMpRdweI ArQW qoN ibnW
ivdvwnW ny kuJ ieh BI ArQ mMny hn : sMgXw-ijMd, jIvn, rUh, cyqn s`qw, AMqhkrx qy
mnŒ

hir ris bIDw hir mnu ipAwrw mnu hir ris nwim Jkoly rwm ]
ijs ny ‘ris’=pRym krky hr-hr nwm dy rs ivc mn ƒ Jkoly=rMigAw hY ausƒ ipAwrw
hir=vwihgurU bIDw=imilAw hY [

gurmiq mnu ThrweIAY myrI ijMduVIey Anq n kwhU foly rwm ]


hy myrI ijMdy ! gurW dI miq=isiKAw duAwrw mn ƒ TihrweIAY=itkwauxw krIey qWik iPr
mn rwm=prmySr ƒ C`f ky Anq=hor iksy pwsy nw foly [ jYsw ik :
gur siqguir nwmu idVwieAw mnu Anq n kwhU foly ] ‰slok mÚ 5, AMg 1424Œ

mn icMidAVw Plu pwieAw hir pRBu gux nwnk bwxI boly rwm ]1]
gurU jI kQn krdy hn jo hr pRBU dy guxW dI bwxI ƒ boldw hY ausƒ mn icMidAVw=mn
ie`Cq Pl pRwpq ho jWdw hY [

gurmiq min AMimRqu vuTVw myrI ijMduVIey


muiK AMimRq bYx Alwey rwm ]
hy BweI ! gurmiq=gurU dI isiKAw duAwrw ijsdy mn ivc nwm AMimRq vsdw hY auh mu`K
$ qoN BI rwm dI pRwpqI krwaux vwly AMimRq rUp imTy bYx=bcnW ƒ Alwey=kQn krdw hY [ $
AMimRq bwxI Bgq jn@w kI myrI ijMduVIey
$ $
$ $
$ $
$
$ min suxIAY hir ilv lwey rwm ] $
$
$ $
$
$ hy myrI ijMdy ! Bgq jnW dI bwxI AMimRq vrgI hY ijsƒ sux ky min=mMnx krIey qW hrI $
$
$ nwm ivc ilv=ibrqI lg jWdI hY vw lgwauxw krIey [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \229| b>e 537

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
icrI ivCuµnw hir pRBu pwieAw gil imilAw shij suBwey rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aunHW ny icrW dw ivCuµnw=ivCuiVAw hir=vwihgurU pRBU=pRmySr pwieAw hY [ ijnHW dy gil=kµT $
$ rwm imilAw hY auh sihj=shjy vw: suqy isD hI suBwey=soBw vwly vw: suBwiemwn hoie hn [ $
$ $
$ $
$
$ jn nwnk min Andu BieAw hY myrI ijMduVIey $
$
Anhq sbd vjwey rwm ]2]
$ $

gurU jI kQn krdy hn hy myry BweI ! myry mn ivc Anµd hoieAw hY Aqy rwm dI pRwpqI
dy iek rs “suDo hUµ” “boDo hUµ” Awidk sbd vjwey=v`j Awey hn [

sKI shylI myrIAw myrI ijMduVIey


koeI hir pRBu Awix imlwvY rwm ]
hy myrI ijMdy ! auh myrI vfI ipAwrI shylI hY ‘ijhVI’ koeI Awx ky ‘mYƒ’ hrI pRBU=rwm
nwl imlwvy [

hau mnu dyvau iqsu Awpxw myrI ijMduVIey


hir pRB kI hir kQw suxwvY rwm ]
hy myrI ijMdy ! hau=mYN iqsƒ Awpxw mn Arpx kr idAW jo hir hir rwm pRBU dI pRwpqI
krwaux vwlI kQw suxwauxw kry [

gurmuiK sdw ArwiD hir myrI ijMduVIey


mn icMdAVw Plu pwvY rwm ]
hy myrI ijMdy ! qUµ gurU duAwrw sdw hir=vwihgurU ƒ ArwDxw kr ijs dy ArwDx dw Pl
rwm=prmySr dI pRwpqI rUpI ie`Cq Pl pwvygI ]

nwnk Bju hir srxwgqI myrI ijMduVIey


vfBwgI nwmu iDAwvY rwm ]3]
siqgurU jI AwKdy hn :—hy myrI ijMdy ! hir=vwihgurU dy srxwgqI=Srx ivc Awky ausƒ
Bju=jpxw kr vw Bjn kr [ v`ØifAW BwgW vwly purS rwm dy nwm ƒ iDAwauNdy hn [
$ $
kir ikrpw pRB Awie imlu myrI ijMduVIey
$ $
$ $
$ $
$
$ gurmiq nwmu prgwsy rwm ] $
$
$ $
$ hy myrI ijMdy ! qUM ieauN bynqI kr ik hy pRBU ! ikrpw krky swƒ Aw ky iml [ gurmiq=gurU $
$ $
$ dI isiKAw duAwrw nwm ArwDn krky rwm=rmy hoey vwihgurU dw prgwsy=igAwn huMdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 537 \230| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hau hir bwJu aufIxIAw myrI ijMduVIey
$ $
$ $
$ $
$
$ ijau jl ibnu kml audwsy rwm ] $
$
$ $
$ hy BweI ! mYN hir=vwihgurU qoN ibnW aufIxIAw=inMØmoJUxI qy audwsIn hW rwm pRmySr dy imlx $
$ $
$ ƒ ieauN audws hW ijvyN kml Pul jl qoN ibnW audwsy=audwsIn Bwv kumlw jWdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. aufInI aufInI aufInI ] kb Gir AwvY rI ]1] ‰iblwvl mÚ 5, AMg 830Œ
$

2. vwt hmwrI KrI aufIxI ] KMinAhu iqKI bhuqu ipeIxI ]


‰sUhI PrId jI AMg 794Œ

guir pUrY mylwieAw myrI ijMduVIey hir sjxu hir pRØBu pwsy rwm ]
hy myrI ijMdy ! hir hir s`jx pRBU rwm dy pws pUirAW gurW ny imlwieAw hY [

Dnu Dnu gurU hir disAw myrI ijMduVIey


jn nwnk nwim ibgwsy rwm ]4]1]
hy myrI ijMdy ! ies leI gurU DMn DMn Aqy DMnqw Xog hn ijnHW ny hrI dI pRwpqI vwlw
aupdyS disAw hY gurU jI PurmwauNdy hn ik AsIN qW rwm rwm dw nwm jp ky ibgwsy=AnMd
sihq hoey hW [ jYsw ik :
Dµnu Dµnu gurU nwnk jn kyrw ijqu imilAY cUky siB sog sµqwpy ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 167Œ
swKI—iek vwr AYsw hoieAw ik Gug vsdy ngr ivc do sky Brw rihMdy sn [ ijnHW dw
SwhUkwrw cldw sI [ Gr ivc iksy pdwrQ dI kmI nhIN sI pr Awm sMswrI jIvW dy suBwA
dI qrHW ik jdoN pdwrQW rUp dwq iml jwey qW dwq ipAwrI ho jWdI hY qy dwqwr ivsr jWdw
hY [ jYsw ik :
dwiq ipAwrI ivsirAw dwqwrw ] jwxY nwhI mrxu ivcwrw ]2]
‰DnwsrI mÚ 5, AMg 676Œ
iek Brw qW iblkul mnmuK, nwsqk ho igAw [ dUjw Awsqk sµskwrW vwlw sI [ Acwnk
ies ngr qoN bwhr iek bRhm-byqy mhWpurS jo jIvW dI kilAwx ihq ivcr rhy sn Aw phuµcy [
ijvyN imTy kol kIVIAW, Pu`l kol BOry, dIvy kol pqµgy Awp hI phuµc jWdy hn auhnW ƒ koeI bulwauNdw
$ nhIN, ies qrHW bRhm byqy mhWpurS iksy ƒ s`ddy nhIN Awqm rsIey jigAwsU Kud hI mhWpurSW kol $
$
$ phuµc jWdy hn [ mhWpurS kol hr roz BIV vDdI geI [ mhWpurS bRhm dI vIcwr kQw rUp ivc $
$
$
$ lokW ƒ suxwieAw krdy [ kuJ smyN leI bynqI krky mhWpurSW ny sqsµgiq dw lwB lYx leI swry $
$
$
$ ngr invwsIAW ƒ pRyirAw [ iek idn mhWpurSW ny puiCAw ik BweI quhwfy ngr ivc kQw suxn $
$
$
$ qoN koeI vWJw qW nhIN irhw ? qW sµgq ny h`Q joV ky ikhw mhwrwj ! iek purS AYsw hY jo kdy $
$
$
$ vI sqsµgiq ivc nhIN AwieAw [ qW mhWpurSW dy puCx qoN kOx hY AYsw S^S ? qW lokW ny d`isAw $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \231| b>e 537

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ik ies SwhUkwr dw Brw hY [ mhWpurSW ny ausdy Brw ƒ sunyhw id`qw pr auh nwsqk nw AwieAw [
$
$ $
$
$ iPr kuJ sqsµgI gey pr aus ny A`goN bury Bly Sbd khy; A^Ir ƒ mhWpurSW ny soicAw ik vYd $
$
$
$ fwktr dI qrHW Awpxw Drm dyKidAW ik mYƒ Kud hI jwxw cwhIdw hY [ SwhUkwr dy mn ƒ pRyr $
$
$
$ id`qw qy ausny bynqI kIqI ik mhWpurSo ! myry Gr crn pwau Aqy iek idn lµgr sµgqW myry Gr $
$
$
$ Ckx ijs bhwny myrw Gr pivq® hovy [ nhIN qW kbIr jI kihMdy hn [ jYsw ik : $
$
$ $
kbIr jw Gr swD n syvIAih hir kI syvw nwih ]
qy Gr mrht swrKy BUq bsih iqn mwih ]192]
‰slok Bgq kbIr jI, AMg 1374Œ
nIXq smyN qy mhWpurS phuµcy, Bojn CikAw [ vwihgurU dy Sukrwny dy vjoN slok piVAw igAw [
iPr mhWpurS ƒ i^Awl AwieAw ik iesdw iek hor Brw jo kdy vI sqsµgq ivc nhIN AwieAw
qy Aj sµgq ivc swfy kol vI nhIN AwieAw [ ies dy Gr sµgq AweI hoeI hY ies leI aus
dw vI Blw hoxw cwhIdw hY [ mhWpurSW ny puiCAw ik BweI ! qyrw Brw qW kdy sµgq ivc swfy
kol nhIN AwieAw [ pr Aj qW sµgq hI quhwfy Gr AweI hY, Gr AweI gµgw dw lwB auTwxw
cwhIdw hY [ SwhUkwr ny d`ØisAw ik mhwrwj myry Brw dy Bwg Koty hn pihlW myry nwl liVAw
durbcn boldw kih irhw sI ik qUµ swDW dIAW pUCW iKcI iPrdw hY qy nwl hI quhwƒ pUC vwlw
pSU bxw id`qw [ jdoN aus ny suixAw ik qus» Aw rhy ho audoN dw hI iek kmry iv`c viVAw bYTw
º [ ausdw iek inXm º ik auh A`KW nwl iksy vI sµq dy drSn nh» krdw [ ijQy luikAw
bYTw sI sµq jI sµgq smyq auQy jw phuµcy, sµqW ƒ dyK ky auiTAw nw; bYTw hI irhw [ Awp qoN
v`Øfy A`Øgy au~T ky Kloxw swSqr iv`c Awgmn krm hY pr ieh krm iB®St ieho ijhIAW g`lW
kdoN jwxdw sI [ pr mhWpurSW ny g`usw nh» kIqw aus ƒ qwrx leI nwm dw aupdyS dyx l`gy;
kihxw SurU kIqw ik Bly purSw ! ieh mnuKw srIr vwr vwr nh» imlxw [ auh AgoN boilAw jy
vwr vwr nh» imlxw qW iPr KUh ivc Cwl mwrW [ mhWpurS SWq suBwA dy sn kihx l`gy,
KUh ivcoN inklx dI g`l kr ifigAw hoieAw qW pihlW hI ºN [ qyrw Blw hovygw rwm dw nwm
ilAw kr [ pr AgoN pt`k dy ky pRmwqmw ƒ gwlI idMdy hoieAw kihx l`gw “mYN nh» laUNgw
nwm, swly rwm kw” [ mhWpurSW ny ikhw ijhVw iek vwr vI qyrI rsnw qoN rwm ikhw igAw
BwvyN gwl k`F ky hI ikhw igAw [ prlok ivc ies dw vI Pl pRwpq hovygw, kuJ idnW bwAd
qyrI mOq ho jwvygI [ jm mwrg dI ivAwiKAw kridAW ikhw ik bhuq duK imlxy hn, AKIr
Drm rwj dI kcihrI phuµcky qyry krm pwp Aqy puµn dw lyKw krky Drm rwjw puCygw ik swrI
izMdgI jo pwp krm kIqy hn auhnW dw Pl nrk Aqy iek vwr jo gwl k`F ky rwm dw nwm
$ ilAw sI aus dw Pl cwr GVI bYkuµT dw suK hY [ auh khygw ik bYkuµT dw suK pihlW lYxw hY $
$
$ jW bwAd iv`c [ qUµ kh» ik Agr rwm kihx dw mhwqm hY ies dy bdly suK nh» mYN qW bdly $
$
$
$ ivc pYsy lYxy hn ies dw mul idau qUµ ies g`l ƒ Xwd r`K» [ jdoN QoVHy idnW bwAd mirAw $
$
$
$ Drm rwj dy puCx qoN kihx l`gw ik mYƒ nwm dw Pl nh» mul cwhIdw hY [ ieqnw sux ky Drmrwj $
$
$ c`kr ivc pY igAw ik mYN kOx hW rwm dy nwm dw mul pwaux vwlw [ bRhmw, iSvjI dy kol jw $
$
$
$ ky Byd nw KuilHAw qW swry dyvqy iek`ØTy ho ky pRmySr dy dr lY gey [ pRmySr ny ikhw ik myry kol $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 537 \232| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ C`f idau qW dyvqy vwps cly gey [ rsqy iv`c nwrd imilAw qW swrI khwxI d`sI [ nwrd
$
$ $
$
$ ny ikhw ik k`lH iPr koeI AYsw tkrygw ies qrHW roz qury iProNgy; clo Bgvwn ƒ puCo ik pRmySr $
$
$
$ dy nwm dw koeI mul hY, jw ky Bgvwn dy dr puiCAw ik mhwrwj ! ieh guhj Byd pRgt kro $
$
$
$ iesdw kI mul hY ? qW Bgvwn ny ikhw ik nwm dw koeI mul nh» huµdw [ ies dw iehI mul hY $
$
$
$ ik myry crnW iv`c phuµc igAw hY [ mYN ies ƒ mwieAw pw ky Bulw id`qw hY [ hux ieh koeI vI $
$
$ ie`Cw nh» auTweygw qy myry srIr ivc lIn ho jwvygw [ ies leI gurU jI nwm ƒ Amolk dsdy $
hn ies swKI dw Bwv nwm ƒ Amolk pRgt krnw hY [ jYsw ik :
sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 81Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \233| b>e 539

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 17 ‰Awid AMg 539Œ $
$ $
$
$ ibhwgVw mhlw 4 ] hau bilhwrI iqn@ kau myrI ijMduVIey ijn@ hir hir $
$
$
$ nwmu ADwro rwm ] guir siqguir nwmu idRVwieAw myrI ijMduVIey ibKu Baujlu qwrxhwro $
$
$
$ rwm ] ijn@ iek min hir iDAwieAw myrI ijMduVIey iqn@ sµq jn@w jYkwro rwm ] nwnk $
$
$
hir jip suKu pwieAw myrI ijMduVIey siB dUK invwrxhwro rwm ]1] sw rsnw Dnu Dµnu $
hY myrI ijMduVIey gux gwvY hir pRB kyry rwm ] qy sRvn Bly soBnIk hih myrI ijMduVIey
hir kIrqnu suxih hir qyry rwm ] so sIsu Blw pivqR pwvnu hY myrI ijMduVIey jo jwie
lgY gur pYry rwm ] gur ivthu nwnku vwirAw myrI ijMduVIey ijin hir hir nwmu icqyry
rwm ]2] qy nyqR Bly prvwxu hih myrI ijMduVIey jo swDU siqguru dyKih rwm ] qy hsq
punIq pivqR hih myrI ijMduVIey jo hir jsu hir hir lyKih rwm ] iqsu jn ky pg
inq pUjIAih myrI ijMduVIey jo mwrig Drm clysih rwm ] nwnku iqn@ ivthu vwirAw
myrI ijMduVIey hir suix hir nwmu mnysih rwm ]3] Driq pwqwlu Awkwsu hY myrI ijMduVIey
sB hir hir nwmu iDAwvY rwm ] pauxu pwxI bYsµqro myrI ijMduVIey inq hir hir hir
jsu gwvY rwm ] vxu iqRxu sBu Awkwru hY myrI ijMduVIey muiK hir hir nwmu iDAwvY rwm ]
nwnk qy hir dir pYn@wieAw myrI ijMduVIey jo gurmuiK Bgiq mnu lwvY rwm ]4]4]

ibhwgVw mhlw 4 ]
hau bilhwrI iqn@ kau myrI ijMduVIey
ijn@ hir hir nwmu ADwro rwm ]
ibhwgVy rwg iv`c gurU rwmdws jI ies AgµmI bwxI duAwrw nwm ArwDx krn vwilAW
dI slwGw krdy hn [ hy myrI ijMdy ! mYN auhnW qoN bilhwry jWdw hW ijnHW ƒ hir hir nwm dw
ADwro=Awsrw hY [

guir siqguir nwmu id®VwieAw myrI ijMduVIey


ibKu Baujlu qwrxhwro rwm ]
hy myrI ijMdy ! mYN auhnW qoN kurbwn jWdw hW ieh pihlI pMgqI iv`c kQn kIqw hY [ hux
gurU jI id`qy hoey nwm dI ivsySqw d`sdy hn [ guir=pUjnIk siqgurW ny auh nwm id®V=p`kw
$ $
$ krvwieAw hY [ jo rwm nwm ibK=jihr rUp sµswr smuMdr qoN qwrx vwlw hY [ $
$ $
ijn@ iek min hir iDAwieAw my rI ijMd uV Iey
$ $
$ $
$ $
$
$ iqn@ sµq jn@w jYkwro rwm ] $
$
$ $
$ hy myrI ijMdy ! ijn@ W sµ q jnW ny iek min=iekwgr ic` q ho ky hir vwihgu r U ƒ iDAwieAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 539 \234| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY iqnHW sµq jnW dw sdw hI jY-jY-kwr rUp js ho irhw hY AQvw :- mYN auhnW sµq jnW ƒ $
$ $
$ jYkwro=nmSkwr krdw hW [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk hir jip suKu pwieAw myrI ijMduVIey $
$
siB dUK invwrxhwro rwm ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
gurU jI PurmwauNdy hn ik hy myrI ijMdy ! mYN hrI rwm ƒ jp ky suK pwieAw hY jo rwm nwm
swry duKW dy nivrq krn vwlw hY [

sw rsnw Dnu Dµnu hY myrI ijMduVIey


gux gwvY hir pRB kyry rwm ]
hy myrI ijMdy ! sw=auh rsnw=jIB AqI DMnqw jog hY vw auh rsnw ies lok ivc vI Aqy
prlok iv`c vI Dµn Dµn khI jWdI hY, ijhVI rwm pRB=vwihgurU pRmySr kyry=dy guxW dw gwiex
Bwv js krdI hY [

qy sRvn Bly soBnIk hih myrI ijMduVIey


hir kIrqnu suxih hir qyry rwm ]
hy myrI ijMdy ! auh sRvn=kMn, Bly=cMgy, soBnIk=soBw vwly hn jo hir hir rwm dy vw vwihgurU
pRmySr dy kIrqn ƒ suxdy hn [ AQvw jo hr vyly iqsu hrI rwm dy kIrqnu=js ƒ suxdy hn [

so sIsu Blw pivq® pwvnu hY myrI ijMduVIey


jo jwie lgY gur pYry rwm ]
hy myrI ijMdy ! so=auh, sIsu=isr, Blw=cMgw, pivq® pwvnu-pivq® qoN vI piv`qr hY jo
rwm=vwihgurU dy srUp, gurW dy crnW nwl l`gdw hY [

gur ivthu nwnku vwirAw myrI ijMduVIey


ijin hir hir nwmu icqyry rwm ]2]
gurU jI PurmwauNdy hn hy myrI ijMdy ! mYN Awpxy gurU qoN bilhwr kurbwn jWdw hW ijnHW ny
myry AMqhkrx ivc rwm=pRmySr dw hir hir nwm icqyry=ilK id`qw hY [
$
$ qy nyq® Bly prvwxu hih myrI ijMduVIey $
$
$
$ jo swDU siqguru dyKih rwm ] $
$
$ $
$ hy myrI ijMdy ! auh nyq®=A`KW, Bly=cMgy, prvwxu=prvwxnIk hn, jo swDU=gurisK $
$ $
$ siqguru=siqgurU dw drSn dyKdy hn [ AQvw jo A`KW rwm srUp sµqW Aqy siqgurW ƒ vyKdIAW $
$ $
$ hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \235| b>e 539

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
qy hsq punIq pivq® hih myrI ijMduVIey
$ $
$ $
$ $
$
$ jo hir jsu hir hir lyKih rwm ] $
$
$ $
$ hy myrI ijMdy ! auh hsq=h`Q, punIq pivq®=pivq® qoN pivq® hn jo ik, hir=jo hr iek $
$ $
$ jIvW nUµ AwpxI cyqn s`qw nwl hirAW krn vwlw hY aus rwm vwihgurU pRmySr dy nwm; js $
$ ƒ ilKdy hn auh pivqR hn [ $
$ $
iqsu jn ky pg inq pUjIAih myrI ijMduVIey
jo mwrig Drm clysih rwm ]
hy myrI ijMdy ! aus purS dy crn inqwpRqI pUjxy cwhIdy hn jo crn rwm dI pRwpqI vwsqy
Drm dy rsqy clysih=cldy hn [
nwnk iqn ivthu vwirAw myrI ijMduVIey
hir suix hir nwmu mnysih rwm ]3]
gurU jI PurmwauNdy hn hy myrI ijMdy ! mYN auhnW qoN kurbwn jWdw hW jo hrI nwm ƒ suxdy
Aqy hrI nwm ƒ mnysih=mMndy hn [
*Driq pwqwlu Awkwsu hY myrI ijMduVIey
sB hir hir nwmu iDAwvY rwm ]
hy myrI ijMdy ! ijMny ku jIv DrqI pqwl Aqy AkwS ivc hn auh swry hir hir nwm ƒ
iDAwvY=iDAwauNdy hn [ vw: Drq pqwl AkwS Awidk jVH vsqUAW ivcoN vI nwm dI Awvwz
AwauNdI hY [ jYsw ik :
jo bolq hY imRg mIn pµKyrU su ibnu hir jwpq hY nhI hor ]
‰mlwr mhlw 4, AMg 1265Œ

pauxu pwxI bYsµqro myrI ijMduVIey


inq hir hir hir jsu gwvY rwm ]
hy myrI ijMdy ! pauxu=hvw, pwxI=jl, bYsMqro=AgnI, ipClI quk ivc Driq=DrqI, AkwS
Awidk pMj q`q vw: q`qW dy AiBAwnI dyv inqwpRqI rwm=pRmySr hrI dy hir hir nwm ƒ gwauNdy
hn [

$ vxu iq®xu sBu Awkwru hY myrI ijMduVIey $


muiK hir hir nwmu iDAwvY rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ hy myrI ijMdy ! vxu=AsQUl, iq®x=sUKm ijqnw ku Akwr hY auh swrw hI muiK=muKI jo swirAW $
$ $
$ dw muK rUp hY vw swry hI muK kr ky aus rwm=prmySr dy hir hir nwm ƒ iDAwauNdy hn [ $
$ $
$ $
$ * not : ies quk qy l`gx vwlI swKI Sbd dy AKIr ivc vyKo [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 539 \236| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk qy hir dir pYn@wieAw myrI ijMduVIey
$ $
$ $
$ $
$
$ jo gurmuiK Bgiq mnu lwvY rwm ]4]4] $
$
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn hy myrI ijMdy ! jo gurmuK purS gurW duAwry mn ƒ rwm dI BgqI $
$ $
$ ivc lwauNdy hn auh purS hrI dI drgwh ivc pYn@wieAw=vifAwey jWdy hn vw: ausƒ drgwh $
$ $
$ ivc hir=vihgurU, js rUpI poSwk pYn@wieAw=pihnwauNdw hY [ $
swKI : sµq igAwnI suµdr isMG jI dI :—iek vwrI sµq igAwnI suµdr isMG jI iBMfrW
vwly kQw krdy sn ik auhnW ƒ iek quk kQw ivc AweI ijs ƒ sux ky kuJ suxn vwilAW
ivc Sµkw pYdw ho geI Aqy p`uCx l`Øgy ik mhwrwj Drq, pqwl AkwS ijvyN nwm jpdy hn ?
ieh sB cIzW jVH hn nwm nhIN jp skdIAW, pr gurbwxI ivc AwieAw isDWq vI JUTw nhIN
ho skdw jwnxw cwhuµdy hW [ qW mhWpurSW ny ikhw BweI jy ies Sµky dy smwDwn cwhuµdy ho qW
kuJ idn swDnW kro [ mUl mMq® gurmMqr dI kmweI hr roz iek vjy au~T ky sUrj cVHn q`k
pRym nwl kro, idny auTdy bYTdy vI nwm dw hI AiBAws kro [ 50 idnW bwAd ies Sµky dw
inrxw hovygw [ ies swDnw ivc j`ØQy dy keI isMG vI l`Øgy [ 50vyN idn sµqW mhWpurSW ny Akwl
kutIAw vwlI jgHw AMØimRq vyly siqgurW dI hzUrI ivc lY jw ky ikhw ik mu`K qoN kuJ nhIN kihxw [
gupq rihxw hY hoCY nhIN bxnw [ gurU gRµQ swihb jI dy crnW ivc bynqI kro qW vyKo iPr kI
klw vrqdI hY [ jdoN Ardws krky hty qW ijQy gurU gRµQ swihb jI suBwiemwn sn, auQy gurU
nwnk swihb nzr Awey, bhuq Anµd pRwpq hoieAw [ iPr nµbrdwr, dUjy, qIjy, dsy gurU sihbwnW
dy drSn hoey [ iPr dsy srUp pRkwS ivc bdl gey [ inrwkwr ho gey kyvl pRkwS hI bwkI irhw,
iPr pRkwS ds rUpW qoN iek rUp ho igAw, pRkwS ivcoN sRI gurU gRµQ swihb pRkwS ho gey [ bVw
Ascrj kOqk sI iPr mhWpurS kihx l`Øgy ik BweI hux kµDW nwl kµn lw ky suxo qW suixAw
ik kµDW ivcoN mUl mMqr dI Awvwz Aw rhI hY [ vwr-vwr kµDW nwl kµn lwey pr nwm dI hI
Awvwz suxweI idMdI rhI [ sµqW ny ikhw ik hux drvwizAW nwl vI kµn lwauxw kro, jdoN kµn
drvwizAW nwl lwey qW drvwizAW ivcoN vI gurmMqr-vwihgurU dI Awvwz suxweI id`qI [
mhWpurSW ny puiCAw ik dso BweI qus» kihMdy sI ik jVH cIzW DrqI pqwl AkwS Awid ikvyN
nwm jpdy hn qus» hux pRq`K hI dyK ilAw hY ik kµDW Aqy drvwzy jVH hn kµDW ivcoN mUlmMqr
Aqy drvwizAW ivcoN vwihgurU mMq® suxweI idMdw º [ iesI qrHW DrqI pqwl AkwS Awid vI
nwm jpdy hn A`gy qoN kdy vI gurbwxI qy Sµkw nh» krnI [ gurbwxI qy pUrn inScw r`Kxw [
so ies quk dy mhWpurSW ny AwpxI kmweI nwl pRq`K ArQ krky sroiqAW dI SMkw nivrq kIqI
sI [ so swD sµgq jI gurbwxI ivc jo kuJ AwieAw so sB kuJ s`q hY pr jy swfy smJ ivc
$ nw Awvy auh g`l vKrI hY [ swƒ gurbwxI qy Sµkw nhI krnw cwhIdw [ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \237| b>e 541

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 18 ‰Awid AMg 541Œ
$
$ $
$ $
$
$ ibhwgVw mhlw 5 Cµq Gru 1 < siqgur pRswid ] hir kw eyku AcµBau $
$
$
$ dyiKAw myry lwl jIau jo kry su Drm inAwey rwm ] hir rµgu AKwVw pwieEnu myry $
$
$
$ lwl jIau Awvxu jwxu sbwey rwm ] Awvxu q jwxw iqnih kIAw ijin mydin $
$
$ isrjIAw ] ieknw myil siqguru mhil bulwey ieik Brim BUly iPridAw ] AMqu qyrw $
qUµhY jwxih qUµ sB mih rihAw smwey ] scu khY nwnku suxhu sµqhu hir vrqY Drm
inAwey ]1] Awvhu imlhu shylIho myry lwl jIau hir hir nwmu ArwDy rwm ] kir
syvhu pUrw siqgurU myry lwl jIau jm kw mwrgu swDy rwm ] mwrgu ibKVw swiD gurmuiK
hir drgh soBw pweIAY ] ijn kau ibDwqY Durhu iliKAw iqn@w rYix idnu ilv
lweIAY ] haumY mmqw mohu Cutw jw sµig imilAw swDy ] jnu khY nwnku mukqu hoAw
hir hir nwmu ArwDy ]2] kr joiVhu sµq iekqR hoie myry lwl jIau AibnwsI purKu
pUjyhw rwm ] bhu ibiD pUjw KojIAw myry lwl jIau iehu mnu qnu sBu Arpyhw rwm ]
mnu qnu Dnu sBu pRBU kyrw ikAw ko pUj cVwvey ] ijsu hoie i¸pwlu dieAwlu suAwmI
so pRB AMik smwvey ] Bwgu msqik hoie ijs kY iqsu gur nwil snyhw ] jnu khY
nwnku imil swDsµgiq hir hir nwmu pUjyhw ]3] dh ids Kojq hm iPry myry lwl
jIau hir pwieAVw Gir Awey rwm ] hir mMdru hir jIau swijAw myry lwl jIau hir
iqsu mih rihAw smwey rwm ] srby smwxw Awip suAwmI gurmuiK prgtu hoieAw ]
imitAw ADyrw dUKu nwTw Aimau hir rsu coieAw ] jhw dyKw qhw suAwmI pwrbRhmu
sB Twey ] jnu khY nwnku siqguir imlwieAw hir pwieAVw Gir Awey ]4]1]

ibhwgVw mhlw 5 Cµq Gru 1 < siqgur pRswid ]


ibhwgVy rwg ivc pMjvyN pwiqSwh CµqW dI bwxI rwg dy pihly sur qwl ivc aucwrn
krdy hn [ pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI ¡=srb dw pRkwSk siq=nws
qoN rihq gur=cyqn pRswid=AnMd srUp [

hir kw eyku AcµBau dyiKAw myry lwl jIau;


jo kry su Drm inAwey rwm ]
$ $
$ hy myry lwl=ipAwry jI ! mYN iek hir=vwihgurU dw AcµBau=Ascrj kOqk vyiKAw hY, auh $
$ $
$ rwm jo vI krdw hY, Drm dw ienswP krdw hY [ $
$ $
$ $
$ hir rMgu AKwVw pwieEnu myry lwl jIau; Awvxu jwxu sbwey rwm ] $
$ $
$ $
$ aus rmy hoie rwm myry lwl=ipAwry hir=vwihgurU jI ny hr iek rµg dw AKwVw=sµswr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 541 \238| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bxwieAw hY, ies ivc sbwey=swry jIv AwauNdy jWdy hn [ AKwVw aus AsQwn dw nwm hY ijQy $
$ $
$ rµg qmwSy Kyfy jwx [ $
$ $
$ $
$
$ Awvxu q jwxw, iqnih kIAw; ijin mydin isrjIAw ] $
$
$ $
$ sµswr ivc jIvW dw Awauxw qy jwxw Bwv jMmxw qy mrnw iqnih=aus pRmwqmw ny $
$ $
$ kIAw=kIqw hY, ijsny swrI mydin=isRstI isrjIAw=pYdw kIqI hY [ $

ieknw myil siqguru mhil bulwey; ieik Brim BUly iPridAw ]


iek AYsy purS hn ijnHW ƒ pUrn siqgurW nwl myl ky Awpxy mhil=srUp ivc bulw lYNdw
hY, auh gurmuK hn Aqy iek mnmuK jIv Brm ivc Awpxy srUp qoN Bu`ly iPrdy hn [

AMqu qyrw qUµ hY jwxih; qUµ sB mih rihAw smwey ]


hy vwihgurU qyrw AMq hor koeI nh» jwxdw qUµ Awp hI jwxdw hYN qUµ iehnW sBnW jIvW
ivc smw irhw hYN [

scu khY nwnku suxhu sµqhu; hir vrqY Drm inAwey ]1]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik sµqhu ! suxhu=sunxw kro mYN s`c kihMdw hW auh hir=vwihgurU
Drm inAW ivc vrqdw hY Bwv auh ienswP krdw, ausdy dr iv`c iksy nwl byienswPI nhIN
huµdI [

Awvhu imlhu shylIho myry lwl jIau; hir hir nwmu ArwDy rwm ]
hy myry lwl=ipAwry dIAW mhwqmw rUp shylIAW jIau ! mYƒ Awky imlxw kro [ qW jo iml
ky hir hir dy rwm nwm ƒ ArwDxw krIey [

kir syvhu pUrw siqgurU myry lwl jIau;


jm kw mwrgu swDy rwm ]
hy myry lwl=ipAwry jIau ! pUry siqgurU dI h`QW nwl syvw kro ijs syvw dy pRqwp krky
jmW dw mwrgu=rsqw swDy=svwirAw jWdw hY Aqy rwm=rmy hoey rwm dI pRwpqI ho jWdI hY [

mwrgu ibKVw swiD gurmuiK; hir drgh soBw pweIAY ]


$ gurmuiK=muKI gurU duAwrw pRlok dy ibKVw=kTn mwrgu=rsqy ƒ swiD=svwr ky hir=vwihgurU $
$ dI drgh=inAwie sBw ivc soBw ƒ pwauxw kr [ $
$ $
$ $
$
$ ijn kau ibDwqY Durhu iliKAw; iqn@w rYix idnu ilv lweIAY ] $
$
$ $
$ ibDwqY=Pl pRdwqy vw krqwr, pRBU ny ijnHW dy m`ØQy aupr Awid qoN SuB krm dw lyK iliKAw $
$ $
$ hY auhnW ny rYix idnu=rwq idn pRBU dy srUp ivc ilv=ibrqI lwauxw kIqI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \239| b>e 541

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hau m Y mmqw mohu Cutw; jw sµig imilAw swDy ]
$ $
$
$
* $
$
$ $
jw=jdoN ies jIv ƒ swDy=sµqW mhWpurSW dy sqsµg dw imlwp hoieAw qW pdwrQW dI $
$
$ hµgqw, mmqw Aqy mohu qoN Cut igAw [ $
$ $
$ $
$
$ jnu khY nwnku mukqu hoAw; hir hir nwmu ArwDy ]2] $
$
$ $
siqgurU jI PurmwauNdy hn ik auh gurmuK jn hir hir=vwihgurU, vwihgurU nwm ƒ
ArwDy=icMqn krky mukq ho igAw hY [

kr joiVhu sµq iekq® hoie myry lwl jIau;


AibnwsI purKu pUjyhw rwm ]
hy myry lwl=ipAwry pRBU jI dy sµq=sWiq Awqmw gurmuiK jn ijQy jw ky iekq® huµdy hn [
auQy jw ky kir=h`Q joV ky bynqI kro ik “myrw BI pRBU nwl imlwp kr idE [” Bwv mYƒ pRBU
nwl imlw idE, Aqy AibnwsI purK jo rwm hY ausƒ mYN pUjnW krW [

bhu ibiD pUjw KojIAw myry lwl jIau;


iehu mnu qnu sBu Arpyhw rwm ]
myry lwl=ipAwry vwihgurU jI dIAW bhuq pRkwr dIAW pUjw KojIAw=dyKIAW hn, pr mn
qn dy sihq ijhVw sB kuJ rwm=vwihgurU ƒ Arpnw hY ieho hI sB qoN v`fI qy au~qm pUjw
hY [

mnu qnu Dnu sBu pRØBU kyrw; ikAw ko pUj cVwvey ]


hux siqgurU jI auprlI quk ivc mnu qnu Arpxy dI au~qm pUjw dI kIqI hoeI g`l dw
pRSn bxw ky qn mn dI sUKm hµgqw ƒ nws krdy hn [ qnu mnu Dnu ƒ ivcwr dI ksautI
qy r`K ky prKIey, qW ieh pihlW hI vwihgurU dw hY [ cIz auh ArpI jWdI hY jo AwpxI hovy [
ieQy jIv ƒ jo iehnW cIzW dw Brm BulyKw ipAw hY ik myry hn [ jYsw ik :
qyro kIAw quJih ikAw Arpau...... ] ‰DnwsrI rivdws jI, AMg 694Œ
qn mn Dn qW pihlW hI vwihgurU dw hY pr jIv ny AigAwn krky iehnW ivc
AwpxI hµgqw imlweI hoeI hY [ ies hµgqw ƒ dUr krnw hI pRmwqmw dw id`qw pRmwqmw ƒ sONpxw hY [
$ $
$
$ ijsu hoie i¸pwlu dieAwlu suAwmI; so pRB AMik smwvey ] $
$
$ $
$ dieAwlU suAwmI=mwlk ijs auqy i¸pwlU huµdw hY auh pRØBU dy AMik=srUp ivc smwvey=smw $
$ $
$ jWdw hY [ $
$ $
$ $
$ * not : swDy pwT polw krnw hY [ A`Dk nhIN lwauxw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 541 \240| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Bwgu msqik hoie ijs kY; iqsu gur nwil snyhw ]
$ $
$ $
$ $
$ ijsdy msqik=m`ØØQy dy Bwg au~qm hn ausdw gurU nwil snyhw=pRym huµdw hY [
$
$ $
$ $
$
$ jnu khY nwnku imil swDsµgiq; hir hir nwmu pUjyhw ]3] $
$
$ $
$
$ gurU jI PrmwauNdy hn hy purSw ! swD sµgq nwl imlky hir nwm dI pUjw kr vw hir hir $$
nwm ƒ pUjxw kr [

dh ids Kojq hm iPry myry lwl jIau;


hir pwieAVw Gir Awey rwm ]
myry lwl jIau=myrw ipAwrw jo pRBU jI hY ausƒ As» swry rl ky dsW idSwvW ivc l`Bdy
rhy [ ‰pUrb, p`Cm, au~qr, d`Kx, iehnW dy cwry kony eIswn, nYrq, vYv, Agn, iek ih`sw au~pr
AkwS Aqy iek ih`sw hyTlw DrqI ieh ds idSw hnΠcwr idSw, cwr kony, iek aupr Aqy
iek hyTly ihsy ieh idSw hn ijnHW ivc vwihgurU ikqy nh» l`Bw ijs vyly rwm=vwihgurU dy
sqsµg rUpI Gr ivc Awey qW hir=vwihgurU ƒ pwieAw=pRwpq kIqw [

hir mMdru hir jIau swijAw myry lwl jIau;


hir iqsu mih rihAw smwey rwm ]
hy myry ipAwry jI ! aus hir=vwihgurU ny ieh sµswr rUp mMdr swijAw=bxwieAw hY hir=pRmySr
iqs ivc smw irhw hY iesy leI iqsdw nwm rwm=rimAw hoieAw hY AQvw srIr rUp hir mMdru
swijAw=bxwieAw hY Aqy hir=vwihgurU Awp hI ies mMdr ivc smwey=iml irhw hY [

srby smwxw Awip suAwmI; gurmuiK prgtu hoieAw ]


BwvyN suAwmI=prmwqmw Awp swirAW srIrW ivc smwxw=smwieAw hoieAw hY pr gurmuKW
dy ihrdy ivc ivSyS krky prgt hoieAw hY [ jYsy ik smwn rUp ho ky pwxI swrI DrqI ivc ivAwpk
hY pr iksy dI ipAws nh» buJwauNdw Aqy nw hI koeI smwey hoie pwxI qoN vsqrW dI mYl hrn,
ieSnwn krn Awidk krn dI ikirAw huµdI hY, pr ijQy pwxI iksy ny imhnq krky KUh, itaUbvY~l,
nlky Awid dy swDn duAwrw pRgt kIqw hY auQy ieh sB kuJ sµBv hY [ dUjw id®StWq : smwn
rUp krky AgnI swrIAW l`kVW ivc smweI hoeI hY [ jYsw ik :
ijau bYsµqru kwst mJwir ibnu sµjm nhI kwrj swir ]
$ $
$ ‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 535Œ $
$ $
$ pr ibnW swDn qoN pRgt nh» huµdI Aqy nw hI ikirAw rihq AgnI koeI kwrj krdI $
$ $
$ hY [ jYsw ik lµgr pkwauxw, cwnxw dyxw Bwv AMDyrw dUr krn qy srdI ivc k`kr (TMf) dw $
$ $
$ duK dUr krn dw kwrj nh» krdI, jdoN ik swDnw duAwrw pRgt kIqI AgnI aupr d`Øsy swry $
$ $
$ hI kwrj krdI hY [ iesy qrHW vwihgurU jo sBnW ivc ivAwpk hY pr AigAwnqw dw AMDyrw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \241| b>e 541

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dUr krn, iq®Snw dI iq®pqI, Awqimk Bojn dI pRwpqI rUp kwrj jVHqw dw k`kr dUr krn $
$ $
$ dw kwrj nh» krdw, pr ijQy ivSyS krky gurmuKW vw gurU swihb dy ihrdy ivc pRgt hoieAw $
$ $
$ hY auQy ivSyS krky au~pr dsy swry kwrj krdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ imitAw ADyrw dUKu nwTw; Aimau hir rsu coieAw ] $
$
$ $
$ ijnHW guris`KW dy mu`K ivc siqgurW ny hir nwm rUp AMØimRq dw rs coieAw=co id`qw hY $
ausdw AigAwn rUp AMDyrw imt igAw hY Aqy jnm mrn dw duK BI nwTw=nws ho igAw hY [

jhw dyKw qhw suAwmI; pwrbRhmu sB Twey ]


ijs bRhm=ivAwpk vwihgurU dw pwr-aurwr nh» hY ausƒ pwrbRhm khIdw hY aus
suAwmI=mwlk ƒ jhw=ijQy BI igAwn id®StI nwl vyKdw hW qhw=auQy hI sB=swry Twey=jgHw
vsdw nzr Aw irhw hY [

jnu khY nwnku siqguir imlwieAw;


hir pwieAVw Gir Awey ]4]1]
siqgurU jI kQn krdy hn ijs jigAwsU ƒ siqgurW ny sqsµgq rUp Gr ivc imlwieAw
hY ausny hir=pRmySr vw: vwihgurU ƒ pwieAVw=pRwpq kr ilAw hY [ vw: ijs vyly gurmuK jn
AMqrmuKqw rUp Gr ivc Awie qW siqgurW dw imlwieAw hoieAw hir=vwihgurU pwieAVw=pRwpq
kIqw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 543 \242| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 19 ‰Awid AMg 543Œ $
$ $
$
$ ibhwgVw mhlw 5 ] kir ikrpw gur pwrbRhm pUry Anidnu nwmu vKwxw rwm ] $
$
$
$ AMimRq bwxI aucrw hir jsu imTw lwgY qyrw Bwxw rwm ] kir dieAw mieAw gopwl $
$
$ goibMd koie nwhI quJ ibnw ] smrQ AgQ Apwr pUrn jIau qnu Dnu qum mnw ] $
$ $
$ mUrK mugD AnwQ cµcl blhIn nIc Ajwxw ] ibnvµiq nwnk srix qyrI riK lyhu $
Awvx jwxw ]1] swDh srxI pweIAY hir jIau gux gwvh hir nIqw rwm ] DUir
Bgqn kI min qin lgau hir jIau sB piqq punIqw rwm ] piqqw punIqw hoih
iqn@ sµig ijn@ ibDwqw pwieAw ] nwm rwqy jIA dwqy inq dyih cVih svwieAw ]
iriD isiD nv iniD hir jip ijn@I Awqmu jIqw ] ibnvµiq nwnku vfBwig pweIAih
swD swjn mIqw ]2] ijn@I scu vxµijAw hir jIau sy pUry swhw rwm ] bhuqu Kjwnw
iqMn@ pih hir jIau hir kIrqnu lwhw rwm ] kwmu ¸oDu n loBu ibAwpY jo jn pRB
isau rwiqAw ] eyku jwnih eyku mwnih rwm kY rµig mwiqAw ] lig sµq crxI pVy
srxI min iqnw Emwhw ] ibnvµiq nwnku ijn nwmu plY syeI scy swhw ]3] nwnk
soeI ismrIAY hir jIau jw kI kl DwrI rwm ] gurmuiK mnhu n vIsrY hir jIau
krqw purKu murwrI rwm ] dUKu rogu n Bau ibAwpY ijnI hir hir iDAwieAw ] sµq
pRswid qry Bvjlu pUrib iliKAw pwieAw ] vjI vDweI min sWiq AweI imilAw
purKu ApwrI ] ibnvµiq nwnku ismir hir hir ieC puMnI hmwrI ]4]3]

ibhwgVw mhlw 5 ]
ibhwgVw rwg iv`c gurU Arjn dyv jI prm piv`qr aupdyS b^S rhy hn [

kir ikrpw gur pwrbRhm pUry; Anidnu nwmu vKwxw rwm ]


hy rwm=vwihgurU pUry=pUrn pwrbRhm=pwr aurwr qoN rihq gur=pUjÎ ! Awp ieho ijhI ikrpw
kro jo Anidnu=rwq idn Awp jI dy nwm ƒ vKwxw=kQn krdw rhW [

AMimRq bwxI aucrw hir jsu; imTw lwgY qyrw Bwxw rwm ]
hir=vwihgurU dy js rUp AMØimRq bwxI ƒ aucwrxw krW Aqy hy rwm qyrw Bwxw mYƒ imTw lgy [

$
kir dieAw mieAw gopwl goibMd; koie nwhI quJ ibnw ] $
$ hy ikrpw srUp dieAw krn vwly go=DrqI dI pwl=pwlxw krn vwly Aqy go=bydW krky
$
$ $
$ ibMd=jwnx Xog Awp jI qoN ibnW myrw hor koeI Awsrw nhIN hY [ $
$ $
$ $
$
$ smrQ AgQ Apwr pUrn; jIau qnu Dnu qum mnw ] $
$
$ $
$ hy Apwr=pwrwvwr qoN rihq guxW vwly pUrn=prIpUrn Awp srb klw smr`Q Aqy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \243| b>e 543

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ AgQ=Ak`Q vw kQn qoN rihq ho [ AgQ=gQ, vw-kQw jYsw ik gwQw rUp bwxI hY “A” mUhry $
$ $
$ inKypI ivc l`gdw hY [ jIv ƒ qn, mn, Dn Awp jI dw id`qw hoieAw mnw=mMØinAw hY [ $
$ $
$ $
$ $
$
$
mUrK mugD AnwQ cµcl; blhIn nIc Ajwxw ] $
$
$ $
$ mYN mUrK=mUV vw m`q qoN hIxw, mugD=AigAwn ƒ pRwpq hoieAw hW [ AnwQ=XqIm hW cµcl $
$ mn vwlw blhIn=igAwn bl qoN hIxw hW, nIc sµklp dy pYdw krn vwlw hW Ajwxw=bysmJ hW [ $

ibnvMiq nwnk srix qyrI; riK lyhu Awvx jwxw ]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN Awp jI dI Srx ipAw hW mYƒ Awvx jwx Bwv jµmx
mrx vloN rK lyvo [ ‰ies pMgqI dw ArQ auprlI pMgqI ƒ cyqy rK ky krxw [Œ ]1]

swDh srxI pweIAY hir jIau; gux gwvh hir nIqw rwm ]
hy hir=vwihgurU jIau=jI ! mYƒ sµqW mhWpurSW dI SrxI pwau qWik mYN hir nIqw=hr roz
rwm=vwihgurU dy gux gwauNdw rhW [

DUir Bgqn kI min qin lgau hir jIau;


sB piqq punIqw rwm ]
hy vwihgurU jIau BgqW dy crnW dI DUir=DUVI myry mn qn ivKy lg jwvy [ hy rwm=vwihgurU !
ijs qoN mYN swirAW pwpW qoN pivq® ho jwvW AQvw sB qrHW dy pwp krky piqq hoieAw hW piqq
hW piqq qoN pivq® ho jwvW [

piqqw punIqw hoih iqn@ sµig; ijn@ ibDwqw pwieAw ]


ijnHW Bgq jnW ny ibDwqw=Pl pRdwqy=krqwr ƒ pwieAw hY auhnW dI sµgq krky sB
piqqw=pwpI punIqw=pivq® ho jWdy hn [

nwm rwqy jIA dwqy; inq dyih cVih svwieAw ]


jo nwm ivc rwqy=rcy hoey hn [ rcxw=mn dw K`cq hoxw Bwv jo nwm ivc K`cq hoie
hn auh jIvn dwqy hn [ ijnHW dw inqwpRqI svwieAw=bhuqw js vwihgurU ny krwieAw hY AQvw
auh jIA dwqy=jIvn dwn dyx vwly pRmwqmw dy rµg iv`c rµgy gey hn vwihgurU dy dyx krky
$ $
$ auhnW dw js inq hI svwey qoN svwieAw cVHdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ iriD isiD nv iniD, hir jip; ijn@I Awqmu jIqw ] $
$
$ $
$ ijnHW ny hir=vwihgurU nwm ƒ jp ky Awqmu=mn ƒ jIqw=ijq ilAw hY auhnW ƒ ‰iriD=iriD $$
$
$ aus SkqI dw nwm hY jo syr AMn pkw ky hzwrW ƒ Ckw dyxw Aqy isD=18 pRkwr dI SkqI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 543 \244| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ijs iv`c A`ØTy pRkwr dI muK Aqy 10 pRkwr dI gaux Aqy nv-iniD=noN pRkwr dI Dn rwsI [Œ $
$ $
$ irDIAW isDIAW qy inDIAW pRwpq huµdIAW hn [ $
$ $
$ $
$ $
$ ibnvµiq nwnku vfBwig pweIAih; swD swjn mIqw ]2] $
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik lok pRlok dy swjn=im`qr jo sµq jn hn auh v`ØifAW $
$ $
$ BwgW krky pwieAih=pRwpq huµdy hn ]2] $

ijn@I scu vxµijAw hir jIau; sy pUry swhw rwm ]


ijnHW ny rwm=vwihgurU dI ikrpw nwl hir jIau=pRmySr jI dy s`c nwm ƒ vxµijAw=
^rIidAw hY auh pUry Swh hn [

bhuqu Kjwnw iqMn@ pih hir jIau; hir kIrqnu lwhw rwm ]
hir=vwihgurU jI dw id`qw hoieAw auhnW dy pws bhuq hI ^zwnw hY [ jo hir=pRmySr jI
dw kIrqn krky auhnW ny rwm dI pRwpqI dw lwhw=lwB K`ØitAw hY [

kwmu ¸oDu n loBu ibAwpY; jo jn pRB isau rwiqAw ]


jo purS pRB=vwihgurU pRmySr dy pRym nwl rwiqAw=qdwkwr hoieAw hY ausƒ kwm ko®D Aqy
loB Awidk kdy vI ibAwpY=ivAwpdw ArQwq lgdw nhIN hY [

eyku jwnih, eyku mwnih; rwm kY rµig mwiqAw ]


jo purS rwm dy pRym ivc mwiqAw=msq hoieAw hY auh iek ƒ jwxdw hY Aqy iek dw hI
Bwxw mMndw hY [

lig sµq crxI pVy srxI; min iqnw Emwhw ]


jo sµqW dI crxI l`g ky gurU dI SrxI pey hn auhnW dy mn ivc pRØBU dy imlx dw Emwhw=
auqSwh huµdw hY [

ibnvµiq nwnku ijn nwmu plY; syeI scy swhw ]3]


siqgurU jI ibnvµiq=bynqI pUrbk PrmwauNdy hn ik ijnHW dy buD rUp p`ly ivc nwm rUp
v`Kr (Dn) hY auhI scy swhw-SwhUkwr hn ]3] jYsw ik :
$ $
$ nwm Dnu ijsu jn kY pwlY soeI pUrw swhw ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 680Œ $
$ $
$ $
$
$ nwnk soeI ismrIAY hir jIau; jw kI kl DwrI rwm ] $
$
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik aus hir=vwihgurU jI ƒ ismrxw kro ijs rwm=pRmySr $
$ $
$ dI kl=SkqI ny swrI dunIAW mirAwdw ivc DwrI=itkweI hoeI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \245| b>e 543

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
gurmuiK mnhu n vIsrY hir jIau; krqw purKu murwrI rwm ] $
$
$ auh hir=vwihgurU isRStI dy krqw=krx vwlw purKu=ivAwpk vw: pu=nrkW qoN rKu=r`ØiKAw
$
$ $
$ krn vwlw [ murwrI-mur dYNq dw AwrI duSmx vw: mur-AigAwn dw AwrI=duSmx AYsw rwm gurmuKW $
$ $
$ dy mn ivcoN n vIsrY=Buldw nhIN hY [ $
$ $
$ $
$ dUKu rogu n Bau ibAwpY; ijnI hir hir iDAwieAw ] $

ijnHW gurmuKW ny hir=pwpW dy hrx Bwv nws krn vwly hir=vwihgurU nwm ƒ iDAwauxw
kIqw hY auhnW ƒ koeI duK=jµmx mrn dw rogu=haumYN dw Bau=jmW dw fr ivAwpY=lgdw n=nhIN [

sMq pRswid qry Bvjlu; pUrib iliKAw pwieAw ]


ijnHW purSW ny pUrib=ipCly ilKy hoey krmW dw Pl nwm pwieAw hY auh sµqW dI pRswid=ikrpw
nwl sµswr smuMdr qoN qry hn [ jYsw ik :
1. sµq shweI jIA ky Bvjl qwrxhwr ] ‰rwmklI mhlw 5, AMg 929Œ
2. sµqsµig imil swgru qrIAY [ ‰mwrU mhlw 5, AMg 1080Œ
3. swDU sµig qrIjY swgru ktIAY jm kI Pwsw jIau ] ‰mwJ mhlw 5, AMg 108Œ
4. swDsµig Agin swgru qrhu ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 295Œ
5. swDsµig qrY BY swgru ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 744Œ

vjI vDweI min sWiq AweI; imilAw purKu ApwrI ]


ijnHW ƒ ApwrI=pwrwvwr qoN rihq purKu=Akwl purK vwihgurU imilAw hY auhnW dy mn
ivc iq®SnW dI Agn buJx qoN SWqI AweI hY Aqy Anµd dI vDweI vjI=pRgt hoeI hY [

ibnvµiq nwnku ismir hir hir; ieC puMnI hmwrI ]4]3]


siqgurU jI PurmwauNdy hn ik sB ƒ hir=hirAW BirAW krn vwly hir=vwihgurU dw ismrx
krky hI swfI mukqI rUp ie`Cw, puMnI=pUrI hoeI hY ]4]3]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 545 \246| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 20 ‰Awid AMg 545Œ $
$ $
$
$ ibhwgVw mhlw 5 ] Kojq sµq iPrih pRB pRwx ADwry rwm ] qwxu qnu KIn $
$
$
$ BieAw ibnu imlq ipAwry rwm ] pRB imlhu ipAwry mieAw Dwry kir dieAw liV lwie $
$
$ lIjIAY ] dyih nwmu Apnw jpau suAwmI hir drs pyKy jIjIAY ] smrQ pUrn sdw $
$ $
$ inhcl aUc Agm Apwry ] ibnvµiq nwnk Dwir ikrpw imlhu pRwn ipAwry ]1] jp $
qp brq kIny pyKn kau crxw rwm ] qpiq n kqih buJY ibnu suAwmI srxw rwm ]
pRB srix qyrI kwit byrI sµswru swgru qwrIAY ] AnwQ inrguin kCu n jwnw myrw
guxu Aaugxu n bIcwrIAY ] dIn dieAwl gopwl pRIqm smrQ kwrx krxw ] nwnk
cwiqRk hir bUµd mwgY jip jIvw hir hir crxw ]2] AimA srovro pIau hir hir
nwmw rwm ] sµqh sµig imlY jip pUrn kwmw rwm ] sB kwm pUrn duK ibdIrn hir
inmK mnhu n bIsrY ] Awnµd Anidnu sdw swcw srb gux jgdIsrY ] Agxq aUc
Apwr Twkur Agm jw ko Dwmw ] ibnvµiq nwnk myrI ieC pUrn imly sRIrµg rwmw ]3]
keI koitk jg Plw suix gwvnhwry rwm ] hir hir nwmu jpq kul sgly qwry rwm ]
hir nwmu jpq sohµq pRwxI qw kI mihmw ikq gnw ] hir ibsru nwhI pRwn ipAwry
icqvµiq drsnu sd mnw ] suB idvs Awey gih kµiT lwey pRB aUc Agm Apwry ]
ibnvµiq nwnk sPlu sBu ikCu pRB imly Aiq ipAwry ]4]3]6]

ibhwgVw mhlw 5 ]
ibhwgVy rwg iv`c gurU Arjn swihb prm piv`qr aupdyS b^S rhy hn [

Kojq sµq iPrih; pRB pRwx ADwry rwm ]


hy pRwxW dy ADwry=Awsry rUp pRB=r`ØiKAk rwm=rmy hoey vwihgurU ! Awp jI ƒ sµq=SWq
Awqmw vwly sµq jn Kojq=FUµFdy iPrih=iPrdy hn [

qwxu qnu KIn BieAw; ibnu imlq ipAwry rwm ]


hy ipAwry rwm=vwihgurU ! Awp jI dy imly qoN ibnW qn=bl KIn=nws BieAw=ho igAw hY [

pRB imlhu ipAwry mieAw Dwry; kir dieAw liV lwie lIjIAY ]
$ hy pRB=mwlk ! ikrpw id®StI Dwry=Dwr ky imlxw kro [ id®StI krky Awpxy srUp rUp $
$ $
$ liV=p`ly nwl lgw lYxw kro [ $
$ $
$
$ dyih nwmu Apnw jpau suAwmI; hir drs pyKy jIjIAY ] $
$
$ $
$ hy suAwmI=mwlk ! Awpxw nwm icMqn krnw dyau qWik hr smyN icMqn krdw rhW [ hy $
$ $
$ hir=vwihgurU ! Awp jI dw drs=drSn vyKx krky hI ijauxw huµdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \247| b>e 545

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
smrQ pUrn sdw inhcl; aUc Agm Apwry ] $
$
$ Awp srb klw smrQ SuB guxW krky pUrn inhcl=jo kdy vI clweymwn nh» huµdy aUc=sB $
$ $
$ qoN aucy ho Agm=mn dI gmqw Aqy Apwry=pwrwvwr qoN sdw rihq ho [ $
$ $
$ $
$
$ ibnvµiq nwnk Dwir ikrpw; imlhu pRwn ipAwry ]1] $
$
$ $
siqgurU jI ibnvµq=kQn krdy hn, hy pRwxW dy ipAwry vwihgurU Awp ikrpw Dwr ky mYƒ
Aw ky imlo ]1]
jp qp brq kIny; pyKn kau crxw rwm ]
rwm=vwihgurU dy crnW ƒ vyKx dy vwsqy AnykW jp qp qy brq kIqy hn [

qpiq n kqih buJY; ibnu suAwmI srxw rwm ]


hy rwm=vwihgurU ! Awp jI dI Srn gRihx kIqy qoN ibnW iksy swDn dy nwl BI qpiq=qpS
buJY=buJdI n=nh» hY [

pRB srix qyrI kwit byrI; sµswru swgru qwrIAY ]


hy pRB=vwihgurU ! qyrI srix=Srn ivc AwieAw hW Awp myrI moh dI peI hoeI byVI ƒ
kwit=kt ky sµswr swgru=smuMdr qoN qwrnw kro [ vw: jnm mrn rUp byVI ƒ vw AigAwn rUp
byVI ƒ k`t ky sµswr smuMdr qoN qwrnw kro jI [ jYsw ik :
1. kwtI byrI pgh qy guir kInI bµid Klwsu ]1] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1002Œ
2. kwit jyvrI jn lIey CfweI ]1] ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1338Œ
3. kwtI islk B®m moh kI Apny pRB BwieAw ]3] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 814Œ
4. kwtI jm PwsI pRiB AibnwsI hir hir nwmu iDAwey ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 783Œ

AnwQ inrguin kCu n jwnw; myrw guxu Aaugxu n bIcwrIAY ]


mYN AnwQ=XqIm inrguin=SuB guxW qoN rihq hW Aqy mYN kuJ jp qp krn nh» jwxdw,
Awp jo myrw koeI gux jW Aogux nw bIcwrnw [ jYsw ik :
ikrpw krhu dIn ky dwqy myrw guxu Avgxu n bIcwrhu koeI ]
‰rwmklI mÚ 5, AMg 882Œ

$
$
dIn dieAwl gopwl pRIqm; smrQ kwrx krxw ] $
$
$ hy dIn=grIbW qy dieAwl=dieAwlU go=DrqI dy pwl=pwlk pRIqm=ipAwry srmQ=srb $
$ $
$ SkqIvwn Awp sB kwrnW dy krn vwly ho [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. krx kwrx pRØBu eyku hY dUsr nwhI koie ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 276Œ $
$ $
$ 2. kwrxu krqy vis hY ijin kl rKI Dwir ]2] ‰mwJ mÚ 2, AMg 148Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 545 \248| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 3. kbIr kwrnu so BieE jo kIno krqwr ] ‰slok kbIr AMg 1371Œ $
$ $
$
$
$ nwnk cwiq®k hir bUµd mwgY; jip jIvw hir hir crxw ]2] $
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik ijvyN pRq`K ppIhw hir bUµd=suAWqI bUµd mMgdw hY iesy qrHW $
$ $
$ mYN jigAwsU rUp ppIhw hrI nwm rUp sÍWqI bUµd ƒ mMgdw hW Aqy hir hir nwm ƒ jpky crxW $
$ $
$ dw iDAwn Drky ijaUNdw hW ]2] $

AimA srovro pIau; hir hir nwmw rwm ]


nwm AMØimRq dw srovr jo sqsµg hY aus ivcoN hir hir rwm=vwihgurU pRmySr dy nwm AMØimRq
ƒ pIxw kro [
sµqh sµig imlY; jip pUrn kwmw rwm ]
hy BweI ! sµqW dy sqsµg ivc imlky nwm dw jip=jwp jpidAW hI swrIAW kwmnwvW
pUrIAW huµdIAW hn [

sB kwm pUrn duK ibdIrn; hir inmK mnhu n bIsrY ]


ijs vwihgurU dy ismrn krky sB kwmnw pUrIAW huµdIAW hn Aqy duK ibdIrn=nws huµdy
hn aus hir=vwihgurU dw nwm myry mn ivcoN iek inmK mwqr BI nw Buly [

Awnµd Anidnu sdw swcw; srb gux jgdIsrY ]


swry guxW ivc pUrn jgq dy eISvr dw s`cw nwm jpx vwly ƒ sdw hI iek-rs Anµd
bixAw rihMdw hY [

Agxq aUc Apwr Twkur; Agm jw ko Dwmw ]


jo Twkur=mwlk Agxq=Axigxq ijs dy gux igxy nh» jWdy, vw jo igxqI imxqI
qoN rihq hY Apwr=pwrwvwr qoN rihq aUc=au~cw Twkur=mwlk ijsdw srUp rUp Gr Agm=mn
bwxI dI gmqw qoN rihq hY [

ibnvµiq nwnk myrI ieC pUrn; imly sRIrµg rwmw ]3]


siqgurU jI kQn krdy hn sRI=SoBw rµg=Anµd dy mwlk rwmw=pRmySr dy imlx krky myrI
$ ie`Cw pUrn hoeI hY ]3] $
$ $
$ $
$ keI koitk jg Plw suix gwvnhwry rwm ] $
$ $
$ rwm=vwihgurU dy gux gaux qy sunx vwly ƒ keI ¸oV X`gW dw Pl pRwpq huµdw hY [ pRmySr $
$ $
$ gux gwaux qy sunx vwilAW dI qW crn Srx iv`c jwx dw Pl AsmyD j`gW qoN vI isromx $
$ $
$ Bwv, bhuq auqm mMØinAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \249| b>e 545

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. qulsI, sµqn kau imlxy jweIAY, qj mwieAw AiBmwn [ $
$ $
$
$ ijau ijau pg AwgY DrY Pl kotk jg smwn [ ‰qulsI jIŒ $$
$ $
$ 2. jq sq sµjm hom jg jpu qpu dwn puMn bhuqyry [ $
$ $
$ swDsµgiq gur sbd ivxu Qwau n pwiein Bly Blyry [ $
$
$ ‰BweI gurdws vwr-5, pauVI 7Œ $$
$ $
hir hir nwmu jpq; kul sgly qwry rwm ]
hy BweI ! hir hir nwm jpx vwly gurmuK swrIAW kulW ƒ qwr lYNdy hn pr X`g Awidk
krm, kulW ƒ nh» qwrdy [ ies leI nwm dw mhwqm au~cw drswieAw hY ijvyN nwm dI mihmw
Ak`Q hY ievyN hI nwm dy jpx vwilAw dI mihmw vI Ak`Q hY [ jYsw ik :
1. Awip qrih sµgiq kul qwrih iqn sPl jnmu jig AwieAw ]11]
‰mwrU mÚ 1, AMg 1039Œ
2. Awip qry sgly kul qwry ijnI rwm nwim ilv lweI ] ‰BYrau mÚ 3 AMg 1131Œ

hir nwmu jpq sohµq pRwxI; qw kI mihmw ikq gnw ]


jo pRwxW DwrI hir nwmu=vwihgurU nwm ƒ jpq=jpidAW sohµq=suBwiemwn huµdw hY [ aus
dI mihmw mY ikq=iks qrHW gnw=igx skdw hW [

hir ibsru nwhI pRwn ipAwry; icqvµiq drsnu sd mnw ]


hy pRwxW dy ipAwry hir=vwihgurU qus» mYƒ kdy vI nw Bulo myrw mn quhwfy drSnW ƒ
icqvµiq=locdw hY [

suB idvs Awey gih kµiT lwey; pRB aUc Agm Apwry ]
hy swirAW qoN au~cy Agm=gmqw qoN pry Apwry=pwrwvwr qoN rihq pRB=vwihgurU ! ijs vyly
myry cµgy idn Awey qW Awp jI ny gih=pkV ky kµiT=gl lwey=lw ilAw hY [

ibnvµiq nwnk sPlu sBu ikCu; pRB imly Aiq ipAwry ]4]3]6]
siqgurU jI ibnvµiq=kQn krdy hn ik A`j myrw sB kuJ Bwv syvw ismrn kIqw
sPlu=sihq Pl dy Bwv igAwn Pl dy sihq ho igAw hY [ ikauNik Aiq ipAwry=v`fy ipAwry
vwihgurU jI Aw ky imly hn [
$ vwihgurU jI ƒ v`fw ipAwrw ies leI ikhw hY aus dw ipAwr ibnW suAwrQ qoN hY s`cw $
$ qy su`cw hY, sµswr dy ipAwr mYly hn [ mqlb leI hn [ ausdy ipAwr ivcoN Anµd huµdw hY [ sµswr $
$ $
$ dy ipAwr ivc AMq ƒ inrwsqw qy gm pYdw huMdw hY [ ies leI aus dw ipAwr au~cw $
$ $
$ d`ØisAw hY ]4]3]6] $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 547 \250| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 21 ‰Awid AMg 547Œ $
$ $
$
$ ibhwgVw mhlw 5 Cµq ] boil su DrmIiVAw moin kq DwrI rwm ] qU nyqRI $
$
$ dyiK cilAw mwieAw ibauhwrI rwm ] sµig qyrY kCu n cwlY ibnw goibMd nwmw ] dys $
$ $
$ $
$ vys suvrn rUpw sgl aUxy kwmw ] puqR klqR n sµig soBw hsq Goir ivkwrI ] ibnvµq $
$ $
nwnk ibnu swDsµgm sB imiQAw sµswrI ]1] rwjn ikau soieAw qU nId Bry jwgq
kq nwhI rwm ] mwieAw JUTu rudnu kyqy ibllwhI rwm ] ibllwih kyqy mhw mohn
ibnu nwm hir ky suKu nhI ] shs isAwxp aupwv Qwky jh Bwvq qh jwhI ] Awid
AMqy miD pUrn srbqR Git Git AwhI ] ibnvµq nwnk ijn swDsµgmu sy piq syqI
Gir jwhI ]2] nrpiq jwix gRihE syvk isAwxy rwm ] srpr vICuVxw mohy pCuqwxy
rwm ] hircµdaurI dyiK BUlw khw AsiQiq pweIAY ] ibnu nwm hir ky Awn rcnw
Aihlw jnmu gvweIAY ] hau hau krq n iqRsn bUJY nh kWm pUrn igAwny ] ibnvµiq
nwnk ibnu nwm hir ky kyiqAw pCuqwny ]3] Dwir AnugRho Apnw kir lInw rwm ]
Bujw gih kwiF lIE swDU sµgu dInw rwm ] swDsµgim hir ArwDy sgl klml duK
jly ] mhw Drm su dwn ikirAw sµig qyrY sy cly ] rsnw ArwDY eyku suAwmI hir
nwim mnu qnu BInw ] nwnk ijs no hir imlwey so srb gux prbInw ]4]6]9]

ibhwgVw mhlw 5, Cµq ]


ieh Sbd Cµq dy isrlyK hyT guru Arjn dyv swihb mhwrwj jI ny ibhwgVy rwg iv`c
aucwrn kIqw hY [ ies Sbd dI auQwnkw ivc ivdvwnW dI rwie vKrI vKrI hY, nmUny mwq® [
1. tIkw PrIdkot, iksy rwjy ƒ jo moh jwl ivc PisAw sI A^IrI vkq srIr iqAwgx vyly
moh mwieAw dy jwl ivcoN kFx leI ieh Sbd aucwrn kIqw [ 2. pMfq nrYx isMG jI dw ieh
ivcwr hY ik iksy rwjy ƒ jIA dwn id`qw hY Aqy moh jwl qoN Cufw ky jIvn b^iSAw [ 3. BweI
mnI isMG jI sµpRdwie glI sqovwlI, skyq mMfI vwly rwjy dy pRQwie disAw hY [ 4. dmdmI
tkswl dy igAwnI mhWpurK ptI vwly rwjy dunI cµd dy pRQwie ds rhy hn, ies leI koeI Sµkw
dI loV nh», auQwnkw keI vwr klpI hoieAw krdI hY [ ivdvwnW dy ivcwr ƒ TIk jW glq
donW g`lW qoN au~pr au~T ky iek g`l sp`St ho jWdI hY ik iksy mwieAwDwrI sKS ƒ gurU jI
$ $
$ ny qwrn ligAW ies Sbd duAwrw igAwn krwieAw hY [ $
$ $
$ auh BwvyN, mMfI skyq vwlw rwjw sI jW dunI cµd syT p`tI vwlw sI BwvyN dUjw qIjw koeI $
$ $
$ vI sI, ies JµJt ivc swƒ nh» pYxw cwhIdw kyvl Sbd dy isDWq v`l jwxw cwhIdw hY [ iek $
$ $
$ mwieAwDwrI hukmrwn jo DrmI rwjy dy nW nwl pukwirAw jWdw sI [ jdoN AMq smyN byhoSI dI hwlq $
$ $
$ ivc igAw qW ausdI cyqnW ƒ jgw ky igAwn dw aupdyS dy rhy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \251| b>e 547

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
boil su DrmIiVAw; moin kq DwrI rwm ] $
$
$ hy sRySt Drm ivc AVy hoey DrmI rwjy ! qUµ ies vyly su=aus rwm=vwihgurU dy nwm ƒ
$
$ $
$ boil=bolxw kr, qUµ pRmySr dy nwm vloN moin=cup kq=kwhqoN (iks leI) DwrI=Dwrx kIqI hoeI hY [ $
$ $
$ $
$
$ qU nyq®I dyiK cilAw; mwieAw ibauhwrI rwm ] $
$
$ $
ijMny ku rwm=vwihgurU dI mwieAw dy ibauhwrI=vpwr krn vwly hn ieh sB kuJ qUµ AwpxIAW
A`KW nwl dyK c`ØilAw hYN [

sµig qyrY kCu n cwlY; ibnw goibMd nwmw ]


hy rwjn ! qµU zrw soc goibMd=pRmySr dy nwm qoN ibnW qyry sµig=nwl pRlok jwx vwlI koeI
vsqU nhIN hY ?

dys vys suvrn rUpw; sgl aUxy kwmw ]


dys=ijs slqnq ivc qUµ rwj krdw hYN [ auh mulk vys=ilbws vw: SIgwr suvrn=sonw
rUpw=cWdI ieh sgl=swry kµm aUxy=ADUry Bwv ivArQ hn [

puq® klq® n sµig soBw; hsq Goir ivkwrI ]


puq®=bytw, klq®=iesqrI, dunIAW dI soBw=vifAweI, hsq=hwQI Goir=GoVy ieh sB
ivkwrI=duK rUp hn ieh swry sµig=nwl jwx vwly nh» [ AQvw ijnHW krky mn ivkwrI ho irhw
hY AYsy privrqI dy pswry jwl rUp hn [ iehnW ivcoN pRlok ivc kuJ vI jIv dy nwl nh» jwxw [

ibnvµq nwnk ibnu swDsµgm; sB imiQAw sMswrI ]1]


siqgurU jI ibnvµq=bynqI pUrbk PurmwauNdy hn ik swD sµgq qoN ibnW swry sµswrI suK
Aqy sµswrI ikirAw sB imiQAw rUp hn Bwv siQr rihx vwly nhIN hn ]1]

rwjn ikau soieAw qU nId Bry; jwgq kq nwhI rwm ]


hy rwjn ! qUµ ikauN nINd Bry=Br ky Bwv gUVI AividAw rUp nINd dy ivc sON irhw hY [ igAwn
AvsQw ivc jwgq=jwgdw kq=ikauN nh» ºN [

mwieAw JUTu rudnu; kyqy ibllwhI rwm ]


$ ies JUT rUp mwieAw dy rudnu=roxy ƒ ikqny hI ibllwhI=ivrlwp kr rhy hn [ pr rwm $
$ dI pRwpqI qoN ibnW sB ivArQ hY [ $
$ $
$ $
$
$ ibllwih kyqy mhw mohn; ibnu nwm hir ky suKu nhI ] $
$
$ $
$ ies mhW mohn=mohxI mwieAw dy vwsqy ikqny hI ibllwih=roNdy hn pr hir=vwihgurU $
$ $
$ dy nwm jpy qoN ibnW iksy ƒ suK pRwpq nh» hoxw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 547 \252| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
shs isAwxp aupwv Qwky; jh Bwvq qh jwhI ] $
$
$ $
$ shs=hzwrW purS isAwxp=sUJ bUJqw Aqy aupwv=Xqn krdy Q`k gey hn [ ijQy jwxw $
$ $
$ cwhuµdy hn qh=auQy jwhI=jWdy hn pr suK ikqy vI nh» imldw [ $
$ $
$ $
$ Awid AMqy miD pUrn; srbqR Git Git AwhI ] $
$ $
hy rwjn ! jo pRØBU, sµswr dy Awid=SurU ivc, miD=sµswr dy ivckwr dw smW, AMqy=nws AOr
srbq®=swirAW Git Git=GtW GtW Bwv srIrW-srIrW ivc prIpUrn hY [

ibnvµq nwnk ijn swDsµgmu; sy piq syqI Gir jwhI ]2]


siqgur jI ibnvµiq=bynqI pUrbk kQn krdy hn ik ijnHW ny sqsµgq ivc jw ky aus
vwihgurU dy nwm ƒ jipAw hY auh purS piq=ie`zq nwl pRlok rUpI Gr ƒ jWdy hn ]2]

nrpiq jwix gRihE; syvk isAwxy rwm ]


hy nrpiq=rwjn ! rwm=vwihgurU dy nwm qoN ibnW isAwxy syvk jwx ky gRihE=pkiVAw
hoieAw hY Bwv aunHW ¹ bhuq isAwxp vwly smJdw ºN AQvw hy rwjn ! qUµ jo jwxdw hYN ik
myry gRihE=Gr hn qy ieh myry syvk hn [

srpr vICuVxw; mohy pCuqwxy rwm ]


iehnW qoN srpr=zrUr vICuVxw=ivCV jwxw hY rwm=vwihgurU qoN Buly hoie moh vwly purS
AMq ƒ pScwqwp krdy hn [

*hircMdaurI dyiK BUlw; khw AsiQiq pweIAY ]


hircµdaurI=gµDrb ngrI vrgy jo JUTy pdwrQ hn iehnW ƒ dyK ky qUµ BuilAw hoieAw hYN
iehnW dI AsiQiq=siQrqw ikQoN pweIdI hY [

ibnu nwm hir ky Awn rcnw; Aihlw jnmu gvweIAY ]


hir=vwihgurU dy nwm qoN ibnW Awn=hornW kµmW ivc rcnw=l`gy rihx nwl suµdr mnu`Kw
jnm Aihlw=insPl gvw lYxw hY [

$ * not—hircµdaurI dI ivcwr :—hrIS cµdr pur, sUrj vµsI kul dw 28 vW rwjw hrIS cµdr jo sqvwdI qy $
$ sqI sI auh surg qoN if`gdw ngrI smyq AkwS ivc itk igAw [ AkwS ivc iek B®m mwqr ngrI pRqIq $
$ $
$ huµdI hY iesy ƒ gµDrb ngrI BI AwKdy hn ieh B®m kdI rwhI ƒ kdy ibrCW ivc BI Bwn huµdw hY svyry $
$ vw sµJ ƒ AkwS dy iksy ih`Øsy ivc vI b`J jWdw hY Bwv B®m mwqr hY [ vwsqv ivc hrcµdaurI koeI vsqU $
$ $
$ nhIN, kyvl imRg iq®Snw dI qrHW Duµd ivc i^AwlI rcnw hY [ siqgurW ny ijQy vI ies dw id®StWq vriqAw $
$ hY auQy siQrqw dw Bwv ilAw hY [ ijvyN imRg iq®SnW dw jl pRqIqI mwqr hY iesy qrHW ieh id®StWq imiQAw $
$ $
$ sµswr ƒ isD krn vwsqy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \253| b>e 547

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
hau hau krq n iq®sn bUJY; nh kWm pUrn igAwny ] $
$
$ hµgqw hI hµgqw kridAW vw mYN-mYN kridAW pdwrQW dI iq®SnW bUJY=buJdI nhIN hY nw
$
$ $
$ hI kWm=kwmnw pUrI hµudI hY Aqy nw hI igAwn hµudw hY AQvw ieh igAwny=jwx lY ik hau $
$ $
$ hau=mYN-mYN kridAW iq®SnW rUp A`g BI nh» buJdI Aqy kµm vI pUry nh» huµdy [ $
$ $
$ $
$ ibnvµiq nwnk ibnu nwm hir ky; kyiqAw pCuqwny ]3] $

siqgurU jI ibnvµiq=bynqI pUrbk kQn krdy hn ik hir=vwihgurU dy nwm jpy qoN ibnW
kyiqAw=ikqny hI jIv pScwqwp krdy hoey pRlok ¹ cly gey hn [
siqgurW dy AMØimRq bcn sunx dy nwl jdoN rwjy dw AMqSkrx Su`D ho igAw qW gurU swihb
jI ny A^IrlI pauVI aucwrn kridAW ikhw :

Dwir AnugRho; Apnw kir lInw rwm ]


hy rwjn ! rwm=vwihgurU ny AnugRho=ikrpw Dwr ky qYƒ Awpxw dws kr ilAw hY [

Bujw gih kwiF lIE; swDU sµgu dInw rwm ]


hy BweI ! rwm=vwihgurU ny qYƒ sµqW dw sqsµg dy ky bu`DI rUp Bujw qoN PV ky moh rUpI jwl
qoN k`F ilAw hY [

swDsµgim hir ArwDy; sgl klml duK jly ]


swD sµgq nwl iml ky jo hir=vwihgurU nwm dy ArwDx krky qyry swry klml=pwp Aqy
duK jly=sV gey Bwv Bsm ho gey hn [

mhw Drm su dwn ikirAw; sµig qyrY sy cly ]


su=sRySt dwn, SuB ikirAw Aqy Drm Awidk jo mhW v`fy swDn hn auh pRlok dy rsqy
ivc qyry swQI ho ky clxgy [

rsnw ArwDY eyku suAwmI; hir nwim mnu qnu BInw ]


rsnw nwl iek vwihgurU dI ArwDnw kr ijs krky qyrw mn-qn nwm ivc iB`j jwvy [

nwnk ijs no hir imlwey; so srb gux prbInw ]4]6]9]


$ siqgurU jI kQn krdy hn ik ijsƒ hir=vwihgurU Awpxy nwl imlwauNdw hY auh swirAW $
$ $
$ guxW nwl prbInw=cqur vw isAwxw ho jWdw hY [ $
$ $
$ not—sµsi¸q ivc ies dw srUp prbIx hY ijs dw ArQ hY=isAwxw, pUrn igAwnvwn [ $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 549 \254| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 22 ‰Awid AMg 549Œ $
$ $
$ slok mÚ 3 ] min prqIiq n AweIAw shij n lgo Bwau ] sbdY swdu n $
$ $
$ pwieE mn hiT ikAw gux gwie ] nwnk AwieAw so prvwxu hY ij gurmuiK sic $
$ $
$ $
$ smwie ]1] mÚ 3 ] Awpxw Awpu n pCwxY mUVw Avrw AwiK duKwey ] muMFY dI Ksliq $
$ $
n geIAw AMDy ivCuiV cotw Kwey ] siqgur kY BY Bµin n GiVE rhY AMik smwey ]
Anidnu shsw kdy n cUkY ibnu sbdY duKu pwey ] kwmu ¸oDu loBu AMqir sblw inq
DµDw krq ivhwey ] crx kr dyKq suix Qky idh muky nyVY Awey ] scw nwmu n lgo
mITw ijqu nwim nv iniD pwey ] jIvqu mrY mrY Puin jIvY qW moKMqru pwey ] Duir
krmu n pwieE prwxI ivxu krmw ikAw pwey ] gur kw sbdu smwil qU mUVy giq
miq sbdy pwey ] nwnk siqguru qd hI pwey jW ivchu Awpu gvwey ]2] pauVI ]
ijs dY iciq visAw myrw suAwmI iqs no ikau AMdysw iksY glY dw loVIAY ] hir
suKdwqw sBnw glw kw iqs no iDAwieidAw ikv inmK GVI muhu moVIAY ] ijin
hir iDAwieAw iqs no srb kilAwx hoey inq sµq jnw kI sµgiq jwie bhIAY muhu
joVIAY ] siB duK BuK rog gey hir syvk ky siB jn ky bµDn qoVIAY ] hir ikrpw
qy hoAw hir Bgqu hir Bgq jnw kY muih ifTY jgqu qirAw sBu loVIAY ]4]

slok mÚ 3 ] min prqIiq n AweIAw; shij n lgo Bwau ]


ibhwgVy dI vwr iv`c siqgurU jI ies Sbd duAwrw aupdyS dy rhy hn ik ijs dy mn ivc
gurW dw prqIiq=Brosw nh» AwieAw Aqy shij=SWqI srUp pRmwqmw ivc Bwau=pRym nh» l`gw [

sbdY swdu n pwieE; mn hiT ikAw gux gwie ]


ijs ƒ gurW dy sbdY=aupdyS dw swdu=Anµd nh» AwieAw [ aus mn dy hT Dwrn krn
vwly purS ƒ gux gw ky vI koeI lwB pRwpq nh» huµdw [ aus dy gux gwaux dw kI lwB ?

nwnk AwieAw so prvwxu hY; ij gurmuiK sic smwie ]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik sµswr ivc AwieAw hoieAw auh mnu`K dw prvwxu=
$ $
$ prvwxnIk hY ijhVw gurmuiK=muKI gurU swihb duAwrw sc srUp ivc smw rihMdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. AwieAw sPl qwhU ko gnIAY ] jwsu rsn hir hir jsu BnIAY ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 252Œ $
$ $
$ 2. AwieAw iqn kw sPlu BieAw hY iek min ijnI iDAwieAw ] $
$ $
$ ‰vfhµsu mÚ 5, AMg 579Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \255| b>e 549

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
mÚ 3 ] Awpxw Awpu n pCwxY mUVw; Avrw AwiK duKwey ] $
$
$ $
$ mUVw=mUrK vw mUV m`q vwlw purS Awpxy Awpy dI pihcwx nh» krdw ik myrw srUp kI $
$ hY sgoN kOVy bcn AwiK=bol ky Avrw=hornW dy mn ƒ duKwey=duKwauNdw Bwv duKI krdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$ muMFY dI Ksliq n geIAw; AMDy ivCuiV cotw Kwey ] $
$ $
ies AMDy=AigAwn ivc jo muMFY=mu`F dI KotI Ksliq=Awdq vw vwdI n geIAw=dUr nw
hoeI, ijs krky vwihgurU qoN ivCV ky jmW dIAW cotW KWdw hY [
swKI mlUky cODrI dI—gurU AMgd swihb jI dy smyN KfUr swihb ivc iek cODrI mlUkw
rihMdw sI [ jo ik SrwbI, kbwbI, durwcwrI qy mn-m`qIAw sI [ smW pw ky iesƒ iek ibmwrI
ny Aw GyirAw [ jYsw ik :
prmysr qy BuilAW ivAwpin@ sBy rog ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 135Œ
dy mhW Anuswr ies ƒ imrgI dw dOrw pYxw SurU ho igAw, ijs qoN ieh bhuq qµg hoieAw [ bhuq
aupcwr kIqy pr sPl nh» ho sikAW lokW qoN pu`Cig`C kIqI ik myrI ibmwrI ikvyN ht skdI hY
qW koeI kuJ kih idMdw qy koeI kuJ [ keI dyvI dyvqy iDAwey mnwey pr koeI Pwiedw nh» hoieAw [
iek idn iksy gurU ipAwry ny ikhw ik mlUkw cODrI ! qUµ qW ievyN hYN ijvyN ndI dy kµFy koeI ipAwsw
mr igAw hovy [ qyry kol dIn dunI dy SihnSwh gurU nwnk dyv jI dI dUjI joq gurU AMgd swihb
jI hn [ lokI dUr-dUr qoN Aw krky lwB auTwauNdy hn [ qUµ kol rih ky vI kuJ pRwpq nh» kr sikAw [
c`l ! gurU kol bynqI kr auh qyry duK nws kr dyxgy [ “gauN Bnwvy jON BwvyN ig`ly hI hox” dy
kQn Anuswr ieh durwcwrI Awpxy mqlb leI gurU crnW ivc igAw [ gurU jI ny puiCAw cODrI
jI ! pihlI vwr Awey ho d`so kI kwrn hY, qW kihx l`gw qpw jI ! mYƒ imrgI dw dOrw pYNdw hY
myry qy i¸pw kro [ gurU jI kihx l`gy, qUµ krm kI krdw hYN, KWdw pINdw kI hYN [ ausny s`co s`c ds
id`qw ik mYN mws Srwb Awid KWdw pINdw hW [ gurU jI ny cODrI ƒ Kwxw SuD Aqy h`k hlwl dI
kmweI krn leI ikhw qy Kws krky Srwb bwry mnHW kIqw ik jy qUµ A`j qoN Srwb pIxI C`fdw
hYN qW imrgI qYƒ C`f dyvygI [ cODrI ny pRx kIqw ik mYN A`j qoN bwAd Srwb nh» pIvWgw [ siqgurU
jI kihx l`gy ik jy qµU bcn dI aulµGxw kIqI qW imrgI iPr qyry kol Aw jwvygI, jy Srwb
nw pIvyNgw qW mYN Awpxy bcnW nwl bµnHdw hW qyry kol nh» AwvygI [ kuJ smW qW suK nwl lµG
igAw qy cODrI bcn qy p`kw irhw, pr iek idn vrKw ru`qy kwlIAW GtW cVH AweIAW qy cODrI
rih nh» sikAw nOkr ƒ Byj ky Srwb mMgvweI qy nwl nmkIn KwDw, jdoN srUr ijhw AwieAw
qW hvylI qy cVHky jo gurU AsQwn dy kol hI sI au~cy-au~cy gurU swihb dw nwm lY ky kihx l`gw
$ “qpw, htwieE hukm qumwrw” ik mYN pI leI hY AYsy suµdr mOsm ivc rih nh» sikAw [ qW gurU $
$ jI ny ikhw ik imrgI BI AweI hY qUµ iqAwr ho jw, ieh qW isr& myry bcnW dI bµnHI hoeI sI qy $
$ $
$ ausI smyN imrgI dw dOrw ipAw qW cODrI hvylI qoN isr prny hyT if`gw qy aus dy ifgidAW hI $
$ $
$ DOx t`ut geI qy mr igAw [ ies leI gurU jI kihMdy hn ik mu`F dI Kslq=Awdq nh» jWdI qy $
$ $
$ cODrI ny gurU swihb qoN ivCV ky mOq dI cot KwDI qy jo gurU qoN AwpxI mn dI Awdq krky vymuK $
$ $
$ huµdy hn auhnW dI AijhI hI hwlq huµdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 549 \256| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
siqgur kY BY Bµin n GiVE; rhY AMik smwey ] $
$
$ siqgurU dw fr Dwr ky kwm ¸oD AwidkW ƒ Bµin=BµinAw Bwv nws nh» kIqw Aqy nw hI $
$ $
$ SuB guxW ƒ GiVE=GiVAw Bwv bxwauxw kIqw hY AQvw siqgurW dy fr ƒ Dwr ky mn ƒ ivkwrW $
$ $
$ vloN Bµin=qoV ky GiVAw nh» ies leI AMØik=srUp ivc smwey=smwaux vloN rhY=rih igAw hY [ $
$ $
$ $
$ Anidnu shsw kdy n cUkY; ibnu sbdY duKu pwey ] $

siqgurW dy sbdY=aupdyS qoN jo vWJy hn auhnW dw shsw=Brm dUr nh» huµdw, ies leI
Anidnu=rwq idn duK pwauNdy hn [

kwmu ¸oDu loBu AMqir sblw; inq DµDw krq ivhwey ]


kwm, ¸oD, Aqy loB AwidkW dw smudwie ies srIr AMqir=ivc (s+blw) s=sihq blw=bl
dy hY ies leI inqwpRqI DµDw=ivvhwr kridAW hI swrw smW ivhwey=bqIq huµdw hY [

crx kr dyKq suix Qky; idh muky nyVY Awey ]


crx=pYr, kr=hQ dyKq=nyq® vw A`KW suix=sRvx vw kµn Aqy idh=idn muky=Kqm ho
gey Bwv nyVY=nzdIk h`Q, pYr, A`KW, kµn Awidk jo srIr dy ieMdry hn ieh Q`k gey hn qy
jIaux dy idn muk gey hn, Aqy mOq dy idn nyVY=nzdIk Awie=Aw gey hn; AQvw mOq dy
idn Awie muky=Aw cu`ky hn [

scw nwmu n lgo mITw; ijqu nwim nv iniD pwey ]


ies quk ivc nwmu qy nwim nwmI dw sWJw vIcwr AwieAw hY, nwm qy nwmI dw koeI &rk nhI
ikauNik nwm nwmI ivc AByd hoieAw krdw hY [ nwm auh SkqI hY jo nwmI nwl imlwaux vwlI
hY nwim=vwihgurU dw s`cw nwm mITw=ipAwrw n=nh» lgw ijs nwm qoN nON inDIAW pRwpq huµdIAW
hn AQvw s`cw nwm ipAwrw nh» l`ØigAw ijs krky nwmI Aqy nON inDIAW pRwpq hoxIAW sI [

jIvqu mrY, mrY Puin jIvY; qW moKMqru pwey ]


ieh jIv jdoN sµswr vwly pwsy jIauNdw hY jo aus vloN mr jwvy Aqy ijs prmySr vloN mirAw
hY aus pwsy jIvy qW moKMqru=AMqry Byd qoN Cutkwrw pw lYNdw hY [

Duir krmu n pwieE prwxI; ivxu krmw ikAw pwey ]


$ ieh pRwxW DwrI jIv ny Duir=Awid qoN hI sRySt krmW dw krqv krxw nh» pwieAw [ iPr $
$ $
$ krmW qoN ibnW kI pwiegw ? $
$ $
$ $
$ gur kw sbdu smwil qU mUVy; giq miq sbdy pwey ] $
$ $
$ hy mUrK ! qUµ gurW dy sbdu=aupdyS vw isiKAw ƒ sux ky ihrdy ivc smwil=sµBwlxw kr $
$ $
$ ikauNik gurW dI isiKAw krky hI qUµ mukqI dy swDnW ƒ miq=bu`DI ivc pwey=pwvyNgw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \257| b>e 549

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
nwnk siqgu r u qd hI pwey; jW ivchu Awpu gvwey ]2] $
$
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik siqgur W dy aup dyS rUp isDWq ƒ qd=qW hI pRwpq kr $
$ $
$ skyNgw jW=jdoN ihrdy ivcoN Awpu=hµkwr ƒ gvw dyvyNgw ]2] $
$ $
$ $
$
$ pau V I ] ijs dY iciq visAw myr w suA wmI; $
$
$ $
iqs no ikau AMdysw iksY glY dw loVIAY ]
ijs purS dy iciq=AMqSkrx ivc myrw suAwmI=mwlk vw vwihgurU visAw Bwv Xwd hY,
aus purS ƒ iksy BI g`l dw AMdysw=sµsw ikauN hovy Bwv nh» krnw cwhIdw [

hir suKdwqw sBnw glw kw, iqs no iDAwieidAw;


ikv inmK GVI muhu moVIAY ]
hir=vwihgurU jo swrIAW g`lW dw suK dyx vwlw hY ausƒ iDAwieidAw=Xwd kridAW iek
GVI jW inmK mwqr smW iks leI mUMh moVnw hY [

ijin hir iDAwieAw, iqs no srb kilAwx hoey;


inq sMq jnw kI sµgiq jwie bhIAY muhu joVIAY ]
ijnHW ny hir=vwihgurU nwm ƒ iDAwieAw=ismirAw hY ausƒ swry kilAwx=suK pRwpq hoey
hn, ies leI inqwpRqI sµq jnW dI sqsµgq ivc jw ky bYTxw krIey Aqy mu`K ƒ Bjn ismrn
ivc joVnw krIey [

siB duK BuK rog gey hir syvk ky; siB jn ky bµDn qoVIAY ]
hir=vwihgurU dy jo syvk ho gey hn auhnW dy jµmx mrn dy duK, pdwrQW dI ie`Cw rUp
Bu`K, Aqy haumY dw rog siB=swry gey=nws ho gey Aqy syvk jnW dy swry bµDn tu`t gey hn [

hir ikrpw qy hoAw hir Bgqu, hir Bgq jnw kY muih ifTY;
jgqu qirAw sBu loVIAY ]4]
jo hir=vwihgurU dI ikrpw id®StI nwl hrI pRmySr dw Bgq hoieAw hY auhnW hrI Bgq
jnW dw drSn dyiKAW hI swrw jgq qrnw loVIAY=cwhuµdw hY ]4]

$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 551 \258| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 23 ‰Awid AMg 551Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 3 ] syKw AMdrhu joru Cif qU Bau kir Jlu gvwie ] gur kY BY $
$
$ kyqy insqry BY ivic inrBau pwie ] mnu kToru sbid Byid qUµ sWiq vsY min Awie ] $
$ $
$ sWqI ivic kwr kmwvxI sw Ksmu pwey Qwie ] nwnk kwim ¸oiD iknY n pwieE puChu $
$ $
$ $
igAwnI jwie ]1] mÚ 3 ] mnmuK mwieAw mohu hY nwim n lgo ipAwru ] kUVu kmwvY
kUVu sµgRhY kUVu kry Awhwru ] ibKu mwieAw Dnu sµic mrih AMqy hoie sBu Cwru ] krm
Drm suc sµjm krih AMqir loBu ivkwru ] nwnk ij mnmuKu kmwvY su Qwie nw pvY
drgih hoie KuAwru ]2] pauVI ] Awpy KwxI Awpy bwxI Awpy KMf vrBµf kry ] Awip
smuMdu Awip hY swgru Awpy hI ivic rqn Dry ] Awip lhwey kry ijsu ikrpw ijs
no gurmuiK kry hry ] Awpy Baujlu Awip hY boihQw Awpy Kyvtu Awip qry ] Awpy kry
krwey krqw Avru n dUjw quJY sry ]9]

slok mÚ 3 ]
auQwnkw—ijs vkq sRI goieMdvwl swihb siqgurU jI invws kr rhy sn [ is`K Anµq pRkwr
dI syvw krky jIvx sPlw krdy sn [ koeI lµgr dI syvw, koeI JwVU, koeI jµgl qoN l`kVW,
keI ibAwsw qoN pwxI Br ky lµgr ivc pwauNdy [ is`K sµgqW dI hr smyN gurU dr BIV bxI rihMdI [
cwry vrnW dy lok AwpxI kilAwx ihq aupdyS lYx leI AwauNdy [ jYsw ik :
Kq®I bRwhmx sUd vYs aupdysu chu vrnw kau swJw ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 747Œ
ies mhWvwk Anuswr siqgurU b^iSS krdy [ SWq srUp, vYr rihq, sm id®StI ivc vrqdy [
jYsw ik :
siqguru purKu dieAwlu hY ijs no *smqu sBu koie ]
‰gauVI kI vwr mÚ 4, AMg 300Œ
pr kuJ eIrKwlU auQoN dy rihx vwly syK siqgurU jI nwl eIrKw krdy auh pirvwrW ivc bih
ky jdoN eIrKw dvYS dy vcn boldy qy ieh zihrIly bcnW dw Asr auhnW dy pirvwrW qy vI hox
l`gw [ ieh kudrqI dwq hY ijs Gr dy isAwixAW dw ijs pwsy ƒ ruK ho jwvy qW b`ØicAW dw
isAwixAw dy nwl hI ruK bdl jwieAw krdw hY [ ies leI SyKW dy b`ØicAW dy mn ivc eIrKw
dI A`g BtkdI pr koeI pyS nw jWdI [ iehnW b`ØicAW ny slwh kIqI ik gurU ƒ qµg krIey [ iek
$
$ FMg soicAw ik jdoN is`K ibAwsw qy pwxI Brn vwsqy jwx gulyly mwr ky GVy Bµn id`qy jwx [ $
$
$ ies mSvry dI pUrqI leI iehnW b`ØicAW ny AwpxI Srwrq SurU kr id`qI, jdoN is`K pwxI Brn $
$ $
$ vwsqy gey iehnW ny gulyly mwr ky GVy Bµn id`qy [ is`KW ny b`ØicAW dI Srwrq qy gu`sw qW nh» $
$ $
$ kIqw [ pr gurU jI ƒ iehnW SyKW dy b`ØicAW dI koJI hrkq qoN jwxU krwauNidAW bynqI kIqI ik $
$ $
$ $
$ * not—smqu dw aucwrn poolw º [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \259| b>e 551

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mhwrwj jI SyKW dy b`ØicAW ny swfy GVy Bµn id`qy hn [ swƒ kI krnw cwhIdw hY ikauNik pwxI
$
$ $
$
$ qoN ibnw sr nh» skdw [ siqgurU jI ny ipAwr AOr inmrqw dy sihq im`Ty ijhy bcnW nwl ikhw $
$
$
$ ik gurisKo ! ieh AigAwnIAW dy b`cy hn iehnW ƒ Bly bury dI pihcwx nhIN jy kuJ AwKogy qW $
$
$
$ tkrwA ho jwiegw [ b`cy hn smJ jwxgy qus» Awpxw pwxI Brn dw qrIkw bdl idau Bwv GiVAW $
$
$
$ dI QW qy mSkW ivc pwxI Br lY AwieAw kro, ijs nwl tkrwA vI nh» hovygw qy pwxI Brn $
$
$ dw kwrj vI ho jwvygw [ gurU jI dy kihx dy Anuswr is`K dUsry idn mSkW ivc pwxI Brn gey [ $
b`ØicAW ny dyiKAw ik hux gulyly nwl kµm nh» c`lygw [ dUsry idn SyKW dy b`cy qIr kmwn lY ky
mSkW ivc Cyk krn l`gy [ is`KW ny Pyr bynqI kIqI ik gurU jI hux qIrW nwl mSkW BI pwV
id`qIAW hn kI krIey ? qW siqgurU jI DIrj ivc boly ik ikhw BweI jl; gwgrW ivc lY AwieAw
kro [ gwgrW nwl jl ilAwauxw kIqw b`cy iPr vI nw hty [ ie`tW mwr ky ip`ql dIAW gwgrW
BµnxIAW SurU kr id`qIAW [ iPr is`KW ny Awx ky bynqI kIqI ik hux gwgrW qy ie`tW mwr ky Bµnx
l`g pey hn hux swƒ kI krnw cwhIdw hY [ qIsrI vwr dI bynqI sux ky cup ho gey, siqgurU jI
boly nh», is`K vI Bwxy iv`c rhy [ iek idn gurU jI iPrn qurn leI jw rhy sn qW auhnW dw
v`fw SyK iml igAw [ aus SyK pRqI siqgurW ny ieh Sbd aucwirAw :—

syKw AMdrhu joru Cif qU; Bau kir Jlu gvwie ]


hy SyK ! qUµ Awpxy AMdroN mwieAw qy juAwnI dw joru=bl C`f dyxw kr [ kuJ Kudw dw Bau=fr
Dwrx kr, Aqy Jlu=Sudwpuxw vw kmlpuxw gvwie=gvw dyxw kr Bwv GVy Bµnxy, gwgrW
qoVnIAW mSkW pwVnIAW inrvYr is`KW nwl vYr krnw ieh koeI cµgI g`l nh» [ AQvw hy
SyKw=isiKAw lYx vwly jigAwsU ! qUµ AMdroN joru=hµkwr C`f ky gurU dw Bau=fr Dwrx kr Aqy
¸oD rUp Jlu=Sudwpuxy ƒ gvwie=gvw Bwv nws kr dyxw kr [

gur kY BY kyqy insqry; BY ivic inrBau pwie ]


gurW dy BY=fr Dwrx krky kyqy=ikqny hI ins=prpMc qoN qry=qr gey hn pRØBU dy BY fr
ivic=AMdr irhW hI inrBau=fr qoN rihq prmwqmw pRwpq huµdw hY [

mnu kToru sbid Byid qUµ; sWiq vsY min Awie ]


gurW dy Sbid=aupdyS duAwrw vw: gurmMq® duAwrw Awpxy mn dy kToru=kTn, kur`Kq suBwA
ƒ Byid=ivMn@ dy, ies nwl qyry mn iv`c SWqI Aw ky vsygI [

$
sWqI ivic kwr kmwvxI; sw Ksmu pwey Qwie ] $
$
$ jo SWqI iv`c kwr kmweI jWdI hY sw=aus kwr ƒ Ksmu-pRmwqmw QW pwauNdw hY Bwv kbUl $
$
$ krdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk kwim ¸oiD iknY n pwieE; puChu igAwnI jwie ]1] $
$
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik kwm qy ¸oD AwidkW ivc lgky iksy ny BI vwihgurU ƒ nh» $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 551 \260| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pwieAw [ jy Aswfy kihx iv`c sµsw hY qW ibAws, ivSSt, igAwnIAW ƒ pu`C lau vw aunHW dy rcy $
$ $
$ Drm SwSqrW dy igAwqw igAwnI mhW purSW ƒ pu`C lvo ]1] Agy mnmuK : dI hwlq dsdy hn [ $
$ $
$ $
$ mÚ 3 ] mnmuK mwieAw mohu hY; nwim n lgo ipAwru ] $
$ $
$
$ mnmuK dy mn iv`c mwieAw dw mohu bhulqw Bwv bhuq krky hY ies krky aus dw vwihgurU $
$
$ dy nwm iv`c pRym nh» lgdw [ $

kUVu kmwvY kUVu sµgRhY; kUVu kry Awhwru ]


mnmuK purS JUT dI hI kmweI krdw hY [ JUTI kmweI qoN pRwpq hoieAw JUTw Dn sµgRhY=iek`Tw
krdw hY [ JUT dw hI Awhwru=Bojn Awid Ckxw krdw hY [

ibKu mwieAw Dnu sµic mrih; AMqy hoie sBu Cwru ]


ibKu=zihr vWg duK rUp mwieAw=Cl rUp Dnu ƒ sµic=iek`Tw krdw hI mr jWdw hY AMq
ƒ swrw Dn Cwru=suAwh rUp ho jWdw hY [ jYsw ik :
1. ibKu mwieAw sµic bhu icqY ibkwr....... ] ‰kwnVw mhlw 4, AMg 1297Œ

2. ibKu mwieAw kwrix Brmdy iPir Gir Gir piq gvwie ]


‰slok mhlw 3, AMg 1415Œ

krm Drm suc sµjm krih; AMqir loBu ivkwru ]


mnmuK jIv bwhroN lok idKwvy leI sRySt krm, Drm dy icMnH, suc=srIr dI piv`qrqw Awid
sµjm=swDn krdw nzr Aw irhw hY, pr ihrdy dy AMdr loB rUp ivkwr hY [ ijs krky krm
Drm suc sµjm sB ivkwru rUp ho irhw hY [ jYsw ik :
krm Drm sµjm suc nymw cµcl sµig sgl ibiD hwrI ]
‰svXy mhlw 5, AMg 1388Œ

nwnk ij mnmuKu kmwvY, su Qwie nw pvY;


drgih hoie KuAwru ]2]
siqgurU jI Purmwx krdy hn ik mnmuK jo BI krm kmwauNdw hY auh Qwie=kbUl nh» pYNdw,
$ ies leI mnmuK drgih ivc KuAwru=Krwb huµdw hY ]2] jYsw ik : $
$ $
$ 1. mnmuiK krm kmwvxy haumY AMDu gubwru ] ‰vwr soriT sloku mÚ 3, AMg 646Œ $
$ $
$ $
$ 2. mnmuK krm krY AjweI ] ijau bwlU Gr Taur n TweI ]7] $
$ $
$ ‰pRBwqI mhlw 5, AMg 1348Œ $
$ $
$ 3. mnmuiK mUlu gvwieAw drgh imlY sjwie ]3] ‰pRBwqI mhlw 1, AMg 1331Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \261| b>e 551

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
pauVI ] Awpy KwxI Awpy bwxI; Awpy KMf vrBµf kry ] $
$
$ auh vwihgurU Awp hI srb rUp ho irhw hY, Awp hI cwr KwxIAw AMfj, jyrj, syqj, auqBuj,
$
$ $
$ Awp hI cwr bwxIAW rUp bYKrI, m`Dm, psµqI, prw rUp hY [ qy Awp hI nO KMf qy Awp hI vrBµfW $
$ $
$ dy krn vwlw hY [ $
$ $
$
$ nO KMfW dI igxqI :—1. kurU KMf, 2. ihrnmX KMf, 3. ielwbRq KMf, 4. kyqumwl KMf, $
$
5. hirvrK KMf, 6. rµmXk KMf, 7. ikMpurK KMf, 8. Bdr KMf, 9. Bwrq KMf [

Awip smuMdu Awip hY swgru; Awpy hI ivic rqn Dry ]


Awpy Awp sq smuMdr rUp ho irhw hY AQvw Awp hI smuMdr rUp ho irhw hY [ Awp hI aus
iv`c (sw+gru) s=sihq gru=grlqw (zihr) rUp ho irhw hY [ aus iv`c Awp hI cOdW rqn Dry
hoey hn [ vw: Awp hI smuMdr hY, Awp hI swgr hY [ swgru=sgr rwjy dy pu`qrW ny DrqI putky
ijhVw bxwieAw hY aus dw nwm swgr hY [ ijs ƒ Aj k`l “KwfI jW guB” kihMdy hn [

Awip lhwey kry ijsu ikrpw; ijs no gurmuiK kry hry ]


ijs auqy vwihgurU ikrpw krdw hY aus ƒ Awp hI rqn lhwey=lBwauNdw hY Awp hI ijs
ƒ gurmuK bxwauxw krdw hY auh hI SuB guxW dy nwl hry=hrw huµdw hY AQvw auh hI gurmuK
huµdw hY [

Awpy Baujlu Awip hY boihQw; Awpy Kyvtu Awip qry ]


Awp hI vwihgurU Baujlu=sµswr rUp smuMdr hY [ Awpy nwm igAwn rUp boihQw=jhwj hY [
Awp hI Kyvtu=mlwh hY Awp hI qrxy vwlw jigAwsU rUp hY [ jYsw ik :
1. guru pauVI byVI gurU guru qulhw hir nwau ]
guru sru swgru boihQo guru qIrQu drIAwau ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 17Œ
2. guru boihQu guru byVI qulhw mn hir jip pwir lµGwieAw ]1]
‰mwrU mhlw 1, AMg 1040Œ

Awpy kry krwey krqw; Avru n dUjw quJY sry ]9]


hy krqy purK vwihgurU qUµ Awp hI jIvW ƒ pYdw krx vwlw hYN qy Awp hI jIvW qoN krm
krwaux vwlw hYN [ Avru=hor dUjw quJY=qyry sry=sudrS vw brwbr dw koeI nh» hY ]9] jYsw ik :
$ 1. krx kwrx pRØBu eyku hY dUsr nwhI koie ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 276Œ $
$ $
$
$ 2. krn krwvn krnY jogu ] jo iqsu BwvY soeI hogu ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 276Œ $$
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 545 \262| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 24 ‰Awid AMg 553Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 5 ] hir nwmu n ismrih swDsµig qY qin aufY Kyh ] ijin kIqI $
$
$ iqsY n jwxeI nwnk iPtu AlUxI dyh ]1] mÚ 5 ] Git vsih crxwribMd rsnw $
$ $
$ jpY gupwl ] nwnk so pRBu ismrIAY iqsu dyhI kau pwil ]2] pauVI ] Awpy ATsiT $
$ $
$ $
qIrQ krqw Awip kry iesnwnu ] Awpy sµjim vrqY sÍwmI Awip jpwieih nwmu ] Awip
dieAwlu hoie Bau KMfnu Awip krY sBu dwnu ] ijs no gurmuiK Awip buJwey so sd
hI drgih pwey mwnu ] ijs dI pYj rKY hir suAwmI so scw hir jwnu ]14]

sloku mÚ 5 ] hir nwmu n ismrih swDsµig; qY qin aufY Kyh ]


jo purS sqsµgq ivc jw ky hir=vwihgurU dw nwm nh» ismrdy aunHW dy qn aupr lwhnqW
rUpI Kyh aufdI hY, AQvw-auhnW dy qin=AMqSkrx ivc pwp vw: kwm Awidk ivkwrW rUpI
Kyh aufdI hY [

ijin kIqI iqsY n jwxeI; nwnk iPtu AlUxI dyh ]1]


ijs vwihgurU ny pwlxw posxw kIqI hY, jo ausƒ nh» jwxdy auhnW dI inkµmI dyh ƒ iPt
lwhnq hY [
mÚ 5 ] Git vsih crxwribMd; rsnw jpY gupwl ]
BgqW dy ihrdy ivc vwihgurU dy crxwribMd=crx kml vsdy hn Aqy aunHW dI rsnw=jIB
gopwl dy nwm ƒ jpdI hY [ jYsw ik :
crn kml inmK irdY Dwry ] goibMd jpq siB kwrj swry ]
‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1349Œ

nwnk so pRBu ismrIAY; iqsu dyhI kau pwil ]2]


siqgurU jI kQn krdy hn ik ijs mnu`K srIr krky so=auh pRBu=vwihgurU ismirAw jWdw
hY iqsu=aus dyhI ƒ pwil=pwlxw kro [ AQvw-ijnHW sµqW dI dyhI Bwv ihrdy ivc vwihgurU dy
crn kml vsdy hn Aqy rsnw=jIB nwl go=DrqI dy pwil=pwlk vwihgurU dy nwm ƒ jpdy
hn Aqy qn krky aus pRBu=mwlk dw ismrn krdy hn gurU jI Purmwn krdy hn ik auhnW
$ sµqW dI dyh ƒ pwlxw kro [ $
$
$ ies slok ivc siqgurU jI ny gurmiq dw aupdyS id®VH krwauNidAW d`ØisAw hY ik jo purwqn $
$
$
$ smyN qoN kuJ AYsy m`q cly Aw rhy sn ik srIr ƒ suAwh ml ky rKo, bsqI qoN dUr rihxw, kdI $
$
$
$ bsqI ivc nh» vVxw, mMg ky Kwxw, ivhly rihxw, Awpxy Awp ƒ XogI hox dw hµkwr krnw, $
$
$
$ hzUr kihMdy hn ik hT Xog duAwrw qus» srIr ƒ ieqny kSt idMdy ho, DUxIAW qwpxIAW, dyh $
$
$
$ ƒ du`K dyxw ies ivc krqwr dI pRwpqI mMnI bYTy ho; hzUr Awpxy is`KW ƒ dsdy hn ik auhnW $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \263| b>e 553

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ XogIAW dy hT DrmI krm qoN swvDwn BI krdy hn, ijvyN vrmI dy kutx nwl s`p nh» mrdw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ vrmI mwrI swpu n mreI nwmu n suneI forw ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 381Œ $
$ $
$
$ aus dw kuJ vI nh» ivgVdw iesy qrHW mn rUp s`p dyh rUp vrmI ivc, kwm ¸oD rUp zihr $
$
$ dy sihq hY [ srIr ƒ kSt dyx nwl mn kwbU nh» Aw skdw [ dyhI qoN kµm lYx dI QW ies $
$ $
ƒ Zlq qrIikAW nwl rogI krnw vwihgurU dI kropI lYxI hY [ ijs dyhI nwl sq krm Aqy
vwihgurU dI BgqI krnI hY aus dyhI dI ivSyS krky sµBwl krnI cwhIdI hY [
id®StWq—ijs qrHW iek bwdSwh ny iqMn GoVy Aqy iqMn GoV-svwr iek prK krn leI
mMgvwey Aqy auhnW ƒ hukm kIqw ik ieqny smyN ivc qus» ieqnw pYNfw qYh krnw hY [ quhwfy
ivcoN ijhVw shI smyN TIk qrIky nwl vwps AwieAw ausƒ ienwm id`qw jwvygw [ iehnW ivc
iqMny hI GoV-svwr Al`g-Al`g vIcwrW dy sn [ iek ny qW GoVy ƒ AYsI A`fI lweI nw Awp
ikqy ruikAw Aqy nw hI GoVy ƒ ikqy roikAw A^Ir BuKw ipAwsw GoVw Tokr Kw ky if`g ipAw
Aqy mr igAw, ies krky ieh smyN isr nh» phuµc sikAw, qy ieh bwdSwh dI ^uSI pRwpq nh»
kr sikAw [ dUjw Ajy auQy hI KVw hY GoVy qy kwTI nh» pweI, aus ny GoVy dI mwlS bhuq kIqI,
inhwrIAW idMdw irhw Aqy rwq idn GoVy dy duAwly hoieAw irhw qy mMjl v`l quirAw hI nh» [
qIjw Akl vwlw sI [ ausny swry rsqy dw ihswb lw ilAw qy vµf kr leI iek idn ivc
mYN ikqnW pYNfw qYA kr skdw hW qy auh iesy qrHW auqny hI mIl qy jw ky Arwm krdw, smyN
isr KWdw pINdw irhw qy GoVy ƒ BI dwxw pwxI smyN isr idMdw irhw qy ies qrHW nw qW GoVw
qµg hoieAw Aqy s&r vI shI mukdw irhw [ bwdSwh dI hzUrI ivc iqMny iek`ly-iek`ly phuµc
gey qW bwdSwh ny pihly ƒ pu`ØiCAw ik GoVw ikQy hY qW kihx l`gw jI GoVw qW mr igAw
hY ies qy bwdSwh dI kropI hoeI ik qUµ myrw GoVw mwr id`qw hY ies leI qUµ ies dy lwiek nh» [
qYƒ Agy qoN GoVw nh» imlygw [ dUjy ƒ pu`ØiCAw ik qUµ d`s, qW auh kihx l`gw ik mYN qW GoVy
ƒ inhwrIAW hI dyNdw rih igAw ieqny ƒ smW lµG igAw, qW bwdSwh ny ikhw ik qUµ BI GoVy
dy lwiek nh» ikauNik qUµ s&r dw iek mIl BI qYA nh» kIqw qW iPr GoVy ƒ inhwrIAW dyx
dw kI Pwiedw ? qIsrw GoV svwr hwzr hoieAw qW GoVw BI TIk svwr BI TIk s&r BI shI
smyN isr inbiVAw, bwdSwh ny ikhw qUµ GoVy dy lwiek hYN Aqy bwkI donW ƒ szw hoeI [
iesy qrHW pRmwqmw iek bwdSwh dI inAwe» hY [ iqMn qrHW dy jIv hn qy dyh rUpI GoVI
imlI hY [ iek qW auh hn jo dyhI ƒ du`K dy ky gwl lYNdy hn, qy dUjy auh hn jo dyhI dy hI
pwlx poSx ivc l`gy rihMdy hn, pRmwqmw dI pRwpqI rUp mMzl v`l iek kdm BI nh» cldy,
$ AQvw—nwm ismrn v`l iek kdm BI nhIN vDy kyvl dyh dIAW mwlSW krn ivc hI l`gy $
$ rhy [ vwihgurU dI drgwh ivc auhnW ƒ BI szw huµdI hY [ qIsry auh hn jo izMdgI dw pRmwqmw $
$ $
$ dI pRwpqI rUp inSwnw im`Q lYNdy hn [ smyN dI vµf krky smyN isr au~Tx, smyN isr sOxw, inqnym $
$ $
$ krnw qy jp qp kridAW dyhI dI pwlxw BI nwl hI krnI auh mMzl pRwpq krn ivc s&l $
$ $
$ ho jWdy hn [ ies bwry gurU jI kihMdy hn ik ijs dyhI nwl nwm dI kmweI krnI hY aus dyhI $
$ $
$ ƒ pwil=pwlxw Bwv sµBwlxw kr qW pRmwqmw rUpI bwdSwh dI pRsµnqw hovygI [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 553 \264| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
pauVI ] Awpy ATsiT qIrQ krqw; Awip kry iesnwnu ] $
$
$ krqw=rcnhwr vwihgurU Awp hI ATsiT=ATwhT qIrQ rUp hY Aqy Awp hI XwqrU ho $
$ $
$ ky qIrQW au~pr ieSnwn krdw hY [ $
$ $
$
$ qIrQ—ieh sµsi¸q dw pd hY jo “q®I” DwqU qoN bixAw hY [ 1. jo pwpW qoN qwry [ 2. pivq® $
$
$ mMny gey AsQwn ijhw ku ihMdUAW ny gµgw, jgµnwQ, kWSI Awid mMny hn, pr gurmiq ivc nwm $
$ $
ƒ sB qoN v`fw qIrQ mMØinAw hY [ jYsw ik :
1. qIriQ nwvx jwau qIrQu nwmu hY ]
qIrQu sbd bIcwru AMqir igAwnu hY ] ‰DnwsrI mhlw 1, AMg 687Œ
2. ATsiT qIrQ iqsu sµig rhih ijn hir ihrdY rihAw smwie ]4]
‰gUjrI mhlw 3, AMg 491Œ

Awpy sµjim vrqY sÍwmI; Awip jpwieih nwmu ]


sÍwmI=mwlk vw pRmwqmw Awp hI sµjmI ho ky sµjmW ivc vrqdw hY Aqy Awp hI nwm
jpwauNdw hY [ jYsw ik :
Awip jpwey jpY so nwau ] Awip gwvwey su hir gun gwau ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 270Œ

Awip dieAwlu hoie Bau KMfnu; Awip krY sBu dwnu ]


vwihgurU Awp hI idAwlU ho ky jµmx mrn dy vw: jmW dy Bau=fr ƒ KMfnu=nws krdw
hY Aqy Awp hI gurU rUp ho ky sB jIvW ƒ nwm dw dwn dyxw krdw hY [

ijs no gurmuiK Awip buJwey; so sd hI drgih pwey mwnu ]


Awp hI ijs ƒ gurmuiK=muKI gurU swihb duAwrw buJwey=smJwauNdw Bwv Awqm igAwn dI
soJI idMdw hY auh sdw hI drgwh ivc mwnu=ie`zq pwey=pwauNdw hY [

ijs dI pYj rKY hir suAwmI; so scw hir jwnu ]14]


hir=vwihgurU suAwmI=mwlk ijs dI pYj=ie`zq r`KxI cwhuµdw hY auh purS scw=s`c srUp
hir=vwihgurU ƒ jwnu=jwx lYNdw hY ]14] jYsw ik :
1. hir jugu jugu Bgq aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ]
‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ
$ $
$
$ 2. sµqw kI pYj rKdw AwieAw Awid ibrdu pRiqpwlw ]2] ‰soriT mÚ 5, AMg 611Œ $$
$ 3. Bgqw dI sdw qU rKdw hir jIau Duir qU rKdw AwieAw ] $
$ $
$ ‰soriT mÚ 3, AMg 637Œ $
$ $
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \265| b>e 555

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 25 ‰Awid AMg 555Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 3 ] haumY ivic jgqu muAw mrdo mrdw jwie ] ijcru ivic dµmu $
$
$ hY iqcru n cyqeI ik krygu AgY jwie ] igAwnI hoie su cyqµnu hoie AigAwnI AMDu $
$ $
$ kmwie ] nwnk eyQY kmwvY so imlY AgY pwey jwie ]1] mÚ 3 ] Duir KsmY kw hukmu $
$ $
$ $
pieAw ivxu siqgur cyiqAw n jwie ] siqguir imilAY AMqir riv rihAw sdw
rihAw ilv lwie ] dim dim sdw sm@wldw dµmu n ibrQw jwie ] jnm mrn kw
Bau gieAw jIvn pdvI pwie ] nwnk iehu mrqbw iqs no dyie ijs no ikrpw kry
rjwie ]2] pauVI ] Awpy dWnW bIinAw Awpy prDwnW ] Awpy rUp idKwldw Awpy
lwie iDAwnW ] Awpy monI vrqdw Awpy kQY igAwnW ] kauVw iksY n lgeI sBnw
hI Bwnw ] ausqiq brin n skIAY sd sd kurbwnw ]19]

slok mÚ 3 ] haumY ivic jgqu muAw; mrdo mrdw jwie ]


ies AMØimRq bcn ivc siqgurU jI Purmwn krdy hn ik swrw sµswr haumY=hµgqw mmqw
ivc mr irhw hY, mrdw hI mrdw jw irhw hY [ jYsw ik :
1. haumY ivic jgu ibnsdw mir jµmY AwvY jwie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 33Œ
2. haumY krqw jgu muAw gur ibnu Gor AMDwru ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 34Œ
haumY : haumY dw srUp do BwvnW dw simlq hY ijs ivc mYN Aqy myrI do ivcwr iml ky
haumY dw srUp bxdw hY [ swrw sµswr ies mYN-myrI dy c`kr ivc PisAw hoieAw hY haumY dw iqAwg
vwihgurU ƒ smripq hoey ibnW nh» ho skdw [ haumY dy iqAwg ivc vI do BwvnW hn qUµ Aqy
qyrI jdoN ieh p`k jwvy ik mYN dI QW qUµ dI Bwvnw vs jwvy [ jYsw ik :
1. mY nwhI pRB sBu ikCu qyrw ] ‰iblwvl mÚ 5, AMg 827Œ
2. kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hY so qyrw ] ‰slok kbIr, AMg 1375Œ
Aqy myrI dI QW qyrI dw pwT p`k jwvy qW haumY dI nivrqI huµdI hY haumY nivrqI nwl
hI suK, SWqI, jµmx mrx qoN rihq pdvI pRwpq huµdI hY [ ies dI nivrqI ivc vwihgurU nwl
iek hoeIdw hY [ ijqnI dyr q`k haumY ihrdy ivc hY auqnI dyr jµmxw, mrnw, Awauxw, jwxw,
duK klyS ASWqI 84 ivc Btkxw imtdw nh» [ sµswr dI ies BVkwht ƒ dyKidAW jIvW dI
$ dSw siqgurU jI auprokq pMgqI iv`c pRgt krdy hn [ ijhVw jIv haumY dIAW lorIAW ivc $
$
$ jIvn bqIq krky haumY dI god ivc hI mr jwie ausdw jIvn haumY qoN hI iPr SurU ho jWdw $
$
$
$ hY ies qrHW Awauxw jwxw bixAw rihMdw hY [ $
$
$ $
$
$ ijcru ivic dµmu hY, iqcru n cyqeI; ik krygu AgY jwie ] $
$
$ $
$ ijMnw icr srIr ivc dµmu=suAws huµdy hn auqnw icr jIv vwihgurU ƒ n cyqeI=Xwd nh» $$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 555 \266| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krdw ies leI Agy pRlok ivc jw ky kI krygw ? ies leI jIv kol ijMnw icr suAwsW dI $
$ $
$ pMUjI hY auqnw icr jIv ƒ ieh krm krnw cwhIdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ijcru AMdir swsu iqcru syvw kIcY jwie imlIAY rwm murwrI ]25] $
$ $
$ ‰rwmklI mÚ 3, AMg, 911Œ $
$ $
$ $
$ igAwnI hoie so cyqµnu hoie; AigAwnI AMDu kmwie ] $
jo purS igAwnvwn huµdy hn auh qW cyqn pRBU dw srUp hI ho jWdy hn pr AigAwnI purS
AMnHy hI krmW ƒ kmwauNdy hn [

nwnk eyyQY kmwvY so imlY; AgY pwey jwie ]1]


jo jIv krm eyQY=ieQy sµswr ivc kmwauNdw hY ausdw Pl Agy jw ky pRlok ivc pwiegw
Aqy jo krm ipCly jnm ivc kmwey sn auhnW dw Pl hux imldw hY [ jYsw ik :
1. jYsw bIjY so luxy jo Kty sou Kwie ] ‰sUhI mÚ 1, AMg 730Œ
2. jyhw bIjY so luxY krmw sµdVw Kyqu ] ‰bwrhmwhw mWJ mÚ 5, AMg 134Œ

mÚ 3 ] Duir KsmY kw hukmu pieAw;


ivxu siqgur cyiqAw n jwie ]
DurW qoN KsmY=vwihgurU dw hukm hoieAw hY ik siqgurU qoN ibnW pRØBU dw nwm cyiqAw
n jwie=jipAw nhIN jWdw [ jYsw ik :
ibnu siqgur nwmu n pweIAY BweI ibnu nwmY Brmu n jweI ]
‰soriT mÚ 1, AMg 635Œ

siqguir imilAY AMqir riv rihAw; sdw rihAw ilv lwie ]


jo purS siqgurW ƒ imilAw hY aus ny siqgurW qoN igAwn pRwpq krky jwx ilAw ik
auh pRØBU myry AMdr hI riv=iml irhw hY ies leI auh sdw hI vwihgurU ivc ilv lwauNdw hY [

dim dim sdw sm@wldw; dµmu n ibrQw jwie ]


sdw hI dim dim=suAws-suAws ivc pRØBU dw ismrn krdw hY, ies leI aus dw koeI BI
suAws ibArQ nh» jWdw [ jYsw ik :
$ $
$ 1. swis swis nh vIsrY An kqih n Dwvau ] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 812Œ $
$ $
$ 2. sws sws sws hY jyqy mY gurmiq nwmu sm@wry ] $
$ $
$ swsu swsu jwie nwmY ibnu so ibrQw swsu ibkwry ]7] ‰nt mhlw 4, AMg 980Œ $
$ $
$
$ swKI—iek vwr Arjn Bgvwn i¸Sn jI dy drSn krn leI Bgvwn jI dy itkwxy $
$
$ ’qy phuµicAw [ jdoN kuµqI pu`qr Arjn Bgvwn jI dy smIp-Bwv nyVy phuµicAw qW vyK ky hYrwnI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \267| b>e 555

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hoeI kuJ pRSn pRgt ho gey pr cu`p irhw pRSnW dy kwrnW ƒ by-sbrI nwl vyKdw irhw [ ies
$
$ $
$ dy pRSnW dy kwrn ieh sn ik Bgvwn jI dy dovyN nyqr bMd sn, h`Q ivc mwlw leI hoeI sI [ $
$ $
$
$ Arjn socdw hY ik ijs Bgvwn dw nwm iqMny lokW ivc jipAw jWdw hY auh Bgvwn iks $
$
$
$ dw nwm jpdy hn [ ijs dw iDAwn sm`sq pRwxI Dwrdy hn [ auh Bgvwn iks iDAwn swDnW $
$
$
$ ivc hY [ kuJ smyN bwAd Bgvwn jI smwDI qoN auQwn hoey Bwv auTy, Arjn ny jw ky nmSkwr $
$
$ kIqI [ Bgvwn jI ny swry pirvwr dI suK sWd pu`CI [ donW pwisAW qoN suK sWd pu`C puCw ky $
Awpxy sµsy nivrqI vwsqy Arjn ny Bgvwn sRI i¸Sn jI ƒ pu`ØiCAw ik Aj mYƒ ies g`l
dI bVI hYrwnI hoeI hY ik qusIN BI iksy dw nwm jpdy ho AOr iDAwn Drdy ho [ mYN ieh jwnxw
cwhuµdw hW myry pRSnW dw au~qr idau [
1. pRSn : qus» mwlw iks dI Pyrdy ho ?
au~qr : jo myrI mwlw Pyrdy hn [
2. pRSn : qus» iks dw iDAwn Drdy ho ?
au~qr : jo myrw iDAwn Drdy hn [
3. pRSn : qus» iks dw nwm jpdy ho ?
au~qr : jo myrw nwm jpdy hn [
ieh au~qr sux ky Arjn hor vI hYrwn hoieAw pr iek pRSn hor kIqw [ ik auhnW Bgq
jnW dy ivcoN Awp jI ƒ sB qoN ipAwrw kOx hY ? Arjn dI Bwvnw smJdy hoey Bgvwn jI
ny ikhw ik qyry qoN ibnW hor kOx ipAwrw ho skdw hY [ Bgvwn dI muKoN khI hoeI g`l qoN Arjn
dI qs`lI nw hoeI ikauNik Bgvwn jI mnoN nh» kih rhy sn [ Aw^r Bgvwn ny s`c ikhw ik
Arjn qyry nwloN auh mYƒ ipAwrw hY ijhVw mYƒ qyry nwloN v`D ipAwr kr irhw hY [ Arjn ƒ
sUKm ijhI eIr^w PurI Aqy ikhw idKwE kOx hY ? Arjn ƒ nwl lY ky Bgvwn ndI iknwry
jMgl ivc phuµcy ijQy iek Syr ndI dy ivckwr pwxI pIx dI lwlsw ivc KVw sI pr pwxI
nh» sI pI irhw; Bgvwn jI kihx l`gy ik Arjn ! mYN ieho ijhy BgqW dy iDAwn ivc smwiDSt
huµdw hW ! pwxI dw ipAwsw, iFfoN Bu`Kw ipCly jnm dw qp`svI ies smyN ies dI ieh hwlq
hY ik mn iekwgr ho ky nwm ivc l`gw hoieAw hY [ hr suAws nwl nwm dw icMqn kr irhw
hY [ nwm Bu`l jwx dy BY kwrn pwxI nh» pI irhw [ iek-iek pl ivc pRwx Kqm ho rhy hn
pr pwxI pI ky Awpxy pRwxW dI r`ØiKAw nh» kr irhw, hr dm dy nwl nwm ƒ sµBwl irhw
hY hux qUµ au~cy-au~cy nwm dw aucwrn kr ieh kµnW duAwrw sux ky nwm dw lwhw lYNdw rhygw
qy pwxI BI pI lvygw [ Arjn ny nwm aucwrn kIqw qW Syr dI smwDI KulHI swhmxy i¸Sn
$ jI KVy nzr Awey qW Syr pwxI C`f ky m`Qw tykx dI Bwvnw nwl qurn l`gw qW Bgvwn jI $
$
$ ny h`Q KVw krky rok id`qw Aqy ikhw ik jy myrI KuSI lYxI hY qW pihlW pwxI pI qW Syr ny $
$
$
$ pwxI pIqw qy Bgvwn i¸Sn dy crnW ivc m`Qw tyikAw jdoN Bgvwn jI ny isr ’qy h``Q riKAw $
$
$ ausy vyly Syr dw jwmw iqAwg ky qp`svI rUp Dwrn krky bYkuµT ƒ clw igAw qW Arjn bVw $
$
$
$ hYrwn hoieAw, pu`ØiCAw mhwrwj ieh kI kOqk hY qW Bgvwn jI ny d`ØisAw ik ipCly jnm ivc $
$ $
$ AMq vyly nyVy qoN ir`Jdy mws dI vwSnW qoN ies dy AMdr mws Kwx dw sµklp hoieAw aus ie`Cw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 555 \268| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dy kwrn iesƒ Syr jUnI imlI pr ipCly jnm dI BgqI dy pRqwp krky ies jnm ivc vI $
$ $
$ suAws-suAws nwm jpdw irhw, ies ƒ pihly jnm dw ieh sµskwr id®VH irhw [ $
$ $
$ $
$ $
$
$
jnm mrn kw Bau gieAw; jIvn pdvI pwie ] $
$
$ aus dy mn ivcoN jnm mrn dw Bau=fr gieAw=nws ho igAw hY Aqy aus ny jIvn pdvI
$
$ $
$ pRwpq kr leI hY [ jYsw ik : $

1. jnm mrx ko cUko shsw swDsµgq drswrI ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 207Œ
2. jnm mrx kw Bau gieAw Bwau Bgiq gopwl ] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 45Œ

nwnk ieh mrqbw iqs no dyie;


ijs no ikrpw kry rjwie ]2]
siqgurU jI PurmwauNdy hn ik ieh mrqbw=murwqbw, ruqbw, Ahudw ausƒ dyNdw hY ijs auqy
rjwie=rzw dy krn vwlw vwihgurU AwpxI ikrpw id®StI krdw hY [
mrqbw=ArbI ivc ies Sbd ƒ mrqbh kihMdy hn [ sMgXw-ruqbw, au~cw nIvW hox dw
Bwv, ruqbw=drjw AiDkwr, pdvI [
rjweI=ArbI ivc rzw=ie`Cw, mrzI, KuSI [

pauVI ] Awpy dWnW bIinAw; Awpy prDwnW ]


auh pRBU Awp hI dWnW=jwnx vwlw vw dwn dyx vwlw º Awpy hI bInw=id®stw Bwv dyKx
vwlw º Awp hI swirAW qoN prDwnW=muKI hY [ jYsw ik :
1. qU drIAwau dwnw bInw mY mCulI kYsy AMqu lhw ]
‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 25Œ
2. qUµ dwnW qUµ bInW mY bIcwru ikAw krI ] ‰nwmdyv jI, AMg 727Œ
3. Awpy dwnw Awpy bInw ] Awpy Awpu aupwie pqInw ]
‰mwrU solhy mhlw 1, AMg 1020Œ

Awpy rUp idKwldw; Awpy lwie iDAwnW ]


Awpy hI sYÍ srUp Bwv Awqimk srUp ƒ idKwauNdw hY Aqy Awp hI iDAwnW=iDAwn Bwv
smwDI lwauNdw hY [ jYsw ik :
$ $
$ Awpy rUp kry bhu BWqIN nwnku bpuVw eyv khY ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 350Œ $
$ $
$ $
$
$ Awpy monI vrqdw; Awpy kQY iDAwnW ] $
$
$ $
$
$ Awp hI monI=cup ho ky vrqdw hY Awp hI bkqw bx ky igAwn dIAW g`lW krn vwlw hY [ $
$
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \269| b>e 555

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ kbhU moinDwrI lwvY iDAwnu ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 277Œ
$
$ $
$ $
$
$ kauVw iksY n lgeI; sBnw hI Bwnw ] $
$
$ $
$
$ vwihgurU kauVw=duKdwiek iksy ƒ BI nh» lgdw sBnW ƒ hI Bwnw=cµgw l`gdw hY [ jYsw $
$
$ ik : $
$ $
$ $
1. kauVw boil n jwnY pUrn BgvwnY Aaugxu ko n icqwry ]
‰sUhI mhlw 5, AMg 784Œ
2. ieku iPkw n gwlwie sBnw mY scw DxI ] ‰slok PrId, AMg 1384Œ

ausqiq brin n skIAY; sd sd kurbwnw ]19]


aus vwihgurU dI ausqiq=aupmW ƒ koeI BI brin=kQn nh» kr skdw ies leI mYN ausqoN
sdw sdw kurbwnw=bilhwr jWdw hW ]19] jYsw ik :
1. ausqiq khnu n jwie muKhu quhwrIAw ]
mohI dyiK drsu nwnk bilhwrIAw ]1] ‰Punhy mhlw 5, AMg 1361Œ
2. ausqiq krih Anyk jn AMqu n pwrwvwr ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 275Œ

vihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 557 \270| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 26 ‰Awid AMg 557Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 1 Gru 2 ] morI rux Jux lwieAw BYxy swvxu AwieAw ] qyry $
$
$
$ muMD ktwry jyvfw iqin loBI loB luBwieAw ] qyry drsn ivthu KMnIAY vµ\w qyry nwm $
$
$ ivthu kurbwxo ] jw qU qw mY mwxu kIAw hY quDu ibnu kyhw myrw mwxo ] cUVw Bµnu plµG $
$ $
$ isau muMDy sxu bwhI sxu bwhw ] eyqy vys krydIey muMDy shu rwqo Avrwhw ] nw mnIAwru $
n cUVIAw nw sy vµguVIAwhw ] jo sh kµiT n lgIAw jlnu is bwhVIAwhw ] siB
shIAw shu rwvix geIAw hau dwDI kY dir jwvw ] AMmwlI hau KrI sucjI qY sh
eyik n Bwvw ] mwiT guµdweˆØI ptIAw BrIAY mwg sµDUry ] AgY geI n mMnIAw mrau
ivsUir ivsUry ] mY rovµdI sBu jgu runw ruµnVy vxhu pMKyrU ] ieku n runw myry qn kw
ibrhw ijin hau iprhu ivCoVI ] supnY AwieAw BI gieAw mY jlu BirAw roie ] Awie
n skw quJ kin ipAwry Byij n skw koie ] Awau sBwgI nIdVIey mqu shu dyKw soie ]
qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ] sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu
isr syv krIjY ] ikau n mrIjY jIAVw n dIjY jw shu BieAw ivfwxw ]1]3]

vfhµsu mhlw 1 Gru 2 ]


ieh Sbd pihly pwqSwh sRI gurU nwnk dyv jI mhwrwj dw aucwrn kIqw hoieAw hY [
not—ies Sbd dy do ArQ hn [ iek AMq®Iv Aqy dUjw bwhJ hY [ ies krky auQwnkw vI
ies Sbd ivc do hI lgxgIAW [ iek AMqrIv dUjI bwhJ [ pihlI auQwnkw ies pRkwr hY [
auQwnkw—bRhmw dI kul kSp irSI jI hoey, ijs dy Gr hrnkSp qy hrxwKS hoieAw
qy hrxwKS dy Gr pRihlwd Bgq sI [ auhnW dy A`Øgy rwjw ibrocn jI, qy rwjw ibrocn jI
dy Gr bl-rwjw ƒ ivSƒ jI ny bwvn rUp ho ky CilAw Aqy aus dI BgqI dy pRBwv krky
pqwl ivc aus dy drvwzy A`Øgy pihrw dyxw svIkwr kIqw [ ies ‘bl rwjw’ dy Gr ‘bwnwsur’
nwmI pu`qr pYdw hoieAw ijs ny ‘kYlwS prbq’ ’qy bYT ky bVw BwrI qp kIqw Aqy iSvjI ƒ
pRsµn krky aus qoN hzwrW bwhW dw bl vrdwn ilAw [ rwjw ‘bwnwsur’ ny bVIAW KuSIAW mnweIAW [
imRdµg Awidk vwjy vjw ky iSvjI mhwrwj ƒ bhuq pRsµn kIqw [ auprµq Awpxy Sihr ivc
AgnI qy paux dw kot auswr ky cauPyry jl KweI iqAwr krky bVw Anµd pUrvk inrBYA ho
ky rihx l`gw [ Awpxw Aimq bl vyK ky rwjw ‘bwnwsur’ dIAW BujW iksy nwl Xu`D krn vwsqy
Prkx lg peIAw [ rwjw idl ivc ivcwry :
$ $
$ cOpeI— BeI Kurk lrby ibn BwrI ] kW ky sµg kroN Xu`D BwrI [ $
$ $
$ nh» sUr dyKq mYN AYsw ] jw ky sµg kroN rx vYsw ]1] $
$ $
$
$ ArQwq—rwjw idl ivc ivcwrdw hY ik bwhW ƒ bVI Kurk ho rhI hY [ jo iksy XoDy nwl $
$
$ jµg kIqy qoN ibnw ht nh» skdI [ ies krky myry brwbr dw hor ikhVw hY [ ijs nwl mYN jµg $
$ $
$ krky bwhW dI Kurk imtwvW [ iesy joS ivc keI phwVW ƒ tkrwA-tkrwA ky cUr kr id`qw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \271| b>e 557

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pr bwhW dI Kurk Pyr vI nw geI [ AMq ƒ iSvjI pws jw ky ikhw [ ik mYƒ koeI mhWblI sUrmw $
$ $
$ d`s, ijs nwl mYN X`uD krky idl dw zoS TµFw krW [ $
$ $
$ ieh g`l sux ky iSvjI ny ikhw ik Gbrw nh» qyry nwl X`uD krn vwlw Xwdv kul ivc $
$ $
$ sRI i¸Sn Bgvwn ivSƒ dw Avqwr hovygw [ bwnwsur pRsµn ho ky kihx l`gw auh kdoN Avqwr $
$ $
$ lvygw ? mYƒ iks qrHW pqw l`Øgygw ik i¸Sn jI ny Avqwr Dwr ilAw Aqy myry nwl iks smyN $
$ $
Xu`D krygw ?
ieh g`l sux ky iSvjI ny rwjy ƒ iek Dujw ‰JµfwŒ dy ky ikhw ies ƒ Awpxy mMdr au~pr
KVw kr dyh [ ijs vyly ieh Awpxy Awp if`g pvygw qW smJ leI ik myrw SqrU pYdw ho igAw
hY [ rwjy ny s`q vcn kih ky iSvjI pwsoN Dujw lY leI Aqy Gr jw ky Awpxy mMdr au~pr KVI
kr id`qI [ ieh jo kuJ au~pr d`ØisAw hY ieh aus dy Grwxy dw hwl hY ijs dw ik ies swKI
nwl sµbµD hY, ies rwjy bwnwsur dI iek lVkI “aUKW” nwm krky sI, ies dI mW dw nwm
“bwnwvqI” krky sI [ jo rwjy bwnwsur dI ptrwxI sI [ jo aUKW nwm dI lVkI bVI Akl Skl
vwlI sI [ ividAw pRwpqI vwsqy rwjy ny iesƒ pwrbqI pws pVHny pwieAw hoieAw sI [ jo s`q
swl lgwqwr Awpxy GroN kYlwS prbq auqy pVHx jWdI qy muV Gr AwauNdI sI [
iek idn aUKW ny dyvnyq hI iSvjI qy pwrbqI ƒ igRhsq-Drm kridAW vyK ilAw [ ijs
qoN pqI dI pRwpqI vwsqy aUKW dy idl ivc vI ie`Cw pYdw ho geI [ pwrbqI ny ies dy AMq®Iv Bwv
ƒ smJ ky ikhw auqwvlI nw ho qYƒ qyry hox vwly pqI dw pihlW supny ivc ic`qr Awvygw [ iPr
qUµ aus ƒ l`B ky pqI vr lvIN [ ieauN Biv`Kq vcn kih ky aUKW ƒ ivdw kr id`qw [ Gr Aw
ky aUKW rwq idn audwsI ivc rihx l`g peI [ ijs qy AMn-pwxI vI QoVHw KwieAw kry, Aqy hws
ivlws qoN vWJI rhy [ ies dI AYsI dSw vyK ky rwjy ny ies ƒ iek suµdr bgIcw qy aus ivc qlwb
bxvw id`qw [ h`sx Kyfx vwsqy dwsIAW rK id`qIAW [ aUKW ny aus bgIcy ivc pwrbqI dI pUjw
vwsqy iek suµdr AsQwn iqAwr krvwieAw Aqy sdIv kwl pwrbqI dI pUjw krdI rhy [
iek idn pqI imlwp dI Xwd ivc sON geI Aqy pwrbqI dy vr krky iek suµdr cVHdI
jvwnI vwly g`BrU dw supny ivc aUKW ƒ drSn hoieAw [ supny ivc hI Awhmxo swhmxy bYT
ky pRym meI g`lW krdy rhy [ jd aUKW nyVy ho ky srIrk Coh pRwpq krn l`gI qW nINd Ku`lH geI [
h`Q pswrdI qy muV A`KW mItdI hI rih geI [ pr pqI dyv jI muV nw Awey [ bs pwrbqI dy
vcn Anuswr Awpxw hox vwlw pqI smJ ky ausy dI Xwd qy myl dy iKAwl ivc lIn ho ky
audws rihx l`gI [ sKIAW shylIAW ny bhuq pu`ØiCAw pRMqU iksy ƒ Awpxw Byq nw d`Øsy [ AMq
ƒ iek ‰ic`qr ryKw nwmIŒ sKI ny jo icqrkwrI ivc cqur sI, ivsvwS dy ky ikhw ik qUµ by-
$ $
$ iJjk ho ky Awpxy idl dI g`l d`s dy, mYN qyrw kMm pUrw krWgI ikauNik : $
$ $
$ Ioj_ mo k o vr bRhmw ny dIno ] vs myr y sB hI ko kIno ] $
$ $
$ myry sµg swrdw rhY ] vwky bl krho jo khY ] $
$ $
$ Ab qU µ khu ApnI bwq ] kYs y ktI Awj kI rwq ] $
$ $
$ mo so kpt kro inj ipAwrI ] puj vo Ng I sB Aws iqhwrI ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 557 \272| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bs ic`qr ryKw dI ieh g`l sux ky aUKW ny Awpxw swrw idl aus A`gy KolH id`qw Aqy
$
$ $
$ jo kuJ supny ivc bIiqAw sI aus dw nkSw gurU swihb jI ny ies Sbd duAwrw prgt kIqw [ $
$ $
$ hux aUKW Awpxy supn drSn dI swrI hwlq suxwauNdI hY : ikauNik kwvX Swsq® ivc cwr pRkwr $
$ $
$ dw drSn kQn kIqw hY : $
$ $
$ $
$ 1. pRq`K drSn [ 2. mUrqI drSn [ $
$ $
3. srvx drSn [ 4. supn drSn [
3. morI rux Jux lwieAw [ 2. BYxy swvxu AwieAw ]
4. qyry muµD ktwry jyvfw iqin loBI loB luBwieAw ]
7. qyry drsn ivthu KMnIAY vµ\w qyry nwm ivthu kurbwxo ]
8. jw qU qw 5. mY mwxu kIAw hY quDu ibnu kyhw myrw mwxo ]
9. cUVw Bµnu plµG isau muMØDy sxu bwhI sxu bwhw ]
10. eyqy vys krydIey muMØDy shu rwqo Avrwhw ]
11. nw mnIAwru n cUVIAw nw sy vµguVIAwhw ]
12. jo sh kµiT n lgIAw jlnu is bwhVIAwhw ]
13. siB shIAw shu rwvix geIAw hau dwDI kY dir jwvw ]
14. AMmwlI hau KrI sucjI qY sh eyik n Bwvw ]
15. mwiT guµdWeI ptIAw BrIAY mwg sµDUry ]
16. AgY geI n mMnIAw mrau ivsUir ivsUry ]
17. mY rovµdI sBu jgu runw ruµnVy vxhu pMØKyrU ]
18. ieku n runw myry qn kw ibrhw ijin hau iprhu ivCoVI ]
1. supnY AwieAw 6. BI gieAw mY jlu BirAw roie ]
19. Awie n skw quJ kin ipAwry Byij n skw koie ]
20. Awau sBwgI nIdVIey mqu shu dyKw soie ]
21. qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]
22. sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ]
23. ikau n mrIjY jIAVw n dIjY jw shu BieAw ivfwxw ]1]3]
not—ies Sbd dw ArQ AnvyN rIq nwl hY [ AnvyN qoN Bwv hY ik ArQ krn dIAW 6
rIqW dy ivc iek rIq ArQ dI cµgI jVqI leI AglIAW qu`kW ipCy qy ipClIAW Agy krky
ArQ krnw [
$ ArQ SurU : 1. supnY AwieAw—supny dy ivc ijs vyly myrw pqI AnruD AwieAw [ 2. BYxy $
$
$ swvxu AwieAw—hy ic`qr ryKw BYxy ! aus vyly mYƒ ieho ijhw swvxu=Anµd pRwpq hoieAw [ $
$
$
$ 3. morI rux Jux lwieAw—ijvyN swvx dy mhIny AweIAW hoeIAW kwlIAW GtW ƒ vyK ky $
$
$
$ mor rux Jux lw ky pYlW pwauNdw hY [ rux Jux=sµsi¸q, DwqU=rU Aqy pMjwbI ivc rux=brIk gwauxdy $
$
$ Sbd ƒ kihMdy hn, m`Dmu m`Dm gwauxw, imTw-imTw Sbd [ 2. pMCIAW dw Sbd jo auh KuSI vyly $
$
$
$ krdy hn ieQy b`dlW ƒ vyK ky morW dw KuSI ivc bolx dy Sbd dw Bwv hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \273| b>e 557

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
4. qyry muMD ktwry jyvfw iqin loBI loB luBwieAw ] $
$
$ $
$ ies leI ausdy ktwry=ktwkS nyqrW dI iqKI id®StI ny jo jyvfw=r`Øsy vWg Pswaux vwly $
$ sn iqnHW loBI nyqrW ny loB dy ky mYN muMD=iesq®I ƒ luBwiemwn kr ilAw hY [ $
$ $
$ $
$ 5. mYN mwxu kIAw—iqs vyly mYN Awpxy mn ivc mwx=hµkwr kr ilAw ik myrw pqI Aw $
$ ky iml igAw hY [ $
$ $
6. BI gieAw mY jlu BirAw roie—mwx krn nwl BI=Pyr auh myry koloN clw igAw [ swrI
rwq iPr mYN A`KW ivc jl Br ky roxw kIqw [ ieh g`l ic`qr ryKw ƒ suxwauNdI ipAwry pqI
dy iDAwn ivc inmgn ho geI Aqy swhmxy hI pqI ƒ smJ ky kihx l`gI [
7. qyry drsn ivthu KMnIAY vµ\w—hy pqI dyv ! mYN qyry=quhwfy drSnW qoN KMnIAY=tukVy
vµ\w=hovW Bwv qyry auqoN tukVy-tukVy ho jWdI hW [ qyry nwm ivthu kurbwxo : Aqy Awp jI dy nwm
qoN bilhwr kurbwx jWdI hW [

8. jw qU qw mY mwxu kIAw hY
quDu ibnu kyhw myrw mwxo ]
jdoN Awp jI pRwpq hoey mYN qW hI mwx kIqw hY [ Awp qoN ibnw myrw inmwxI dw kwhdw
mwx hY ikauNik pqI qoN bgYr AOrq dw kuJ mwx nh» huµdw [ ic`qr ryKw ƒ aUKW kihMdI hY ik
mYN qW aus vwsqy suµdr cUVw pihinAw, sohxw ijhw plµG vI ivCwieAw pr smJ nh» AwauNdI
ik ikauN clw igAw ieh g`l sux ky ic`qr ryKw jvwb idMdI hY [

9. cUVw Bµnu plMG isau muMDy sxu bwhI sxu bwhw ]


hy suµdr muMDy=AOrq aUKW ! bwhw=Bujw sihq cUVy ƒ Bµn dy Aqy bwhI=bwhIAW sihq plµG
ƒ qoV dy ikauNik :

10. eyqy vys krydIey muMØDy shu rwqo Avrwhw ]


hy ipAwrI muMDy=suµdr sKI, ieho ijhy suµdr ilbws krn nwl BI jy shu=pqI Avrwhw=hornW
ivc jw rwqo=qdwkwr Bwv pRIqIvwn hoieAw hY [ pqI qoN ibnw iesq®I dy iSMgwr krny iksy lyKy
nh» hn
XQw— 1. bsq® ibBUKn suK bhuq ibsyKY ] Eie BI jwnau ikqY n lyKY ]
$ ‰Awsw mhlw 5, AMg 373Œ $
$ $
$ 2. cµdnu moil AxwieAw kuµgU mWg sµDUru ] $
$ $
$ coAw cµdnu bhu Gxw pwnw nwil kpUru ] $
$ $
$ jy Dn kµiq n BwveI q siB Afµbr kUVu ]4] $
$ $
$ siB rs Bogx bwid hih siB sIgwr ivkwr ] $
$
$ ‰isrIrwg mhlw 1, AMg 19Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 557 \274| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ aUKW bolI— $
$ $
$ $
$
$
11. nw mnIAwru n cUVIAw nw sy vµguVIAwhw ] $
$
$ $
$ mYƒ rwq vwlw auh mnIAwru=minAwrw nh» imldw ijs ny cUVIAW pihnweIAW sn Aqy $
$ $
$ nw hI rwq vwlIAW cUVIAW idsdIAW hn Aqy nw hI rwq vwlIAW k`c dIAW vµgW hn [ $
$ 1. not—mnIAwru : pihly mnIAwru jOhrI dw nwm huµdw sI, sihjy-sihjy k`c dy mxky, cUVI
$
Awid vycx vwly qy cUVI ho igAw [ hux mnIAwr Anyk qrHW dy iSMgwr qy sjwvtI smwn vycx
vwly ƒ kihMdy hn [ 2. not : ies pMgqI ivc vµg qy cUVI do Sbd Awey hn cUVI : jo AnykW
DwqW jYsy sonw ip`ql Awid ivcoN iksy dI vI huµdI hY [ vµg=k`c dI vw vµgVI=iesq®IAW dy
h`Q dw pqlw kµgxw vµg dw ArQ cUVI Aqy cUVI dw ArQ vµg vI l`gdw hY pr ijQy dovyN
pd iek`ØTy Aw jwx qW ArQ iesy qrHW krnw [

12. jo sh kµiT n lgIAw jlnu is bwhVIAwhw ]


jo Awpxy pqI dy kµiT=gl nh» lgdIAW is=auh bwhVIAwhw=bwhW jlnu=swV jwx [

13. siB shIAw shu rwvix geIAw hau dwDI kY dir jwvw ]
swrIAW sKIAW Awpo Awpxy pqIAW nwl rwvix=Anµd Bogx leI GrW ivc geIAW hoeIAW
hn hau=mY ivCoVy dI A`g nwl dwDI=sVI hoeI iks dy dir=bUhy A`Øgy jwvW [

14. AMmwlI hau KrI sucjI qY sh eyik n Bwvw ]


hy AMmwlI=AMmw=mW smwn ipAwr krn vwlI qy siqkwr Xog v`fI sKI ic`qr ryKw mYN Awpxy
vloN KrI=Kry Bwv cµgy suc`jI=suc`jpxy kIqy pr aus pqI ƒ myry cµgy suc`jW ivcoN iek vI suc`j
Bwvw=cµgw nh» l`gw ic`qr ryKw ny ikhw ik qYN ikhVy-ikhVy suc`jpxy kIqy hn [ qW aUKW jvwb
dy rhI hY [

15. mwiT guµdWeI ptIAw BrIAY mwg sµDUry ]


mwiT=bxwey Bwv kµGI nwl svwr ky ieko ijhy vwl krky ptIAW guµdxW kIqIAW qy
mwg=jd cIrnI pw ky kys doh» pws» kIqy jwx qW ryKw dI qrHW jo cmVI idKweI dyx l`gdI
hY ausƒ mWg kihMdy hn [ soBw vwsqy, hwr iSMgwr krn vwlIAW AOrqW aus ryKw ivc sµDUr Br
idMdIAW hn [ ijs ƒ mWg dw sµDUr ikhw jWdw hY [ ieh gurbwxI ivc Awey pd dI ivAwiKAw
$ leI bwhJ ArQ ivc id®StWq vjoN hY, pr gurmiq ivc ieh inMdq krm hY [ cldy id®StWq $
$ $
$ ivc aUKW kihx l`gI ik mYN pqI ƒ KuS krn vwsqy mWg ivc sµDUr Brnw kIqw [ $
$ $
$ $
$ 16. AgY geI n mMnIAw mrau ivsUir ivsUry ] $
$ $
$
$ jdoN Awpxy pqI dy AgY= swhmxy geI qW mMnIAw=mnjUr nw hoeI ikauNik jy svIkwr hoeI $
$
$ huµdI qW C`f ky nw jWdw ies qy mYN Jur-Jur ky mr rhI hW qy hux kI hwlq hoeI hY : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \275| b>e 557

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
17. mY rovMdI sBu jgu runw ruMnVy vxhu pMØKyrU ] $
$
$ $
$ jdoN myrw pqI clw igAw qW mYN ieqnw roeI ik myry Bwxy mYƒ vyK ky swrw jgq hI runw=roNdw $
$ $
$ hY hor qW kI kihxw hy vxhu=vx dy swry pMØKyrU=pMCI vI ruµnVy=rudn krdy nzr Awey [ $
$ $
$ $
$
$
18. ieku n runw myry qn kw ibrhw ijin hau iprhu ivCoVI ] $
$
pr myry qn dw ibrhw=ivCoVw iek auh nh» runw=roieAw ijs ny mYƒ pqI qoN ivCoV id`qw hY [

supnY AwieAw BI gieAw mY jlu BirAw roie ]


not—ies quk dw ArQ AnvyN rIq Anuswr Sbd dy mu`F ivc ho cu`kw hY [

19. Awie n skw quJ kin ipAwry Byij n skw koie ]


mYƒ QW itkwxy dw pqw nw hox krky hy ipAwry pqI mYN quJ kin=qyry vl Aw nh» skdI
Aqy nw hI iksy hor ƒ qyry v`l Byj skdI hW [

20. Awau sBwgI nIdVIey mqu shu dyKw soie ]


hy sRySt BwgW vwlI nIdVIey=n»d ! qUµ Aw ky pRwpq ho qyry Awaux nwl mqu=mqW-Swied
mYN Awpxy pqI ƒ vyK lvW qW sKI ic`qr ryKw bolI :

21. qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]


ik qyry swihb=mwlk-pqI dI koeI g`l bwq AwKY=suxwvy qW qUµ ausƒ kI dyvyNgI qW aUKW
ny au~qr id`qw ik :

22. sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ]
mYN Awpxw isr v`F ky mUVHy dy QW qy aus dy bYTx leI vydWgI Aqy isr qoN ibnw hI mYN
aus dI syvw krWgI [

23. ikau n mrIjY jIAVw n dIjY


jw shu BieAw ivfwxw ]1]3]
aus A`gy ikauN nw mr jweIey, Awpxy jIA ƒ ikauN nw smripq kr deIey jw=ijs krky
$ $
$ shu=pqI ivfwxw=ibgwnw Bwv prwieAw hoieAw pqI Awpxw ho jwvy [ aUKW qoN ieh hvwlw sux $
$ $
$ ky ic`qr ryKw ny srusqI ƒ mnw ky ilKx dw swrw smwn mMgw ky, Awpxy gurW dw iDAwn Drky $
$ $
$ sB SihrW dy nkSy vwh ky ivKwauxy SurU kr id`Øqy, hor iksy nkSy Bwv ic`qr qy auh KuS nh» $
$ $
$ hoeI, pr jdoN duAwrkw dw nkSw swhmxy AwieAw ijs vyly i¸Sn blB`d® AwidkW dy ic`q® vyKy $
$ $
$
$ qW mUMh qy kuJ pRsµnqw dy icMnH pRgt hox l`gy jdoN AnuruD dw ic`qr vyiKAw qW Srmw ky bolI : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 557 \276| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ cOpeI—Ab mn cor sKI mY pwieE ] rwq XhI myry iFg AwieE ]
$
$ $
$ kr Ab sKI qU kCU aupwie ] Xwko FUµiF khUµ qy lXwie ] $
$ $
$ $
$ ieh g`l suxidAW hI ic`q® ryKw ny ikhw ik iesƒ qUµ nh» jwxdI ? ieh qW smuMdr dy $
$ $
$ iknwry duAwrkw ngrI ivc rihMdw hY qy Xwdv vµs ivc Bgvwn i¸Sn jI dw poqrw qy prdumn $
$ $
$ dw pu`qr hY [ ieqnI g`l kih ky ic`q® ryKw jognI ielH dw rUp Dwrn krky au~f geI Aqy duAwrkw $
$ $
i¸Sn jI dy mMdr ivc pRvyS kr geI [ AnuruD ƒ su`qw vyKidAW hI mMjy smyq cu`k ky AkwS
rsqy ho ky aUKW dy mMdr ivc Aw phuµcI qy aus ivXognI dw du`K dUr kIqw [ ieh purwxk kQw
Bgvq purwx dy iq®htvyN AiDAwey ivc imldI hY qy dsm gRµQ ivc ieh pRsµg pMnw 530 auqy
iliKAw hoieAw hY [ ieh ArQ id®StWq ivc lgwauxw qy ies dw dUjw ArQ AMqrIv hY [

dUjw ArQ—
dUjI auQwnkw—iek PkIr rwm QMmn nwm dw jo sRySt krxI dw mwlk, lokW ivc ibdq,
krwmwqW dw mwlk qy gurU nwnk swihb dI mwsI dw pu`qr sI [ ieh PkIr pUrn vYrwgvwn,
sµswr qoN auprwm qy pRmwqmw ƒ imlx vwly keI jigAwsU Awpxw Gr bwr iqAwg ky ies dy
nwl irhw krdy sn, ieh jmwq Pyrdw sI, pr ies dI AwpxI AvsQw Aijhy QW TihrI sI
ik ijs qoN Agy Kud ƒ rsqy dw pqw nh» l`gdw sI ieh Awpxw du`K iksy ƒ d`s vI nh» sI
skdw [ iek ien gurU nwnk swihb jI dw Acwnk myl hoieAw qW ies ny swrI AvsQw kQn
kIqI [
not—gurdwspur izlHy ivc btwly lwgy mnyS ipMf ies dw fyrw hY jo A`j klH gurduAwrw
rwmQµmn krky mShUr hY qy ies ƒ kwPI lok mMndy hn qy keI ies ƒ sOx dw Swh vI kihMdy
hn [
not—ies &kIr rwmQµmn dw pihlw AsQwn ksUr ivc hY jo ik bhuq pRis`D hY qy dUjw
AsQwn btwly lwgy hY [
not—ies &kIr dw nwm keI Qµmx Swh vI lYNdy hn [
pihly ArQ ivc rUpk Alµkwr vriqAw hY ijs ivc aUKW qy ic`q® ryKw dw sµbwd AwieAw
hY pr AslI isDWq jigAwsU pRqI Qµmn Swh ƒ muKwqb krky aupdyS id`qw [ gurU swihb ƒ rwm
QMmx kihMdw hY ik smwDI rUp supny ivc ieSt rUp dy drSn hoey ‰inr ivklp smwDI ivc
kyvl cyqn mwqr dy drSn huµdy hn [ swivklp smwDI Awpxy ieSt rUp dy drSn huµdy hn [Œ
$ ijs dy ivCoVy qy iPr qVP l`g geI, jdoN drSn hoie qW Purnw PuirAw ik mYƒ drSn ho gey $
$
$ pr hµkwr ho igAw ik mYƒ qW drSn ho gey pr bwkI AYvyN iPrdy hn rwm Qµmx kih irhw hY $
$
$
$ ik ibrqI dy itkw ivc mYƒ $
$
$
$ 1. supnY AwieAw—hy gurU jI supny rUp smwDI ivc drSn hoey aus vyly AYsI hwlq ho geI, $
$
$
$ smwDI rUp nINd ivc ic`q ibrqI dI iekwgrqw rUp supnw AwieAw qW prmySr dw cmqkwr $
$
$
$ hoieAw [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \277| b>e 557

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. BYxy swvxu AwieAw ] hy BYxy=sKI rUp mhWpurSo qW mYƒ bhuq hI swvxu=Anµd Aw ky
$
$ $
$ pRwpq hoieAw [ $
$ $
$
$ 3. morI rux Jux lwieAw—qW morI=golkW rUp morIAW ivc jo rihx vwly ieMd®y hn ienHW $
$
$ suµdr Junkwr lw id`qw Bwv ^uSI dw fµf rOlw pRmySr prwiex ho geIAW [ $
$ $
$ $
$ XQw— 1. muK suhwvy nwmu cau AwT phr gux gwau ] ‰rwg mwrU mhlw 5, AMg $
$ $
1099Œ

2. rsnw gIDI bolq rwm ] pUrn hoey sgly kwm ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 195Œ

3. jyqw pyKnu qyqw iDAwnu ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 236Œ

4. sRvx pivqr gur sbd sRvx kY ] ‰Bw: gurdws jIŒ

swry ieMdry eys pwsy l`g gey SOk AvsQw rUp sOx dw mhInw Aw ky pRwpq hoieAw [

4. qyry muMD ktwry jyvfw iqin loBI loB luBwieAw ]


aus pRmwqmw dy jo nyq® hn kmlW vq cOVy hn, ktwKS=iqKy qIrW dIAW AxIAW vq
jyvfw=r`sy bfy r`Øsy dI inAweIN bµnHx vwly aunHW ny mYƒ loBx ƒ loB ivc loBwieAw hY [ ic`q®
ryKw inAweIN gurU jI kihMdy hn rwm Qµmx ƒ hy sKI ! auh Anµd ikQy igAw qW &kIr jgXwsU
kihMdw hY [
5. mY mwxu kIAw—mYN mwxu=hµkwr kIAw=kIqw
6. BI gieAw—ies krky BI=iPr myry kolo auh Anµd clw igAw mYN buDI rUp A`KW=vYrwg
jl nwl Brky roxw kIqw Bwv kuJ ku kmI smJ ky iPr vYrwg Dwrn kIqw Aqy bynqI kIqI [
7. qyry drsn ivthu KMnIAY vµ\w qyry nwm ivthu kurbwxo ] hy vwihgurU ! qyry drSn auproN
tukVy-tukVy mn krky Aqy nwm qoN kurbwxo=srIr krky bilhwr jWdy hW [
8. jw qU qw mY mwxu kIAw hY quDu ibnu kyhw myrw mwxo ] jw qU=jdoN qUµ swƒ pRwpq hoieAw
qW As» mwx kIqw hY [ quDu=qyry ibnW swfw kwhdw mwx hY [ gurU swihb jI boly hy &kIr pRmySr
dI pRwpqI leI qUµ koeI swDn vI kIqw hY jW nh» [ &kIr ny au~qr id`qw ik mYN krmW rUpI swDn
bhuq kIqy hn iPr gurU swihb jI ny ikhw [

9. cUVw Bµnu plµG isau muMDy sxu bwhI sxu bwhw ]


hy &kIr ijgAwsU ! skwm krmW rUpI jo cUVw hY AMqhkrx rUp plµG dy smyq hI Bµn dy,
$ ikauNik idKwvy mwqr krm QW nh» pYNdy [ AMqhkrx syjw hY qy SrDw rihq pRmySr dy idKwvy $
$
$ rUp bwx nwl buixAw hY scw pRym nh» hY [ qulqw dI qulweI smqw dI vCweI kihx mwqr $
$
$
$ hI ijs pr ivCweI hoeI hY [ au~J smqw nh» AweI hY [ hµkwr kihxy mwqr sy iqAwgx rUp isrhwxw $
$
$
$ hY [ Sbd sprS rUpI PulW dw iqAwg nh» krdw [ mhWvwk syj bµd ksy hn [ jIv eIs eykqw $
$
$ kihMdw hY pr hY nh» [ hy jigAwsU rUp sKIey ! AYsy plµG nwl cUVw Bµn dy [ sxu bwhI=AMqhkrx $
$
$
$ dIAW ibrqIAW bwhIAW hn Aqy sxu bwhw=mn dIAW ibrqIAW bwhW hn ies dy smyq hI Bµn dy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 557 \278| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 10. eyqy vys krydIey muMDy shu rwqo Avrwhw ] hy muMDy=hy jigAwsU rUp iesqrIey ieqny swDnW $
$ $
$ rUp vys krdI hoeIey shu=pqI Avrwhw=hor BgqW ivc rwqo=rµigAw hoieAw hY [ iPr auhnW swDnW $
$ $
$ dI kI loV hY iPr jigAwsU rUp iesqrI kQn krdI hY hy mhWpurSo ! $
$ $
$ 11. nw mnIAwru n cUVIAw nw sy vµguVIAwhw ] nw ‰mnIAwrŒ cUVIAW cVHwaux vwlw Bwv $
$ $
$ bRhm nystI bRhm sRoqrI gurU hI pRwpq hoieAw hY Aqy nw hI inSkwmqw rUp cUVIAW hI pRwpq $
$ $
hoeIAW Aqy nW hI, krxW mYq®I mudqw aupykSW rUp sRySt vµgW BI nh» imlIAW [
12. jo sh kµiT n lgIAw jlnu is bwhVIAwhw ] siqgurU jI kih rhy hn ik jo ibDIAW
rUp bwhvW vw prmwx; ibprjY, inMd®w Awid ibrqIAW rUp BujW auh BI sV jwx jo pRmySr dy
AByd inscy rUp kµT nwl nh» lgIAW hn [
13. siB shIAw shu rwvix geIAw hau dwDI kY dir jwvw ] swrIAW sµqW BgqW rUp sKIAW
shu=pqI prmwqmw dy Anµd ƒ rwvix=mwnx geIAW Bwv auhnW dIAW ibrqIAW pRmwqmw dy imlwp
rUp Anµd ƒ mwxdIAW hn qy mYN ivCoVy dI A`g nwl dwDI=sVI hoeI iks dy dr qy jwvW [
XQw— quDno Coif jweIAY pRB kYN Dir ] Awn n bIAw qyrI smsir ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 371Œ
14. AMmwlI hau KrI sucjI qY sh eyik n Bwvw ] hy AMmwlI=AMmW vq ipAwrI bRhm igAwn
dy sihq gurU nwnk rUp sKI ! mYN Awpxy bhuq KrI=cµgy sc`jpuxy kIqy hn pr myrw kIqw suc`jpuxw
iek vI cµgw nh» l`gw qW gurU swihb jI boly hy rwm Qµmnu : qUµ ikhVy suc`jpuxy kIqy hn qW
rwm Qµmx rUp sKI kihx l`gI [
15. mwiT guµdWeI ptIAw BrIAY mwg sµDUry ] A`KIAW mIt lYxIAW vw kµnIN bu`jy dyxy, KVwvW
qy qurnw isK ilAw, AQvw mwiT=bxwky ptIAw-ieMdrIAW ƒ guµdWeI=guµdxw kIqw Bwv iehnW
dw dmn kIqw mWg dy QW jtW bxwky sµDUr dy QW DUV pw leI qy pRwpqI vwsqy swD ho igAw [
16. AgY geI n mMnIAw mrau ivsUir ivsUry ] pRmwqmw nwl ibrqI lweI pr nw
mMnIAw=ibrqI l`gI nw Bwv ibrqI bRhmwkwr nw hoeI ies leI mYN Jur-Jur ky mrdI hW ikauNik
ibrqI mMnx q`k jWdI qW hI mMnI jwxI sI pUrw qW Ajy sRvx vI nh» hY ijs dI mihmw srvx
dIAW pOVIAW ny khI hY [
XQw— mMny nwau soeI ijix jwie ] AaurI krm n lyKY lwie ]1]
‰vwr rwmklI mÚ 1, AMg 954Œ
ieh pRSn dUjy pwqSwh pws vI is`KW ny kIqw ik mhwrwj jI hor swDnw krky pRwpqI nh»
$ huµdI hY ? qW siqgurU jI ny ikhw : jpu qpu sBu ikCu mMinAY Avir kwrw siB bwid ] nwnk mMinAw $
$ mMnIAY buJIAY gur prswid ] ‰vwr rwm: mÚ 2 AMg 954Œ hor swDnW dIAW kwrW insPl hn [ $
$ $
$ $
$
$ 17. mY rovMdI sBu jgu runw ruMnVy vxhu pMKyrU ] $
$
$ $
$
$ ieqny swDn krn nwl BI jdo N vwihgurU nw imilAw qW mYN bhqu rovµdI=roeI mYƒ roNdI $
$
$ ƒ dyK ky swrw jg runw=roieAw, vxhu pMKyrU=vx dy pMCI Bwv bwx pr`sqI vI ro pey qy kihx $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \279| b>e 557

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ l`gy ik ieqnI imhnq qW As» vI nh» kr sky [ sB kuJ krky vI jy ies ƒ pRwpqI nh» hoeI $
$ $
$ qW swfw kI hwl hovygw ? ijvyN &rId jI ny ikhw hY [ $
$ $
$ $
$ XQw— qip qip luih luih hwQ mrorau ] bwvil hoeI so shu lorau ] $
$ $
$ ‰sUhI PrId jI, AMg 794Œ $
$ $
$ $
$ 18. ieku n runw myry qn kw ibrhw ijin hau iprhu ivCoVI ] $
a. myry qn=srIr dw ibrhw=ivCoVw mYƒ dyK ky nh» roieAw Bwv myry qy ies ƒ qrs nh»
AwieAw ik ieh ivCoVy nwl ieqnI duKI hY, mYN iesƒ C`f ky cilAw jwvW ijs krky ies dw
imlwp ho jwvy [ ieh AigAwn hI hY ijsny pRmwqmW nwloN ivCoVI riKAw hY [
XQw— durjn qU jlu BhVI ivCoVy mir jwih ]
kµqw qU sau syjVI mYfw hBo duKu aulwih ]
auqr—durjnu dUjw Bwau hY vyCoVw haumY rogu ] ‰rwgu mwrU vwr mÚ 5, AMg 1094Œ

A. ijMnw icr dYÍq Bwv qy haumY hY auqnW icr pRwpqI nh», ivCoVy ƒ pCqwvw nh» sgoN
suK hY ikauNik ivCoVy dw duSmx sµjog hY, jy sµjog ho igAw qW ivjog ny rihxw nh», pr ivCoVy
ny mrnw mnzUr nh» kIqw ies krky mYN duKI hW [

19. Awie n skw quJ kin ipAwry Byij n skw koie ]


hy myry ipAwry pqI vwihgurU ! mYN mn krky vI qyrI qrP Aw nh» skdI, qUµ mn dI
gµmqw qoN pry hYN qy iksy ieMdry ƒ BI qyry kol Byj nh» skdI ikauNik qUµ ieMid®AW qoN
Agocr hYN Bwv iehnW ieMdirAW dy ivSy nh» hY ikauNik swrIAW ieMdrIAW ivSy prwiex ho rhIAW
hn [

20. Awau sBwgI nIdVIey mqu shu dyKw soie ]


SWqI rUp vw smwDI rUp nIdVIey=nINd ! qUµ Aw ky pRwpq ho; mqW ic`q ibrqI dI iekwgrqw
dw supnw Aw jwvy qy mYN Awpxy pqI pRmwqmw ƒ vyK lvW [ qW gurU jI boly hy rwmQµmn vw Qµmnu
Swh :

21. qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]


$ jy qY=qyry qwe» mwlk dI pRwpqI dI bwq=g`l jy koeI AwKY=suxwvy vw khy qW qUµ ausƒ $
$ ikAw dIjY=kI dyvyNgw [ qW PkIr kihx l`gw ik : $
$ $
$ $
$
$ 22. sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ] $
$
$ $
$
$ hµkwr rUpI isr v`F ky bYTx vwsqy dyvWgw Bwv hµkwr ƒ k`F ky Awpxy ihrdy dy ql $
$
$ qy bYTwvWgw qy inrhµkwr ho ky syvw krWgw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 557 \280| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
23. ikau n mrIjY jIAVw n dIjY $
$
$
$ jw shu BieAw ivfwxw ]1]3] $
$
$ $
$ jIvq Bwv qoN ikauN n mrIjY=mr jweIey Awpxy jIA ƒ ikauN nw lw dy deIey ‰Awpw Bwv $
$ $
$ iqAwgxw hI jIA dw dyxw hYΠijnHW dI ikrpw nwl shu=pqI prmwqmw ivfwxw=Ascrj $
$ $
$ rUp vw=prwieAW Bwv jo hornW sµqW BgqW dw hoieAw hY auh myrw Awpxw ho jwvy iPr ausƒ $
AYsI Bytw dyxI hI bxdI hY [
XQw— hau mnu ArpI sBu qnu ArpI ArpI siB dysw ]
hau isru ArpI iqsu mIq ipAwry jo pRB dyie sdysw ]
‰gauVI Cµq mhlw 5, AMg 247Œ
guru jI aupdyS idMØidAW AYsy ipAwr ivc msq hoie ik rhwau Sbd BI nh» iliKAw ]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \281| b>e 559

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 27 ‰Awid AMg 559Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 3 ] gurmuiK scu sµjmu qqu igAwnu ] gurmuiK swcy lgY $
$
$ iDAwnu ]1] gurmuiK mn myry nwmu smwil ] sdw inbhY clY qyrY nwil ]rhwau] gurmuiK $
$ $
$ jwiq piq scu soie ] gurmuiK AMqir sKweI pRBu hoie ]2] gurmuiK ijs no Awip kry $
$ $
$ $
so hoie ] gurmuiK Awip vfweI dyvY soie ]3] gurmuiK sbdu scu krxI swru ] gurmuiK
nwnk prvwrY swDwru ]4]6]

vfhµsu mhlw 3 ]
gurmuiK scu sµjmu; qqu igAwnu ]
siqgurU jI ies AMØimRq bcn ivc Purmwn krdy hn ik jo scu, qqu, srUp dw igAwn
hY ieho hI gurmuKW dw sµjm hY vw: muKI gurW duAwrw sµjmu=inskpt ieMdrIAW dw dmn kry qW
qqu igAwnu=XQwrQ igAwn dI pRwpqI huµdI hY [ jYsw ik :
gurmuiK scu sµjmu krxI swru ] ‰mwrU mÚ 3, AMg 1059Œ

gurmuiK swcy; lgY iDAwnu ]1]


gurmuK hmySw scy vwihgurU dy iDAwn swDnW ivc lgy rihMdy hn ]1] jYsw ik :
1. gurmuiK igAwnu iDAwnu min mwnu ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 414Œ
2. gurmuiK iDAwn shj Duin aupjY sic nwim icqu lwieAw ]
‰gUjrI kI vwr mhlw 3, AMg 512Œ
sµjm—1. (sµ+jm) cµgI qrHW bµnHx dI ikirAw [ mn ieMdrIAW ƒ ivkwrW vloN rokxw [ 2. bRq
nym [ 3. sµkoc, i¸pxqw [ 4. pQ-pRhyj [ 5. rIq-sµjm [ 6. aupwey-jqn [ 7. qrIkw-Fµg [
iDAwn—sµsi¸q DÎY dw ArQ hY soc ivcwr [ ies qoN iDAwn Sbd bxdw hY [ ijs dw ArQ
hY iksy vsqU ivc iv ®qI dw ilvlIn krnw [ cwry pwisAW qoN mn ƒ rok ky iek ivSy qy itkwaux
dI i¸Aw ƒ iDAwn kihMdy hn [ vw: AMqSkrx ivc iksy vsqU dw pRq`K i^Awl, icMqn [ gurmuKW
dw kyvl iek s`cy vwihgurU ivc hI iDAwn juiVAw hY [ gurmuKW qy mnmuKW dw ieqnW hI Prk
hY ik mnmuKW dw iDAwn sµswrk pdwrQW ivc iCn-iCn kwl ivc bdldw hY gurmuKW dw iek
vwihgurU dy Sbd ivc iDAwn itikAw rihMdw hY [
$ $
$ gurmuiK, mn myry; nwmu smwil ] $
$ $
$
$ hy myry mn ! qUµ gurmuK ho ky gurmuiK=gurW duAwry nwm dI sµBwlxw kr [ sµswr dI BwvyN koeI $
$
$ vsqU hY jdoN aus ivcoN sµBwlx dI Bwvnw ^qm ho jwey qW aus vsqU qoN sµpUrn lwB nh» huµdw, $
$ $
$ blik duKdwiek ho jwieAw krdI hY; sµswr dy AnykW pRmwn ivdq hn-jYsw ik srIr dI sµBwlxw $
$ $
$ iqAwg ky srIr duKdwiek ho jWdw hY [ AnykW rog ies ƒ Aw ky gRs lYNdy hn [ mkwn dI sµBwlxw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 559 \282| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nw hovy qW mkwn dIAW C`qW cox l`g jWdIAW hn [ bjwie suK dy duK rUp ho jWdw hY [ Psl
$
$ $
$
$ dI sµBwlxw n hovy qW Psl aujV jWdI hY [ bjwie lwB dy Gwtw pYNdw hY iesy qrHW Anµq pRmwx $
$
$
$ hn [ ieh swrIAW vsqUAW sµswrk hn ijnHW dy su`K sµswr q`k hI sIimq hn [ pMRqU ieko hI vsqU $
$
$
$ hY jo lok pRlok ivc suK dyx vwlI huµdI hY [ auh vsqU hY nwm [ AigAwn dy kwrn jIv aus $
$
$
$ dI sµBwlxw nh» krdw gurU swihb bwxI ivc ies B`ul ƒ dUr krn leI igAwn dw cwnxw $
$
$ b^iSS krdy hn Aqy Purmwx krdy hn ik gurmuK ho ky nwmu dI sµBwlxw kr ikauNik nwm dI $
sµBwlxw gurmuK hI kr skdy hn [ jYsw ik :
gurmuiK nwmu smwil qUµ vxjwirAw imq®w qyrw drgh bylI hoie ]
gurmuiK nwmu smwil prwxI AMqy hoie sKweI ] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 77Œ

sdw inbhY clY qyrY nwil ]rhwau]


pRmySr dw nwm sdIv kwl ies lok iv`c qyrw swQ inBweygw Aqy pRlok iv`c vI qyry nwl
clygw Bwv qyrI shwieqw krygw ]rhwau] jYsw ik :
1. jh mwq ipqw suq mIq n BweI ] mn aUhw nwmu qyrY sµig shweI ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 264Œ
2. siqgur swcI isK suxweI ] hir cyqhu AMØiq hoie sKweI ]
‰mwJ mhlw 3, AMg 117Œ
3. qYsI vsqu ivswhIAY jYsI inbhY nwil ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 22Œ

gurmuiK jwiq piq; scu soie ]


gurmuiK; AMqir sKweI pRBu hoie ]2]
hr dyS ivc AnykW zwqW dy lok dyKy jWdy hn keI QW zwqI ivqkry vI vyKx ivc Awey hn
pr gurmuK dI koeI zwq nh» huµdI [ iksy vI dyS, kOm, Drm, mzHb ivc pYdw hox nwl gurmuK, gurmuK
hI rihMdw hY [ ies leI hzUr Purmwx krdy hn ik gurmuKW dI jwiq=jwqI piq=ie`zq sc nwl juVnw
hI hY [ gurmuKW dI vifAweI nwm jpxy krky hY vw: nwm jpxw hI gurmuKW dI vifAweI hY [ gurmuKW
dy AMqir=AMdr vsx vwlw pRØBU hI gurmuKW dI sKweI=shwieqw krn vwlw huµdw hY [ vw: jIvW dI
lok pRlok iv`c shwieqw krn vwlw pRØBU gurmuKW dy AMqir=AMqSkrn iv`c pRgt ho jWdw hY vw:
swirAW dy AMqir=iv`c vsx vwlw pRØBU gurmuKW dw sKweI=ipAwrw imq® ho jWdw hY ]2] jYsw ik :
1. gurmuiK jwiq piq nwmy vifAweI ] ‰gauVI mhlw 3, AMg 230Œ
$ $
$ 2. gurmuiK AMqir hir nwmu vswey ] ‰gauVI guAwryrI mhlw 3, AMg 160Œ
$
$ $
$ $
$
$
gurmuiK ijs no Awip kry; so hoie ] $
$
$
$ gurmuiK; Awip vfweI dyvY soie ]3] $
$
$ $
$ auh vwihgurU ijsƒ Awp gurmuKqweI dI b^iSS krdw hY vw: gurmuKqweI vwlw suBwA $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \283| b>e 559

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ b^Sdw hY auh purS hI gurmuK huµdw hY [ pRmwqmw nyk suBwA b^S ky sRySt rsqy qy gurmuKW ƒ $
$ $
$ qordw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu ] ‰bwrh mwhw mWJ 5, AMg 136Œ $
$ $
$ $
$ auh vwihgurU Awp hI gurmuKW ƒ BgqI dy s`cy rsqy qy qor ky sµswr qoN vfweI=vifAweI $
$ idvwauNdw hY [ jYsw ik : $
$ $
1. gurmuiK Awpy dyie vfweI Awpy syv krwey ]2] ‰isrIrwgu mhlw 3, AMg 32Œ
2. Awpy krqY Bgiq krweI ] gurmuiK Awpy dy vifAweI ]
‰iblwvlu mÚ 1, AMg 831Œ
3. gurmuiK Awpy dy vifAweI ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1066Œ

gurmuiK sbdu scu; krxI swru ]


gurmuiK sbd=gur aupdyS dI scI krxI ƒ swru=sµBwldy hn [ jYsw ik :
1. gurmuiK sco scu kmwvY ] ‰mwrU mÚ 3, AMg 1059Œ

2. gurmuiK swcI kwr kmwie ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 942Œ

gurmuiK nwnk; prvwrY swDwru ]4]6]


siqguru jI PurmwauNdy hn ik gurmuiK Awpxy pRq`K pirvwr ƒ suDwr lYNdy hn [ jYsw ik :
mMnY prvwrY swDwru ] ‰jpujI, AMg 3Œ
AQvw is`KI syvkI rUp pirvwr ƒ suDwr lYNdy hn [ vw: ieMdrIAW rUp pirvwr ƒ suDwr lYNdy
hn vw: swDwru=sihq igAwn rUpI Awsry dy kr lYNdy hn ]4]9] jYsw ik :
1. Awip qrY kul sgly qwry gurmuiK jnmu svwrixAw ]
‰mwJ mhlw 3, AMg 125Œ
2. Awip qrY sgly kul auDwrw ]2] ‰gauVI guAwryrI mhlw 3, AMg 160Œ

3. Awip qirAw kutµb siB qwry sBw isRsit CfwvY ]


‰rwmklI kI vwr mhlw 5, AMg 960Œ

gurmuK pd dI kuJ vIcwr—


$ $
$
$ sMpRdweI ivcwr Dwrw Anuswr ieh pd gurbwxI ivc gurU sihbwnW leI Aqy bhuq QwvW $
$
$
$ qy guris`KW leI vriqAw hoieAw imldw hY [ ijQy gurU dw Bwv ies Sbd ivcoN lYxw hovy auQy $
$
$
$ Anvy rIq Anuswr ipCly A`Kr A`gy Aqy Agly A`Kr ipCy lgw ky muK+gur Bwv muKI, AwgU $
$
$
$ gurU swihb jI, ieauN jwnxw [ vw: isDy A`KrW duAwrw (gur+muK) gurU dw muK, gurU dw ichrw vw: $
$
$
$ eISvr jo gurU=v`fw qy mu`K=sRySt hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 559 \284| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ gurmuiK rihAw smweI ] ‰jpujI, AMg 2Œ
$
$ $
$ $
$ ieh pd guris`KW leI ies pRkwr vriqAw hoieAw hY ivdvwnW ny gurmuK dy ArQ sµsi¸q $
$ $
$ ivc ies pRkwr kIqy hn :—(gur+muK) ijs ny dIiKAw leI hovy gurU dy muK qoN is`ØiKAw pRwpq $
$ $
$ kIqI hovy [ vw-ijs ny nwm ilAw hovy [ gurU dIiKAw vwlw, gurU v`l snmuK [ jYsw ik : $
$ $
$ gurmuiK snmuKu mnmuiK vymuKIAw ] ‰mwJ mhlw 5, AMg 131Œ $
$ $
gurmuK auh hY jo gurU v`l snmuK hY [ mnmuK auh hY jo gurU qoN bymuK hY [
2. nwm pRwpq, nwm jpx vwlw, nwm rsIAw qy nwm ivc ilv vwly ƒ, ijs ny mn ijq
ilAw hY qy jo gurU dI d`sI hoeI m`q qy cl irhw hY [ ausƒ sRI gurU gRµQ swihb jI ivc gurmuK
iliKAw hY [ jYsw ik :
1. gurmuKw no pMQu prgtw dir Twk n koeI pwie ] ‰isrIrwgu mÚ 4, AMg 42Œ
2. gurmuiK kyqI sbid auDwrI sµqhu ]1] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 907Œ
3. gurmuiK i¸pw kry Bgiq kIjY ibnu gur Bgiq n hoie ]
‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 64Œ
gurmuK dy kuJ krqv jpujI swihb dI pMjvIN pauVI ivc vrnx hn [ jYsw ik :
gurmuiK nwdµ—kdy gurmuK nwdµ=pRq`K vwjy lY ky kIrqn BgqI krdy hn [
gurmuiK vydµ—kdy gurmuK gurbwxI dI vydµ=kQw ivcwr krdy hn [
gurmuiK rihAw smweI—kdy gurmuK sbd surq dy AiBAws duAwrw inrivklp smwDI ivc
smwA rhy hn [ gurmuKW dy krqv BweI gurdws jI AwpxI rcnW ivc vrnx krdy hn [ jYsw
ik :
gurmuiK hiQ skQ hin swDsµgiq gur kwr kmwvY ]
gurmuKW dy hiQ skQ=sPly hn ikauNik gurmuK swDsµgiq ivc gurW dI kwr kmwauNdy hn [
pwxI pKw pIhxw pYr Doie crnWimRqu pwvY ]
pwxI FoNdy, p`Kw Pyrdy Bwv Jldy, Awty dw pIhx krdy, gurU dy crnW ƒ Doie ky crxwimRqu
pINdy hn [
gurbwxI iliK poQIAw qwl imRdµg rbwb vjwvY ]
gurbwxI dIAW poQIAW ilKdy qwl=kYsIAW imRdµg=Folk rbwb=sµgIq dw mMØinAw swz
$ Awidk vjwauNdy hn [ $
$ $
$ nmskwr fµfauq kir gurBweI gil imil gil lwvY ] $
$ $
$ $
$ fµfy vq ho ky nmSkwr krdy qy gurBweIAW is`KW nwl gl imlky auhnW ƒ gl nwl $
$ lwauNdy hn [ $
$ $
$ $
$ ikriq ivriq kir Drm dI hQhu dykY Blw mnwvY ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \285| b>e 559

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ aupjIvkw leI Drm dI ikrq krdy hn qy h`ØØQoN dy ky dUjy dw Blw mnwauNdy hn [
$
$ $
$ $
$ pwrsu pris Apris hoie pr qn pr Dn hQu n lwvY ] $
$ $
$
$ pwrs rUp gurU ƒ prs ky sµswr qoN Aprs hoey hn qy prweI iesqrI qy prwey Dn ƒ h`Q $
$
$ nh» lwauNdy [ $
$ $
$ $
$ gur isK gur isK pUj kY Bwie Bgiq BY Bwxw BwvY ] $
gurU dy isK gurisKW dI pUjw krdy hn qy auhnW ƒ pRym BgqI, BY qy Bwxw BwauNdw hY [
Awp gvwie n Awpu gxwvY ]12] ‰vwr CyvIN, pauVI 12 Bw: gurdws jIŒ
gurmuKW ny Awpw Bwv ƒ gvw id`qw hY qy iPr vI Awpxy Awp ƒ nh» gxwauNdy, Bwv
iqAwg dw iqAwg kIqw hY [
ieh hI gurmuK pd ijQy gurU qy guris`KW leI vrqy hoey pRmwx imldy hn auQy BgqW, AvqwrW,
munIAW leI vI vriqAw hoieAw pRwpq huµdw hY jYsw ik gurbwxI ivc iqMn mhwn purSW
(1. pRhlwd [ 2. jnk [ 3. iviSst munI) ƒ gurmuK pd nwl sqkwirAw hY [ jYsw ik :
gurmuiK pRihlwid jip hir giq pweI ]
gurmuiK jnik hir nwim ilv lweI ]
gurmuiK bissit hir aupdysu suxweI ] ‰vfhµsu kI vwr mhlw 3, AMg 591Œ
qy iek jgw hor do gurmuKW dw izkr iek`Tw AwauNdw hY Bgvwn rwm qy Bgq bBIKx
dw [ jYsw ik :
gurmuiK bWiDE syqu ibDwqY ] lµkw lUtI dYq sµqwpY ]
rwmcµid mwirE Aih rwvxu ] Bydu bBIKx gurmuiK prcwiexu ]
‰rwmklI mÚ 1, AMg 942Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 561 \286| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 28 ‰Awid AMg 561Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 4 Gru 2 < siqgur pRswid ] mY min vfI Aws hry ikau $
$
$
$ kir hir drsnu pwvw ] hau jwie puCw Apny sqgurY gur puiC mnu mugDu smJwvw ] $
$
BUlw mnu smJY gur sbdI hir hir sdw iDAwey ] nwnk ijsu ndir kry myrw ipAwrw
$ $
$ $
so hir crxI icqu lwey ]1] hau siB vys krI ipr kwrix jy hir pRB swcy Bwvw ]
$ $

so ipru ipAwrw mY ndir n dyKY hau ikau kir DIrju pwvw ] ijsu kwrix hau sIgwru
sIgwrI so ipru rqw myrw Avrw ] nwnk Dnu Dµnu Dµnu sohwgix ijin ipru rwivAVw
scu svrw ]2] hau jwie puCw sohwg suhwgix qusI ikau ipru pwieAVw pRBu myrw ]
mY aUpir ndir krI ipir swcY mY CoifAVw myrw qyrw ] sBu mnu qnu jIau krhu hir
pRB kw iequ mwrig BYxy imlIAY ] AwpnVw pRBu ndir kir dyKY nwnk joiq joqI
rlIAY ]3] jo hir pRB kw mY dyie snyhw iqsu mnu qnu Apxw dyvw ] inq pKw PyrI
syv kmwvw iqsu AwgY pwxI FovW ] inq inq syv krI hir jn kI jo hir hir kQw
suxwey ] Dnu Dµnu gurU gur siqguru pUrw nwnk min Aws pujwey ]4] guru sjxu myrw
myil hry ijqu imil hir nwmu iDAwvw ] gur siqgur pwshu hir gosit pUCW kir
sWJI hir gux gwvW ] gux gwvw inq inq sd hir ky mnu jIvY nwmu suix qyrw ]
nwnk ijqu vylw ivsrY myrw suAwmI iqqu vylY mir jwie jIau myrw ]5] hir vyKx
kau sBu koeI locY so vyKY ijsu Awip ivKwly ] ijs no ndir kry myrw ipAwrw so hir
hir sdw smwly ] so hir hir nwmu sdw sdw smwly ijsu sqguru pUrw myrw imilAw ]
nwnk hirjn hir ieky hoey hir jip hir syqI rilAw ]6]1]3]

vfhµsu mhlw 4 Gru 2 < siqgur pRswid ]


ieh Sbd cOQy pwqSwh siqgurU rwmdws jI ny vfhµsu rwg dy dUjy Gru ivc aucwrn kIqw
hY pihlW siqgurU jI vsqU inrdySk mMgl aucwrdy hn [
1=Adu`qI bRhm ¡=srb dw pRkwSk siq=nws qoN rihq gur=cyqn pRswid=Anµd
srUp [

mY min vfI Aws hry;


ikau kir hir drsnu pwvw ]
$ $
$ $
$ $
$
$ siqgurU jI ies AMØimRq bcn ivc jigAwsU muK duAwrw vwihgurU dy drSnW dI qWG dw $
$
$ kQn krdy hn [ jigAwsU kih irhw hY ik myry mn ivc hir=vwihgurU ƒ imlx dI vfI Aws=bhuqI $
$ $
$ ieCw ho rhI hY [ mn ivc ieh suAwl au~Tdw hY ik hir=vwihgurU dy drSnw ƒ iks qrHW pRwpq $
$ $
$ krW Bwv drSn ikvyN hox ? $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \287| b>e 561

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hau jwie puCw Apny sqgurY;
$ $
$ $
$ $
$
$ gur puiC mnu mugDu smJwvw ] $
$
$ $
$ Awpxy AMdroN hI au~qr PuirAw ik mYN Awpxy siqgurW pwsoN jw ky hI pu`CdI hW ikauNik vwihgurU $
$ $
$ dy drSnW bwry siqgurU qoN v`D koeI vI nh» d`s skdw [ siqgurW pwsoN aupdyS lY ky mYN Awpxy $
$ $
$ mUrK mn ƒ smJwvW [ $

BUlw mnu smJY gur sbdI; hir hir sdw iDAwey ]


ijs krky myrw BuilAw hoieAw mn gurU dI id`qI is`ØiKAw Anuswr smJ jwvy iPr mYN hir-
hir nwm ƒ sdw iDAwauxw krW [

nwnk, ijsu ndir kry myrw ipAwrw;


so hir crxI icqu lwey ]1]
siqgurU jI kQn krdy hn ik sB kuJ vwihgurU dy Awpxy hI h`Q ivc hY ijs auqy myrw
ipAwrw vwihgurU ikrpw id ®StI krdw hY so=auhI purS hrI vwihgurU dy crxW ivc ic`q dI
ibrqI ƒ lwauNdw hY ]1]

hau siB vys krI ipr kwrix; jy hir pRB swcy Bwvw ]
mYN pqI pRmySr dI pRsµnqw leI sB qrHW dy vys=ilbws vw ByK Dwrn krdI hW jykr scy
hir pRB=hrI pRØBU ƒ Bw jwvW [

so ipru ipAwrw mY ndir n dyKY; hau ikau kir DIrju pwvw ]


pr auh ipAwrw pqI pRmySr ndir=id®StI Br ky vI nh» dyKdw ies leI mYN ikvyN DIrj
ƒ pRwpq krW ?

ijsu kwrix hau sIgwru sIgwrI; so ipru rqw myrw Avrw ]


ijs vwihgurU ƒ pRsµn krn vwsqy mYN jp qp rUpI iSMgwr ƒ iSMgwrdI rhI auh myrw ipAwrw
pqI prmwqmw hornW sµqW BgqW ivc rqw=pRIqvwn hoieAw hY [

nwnk Dnu Dµnu Dµnu sohwgix;


ijin ipru rwivAVw scu svrw ]2]
$ $
$
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik aunHW sohwgxIAW dI mwqw vI Dµn hY, auhnW dw ipqw vI $
$
$
$ Dµn hY auh Awp vI Dµn hn ijhnW suhwgxW ny s`cy ipru=pqI pRmwqmw ƒ svrw=svwr-svwr, $
$
$
$ vw svyry au~Tky vw ssqw jwxky rwivAVw=aucwirAw, AQvw-mwixAw=BoigAw hY AQvw ijnHW $
$
$ ny svrw=sWvly rµg vwly Bgvwn i¸Sn qy rwm rUp ivc Awaux vwly pRmwqmw dy Anµd ƒ $
$
$
$ mwixAw, BoigAw hY ]2] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 561 \288| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hau jwie puCw sohwg suhwgix;
$ $
$ $
$ $
$
$ qusI ikau ipru pwieAVw pRBu myrw ] $
$
$ $
$ ijs vyly mYN auhnW suhwgix=sohwgvµqIAW pRØBU pRwpqI vwlIAW sµq rUp sKIAW ƒ pu`ØiCAw $
$ $
$ ik qus» myry pqI pRØBU pRmwqmw dy sohwg=Anµd ƒ ikvyN pRwpq kIqw hY qW auhnW ny au~qr id`qw [ $
$ $
mY aUpir ndir krI ipir swcY; mY CoifAVw myrw qyrw ]
$ $

ijs vyly mYN Awpxy mn ivcoN hµgqw mmqw dw Bwv iqAwg id`qw, myr-qyr C`f id`qI qW
iPr myry auqy aus s`cy pqI pRmwqmw ny ndir=i¸pw id®StI kIqI [

sBu mnu qnu jIau krhu hir pRB kw;


iequ mwrig BYxy imlIAY ]
jykr qYƒ aus pqI pRmwqmw dy imlx dI ie`Cw hY qW qUµ BI myr-qyr iqAwg ky sB kuJ
qn, mn qy jIau=jIv Awqmw, pRØBU vwihgurU dw kr dy, Bwv ausƒ swrw kuJ smripq kr dy [
hy jigAwsU rUp BYxy ies rsqy c`ØilAW hI pqI pRmwqmw imldw hY [

AwpnVw pRBu ndir kir dyKY; nwnk joiq joqI rlIAY ]3]
siqgurU jI Purmwn krdy hn jd Awpxw pRØBU ikrpw id®StI krky dyKY=vyKdw hY qW joqI
nwl iesdI joq rl jWdI hY AQvw qn mn Arpx krn qoN qyrI BI joqI joq pRmwqmw ivc
rl jweygI ijMnw icr iqMnW dyhW dw AiBmwn nh» imtdw auqnw icr i¸pw id®StI nh» huµdI
ijqnw icr i¸pw id®StI nhIN huµdI auqnw icr joqI iv`c joq nh» rldI ]3]

jo hir pRB kw mY dyie snyhw; iqsu mnu qnu Apxw dyvw ]


jo mYƒ hir=hrI pRØBU dI pRwpqI dw snyhw=sµdySw, pqw vw: kQw rwh» aus dy gux dyvygw
mYN ausƒ Awpxw qn-mn Arpx kr dyvWgI [ jYsw ik :
1. myry hir pRB kI mY bwq sunwvY iqsu mnu dyvau kit kwt ]
‰mwlI gauVw mÚ 4, AMg 986Œ
2. qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]
sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ] ‰vfhµs mÚ 1, AMg 558Œ
$ 3. Awau sKI hir mylu kryhw ] myry pRIqm kw mY dyie snyhw ] $
$ ‰mwJ mÚ 4, AMg 95Œ
$
$ $
$ $
$
$ inq pKw PyrI syv kmwvw; iqsu AwgY pwxI FovW ] $
$
$ $
$
$ inq=inqwpRqI Bwv hmySw, grmI dI ruq ivc p`Kw PyrI=J`lWgw, syvw krWgw Aqy aus $
$
$ dy A`gy pwxI FovWgw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \289| b>e 561

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
inq inq syv krI hir jn kI; jo hir hir kQw suxwey ]
$ $
$ $
$ $
$ aus hir=vwihgurU dy jn=syvkW dI inq=inqwpRqI hmySw syvw krW jo hr qrHW nwl
$
$ $
$ hir=hrI dI kQw ƒ suxwvygw [ $
$ $
$ $
$
$ Dnu Dµnu gurU gur siqguru pUrw; nwnk min Aws pujwey ]4] $
$
$ $
gur=pUjnIk pUry siqgurU Dµn Dµn hn jo gu=AMDyry ivc rU=pRkwS krn vwly hn jo mn dIAW
AwsW pUrIAW krn vwly hn, AQvw Dµn hn gurU nwnk dyv jI, Dµn hn gurU AMgd dyv jI, Aqy
Dµn hn pUry siqgurU Amrdws jI, ijnHW ny swfI vwihgurU pRwpqI dI Awsw pUrI kr id`qI hY ]4]

guru sjxu myrw myil hry; ijqu imil hir nwmu iDAwvw ]
gurU jI swfy sjx hn, hrI dy nwl swfw myl imlw id`qw ijs gurU dy nwl iml ky hrI
dy nwm ƒ iDAwvw=iDAwauxw kIqw º [

gur siqgur pwshu hir gosit pUCW;


kir sWJI hir gux gwvW ]
hy hir=vwihgurU ! mYN gur=pUjnIk siqgur=s`Øcy gurW dy pwshu=koloN Awp jI dI gosit=kQw
puCW iPr gurW nwl sWJI=BweIvwlI krky Bwv SrDw dy ky aupdyS lY ky hy hrI ! Awp jI dy
gux gwauxw krW [

gux gwvw inq inq sd hir ky; mnu jIvY nwmu suix qyrw ]
hy hir=vwihgurU ! Awp jI dy sd=sdw sRySt gux inq inq=inqwpRqI Bwv hmySw hmySw
gwvxw krW Awp jI dw nwm sux ky hI myrw mn ijaUNdw hY [

nwnk ijqu vylw ivsrY myrw suAwmI;


iqqu vylY mir jwie jIau myrw ]5]
siqgurU jI PurmwauNdy hn ik hy suAwmI ! ijs vyly qUµ mYƒ ivsrY=Bul jWdw hYN ausI vylw=smyN
myrw jIau=jIv Awqmw mr jWdw hY ]5]

hir vyKx kau sBu koeI locY; so vyKY ijsu Awip ivKwly ]
$ hir=vwihgurU dy drSn ƒ sB koeI locY=cwhuµdw hY pr ijs ƒ Awp idKwldw hY soeI drSn $
$ $
$ ƒ vyKdw hY [ $
$ $
$
$ ijs no ndir kry myrw ipAwrw; so hir hir sdw smwly ] $
$
$ $
$
$ ijs au~qy myrw ipAwrw vwihgurU ikrpw id®StI krdw hY so=auh sdw hI hir hir nwm ƒ $
$
$ sµBwldw Bwv jpdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 561 \290| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
so hir hir nwmu sdw sdw smwly ;
$ $
$ $
$ $
$
$ ijsu sqgu r u pUrw myrw imilAw ] $
$
$ $
$ ijs ƒ myry pUry siqgurU imly hn auh gurmuK sdw sdw hir hir dy nwm ƒ sµBwldw Bwv $
$ $
$ jpdw hY [ $
$ $
nwnk hirjn hir ieky hoey;
$ $

hir jip hir syqI rilAw ]6]1]3]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hrI vwihgurU dw syvk jn Aqy hrI dovyN iek srUp ho
gey hn ikauNik ijs ny hir=vwihgurU ƒ jipAw hY auh hir=vwihgurU nwl iek-imk ho ky rl
igAw hY ]6]1]3] jYsw ik :
1. hir hirjn dueI eyk hY ibb ibcwr kCu nwih ]
jl qy aupj qrµg ijau jl hI ibKY smwih ]2] ‰sRI dsm gRµQ, pMnw 59Œ
2. hir kw syvku so hir jyhw ] Bydu n jwxhu mwxs dyhw ]
‰mwrU solhy mÚ 5, AMg 1076Œ
3. rwm sµq mih Bydu ikCu nwhI... ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 208Œ
4. rwm kbIrw eyk Bey hY koie n skY pCwnI ] ‰rwmklI kbIr jI, AMg 969Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \291| b>e 563

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 29 ‰Awid AMg 563Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mÚ 5 ] qU jwxwieih qw koeI jwxY ] qyrw dIAw nwmu vKwxY ]1] $
$
$
$ qU Acrju kudriq qyrI ibsmw ]1]rhwau] quDu Awpy kwrxu Awpy krxw ] hukmy $
$
$
$ jµmxu hukmy mrxw ]2] nwmu qyrw mn qn AwDwrI ] nwnk dwsu bKsIs $
$
$
qumwrI ]3]8] $

vfhµsu mÚ 5 ]
ies AMØimRq bcn ivc siqgurU jI aus vwihgurU pRmySr dI byAMqqw Aqy aus dy hukm ƒ
pRgt krdy hn—

qU jwxwieih; qw koeI jwxY ]


vwihgurU pRmySr dI jwxkwrI leI hr iek jIv auqwvlw hY Aqy AwpxI buDI dy muqwbk,
pRwpq qrIikAW Anuswr hr jIv koiSS krdw hY pr Awpxy Awp koeI l`KW aupwv Xqn kry
aus ƒ koeI jwx nh» skdw [ jo vI iksy ny jwixAw hY qW vwihgurU dI id`qI hoeI jwxkwrI
Anuswr hI jwixAw hY [ ijqnw ku Awpxy Awp ƒ jxwauxw cwhy auqnw ku jwx idMdw hY aus
dy jxwaux qoN ibnW koeI aus ƒ jwx nh» skdw [ sµswr dy v`Øfy qoN v`Øfy khwaux vwly vI aus
dw AMq nh» pw sky [ jYsw ik :
bRhmY vfw khwie AMqu n pwieAw ]
nw iqsu bwpu n mwie ikin qU jwieAw ] ‰vwr mlwr mÚ 1, AMg 1279Œ

swKI—bRhmW vrgy v`Øfy AKvwaux vwilAW ƒ BI auqnI hI soJI hY ijqnI pRmwqmw ny


bKSI hoeI hY jy ikqy hµkwr dy kwrn Awpw jxwaux dI koiSS kIqI qW 36 jug kml dI nwlI
ivc hI GuMmxw ipAw [
ivSƒ jI dI nwBI coN kml pYdw hoieAw aus qoN bRhmw jI pYdw hoey [ jdoN vyiKAw ik cwr
cuuPyry pwxI hI pwxI hY qW bRhmw ƒ bVw mwx hoieAw ik mYN hI sµÍBU hW [ Awpxy Awp qoN hI pRkwSmwn
hW mYƒ koeI pYdw krn vwlw nh» [ jYsw ik :
bRhmw Awp pwrbRhm bKwnw ]
pRB ko pRØBU n iknhUµ mwnw ]8] ‰sRI dsm gRµQ, bicq® nwtkŒ
$ $
$ hµkwr krdw vyK ky AkwS bwxI hoeI [ bRhmw qUµ ies kvl ivcoN pYdw hoieAw hYN qW ieh $
$
$
$
$ kihx l`gw ik Cotw ijhw kvl mYƒ ikvyN pYdw kr skdw hY [ prKx leI ies ny do vwrI l`q $
$
$
$ mwrI qW dovyN vwrI hI kvl dI nwlI muV geI ijvyN v`Øfy AwdmI Coty dI kIqI byAdbI shwr $
$
$
$ jWdy hn pr jdoN qIjI l`q mwrI qW nwlI dy ivc hI if`g ipAw ATwrW jug Q`Øly ƒ hI GuMmdw $
$
$
$ igAw bVw duKI hoieAw [ pRmySr A`Øgy ArdwsW bynqIAW krn l`gw ik pRmySr mYƒ iek vwr bwhr $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 563 \292| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ k`F mYN qW kvl dw hyTlw isrw hI nh» pw sikAw [ qW pRmySr ny bynqI sux ky iesƒ ATwrW $
$ $
$ jugW ivc bwhr k`ØiFAw [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. nwiB kml qy bRhmw aupjy...] ‰gUjrI mÚ 1, AMg 489Œ $
$ $
$ $
$ 2. kyqiVAw jug DuµDUkwrY ] qwVI lweI isrjxhwrY ] ‰AMg 1023Œ $
$ $
$ iPr ies ny bwhr Aw ky pRmySr A`Øgy bynqIAW kIqIAW ik mYƒ isRStI rcn dI AwigAw $
idau [ qW AkwS bwxI hoeI bRhmw, qp kr, qp kr, qp kr [ qW ds l`K vrHw bRhmw ny qp
kIqw qW isRStI rcn dI SkqI pYdw hoeI [ iPr sµklp nwl qyqI ‰33Œ kroV dyvqy rcy qy
cwr KwxIAW rUp isRStI rcI [ so ijs bl dI pRwpqI leI qp`ØisAw kIqI pRmySr dy pwsoN bl
pRwpq kr ilAw [ pr ijqnw ku pRmwqmw ny bl id`qw auqnw hI bl bRhmwidkW ivc hoieAw
qy ijqnI bu`D id`qI auqnI hI buD jIvW ivc hoeI bRhmw vrgy Awpxy Awp kuJ nh» kr skdy
qW bwkI dy jIv kI kr skdy hn ijqnw ku pRmySr iksy ƒ jxw dyNdw hY jIv jW hor dyvqy
auqnw hI jwx skdy hn [
1. ijsno qU jwxwieih soeI jnu jwxY ] hir gux sd hI AwiK vKwxY ]
‰Awsw mÚ 4. AMg 11Œ
2. ijsih jnwvhu iqnih qum jwqy ]2] ‰vfhµs mÚ 5, AMg 563Œ

3. bwq cIq sB rhI isAwnp ] ijsih jnwvhu so jwnY nwnk ]39]


‰gauVI mÚ 5. AMg 258Œ

qyrw dIAw; nwmu vKwxY ]1]


hy vwihgurU ! Awp dy bKSy hoey nwm ƒ hI koeI ivAkqI kQn kr skdw hY ]1]

qU Acrju; kudriq qyrI ibsmw ]1]rhwau]


AsQweI dy ky smJwauNdy hn hy vwihgurU ! qUµ Awp Acrju=Ascrj hYN Bwv ibsmwd rUp
hYN Aqy qyrI kudriq=SkqI vI ibsmw=Ascrj rUp hY ]1]rhwau] jYsw ik :
1. kudriq pauxu pwxI bYsµqru kudriq DrqI Kwku ]
sB qyrI kudriq qUµ kwidru krqw pwkI nweI pwku ]
nwnk hukmY AMdir vyKY vrqY qwko qwku ] ‰Awsw kI vwr mÚ 1, AMg 464Œ

$ 2. Acrju qyrI kudriq qyry kdm slwh ] $


$ gnIv qyrI isPiq scy pwiqswh ]2] ‰BYrau mhlw 5, AMg 1138Œ $
$
$
$ $
$
$ quDu Awpy kwrxu; Awpy krxw ] $
$
$ $
$ hy vwihgurU ! qUµ kwrx rUp vI Awp hYN qy kwrj rUp vI Awp hI hYN [ krxy vwlw vI Awp $
$
$
$ hYN qy krwaux vwlw vI Awp hI Awp hYN [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \293| b>e 563

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. krx kwrx pRØBu eyku hY dUsr nwhI koie ]
$
$ $
$ nwnk iqsu bilhwrxY jil Qil mhIAil soie ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 276Œ $
$ $
$
$ 2. krn krwvn quhI eyk ] jIA jµq kI quhI tyk ]1] ‰gauVI mhlw 5, AMg 211Œ $$
$ $
$ 3. krn krwvnhwru pRØBu jwnY ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 294Œ $
$ $
4. krn krwvnhwr suAwmI ] sgl Gtw ky AMqrjwmI ]
‰BYrau mhlw 5, AMg 1148Œ

hukmy jµmxu; hukmy mrxw ]2]


hy vwihgurU ! qyry hukm ivc jIvW dw jµmxu=pYdw hoxw huµdw hY qy qyry hukm ivc hI jIvW
dw mrxw=nws huµdw hY ]2]
isRStI dI pYdwieS isRStI dw AMq ieh sB kuJ vwihgurU dy hukm ivc hY, AwpxI mrzI
nwl nw koeI pYdw huµdw º, nw hI nws ho skdw hY, ieh sB kuJ aus vwihgurU dw hukm hY, pr
ies g`l ƒ mwieAw ivc gRisAw jIv nhIN smJ skdw hukm ƒ jwnx dy nwl hukmI dy nyVy
hoeIdw hY hukm qoN munkr ho ky hukmI qoN dUr ho jweIdw hY [ jYsw ik :
hukmY AMdir sBu ko bwhir hukm n koie ]
nwnk hukmY jy buJY q haumY khY n koie ]2] ‰jpu jI swihb, AMg 1Œ

hukm mMnx vwly ivc haumY kdwicq nh» huµdI [ haumY dy nws krn dw qrIkw hI gurmiq
ivc hukm dw mMnxw hY [ jdoN sB kuJ pRmwqmw dy hukm ivc huµdw jwx ilAw qW iPr ies qrHW
khygw [ jYsw ik :
1. jµmxu mrxw hukmu hY BwxY AwvY jwie ] ‰vwr Awsw mÚ 1, AMg 472Œ

2. Awvn jwnw hukmu iqsY kw hukmY buiJ smwvihgy ]1]


‰mwrU kbIr jI, AMg 1103Œ
3. nh ikCu jnmY nh ikCu mrY ] Awpn cilqu Awp hI krY ]
Awvnu jwvnu id®sit Anid®sit ]
AwigAwkwrI DwrI sB isRsit ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 281Œ

nwmu qyrw; mn qn AwDwrI ]


$ hy myry vwihgurU ! qyrw nwm hI myry qn Aqy mn dw AwDwrI=Awsrw rUp hY jy qyry nwm ƒ $
$ AwKdw rhW qW jIvn hY jy ivsr jwey qW mrxw huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 9Œ $
$ $
$ 2. nwmu qyrw AwDwru myrw ijau PUlu jeI hY nwir ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 338Œ
$
$ $
$ $
$ 3. eyku AwDwru nwmu nwrwien rsnw rwmu rvIjY ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 338Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 563 \294| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 4. swcw nwmu myrw AwDwro ]
$
$ $
$ swcu nwmu ADwru myrw ijin BuKw siB gvweIAw ] $
$ $
$ ‰rwmklI mhlw 3, AMg 917Œ $
$ $
$ 5. swDU sµgiq iehu Plu pwieAw ieku kyvl nwmu ADwrI ]4] $
$ $
$ ‰rwmklI mhlw 5, AMg 916Œ $
$ $
nwnk dwsu; bKsIs qumwrI ]3]8]
$ $

siqgurU Arjn dyv jI kQn krdy hn ik mY¹ dws ƒ kyvl Awp jI dI hI bKsIs=bKiSS
hY ]3]8]
bKiSS ivc ieqnI brkq hY ik ijQy AwpxI koeI Gwl koeI jugqI kµm nw kry auQy bKSIS
kµm kr jWdI hY iesy leI gurU Gr ivcoN ijQy audwsIAW dy cwr DUxy hn auQy Cy bKSISW BI
nwl hn [ Awpxy keI jnm dI Gwlxw dy mukwbly bKiSS dI iek nzr hI kwPI hY [ jYsw ik :
1. pl ivc krky ndr imhr dI bKSy KuSI Kzwny ]
SwhW dy isr Swh vfyry jo aus dy msqwny ]
‰pMjwbI Anuvwd rcnw Bw: nµd lwlŒ
2. nwnk ndrI ndir inhwl ] ‰jpu jI swihb, AMg 8Œ
jy bKiSS dI ndr siqgurW ny kOVy rITy v`l kIqI qW A`j q`k gurU nwnk dI bKSIS
dI swK rITw Br irhw hY [ jihr vrgw kOVw Pl, AMØimRq rs nwl BrpUr hoxw gurU dI iek
id®StI dw Pl hY jy kOfy rwKS dy qpdy kVwhy v`l q`ØikAw qW A`g dw qpwieAw hoieAw qyl
jo A`g nwloN vI ^qrnwk ho cu`kw sI siqgurW dI iek q`kxI ny brP vrgw Tµfw kr id`qw
Aqy kOfy rwKS ƒ AwpxI bsiSS duAwrw sµq bxw id`qw [ BUmIey ƒ corI dw Kotw krm Cufw ky
AwpxI bKiSS nwl s`cw swD bxw id`qw, T`gIAW mwrn vwly T`g ƒ s`cw im`qr qy lokW dw
s`jx bxw id`qw [ iehnW ivc iksy dI AwpxI Gwlxw nh» kyvl gurU dI bKSIS hY [ ies leI
gurU Arjn swihb ny PurmwieAw hY ik mYƒ gurU dI hI bKiSS hY [ Sbd dI smwpqI vyly gurU
dI bKiSS dy pwqr bxky bKSIS leI jwcnw kIqI hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \295| b>e 565

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ muKvwk nµbr 30 ‰Awid AMg 565Œ $
$
$ $
$ vfhµsu mhlw 1 Cµq < siqgur pRswid ] kwieAw kUiV ivgwiV kwhy $
$ $
$
$ nweIAY ] nwqw so prvwxu scu kmweIAY ] jb swc AMdir hoie swcw qwim swcw $
$
$
$ pweIAY ] ilKy bwJhu suriq nwhI boil boil gvweIAY ] ijQY jwie bhIAY Blw khIAY $
$
$ suriq sbdu ilKweIAY ] kwieAw kUiV ivgwiV kwhy nweIAY ]1] qw mY kihAw khxu $
jw quJY khwieAw ] AMimRqu hir kw nwmu myrY min BwieAw ] nwmu mITw mnih lwgw
dUiK fyrw FwihAw ] sUKu mn mih Awie visAw jwim qY PurmwieAw ] ndir quDu
Ardwis myrI ijMin Awpu aupwieAw ] qw mY kihAw khxu jw quJY khwieAw ]2] vwrI
Ksmu kFwey ikrqu kmwvxw ] mMdw iksY n AwiK JgVw pwvxw ] nh pwie JgVw
suAwim syqI Awip Awpu v\wvxw ] ijsu nwil sµgiq kir srIkI jwie ikAw
rUAwvxw ] jo dyie shxw mnih khxw AwiK nwhI vwvxw ] vwrI Ksmu kFwey ikrqu
kmwvxw ]3] sB aupweIAnu Awip Awpy ndir kry ] kauVw koie n mwgY mITw sB
mwgY ] sBu koie mITw mMig dyKY Ksm BwvY so kry ] ikCu puMn dwn Anyk krxI nwm
quil n smsry ] nwnkw ijn nwmu imilAw krmu hoAw Duir kdy ] sB aupweIAnu Awip
Awpy ndir kry ]4]1]

vfhµsu mhlw 1 Cµq < siqgur pRswid ]


1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [
ieh AMØimRq BrpUr isiKAw rUp bcn, qIrQW qy B®mx krn vwly Aqy qIrQW ivc ieSnwn
krn dy ivSvwSI swDUAW pRqI nnkwxw swihb rihMØidAW aucwrn kIqy [ hzUr gurU nwnk swihb
jI ƒ iek idn kuJ swDU iek`ØTy ho ky qIrQ Xwqrw leI pRyrnw krn l`gy, qW hzUr ny idKwvy mwqr
ieSnwn dw KMfn kIqw Aqy nwl gurmiq dw qq isDWq pRgt kIqw Aqy d`ØisAw ik hy sµq jno !

kwieAw kUiV ivgwiV; kwhy nweIAY ]


nwqw so prvwxu; scu kmweIAY ]
jdoN iksy purS dI kwieAw=buDI ƒ kUiV=JUT ny ivgwiV id`qw qW iPr aus dw nhwauxw
iks ArQ hY kwhy=iks leI AYsw nweIAY=ieSnwn krIey [ ieSnwn kIqw ausdw hI sPl hY ijsny
$ $
$ sc nwm dI kmweI kIqI hY vw h`QW pYrW duAwrw vI su`cI ikrq kIqI hY [ $
$ $
$ ‰not : nweIAY=ies dw aucwrn n@weIAY Bwrw kroŒ hmySW AMdr bwhr sc nwl juV ky sq $
$ $
$ krm dI kmweI kIqI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. AMqru mYlw bwhru inq DovY ] swcI drgih ApnI piq KovY ]2] $
$ $
$ ‰BYrau mhlw 5, AMg 1151Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 565 \296| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. AMqir mYlu jy qIrQ nwvY iqsu bYkµuT n jwnW ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 484Œ
$
$ $
$ $
$ 3. AMqir mYlu qIrQ BrmIjY ] mnu nhI sUcw ikAw soc krIjY ] $
$ $
$ ‰rwmklI mhlw 1, AMg 905Œ $
$ $
$ iehnW prmwxW qoN isD hY ik idKwvy mwqr ieSnwn gurU Gr ivc prmwxnIk nh» sgo $
$ $
$ s`cw qIrQ gurU dI inSkwm syvw, nwm AiBAws ƒ hI PurmwieAw hY [ jYsw ik : $
$ $
1. qIriQ nwvx jwau qIrQu nwmu hY ]
qIrQu sbd bIcwru AMqir igAwnu hY ] ‰DnwsrI mhlw 1, AMg 687Œ
2. pUjhu rwmu eyku hI dyvw ] swcw nwvxu gur kI syvw ]
‰Awsw kbIr jI, AMg 484Œ
3. jil DovY bhu dyh AnIiq ] suD khw hoie kwcI BIiq ]
min hir ky nwm kI mihmw aUc ] nwnk nwim auDry piqq bhu mUc ]3]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ
4. min mYlY sBu ikCu mYlw qin DoqY mnu hCw n hoie ]
‰vfhµsu mhlw 3, AMg 558Œ
blik ijqnI dyr q`k AMdr s`c nw Aw jwvy auqnI dyr q`k AMqSkrx suc ƒ pRwpq
nh» huµdw [ jy AMqSkrx JUTw hY qW swrw srIr hI JUTw hY ies leI bwhrI ieSnwn dw KMfn
qy AMqrIv ieSnwn dw mMfn kIqw igAw hY [

jb swc AMdir hoie swcw; qwim swcw pweIAY ]


jdoN s`c nwm dy icµqn krky AMqSkrx s`cw ho jwvy qwim=qd hI s`cw vwihgurU pweIdw hY [

ilKy bwJhu suriq nwhI; boil booil gvweIAY ]


AMqSkrx ivc gur Sbd dI isiKAw ilKy qoN ibnW suriq=igAwq nh» huµdI, AQvw-pUrbly
SuB krmW dy ilKy qoN ibnW suriq=igAwq nh» huµdI [ SuB igAwq qoN ibnW boil=bcnW ƒ bol
ky gvw leIdw hY vw: AYvyN imiQAw bol-bol ky aumr gvw leIdI hY [ AQvw
ilKy bwJhu suriq nwhI—ic`q ƒ ilKwrI bxw ky pRIq rUp klm duAwrw m`qI rUp kwgz
aupr gur aupdyS ilKy ibnW vw: nwm ilKy ibnW pRmySr dI suriq=igAwq vw: su=sRySt riq=pRIqI
Bwv sRySt pRIqI pYdw nh» ho skdI [ pUrblw lyK ilKy qoN ibnW AYvyN bolW ƒ bol ky ik swƒ
pRmwqmW ny kI id`qw hY pRmwqmW vloN Awpxy Awp ƒ gvw leIdw hY [
$
$ ijQY jwie bhIAY, Blw khIAY; suriq sbdu ilKweIAY ] $
$
$ $
$
$ ijQy vI jw ky bYTIey muKoN Blw=cµgw bcn hI khIey=bolIey, AQvw-pRmwqmw dw koeI $
$
$ Blw=cµgw aupkwr hI khIey Aqy gur Sbd dI suriq=igAwq ilKweIey jW ilKIey vw ilKx $
$ $
$ ivc AweIey [ $
$ $
$ Blw khIAY=cµgw aupdyS hI khIey [ suriq sbdu ilKweIAY=Sbd dI kmweI duAwrw ijs $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \297| b>e 565

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ƒ ieh suriq=igAwq ilKweI Bwv jxweI hY auh jwxdy hn ik ijQy jweIey Blw khIey vw $
$ $
$ jo Blw kihMdw hY Aqy auh ijQy bYTdw º aus dy qwe» sbdu=bRhm dI suriq=igAwq gurU jI $
$ $
$ ilKw idMdy hn, vw aus dI surq AMNdr Sbd ƒ ilKw ky, aukr ky gurU jI ausƒ suriq=surqI $
$ $
$ AMdr bRhm igAwn krw idMdy hn [ $
$ $
$ $
$ kwieAw kUiV ivgwiV; kwhy nweIAY ]1] $

jd ik kwieAw=buDI ƒ kUiV=JUT ny ivgwiV=Krwb kr id`qw hY qW inrw n@wiqAW kwhy=kI


hoxw hY Bwv kuJ Pl pRwpq nhIN hoxw [

qw mY kihAw khxu; jw quJY khwieAw ]


hy vwihgurU ! jdoN Awp jI ny dws ƒ pRyr ky khwieAw qW hI mYN ieh khxu=bcn ikhw hY [

AMØimRqu hir kw nwmu; myrY min BwieAw ]


hy hir=vwihgurU ! myry mn ivc qW iek Awp jI dw nwm AMØimRq hI BwieAw=cµgw l`ØigAw hY [

nwmu mITw mnih lwgw; dUiK fyrw FwihAw ]


hy vwihgurU ! quhwfw nwm jo AMØimRq dy smwn mn ivc im`Tw l`gw hY aus nwm dy pRqwp
krky duKW dw fyrw=AsQwn jo AwigAwn hY ausƒ Fwh id`qw hY [

sUKu mn mih Awie visAw; jwim qY PurmwieAw ]


jwim=jd qoN qusW ny hukm kIqw qd qoN myry mn ivc Aw ky suK visAw hY [

ndir quDu Ardwis myrI; ijMØin Awpu aupwieAw ]


myrI qW Awp jI A`gy Ardws bynqI hY ik ndir=ikrpw id®StI qW Awp ny hI krnI hY,
ijs Awp ny sµswr ƒ aupwieAw=pYdw kIqw vw bxvwieAw vw ricAw hY [

qw mY kihAw khxu; jw quJY khwieAw ]2]


jy Awp jI ny pRyr ky khwieAw hY qW mYN ieh khxu=bcn vw aulWBw ikhw hY [

$
$ vwrI Ksmu kFwey; ikrqu kmwvxw ] $
$
$ $
$ jdoN vwihgurU mnu`Kw jnm rUp vwrI k`Fy qW SuB krm kmwvxw=krnw cwhIdw hY vw jo $
$ $
$ ikrqu=kµm kmwie hn auhnW Anuswr 84 l`K jUn bwAd pRmySr ny mnu`Kw jnm dI vwrI $
$ $
$ k`Fxw kIqI hY, vw kFwauxw kIqI hY ies ivc ikrqu=kIrq Bwv kIrqn BgqI ƒ kmwauxw $
$ $
$ cwhIdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 565 \298| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mMdw iksY n AwiK; JgVw pwvxw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ iksy ƒ mMdw=burw AwK ky gl JgVw pwauxw hY ies leI iksy ƒ mMdw kihxw nh» cwhIdw $
$ mMdw kihx nwl JgVw hI gl pwauxw hY [ $
$ $
$ $
$
$ nh pwie JgVw suAwim syqI; $
$
Awip Awpu v\wvxw ]
$ $

Awip=Awpxy AMdroN Awpu=hµkwr ƒ v\wvxw=guAwauxw kr, Awpxy suAwim=suAwmI, mwlk


nwl JgVw=klyS vw qrk kdwicq nh» krnI cwhIdI [

ijsu nwil sµgiq kir srIkI; jwie ikAw rUAwvxw ]


ijnHW sµqW vw SWq Awqmw gurW dI sµgq nwl hmySW rihxw hY auhnW nwl srIkI=brwbrqw
krnI TIk nh» auhnW dw jwie ikAw=kI jweygw qW iPr Awp hI rUAwvxw=roxw pvygw [
jYsw ik :
1. KsmY kry brwbrI iPir gYriq AMdir pwie ] ‰vwr Awsw mhlw 2, AMg 474Œ

2. skqy nwl srIkq kYsI invky vKq lµGweIdw ] ‰loikk pRmwxŒ

jo dyie shxw mnih khxw; AwiK nwhI vwvxw ]


vwihgurU jo du`K su`K dyvy ausƒ shwrnw kry kihx vloN ht ky, kuJ vI kuqrk nh» krnI
ik mYƒ du`K ikauN id`qw hY qy ieh Gwtw ikauN ipAw hY, ies qrHW dy Sbd kih ky pRmwqmW vloN
Awpxw ivSvwS vwvxw=guAwauxw nw kry, vw:
AwiK nwhI vwvxw kuJ AwK ky Awpxw Awp nw vwvxw=guAwauxw ikauNik qyyry kihx nwl
koeI Prk nh» pYxw vw Awpxy Awp ƒ kihx vloN vwvxw=vrjxw kr [

vwrI Ksmu kFwey; ikrqu kmwvxw ]3]


Ksmu=mwlk dy nwm aucwrn krny dI mnu`Kw srIr rUp ieh vwrI hY ies leI nwm jpxy
rUp krm kmwauxw kr ]3]

sB aupweIAnu Awip; Awpy ndir kry ]


$ sB=swrI isRStI aus ny Awp hI aupweIAnu=auqpq, pYdw kIqI hY Aqy Awp hI swirAW $
$ auqy ndir=ikrpw id®StI krdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ kauVw koie n mwgY; mITw sB mwgY ] $
$
$ $
$ aus vwihgurU koloN kauVw=kOVw Bwv duK koeI nh» mMgdw sB koeI mITw=im`Tw Bwv su`K $
$ $
$ hI mMgdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \299| b>e 565

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
sBu koie mITw mMØig dyKY; Ksm BwvY so kry ]
$ $
$ $
$ $
$ sB koeI mITw=im`Tw Bwv suK hI mMgdw idsdw hY pr jo Ksm=mwlk ƒ BwauNdw hY auhI
$
$ $
$ kuJ krdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ ikCu puMn dwn Anyk krxI; nwm quil n smsry ] $
$
$ $
AnykW praupkwr vwlIAW jo krnIAW hn, puMn Aqy dwn krny hn pr nwm dy smsry=sdrS
kuJ vI nh» quil=ivcwrnw kro [

nwnkw ijn nwmu imilAw; krmu hoAw Duir kdy ]


gurU swihb jI Purmwn krdy hn ik DuroN hI kdoN dw auhnW dw pUrblw syRSt krm kIqw
hoieAw hY ijs krky auhnW ƒ nwm imilAw hY auhnW dy prmySr cµgy krm dyK ky krmu=i¸pwlU
hoieAw hY [

sB aupweIAnu Awip; Awpy ndir kry ]4]1]


sB=swrI isRStI ausny Awp hI aupweIAnu=auqpq, pYdw kIqI hY Aqy Awp hI swirAW
auqy ndir=ikrpw id®StI krdw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 567 \300| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 31 ‰Awid AMg 567Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 3 Cµq < siqgur pRswid ] Awpxy ipr kY rµig rqI mueIey $
$
$
$ soBwvµqI nwry ] scY sbid imil rhI mueIey ipru rwvy Bwie ipAwry ] scY Bwie ipAwrI $
$
$
$ kµiq svwrI hir hir isau nyhu rcwieAw ] Awpu gvwieAw qw ipru pwieAw gur kY sbid $
$
$
smwieAw ] sw Dn sbid suhweI pRym ksweI AMqir pRIiq ipAwrI ] nwnk sw Dn myil $
leI ipir Awpy swcY swih svwrI ]1] inrguxvµqVIey ipru dyiK hdUry rwm ] gurmuiK
ijnI rwivAw mueIey ipru riv rihAw BrpUry rwm ] ipru riv rihAw BrpUry vyKu hjUry
juig juig eyko jwqw ] Dn bwlI BolI ipru shij rwvY imilAw krm ibDwqw ] ijin
hir rsu cwiKAw sbid suBwiKAw hir sir rhI BrpUry ] nwnk kwmix sw ipr BwvY sbdy
rhY hdUry ]2] sohwgxI jwie pUChu mueIey ijnI ivchu Awpu gvwieAw ] ipr kw hukmu
n pwieE mueIey ijn@I ivchu Awpu n gvwieAw ] ijnI Awpu gvwieAw iqn@I ipru pwieAw
rµg isau rlIAw mwxY ] sdw rµig rwqI shjy mwqI Anidnu nwmu vKwxY ] kwmix
vfBwgI AMqir ilv lwgI hir kw pRymu su BwieAw ] nwnk kwmix shjy rwqI ijin
scu sIgwru bxwieAw ]3] haumY mwir mueIey qU clu gur kY Bwey ] hir vru rwvih sdw
mueIey inj Gir vwsw pwey ] inj Gir vwsw pwey sbdu vjwey sdw suhwgix nwrI ]
ipru rlIAwlw jobnu bwlw Anidnu kµiq svwrI ] hir vru sohwgo msqik Bwgo scY sbid
suhwey ] nwnk kwmix hir rµig rwqI jw clY siqgur Bwey ]4]1]

vfhµsu mhlw 3 Cµq < siqgur pRswid ]


vfhµs rwg AMdr mhlw 3=qIsry srUp sRI gurU Amrdws jI Cµq=js rUp bwxI aycwrx
krdy hn : 1=Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS srUp [ siq=nws qoN rihq [ gur=cyqn [ pRswid=Anµd srUp ]
auQwnkw—ies mukvwk ivc do sKIAW dy sµbwd duAwrw aupdyS krdy hn ik ijvyN iek
v`fI aumr dI sKI ijs kol izMdgI dy kuJ Awpxy AmlI qjrby hn [ auh jwxdI hY ik ikvyN
Awpxw Awp myt ky pqI ƒ pRsµn kIqw hY qy pqI imlwp dw suK-Anµd mwixAw hY [ ijs qrHW
ieh v`fI aumr dI sKI CotI aumr dI kuAwr AvsQw vwlI, bwlI-BolI qy pqI imlwp qoN Axjwx
sKI ƒ isiKAw dy ky isAwxI krdI hY [ iesy qrHW sµq rUp suhwgx duAwrw jigAwsU rUp CotI
sKI ƒ pqI pRmwqmw dy imlx dy d`Øsy FMg qrIky ies Sbd ivc vrnx kIqy hn [
$ $
Awpxy ipr kY rµig rqI mueIey; soBwvµqI nwry ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ies quk ivc mueIey pd AwieAw hY ijs dw AwpxI pMjwbI ivc Bwv hY mr jweIey qy phwVI $
$ $
$ bolI ivc mueIey=ipAwrIey dw vwck hY [ hy ipAwrIey ! jo Awpxy pqI pRmwqmw dy pyRm ivc r`qI $
$ $
$ Bwv qdwkwr hoeI hY auh iesq®I SoBw vwlI hY [ AQvw jy ies pd qoN mueIey=mrI hoeIey ArQ lYxw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \301| b>e 567

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qW sµswr vloN mrI hoeI jigAwsU rUp iesq®Iey ! jo Awpxy pqI pRmySr dy rµig=Anµd iv`c qdwkwr $
$ $
$ hoeI º auh suB guxW dy sihq hox krky lok pRlok iv`c soBwvµqI=soBw vwlI hoeI hY [ $
$ $
scY sbid imil rhI mueIey; ipru rwvy Bwie ipAwry ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy jigAwsU rUp ipAwrI sKIey ! gurW dy s`Øcy aupdyS ivc ijs dI bu`DI iml rhI hY auh $
$ ipAwry ipru=pqI pRmwqmw dy imlwp dy Anµd ƒ Bwie=pyRm sihq rwvy=mwnxw vw Bogxw krygI [ $
$ $
not : rwvy—ieh pd sµsi¸q dw hY [
scY Bwie ipAwrI kµiq svwrI; hir hir isau nyhu rcwieAw ]
jo ipAwry pqI pRmwqmw ivc Bwie=pyRm krdI hY ausƒ kµiq=pqI pRmwqmw ny SuB guxW
nwl svwirAw hY [ ijsƒ svwirAw hY aus ny hir hir dy nwl nyhu=pRym rcwauxw kIqw hY [ jo
ipAwry ƒ Bw geI º auh ipAwrI sKI jigAwsU rUp krky kµiq=pqI pRmwqmw ny svwr leI hY [
Awpu gvwieAw qw ipru pwieAw; gur kY sbid smwieAw ]
ijs dy mn ivc gurU dw aupdyS smwieAw=visAw hY ausny Awpu=hµkwr ƒ gvw id`qw hY jW
hµkwr AwidkW ƒ gvwieAw=nws kIqw hY qW iPr ipru=pqI pRmwqmw ƒ pwieAw=pRwpq kIqw hY [
sw Dn sbid suhweI pRym ksweI; AMqir pRIiq ipAwrI ]
gurW dy sbid=aupdyS krky ijs ƒ pyRm dI ksweI=iK`c peI hY Aqy AMqhkrx iv`c pRIq
jwgI hY auh suhweI=soBw vwlI Dn=iesqrI pqI dI ipAwrI hoeI hY [

nwnk sw Dn myil leI ipir Awpy; swcY swih svwrI ]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik auh jigAwsU rUp iesq®I ipru=pqI pRmwqmw ny Awpxy
nwl myl leI hY Aqy scy swih=pqI ny aus dI ie`zq lok pRlok ivc svwrI hY ]1]

inrguxvµqVIey; ipru dyiK hdUry rwm ]


hy SuB guxW qoN hIx m`q vwlI jigAwsU rUp iesq®Iey ! qUµ rwm=ivAwpk rUp pqI ƒ hdUry=nyVy
hI vyKxw kr Bwv pRmwqmw hr jgHw hY, AigAwn dw pVdw lwh ky vyKxw kr [

gurmuiK ijnI rwivAw mueIey; ipru riv rihAw BrpUry rwm ]


auh jwxdy hn ik ipru=pqI pRmwqmw swry lokW Aqy cwry KwxIAW ivc vI BrpUry=prIpUrn
ho irhw hY, vw ies pRkwr jwxdy hn ik pqI pRmwqmw BrpUr ho ky swry riv=iml irhw hY [ ijnHW
$ ny muKI gurW duAwrw rwm nwm ƒ rwivAw=aucwirAw hY auhnW ny hI pqI pRmwqmw ƒ swry $
$ riv=imilAw hoieAw jwixAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ ipru riv rihAw BrpUry vyKu hjUry; juig juig eyko jwqw ] $
$
$ $
$
$ ijs ny BrpUry=prIpUrn pqI pRmwqmw ƒ swry riv=ivAwpk ho irhw jwxky Awpxy hjUr y=nyVy $
$
$ hI vyK ilAw aus ny jugW jugµqrW ivc ieko-vwihgurU ƒ jwqw=jwixAw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 567 \302| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Dn bwlI BolI ipru shij rwvY; imilAw krm ibDwqw ]
$ $
$ $
$ $
$ auh bwlI=bwlk AvsQw vwlI jigAwsU rUp BolI=Cl rihq Dn=iesq®I sihj=shjy hI
$
$ $
$ ipru=pqI pRmwqmw dy imlwp rUp Anµd ƒ mwxdI hY Aqy krm Plbr dwqw pqI Awpy hI Aw $
$ $
$ ky ausƒ imilAw hY, AQvw (Dn bwlI BolI) BwvyN Dn=iesq®I bwlI=bwlkI, BolI=Boly suBwA $
$ $
$ vwlI sI, vw: bwlI=koml swDnw Bwv inMmRqw vwlI sI pr vYrwg Awidk swDn pRp`k nh» $
$ $
sn qy BolI=swsq®k sµskwr rihq sI, iPr vI pqI dy Anµd ƒ suqy hI mwxdI hY Bwv pqI
pRmySr suqy hI Awpxy ivc rwvY=AByd kr lYNdw hY [

ijin hir rsu cwiKAw sbid suBwiKAw;


hir sir rhI BrpUry ]
ijs ny gur Sbd dw suBwiKAw=BlI pRkwr aucwrn kIqw hY qy hrI rUp sqsµg srovr ivc
iml rhI hY jo ik bRhmwnµd rUp jl nwl BrpUry=lbwlb BirAw hoieAw hY [ aus ny hir=pqI
pRmwqmw dy imlwp rUpI rs ƒ cwiKAw=mwixAw hY [

nwnk kwmix sw ipr BwvY; sbdy rhY hdUry ]2]


siqgurU jI kQn krdy hn ik auhI jigAwsU rUp iesq®I ipr=pqI pRmwqmw ƒ BwvY=BwauNdI
hY jo Sbd dI kmweI duAwrw pqI dy hdUry=pws-kol rih rhI hY [ pRmySr BwvyN hY qW sBnW dy
pws, pr kmweI qoN ibnw aus ivc juiVAw nh» jWdw ]2]

sohwgxI jwie pUCh mueIey; ijnI ivchu Awpu gvwieAw ]


hy mueIey=ipAwrIey ! ijnHW ny ihrdy ivcoN Awpu=hµkwr Bwv nw ƒ gvwieAw hY auhnW suhwgxW
pws jw ky pqI imlwp dI jugq puCxw kr [

ipr kw hukmu n pwieE mueIey; ijn@I ivchu Awpu n gvwieAw ]


ijnHW ny ihrdy ivcoN Awpu=hµkwr nh» gvwieAw mueIey=hy ipAwrIey ! auhnW ny pqI pRmySr
dw hukm pwauxw nh» kIqw, vw: hukm krn vwly pqI dy Anµd ƒ nh» pwauxw kIqw [

ijnI Awpu gvwieAw, iqn@I ipru pwieAw;


rµg isau rlIAw mwxY ]
$ ijnHW ny Awpu=hµkwr ƒ gvwieAw=nws kIqw hY auhnW ny ipru=pqI pRmwqmW ƒ pRwpq kr $
$ $
$ ilAw hY auh iPr rµg=pRym isau=nwl rlIAw=KuSIAW ƒ mwxdIAW Bwv BogdIAW hn [ $
$ $
$
$ sdw rµig rwqI shjy mwqI; Anidnu nwmu vKwxY ] $
$
$ $
$
$ jo pRym ivc rwqI=qdwkwr hoeI Anidnu=rwq idn nwm ƒ vKwxY=aucwrdI vw jpdI hY $
$
$ auh sdw hI shjy=igAwn krky mwqI=msq rihMdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \303| b>e 567

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kwmix vfBwgI AMqir ilv lwgI; hir kw pRymu su BwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ jo kwmix=iesq®I vfBwgI=vifAW BwgW vwlI ƒ hir=vwihgurU kw=dw pRymu su=BlI pRkwr
$
$ $
$ BwieAw=cµgw l`gw hY aus dI AMqr Awqmy ilv=ibrqI l`gI hY [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk kwmix shjy rwqI; ijin scu sIgwru bxwieAw ]3] $
$
$ $
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijs ny scu dI pRwpqI dw jp qp rUpI iSMgwr bxwieAw
hY auh jigAwsU rUp iesq®I shjy=igAwn krky pRØBU ivc rwqI=rµgI hY ]3]

haumY mwir mueIey; qU clu gur kY Bwey ]


hy mueIey=ipAwrIey ! qUµ haumY ƒ mwir=nws krky gurW dy Bwey=Bwxy ivc c`lxw kr [

hir vru rwvih sdw mueIey; inj Gir vwsw pwey ]


hy mueIey=ipAwrIey ! qUµ hir=vwihgurU vru=pqI dy Anµd ƒ rwvih=mwxygI Aqy hmySW hI
srUp rUpI inj=Awpxy Gr ivc vwsw=vsxw pwey=pwvyNgI [

inj Gir vwsw pwey sbdu vjwey; sdw suhwgix nwrI ]


jo siqgurU jI dy sbdu=aupdyS ƒ vjwey=aucwrdI hY auh Awpxy srUp rUpI Gr ivc
vwsw=v`sxw pRwpq kr lYNdI hY Aqy auh iesqrI sdw hI suhwgix=suhwgvµqI hY [

ipru rlIAwlw jobnu bwlw; Anidnu kµiq svwrI ]


jo ipru=pqI rlIAwlw=KuSIAw krn vwlw, jobnu=juAwnI bwlw=vwlw hY Bwv bwlk, ibrD
AvsQw ¹ pRwpq nh» huµdw aus pqI ny Anidnu=rwq idn jigAwsU rUp iesq®I dI bu`DI rUp
syjw ƒ svwrnw kIqw hY Bwv aus dw ic`q suD kr idMdw hY [ jYsw ik :
1. swihbu myrw nIq nvw sdw sdw dwqwru ] ‰DnwsrI mhlw 1, AMg 660Œ
2. nw iehu bUFw nw iehu bwlw ] nw iesu dUKu nhI jm jwlw ]
‰goNf mhlw 5, AMg 868Œ
3. Ehu n bwlw bUFw BweI ]1] ‰Awsw mhlw 5, AMg 378Œ

hir vru sohwgo msqik Bwgo; scY sbid suhwey ]


ijs dy msqik=m`ØQy dw sRySt Bwg Bwv puMn krm hY auh s`Øcy gurW dy sbid=aupdyS krky
hir=vwihgurU pqI dy sohwgo=Anµd ƒ pw ky suhwey=SoBw vwlI huµdI hY [ $
$
nwnk kwmix hir rµig rwqI; jw clY siqgur Bwey ]4]1]
$ $
$ $
$ $
$
$ siqgurU jI PurmwauNdy hn ik ijhVI jigAwsU rUp kwmix=iesq®I siqgurW dy Bwey=Bwxy $$
$
$ ivc clygI auh hrI dy rµig=Anµd ivc rwqI=qdwkwr hoeygI ]4]1] $
$
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 569 \304| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 32 ‰Awid AMg 569Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 3 ] rqn pdwrQ vxjIAih siqguir dIAw buJweI rwm ] $
$
$
$ lwhw lwBu hir Bgiq hY gux mih guxI smweI rwm ] gux mih guxI smwey ijsu Awip $
$
$
$ buJwey lwhw Bgiq sYswry ] ibnu BgqI suKu n hoeI dUjY piq KoeI gurmiq nwmu ADwry ] $
$
$
vKru nwmu sdw lwBu hY ijs no eyqu vwpwir lwey ] rqn pdwrQ vxjIAih jW siqguru $
dyie buJwey ]1] mwieAw mohu sBu duKu hY Kotw iehu vwpwrw rwm ] kUVu boil ibKu KwvxI
bhu vDih ivkwrw rwm ] bhu vDih ivkwrw shsw iehu sµswrw ibnu nwvY piq KoeI ] piV
piV pMØifq vwdu vKwxih ibnu bUJy suKu n hoeI ] Awvx jwxw kdy n cUkY mwieAw moh
ipAwrw ] mwieAw mohu sBu duKu hY Kotw iehu vwpwrw ]2] Koty Kry siB prKIAin iqqu scy
kY drbwrw rwm ] Koty drgh sutIAin aUBy krin pukwrw rwm ] aUBy krin pukwrw mugD
gvwrw mnmuiK jnmu gvwieAw ] ibiKAw mwieAw ijin jgqu BulwieAw swcw nwmu n
BwieAw ] mnmuK sµqw nwil vYru kir duKu Kty sµswrw ] Koty Kry prKIAin iqqu scY
drvwrw rwm ]3] Awip kry iksu AwKIAY horu krxw ikCU n jweI rwm ] ijqu BwvY iqqu
lwiesI ijau iqs dI vifAweI rwm ] ijau iqs dI vifAweI Awip krweI vrIAwmu n
PusI koeI ] jgjIvnu dwqw krim ibDwqw Awpy bKsy soeI ] gur prswdI Awpu gvweIAY
nwnk nwim piq pweI ] Awip kry iksu AwKIAY horu krxw ikCU n jweI ]4]4]

vfhµsu mhlw 3 ]
ies AMØimRq bcn rUp muKvwk ivc qIjy siqgurU gurU Amrdws jI kuJ sRySt AMqrIv rqn
pdwrQW dy KrIdn dI g`l jo jigAwsU ƒ siqgurW ny smJweI hY aus dw izkr krdy hn [

rqn pdwrQ vxjIAih; siqguir dIAw buJweI rwm ]


hy jigAwsU ! rwm=rmy hoey ivAwpk dy srgux srUp siqgurW ny jxw id`qw hY ik rqn=bYrwg
Awidk pdwrQW ƒ KrIdnw kr [ Sbd, nwm rUpI rqn pdwrQ ƒ vxjIAih=KrIdnw kr [

lwhw lwBu hir Bgiq hY; gux mih guxI smweI rwm ]
hy BweI ! lwihAW ivcoN AslI lwB hir=vwihgurU dI BgqI ivc hY [ ijnHW dy AMdr sq
$ sµqoK Awid gux hn aunHW dI guxI=pRmySr ivc smweI ho geI hY, vw: guxI qqvyiqAW dI $
$ gux=igAwn ivc smweI ho geI hY [ $
$ $
gu x mih gux I smwey ijsu Awip buJ wey; lwhw Bgiq sYs wry ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijsƒ vwihgurU ny Awp hI smJwieAw hY ausny sµswr iv`c BgqI dw lwhw K`ØitAw hY Aqy $
$ $
$ eysy BgqI dy gux krky jigAwsU jn guxI=pRmwqmw ivc smw gey hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \305| b>e 569

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ibnu BgqI suKu n hoeI, dUjY piq KoeI;
$ $
$ $
$ $
$
$ gurmiq nwmu ADwry ] $
$
$ $
$ BgqI qoN hIxy ƒ kdwic`q Awqimk suK nh» huµdw [ ijs dy ihrdy ivc dUjY=duvYq Bwv $
$ $
$ hY aus ny AwpxI piq=ie`zq KoeI=nws kr leI hY [ gurmiq=gurU dI m`q Dwrn krn vwilAW $
$ $
$ ƒ iek nwm dw hI ADwry=Awsrw hY [ $

vKru nwmu sdw lwBu hY; ijs no eyqu vwpwir lwey ]


vwihgurU nwm dy vwpwir=vxj ivc sdw=hmySw lwBu=nPw hY [ pr ijs ƒ vwihgurU ies
dy vpwr ivc lwvy soeI l`gdw hY [

rqn pdwrQ vxjIAih; jW siqguru dyie buJwey ]1]


jdoN jigAwsU ƒ siqgurU jI ieh g`l smJw dyx Bwv ibbyk buD dy dyx, qd rqn rUp
nwm pdwrQ dw vxj kr skIdw hY ]1]

mwieAw mohu sBu duKu hY; Kotw iehu vwpwrw rwm ]


rwm=hy BweI ! swirAW duKW dw kwrx mwieAw dw moh hY, ies leI ieh mwieAw dw vpwr
krnw Kotw hY, ikauNik ies dw drgwhy koeI Pu`tI kOfI mu`l nh» hY [

kUVu boil ibKu KwvxI; bhu vDih ivkwrw rwm ]


jo purS kUVu=JUT bol ky ibKu=zihr Bwv mwieAw rUpI zihr ƒ JUT bol ky iek`TI krdy
hn Aqy iPr aus mwieAw ƒ AnykW pdwrQW dy rUp iv`c KWdy hn ieh zihr Kwx dy qul hY
ies dy Kwx nwl rwm=hy BweI bhuq hI ivkwrW ivc vwDw huµdw hY [

bhu vDih ivkwrw shsw iehu sµswrw; ibnu nwvY piq KoeI ]
ieh swrw sµswr jo sµsw rUp hY ies ivc bhuq ivkwr hI v`Ddy hn qy ies AigAwnI jIv
ny nwm qoN ibnW piq=ie`zq KoeI=gvw leI hY [

piV piV pMØifq vwdu vKwxih; ibnu bUJy suKu n hoeI ]


$ pMØifq=ivdvwn lok gRµQW ƒ pVH pVH ky vwdu=JgVy hI kQn krdy hn pr smJy qoN ibnW $
$ suK pRwpq nhIN huµdw Bwv piVHAW hI suK pRwpq nh» huµdw sgoN suK qW ivcwr ivc hI hY [ $
$ $
$ $
$
$ Awvx jwxw kdy n cUkY; mwieAw moh ipAwrw ] $
$
$ $
$ mwieAw dy mohu ivc ipAwr krn vwly jo purS hn auhnW dw Awvx jwxw Bwv jµmxw $
$ $
$ mrxw kdy vI cUkY=dUr nh» huµdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 569 \306| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mwieAw mohu sBu duKu hY; Kotw iehu vwpwrw ]2]
$ $
$ $
$ $
$ mwieAw dw mohu hI swry duKW dw kwrx hY Aqy ieh vpwr Bwv mwieAw dw lYx dyx
$
$ $
$ Kotw=inkµmw hY ]2] $
$ $
$ $
$
$ Koty Kry siB prKIAin; iqqu scy kY drbwrw rwm ] $
$
$ $
aus rwm=rmy hoey pRmwqmw dy s`cy drbwr ivc sB Bly bury jIv prKIAin=prKy jWdy hn
qy jIv cµgy Aqy mMdy krmW Anuswr su`K Aqy du`K pRwpq krdy hn [

Koty drgh sutIAin; aUBy krin pukwrw rwm ]


Koty purS rwm=rmy hoie pRmwqmw dI drgwh ivc inrwdr Bwv byie`zq krky su`ØØty jWdy hn
qy AYsI hwlq huµdI hY ik bUhy auqy aUBy=KVHy ho ky pukwrw=PirAwdW krdy hn [

aUBy krin pukwrw mugD gvwrw; mnmuiK jnmu gvwieAw ]


ieh jIv mugD=mUrKW dw vI gvwrw=mUrK hY qy mnmuK byArQ jnm gvw ky smw lµGwky
aUBy=KVHy ho ky pukwrw=PirAwdW krdy hn [

ibiKAw mwieAw ijin jgqu BulwieAw; swcw nwmu n BwieAw ]


mwieAw iek AYsI ibiKAw=zihr hY ijs ny swry jgqu=sµswr ƒ pRmwqmw vloN BulwieAw
hY [ mwieAw ivc ies dI rucI l`gx krky ies jIv ƒ scw nwm BwieAw=cµgw n=nh» lgdw [

mnmuK sµqw nwil vYru kir; duKu Kty sµswrw ]


mnmuK purS SWq Awqmw vwly siqgurW vw sµqW nwl vYr krky sµswr ivc duK Kty=pRwpq
krdy hn [

Koty Kry prKIAin; iqqu scY drvwrw rwm ]3]


aus rwm=ivAwpk pRmwqmw dy scy drbwr ivc Koty Kry=bury Bly Bwv pwpI puMnI, cµgy mMdy
prKIAin=prKy jWdy hn [

Awip kry iksu AwKIAY; horu krxw ikCU n jweI rwm ]


$ rwm=pRmwqmw Awp hI sB kuJ krdw hY, As» burw Blw iksƒ AwKIey vwihgurU qoN ibnW $
$ hor iksy pwsoN kuJ nh» kIqw jWdw [ $
$ $
$ $
$
$ ijqu BwvY iqqu lwiesI; ijau iqs dI vifAweI rwm ] $
$
$ $
$ ijs pwsy vwihgurU cwhuµdw hY ausy pwsy lwauNdw hY ijvyN rwm=vwihguurU dI vifAweI=ie`Cw $
$ $
$ huµdI hY ausy qrHW krdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \307| b>e 569

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ijau iqs dI vifAweI Awip krweI; vrIAwmu n PusI koeI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijvyN aus vwihgurU dI vifAweI=ie`Cw huµdI hY iqvyN krwauNdw hY [ Awpxy Awp nw koeI $
$ vrIAwmu=sUrmw hY Aqy nw koeI PusI=kwier hY [ $
$ $
$ $
jgjIvnu dwqw krim ibDwqw; Awpy bKsy soeI ]
$ $
$ $
$ $
jgq dw jIvn rUp pRmwqmw, Awp hI jIvW dw dwqw hY qy Awp hI krm ibDwqw=Pl
pRdwqw hY qy soeI=auh Awp hI vwihgurU v`fy-v`fy pwpIAW ƒ b^Sx vwlw hY [

gur prswdI Awpu gvweIAY; nwnk nwim piq pweI ]


siqgurU jI kQn krdy hn ik gurW dI ikrpw duAwrw Awpu=Awpw Bwv, hµkwr ƒ gvweIey
qW nwmI dy nwm ƒ icMqn krky piq=ie`zq pweI=pRwpq krIdI hY Awpw Bwv jo hµkwr hY ies
haumY dy pVdy krky hI vwihgurU nzr nh» AwauNdw, haumY dy kwrx hI jµmdw mrdw hY [ v`fy
v`fy iqAwgI Gr iqAwg skdy hn pr haumY nh», AYsy iqAwg dw gurmiq ivc KMfn hY, jYsw
ik :
ibnu hau iqAwig khw koaU iqAwgI ] ‰BYrau mÚ 5, AMg 1140Œ
haumY dy iqAwg qoN ibnW koeI iqAwgI kwhdw hY, mwieAw dw iqAwg qW ho skdw hY pr
kI hoieAw jy AYsw nklI mwieAw dw iqAwgI bx igAw jdoN mwn nh» iqAwigAw mwn hI
swirAW ƒ Kw irhw hY [ jYsw ik :
kbIr mwieAw qjI q ikAw BieAw jau mwnu qijAw nhI jwie ]
mwn munI muinvr gly mwnu sBY kau Kwie ]156] ‰slok kbIr jI, AMg 1372Œ
v`Øfy v`Øfy munIvr=sRySt munI vI mwn ny Kw ley hn [ jo BI jIv krmw krdw hY mwn Gtdw
nh» blik v`Ddw hI hY [ jWdw ikvyN hY, gurprswdI=gurU dI ikrpw nwl hI haumY jWdI hY, ijMnw
icr haumY nw jwvy lok prlok ivc byie`zq huµdw hY, ijnHW ny gurU i¸pw nwl haumy ƒ guAwieAw
hY aunHW ny nwm duAwrw hI pq pweI hY nwm qoN ibnW piq=ie`zq nh» hY [ jYsw ik :
1. vxju vwpwru vxjY vwpwrI ] ivxu nwvY kYsI piq swrI ]
‰rwmklI mÚ 1, AMg 931Œ
2. nwnk TigAw muTw jwie ] ivxu nwvY piq gieAw gvwie ]1]
$ ‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 142Œ $
$ $
$ 3. ivxu nwvY piq kbhu n hoie ]1] ‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1327Œ $
$ $
$ $
$ 4. kUVu klru qnu BsmY FyrI ] ibnu nwvY kYsI piq qyrI ] $
$
$ ‰mwrU mÚ 1, AMg 1031Œ $$
$ $
$ 5. nwnk khU n sIJeI ibnu nwvY piq jwie ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 268Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 569 \308| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awip kry iksu AwKIAY; horu krxw ikCU n jweI ]4]4]
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU Awp hI sB kuJ krdw hY qW iPr iksƒ AwKIAY=khIey, ikauNik hor iksy qoN kuJ
$
$ $
$ kIqw nh» jWdw vw iksy dw kIqw kuJ nh» ho skdw sB aus dI rzw ivc ho irhw hY ]4]4] $
$ $
$ jYsw ik ^ $
$ $
$ $
$ hukmY AMdir sBu ko bwhir hukm n koie ] ‰jpu jI swihb, AMg 1Œ $

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \309| b>e 571

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 33 ‰Awid AMg 571Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 3 ] ey mn myirAw Awvw gauxu sµswru hY AMiq sic inbyVw rwm ] $
$
$
$ Awpy scw bKis ley iPir hoie n Pyrw rwm ] iPir hoie n Pyrw AMØiq sic inbyVw $
$
$
$ gurmuiK imlY vifAweI ] swcY rµig rwqy shjy mwqy shjy rhy smweI ] scw min BwieAw $
$
$ scu vswieAw sbid rqy AMØiq inbyrw ] nwnk nwim rqy sy sic smwxy bhuir n Bvjil $
Pyrw ]1] mwieAw mohu sBu brlu hY dUjY Bwie KuAweI rwm ] mwqw ipqw sBu hyqu hY
hyqy plcweI rwm ] hyqy plcweI purib kmweI myit n skY koeI ] ijin isRsit swjI
so kir vyKY iqsu jyvfu Avru n koeI ] mnmuiK AMDw qip qip KpY ibnu sbdY sWiq
n AweI ] nwnk ibnu nwvY sBu koeI Bulw mwieAw moih KuAweI ]2] eyhu jgu jlqw
dyiK kY Bij pey hir srxweI rwm ] Ardwis krˆØI gur pUry AwgY riK lyvhu dyhu
vfweI rwm ] riK lyvhu srxweI hir nwmu vfweI quDu jyvfu Avru n dwqw ] syvw
lwgy sy vfBwgy juig juig eyko jwqw ] jqu squ sµjmu krm kmwvY ibnu gur giq
nhI pweI ] nwnk iqs no sbdu buJwey jo jwie pvY hir srxweI ]3] jo hir miq
dyie sw aUpjY hor miq n kweI rwm ] AMqir bwhir eyku qU Awpy dyih buJweI rwm ]
Awpy dyih buJweI Avr n BweI gurmuiK hir rsu cwiKAw ] dir swcY sdw hY swcw
swcY sbid suBwiKAw ] Gir mih inj Gru pwieAw siqguru dyie vfweI ] nwnk jo
nwim rqy syeI mhlu pwiein miq prvwxu scu sweI ]4]6]

vfhµsu mhlw 3 ]
ies AMØimRq bcn ivc gurdyv ipqw PurmwauNdy hn ik sµswr swrw hI Awaux jwx vwlw
hY qy AMq ƒ s`c nwl Cutkwrw hY [

ey mn myirAw Awvw gauxu sµswru hY; AMiq sic inbyVw rwm ]


hy myry mnw ! Awvw=Awaux gaux=jwx Bwv jµmx mrn vwlw ieh sµswru=jgq sµisAW
dw Gr hY AMq ƒ pRmySr dI drgwh ivc s`c dy ADwr qy inbyVw=inAW huµdw hY, vw s`cy nwm
dy icMqn krky jIv dw inbyVw=Cutkwrw huµdw hY [

Awpy scw bKis ley; iPir hoie n Pyrw rwm ]


$ s`Øcy rwm nwm dy ArwDx krn vwly ƒ s`cw vwihgurU Awp hI pwpW, gunwhW qoN b^S lYNdw $
$ hY [ iPr aus dw jUnIAW ivc Pyrw=c`kr nh» huµdw [ $
$ $
$ $
$
$ iPir hoie n Pyrw, AMiq sic inbyVw; gurmuiK imlY vifAweI ] $
$
$ $
$ muV ky Bwv dubwrw sµswr ivc Pyrw=c`kr nh» huµdw qy AMØiq=AKIr ƒ s`c nwm dy icMqn $
$ $
$ krky inbyVw=Cutkwrw huµdw hY pr gurmuKW ƒ pRlok ivc vifAweI=SoBw pRwpq hµudI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 571 \310| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
swcY rµig rwqy shjy mwqy; shjy rhy smweI ]
$ $
$ $
$ $
$
$ gurmuK vwihgurU dy scy rµig=pRym ivc rwqy=rµgy hoey shjy=suBwvk hI mwqy=msq hn Aqy $
$
$ shjy=suBwvk hI pRmySr ivc smweI=smw rhy hn [ $
$ $
$
scw min BwieAw scu vswieAw; sbid rqy AMiq inbyrw ]
$
$ $
$ $
$ $
ijnHW dy min iv`c s`cw nwm BwieAw=cµgw l`gw hY auhnW ny s`c rUp vwihgurU ƒ mn ivc
vswieAw hY Sbd ivc rqy=rµgy hox krky AMq vyly sµswr qoN inbyrw=Cutkwrw huµdw hY [

nwnk nwim rqy sy sic smwxy; bhuir n Bvjil Pyrw ]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo nwm ivc rqy=rµgy hn auh nwm krky sic=vwihgurU
ivc smwxy=AByd ho gey hn auhnW dw Bvjil=sµswr ivc bhuir=muV ky Pyrw=c`kr nh» huµdw
Bwv mukq ho jWdy hn qy muV ky jµmdy mrdy nh» ]1]

mwieAw mohu sBu brlu hY; dUjY Bwie KuAweI rwm ]


mwieAw dI jo mohu=iK`c-pRIqI hY ieh sB jIvW ƒ brlu=sudw-J`lypx dy sihq krn vwlI
hY [ dvYq Bwvnw ny swrI dunIAW rwm=ivAwpk vwihgurU vloN KuAweI=BulweI hoeI hY [

mwqw ipqw sBu hyqu hY; hyqy plcweI rwm ]


rwm=hy BweI ! mwqw ipqw dw jo hyqu=ihqu, pRym hY ieh sB mohu hY ies mohu ivc iSRStI
plcweI=Ps rhI hY [

hyqy plcweI purib kmweI; myit n skY koeI ]


pUrblI kmweI Anuswr ies hyqy=moh ivc swrI isRStI plcweI=Ps rhI hY ies mohu ƒ koeI
myt nh» skdw [

ijin isRsit swjI so kir vyKY; iqsu jyvfu Avru n koeI ]


ijs vwihgurU ny iSRStI swjI=bxweI hY auh bxw ky vyKY=dyKBwl Bwv r`ØiKAw kr irhw
hY iqsu=aus pRmwqmw dy jyvfu=ij`fw v`fw hor koeI nh» hY [

mnmuiK AMDw qip qip KpY; ibnu sbdY sWiq n AweI ]


$ mnmuK AMDw=AigAwnI iq®SnW dI A`g ivc qip qip=sV-sV ky KpY=Kpdw Bwv nws $
$ $
$ huµdw hY ikauNik gurU dy sbdY=aupdyS qoN ibnW iksy dy ihrdy ivc SWqI nh» AwauNdI [ $
$ $
$
$ nwnk ibnu nwvY sBu koeI Bulw; mwieAw moih KuAweI ]2] $
$
$ $
$
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik nwm pRwpqI qoN ibnW sµswr ivc sBu=hr koeI Bulw=BuilAw $
$
$ iPrdw hY, mwieAw dy moh ny sB ƒ KuAweI=Bulw id`qw hY ]2] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \311| b>e 571

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
eyhu jgu jlqw dyiK kY; Bij pey hir srxweI rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ rwm=hy BweI ! ieh jgu=sµswr ƒ eIrKw-dvYS vw: iq®SnW dI AgnI ivc jlqw=sVdw $
$ dyK ky gurmuK hrI srUp gurW dI srx ivc Bij=dOV ky pey hn [ $
$ $
$ $
$
$ Ardwis krˆØI gur pUry AwgY; riK lyvhu dyhu vfweI rwm ] $
$
$ $
pUry gurW A`gy auh Ardwis=bynqI krI=krdy hn ik rwm nwm dI ismrx rUp vifAweI
dy ky ies iq®SnW rUp A`g ivcoN swfI riK=riKAw kro [

riK lyvhu srxweI hir nwmu vfweI; quDu jyvfu Avru n dwqw ]
hy siqgurU jI ! mYƒ srx pey ƒ r`K lvo hir nwm jpx dI vifAweI b^So quhwfy ij`fw
hor koeI dwqw nh» hY [

syvw lwgy sy vfBwgy; juig juig eyko jwqw ]


jo siqgurW dI syvw ivc lgy hn auh v`fy BwgW vwly hn auhnW ny jugW jugµqrW ivc
iek rs rihx vwly vwihgurU ƒ jwqw=jwx ilAw hY [ jYsw ik :
1. jw kY msqik Bwg is syvw lwieAw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 457Œ

2. Awau sKI sµq pwis syvw lwgIAY ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 457Œ


3. qyrI syvw so kry ijs no lYih qU lweI ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1011Œ

jqu squ sµjmu krm kmwvY; ibnu gur giq nhI pweI ]
jIv BwvyN ikqny hI jq, sq, sµjm qy krmW dI kmweI kr lvy pr gurU qoN ibnW A`j
q`k iksy ny vI giq=mukqI pweI=pRwpq nh» kIqI [ ies quk ivc Awey cwr pd : jq, sq,
sµjm qy krm iehnW pdW dI vwkPIAq AqI zrUrI hY sµKyp nwl pwTkW dy igAwq leI cwry
hI pdW dw vyrvw ies pRkwr hY [
1. jqu—sµsi¸q ivc Xq Bwv ieMdirAW ƒ iviSAW dy sp`rS qoN rok ky iesqrI sµjog
qoN bcxw [ jYsw ik :
jogI kw jqu hoie ] ‰vwr swrµg mhlw 1, AMg 1240Œ
2. squ—sµsi¸q ivc sq@qv=iqMnW guxW ivcoN qIsrw gux-ieh nykI dw gux hY ies dy
$ $
$ AwieAw jIv nyk, sKI, sdwcwrI, pivq®, suihrd ho jWdw hY Aqy squ qoN Bwv sqpRq`gI hoxw $
$ $
$ jo kIqy bcn ƒ pUrw krn vwlw hovy ijvyN rwjw dsrQ Awidk ny Awpxy bcn pUry kIqy Aqy $
$ $
$ hrI cµd, ipRØQU rwjw qy mWDwqw rwjw Awidk sqI mMny hn [ $
$ $
$ 3. sµjmu—sµsi¸q ivc sµjm=ieMdirAW ƒ iviSAW vloN sµkocxw, jYsw ik : $
$ $
$ jYn mwrg sµjm Aiq swDn ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 571 \312| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jYn mwrg ivc ieMdrIAW dy rokx dw swDn bhuq hY [ Xog mwrg ivc “Dwrnw, iDAwn $
$ $
$ qy smwDI” iehnW iqMnW dy iek`T dw nwm BI sµjm hY [ dUsry ƒ pIVw dyx qoN ruky rihx ƒ vI $
$ $
$ sµjm AwKdy hn [ $
$ $
$ 4. krm—krm cµgw Aqy mMdw do rUp krky jIvW ƒ pRwpq hY cµgy krm dw Pl cµgw qy $
$ $
$ mMdy krm Pl mMdw hI huµdw hY [ SuB Aqy ASuB krm ivcoN hI iehnW dIAW iqMn iksmW bxdIAW $
$ $
hn eyk kwiek, duqIAw vwck, iq®qIAw mwnisk Bwv [ 1. kwiek=srIr duAwrw kIqy krm [
2. vwck=bolx qoN bixAw krm [ 3. mwnisk=mn dI icqvnI qoN bixAw krm [
iehnW jq sq sµjm qy krmW dI kmweI koeI swrI aumr krdw rhy pr gurW qoN ibnW mokS
ƒ pRwpq nh» huµdw [ jYsw ik :
1. jqu squ sµjmu nwmu hY ivxu nwvY inrmlu n hoie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 33Œ

2. jqu squ sµjmu scu kmwvY guir pUrY nwmu iDAwvixAw ]3] ‰mwJ mÚ 3, AMg 129Œ

3. qIrQ vrq nym krih auidAwnw ] jqu squ sµjmu kQih igAwnw ]
rwm nwm ibnu ikau suKu pweIAY ibnu siqgur Brmu n jwieAw ]13]
‰mwrU mÚ 1, AMg 1043Œ
iehnW swry pRmwxW qoN isD hY ik gur ikrpw qoN ibnW jq sq sµjm krm iksy kµm
nh» [

nwnk iqs no sbdu buJwey; jo jwie pvY hir srxweI ]3]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo jigAwsU pRmySr srUp gurW dI Srx ivc pvY=pYNdw
hY ausƒ gurU jI sbdu=bRhm dI pRwpqI buJwey=smJw idMdy hn ]3]

jo hir miq dyie sw aUpjY; hor miq n kweI rwm ]


hy rwm=ivAwpk srUp hir=vwihgurU ! jIv ƒ jo qUµ miq=isiKAw idMdw hYN auhI bu`DI ivc
aupjY=pRgt huµdI hY [ qyry qoN ibnW hor koeI Akl dyx vwlw nh» hY [

AMqir bwhir eyku qU; Awpy dyih buJweI rwm ]


hy rwm=vwihgurU ! swirAW dy AMqir=AMdr Aqy bwhr iek qUµ hI hYN qy qUµ Awp hI jigAwsU
ƒ ieh isiKAw buJweI=jxwaux vwlw hYN [
$ $
Awpy dyih buJweI Avr n BweI; gurmuiK hir rsu cwiKAw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy hir=vwihgurU ijnHW ƒ qUµ Awp hI isiKAw dy ky Awpxw Awp buJweI=smJw id`qw hY auhnW $
$ $
$ ƒ Avr=hor koeI vI g`l BweI=cµgI nh» l`gdI Bwv nwm rsIAW ƒ nwm rs hI cµgw lgdw $
$ $
$ hY auhnW gurmuKW ny hrI nwm rs dw cwiKAw=suAwd lYxw vw Anµd mwnxw kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \313| b>e 571

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
dir swcY sdw hY swcw; swcY sbid suBwiKAw ]
$ $
$ $
$ $
$ scy vwihgurU dy dir=drbwr ivc auh sdw hI swcw=scw hY ijs ny s`cy gur aupdyS ƒ
$
$ $
$ suBwiKAw=kQn kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$ Gir mih inj Gru pwieAw; siqguru dyie vfweI ] $
$
$ $
ijnHW gurisKW ƒ siqgurW ny nwm jpx rUp vifAweI=soBw id`qI hY auhnW ny AMqhkrx
rUp Gr ivc hI srUp rUpI inj=Awpxy Gr ƒ pwieAw hY [

nwnk jo nwim rqy syeI mhlu pwiein;


miq prvwxu scu sweI ]4]6]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo nwm ivc rqy=iB`jy hn syeI=auhI mhlu =srUp ƒ
pwiein=pwauNdy hn [ jo s`c ƒ vIcwrdI hY sweI=auhI miq=bu`DI prvwxu=pRmwxnIk hY ]4]6]
sweI—ibnW ibMdI qoN bolxw hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 573 \314| l.f+sjHg qptrjw lBgw
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 34 ‰Awid AMg 573Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 4 ] hir siqgur hir siqgur myil hir siqgur crx hm $
$
$
$ BwieAw rwm ] iqmr AigAwnu gvwieAw gur igAwnu AMjnu guir pwieAw rwm ] $
$
$
$ gur igAwn AMjnu siqgurU pwieAw AigAwn AMDyr ibnwsy ] siqgur syiv prm $
$
$ pdu pwieAw hir jipAw sws igrwsy ] ijn kµau hir pRiB ikrpw DwrI qy siqgur $
syvw lwieAw ] hir siqgur hir siqgur myil hir siqgur crx hm BwieAw ]1]
myrw siqguru myrw siqguru ipAwrw mY gur ibnu rhxu n jweI rwm ] hir nwmo hir
nwmu dyvY myrw AMiq sKweI rwm ] hir hir nwmu myrw AMiq sKweI guir siqguir
nwmu idRVwieAw ] ijQY puqu klq¶ koeI bylI nwhI iqQY hir hir nwim CfwieAw ]
Dnu Dnu siqguru purKu inrµjnu ijqu imil hir nwmu iDAweI ] myrw siqguru myrw
siqguru ipAwrw mY gur ibnu rhxu n jweI ]2] ijnI drsnu ijnI drsnu siqgur
purK n pwieAw rwm ] iqn inhPlu iqn inhPlu jnmu sBu ibRQw gvwieAw rwm ]
inhPlu jnmu iqn ibRQw gvwieAw qy swkq muey mir JUry ] Gir hodY rqin pdwriQ
BUKy BwghIx hir dUry ] hir hir iqn kw drsu n krIAhu ijnI hir hir nwmu
n iDAwieAw ] ijnI drsnu ijnI drsnu siqgur purK n pwieAw ]3] hm cwiqRk
hm cwiqRk dIn hir pwis bynµqI rwm ] gur imil gur myil myrw ipAwrw hm siqgur
krh BgqI rwm ] hir hir siqgur krh BgqI jW hir pRBu ikrpw Dwry ] mY
gur ibnu Avru n koeI bylI guru siqguru pRwx hm@wry ] khu nwnk guir nwmu
idRVHwieAw hir hir nwmu hir sqI ] hm cwiq®k hm cwiq®k dIn hir pwis
bynµqI ]4]3]

vfhµsu mhlw 4 ]
hir siqgur hir siqgur myil;
hir siqgur crx hm BwieAw rwm ]
ies AMØimRq bcn ivc siqgurU jI dsdy hn ik siqgurU dw srUp hir=vwihgurU dw hI
srUp hY [
$
$ hy hir=hrI vwihgurU ! swfw myl siqgurW nwl krwauxw kro [ hy hir=vwihgurU ! siqgurW nwl $
$
$ swfw myl krwauxw kro [ $
$ $
$ $
$ AQvw hy hrI vwihgurU ! ijnHW siqgurW dw qyry nwl imlwp hoieAw hY, hy hrI vwihgurU ! $
$ $
$ auhnW siqgurW nwl swfw myil=imlwp krvw idau [ hrI srUp siqgurW dy crnW dw iDAwn $
$ $
$ mYƒ BwieAw=cµgw lgw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \315| b>e 573
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
iqmr AigAwnu gvwieAw;
$ $
$ $
$ $
$
$ gur igAwnu AMjnu, guir pwieAw rwm ] $
$
$ $
$ jdoN gur=v`fw igAwn Bwv AproK igAwn rUp AMjnu=surmw mn bu`D rUp nyqrW dy ivc $
$ $
$ rwim=rwm ivAwpk rUp guir=siqgurW ny pwieAw=pwauxw kIqw qdoN AigAwn dw iqmr=AMDyrw $
$ $
$ gvwieAw=dUr ho igAw [ $

gur igAwn AMjnu siqgurU pwieAw; AigAwn AMØDyr ibnwsy ]


siqgurW ny bRhm igAwn rUp AMjnu=surmw pw id`qw qW AigAwn rUp AMDyrw ibnwsy=ivSyS
krky nws ho igAw [

siqgur syiv prm pdu pwieAw; hir jipAw sws igrwsy ]


siqgurW dI inSkwm syvw krky sws igrws hir=vwihgurU ƒ jipAw=ArwiDAw vw
sws=suAws qy igrwsy=grwhI Bojn dI, sws lYNidAw Bojn CkidAW BI aus ƒ jipAw=ArwiDAw
AQvw igrws=suAws AMdr lYx dI i¸Aw ƒ kihMdy hn sws=bwhr jwx dI iˆ¸Aw ƒ kihMdy hn [
ieauN sws igrws ArwiDAw qy inskwm syvw kIqI ijs dy kwrn prm=v`fw pd Bwv Awqimk
pd pwieAw=pRwpq kIqw [

ijn kµau hir pRiB ikrpw DwrI; qy siqgur syvw lwieAw ]


ijnHW guris`KW qy hir pRiB=vwihgurU pRmySr ny ikrpw DwrI=kIqI hY auhnW ƒ siqgurW dI
syvw ivc lwieAw hY [

hir siqgur hir siqgur myil;


hir siqgur crx hm BwieAw ]1]
hy hir=pRmySr jI ! mYƒ siqgurW nwl myil=mylxw kr jo siqgurU jI hir=vwihgurU qyrw
srUp hn [ ikauNik mY¹ qyry srUp siqgurW dy crxW dw iDAwn BwieAw=cµgw l`gw hY ]1]

myrw siqguru myrw siqguru ipAwrw;


mY gur ibnu rhxu n jweI rwm ]
$ myrw Awsrw siqgurU hY myrw ipAwr BI siqgurW dy nwl hY [ mYQoN rwm srUp siqgurW qoN ibnW $
$ irhw nh» jWdw [ $
$ $
$ $
$
$ hir nwmo hir nwmu dyvY; myrw AMiq sKweI rwm ] $
$
$ $
$
$ hir=pRmySr dy nwm dw dwqw siqgurU hir nwm dw aupdyS dyNdw hY [ jo hrI vwihgurU dw $
$
$ nwm AMq vyly myrw shweI hovygw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 573 \316| l.f+sjHg qptrjw lBgw
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
hir hir nwmu myr w AMØiq sKweI;
$ $
$ $
$ $
$
$ gu ir siqguir nwmu idRVwieAw ] $
$
$ $
$ hir hir=vwihgurU pRmySr dw nwm hI myrw AMq vyly sKweI=shwieqw krn vwlw hY $
$ guir=pUjnIk siqgurW ny nwm id®V krvwieAw hY [ $
$ $
$ $
$
ijQY puqu klq¶ koeI bylI nwhI; $

iqQY hir hir nwim CfwieAw ]


ijQy pRlok ivc puqu=pu`qr, klq®=iesq®I koeI BI bylI=im`qr nh» huµdw iqQY=auQy hir
hir=vwihgurU pRmySr dw nwm hI CfwauNdw hY [

Dnu Dnu siqguru purKu inrµjnu; ijqu imil hir nwmu iDAweI ]
inrµjnu (inr+AMjnu) AMjnu=ml mwieAw qoN inr=rihq purKu=ivAwpk pRmySr dy srUp
siqgurU jI Dnu Dnu=mn bwxI krky Dµnqw Xog hn [ ijs gurW ƒ iml ky hrI nwm iDAweIdw hY [

myrw siqguru myrw siqguru ipAwrw;


mY gur ibnu rhxu n jweI ]2]
myrw Awsrw siqgurU hY myrw ipAwrw siqgurU hY, mYQoN siqgurU qoN ibnW irhw nh» jWdw ]2]

ijnI drsnu ijnI drsnu; siqgur purK n pwieAw rwm ]


rwm srUp siqgur purK dw drSn ijnHW ny nh» pwieAw=pRwpq kIqw AQvw ijs ijs
ny drSnW iv`ØcoN rwm srUp siqgur purK dw drSn nh» pwieAw [ AQvw ijhVy Cy drSnW ivc
hI Psy rhy hn, auhnW ny pUrn siqgurW dy drSn ƒ nh» pwieAw hY [

iqn inhPlu iqn inhPlu jnmu; sBu ibRQw gvwieAw rwm ]


auhnW dy swry krm inhPl=Pl rihq hn auhnW dw jnm vI inhPlu=Pl rihq hY ikauNik
auhnW ny rwm dy nwm qoN ibnW hI smW ibArQ gvwieAw=nws kIqw hY [

inhPlu jnmu iqn ibRQw gvwieAw; qy swkq muey mir JUry ]


auhnW ny mnu`Kw jnm insPl kµmW ivc lw krky byArQ gvwieAw hY auh swkq hn prmySr
$ $
$ vloN mry hoey qy mr ky JUrdy rihMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ Gir hodY rqin pdwriQ; BUKy BwghIx hir dUry ] $
$
$ $
$ ihrdy rUpI Gr ivc nwm rqn vw: Sbd rqn vw igAwn rqn vw: pRym rqn dy huµidAW $
$
$
$ BwgW qoN hIxy vwihgurU qoN dUr rih ky BUKy=BuKy mr rhy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \317| b>e 573
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
hir hir iqn kw drsu n krIAhu ;
$ $
$ $
$ $
$
$ ijnI hir hir nwmu n iDAwieAw ] $
$
$ $
$ hy hir hir dy ipAwry jno ! auhnW dw drSn n krIAhu=kro, ijnHW ny hir hir nwmu ƒ $
$ $
$ iDAwieAw=ismirAw n=nh» hY [ $
$ $
ijnI drsnu ijnI drsnu; siqgur purK n pwieAw ]3]
$ $

ijnHW ijnHW ny drSnW ivcoN siqgur purK dw drSn nh» kIqw auhnW dw jnm insPl hY ]3]

hm cwiqRk hm cwiqRk dIn; hir pwis bynµqI rwm ]


mY cwiq®k=ppIhy vWgUµ ipAwsw hW hm cwiq®k=mY dIn khIey duKI ppIhy vWgUµ gurU rUp b`dl
A`gy hir nwm bUµd leI bynqI krdw hW [ AQvw hy hrI ! qus» b`dl rUp ho ky drSn rUp suvWqI
bUµd dyvo mYN ppIhy vWgUµ ipAwsw qy duKI hW [

gur imil gur myil myrw ipAwrw; hm siqgur krh BgqI rwm ]
ijnHW gurW nwl qUµ imilAw hoieAw hYN qy ijhVy gurU qyry nwl imly hoey hn, auhnW ipAwirAW
gurW nwl myil qWik As» siqgurW dI syvw rUp BgqI krIey [

hir hir siqgur krh BgqI; jW hir pRBu ikrpw Dwry ]


jW=jdoN hir=vihguru, pRØBU ikrpw krygw qW siqgurW dI hr vyly hr qrHW dI syvw BgqI
krWgy [

mY gur ibnu Avru n koeI bylI; guru siqguru pRwx hm@wry ]


mYN ieh jwx ilAw hY ik gurU qoN ibnW hor koeI bylI=swQI nh» hY ies leI myry pRwxW dw
guru=v`fw shwrw siqgurU hY [

khu nwnk guir nwmu idRVHwieAw; hir hir nwmu hir sqI ]
siqgurU mhwrwj jI Purmwn krdy hn ik guir=gurW ny mYƒ nwm id®VH=p`kw krvwieAw hY
qy gurW ny hir nwm dw aupdyS id`qw hY [ hrI dI hir vyly ausqqI krdy hW [ jYsy sqIAW huµdIAW
hn AYsy hir hir dy nwm ƒ jpky hrI sqI=sµq hrI rUp hI sqI=inscy krky bx gey hn [
$ sqI=ies ƒ s`qI bolo ] pr eys dw ArQ vyly sqI aucwrx BI TIk hY [ AQvw hrI jo hr $
$ iek jIv dy hirAW krn vwlw hY aus dw sqI=siqnwm id®VH krvwieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ hm cwiqRk hm cwiqRk dIn; hir pwis bynµqI ]4]3] $
$
$ $
$
$ mYN ppIhy vWgUµ ipAwsw hW Ar cwiq® k dIn=ppIhy vWgUµ duKI hW gurU rUp b`dl A`gy hir $
$
$ nwm bUµd leI bynqI krdw hW [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 573 \318| l.f+sjHg qptrjw lBgw
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ jigAwsU ppIhy dI qrHW Aqy gurU b`dl dI inXweI ijQy donW dw sµklp kIqw hY auQy guxW
$
$ $
$ dy ADwr qy jigAwsU ivc ppIhy vrgI qVP hY gurU ivc b`dl vrgw SWqI dyx dw gux hY, $
$ $
$ nwm igAwn dI bUµd svWqI bUµd hY ]4]3] $
$ $
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh [] $
$
$ $

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \319| b>e 575
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 35 ‰Awid AMg 575Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 4 ] dyh qyjnVI hir nvrµgIAw rwm ] gur igAwnu gurU $
$
$
$ hir mMgIAw rwm ] igAwn mMgI hir kQw cµgI hir nwmu giq imiq jwxIAw ] sBu $
$
$
$ jnmu sPilau kIAw krqY hir rwm nwim vKwxIAw ] hir rwm nwmu slwih hir pRB $
$
hir Bgiq hir jn mMgIAw ] jnu khY nwnku suxhu sµqhu hir Bgiq goivMd
$ $

cµgIAw ]1] dyh kµcn jInu suivn@w rwm ] jiV hir hir nwmu rqµnw rwm ] jiV
nwm rqnu goivMd pwieAw hir imly hir gux suK Gxy ] gur sbdu pwieAw hir nwmu
iDAwieAw vfBwgI hir rµg hir bxy ] hir imly suAwmI AMqrjwmI hir nvqn
hir nv rµgIAw ] nwnku vKwxY nwmu jwxY hir nwmu hir pRB mMgIAw ]2] kVIAwlu
muKy guir AMksu pwieAw rwm ] mnu mYglu gur sbid vis AwieAw rwm ] mnu vsgiq
AwieAw prm pdu pwieAw sw Dn kµiq ipAwrI ] AMqir pRyØmu lgw hir syqI Gir
sohY hir pRB nwrI ] hir rµig rwqI shjy mwqI hir pRØBu hir hir pwieAw ] nwnk
jnu hir dwsu khqu hY vfBwgI hir hir iDAwieAw ]3] dyh GoVI jI ijqu hir pwieAw
rwm ] imil siqgur jI mMglu gwieAw rwm ] hir gwie mMglu rwm nwmw hir syv
syvk syv kI ] pRB jwie pwvY rµg mhlI hir rµgu mwxY rµg kI ] gux rwm gwey
min suBwey hir gurmqI min iDAwieAw ] jn nwnk hir ikrpw DwrI dyh GoVI ciV
hir pwieAw ]4]2]6]

vfhµsu mhlw 4 ]
ieh siqgurW dw AMØimRq bcn jo muKvwk rUp ivc AwieAw hY [ Dur kI bwxI iv`c ies
dw isrlyK GoVIAW nwm krky iliKAw hY [ quk dy ArQ qoN pihlW kuJ ivcwr GoVIAW bwry zrUrI
hY [ ‰sµsi¸q, Gotk [ pRwi¸q, GoVw [ pMjwbI, GoVw [ iesq®I ilMg, GoVI [ bhu bcn, GoVIAW [Œ
SwdI dy mOky brwq ƒ fyrw dyx ipCoN, ivAwh sµskwr qoN pihlW, dulhw ‰lwVyŒ ƒ GoVI pr svwr
ky dulhn ‰lwVIŒ dy Gr lY jWdy hn [ ies dw nwauN GoVI dI rsm hY [ aus vyly jo gIq gwey
jWdy hn auhnW dI sµigAw “GoVIAW” hY [ sRI gurU rwmdws jI ny gµdy gIqW dI kurIqI ƒ dUr
krn leI “GoVIAW” isrlyK hyT vfhµs rwg ivc bwxI rcI hY, ijs ivc lok pRlok ivc
$ suK pRwpqI dw aupdyS hY [ GoVIAW nwm Cµd dw hY [ vw Cµd dI cwl hY [ AQvw ijvyN pRq`K $
$
$ ivAwh vyly iesqrIAW GoVIAW nwmy gIq gwauNdIAW hn iqvyN hI pRmwqmw rUp pqI dy nwl $
$
$
$ jIv rUp iesqrIAW dy ivAwh smyN Bwv prmwqmw dy myl smyN vw imlwp krwaux leI iehnW $
$
$
$ SbdW ƒ pVy AQvw ijvyN lVkw GoVI auqy cVH ky lVkI ƒ ivAwhux jWdw hY [ ieauN rUpk Alµkwr $
$
$
$ duAwrw jIv rUp lwVw, mnu`Kw dyh rUp GoVI auqy cVH ky mukqI rUpI iesqrI ƒ ivAwhux leI $
$
$
$ sµswr ivc jWdw hY [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 575 \320| l.f+sjHg qptrjw lBgw
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
dyh qyjnVI; hir nv rµgIAw rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ dyh hI qyjnVI=qyjn jwqI dI KurwswnI vw: GoVI nvrµgIAw=nvIn, vw: nvyN rµg ivc $
$ $
$ rµgx vwlI hY [ AQvw rwm=ivAwpk hir=vwihgurU dy pRym nvyN rµg ivc rµgIAw=rµgn vwlI $
$ $
$ hY [ qyjnVI dy do ArQ hn [ nµ: 1. qyjx jwq Bwv KurwswnI 2. GoVI [ $
$ $
$ $
$
gur igAwnu gurU; hir mMgIAw rwm ] $

rwm=ivAwpk hir=vwihgurU dI pRwpqI vwsqy gur=igAwn Bwv v`fw ApRoK igAwn gurW
pwsoN mMgxw kro [

igAwn mMgI hir kQw cµgI; hir nwmu giq imiq jwxIAw ]
igAwn dy dyx vwlI hir=vwihgurU dI kQw mMgxw kry aus kQw ivcoN vwihgurU nwm dI
pRwpqI huµdI hY, aus nwm qoN giq=mukqI dI pRwpqI dI imiq=mirAwdw jwxIdI hY [

sBu jnmu sPilau kIAw krqY; hir rwm nwim vKwxIAw ]


ijnHW ny rwm=rmy hoey hir=vwihgurU nwm dw vKwxIAw=kQn kIqw hY [ krqy purK ny auhnW
dw jnm sPilau=igAwn Pl dy sihq kIqw hY [

hir rwm nwmu slwih hir pRB; hir Bgiq hir jn mMgIAw ]
hir hir pRØBU dy rwm nwm ƒ slwih=slwhux krky hrI dy jnW ny hrI dI BgqI ƒ mMØigAw hY [

jnu khY nwnku suxhu sµqhu; hir Bgiq goivMd cMgIAw ]1]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy sµq jno ! iDAwn dy ky sunxw kro hir=vwihgurU
goivMd=pRmySr dI BgqI sB qoN cµgI hY ]1]

dyh kµcn; jInu suivn@w rwm ]


kµcn qy suivnW dovyN sony dy nwm hn ijs QW qy dovyN pd iek`Ty Aw jwx auQy donW dw
iek ArQ nh» do ArQ huµdy hn [ ijs qrHW qn Aqy dyh, lb Aqy loB, dy iek`Ty Awaux krky
Al`g-Al`g ArQ huµdy hn iesy qrHW kµcn=sonw, suivn@w=suµdr vw sRySt [
mnu`Kw dyh rUpI GoVI kµcn=sony vWg suµdr hY [ suivn@w=sRySt rµg vwly rwm dw jo jwnxw
$ hY iehI suivn@w jInu=sony dI kwTI hY [ $
$
$ AQvw : ds ieMd®y mn Aqy buD, bwrW dw jo dmn krnw hY ieh bwrW vµnI dy sony dI dyh$
$
$
$ rUp GoVI qy jIn pwauxw kro [ $
$
$ $
$
$ jiV hir hir; nwmu rqµnw rwm ] $
$
$ $
$
$ rwm=rmy hoey hir hir=vwihgurU pRmySr dy nwm rUpI rqn ƒ aus kwTI ivc jVnw kro [ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \321| b>e 575
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
jiV nwm rqnu goivMd pwieAw; hir imly hir gux suK Gxy ]
$ $
$ $
$ $
$ nwm rUp rqnW dy jVn krky goivMd ƒ pwieAw hY vW rqnW dI inAweIN Amolk nwm $
$ $
$ ivc mn ƒ jiVAw qW goivMd ƒ pwieAw [ hir hir dy guxW krky Gxy=bhuqy suK imly AQvw : $
$ $
$ hrI dy gux=igAwn krky auh hrI nwl iml gey hn ies krky Gxy=bhuqy suK dI pRwpqI auhnW $
$ $
$ ƒ ho geI hY [ $
$ $
gur sbdu pwieAw, hir nwmu iDAwieAw; vfBwgI hir rMg hir bxy ]
ijnHW ny gurW pwsoN sbdu=aupdyS ƒ pwauxw kIqw hY auhnW ny hir=vwihgurU dy nwm ƒ
iDAwieAw=iDAwauxw kIqw hY [ auh vfBwgI=vfy BwgW vwly hir=vwihgurU dy rµg=pRym krky
hir=vwihgurU dw srUp hI ho gey hn [

hir imly suAwmI AMqrjwmI; hir nvqn hir nv rµgIAw ]


hrI AMqrjwmI jo swirAW dy suAwmI=mwlk hn auh Aw ky iml gey hn, jo ipCy vI
nvqn=nvIn rUp vwlw sI qy hux BI nv=nvIn rµgIAw=Anµd dy dyx vwlw hY [ AQvw : aus
hrI dw nvIn rµg auhnW ƒ cVH igAw hY [

nwnku vKwxY nwmu jwxY; hir nwmu hir pRB mMgIAw ]2]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo nwm dy pRqwp ƒ jwxdy hn auh hir=vwihgurU pRB=suAwmI
pwsoN hir hir nwm ƒ hI mMgdy hn ]2]

kVIAwlu muKy, guir AMksu pwieAw rwm ]


mnu mYglu; gur sbid vis AwieAw rwm ]
ijvyN mnu`Kw dyh rUpI GoVI dy mUMh ivc gurW ny igAwn rUp kiVAwlw pwieAw hY [ iesy qrHW
gurW dy sbid=aupdyS rUpI AMksu=kuµfy nwl mn rUp hwQI vs ivc AwieAw hY [

mnu vsgiq AwieAw, prm pdu pwieAw; sw Dn kµiq ipAwrI ]


ijsdw mn pUrI qrHW vsgiq=vs ivc AwieAw hY vw : (vs+giq) Bwv ijs dy mn dI
giq=cwl vs Aw geI º sw=auh Dn=jIv rUp iesq®I kµiq=pqI pRmwqmw ƒ ipAwrI l`gI hY [

AMqir pRymu lgw hir syqI; Gir sohY hir pRB nwrI ]
$ ijsdy AMqir=AMqSkrx ivc hir=vwihgurU nwl imlx dw pRym lgw º auh jigAwsU rUp $
$ iesqrI hir=vwihgurU pRBU dy srUp rUpI Gr ivc jw ky sohY=soBw pwauNdI hY [ $
$ $
$ $
$
$ hir rµig rwqI shjy mwqI; hir pRBu hir hir pwieAw ] $
$
$ $
$ jo hir=vwihgurU dy rµig=pRym ivc rwqI=qdwkwr hY auh shjy igAwn ivc mwqI=msq $
$ $
$ hoeI hY ausny hir=hryk ¹ hir=hry Bry krn vwly hir=vwihgurU ƒ pwieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 575 \322| l.f+sjHg qptrjw lBgw
$ $

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
nwnk jnu hir dwsu khqu hY; vfBwgI hir hir iDAwieAw ]3]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik jo hir=vwihgurU dw jn=dws ikhw jWdw hY aus
$
$ $
$ vfBwgI=vifAW BwgW vwly ny hir hir ƒ iDAwauxw kIqw hY ]3] $
$ $
$ $
$
$ dyh GoVI jI, ijqu hir pwieAw rwm ] $
$
$ $
auh mnu`Kw dyh rUpI GoVI sRySt hY, ijs qy cVH ky rwm=ivAwpk hir=vwihgurU dy srUp ƒ
pwieAw=pw leIdw hY [

imil siqgur jI; mMglu gwieAw rwm ]


ijsƒ siqgurU jI imil=imly hn ausny rwm jI dy mMgl ƒ gwieAw hY vw: vwihgurU dy
mMglu=js ƒ gwieAw hY [

hir gwie mMglu rwm nwmw; hir syv syvk syv kI ]


rwm dy nwm duAwrw hrI dy mMglwcwr ƒ gwieAw hY Aqy syvk bxky ijsny hrI dI syv=syvw
kI=kIqI hY ausƒ hrI sµswr ivc syv=syvny Xog bxw idMdw hY AQvw ijsny bwxI krky hrI
dw js gwieAw hY mn krky rwm dy nwm dw ismrx kIqw hY Aqy syvk ho ky qn krky syv=syvx
Xog hrI kI=dI syvw kIqI hY [

pRB jwie pwvY rµg mhlI; hir rµgu mwxY rµg kI ]


auh mhlI=jigAwsU rµgu=pRym krky pRØBU dI srUp rUp jgHw ƒ pw lYNdw hY [ jo hrI dy rµg=Anµd
ƒ mwxdw hY ausny hor dunIAW dy rµgW ivc kI prcxw hY ? Bwv nh» prcygw AQvw hy BweI !
kI hor hI rµgW ivc prc irhw hYN ? hrI dy rµgu=Anµd ƒ mwnxw kr [

gux rwm gwey min suBwey; hir gurmqI min iDAwieAw ]


mn duAwrw suBwey=suBwvk hI rwm dy guxW ƒ gwauxw kry [ hrI ƒ gurmqIAW ny mn ivc
iDAwieAw hY [

jn nwnk hir ikrpw DwrI;


dyh GoVI ciV hir pwieAw ]4]2]6]
siqgurU jI kQn krdy hn ik ijs jn auqy hir=vwihgurU ny ikrpw id®StI DwrI hY, ausny
$ $
$ mnu`Kw dyh rUpI GoVI auqy cVHky hir=vwihgurU ƒ pwieAw hY ]4]2]6] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \323| b>e 577-78

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 36 ‰AMg 577-78Œ $
$ $
$
$ sloku ] ikAw suxydo kUVu vµ\in pvx JulwirAw ] nwnk suxIAr qy prvwxu $
$
$
$ jo suxydy scu DxI ]1] Cµqu ] iqn Goil GumweI ijn pRØBu sRvxI suixAw rwm ] $
$
$
$ sy shij suhyly ijn hir hir rsnw BixAw rwm ] sy shij suhyly guxh Amoly jgq $
$
$ auDwrx Awey ] BY boihQ swgr pRB crxw kyqy pwir lGwey ] ijn kµau i¸pw krI $
myrY Twkuir iqn kw lyKw n gixAw ] khu nwnk iqsu Goil GumweI ijin pRØBu sRvxI
suixAw ]1] sloku ] loiex loeI ifT ipAws n buJY mU GxI ] nwnk sy AKVIAW
ibAMØin ijn@I ifsµdo mw iprI ]1] Cµqu ] ijnI hir pRØBu ifTw iqn kurbwxy rwm ]
sy swcI drgh Bwxy rwm ] Twkuir mwny sy prDwny hir syqI rµig rwqy ] hir rsih
AGwey shij smwey Git Git rmeIAw jwqy ] syeI sjx sµq sy suKIey Twkur Apxy
Bwxy ] khu nwnk ijn hir pRØBu ifTw iqn kY sd kurbwxy ]2] sloku ] dyh AMDwrI
AMD suµ\I nwm ivhUxIAw ] nwnk sPl jnµmu jY Git vuTw scu DxI ]1] Cµqu ]
iqn KMnIAY vµ\W ijn myrw hir pRØBu fITw rwm ] jn cwiK AGwxy hir hir AMØimRqu
mITw rwm ] hir mnih mITw pRØBU qUTw Aimau vUTw suK Bey ] duK nws Brm ibnws
qn qy jip jgdIs eIsh jY jey ] moh rhq ibkwr Qwky pMc qy sµgu qUtw ] khu
nwnk iqn KMnIAY vµ\w ijn Git myrw hir pRØBu vUTw ]3] sloku ] jo loVIdy rwm
syvk syeI kWiFAw ] nwnk jwxy siq sWeI sµq n bwhrw ]1] Cµqu ] imil jlu
jlih Ktwnw rwm ] sµig joqI joiq imlwnw rwm ] sµmwie pUrn purK krqy Awip
Awpih jwxIAY ] qh suµin shij smwiD lwgI eyku eyku vKwxIAY ] Awip gupqw
Awip mukqw Awip Awpu vKwnw ] nwnk B®m BY gux ibnwsy imil jlu jlih
Ktwnw ]4]2]

sloku ] ikAw suxydo kUVu; vµ\in pvx JulwirAw ]


hy jIv ! qUµ kUVu=JUTy pdwrQW dI is&q dy bcnW nUµ ikAw=kI suxydo=suxdw hYN, ikauNik
ieh swry pdwrQ qW pvx=hvw dy JulwirAw=bu`ØilHAW vWg vµ\in=cly jwx vwly hn, ArQwq
ijvyN hvw dy bu`lHy AwauNdy hn qy auh p`ØiqAW nUµ KVkw ky cly jWdy hn, ieauN hvw dI inAweIN
$ JUTy pdwrQW dI is&q dy vwk hn, ienHW dy bu`ØlHy nwl sµswrI jIvW nUµ auqSwh AwauNdw hY qy $
$ iviSAW dIAW g`lW sux sux ky p`ØiqAW vWg JUlx l`g jWdy hn, pr ieh sB kuJ nwS ho jwvygw [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk suxIAr qy prvwxu; jo suxydy scu DxI ]1] $
$
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik qy=auho hI suxIAr=kµn prvwxu=pRmwxnIk hn, jo=ijhVy $
$ $
$ SrDw qy ivSvws dy sihq ho ky scu=s`Øcy DxI=mwlk dy j`s nUµ suxydy=suxdy hn ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 577-78 \324| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Cµqu ] iqn Goil GumweI; ijn pRØBu sRvxI suixAw rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ rwm=hy BweI ! mYN aunHW gurmuK jnW qoN Goil GumweI=vwrny Pyrny jWdw hW, ijnHW ny Awpxy
$
$ $
$ SrDw qy ivSvws rUpI sRvxI=kµnW nwl prmySr dw j`s suixAw=suxnw kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$ sy shij suhyly; ijn hir hir rsnw BixAw rwm ] $
$
$ $
hy BweI ! sy=auh purK shij=suBwivk hI suhyly=suKI ho gey hn, ijnHW ny hir=hrI
hir=prmySr dy nwm nUµ AwpxI jIBw duAwrw BixAw=aucwrn kIqw Bwv jipAw hY [

sy shij suhyly guxh Amoly; jgq auDwrx Awey ]


sy=auh shij=suBwivk hI suhyly=suKI qy Amolk igAwn Awid guxh=guxW vwly hn Aqy
auh Awp qW mukq hn qy swry sµswr nUµ auDwrx=pwr lwaux vwsqy Awey hn [

BY boihQ swgr pRB crxw; kyqy pwir lGwey ]


BY=^O&qweI vwly sµswr rUpI swgr=smuMdr qoN pwr krn leI pRB=prmySr dy nwm rUpI crn
boihQ=jhwz dI inAweIN hn [ aunHW gurmuK jnW ny kyqy=ikqinAW nUµ hI ienHW crnW dI Et
dy ky sµswr-smuMdr qoN pwr lGwey=lµGw id`qw hY [

ijn kµau i¸pw krI myrY Twkuir; iqn kw lyKw n gixAw ]


ijn=ijnHW kµau=qweIN myry=swfy Twkuir=suAwmI vwihgurU ny AwpxI i¸pw=imhr kIqI hY,
Pyr iqn=aunHW kw=dw lyKw=ihswb ikqwb n gixAw=igxnw, ivcwrnw nhIN kIqw [

khu nwnk iqsu Goil GumweI; ijin pRØBu sRvxI suixAw ]1]
siqgurU jI kQn krdy hn ik AsIN iqsu=aunHW gurmuK jnW qoN Goil GumweI=vwrny Pyrny
jWdy hW, ijnHW ny SrDw qy ivSvws rUpI sRvxI=kµnW nwl pRBU dy js nUµ sRvx kIqw hY ]1]

sloku ] loiex loeI ifT; ipAws n buJY mU GxI ]


hy BweI ! mYN AwpxIAW loiex=A`KW dy nwl swrI loeI=lukweI Bwv isRStI nUµ Anµq rµgW
dI ifT=vyKdw hW pr vyKx nwl mU=myrI drSnW dI ipAws n buJY=buJI nhIN sgoN hor
GxI=izAwdw vD geI hY AQvw mYN Awpxy mn bu`D rUpI nyqrW nwl loeI=loA Bwv pRkwS rUp
pRØBU nUµ ifiTAw hY, pr mYnUµ drSnW dI ipAws buJI nhIN sgoN hor izAwdw l`g geI hY [

nwnk sy AKVIAW ibAMØin; ijn@I ifsµdo mw iprI ]1]


$ $
$ $
$ $
$
$ siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik sy=auh AKVIAW ibAMØin=hor hI hn, Bwv ibbyk $
$
$ vYrwg jW pRoK qy ApRoK igAwn rUpI nyqr hn, ijn@I=ijnHW ny mw=myrw iprI=ipAwrw ifsµdo=dyiKAw $
$ $
$ hY vw: (ib+AMØin) ib=dÍYq nUµ mytx vwlIAW AMØin=AnÎ (hor) hI eykqw vwlIAW A`KW hn, ijnHW $
$ $
$ ny myry ipAwry dI joq nUµ swirAW ivc ivAwpk dyiKAw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \325| b>e 577-78

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Cµqu ] ijnI hir pRØBu ifTw; iqn kurbwxy rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ rwm=hy BweI ! ijnI=ijnHW ny mn bu`D, ivvyk vYrwg, pRoK ApRoK igAwn rUpI nyqrW nwl $
$ hir=hry Bry krn vwly pRBu=prmySr nUµ ifTw=dyiKAw Bwv drSn kIqw hY, AsIN iqn=aunHW qoN $
$ $
$ mn bwxI srIr krky kurbwxy=bilhwr jWdy hW [ $
$ $
$ $
sy swcI drgh; Bwxy rwm ]
$ $

hy BweI ! auh swDsµgiq, scKMf rUpI s`cI drgwh=inAwie sBw ivc Bwxy=BwauNdy hn vw:
(dr + gh) dr=AMdr jo qurIAw pd rUpI s`cI gh=jgHw hY, aus ivc BwA gey hn [

Twkuir mwny sy prDwny; hir syqI rµig rwqy ]


ijhVy suAwmI pRBU ny Awpxy mMn ley hn vw: jo Twkur nUµ Awpxw Awsrw mwny=mMndy hn,
auh ivkwrW nUµ rok ky prDwny=muKI hoey hn Aqy hrI dy rµig=pRym nwl rµgy rihMdy hn [

hir rsih AGwey shij smwey; Git Git rmeIAw jwqy ]


jo hrI dy rsih=pRym ivc AGwey=r`Øjy hoey hn, auh shij=SWqI srUp ivc AByd hoey hn,
aunHW ny Git Git=GtW GtW; cwry KwxIAW dy GtW ivc rmeIAw=rimAw hoieAw pRBU jwixAw
hY [

syeI sjx sµq sy suKIey; Twkur Apxy Bwxy ]


syeI=auh siq sµqoK Awid guxW vwly sjx=sRySt im`qr hn, auhI sws igrws nwm iDAwaux
vwly sµq=SWq-icq mhwqmw hn qy sy=auhI Awqmwnµd krky suKIey=suKI hn, jo Awpxy
Twkur=suAwmI nUµ Bwxy=BwauNdy hn [

khu nwnk ijn hir pRØBu ifTw; iqn kY sd kurbwxy ]2]


siqgur swihb jI kQn krdy hn ik ijnHW ny hir=hry Bry krn vwly pRBu=prmySr nUµ
ifTw=vyiKAw hY, aunHW kY=dy au~proN AsIN sd=hmySw kurbwxy=bilhwr jWdy hW [

sloku ] dyh AMDwrI AMD; suµ\I nwm ivhUxIAw ]


$ mnmuK AMD=AigAwnI jIvW dI dyh=dyhI AigAwn krky AMDwrI=AMnHI hY qy nwm qoN $
$ ivhUxIAw=s`KxI hox krky suµ\I=^wlI hY [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk sPl jnµmu; jY Git vuTw scu DxI ]1] $
$
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik aunHW dw mnu`Kw jnm Bwv mnu`Kw srIr sPl=mukqI rUpI $
$ $
$ Pl dy sihq hY, jY=ijnHW dy Git=ihrdy ivc s`cw DxI=mwlk pRBU v`s igAw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 577-78 \326| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Cµqu ] iqn KMnIAY vµ\W; ijn myrw hir pRØBu fITw rwm ]
$ $
$ $
$ $
$ rwm=hy BweI ! mYN iqn=aunHW gurmuKW qoN KMnIAY=tukVy-tukVy ho ky kurbwn ho vµ\W=jwvW, $
$ $
$ ijn=ijnHW ny myrw hir=hry Bry krn vwlw pRBu=prmySr fITw=dyKxw kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$ jn cwiK AGwxy; hir hir AMØimRqu mITw rwm ] $
$
$ $
rwm=hy BweI ! jo hir=hry Bry krn vwly hir=prmySr dw AMØimRq nwloN vI mITw=im`Tw nwm
hY, aus nUµ gurmuK jn cwiK=c`K Bwv jp ky Awqm iq®pqI krky AGwxy=r`j gey hn [

hir mnih mITw pRØBU qUTw; Aimau vUTw suK Bey ]


ijnHW aupr pRØBU Awp qUTw=pRsµn hoieAw hY, aunHW nUµ mn ivc hrI dw nwm im`Tw (ipAwrw)
l`ØigAw hY, aunHW AMdr Aimau=AMØimRq nwm v`s igAw hY Aqy auhI suK dy sihq hoey hn [

duK nws Brm ibnws qn qy; jip jgdIs eIsh jY jey ]


jo jgdIs=jgq dy eISr bRhmw AwidkW dw vI eISr (mwlk) hY, ijs dI swry jY
jey=jY-jYkwr ho rhI hY, aus nUµ jip=jpx nwl jµmx mrn dw duK nws=^qm ho jWdw hY Aqy
qn=srIr (AMqhkrx) qy=qoN pMj pRkwr dw Brm vI ibnws=nwS ho jWdw hY [

moh rhq ibkwr Qwky; pMc qy sµgu qUtw ]


auh moh=AigAwn qoN rhq=ibnW ho gey hn qy kwmwidk ivkwr vI Q`k gey hn qy pMc=pMj
iviSAW (Sbd, sprS, rUp, rs, gµD) qy=qoN vI sµgu=swQ qUtw=tu`t igAw hY [

khu nwnk iqn KMnIAY vµ\w; ijn Git myrw hir pRØBu vUTw ]3]
siqgur jI kQn krdy hn ik aunHW gurmuKW qoN mYN KMnIAY=tukVy-tukVy ho ky kurbwn vµ\w=jWdw
hW, ijnHW dy Git=ihrdy ivc myrw hir=hry Bry krn vwlw pRØBU vUTw=v`ØisAw hY ]3]

sloku ] jo loVIdy rwm; syvk syeI kWiFAw ]


ijhVy purS pRBU nUµ loVIdy=cwhuµdy hn vw: ijnHW nUµ rwm Awp cwhuµdw hY, auhI rwm dy syvk=dws
kWiFAw=khIdy hn vw: aunHW syvkW nUµ sµswrk duK qoN kWiFAw=k`Fxw kIqw hY [

nwnk jwxy siq; sWeI sµq n bwhrw ]1]


$ siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ieh siq=s`c, inscy krky jwxy=jwnxw kry, ik $
$ $
$ sWeI=mwlk vwihgurU sµq=SWq-icq mhwqmw jnW qoN bwhrw=bwhr, v`Krw nhIN hY Bwv aunHW $
$ dy ihridAW ivc pRq`K ho ky v`sdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ Cµqu ] imil jlu; jlih Ktwnw rwm ] $
$
$ $
$
$ rwm=hy BweI ! ijvyN jlu=pwxI jlih=pwxI ivc iml krky Ktwnw=AByd, iek rUp ho jWdw $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \327| b>e 577-78

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
hY, ieauN sµq jn vwihgurU ivc AByd ho ky ie`ko hI rUp ho jWdy hn ArQwq ijvyN iksy GVy dw $
$
$
$ pwxI ndI ivc pw dyeIey qW GVy dw pwxI ndI dw rUp ho jWdw hY, ieauN AMqhkrx rUpI GVy $$
$
$ dw jIvwqmw (qµÍ pd dw lK ArQ) rUpI pwxI eISr rUpI ndI dy (qq pd dy lK ArQ rUp) $$
$
$ pwxI ivc iml ky bRhm rUpI smuMdr ivc jw imldw hY [ $
$
$ $
$
$ sµig joqI joiq; imlwnw rwm ] $
$
rwm=hy BweI ! joqI=pRkwS rUp AdÍYq Anµd rUp jo sBnW ivc iek-rs hY, aus joqI srUp
dy sµig=nwl sµq jnW dI prqk joq dw imlwnw=smwauxw hoieAw hY [

sµmwie pUrn purK krqy; Awip Awpih jwxIAY ]


auh pUrn=ivAwpk purK=purKwrQ dyx vwly vw: (pu+rK) pU nwmI nrkW Awid qoN rK=r`ØiKAw
krn vwly rcnhwr pRØBU ivc sµmwie=smwA gey hn Aqy Awpxy q͵ pd dy lK ArQ duAwrw
Awp q`q pd dy lK ArQ rUp kr ky pRBU nUµ Awpxw Awp rUp krky jwxdy hn [

qh suµin shij smwiD lwgI; eyku eyku vKwxIAY ]


qdoN qh=auQy suµin=APur AvsQw ivc icq shij=SWq ho jWdw hY qy suqy-is`D hI vwihgurU
dy srUp ivc Afol smwiD=smwDI lwgI=l`g jWdI hY Aqy kyvl eyku eyku=ie`Øko iek bRhm hI
vKwxIAY=kQn krIdw hY vw: ie`Øko Awp hI jIv rUp hY, ie`Øko Awp hI eISr rUp hY vw: ie`Øko
hI inrgux srUp, ie`Øko Awp hI srgux srUp krky kQn krIdw hY [

Awip gupqw Awip mukqw; Awip Awpu vKwnw ]


Awp hI AigAwnIAW nUµ gupqw=gupq, iCipAw hoieAw hY, Awp hI bRhm igAwnIAW nUµ
mukqw=mukq krn vwlw hY vw: Awp hI gupq Bwv inrgux srUp hY, Awp hI mukqw=bµDnW qoN
rihq srgux srUp vI hY Aqy Awp hI Awpxy srUp nUµ vKwnw=kQn krdw hY vw: siqgurW ny
is`K dy qweIN bRhm dw Awpxw Awp rUp kQn kIqw hY [

nwnk B®m BY gux ibnwsy; imil jlu jlih Ktwnw ]4]2]


siqgurU jI kQn krdy hn ik aunHW sµq jnW dy AMdroN pMj pRkwr dw Brm, sq pRkwr
dw fr iqMØny gux ibnwsy=nwS ho gey hn, ieauN aunHW ny jo AMqhkrx dI aupwDI krky Awpxy
Awp nUµ jIv rUp jl mMØinAw sI, auh qq pd dy lK ArQ rUpI pwxI ivc iml ky bRhm rUpI
$ smuMdr ivc Ktwnw = AByd ho gey hn ]4]2] $
$ $
$ $
$
$ vwihgu r U jI kw ^wlsw ] vwihgu r U jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 579 \328| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 37 ‰Awid AMg 579Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 1 ] Awvhu imlhu shylIho scVw nwmu leyhW ] rovh ibrhw $
$
$
$ qn kw Awpxw swihbu sµm@wlyhW ] swihbu sm@wilh pMQu inhwilh Asw iB EQY jwxw ] $
$
ijs kw kIAw iqn hI lIAw hoAw iqsY kw Bwxw ] jo iqin kir pwieAw su AwgY
$ $
$ $
$ $
AwieAw AsI ik hukmu kryhw ] Awvhu imlhu shylIho scVw nwmu leyhw ]1] mrxu
n mMdw lokw AwKIAY jy mir jwxY AYsw koie ] syivhu swihbu sµmRØQu Awpxw pMQu suhylw
AwgY hoie ] pMiQ suhylY jwvhu qW Plu pwvhu AwgY imlY vfweI ] BytY isau jwvhu sic
smwvhu qW piq lyKY pweI ] mhlI jwie pwvhu KsmY Bwvhu rµg isau rlIAw mwxY ]
mrxu n mMdw lokw AwKIAY jy koeI mir jwxY ]2] mrxu muxsw sUirAw hku hY jo hoie
mrin prvwxo ] sUry syeI AwgY AwKIAih drgh pwvih swcI mwxo ] drgh mwxu
pwvih piq isau jwvih AwgY dUKu n lwgY ] kir eyku iDAwvih qW Plu pwvih ijqu
syivAY Bau BwgY ] aUcw nhI khxw mn mih rhxw Awpy jwxY jwxo ] mrxu muxsW
sUirAw hku hY jo hoie mrih prvwxo ]3] nwnk iks no bwbw roeIAY bwjI hY iehu
sµswro ] kIqw vyKY swihbu Awpxw kudriq kry bIcwro ] kudriq bIcwry Dwrx Dwry
ijin kIAw so jwxY ] Awpy vyKY Awpy bUJY Awpy hukmu pCwxY ] ijin ikCu kIAw soeI
jwxY qw kw rUpu Apwro ] nwnk iks no bwbw roeIAY bwjI hY iehu sµswro ]4]2]

ieh Sbd jo muKvwk rUp iv`c AwieAw hY ies dw aucwrn swihb sRI gurU nwnk dyv jI
mhwrwj ny kIqw hY ijs iv`c do sKIAW dy sµbwd duAwrw jigAwsU mhwqmw dw AMqrIv Bwv
hY [ ieh Sbd AlwhxIAW ivcoN º, Sbd dy ArQ SurU krn qoN pihlW AlwhxI dI kuJ sµKyp
vIcwr :- AlwhxIAW=sµsi¸q, pMjwbI iv`c kIrny krn qy ivrlwp jo nYx iksy pRwxI dy mry
qoN krdI hY, Bwv imrqk ivrlwp=jo murdy pr krdI qy iptwauNdI hY [ mhwn koS Anuswr :-
AlwhxIAW= SlwGw-ausqq dI kivqw, auh gIq ijs iv`c iksy dy gux gwey jwx, Kws krky
moey pRwxI dy gux Aqy krm kih ky jo gIq gwieAw jWdw hY ausdw nwm AlwhxI hY [ ies rox
ip`tx dI kurIqI ƒ bµd krky ies dy QW r`bI bwxI jo Bwxw mMnx ivc shwiek hovy [ aus dw
prm piv`q® aupdyS gurU swihb ny vfhµs rwg iv`c kIqw hY [ auhnW AlwhxIAW dw ieh dUjw
Sbd hY jo muKvwk rUp iv`c swhmxy hY [ hzUr PurmwauNdy hn :—
$ $
vfhµ su mhlw 1 ]
$ $
$ $
$ $
$
$ Awvhu imlhu shylIho scVw nwmu leyhW ] $
$
$ $
$ hy jigAwsU rUp shylIho=sKIE ! mYƒ Aw ky imlhu=imlxw kro As» rl ky scy vwihgurU $
$ $
$ dw nwm lYxw krIey [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \329| b>e 579

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
rovh ibrhw qn kw; Awpxw swihbu sµm@wlyhW ]
$ $
$ $
$ $
$ pRmySr dy qn=nwloN jo ibrhw=ivCoVw ho irhw hY ausƒ roxw krIey [ vw jYsy dyh nwloN jIv $
$ $
$ dw ivCoVw pYx qy lok» roNdy hn [ iesy qrHW swfy qn=srIr dw pRmySr nwloN ikauN ivCoVw pY igAw $
$ $
$ hY ies vwsqy roeIey Bwv aus ivCoVy dI nivrqI leI Xqn krIey, Awpxy swihb ƒ $
$ $
$ sµm@wlyhW=sµBwlxw krIey [ $
$ $
swihbu sm@wilh pMQu inhwilh; Asw iB EQY jwxw ]
Awpxy swihbu=mwlk ƒ sm@wilh=cyqy kry qW ieh jIv BI ausy pMQu=rsqy ƒ inhwilh=dyK
skdw hY vw: swihbu=mwlk dy nwm ƒ sm@wilh=sµBwlxw krIey iPr aus rsqy ƒ inhwilh=dyKxw
huµdw hY ijQy ƒ lokI mr ky qury jWdy hn ikauNik smyN Anuswr As» BI ausy rsqy jwxw=qurnw
hY [ vw: BgqI sihq igAwn dy rsqy ƒ dyK lYNdw hY [ As» BI auQy hI jwxw hY [

ijs kw kIAw iqn hI lIAw; hoAw iqsY kw Bwxw ]


ijs vwihgurU dw ieh jIv pYdw kIqw hoieAw sI ausy ny hI lY ilAw Bwv mwr ilAw hY
ieh ausy dw Bwxw=hukm hI hoieAw hY [

jo iqin kir pwieAw, su AwgY AwieAw; AsI ik hukmu kryhw ]


jo iqin=iqs jIv ny kir=h`QW nwl krm kirAw vw: kIqw hY auhI ies dy h`Q qy lyK
pwieAw hY [ jYsw cµgw vw mMdw krm kIqw hY auh jIv dy A`gy Pl Bugqwaux leI Aw igAw
hY As» pRmySr qy kI hukm krIey ik ies ƒ duK nw dy, kIqy krmW Anuswr Bogxw hI pvygw [

Awvhu imlhu shylIho; scVw nwmu leyhw ]1]


hy jigAwsU rUp shylIho=sKIE ! Awvhu=Aw ky imlhu=imlxw kro As» rl iml ky sc nwm
dw icMqn krnw krIey ]1]

mrxu n mMdw lokw AwKIAY; jy mir jwxY AYsw koie ]


hy loko ! mrxy ƒ mMdw=burw krky nw AwKo, ijvyN gurmuK jIvq Bwv qoN mrdy hn jy koeI
ies qrHW dw mrxw jwnxw kry [

syivhu swihbu sµmRQu Awpxw; pMQu suhylw AwgY hoie ]


$ Awpxw swihbu=mwlk jo smr`Q hY, aus ƒ syivhu=syvxw kro qW ik AwgY=A`gy pRlok dw $
$ pMQu=rsqw suhylw=sOKw ho jwvy [ $
$ $
pMØiQ suhylY jwvhu, qW Plu pwvhu; AwgY imlY vfweI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jy aus vwihgUrU dw ismrn krogy qW ieh Pl pwvhu=pRwpq krogy ik pMØiQ suhylY=sOKy rsqy $
$ $
$ jwvogy dUjw AwgY=A`gy pRlok ivc vfweI=vifAweI, js imlygw [ vw: BgqI rUpI sOKy rsqy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 579 \330| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ivc jwvogy qW igAwn Pl ƒ pwvogy Aqy pRlok ivc vfweI=js pRwpq hovygw AQvw Bjn $
$ $
$ igAwn dy suKwly rsqy ƒ jwvogy qW igAwn moK rUp Pl ƒ pw lvogy [ $
$ $
$ $
$
$ BytY isau jwvhu, sic smwvhu; qW piq lyKY pweI ] $
$
$ $
$
$ nwm ismrn rUpI Bytw dy isau=sihq pRl ok ƒ jwvhu=jwEgy qW sc srUp iv`c $
$
$ smwvhu=smwEgy qW hI quhwfI piq=Awbro lyKy ivc pvygI [ $

mhlI jwie pwvhu, KsmY Bwvhu; rµg isau rlIAw mwxY ]


hy jigAwsU rUp iesq®IE ! mhlI=srUp rUp jgHw ƒ pwauxw kro qW KsmY=mwlk ƒ Bw
jwvogIAW qy rµg=pRym vw Anµd sihq rlIAw=KuSIAW mwxY=mwxo vw Bogo gIAW [

mrxu n mMdw lokw AwKIAY; jy koeI mir jwxY ]2]


hy loko ! mrny ƒ mMdw=burw nw AwKo jy koeI jIvq Bw qoN mrxw jwxy qW aus dw mrnw
syRSt hY ]2]

mrxu muxsw sUirAw hku hY; jo hoie mrin prvwxo ]


sUrmy muxsw=mnu`KW dw mrxw hku=s`c vw: Drm hY jo prvwxo=TIk ho ky mrdy hn AQvw
jo mr ky pRmwixk huµdy hn [

sUry syeI AwgY AwKIAih; drgh pwvih swcI mwxo ]


AwgY=pRlok ivc sUry=sUrmy vw sUrbIr auh mnu`K AwKy jWdy hn jo scI sqsµg rUpI drgwh
ivc mwx pwauNdy hn [

drgh mwxu pwvih, piq isau jwvih; AwgY dUKu n lwgY ]


jo sqsµg rUp drgwh ivc mwxu=ie`zq pwauNdy hn auh piq=ie`zq dy isau=sihq pRlok
ƒ jWdy hn qy pRlok ivc jw ky muV iPr jµmx mrx vw: nrkW dw duK nh» lgdw [

kir eyku iDAwvih, qW Plu pwvih; ijqu syivAY Bau BwgY ]


hy BweI ! jdoN iek Akwl purK vwihgurU ƒ iDAwauxw kry qW hI mnu`Kw jnm ivc igAwn
$ rUpI Pl pwvyNgw ijqu=ijs vwihgurU dI syvw krn nwl swry Bau=fr BwgY=dOV jWdy hn [ $
$ $
$
$ aUcw nhI khxw, mn mih rhxw; Awpy jwxY jwxo ] $
$
$ $
$
$ iksy ƒ aUcw=hµkwr dw bcn nh» kihxw [ mn ivc hI jr ky, smweI krky rihxw kry $$
$
$ jy koeI kOVw-iPkw bcn khy qW mn ivc shwrnw kry ikauNik auh Awp hI pRmySr jwxI jwx, $$
$
$ sB kuJ jwxdw hY iPr kihx dI kI loV hY [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \331| b>e 579

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mrxu muxsW sUirAw hku hY; jo hoie mrih prvwxo ]3]
$ $
$ $
$ $
$ auhnW sUrbIr mnu`KW dw mrnw hku=sc hY, ijhVy prmwxnIk ho ky mrdy hn ]3]
$
$ $
$ $
$
$ nwnk iks no bwbw roeIAY; bwjI hY iehu sµswro ] $
$
$ $
$
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik bwbw=hy BweI ! iks no=iks mry hoey ƒ roeIAY=roxw krIey $$
ikauNik ieh sµswr qW bwzIgr dI bwjI vWg imiQAw hY [

kIqw vyKY swihbu Awpxw; kudriq kry bIcwro ]


swihbu=mwlk vwihgurU Awpxy kIqy hoey sµswr vw: pRpMc ƒ Awp hI vyKxw krdw hY Awp
hI kudriq=SkqI duAwrw sB dw vIcwr krdw hY [

kudriq bIcwry Dwrx Dwry; ijin kIAw so jwxY ]


auh kudrq dw mwlk vwihgurU AwpxI kudrq duAwrw sB dw vIcwr krdw hY Aqy Awp
hI sµswr ƒ Dwrx=mirXwdw ivc Dwry=Dwrdw hY [ ijs vwihgurU ny ies sµswr ƒ pYdw kIqw hY
auh ies dw swrw Byd jwxdw hY [
ies quk ivc Awey kudrq pd dI sµKyp vIcwr kudriq= sµsi¸q ivc kudriq, ArbI
ivc kudrq=bl, qwkq, SkqI, mwieAw AQvw kudrq auh jo rcI geI, jo pRkwS pw geI [

Awpy vyKY Awpy buJY; Awpy hukmu pCwxY ]


Awp hI gurU ho ky dyK irhw hY, id®StWq rUp ho ky Awp hI sB dI hwlq ƒ smJ irhw hY AQvw
jigAwsU ho ky pu`Cdw hY Aqy Awp hI qq byqw rUp ho ky hukm ƒ pCwxdw hY [ vw: Awp hI gurW qoN
p`uCdw hY Awp hI jigAwsU rUp ho ky srUp ƒ vyKdw hY Aqy Awp hI hukm ƒ pCwxdw hY [

ijin ikCu kIAw soeI jwxY; qw kw rUpu Apwro ]


ijsny ies sµswr ƒ kIAw=ricAw hY auh Awp hI jwxdw hY ausdw rUp Apwro=pwrwvwr
qoN rihq hY AQvw ijsny kuJ jp-qp Bjn ismrn kIqw hY auhI aus pRØBU ƒ ies qrHW jwxdw
hY ik ausdw srUp Apwro=byAMq hY AQvw ijs vwihgurU ny sB kuJ Bwv swry sµswr ƒ pYdw kIqw
hY auhI sB dy duK-suK ƒ jwxdw hY [ aus vwihgurU dw srUp Apwro=pwrwvwr qoN rihq hYN [

nwnk iks no bwbw roeIAY; bwjI hY iehu sµswro ]4]2]


$
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik bwbw=hy BweI ! ieh sµswr bwjIgr dI bwjI vWg imiQAw $
$
$ hY Pyr iks ƒ roeIAY=roxw krIey ]4]2] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ bwjIgrI sµswru kbIrw cyiq Fwil pwsw ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 482Œ $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 581 \332| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 38 ‰Awid AMg 581Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 1 ] bwbw AwieAw hY auiT clxw iehu jgu JUTu pswro vw ] $
$
$
$ scw Gru scVY syvIAY scu Krw sicAwro vw ] kUiV lib jW Qwie n pwsI AgY lhY $
$
n TwE ] AMqir Awau n bYshu khIAY ijau suµ\Y Gir kwE ] jµmxu mrxu vfw vyCoVw
$ $
$ $
ibnsY jgu sbwey ] lib DµDY mwieAw jgqu BulwieAw kwlu KVw rUAwey ]1] bwbw Awvhu
$ $

BweIho gil imlh imil imil dyh AwsIsw hy ] bwbw scVw mylu n cukeI pRIqm kIAw
dyh AsIsw hy ] AwsIsw dyvho Bgiq kryvho imilAw kw ikAw mylo ] ieik BUly nwvhu
Qyhhu Qwvhu gur sbdI scu Kylo ] jm mwrig nhI jwxw sbid smwxw juig juig
swcY vysy ] swjn sYx imlhu sµjogI gur imil Koly Pwsy ]2] bwbw nWgVw AwieAw
jg mih duKu suKu lyKu ilKwieAw ] iliKAVw swhw nw tlY jyhVw purib kmwieAw ]
bih swcY iliKAw AMimRqu ibiKAw ijqu lwieAw iqqu lwgw ] kwmixAwrI kwmx pwey
bhu rµgI gil qwgw ] hoCI miq BieAw mnu hoCw guVu sw mKI KwieAw ] nw mrjwdu
AwieAw kil BIqir nWgo bµiD clwieAw ]3] bwbw rovhu jy iksY rovxw jwnIAVw
bµiD pTwieAw hY ] iliKAVw lyKu n mytIAY dir hwkwrVw AwieAw hY ] hwkwrw AwieAw
jw iqsu BwieAw ruµny rovxhwry ] puq BweI BwqIjy rovih pRIqm Aiq ipAwry ] BY rovY
gux swir smwly ko mrY n muieAw nwly ] nwnk juig juig jwx isjwxw rovih scu
smwly ]4]5]

ieh Sbd rwg vfhµs ivc pihly pwqSwh swihb sRI gurU nwnk dyv jI dw aucwrn kIqw
hoieAw hY [ ieh BI AlwhxIAW nwmy bwxI ivcoN hI iek Sbd hY [ AlwhxIAW dw vyrvw muKvwk
nµbr=37 qy pVHo ies QW qy kyvl Awey muKvwk dy ArQ hI kIqy jwxgy [

vfhµsu mhlw 1 ]
bwbw AwieAw hY auiT clxw; iehu jgu JUTu pswro vw ]
bwbw=hy BweI ! jgq ivc jo BI AwieAw hY ausny sµswr ivcoN auT ky clxw=qur jwxw
hY ikauNik ieh jgu=sµswr dw pswro=pswrw vw=ivSyS krky JUTu=imiQAw hY [ ies quk ivc Awey
bwbw pd dI sµKyp vIcwr ies pRkwr º :
$ $
$ bwbw—ieh Sbd PwrsI dw hY ijsdy iek nh» Anyk Bwv ley jWdy hn [ ies Sbd dI $
$ $
$ vrqoN krn vwilAW ny iesƒ ipqw, nwnw, dwdw, prDwn, srdwr, mhµq, siqgurU nwnk dyv $
$ $
$ jI, Aqy iksy bjurg leI snmwn boDk Sbd Awid BwvW iv`c ilAw hn [ gurbwxI ivc Awey $
$ $
$ pd dw pRkrx dyK ky hI ArQ lwauxw bxdw hY jYsw ik Gir Gir bwbw gwvIAY ] ‰BweI gurdws $
$ $
$ jI, vwr 24, pauVI 4Œ jwhr pIr jgqu guru bwbw ] ‰BweI gurdws jI, vwr 24, pauVI 3Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \333| b>e 581

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bwbw nwnk pRB srxweI ] ‰soriT mÚ 5, AMg 623Œ iehnW qukW ivc bwbw pd gurU nwnk swihb $
$ $
$ leI vriqAw hoieAw isD huµdw hY [ ieh pd prmySr vwsqy vI vriqAw is`D huµdw hY jYsw ik : $
$ $
$ $
$ bwbw jY Gir krqy kIriq hoie ] so Gru rwKu vfweI qoie ]1] $
$ $
$ ‰gauVI dIpkI mÚ 1, AMg 12Œ $
$ $
$ hy bwbw=prmySr, srb dy ipqw ! ijQy qyrw js huµdw hY aus Gr ivc swƒ r`K qW ik AsIN $
$ $
qyrI vifAweI krIey [
bwbw ijsu qU dyih soeI jnu pwvY ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 918Œ
hy bwbw=pRmySr ! ijsƒ qU dyvyN soeI purS pRwpq krdw hY [ iehI Sbd sµqW-mhW purSW leI
vI vriqAW jWdw hY [ jYsw ik :
bwbw bolqy qy khw gey dyhI ky sµig rhqy ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 480Œ
ijsƒ As» bwbw=sµq jI krky kihMdy sI auh ikQy gey vw: jo Awey gey ƒ bwbw=sµq jI
kihky bulwauNdy sI auh ikQy gey [ icty dwVHy vwly, PkIr, suqµq®, v`fw Xw SyRSt purS :
bwbw eyhu lyKw iliK jwxu ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 16Œ
bwbw=hy BweI ! jYsw ik :
bwbw jugqw jIau jugh jug jogI prm qµq mih jogµ ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 360Œ
hy BweI ! jugW-jugW dIAW jugqW ivKy jIau jogI=juV irhw sI hux prm q`q ivKy joiVAw
hY [ Aksr qukW dy SurU ivc bwbw pd sRI gurU gRMQ swihb jI ivc sµboDn krky AwXw hY qy murwd
hy BweI qoN hI huµdw hY [

scw Gru scVY syvIAY; scu Krw sicAwro vw ]


scw Gr jo sqsµg hY aus ivc jw ky jo scVY=s`cy vwihgurU ƒ syvIAY=ismrdw hY vw=ivSyS
krky jwnxw kro ik auh s`c ƒ pw ky Krw=cµgw sicAwro=sc dw srUp ho jWdw hY AQvw s`cy
ƒ pw ky Krw=sicAwr jo bRhm hY ausdw srUp ho jWdw hY [

kUiV lib jW Qwie n pwsI; AgY lhY n TwE ]


jW=ijhVw JUiT=JUTI mwieAw dy lib=lwlc krky sqsµg ivc nhIN jwvygw [ auh srUp
ivc Qwie=jgw nh» pwvygw [ ies leI auh Agy jw ky mukqI rUp TwE=jgHw nh» pwvygw [
$
$ AMqir Awau n bYshu khIAY; ijau suµ\Y Gir kwE ] $
$
$ $
$
$ AMdr Aw ky bYT ies qrHW vI ausƒ siqkwr nwl nh» ikhw jWdw vw AMqr muK ibrqI $
$
$ joV ky, Aw ky bYT ieauN vI nh» ikhw jWdw, ijvyN suµ\Y=KwlI Gr ivc kwE=kW kurlw ky clw $
$ $
$ jWdw hY pr ausƒ koeI vI tu`kV pRwpq nh» huµdw [ ies qrHW hI sµswr rUp suµ\y Gr ivcoN jIv $
$ $
$ kurlw ky qur jWdy hn [ mukq hox rUp tukVw pRwpq nh» kr skdy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 581 \334| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jMmxu mrxu vfw vyCoVw; ibnsY jgu sbwey ]
$ $
$ $
$ $
$ jµmx Aqy mrn dw sB qoN v`fw ivCoVw=du`K hY [ iesy ivCoVy=duK ivc pY ky sbwey=swrw
$
$ $
$ jgu=sµswr ibnsY=nws ho irhw hY [ $
$ $
$ $
$
$ lib DµDY mwieAw, jgqu BulwieAw; kwlu KVw rUAwey ]1] $
$
$ $
mwieAw dy lib=loB ny jgqu=sµswr ƒ DµiDAW ivc Bulw CifAw hY Aqy kwl isr qy KVHw
rUAwey=ruky Bwv AvwjW mwr irhw hY Bwv AvwzW dy irhw hY ik qkVw ho jw vw: BweI kwnH
isMG nwBw ny kwlu-KVwrU Awey pwT mMn ky ArQ ieauN kIqw hY ik kwl iKfwrI dI qrHW CwlW
mwrdw Awey=nyVy Aw irhw hY ]1]
not : pr pwT dw aucwrn ausy qrHW krnw hY ijs qrHW aupr pMgqI ivc iliKAw hY Aqy
ArQ ivc dUjw pwT kr skdy hW [

bwbw Awvhu BweIho, gil imlh; imil imil dyh AwsIsw hy ]


bwbw=bzurgo, BweIho=Brwvo ! Aw ky gl nwl imlo Bwv AByd inscy rUp kµT nwl imlo,
pRmySr dI pRwpqI krwaux vwlIAW g`lW nwl Awky imlo, srIr vw mn nwl imlky pRmySr dI
pRwpqI krn dIAW AsIsW dyvo [

bwbw scVw mylu n cukeI; pRIqm kIAw dyh AsIsw hy ]


scy bwbw=pRmwqmw dw mylu=imlwp kdy vI cuky=dUr nw hovy Bwv kdy vI aus pRØBU dw ivCoVw
nw hovy [ pRIqm dI pRwpqI dIAW AsIsW dyvo [

AwsIsw dyvho Bgiq kryvho; imilAw kw ikAw mylo ]


AsIsW dyvho Bgiq=BgqI=krIey jo A`gy hI imly hoey hn auhnW dw ikAw=kI mylxw hY [
vw-imilAW nwl Awp ƒ mylo iPr pRmySr imlygw [ vw: qusW imilAW hoieAW dw hor kI lwB
hY, ArQwq quhwfy nwl imlx dw ieho lwB hY, jo AsIN BgqI krIey [

ieik BUly nwvhu, Qyhhu Qwvhu; gur sbdI scu Kylo ]


iek mnmuK nwm qoN BUly=Buly hoey hn qy sµgq rUp Qwvhu=QW qoN Buly hoey hn qy srUp rUp
Qyvhu=QW qoN Buly hoey hn [ jo gurmuK gur Sbd dI kmweI krdy hn ieh scI Kylo=Kyl hY vw:
$ ieh Kylo=Kylxw kro [ $
$
jm mwrig nhI jwxw, sbid smwxw; juig juig swcY vysy ]
$
$ $
$ $
$ $
$ ijnHW dy ihrdy ivc Sbd smwieAw hY auhnW ny jmW dy mwrig=rsqy ƒ nh» jwixAw hY [ $
$ $
$ juig-juig Bwv hY cwry jugW qoN ikauNik jug dw ArQ do huµdw hY [ 2+2=4 siqjug, qy®qw, kljug $
$ $
$ duAwpr [ swcY vysy=vys Bwv srUp vwly ho jWdy hn [ Bwv jµmn mrn qoN rihq ho jWdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \335| b>e 581

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
swjn sYx imlhu sµjogI; gur imil Koly Pwsy ]2]
$ $
$ $
$ $
$ gurU jI prmySr nwl imlwaux vwly sµjogI hn gurW duAwrw jo mwqw dy grB dw swjn=s`jx $
$ $
$ hY Aqy prlok dw sYx=swQI hY, aus pRmySr nwl imlxw kro [ gurW nwl imlky jmW dy Pwhy KolH $
$ $
$ ley hn vw: pRmySr dy sµjogI jo s`jx mhwqmw hn auhnW dy sYx=nwl imlxW kro ijnHW mhwqmw $
$ $
$ ny gurW nwl imlky moh dy Pwhy KolH id`qy hn ]2] $
$ $
bwbw nWgVw AwieAw jg mih; duKu suKu lyKu ilKwieAw ]
bwbw=hy BweI ! jIv nWgVw=nµgw hI jg=sµswr ivc AwieAw hY [ ijs qrHW dw lyK mQy
qy ilKwieAw=ilKw ky AwieAw hY aus Anuswr hI duK suK Bogdw hY [

iliKAVw swhw nw tlY; jyhVw purib kmwieAw ]


pUrbly kmwey krmW Anuswr m`ØØQy qy lyK iliKAw igAw hY ik ieqnw icr jIauxw hY ieqnI
iesdI vifAweI hoxI hY [ ijMdgI dI smwpqI rUp swhw nh» tldw vw: iek vI swh Agy ipCy
nh» ho skdw [ jYsw ik :
|ix Gwly sB idvs sws nh bFn Gtn iqluswr ]
‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 254Œ
bwhrly-sµswrI swhy qW tl skdy hn pr mOq dw swhw nh» tl skdw [
swhw : dyS BwSw Aqy sµsi¸q ivc su+Awhn qoN swhw Bwv ivAwh dI iQq qy smW [

bih swcY iliKAw AMØimRqu ibiKAw; ijqu lwieAw iqqu lwgw ]


bYT krky scy ny Awp hI lyK iliKAw hY ijqnw AMØimRqu vq suK imlxw hY Aqy ijqnw
ibiKAw vq duK imlxw hY [ ijs pwsy krmW Anuswr prmySr ny lwieAw hY ausy pwsy ieh jIv
l`g irhw hY [

kwmixAwrI kwmx pwey bhu rµgI gil qwgw ]


kwmixAwrI=jwdU tUxy krx vwlI jo mwieAw rUp iesqrI hY ausny kwmx=jwdU vw tUxw
pwauxw kIqw hY Aqy jwdU krky jIvW dy gl ivc iqMnW guxW vw: moh rUp bhuqy rµgW dw Dwgw
pw id`qw hY [

hoCI miq BieAw mnu hoCw; guVu sw mKI KwieAw ]


$ $
$ ies Dwgy dy Asr krky jIv dI cµgI hoS Bul geI hY, mq vI hoCI=quC ho geI hY Aqy mn $
$ $
$ vI hoCw ho igAw [ ijs qrHW m`KI guV Kwx jWdI hY pr guV ausƒ PV lYNdw hY ikauNik igly guV $
$ $
$ ivc m`KI dy KMB Ps jWdy hn [ ies qrHW iviSAW rUp guV hY Aqy jIv m`KI dI inAweIN hY ibD inKyD $
$ KMB ivcy hI Ps jWdy hn, qy iviSAW ƒ Bogx igAw pr ivSy hI ies jIv ƒ Kw lYNdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ Bugqw jwn Bog mY Bogy aultw BogoN BogXo moh ] ‰vYrwg S`qk AiD 2, sÍYXw 11Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 581 \336| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nw mrjwdu AwieAw kil BIqir; nWgo bµiD clwieAw ]3]
$ $
$ $
$ $
$ kil=JgVw rUp jo sµswr hY ies ivc jIv nw mrjwdu=by-mirAwdw Bwv nµgw AwieAw hY $
$ $
$ Bwv koeI lµgotI qhmq Awid nh» pihnI hoeI sI [ ‰qhmq, qhmd PwrsI dw Sbd hY, qhbµd $
$ $
$ sµgXw-DoqI vw (qh+md) qyV lpyitAw bsqrŒ nµgw hI prlok ƒ bµn ky clwieAw=qoirAw $
$ $
$ jWdw hY ]3] $
$ $
bwbw, rovhu jy iksY rovxw; jwnIAVw bµiD pTwieAw hY ]
bwbw=hy BweI ! jy iksy ny roxw hY qW byS`k ro lvo ikauNik jwnIAVw=ipAwrw jIv bµiD=bµnH
ky prlok ƒ pTwieAw=ByijAw Bwv qoirAw hY auh hux muVky nh» Awaux l`gw ikauNik :

iliKAVw lyKu n mytIAY; dir hwkwrVw AwieAw hY ]


prmySr dy dr dw s`dw AwieAw hY; ilKy lyK Anuswr, iliKAw hoieAw lyK myitAw nh» jw skdw [

hwkwrw AwieAw jw iqsu BwieAw; ruµny rovxhwry ]


jW ausƒ BwieAw=cwihAw qW aus vyly hwkwrw=hukm AwieAw=Aw phuµcw jdoN imRqU ƒ pRwpq
ho igAw qW rovxhwry=rox vwly sµbµDI, imRqk pRwxI ƒ ruµny=rox l`g pey [ gurU jI dsdy hn ik
kOx-kOx roey auhnW sµbµDIAW ivcoN nyVy dy sµbDI :

puq BweI BwqIjy rovih; pRIqm Aiq ipAwry ]


puq=pu`qr-byty BweI=Brw-vIr BwqIjy=Brw dI sµqwn, Brw dy byty Aqy Aiq=AiqsY krky
Bwv bhuq ipAwr vwly pRIqm=snyhI jIv dy mrn qoN roNdy hn [

BY rovY gux swir smwly; ko mrY n muieAw nwly ]


BY=BYx vI ausdy gux=guxW ƒ jo swir=sRySt sn ihrdy ivc smwly=sµBwl ky roNdI hY [ BwvyN
rox ƒ qW swry hI sµbµDI roNdy hn pr muieAw dy nwl koeI mrdw nh» hY [
not—BY dw ArQ jo BYx kIqw hY is`K pMQ dy mhwn ivdvwn sRImwn sµq igAwnI cµdw
isMG jI k`tU vwlIAW dy iprwvW ivc 139 pMny qy iliKAw hY, ieQy ipMgl dy ihswb Anuswr
xwxw Alop hY [

nwnk, juig juig jwx isjwxw; rovih scu smwly ]4]5]


siqgurU jI kQn krdy hn ik jugW jugW ivc ausƒ isjwxw=isAwxw jwxo jo scy pRmySr
$ $
$ ƒ smwly=cyqy krky vYrwg ivc rovih=roNdw hY AQvw prmySr dw BY Dwr ky ausdy guxW ƒ cyqy $
$ krky vYrwg ivc rovy auh Pyr mirAW dy nwl nh» mrdw Bwv auh mrn qoN rihq ho jWdw hY $
$ $
$
$ qy jugW jugW ivc jwix is-jwxw=jwxI jwx hY [ jo scy ƒ cyqy krn ivc roNdw hY auh pRmySr $
$
$
$ ausƒ zrUr suK bKSdw hY ]4]5] $
$
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \337| b>e 583

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 39 ‰Awid AMg 583Œ $
$ $
$
$ vfhµsu mhlw 3 ] suixAhu kµq mhylIho ipru syivhu sbid vIcwir ] $
$
$
$ AvgxvµqI ipru n jwxeI muTI rovY kµq ivswir ] rovY kµq sµmwil sdw gux swir $
$
nw ipru mrY n jwey ] gurmuiK jwqw sbid pCwqw swcY pRyim smwey ] ijin Apxw
$ $
$ $
$ $
ipru nhI jwqw krm ibDwqw kUiV muTI kUiVAwry ] suixAhu kµq mhylIho ipru syivhu
sbid vIcwry ]1] sBu jgu Awip aupwieEnu Awvxu jwxu sµswrw ] mwieAw mohu
KuAwieAnu mir jµmY vwro vwrw ] mir jµmY vwro vwrw vDih ibkwrw igAwn ivhUxI
mUTI ] ibnu sbdY ipru n pwieE jnmu gvwieE rovY AvguixAwrI JUTI ] ipru
jgjIvnu iks no roeIAY rovY kµqu ivswry ] sBu jgu Awip aupwieEnu Awvxu jwxu
sµswry ]2] so ipru scw sd hI swcw hY nw Ehu mrY n jwey ] BUlI iPrY Dn ieAwxIAw
rµf bYTI dUjY Bwey ] rµf bYTI dUjY Bwey mwieAw moih duKu pwey Awv GtY qnu CIjY ]
jo ikCu AwieAw sBu ikCu jwsI duKu lwgw Bwie dUjY ] jmkwlu n sUJY mwieAw jgu
lUJY lib loiB icqu lwey ] so ipru swcw sd hI swcw nw Ehu mrY n jwey ]3] ieik
rovih iprih ivCuµnIAw AMDI nw jwxY ipru nwly ] gur prswdI swcw ipru imlY AMqir
sdw smwly ] ipru AMqir smwly sdw hY nwly mnmuiK jwqw dUry ] iehu qnu rulY rulwieAw
kwim n AwieAw ijin Ksmu n jwqw hdUry ] nwnk sw Dn imlY imlweI ipru AMqir
sdw smwly ] ieik rovih iprih ivCuµnIAw AMDI n jwxY ipru hY nwly ]4]2]

vfhµsu mhlw 3 ]
suixAhu kµq mhylIho; ipru syivhu sbid vIcwir ]
ieh AMØimRq bcn gurU Amrdws siqgurU jI dw vfhµs rwgu iv`c aucwrn kIqw hoieAw
hY [ ijs iv`c jigAwsU ƒ iesq®I rUp krky Aqy vwihgurU pRmySr ƒ pqI mMnky Awqimk ivcwr
dw vrnx kIqw hoieAw hY [ ijs iv`c rUpk Alµkwr duAwrw gurU jI AYsw PurmwauNdy hn ik hy
kµq=vwihgurU pqI dI ie`Cw vwlI jigAwsU rUp mhylIho=iesq®IE ‰ieh pd sµsi¸q dw hY [ ihMdI
iv`c iesy dw rUp mihlw hY [ iesy ƒ gurbwxI iv`c mhylI ikhw hY [Œ qus» sunxw kro Aqy
sbid=aupdyS ƒ vIcwir=vwc ky aus qy Aml kro qy ipru=vwihgurU pqI ƒ syivhu=syvxw kro [
$ $
$
AvgxvµqI ipru n jwxeI; muTI rovY kµq ivswir ]
$
$ $
$ $
$ $
$ vµqI dw ArQ hY vwlI Bwv Avgx=AOguxW, gunwhW dI BrI hoeI ƒ AvgxvµqI ikhw $
$ $
$ hY [ jo jigAwsU rUp iesq®I kwm ¸oD Awid AOgxW nwl BrI hoeI hY, auh pqI pRmwqmw dy Awnµd $
$ $
$ ƒ nh» jwxdI, mwieAw dI muTI=lu`tI hoeI pqI vwihgurU ƒ Bulw ky rovY=rudn Bwv rOxw krdI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 583 \338| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY [ vw prmySr dy AByd inScy rUp Awnµd ƒ nh» jwxdI [ auh qW AOgxW dI lu`tI pRmySr ƒ $
$ $
$ Bulw ky roNdI hY [ $
$ $
$ $
$
$ rovY kµq sµmwil sdw gux swir; nw ipru mrY n jwey ] $
$
$ $
$
$ jo ipru=pqI pRmwqmw nw mrdw Aqy nw jµmdw hY, aus kµq=pqI dy guxW ƒ sµmwil=Xwd $
$
$ swir=krky sdw hI vYrwg iv`c roNdI hY [ $

gurmuiK jwqw sbid pCwqw; swcY pRyim smwey ]


ijnHW gurmuKW ny sbid=aupdyS ƒ pCwixAw hY auhnW gurmuKW ny hI pRmySr ƒ jwnxw kIqw
hY Aqy scy dy pRym iv`c auh smwey rihMdy hn [

ijin Apxw ipru nhI jwqw krm ibDwqw; kUiV muTI kUiVAwry ]
ijnHW ny Awpxy krm Pl pRdwqy ipru=pqI pRmwqmw ƒ nh» jwixAw auh kUiV=JUT dI pRwpqI
vwly JUTy dyvI dyviqAW dI aupwSnw ivc l`gy hoey luty gey hn [

suixAhu kµq mhylIho; ipru syivhu sbid vIcwry ]1]


hy kµq=vwihgurU pqI dI ieCw vwlI jigAwsU rUp mhylIho=iesq®IE ! qus» sbid=aupdyS
ƒ sunxw kro Aqy sbid=aupdyS ƒ vIcwry=vwc ky aus qy Aml kro qy ipru=vwihgurU pqI ƒ
syivhu=syvxw kro ]1]

sBu jgu Awip aupwieEnu; Awvxu jwxu sµswrw ]


jo Awvxu-jwxu=jµmx-mrn vwlw sµswr hY [ ieh sBu=swrw jgq vwihgurU ny Awp hI
aupwieEnu=pYdw kIqw hY [

mwieAw mohu KuAwieAnu; mir jµmY vwro vwrw ]


mwieAw dy moh ny jIvW ƒ KuAwieAnu=Bulw id`qw hY, ies leI vwro vwrw=muV-muV ky jIv
jµmdw qy mrdw hY [

mir jµmY vwro vwrw vDih ibkwrw; igAwn ivhUxI mUTI ]


vwro vwrw=muV muV ky jµmdw mrdw hY Aqy keI qrHW dy ivkwr vDdy hn [ srUp igAwn
$ $
$ qoN rihq hox krky jIv rUp iesq®I mUTI=lu`tI geI º [ $
$ $
ibnu sbdY ipru n pwieE jnmu gvwieE;
$ $
$ $
$ $
$
$ rovY AvguixAwrI JUTI ] $
$
$ $
$ sbdY=gur aupdyS qoN ibnW A`j q`k ipru=pqI pRmwqmw ƒ iksy ny BI nh» pwieAw, gur $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \339| b>e 583

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ aupdyS qoN hIixAW ny mnu`Kw jnm insPl gvw id`qw hY [ jIv rUp JUTI iesq®I AvguixAwrI= $
$ $
$ AOguxW vwlI ho ky roNdI hY [ $
$ $
$ $
$
$ ipru jgjIvnu iks no roeIAY; rovY kµqu ivswry ] $
$
$ $
$
$ ipru=pqI pRmySr qW jg dw jIvn rUp hY iPr roeIey iks ƒ, jo roNdy hn auh kµqu=pqI $
$
$ prmySr ƒ Bulw ky hI roNdy hn [ $

sBu jgu Awip aupwieEnu; Awvxu jwxu sµswry ]2]


jo Awvxu jwxu=jµmx mrx vwlw sµswr hY ieh sBu=swrw jgq vwihgurU ny Awp hI
aupwieEnu=pYdw kIqw hY ]2]

so ipru scw sd hI swcw hY; nw Ehu mrY n jwey ]


so auh ipru=pqI pRmwqmw ipCy BI s`c srUp sI hux BI s`c srUp hY Aqy Awaux vwly smyN
iv`c vI sdw hI s`c srUp rhygw [ nw auh mrY=mrdw hY nw hI jwey=jµmdw hY [

BUlI iPrY Dn ieAwxIAw; rµf bYTI dUjY Bwey ]


jo Swsqr sµskwr rihq jigAwsU rUp ieAwxIAW=Anjwx Dn=iesq®IAW hn auh dUjY
Bwie=dvYq Bwv krky nwsqk bx bYTdIAW hn ik prmySr hY hI nh» [ jYsw ik :
Brim BulI fohwgxI nw ipr AMØik smwie ]1]rhwau]
BUlI iPrY idsµqrI BUlI igRØhu qij jwie ]
BUlI fUµgir Qil cVY, BrmY mnu folwie ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 60Œ

rµf bYTI dUjY Bwey, mwieAw moih duKu pwey;


Awv GtY qnu CIjY ]
dUjY Bwey=dvYq Bwvnw iv`c jIv rUp iesq®I, pqI pRmwqmw vloN rµf=rµfI Bwv nwsqk
ho bYTdI hY, mwieAw dy moh iv`c lg ky hmySW duK pwauNdI hY Aqy Awv=aumr ibArQ GtdI
jWdI hY Aqy qnu CIjY=srIr kmzor huµdw jw irhw hY [ jYsw ik :
1. idn qy phr phr qy GrIAW Awv GtY qnu CIjY ]
‰DnwsrI kbIr jI, AMg 692Œ
$ 2. jIvnY kI Aws krih jmu inhwrY swsw ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 482Œ $
$ $
$
$ jo ikCu AwieAw, sBu ikCu jwsI; duKu lwgw Bwie dUjY ] $
$
$ $
$
$ jo kuJ vI sµswr iv`c AwieAw=pYdw hoieAw hY Bwv jnimAw hY auh sBu ikCu=sB koeI $
$
$ jwsI=cly jwx Bwv mrn vwlw hY, Bwie dUjY=dvYq Bwvnw vwilAW ƒ hI jnm mrx vw: jmW $
$ $
$ dw duK lgdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 583 \340| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jmkwlu n sUJY mwieAw jgu lUJY; lib loiB icqu lwey ]
$ $
$ $
$ $
$
$ kwlu=AMq krn vwlw jm sUJY=idsdw hI nh» ieh jgu=jIv mwieAw vwsqy lUJY=JgVdw $
$
$ hY, lib=pdwrQW dy Kwx Aqy loiB=pdwrQW dy joVn iv`c icqu lwey=mn lwieAw hoieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ so ipru swcw sd hI swcw; nw Ehu mrY n jwey ]3] $
$
$ $
auh ipru=pqI pRmwqmw ipCy vI sc srUp sI, hux vI sc srUp hY Aqy A`gy Awaux vwly
smyN iv`c vI sdw hI sc srUp rhygw, nw hI mrY=mrdw hY nw hI jwie=jµmdw hY ]3]

ieik rovih iprih ivCuµnIAw; AMDI nw jwxY ipru nwly ]


iek iprih=pqI pRmwqmw qoN ivCuµnIAw=ivCVIAW hoeIAW jigAwsU rUp iesq®IAW
rovih=roNdIAW hn qy vYrwg-ibbyk dy nyqrW qoN hIxIAW hox kwrn AMDI=AMnIAW Bwv AigAwnqw
krky nh» jwxdIAW ik ipru=pqI pRmySr nwl hI hY [ jYsw ik :
1. pRØBu nyVY hir dUir n jwxhu eyko isRsit sbweI ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 930Œ
2. BWBIrI ky pwq prdo ibnu pyKy dUrwieE ]2] ‰soriT mÚ 5, AMg 624Œ

gur prswdI swcw ipru imlY; AMqir sdw smwly ]


gurW dI prswdI=ikrpw dy nwl Awpxy ihrdy ivc hmySW vwihgurU ƒ smwly=Xwd kry [
ies dw Pl ieh hovygw ik ipru=s`cw pqI pRmwqmw AMqir=AMdroN hI imlY=iml jwvygw [ Bwv
pqI pRmwqmw AMdroN hI iml jwvygw [

ipru AMqir smwly sdw hY nwly; mnmuiK jwqw dUry ]


ipru=pqI pRmwqmw sdw nwl rihMdw hY gurmuKW ny AMdroN hI smwly=dyiKAw hY [ igAwn nyqrW
duAwrw nwl hI rihMdw pRqIq kIqw hY [ pRMqU ies qoN ault mnmuKW ny vwihgurU ƒ dUry=dUr Bwv
iv`Q nwl jwqw=jwixAw hY [

iehu qnu rulY rulwieAw kwim n AwieAw;


ijin Ksmu n jwqw hdUry ]
ijnHW dw qnu=srIr gurW dI syvw krn dy kµm nh» AwieAw vw Bjn krn dy kµm nh»
$ AwieAw, auhnW dw ieh srIr krmW dw rulwieAw hoieAw rulY=ruldw hY AQvw: eyQy Kwk ho ky $
$
$ ruldw hY qy A`gy jUnW iv`c rulwieAw jWdw hY [ ijnHW ny Ksmu=pqI pRmwqmw ƒ hdUry=nyVy Bwv $
$
$
$ AMg-sµg nh» jwixAw auh jo vwihgurU ƒ dUr jwxky AOguxW iv`c hI privrq rhy hn auh Awp $
$
$
$ vI ruly hn Aqy Awpxy sµgIAW ƒ vI rulwieAw hY [ $
$
$
$ swKI—auprokq quk dy ADwr qy gurU nwnk swihb jI dI iek swKI sµswr iv`c pRis`D $
$
$
$ hY [ jgq gurU bwbw iek vwr Gxy jµgl iv`c bYTy sn [ mrdwny ƒ rbwb vjwaux dw hukm hoieAw $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \341| b>e 583

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qW mrdwny ny rbwb sur krn qoN pihlW gurU jI ƒ bynqI kIqI ik mhwrwj ! ieQy jµgl iv`c $
$ $
$ rbwb sur kIqI dw kI Pwiedw hY [ ieQy kOx hY ijsƒ kIrqn suxwauxw hY [ hzUr ny ikhw $
$ mrdwinAW ! ijsƒ kIrqn suxwauxw hY auh hr QW mOjUd hY [ koeI QW ieho ijhI nh» ijQy pRmwqmw
$
$ $
$ nh» vs irhw [ kIrqn rUh dI Kurwk hY, ies leI AwpxI BuK imtwaux vwsqy koeI ikqy vI $
$ $
$
$ bYT ky iq®pqI kr skdw hY [ qW mrdwny ny rbwb vjwieAw Aqy gurU bwbw jI ny Sbd gwivAw [ $
$
$ ijsƒ suxky pSU pMCI Awid sroqy bx gey [ gurU jI ijQy bYTy sn [ auQy nyVy hI ie`k imrqk $
dyh peI sI [ ijs dw koeI vwrs nw hox kwrn im`tI G`Øty iv`c rul rhI sI [ ausƒ Kwx leI
ie`k BuKw biGAwV Aw irhw sI, pr jdoN aus dy kµnW iv`c gurbwxI dI Dun gurU bwbw jI dI
rsnw duAwrw peI ausƒ AwpxI BuK dw cyqw ivsr igAw Aqy Sbd iv`c surq juV geI [ Sbd
dy pRqwp nwl AMqSkrx iv`c suDqw Aw geI, ausƒ cµgy Aqy mMdy ƒ prKx vwlI ibbyk bu`DI
siqgurW qoN pRwpq ho geI [ gurU jI ny jdoN Sbd smwpq kIqw qW hzUr dI smwDI inrivklp
rUp ho ky lg geI [ mrdwny ny rbwb r`K id`qI qy jdoN swhmxy vyiKAw qW BuKw biGAwV nzr
AwieAw, mrdwnw BY-BIq huµdw hY pr aus vyly mrdwny ƒ kuJ hoNslw hoieAw jdoN ieh biGAwV
imrqk dyh v`l ƒ au~T ky qur ipAw [ aus mry pRwxI dy swry AMg, pYr, h`Q, mUMh, isr, CwqI
Awid suµG ky, inrws ho ky bYT igAw [ smwDI KulHI qoN mrdwny ny ieh vwrqw gurU jI ƒ kih
suxweI Aqy ies dw kwrn puiCAw qW siqgurW ny au~qr id`qw, ik gurbwxI dy pRqwp nwl ies
qwmsI jIv ƒ BI cµgy-mMdy dI soJI ho AweI hY [ iq®pqI leI mws qW Kwxw hI sI pr cµgw Aqy
mMdw suµG ky priKAw hY [ ieh mws Kwx Xog nh» hY, ikauNik ies dw koeI vI AMg piv`q® nh»
hY [ pYrW dy nwl clky sqsµgq vw qIrQ Xwqrw nh» kIqI, h`QW nwl puMn-dwn nh» kIqw,
kµnW nwl kQw kIrqn nh» suixAw, muK qoN kdy s`cw nwm nh» jipAw, nyq®W duAwrw r`b dy
ipAwirAW dy drSn nh» kIqy, ihrdy iv`c kdy nwm dw ArwDn nh» kIqw [ ies Apivq® mws
ƒ Kwx nwloN Bu`K nwl mrnw svIkwr kIqw hY [ iPr ies biGAwV dw gurU jI ny auDwr kIqw
mrdwny ƒ AwiKAw ik nwm ismrn qoN ibnW jo srIr syvw Awid dy kµm nh» AwieAw auh pRmwqmw
dw rulwieAw hoieAw ruldw hI cµgw hY [

nwnk sw Dn imlY imlweI; ipru AMqir sdw smwly ]


siqgurU jI kQn krdy hn ik auh Dn=jigAwsU rUp iesq®I gurW dI imlweI hoeI pRmySr
nwl imldI hY jo pRmySr ƒ sdw AMdr smwly=Xwd krdI hY [

ieik rovih iprih ivCuµnIAw; AMDI n jwxY ipru hY nwly ]4]2]


$ iek iprih=pqI pRmwqmw qoN ivCuµnIAw=ivCVIAW jIv rUp iesq®IAW rovih=roNdIAW hn $
$ $
$ Aqy AMDI=vYrwg-ibbyk dy nyqrW qoN AMnHIAW Bwv AigAwnqw krky nh» jwxdIAW ik ipru=pqI $
$ $
$ pRmwqmw nwl hI Bwv AMg sµg hY ]4]2] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 585 \342| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 40 ‰Awid AMg 585Œ $
$ $
$
$ vfhµs kI vwr mhlw 4 llW bhlImw kI Duin gwvxI < siqgur pRswid ] $
$
$
$ slok mÚ 3 ] sbid rqy vf hµs hY scu nwmu auir Dwir ] scu sµgRhih sd sic rhih $
$
$
$ scY nwim ipAwir ] sdw inrml mYlu n lgeI ndir kIqI krqwir ] nwnk hau $
$
$ iqn kY bilhwrxY jo Anidnu jpih murwir ]1] mÚ 3 ] mY jwinAw vf hµsu hY qw $
mY kIAw sµgu ] jy jwxw bgu bpuVw q jnim n dydI AMgu ]2] mÚ 3 ] hµsw vyiK
qrµidAw bgW iB AwXw cwau ] fuib muey bg bpuVy isru qil aupir pwau ]3] pauVI ]
qU Awpy hI Awip Awip hY Awip kwrxu kIAw ] qU Awpy Awip inrµkwru hY ko Avru
n bIAw ] qU krx kwrx smrQu hY qU krih su QIAw ] qU AxmMigAw dwnu dyvxw
sBnwhw jIAw ] siB AwKhu siqguru vwhu vwhu ijin dwnu hir nwmu muiK dIAw ]1]

vfhµs kI vwr mhlw 4 llW bihlImw kI Duin gwvxI


< siqgur pRswid ]
ª#vvJ$ sj RpyjiS b,Zw idha f'vj ]«
dHh qptrjw rch.l ije sg rji s[ bji.F s[ lv'wJ dr,y bjdHbj ]@ dul spbjij ldaepiP
ug fiq fdr,ai Rpfs[L W?dLL wi ih[ hV ^
rch.l ije b>si qhvj 4=y"o[ liPf l+g epiP ijqsjl ljdhW ug rch.l wg=sg rji bji.F
wis[ hV m dHl rji dry wpv 21 fRpCgbJ bjHgbJ hV@ u' l+g epiP ijqsjl ljdhW ug sgbJ
RpyjiS wgagbJ h'HgbJ hV ba[ 43 lv'w a[ qhv[ hV@ duV%J dr,Dy'G 40 lv'w l+g epiP bqisjl
ljdhW ug s[ hV ba[ 3 lv'w fdhv[ fjaLjh l+g epiP VjVw s[r ug s[ RpyjiS wga[ h'H[ hV m
fdhvJ rji dHw,vg hg Fjr fRpCgbJ s[ iPf dr,y hp.sg lg dur[G ldaepiP ug V[ rg #Wl.a ije$
sg rji dvtg ] ba[ #laj Wvr.c ug sg$ rji rg dHw,vg fRpCgbJ s[ iPf dry bjMsg ] m
Wjwg ldaepiP ug V[ f+wiS q[v q[v w[ dHV%J rjiJ dr,y lv'w ba[ qhv[ siu wga[ hV m
A[r[G fjaLjh l+g epiP hdie'dW>s ljdhW ug V[ hpwq wgaj dw dHh rch.l ije sg rji vvJ
a[ Wdhvgqj ijdubJ wg=sg rji sg ZpdV=ZpVg \lpiajv| Rpfi ejrSg=ejRpSg ] m
vvJ a[ Wdhvgqj dHh s'r[G dHw iju[ s[ fp,ai a[ lw[ Fij lV@ dHV%J sj dfaj wJeC[ s[
dHvjw[ sj ijuj lg m dHl iju[ sg q"a df,DA'G dHV%J s'rJ FijrJ V[ bjf'~bjfSj iju r.c dvbj m
$ vvJ u' A'Bj lg@ Rpl V[ y.ej dHvjwj v{ dvbj ba[ r,Dc[ Fij Wdhvgqj V[ bjfS[ dVqiaj rjv[ $
$ lpFjb bVplji o'C%j zBgbj dHvjwj hg v{Sj fl.s wgaj@ duo[ fjSg s[ wPv \Vjv[| res[ lV m $
$ $
$
$ dHM s'r[G Fij bjf'~bjfSj iju wiV v,De[ m dHw rji Whpa lqJ ritj Vj h'S wiw[ wjv f{ $
$
$
$ debj m vvJ s[ dHvjw[ dr,y Vdhi bjds sj f+W.Z Vj h'S wiw[ Wgug h'Hg `lv hig Vj h'Hg m $
$
$
$ fiuj V[ a.e h' w[ iju[ fjl W[Vag wgag dw h[ ijuV ) aphjc[ s[L sg ljig fiuj ritj Vj $
$
$ h'S wiw[ sptg ] a[ b>V fjSg r,Dv'G Fp,tg qi ihg ]@ aplk w'Hg fjSg sj dH>a;jq wi' m Rpl r[v[ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \343| b>e 585

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ vvJ V[ bjfS[ Fij Wdhvgqj fjl uj w[ W[Vag wgag dw q{} bjfSg Vdhi a'G t[aJ rjla[ fjSg $
$ s[Sj wi@ as q{G a{} bjfS[ RpKe[ h'H[ b>V sj A[rJ dh,lj s[ s[rJej m dHl sg W[Vag lpS w[
$
$ $
$ Wdhvgqj V[ bjfSg Vdhi sj fjSg s[ ds,aj m fi us'G `lv f,w eHg aJ vvJ bjfS[ wh[ a'G $
$ $
$ qpwi debj a[ wdh>sj ] dw q{G wpN dh,lj Vhk s[Sj m as Wdhvgqj V[ l'dybj dw dHh f+S wiw[ $
$ $
$
$ qpwi debj ]@ s.c ds,Da[ a'G dWVJ dHl V[ ngw Vhk h'Sj m dHh dryji w[ Wdhvgqj V[ vvJ Rpfi $
$
$ yC%jHg wgag m s'VJ FijrJ dr,y Whpa Fjig Ip,Z h'dHbj m b?gi bjfS[ V[q a[ Ziq a'G dc,eS $
wiw[ vvJ sg hji h'Hg a[ u.e s[ q{sjV dr,Dy'G iju[ Wdhvgqj V[ vvJ } fwC dvbj a[ A[ qhgV[
bjfSg w{s dr,y i,Ddtbj m x[i vvJ V[ bjfSg Qvag sg qpbj`g q>eg m as Wdhvgqj V[ Ziq
bVplji dHl w'v'G bjfSj A[rJ dh,lj v{ w[ Wjwg Wysj Fje dHl } rjfl s[ ds,aj ba[ b,De'G
vHg dHl ai%J Vj wiV rjla[ ljrZjV wgaj m l' dHl sg Whjsig a[ Ziq i,tS wiw[ TjTgbJ
V[ dHV%J sg vCjHg sg e,v } rji dry ejdHV wgaj m u' rji A[r[G ldaepiJ V[ lpSg ba[ rch.l
ije sg rji } dHl ZpVg bVplji ejRpS sj hpwq wgaj m u' RpV%J ijdubJ sg vCjHg s[ hjv
sg TjTgbJ V[ rji WSjHg@ Rph dHl f+wji ] ^
wjv vvj s[ s[l sj t'dHbj Whvgqj m
dh,lj Anj qVjdH w{ uv Vdhi' wgqj m
dxijhPV h'dH vvj V[ iS q>Ddcbj Zgqj m
F[C sphP. dsl l,Ddybj l,B fHg b;gqj m
dli ZC dc,De[ t[a dry duM rjhS Tgqj m
qji vvj Whvgq V[ iS q[ Zi lgqj m
H[l[ f+wji b>a=gr Fjr dr,y vvJ a'G Fjr vjvy bioja fsjioJ sj vjvy s[S rjvj
q'h a[ sPli[ fjl[ \Wh+vg+qj| qj=qjdHbj } vg=v{b wiw[ liPf dry Wdh=dHldoag wiV rjvj
Fjr dWW[w ] m bioja q'h ba[ dWW[w iPfg s' lPidqbJ sg rji ]@ dul dry q'h sg hji a[
dWW[w sg du,a h'r[eg m l' dHl f+wji ldaepiP ljdhW ug u,l iPf WjSg Rpyjis[ h'H[ fdhvJ q>ev
dvts[ hV m
1=bsp,ag W+hq@ ·=liW sj f+wjLw u' ldaepiJ sg f+ljds=dwifj wi w[ f+jfa hp.sj ] m

slok mÚ 3 ]
dul lq[G l+g epiP bqisjl ljdhW ug l+g e'dH>srjv ljdhW drt[ dWijuqjV lV m lF dl,t
l.eaJ F"dibJ r,a h' w[ ldaepiJ s[ yiV wqvJ dr,Dy'G Feag iPfg qdhw f+jfa wi ihgbJ lV m
$ as'G wpN epiqpt dl,tJ V[ ldaepiJ s[ fjl W[Vag wgag dw qhjiju ug ) fiq h.l \aaW[a[ qhjaqj| $
$
$ dwhC[ hp.s[ hV ( as ldaepiP ug dHh lpS w[ RpKai dry fiqh.lJ s[ v,AS wdh>Ds[ h'H[ dHh LWs $
$
$
$ RpyjiS wis[ hV ^ $
$
$ $
$
$ sbid rqy vf hµs hY; scu nwmu auir Dwir ] $
$
$ $
$ h[ FjHg ) u' ldaepiJ spbjij lyp=l,Dy[ fiq[Li s[ Vjq } bjfS[ Rpdi=dhis[ dry Zjdi=ZjiV $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 585 \344| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ wi w[ i,ts[ hV ba[ ldaepiJ s[ lWds=Rpfs[L dry ia[=i.e[ h'H[ hV@ Rphg rc h.l=fiq h.l1 $
$ $
$ Fjr aaW[w[ dWW[wg fpiL hV m $
$ $
$ $
$
$ scu sµgRhih sd sic rhih; scY nwim ipAwir ] $
$
$ $
$
$ Rph lyp=l,Dy[ Vjq } lirS wiV iPf l.e+hdh=dHw,a= wis[ hV@ ls=hq[LJ ldy=l,Dy[ Vjq $
$
$ dry q>VS wiV iPf ihdh=idh>Ds[ hV ba[ ly{=l,Dy[ Vjq s[ dVdZbjlS wiV dry dfbji wis[ $
hV m u{lj dw ^
YdH b>Ddq+Dap fgrdh lsj lsj ly{ Vjdq dfbjdi mm1mm ªdligijep q» 3@ b>e 28«

sdw inrml mYlu n lgeI; ndir kIqI krqwir ]


x[i aa a:. sj l.L'ZV wiV wiw[ lsj=hq[LJ dViqv=RpKuv liPf rjv[ hV rj^ RpKuv liPf
} f+jfa h'H[ hV@ RpV%J } fjfJ@ bdr,Ddsbj@ hRpq{ bjds sg w'Hg q{vp=qvgVajHg Vhk veHg=
v,esg@ dwMdw RpV%J RpKfi wiajdi=fiq[Li V[ bjf bjfSg dwifj sg Vsdi=ds=LBg wgag h'Hg ] m

nwnk hau iqn kY bilhwrxY; jo Anidnu jpih murwir ]1]


ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw hRp=q{G daV¶=RpV%J w{=s[ Rpfi'G lsj WdvhjiS{=wpiWjV
uJsj hJ@ u' bVdsVp=ija dsV dHw~il qpijdi=qpijig fiq[Li } ufdh=ufs[ hV rj^ u' y[aV
dWiag biPT h' w[ \qpi+bdi| qpi Fjr q'h bjdswJ sj bdi=r{ig sg dVbjHk VjL wiV rjvj
]@ Rpl } ufs[ hV mm1mm u{lj dw ^
dsVp i{dS du f+F w.Rp l[rs[ daV w{ ls Wdvhji mm2mm ªb>e 137«

mÚ 3 ]
RpojVwj_dHw rji l+g epiP bqisjl ljdhW ug fjl w'Hg ft>cg fpit ljZPbJ s[ dvWjl
dry bjdHbj@ as b>aiujqg ldaepiJ V[ Rpl } lhg ila[ $a[ dvbjRpS ba[ Rpl s[ ft>c }
;jhi wiV vHg Rpl } bjfS[ fjl dWnjv dvbj ba[ Rpl sj ldawji wgaj m ldaepiJ s[ fjl
dHw bq'vw lp,Dy[ q'agbJ sg qjvj lg@ Rpl qjvj } fv.z[ Rpfi i,t w[ bjf Wjhi dHZi~RpZi
dryiS v,e fH[ m Wjwg l.eaJ } ldaepiJ V[ RpKa[ W{nS sj hpwq wgaj m lF l.eaJ WC[ f+[q
dry ldaepiJ s[ siLV wi ihgbJ lV@ Rpl r[v[ Rpl ft>cg sj dZbjV ldaepiJ s[ dlqiV[ Rpfi
dfbj a[ b>si vjvy ujdebj dw dHh Whpa wgqag h'r[ej m dHh dryji w[ Rpl V[ ldaepiJ
sj dlqiVj WCg yvjwg Vjv yp,w w[ bjfS[ bjlS h[n vpw' w[ i,t dvbj m dHaV[ dyi } ldaepiP
$ ug qpC bjfS[ fv.z[ Rpfi bj w[ dWijuqjV h' eH[ ba[ ujS Wp,N w[ dHZi RpZi r[tS v,e fH[ m
$
$ $
$ fjl tC[ l[rwJ V[ W[Vag wi w[ fp,DdAbj dw qhjiju ug ) bjf ug wg v,F ih[ h' ( as ldaepiJ $
$ $
$
$ V[ dwhj dw dHo[ ljcj dlqiVj dfbj lg m Rph faj Vhk dwo[ idh debj ] ( as'G lF dl,t l.ea $
$
$ $
$ 1! fiq h.l=u' aa dqdobj sj drr[yV wisj ] m sp,Z sg dVbjHk la@ dya@ bjV.s iPf } e+dhS wi w[ $
$ $
$ ba[ fjSg sg dVbjHk bla@ uC%@ sp,t iPf \qjdHbj| sj dabje wisj ]@ RpV%J } fiq h.l wdh>Ds[ hV m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \345| b>e 585

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dHw sPu[ s[ w'v'G ldaepiJ s[ dlqiV[ Wji[ fp,AS v,e fHgbJ m fi dwa'G rg Vj dqdvbj m x[i ldaepiJ
$
$ $
$ V[ wvj riajHg a[ hrj sj Wp,v%j bj debj a[ Rpl ft>cg sj bjlS rjvj w,fCj yp,Ddwbj debj $
$ $
$
$ ba[ dl,tJ V[ Rpl h[nJ ldaepiJ sj dlqiVj r[t dvbj@ as'G dl,tJ V[ ldaepiJ fjl W[Vag wgag $
$
$
$ dw qhjiju ug ) bjf ug V[ dHl } bjfS[ w'v hg dwM dWnjdHbj lg ( dHh dHw ft>cg a[ y'i $
$
$
$ ] m as'G ldaepiJ V[ dHh Rpfs[L woV wgaj m $
$
$ V'B ^ dHh b,De[ bj dihj #qhvj 3$ wpN fjn F[s wiw[ Fea `igs ljdhW ug s[ lv'wJ $
dr,y rg bjMsj ]@ dul sj r[irj dHl f+wji ] ^

ijep rch.l rji@ q^ 3@ b>e 585 lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384
q{ ujdVbj rch.lp ] aj q{ wgbj l.ep mm q{ #ujdSbj$ rc h.lp ] #aJ$ q{ #wgaj$ l.ep mm
u[ ujSj Wep WfpCj #a$ uVdq V s[sg b>ep mm3mm u[ ujSj Wep WfpCj uVdq V #F[Cg$ b>ep mm121mm
h.lj r[dt ai.dsbj WeJ dF bjIj yjRp mm h.lj #s[dt$ ai.dsbj #Wej bjdHbj$ yjRp mm
cpdW qpH[ Wep WfpC[ dli adv Rpfdi fjRp mm3mm cpdW qpH[ We WfpC[ dlip adv Rpfdi fjRp mm122mm

ldaepiP ug ?ps b>aiujqg hV fi f+[q ba[ dVqiaj dry dF,u w[ Rpfs[L W?dLL wis[ hV ^

mY jwinAw vf hµsu hY; qw mY kIAw sµgu ]


h[ epidl,Dt' ) q{=blk aJ ujdVbj=ujVSj wgaj lg dw dHl V[ ljZJ rjvj dvWjl fjdHbj
] a[ dHh rc h.lp=fiq h.l \aaW[aj| h'Sj ]@ aj=as hg q{=blk dHl sj l.ep=ljo wgbj=wgaj
Fjr dHl } w'v dWnj w[ bjsi ds,aj ] m

jy jwxw bgu bpuVw; q jnim n dydI AMgu ]2]


fi u[=u[wi blk dHh ujSj=ujSs[ dw dHh aJ WfpCj=dryjij Wep=Wev[ sg dVbjHk ft>cg
]@ a=as dHl } uVdq=qp,T a'G hg b>ep=f,t Vj s[sg=ds>Ds[ Fjr dHl } V[C[ W{nS Vj ds>Ds[ mm2mm

mÚ 3 ]
hµsw vyiK qrµidAw; bgW iB AwXw cwau ]
ª#bjdHbj$ RpyjiS ]«
h[ epidl,Dt' ) s[t' ) h.lJ } Vsg@ sdibj dr,y ai.dsbj=aidsbJ h'dHbj r[dt=s[t wiw[
WeJ=WedvbJ } dF=rg aiV sj yjRp=yjb@ RpaLjh bjIj=bj uJsj ] Fjr Wevj l'ysj
$ ] dw q[ij rg i.e dHl riej hg ]@ u[ dHh ai lwsj ] a[ x[i q{G dwM Vhk ai lwsj m $
fu ib mue y bg bpu V y; isru qil aup ir pwau ]3]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ us Rph h.lJ sg igl wi w[ aiV v,es[ hV as WfpC[=dryji[ We=Wev[ fjSg dry hg $
$ $
$ cp,W w[ qpH[=qi uJs[ hV@ RpV%J s[ dli adv=h[nJ ba[ fjRp=f{i RpKfi bjwjL r,v } h' uJs[ hV m $
$ $
$ borj H[l[ f+wji aaW[a[ iPfg h.lJ } qjdHbj iPfg Vsg Rpfi aidsbJ h'dHbJ r[t w[ WedvbJ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 585 \346| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sg dVbjHk ft>c wiV rjv[ s.Fg fpitJ } aiV[ sj yjb bj uJsj ] Fjr Rph ft>cg fpit dHh $
$ $
$
$ l'ys[ hV dw u[wi q{G l.aJ FeaJ rJe lqjZg Vj vejHg aJ q[i[ y[v[ yjBdCbJ dry q[ij ft>c $
$
$
$ Rpujei h' ujr[ej@ dHl wjiV Rph ft>c fPiWw dstjr[ qjai hg Feag wiV v,e f{Gs[ hV $
$
$
$ fi dryji[ ft>cg fpit qjdHbj iPfg Vsg s[ dry hg cp,W w[ qi uJs[ hV@ RpV%J sj dli h[nJ $
$
$ a[ f{i RpaJh r,v } h' uJs[ hV Fjr dli fiV[ h' w[ qi uJs[ hV bioja b>si'G f+[q fPiWw $
$ $
$ aJ Feag wis[ Vhk hV@ dli` dstjr[ qjai b,tJ W.s wi w[ W{n uJs[ hV ba[ b>si y[v[ $
yjBdCbJ@ fsjioJ bjds sj q'h h'S wjiV RpvB[ dli h' w[ qis[ hV mm3mm

dUjw ArQ
Rpfi'wa s'hJ qhdvbJ sj sPlij bio Fjr dHl f+wji rg ] ^
mÚ 3 ] mY jwinAw vf hµsu hY; qw mY kIAw sµgu ]
udebjlP qpt spbjij ldaepiJ s[ fjl W[Vag wis[ hV dw h[ ldaepiP ug ) q{G dHl ligi
} hg rc=r,cj h.l ujdSbj dw q[i[ ajHk Whpa lptsjdHw h'r[ej@ aJ hg q{G dHl } bjfSj l.eg
ujS w[ dHl sj l.ep=ljo wgaj dw dHh hi r[v[ q[i[ Vjv hg ih[ej m
jy jwxw bgu bpuVw; q jnim n dydI AMgu ]2]
fi u[wi q{G dHh ujSj=ujSsj dw dHh WfpCj=dryjij Wep=Wev[ sg dVbjHk s.Fg ]@ Fjr
dw q{} bjfS[ q'h dry vj w[ dHo[ hg i,t v{Sj ] aJ q{G uVq a'G v{ w[ hg dHl sj b>ep=f,t
Vj s[Gsj Fjr dw dHl ligi s[ q'h a'G dViv[f idh>sj bioja dHh ujS v{Gsj dw ugrjaqj V[
dHo'G yv[ ujSj ] aJ q{G RpKwj hg dHl Vjv f+[q Vj wisj mm2mm
mÚ 3 ] hµsw vyiK qrµidAw; bgW iB AwXw cwau ]
h.lJ sg dVbjHk aaW[a[ qhjaqj uV \aa dqdobj sj drr[yV wiV rjdvbJ } l.lji
s[ q'h r,Dv'G dViv[f a[ qhJrjwJ } RpyjiS iPf ai.dsbj=aidsbJ r[t w[ WeJ=WedvbJ sg
dVbjHk ft>cgbJ } rg bjfSg fPuj f+daLnj vHg yjb bjIj=bj debj dw blk rg qjdHbj
sj dabje wi w[ dViv[f idh lws[ hJ m
fuib muey bg bpuVy; isru qil aupir pwau ]3]
fi Rph WfpC[=dryji[ We=Wev[ Fjr ft>cg fpit l.lji lqp>si s[ dry hg cp,W w[ qpH[=qi
eH[ hV ba[ RpV%J s[ dli Vgr[G a[ f{i RpKfi wi w[ qjaj s[ eiF rj^ ViwJ dr,y fp,nj vBwjdHbj
uJsj ] mm3mm
$
$ pauVI ] qU Awpy hI Awip Awip hY; Awip kwrxu kIAw ] $
$
$ $
$
$ h[ fiq[Li ) aP. bjf[=bjf hg da>VJ wjvJ dry bjdf=bjfSj bjf iPf ]G rj^ bjf hg aa $
$
$ fs sj vt bio iPf ]G@ bjf hg a:. fs sj vt bio iPf ]G@ bjf hg epiP iPf ]G ba[ bjf $
$ $
$ hg HgLi iPf h' w[ wjiSp Fjr wjiu \fif>y| } iyVj wgbj=wgaj ] m u{lj dw ^ $
$ $
$ bjdf wiaj bjdf Fpeaj bjdf wjiSp wgbj mm ªdWvjrvp q^ 5@ b>e 846« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \347| b>e 585

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
qU Awpy Awip inrµkwru hY; ko Avru n bIAw ]
$ $
$ $
$ $
$ h[ f+DFP ) aP. bjf[ bjf hg qjdHwg dVi.wjip=bwjiJ a'G idha@ da=epS baga dVi~bwji liPf
$
$ $
$ ] m u{lj dw ^ $
$ $
$ 1! aP bjf[ bjdf dVi.wjip ] dVi.uV hdi ijdHbj mm ªb>e 301« $
$ $
$ $
$ 2! bjf[ bjdf bjdf dVi.wjip mm $
h[ f+DFP ) a[[i[ riej brip=h'i Wgbj=sPlij w'=w'Hg Vhk ]@ Fjr a[i[ riej lqi,o@ dqhirjV@
dsbjvP aP. bjf hg ]G m u{lj dw ^
1! bjV V Wgbj a[ig lqldi mm ªbjlj q^ 5@ b>e 371«
2! apNp dWVp brip V w'Hg Wgbj mm ªqjiP l'vh[ q^ 5@ b>e 1079«

qU krx kwrx smrQu hY; qU krih su QIAw ]


h[ f+DFP ) aP. lPtq a,a@ wjv@ qjdHbj@ bdebjV bjds lji[ wjiuJ } f{sj wiV rjvj ]G
rj wiS wjiS=wjiu \f+f>y| } wiV rjvj a[ lqiop=liW LwagrjV ]G m u{lj dw ^
wiS wjiV lqiop ] whp VjVw Wgyjdi mm ªb>e 148«
wiV wjiV l' f+DFp lqiop mm ªb>e 288«
aP wiS wjiS lqiop ] sPuj w' Vjhg mm ªb>e 307«
h[ f+DFP ) u' rg aP. widh=wisj ]G@ lp=Rph' hg da>VJ wjvJ dry Wgbj=hp.sj ] m u{lj dw ^
f+F wgbj apqjij ogbj mm1mmihjRpmm ªb>e 207«

qU AxmMigAw dwnu dyvxw; sBnwhw jIAw ]


h[ f+DFP ) lFVjhj=lFVJ ugbJ=ugrJ } aP. bSq>Ddebj=q>eS a'G dWVJ hg Zjq@ Wjq@ liPf
a[ sp,t lp,t bjds sj sjV s[rSj=s[Sj wisj ]G Fjr dHh dwl[ a'G q>Ddebj Vhk dqvs[@ sp,t
a[ lp,t rg wiqJ bVplji s[ ds>sj ] m
borj h[ qhjiju ) aP. bjf aJ bSq>e ]G@ Wjwg bdZwjigbJ bjds lF udebjlP ugrJ
} W+hq debjV sj sjV s[ wiw[@ RpV%J } rg bSq>e wi ds>sj ]G m u{lj dw ^
bSq>Ddebj sjVp s[rlg rcj beq bfjip mm ªb>e 934«

siB AwKhu siqguru vwhu vwhu; ijin dwnu hir nwmu muiK dIAw ]1]
$ $
$
$ dHl wiw[ ldF=lji[ hg bjfS[ qP>Dh'G ldaepiJ } rg rjhp rjhp=Z.V Z.V bjthp=wdhSj wi' $
$
$ rj^ dHh bjtSj wi' dw ldaepiP ug rjhp=blyiu rjhp=rjdhepiP sj iPf hV@ dudV=duV%J V[ $
$ $
$ qpdt=qP>h dry rj^ b>ahwiV dry hdi=hig s[ Vjq sj sjV sgbj=s[Sj wgaj ] mm1mm $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 586 \348| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 41 ‰Awid AMg 586Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] BY ivic sBu Awkwru hY inrBau hir jIau soie ] siqguir syivAY $
$
$
$ hir min vsY iqQY Bau kdy n hoie ] dusmnu duKu iqs no nyiV n AwvY poih n skY $
$
$
$ koie ] gurmuiK min vIcwirAw jo iqsu BwvY su hoie ] nwnk Awpy hI piq rKsI kwrj $
$
$ svwry soie ]1] mÚ 3 ] ieik sjx cly ieik cil gey rhdy BI Puin jwih ] ijnI $
siqguru n syivE sy Awie gey pCuqwih ] nwnk sic rqy sy n ivCuVih siqguru
syiv smwih ]2] pauVI ] iqsu imlIAY siqgur sjxY ijsu AMqir hir guxkwrI ]
iqsu imlIAY siqgur pRIqmY ijin hµaumY ivchu mwrI ] so siqguru pUrw Dnu Dµnu hY
ijin hir aupdysu dy sB isRis† svwrI ] inq jipAhu sµqhu rwm nwmu Baujl ibKu
qwrI ] guir pUrY hir aupdyisAw gur ivtiVAhu hµau sd vwrI ]2]

vfhµs dI vwr iv`ØcoN Awey ies pihly muKvwk dy AMdr, ibrD AvsQw iv`c 12 swl AxQ`k
syvw krn vwly, inmrqw dy puMj, ijnHW ƒ gurU AMgd dyv jI ny syvw Aqy inmrqw qoN pRsµn
ho ky inmwixAW dy mwx, inqwixAw dy qwx, inQwivAW dy QW Awid 12 vr id`qy [ gurU Arjn
dyv jI ƒ bcpn iv`c hI doihqw bwxI kw boihQw dw vr dyx vwly gurU Amrdws jI Purmwn
krdy hn ik ijqnw vI sµswr dw Awkwr hY Bwv ijqny vI sµswr dy AMdr jIv hn auh swry
BY dy AMdr hn [ koeI vI jIv ieho ijhw nh» ijsƒ iksy dw fr nw hovy [ hr iek jIv fr
dy ADIn hY [ ieQoN q`k ik v`fy-v`fy dyvI-dyvqy vI fr qoN rihq nh» [ ies DrqI dy AMdr jµgl
iv`c rihx vwly pSU pMCI, auhnW ƒ vI iek dUjy dw fr hY [ ijs qrHW imrgW ƒ Syr dw fr
hY [ jy iek Syr jµgl iv`ØcoN inkl Awvy qW AnykW imrg fr dy mwry dOV jWdy hn [ ieh nh»
ik Syr jµgl dw bwdSwh hox dy nwqy fr qoN rihq hY [ iek AYho ijhw jwnvr vI hY jo Syr
ƒ vI mwr idMdw hY [ ijs bwry Bgq kbIr jI BYrau rwg dy AMdr Purmwn krdy hn [ jYsw ik :
jb hI isAwru isMG kau Kwie ] PUil rhI sglI bnrwie ]2]
‰BYrau kbIr jI, AMg 1161Œ
auprokq quk iv`c jo isAwr pd AwieAw hY BwvyN isAwr dw ArQ isAwl=ig`dV vI huµdw
hY, pr ieQy isAwr dw ArQ hor lgygw [ isAwru=ieh sµsi¸q dw pd hY ijs dw ArQ hY srB
jo Syr dw vYrI hY Aqy Syr dI jwn lYx dy smr`Q hY ies leI Syr ƒ srB dw BY rihMdw hY BwvyN
hwQI sB qoN blvwn mMØinAw hY ijs dy brwbr dI qwkq hor iksy jwnvr iv`c nhI pr ieqnw
$ blvwn jwnvr vI kuµfy dy fr ADIn hY hwQI kuµfy dy BY qoN mukq nh» hQvwn kuµfy duAwrw ijDr $
$
$ ƒ ieSwrw krdw hY hwQI BY dy mwry auDr ƒ hI qurdw hY [ hux mnu`K dI g`l lY leIey qW koeI $
$
$
$ vI mnu`K BY qoN rihq nh» hY, jy koeI Dn pdwrQ dy sihq hY qW ausƒ fr rihMdw hY ik ikDry $
$
$
$ corI nw ho jwvy jW smyN dy hwkm Koh ky nW lY jwx [ jy iksy ƒ suK pRwpq ho jwvy qW ausƒ $
$
$
$ fr rihMdw hY ik mYƒ ikqy duK nw pRwpq ho jwvy [ jy koeI ijq jwvy qW iPr mn iv`c hwr dw $
$
$ BY bixAw rihMdw hY ik ikqy hwirAw hoieAw duSmx muV ky mYƒ hrw nw dyvy [ koeI rwjw bx $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \349| b>e 586

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ky BY qoN rihq nh» ausƒ vI BY huµdw hY ik myry qoN koeI blvwn rwjw Aw ky myry dyS qy kbzw $
$ $
$ nw kr lvy [ dUjy pwsy jo swDU bYTw qp`ØisAw kr irhw hY ausƒ BwvyN iksy sµswrI mnu`K jW iksy $
$ $
$ jIv-jµqU dw BY nh» huµdw pr ausƒ vI AwpxIAW ieMdrIAW qy mn dw BY huµdw hY ik ikDry myrw $
$ $
$ mn Aqy myrIAW ieMdrIAW ivkwrW v`l nw clIAW jwx AQvw qp`svI swDUAW ƒ ieMd® jwl $
$ $
$ dw vI fr rihMdw hY [ ieQoN sp`St ho jWdw hY ik swry iqMnW lokW surg, mwq Aqy pqwl lok $
$ $
dy jIv fr dy ADIn hn Aqy siqgurU mhwrwj jI dsdy hn ik BY qoN rihq kox hY [

sloku mÚ 3 ]
BY ivic sBu Awkwru hY; inrBau hir jIau soie ]
swry sµswr dw jo Awkwr hY Bwv jo sµswr dy qmwm jIv hn auh swry BY dy iv`c hn [ koeI
vI fr qoN rihq nh» [ jy hor koeI vI fr nh» qW mOq dw fr iksy ƒ bixAw rihMdw hY [ AQvw swrw
sµswr aus Akwl purK dy BY ivc hY [ ieQoN q`k ik paux, pwxI Awid v`fy-v`fy dyvqy vI pRmwqmw
dy BY iv`c hn, pr auh hir=vwihgurU BY qoN rihq hY ausƒ iksy dw vI BY nh», nw hI aus ƒ
kwl Aqy nw hI iksy duSmx dw BY hY [ jYsw ik :
1. sgl smgRI frih ibAwpI ibnu fr krxYhwrw ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 999Œ

2. BY ivic pvxu vhY sd vwau ] BY ivic clih lK drIAwau ]


‰Awsw dI vwr slok mÚ 1, AMg 464Œ

siqguir syivAY hir min vsY; iqQY Bau kdy n hoie ]


siqgurW dI syvw vw: syivAY=ismrx krn dy nwl jdoN hir=vwihgurU mn iv`c vs jwvy
qW iPr iqQY=iqs jgHw Bwv aus ihrdy iv`c kdy vI Bau=fr nh» huµdw [ ikauNik aus inrBau
ƒ jpx vwlw Awp vI fr qoN rihq ho jWdw hY [ iPr aus ƒ mOq Awid iksy dw vI fr nh»
lgdw sgoN auh qW ieh kihMdw hY [ jYsw ik :
1. kbIr ijsu mrny qy jgu frY myry min Awnµdu ] ‰slok kbIr, AMg 1365Œ

2. ijh mrnY sBu jgqu qrwisAw ] so mrnw gur sbid pRgwisAw ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 327Œ
inrBau ƒ jpy qoN ibnW koeI vI fr qoN rihq nh» ho skdw Aqy inrBau dI pRwpqI vI
pRmwqmw dw BY Dwrn krn dy nwl hI huµdI hY [ jYsw ik :
$ $
$ 1. BY ibnu inrBau ikau QIAY gurmuiK sbid smwie ]1] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 18Œ
$
$ $
$ 2. inrBau jpY sgl Bau imtY ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 293Œ $
$ $
$ $
$
$ dusmnu duKu iqs no nyiV n AwvY; poih n skY koie ] $
$
$ $
$ jo pRmwqmw dy nwm ƒ jpky inrBau ho igAw hY aus dy nyVy pRq`K vw: kwm ¸oD rUpI duSmn $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 586 \350| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nh» AwauNdy, Aqy nw hI aus ƒ koeI sµswrI, srIrk vw: jµmx mrn dw duK poih=poh Bwv CUh $
$ $
$ skdw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. dusmnu dUKu n AwvY nyVY hir miq pwvY koeI ]1] ‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1328Œ $
$ $
$ 2. And shj rs sUK Gnyry ] dusmnu dUKu n AwvY nyry ] $
$ $
$ ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1340Œ $
$ $
gurmuiK min vIcwirAw; jo iqsu BwvY su hoie ]
gurmuKW ny mn iv`c ivcwirAw hY ik aus pRmySr ƒ jo BauNdw hY auhI huµdw hY, aus pRmySr
dy BwvY=Bwxy vw hukm qoN ibnW ie`k p`qw vI nh» ihldw [ jYsw ik :
1. jo iqsu BwvY so QIAY nwnk ikAw mwnuK ]2] ‰Awsw mÚ 1, AMg 417Œ
2. jo iqsu BwvY so QIAY khxw ikCU n jwie ]8] ‰vwr ibhwgVw mÚ 5, AMg 554Œ

nwnk Awpy hI piq rKsI; kwrj svwry soie ]1]


siqgurU jI kQn krdy hn ik pRmySr Awpy hI Awpxy syvkW dI lok-prlok iv`c piq=ie`zq
rKdw hY Aqy jy pRmySr dy dwsW ƒ koeI kµm pY jwvy vw: pRmySr dy dwsW dw koeI kµm AV jwvy
cwhy auh pRmwrQI jW sµswrI hovy qW pRymSr Awp auhnW dy kwrj=kµmW ƒ Aw ky svwrdw hY ]1]
jYsw ik :
1. hir jugu jugu Bgq aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ]
‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ
2. sµqw ky kwrij Awip KloieAw hir kµmu krwvix AwieAw rwm ]
‰sUhI mhlw 5, AMg 783Œ

mÚ 3 ] ieik sjx cly ieik cil gey; rhdy BI Puin jwih ]


iek sjx cly=clxy ƒ iqAwr hn qy iek cly gey hn Aqy ijhVy rihMdy hn auh BI
Puin=punw, iPr AQvw mgroN cly jwxgy [ jYsw ik :
jo AwieAw so clsI sBu koeI AweI vwrIAY ] ‰vwr Awsw mÚ 1, AMg 474Œ

ijnI siqguru n syivE; sy Awie gey pCuqwih ]


ijnHW purSW ny mwq lok ivc Aw ky siqgurU ƒ syivAw nh» Bwv siqgurU dI syvw nh»
$ kIqI, auh sµswr iv`c AwauNdy Aqy sµswr iv`ØcoN jWdy hoey pCqwauNdy hn [ vw: auh purS ipCly
$
$ $
puMnW krky mnu`KW dyh Dwr ky sµswr iv`c Awey pr siqgurU dI syvw qoN ibnW sµswr qoN jWdy hoey
$ $
$
$ pCqwauNdy hn [ ikauNik auhnW ƒ nrkW iv`c jwxw pYNdw hY [ $
$
$ $
$
$ nwnk sic rqy sy n ivCuVih; siqguru syiv smwih ]2] $
$
$ $
$
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik jo jigAwsU siqgurW dI syvw ivc smwA ky s`cy nwm iv`c $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \351| b>e 586

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rqy=qdwkwr hoey hn auh pRmwqmw nwloN kdy vI ivCuVih=ivCVdy nh» [ Bwv auh pRmwqmw dw $
$ $
$ hI rUp ho jWdy hn ]2] $
$ $
$ $
$
$ pauVI ] iqsu imlIAY siqgur sjxY; ijsu AMqir hir guxkwrI ] $
$
$ $
$
$ aus siqgurU sjx ƒ imlxw krIey ijs gurU dy AMdr guxkwrI=suµdr vw: AOSDI rUp hrI $
$
$ dy gux hn [ AQvw gux=aupkwr kwrI=krn vwlw hir=vwihgurU vsdw hY [ $

iqsu imlIAY siqgur pRIqmY; ijin hMaumY ivchu mwrI ]


aus pRIqmY=ipAwry siqgurW nw imlxw krIey ijs ny aupdyS dy ky swfy ihrdy ivcoN haumY
mwr id`qI hY [ ikauNik jdoN q`k ihrdy dy AMdr haumY dw vwsw hY audoN q`k ihrdy iv`c pRmwqmw
AQvw pRmwqmw dw nwm nh» vs skdw [ jYsw ik :
1. haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie ] ‰vfhµsu mÚ 3 AMg 560Œ
2. haumY krI qW qU nwhI qU hovih hau nwih ‰mwrU vwr slok mÚ 1, AMg 1092Œ
pRmwqmw dw nwm ihrdy vswaux leI haumY dw mwrnw zrUrI hY [ jo ik gurU qoN ibnW nws
nh» ho skdI [ ies krky haumY ƒ mwrn leI siqgurU nwl imlxw zrUrI hY [ gurU swihb is`K
dy ihrdy iv`ØcoN haumY dw nws krky Akwl purK ivc AByd kr idMdy hn [

so siqguru pUrw Dnu Dµnu hY;


ijin hir aupdysu dy sB isRis† svwrI ]
auh pUry siqgurU Dnu Dµnu=Dµnqw dy Xog hn, ijnHW ny hir=vwihgurU nwm dw aupdyS dy
ky swrI isRis†=isRStI, dunIAW svwrI hY [

inq jipAhu sµqhu rwm nwmu; Baujl ibKu qwrI ]


hy sµq jnoN ! inq=inqwpRqI rwm=rmy hoie pRmwqmw dy nwm ƒ jipAhu=jpxw kro jo
ibKu=zihr rUp AQvw duK rUp sµswr smuMdr qoN qwrn vwlw hY [ ikauNik sµswr ie`k smuMdr dI
inAweIN hY ijs bwry AnwQ kvI jI vIcwr mwlw iv`c dsdy hn [ jYsw ik :
jg smuMdr Awskq jl kwmwidk jl jµq ]
Brm Bvr qW mYN iPrY duK suK lhr Anµq ]16] ‰ivcwr mwlw AiDAwie, 4Œ
sµswr smuMdr hY ies iv`c moh dw jl hY Aqy kwm, ¸oD. Awid m`C k`C Awid iBAwnk
$ jIv jµqU hn [ Brm dIAW Bvr=BµbIrIAW hn ‰BµbIrI ausƒ kihMdy hn ik pwxI iek QW qy $
$ $
$ hI GuMmI jwvyŒ Aqy duK suK rUpI Anµq=AMq qoN rihq lihrW hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ icMqw bVvw Agn ijh iq®Snw pRbl smIr ] $
$ $
$ jh jhwj Xw mY pro iqh ikm DIr srIr ]17] ‰ivcwr mwlw AiDAwie, 4Œ $
$ $
$ icMqw rUpI bVvw AgnI hY, Aqy iq®Snw rUpI pRbl=ivSyS bl vwlI smIr=hvw hY [ iPr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 586 \352| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ijs dw bu`DI rUp jhwz ies smuMdr iv`c Ps igAw aus dw srIr ikvyN DIrj krygw [ ies smuMdr $
$ $
$ ƒ qwrn vwlw iek rwm dw nwm hY jo gurU qoN pRwpq huµdw hY [ AYsy nwm ƒ inqwpRqI jpxw krIey [ $
$ $
$ $
$
$ guir pUrY hir aupdyisAw; gur ivtiVAhu hMau sd vwrI ]2] $
$
$ $
$
$ pUry gurW ny hI hrI dw aupdyS dyxw kIqw hY, nh» qW ADUry gurU hor dw hor hI aupdyS $
$
$ dyeI jWdy hn [ ikauNik auhnW ƒ AwpxI dyh dI pUjw krwaux dw lwlc hY, qy pUrw gurU nwm $
dw aupdyS dy ky Akwl purK nwl joVdw hY [ ies leI mYN pUry gurW qoN ivtiVAhu=auproN sd=sYNkVy
vwr AQvw sdw hI vwrI=vwrny-bilhwr-kurbwn jWdw hW ]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \353| b>e 587

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 42 ‰Awid AMg 587Œ $
$ $
$
$ slok mÚ 3 ] sjx imly sjxw ijn sqgur nwil ipAwru ] imil pRIqm $
$
$
$ iqnI iDAwieAw scY pRyim ipAwru ] mn hI qy mnu mwinAw gur kY sbid Apwir ] $
$
eyih sjx imly n ivCuVih ij Awip myly krqwir ] ieknw drsn kI prqIiq n
$ $
$ $
AweIAw sbid n krih vIcwru ] ivCuiVAw kw ikAw ivCuVY ijnw dUjY Bwie ipAwru ]
$ $

mnmuK syqI dosqI QoViVAw idn cwir ] iesu prIqI qutdI ivlmu n hoveI iequ
dosqI clin ivkwr ] ijnw AMdir scy kw Bau nwhI nwim n krih ipAwru ] nwnk
iqn isau ikAw kIcY dosqI ij Awip Bulwey krqwir ]1] mÚ 3 ] ieik sdw iekqY
rµig rhih iqn kY hau sd bilhwrY jwau ] qnu mnu Dnu ArpI iqn kau iniv iniv
lwgau pwie ] iqn imilAw mnu sµqoKIAY iqRsnw BuK sB jwie ] nwnk nwim rqy
suKIey sdw scy isau ilv lwie ]2] pauVI ] iqsu gur kau hau vwirAw ijin hir
kI hir kQw suxweI ] iqsu gur kau sd bilhwrxY ijin hir syvw bxq bxweI ]
so siqguru ipAwrw myrY nwil hY ijQY ikQY mYno ley CfweI ] iqsu gur kau swbwis
hY ijin hir soJI pweI ] nwnku gur ivthu vwirAw ijin hir nwmu dIAw myry mn
kI Aws purweI ]5]

slok mÚ 3 ]
sjx imly sjxw; ijn sqgur nwil ipAwru ]
ies AMØimRq bcn iv`c siqgurU jI gurmuK rUp s`jxW dI g`l krdy hn ijhVy siqgurW
duAwrw pRmySr iv`c AByd hoey hn [ auh AiDkwrI gurmuK sjx=im`qr sjxw=pRmySr vwihgurU
nwl imly hn, ijnHW dw siqgurW nwl ipAwru=ihq hY [

imil pRIqm iqnI iDAwieAw; scY pRyim ipAwru ]


auhnW gurmuKW ny gurU pRIqm nwl imlky, mn krky pRym, bwxI krky ipAwr duAwrw scy
Akwl purK ƒ iDAwieAw=ArwDxw kIqw hY [

mn hI qy mnu mwinAw; gur kY sbid Apwir ]


$ gurW dy sbid=aupdyS krky Apwir=pwrwvwr qoN rihq nwm rUp mn=mMq® ƒ jpx krky $
$
$ hI mn mMØinAw hY, AQvw gurW dy Sbd dI Apwr kmweI krn nwl SuD mn krky, ASuD mn $
$
$
$ hI=inscy nwl mMn igAw hY [ AMqSkrn dI sµklp rUp ibrqI ƒ mn ikhw jWdw hY [ jdoN AMqSkrn $
$
$
$ mlIn hY qW ies dI klpnw BI mlIn hI hoieAw krdI hY, jdoN mn mYlw hY qW qn ƒ BI nwl $
$
$
$ hI mYlw kr lYNdw hY [ ikauNik qn Aqy qn dy ieMdrIAW ny mn dw hukm svIkwr krnw huµdw $
$
$ hY [ iesy leI Drm SwSqr iv`c pMØifq hridAwl jI ie`k pRmwx idMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 587 \354| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jl kr krdm aupj hY, jl kr pMk ibnws ] $
$ $
$ mn kr aupjq pwp ikl, mn kr hI AG nws ]4] ‰swrukqwvlI AiD: 4Œ
$
$ $
$ $
$ jl=pwxI duAwrw krdm=ic`kV aupj=pYdw huµdw hY ikauNik jy QoVHw ijhw pwxI fol deIey $
$ $
$ qW ickV pYdw ho jWdw hY qy jl=pwxI duAwrw hI pMk=ic`kV dw nws huµdw hY jy ic`kV ƒ $
$ $
$ dUr krnw hovy qW vI aus QW qy pwxI hI cwhIdw hY [ iesy qrHW hI mYly mn krky pwp aupjq=pYdw $
$ huµdy hn qy mn kr=krky hI AG=pwp nws huµdy hn ikauNik pwpW ƒ nws krn vwlw nwm mn $
iv`c hI vsxw hY [ ijs ny mn ƒ suD krnw hY iesy qrHW hI SuD aupdyS Bwv bRhm ivcwr mlIn
ihrdy ƒ SuD kr idMdI hY pr ijqnI dyr q`k mn mlIn hY ausƒ suD aupdyS iv`c lwaux leI
SuD ivcwrW dy soty duAwrw ku`txw pYNdw hY [ jYsw ik Purmwn hY, jYsw ik :
kUtnu soie ju mn kau kUtY ] mn kUtY qau jm qy CUtY ]
kuit kuit mnu ksvtI lwvY ] so kUtnu mukiq bhu pwvY ] ‰goNf kbIr jI, AMg 872Œ
jdoN ieh mn ivSy ivkwrW dy ivMg vl C`f ky isDw ho jwvy qW pRmwqmw dy nwm qy mMn
jWdw hY Aqy qW hI pRmwqmw ƒ jwx skdw hY mn mMny qoN ibnW pRmwqmw ƒ ieh jIv jwx nh»
skdw [ jYsw ik :
kih kbIr mnu mwinAw ] mnu mwinAw qau hir jwinAw ]
‰soriT kbIr jI, AMg 656Œ
suD-Asu`D mn dw Awps iv`c jo JgVw hY ies dw rUp gurbwxI iv`c ieauN pRgt kIqw hY [
jYsw ik :
mn hI nwil JgVw mn hI nwil sQ mn hI mMØiJ smwie ]
‰vwr isrIrwgu mÚ 3, AMg 87Œ

eyih sjx imly n ivCuVih; ij Awip myly krqwir ]


ijnHW gurmuK s`jxW ƒ krqwir=vwihgurU Awpxy nwl myl lYNdw hY eyih=auh imly hoie kdy
BI n ivCuVih=ivCVdy nh» [

ieknw drsn kI prqIiq n AweIAw; sbid n krih vIcwru ]


ieknW ƒ gurW dw drSn dyKky vI Brosw nhI AwieAw vw: gurU jI ny drsn=pMQ qy Brosw
nh» AwieAw ik srb isromx Kwlsw pMQ hY [ ‰ieh ArQ pRmwx rUp ho ky qW lwieAw jw skdw
hY vrnw Kwlsw pMQ dsvyN pwqSwh ny swijAw hY Aqy ieh bwxI qIsry pwqSwh gurU Amrdws
$ jI dI hYŒ vw: ieknw=iek nwsqk purSW ƒ sRI gurU gRµQ swihb jI dy drSn dyK ky ieh Brosw $
$
$ nh» AwieAw ik dsW pwqSwhIAW dy prq`K srUp sRI gurU gRµQ swihb jI hn Aqy Aijhy nwsqk $
$
$
$ purS Sbd dI ivcwr nh» krdy [ $
$
$ $
$
$ ivCuiVAw kw ikAw ivCuVY; ijnw dUjY Bwie ipAwru ] $
$
$ $
$ ijnHW purSW dw dUjY=dvYq Bwie=Bwvnw nwl ipAwru=pRym hY auhnW pRmwqmw nwloN ivCiVAW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \355| b>e 587

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dw hor kI ivCVnw hY [ auh qW dvYS Bwvnw krky DuroN hI ivCuVy hn, vw: jo ivCVy hoie hn $
$ $
$ auhnW nwloN kI kry ? auqr-ivCVnw kry ijnHW dw dvYq Bwv iv`c ipAwr l`gw hoieAw hY [ $
$ $
$ $
mnmu K syq I dos qI; Qo V iVAw idn cwir ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ mnmuK purS dI dosqI=pRym imq®qw QoVHy smyN dI huµdI hY [ ikqnw icr rihx vwlI huµdI hY ? $
$ auqr : idn cwir=cwr ku idn rihx vwlI huµdI hY [ $

iesu prIqI qutdI ivlmu n hoveI; iequ dosqI clin ivkwr ]


mnmuKW dI pRIq suAwrQI hox krky tu`tx ƒ ivlmu=dyr nh» l`gdI, mnmuKW dI dosqI
iv`c bhuq iksm dy ivkwr=AOgux cldy hn [

ijnw AMdir scy kw Bau nwhI; nwim n krih ipAwru ]


ijnHW purSW dy AMdr scy vwihgurU dw Bau=fr nh» hY Aqy nwm iv`c vI pRym nh» hY auhnW
dy leI A`gy kQn krdy hn :

nwnk iqn isau ikAw kIcY dosqI;


ij Awip Bulwey krqwir ]1]
siqgurU jI PurmwauNdy hn ik auhnW mnmuKW dy nwl dosqI ikAw kIcY=kI krnI hY ijhVy
mnu`K krqwir=vwihgurU ny Awp hI Bulw C`fy hn [

mÚ 3 ] ieik sdw iekqY rµig rhih;


iqn kY hau sd bilhwrY jwau ]
iek gurmuK sdw=hmySW hI iekqY=iek vwihgurU dy rµig=pRym iv`c rµgy rihMdy hn mYN sdw
hI auhnW qoN bilhwrY=kurbwn jWdw hW [

qnu mnu Dnu ArpI iqn kau; iniv iniv lwgau pwie ]
mYN Awpxw qn-mn-Dn iqnW ƒ ArpI=sONpdw hW Aqy iniv iniv=Juk-Juk ky auhnW dy
pwie=crnIN lgdw hW [ jYsw ik :
$ 1. qnu mnu Dnu Arpau iqsY pRØBU imlwvY moih ] $
$ ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 256Œ$
$ $
$ 2. qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau hukim mMØinAY pweIAY ] $
$ $
$ ‰rwmklI mÚ 3, AMg 918Œ $
$ $
$ 3. qnu mnu Dnu ArpI sBo sgl vwrIAY ieh ijMdu ] $
$ $
$ ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 47Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 587 \356| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 4. qnu mnu kwit kwit sBu ArpI ivic AgnI Awpu jlweI ]
$
$ $
$ ‰sUhI mÚ 4, AMg 757Œ $
$
$
$ $
$
$ iqn imilAw mnu sµqoKIAY; iqRsnw BuK sB jwie ] $
$
$ $
$
$ auhnW gurmuKW dy nwl imlx qoN mn ƒ sµqoKIAY=sµquStqw AwauNdI hY Aqy sB pdwrQW $
$
$ dI iq®Snw rUpI BuK jwie=nws ho jWdI hY [ $

nwnk nwim rqy suKIey sdw; scy isau ilv lwie ]2]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo jigAwsU jn s`cy gurU duAwrw ilv=ibrqI ƒ
lwie=lwauNdy hn auh purS nwm iv`c rqy hoey sdw=hmySW leI suKIey=suK dy sihq ho gey hn ]2]

pauVI ] iqsu gur kau hau vwirAw;


ijin hir kI hir kQw suxweI ]
mY iqsu=aus gurU qoN vwirAw=bilhwr jWdw hW ijnHW siqgurW ny hir=vwihgurU dI kQw
suxweI hY Aqy kQw suxw ky hir=vwihgurU iv`c mn ƒ joV id`qw hY [ jYsw ik :
hir kIAw kQw khwxIAw guir mIiq suxweIAw ]
bilhwrI gur Awpxy gur kau bil jweIAw ] ‰iqlµg mÚ 4, AMg 725Œ

iqsu gur kau sd bilhwrxY; ijin hir syvw bxq bxweI ]


mYN aus gurdyv kau=qoN sd=hmySW bilhrwrxY=kurbwn jWdw hW ijnHW gurW ny myry pwsoN
inSkwm syvw krwky AMqSkrn dI Su`Dqw duAwrw hir=pRmySr dy nwm dI ibrqI iv`c bxqr
bxw id`qI hY [

so siqguru ipAwrw myrY nwil hY; ijQY ikQY mYno ley CfweI ]
so=auh ipAwrw siqgurU hmySW myry nwl vsdw hY Aqy ij`ØQy ik`ØQy BI mYƒ koeI duK dyx vwlw,
myrw nukswn krn vwlw Awpxy bl nwl kwbU krdw hY auQy-auQy hI gurU mYƒ Cfw lYNdw hY [

iqsu gur kau swbwis hY; ijin hir soJI pweI ]


mY iqsu=aus gurU ƒ swbwis=Dµnqw Xog SbdW nwl siqkwrdw hW ijnHW qoN mYN hir=vwihgurU
$ $
$ dI pRwpqI dI soJI=igAwq pweI hY [ ikauNik vwihgurU pRwpqI dI soJI gurU qoN ibnW pRwpq nh» $
$ $
$ ho skdI, jy gurU ADUrw hY qW aus pwsoN imlx vwlI soJI vI ADUrI hY [ jy gurU pUrw hY qW aus $
$ $
$ koloN imlx vwlI soJI vI pUrI hY [ ies leI jdoN vI soJI lYxI hovy, soJI lYx vwlw aupdyS sunxw $
$ $
$ hovy qW pUry gurU dw hI suxIdw hY ADUry gurU dw aupdyS mMnxw qW pwsy irhw sunxw vI nh» cwhIdw, $
$ $
$ gurU Arjn dyv jI Purmwn krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \357| b>e 587

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ pUry gur kw suin aupdysu ] pwrbRhmu inkit kir pyKu ]
$
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 295Œ $$
$
nwnku gur ivthu vwirAw, ijin hir nwmu dIAw;
$ $
$ $
$ $
$
$ myry mn kI Aws purweI ]5] $
$
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik mYN aus gurU auproN vwirAw=bilhwr kurbwn jWdw hW [ ijnHW $
ny hir=hrI, vwihgurU nwm id`qw hY Aqy myry mn dI Aws=ie`Cw purweI=pUrI kIqI hY ]5]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 598 \358| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 43 ‰Awid AMg 589Œ
$
$ $
$ $
$
$ slok mÚ 3 ] ibnu siqgur syvy jIA ky bµDnw ivic haumY krm kmwih ] ibnu $
$
$
$ siqguru syvy Tauru n pwvhI mir jµmih Awvih jwih ] ibnu siqgur syvy iPkw bolxw $
$
$
$ nwmu n vsY mn mwih ] nwnk ibnu siqgur syvy jm puir bDy mwrIAin muih kwlY $
$
$ auiT jwih ]1] mhlw 1 ] jwlau AYsI rIiq ijqu mY ipAwrw vIsrY ] nwnk sweI $
BlI prIiq ijqu swihb syqI piq rhY ]2] pauVI ] hir ieko dwqw syvIAY hir ieku
iDAweIAY ] hir ieko dwqw mMgIAY mn icMidAw pweIAY ] jy dUjy pwshu mMgIAY qw
lwj mrweIAY ] ijin syivAw iqin Plu pwieAw iqsu jn kI sB BuK gvweIAY ]
nwnku iqn ivthu vwirAw ijn Anidnu ihrdY hir nwmu iDAweIAY ]10]

slok mÚ 3 ]
ies muKvwk iv`c siqgur jI ny ieh smJwauxw kIqw hY ik siqgurW dI syvw kIqy qoN
ibnW ieh jIv haumY dy iv`c lg ky ijMny vI krm kmwauNdy hn [ auh swry krm jIv ƒ AnykW
iksmW dy bµDnW iv`c pwaux vwly hn [ gurbwxI ƒ pVH ky ivcwirAw jwvy qW gurbwxI dw inrol
isDWq ieh isiKAw idMdw hY ik dunIAW iv`c Aw ky jIv ƒ syvw krnI bhuq hI zrUrI hY [ ijvyN
siqgurW dw Purmwx hY [ jYsw ik :
ivic dunIAw syv kmweIAY ] qw drgh bYsxu pweIAY ]
khu nwnk bwh lufweIAY ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 26Œ
syvw qW hI ho skdI hY jdoN mn nIvW hovy, ikauNik mn nIvW hox krky haumY Bwvnw dUr
ho jWdI hY qy mn piv`qr ho jWdw hY [ mn dy piv`qr hox dy nwl igAwn dI pRwpqI ho jWdI
hY [ so ijs jIv ny Awpxw qn mn Dn Arpx krky pUry gurU dI qy swD sµgq dI syvw kIqI
hY Aijhy gurmuK ipAwry dw jnm sPl hY [ gurU Gr dy vyd ivAws BweI gurdws jI vI srIr
dy AMgW dy sPlqw leI ies pRkwr dsdy hn [ jYsw ik :
icrµkwl mwns jnm inrmol pwey, sPl jnm gur crn srn kY ]
locn Amol gur drs Amol dyKy, sRvn Amol gur bcn Drn kY ]
nwsk Amol gur crnwribMd bwsnw kY, rsnw Amol gurmMq® ismrn kY ]
hsq Amol gurdyv syv ko sPl, crn Amol pRdCnW krn kY ]17]
$ ‰BweI gurdws jI, kib`q sv`eIeyŒ $
$ $
$ so BweI swihb Aijhw vI smJwauxw krdy hn ik ieh swrw srIr syvw krky hI sPlw $
$ $
$ ho skdw hY jo ienswn mwns jnm iv`c syvw nh» krdw qW, jYsw ik : $
$ $
$ ivxu syvw iDRgu hQ pYr hor inhPl krxI ] ‰vwr 27 pauVI 10, BweI gurdws jIŒ
$
$ $
$ $
$
$ ies jIv dw syvw qoN ibnW mwqlok qy Awauxw hI insPl, ibArQ hY [ jykr dyiKAw jwvy $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \359| b>e 589

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qW gurU Gr dy iv`c syvw ƒ hI pRDwnqw id`qI geI hY [ jYsy siqgur nwnk dyv jI dy hzUr ‰bwby $
$ $
$ lihxyΠBwv gurU AMgd swihb jI ny syvw krky idKweI qy auhnW dy hzUr gurU Amrdws jI $
$ $
$ qy auhnW dy hzUr gurU rwmdws jI ny [ ies leI syvw dy prQwey ies pRkwr smJwauxw kIqw hY [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ 1. inhkpt syvw kIjY hir kyrI qW myry mn srb suK pweIAY ]3] $
$ $
‰goNf mÚ 4, AMg 861Œ
2. sqgur kI syvw gwKVI isru dIjY Awpu gvwie ]
sbid imlih qw hir imlY syvw pvY sB Qwie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 27Œ

cwr pdwrQ Drm, ArQ, kwm ‰kwmnwŒ moK ‰mukqIŒ dy dyx vwlI SkqI vI syvw hI hY [
jYsw ik :
cwir pdwrQ jy ko mwgY ] swD jnw kI syvw lwgY ]
‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 266Œ
gurU nwnk dI dsvIN joq gurU goibMd isMG jI mhwrwj vI is`K dy mn ƒ pivqr krn
leI syvw ƒ hI sRySt mMndy hn, siqgurW dy Purmwx hY [ jYsw ik :
suin isKw gurmq ieh swr ] siq sµgq kI syv audwr ]
hwQ piv`q® tihl qy jwnau ] pd piv`q® gur drs pXwnhu ]12]
ijmu murdy ky AMg Apwvnu ] sukciq siB nihÁ krihÁ Cuvwvn ]
ibnw syv siqsµgq kyrI ] dyih Apwvn iqm nr kyrI ]15]
‰gu: pR: sU: gRµ: ruq 4, AiD: 7Œ
siqgurW dy iehnW aupdySW qoN pqw cldw hY ik jIv sµswr ivc Aw ky syvw krky hI
piv`qr ho skdw hY qy jnm mrn qoN rihq ho skdw hY [ ies dy ault jo jIv syvw nh» krdw [
auh Awvwgvn dy c`kr iv`c pY jWdw hY Aqy Aijhy syvw qoN hIxy purS ƒ ies lok Aqy ies
ƒ C`f ky jo (pr+lok) Bwv pRlok iv`c jwxw hY auQy vI FoeI=QW nh» imldI [ qIjy pwqSwh
vI ies muKvwk iv`c syvw qoN hIxy purS vwry ivsQwr pUrbk isiKAw idMdy hn [

ibnu siqgur syvy jIA ky bµDnw; ivic haumY krm kmwih ]


siqgurW dy syvy=syvn krn qoN ibnu=ibnW jIvW qy bµDn hI pey rihMdy hn vw pYNdy rihMdy
hn [ auh haumY=hµkwr iv`c lg ky krm kmwih=kmwauNdy hn [ AQvw siqgurW dI syvw kIqy
qoN ibnW ieh jIv ijqny vI krmW ƒ kmwauNdw hY sB jIv ƒ bµDn rUp hI hn [ jYsw ik :
$ $
$ ibnu siqgur syvy jIA ky bµDnw jyqy krm kmwih ] ‰ibhwgVy kI vwr mÚ 4, AMg 552Œ $
$ $
$ $
$
$ ibnu siqguru syvy Tauru n pwvhI; mir jµmih Awvih jwih ] $
$
$ $
$
$ siqgurW dI syvw kIqy qoN ibnu=ibnW srUp vw: mukqI rUpI Tauru=QW ƒ nh» pwauNdw Aqy $
$
$ mir jµmih=jµmx mrx iv`c Awvih jwih=AwauNdw jWdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 589 \360| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ibnu siqgur syvy iPkw bolxw; nwmu n vsY mn mwih ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jo jIv siqgurW dI syvw krn qoN hIxw hY aus dw bolxw iPkw=ru`Kw hY, Aqy iesdy mn=ihrdy $
$ iv`c hrI pRmySr dw jo nwm hY n vsih=nh» vsdw vw siqgurW dw syvn kIqy qoN ibnW jo kuJ $
$ $
$ vI kihxw hY ik swƒ Awh Anµd AwauNdw hY ieh sB kuJ iP`kw hI bolxw hY [ ijvyN iP`kw bolx $
$ $
$ dy nwl pRmySr dw nwm ihrdy dy ivc nh» vsdw, iesy pRkwr iPky bcn bolx dy nwl qn Aqy $
$ $
mn vI iP`ky ho jWdy hn Aqy jo ienswn iPky bcn boldw hY ausƒ hr koeI iPky bcnW dy bolx
vwlw krky bulwauNdw hY Aqy iPky bcn bolx vwly ienswn ƒ pRmySr dI drgwh dy iv`c FoeI=QW
nh» imldI [ jYsw ik :
nwnk iPkY boilAY qnu mnu iPkw hoie ]
iPko iPkw sdIAY iPky iPkI soie ]
iPkw drgh stIAY muih Qukw iPky pwie ]
iPkw mUrKu AwKIAY pwxw lhY sjwie ]1] ‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 473Œ

nwnk ibnu siqgur syvy jm puir bDy mwrIAin;


muih kwlY auiT jwih ]1]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik siqgurW dI syvw kIqy qoN ibnW jmpuir=jmW dI purI ivc
bDy=bµnHy hoey mwrIAin=mwrIdy hn vw: mwr KWdy hn [ muih kwlY=kwl dy muK iv`c auiT jwih=au~T
ky cly jWdy hn vw: kwly muih=kwly mUMhW vwly jmW nwl au~T ky cly jWdy hn vw: kwly muK
krky jmpuir=jmpurI ƒ au~T ky cly jWdy hn []1]

mhlw 1 ] jwlau AYsI rIiq; ijqu mY ipAwrw vIsrY ]


keI jIv Aijhw kihMdy hn ik swfI AYsI rIq hY ik cursqy iv`c ku`kV C`fxw qy Srwb
dI boql r`KxI iPr Awh kµm ho jWdw hY [ siqgurU jI smJwauxw krdy hn ik jwlau AYsI
rIiq=swV idE ieho ijhI rIiq=rIqI, ieh rIqI kwhdI hY ieh qW iek kurIqI hY ijqu=ijs
krky mY=myrw ipAwrw vwihgurU vIsrY=ivsrdw hY [

nwnk sweI BlI prIiq; ijqu swihb syqI piq rhY ]2]
siqgurU jI kQn krdy hn ik auh BlI=cµgI prIqI hY ijqu=ijs krky swihb=mwlk
nwl piq=ie`zq bxI rhY=rihMdI hY ]2]
$ $
pauVI ] hir ieko dwqw syvIAY; hir ieku iDAweIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! iek hir=pRmySr dwqy ƒ syvIAY=syvnw kro Aqy iek hir=vwihgurU ƒ hI $
$ $
$ iDAwauxw kro [ jYsw ik : $
$ $
$ hir ieku iDAwvih ieku ieko hir siqAw ] ‰vwr soriT mhlw 3, AMg 646Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \361| b>e 589

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hir ieko dwqw mMgIAY; mn icMidAw pweIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ iek hrI dwqy pwsoN hI mMgIAY=mMgxw krIey, jy iek pwsoN mMgWgy qW mn icMØidAw=mn ie`Cq $
$ $
$ Bwv mn BwauNdw Pl pwauxw krIdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. jwcku mMgY dwnu dyih ipAwirAw ] $
$ $
$ dyvxhwru dwqwru mY inq icqwirAw ] ‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 320Œ $

2. jo mwgih Twkur Apuny qy soeI soeI dyvY ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 681Œ

jy dUjy pwshu mMgIAY; qw lwj mrweIAY ]


jy iek vwihgurU ƒ C`f ky dUjy-Bwv dyvI dyviqAW pwsoN mMgIey qW lwj=l`jw Bwv Srm
ivc hI mrweIAY=mrnw huµdw hY [ jYsw ik :
jw ko Twkuru aUcw hoeI ] so jnu pr Gr jwq n sohI ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 330Œ

ijin syivAw iqin Plu pwieAw;


iqsu jn kI sB BuK gvweIAY ]
ijnHW gurmuK purSW ny iek pRmySr ƒ syivAw=syvnw kIqw hY iqin=iqnHW ny igAwn rUpI
Pl ƒ pwauxw kIqw hY Aqy Aijhy purSW dI sB=swrI BuK gvweIAY=dUr ho jWdI hY [

nwnku iqn ivthu vwirAw;


ijn Anidnu ihrdY hir nwmu iDAweIAY ]10]
gurU jI kQn krdy hn ik mYN iqn=auhnW auproN vwirAw=bilhwr, kurbwn jWdw hW
ijn=ijnHW ny Anidnu=rwq idn ihrdy iv`c hir=vwihgurU dy nwm ƒ iDAweIAY=iDAwauxw
kIqw hY ]10] jYsw ik :
1. jo jn lyih Ksm kw nwau ] iqn kY sd bilhwrY jwau ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 328Œ
2. hau bilhwrI iqn kau ij Anidnu scu lvy ] ‰vwr gauVI mÚ 4, AMg 312Œ
3. hau bilhwrI iqn kau ijin iDAwieAw hir inrµkwru ]
$ $
$ ‰isrIrwgu kI vwr mÚ 3, AMg 91Œ $
$ $
$ ies muKvwk iv`c siqgurW ny ieh disAw hY ik syvw is`K leI ikMqnI zrUrI hY [ gurU Gr $
$ $
$ dy iv`c syvw vI do pRkwr dI mMnI geI hY [ 1. skwm syvw 2. inSkwm syvw [ $
$ $
$ skwm syvw aus ƒ AwKdy hn jo kwmnw dy sihq Bwv kuJ mMgx leI kIqI jwvy [ inSkwm $
$
$
$ syvw aus ƒ kihMdy hn jo ie`Cw qoN rihq ho ky kIqI jwvy [ ieh donoN hI pRkwr dI syvw gurU Gr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 589 \362| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ iv`c pRvwnnIk hY [ ikauNik is`K ny jo kuJ mMgxw hY pUry gurU qoN hI mMgxw hY qy gurU vI ie`Cw $
$ $
$ pUrk hn qy ie`CwvW pUrIAW krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ieCw pUrku srb suKdwqw hir, jw kY vis hY kwmDynw ] $
$ $
$ ‰DnwsrI mhlw 4, AMg 669Œ $
$ $
$ pr skwm syvw nwloN inSkwm syvw krnI au~qm hY ikauNik ies syvw ƒ krn dy leI siqgurU $
$ $
jI suKmnI swihb ivc ies pRkwr smJwauxw krdy hn [ jYsw ik :
syvw krq hoie inhkwmI ] iqs kau hoq prwpiq suAwmI ]
‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 286Œ
so ies pRkwr dI syvw dy krn vwlw gurmuK ipAwrw gurU inrµkwr dy crnW dI syvw
krdw-krdw aus pRmySr dy crnW nwl AByd ho jWdw hY [ ies leI hr iek ienswn dw ieh
Prz, Drm bxdw hY ik AnwQW, grIbW, loVvµdW Aqy gurU dI syvw krdw hoieAw ies BY dwiek
sµswr smuMdr qoN pwr hoxw kry [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \363| b>e 591

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 44 ‰Awid AMg 591Œ $
$ $
$ $
$ sloku mÚ 3 ] ibnu siqgur syvy jgqu muAw ibrQw jnmu gvwie ] dUjY Bwie $
$ $
$ Aiq duKu lgw mir jµmY AwvY jwie ] ivstw AMdir vwsu hY iPir iPir jUnI pwie ] $
$ $
$ nwnk ibnu nwvY jmu mwrsI AMiq gieAw pCuqwie ]1] mÚ 3 ] iesu jg mih purKu $
$ $
eyku hY hor sglI nwir sbweI ] siB Gt BogvY Ailpqu rhY AlKu n lKxw jweI ]
pUrY guir vyKwilAw sbdy soJI pweI ] purKY syvih sy purK hovih ijnI haumY sbid
jlweI ] iqs kw srIku ko nhI nw ko kµtku vYrweI ] inhcl rwju hY sdw iqsu kyrw
nw AwvY nw jweI ] Anidnu syvku syvw kry hir scy ky gux gweI ] nwnku vyiK
ivgisAw hir scy kI vifAweI ]2] pauVI ] ijn kY hir nwmu visAw sd ihrdY
hir nwmo iqn kµau rKxhwrw ] hir nwmu ipqw hir nwmo mwqw hir nwmu sKweI
imq¶ hmwrw ] hir nwvY nwil glw hir nwvY nwil msliq hir nwmu hmwrI krdw
inq swrw ] hir nwmu hmwrI sµgiq Aiq ipAwrI hir nwmu kulu hir nwmu prvwrw ]
jn nwnk kµau hir nwmu hir guir dIAw hir hliq pliq sdw kry insqwrw ]15]

sloku mÚ 3 ]
ibnu siqgur syvy jgqu muAw; ibrQw jnmu gvwie ]
ies AMØimRq bcn iv`c sRI gurU Amrdws jI mhwrwj Purmwn krdy hn ik swrw jgqu=sµswr
siqgurW dI syvw krn qoN ibnW Awpxy mnu`Kw jnm ƒ ibrQw=ibArQ, inhPl gvw ky mr irhw
hY [ siqgurW ny jo vI bwxI guris`KW ƒ aupdyS dyx ih`q aucwrI hY aus aupdyS ƒ dyx qoN pihlW
auh g`l Awp kmw ky idKweI hY [ bwkI dy jo pKMfI gurU hn Bwvy aupdyS qW auh vI krdy hn
pr auhnW bwry bwxI dw Purmwx hY [ jYsw ik :
mnmuK kQnI hY pru rhq n hoeI ] ‰iblwvlu mhlw 1, AMg 831Œ
ik auhnW mnmu`K pKMfI lokW dI sµswr pRqI kQnI qW hY [ pr jo aupdyS auh horW ƒ krdy
hn aus ƒ Awpxy Awp qy nh» FwilAw hoieAw, Bwv aus dI kmweI nh» krdy [ jYsw ik :
Avr aupdysY Awip n krY ] Awvq jwvq jnmY mrY ]
‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 269Œ
iPr AYsy purS sµswr iv`c jµmdy mrdy hn [ iPr AYsy purSW dw aupdyS qy auhnW dI syvw
$ lokW ƒ jµmx mrn qoN ikvyN rihq kr skdI hY [ ijnHW dy mn iv`c qW hor g`l Bwv mMdI icqvnI $
$ $
$ hovy qy muK qoN bRhm igAwn dw aupdyS krdy hox auhnW ƒ gurbwxI ny k`cy ikhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ijn@ min horu muiK horu is kWFy kicAw ] ‰Awsw syK PrId jI, AMg 488Œ $
$ $
$ AYsy k`cy purSW nwloN gurU swihb ny Awpxy is`KW ƒ nwqw qoVn leI ikhw [ jYsw ik : $
$ $
$ nwnk kciVAw isau qoiV FUiF sjx sµq pikAw ] ‰mwrU vwr fKxy mÚ 5, AMg 1102Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 591 \364| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jy au~pr vwlI pMkqI iv`c gurU swihb ny syvw dI g`l kIqI qW pihlW Awp syvw krky $
$ idKweI iPr guris`KW ƒ aupdyS id`qw [ ik syvw qoN ibnW A`j q`k iksy ny kuJ vI pRwpq nh» $
$ $
$ kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ibnu syvw Plu kbhu n pwvis syvw krxI swrI ] ‰mwrU mhlw 1, AMg 992Œ $
$ $
$ ies leI jy qus» Awpxy ies Amolk jnm ƒ igAwn Pl dy sihq krnw hY qW inSkwm $
$ $
syvw hI sRySt krnI hY [ nh» qW qus» vI sµswr vWg ies Amolk jnm ƒ ibArQ gvw ky cly
jwvogy [ ieh vI i^Awl krnw hY ik syvw pUry siqgurU dI hI krnI hY, ijs krky As» drgwh
AMdr lyKw dyx qoN vI bc jweIey, ikauNik pUry gurU iv`c ieh smr`Qw hY ik auh Awpxy syvkW
dw drgh iv`c hox vwlw lyKw Kqm kr idMdw hY [ jYsw ik :
Drm rwie dir kwgd Pwry jn nwnk lyKw smJw ] ‰jYqsrI mhlw 4, AMg 698Œ

dUjY Bwie Aiq duKu lgw; mir jµmY AwvY jwie ]


ijs jIv AMdr dvYS Bwvnw hY, aus ƒ jµmx mrx rUp Aiq=AiqSY krky v`fw du`K l`ØigAw
hY [ ies dvYS krky hI jIv sµswr iv`c AwauNdw hY vw: dvYS Bwvnw krky hI AigAwnqw rUpI
duK l`ØigAw hY Aqy ies AigAwnqw krky jµmY=jnm lY ky sµswr iv`c Awie=AwauNdw hY qy
mir=mrky sµswr iv`ØcoN jwie=clw jWdw hY [ ijqnI dyr q`k swfy AMdroN dvYS Bwvnw nh» imtdI
auqnI dyr q`k jµmxw mrxw bixAw rhygw [ jµmx mrn qoN rihq hox vwsqy dvYS dw Kwqmw
jrUrI hY [

ivstw AMdir vwsu hY; iPir iPir jUnI pwie ]


jo purS dvYS dy sihq hn auhnW dw pihlW mwqw dy grB rUp ivStw dy iv`c jnm lYx
qoN bwAd aus dw iviSAW rUpI gµdgI iv`c vwsw huµdw hY qy AYsw purS iPir iPir=vwr-vwr tyFIAW
jUnIAW iv`c pYNdw hY vw dvYS vwlw jIv gµdgI dw kIVw bx ky ivStw iv`c invws krdw
hY [ qy iPir-iPir=muV-muV ausƒ gµdgI dy kIVy dI jUnI iv`c pwieAw jWdw hY [

nwnk ibnu nwvY jmu mwrsI; AMiq gieAw pCuqwie ]1]


siqgurU jI Purmwx krdy hn ik nwm qoN hIxy jIv ƒ jmu=jmdUq mwrsI=mwrdw hY [ AYsw
nwm qoN hIxw jIv AMq smyN pRlok ƒ pCqwauNdw hI gieAw hY pr iPr pCqwvy dw koeI m`ul
$ nh» rihMdw ]1] jYsw ik : $
$ $
$ Ab pCqwie ikAw bxy jb icVIAw cug geI Kyq ] ‰loikk pRmwnŒ $
$ $
$
$ nwm qoN hIxy purS dI dSw dsdy hoey siqgurU jI Purmwx krdy hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. ibnu nwvY jm fµfu shY mir jnmY vwro vwr ] ‰mlwr mhlw 3, AMg 1276Œ $
$ $
$ 2. ibnu nwvY jmu kY vis hY mnmuiK AMD gvwir ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 365Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \365| b>e 591

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
mÚ 3 ] iesu jg mih purKu eyku hY; hor sglI nwir sbweI ] $
$
$ qIsry pwqSwh gurU Amrdws jI kQn krdy hn ik ies sµswr iv`c swry hI jIv iesqrIAW
$
$ $
$ dI inAweIN hn [ pRmwqmw purK rUp hY [ ies sbweI=swrI isRStI mih=iv`c hor sglI=swrIAW $
$ $
$ nwir=nwrIAW, iesqrIAW hn, Awqmw rUp hox qy iesqrIAW hn Awqmw Sbd iesqrI vwck $
$ $
$ hY [ pRmwqmw Sbd purS vwck hY [ purK puxw prmwqmw iv`c hY [ auh isrP iek hY [ iesqrI puxw $
$ $
jIvW iv`c hY jo AnykW hn purKu=ibAwpk ieh gux pRmwqmw dw hI hY jIv dw nh», gurbwxI
iv`c prmwqmw ƒ purK qy jIvW ƒ iesqrIAW rUp svIkwr kIqw hY [

siB Gt BogvY Ailpqu rhY; AlKu n lKxw jweI ]


auh vwihgurU purK swry GtW ƒ Bogdw hoieAw BI sµswr qoN Ailpqu=inrlyp rihMdw hY AlK
hox krky lKxw=jwixAw nh» jWdw vw: auh AlKu=nw jwnx Xog pRmwqmw gurU qoN ibnW
lKxw=jwixAw nh» jWdw [ jYsw ik :
dIsih sB sµig rhih Alypw nh ivAwpY aun mweI ] ‰jYqsrI mÚ 5, AMg 701Œ

pUrY guir vyKwilAw; sbdy soJI pweI ]


pUry siqgurW ny sbdy=aupdyS duAwrw soJI=igAwq pweI=pw ky aus Akwl purK pRmySr ƒ
vyKwilAw=ivKw id`qw hY [ jYsw ik :
1. guir pUrY vyKwilAw nwnk hir ilv lwgu ] ‰iblwvlu mhlw 4, AMg 845Œ
2. guir pUrY vyKwilAw pRØBu Awqm rwmu pCwnu [ ‰sUhI mhlw 3, AMg 757Œ

purKY syvih sy purK hovih; ijnI haumY sbid jlweI ]


jo jIv aus pRmySr vwihgurU purK ƒ syvih=syvnw krdy hn auh Akwl purK dw hI srUp
ho jWdy hn vw: jo pRmySr purK ƒ syvnw krdy hn auh jy kdy jnm vI Dwrn qW purK hovih=purK
jwmy iv`c pYdw huµdy hn Aqy jo dyvIAW dI pUjw, syvn krdy hn [ auhnW ƒ iesqrI jwmw imldw hY [
jYsw ik :
mhw mweI kI pUjw krY ] nr sY nwir hoie AauqrY ] ‰goNf nwmdyau jI, AMg 874Œ
pr Akwl purK ƒ auhI syvdw hY ijs ny gurW dy sbid=aupdys vw: gurW dI bwxI duAwrw
haumY ƒ jlweI=jlwauxw kIqw hY [
$ $
$ $
$
$ iqs kw srIku ko nhI; nw ko kMtku vYrweI ] $
$
$ $
$ ijs purS ny haUmY ƒ swV id`qw hY aus dw koeI vI srIk nh» º Aqy kµtku=duKdweI vYrI $
$ $
$ ausdw koeI nh» hY [ vw: aus pRmySr dw nw koeI srIku=Bwv ausdy brwbr dw hY Aqy nw koeI $
$ $
$ aus Akwl purK dw duKdweI vYrI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 591 \366| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. qyrw srIku ko nwhI ijs no lvY lwie suxwieAw ]
$
$ $
$ ‰gauVI kI vwr mhlw 4, AMg 301Œ $$
$
$ 2. nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sµig hm kau bin AweI ]
$
$ $
$
$ ‰kwnVw mhlw 5, AMg 1299Œ $$
$ $
$
$ inhcl rwju hY sdw iqsu kyrw; nw AwvY nw jweI ] $
$
iqsu=aus pRmySr kyrw=dw rwju=hukm AQvw srUp inhcl=Acl hY Bwv clwey mwn nh»
hY [ iesy krky auh nw AwauNdw hY nw hI jWdw hY vw: ijnHW purSW ny pRmySr ƒ syvny krky haumY
nws kIqI hY auhnW ƒ srUp rUpI Ac`l rwj dI pRwpqI huµdI hY [ qy auh nw sµswr iv`c AwvY=AwauNdy
Bwv jµmdy hn qy nw hI jweI=jWdy Bwv mrdy hn [ Bwv jµmx mrn qoN rihq ho jWdy hn [
jYsw ik :
dwsu kmIru ciV@E gV@ aUpir rwju lIE AibnwsI ] ‰BYrau kbIr jI, AMg 1162Œ

Anidnu syvku syvw kry; hir scy ky gux gweI ]


aus pRmySr dy syvk Anidnu=rwq idn vwihgurU dI syvw kry=krdy hn qy aus s`cy hir=pRmySr
dy guxW ƒ gweI=gwauNdy hn [ vw: ijs ny inhcl rwj pRwpq krnw hY auh syvk bx ky rwq
idn gurU dI syvw kry qy s`cy pRmySr dy guxW ƒ gwvy [

nwnku vyiK ivgisAw; hir scy kI vifAweI ]2]


siqgurU jI kQn krdy hn ik swry jigAwsU aus scy hir=vwihgurU dI vifAweI ƒ vyK
ky ivgisAw=pRsµn huµdy hn [ ijs ny auhnW ƒ inhcl rwj b^iSAw hY ]2]

pauVI ] ijn kY hir nwmu visAw sd ihrdY;


hir nwmo iqn kµau rKxhwrw ]
ijnW jigAwsUAW dy ihrdy iv`c sdw hI hir=vwihgurU dw nwm visAw rihMdw hY auhnW
ƒ hir=vwihgurU dw nwm vw: nwmI vwihgurU swry duKW klySW qoN r`Kx vwlw hY [

hir nwmu ipqw, hir nwmo mwqw; hir nwmu sKweI imq¶ hmwrw ]
ikauNik auh jigAwsU ieh inscw krdy hn ik hir=vwihgurU dw nwm hI swfw ipqw hY
$ $
$ qy hir=pRmySr dw nwm hI mW hY qy hir=Akwl purK dw nwm hI swfw sKweI=ipAwrw im`qr $
$ $
$ hY [ vw: nwmI vwihgurU hI ipqw, nwmI vwihgurU hI mwqw qy nwmI vwihgurU swfw ipAwrw vw: $
$ $
$ swQ dw im`qr hY [ jYsw ik : $
$ $
$ qUµ myrw ipqw qUµhY myrw mwqw ] qUµ myrw bµDpu qUµ myrw B®wqw ] $
$ $
$ qUµ myrw rwKw sBnI QweI qw Bau kyhw kwVw jIau ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 103Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \367| b>e 591

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$
hir nwvY nwil glw, hir nwvY nwil msliq; $
$
$
$ hir nwmu hmwrI krdw inq swrw ] $
$
$ $
$ AYsy hrI dy nwm nwl As» AMqµ®g kmytI vq gupq g`lW krdy hW qy hir=vwihgurU dy nwm $
$ $
$ nwl jnrl iejlwj ivc mqw pws krn vq msliq=slwh krdy hW ikauNik pRmySr dw nwm $
$ $
$ vw nwmI vwihgurU swfI inq hI swrw=sµBwl krdw hY [ $

hir nwmu hmwrI sµgiq Aiq ipAwrI;


hir nwmu kulu hir nwmu prvwrw ]
hir=vwihgurU dw nwm jpx vwlI sµgq swfI AiqAMq hI ipAwrI hY [ vw hrI vwihgurU
dw nwm hI AiqsY krky swfI ipAwrI sµgq hY hrI pRmySr dw nwm hI swfI Acuq kul hY Aqy
hir=vwihgurU dw nwm hI swfw pirvwr hY [ jo sµswr dI vwV qoN pry krn vwlw hY [

jn nwnk kµau hir nwmu hir guir dIAw;


hir hliq pliq sdw kry insqwrw ]15]
siqgurU jI PurmwauNdy hn ik swƒ jnW ƒ hir=hrI dw nwm gurW ny id`qw hY vw hir=vwihgurU
srUp gurW ny swƒ hir=pRmySr dw nwm dyxw kIqw hY [ jo hir=pRmySr vw hrI dw nwm sdw hI
swfw hliq pliq=lok pRlok ivc insqwrw krdw hY vw: ins prpMc qoN pwr-auqwrw krdw
hY ]15] jYsw ik :
1. hir hir nwmu jpMØiqAw koie n bµDY vwt ] ‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 961Œ
2. hir hir nwmu jpMØiqAw kCu n khY jmkwlu ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 457Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 593 \368| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 45 ‰Awid AMg 593Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] mnhiT iknY n pwieE sB Qky krm kmwie ] mnhiT ByK $
$
$ kir Brmdy duKu pwieAw dUjY Bwie ] iriD isiD sBu mohu hY nwmu n vsY min Awie ] $
$ $
$ gur syvw qy mnu inrmlu hovY AigAwnu AMDyrw jwie ] nwmu rqnu Gir prgtu hoAw $
$ $
$ nwnk shij smwie ]1] mÚ 3 ] sbdY swdu n AwieE nwim n lgo ipAwru ] rsnw $
iPkw bolxw inq inq hoie KuAwru ] nwnk ikriq pieAY kmwvxw koie n
mytxhwru ]2] pauVI ] Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmwrw ijqu imilAY hm kau sWiq
AweI ] Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmwrw ijqu imilAY hm hir Bgiq pweI ] Dnu
Dnu hir Bgqu siqgurU hmwrw ijs kI syvw qy hm hir nwim ilv lweI ] Dnu Dnu
hir igAwnI siqgurU hmwrw ijin vYrI imq¶ hm kau sB sm idRsit idKweI ] Dnu
Dnu siqgurU imq¶ hmwrw ijin hir nwm isau hmwrI pRIiq bxweI ]19]

sloku mÚ 3 ]
mnhiT iknY n pwieE; sB Qky krm kmwie ]
ies AMØimRq bcn ivc siqgurU sRI gurU Amrdws jI mhwrwj Purmwn krdy hn ik A`j
q`k mn dy hT duAwrw iksy ny vI aus Akwl purK pRmySr ƒ nh» pwieAw BwvyN swry jIv pRmwqmw
ƒ pwaux leI mn dy hT duAwrw krmW ƒ kmw ky Q`k gey hn [ gurU nwnk swihb dy Awaux
qoN pihlW sµswr ivc AnykW qrHW dy m`q cldy sn, jo ik Awpxy-Awpxy Fµg nwl pRmwqmw
ƒ imlwaux dw dwAvw qy hT krdy sn [ bhuq m`q auh sn; ijnHW dw vIcwr sI ik ijsny
pRmwqmw ƒ imlxw hY ausƒ Gr-bwr iqAwgxw pvygw, iehnW m`qW ivc jog m`q dw ivSyS
AsQwn hY ijs ivc Swml hox vwsqy pihlI Srq hI iehI hY ik sµswr dw iqAwg krky jµglW
ivc cly jwxw [ smu`cy qOr qy Xog ƒ do iksmW ivc vµifAw igAw hY rwj Xog qy hTXog, Xog
SwSq® dy krqw pqµjl munI dw rwj Xog hY jo ik icq ivrqI dy rokx ƒ hI jog kihMdy hn [
dUjw gorK nwQ vwlw jog hY jo ik kTn q`pisAw qy swDnw qy jor dyx kwrn hT-Xog khwauNdw
hY ijsdw gurmq dy ivc KMfn hY [ ieh jogI mn dy hT duAwrw DUxIAW qwpdy jl Dwry krdy
Aqy AwpxI dyh ƒ AnykW qrHW dy kSt dy ky qp`ØisAw krdy hn Aijhy krm krn dy nwl
sµswr dI vifAweI qW iml skdI hY [ pr pRmwqmw dw imlwp nh» ho skdw iehnW ivcoN bhuqy
lok Aijhy hn jo kyvl vifAweI vwsqy hI AijhI qpisAw krdy hn [ iehnW ƒ pRmwqmw
dI pRwpqI qW ie`k pwsy rhI ies nwl mn dI Su`Dqw vI pRwpq nh» huµdI Aqy mn ƒ SWqI nh»
$ $
$ imldI qy eIrKw dI A`g ivc sVdy rihMdy hn [ pr gurU nwnk swihb ny sµswr ivc Aw krky $
$ $
$ iehnW mn hT dy swDn jo prwxy ho cu`ky sn dUr kIqw ijs bwry pMØifq gulwb isMG jI ilKdy hn [
$
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ kil ky sB dUK invwrn ko, Bv qwrn ko jg BIqr Awey ] $
$ $
$ jg jIrx swDn dUr kry, id®F swDn rwmih nwm bqwey ] ‰Bwvr swimRq sÍYXw 2Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \369| b>e 593

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ Awpxy is`KW ƒ shj Xog dw mwrg dy krky hT XogIAW dy mq dw KMfn kIqw qy isDW $
$ $
$ nwl crcw krky auhnW ƒ hrwieAw qy ieh d`ØisAw ik quhwfw mwrg pRmwqmw ƒ imlx vwlw $
$ $
$ nh» hY jy qus» pRmwqmw ƒ imlxw cwhuµdy ho qW hT Xog dw iqAwg krky shj Xog Dwrn kro [ $
$ $
$ BrQrI vrgy auh jogI ijnHW ƒ sYNkVy swl bIqx qoN bwAd vI hT Xog duAwrw Awpxy srUp $
$ $
$ rUpI mMzl dI pRwpqI nh» sI hoeI [ jdoN gurU swihb dw bcn mMn ky shj Xog Dwrn kIqw qW $
$ $
qqiCn hI ausƒ sB kuJ pRwpq ho igAw [ ies leI gurU swihb ny gurbwxI ivc QW-QW qy mn
dy hT duAwrw kIqy jwx vwly krmW dw KMfn kIqw hY ik ieh pRØBU pRwpqI dw mwrg nh» Aqy
AgXwn mUlk mn hT dw gurmq ivc ivroD hY [ jYsw ik :
1. mnhiT iknY n pwieAw kir aupwv Qky sBu koie ] ‰isrIrwgu mÚ 4, AMg 39Œ

2. mn hiT krm kmwvxy iPir iPir jonI pwie ] ‰vwr iblwvlu mÚ 3, AMg 850Œ
3. mnhiT kwr kmwvxI BweI ivxu nwvY kUiVAwir ] ‰soriT mÚ 3, AMg 639Œ

mnhiT ByK kir Brmdy; duKu pwieAw dUjY Bwie ]


mn dy hT duAwrw krm krn vwly mn dy hTIey AnykW ByKW ƒ Dwrn krky Gr bwr ƒ
C`fky jµglW ivc Btkdy hn vw: ies jnm qoN bwAd jUnIAW ivc Btkdy hn qy Aijhy purSW
ny dÍYq Bwie=Bwvnw krky duK hI pRwpq kIqw hY auhnW ƒ Awqmk suK dI pRwpqI nh» huµdI [
jYsw ik :
mnhiT krm kmwvdy inq inq hoih KuAwru ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 66Œ

iriD isiD sBu mohu hY; nwmu n vsY min Awie ]


jo irDIAW isDIAW pRwpq kr lYxIAW hn ieh sB mohu rUp hI hn vw : mohu ivc Pswaux
vwlIAW hn [ iehnW ivc prcx nwl mn ivc Aw ky nwm nh» vsdw [ ieh irDIAW-isDIAW
pRmwqmw dI pRwpqI dy mwrg ivc rukwvt hn [ keI lok jo pRmwqmw ƒ imlx dy rsqy qy qurdy
hn pr rsqy ivc auhnW dw mn irDIAW isDIAW ivc hI Ps jWdw hY [
ies bwry Bgq kbIr jI Purmwn krdy hn [ jYsw ik :
cwly Qy hir imln kau bIcY AtikE cIqu ] ‰slok kbIr jI, AMg 1369Œ
ikauNik irDIAW isDIAW dy pRwpq hox qoN bwAd lokW dI vifAweI imlx nwl mn ivc
hµkwr Aw jWdw hY jo ik nwm dw sB qoN v`fw ivroDI hY [ ijs krky nwm mn iv`c nh» vsdw
$ BwvyN guris`KW ƒ vI nwm dy jpx krky irDIAW isDIAW pRwpq ho jWdIAW hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ iriD isiD sB Bgqw crxI lwgI gur kY sihj suBweI ]2] $
$ $
$ ‰soriT mÚ 3, AMg 637Œ $
$ $
$ pr auh guris`K ipAwry iehnW ivc Psdy nh», ik¼ik auh jwx lYNdy hn ik irDIAW isDIAW $
$ $
$ dw suAwd hor iksm dw hY, jo ik nwm Anµd dy qul nh» sgoN nwm dy Anµd ivc ibGn pwaux $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 593 \370| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ vwlw hY jy mn ivc nwm vswauxw hY qW irDIAW isDIAW dw mohu iqAwgxw pvygw ikauNik iehnW $
$ $
$ nwl mn dI suDqw nh» huµdI nwm ƒ vswaux leI mn inrml hoxw zrUrI hY [ iPr guris`KW $
$ $
$ ny bynqI kIqI ik mhwrwj ! mn iks qrHW inrml ho skdw hY qW gurU swihb ny Purmwn kIqw ik : $
$ $
$ $
$
$
$ gur syvw qy mnu inrmlu hovY; AigAwnu AMDyrw jwie ] $
$ $
$ gurU dI syvw krn dy nwl jnmW-jnmWqrW dw mYlw mn inrmlu=su`D ho jWdw hY qy ihrdy $
ivcoN AigAwnqw dw AMDyrw-hnyrw jwie=clw Bwv dUr ho jWdw hY [ jYsw ik :
1. siqguir syivAY mnu inrmlw Bey pivqu srIr ] ‰isrIrwg mÚ 3, AMg 69Œ

2. sqguru syiv mnu inrmlw haumY qij ivkwr ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 34Œ

nwmu rqnu Gir prgtu hoAw; nwnk shij smwie ]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijnHW dy ihrdy rUpI Gr ivc nwm rUpI rqn pRgt hoieAw
hY auh nwm dI skqI nwl shij=igAwn vw: bRhm ivc smwie=smw jWdy hn Bwv ausy dw
rUp ho jWdy hn ijs qrHW gVw Fl ky pwxI dw rUp ho jWdw hY [ jYsw ik :
Erw gir pwnI BieAw jwie imilE Fil kUil ]17] ‰slok kbIr jI, AMg 1374Œ

mÚ 3 ] sbdY swdu n AwieE; nwim n lgo ipAwru ]


ijnHW mnmuKW ƒ gurW dy gurbwxI rUpI sbdY=aupdys dw swdu=Anµd nh» AwieAw Aqy
vwihgurU dy nwm dw ipAwr nh» ligAw auh

rsnw iPkw bolxw; inq inq hoie KuAwru ]


jIv rsnw qoN iPky bcn boldw hY ijs krky auh inq inq=inqwpRqI Bwv sdw hI
KuAwru=K`jl Krwb huµdw hY [ vw: ruldw vw: du`KI huµdw º [ ikauNik jdoN q`k ihrdy ivc nwm dw
ipAwr nh» l`gdw audoN qk swfy bcnW iv`c imTws nh» Aw skdI Aqy AsIN sdw hI dUjy
dy idl ƒ duKwaux vwly bcn krdy rhWgy pr jdoN ihrdy ivc nwm v`s igAw qW iPr rsnw
qoN AMØimRq dI inAweI imTy bcn inkldy hn pr ieh jIv dy vs nh» siqgurU jI A`gy dsdy
hn ik :

nwnk ikriq pieAY kmwvxw; koie n mytxhwru ]2]


$
$ siqgurU jI PrmwauNdy hn ik pUrbly ikriq=kIqy hoey krmW dw jo lyK jIv dy mQy qy $
$
$ pieAY=ipAw hY auhI ausny kmwauxw kIqw hY [ Bogy qoN ibnW krmW ƒ koeI vI imtwaux vwlw $
$ $
$ nh» vw : gurU jW pRmySr qoN ibnW jIv dy lyKW ƒ imtwaux vwlw koeI nh» º ]2] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. lyKu n imteI hy sKI jo iliKAw krqwir ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 937Œ $
$ $
$ 2. jYsI klm vuVI hY msqik qYsI jIAVy pwis ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 74Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \371| b>e 593

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3. Bogy ibn BwgY nh» krm gqI blvµq ]
$
‰Drm Swsq® PurmwxŒ $
$
$ $
$ $
$
$
pauVI ] Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmwrw; $
$
$
$ ijqu imilAY hm kau sWiq AweI ] $
$
$ $
$
$ sq purKu=Akwl purK dy srUp swfy siqgurU jI Dnu Dnu=mn, bwxI krky Dµnqw dy Xog $$
hn ijnHW gurW nwl imlwp krn krky hm=qmwm jIvW dy ihrdy kau=ƒ jo eIrKw, dvYS, iq®Snw
dI A`g nwl sV irhw sI SWqI AweI hY [

Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmwrw;


ijqu imilAY hm hir Bgiq pweI ]
swfy siqgurU jo sqpurKu=prmySr dw rUp hn auh Dnu Dnu=Dµnqw dy Xog hn ijnHW gurW
nwl imlwp krky hm=As» hir=vwihgurU dI BgqI pRwpq kIqI hY [

Dnu Dnu hir Bgqu siqgurU hmwrw;


ijs kI syvw qy hm hir nwim ilv lweI ]
hrI dy Bgq ‰vwŒ hir=vwihgurU dI BgqI id®V krwaux vwly swfy siqgurU jI Dµn Dµn
hn ijnHW gurW dI syvw krn qoN hI hm=As» hir=vwihgurU pRmySr dy nwm ivc ilv=ibrqI
lweI hY [

Dnu Dnu hir igAwnI siqgurU hmwrw;


ijin vYrI imq¶ hm kau sB sm id®sit idKweI ]
hir=vwihgurU dy igAwnI=jwnx vw: jnwaux vwly swfy siqgurU jI Dnu Dnu=mn bwxI
krky Dµnqw dy Xog hn ijnHW ny sB=swry vYrI Aqy imq® ivc hm=swƒ sm=brwbr id®StI ivKweI
hY Bwv sµswr ivc swfy nwl koeI vI vYr krn vwlw vYrI nh» hY [ jYsw ik :
1. nw ko myrw dusmnu rihAw nw hm iks ky bYrweI ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 671Œ
2. sBu ko mIqu hm Awpn kInw hm sBnw ky swjn ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 671Œ
3. nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sµig hm kau bin AweI ]1]
‰kwnVw mÚ 5, AMg 1299Œ
$ $
$ $
$ Dnu Dnu siqgurU imq¶ hmwrw; $
$ $
$
$ ijin hir nwm isau hmwrI pRIiq bxweI ]19] $
$
$ $
$
$ swfy pRlok dy AslI scy imq® siqgurU jI Dµnu Dµn hn ijnHW gurW ny hir=vwihgurU dy nwm $
$
$ nwl swfI pRIqI bxw id`qI hY [ ikauNik pRIq ausy nwl krI dI hY ijs auqy Brosw hovy ik ieh $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\372| l.f+sjHg qptrjw
b>e lBgw
593

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
myrI shwieqw krygw [ iesy qrHW nwm nwl audoN q`k pRIqI nh» huµdI jdoN q`k nwm qy ieh Brosw $
$
$
$ nh» ho jWdw ik nwm swfI lok pRlok ivc shwieqw krygw qy ieh Brosw gurU qoN ibnW pRwpq $$
$
$ nh» ho skdw ies qrHW gurU swihb jI hI hn jo jigAwsU dy mn ivc nwm pRqI pRym Bwvnw $$
$
$ pYdw krn vwly hn ]12] $
$
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \373| b>e 595

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 46 ‰Awid AMg 595Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 1 Gru 1 ] mnu hwlI ikrswxI krxI srmu pwxI qnu Kyqu ] $
$
$
$ nwmu bIju sµqoKu suhwgw rKu grIbI vysu ] Bwau krm kir jµmsI sy Gr BwgT dyKu ]1] $
$
$
$ bwbw mwieAw swiQ n hoie ] iein mwieAw jgu moihAw ivrlw bUJY koie ]rhwau] hwxu $
$
$ htu kir Awrjw scu nwmu kir vQu ] suriq soc kir BWfswl iqsu ivic iqsno rKu ] $
vxjwirAw isau vxju kir lY lwhw mn hsu ]2] suix swsq saudwgrI squ GoVy
lY clu ] Krcu bµnu cµigAweIAw mqu mn jwxih klu ] inrµkwr kY dyis jwih qw
suiK lhih mhlu ]3] lwie icqu kir cwkrI mMin nwmu kir kµmu ] bµnu bdIAw kir
DwvxI qw ko AwKY Dµnu ] nwnk vyKY ndir kir cVY cvgx vµnu ]4]2]

soriT mhlw 1 Gru 1 ]


ieh Sbd siqgurU nwnk dyv jI dw soriT rwgxI dy pihly Gru=sur qwl ivc aucwrn
kIqw hoieAw hY ies Sbd dI auQwnkw ies pRkwr hY—
auQwnkw—swihb sRI gurU nwnk dyv jI iek vwr sµswr ƒ qwrdy hoey kwPI smyN qoN bwAd
jdoN AwpxI jnm BUmI qlvµfI vwps prqy qW BweI bwlw jI dy ipqw cµdr Bwn dy KUh ’qy
bYT gey [ mrdwnw gurU jI qoN AwigAw lY ky Awpxy Gr phuµcw, ijs ƒ dyKidAW hI lokW ivc
auqSwh jnk rOlw ipAw [ ijsƒ sux ky mmqw dI mwrI mwqw iq®pqw ny kwhlI nwl mrdwny
ƒ Awpxy pu`qr nwnk bwry puiCAw, BweI mrdwny dy d`sx Anuswr ik auh cµdr Bwn dy KUh
qy bYTy hn, pqw l`gx qoN, mwqw iq®pqw, ipqw kilAwx cµd, Aqy cwcw lwl cµd jI Awid
swrw pirvwr KUh qy phuµicAw [ mwqw ipqw ƒ vyK ky mirAwdw pRSoqm siqgurU jI au~T ky KVHy
hoey Aqy inmrqw qy ipAwr nwl crnW qy nmSkwr kIqI, mwqw ny AsIs dy ky gly lw ky ipAwr
kIqw, suK Anµd puCI qy hmySW Gr rihx leI pRyrnw idMØidAW mihqw kilAwx cµd jI ny sµswrI
is`ØiKAw dyxI AwrµB kIqI qy ikhw pu`qr ! qUµ ieko iek swfw bytw hYN qyry ibnW swfI J`t nh»
lµGdI Aqy qyrI mwqw bhuq vYrwg krdI hY ijqnw iPrnw sI iPr ilAw [ vwpwr qW TIk Fµg
nwl qyry qoN nh» hoieAw aus ivc qUµ vIh rupey gvw id`qy sn [ gvWFI dI cµgI rIs krnI
cµgI huµdI hY, ieh dyK ky ijs dy KUh qy bYTy hW cµdr Bwn dI ikqnI sohxI pYlI KVI nzr
Aw rhI hY ikqnI cµgI Psl idsdI hY ieh sB imhnq dw Pl hY jy qUµ myry AwKy l`g jwvyN
qW mYN qYƒ KyqI krn dw swrw swmwn bxw ky dy idMdw hW qy hux qUµ mn lw ky KyqI kirAw
$ kr, qyry nwl mdd leI kwmy BI rK idMdy hW qy qUµ KyqI kr [ ieh bcn suxidAW hI siqgurU $
$
$ jI ny au~qr id`qw ik ipqw jI ! myrI qW bhuq dyr dI KyqI kIqI hoeI hY [ blik qus» BI auhI $
$
$
$ KyqI kro jo myrI kIqI hoeI hY qW ipqw jI ny pu`ØiCAw ik As» qW kdy BI qYƒ KyqI kridAW $
$
$
$ nh» dyiKAw qUµ KyqI kdoN Aqy ikQy kIqI hY [ gurU jI ny au~qr id`qw ik auh KyqI idKwvy ivc $
$
$
$ Awaux vwlI nh», AMq®Iv hY [ idKwvy vwlIAW KyqIAW jµmx-mrn dy c`kr ivcoN nh» kFdIAW $
$
$
$ pr myrI KyqI jµmx mrn qoN rihq krdI hY [ ieh kihMØidAW Sbd aucwrn kIqw : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 595 \374| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mnu hwlI ikrswxI krxI; srmu pwxI qnu Kyqu ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ myrw mn hI hwlI=hl dy joVn vwlw hY, krxI=BgqI rUp ikrswxI=KyqI hY, srIr vw $
$ $
$ qnu=AMqhkrx, bu`D Kyq vw DrqIvq hY jo srmu=iviSAW qoN vYrwg Dwrnw hY iehI pwxI hY [ $
$ $
$ ies AMØimRq bcn ivc KyqI dw pRmwx dy ky Bwv rUpk Alµkwr duAwrw smJwieAw hY [ Kyq bIjx $
$ $
$ vwlw sB qoN pihlW iDAwn Kyq v`l idMdw hY, Agr Kyq ivc K`bl, brU, kµifAwlIAW JwVIAW $
Awid nwl aus dI hwlq ivgVI hY qW koeI BI izmINdwr aus ivc dwxy ist ky bIj dw nukswn
krn ƒ iqAwr nh» hY pr jy AYsw krygw qW lwhy dy QW qotw pRwpq hovygw lwB qW kI bIj
vI vwps nh» muVygw [ jYsw ik :
Kyqu pCwxY bIjY dwnu ] ‰slok mÚ 1, AMg 1411Œ

dy mhWvwk Anuswr hl vwh ky K`bl, brU dw nws kIqw jWdw hY, kµifAwlIAW JwVIAW
khI-kuhwVI dI mdd jVHoN pu`tky, Kyq suDwr ky jdoN iqAwr ho jwvy qW iPr BI do g`lW dw iDAwn
r`ØiKAw jWdw hY iek ru`q, dUsrI v`q jy ru`q hor hovy qy bIj hor hovy qW BI lwB nh» huµdw [
jYsw ik :
Awn rUqI Awn boeIAY Plu n PUlY qwih ]1]
ry mn vq® bIjx nwau ]
boie KyqI lwie mnUAw Blo smau suAwau ]1]rhwau] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1002Œ

TIk ru`q Aqy TIk v`q ivc bIijAw bIj qW hI TIk rihMdw hY jy au~pr suhwgw mwirAw
jwvy qWik dwxw igl ivc rhy, dUsrw bwhr pey dwxy ƒ icVIAW Awid cug lYNdIAW hn ieh
id®StWq hY [ ies dw AMq®Iv Bwv ies pRkwr hY :
AMqSkrx rUp zmIn ijs ivc kwm, ¸oD dIAW duK dyx vwlIAW kµifAwlIAW JwVIAW,
vwSnW dy brU Aqy dvYS dw K`blH Awid ƒ suDwrn leI sq sµqoK dy bld lY ky jYsw ik kQn hY :
squ sµqoKu blyd ] ‰vwr rwmklI mÚ 1, AMg 955Œ

auhnW qy mirAwdw dI pMjwlI pw ky pRIq rUp joqW ƒ ks ky, ivcwr rUpI hl lY ky Aqy
jugq rUp khI, gur aupdyS rUp kuhwVy nwl iehnW kwm ¸oD rUp kµifAwlIAW JwVIAW, vwSnW
dy brU Aqy dvYS dy K`bl dw nws krnw hY [ brU Aqy K`bl dw nws hl nwl hovygw Aqy JwVIAW
dw nws khI-kuhwVI duAwrw huµdw hY [ ruq=kljug dw smW º [ jYsw ik :
$ Ab klU AwieE ry ] ieku nwmu bovhu bovhu ] $
$ $
$ An rUiq nwhI nwhI ] mqu Brim BUlhu BUlhu ] ‰bsµq mÚ 5, AMg 1185Œ $
$ $
$ $
$ v`q=AMØimRq vyly dI hY jYsw ik kQn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ hir Dnu AMØimRq vylY vqY kw bIijAw Bgq Kwie Kric rhy inKutY nwhI ] $
$ $
$ ‰sUhI mÚ 4, AMg 734Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \375| b>e 595

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwmu bIju sµqoKu suhwgw; rKu grIbI vysu ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ nwm rUp bIj hY, sµqoK rUp suhwgw Pyrnw hY [ qWik SrDw dI igl nw su`ky qy icVIAW rUp $
$ AMqSkrx dIAW ibrqIAW nwm rUp bIj ƒ DrqI ivcoN k`F nw dyx [ jo grIbI vwlw vys=ilbws $
$ $
$ rKxw hY ieh rKu=rwKw bxwieAw hY vw: ieh KyqI dI riKAw krn vwlI vwV hY [ $
$ $
$ swKI—CyvyN pwqSwh gurU hirgoibMd swihb jI ny is`KI dy pRcwr ih`q auhnW guris`KW ƒ $
$ $
ijnHW dI kQnI krnI iek sI, dUr-dUr qk ByijAw, ijnHW ivcoN BweI gVHIAw jI dw nwm vI
bhuq Awdr nwl ilAw jWdw hY [ ijnHW ƒ kSmIr dy ielwky ivc ByijAw igAw [ rsqy ivc
gujrwq Tihry ieQy iek drvyS muslmwn PkIr mIAW dOlw, Kudw dw ipAwrw jo siqgurW dw
AiqAMq pRymI sI, aus dw imlwp hoieAw, BweI swihb ny bVy pRym nwl ausƒ suKmnI swihb dw
pwT suxwieAw ijsƒ sux ky mIAW dOlw pRym ivc JUmx l`g ipAw [ mIAW dOlw dy sµgIAW ny
BweI swihb dI bhuq syvw kIqI qy clx smyN sqkwr vjoN mIAW dOlw jI dUr q`k nwl Awey [
BweI swihb A`gy qy mIAW dOlw ipCy sn qW kI vyiKAw ik BweI swihb dI tu`tI ju`qI, ijs
nwl im`tI auf ky ijsm qy AQvw bsqrW qy pY rhI hY [ irDIAW isDIAW dw mwlk mIAW dOlw
jo SkqI nwl mwieAw bxw idMdw sI, ny soicAw ik is`K grIb hY ies dI kuJ mdd krW qy
nwl hI gurU qy Sµkw kIqI ik AYsy is`K ƒ AijhI grIbI dI hwlq ivc ikauN riKAw hY [ jdoN
ju`qI dyx bwry ie`Cw pRgt kIqI qW BweI swihb ny ikirAw krn dy bhwny DrqI sony dI Aqy
roV hIry lwl bxw id`qy ijsƒ vyKky mIAW dOlw crxI Fih ipAw, Aqy puCx l`gw ik hy is`Kw !
ieqnIAW brkqW huµidAW hoieAW ieqnI qµgI ikauN ? qW BweI swihb ny au~qr id`qw ik mYN grIbI
vys Awpxw rwKw bxwieAw hoieAw hY, ikauNik gurU jI dw ieh isDWq hY ik ihrdy igAwn, muK
BgqI vrqx vYrwg, qusW siqgurW aupr Sµkw kIqI sI, ik gurW ny is`K ƒ kuJ nh» id`qw mYƒ
grIb smJ ky ju`qI jW brkqW dyxIAW cwhIAW, ies leI mYN kuJ SkqI idKweI hY nh» qW
mYƒ ieh idKwx dI vI loV nh» sI [ mIAW dOlw ny ikhw Dµn gurU qy Dµn gurU ky is`K hn [ ies
leI grIbI vys iek rwKw hY jo AMq®Iv KyqI dI riKAw krdw hY [

Bwau krm kir jµmsI; sy Gr BwgT dyKu ]1]


jo Bwau=pRym sihq inSkwm krm krny hn ieh Bwau kir=Bw krky, sµGxI ho ky KyqI dw
jµmxw hY, ijnHW dI KyqI cµgI au~Gy auh Gr BwgT=BwgW vwly SwhUkwr dyKIdy hn ]1]

bwbw; mwieAw swiQ n hoie ]


$ bwbw=hy ipqw jI ! mwieAw dy pRwpq krn leI jo KyqIAW krdy hn ieh mwieAw pRlok $
$ $
$ ivc swiQ=swQI ho ky shwieqw nh» krdI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. mwieAw swiQ n cleI ikAw lptwvih AMD ] ‰vwr mwrU mÚ 5, AMg 1093Œ $
$ $
$ 2. mwieAw sµic rwjy AhµkwrI [ mwieAw swiQ n clY ipAwrI ] $
$ $
$ ‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1342Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 595 \376| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
iein mwieAw jgu moihAw; ivrlw bUJY koie ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
$ iein=ies mwieAw ny swry jgu=jgq-sµswr ƒ moihAw hoieAw hY Bwv moihq kIqw hoieAw
$
$ $
$ hY [ koeI ivrlw purS hI ies mwieAw ƒ Cl vw duK rUp bUJY=jwxdw hY [ ieh ivcwr sux ky $
$ $
$ mihqw kilAwx cµd jI ny ivcwirAw ik iehnW dw mn KyqI krn ivc nh» hY [ iPr ipqw $
$ $
$ jI ny ikhw ik jy KyqI nh» krnw cwhuµdy qW h`tI kr lvo qW gurU jI ny ikhw : $
$ $
hwxu htu kir Awrjw; scu nwmu kir vQu ]
hy ipqw jI ! jo Awrjw=aumr ƒ hwxu=nws huµdI jw rhI inscy kIqw hY, iehI htu=dukwn
kIqI hY Aqy aus ivc sc nwm rUp vQu=sOdw iek`Tw kIqw hY Bwv nws ho rhI aumr ivc jo
nwm dI kmweI kIqI hY iehI h`tI hY [

suriq soc kir BWfswl; iqsu ivic iqsno rKu ]


suriq=igAwq vw sRySt pRIqI BWfswl=BWifAW dy rKx dI jgHw hY, jo surq ny soc piv`q®
hoxw hY ieh BWfy hn [ iqs piv`qr surq rUp BWfy ivc aus nwm rUp vsqU ƒ r`Kxw kr ikauNik
dukwn ivc cIzW BWifAW ivc pw ky r`KIdIAW hn [

vxjwirAw isau vxju kir; lY lwhw mn hsu ]2]


vxjwirAw=vxj krn vwly jo sµq jn hn auhnW ƒ qn mn Dn dy ky nwm dw vxju=vpwr
kIqw hY qy pRmySr dI prwpqI dw lwhw lY ky mn ivc hsu=pRsµn hoxw kIqw hY ies leI hy ipqw
jI ! qus» BI sµq rUp vxjwirAW nwl iml ky vxj krnw kro qy lwhw=nPw lY ky mn ƒ pRsµn
kro ]2] ieh g`l sux ky ipqw jI ny soicAw ik iehnW dw mn h`tI krn ivc BI nh» hY, ieh
qurn iPrn ivc pRsµn rihMdy hn qW ienHW ƒ sOdwgrI krn ivc lw deIey [ jdoN GoiVAW dI
sOdwgrI krn dI pRyrnw id`qI qW hzUr ny au~qr id`qw [

suix swsq saudwgrI; squ GoVy lY clu ]


GoiVAw ƒ ^rIdx dw nwm sOdwgrI hY jo s`q srUp dw kQn krn vwly SwSqrW dw sunxw
hY ieh sOdwgrI krdy hW qy squ=sq sµqoK Awidk SuB gux rUp GoiVAw ƒ lY ky cldy hW [ AQvw:
s`q GoVy Bwv vYrwg, ibbyk, KtsµpqI, moK ieCw, sRvx, mMnx iniDAwsx rUp s`q GoiVAW ƒ lY ky
clxw kIqw hY [ ijs qrHW mMfI ivc jwx l`ØigAw sOdwgr lok ^rc nwl bµnH ky iljWdy hn eyDr [
$
$ Krcu bµnu cµigAweIAw; mqu mn jwxih klu ] $
$
$ $
$
$ jo cµigAweIAw=cµgy gux praupkwr krn Awid Dwrn kIqy hn ieh Krcu=bu`DI rUp p`ly $
$
$ ivc bµnHxw kry mqW mn ivc jwxy ik ieh cµgy gux A`j nh» Dwrn krny, k`lH ƒ Dwrn kr $
$ $
$ lvWgy nh» qW (klu=nwm kwl dw hY), pqw nhIN k`lH ƒ AwXU dw hI kwl ho jwvy qy cµgy guxW $
$ $
$ qoN ibnW Agy BuKw hI mrnw pvygw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \377| b>e 595

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
inrµkwr kY dyis jwih; qw suiK lhih mhlu ]3]
$ $
$ $
$ $
$ inrµkwr dy sµgq rUp dys ivc jw ky SuB guxW rUpI GoiVAW dy vpwr ƒ krnw kro qW
$
$ $
$ srUp rUp mhl dy suK ƒ pRwpq kroNgy [ ieh sux ky ipqw jI ny nOkrI dI pRyrnw id`qI ik Awp $
$ $
$ iksy rwjy dI nOkrI kr lvo ies ivc mYN quhwfI shwieqw krdw hW qW siqgurU jI kihx l`gy [ $
$ $
$ $
$ lwie icqu kir cwkrI; mMin nwmu kir kµmu ] $

jo prmySr ivc ic`q ƒ lwauxw kIqw hY eyhI cwkrI krdy hW, jo nwm dw mMnx kIqw
hY eyhI kµm krdy hW [

bµnu bdIAw kir DwvxI; qw ko AwKY Dµnu ]


ijvyN cwkr bx ky hmySW mwlk dy kµmW ivc dOVnw pYNdw hY vw ijQy morcw AiVAw hovy
auQy sUrmy Dwvw krdy hn eyDr jo mn ƒ bdIAW vloN bµnu=rok rKxw hY eyhI mwlk dy hukm ivc
sUrmy Dwvw krdy hn jo AijhI cwkrI krdy hn [ swry lok auhnW ƒ Dµn-Dµn kihMdy hn [

nwnk vyKY ndir kir; cVY cvgx vµnu ]4]2]


morcw Pqih hox qoN bwAd lok qW Dµn-Dµn kihMdy hn qy bwdSwh sUrimAW v`l ƒ ndir
kr ky dyKdw Aqy b^SSW krdw hY [ iesy qrHW siqgurU jI kQn krdy hn, ik ijnHW ny mn rUpI
AwkI ikly ƒ Pqy kIqw hY auhnW qy pRmySr i¸pw id®StI krky dyKdw hY, qy auhnW ƒ cvgx=cOgxw
Bwv qurIAw BUimkw dw vµnu=rµg cVH jWdw hY ]4]2]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 597 \378| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 47 ‰Awid AMg 597Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 1 ] qU pRB dwqw dwin miq pUrw hm Qwry ByKwrI jIau ] mY ikAw $
$
$
$ mwgau ikCu iQru n rhweI hir dIjY nwmu ipAwrI jIau ]1] Git Git riv rihAw $
$
$
$ bnvwrI ] jil Qil mhIAil gupqo vrqY gur sbdI dyiK inhwrI jIau ]rhwau] mrq $
$
$
pieAwl Akwsu idKwieE guir siqguir ikrpw DwrI jIau ] so bRhmu AjonI hY BI $
honI Gt BIqir dyKu murwrI jIau ]2] jnm mrn kau iehu jgu bpuVo iein dUjY Bgiq
ivswrI jIau ] siqguru imlY q gurmiq pweIAY swkq bwjI hwrI jIau ]3] siqgur
bµDn qoiV inrwry bhuiV n grB mJwrI jIau ] nwnk igAwn rqnu prgwisAw hir
min visAw inrµkwrI jIau ]4]8]

soriT mhlw 1 ]
qU pRB dwqw dwin miq pUrw hm Qwry ByKwrI jIau ]
SWqI dy smuMdr sRI gurU nwnk dyv jI mhwrwj soriT rwgxI dy iv`c ies AMØimRq bcn
duAwrw prm piv`qr aupdyS b^Sdy hn [ ies Sbd dy iv`c siqgurU jI pRymSr A`gy bynqI krn
dw FMg dsdy hn ik hy Akwl purK vwihgurU qUµ swirAW dw pRB=mwlk vw riKAk hY [ bRhmw
ivSƒ Aqy iSvjI Awidk sBnW dI riKAw krn vwlw hY [ jYsw ik :
bRhmw ibsn sBY frpwny ] mhw kwl kI srn isDwny ]89]
‰sRI dsm gRµQ, cirq® 404Œ
iehnW dI mhWkwl dw rUp Dwr ky riKAw kIqI sI Aqy hy pRmySr qUµ dwqw=swry pdwrQW
dy dyx vwlw hYN [ bRhmw, ivSƒ-qy iSvjI Awid ny AwpxIAW pdvIAW dI ie`Cw kIqI qW Akwl
purK dy nwm sRvx krny pur hI auhnW dI ie`Cw pUrI ho geI [
suixAY eIsru brmw ieMdu ] ‰jpujI swihb AMg 2Œ
ieh bRhmw ivSƒ Awidk sB mMgqy qy qUµ dwqw hYN Pyr pUrn dwn dyx miq=vwlw hYN AQvw
hy pRØBU qusIN swrIAW dwqW dy dwqy ho qy pUrn m`q vwly AQvw jYsI iksy dI miq=bu`DI iv`c
ie`Cw huµdI hY aus Anuswr dwn dyx vwly ho [ jYsw ik :
jwn ko dyq Ajwn ko dyq jmIn ko dyq jmwn ko dY hY ]
‰sRI dsm gRµQ, pMnw 35Œ
$ ieQoN q`k ik jo p`Qr iv`c kIVy hn auhnW ƒ vI rozI dyx vwly ho [ $
$ $
$ swKI—sµq igAwnI suµdr isMG jI iBµfrW vwly iek vwr DwrIvwl nihr dy pul ’qy jw $
$ $
$ rhy sn [ auQy pul dI auswrI leI mzdUr p`Qr cIr rhy sn qW iek KuSk p`Qr ivcoN kIVw inkilAw $
$ $
$ qy aus dy duAwly BUry rµg dw kuJ mwqrw iv`c pdwrQ ipAw sI [ aus mzdUr dy d`sx qy swry $
$ $
$ mzdUr Aqy hor lok iek`Ty ho gey, qy mhWpurS vI qury jWdy ruk gey, qy vyK ky AwKx l`gy ik $
$
$ BweI ieh Skr Kor kIVw hY jdoN ik aus pRmySr ny ies kIVy ƒ ieQy p`Qr iv`c hI iesdI rozI $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \379| b>e 597

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ S`kr id`qI º ikauNik ieh S`kr qoN ibnW hor koeI pdwrQ nh» KWdw [ iPr mhWpurSW ny ieh $
$ $
$ pMgqI aucwrn kIqI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. sYl pQr mih jµq aupwey qw kw irjku AwgY kir DirAw ]1] $
$ ‰gUjrI mhlw 5, AMg 10Œ
$
$ $
$ $
$ 2. pihlo dy qYN irjku smwhw ] ipCo dy qYN jµqu aupwhw ] $
$ ‰mwJ mhlw 5, AMg 130Œ $
3. pwKix kItu gupqu hoie rhqw qwco mwrgu nwhI ]
khY Dµnw pUrn qwhU ko mq ry jIA frWhI ] ‰Awsw Dµnw jI, AMg 488Œ
ies leI hy pRmySr Awp sB jIvW dy riKAk vw mwlk qy pUrn dwn dyx vwly ho Aqy
(hm Qwry ByKwrI jIau ]) hm=As» qmwm jIv Qwry=Awp jI dy dr dy mMgqy hW [ jYsw ik :
1. ieku dwqw siB mMgqy iPir dyKih Awkwru ] ‰vwr swrg mhlw 1, AMg 1242Œ

2. ieku dwqw sBu jgqu iBKwrIAw hir jwcih sB mMg mMgnw ]


‰vwr kwnVw mhlw 4, AMg 1313Œ

3. jgqu iBKwrI iPrqu hY sB ko dwqw rwmu ] ‰slok mhlw 9 AMg 1428Œ

iPr guris`KW ny bynqI kIqI ik mhwrwj jy Akwl purK dwqw, bynqI sux ky pRsµn ho jwvy,
qy pRmySr khy jo kuJ vI mMgxw hY mMg lvo qW kI mMgxw cwhIdw hY qW gurU swihb jI ny AglI
quk aucwrn kIqI [

mY ikAw mwgau, ikCu iQru n rhweI;


hir dIjY nwmu ipAwrI jIau ]1]
hy Akwl purK vwihgurU ! mYN kI pdwrQ Awp jI qoN mMgxw hY [ ies sµswr iv`c koeI vI
pdwrQ iQru=Ac`l nh» rihx vwlw [ jYsw ik :
id®sitmwn hY sgl imQynw ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1083Œ

swrIAW vsqUAW nws hox vwlIAW hn [ ies krky mYN Awp jI qoN kI mMgW ?
swKI—Bgq kbIr jI dy pws hr roz lCmI Aw ky m`Qw rgVdI sI qy bynqI krdI ik
Bgq jI qus» mYƒ AMgIkwr kr lvo [ pr Bgq jI ny Aijhw nw kIqw [ iek vwr Cl nwl
qwxI bunwaux leI Aw geI qW kbIr jI ny p`uqr ƒ Awvwz mwrI ik kmwilAw ! CurI ilAw
$ ies dw n`k v`FIey qy Bgq jI ny mwieAw dw kµn qy n`k v`F id`qw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ nwkhu kwtI kwnhu kwtI kwit kUit kY fwrI ] $
$ $
$ khu kbIr sµqn kI bYrin qIin lok kI ipAwrI ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 476Œ $
$ $
$
$ qy ies pRkwr hr roj hwr iSMgwr krky Awpxy Awp ƒ sPl krn vwsqy kbIr swihb $
$
$ dy bUhy qy m`Qw tykx leI AwieAw krdI sI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 597 \380| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mwieAw dwsI Bgqw kI kwr kmwvY ] crxI lwgY qw mhlu pwvY ]
$
$ $
$ ‰gauVI mhlw 3, AMg 231Œ $
$
$
$ $
$ iek idn loeI ny dyK leI, kbIr jI qoN loeI ny puiCAw ik ieh iesq®I kOx sI qy hr $
$ $
$ roz kI krn AwauNdI hY, qW kbIr jI ny ikhw ieh mwieAw hY, qy bynqI krn AwauNdI hY ik $
$ $
$ mYƒ AMgIkwr kro [ pr As» iesƒ pRvwn nh» krdy [ qW loeI ny ikhw, qus» ies ƒ pRvwn ikauN $
$ $
nh» krdy ? swƒ hmySW hI qµg krdy rihMdy ho qy sµqW dI syvw krdy ho [ jYsw ik :
iek duie mMdir iek duie bwt ] hm kau swQru aun@ kau Kwt ]
mUf plois kmr biD poQI ] hm kau cwbunu aun kau rotI ]3]
‰goNf kbIr jI, AMg 871Œ
As» dwxy c`bdy hW, qy Q`ly swQru au~qy pYNdy hW, sµqW ƒ Bojn Ckw krky mMjy qy pwauNdy
ho [ jy qusIN lCmI ƒ AMgIkwr kr lvo qW As» vI Anµd mwxIey qy sµqW dI syvw vI cµgI
hoeI jwvy, qW kbIr jI kihx l`gy As» ies ƒ pRvwn ies leI nh» krdy ik ieh AMq ƒ
duKdweI huµdI hY [ hy loeI ! ieh mwieAw iek T`gxI hY, iek vwr cmqkwr krky T`g lYNdI hY [
AwpW ies qoN ibnW hI TIk hW Awpxw gujwrw sohxw clI jWdw hY qW loeI kihx l`gI jy
qusIN AMgIkwr nh» krnI qW myry BrwvW ƒ dy dyvo qW kbIr jI kihx l`gy jdoN k`lH ƒ mwieAw
AwvygI qW As» AwigAw kr dyvWgy [ dUjy idn jdoN l`CmI AweI qW kbIr jI kihx l`gy ik
qUµ loeI dy BrwvW dy Gr clI jwh [ loeI dy BrwvW qy mwieAw ny AYsw bl pwieAw ik auh
Awps ivc ¸oD krky lV pey, swry hI A`f-A`f ho gey, qy Awpo AwpxIAW K`fIAW pu`tx l`gy
jdoN K`fIAW pu`tIAW qW hyToN l`CmI inkl AweI qy auh bhuq AmIr bx gey [ kuJ idn pw ky
rwjy iskµdr loDI ny auhnW ƒ Awpxy vzIr bxw ilAw [ iek idn iskµdr loDI dy lVky ƒ
dUsry dyS dy rwjy dw vzIr, swk krn AwieAw, jdoN ienHW vzIrW Bwv loeI dy BrwvW ƒ puiCAw
ik mYN rwjy dy lVky ƒ swk krnw hY qus» d`ØsoN auh lVkw kYsw hY qW loeI dy Brw jo mwieAw
dy hµkwr qy vzIr bxky ivgV cu`Øky sn Bwv cusq sn kihx l`gy ik rwjy dw lVkw qW isDw
swDw hY, qUµ swfy A`lw idqy ƒ swk kr jwh qy auh rwjy dw vzIr hYrwn ho igAw qy iskµdr
loDI pws jw ky kihx l`gw ik mYN quhwfy lVky ƒ swk krn AwieAw hW [ pr qyry vzIr bhuq
Krwb hn auh mYƒ kihMdy hn ik swfy lVky ƒ swk kr jwh rwjy dw lVkw qW sIDw swDw
hY ies AprwD bdly iehnW ƒ dµf imlxw cwhIdw hY [ bwdSwh ny gu`sw Kw ky ikhw hY vjIr !
qUµ auhnW ƒ kih ik mYN quhwfy A`lw id`qy ƒ hI swk krWgw qus» iqAwrI kr lvo, rwjy ny bVw
suµdr mihl dy id`qw ik qus» ies iv`c Awpxy pu`qr dy mMgxy dI rsm kr lvo [ julwhy bhuq
$ $
$ KuS hoey, auhnW ny Awpxy swry sbµDI bulw ley [ A`lw id`qy ƒ cOk» qy ibTw id`qw qW rwjy ny $
$ $
$ pu`ØiCAw swry sbµDI Aw gey hn ? qW kihx l`gy ik bwkI qW swry Aw gey hn pr iek kbIr $
$
$
$ jI nh» Awey [ rwjy ny soicAw iek-A`ØDy dw kI hY [ ausny pihlW hI mihl dy Q`ly Bory iv`c brUd $
$
$
$
$ BirAw sI qy bwdSwh ny brUd ƒ AgnI lvw id`qI [ ieDr loeI kbIr jI ƒ AwKI jwvy ik $
$
$
$ qus» CyqI ikauN nh» qurdy AwpW swirAW qoN pCV gey hW [ Bgq jI twl-mtol krdy rhy [ jdoN $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \381| b>e 597

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ loeI ƒ nwl lY Gr qoN bwhr Awey, qW vfIAW-v`fIAW A`g dIAW lwtW mihl ivcoN inkldIAW
$
$ $
$
$ dyKIAW qy kbIr jI ƒ kihx l`gI ik ^uSIAW Bry mOky myry BrwvW dy burj auf rhy hn qW kbIr $
$
$
$ jI kihx l`gy ik auQy cl ky hI dyKWgy iks qrHW burj aufdy hn [ jdoN loeI ny jw ky Awpxy $
$
$
$ BrwvW-sbµDIAW smyq mihl ƒ A`g nwl ^qm hoieAw dyiKAw, qW rox ip`tx l`g peI qW Bgq $
$
$
$ jI kihx l`gy ik mYN qW qYƒ pihlW hI ikhw sI ik mwieAw Cl rUp hY ies pRkwr gurU jI kihMdy $
$
$ hn ik hy pRmySr ! mYN AYsy pdwrQ kI mMgW jo Ac`l rihx vwly nh» qy ijnHW dw AMq duKdweI $
hY ies leI [
hir dIjY nwmu ipAwrI jIau—hy hir=vwihgurU swƒ qW Awpxy nwm dI ipAwrI=pRIqI dyxw
kro vw: hy hir=pRmySr swfI ijMd Awp jI dy nwm dI ipAwrI hY ies leI nwm ƒ dyxw kro ]1]

Git Git; riv rihAw bnvwrI ]


Git Git=cwry KwxIAW vw; swry ihridAW iv`c ie`k rs jo riv=ibAwpk ho irhw hY Aqy
bnvwrI=sµswr rUp bwg dw mwlI hY [

jil Qil mhIAil gupqo vrqY;


gur sbdI dyiK inhwrI jIau ]rhwau]
hy pRmySr ! jlW iv`c, QlW iv`c mhIAil=AkwS iv`c qUµ hI hYN pr gupq ho krky swry
vrq irhw hYN vw: jl iv`c d®vqw rUp, Ql iv`c iesqrI rUp, mhI=DrqI iv`c inmrqw rUp,
Ail=AkwS iv`c inrKoB rUp vw: jl dI qrHW d®vI BUq, Ql dI qrHW Ac`l rUp, DrqI dI
qrHW iKmW rUp Aqy AkwS dI qrHW inrlyp rUp qUµ hI hYN pr gupq ho ky vrq irhw hYN [ jYsw
ik :
jil Qil mhIAil pUirAw rivAw ivic vxw ] ‰mwJ mhlw 5, AMg 133Œ
pr ijnHW ny gurW dy Sbd dI kmweI kIqI hY auhnW ny Awp ƒ isiKAwq krky dyK ilAw hY
auhnW dI ibrqI dyK ky mYN inhwrI=inhwl ho igAw hW jI, vw: ijnHW ny gurW dy Sbd dI kmweI
kIqI hY auh Awp dyK lYNdy hn qy hornW AiDkwrIAW ƒ swiKAwq krky inhwrI=idKw idMdy hn
jI [

mrq pieAwl Akwsu idKwieE;


guir siqguir ikrpw DwrI jIau ]
$ $
$ mrq=mwq lok iv`c, pieAwl=pqwl lok iv`c, Akwsu=bRhm lok iv`c Awp dw srUp idKw $
$ $
$ id`qw hY vw: mrq=purSW iv`c, pieAwlu=dYNqW vw s`pW iv`c Akwsu=dyviqAW iv`c Awp dw srUp $
$ $
$ idKw id`qw hY vw: ijnHW dyh AiBmwn vloN Awpxy Awp ƒ mrq=mwr ky pieAwl= inmrqw DwrI $
$ $
$ hY auhnW ƒ Awp dw Akwsu Bwv srUp idKw id`qw hY vw : mrq=rjo guxI isRStI ivc, pieAwl=qmo $
$ $
$ guxI isRStI Aqy Akwsu-sqo guxI isRStI iv`c Awpxw srUp idKw id`qw ] vw: jo mrq=mDm krm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 597 \382| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krn vwly, pieAwl=kinst krm krny vwly Akwsu=au~qm krm krn vwly hn sB iv`c Awp $
$ $
$ dw srUp idKw id`qw hY [ $
$ $
$ $
$ ieh ikrpw guir=cyqn srUp siqgurW ny DwrI=kIqI hY jI, vw: Akwl purK jo gurU nwnk $
$ dyv jI dy gurU hn auhnW ny hI ieh ikrpw kIqI hY jI [ $
$ $
$ $
so bRhmu AjonI hY BI honI; Gt BIqir dyKu murwrI jIau ]2]
$ $
$ $
so=qq pd dw lK ArQ rUp bRhm=ibAwpk hY, AjonI=jUnIAW qoN rihq Ajnmw hY [ jYsw
ik :
1. nw iqsu bwpu n mwie ikin qU jwieAw ] ‰vwr mlwr mÚ 1, AMg 1279Œ

2. n qwqY n mwqY ] n jwqY n pwqY ]4]148] ‰sRI dsm gRµQŒ

vw cwry KwxIAW qoN rihq hY vw : idibE KwxI qoN vI rihq hY, idibE pwq KwxI iv`c
qwmsI isRStI—dYNq BUq Awidk hn [ rwjsI isRStI iv`c dyviqAW dy rwgI vw surg iv`c rihx
vwly, sWqkI isRStI iv`c Bjn ismrn krn vwly ienHW dw vI Ajnm srUp hY [ qy AYsw pRmwqmw
hY BI=hux BI hY qy honI=A`gy ƒ hovygw auh sq srUp hY [ pRSn—hy gurU jI ! AYsy srUp ƒ ikQy
dyKIey qW gurU jI kihx l`gy :
Gt BIqir dyKu murwrI jIau ]—ausƒ ihrdy ivc hI dyKxw kro [ jYsw ik :
puhp miD ijau bwsu bsqu hY mukr mwih jYsy CweI ]
qYsy hI hir bsy inrMqir Gt hI Kojhu BweI ] ‰DnwsrI mÚ 9, AMg 684Œ

ijs qrHW PulW iv`c vwSnW vsdI hY qy SISy iv`c ijs qrHW pRqIibMD hY, iesy qrHW hI pRmySr
sµswr rUpI Pu`l iv`c mihk rUp ho irhw hY, pRIqI rUpI nwskW nwl BgqI rUpI sugµDI pRwpq huµdI
hY vw: ieh jIv lY skdw hY Aqy AMqSkrx rUpI SISy iv`c swKI cyqn ho ky pRkwS irhw hY,
pRiqibMb rUp ho irhw hY murwrI=mur dYNq ƒ mwrn vwly pRmwqmw ƒ ihrdy iv`c vI dyKxw kro jI
vw: hµkwr rUpI dYNq ƒ ibrqI ArUF cyqn ho ky mwrn vwly ƒ ihrdy iv`c hI dyKxw kro [
pRSn :—jy auh ibAwpk srUp hY iPr jµmdw mrdw kOx hY ?
au~qr :—

jnm mrn kau iehu jgu bpuVo; iein dUjY Bgiq ivswrI jIau ]
ieh jgu=jgq, sµswr dy bpuVo=ivcwry jIv jµmdy mrdy hn [ vw : iehnW jIvW dy gl
$ $
$ iv`c jnm mrn dw klyS ipAw hY [ $
$ $
$ pRSn :—ieh jIv jµmdy mrdy ikauN hn ? au~qr :—(iein dUjY Bgq ivswrI jIau ])—ienHW $
$ $
$ jIvW ny dUjY=dvYq Bwv iv`c lg krky pRØBU dI BgqI ivswrI=Bulw id`qI hY jI, vw: dyKx, $
$ $
$ Kwx Aqy suµGx ivc pRmySr dI BgqI ivsrdI hY jI [ $
$ $
$
$ pRSn :—iPr ieh jIv jµmx mrx qoN ikvyN bc skdw hY ? au~qr :— $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \383| b>e 597

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
siqguru imlY q gurmiq pweIAY; swkq bwjI hwrI jIau ]3]
$ $
$ $
$ $
$ jy ieh jIv siqgurW ƒ imlx qW gurmiq pweIAY=pRwpq huµdI hY iPr jnm mrx qoN Cutkwrw
$
$ $
$ huµdw hY, pr gurW ƒ imlx dw vI &rk hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ imilAY imilAw nw imlY imlY imilAw jy hoie ] $
$ $
$ AMqr AwqmY jo imlY imilAw khIAY soie ]3] ‰vwr sUhI mÚ 2, AMg 791Œ $
swkq bwjI hwrI jIau ]3]—pr swkq purS, jo siqgurU ƒ nh» imly auhnW ny Amolk
mnu`Kw jnm dI bwjI iviSAW iv`c lg ky hwrI=hwr id`qI hY jI ]3]

siqgur bµDn qoiV inrwry; bhuiV n grB mJwrI jIau ]


ijnHW ny gurmiq Dwrn kIqI hY [ siqugrW ny auhnW dy krqw Bogqw puxy dy bµDn qoV krky
jnm-mrx qoN inrwly kr id`qy hn qW iPr mwqw dy grB rUpI jylHKwny iv`c auh nh» pYNdy [
swKI—ijvyN gvwlIAr dy ikly iv`ØcoN CyvyN pwqSwh ny 52 rwijAW dy bµDn qoV id`qy sn qy
AYsy Awzwd krvwey ik iPr jylHKwny iv`c nh» pwey sn [

nwnk igAwn rqnu prgwisAw;


hir min visAw inrMkwrI jIau ]4]8]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijnHW dy AMdr igAwn rUpI rqn pRkwS AwieAw hY auhnW
dy mn AMdr inrµkwrI=Akwl purK swiKAwq ho krky vs igAw hY hy ipAwry jI ! auh inrµkwr
dw srUp hI ho gey hn [ ijvyN rqn ƒ pRwpq krky iksy pdwrQ dI ie`Cw nh» rihMdI iesy qrHW
pRmwqmw ƒ pRwpq krky hor iksy dyvI dyvqy dI ie`Cw nh» rihMdI [ vw: siqgurU jI kQn krdy
hn ik swfy AMdr ApRoK igAwn rUpI rqn prgwisAw=pRkwS vw pRgt hoieAw hY qy hir=vwihgurU
mn iv`c vs igAw hY qy As» inrµkwrI=inrµkwr dw srUp ho gey hW ]4]8]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 599 \384| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 48 ‰Awid AMg 599Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 3 Gru 1 < siqgur pRswid ] syvk syv krih siB qyrI $
$
$
$ ijn sbdY swdu AwieAw ] gur ikrpw qy inrmlu hoAw ijin ivchu Awpu gvwieAw ] $
$
Anidnu gux gwvih inq swcy gur kY sbid suhwieAw ]1] myry Twkur hm bwirk
$ $
$ $
srix qumwrI ] eyko scw scu qU kyvlu Awip murwrI ]rhwau] jwgq rhy iqnI pRBu
$ $

pwieAw sbdy haumY mwrI ] igrhI mih sdw hir jn audwsI igAwn qq bIcwrI ]
siqguru syiv sdw suKu pwieAw hir rwiKAw aur DwrI ]2] iehu mnUAw dh idis Dwvdw
dUjY Bwie KuAwieAw ] mnmuK mugDu hir nwmu n cyqY ibrQw jnmu gvwieAw ] siqguru
Byty qw nwau pwey haumY mohu cukwieAw ]3] hir jn swcy swcu kmwvih gur kY sbid
vIcwrI ] Awpy myil ley pRiB swcY swcu riKAw aur DwrI ] nwnk nwvhu giq miq
pweI eyhw rwis hmwrI ]4]1]

soriT mhlw 3 Gru 1, < siqgur pRswid ]


sorT rwg dy AMdr mhlw 3=qIsry srUp sRI gurU Amrdws swihb jI Gru 1=pihly surqwl
iv`c pihlW vsqU inrdySk mMgl kridAW Sbd aucwrn krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm ¡=pRkwS
rUp siq=nws qoN rihq gur=cyqn pRswid=Anµd srUp [
auQwnkw—krn kwrn, i¸pw inDwn, siqgur Amrdws jI dy byAMq gux hn [ jYsw ik :
Bly Amrdws gux qyry qyrI aupmw qoih bin AwvY ] ‰sveIey mÚ 3, AMg 1396Œ

Awp jI ny AnykW hI muridAW ƒ ijauNdw kIqw [ jYsw ik :


1. imrqk kau pwieE qin swsw ibCurq Awin imlwieAw ]
psU pryq mugD Bey sRoqy hir nwmw muiK gwieAw ] ‰soriT mhlw 5, AMg 614Œ

pUry siqgurW dI vifAweI Apwr hY [ jYsw ik :


1. pUry gur kI dyKu vfweI ] qw kI kImiq khxu n jweI ]
‰soriT mhlw 5, AMg 614Œ

2. jYsw qU qYsw quhI ikAw aupmw dIjY ] ‰iblwvlu rivdws jI, AMg 858Œ
$
$ siqgurU jI ny ijQy pihlW BUqW pRyqW dw vwsw sI [ auQy ibAwsw dy kµFy bYkuµT dy smwn $
$
$ goieMdvwl swihb bnwauxw kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ goibMdvwlu gooibMd purI sm jl´n qIir ibpws bnwXau ] $
$ $
$ ‰sveIey mhlw 4, AMg 1400Œ $
$ $
$ iPr siqgurW ny jIvW dI 84 k`tx leI 84 pauVIAW vwlI baulI swihb dI rcnw kIqI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \385| b>e 599

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jo gurmuK 84 vwrIN sxy kySIN ieSnwn krky 84 pwT jpujI swihb dy Bwv iek-iek pauVI $
$ $
$ qy iek-iek pwT krdy hn auhnW dI siqgurW jI 84 k`t idMdy hn [ goieMdvwl swihb ivKy $
$ $
$ siqgurU Amrdws jI sB ƒ jIA dwn dy rhy hn [ ijnHW gurW dy s`jy pwsy lCmI KVI rihMdI $
$ $
$ hY [ is`DIAW snmuK KVIAW rihMdIAW hn, ir`DIAW K`Øby pwsy vsdIAW hn, jo swry jogI jqIAW $
$ $
$ ƒ mohq krn vwlIAW hn qy auh gurU jI dy muKwribMd ƒ q`kdIAW rihMdIAW hn ik gurU jI $
$ $
swƒ koeI AwigAw krn pr gurU jI iqAwgI hn, pRmySr dy nwm qoN ibnW koeI cIz psµd nh»
krdy sn [ rsdW dy g`fy drvwjy qy KVHy rihMdy pr gurU jI loV Anuswr AMgIkwr krdy sn [
ijqnI rsd lYNdy aus nwl idn cVHn qoN svw pihr rwq geI q`k lµgr clwauNdy sn [ iPr
bicAw lµgr pSUAW ƒ pw idMdy sn pSUAW qoN bicAw hoieAw dirAw iv`c m`CIAw ƒ pw idMdy
sn [ rwq ƒ pwxI dy GVy vI mUDy krvw idMdy [ AYsy gurU jI inrivrqI dy mwlk sn [ jYsw ik :
bwirju kir dwihxY isiD snmuK muKu jovY ]
iriD bsY bWvWig ju qIin lokWqr mohY ]
irdY bsY AkhIau soie rsu iqn hI jwqau ]
muKhu Bgiq aucrY Amru guru iequ rµig rwqau ] ‰sveIey mhlw 3, AMg 1394Œ

gurU jI AiqAMq iqAwgI sn [ gurU jI dy drSnW ƒ jYsI koeI Bwvnw krky AwauNdw hY,
auhI pUrI krdy hn [ KMfY swierI ny sµklp kIqw ik mYƒ Ast BujI dy drSn krwaux mweI
dws ny sµklp kIqw mYƒ Bgvwn i¸Sn dy srgux srUp ivc drSn hox [ auhnW ƒ auvyN hI
drSn krwey [ ies pRkwr jYsw vI koeI aupwSk AwauNdw sI [ gurU jI ausƒ aus dy aupwSX rUp
ho ky drSn idMdy sn [ byxI pMfq dw hµkwr qoiVAw [ pRymy kohVI jYsy rwjI kIqy qy aus dw mQo
murwrI nwm r`Kky iek mMjI b^SI [
swKI—duAwby iv`c iek cODrIAW dI qlvµfI sI auQoN dw iek lµgVw isK sI [ jo ibAwsw
pwr krky hr roz gurU jI dy leI lµgr ivc SrDw nwl dhIN lY ky AwauNdw sI pr auh fµgorI
nwl qurdw sI [ iek idn ipMf dy nµbrdwr ny aus dI fµgorI Koh leI, qy do iqMn GMty iKJwauNdw
irhw, qy kihMdw gurU jI sB rogIAW dy rog nivrq krdy hn, qyrI l`q vI TIk nh» kr skdy ?
is`K ny ikhw ik mYN kdy gurU jI ƒ ikhw hI nh» [ jdoN ausny fµgorI vwps id`qI qW is`K CyqI
nwl dh» lY ky c`l ipAw [ ieDr swry lµgr iv`c sµgqW ƒ pRSwdw vrqw id`qw gurU jI A`gy
vI pros id`qw pr sµgq dyK rhI hY ik jdoN gurU jI Ckxgy qw hI As» muK iv`c grwhI pwvWgy [
pr gurU jI ies dI aufIk krdy sn, lWgrI ny ikhw hy siqgurU jI ! Awp Bojn Cko, gurU jI
kihx l`gy swfw iek SrDw vwlw is`K dh» lY ky nh» AwieAw bVI dyr qoN As» ausƒ aufIk
$ $
$ rhy hW QoVI dyr q`k is`K vI Aw phuµcw qy dh» gurW dI Byt kIqw, gurU jI ny pRSwdw Ckky ipCoN $
$ $
$ is`K ƒ bulwieAw qy ikhw BweI ! dyr ikauN l`g geI hY qW is`K ny rsqy dI swrI vwrqw d`sI $
$ $
$ ik nµbrdwr mYƒ ieauN kihMdw sI ik gurU jI qyrI l`q vI TIk nh» kr skdy qW gurU jI kihMdy $
$ $
$ ik swƒ BI qyrI l`q TIk krn dw i^Awl nh» AwieAw hY [ qUµ swh husYn pws bwhr jwh ausƒ $
$ $
$ kh» gurU jI ny ikhw hY ik myrI l`q TIk kr idE [ husYn pws jy koeI jWdw sI qW auh bhuq $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 599 \386| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ kutdw sI ieh is`K frdw-frdw pws igAw qy swrI g`l d`sI [ jdo ¸oD nwl Swh husYn ny Awpxw $
$ $
$ sloqr Bwv fµfw cu`ØikAw qW ieh fr ky B`j ipAw qy fµgorI dw i^Awl Bul igAw, qy kuJ $
$ $
$ dUr jw ky l`q TIk hoeI dyKI qW vwps Dµnvwd krn AwieAw qW Swh husYn ny ikhw l`q qW $
$ $
$ gurU jI ny Awp hI TIk kIqI hY qy AYvyN hI myry isr lweI hY [ hµs cog gRµQ iv`c swh husYn bwry $
$ $
$ AwauNdw hY [ jYsw ik : $
$ $
swh husYn PkIr inmwxw ] kIqy kOl jrUrI hI jwxw ]
swfw kµm mlwh dy nwl ] mn l`gw vyprvwh dy nwl ] ‰hµs cog gRµQŒ

AYsy gurU Amrdws jI soriT rwgxI iv`c pihly Gru=surqwl dy AMdr Sbd aucwrn krdy
hn [

syvk syv krih siB qyrI; ijn sbdY swdu AwieAw ]


hy Akwl purK AMqrjwmI jI ! syvw Bwv Dwrky, syvk bx ky siB=swry qyrI syvw krdy
hn pr syvw sPlI auhnW dI huµdI hY ijnHW ƒ Sbd dI kmweI dw swdu=Anµd AwieAw hY [
swKI—iek vwr klgIDr pwqSwh ny Awvwz mwrI ik BweI jwlm isMG ! ipAws bVI
fwFI l`gI hY aus vyly gurU jI dw gVveI BweI jwlm isMG kol nh» sI [ iek AmIr Gr dy
lVky ny lµgr ivcoN pwxI dw bwtw ilAWdw jdoN gurU jI ny aus dy koml h`Q dyKy qy puiCAw
BweI kI krdw huµdw hYN qW ies ny ikhw jI myry kol qW nOkr r`ØKy hn [ mYN kdy koeI kµm nh»
kIqw [ gurU jI ny pwxI folH id`qw qy ikhw ik syvw qoN ibnW qyrw srIr vI Apivq® hY, qy AMg
murdy smwn Apivq® hn iPr auh isK syvw krky, nwm jpky piv`q® hoieAw sI [ jYsw ik :
Awpu gvwie syvw kry qw ikCu pwey mwnu ] ‰vwr Awsw mhlw 2, AMg 474Œ
mn ƒ nIvW krky gurU dI AwigAw mMnxI hI sB qoN v`fI syvw hY [ jy sµgq iv`c mwx
krky p`Kw Pyry pwxI Fovy, Awtw pIsxw kry iPr qW ibjlI dy p`ØKy, pwxI dy nlky, Awtw pIsx
vwlIAW c`kIAW bhuq hn qy mwSkI pwxI FoNdy iPrdy hn [ jYsw ik :
mwn AiBmwn mMDy so syvku nwhI ] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 51Œ
mwx dy sihq ho ky kIqI syvw sPlI nh», ies leI mwx ƒ nivrq krn leI syvw kry
vw mwx qoN rihq ho ky syvw kry [ jYsw ik :
1. swihb qy syvku syv swihb qy ikAw ko khY bhwnw ]
AYsw ieku qyrw Kylu binAw hY sB mih eyku smwnw ]1]
$ $
‰iblwvlu mhlw 3, AMg 797Œ
$ $
$ $
$ 2. kwhU Pl kI ieCw nhI bwCY ] $
$ $
$ kyvl Bgiq kIrqn sµig rwcY ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 274Œ $
$ $
$ 3. syvw krq hoie inhkwmI ] iqs kau hoq prwpiq suAwmI ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 286Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \387| b>e 599

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ pRmysur dw nwm Awp jpy qy hornW ƒ jpwvy ieh muK syvw hY [ jYsw ik :
$
$ $
$ $
$ jnuu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY ] $
$ $
$ ‰gauVI kI vwr mhlw 4, AMg 306Œ $
$ $
$ AwpxI AwpxI kmweI hoxI cwhIdI hY iPr dUsry auqy pRcwr dw Asr huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$
$ 1. pRQmy mnu prboDY Apnw pwCY Avr rIJwvY ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 381Œ $$
2. pihlody jV AMdir jµmY qw aupir hovY CWau ]
‰vwr mlwr mhlw 1, AMg 1288Œ
jy ibRC dI jVH pihlW DrqI iv`c jµmy qW iPr au~pr CW idMdw hY iesy pRkwr pihlW Awpxy
ihrdy iv`c SrDw rUpI jVH hovy iPr dUjy au~pr Asr pwaux rUp pRCwvW pYNdw hY Pyr bolny krky
sB aupr CwieAw pYNdw hY ies pRkwr auh gurmuK syvk hY [ hy pRmySr ! swry syvk qyrI syvw krdy
hn ijnHW dI Sbd iv`c ilv l`gI hY qy Sbd dw swdu=Anµd AwieAw hY [ qy nwm dw svwd
kYsw hY [ jYsw ik :
sB rs mITy muiK lgih jw hir gux gwvY ] ‰gauVI bYrwgix mhlw 4, AMg 166Œ
iPr auhnW dI rsnw qy pRØBU dw vwsw huµdw hY [ jYsw ik :
1. pRB jI bsih swD kI rsnw ] ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 263Œ
2. nwnku khq sunhu ry logw sµq rsn ko bshIAau ]
‰jYqsrI mhlw 5, AMg 700Œ
pIpy rwjy ny sµqW ƒ puiCAw ik pRmySr sµqW dy ikQy vsdw hY auhnW ny d`ØisAw sµqW dy
nyqrW iv`c, crnW iv`c, ihrdy iv`c, rsnw qy, h`QW iv`c vsdw hY [ ihrdy iv`c ies qrHW vsdw
hY [ jYsw ik :
cIiq AwvY qW mhw Anµd ] cIiq AwvY qW siB duK Bµj ]
‰BYrau mhlw 5, AMg 1141Œ
not—ieh swrw Sbd l`gygw [ 2. dUjw crnW iv`c vsdw hY ikauNik sµq sBnW dy crnW
dI DUVI bxy rihMdy hn [ sµq msqUAwxy vwly pihlW kIrqnI j`ØQy iv`c bYiTAw krdy sn [ pr
lok roky qoN vI m`Qw tykxo nw htdy [ gurU swihb dw Adb rKx leI sµq qwibAw bYTx l`g
pey iksy ny puiCAw ik mhWpurSo quhwfy mn iv`c ieh hovygw ik mYN swirAW qoN au~cw bYTw hW,
qW mhWpurS kihx l`gy ik BweI srIr krky qW As» qwibAw bYTy hW pr swfw mn sµgq dy
joiVAW iv`c hY [ ieqnI inmrqw rKdy sn [ 3. qIjw rsnw qy pRØBU vsdw hY ikauNik rsnw qoN
$ $
$ bcn suxky hI ilv l`g jWdI hY [ 4. cOQW nyqrW iv`c vsdw hY, pMjvW h`QW iv`c vsdw hY $
$ $
$ ikauNik auh h`QW nwl syvw krdy hn [ $
$ $
$
$ ies qrHW ijnHW ƒ Sbd jpx jpwaux dw swdu=Anµd AwieAw hY auh hy pRmySr ! qyrI syvw $
$
$ krdy hn qy Awp pRmySr nh» bxdy qy gurU gRµQ swihb dy lV lgdy qy lwauNdy hn qy auh A`Ty $
$ $
$ pihr jwp krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 599 \388| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ieku iqlu ipAwrw vIsrY rogu vfw mn mwih ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 21Œ
$
$ $
$ $
$ ieauN smJdy hn [ jdoN Sbd dw rs AwauNdw hY qW ihrdy dy AMdr swry pRkwS ho jWdw hY $
$ $
$ qy swry rs iPky lgdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ PrIdw skr KMfu invwq guVu mwiKEu mWJw duDu ] $
$ $
$ sBy vsqU imTIAW rb n pujin quDu ] ‰slok PrId jI, AMg 1379Œ $
$ $
auhnW dy pws sB irDIAW isDIAW KVIAW rihMdIAW hn, auhnW ny swry dwn kr ley hn [
jYsw ik :
lwK Arb Krb dIno dwnu ] jw min visE hir ko nwmu ]1]
‰gauVI mhlw 5, AMg 202Œ

gur ikrpw qy inrmlu hoAw; ijin ivchu Awpu gvwieAw ]


mn qy ml-ivKyp, Avrn dIAW mYlW huµdIAW hn [ ijhnW ny ivchu=AMdroN hµkwr ƒ
gvwieAw=nws Bwv myt id`qw hY auhnW purSW dy srIr dI pwpW rUp mYl qy mn dI ivKypqw
qy Avrn dw pVdw nws ho jWdw hY qy aujl ho jWdy hn [ ieh mn iviSAW iv`c l`g ky mYlw
ho irhw hY AiBmwn rUp KUh iv`c mn rUp f`fU ipAw hY qy iesƒ dys=Awqmw dI ibdys=pRymSr
dI smJ nh» [ jYsw ik :
kUpu BirE jYsy dwidrw kCu dysu ibdysu n bUJ ] ‰gauVI pUrbI rivdws jIau, AMg 346Œ

Anidnu gux gwvih inq swcy; gur kY sbid suhwieAw ]1]


auh aujl mn vwly Anidnu=rwq idn iek rs inq hI scy pRØBU dy guxW ƒ gwauNdy hn
qy gurW dy Sbd krky soBnIk huµdy hn [ ijvyN swhy vwly muMfy dy mYly kpVy pw ky lok rKdy hn
ik nzr nw l`g jwvy, iesy qrHW auhnW gurmuKW dw pRmySr nwl swhw hY, imlwp hoxw hY, ies
krky Awpxy Awp ƒ gupq rKx leI bwhroN swdw-swDwrx vys rKdy hn ]1] jYsw ik :
ijn@ ptu AMdir bwhir gudVu qy Bly sµswir ]
iqn@ nyhu lgw rb syqI dyKn@y vIcwir ] ‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 473Œ

myry Twkur; hm bwirk srix qumwrI ]


hy myry Twkur=suAwmI, mwlk ! hm=As» Awp jI dy bwirk=b`cy hW qy quhwfI hI Srx q`kI
$ hY vw quhwfI hI Et hY [ $
$ $
eyko scw scu qU; kyvlu Awip murwrI ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
$
$ hy pRmySr qUµ ieko s`cw ipCy sI qy hux BI qUµ ieko s`c srUp hYN qy A`gy ƒ kyvl ieko iek $
$
$ murwrI hovygw [ vw: ieko s`cy dw sRvn krky, ieko s`c srUp dw mMnx krky iniDAwsx duAwrw $
$ $
$ kYvl moK ƒ pwieAw hY qy Awpxy srUp ƒ dyiKAw hY ]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \389| b>e 599

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jwgq rhy iqnI pRBu pwieAw; sbdy haumY mwrI ]
$ $
$ $
$ $
$ auhnW ny Sbd dI kmweI krky haumY ƒ mwirAw hY ijs ny igAwn AvsQw ivc jwg ky $
$ $
$ pRØBU ƒ pwieAw hY [ $
$ $
$
$ ArQwq—p`QrW dI Gn suKopq AvsQw huµdI hY ikauNik auhnW ƒ Bµnx qoN AgnI inkldI $
$
$ hY, ibrCW dI suKopq AvsQw huµdI hY ikauNik k`tx qoN rs inkldw hY [ pSU pMCIAW dI supn $
$ $
AvsQw hY ikauNik auhnW ƒ pwp puMn dw igAwn nh» hY, purS jwgrq AvsQw vwly mMny hn
ikauNik iehnW ƒ pwp puMn, cµgy mwVy dw swrw igAwn hY [ iesy qrHW pwmr purS Gn suKopq
pQr v`q hn [ jYsw ik :
hir jsu sunih n hir gun gwvih ] bwqn hI Asmwnu igrwvih ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 332Œ
ivSeI purSW dI ibrCW v`q suKopq AvsQw hY ikauNik pRlok dy suK leI dwn krdy hn [
jigAwsUAW dI pSU pMCIAW vq supn AvsQw hY ikauNik sµswr ƒ nwn@w rUp krky dyKdy hn [
igAwnvwnW dI jwgrq AvsQw hY [ jYsw ik :
swvDwn eykwgr cIq ] ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 295Œ
ies pRkwr jo igAwn AvsQw iv`c jwg rhy hn [ iqMnHW ny pRmySr ƒ pwieAw hY pr haumY
krky jwgRq AvsQw nh» huµdI igAwn iv`c ieh jIv nh» phuµcdw [ jYsw ik :
haumY ivic jwgRxu n hoveI hir Bgiq n pveI Qwie ]
‰pRBwqI mhlw 3, AMg 1347Œ
ies pRkwr :

igrhI mih sdw hir jn audwsI; igAwn qq bIcwrI ]


hrI dy Bgq jn igrhI mih=igRsq iv`c hI sdw auprwm rihMdy hn ikauNik auhnW ny
qq srUp igAwn dI bIcwr pRwpq kIqI hY [ igRsq iv`c hI AwdmI pUrn rih skdw hY [
ijhVy-ijhVy cwvl quK ivc rihMdy hn auh kOVy qy mYly nh» huµdy hn aunW iv`c iPr hry hox
dI SkqI huµdI hY Aqy jo cwvl quK qoN bwhr huµdy hn auh kOVy vI huµdy hn qy mYly ho ky tu`t
jWdy hn qy hry hox dI SkqI vI nh» rihMdI [ ies pRkwr jo purS rUpI cwvl igRhsq rUp quK
ivc rihMdy hn [ auh qpdy hµkwr krky iksy ƒ kOVw Srwp nh» idMdy, ivkwrW krky mYly nh»
huµdy, ivSy vwSnw krky ilv nh» tu`tdI ies krky tu`tdy nh» hn Aqy AOlwd pYdw krn dI
SkqI huµdI hY [ pr jo quK qoN inkly hoey cOlW vWg igRhsq ƒ C`f ky bwhr jWdy hn auh srwp
$ $
$ dyx rUp kOVy ho jWdy hn ivkwrW iv`c mn mYlw rihMdw hY iPr vwSnw krky ilv vI tu`t jWdI $
$ $
$ hY [ kurihqW krky pRmySr qoN tu`t jWdy hn [ ies krky igRhsq sRySt hY [ bRhmcwrI Awid swry
$
$ $
$ AwsRm igRhsq krky pldy hn [ igRhsq sB dw mu`F hY [ jYsw ik : $
$ $
$ ieik igrhI syvk swiDkw gurmqI lwgy ] $
$ $
$ nwmu dwnu iesnwnu id®Vu hir Bgiq su jwgy ]7] ‰Awsw mhlw 1, AMg 419Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 599 \390| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hrI dy Bgq jn igRhsq iv`c rihMdy hoie hI audws hn swKI :—BweI iBKwrI jI dy pu`qr $
$ dI mOq ho jwx qy BI qpVI gµF rhy hn qy pu`qr dI SwdI BI hY pr sB kuJ jwxdy hoie Bwxw $
$ $
$ mMn krky iek rs iv`c hn [ auh jwxdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mweI bwp puq® siB hir ky kIey ] $
$ $
$ sBnw kau snbµDu hir kir dIey ]1] ‰gUjrI mÚ 4, AMg 494Œ $
$ $
bYNk dy pihrydwr vWg guris`K igRhsq auqy pihrw idMdy hn pr hµkwr nh» krdy [

siqguru syiv sdw suKu pwieAw;


hir rwiKAw aur DwrI ]2]
auhnW guris`KW ny gurW dI syvw krky, ismrn krky, sdw suK srUp vwihgurU ƒ pwieAw
hY qy hrI dy nwm ƒ Dwrn krky riKAw hY vw: hir vyly pRmySr dy nwm ƒ ihrdy iv`c Dwrdy hn ]3]
pRSn :—hy gurU jI ! jo lok igRhsq C`f ky bwhr jµgl iv`c jWdy hn auhnW dI kI hwlq hY ?
i¸pw krky dso jI [

iehu mnUAw dh idis Dwvdw; dUjY Bwie KuAwieAw ]


auhnW dw ieh mn dso idSwvW ivc dOVdw hY Aqy dUjy Kwx-pIx-suµGx iv`c, dvYq Bwv
iv`c Krwb huµdw hY, BuilAw iPrdw hY [ jYsw ik :
binqw Coif bd ndir pr nwrI ]
vyis n pweIAY mhw duiKAwrI ] ‰pRBwqI mhlw 5, AMg 1348Œ

mnmuK mugDu hir nwmu n cyqY; ibrQw jnmu gvwieAw ]


auh mnmuK qy mUrK hn jo hrI dy nwm dw icMqn nh» krdy [ Awpxw mnu`Kw jnm insPl
hI gvwieAw hY [

siqguru Byty qw nwau pwey; haumY mohu cukwieAw ]3]


jykr ieh jIv gurW ƒ sµgq ivc jw ky imly qW nwm pRwpq kr skdw hY [ ijs dw gurW
ny haumY qy pRvwr dw mohu cukw id`qw auhI gurW nwl imilAw jwxo ]3] jYsw ik :

$ kbIr guru lwgw qb jwnIAY imtY mohu qn qwp ] $


$ hrK sog dwJY nhI qb hir Awpih Awip ]186] ‰slok kbIr, AMg 1374Œ $
$ $
$ $
$
$ hir jn swcy swcu kmwvih; gur kY sbid vIcwrI ] $
$
$ $
$
$ auh hrI dy jn s`cy hn qy s`cy nwm dI kmweI krdy hn ijnW ƒ gurW duAwrw Sbd dI $
$
$ ivcwr pRwpq huµdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \391| b>e 599

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awpy myil ley pRiB swcY; swcu riKAw aur DwrI ]
$ $
$ $
$ $
$ auh gurmuK Awp hI s`cy vwihgurU ny AByd kr ley hn, ijnHW ny scy nwm ƒ ihrdy iv`c
$
$ $
$ Dwrn kr riKAw hY vw: Pyr auh gurmuK hµkwr Cf ky ieauN smJdy hn ik Awpy hI s`cy pRØBU ny $
$ $
$ ikrpw krky swƒ myl ilAw hY [ As» qW inrguixAwry sI [ ies qrHW inMmRqw Dwr ky s`cy ƒ ihrdy $
$ $
$ iv`c Dwrn krky dyKdy hn [ $
$ $
nwnk nwvhu giq miq pweI; eyhw rwis hmwrI ]4]1]
siqgurU jI kQn krdy hn auhnW ny gurW duAwrw nwm lY ky giq=mukqI dI miq=isiKAw
pRwpq kIqI hY gurU jI kihMdy hn ik ieh nwm hI swfI rwis=pUMjI hY [ hy BweI ! iehI nwm vwsqv
iv`c AslI pUMjI hY [ hor sB pdwrQ nwsvµq hn [ ies leI nwm rUpI pUMjI ƒ lYxw kro [ sµswr
iv`c kbIr pRhlwd jnkwidkW vWgUµ inrlyp rih ky nwm jpo Pyr qus» vI inhwl ho jwENgy ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 601 \392| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 49 ‰Awid AMg 601Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 3 ] so isKu sKw bµDpu hY BweI ij gur ky Bwxy ivic AwvY ] $
$
$
$ AwpxY BwxY jo clY BweI ivCuiV cotw KwvY ] ibnu siqgur suKu kdy n pwvY BweI iPir $
$
iPir pCoqwvY ]1] hir ky dws suhyly BweI ] jnm jnm ky iklibK duK kwty Awpy
$ $
$ $
$ $
myil imlweI ]rhwau] iehu kutµbu sBu jIA ky bµDn BweI Brim Bulw sYNswrw ] ibnu
gur bµDn tUtih nwhI gurmuiK moK duAwrw ] krm krih gur sbdu n pCwxih mir
jnmih vwro vwrw ]2] hau myrw jgu plic rihAw BweI koie n iks hI kyrw ] gurmuiK
mhlu pwiein gux gwvin inj Gir hoie bsyrw ] AYQY bUJY su Awpu pCwxY hir pRBu
hY iqsu kyrw ]3] siqgurU sdw dieAwlu hY BweI ivxu Bwgw ikAw pweIAY ] eyk ndir
kir vyKY sB aUpir jyhw Bwau qyhw Plu pweIAY ] nwnk nwmu vsY mn AMqir ivchu
Awpu gvweIAY ]4]6]

soriT mhlw 3 ]
ieh AMØimRq bcn siqgurU Amrdws jI ny isKW dy pRSn dy au~qr iv`c aucwirAw hY ikauNik
jo vI isKW dy mn iv`c pRSn huµdw auh gurU jI ƒ dsdy qy gurU swihb au~qr dy krky is`KW dy
ihrdy ƒ SWq krdy hn [ iek idn guris`KW ny pRSn kIqw ik pRmySr vw: gurU dw ipAwrw is`K
qy sbµDI kOx ikhw jw skdw hY ? qW siqgurU mhwrwj ny au~qr iv`c ieh Sbd aucwrn kIqI
qW :

so isKu sKw bµDpu hY BweI; ij gur ky Bwxy ivic AwvY ]


hy BweI ! ijhVw gurU dI Bwxy=AwigAw iv`c AwauNdw hY auhI gurU kw is`K, sKw=ipAwrw
im`qr qy sbµDI ikhw jw skdw hY [ jYsI ik gurU dI AwigAw hY [ jYsw ik :
1. gurmuiK nwmu dwnu iesnwnu ] ‰rwmklI mhlw 1, AMg 942Œ
2. swbq sUriq dsqwr isrw ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1084Œ

ik guris`K nwm jpy, Drm dI ikrq iv`ØcoN dwn kry, AMØimRq vyly auT ky ieSnwn kry rom
Awidk ktwaux qoN bc ky Awpxy Awp ƒ swbq sUrq r`ØKy, isr qy dsqwr sjwvy [ kbIr jI
$ ny ikhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr jYsI aupjI pyf qy jau qYsI inbhY EiV ] $
$ $
$ hIrw iks kw bwpurw pujih n rqn kroiV ] ‰slok kbIr jI, AMg 1372Œ $
$ $
$ ijvyN mu`F qoN koml lgr pYdw huµdI hY, jy inrivGn isry cVH jwvy qW bVI suµdr l`kVI $
$ $
$ bx jWdI hY [ iesy qrHW dyh-rUpI lgr mwqw dy grB rUp mu`F qoN pYdw huµdI hY [ jdoN jµmdy hW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \393| b>e 601

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ audoN koeI Aml, cuglI, inMdw Aqy ivkwrW Awid dI koeI Awdq nh» huµdI [ ies krky b`cw $
$ $
$ swirAW ƒ ipAwrw l`gdw hY pr v`fw ho ky kusµgq iv`c pYx nwl ivgV jWdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ jo jYsI sµgiq imlY so qYso Plu Kwie ] ‰slok kbIr jI, AMg 1369Œ $
$ $
$ pr ijvyN pYdw hox vyly dvYS qoN rihq huµdw hY ausy qrHW aumr dy EiV=AMq q`k inB jwvy $
$ $
$ qW iPr hIrw=mnu`Kw dyh iks dI ivcwrI hY auhnW dy srIr dy brwbr kroVW hI rqn vq dyvI $
$ $
dyviqAW dIAW dyhW nh» ho skdIAW [ AYsy Amolk jIvn vwlw gurmuK bx jWdw hY qy jo kys
munw ky Awpxy Awp ƒ bdSkl bxwauNdy hn auhnW bwry ikhw hY [ jYsw ik :
kbIr mnu mUMØifAw nhI kys muMfwey kWieÁ ]
jo ikCu kIAw so mn kIAw mUMfw mUMfu AjWie ] ‰slok kbIr jI, AMg 1369Œ
jy mn rUpI isr dy sµklpW rUpI kys ivcwr rUpI kYNcI nwl k`Øty nh» hn qW iPr isr dy
muMfn nwl mukqI pRwpq nh» huµdI jy isr munwaux nwl mukqI pRwpq huµdI qW iPr :—
1. mUf muMfwey jo isiD pweI ] mukqI Byf n geIAw kweI ]2]
‰gauVI kbIr jI, AMg 324Œ
2. mUMØif muMfwieAY jy guru pweIAY hm guru kInI gµgwqw ]
‰gauVI cyqI mhlw 1, AMg 155Œ
jy kys k`tx qoN gurU Dwrn huµdw hY qW ihMdU m`q iv`c mwqw-ipqw mrx qoN gµgw qy jw ky
B`dx krwauNdy hn, gµgw qy nweI ivhVy jw krky isr muMnwauNdy hn Pyr qW nweI hI gurU bx
gey ijs bwbq gurU swihb jI kQn krdy hn :
mn ry gihE n gur aupdysu ]
khw BieE jau mUfu mufwieE Bgvau kIno Bysu ] ‰soriT mhlw 9, AMg 633Œ

gurmq iv`c qW AYsI AwigAw hY ik bwhroN qW swbq sUrq rKky dsqwr sjwauxI hI hY
pr AMdroN vI AwigAw iv`c rhx rUp swbq sUrq r`KxI hY, mnm`q nh» krnI qy hr vyly gurmuK
rihxw hY Aqy AMqSkrx rUp isr au~qy SrDw rUp dsqwr sjwauxI hY hy BweI ! auh is`K hY [
iesy qrHW gurisK ny kCihrw Dwrn krnw hY, kCihry qoN ibnW lµgotI, DoqI Awid dw koeI
pVdw nh»
iek isK lVkI dI lwS puls ny nihr ivcoN k`FI ijs dy srIr au~qy kCihry qoN ibnW
hor bsqr nh» sI, ieh dyKky iek AMgryz A&sr ny ikhw ik Dµn gurU goibMd isMG jI hn ijnHW
$ ny is`KW ƒ kCihrw b^iSAw hY jo ik ijauNdy qy mry dw pVdw rKdw hY [ guris`K vwsqy hukm $
$ hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ sIl jq kI kC phir pkVo hiQAwrw ] ‰BweI gurdws, vwr 41, pauVI 15Œ $
$ $
$ kCihrw pihn ky jq rKy, sIl suBw rKy qy igRhsqI leI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ eykw nwrI jqI hoie pr nwrI DI BYx vKwxY ] ‰BweI gurdws jI, vwr 6, pauVI 8Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 601 \394| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qy ibhµgm leI AsUl hY ik A`T pRkwr dy ivSy qoN b`c ky rhy [ $
$ $
$ kVw—mn ƒ kV ky rKy, h`QW nwl corI nw kry qy XwrI Awid BYVy kµm nw kry [ hy BweI ! $
$ $
$ auh isK hY hor corW, XwrW, bwry bhuq burw hwl ikhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ cor jwr jUAwr pIVy GwxIAY ] $
$ $
$ inMdk lwieqbwr imly hV@ vwxIAY ] ‰vwr mlwr mhlw 1, AMg 1288Œ $
$ $
jo inMdk cugl hn auhnW dy pYrW ƒ kwT dI hVI=byVI pweI jWdI hY jW mMfI iv`c do
ik`ly g`f ky ivckwr r`sI pw ky aus nwl psU bµnHdy hn ausƒ vI hVI kihMdy hn, iesy qrHW
rwg dYÍK dy do ik`ly g`fy hn, Awsw rUpI r`sI pweI hY, vwSnW rUpI kVIAW jIvW dy mn rUp pYrW
ƒ pw ky swry jIv bµnHy hn [ jYsw ik :
nkˆØI vFˆØI lwieqbwr ]2] ‰vwr mlwr mÚ 1, AMg 1288Œ
qy js rUpI n`k v`F ky Bwv aus iv`c surwK krky Apjs dI r`sI pweI jWdI hY [ ies leI
jy iehnW qoN bcxw hY qW [ jYsw ik :
siqgur AwgY sIsu Byt dyau jy siqgur swcy BwvY ] ‰quKwrI mhlw 4, AMg 1114Œ
siqgurU dI AwigAw mMn ky sIs smyq Awpxw sB kuJ gurU ƒ Arpx krky rihq r`ØKy mMdy
krmW qoN Awpxy Awp ƒ bcwvy jy siqgurU ƒ Bw gey qW sB kuJ pRwpq ho jwvygw [ ies leI
AMdrlI rihq vI r`ØKy, mn krky icMqn kry, srIr krky, SuB krm, syvw kry, bwxI krky vI
kIrqn Bjn kry [ jYsw ik :
isKI isiKAw gur vIcwir ] ndrI krim lGwey pwir ] ‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 465Œ
ijnHW ny gurU dI vIcwr duAwrw isiKAw is`KI hY auhnW ƒ ndrI=pRmySr ny krim=b^iSS
krky sµswr smuMdr qoN mukqI rUp iknwry au~qy pwr lµGw id`qw hY [ keI lok kysW iv`ØcoN Dauly
hI cugdy rihMdy hn, klPW lwauNdy hn [ jYsw ik :
jy jrvwxw prhrY jru vys krydI AweIAY ] ‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 465Œ
ijhVy Dauly cug ky ieh jrvwxw=buFypy ƒ dUr krnw cwhuµdy hn auh buFypw dUr ikvyN kr
skdy hn jru=buFypw qW Awpxw vys krdw AwauNdw hY, muK qy JurVIAW pYNdIAW ikvyN htw skdw
hY vw: jru=buFypw jo vys pltdw hY ausƒ jdoN ieh jIv rok nh» skdw qW iPr jrvwxw jm
ƒ ikvyN prhrn kr skdw hY [ ies leI kurihqW kdI vI nh» krnIAW cwhIdIAW :—hukw,
hjwmq, hlwlo, hrwm, vw qmwkU nh» vrqxw, kys hjwmq nh» krny, klmW piVAw mws nh»
Kwxw qy hrwm=pr iesqrI gvn nh» krnI [ jYsw ik :
$ 1. pr iq®A rwvix jwih syeI qwlwjIAih ] $
‰Punhy mhlw 5, AMg 1362Œ
$ $
$ 2. pr iq®A rUpu n pyKY nyq® ] ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 274Œ $
$
$
$ $
$ 3. ho pr Dn pwhn quil iq®Xw pr mwq hmwrY ]58] ‰sRI dsm gRµQ, pMnw 852Œ $
$ $
$ 4. suiD jb qy hm DrI bcn gur dey hmwry ] $
$ $
$ pUq iehY pRn qoih pRwn jb lg Gt Qwry ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \395| b>e 601

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ inj nwrI ky swQ nyhu qum in`q bFYXhu ]
$
$ $
$ pr nwrI kI syj BUil supny hUµ n jYXhu ] ‰sRI dsm gRµQ, pMnw 842Œ
$
$ $
$ $
$ ies qrHW auhI pRmySr dw sKw=ipAwrw qy gurU dw is`K BI auhI hY jo AwigAw iv`c cldw hY [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ 1. Dnu Dnu siqgurU imq®¶ hmwrw $
$ $
ijin hir nwm isau hmwrI pRIiq bxweI ] ‰vfhµs kI vwr mhlw 4, AMg 594Œ
2. gurmiq pMc sKy gurBweI ] ‰mwrU mhlw 1, AMg 1041Œ
ijvyN Arjn Bgvwn i¸Sn dw sKw=ipAwrw sI [ gurU klgIDr dy pMj sKy=ipAwry sn [
bµDp=sbµDI ijvyN klgIDr dy sµgo SWh, mwmw i¸pwl cµd jI Awid sbµDI sn [ Brw-ijvyN gurU
Arjn dyv jI dy ipRQI cµd, mhwdyv Brw sn [ iesy qrHW ipAwrw, sbµDI qy Brw auhI hY jo gurW
dy Bwxy iv`c cldw hY [
swKI—sRI cµd, lKmI dws gurU jI dy spu`qr sn, pr AwigAw nh» mMnI qy gurU jI ny
cUhI su`tx dI prK, gµdy pwxI iv`ØcoN ktorw kFwaux Awid dI prK kIqI [ pr gurU AMgd dyv
jI hI prK iv`c pUry auqry qy AwigAw mMnI qy gurqw g`dI dy mwlk bxy sn [ jYsw ik :
puq®I kaulu n pwilE kir pIrhu kµn@ murtIAY ]
‰rwmklI kI vwr rwie blvµf qQw sqY fUim AwKI, AMg 967Œ
pu`qrW ny kaul=bcn nh» pwilAw auhnW ƒ gurU bnwauxw sI, pr bcn nw mMnx krky
pIrhu=gurU jI ny kµ@n=moFw moV ilAw vw: gurU jI qoN moFw moV ilAw [ vw: pRmySr dw ieh sµswr
pu`qr rUp hY ies sµswr rUpI pu`qr ny nwm jpx dy kIqy kaulu=iekrwr Anuswr AwigAw nh»
mMnI iesny grB iv`c nwm jpx dw iekrwr kIqw sI [ ies sµswr pu`qr ƒ pRmySr ny jnm-
mrn dI pIVw kr id`qI hY, Aqy jm kµn mroVdw hI rihMdw hY ies krky auhI pRmySr vw gurU
dw is`K ipAwrw sbµDI-BweI bx skdw hY jo gurW dI AwigAw iv`c cldw hY [

AwpxY BwxY jo clY BweI; ivCuiV cotw KwvY ]


hy BweI ! ijhVw purS AwpxI Kud psµdI krdw hY, mnm`q iv`c cldw hY, aultw mKOl
krdw hY ik is`KI ikhVw k`cw Dwgw hY ijhVI tu`t jwvygI [ ies qrHW kih ky kurihqW krdw
hY auh pRmySr vw: gurU qoN ivCV ky, kusµgq iv`c vw jUnW iv`c cotW KWdw hY, vw: ieQy vI qrkW
KWdw hY qy jmW dIAW, ibkwrW dIAW, nrkW dIAW cotW KWdw hY [ jYsw ik :
1. lY ky vFI dyin augwhI durmiq kw gil Pwhw hy ] ‰mwrU mhlw 1, AMg 1032Œ
$
$
$ 2. Aink pVdy mih kmwvY ivkwr ] iKn mih pRgt hoih sµswr ]
$
$ $
$
$ ‰gauVI mhlw 5, AMg 194Œ $$
$ 3. dyie ikvwV Aink pVdy mih pr dwrw sµig PwkY ]
$
$ $
$ icq® gupqu jb lyKw mwgih qb kauxu pVdw qyrw FwkY ] $
$ $
$ ‰soriT mhlw 5, AMg 616Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 601 \396| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ibnu siqgur suKu kdy n pwvY BweI; iPir iPir pCoqwvY ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! jIv siqgur=s`cy gurU qoN ibnu=bZYr kdy=kdwicq vI suK n=nhIN pwvY=pw skdw, $
$ $
$ sgoN jIv cOrwsI dy PyirAW iv`c iPr krky iPir iPir=muV muV pCoqwvY=pscwqwp krdw rihMdw $
$ $
$ hY ]1] $
$ $
$ ArQwq BwvyN ikqnI vI SkqI vwlw ho jwvy [ jYsw ik : $

prmwxo prjµq Awkwsh dIp loA is KMfxh ]


gCyx nYx Bwryx nwnk ibnw swDU n isD´qy ] ‰mÚ 5 gwQw, AMg 1360Œ

BwvyN pRmwxU ijMnW sUKm jo ky, nyqrW dy Kol@x-mIcx dy smyN iv`c AkwS s`qy dIpW iv`c,
iqMnW lokW, nO KMfw iv`c gCyx=gC+Awx gC-Awvy-c`kr lw lwvy [ pr gurU jI kihMdy hn ieqnI
SkqI dw mwlk ho ky vI swDU=sRySt gurW dI srx qoN ibnW isD´qy=mukq nh» ho skdw [
swKI—mdrws ivc iek XogI isD rihMdw sI jo qmwkU pIx l`gw lokW dI nzr bµd kr
idMdw sI [ Awpxy leI ausny iek mkwn bxwieAw sI, Aqy pihrydwr syvk mkwn dy bwhr drvwzy
Agy KVHw rKdw sI, aus pws bhuq lok AwauNdy sn [ aus XogI ny AMdroN pihrydwr q`k tYlIPUn
lgwieAw sI [ pihrydwr hr Awaux vwly purS pwsoN kwmnw pu`Cdw qy tYlIPUn rwh» XogI ƒ AMdr
pihlW hI ds idMdw [ iek is`K XogI ƒ imlx igAw, jdoN pihrydwr ny puiCAw ik iks kwmnw
leI Awey ho qW is`K ny ikhw qYƒ ikauN d`sW ? is`K dy ies qrHW kihx qoN auhnW dw Awps ivc
JgVw ho igAw qW XogI ny JgVw suxky pihrydwr ƒ ikhw iesƒ AMdr Aw jwx dyh [ jdoN is`K
XogI pws jw ky bYT igAw qW is`K ƒ syvk bxwaux leI jogI ny Cl kIqw qy Awpxy cyilAW
ƒ XogI ny ikhw ik mYN bRhm srUp hW qW cyilAw ny ikhw bRhm dy qW AMg nh» huµdy [ iesny Awpxy
swry AMg v`K-v`K kr ley, pr gurU dw is`K iPr vI pqIijAw nh» [ is`K ny inJjk ho ky ikhw
ik AY XogI ! qyry pwsoN qW qmwkU dI durgµDI AwauNdI hY qW jogI ny ausy vyly SkqI nwl sugµDI
dI mihk vµfI [ pr is`K ny iPr vI aus auqy Brosw nh» kIqw qW XogI ny ikhw ik qyrw kI
inscw hY ? is`K ny au~qr id`qw ik myry gurU jI dw ieh m`q hY [ jYsw ik :
inmK inmK kir srIru ktwvY ] qau BI haumY mYlu n jwvY ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 265Œ
qW XogI ny ikhw ik mYl qoN ibnW qW kyvl gurU nwnk swihb hI hoey hn qW is`K ny ikhw
ik mYN vI gurU nwnk dw hI is`K hW qW XogI ny aus dy crn PV ley [ ies pRkwr gurU dI Srx
$ $
$ qoN ibnW kdy vI suK pRwpq nh» huµdw [ $
$ $
$ $
$
$ hir ky dws; suhyly BweI ] $
$
$ $
$ hy BweI guris`ØKo ! jo hrI dy dws hn auh lok pRlok ivc hr qrHW krky suhyly=suKI $
$ $
$ hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \397| b>e 601

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jnm jnm ky iklibK duK kwty; Awpy myil imlweI ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
$ auhnW dy jnmW-jnmWqrW dy cwry iklivK, jYsw ik : $
$ $
$ $
$ bRhmx kYlI Gwqu kµ\kw AxcwrI kw Dwnu ] ‰slok mÚ 3, AMg 1413Œ $
$ $
$ $
$ Aqy jnm-mrn dy duK kt id`qy hn [ gurW ny Awpy hI auhnW dy icq dI ibrqI imlw leI $
$ hY vw auhnW dI ijMd Awpxy myl ivc AByd kr leI hY ]rhwau] jYsw ik : $

1. hir jn hir sµg imlq hY krq pRym kI gwQ ]


ijau fwirE iml jwq hY, nIr nIr ky swQ ] ‰Drm swSqrŒ
2. ijau jl mih jlu Awie Ktwnw ]
iqau joqI sµig joiq smwnw ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 278Œ

iehu kutµbu sBu jIA ky bµDn BweI; Brim Bulw sYNswrw ]


ieh kutµbu=pirvwr Awid jo hY ieh jIv ƒ bµDn pey hn [ vw: kutµbu=jo krmW dw pirvwr
hY ieh krm, jIvW ƒ bµDn pey hn ieh sµswr pMj pRkwr dy Brm ivc Bul igAw hY [

ibnu gur bµDn tUtih nwhI; gurmuiK moK duAwrw ]


gurW qoN ibnW krqw Bogqw dy krmW dy bµDn tu`tdy nh» hn [ jYsw ik :
Coif bhY qau CUtY nwhI ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1019Œ
kyvl gurmuKW dy hI bµDn tuty hn qy auhnW ƒ moK=mukqI dw drvwzw igAwn pRwpq ho
igAw hY, vw: auhnW gurmuKW ny duAwirAW vwly srIr qoN moK=Cutkwrw pw ilAw hY [

krm krih gur sbdu n pCwxih; mir jnmih vwro vwrw ]2]
mnmuK jIv inq nimq krmW ƒ qW krdy hn pr gurW dy Sbd dI kmweI nh» krdy [
vwr-vwr jUnW ivc jµmdy mrdy rihMdy hn vw: vwro=idnW ivc vwrw=jUnW dy drvwizAW ivc
jµm krky mrdy rihMdy hn ]2]

hau myrw jgu plic rihAw BweI; koie n iks hI kyrw ]


hy BweI ! swrw sµswr srIr dI hau=haumY qy pdwrQW dI myrw=mmqw ivc plic=Ps irhw
hY vw: aulJ irhw hY [ jYsw ik :
$ $
$ 1. kwmix loVY suienw rupw imq® luVyin su KwDwqw ] $
$ $
$ nwnk pwp kry iqn kwrix jwsI jmpuir bwDwqw ] ‰gauVI cyqI mÚ 1, AMg 155Œ $
$ $
$ 2. ieh jig mIqu n dyiKE koeI ] $
$ $
$ sgl jgqu ApnY suiK lwigE duK mY sµig n hoeI ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰soriT mÚ 9, AMg 633Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 601 \398| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3. suAwn pUC ijau hoie n sUDo kihE k kwn DrY ] ‰dyvgµDwrI mÚ 9, AMg 536Œ
$
$ $
$ $
$ ieh mn ku`qw hY, ibrqI rUpI pUC ƒ jy ByK rUpI vµJlI ivc pwvy Pyr vI suq-ibq-lok $
$ $
$ eIKxw rUp iqMn vl pey rihMdy hn qy gurmuK hox rUp isDI nh» huµdI [ sµswr dw koeI sµbµDI vI $
$ $
$ iksy dw bxdw nhIN hY [ $
$ $
gurmuiK mhlu pwiein gux gwvin; inj Gir hoie bsyrw ]
$ $
$ $
gurmuK qW pRmySr dy guxW ƒ gwauNdy hn qy scKMf rUpI mh`l ƒ pwauNdy hn vw: srUp rUp
mhl ƒ pwauNdy hn, auhnW dw Awpxy qurIAw pd rUp Gr ivc bsyrw=vsxw huµdw hY [

AYQY bUJY su Awpu pCwxY; hir pRBu hY iqsu kyrw ]3]


jo purS ieQy sµgq ivc gurW qoN aupdyS puCdw hY auh Awpxy srUp ƒ pCwx lYNdw hY iqs
dw hI hrI pRymSr hY, vw: auhnW ƒ hI hrI pRmySr pRwpq hoieAw hY [ jYsw ik :
sYÍ srUp Anµd Gn scdw ibBU AnUp ]
vwsdyv ky bwiDpq hY Awqm ieh rUp ] ‰Drm swSqrŒ
AYsy Awqm srUp ƒ gurW pwsoN is`K pu`Cx krky pCwx lYNdy hn [ pRmySr auhnW dw hY qy
auh pRmySr dy hn ]3] jYsw ik :
kbIru pUMgrw rwm Alh kw sB gur pIr hmwry ]5] ‰pRBwqI kbIr jI, AMg 1349Œ

siqgurU sdw dieAwlu hY BweI; ivxu Bwgw ikAw pweIAY ]


siqgurU jI sdw dieAwlu=i¸pwlU hn pr ibnW inSkwm krmW vw sRySt krmW qoN kI koeI
pRwpq kr skdw hY [ ieh jIv BwgW qoN hIxy hn sµgq dI syvw qW kI krnI sI KUh qy KVy
iksy ƒ pwxI vI nh» dy skdy [ jYsw ik :
Awip n dyih curU Bir pwnI ] iqh inMdih ijh gµgw AwnI ]2]
‰gauVI kbIr jI, AMg 332Œ
qy inMØidAw BgIrQ vrigAW dI vI kr idMdy hn [

eyk ndir kir vyKY sB aUpir; jyhw Bwau qyhw Plu pweIAY ]
gurU jI swirAW auqy eyk=smid®StI nwl dyKdy hn pr ieh jIv jYsw pRym qy SrDw rKdy
$ hn qYsw hI Pl pRwpq krdy hn : $
$ swKI—jdoN klgIDr jI dy mwqw AjIq kOr jI nwl gurU ky lwhOr ivKy Anµd kwrj $
$ $
$ hoey sn qW bVy BwrI bzwr l`gy qy joV mylw hoieAw [ iek cor ny Ardws kIqI ik mYN iqMn $
$ $
$ corIAW krnIAW hn [ mhwrwj jI ! ikrpw krky myrI kwmnw pUrI kro [ ies ny iqMn corIAW kIqIAW $
$ $
$ iPr lwlc krky iek corI hor kIqI [ is`KW ny ikhw hy gurU jI ! myly ivc cor bhuq hn gurU $
$ $
$ jI ny ikhw ik BweI ! cor qW iek hI hY qy ausny lwl rµg dI pgVI bµnI hY kµnI vwlI DoqI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \399| b>e 601

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pihnI hY h`Q iv`c mwlw PVI hY ausƒ pkV ky swfy pws lY Awvo [ jdoN is`KW ny ilAw ky hzUrI $
$ ivc pyS kIqw qW gurU jI ny ikhw ik qYƒ iqMn corIAW qy sµqoK nh» AwieAw iPr ies dI qlwSI
$
$ $
$ kIqI qy swry pYsy aus pwsoN inkl Awey [ iPr siqgurU jI ny iesƒ Anµdpur swihb qoN k`F id`qw $
$ $
$ sI [ iesy qrHW hI jYsI iksy dI SrDw hY qYsw Pl pwauNdw hY [ ijnHW dI sRySt SrDw hY auh cµgy $
$ $
$ Pl pwauNdy hn [ guris`KW ny pRSn kIqw ik nwm ihrdy ivc ikvyN vsdw hY qW gurU jI ny quk $
$ $
$ aucwrn kIqI :— $

nwnk nwmu vsY mn AMqir; ivchu Awpu gvweIAY ]4]6]


siqgurU jI PurmwauNdy hn ik nwm qW mn dy AMdr vsdw hY jykr mn ivcoN Awpu=Awpw
Bwv hµkwr gvw deIey ]4]6] jYsw ik :
Awpu gvwie syvw kry qw ikCu pwey mwnu ] ‰vwr Awsw mÚ 2, AMg 474Œ
ijqnw icr AMdr haumY hY auqnw icr ihrdy AMdr nwm dw vwsw nh» huµdw , jYsw ik :
haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie ] ‰vfhµsu mÚ 3, AMg 560Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 603 \400| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 50 ‰Awid AMg 603Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 3 ] ibnu siqgur syvy bhuqw duKu lwgw jug cwry BrmweI ] $
$
$
$ hm dIn qum jugu jugu dwqy sbdy dyih buJweI ]1] hir jIau i¸pw krhu qum ipAwry ] $
$
$
$ siqguru dwqw myil imlwvhu hir nwmu dyvhu AwDwry ]rhwau] mnsw mwir duibDw shij $
$
$
smwxI pwieAw nwmu Apwrw ] hir rsu cwiK mnu inrmlu hoAw iklibK kwtxhwrw ]2] $
sbid mrhu iPir jIvhu sd hI qw iPir mrxu n hoeI ] AMimRqu nwmu sdw min mITw
sbdy pwvY koeI ]3] dwqY dwiq rKI hiQ ApxY ijsu BwvY iqsu dyeI ] nwnk nwim
rqy suKu pwieAw drgh jwpih syeI ]4]11]

soriT mhlw 3 ]
ibnu siqgur syvy bhuqw duKu lwgw; jug cwry BrmweI ]
ies AMØimRq bcn duAwrw soriT rwgxI ivc prm piv``q® aupdyS bKSdy hn ik hy BweI !
siqgur=s`cy gurU ¹ syvy=syvn qoN ibnu=bZYr isRStI ¹ bhuqw=AiqAMq hI jµmx mrx dw
duKu=kSt lwgw=l`gdw º Aqy isRStI cwry jugW iv`c Brm dI BulweI hoeI BtkdI iPrdI º
ArQwq jo suK gurW dI syvw ivc hY auh sµswr ivc hor ikqy vI pRwpq nh» ho skdw [ jYsw
ik :
1. jo suKu pRB goibMd kI syvw so suKu rwij n lhIAY ]
‰gauVI : kbIr jI, AMg 336Œ
2. suK syvw AMdir riKAY AwpxI ndir krih insqwir jIau ]12]
‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 72Œ
swKI—ijs pRkwr BweI mMJ ny syvw kIqI ies dw Asl nwm qIrQw sI [ pr goq dw nwm
krky mMj jW mM\ pRis`D hoieAw [ mMj=cµdRvµsI rwjpUqW dI iek jwq, jlµDr qy huiSAwrpur izlHy
ivc ies jwq dy bhuq ipMf hn [ BweI qIrQw vI iesy jwq ivcoN sI [ jo pihlW sulqwnIAW
sI jdoN BweI mMJ ny is`KI pRwpq krky Awpxy GroN sulqwn pIr dw mukwm Fwh id`qw qW gurU
jI ny iesƒ prKxw cwihAw, pihlW ies dy GroN m`JW gaUAW Awidk pdwrQ nws ho gey [ lok
kihx l`gy ik ies ny sulqwn dI byAdbI kIqI hY qW hI kµgwl bx igAw hY qy cODrqw nws
ho geI hY, ikauNik BweI mMJ pihlW ipMf dw cODrI sI [ qy BweI mM\ Gwh Koq ky guzwrw krn
$ l`g ipAw gurU jI ny prK krn vwsqy iek is`K dy h`Q hukmnwmw ByijAw ik ie`kI rupY BweI $
$ mMJ pwsoN lY ky Awau qy hukmnwmw ie`kI rUpY lY ky iPr dyxw qW BweI mMJ ny iek loVvµd SwhUkwr $
$ $
$ ijs dy AOlwd nh» sI [ ausƒ AwpxI DI sONp id`qI qy aus qoN 21 rupey lY ky is`K ƒ id`qy [ $
$
$
$ dUjI vwr is`K Pyr hukmnwmw lY ky phuµc igAw qy Srq gurU jI ny auhI r`KI ik 21 rupY lY ky $
$ $
$ Pyr hukmnwmw dyxw [ qW BweI mM\ ny iksy bwxIey dy Gr AwpxI Gr vwlI BWfy mWjx leI $
$ $
$ gihxy r`K ky is`K ƒ 21 rupey id`qy [ qIjI vwr gurU jI ny is`K ƒ Byj ky BweI mMØJ ƒ AMØimRqsr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \401| b>e 603

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ bulw ilAw [ BweI mMJ gurU ky lµgrW vwsqy l`kVW ilAwaux dI syvw krdw qy pRSwdw lµgr $
$ ivcoN Ck ilAw kry [ gurU jI ny ksv`tI dyx leI iPr ikhw ik BweI ! aus dI syvw kI hY, jo
$
$ $
$ l`kVW dw Bwr ilAw ky rotI lµgr ivcoN Ckdw hY ieh qW mzdUrI hY syvw nh» [ aus idn qoN $
$ $
$ BweI mMJ l`kVW dy do Bwr ilAwieAw kry iek Bwr vyc ky rotI KWdw qy iek Bwr gurU ky lµgr $
$ $
$ leI dy idMdw sI [ gurU jI ny aus dI syvw ƒ Pl lwauxw sI [ iek idn bVI iBAwnk hnHyrI $
$ $
$ AweI au~Dr BweI mMJ ny l`kVW isr qy cu`kIAW hoeIAw sn qy hnyrI krky A`KW nwl kuJ nh» $
sI idsdw [ AMØimRqsr qoN iqMn mIl pry iek KUh sI [ jo A`j klH BweI mMJ dw KUh vjdw hY [
aus KUh ivc BweI mMJ if`g ipAw [ KUh ivc l`k-l`k pwxI sI [ iehnW ny KUh ivc KVy ho ky
l`kVW iB`jx qoN aupr r`KIAW [ auDr gurU jI Awpxy syvk ƒ ibpqw ivc dyK krky mMjI swihb
vwly AsQwn qoN Swm dy dIvwn ivcoN CyqI nwl auTky nµgy pYr» cl pey Aqy hor guris`KW ƒ
ikhw ik l`jW lY Awvo [ Awp bhuq CyqI c`l ky KUh qy phuµcy syvk ipCoN GoVI lY ky Awey qy
sµgqW vI ipCy Aw rhIAw sn [ gurU jI ny KUh qy KV ky ikhw ik BweI ! qUµ kOx hYN qW hyToN
auqr imilAw ik mYN gurU dw is`K hW [ siqgurU jI Awpxy is`K dI riKAw krn leI ievyN dOVy
ijs qrHW hrI hr Cyqr qy hwQI dI riKAw leI sudrSn c`kr lY ky Bgvwn Awey sI [ jYsw
ik :
kr Dry c¸ bYkuµT qy Awey gj hsqI ky pRwn auDwrIAly ]
‰mwlI gauVw nwmdyv jI, AMg 988Œ
gurU jI ny puiCAw ik BweI qUµ KUh ivc ikauN KVw hYN qW Awvwz AweI ik mYN AMDyrI krky
l`kVW smyq hI KUh ivc if`g ipAw hW [ gurU jI ny ikhw ik l`j PV ky bwhr inkl Awau [
BweI mMJ ny ikhw ik pihlW l`kVW k`ØFo qWik ieh ig`lIAW nw ho jwx [ iesy qrHW kIqw igAw
pihlW l`j pw ky l`kVW k`FIAW Pyr BweI mMJ jI inkly gurU ƒ pCwx ky BweI mMJ crnI Fih
ipAw gurU jI ny ipAwry is`K ƒ CwqI nwl lwieAw qy iPr ieh vr id`qw [ jYsw ik :
mM\ ipAwrw gurU ¹ guru mM\ ipAwrw ]
mM\ gurU kw boihQw jg lµGxhwrw ]1] ‰gur pRqwp sUrj gRMQ, rwis 2, AMsU 44Œ

gurU jI ny BweI mMJ ƒ is`KI dw jhwz bxw id`qw qy gurU jI ny ikhw ik BweI mMJ hux
qUµ koeI vr mMgxW kr qW BweI mMJ ny ikhw hy gurU jI ! myry vWg hornW qy ieqnI ksv`tI nw
lgwauxI [ ikauNik ieh ksv`tI J`lxI bhuq muSkl hY [ gurU jI ny ikhw A`Cw A`gy qoN iksy ƒ
vI AYsI ksv`tI nh» lwvWgy [ qUµ kuJ hor mMg lY, qW BweI mMJ ny ikhw hor mYƒ koeI ie`Cw nh»
hY [ gurU jI ny nON inDIAW, ATwrW is`DIAW, cwr mukqIAW bKSIAW is`KI nwm dwn qy gurU kI
$ $
$ bwxI jpujI swihb dw pwT krn vwsqy ikhw [ ikauNik jpujI dy pwT qoN ibnW is`K ƒ ies $
$ $
$ qrHW kQn kIqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ nwm DrwXo gurisKX inj; jpujI kµT n kIn ] $
$ $
$ qµdul ibn quK kwm ikh, inscl ies ibiD cIn ]32] $
$ $
$ ‰grb gµjnI stIk BweI sµqoK isMGŒ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 603 \402| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ‰ijvy cOlW qoN ibnw quK=PUs-prwlI iks kµm hY ? ies qrHW jpujI swihb kµT kIqy ibnW
$
$ $
$ is`K kI hY [ Bwv kuJ vI nh» [Œ gurU swihb qoN bKiSS pw krky iPr BweI mMJ duAwby dy kµg ipMf $
$ $
$ ivc Aw ky rihx l`gy [ iesqrI Cufw leI, swry pdwrQ Gr ivc ho gey, lµgr clwaux l`g ipAw [ $
$ $
$ hux q`k kµg ipMf ivc BweI mMJ dI loh hY [ ies pRkwr swry suK gurW ny syvw ivc hI rKy hn qy $
$ $
$ sB qoN v`fI syvw gurU dI AwigAw mMnxI hY [ ies dy brwbr hor koeI vI syvw nh» hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
1. AwigAw sm nh» swihb syvw ] ‰rmwiex qulsI jIŒ
2. gur kY igRih syvku jo rhY ] gur kI AwigAw mn mih shY ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 286Œ
ies qrHW siqgurW dI AwigAw mMnx rUp syvw nw krn krky ies jIv ƒ bhuqw duK
l`gdw hY [
ijs qrHW mUly KqRI dI gurU jI dI AwigAw nw mMnx krky s`p lVky mOq ho geI sI qy
jnm,-mrn dy gyV iv`c pY igAw sI [ BwvyN dsmy jwmy iv`c aus dI kilAwx kIqI [ pr AwigAw
nw mMnx krky bhuqw du`K pRwpq kIqw [ ies krky gurW dI AwigAw mMnx rUp syvw qoN ibnW
bhuqw du`K l`gdw hY vw: jnm mrn dw bhuq duK l`gdw hY [ qy ijsny gurU dI AwigAw mMNnx
rUp syvw kIqI hY aus bwry Purmwn hY [ jYsw ik :
1. gur syvw qpW isir qpu swru ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 423Œ
2. qpn qpu gur igAwn ] ‰Awsw rivdws jIau, AMg 486Œ
ik ijsny syvw kIqI hY, ausny swry qp kr ley hn [
swKI—iek qp`svI pwxI iv`c KVw qp krdw sI [ ausƒ jnk ny ikhw ik hux qUµ qp
Cf ky sµgq kr, qp`svI ny ikhw mYN iek swl hor ieQy KVnw hY qy bwrW swl pUry hox qy sµgq
krWgw [ jnk ny ikhw qUµ myry khy nh» l`gw mYN qW TIk hI ikhw sI [ qYƒ pwxI iv`c KVHn
dw SOk hY qW qUµ m`C bxnw kr qy iPr auh m`C bixAw iPr gurU nwnk dyv jI ny aus dI mukqI
kIqI [ ies qrHW AwigAw mMnx brwbr koeI syvw nh» jo AwigAw mMnx rUp syvw nh» krdy [
auhnW ƒ jµmx dw bhuq duK lgdw hY Aqy syvw qoN ibnW cwry jugW ivc isRStI BrmdI AweI
hY [ jYsw ik :
chu jugw kw huix inbyVw nr mnuKw no eyku inDwnw ] ‰iblwvl mhlw 3, 797Œ
vw:—cwry ju`gW iv`c jIv Brmdy hn ieauN smJ ky bynqI kry :—

$
hm dIn qum jugu jugu dwqy; sbdy dyih buJweI ]1] $
$ $
$ hy gurU jI ! As» ie`Cw BY sµjugq grIb hW, mukqI dI ie`Cw hY qy kwl dw BY hY qus» jugW $
$ jugµqrW iv`c nwm Aqy igAwn dy dwqy ho [ (siqjug iv`c bRhmw ƒ qp krn dw aupdyS id`qw $
$ $
$ sI [ qy®qy iv`c mƒ ƒ hir hir dw aupdyS id`qw sI [ duAwpur iv`c jdoN ibAws ƒ igAwrW hzwr $
$ $
$ swl dy kwrk puxy dw AiBmwn ho igAw qW iesƒ goibMd-goibMd dw aupdyS id`qw sI [ kljug $
$ $
$ iv`c SµkrwcwrIAw ny bVI ividAw pVHI pr Awqm igAwn nw hoieAw Pyr pRmySr ny AkwS bwxI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \403| b>e 603

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ duAwrw rwm-rwm dw jwp id`qw sI [) ies pRkwr jugw-jugW dy dwqy ho Awp ikrpw krky Sbd $
$ $
$ duAwrw AKMf srUp ¹ buJweI=smJw dyih=dyvo jI ]1] $
$ $
$ $
$
$ hir jIau; i¸pw krhu qum ipAwry ] $
$
$ $
$ hy hir=vwihgurU jI ! Awp swfy pRwxW dy ipAwry ho swfy qy ikrpw kro [ ijvyN mwvW ƒ pu`qr $$
$
$ ipAwry hn ieauN Bgq Awp jI ƒ ipAwry hn [ $

siqguru dwqw myil imlwvhu; hir nwmu dyvhu AwDwry ]rhwau]


hy hir=vwihgurU jI ! siqgurU nwnk dyv jI jo dwqy hn auhnW dI sµgq dy myl iv`c
imlwauxw kro jI [ jy gurU jI kihx kI lYxw hY ? auqr :—? mYƒ nwm dw Awsrw dyvo jI, hor
ir`DIAW is`DIAW dI loV nh» ]rhwau] jYsw ik :
mWgau rwm qy ieku dwnu ] ‰DnwsrI mhlw 5, AMg 682Œ

mnsw mwir duibDw shij smwxI; pwieAw nwmu Apwrw ]


hy pRØBU jI ! Awp ny ijnHW dI ivSy ivSYxI mnsw=bu`DI mwr id`qI hY vw-mnsw=ieCw Bwv
vwSnw mwr id`qI hY [ ‰Drm SwSq®W iv`c do pRkwr dI vwSnw mMnI hY [ iek SuD vwSnw Aqy dUsrI
miln vwSnw [ SuD vwSnw jnm-mrn ƒ nws krn vwlI hY miln vwSnw jnm-mrn dyx vwlI
hY [ miln vwSnw iqMn pRkwr dI kQn kIqI hY (suq-ibq-lok eIKxw qInI) suq=pu`qr vwSnw,
ibq=Dn dI vwSnw Aqy lok vwSnw ik swry lok myrI aupmw krn [ Drm Swsq® iv`c hor pRkwr
krky vI iqMn vwSnw kQn kIqIAW hn Ý. lok vwSnw, Þ. Swsq® vwSnw :—ieh Agy iPr iqMn
pRkwr dI hY (a) pwT vwSnw :—ik myrw koiel jYsw suµdr pwT hovy myry jYsw pwTI hor koeI nw
hovy [ (A) ADXYn vw-ArQ vwSnw :—ik mYN swry SwSq® pVH lvW (e) AnusTwn vwSnw :—krm
krn dI vwSnw ik mYN ieh vI krm kr lvW, ieh vI kr lvW [ ß. dyh vwSnw :—dyh AiDAws,
dyh ƒ Awpxw srUp mMn ky iesƒ suµdr bxwaux iv`c l`gy rihxw ik mYN swirAW qoN suµdr hovW [Œ
ieh mnsw=vwSnW ijnHW dIAW mwr id`qIAW hn auhnW dI duibDw=dvYq shjy hI smwA geI
hY Bwv nws ho geI hY [ jYsw ik :
1. iein duibDw Gr bhuqy gwly ] ‰mwrU mhlw 1, AMg 1029Œ
2. AYsw koie ij duibDw gvwvY ] iesih mwir rwj jogu kmwvY ]
... ... ... ... ...
$ jo iesu mwry soeI sUrw ] jo iesu mwry soeI pUrw ]
$
‰gauVI mÚ 5, AMg 237Œ $
$
$ $
$ jo iesu mwry soeI jqI ] jo iesu mwry iqsu hovY gqI ]3] $
$ $
$ ‰gauVI mhlw 5, AMg 237Œ $
$ $
$ duibDw iv`c socdw hY ik KyqI krW jw sudwgrI krW [ AYsw duic`qw-px ijnHW dw smwA $
$ $
$ jWdw hY [ auhnW ny Apwr pRmySr dy nwm ƒ pw ilAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 603 \404| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qU drIAwau dwnw bInw mY mCulI kYsy AMqu lhw ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 25Œ
$
$ $
$ nwm, prikrqI dy pwrwvwr qo N rihq hY [ $
$ $
$ $
$
$ hir rsu cwiK mnu inrmlu hoAw; iklibK kwtxhwrw ]2] $
$
$ $
$ ijnHW ny hrI dy nwm rs ƒ cwiK=Dwrn kIqw hY auhnW dy AMdroN Sbd, sp`rS, rUp, rs, $
$ $
$ gµD Awid ivSy imt gey hn qy mn ml, ivKyp, Avrx dI mYl qoN rihq ho igAw hY [ nwm $
kYsw hY ? cwry iklibK=bjr pwpW ƒ k`tx vwlw hY [

sbid mrhu iPir jIvhu sd hI; qw iPir mrxu n hoeI ]


hy gurisKo ! gurW dy Sbd dI kmweI krky jIvq Bwv qoN mrnw kro, Koty suBwvW ƒ iqAwgxw
hI mrxw hY Pyr sdw hI ijauNdy rhogy [ jYsw ik :
1. nw Ehu mrY n hovY sogu ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 9Œ

2. jIvno mY jIvnu pwieAw gurmuiK Bwey rwm ] ‰Awsw mhlw 4, AMg 442Œ

ijvyN gµgw iv`c nwly iml ky gµgw dw rUp ho jWdy hn [ jYsw ik :


1. ijau mIih vuTY glIAw nwilAw toiBAw kw jlu jwie pvY
ivic sursrI sursrI imlq pivq¶ pwvnu hoie jwvY ]
‰iblwvl vwr, mhlw 4, AMg 855Œ
ies pRkwr hI glIAw vq sUdr, nwly vq vYs, toBy vq C`qrI sB gurW dI BgqI rUp
gµgw iv`c iml ky AByd ho jWdy hn iPr auhnW dw mrnw nh» hovygw [ mrnw vI keI qrHW dw
hY ? sQUl dyh qoN sUKm dyh dw ivjog hoxw hI AigAwnIAW ny mrxw mMinAw hY [ siqgurW dy
nwm dy Bul jwx ƒ mrnw mMØinAw hY [ jYsw ik :
1. mrxµ ibsrxµ goibdh ] jIvxµ hir nwm D´wvxh ]
‰mhlw 5 gwQw, AMg 1361
2. AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 9Œ

swKI—iek sµq ny ikhw ik mYN hr roz iek pihr mrdw hW s`q pihr ijaUNdw hW [ lokW
ny puiCAw ikvyN ? ausny disAw jdoN mYN iek pihr sONdw hW qW aus vyly mYN Awpxy Awp ƒ mirAw
smJdw hW qy s`q pihr Bjn krdw hoieAw ijaUNdw smJdw hW [ iPr mhWpurS hor d`sx l`gy
$ ik jdoN kusµgI imldy hn audoN mry smJdy hW qy jdoN sµgq iv`c iml ky ismrn krdy hW, audoN $
$ ijauNdy hW [ ies leI Sbd dI kmweI krky mwVy suBwA rUpI l`Cx mwrnw kro iPr sdw jIvn $
$ $
$ pdvI ƒ pwvogy auh srUp, jIvn pRwpq jo jwvygw ijhVw ik kdy nws nh» hovygw [ $
$ $
$ $
$
$ AMØimRqu nwmu sdw min mITw; sbdy pwvY koeI ]3] $
$
$ $
$ jo ieh s`cy pRmySr dw AMØimRq nwm hY ieh sdw mn ƒ mITw lgdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \405| b>e 603

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sBy vsqU kauVIAw scy nwau imTw ]
$
$ $
$ swdu AwieAw iqn hir jnW ciK swDI ifTw ] ‰vwr gauVI mhlw 5, AMg 321Œ
$
$ $
$ $
$ ieh AMØimRq nwm mn ƒ AYsw mITw l`gdw hY, ijvyN swry rs iek`Ty krky rsnw nwl lweIey, $
$ $
$ ieqnw suAwd rsnw nwl nwm aucwrn dw AwauNdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ imTw so jo Bwvdw sjxu so ij rwis ] ‰gUjrI vwr mhlw 3, AMg 517Œ $
$ $
Asl iv`c imTI cIz auhI hY jo mn ƒ BwauNdI hovy, AmlI purS ƒ APIm im`TI l`gdI
hY Aqy jlybIAW kauVIAW lgdIAW hn iesy qrHW gurmuKW dy mn ƒ, Amr krn vwlw nwm
im`Tw lgdw hY [ jYsw ik :
nwnk jin vIcwirAw mITw hir kw nwau ] ‰gauVI vwr mhlw 5, AMg 320Œ
pr Sbd dI kmweI krky, gurW dy Sbd aupdyS krky koeI hI nwm ƒ pRwpq krdw hY ]3]
jYsw ik :
kotn mY nwnk koaU nwrwien ijh cIiq ]24] ‰slok mhlw 9, AMg 1427Œ

dwqY dwiq rKI hiQ ApxY; ijsu BwvY iqsu dyeI ]


Akwl purK AMqrjwmI dwqw hY [ jYsw ik :
ieku dwqw sBu jgqu iBKwrIAw ] ‰kwnVw vwr mhlw 4, AMg 1313Œ
nwm qy igAwn dI dwq Awpxy h`Q iv`c rKI hY Bwv Awpxy ADIn rKI hY ijs AiDkwrI
dI SrDw Bwvnw vw: syvw Bw jWdI hY ausƒ bRhm igAwn dI dwq idMdw hY [ jYsw ik :
iehu iprm ipAwlw Ksm kw jY BwvY qY dyie ] ‰vwr rwmklI mÚ 3, AMg 947Œ
srDw vwnµ lBqy igAwnµ ] ‰Drm Swsq®Œ

nwnk nwim rqy suKu pwieAw; drgh jwpih syeI ]4]11]


siqgurU jI kQn krdy hn ik jo gurmuK nwm iv`c rqy hn auhnW ny suK srUp ƒ pwauxw
kIqw hY [ ‰vwihgurU hI bIj mMq® hY [Œ jYsw ik :
jwiq Ajwiq jpY jnu koie ] jo jwpY iqs kI giq hoie ]3]
‰BYra u mhlw 5, AMg 1150Œ
auh drgwh iv`c jwpih=jwxy jWdy hn vw: dr Bwv ihrdy rUp gwh=AsQwn iv`c auh
$ srUp ƒ jwx lYNdy hn vw: gwh=sµswr dr=Aµdr auh gurmuK pRgt hI jwxy jWdy hn ]4]11] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 605 \406| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 51 ‰Awid AMg 605Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 4 ] Awpy kµfw Awip qrwjI pRiB Awpy qoil qolwieAw ] Awpy $
$
$
$ swhu Awpy vxjwrw Awpy vxju krwieAw ] Awpy DrqI swjIAnu ipAwrY ipCY tµku $
$
$
$ cVwieAw ]1] myry mn hir hir iDAwie suKu pwieAw ] hir hir nwmu inDwnu hY ipAwrw $
$
$
guir pUrY mITw lwieAw ]rhwau] Awpy DrqI Awip jlu ipAwrw Awpy kry krwieAw ] $
Awpy hukim vrqdw ipAwrw jlu mwtI bµiD rKwieAw ] Awpy hI Bau pwiedw ipAwrw
bµin bkrI sIhu hFwieAw ]2] Awpy kwst Awip hir ipAwrw ivic kwst Agin
rKwieAw ] Awpy hI Awip vrqdw ipAwrw BY Agin n skY jlwieAw ] Awpy mwir
jIvwiedw ipAwrw swh lYdy siB lvwieAw ]3] Awpy qwxu dIbwxu hY ipAwrw Awpy
kwrY lwieAw ] ijau Awip clwey iqau clIAY ipAwry ijau hir pRB myry BwieAw ]
Awpy jµqI jµqu hY ipAwrw jn nwnk vjih vjwieAw ]4]4]

soriT mhlw 4 ]
auQwnkw :—ieh AMØimRq bcn siqgurU rwmdws jI mhwrwj ny soriT rwgxI iv`c aucwrn
kIqw hY [ siqgurU jI sRI AMØimRqsr swihb iv`c suBwiemwn ho rhy sn [ jYsw ik :
bYTw soFI pwiqswhu rwmdwsu siqgurU khwvY ] ‰BweI gurdws vwr 1, pauVI 47Œ
siqgurU jI ny 1621 ib¸mI iv`c AMØimRqsr dw c`k bµinAw ijs AMØimRqsr iv`c kwvW
qoN hµs bxdy hn [ jYsw ik :
AMØimRq sru siqguru siqvwdI ijqu nwqY kaUAw hµsu hohY ]
‰gUjrI mhlw 4, AMg 493Œ
iek idn gurU rwmdws jI mhwrwj duK BµjnI byrI Q`ly bYTy drSn dy rhy sn, sRI AMØimRqsr
dI kwr syvw huµdI ƒ suxky dySW pRdySW qoN sµgqW Awpxy Awp ƒ sPl bxwaux leI auqSwh
nwl Aw rhIAW sn [ dyv lok iv`c ieMd® ƒ vI gurW dI syvw krn dw auqSwh pYdw hoieAw qy
swry dyvI-dyviqAW smyq dyviqAW dw rwjw ieMd® siqgurU rwmdws jI dI Srx iv`c AwieAw
ijvyN ik gurU Arjn dyv jI smyN Bgvwn Awp srgux srUp Dwr ky kwr syvw leI Awey sn,
ies pRkwr hI ieMdr vI dyviqAW smyq pu`ØijAw, iesny Aw krky bynqI kIqI ik gurU rwmdws
jI mhwrwj ! siqjug iv`c iblocn, mWDwqw, Aqy mYN iqMny hI aupdyS lYx leI bRhmw jI dy pws
$ $
$ gey bRhmw ny swƒ iqMnW ƒ dw-dw-dw d`dy A`KrW rwh» ieko hI aupdyS id`qw [ As» ikhw swƒ $
$ $
$ smJ nh» AweI ies leI Awp hI ikrpw krky iehnW A`KrW dw Byd d`Øso [ qW bRhmw ny ikhw $
$ $
$ hy (1) iblocn ! qyrI bu`DI dYNqW vwlI hY qUµ pwp nw kirAw kr ihMsw krnI C`f ky dw=dieAw $
$ $
$ kirAw kr (2) mWDwqw ƒ ikhw ik qyry pws rwj dI ibBUqI dy pdwrQ hn qUµ grIbW qweIN $
$ $
$ dw=dwn kirAw kr (3) Aqy mYƒ ikhw hy ieMdr ! qUµ iviSAw ivkwrW iv`c sVdw rihMdw hYN ies $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \407| b>e 605

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krky dsW ieMdirAW dw dw=dmn kr [ pr bRhmw qoN ieMdrIAW dmn krn dw aupdyS lY ky mYN
$
$ $
$
$ kmw nw sikAw Aqy goqm irKI dy Gr jw ky hzwr BgW dw dwn vI pRwpq kIqw iPr bRhspq $
$
$
$ ny rwm khw ky myrw hzwr BgW dw kohV dUr kIqw pr hy mhwrwj mYƒ iviSAW vloN SWqI nh» $
$
$
$ imlI [ hy gurU swihb jI ! Awp jI ikrpw krky mYƒ srovr dI kwr syvw krn dI AwigAw bKSo $
$
$
$ Aqy Awpxy muKwribMd qoN prm pivq® aupdyS bKSo ijs krky mYN pwpI vI mukq ho jwvW qW siqgurU $
$
$ rwmdws jI ny Cy SbdW iv`c ieMdr ƒ au~qm AiDkwrI jwx krky aupdyS id`qw ijnHW ivcoN ieh $
cOQw Sbd hY ieMdr ny bynqI kIqI sI ik hy gurU jI ! dYNq mYƒ bhuq duKI krdy hn [ Awp jI
jdoN scKMf ipAwny krogy qW myrI svrgpurI iv`c crn pw ky, iPr Awp scKMf ƒ jwxw ieMd®
dy pRym ƒ dyK krky gurU jI scKMf jwx l`gy svrg purI ivcoN ho ky gey sn [ jYsw ik :
dyv purI mih gXau Awip prmysÍr BwXau ]
hir isMGwsxu dIAau isrI guru qh bYTwXau ] ‰sveIey mhlw 5, AMg 1409Œ
ieMdr pRqI aupdyS siqgurU jI krdy hn :—

Awpy kµfw Awip qrwjI; pRiB Awpy qoil qolwieAw ]


kµfw hlkIAW cIzW sonw Awidk qolx leI huµdw hY, qkVI BwrIAW cIzW, ijnsW Awid
qolx dy kµm AwauNdI hY [ pRmySr Awpy hI kµfw hY, Awpy hI qrwjI=qkVI hY, Awp hI qoil=vtw
rUp hY Aqy Awp hI vitAW ƒ pw ky pRØBU qulwauNdw hY [ ies pRkwr pRmySr swry Awpxw Awp rUp
hY vw: pyRm rUp kµfw vI Awp hI hY qy Awp hI igAwnvwn ho ky qulx vwlw hY [ ijsƒ pRym dI
Kyf Kyfx dw cwau huµdw hY auh BgqI rUpI glI iv`c inmrqw rUp qlI qy hµkwr rUp isr ƒ
rK krky qulx vwlw hY [
swKI :—ijvyN pRym rUpI kµfy dy sihq ho ky bwbw dIp isMG jI dmdmy swihb qoN gurisK
mrjIviVAW dI POj lY ky Awey [ qrn qwrn swihb Ardws krky sRI AMØimqsr iv`c iglHijAW
au~qy cVHweI kIqI [ pihlW bwbw nOD isMG jI ShId hoey iPr jhwn Kwn not :—‰ieiqhws iv`c
iemwn Kwn vI keI jgHw AwauNdw hYΠAqy bwbw dIp isMG jI dovW dy sWJy vwr nwl dovW dy
sIs DV qoN Al`g ho gey [ ieh vyK ky jQydwr n`Qw isMG jI ny ikhw bwbw jI ! quhwfw pRx
qW AMØimRqsr jw ky sIs Byt krn dw sI qW bwbw jI ausy vyly sIs qlI qy r`K ky jµg krdy
Agy vDx l`gy [ ieh dyKky igljy frdy mwry dOV gey ik isKW dIAW qW DVW vI jµg krdIAW
AwauNdIAW hn [
ijs bwbw dIp isMG jI ny gurU gRMQ swihb dIAW cwr bIVW dmdmy swihb vwly AslI
$ srUp qoN ilKIAW, keI kihMdy hn dmdmy swihb vwlw AslI srUp kwbl iv`c hY, keI kihMdy $
$
$ hn ik jµg iv`c Alop ho igAw, keI kihMdy hn ik bihrwmpur iv`c hY, pr bihrwmpur iv`c $
$
$ qW BweI bµno vwlI bIV peI hY [ jo kuTwly ngr iv`c srUp hY auh srUp vI dmdmy swihb vwly $
$ $
$ AslI srUp dw auqwrw hY jo kuTwly dy jQydwr suDw isMG ny auQy suBwiemwn kIqw [ ies srUp $
$ $
$ ivcoN bwbU qyjw isMG BsOV vwlw rwgmwlw dw p`qrw blyf nwl pwV ilAwieAw sI [ ies pRkwr $
$ $
$ bwbw dIp isMG jI ny ib¸mI sµmq 1817 iv`c ShIdI pwauxw kIqI Aqy aus vyly kul 88 isMG $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 605 \408| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ShId hoey sn [ jµg ij`q ky isMGW ny lwhOr qoN iglijAW ƒ Gyr ky ilAWdw, qy swrI srovr $
$ $
$ dI im`tI auhnW qoN kFvweI [ iPr isMGW ny iqMnW swlW iv`c 1821 ib¸mI sµmq q`k swrw hirmMdr $
$ $
$ swihb iqAwr kr id`qw sI [ ies pRkwr pyRm rUp kµfw vI hY Aqy kµfy qy guris`K rUp ho ky qulx $
$ $
$ vwlw vI Awp hI hY [ BgqI vw bu`DI rUp q`kVI vI Awp hI hY [ ijvyN q`kVI qy swry pdwrQ $
$ $
$ qoly jWdy hn ieauN AigAwn, pRmwn Awid sihq swry sµsy cuky jWdy hn [ jYsw ik : $
$ $
1. Bgiq ibnw shsw nh cUkY gur ieh Bydu bqwvY ] ‰iblwvlu mhlw 9, AMg 830Œ
2. BgqI qoiKq dIn i¸pwlw guxy n ikq hI hY iBgw ]13]
‰mwrU mhlw 5, AMg 1083Œ
3. Ktu krmw qy duuguxy pUjw krqw nwie ]
rµgu n lgI pwrbRhm qw srpr nrky jwie ]5] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 70Œ

4. kih nwmw ikau pweIAY ibnu Bgqhu Bgvµqu ]241] ‰slok kbIr AMg 1377Œ
5. hir kI thl krq jnu sohY ] qw kau mwieAw Agin n pohY ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 190Œ
ies qrHW BgqI vw bu`DI rUp q`kVI vI Awp hI hY, swsq® pRmwx dw ivcwr rUp qoil=v`tw
vI Awp hI hY, Awpy hI Awpxy Awp ƒ ivcwr rUp v`Øty nwl qulwieAw hY [ jYsw ik :
1. koie n AwKY Git haumY jweIAY ] ‰vwr mwJ mhlw 2, AMg 146Œ

2. ijin jwqw so iqs hI jyhw ] Aiq inrmwielu sIJis dyhw ]


‰rwmklI mhlw 1, AMg 931Œ

Awpy swhu Awpy vxjwrw; Awpy vxju krwieAw ]


pRmySr Awp hI SwhUkwr hY, Awp hI vpwr krn vwlw vxjwrw=vpwrI hY qy Awp hI dlwl
rUp ho ky sOdw krwauNdw hY [ jYsw ik :
swih pTwieAw swhY pwis ] Amol rqn Amolw rwis ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 372Œ
SwhUkwr pRmySr ny isK vxjwry ƒ gurU rUp SwhUkwr pws ByijAw hY [ vxj krn leI Amol
hI nwm rUp vsqU hY Aqy Amolk hI is`K pws SrDw rUpI pUMjI hY [ ies pRkwr Awp hI pRmySr
rUp SwhUkwr hY Awp hI isK rUpI vxjwrw hY, Awpy hI nwm jpx jpwaux dw vpwr gurU ho ky
krwaux vwlw hY [ vw: gurU rUp SwhUkwr vI Awp hI hY, Awpy hI vxjwrw=AiDkwrI is`K hY qy
$ Awp hI bRhm igAwnI ho ky nwm jpx jpwaux dy vxj ƒ krwaux vwlw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau hukim mMØinAY pweIAY ] $
$ ‰rwmklI mhlw 3, AMg 918Œ $
$
$
$ $
$
$ Awpy DrqI swjIAnu ipAwrY; ipCY tµku cVwieAw ]1] $
$
$ $
$
$ ipAwry pRmySr ny Awp hI DrqI Awid pMj q`qW ƒ swijAw hY tµku=ie`k v`tw jo swFy cwr $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \409| b>e 605

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mwsy dw huµdw hY [ ‰not :—cwr mwsy vw swFy iqMn mwisAW dw tµk vI mMØinAw hYŒ vwk rUpI tµk $
$ $
$ ipCy cVHw ky l`KW ¸oVW mx dy Bwr dI DrqI vwk rUpI tµk dy brwbr qol id`qI hY vw: ieh $
$ $
$ swrI DrqI vwk rUpI tµk qy cVHw ky swj id`qI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. kIqw pswau eyko kvwau ] ‰jpujI swihb, AMg 3Œ $
$ $
$
$ 2. ipRQmY EAMkwr iqn khw ] so Dun pUr jgq mo rhw ] ‰sRI dsm gRMQ, pMnw 158Œ $
$
ijs qrHW swFy cwr mwsy dw tµk mMØinAw hY iesy qrHW EAMkwr BI swFy cwr mwqrw dw snk
snµdn dy m`q ivc mMØØinAw hY=Awkwr, aukwr, mukwr pun, ArD ibMd dw vwc Bwg qy Apwr
cyqn hY ieauN swFy cwr mwqrw dw bxdw hY [ jYsw ik :
EAMkwir auqpwqI ] kIAw idnsu sB rwqI ]
vxu iq®xu iq®Bvx pwxI ] cwir byd cwry KwxI]
KMf dIp siB loAw ] eyk kvwvY qy siB hoAw ]1] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1003Œ
vw: sq BUmkW rUpI DrqI vI Awp hI pRmySr ny swjI hY ipCy EAMkwr rUp tµk cVwieAw hY [
jYsw ik :
EAMkwr Awid mY jwnw ] iliK Aru mytY qwih n mwnw ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 340Œ
AsIN qW EAMkwr ƒ hI AwdI srUp jwxdy hW ilKxy vwlw jo bRhmw hY, qy mytn vwlw jo
iSvjI hY [ iehnW ƒ AsIN nhIN mMndy [ pRmySr dw srUp nwm dy ADIn hY [ jYsw ik :
inrgux srgux nwm jo vwihgurU iqn myru ]
sB qy aUcw jwnIey lyiq n kIjY dyir ]61] ‰sRI nwnk pRkwS, AiD: 1Œ
EAMkwr rUpI tµk ƒ ismrn krn rUp ipCy cVwieAw hY [ vw: jo jIvW ƒ swjn vwlI mwieAw
hY [ aus mwieAw ƒ tµk=tukVy krky, ipCy krky Bwv nws krky qurIAw pd iv`c nwm ƒ cVHwieAw
hY [ vw: ipAwry pRØBU ny Awp hI cwr q`qW rUpI tµku=cwr mwsy ƒ ipCy cwVH ky Bwv cwr q`qW
ƒ r`c ky auhnW duAwrw iPr Awp hI DrqI dI swjxw kIqI hY vw: ipAwry vwihgurU ny Awp
hI bu`DI rUp DrqI swjI hY qy ipCy swDnW rUpI vw: cwr mhWvwkW rUpI tµk ƒ cVHwieAw hY [

myry mn; hir hir iDAwie suKu pwieAw ]


ijnHW ijnHW ny nwm ƒ iDAwieAw hY auhnW ny suK ƒ pRwpq kIqw hY [ ies leI hy myry mn !
qUµ vI hir hir=vwihgurU-vwihgurU nwm ƒ iDAwauxw kr [

$
$
hir hir nwmu inDwnu hY ipAwrw; $
$
$
$ guir pUrY mITw lwieAw ]rhwau] $
$
$ $
$
$ ipAwry hir=pRmySr dw nwm-inDIAW dw ^zwnw hY qy sµisAW ƒ hir=hrny Bwv nws krn $
$
$ vwlw hY [ pUirAW gurW ny myry mn ƒ nwm im`Tw lwieAw hY hux ismrn qoN ibnW ijauNdy nhIN rih $
$ $
$ skdy ]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 605 \410| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awpy DrqI Awip jlu ipAwrw; Awpy kry krwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ipAwrw pRmySr 50 ¸oV Xojn DrqI rUp vI Awp hI hY [ sµsi¸q dy ivdvwnW ny DrqI $
$ dw pRmwx pMjwh ¸oV mMØinAw hY 49 ¸oV Xojn qy jIvW dI vsoN mMnI hY 50vyN ¸oV Xojn ƒ qWby $
$ $
$ dI DrqI mMØinAw hY ijQy swkq purS s`pW Awid dI jUnI Dwrn krky vsdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ qy qskr jo nwmu n lyvih vwsih kot pMcwsw ]2] ‰pRBwqI mhlw 1, AMg 1328Œ $
pRmySr Awp hI pwxI rUp hY qy Awp hI sUKm AsQUl q`q pYdw kry=kIqy hn qy Awp hI
q`qW qoN sUKm sQUl isRStI ƒ pYdw krwieAw hY vw: Awp hI bRhmw Awidk pYdw kry=kIqy hn
qy Awp hI auhnW qoN sµswr pYdw krwieAw hY vw: Awp hI inrml bu`DI rUp DrqI ho irhw hY,
Awp hI ipAwrw pRØBU pRym vw sqo gux rUp jl ho irhw hY [ Awpy gurmuK ismrn kry=krdy hn
qy iPr hµkwr nh» krdy auh kihMdy hn ik pRmySr ny hI ismrn krwieAw hY vw : Awp gurU ho
ky, qqbyqw ho ky ismrn krdw hY, Aqy hor AiDkwrIAW qoN Awp hI krwauNdw hY [

Awpy hukim vrqdw ipAwrw; jlu mwtI bMiD rKwieAw ]


ipAwrw pRmySr Awp hI hukm rUp hY, Awpy gurU ho ky hukm krn vwlw hY, Awpy hI isK ho
ky hukm mMnx vwlw hY [ ies qrHW ipAwrw pRØBU Awp hI hukm rUp ho ky vrq irhw hY [ ijsny
Awpy hI jlu=pwxI iv`c mwtI=DrqI ƒ bµiD=bµnH krky rKwieAw=riKAw hY, BwvyN ds ih`Øsy pwxI
qy iek ihsw DrqI hY, pr Pyr vI jl im`tI ƒ Kor nh» skdw vw: Awpy hI jlu=cyqn pRmwqmw
ny mwtI=pRi¸qI ƒ bµnH krky riKAw hY vw: ijnW AMdr jlu Bwv pRym hY auhnW dI mwtI Bwv
bu`DI iv`c inmrqw bµnH ky r`KI hY [

Awpy hI Bau pwiedw ipAwrw; bµin bkrI sIhu hFwieAw ]2]


Awpy hI Bau=BY dy paux vwlw ipAwrw=pRmySr hY [ b`krI ƒ bµnH ky Syr ƒ hFwieAw=audwly
PyirAw hY ijvyN buFx Swh dIAW b`krIAW Syr cwrdw huµdw sI [ vw: Awpy hI jl iv`c Bau=fr
pwauNdw hY qy bkrI Bwv DrqI dw golw bµnH ky audwly sIhu=pwxI rUpI Syr ƒ hFwieAw=PyirAw
hY pRmySr dy fr krky jl DrqI ƒ Kor qy fob nh» skdw [ vw: ipAwry ny Awpy hI pMjW q`qW
ƒ fr pwieAw hY pMjW q`qW dI dyh iv`c, ijMd rUpI b`krI bµnH krky kwl rUpI Syr audwly
hFwieAw=PyirAw hY [ ijqnw icr dyS-kwl-vsqU-iek`qr nh» huµdy auqnw icr kwl hI jIv
dI riKAw krdw hY, vw: ijnHW AMdr b`krI vq inmrqw bµnHI hY auhnW dI hµkwr rUpI Syr pRkrmw
$ krdw hY ]2] $
$ $
$
$ Awpy kwst Awip hir ipAwrw; ivic kwst Agin rKwieAw ] $
$
$ $
$ ipAwrw pRmySr Awp hI kwst=l`kV rUp Aqy Awp hI hir=A`g rUp ho irhw hY Awpy hI $$
$
$ kwst=bnspqI-l`kVI iv`c smwn AgnI ƒ rKwieAw hY bnspqI iv`c vDx Pu`lx dw kµm $
$ $
$ AgnI krdI hY pr l`kVI ƒ swV nh» skdI [ ies pRkwr Awp hI pRmySr mwqw dy grB dI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \411| b>e 605

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jTrw AgnI hY qy Awp hI kwst=b`cy dw srIr aus AgnI iv`c riKAw hY [ jTrw AgnI b`cy $
$ $
$ ƒ vDwauNdI PYlwauNdI hY, Aqy Awvy dy BWfy vWg aus dI qucw Bwv cmVI ƒ pkwauNdI hY, pr $
$ $
$ kwst=b`cy ƒ Bsm nh» kr skdI hY AYsw ismrn dw pRqwp hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. Apnw ismrnu dy pRiqpwilAw Ehu sgl Gtw kw mwlkw ] $
$ ‰mwrU mhlw 5, AMg 1084Œ
$
$ $
$ $
2. mwqw ky audr mih pRiqpwl kry so ikau mnhu ivswrIAY ]
mnhu ikau ivswrIAY eyvfu dwqw ij Agin mih Awhwru phucwvey ]
‰rwmklI mhlw 3, AMg 920Œ

Awpy hI Awip vrqdw ipAwrw; BY Agin n skY jlwieAw ]


ipAwrw pRmySr Awp hI kwst iv`c Aqy Awp hI AgnI iv`c vrq irhw hY [ AgnI pRmySr
dy BY krky b`cy ƒ swV nh» skdI auh ipAwrw pRmySr inrgux srgux ho ky Awp hI swry vrq
irhw hY [

Awpy mwir jIvwiedw ipAwrw; swh lYdy siB lvwieAw ]3]


Awpy hI ipAwrw pRmySr pRwl`bD Anuswr mwr ky iPr pRwl`bD Anuswr ijauNdy krdw hY sB
jIv aus dw lvwieAw=id`qw hoieAw suAws lYNdy hn [ vw: pRmySr Awpy hI jIvq Bwv qoN mwr
idMdw hY iPr Awp hI igAwn duAwrw AKMf cyqn dI pRwpqI rUp jIvwauNdw hY [ swry hI igAwn
rUpI swh lvwieAw=id`qw hoieAw lYNdy hn ]3]

Awpy qwxu dIbwxu hY ipAwrw; Awpy kwrY lwieAw ]


Awpy hI ipAwrw pRmySr srIrW iv`c bl rUp hY, Awpy hI dIbwxu=Awsrw rUp hY [ ipAwry pRØBU
ny Awpy hI jIvW ƒ vwSnw Anuswr srIr dy kµm iv`c lwieAw hY vw: Awpy hI ibbyk rUpI qwxu=bl
hY Aqy Awpy hI swD sµgq rUpI dIbwxu=Awsrw hY Aqy ipAwry pRmySr ny Awpy hI is`KW ƒ sµgq
dI kwrY=syvw iv`c lwieAw hY [

ijau Awip clwey, iqau clIAY ipAwry; ijau hir pRB myry BwieAw ]
ijvyN ipAwrw pRmySr Awp hukm krky clwauxw kry ausy qrHW clxw cwhIdw hY ijvyN myry
hrI pRmySr ƒ BwauNdw hY iqvyN ho irhw hY [ vw: hy ipAwry Awp jI dy hukm iv`c swry q`q cldy
hn, pOx sBnW dy suAws rUp ho rhI hY, AgnI Kurwk hjm kr rhI hY, pwxI sB dw jIvn
$ rUp ho irhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mrx jIvx kau DrqI dInI eyqy gux ivsry ]2] ‰rwmklI mhlw 1, AMg 877Œ $
$ $
$
$ ieh aus pRmySr dy aupkwr hn [ vw: jo gurmuK myry hrI pRBU ƒ BwauNdw=cµgw l`gw hY, auh $$
$ gurmuK AYsw kihMdw hY ik hy ipAwry pRØBU ijvyN Awp clwauNdy ho iqvyN hI mYN cldw hW vw: As» $
$ $
$ swry jIv ausy qrHW cldy hW ijvyN Awp clwauNdy ho [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 605 \412| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awpy jµqI jµqu hY ipAwrw; jn nwnk vjih vjwieAw ]4]4]
$ $
$ $
$ $
$ auh gurmuK jwxdy hn ik ipAwrw pRmySr Awp hI jIv jµqW ƒ vjwaux vwlw jµqI=bjµq®I hY [
$
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ibrKY hyiT siB jµq iekTy ] ieik qqy ieik bolin imTy ] $
$ $
$ ‰mwrU mhlw 5, AMg 1019Œ $
vw: Awp hI pRmySr jµqI=bjµq®I hY Awp hI jIvW rUpI jµqu=vwjw hY gurU rwmdws jI kQn
krdy hn ik swry jIvW rUpI vwjy pRmySr dy bulwey hoey boldy hn vw: gurU jI kihMdy hn ik BgqW
dy ihrdy AMdr nwm dy vwjy vjw id`qy hn ]4]4] jYsw ik :
jyqw bolxu qyqw igAwnY ]
jyqw sunxw qyyqw nwmu ]
jyqw pyKnu qyqw iDAwnu ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 236Œ
ies pRkwr gurU rwmdws jI ny sRI AMØimRqsr iv`c auqm AiDkwrI pRqI aupdyS id`qw hY [
ieMdr dyviqAW smyq AqI pRsµn hoieAw [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \413| b>e 607

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 52 ‰Awid AMg 607Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 4 pMcpdw ] Acru crY qw isiD hoeI isDI qy buiD pweI ] pRym $
$
$
$ ky sr lwgy qn BIqir qw BRmu kwitAw jweI ]1] myry goibd Apuny jn kau dyih $
$
$
$ vifAweI ] gurmiq rwm nwmu prgwshu sdw rhhu srxweI ]rhwau] iehu sµswru sBu $
$
$
Awvx jwxw mn mUrK cyiq Ajwxw ] hir jIau i¸pw krhu guru mylhu qw hir nwim $
smwxw ]2] ijs kI vQu soeI pRØBu jwxY ijs no dyie su pwey ] vsqu AnUp Aiq Agm
Agocr guru pUrw AlKu lKwey ]3] ijin ieh cwKI soeI jwxY gUµgy kI imiTAweI ]
rqnu lukwieAw lUkY nwhI jy ko rKY lukweI ]4] sBu ikCu qyrw qU AMqrjwmI qU sBnw
kw pRØBu soeI ] ijs no dwiq krih so pwey jn nwnk Avru n koeI ]5]9]

soriT mhlw 4 pMcpdw ]


piqq pwvn, i¸pw inDwn siqgurU rwmdws jI, inmrqw dy puMj, AMØimRqsr iv`c AnykW
jIvW dw kilAwx kr rhy sn [ jgq gurU jI Awpxy dwsW ƒ rwm dw srUp hI bxw dyx vwly
hn [ AYsy siqgurU rwmdws jI hn [ Awp gurU jI rwm dw srUp ho ky iPr BI Awpxy Awp ƒ dws
khwauNdy hn [ Bgvwn rwm cµdr AXu`ØiDAw dy rwjy sn [ siqgurU jI ny BgqI dw Avqwr DwirAw
hY [ sµswr iv`c BgqI Bwau id®VH krwauxI hY [ ies krky dwsw Bwv jxwauNdy hn [ gurU rwmdws
nwm rKwieAw hY [ rmMqI=rmx vwly rwm dw srUp gurU rwmdws jI dw nwm aucwrnw PlIBUq hY [
jYsw ik :
rw khq AG Qk hrY, dUr dys qj jwie ]
mq mukwr ky pt imly bIc Bsm jo jwie ]
qulsI jI ny ikhw hY :—bµdau rwm nwm rGubr ko hyq ikswn Bwn ihm kro ]
As» br=sRySt rwm nwm ƒ nmSkwr krdy hW [ ijs rwm-qoN ibnW i¸swn Bwn ihmkr nh»
bxdy hn [ iehnW iqMnW pdW ƒ bnwaux dw ieh pd kwrn hY [ jy i¸swn pd ƒ kµnW nw lgdw
qW “i¸Sn” pd rih jWdw [ jy Bwn pd ƒ kµnW nW l`gdw qW “Bn” pd rih jWdw [ jy ihmkr
pd ƒ rw qy mw pd nw lgdy qW “ihk” pd rih jWdw [ ies krky rwm pd i¸swn-Bwn-ihmkr
pd dw hyqU hY [ vYsy vI rwm pRmySr i¸swn=j`t Bwv bRhmw, Bwn=sUrj ihmkr=cµdrmw dw kwrn
hY [ vw : jo aus rwm ƒ nmskwr krdy hW jo i¸swn=AgnI, iq®SnW rUp AgnI nws krky Bwn=sUrj
$ vq igAwn dw pRkwS qy ihmkr=cµdrmw vq SWqI dyx vwlw hY [ ijvyN Bgvwn rwm cµdr jI $
$ q^q qy ibrwjdy sn [ ies qrHW siqgurU jI sµqoK rUpI q^q qy suBwiemwn hn ijvyN Bgvwn $
$ $
$
$ jI au~pr C`qr qy cOr Juldw sI iqvyN gurU jI aupr pRqwp rUpI Cqr hY qy js rUp cOr ho irhw $
$
$
$ hY qy pR`qK BI siqgurU jI au~pr cOr qy C`qr ho irhw hY jo gurqw g`dI qy ibrwjmwn hn [ ijvyN $
$
$
$ Bgvwn rwm jI ny Kr dUKx Awid dYNq mwry sn [ iesy qrHW gurU jI ny kwm ¸oD Awid swry dYqW $
$
$
$ ƒ mwrnw kIqw hY [ ijvyN Bgvwn rwm jI ny rwvx-kuµB krn ƒ mwirAw sI iesy qrHW gurU jI $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 607 \414| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ny AigAwn rUpI rwvx qy Avrn rUpI kuµB krn ƒ mwirAw hY [ AwsurI sµpdw ƒ nws krky isKW $
$
$
$
$ dy irdy rUpI lµkw dw rwj ibbyk rUp BBIKx ƒ id`qw hY [ ijvyN Bgvwn rwm jI ny qwVkw rwKSxI $$
$
$ ƒ mwirAw iesy qrHW siqgurU jI ny AividAw rUp rwKSxI ihridAW ivcoN mwr id`qI hY [ jYsw $$
$
$ ik : $
$
$ $
$ 1. mohu mil ibvis kIAau kwmu gih kys pCwV´au ] $
$ $
¸oDu KMif prcµif loBu Apmwn isau JwV´au ]
jnmu kwlu kr joiV hukmu jo hoie su mMØnY ]
Bv swgru bµiDAau isK qwry su pRsµnY ]
isir Awq pqu scO qKqu jog Bog sµjuqu bil ]
gur rwmdws scu sl´ Bix qU Atlu rwij ABgu dil ]1]
qU siqguru chu jugI Awip Awpy prmysru ] ‰sveIey mhlw 4, AMg 1406Œ
AYsy gurU rwmdws jI dy Agy guris`KW ny bynqI kIqI ik AMqSkrx dI suDI rUpI isDI ikvyN
pRwpq huµdI hY jI ? siqgurU mhwrwj jI ies AMØimRq bcn duAwrw gurisKW dy ies pRSn dw auqr
idMdy hoey Purmwn krdy hn :—

Acru crY qw isiD hoeI; isDI qy buiD pweI ]


hy BweI ! jo kwm ¸oD Acru=cry nh» jWdy Bwv nws nh» huµdy [ auhnW ƒ crY=nws kry,
qW AMqSkrn dI su`DI rUp isDI pRwpq huµdI hY [ jYsw ik :
so qnu inrmlu ijqu aupjY n pwpu ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 198Œ
vw: ijs pwsy mn Acru=clx qoN rihq hY, cldw nh» jykr auh pRmwrQ dy rsqy au~pr
crY=cl pey Bwv ivcrn lg pvy qW AMqSkrx dI su`DI rUpI isDI pRwpq huµdI hY :—
swKI—pMØifq qwrw isMG nroqm ny qIrQ sµgRih gRµQ iv`c iliKAw hY iek vwrI klgIDr
pwqSwh pws Anµdpur iv`c kWSI qoN pMØifq Awey qy bynqI kIqI ik mhwrwj swfI pUjw Bytw
dw kµm KVH igAw hY ieh sB isKW ny sWB ilAw hY qW gurU jI ny ikhw qus» swfy pws rho qy
A`T GMty vwihgurU dw ismrn kirAw kro As» hr roj quhwƒ pMj-pMj mohrW, KMf iGau Awidk
pdwrQ idAw krWgy, As» quhwƒ rySmI bsqr vI dyvWgy qW swry pMØifq slwh krky ismrn
krn l`g pey, kuJ dyr qoN bwAd Awps iv`c g`lW krn lg pey qW gurU jI ny BweI Awlm
isMG dw pihrw lw id`qw ik ienHW ƒ g`lW nhIN krn dyxIAW [ dUjy idn swry pMØifq mukr gey
ik gurU jI ieh kµm bhuq kTn hY swfy pwsoN nh» ho skdw As» qW ieh kµm hI kr skdy hW [
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ rwhU kyqU do bYl hmwry swVsqI hY KyqI ] $
$ $
$ p`q®I hmwrI bVI iSkwrn mwr ilAwvy CyqI ] $
$ $
$
$ ies qrHW guzwrw kr lvWgy qy juAwb dy ky kWSI ƒ vwps cly gey vw: ijs qrP vwSnw $
$
$ iv`c, sµklp iv`c ieh mn crY=cldw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \415| b>e 607

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ pgw ibnu hurIAw mwrqw ] bdnY ibnu iKr iKr hwsqw ]
$
$ $
$ ‰bsµqu kbIr jI, AMg 1194Œ $
$
$
$ jykr ieh mn aus pwsy ivcrn qoN ht krky Acru=Ac`l ho jwvy [ ‰not :—mUrCw rUpI
$
$ $
$ Ac`lqw nh» smJxIŒ ibbyk dI, pRmwrQ dI ivcwr iv`c iesiQq ho jwvy qW iPr AMqSkrn $
$ $
$ dI su`DI rUpI isDI pRwpq huµdI hY qy AYsI AvsQw pRwpq huµdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
AicMq hmwrY Bojn Bwau ] AicMq hmwrY lIcY nwau ] ‰BYrau mhlw 5, AMg 1157Œ
not—ieh swrw Sbd lgygw ies qrHW AMqSkrx dI SuDI rUpI isDI duAwrw hI Awqm ivSYxI
bu`DI pRwpq huµdI hY [ jYsw ik :
1. aUqm miq myrY irdY qUµ Awau ]
iDAwvau gwvau gux goivMdw Aiq pRIqm moih lwgY nwau ]
‰Awsw mhlw 5, AMg 377Œ
2. kih kbIr buiD hir leI myrI buiD bdlI isiD pweI ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 339Œ
ivSY ivSYxI bu`DI nws ho geI qy bdl krky Awqm ivSYxI bu`DI ho geI qy mukqI pw leI [
pRSn : ieh dwq kdoN pRwpq huµdI hY ? au~qr=jdoN AMqSkrx dI su`DI ho jwvy [

pRym ky sr lwgy qn BIqir; qw B®mu kwitAw jweI ]1]


ijnHW dy qn=mn iv`c pRym dy sr=qIr l`gy hn qW auhnW dw swrw B®m kitAw jWdw hY [
jYsw ik :
iqin ibnu bwxY DnKu cFweIAY iehu jgu byiDAw BweI ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 333Œ
jgq ƒ imiQAw rUp ibMnH krky iqnHW purSW ny ibnW hI Dnu`K dy qIr cVHwaux qoN pRym rUpI
kmwx iv`c igAwn rUp qIr ƒ cVHw ky jgq ƒ jwnx rUpI ibMnH krky Awpxw mn pRmySr nwl
ibMnH ilAw hY [ jYsw ik :
myrY min pRymu lgo hir qIr ] ‰goNf mhlw 4, AMg 861Œ
ieh pRym dI khwxI hY [ jYsw ik :
ibnu imlby nwhI sµqoKw pyiK drsnu nwnku jIjY ] ‰kilAwnu mhlw 5, AMg 1321Œ
jdoN mn AMdr pRym dy qIr l`g jWdy hn qW Brm imt jWdw hY [ pRym qoN ibnW ies jIv
$ dw Brm imt nh» skdw qy pRmwqmw dI pRwpqI nh» ho skdI : $
$ $
$ pRym ibnw pRB pwin n Awey ] $
‰sRI dsm gRµQ, 33 svYXyŒ $
$
$ $
$ Brm vI pMj pRkwr dw mMØinAw hY : $
$ $
$ 1. Byd Brm krqq Brm pun sµg Brm ibkwr ] $
$ $
$ bR hm ieqr jg sq hY pWco Brm sµswr ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 607 \416| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ Brm dI nivrqI ies qrHW hY : $
$ $
$ 2. ibMb pRiqibMb lohqsPtk GtwkwS gux mwr ] $
$ $
$ knk kuµfl id®StWq dy pWco Brm invwr ] ‰Drm swSqrŒ $
$ $
$
$ ieh ivdvwnW ny Brm dI nivrqI d`sI hY pr gurmiq iv`c ikhw hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. Brmy suir nr dyvI dyvw ] Brmy isD swiDk bRhmyvw ] $
Brim Brim mwnuK fhkwey ] duqr mhwibKm eyh mwey ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 258Œ
2. kwl hI pwie BieE bRhmw gih dµf kmMfl BUim B®mwnXo ]
kwl hI pwie sdw isv jU sB dys ibdys BieA hm jwnXo ]
‰sRI dsm gRµQ, 33 svYXyŒ
pRSn :—Brm ikvyN kitAw jWdw hY [ au~qr :—gurmq Anuswr Brm dI nivrqI [ jYsw ik :
1. BY Bµjn AG dUK nws mnih ArwiD hry ]
sµqsµg ijh ird bisE nwnk qy n B®my ]1] ‰gauVI mhlw 5, AMg 258Œ

2. Bau vtI iequ qin pweIAY ] scu bUJxu Awix jlweIAY ]2]
iehu qylu dIvw ieau jlY ] kir cwnxu swihb qau imlY ]1]rhwau]
‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 25Œ
ies pRkwr Brm dw AMDyrw cuikAw jWdw hY qy igAwn dw dIvw pRkwS AwauNdw hY [

myry goibd; Apuny jn kau dyih vifAweI ]


hy myry go=ieMdrIAW dy ibd=pRkwSk vw: go=bydW krky ibd=jwnx Xog vwihgurU jI ! Awpxy
jn=dwsW, gurmuKW ƒ vifAweI b^So jI ikauNik nwm dy sRvx krky hI iSvjI bRhmw Awidk
ny pdvIAW pRwpq kIqIAW hn [ jYsw ik :
suixAY eIsru brmw ieMdu ] ‰jpujI swihb, AMg 2Œ

gurmiq rwm nwmu prgwshu;


sdw rhhu srxweI ]rhwau]
hy prmySr ! gurmiq duAwrw vwihgurU nwm dw swfy ihrdy iv`c pRkwS kro qy ikrpw kro
ik sdw hI Awp jI dI Srx iv`c rhIey As» hor dyvI dyviqAW dI Srx iv`c Bµbl BUsy nw
$ KweIey [ jy pRØBU khy ik BweI gurU dI Srx iv`c mn ƒ r`K [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mn ry pRB kI srin ibcwro ] ‰soriT mhlw 9, AMg 632Œ $
$ $
$
$ qW gu rmiq duA wrw nwm pRwpq hovygw [ iPr jigAwsU bynqI krdw hY ik hy pRØBU ! ieh mn $
$
$ qW pdwrQW iv`c n`ØisAw iPrdw hY [ mYN kI Xqn krW, qW mhwrwj PurmwauNdy hn ies qrHW mn $
$ $
$ ƒ inscw krwauxw kro [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \417| b>e 607

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
iehu sµswru sBu Awvx jwxw; mn mUrK cyiq Ajwxw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ik hy myry mn ! ieh swrw sµswr Awaux jwx Bwv jµmx mrx vwlw hY [ hy mUrK qy prmwrQ $
$ vloN Ajwxw=Axjwx-AigAwq-bysmJ mn qUµ pRmySr ƒ cyiq=Xwd krnw kr Bwv ieh jo sµswr $
$ $
$ dyK irhw hYN [ ieh swrw nwsvµq hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ id®sitmwn hY sgl imQynw ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1083Œ $
sc srUp prmySr ƒ ies dw Awsrw rUp jwxky ismrn kr jy mn iPr vI sµswr vloN n
muVy qW iPr ies qrHW bynqI krnw kry :—

hir jIau i¸pw krhu guru mylhu; qw hir nwim smwxw ]2]
hy hrI pRmySr jI ! i¸pw krky gurU jI nwl mylxw kro qW hI hrI nwm iv`c mn smweygw
vw : myrw mn nwm iv`c smwauxw krygw ]2] jYsw ik :
1. imilAY imilAw nw imlY imlY imilAw jy hoie ]
AMqr AwqmY jo imlY imilAw khIAY soie ]3] ‰vwr sUhI kI mhlw 2, AMg 791Œ
2. kbIr guru lwgw qb jwnIAY imtY mohu qn qwp ]
hrK sog dwJY nhI qb hir Awpih Awp ]186] ‰slok kbIr, AMg 1374Œ

ijs kI vQu soeI pRBu jwxY; ijs no dyie su pwey ]


ijs dI ieh cyqn s`qw rUp vsqU hY auhI pRØBU jwxdw hY [ jYsw ik :
so jwnY ijin cwiKAw hir nwmu Amolw ]
kImiq khI n jweIAY ikAw kih muiK bolw ]3] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 808Œ
ijsƒ pRmySr gurW duAwrw idMdw hY auhI AiDkwrI nwm ƒ pRwpq krdw hY [

vsqu AnUp Aiq Agm Agocr; guru pUrw AlKu lKwey ]3]
auh cyqn s`qw rUpI vsqU aupmw qoN rihq hY qy Aiq=AiqsY krky mn dI gµmqw qoN rihq
hY [ ijvyN pMCI AkwS dw AMq nh» lY skdw iesy qrHW mn rUpI pMCI ibD inKyD rUpI KMBW nwl
aufwrI lw ky icdw AkwS dw AMq nh» pw skdw cwhy aufwrIAW svrg q`k mwrdw hY [ auh
pRmwqmw ieMdirAW dy AivSy qy Al`K hY pr pUry gurU nwm duAwrw lKwauNdy hn ]3]
$
$ ijin ieh cwKI soeI jwxY; gUµgy kI imiTAweI ] $
$
$ $
$
$ ijsny Awqmw Anµd rUpI vsqU cwKI=Dwrn kIqI hY aus Anµd ƒ auho hI jwxdw hY ijvyN $
$
$ gUµgw miTAweI Kw ky d`s nh» skdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. khu kbIr guµgY guVu KwieAw pUCy qy ikAw khIAY ] $
$
$ ‰gauVI kbIr jI, AMg 334Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 607 \418| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. kQn khx kau soJI nwhI jo pyKY iqsu bix AwvY ]2]
$
$ $
$ ‰rwmklI mhlw 5, AMg 883Œ $$
$
$ 3. kuAwr kµinAw jYsy sµig shyrI ipRAw bcn auphws kho ]
$
$ $
$ jau suirjnu igRh BIqir AwieE qb muKu kwij ljo ]1] $
$ $
$ ‰swrg mhlw 5, AMg 1203Œ $
$ $
$ ijvyN nvyN ivAwh vwlI shylI ƒ kuAwrIAW lVkIAW hwsy dy bcn kihMdIAW hn qy puCdIAW $
hn ik jdoN qyry kol rwq ƒ pqI AwieAw sI qW auh pqI dy imlwp dw Anµd d`s qW iPr
auh Anµd ƒ dsdI nh», Srm nwl mUMh F`k lYNdI hY [ ieauN Awqmw Anµd ƒ bRhm igAwnI d`s
nh» skdw [ qW iPr auhnW AiDkwrI jigAwsUAW ƒ ikvyN pqw l`gy :—

rqnu lukwieAw lUkY nwhI; jy ko rKY lukweI ]4]


hy BweI ! rqn jo pRkwS vwlw huµdw hY auh lukwieAw hoieAw lukdw nh» hY, jykr koeI
lukw ky r`ØKy qW vI lukdw nh» hY zrUr hI pRgt ho jWdw hY, iesy qrHW Awqmw Anµd rUpI rqn
jo lukwieAw hoieAw lukdw nh» hY [ auh bRhm igAwnI pRgt hI ho jWdy hn [
bwxIeyN BwvyN ikqnw BI guV ƒ lukw rKx pr Pyr vI kIVy guV ƒ jw hI imldy hn [ iesy
qrHW bRhm igAwnI rUp bwxIeyN Bwvy Awqmw Anµd rUpI guV ƒ ikqnw lukw ky rKx Pyr vI jigAwsU
rUp kIVy l`B lYNdy hn ]4]
pRSn :—kI bRhm igAwnIAW ƒ hµkwr vI ho jWdw hY ? au~qr=nh» ! auh qW AYsw jwxdy
hn :—

sBu ikCu qyrw qU AMqrjwmI; qU sBnw kw pRØBu soeI ]


hy pRmySr ! sµswr iv`c sB kuJ qyrw hI hY qUµ hI swirAW dw pyRrk qy AMqr=ihrdy dI jwnx
vwlw hY [ hy pRØBU ! qUµ sBnW jIvW dw Awqmw rUp hYN qy swry qyry syvk hn, iPr auh bRhm igAwnI
igAwn dy Anµd dI dwq dw hµkwr nh» krdy [

ijs no dwiq krih so pwey;


jn nwnk Avru n koeI ]5]9]
auh bRhm igAwnI ieauN kihMdy hn, hy pRmySr ! ijsƒ qUµ bRhm ividAw, nwm igAwn vw
bRhmw-nµd dI dwq dyxI krdw hY auho hI pwauNdw hY [ gurU jI kQn krdy hn ik hy pRØBU ! aus
dwq ƒ pRwpq krn vwly dI id®StI AMdr qyry ibAwpk srUp qoN ibnW hor koeI nh» hY [ swry
$ qyry joqI srUp ƒ hI dyKdy hn ]5]9] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. sB mih joiq joiq hY soie ] ‰AMg 13Œ $
$ $
$ 2. bRhmu dIsY bRhmu suxIAY eyk u eyku vKwxIAY ] $
$ $
$ Awqm pswrw krxhwrw pRB ibnw nhI jwxIAY ] $
$ $
$ ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 846Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \419|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ijvyN KMf dy iKfOxy b`cy ƒ AnykW qrHW dy pRqIq huµdy hn pr jdoN b`cw auhnW ƒ KWdw hY $
$ $
$ qW KMf rUp hI pRqIq huµdy hn [ ies qrHW auh swry sµswr iv`c bRhm ƒ hI dyKdy hn [ $
$ $
$ dyiK iKlOnw KWf ky Anµd BXo mn mwih [ $
$ $
$ cwih krI jb bsq kI qb sb lY hYÍ jwih [13[ ‰ivcwr mwlw AiD: 5Œ $
$ $
$ $
$ $
vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 609 \420| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 53 ‰Awid AMg 609Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] guru pUrw ByitE vfBwgI mnih BieAw prgwsw ] koie $
$
$ n phucnhwrw dUjw Apuny swihb kw Brvwsw ]1] Apuny siqgur kY bilhwrY ] AwgY $
$ $
$ suKu pwCY suK shjw Gir Awnµdu hmwrY ]rhwau] AMqrjwmI krxYhwrw soeI Ksmu $
$ $
$ $
hmwrw ] inrBau Bey gur crxI lwgy iek rwm nwm AwDwrw ]2] sPl drsnu Akwl
mUriq pRBu hY BI hovnhwrw ] kµiT lgwie Apuny jn rwKy ApunI pRIiq ipAwrw ]3]
vfI vifAweI Acrj soBw kwrju AwieAw rwsy ] nwnk kau guru pUrw ByitE sgly
dUK ibnwsy ]4]5]

soriT mhlw 5 ]
guru pUrw ByitE vfBwgI; mnih BieAw prgwsw ]
Akwl purK AMqrjwmI dy srUp swihb sRI gurU Arjn dyv jI ies AMØimRq bcn duAwrw
soriT rwgxI iv`c aupdyS b^Sdy hn ik jo vfBwgI purS hn auhnW ƒ v`fy BwgW krky pUry gurU
dI pRwpqI huµdI hY Aqy aunHW dy mnih=ic`q iv`c igAwn dw prgwsw=pRkwS BieAw=hoieAw º [
AiDAwqmk rmwiex iv`c iqMn pRkwr dy gurU ilKy hn : 1. pMØifq gurU [ 2. AvDUq gurU
3. bRhm sRoqrI bRhm nyStI gurU [ 1. pMØifq gurU—jo Kt Swsq® Awidk ividAw iv`c inpuMn hox
pr kmweI n kIqI hovy [ auh pMØifq gurU qW ies qrHW hY ijvyN dirAw dy kµFy qy bYTw koeI lokW
ƒ d`sI jwvy ik ieh dirAw ieqnw fµUGw hY pr Awp kdI vI dirAw iv`c dwKl nw hoieAw
hovy [ pMØifq gurU AnqwrU purS dy sdrS hY, Awp ivSy rs qoN Pqy nh» pweI, kmweI krky sµswr
smuMdr qoN pwr nh» lµGy Aqy hornW ƒ bydW SwSqrW duAwrw rsqw d`sI jWdy hn, hr qrHW krky
Sµkw vI nivrq kr idMdy hn [ auhnW dI isiKAw lY ky kmweI kry qW qr skdw hY vrnw nh» [
2. AvDUq gurU—AvDUq gurU kmweI krky sµswr smuMdr qoN pwr hoey huµdy hn pr AnpV hox
krky AiDkwrIAW dI Sµkw nivrq nhIN kr skdy aupdyS dy skdy hn jy koeI auqm purS auqm
AiDkwrI Sµky qoN rihq ho ky auhnW dy aupdyS ƒ inscy krky kmw lvy qW pwr ho skdw hY [
AvDUq gurU AYsy hn ijvyN sotI Awp qW pwxI qy qrdI hY Aqy hor Bwr ƒ lY ky nh» qr skdI
pr jy ik`l Awidk sotI iv`c l`gw hovy qW qr jWdw hY ies qrHW auh Awp qW qrdy hn, jy
ikl dI qrHW Sµkw rihq ho ky aunHW dI AwigAw mMnx rUp KuB jwvy qW auh vI qr jWdw hY
$ ies qrHW koeI mukq ho skdw hY [ 3. bRhm sRoqrI bRhm nyStI gurU—jo hr qrHW krky iksy dI $
$
$ Sµkw nivrq kr skdw hY vw jo AiDkwrIAW dI hr qrHW dI Sµkw nivrq kr dyvy Aqy Awp $
$
$
$ kmweI krky mukq rUp hovy, bRhm dw sRvx Awp krdw hovy Aqy bRhm qy inscw hovy, ieh BI $
$
$
$ sµswr iv`c jIv kotI ivcoN gurU hY Aqy AiDkwrIAW pRqI Byd dIAW bwDk qy AByd dIAW swDk $
$
$
$ jugqIAW duAwrw sRvx krw skdw hovy, AYsy lKxW vwlw bRhm soRqrI bRhm nyStI gurU huµdw hY [ $
$
$ pr siqgurU jI iehnW qoN pUrn igAwnvwn gurU srUp hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \421| b>e 609

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sB qy vfw siqguru nwnku ijin kl rwKI myrI ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 750Œ
$
$ $
$ $
$ ijnHW siqgurW ny l`KU jYsy DwVvIAW ƒ corI qoN htw ky qqbyqy bxw id`qw siqgur kYsy hn [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$
$ joiq rUip hir Awip gurU nwnku khwXau ] ‰sveIey mhlw 5, AMg 1408Œ $
$
$ $
$ Awp hI Akwl purK joqI ny gurU srUp DwirAw hY, sµswr iv`c jIv kotI dy bRhm nyStI, $
bRhm sRoqrI gurUAW ƒ rcx vwly hn [ ijvy gurU Amrdws jI ny 22 mMjIAW id`qIAW sn [
AiDkwrIAW ƒ Awp pRmwqmw iv`c lIn krdy hn [ AYsy pUrn gurU smr`Q hn [ ijvyN rmwiex
iv`c Bgvwn rwm jI ny lCmx ƒ jo aupdyS id`qw hY, aus iv`c vI iqMn pRkwr dy gurU kQn
kIqy hn :— 1. ipMgulw gurU 2. AMDulw gurU 3. pUrn gurU :—
1. ipMgulw gurU :—ijs dy swDnw krn rUp pYr nh», aukqIAW jugqIAW rUp bwhW nwl
qwrIAW mwrdw hY pr qr nh» skdw, nw hI hornW ƒ qwr skdw hY, AiDkwrIAW ƒ jugqIAW
nwl aupdyS qW idMdw hY pr Awp kmweI dy swDnW qoN ipMglW hox krky aus dw aupdyS AiDkwrI
ƒ kwt nh» krdw [ 2. AMDulw gurU :—AMDulw gurU Awp qW swDnW iv`c pUrw huµdw hY pr igAwnvwn
nh», kiTn qp`svI hox krky, swDnw krn dy AiDkwrI pRqI rsqw qW d`s idMdw hY, ik ies
qrHW pRwpq hovygw, pr Awp mukqI rUp prly iknwry ƒ dyKx vloN AMnHW hµudw hY [ 3. pUrn gurU :—
pUrn gurU auh huµdw hY ijsny swDnW dI kmweI kIqI hovy, pUrn igAwn hovy aukqIAW XukqIAW
duAwrw aupdyS dy krky AiDkwrI dI Sµkw nivrq krn vwlw hovy pUrn gurU qW siqgurU nwnk
dyv jI hn [ jYsw ik :
1. jo fubµdo Awip so qrwey ikn@ Ky ]
qwrydVo BI qwir nwnk ipr isau riqAw ] ‰fKxy mhlw 5, AMg 1101Œ
2. isdku sbUrI swidkw sbru qosw mlwiekW ] ‰isrIrwg kI vwr mhlw 1, AMg 83Œ
swidkw=isKW ƒ guru qy isdku=Brosw, qy sbUrI=sµqoK cwhIdw hY, mlwiekW=dyx Bwv dwqy
srUp gurU ƒ BI Bytw lYx vloN sbr=sµqoK dw qosw gRihx krnw cwhIdw hY, loBI, lwlcI pKMfI
gurU nw hovy [ jYsw ik :
jo kCu mwl qvwlX so Ab hI auiT Byyt hmwrI hI kIjY ]
myro hI DXwn Dro ins bwsur, BUl kY Aaur ko nwmu n lIjY ]26]
‰sRI dsm gRµQ, 33 svYXyŒ
hµkwrI nw hovy [ kwnHy Bgq vWg :—mYN EhI ry mY EhI ry ]
$ swKI—iek mhwqmw pws iek jigAwsU igAw qy bynqI kIqI ik iks cIz dw iDAwn $
$
$ krnw cwhIdw hY qW sµqW ny ikhw ik BweI cwhy gurU nwnk dyv jI dw jW swfI Poto dw iDAwn $
$
$
$ kr lY qW jigAwsU ny ikhw quhwfw pihlw hI bcn mMnx Xog hY, mYN gurU nwnk dyv jI dw $
$
$
$ iDAwn krWgw qW mhwqmw ny ikhw ik swfy Aqy gurU nwnk dyv jI iv`c kI &rk hY [ qYƒ mukqI $
$
$
$ dI loV hY qW swfI Poto dy iDAwn nwl hI ho jwvygI pr auh gurU dw is`K sI mhwqmw dI ieh $
$
$ g`l suxdy swr hI auh jigAwsU vwps muV igAw [ bweI gurUAW smyq DIrml vI gurU bixAw sI [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 609 \422| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ suµdr dws ny Awpxy igAwn smuMdrIk gRµQ iv`c A`T pRkwr dy gurU ilKy hn :—
$
$ $
$ $
$ 1. ibVwl gurU—ibVwl-ib`lw gurU auh hY jo qwV=GUr-GUr ky aupdyS dyvy [ $
$ $
$ 2. ig`dV gurU—ijhVw pKMfI gurU bxky DoKybwzI kry [ $
$ $
$ 3. GoVw gurU—jo AwpxI SkqI nwl jigAwsU dIAW A`KW bµd krwky swry dySW dI sYr krvw $
$ $
$ ilAwvy auh GoVw gurU hY ijvyN GoVw, Asvwr ƒ cVHw ky sYr krwauNdw hY ies qrHW dw GoVw $
$ $
gurU hY [
4. Syr gurU—ijhVw Awpxy cyly dw sB mwl Dn BK kr jwvy Bwv Kw jwvy auh Syr gurU hY [
5. iB®MgI gurU—ijvyN iB®MgI iek Kws jwqI dI suµfI ƒ Awpxy Gr iv`c bµd kr idMdw hY qy
iPr sµgIq suxw ky ausƒ Awpxw hI rUp bxw lYNdw hY [ ies qrHW iksy Kws auqm AiDkwrI
ƒ aupdyS krky igAwn duAwrw Awpxw rUp bxw lYNdy hn [
6. pwrs gurU—pwrs BwvyN A`TW DwqW iv`ØcoN iksy vI Dwq ƒ Coh jwvy qW auhnW ƒ sonw bxw
idMdw hY pr Awpxw, sonw bxwaux dw gux iksy ƒ nh» idMdw [ ies qrHW pwrs gurU jigAwsU
ƒ Su`D srUp dw igAwn qW krw idMdy hn [ pr auh jigAwsU A`gy iksy ƒ aupdys dy krky
suD srUp nh» bxw skdy [
7. cµdn gurU—ijvyN cµdn kyvl bsµq ru`q iv`c swry ibrCW dy AMdr sugµDI Brdw hY pr swrw
swl sugµDI nh» vµf skdw ies qrHW jo kdy-kdy BgqI rUp sugµDI AiDkwrI pRqI dyvy,
hmySW aupdyS nw idMdw hovy auh cµdn gurU hY [
8. dIvw gurU—ijs qrHW dIvy ƒ dIvw lg jwvy qW aus jYsw hI pRkwS rUp ho jWdw hY pr
dIvw qW bldw hY jy qyl qy b`qI hovy iesy qrHW pRym rUpI qyl SrDw dI b`qI hovy aus AiDkwrI
ƒ jo aupdyS dy krky igAwn dw pRkwS kry auh dIvw gurU hY [ pr iehnW swry gurUAW qoN
auqm jgq gurU, gurU nwnk dyv jI hn [ gur=cyqn srUp hn [ (gu+rU) gu=AigAwn dy
hnyry ƒ cu`k krky rU=igAwn dw pRkwS krn vwly hn [ gurU pd “igrI” DwqU qoN bixAw
hY igrI dy cwr ArQ hn :—inglxw, bwxI, phwV, vfw, gurU jI AigAwn ƒ ingl=Kw
jwx vwly hn [ gurW dI bwxI gurU rUp hY [ jYsw ik :
bwxI gurU gurU hY bwxI ivic bwxI AMØimRqu swry ] ‰nt mhlw 4, AMg 982Œ
gurU jI phwV vq Ac`l srUp hn, gurU jI sB qoN vfy hn [ jYsw ik :
sB qy vfw siqguru nwnku ijin kl rwKI myrI ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 750Œ
AYsy siqgurU jI inSkwm krmw dy krn vwly vfBwgIAW ƒ imly hn [ vfBwgI kOx hn ?
jo sµgq ƒ pRwpq krky inmrqw sihq ho ky syvw krdy hn auh vfBwgI hn [ jYsw ik :
$ $
$ jy ko vfw khwie vfweI KwvY ] ‰mwrU mhlw 1, AMg 1025Œ
$
$ $
$ Awps kau kir kCu n jnwvY ] hir hir nwmu irdY sd iDAwvY ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 286Œ $
$ $
$
$ AYsy vfBwgIAW ny gurW ƒ pRwpq kIqw hY [ $
$
$
$ (mnih BieAw prgwsw ]) auhnW dy mn AMdr gurU dI i¸pw duAwrw igAwn rUp sUrj dw $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \423| b>e 609

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ pRkwS ho igAw hY, AividAw rUpI rwq, Brm dw hnyrw, dµB pKMf rUp qwry Alop ho gey, mwieAw
$
$ $
$
$ dw moh rUp cµdrmw irdy rUp AkwS iv`c iPkw pY igAw [ rwg dvYK rUpI au~lU AMnHy ho gey hn— $
$
$
$ pRkwS :—rOSnIAW vI keI pRkwr dIAW hn 1. jo A`KW nwl sUrj, cµd, qwry, AgnI dI rOSnI- $
$
$
$ pRkwS dyKIdw hY ieh sB qwmsI pRkwS hY [ 2. jo ibrqI dI iekwgrqw krky srIr dy AMdr ihrn $
$
$
$ grB dw, jTrw AgnI dw pRkwS dyKIdw hY [ ieh rjo guxI pRkwS hY [ 3. jdoN ibrqI nwm duAwrw $
$
$ iekwgr ho ky inrivklp AvsQw iv`c iesiQq huµdI hY iPr jo AproK igAwn dw pRkwS hoxw $
hY auh igAwn dw pRkwS SWqkI hY vw : SwSq® duAwrw jo bRhm dw igAwn hoxw hY ieh sWqkI
pRkwS hY [ jo sµswr dy cwnxy qoN pr=pry hn auhnW dy mn iv`c igAwn dw gwsw=pRkwS
BieAw=hoieAw hY [

koie n phucnhwrw dUjw; Apuny swihb kw Brvwsw ]1]


auhnW igAwnvwn gurmuKW dy brwbr hor koeI BI dÍYq Bwv vwlw dUjw nh» phuµc skdw
vw : dUjy dyvI dyviqAW dy aupwSk auhnW dy brwbr nh» phuµc skdy vw: siqgurU jI dy sdrS
koeI dUjw nh» phuµc skdw [ ijvyN isD SkqI nwl rUp vtw lYNdy sn pr gurU dI brwbrqw nh»
kr sky [
swKI—isD eIrKw nwl A`cl vtwly crcw krn Awey [ isD kihx l`gy ik As» lukdy
hW qusI swƒ l`ØiBE swry isD sUKm rUp Dwrn krky dso idSw phwVI smuMdr iv`c jw ky luk
gey [ gurU jI ny auqny hI rUp Dwrky, swirAW ƒ pkV ky iek QW qy iek`Ty kr id`qw, isD bhuq
srimMdy hoey [ siqgurU jI ny ikhw, hy isDo ! quhwfy iv`c Awpxy AkwrW dI hµgqw hY, ies krky
sUKm dyhW dy sihq hoN iesy leI pkVy gey [ isD kihx l`gy AY qpw jI ! hux qus» luko, As»
quhwƒ l`Bxw krWgy [ siqgurU jI ny AYsI Kyf vrqweI ik q`qW iv`c q`q imlw id`qy Aqy joqI
srUp iv`c joq myl id`qI [ ieh isD phwVW smuMdrW iv`c Bwlx leI n`Ty ik Swied kwrn dyh
Dwrn krky qpw jI kwrkpuxy iv`c bYTy hoxgy jW sUKm dyh dy sihq hoxgy jW sQUl srIr ƒ
iksy phwVI guPw iv`c lukweI bYTy hoxgy pr iqMnW lokW dy mwlk siqgurU nwnk dyv jI mhwrwj
isDW ƒ ikqoN vI pRwpq nw hoey ijs vyly siqgurU jI ny Awpxy srIr ƒ Alop kIqw sI aus
vyly ieh bcn ikhw sI ik AY isDo ! jdoN swƒ l`B ky Q`k hwr jwaugy qW DrqI qy tkw rKky
isr DrqI ƒ lw ky Ardws kirE qW As» pRgt ho jwvWgy [ jYsw ik :
squ sµqoKu hovY Ardwis ] qw suix sid bhwly pwis ]1]
‰rwmklI mhlw 1, AMg 878Œ
jdoN swry isDW ny Ardws kIqI qW gurU jI pRgt ho gey [ ies qrHW gurW dy sdrS koeI
$ dUjw phuµcx vwlw nh» [ ijnHW dy AMqSkrn iv`c gurW dy Sbd dw pRkwS hoieAw hY auhnW gurmuKW $
$ $
$ dy brwbr vI koeI phuµc nh» skdw [ auhnW qq byiqAW dI AvsQw iv`c kwrn, sUKm qy AsQUl $
$ $
$ dyhW dI hµgqw nh» hY [ aus AvwSnw dI AvsQw iv`c haumY dI phuµc nh» hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ nwnk bRhm igAwnI Awip prmysur ]6] ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 273Œ $
$ $
$ Agy siqgurU jI pyRmw BgqI iv`c iB`Øjy bcn aucwrdy hn :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 609 \424| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ (Apuny swihb kw Brvwsw ]1]) AYsy gurmuKW ƒ Awpxy swihb=mwlk-pRmySr ’qy $
$ Brvwsw=Brosw hY ijs qrHW b`cy ƒ Awpxy mwqw ipqw ’qy Brosw huµdw hY iesy qrHW : $
$ $
$ $
$ hir Awpy mwqw Awpy ipqw ijin jIau aupwie jgqu idKwieAw ] $
$ ‰rwmklI mhlw 3, AMg 921Œ $
$ $
$ $
$
$ Apuny; siqgur kY bilhwrY ] $
$
vwsqv iv`c qW Awpxy, kyvl gurU jI hI hn AYsy siqgurW qoN bilhwrY=kurbwn jweIey
vw :—gurW qoN bwxI dw, bu`DI dw, srIr dw bl kurbwn kr deIey [
ArQwq sµswr iv`c qW kyvl siqgurU jI hI Awpxy hn, hor koeI BI Awpxw nh» [ kSmIrI
pMfqW ny jo Awpxy dyvI dyvqy mMny sn iksy ny BI Awpxw ho ky AOkV iv`c riKAw nw kIqI [
AwKr gurU qyg bhwdr jI dI Srx Awey qW gurU jI ny auhnW dy iqlk jµJU dI rwKI leI ShIdI
pweI [ ies leI swry sµswr dy Awpxy, kyvl gurU jI hn [ gurU jI kYsy hn [ bwxI iv`c Purmwn
AwieAw hY [ jYsw ik :
1. mwns kI khu kyqk bwq ] jm qy rwKY dy kir hwQ ]
‰BYrau mhlw 5, AMg 1149Œ
iksy ny dyh AwpxI mMnI hY, ies dyh dy sbµD ƒ lY ky iesq®I kihMdI hY ik myrw pqI hY,
mwqw ipqw kihMdy hn swfw pu`qr hY, Syr kihMdw hY ik myrw Kwjw hY, AgnI kihMdI hY ik mYN
Bsm krWgI, kwl kihMdw hY ik myrw iSkwr hY pr ieh sB JUTIAW myrW hn, iksy dw koeI nh»
hY [ lok qW ies qrHW smJdy hn :—
sBu ikCu Apnw ieku rwmu prwieAw ]1] ‰AMg 1342Œ

AwgY suKu pwCY suK shjw; Gir Awnµdu hmwrY ]rhwau]


pwCY=ies mwq lok iv`c suK Aqy AwgY=pRlok iv`c pRwpq huµdw hY pr ieh suK shjw=igAwn
qoN ibnW pRwpq nh» huµdw [ igAwn qW pRwpq huµdw hY jykr igAwn dy swDn kry [ jYsw ik :
1. gur kw sbdu ird AMqir DwrY ] pMc jnw isau sµgu invwrY ]
ds ieMd®I kir rwKY vwis ] qw kY AwqmY hoie prgwsu ]1]
‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 236Œ
2. krn n sunY kwhU kI inMdw ] sB qy jwnY Awps kau mMdw ]
$ ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 274Œ $
$ $
$ $
$ 3. AMqir guru AwrwDxw ijhvw jip gur nwau ] $
$ $
$ ‰gUjrI kI vwr mhlw 5, AMg 517Œ $
$ $
$ ies qrHW lok pRlok iv`c suK shjw=inraupwDk suK qy inrjqn suK pRwpq huµdw hY [ vw :— $
$ $
$ ip`Cy sµswr kwr ibrqI iv`c vI suK hI suK hY, qy A`gy ibdyh mukq iv`c vI shjy suK pRwpq $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \425| b>e 609

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ huµdw hY, sqsµgq rUpI Gr iv`c vI hmwrY=qmwm sqsµgIAW ƒ Anµd hY vw: Gir=swfy ihrdy $
$ $
$ iv`c vw: qurIAw pd iv`c vI swfy Anµd hY ]rhwau] $
$ $
$ $
$
$ AMqrjwmI krxYhwrw; soeI Ksmu hmwrw ] $
$
$ $
$ jo pRmySr srb dw pRyrk hY qy AMdr dI jwnx vwlw hY [ jYsw ik : $
$
$
$ Gt Gt ky AMqr kI jwnq ] Bly bury kI pIr pCwnq ] ‰dsm-cOpeI pauVI 11Œ
$

ijsdI s`qw krky ieMdrIAW ikirAw krdIAW hn, ijsdI s`qw krky pRikrqI sµswr iv`c
rs phuµcwauNdI hY sB dy cµgy mwVy krmW ƒ jwxdw hY : krxYhwrw=auqpq, lYqw, pwlxw, nwm
dI dwq dy ky mukqI krn vwlw hY [ ijh AMf qy bRhmMf ] kIny cOdh KMf ] ‰sRI dsm gRQ µ ,
Akwl ausqiq 37/2ΠAYsw jo pRmySr hY auhI swfw Ksmu=mwlk hY [

inrBau Bey gur crxI lwgy; iek rwm nwm AwDwrw ]2]
ies qrHW pRmySr dI ikrpw nwl gurW dy crnIN l`g ky jµmx mrn dy BY qoN rihq ho gey hW [
jYsw ik :
inrBau jpY sgl Bau imtY ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 293Œ
Xh BY pRlok BY jnm vydnw jwq ] An riKAw Ar gupq BY Aks mwqr BY swq ] iehnW
swry BYAW qoN mukq ho gey hW [ jYsw ik :
BY kau Bau piVAw ismrq hir nwm ] ‰BYrau mhlw 5, AMg 1151Œ
iek rwm=rmy hoey pRmySr dy nwm dw hI swƒ AwDwrw=Awsrw hY ]3]

sPl drsnu Akwl mUriq pRBu; hY BI hovnhwrw ]


Akwl=kwl qoN rihq mUriq=srUp vwly pRØBU dw drSn igAwn Pl dy sihq hY vw: siqgurW
dw drSn igAwn Pl dy sihq hY [ jYsw ik :
1. drsin dyiKAY sBu duKu jwie ]1] ‰BYrau mhlw 5, AMg 1149Œ
2. lypu nhI jgjIvn dwqy drsn ifTy lhin ivjogw jIau ]3]
‰mwJ mhlw 5, AMg 108Œ
swKI—sFOry dy iek pTwx ny kurwn Awid dy qrIky nwl jwp kIqw, muhµmd swihb dy
drSn krn leI jwp kIqw sI pr drSn nw hoey [ iPr bydW Anuswr A`T swl i¸Sn jI dy
$ drSn krn leI jwp kIqw [ pr i¸Sn jI dy drSn vI nw hoey [ iPr ieh mwrkµfy dirAw iv`c $
$
$ fu`b ky mrn l`gw qW iek ShId isMG ny ibrD dw rUp Dwr ky ikhw, ik gurU nwnk swihb jI $
$
$
$ dw smW hY, qUµ myrw bcn mMn ky mUl mMqr dw pwT 40 idn krky dyK qW pTwx ny bcn mMn $
$
$
$ ky mUl mMqr dw jwp krnw SurU kr id`qw qy 35 idn ip`CoN gurU swihb dy drSn hoey [ siqgurU $
$
$
$ jI ny ikhw d`s BweI ! muhµmd jI Aqy i¸Sn jI Awidk dy drSn krweIey qW A`goN h`Q joV $
$
$ krky bVI inmrqw nwl pTwx kihx l`gw ik mhwrwj ! mYN Awp jI dy drSn krky hI inhwl $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 609 \426| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ho igAw hW hor iksy dy drSn krn dI mn iv`c ie`Cw nh» rhI [ qW gurU jI ny bcn kIqw
$
$ $
$
$ ik pRymIAw ! lµgr clwieAw kr iek vwr bwbw KVk isMG jI aus AsQwn ’qy gey qW bwbw $
$
$
$ jI ny aus pTwx qoN pu`ØiCAw ik BweI muslmwn qW lµgr nh» clwauNdy hn qW pTwx ny swrI $
$
$
$ g`l d`sI ik myry auqy ies qrHW siqgurU nwnk dyv jI ny ikrpw kIqI hY [ ies qrHW gurU jI $
$
$
$ dy drSn sPly hn [ gurU jI Akwl srUp hn smr`Q hn [ pRmySr vI kwl qoN rihq hY qy auh $
$
$ pRmySr (hY BI hovnhwrw) hY=hux vI hY, BI=ip`Cy vI sI, hovnhwrw=A`gy ƒ vI hovygw [ jYsw ik : $
qU siqguru chu jugI Awip Awpy prmysru ] ‰sveIey mhlw 4, AMg 1406Œ
vw siqgurU jI iqMny kwlW iv`c rihx vwly hn qy siqgurU jI sB dy sWJy hn-jdoN krqwrpur
gurU jI joqI-joq smwey qW ihMdU muslmwnW dw JgVw pY igAw, dohW iDrW dy prKx leI siqgurW
dy srUp vwlI QW qy Pul hI rhy qy siqgurU jI ny AwpxI dyh ƒ Alop kr ilAw qW dovW ny
A`DI-A`DI cwdr vµf leI [ ihMdUAW ny rwvI dy kµFy cwdr dw sskwr krky smwD bxw leI,
muslmwnW ny p`kI kbr bxw leI, jo ik gurmq qoN dovyN hI ault g`lW hn [ ieh bu`q pUjx
dw krm Akwl purK ƒ psµd nw AwieAw qy dirAw rwvI dw pwxI vyg sihq AwieAw qy donW
ƒ roVH ky lY igAw [

kµiT lgwie Apuny jn rwKy; ApunI pRIiq ipAwrw ]3]


ijvyN jµgl ƒ AgnI l`gx smyN Syr-SyrnI Awpxy b`cy ƒ dµdW nwl cu`k ky bwhr k`F lYNdy
hn [ ies qrHW hI vwihgurU ny Awpxy AByd inscy rUp kµT vw: pr`qK kµT nwl lgw krky Awpxy
dwsW ƒ riKAw hY Bwv riKAw kIqI hY [ pRmySr AwpxI pRIiq ƒ ipAwrw=pwldw hY vw: AwpxI
pRIqI qy ipAwr dI b^iSS krdw hY ]3]

vfI vifAweI Acrj soBw; kwrju AwieAw rwsy ]


pRmySr dI ies lok iv`c v`fI vifAweI hY qy pRlok iv`c vI Acrj soBw hY vw : syvkW
dI ieQy vI v`fI vifAweI hY qy pRlok iv`c vI Acrj soBw hY, syvkW dy swry kwrj rws AwauNdy
hn ijvyN bwbw krm isMG jI hoqI mrdwn vwilAW dI QW gurU goibMd isMG jI ny POj iv`c pihrw
id`qw sI vw: auhnW syvkW dw mukqI rUpI kwrj rws AwieAw hY [

nwnk kau guru pUrw ByitE; sgly dUK ibnwsy ]4]5]


gurU jI kQn krdy hn ik ijnHW ƒ pUry gurU siqgurU nwnk dyv jI imly hn auhnW dy
swry duK, bwlk, juvw-ibrD AvsQw dy du`K, jµmx mrn dy du`K ivSyS krky nws ho gey vw:
$ $
$ swƒ pUry gurU nwnk dyv jI pRwpq hoey hn ies krky swfy jnm dy AigAwn krky jo du`K sn $
$ $
$ auh swry nws ho gey hn ]4]5] $
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \427| b>e 610

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 54 ‰Awid AMg 609Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] suKIey kau pyKY sB suKIAw rogI kY BwxY sB rogI ] krx $
$
$ krwvnhwr suAwmI Awpn hwiQ sµjogI ]1] mn myry ijin Apunw Brmu gvwqw ] iqs $
$ $
$ kY BwxY koie n BUlw ijin sglo bRhmu pCwqw ]rhwau] sµq sµig jw kw mnu sIqlu $
$ $
$ $
Ehu jwxY sglI TWFI ] haumY roig jw kw mnu ibAwipq Ehu jnim mrY ibllwqI ]2]
igAwn AMjnu jw kI nyqRI piVAw qw kau srb pRgwsw ] AigAwin AMDyrY sUJis
nwhI bhuiV bhuiV Brmwqw ]3] suix bynµqI suAwmI Apuny nwnku iehu suKu mwgY ]
jh kIrqnu qyrw swDU gwvih qh myrw mnu lwgY ]4]6]

soriT mhlw 5 ]
dHh qptrjw l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ fjrV b>e 610 RpKfi l'idn ijeSg dr,y b>Ddwa
] m u' ljdhW l+g epiP biuV s[r ug sj RpyjiS wgaj h'dHbj ] m u' ldaepiP ug LhgsJ s[ dliaju@
Vjq WjSg s[ W'dhoj@ dVqiaj s[ Rph ljei@ duV%J sg lqaj v,tJ LJa qhJljei rg Vhk wi
lws[@ duV%J sg lsj hg dHh fif,w dWiag ihg ] m u{lj dw ^
Vj w' W{ig Vhg dWejVj lev l.de hq wRp WdV bjHg mm
ªwjVCj q^ 5@ b>e 1299«
lFp w' qgap hq bjfV wgVj hq lFVj w[ ljuV mm ªZVjlig q^ 5@ b>e 671«

ldaepiP ug ldal.ea s[ dr,y bjadqw bV.s sj il qjSs[ h'H[ bc'v W{n[ lV@ bV[wJ
l.eaJ bjf ug s[ siLV wi w[ Wdvhji uj ihgbJ lV m wpN epidl,tJ V[ W[Vag wgag dw h[
ldaepiP ug ) u' LjlaiwjiJ V[ ds=LB dl+LB rjs woV wgaj ]@ bjf dHl f,t dr,y t'v% w[ Rfs[L
W?L' m as ldaepiP ug V[ epidl,tJ } LpF dl,Ddtbj s[Gs[ h'dHbJ dHh fjrV LWs RpyjiS wgaj
dul sg fdhvg apw dr,y hg ds=LB dl+LB rjs woV wgaj ] Fjr dw duh' duhg ds=LBg hp.sg
]@ Rph' duhg hg dl+LBg f+aga hp.sg ] m ldaepiP ug RpyjiS wis[ hV ^

suKIey kau pyKY sB suKIAw rogI kY BwxY sB rogI ]


h[ FjHg ) lptgH[=lp,t qjVS rjv[ wRp=} lF=lji[ lptgbj=lptg hg f[t{=ds,ls[ hV ba[
i'eg=i'eJ dr,y e+l[ h'H[ w{=s[ FjS{=rjla[ aJ lF=lji[ i'eg=Wgqji hg f+aga hp.s[ hV bioja
$ $
$ ##u{lg ds=LBg r{lg dl+LBg$$ Fjr duh' duhg dwl[ sg ds=LBg ]@ Rpl } Rph' duhg hg dl+LBg f+aga $
$ $
$ hp.sg ] m borj u' W+hq W[dabJ } bjaq lpt qjVS wiw[ lji[ lptg ds,ls[ hV ba[ u' h.wji $
$
$
$
$ bjds drwjiJ wiw[ i'eg hV@ RpV%J s[ FjS[ dr,y bjfS[ rie[ lji[ h.wji bjds s[ i'eJ Vjv $
$
$
$ Fi[ h'H[ f+aga hp.s[ hV m bs:{arjsgbJ } lF ojrJ dr,y bjfSj bjaqw liPf hg ds,lsj ] $
$
$
$ dw u' q[i[ dr,y ] Rph lFVJ dr,y ] u' lFVJ dr,y ] Rph q[i[ dr,y ] ba[ s:{a ds=LBg rjdvbJ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 610 \428| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dr,y dul ai%J RpV%J s[ qVJ dr,y Hgitj@ s:{t bjds drwji hV@ dar[G RpV%J } ljig spVgbJ dr,y
$
$ $
$ dHh drwji ds,ls[ hV m $
$ $
$
$ ljtg_IpdZLBi ba[ spiI'ZV sg ^ dHl apw dr,y bjH[ dlZJa bVplji spbjfpi I,pe $
$
$
$ s[ dHdahjl dr,y rg dHw rjiaj e+.oJ dry b>Ddwa wgag h'Hg ] m dHw rji FerjV d*LV ug $
$
$
$ w"irJ ba[ fJcrJ lq[a lFj dr,y W{n[ lV m Ziq fp,ai IpdZLBi rg lqjV dWiag dr,y W{n[ h'H[ $
$
$ lV@ Rpo[ s:{a ds=LBg rjvj spiI'ZV rg W{nj lg@ dul } hq[LJ dHh dLwjdHa idh>sg lg dw FerjV $
d*LV Ziq fp,ai IpdZLBi sj f,t wis[ hV ba[ q[i[ Vjv s:{t wis[ hV@ q[i[ dr,y wg zjB ]
ba[ IpdZLBi dr,y wg rjZj ] m dHh e,v FerjV d*LV ug rg ujSs[ lV@ Rph dHh s,lS
rjla[ dw q{G hq[LJ lq~ds=LBg rjdvbJ sj f,tg hJ ba[ s:{a ds=LBg rjdvbJ a'G lsj dwVjij
wisj hJ m
FerjV d*LV ug V[ IpdZLBi } dwhj dw h[ Ziq fp,ai ) q{G aphj} dHw w.q l"Gfsj hJ@
u' bjfSg Wv Wp,Zg Vjv V[fi[ yjC% w[ bjRpSj m as Ziq fp,ai IpdZLBi V[ h,o u'C w[ dwhj
dw FerjV ug ) hpwq wi' m as FerjV ug V[ dwhj dw hlaVjfpi sj dHw y,wi vej w[ bjRp
a[ hlaVjfpi dr,Dy'G dHw spijyjig@ wjqg@ *'Zg@ HgitjvP@ NeCjvP fpiL v,F w[ dvbjRp aJ dw
Rpl sj lpZji wgaj uj lw[ m dHh hpwq q>V w[ Ziq fp,ai IpdZLBi ug hlaVjfpi sj y,wi vejRpS
vHg ba[ w'Hg Wpij dHVljV v,FS vHg api fH[ m x[i FerjV d*LV V[ spiI'ZV } dwhj dw
h[ spiI'ZV ) r{l[ aJ a[ij lpFjb hg b{lj ] dw ws[ r,DdcbJ s[ bjt[ Vhk v,esj@ fi b,u aP.
urjW Vj s[rk m a{} rg dH,w w.q l"Gfsj hJ m spiI'ZV fdhvJ hg W'v dfbj a[ wdhS v,ej dw
FerjV ug ) dHh dwr[G h' lwsj ] dw q{G r,DdcbJ s[ bjt[ Vj v,eJ@ aplk s,Dl' wg wiVj ]@ q{G
hpS[ hg wisj hJ m as FerjV ug V[ dwhj dw aP. rg hlaVjfpi sj dH,w y,wi vej w[ bj
ba[ dHw Ziqg@ l,y W'vS rjvj@ LJa dhis[ rjvj@ Hgitj s:{t a'G idha fpit v{ w[ bj@ blk
Rpl } lVqjVa wiVj ] m
as Ziq fp,ai IpdZLBi a[ spiI'ZV V[ hlaVjfpi sj y,wi vejdHbj m ljij dsV zp>qs[
h'H[ s'r[G ?jvg rjfl bj eH[ m as FerjV d*LV ug V[ fdhvJ Ziq fp,ai IpdZLBi } fp,DdAbj
dw aplk ?jvg dwM bj eH[ h' ( b,De'G IpdZLBi V[ dwhj dw h[ FerjV ) q[ig ds=LBg dr,y w'Hg
rg bduhj qVp,t Vhk bjdHbj duh' duhj bjf ug V[ dvbjRpS vHg dwhj lg Fjr wjqg@ *'Zg@
HgitjvP@ NeCjvP@ NPnj ba[ bZiqg fpit q{} w'Hg rg Vhk dqdvbj Wvdw dHl s[ RpvB l,y
W'vS rjv[@ LJa dhis[ rjv[@ lF Vjv lqaj i,tS rjv[ v'w hg dqv[ hV m dHl vHg ?jvg hg
bjdHbj hJ m
$ x[i FerjV d*LV ug V[ spiI'ZV } fp,DdAbj dw aP. dwM ?jvg bjdHbj ]G aJ Rpl V[ RpKai $
$
$ ds,aj dw duh' duhj dHVljV aplk q{} v,F w[ dvbjRpS vHg dwhj lg@ Rph' duhj dHVljV b,u $
$
$ s[ ;qjV[ dr,y dw,Do[ dqv lwsj ] m Rph aJ w'Hg h'i upe h'r[ej duo[ dHh' duh[ dHVljV idh>Ds[ $
$
$
$ hV m hpS s[ ;qjV[ s[ lji[ v'w dHaV[ dreC yp,Dw[ hV dw dHw rg W.sj l,y W'vS rjvj Vhk $
$ $
$ ] m Vj w'Hg Ziq dr,y wjdHq ]@ lF Hgitj s:{t s[ Fi[ h'H[ hV@ w'Hg dwl[ $a[ ail Vhk wisj m $
$ $
$ dHl vHg q{} ?jvg h,o bjRpSj dfbj m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \429| b>e 610

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ as FerjV d*LV ug V[ s'hJ } dWnj ds,aj m Rpl r[v[ lFj dr,y W{n[ wpN v'wJ V[ fp,DdAbj $
$ $
$
$ dw FerjV ug ) aphjc[ dHl w"aw dry ba[ RpV%J s[ ?jvg qpC w[ bjRpS dr,y ep,Nj F[s wg $
$
$
$ ] ( as FerjV ug V[ dwhj dw dHh ds=LB dl+LB rjs ] m u{lg dHVljV sg bjfSg ds=LBg $
$
$
$ hp.sg ]@ a{lg hg Rpl } dl+LBg V;i bjMsg ]@ dur[G LgL[ dr,y bjfSg Lwv ds,lsg ] m dar[G $
$
$
$ bjfS[ hg drwji sPli[ dr,y ds,ls[ hV m dHl wiw[ fpit sPli[ } Wpij wdh>sj rg ] a[ lqNsj $
$
$ rg ] m h[ spiI'ZV ) H[l[ wiw[ q{G Ziq sj f,tg hJ Vj dw bjfS[ FPbj s[ fp,aiJ sj m $
FjHg episjl ug V[ dHl Rpfi'wa rjiaj } bjfSg iyVj dr,y dHl f+wji woV wgaj
] m u{lj dw ^
Wpij Vj w'Hg updZlBi{ spiu'ZV w' Fvj V F[t{ mm
wir{ h'dH lp B'Bg i[t{ mm
Fjr IpdZLBi } w'Hg Wpij Vj dqdvbj a[ spiI'ZV } w'Hg Fvj Vj dqdvbj@ dur[G wir{=v'B[@
e.ejljei dr,y u' hp.sj ]@ Rph Rpl sg B'Bg=BPBg sg Zji a'G f+aga h' uJsj ] m H[l[ ai%J u'
wpN dwl[ s[ b>aLwiV dr,y hp.sj ]@ Rph Rpl sg ilVj spbjij f+eB h' uJsj ] m Fjr b>aLwiS
dH,w e.ejljei sg dVbjHk ] ba[ ugFj BPBg sg dVbjHk ] u' b>si s[ d?bjv ;pWjV spbjij
f+eB h' uJs[ hV m

krx krwvnhwr suAwmI Awpn hwiQ sµjogI ]1]


u' lji[ wjiuJ } bjf wiV rjvj ba[ W+hqj bjdswJ fjl'G wijrVhji=wijRpS rjvj
lpbjqg=rjdhepiP ]@ Rpl V[ ugrJ sj l.u'eg=wiq xv bjfV=bjfS[ hg hjdo=h,o dr,y i,Ddtbj
] m Rphg fpiL epi~LWs s[ l.u'eg h'H[ hV rj^ Rphg fpiL Rpl s[ liPf dr,y l.u'eg=Fvg f+wji
upC[ hV mm1mm u{lj dw ^
wiS wjiS f+DFp H[wp ] sPli Vjhg w'dH mm ªeRpCg lptqVg q^ 5@ b>e 279«

mn myry ijin Apunw Brmu gvwqw ]


h[ q[i[ qVj ) dudV=dul fpiL V[ bfpVj=bjf sj Fiq erjaj=epbj ds,aj ] m
Fiq LWs epiWjSg dr,y Whpa ojrJ $a[ bjdHbj ]@ dul sg dryji dHl f+wji ] ^
f+LV ^ Fiq wg ] (
qjZr[ dwbj whgb{ F=Dqp b{lj mm
dHl apw dr,y udebjlP qpt spbjij f+LV ] dw Fiq wg ] (
RpKai ^ bevg apw lf,LB wisg ] ^
$ $
$ u{lj qjVgb{ h'dH V b{lj mm1mmihjRpmm $
$ $
$
$ blvgba a'G RpvB f+aga h'Sj dHl sj Vjq Fiq ]@ dur[G dw i,lg dr,y l,f f+aga h'Sj@ $
$
$ dl,fg dr,y yJsg sj@ bjwjL dr,y VgvjfS@ eiqg sg ip,a dr,y lPiu Vjv af[ i[a[ dr,y fjSg $
$ $
$ f+aga h'Sj@ dul } dq+e da=LVj sj uv dwhj uJsj ] ba[ dqie sg VjFg dr,y f{sj h'Hg $
$ $
$ wlaPig sj Fiq dq+e } NjCgbJ dr,y uJ dwl[ h'i oJ f+ag h'Sj m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 610 \430| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1! duRp wlaPig dwiep V ujS{ F=qsj Fidq FpvjdHbj mm ªb>e 644«
$
$ $
$ $
$ 2! u[ RPNdC Fiq FrjHgbdh duRp NJC dqiep Fjv[ mm25mm ªb>e 309« $
$ $
$ 3! u{l[ wpi.w Vhk fjdHY F[sp mm adV lpe.Z TPT{ hs[lp mm ªb>e 1196«
$
$ $
$ $
$ dHh bl,a f+aga@ l,aI sj debjV hp.dsbJ hg Vjl h' uJsg ] m r[sJa e+.oJ dr,y Fiq $
$ $
$ f>u f+wji sj dvdtbj h'dHbj ] m u{lj dw ^ $
F[s Fiq wiaa Fiq@ fpV l.e Fiq drwji mm
W+hq dHai ue la ]@ fJy' Fiq l.lji mm
dHl f>u f+wji s[ Fiq sg Vdriag rjla[ Ziq LjlaiJ V[ b{lgbJ upeagbJ woV wgagbJ
hV m u{lj dw ^
dW>W f+dadW>W v'ha lxBw zBjwjL epS lji mm
wVw wp.cv ds=LBJa s[ fJy' Fiq dVrji mm
l+g epiP e+.o ljdhW dr,y Fiq sg dVdriag l.W.Zg ldaepiJ s[ b{l[ WyV bjMs[ hV ^
1. ijau pRiqibMbu ibMb kau imlI hY audk kuµBu ibgrwnw ]
khu kbIr AYsw gux BRØmu Bwgw qau mnu suµin smwnW ]4]1] ‰AMg 475 Œ
2. gur prswid Brm kw nwsu ] nwnk iqn mih eyhu ibswsu ]3] ‰AMg 294Œ
3. scy crx sryvIAih BweI BRmu Bau hovY nwsu ] ‰AMg 639Œ
H[o[ ldaepiP ug lqNj ih[ hV dw ljZl.ea dr,y dqv w[ l,Dy[ s[ yiVJ } l[r w[ ba[ epiJ
sg dwifj lswj dul V[ bjfSj f>u f+wji sj Fiq epbj dvbj ] m1

iqs kY BwxY, koie n BUlw; ijin sglo bRhmu pCwqw ]rhwau]


x[i dudV=dul V[ lev'=ljdibJ ojrJ dr,y W+hqp=drbjfw f+DFP } fAjaj=fAjS dvbj
]@ dal=Rpl w{=s[ FjS{=d?bjv b>si w'dH=w'Hg rg FPvj=Fp,Ddvbj h'dHbj Vhk ]@ dwMdw RpV%J
sg bjfSg W+hqjwji ds=LBg h' uJsg ] mmihjRpmm
dHV%J ihjRp rjvgbJ apwJ sj b>Vr[ bVplji bio ^
\qV q[i[ dudV FjS{@ bfVj Fiq erjaj mm| h[ q[i[ qVj ) dul V[ epiJ s[ FjS[ bVplji y,v
w[ bjfSj Fiq epbj dvbj ] ba[ \dudV lev' W+hqp fAjaj mm| dudV=dul V[ lji[ ojrJ dr,y
drbjfw W+hq } fAjS dvbj ] m \dal w{ FjS{ w'dH V FPvj| dal=Rpl w{=s[ b>si w'dH=w'Hg
FPvj=Fp,v Vhk idh uJsg Fjr Rpl } ljdibJ dr,y W+hq bjaqj hg ds,lsj ] mmihjRpmm
$ $
$
$ sµq sµig, jw kw mnu sIqlu; Ehu jwxY sglI TWFI ] $
$
$ $
$ l.a=LJa bjaqj rjv[ qhjaqj uVJ s[ l.de=ljo dqv w[ Fjr ljZl.ea wi w[ uj=duV%J $
$ $
$ $
$ 1! #Fiq$ LWs sg drlaji ldha drbjdtbj epiWjSg bio F.cji lBgw sg sPlig f'og s[ f>Vj 240 #VjVw $
$ $
$ dul s[dH qV f+gaq ljZl.de F+q ujv[ mm$ RpKfi ] m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \431| b>e 610

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sj qVp=dhisj lgavp=n.Tj h'dHbj ]@ Yhp=Rph levg=ljig dl+LBg } nJTg=n.Tg@ LJa iPf h'Hg $
$ $
$ ujS{=ujSs[ hV m $
$ $
$ $
$
$ haumY roig jw kw mnu ibAwipq; Ehu jnim mrY ibllwqI ]2] $
$
$ $
$
$ uj=dul wj=sj qVp=dhisj hRpq{=h.eaj@ qqaj@ h.wji s[ i'e dr,y dWbjdfa=v,ej h'dHbj $
$
$ ]@ Yhp=Rph fpiL uVdq qi{=u.qsj qisj idh>sj ] ba[ Rpl } ljig dl+LBg rg dWvvjag=drivjf $
wisg f+aga hp.sg ] m u{lj dw ^
1. haumY jgqu duiK roig ivAwipAw mir jnmY rovY DwhI ]1] ‰AMg 603Œ
2. haumY roig sBu jgqu ibAwipAw iqn kau jnm mrx duKu BwrI ]
‰sUhI m: 4, AMg 735Œ

igAwn AMjnu jw kI nyqRI piVAw; qw kau srb pRgwsw ]


uj=dul sgbJ qV Wp,Z iPfg V[a=g=b,tJ dr,y upea iPfg lvjHgbJ spbjij debjV sj
b>uVp=lpiqj fdCbj=dfbj h'dHbj ] aj=Rpl wRp=} liW=ljdibJ dr,y W+hq bjaqj sj hg
f+ejlj=yjVSj ds,lsj ] m u{lj dw ^
gur igAwn AMjnu scu nyqRI pwieAw ]
AMqir cwnxu AigAwnu AMDyru gvwieAw ] ‰mwJ m: 3, AMg 124Œ

AigAwin AMDyrY sUJis nwhI; bhuiV bhuiV Brmwqw ]3]


bdebjdV=debjV a'G hgS[ fpiL } bdebjVaj s[ b>DZ[i{=hV%[i[ wiw[ wpN rg lPNdl=lp,Nsj@
ds,lsj Vhk ]@ Rph WhpdC WhpdC=qpC qpC w[ uPVJ dr,y hg Fiqjaj=Fiqsj idh>sj ] mm3mm

suix bynµqI suAwmI Apuny; nwnku iehu suKu mwgY ]


ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ bfpV[=ljc[ lpbjqg=qjvw rjdhepiP ) ljcg
W[V.ag=bi;'Hg } lpdS=lpSVj wi'@ blk dHhp hg lpt hg lpt qje{=q>es[ hJ dw ^

jh kIrqnu qyrw swDU gwvih; qh myrw mnu lwgY ]4]6]


uh=du,Do[ ljZP=l+[LB qhjaqj uV a[ij=aphjcj wgiaVp=ul ejrdh=ejMs[ hV@ ah=RpKo[
hg q[ij=ljcj qVp=dhisj vje{=v,Ddebj ih[ mm4mm6mm

$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 611 \432| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 55 ‰Awid AMg 611Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 Gru 2 caupdy < siqgur pRswid ] eyku ipqw eyks ky $
$
$ hm bwirk qU myrw gur hweI ] suix mIqw jIau hmwrw bil bil jwsI hir drsnu $
$ $
$ $
$ dyhu idKweI ]1] suix mIqw DUrI kau bil jweI ] iehu mnu qyrw BweI ]rhwau] pwv $
$ $
mlovw mil mil Dovw iehu mnu qY kU dysw ] suix mIqw hau qyrI srxweI AwieAw
pRB imlau dyhu aupdysw ]2] mwnu n kIjY srix prIjY krY su Blw mnweIAY ] suix
mIqw jIau ipMfu sBu qnu ArpIjY ieau drsnu hir jIau pweIAY ]3] BieE AnugRhu
pRswid sµqn kY hir nwmw hY mITw ] jn nwnk kau guir ikrpw DwrI sBu Akul
inrMjnu fITw ]4]1]12]

soriT mhlw 5 Gru 2 caupdy < siqgur pRswid ]


ieh Sbd soriT rwgxI iv`c pMjvyN pwqSwh gurU Arjn swihb jI dw Gru 2=rwg dy dUjy
sur qwl iv`c, cau-pdy=cwr pdW vwlw aucwrn kIqw hoieAw hY [
auQwnkw—gurU Arjn swihb jI dy v`fy Brw ipRQI cµd qoN Coty mhWdyv jI, jo ipRQIey dI
sµgq ny gurU Arjn swihb qoN vymuK kr id`qy sn ikqnw smW gurU qoN bymuK hI rhy [ pr is`KW
dy kihx qoN jdoN sµgq iv`c Awey qW ihrdy dI mYl dUr hoeI qy SrDw vD geI [ auDr gurU Amrdws
jI dw joqI-joq smwaux dw idhwVw Aw igAw [ BwdroN dI pUrnmwSI dw ieh idhwVw mnwaux
leI gurU sihb prvwr Aqy mhWdyv jI smyq goieMdvwl swihb phuµcy [ mohx Aqy mohrI jI pRym
sihq pRRsµn ho ky imly [ joV mylw mnwieAw igAw [ auQy mhWdyv jI dI SrDw gurU qy sI sµgq
kridAW hor pRp`k ho cu`kI sI [ mhWdyv jI ny bynqI kIqI ik AY gurU Arjn swihb ! mYN Awp
jI ƒ hux q`k Cotw Brw hI smJdw irhw hW, ieh myrI glqI sI [ qus» qW gurdyv-srUp ho,
myry ’qy i¸pw krnI kro [ gurU iblws iv`c pRsµg AwauNdw hY ik gurU swihb jI ny bwbw mhWdyv
jI dI SrDw pRym dyK ky ikhw Brwqw jI ! TIk smyN qus» myry pws Awey ho quhwfw pUrblw Bwg
jwigAw hY jo gurisKW dI sµgq ivc Aw gey ho [ jYsw ik :
pUrb krm AMkur jb pRgty ByitE purKu risk bYrwgI ]
imitE AMØDyru imlq hir nwnk jnm jnm kI soeI jwgI ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 204Œ
$ $
$ hux quhwfI aumr pUrI ho cu`kI hY qy cµgw hoieAw srIr dy huµidAW hI Awpxw imlwp ho igAw $
$ $
$ nh» qW mYƒ BI i^Awl rihxw sI ik iek Brw qW sµswr ivcoN gu`Øsy hI qur igAw mYN ausƒ KuS $
$ $
$ nh» kr sikAw, clo quhwfI qW KuSI imlI [ ieh sux ky mhWdyv jI dIAW A`KW iv`c AMsU Br $
$ $
$ Awey qy kihx l`gy mhwrwj quhwfw swfy nwsmJ jIvW nwl ieqnw snyh ipAwr hY, mhwrwj $
$ $
$ hux kI hukm hY ? qW gurU jI kihx l`gy ik hukm qW r`bI hY [ qus» c`lx dI iqAwrI kro quhwfw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \433| b>e 611

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sµswr qoN jwx dw smW QoVHw rihMdw hY [ siqgurU jI kihx l`gy jo gurU Amrdws jI ny baulI
$
$ $
$
$ swihb rcI hY aus iv`c 84 vwr ieSnwn Aqy 84 jpujI swihb dy pwT kro bwbw mhWdyv jI $
$
$
$ ny AwigAw mMn ky pwT qy ieSnwn kIqy qy gurU jI ny 84 k`t id`qI [ BwvyN mhWdyv jI 84 $
$
$
$ dy gyV qoN inrlyp sn pr iPr vI sµswr iv`c mirAwdw kwiem r`Kx leI pwT qy ieSnwn krwey $
$
$
$ gey [ bwbw mhWdyv jI ny siqgurU jI qoN ipClIAW glqIAW dI iKmW mMgI Aqy bynqI kIqI $
$
$ ik gurU jI mYN swrI ijMdgI pRmySr dy drSnW qoN vWJw irhw, hux srIr SWq ho jweygw qy drSnW $
dI ipAws ivcy hI rih jweygI ? myrI mdd kro jo mYN Awp drSn nh» kr sikAw Aqy nw hI
ho skygw quhwfI i¸pw nwl sOKw hI ho skdw hY [ ies Sbd ivc gurU jI Aqy mhWdyv jI dy
pRSn au~qr guµQn kIqy hn ijvyN isD goSt iv`c isDW dy pRSn qy gurU jI dy au~qr hn iesy
qrHW ies Sbd iv`c mhWdyv Aqy gurU jI dy jwnxy [ Sbd SurU krn qoN pihlW vsqU inrdySk
mMgl aucwrn krdy hn : < siqgur pRswid ] 1=AdÍYq srUp prmySr ¡=srb kw pRkwSk
siq=nws qoN rihq gur=cyqn pRswid=Anµd srUp [ sq cyqn Anµd bRhm dw icMqn vw : mMgl
krky hux mhWdyv jI ƒ ies AMØimRq bcn iv`c aupdyS b^Sdy hn [
not :—ies sbd dy ArQ AnvyN rIq Anuswr l`gxgy [ ies sµpUrn Sbd dy iqMn ih`Øsy krky
pUrw spSt ho jWdw hY ik pihly Aqy dUjy pd iv`c mhWdyv dI bynqI hY, qIsry pd iv`c gurU
swihb v`loN pRØBU imlwp dw aupdyS qy cauQy pd iv`c mhWdyv jI ƒ pRØBU pRwpqI qoN Awey Anµd
dw kQn kIqw hY [ mhWdyv ny bynqI kIqI ik hy gurdyv myrI bynqI sunxw kro :—

suix mIqw hau qyrI srxweI AwieAw pRB imlau dyhu aupdysw ]2]
hy myry mIqw=imqr ! myrI bynqI suix=sunxw kr hau=mYN Awp jI dI srxweI=Srn iv`c
AwieAw hW pRØBU dy imlau=imlwp dI aupdysw=isiKAw dyhu=dyxw kro [ ieh gl sux ky
inmrqw dy puMj gurU Arjn swihb boly, mYN Awp jI ƒ kI aupdyS dy skdw hW ikauNik Awp
myry nwloN v`fy ho [ Awpxw Brw Brw dw irSqw hY ausy ipqw dy pu`qr ho ijs dw mYN hW ]2] ieh
suxky jo mhWdyv jI ny vwrqk rUp iv`c ikhw aus ¹ gurU jI bwxI iv`c ies qrHW aucwrn
krdy hn :

eyku ipqw eyks ky hm bwirk; qU myrw gurhweI ]


‰muK pwT gurhweI iek`Tw qy dUjw gur-hweIŒ
myry Aqy Awp jI dy eyku ipqw=ie`Øko ipqw gurU rwm dws jI hn hm=As» iek ipqw dy
hI bwirk=pu`qr hW pr ieh sµswrI irSqw hY mYN sµswrI irSqw iqAwg ky rUhwnIAq irSqy duAwrw
$
$ Awp jI ƒ bynqI kIqI hY [ gurU jI kihx l`gy jy rUhwnIAq irSqy dI g`l hY qW BI qus» myry $
$
$
$ leI Awdr Xog ho ikauNik Awpxy donW dw gurU iek hox krky qus» myry gurBweI ho jo v`fy gurW
$
$
$
$ dy invwjy hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$ iqn kau ikAw aupdysIAY ijn guru nwnk dyau ] ‰mwJ kI vwr mhlw 2, AMg 150Œ $
$ $
$ qW mhWdyv jI ny ikhw qus» myry gur BweI hI nh», qU myrw gurhweI=qus» myry gur=gurU $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 611 \434| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hweI=ho [ Bwv myry rUhwnI gurU vI ho ies leI bynqI hY ik mYƒ auh aupdyS b^So ijs nwl pRØBU $
$ $
$ imlwp hovy [ mhWdyv jI kihMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ suix mIqw jIau hmwrw bil bil jwsI; $
$
$ $
$
$
hir drsnu dyhu idKweI ]1] $
$
$ $
hy gurU Arjn dyv jI mIqw=im`qr-ipAwry jI, jIau=jIv Awqmw krky Awp jI qoN bil-
bil=bilhwr-bilhwr jwsI=jw rhy hW [ jYsw ik :
Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmwrw ijqu imilAY hm kau sWiq AweI ]
‰vfhµs kI vwr mhlw 3, AMg 594Œ
pRSn :—hy mhWdyv jI kI cwhuµdy ho ?
au~qr :—hir drsn dyhu idKweI ] Awp i¸pw krky hrI jo pwpW ƒ hrny vwlw hY jYsw
ik Bgvwn i¸Sn ny ikhw hY :—hrI hrqI pwpwnI [
vw: hrI jo swry sµswr ƒ hirAw-BirAw krn vwlw hY [ jYsw ik :
soeI maulw ijin jgu mauilAw hirAw kIAw sµswro ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 24Œ
AYsy hrI dy siKAwq drSn idKw dyvo [

id®StWq :—
jo pwxI br& dw Fylw bx jwvy, bhuq dyr q`k p`k jwx krky Pyr auh sUrj dI grmI
nwl FldI nh» hY qy aujl SISy vq cmkdI rihMdI hY ausƒ mdwd islw kihMdy hn, iek
mdwd islw jµgl iv`c peI sI [ ijqny jwnvr aus pws Awpxw muK dyKx AwieAw krdy,
sB jwnvrW pMCIAW dIAW PotoAW aus iv`c icqrIAW jWdIAW [ sBnW dI Poto auh islw Awpxy
iv`c iK`c lYNdI sI, iek idn iksy purS ny aus mdwd islw ƒ ikhw ik qUµ sB jwnvrW dIAW
PotoAW Awpxy iv`c Dwrn krI bYTI hY jo Poto-mUrqI qYƒ suµdr qy cµgI lgdI hY ausdw iDAwn
kirAw kr, aus iv`c moh pwauxw kr [ mdwd islw ny mor dw iDAwn Dwr ilAw, mor dI Poto
Awpxy iv`c klp ky iDAwn kr ilAw [ iksy ny mor ƒ Aw ky d`ØisAw ik qyrw iDAwn mdwd
islw DwrI bYTI hY qUµ ausƒ jw ky drSn dyxw kr [ jdoN mor ny KuS ho ky pYl pweI qW mor
dI pYl pweI vyK ky qy drSn krky pwxI rUp ho geI qy mor ny pI leI ijs qrHW islw mor
iv`c lIn ho geI sI [ ies pRkwr ieh bu`DI rUpI mdwd islw hY [ ieh imiQAw pdwrQW ƒ inscw
$ krn rUp Poto Awpxy iv`c iK`cdI hY [ ikauNik bu`DI sqo AMs qoN pYdw hoeI Aqy aujl hY jnmW- $
$
$ jnmW dy sµskwr ies dy AMdr icq®y pey hn, iksy ny ies buDI ƒ ikhw ik hryk pdwrQW ƒ $
$
$
$ inscy krdI, jo vsqU qYƒ AiqAMq ipAwrI hY, ausdw iDAwn kr qW buDI ny ikhw ik hrI $
$
$
$ cyqn srUp mor mYƒ ipAwrw l`gdw hY [ ies qrHW cyqn srUp dw iDAwn bu`DI krn l`g peI [ $
$
$
$ cyqn srUp ny bu`DI dw pRym dyK ky siKAwq ho ky drSn id`qw, Pyr ieh bu`DI cyqn iv`c lIn $
$
$ ho geI [ ieauN hy gurU jI ! Awp hrI dy drSn idKwvo jI [ jykr gurU jI prK vwsqy cu`p kr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \435| b>e 611

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rihx ik ikqy is`K irDIAW-isDIAW iv`c qW nh» phuµc irhw hY qW iPr bynqI kry vw :— $
$ $
$ mhWdyv jI bynqI krdy hn :— $
$ $
$ $
$
$ suix mIqw; DUrI kau bil jweI ] $
$
$ $
$
$ hy mIqw=ipAwry gurU Arjn dyv jI ! myrI bynqI suxo As» Awp jI dI crn DUV qoN $
$
$ bilhwr jweIey [ $

iehu mnu; qyrw BweI ]rhwau]


hy gurU rUp BweI=Brwqw jI ! mYN ieh mn Awp jI dw dws kr id`qw hY Bwv Awp jI ƒ
Arpx kr id`qw hY AQvw Awp jI dI isiKAw mYƒ BweI=cµgI l`gI hY AQvw hy BweI=Bwvn
rUp Bwv pRkwS rUp gurU jI ! ieh mn Awp jI dw hY qy mYN Awp jI ƒ Byt kIqw hY ]rhwau]
swKI—kbIr jI pws iek swhUkwr mohrW dw Qwl Brky ilAwieAw ik mohrW lY ky mYƒ
nwm dy dyvo kbIr jI ny ikhw ik mohrW dy v`Øty nwm nh» imldw qW SwhUkwr kihx l`gw ik
qus» nwm iks qrHW pRwpq kIqw hY ? kbIr jI ny ikhw [ jYsw ik :
kµcn isau pweIAY nhI qoil ] mnu dy rwmu lIAw hY moil ]1]
‰gauVI kbIr jI AMg 327Œ
ies qrHW gurW ƒ mn Arpn krnw pYNdw hY

pwv mlovw mil mil Dovw; iehu mnu qY kU dysw ]


hy gurU jI ! Awp dy crnW ƒ mlovw=plosW-mu`TI cwpI krW Aqy Awp jI dy crnW ƒ ml
ml ky DovW vw: iDAwn nwl Awp dy crn plosnW krW Aqy iDAwn krn rUp hI pwpW dI mYl
ƒ AMqSkrx ivcoN Doxw krW [ sB AwsW mn ivcoN C`f ky ieh mn Awp jI ƒ dy dyvW ieh
Awp jI i¸pw kro [

suix mIqw hau qyrI srxweI AwieAw;


pRB imlau dyhu aupdysw ]2]
hy im`qr gurU jI ! mYN qyrI srx AwieAw hW [ gurU jI ny ikhw, kI mMgdw hYN ? au~qr :—
AYsw aupdyS dyvo ijs krky pRmySr iv`c iml jwvW Bwv AByd ho jWvw ]2] qW gurU jI pRsµn
ho ky kihMdy hn :—
$ not :—ies pMgqI dy ArQ AMnvy rIq nwl mu`F iv`c vI ho cu`ky hn [ $
$
$ no t :—ies Sbd dw dUs rw ih`sw jo gur U jI v`loN aup dyS dy x dw hY : $
$
$ $
$ $
$ mwnu n kIjY srix prIjY; krY su Blw mnweIAY ] $
$ $
$
$ hy mhWdyv jI ! gux W dw, swDnw dw, iv`ØidAw dw, srUp dw, kmweI dw, js dw AiBmwn $
$
$ nh» krnw cwhIdw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 611 \436| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. Awpu gvweIAY qw shu pweIAY Aauru kYsI cqurweI ]
$
$ $
$ ‰iqlµg mhlw 1, AMg 722Œ $$
$
$ 2. jqn bhuqu mY kir rihE imitE n mn ko mwnu ]
$
$ $
$ durmiq isau nwnk PiDE rwiK lyhu Bgvwin ]
$
‰slok mÚ 9, AMg 1428Œ $
$
$ $
$ 3. mn qUµ mq mwxu krih ij hau ikCu jwxdw gurmuiK inmwxw hohu ] $
$ $
‰Awsw mhlw 3, AMg 441Œ
pRSn :—ieh mwx ikvyN imtdw hY ? au~qr :—hy BweI hmySW gurW dI Srn iv`c pYxw kr [
jYsw ik :
Awps kau kir kCu n jnwvY ] hir hir nwmu irdY sd iDAwvY ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 286Œ
jo pRmySr krdw hY aus Anuswr Blw mnwauxw kr vw: Kud psµdI C`f ky jo pRBU dw Bwxw
hY ausƒ Blw mnweIAY=mMnIey [ jYsw ik :
KudI imtI qb suK Bey mn qn Bey Arog ]
nwnk id®stI AwieAw ausqiq krnY jogu ]1] ‰gauVI mhlw 5, AMg 260Œ

swKI—iek rwjw iSkwr Kyfx vwsqy igAw [ ausdI qlvwr dy nwl ausdI AwpxI hI
auNgl v`FI geI [ jdoN rwjy ny vjIr ƒ d`ØisAw qW isAwxy vjIr ny ikhw ik rwjn Blw hoieAw,
rwjy ny gu`Øsy ho ky vjIr ƒ Ahudy qoN lwh id`qw [ iPr vI vjIr ny ikhw [ rwjn Blw hoieAw [
iPr iek idn rwjw iek`lw hI iSkwr Kyfx igAw, suµdr jwx ky iek ipMf dy lokW ny pkV
ilAw qy kwlI dyvI dI blI dyx lgy [ ieSnwn krwky rwjy dy AMg dyKx l`gy qW ausdI auNglI
ktI dyK krky rwjy ƒ C`f id`qw ik ies dw AMg Bµg hY, rwjw bhuq KuS hoieAw Aw ky vjIr
ƒ s`ØidAw qy pu`ØiCAw ik jdoN qYƒ Ahudy qoN lwihAw sI audoN qUµ ikhw sI ik Blw hoieAw [ vjIr
ny ikhw, hy rwjn jy qyry nwl mYN vI iSkwr ’qy igAw huµdw qW auhnW lokW ny qyrI jgHw mYƒ
pkV krky dyvI dI Bytw kr dyxw sI ! ies krky mYN ikhw Blw hoieAw [ ies qrHW jo pRmySr
krdw hY ausƒ Blw krky mMnxw cwhIdw hY [

suix mIqw jIau ipMfu sBu qnu ArpIjY;


ieau drsnu hir jIau pweIAY ]3]
gurU swihb ies pRsn dw au~qr idMdy hn ik hy ipAwry imqr mhWdyv jI ! sunxw kro
$ ipMfu=sQUl srIr, qnu=sUKm srIr jo jIau=jIv dy AMdr hY qy jIv ny Awpxw mMØinAw hY ieh $
$ $
$ sB prmySr ƒ vw: gurW ƒ Arp dyvo , jYsw ik : $
$ $
$ $
$ nw hau nw mY nw hau hovw nwnk sbdu vIcwir ]1] ‰mwJ mhlw 1, AMg 139Œ $
$ $
$
$ ies qrHW hrI dy drSn pweIdy hn, ijvyN gµgw iv`c nwly AByd ho jWdy hn AYsy AByd $
$
$ hox leI is&q kro : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \437| b>e 611

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ndIAw AqY vwh pvih smuMØid n jwxIAih ] ‰jpujI swihb, AMg 5Œ $
$ $
$ ieh aupdyS suxidAW hI mhWdyv jI dI ibrqI bRhmwkwr ho geI qy hr jgHw pRmySr id®stI $
$ $
$ Awaux l`gw [ ies Awey hoey Anµd dw vrnx AglIAW pMgqIAW ivc hY [ $
$ $
$ $
$
$
BieE AnugRhu pRswid sµqn kY; hir nwmw hY mITw ] $
$
$ $
jdoN pRmySr AnugRhu=ikpwlU hoieAw qW sµqW dI pRswid=ikrpw hoeI [ sµqW dI ikrpw nwl
nwm imTw l`gw hY [

jn nwnk kau guir ikrpw DwrI;


sBu Akul inrµjnu fITw ]4]1]12]
mhWdyv ƒ Awey Anµd dw vrnx kridAW gurU Arjn swihb jI kQn krdy hn ik swfy
jn=dwsW au~qy gurW ny i¸pw kIqI º vw: jdoN dws mhWdyv jI qy gurU Arjn swihb jI ny
ikrpw kIqI qW swry ivAwpk Akul=kulW qoN rihq vw: klpnw qoN rihq inrµjnu=ml mwieAw
qoN rihq pRmySr ƒ vYrwg ibbyk dy nyqrW nwl dyiKAw ]4]1]12] jYsw ik :
1. jq® jwau qq bITlu BYlw ] mhw Anµd kry sd kylw ]
‰Awsw nwmdyv jI, AMg 485Œ
2. jq®-jq® mno jwqI ] qq®-qq® bRhm id®stwqI ] ‰Drm Swsq®Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 613 \438| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 56 ‰Awid AMg 613Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 Gru 2 ] mwq grB mih Awpn ismrnu dy qh qum rwKnhwry ] $
$
$
$ pwvk swgr AQwh lhir mih qwrhu qwrnhwry ]1] mwDO qU Twkuru isir morw ] eIhw $
$
$
$ aUhw quhwro Dorw ]rhwau] kIqy kau myrY sµmwnY krxhwru iqRxu jwnY ] qU dwqw mwgn $
$
$
kau sglI dwnu dyih pRB BwnY ]2] iKn mih Avru iKnY mih Avrw Acrj clq $
qumwry ] rUVo gUVo gihr gµBIro aUcO Agm Apwry ]3] swDsµig jau qumih imlwieE
qau sunI qumwrI bwxI ] Andu BieAw pyKq hI nwnk pRqwp purK inrbwxI ]4]7]18]

soriT mhlw 5 Gru 2 ]


pMjvyN pwqSwh sRI gurU Arjn dyv jI soriT rwgxI AMdr rwg dy dUsry sur qwl iv`c
ieh AMØimRq bcn aucwrdy hn [ pihlW rhwau vwlI quk dw ArQ º [

mwDO qU Twkuru isir morw ] eIhw aUhw quhwro Dorw ]rhwau]


rhwau vwlI pMgqI iv`c aupdyS b^Sdy hn ik lok pRlok iv`c pRØBU dw hI Dorw=Awsrw
hY [ ausdy Awsry nwl hI sµswr smuMdr ivcoN mukqI rUpI iknwry ’qy cVHIdw hY, hor mwqw ipqw
sµbµDIAW dy Awsry swry JUTy hn [ jYsw ik :
jnin ipqw loku suq binqw koie n iks kI DirAw ] ‰gUjrI mhlw 5, AMg 10Œ
ijs pRmySr ny sB mwiekI rcnw rc ky Awpxy Awsry r`KI hoeI hY [ jYsw ik :
ApnI mwieAw Awip pswrI Awpih dyKnhwrw ]
nwnw rUpu Dry bhu rµgI sB qy rhY inAwrw ]2] ‰ibhwgVw mhlw 9, AMg 537Œ
mwDo qU Twkur isir morw :—hy pRmySr ! qUµ Twkuru=auqpq, lYqw, pwlxw krn vwlw hYN [
srb pwlk srb Gwlk srb ko puin kwl ]79] ‰sRI dsm gRµQ, jwpu swihbŒ
Awp qoN ibnW koeI smrQ nh» hY [
1. bRhmw ibsnu isry qY Agnq iqn kau mohu BXw mn md kw ]
cvrwsIh lK join aupweI irjku dIAw sB hU kau qd kw ]
syvk kY BrpUr jugu jugu vwhgurU qyrw sB sdkw ]1]
‰sveIey mhlw 4 ky AMg 1403Œ
$ $
$ 2. iqQY qU smrQu ijQY koie nwih [ EQY qyrI rK AgnI audr mwih ] $
$ $
$ ‰rwmklI kI vwr mhlw 5, AMg 962Œ $
$ $
mwq grB mih Awpn ismrnu dy; qh qum rwKnhwry ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy pRmySr ! mwqw jI dy grB iv`c prwbwxI duAwrw aupdyS dy krky Awpxy ismrn dI b^iSS $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \439| b>e 613

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krky auQy jTrw AgnI qoN r`Kx vwly ho ijQy ik mwqw dy KwDy roV BI Bsm ho jWdy hn, auQy $
$ $
$ b`Øcy dw sVnw kI muSkl hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. Apnw ismrnu dy pRiqpwilAw Ehu sgl Gtw kw mwlkw ]2] $
$ $
$ ‰mwrU mhlw 5, AMg 1084Œ $
$ $
$ 2. mwqw ky audr mih pRiqpwl kry so ikau mnhu ivswrIAY ] $
$ $
‰rwmklI mhlw 3, AMg 920Œ
3. AOr kI bwq khw kh qo sO su pyt hI ky pt bIc bcwvY ]6]248]
‰sRI dsm gRµQ, pMnw 35Œ
ijQy swfw koeI zor nh» cldw hY auh pRmySr auQy vI riKAw krdw hY [ jYsw ik :
1. ry pwpI qY kvn kI miq lIn ]
inmK GrI n ismir suAwmI jIau ipMfu ijin dIn ]1]rhwau]
Kwq pIvq svµq suKIAw nwmu ismrq KIn ]
grB audr ibllwt krqw qhW hovq dIn ]1] ‰swrg mÚ 5, AMg 1225Œ

2. muKu qlY pYr aupry vsµdo kuhQVY Qwie ]


nwnk so DxI ikau ivswirE auDrih ijs dY nwie ]2]
‰jYqsrI kI vwr mhlw 5, AMg 706Œ
3. ivchu grBY inkil AwieAw ]
Ksmu ivswir dunI icqu lwieAw ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1007Œ

ieh jIv pRmySr ƒ Bulw ky dunI=mwieAw iv`c ic`q joVI bYTw hY [ ieh mwieAw pRmySr ƒ
Bulw krky AwpxI iq®Snw lw ky swVdI hY [ ies mwieAw dy c`kr krky hI jIv grB dI Agn
iv`c sVdw hY ijQy kyvl pRmwqmw dw isrmn hI riKAw krdw hY [ jYsw ik :
kbIr mnu sIqlu BieAw pwieAw bRhm igAwnu ]
ijin juAwlw jgu jwirAw su jn ky audk smwin ] ‰slok kbIr jI AMg 1373Œ

jo grB iv`c ismrn nh» krdy auh :—


keI jnm grB ihir KirAw ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 176Œ

pwvk swgr AQwh lhir mih;


$
$ qwrhu qwrnhwry ]1] $
$
$ $
$ hy pRBU jI ! ieh sµswr smuMdr ivSy rUpI grlqw-zihr dy sihq hY ijs iv`c iq®Snw dIAW $
$ $
$ AQwh lihrW hn, pdwrQW rUp jl hY, kwm ¸oD Awidk mgrm`C hn [ hy qwrnhwry pRmySr jI ! $
$ $
$ nwm jhwj ’qy cVHw ky qwrnw kro [ Awp qoN ibnW hor koeI qwr nh» skdw [ ijvyN Awp jI ny $
$ $
$ grB iv`c riKAw kIqI iesy qrHW sµswr qoN qwrnw kro ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 613 \440| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mwDO; qU Twkuru isir morw ]
$ $
$ $
$ $
$ hy mw=mwieAw dy DO=pqI pRmySr ! qUµ myry isr ’qy Twkur=mwlk-suAwmI hYN vw: morw=myrw $
$ $
$ isir=SRomxI Twkur hYN [ $
$ $
$ $
$
$ eIhw aUhw; quhwro Dorw ]rhwau] $
$
$ $
hy Akwl purK ! eIhw=ies lok Aqy aUhw=auQy pRlok iv`c qyrw hI Dorw=Awsrw hY [
aUhw hukmu qumwrw suxIAY ] eIhw hir jsu qyrw BxIAY ]
‰mwrU mhlw 5, AMg 1081Œ
vw: eIhw Bwv dyh sihq BI qyrw Awsrw hY Aqy aUhw Bwv dyh qoN ibnW BI qyrw Awsrw
hY [ Awp jI qoN ibnW hor koeI BI Awsrw nh» hY ]rhwau]

kIqy kau myrY sµmwnY; krxhwru iqRxu jwnY ]


hy pRmySr ! swfI Axjwx jIvW dI AYsI hwlq hY ik qyry pYdw kIqy pdwrQW ƒ myrY=sumyr
prbq dI inAweIN Ac`l, v`fy qy Amolk smJdy hW [ jYsw ik :
dwiq ipAwrI ivsirAw dwqwrw ] jwxY nwhI mrxu ivcwrw ]2]
‰DnwsrI mhlw 5, AMg 676Œ
ieAw Dn jobn Aru suq dwrw pyKn kau ju dieE ]
iqn hI mwih Atik jo aurJy ieMd®I pRyir lieE ] ‰gauVI kbIr jI AMg 336Œ
Aqy jo sB dy krny vwlw pRØBU hY ausƒ iq®x vq smJdy hW [ ijs pRmwqmw ny swry KMf-
bRhmMf rcxw kIqy hn AYsy pRmwqmw ƒ k`KW qoN BI inkµmw smJI bYTy hW [ swfw pRmwqmw nwl
ipAwr nh» pdwrQW nwl pRym hY [ vw: prmySr dy pYdw kIqy hoey srIrW ƒ jIv sumyr vq Ac`l
qy v`fy suD jwxdw hY qy krn vwly pRmwqmw ƒ nw mlUm hsqI k`K vq jwxdw hY [

qU dwqw mwgn kau sglI; dwnu dyih pRB BwnY ]2]


hy Akwl purK jI ! qU srb dw dwqw hYN hor swrI isRStI qyry pwsoN dwn mMgx leI KVHI hY [
jYsw ik :
1. bIr Apwr bfy birAwr Aibcwrih swr kI Dwr BC`Xw ]
swihb sRI sB ko isrnwiek jwick Anyk su eyku idv`Xw ]6]26]
‰qÍpRswid sÍvY 6Œ
$ $
$ 2. bRhmw ibsnu irKI munI sµkru ieMdu qpY ByKwrI ] $
$ $
$ mwnY hukmu sohY dir swcY AwkI mrih APwrI ] ‰mwrU mhlw 1, AMg 992Œ $
$ $
$
$ hy pRmySr ! ijvyN qYƒ BwauNdw hY, krmW Anuswr Pl idMdw hYN qy Awpxy Bwxy Anuswr Pl idMdw $
$
$ hYN BwvyN sµswr ivc ikqny vI mhwn purS hoey pr sB ƒ pRmySr ny Bwxy Anuswr Pl id`qw hY ijs $
$ $
$ qrHW nwrd ƒ bWdr dw mUMh lgw id`qw sI qy q®yqy dy Avqwr rwm jI ! pRQwie kQn kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \441| b>e 613

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. rwmu JurY dl mylvY AMqir blu AiDkwr ] $
$ bµqr kI sYnw syvIAY min qin juJu Apwru ]
$
$ $
$ sIqw lY gieAw dhisro lCmxu mUE srwip ] $
$ $
$ nwnk krqw krxhwru kir vyKY Qwip auQwip ] $
‰slok mhlw 1, AMg 1412Œ $
$
$ $
$ 2. rovY rwmu inkwlw BieAw ] sIqw lKmxu ivCuiV gieAw ] $
$ $
‰rwmklI kI vwr mhlw 1, AMg 953-54Œ
ieauN Awpxy Bwxy Anuswr krmW dw dwn idMdw hYN [ jYsw ik :
puiC n swjy puiC n Fwhy puiC n dyvY lyie ]
AwpxI kudriq Awpy jwxY Awpy krxu kryie ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 53Œ

gurmuiK qyrw Bwxw BwvY ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1063Œ

vw :—hy pRmySr jo qYƒ BwauNdy hn auhnW ƒ nwm AMØimRq dw dwn idMdw hYN [ Pyr auh qYƒ
BwnY=pRqIq Bwv pRgt kr lYNdy hn ]2]
jly hrI ] Qly hrI ] aury hrI ] bny hrI ]1]51]
igry hrI ] guPy hrI ] iCqy hrI ] nBy hrI ]2]52]
aUhW hrI ] ijmI hrI ] jmw hrI ]3]53] ‰Akwl ausqqŒ

iKn mih Avru iKnY mih Avrw; Acrj clq qumwry ]


iKn=bhuq QoVHw smW, A`K dy plkwry ijMnHW smW, sµsi¸q iv`c kSx pMjwbI iv`c iKn [
iek iKn iv`c XwnI smyN iv`c Avr=hor pRkwr Bwv isRStI dI auqpqI krdw hY [ iKnY mih
Avrw=Bwv iKn iv`c hI hor pRkwr isRSt dI lYAqw krdw hY [
vw :—iKn iv`c hI iek iBKwrI ƒ rwjw, iKn iv`c hI rwjy ƒ iBKwrI bxw idMdw hY [ AYsy
ausdy Acrj=hYrwn krn vwly clq=kOqk hn [ jYsw ik :
iCn mih rwau rµk kau kreI rwau rµk kir fwry ]
rIqy Bry Bry sKnwvY Xh qw ko ibvhwry ]1] ‰rwg ibhwgVw mhlw 9, AMg 537Œ
hrn Brn jw kw nyq® Poru ] ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 284Œ

ndIAw ivic itby dyKwly QlI kry Asgwh ]


kIVw Qwip dyie pwiqswhI lskr kry suAwh ] ‰mwJ mhlw 1, AMg 144Œ
$ $
rUVo gUVo gihr gµBIro; aUcO Agm Apwry ]3]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy pRØBU ! qUµ rUVo=suµdr hYN, sB sµswr dy bwg bgIicAw iv`c qyrI hI suµdrqw hY [ gUVo=gupq $
$ $
$ qoN gupq hYN, gµBIro=fUµGw hYN [ jYsw ik : $
$ $
$ pwqwlw pwqwl lK Awgwsw Awgws ] ‰jpujI swihb AMg, 5Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 613 \442| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ vw :—aUcO=aucy qoN au~cw hYN [ $
$ $
$ koit mhys aupwie smwey ] koit bRhmy jgu swjx lwey ]1] ‰BYrau mÚ 5, AMg 1156Œ $
$ $
$ $
$ Agm=mn dy sµklpW qoN pry hYN [ swSqrW dI gmqw vI auQy nh» º [ Apwry=pRikrqI dy $
$ pRvwh qoN rihq hYN [ pRi¸qI qyry lUµ lUµ iv`c hY, AYsw qUµ smrQ hYN ]3] $
$ $
$ $
$
swDsµig jau qumih imlwieE; qau sunI qumwrI bwxI ] $

hy Akwl purK jI ! jdoN qus» gurW dI swD sµgq iv`c swƒ imlwieAw qW quhwfy srUp
ƒ jwnx vwlI bwxI suxI [ jYsw ik :
1. swD krm jy purK kmwvY ] nwm dyvqw qwih khwvY ]
kui¸q krm jy jg mY krhI ] nwm Asur iqn ko sB Dr hI ]15]
‰sRI dsm gRµQ, bicqR nwtkŒ
2. surqI—sYÍ kwrj isDqI pr kwrj DwieqI sw swDw ] ‰pRmwx loikkŒ
3. pun swD vhI jg jwnIey jw kY nhI aupwiD mn ]4] ‰swrkuqwvlI A: 5Œ
4. Qµmy koie n swDu ibnu swDu n idsY jig ivc koAw ] ‰vwr 1, pauVI 22Œ
5. gurmuiK swiD AswD swD vKwxIAY ] ‰vwr 19, pauVI 15Œ
gurmuKW ny nw swDy jwx vwly mn ƒ swD ky swD khwieAw hY [
ies mn ƒ ijnHW guris`K swDW ny swiDAw hY aunHW dI sµgq iv`c qusIN swƒ myl id`qw hY [
jYsw ik :
nwnk iqn sµqn srxwgqI ijn mnu vis kInw ] ‰iblwvl mhlw 5, AMg 815Œ
qW As» aunW guris`K mhWpurSW qoN nwm-bwxI suxI vw: gurbwxI suxI [ hor bydW-kqybW
dIAW bwxIAW sµsy inivrq nh» krdIAW [ jYsw ik :
byd kqyb iePqrw BweI idl kw iPkru n jwie ] ‰Bgq kbIr, AMg 727Œ
swKI—sqvyN pwqSwh-sRI gurU hr rwey swihb jI qoN is`KW ny pu`ØiCAw ik gurU jI ! As»
ArQ boD qoN rihq hW, kI gurbwxI ƒ pVHny krky swfw vI Blw ho jwvygw ? siqgurU jI ny
bwhr sUrj dIAW ikrnW nwl cmkdI hoeI Qyh aupr peI TIkrI ivKweI [ aus iv`c iGE dI
iQMØiDAweI sI [ mhwrwj jI kihx l`gy—hy is`ØKo ! ijvyN ies TIkrI iv`c iQMØiDAweI ies krky
hY ik iksy smyN ieh iGE vwlw pwqr sI [ icrµkwl q`k iGE dI sµgq krky ies BWfy iv`c
$ iQMØiDAweI rc geI jo hux sUrj dIAW ikrnW pYx qoN iQMØiDAweI pRgt rUp iv`c id`s rhI hY [ $
$ $
$ iesy qrHW mn iek BWfw hY idn pRqI idn gurbwxI dI sµgq krky gurbwxI dy sµskwr $
$ ies iv`c smw jWdy hn [ BwvyN ieh TIk hY ik mukqI igAwn qoN ibnW nh» pRwpq ho skdI pr $
$ $
$
$ ies BgqI vwly pey sµskwrW dy kwrn muV BgqI v`l rucI bxdI hY [ ijvyN iGE vwlw BWfw $
$
$
$ Pu`ØitAw ies qrHW dyh vI Pu`tx qoN bwAd im`tI iv`c ruldI hY [ AwauNdw jnm pRwpq hoie qoN BwvyN $
$
$
$ AividAw dw im`tI-G`tw mn rUpI TIkrI ’qy ipAw hox dy kwrn BgqI dw sµskwr pRgt nh» $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \443| b>e 613

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ huµdw [ pr jdoN nwm bwxI dI vrKw nwl ijs krky TIkrI rUpI mn qoN AividAw rUpI im`tI $
$ $
$ dUr huµdI hY qW gurU rUp sUrj dIAW aupdyS rUp ikrnW imlx qoN BgqI dy sµskwr pRgt ho ky $
$ $
$ iQMØiDAweI pRgt hox dI qrHW igAwn pRgt ho jWdw hY ijs qoN mukq ho ky, jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ijau jl mih jlu Awie Ktwnw ] iqau joqI sµig joiq smwnw ] $
$ $
$ imit gey gvn pwey ibsRwm ] nwnk pRB kY sd kurbwn ] $
$ ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 278Œ $
aus dw srUp bx jWdw hY [

Andu BieAw pyKq hI nwnk;


pRqwp purK inrbwxI ]4]7]18]
siqgurU jI kihMdy hn ik inrbwxI=bµDnW qoN rihq pRmySr dw pRqwp dyK ky myrw mn Anµd
dy sihq ho igAw hY ]4]7]18] jYsw ik :
Ando Andu Gxw mY so pRØBu fITw rwm ] ‰rwg Awsw mhlw 5, AMg 452Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 615 \444| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 57 ‰Awid AMg 615Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] pRB kI srix sgl BY lwQy duK ibnsy suKu pwieAw ] dieAwlu $
$
$
$ hoAw pwrbRhmu suAwmI pUrw siqguru iDAwieAw ]1] pRB jIau qU myro swihbu dwqw ] $
$
$
$ kir ikrpw pRB dIn dieAwlw gux gwvau rµig rwqw ]rhwau] siqguir nwmu inDwnu $
$
$
idRVwieAw icMqw sgl ibnwsI ] kir ikrpw Apuno kir lInw min visAw $
AibnwsI ]2] qw kau ibGnu n koaU lwgY jo siqguir ApunY rwKy ] crn kml bsy
ird AMqir AMimRq hir rsu cwKy ]3] kir syvw syvk pRB Apuny ijin mn kI ieC
pujweI ] nwnk dws qw kY bilhwrY ijin pUrn pYj rKweI ]4]14]25]

soriT mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn aucwrn krn vwly gurU Arjn swihb hn ies muKvwk dI pihlI hI
quk iv`c BY dw ijkr krdy hn Aqy nwl hI BY nivrqI dI jugq dsdy hn :—

pRB kI srix sgl BY lwQy; duK ibnsy suKu pwieAw ]


pRØBU=pRmySr vwihgurU dI srix Awaux krky sgl=swry BY=fr lwQy=lih jWdy hn Aqy
du`KW dw ibnws ho ky suK pRwpq ho jWdw hY [ BY dy pRBwv hyT swrw sµswr hY BY qoN rihq kyvl
vwihgurU pRmySr hY [ jYsw ik :
sgl smgRI frih ibAwpI ibnu fr krxYhwrw ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 999Œ
not :—BY dy sµbµD iv`c pUrw Sbd dyKo [
AQvw ausdw icµqn krn vwlw BI BY qoN rihq ho jWdw hY [ jYsw ik :
inrBau jpY sgl Bau imtY ] ‰gauVI mhlw 5, 293Œ
BY dIAW ivdvwnW ny s`q iksmW mMnIAW hn :—
1. Xh BY, 2. pRlok BY, 3. jnm bydnw, 4. jwq, 5. An riKAw, 6. Ar gupq BY, 7.
Aks mwqr BY swq
pr Srn iv`c Aw ky lwB auhnW ƒ hI pRwpq huµdw hY Bwv auhnW dy hI BY dUr huµdy hn
ijhnW ny gurW dI AwigAw ƒ mMnxw kIqw hY :—
id®StWq :—iek bwdSwh ny Awpxy rwj iv`c prjw leI bhuq cµgw pRbµD kIqw [ swirAW
$ $
$ ƒ AwpxI AwigAw iv`c riKAw pr bwdSwh dy rwj Grwxy Aqy sµbµDIAW ny rwjy dI AwigAw $
$
$
$ nw mµnI qy auhnW ny AwpxI Kud psµdI kIqI [ rwjy ny auhnW sµbµDIAW ƒ dyS inkwlw dy id`qw $
$
$
$ auh swry sµbµDI bhuq duKI hoey qy Bu`ØKy mrn l`gy qW iPr rwjy ny auhnW ƒ Awpxy jwx ky, auhnW $
$ $
$ qy dieAw krky, auhnW ƒ keI mIlW dy ivsQwr vwlw bgIcw bKiSAw [ auhnW sµbµDIAW ivcoN $
$
$
$ keI kihx l`gy ik As» rwjy dy AwKy nh» l`gxw ikauNik ausny swƒ bnvws id`qw hY, auhnW $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \445| b>e 615

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ¸oD krky bgIcw AMgIkwr nw kIqw qy Bu`ØKy hI mr gey [ ijhVy bgIcy iv`c gey auhnW ny bwg $
$ $
$ ivcoN ibrCW ƒ k`t ky vyc ky gujwrw krnw SuurU kr id`qw Aqy Bu`K dy du`K ƒ nivrq kr ilAw [ $
$ $
$ auhnW ivcoN ieknw ny soicAw ik ies bgIcy iv`c Amolk cIjW hoxgIAW [ auhnW ny pVqwl $
$ $
$ krky cµdn dy bUty l`ØBy, s`pW ƒ mwr krky, cµdn dy ibrC k`Øty qy auhnW dIAW l`kVW Sihr $
$ $
$ iv`c vycxIAW SurU kIqIAW qy SwhUkwr bx gey, iPr hor AwdmIAW ny Xqn kIqw ik hor vI $
$ $
kuJ l`Bxw cwhIdw hY auhnW ny lohy dy bUt pw krky bwg iv`c gSq kIqI qW pwrs p`Qr nwl
auhnW dy bUt l`g krky sonw ho gey auh pwrs ƒ pRwpq krky KuSI dy sihq rwjy ƒ imly [ rwjy
ny pRsµn ho ky auhnW ƒ Awpxy vzIr bxw ilAw [ ies pRkwr auh suKI ho gey [ iPr auhnW AwdmIAW
dy ivcoN kuJ isAwxy purSW ny DrqI pu`t krky Kwx ivcoN icMqwmxI pRwpq kIqI qy rwjy ƒ imly
qW rwjw bhuq pRsµn hoieAw ikauNik ijs pws icMqwmxI hovy ausdw kIqw sµklp pUrw ho jWdw
hY [ rwjy ny KuSI dy sihq Awpxw rwj q^q auhnW ƒ bKS id`qw qy ikhw hux qus» q^q ‘qy
bYT ky rwj kro [ ies id®StWq dw AMq®Iv Bwv :—iesy pRkwr hI Akwl purK AMqrjwmI
bwdSwh=rwjw hY [ swrI isRstI ƒ vihgurU ny AwpxI AwigAw iv`c riKAw hY [ ies krky ausdI
AwigAw iv`c c`lxw cwhIdw hY : nwm jpxw, praupkwr krnw ieh pRmySr dI AwigAw hY [
ijhVy jIv AwigAw iv`c nh» cldy auhnW ƒ vihgurU ny sµswr rUpI aujwV iv`c dyS inkwlw
id`qw hY [ swry jIv cyqn dI AMs hox krky vwihgurU rwjy dy sµbµDI hn, iehnW ƒ Awsw iq®Snw
dI Bu`K-qyh nwl duKI hoieAw ƒ dyK krky Akwl purK, vihgurU ny, gurU rUp Dwr ky gurbwxI
rUp bgIcw bKiSAw hY pr iehnW jIvW ny ies bgIcy ƒ pRwpq krky lwpRvwhI kIqI hY, koeI
vI iDAwn nh» krdy qy kwm ¸oD Awid ivkwrW iv`c Psy bYTy hn auh duKI ho ky mrdy hn [
jYsw ik :
auidAwn bsnµ sµswrµ snbµDI sÍwn isAwl Krh ] ‰shsi¸qI mhlw 5, AMg 1359Œ
Aqy l`kVW vyc ky gujwrw krn vWg keI lok pwT krky, pUjw dy pYsy lY ky gujwrw krdy
hn [ keIAW ny gurbwxI rUp bZIcy iv`ØcoN vYrwg rUpI cµdn dy bUty l`B ley [ kwm ¸oD Awid
s`pW ƒ mwr id`qw [ jYsw ik :
nwnk msqik ijsu vfBwgu ] gur kI bwxI shj bYrwgu ]
‰vfhµs mhlw 3, AMg 560Œ
myrw mnu qnu bhuqu bYrwigAw hir nYx ris iBMny ] ‰Awsw mhlw 4, AMg 449Œ

auh vYrwg vwly purS pRmySr dy dr dy SwhUkwr bx gey hn :


$ BwgTVy hir sµq qum@wry ijn@ Gir Dnu hir nwmw ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 749Œ $
$ $
$ $
$ keI isAwixAW ny ies bgIcy ivcoN pRym dy bUt pw ky BgqI rUpI pwrs dI v`tI ƒ pRwpq $
$ $
$ kIqw hY [ BgqI vI kYsI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. iesu BgqI kw koeI jwxY Byau ] sBu myrw pRØBu Awqm dyau ]3] $
$ $
$ ‰bsµq mhlw 3, AMg 1173Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 615 \446| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. suKu nwhI ry hir Bgiq ibnw ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 210Œ
$
$ $
$ $
$ aus BgqI vwly purSW ƒ vwihgurU pRmySr ny KuS ho krky Awpxy vjIr bxw ilAw AiDkwrIAW $
$ $
$ dw imlwp krwaux leI ivcoly bxw ilAw [ ijvyN BweI mMJ ƒ drgwh iv`c pihrydwr bxwieAw $
$ $
$ hY [ keI pqvµqy gurmuKW ny gurbwxI duAwrw AMqSkrx rUpI Kwx ivcoN bRhm iv`ØidAw rUp icµqwmxI $
$ $
$ pRwpq kIqI hY [ ies bRhm iv`ØidAw rUpI icµqwmxI ny auhnW AMdr igAwn dw pRkwS kr id`qw $
$ $
hY [ pRmySr bwdSwh ny auhnW ’qy KuS ho ky ikhw ik Awau ! hux qus» myry srUp rUpI q^q qy ibrwjx
dy lwiek ho qy quhwƒ hux rwj bKiSAw ! pRkwS kYsw hoieAw, jYsw ik :
bRhmu dIsY bRhmu suxIAY eyku eyku vKwxIAY ]
Awqm pswrw krxhwrw pRB ibnw nhI jwxIAY ] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 846Œ
qKq kYsw hY [ jYsw ik :
Ab qau jwie cFy isMGwsin imly hY swirMgpwnI ]
rwm kbIrw eyk Bey hY koie n skY pCwnI ] ‰rwmklI kbIr jI, AMg 969Œ
ies pRkwr kIrqn BgqI krky pRmySr iv`c AByd hoeIdw hY [ jYsw ik :
hir kIriq swDsµgiq hY isir krmn kY krmw ]
khu nwnk iqsu BieE prwpiq ijsu purb ilKy kw lhnw ]8]
‰soriT mhlw 5, AMg 642Œ
iPr :—ieh lok suKIey prlok suhyly ] nwnk hir pRØiB Awpih myly ]4]
‰gauVI mhlw 5, AMg 292Œ
bwkI sµswr dy jIv pwpW ƒ krdy hn qy suK ƒ BI cwhuµdy hn [ pr suK qW pRwpq hovygw
jykr pwp qy ivSy C`f ky nwm jpxgy Aqy iPr suK srUp Akwl purK vI iesy qrHW pRwpq hovygw,
nh» qW lok AYvyN hI J`KW mwrdy hn [ jYsw ik :
PrIdw loVY dwK ibjaurIAW ikkir bIjY jtu ]
hµFY auNn kqwiedw pYDw loVY ptu ]23] ‰slok PrId jI, AMg 1379Œ
ieh jIv pwpW rUpI ik`krW bIjdw hY pr cwhuµdw hY cwry mukqIAW rUpI ibjOr dyS dIAW
dwKW Aqy skwm krmW rUpI auNn kq ky bRhm igAwn rUp rySm dw bsqr hµFwauxw cwhuµdw hY
pr ieh ho nh» skdw [ ies Sbd iv`c gur pRmySr dI Srn lYx dw Pl dsdy hn ik iek pRmySr
dI Srn lYxw hI PlI BUq hY hor v`fy-v`fy rwijAW qy dyvI dyviqAW dI Srn pYxy krky lwB
nh» huµdw hY ikauNik auh qW Awp hI BY dy iv`c hn [
$
$ ies krky Akwl purK dI Srn lYx nwl swry BY nws ho jWdy hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$ hir sjx dwvix ligAw iksY n dyeI bµin ] ‰mWJ mhlw 5, AMg 134Œ $
$ $
$
$ aus pRmySr dy Srn rUp p`ly l`gx qy auh Pyr jmdUqW ƒ bµnH ky nh» idMdw Bwv jmW dy $
$
$ hvwly nh» krdw jo lok dµf, ipqr dµf, dyv dµf, Aqy rwj dµf Awid iehnW dµfW dy BY nws $
$ $
$ ho jWdy hn ijvyN :—swKI :—pRhlwd Bgq ny Srn leI qW aus dI nrisMG rUp ho ky riKAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \447| b>e 615

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ kIqI [ swKI :—DrU ny Srn leI qW 36 hjwr swl rwj qy At`l pdvI bKSI [ swKI :—iek $
$ $
$ grIb pirvwr ijsdy keI b`Øcy sn auhnW dw iek b`cw jo sqsµgI sI qy sµswrI kMm v`l iDAwn $
$ $
$ nh» sI idMdw ijs krky Gr dy ausƒ cµgw nh» sn smJdy [ aus dys dy rwjy dy AOlwd nh» $
$ $
$ sI [ iksy joqSI ny d`ØisAw ik jy koeI mwqw-ipqw KuSI nwl Awpxw pu`qr dyvI dI Bytw dyx $
$ $
$ leI dyvy qW qyry pu`qr ho skdw hY qW rwjy ny swry dyS iv`c foNfI iptvw id`qI qW ies pirvwr $
$ $
ny Awpxy ies sqsµgI pu`qr ƒ inkµmw jwx ky rwjy ƒ sauNp id`qw [ dUjy idn jdoN ausdI blI
dyxI sI qW ausdI AwKrI ie`Cw pu`CI qW ausny ikhw ik mYN ieSnwn krnw hY qW rwj mihl
dy nyVy iek ndI vgdI sI pihrydwrW dy nwl aus ƒ ieSnwn leI ByijAw igAw qy rwjw mhl
’qy cVH ky vyKdw irhw aus lVky ny ieSnwn krky ndI dy kµFy ryqy dIAW cwr FyrIAW bxweIAW
pihlI-dUjI-qIjI FyrI qy h`Q r`K ky roieAw qy l`q mwr ky Fwh id`qIAW [ cOQI FyrI v`l vyKky
KuS ho igAw qy aus dIAW pRkrmW krn l`gw rwjw ieh vyK ky hYrwn hoieAw qy kol Awky puiCAw
ik ieh qUµ kI kOqk kIqw hY qW lVky ny ikhw ik hy rwjw hr AwdmI dy cwr Awsry huµdy hn
1. mwqw ipqw 2. rwjw 3. dyvI-dyvqy 4. pRmySr [ 1. mwqw ipqw ny mYƒ pkVwieAw qy mYN pihlI
FyrI Fwh id`qI [ 2. hy rwjw qUµ myrI blI dyxI hY ies leI qyrI vI Fwh id`qI hY [ 3. dyvI ny
myrI Bytw lYxI hY ausdI FyrI Fwh ky mYN roieAw hW [ 4. ieh cOQI FyrI pRmySr dI hY ijsƒ mYN
dyK ky h`ØisAw hW ik mYN pRØBU dI Srn leI hY, auh myrI riKAw krygw [ ieh sux ky rwjw qy vjIr
bhuq hYrwn hoey qy rwjy ny soicAw ik kI pqw myry pu`qr hovygw jW nh» [ pr ieho ijhw lwiek
pu`qr nh» imlxw [ ieh soc ky rwjy ny ausƒ rwj g`dI dy id`qI [ ies qrHW pRØBU dI Srn lYx
krky swry BY nwS ho gey qy rwj pRwpq kr ilAw [ ies qrHW pRØBU Srn lYx krky kwl dw, jmW
dw, ibkwrW dw, vYrIAW dw BY nh» rihMdw [ iPr gurW dI Srx q`kx vwilAW dy swry AigAwn
dy du`K, jnm mrn dy du`K nws ho gey qy suK srUp vwihgurU ƒ pRwpq kr ilAw [ AYsy pRmySr
dy nwm dw bhuq hI mhwqm hY [ jYsw ik :
nwmu lYq ikCu ibGnu n lwgY ] nwmu suxq jmu dUrhu BwgY ]
‰BYrau mhlw 5, AMg 1150Œ

dieAwlu hoAw pwrbRhmu suAwmI; pUrw siqguru iDAwieAw ]1]


jo pRmySr pwpW puMnW qoN pryH hY qy mwieAw ibrqI duAwrw sB dw suAwmI=mwlk hY auh AYsw
pRØBU jdoN dieAwlU hoieAw qW As» pUrn gurU nwnk dyv jI ƒ iDAwieAw hY ]1]

$ pRB jIau; qU myro swihbu dwqw ] $


$ $
$
$ hy pRØBU jI ! qUµ swfw mwieAw ibrqI duAwrw mwlk hYN Aqy hir qrHW krky dwqw hYN [ cwr $
$
$ pRkwr dy dwqy mMMØny hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ sqIAw min sµqoKu aupjY dyxY kY vIcwir ] $
$ $
$ dy dy mMgih shsw gUxw soB kry sµswru ] ‰Awsw kI vwr 1, AMg 466Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 615 \448| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ Awp hI auqm dwqy ho krky sUKm AsQUl dyhW bKSIAW hn qy bRhmw ivSƒ iSvjI Awidk $
$ Avqwr BI Awp dy mMgqy hn [ $
$ $
$ $
$
$ kir ikrpw pRB dIn dieAwlw; gux gwvhu rµig rwqw ]rhwau] $
$
$ $
$
$ hy smrQ pRØBU ! grIbW ’qy dieAwlqw krn vwly ! swfy auqy ikrpw krnI kro qW ik As» $
$
$ pRym dy rµg iv`c rwqw=qdwkwr ho ky qyry guxW ƒ gwauNdy rhIey AQvw qyry pRym iv`c r`qy $
rhIey ]rhwau] jYsw ik :
gux gwvw idnu rwiq nwnk cwau eyhu ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 762Œ

siqguir nwmu inDwnu id®VwieAw; icMqw sgl ibnwsI ]


gurW ny nwm Kjwnw vw inDIAW dw Kjwnw id®V krw id`qw [ swry lok pRlok dI icMqw ivSyS
krky nwS kr id`qI hY [ not :—icq dI ibhbl hwlq dw nwm icMqw hY [

kir ikrpw Apuno kir lInw; min visAw AibnwsI ]2]


gurU pRØBU ny ikrpw krky swƒ Awpxw bxwieAw hY qy swfy mn iv`c AibnwsI srUp swiKAwq
ho ky visAw hY ]2]

qw kau ibGnu nw koaU lwgY; jo siqguir ApunY rwKy ]


ijnHW ƒ siqgurU jI ny Awpxy bxw ky riKAw hY iqnHW ƒ rwg dYÍK, kwm ¸oD AwidkW dw
ibGn nh» lgdw auhnW dI ibrqI iekwgr ho ky suK srUp iv`c juVI rihMdI hY [

crn kml bsy ird AMqir; AMØimRq hir rsu cwKy ]3]
ijnHW gurmuKW dy ihrdy iv`c pRmySr dy pUjnIk crn, kvl vq inrlyp r`Kx vwly vs
gey hn auh hrI dy nwm AMØimRq rs ƒ Dwrn krdy hn, pRym rs ƒ c`Kdy hn [ auhnW ƒ gurU
jI isiKAw dw dwn idMdy hn ]3]

kir syvw syvk pRB Apuny; ijin mn kI ieC pujweI ]


pRB=pRØBU jI gurU rUp Dwrn krky Awpxy syvkW dI syvw krdy hn [ jYsw ik :
Kwlsw myro ipMf prwn ] Kwlsw myrI jwn kI jwn ]
... ... ... ... ... ...
$ $
$ hO Kwlsy ko Kwlsw myro ] Eq poiq swgr bUµdyro ] ‰srb loh pRkwSŒ $
$ $
$
$ swKI :—jogw isMG dy guris`KI jIvn ƒ kwiem r`Kx leI gurU jI ny Awp syvwdwr ho ky $
$
$ pihrw id`qw vw: hy BweI ! Awpxy pRØBU dI syvk Bwv Dwr ky syvw kro vw: nwm jpx jpwaux $
$ $
$ dI syvw kro [ syvk keI pRkwr dy huµdy hn :— $
$ $
$
$ 1. iesq®I dw syvk 2. qn dw syvk 3. Dn dw syvk 4. mn dw syvk $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \449| b>e 615

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. iesq®I dw syvk :—pqnI dy AwKy l`gx vwlw purS mwqw-ipqw dI syvw nh» kr skdw
$
$ $
$ ikauNik ijvyN pqnI kihMdI hY ausy qrHW hI krdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ jorw dw AwiKAw purK kmwvdy sy Apivq AmyD Klw ] $
$ $
$ ‰gauVI kI vwr mhlw 4, AMg 304Œ $
$ $
$ 2. srIr dw syvk sµgq dI syvw nh» kr skdw ikauNik hr smyN srIr dI pocw-pwcI, $
$ $
nhwaux-Dox iv`c l`gw rhygw [
3. Dn dw jo syvk hY auh hr vyly mwieAw dw puqlw bx ky mwieAw hI iek`qr krdw
rihMdw hY, auh dyS syvk nh» bx skdw qy dyS kOm dy Bly leI Dn Krc nh» kr skdw [
4. mn dw syvk jo Awpxy mn dI m`q Anuswr cldw hY auh gurU pRmySr-sµgq dI syvw
nh» kr skdw ikauNik mn dy AwKy l`g ky auh purS iK`cw-iK`cI iv`c l`gw rhygw [ gurW dy s`q
bcn dw AiDkwrI nh» ho skdw [ jYsw ik :
mwn AiBmwn mMØDy so syvku nwhI ] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 51Œ
mwn krwaux dI ieCw hovy qy mgrUrI hovy auh purS Awpxy Awp ƒ gurU dw syvk nh» khw
skdw [ AwsurI sµpdw dw iqAwg krky dYvI sµpdw dy suB guxW ƒ gRihx kry, Akwl purK dy
prwiex rihky ATy phr jwp kry auh gurW dw syvk khw skdw hY [ jYsw ik :
syvku ApnI lwieE syv ] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 801Œ
ies krky syvw Bwv ƒ Dwr ky pRmySr dI syvw kro ijs pRmySr ny mn dI pRwpqI Aqy gurU
dI pRwpqI rUpI ieCw pUrIAW kIqIAW hn [

nwnk dws qw kY bilhwrY;


ijin pUrn pYj rKweI ]4]14]25]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy BweI ! iqs pRmySr vw iqs gurU rwmdws jI qoN kurbwn
jwxw krIey ijnW ny pUrn rUp iv`c Awpxy dws=syvkW dI l`ØijAw r`KI hY ]4]14]25]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 617 \450| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 58 ‰Awid AMg 617Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] AibnwsI jIAn ko dwqw ismrq sB mlu KoeI ] gux inDwn $
$
$
$ Bgqn kau brqin ibrlw pwvY koeI ]1] myry mn jip gur gopwl pRØBu soeI ] jw $
$
$
$ kI srix pieAW suKu pweIAY bwhuiV dUKu n hoeI ]1]rhwau] vfBwgI swDsµgu prwpiq $
$
$
iqn Bytq durmiq KoeI ] iqn kI DUir nwnku dwsu bwCY ijn hir nwmu irdY $
proeI ]2]5]33]

soriT mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj dw soriT rwgxI ivc aucwrn
kIqw hoieAw hY ijs ivc jigAwsU dy kIqy lgBg 8 pRSnW dI Jlk pYNdI hY [ 1. guris`K ny
pRSn kIqw “ku`l sµswr dy jIvW dw dwqw kOx hY ?” au~qr ivc siqgurU jI aucwrdy hn :

AibnwsI jIAn ko dwqw;


swry jIAn=jIvW, ko=dw bKiSS krn vwlw dwqw iek Akwl purK pRmySr AibnwsI hY
jo kdy BI nws nh» huµdw qy sdw iek rs rihx vwlw hY [ jYsw ik :
1. AibnwsI Aclu AjonI sµBau purKoqmu Apwr pry ]
‰sveIey mÚ 4 ky AMg 1405Œ
2. AibnwsI pRØBu Awpy Awip ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 282Œ
guris`KW ny dUsrw pRSn kIqw “mn dI mYl lwhux dw ikhVw swDn hY ?” au~qr :

ismrq sB mlu KoeI ]


hzUr ny au~qr id`qw “ismrq=ismrqI-XwdwSq-sµklp duAwrw ausƒ cyqy krnw iesƒ
ismrn kihMdy hn [ ies nwl mn dI mYl KoeI=Kqm ho jWdI hY [” pRSn : “koeI iksy dw ismrn
krdw hY koeI iksy dw [ iks dy ismrn nwl mn dI mYl dUr huµdI hY ?” hjUr ny ikhw “jo nws
qoN rihq, jIvW dw dwqw pRmySr hY ausdw ismrn krn nwl hI mn dI mYl dUr huµdI hY [” jYsw
ik :
1. BrIAY miq pwpw kY sµig ] Ehu DopY nwvY kY rµig ] ‰jpujI swihb, AMg 4Œ
$ $
$ 2. mMnu Dovhu sbid lwghu hir isau rhhu icqu lwie ] ‰rwmklI mÚ 3, AMgu 919Œ $
$ $
$
$ iehnW pRmwxW ivc mn dy Dox dI g`l kIqI hoeI hY Aqy Dox dI jugq dw Sbd duAwrw $
$
$ ieSwrw kIqw hY [ ijs qrHW iek bsqr mYl dI sµgq krdw-krdw mYl dw rUp hI ho jWdw hY $
$ $
$ Aqy aus mYl dy kwrn bsqr dw kmzor hoxw iek suBwvk g`l hY [ iPr mYl dy BI kuJ drjy $
$ $
$ hn [ Kqrnwk Aiq drjy dI mYl auh hY ijs mYl dy nwl kuJ iQMDweI BI sµimlq hovy [ QµDy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \451| b>e 617

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bsqr dI mYl kFxI bhuq kTn hY qy bsqr au~jl hoxw bhuq AOKw hY hzUr ny iek bVw suµdr $
$ $
$ pRmwx id`qw º [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ KMnlI DoqI aujlI n hoveI jy sau Dovix pwhu ] ‰soriT kI vwr mÚ 3, AMg 651Œ $
$ $
$
$ KMnlI=iesƒ sµsi¸q ivc kuxXqYlw kihMdy hn Aqy ies dw nwm “n`qw” BI hY [ auh kpVw $
$
$ ijs nwl qylI kohlU pUMJdw rihMdw hY jy iesƒ au~jl=ic`tw krn leI sau=sYNkVy vwr DoAW $
$ $
pweIey qW BI auh au~jl=ic`tw nh» huµdw ikauNik mYl Kqrnwk pVwA ’qy phuµc jWdI hY [ ieh
mYl dI AiqAMq Kqrnwk styj hY pr jykr aus bsqr dy tukVy-n`qy Bwv KMnlI ƒ mswlw lgw
ky B`TI ’qy cwiVHAw jwvy qW aujl ho jWdI hY [ iesy qrHW mn BI iek bsqr hY, jnmW-jnmWqrW
dy dyKx-suxn-icqvn qoN, pwp krm, pwpW dI sµgq krky AiqAMq kwlw ho cu`kw hY [ jnmW
jnmWqrw dI pwpW rUp mYl ny ies mn ƒ isAwh kwlw kr id`qw hY [ jYsw ik :
jnm jnm kI iesu mn kau mlu lwgI kwlw hoAw isAwhu ]
‰soriT kI vwr mÚ 3, AMg 651Œ
bsqr dI mYl nwloN qn dI mYl Kqrnwk hY ikauNik ies qoN keI ibmwrIAW lgdIAW hn
qy qn dI mYl qoN mn dI mYl AiqAMq Kqrnwk hY ikauNik ies qoN mwnisk rog lgdy hn [
mYly mn dI sp`St pihcwn mYlI icqvnI hY [ ivSy-ivkwrW dy sµklp ismrn-Bjn, kQw kIrqn
ivc ies mn dw nw itkxw ies dI mYl ƒ jxwauNdw hY [ mYly mn dI kIqI BgqI pRmySr ƒ
svIkwr nh» huµdI Aqy dUsrw svwl ieh BI hY ik BgqI qoN ibnw mn dI mYl dUr nh» huµdI [
iPr ieh iek guµJldwr buJwrq pRqIq huµdI hY ik mYly mn nwl BgqI nh» huµdI qy BgqI qoN
ibnW mn dI mYl dUr nh» huµdI, iPr swƒ kI krnw cwhIdw hY ? mn dI mYl lwhux leI ijQy
swDn, ismrn disAw hY auQy Drm Swsqr inSkwm syvw ƒ BI mn dI mYl lwhux dw swDn
mMndw hY [ ieQoN ieh sp`St ho jWdw hY ik mn dI su`DI leI inSkwm syvw qy ismrn dy bl nwl
mn ƒ suD kry, iPr suD mn nwl vwihgurU dw icMqn krky ausdI pRwpqI ho jWdI hY [ jYsw ik :
nwnk iesu mn kI mlu ieau auqrY haumY sbid jlwie ]
‰soriT kI vwr mÚ 3, AMg 650Œ
ies mn dI rwg : dvYS vw pwpW rUp mYl ieauN auqrdI hY jy pihlW gurW dy Sbd duAwrw
haumY ƒ swVnw kry [ ies mn rUpI bsqr ivc pwpW vw rwg dvYS rUp mYl hY qy hµgqw vw
nwsqk Bwvnw rUp iQMDweI hY ies ƒ suD krn leI sqsµgq dI B`TI ’qy dyh rUp m`tI ƒ cwVH
ky, kwm, ¸oD dIAW l`kVW PUk ky jp qp dy syk duAwrw gur isiKAw rUp mswlw pw ky aukqIAW
jugqIAW dI QwpI=mogrI lY ky, AiBAws dy Gc`Øly dy ky kwly mn ƒ SuD kr leIdw hY [ ies
$ $
$ mn ƒ Su`D krn leI jy koeI bwhrly krm kry jYsw ik pwxI nwl dyh ƒ su`D kr lYxw qW $
$ ies nwl mn suD nh» huµdw Aqy mYly mn dy kIqy krm vI mYly hI huµdy hn jYsw ik :
$
$ $
$ $
$ min mYly sBu ikCu mYlw qin DoqY mnu hCw n hoie ] ‰vfhµs mÚ 3, AMg 558Œ $
$ $
$
$ inSkwm syvw qy ismrn qoN ibnw Xqn krn vwilAW ny l`KW bwhrly Xqn krky vyK ley $
$
$ pr mn su`D nh» ho sikAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 617 \452| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mn kI mYlu n auqrY ieh ibiD jy lK jqn krwey ]3] ‰soriT mÚ 5, AMg 642Œ
$
$ $
$ $
$ mn ƒ Dox dw qrIkw BI auhI hY jo bsqr ƒ Dox dw qrIkw hY [ isrP Prk ieqnw hY $
$ $
$ ik auh bwhr Bwv AsQUl hY qy ieh ieh mn Dox dw qrIkw AMqrIv Bwv sUKm hY [ bsqr Dox $
$ $
$ vwlw jykr AnwVI-Axjwx hY qW ho skdw hY, su`ky bsqr ƒ hI swbx rgVI jwvy pr ieauN $
$ $
$ mYl nh» lhygI, mYl ƒ lwhux leI zrUrI hY ik bsqr dw koeI vI ihsw su`kw nw rih jwvy $
$ $
pUrw pwxI iv`c iBjxw cwhIdw hY ik ikauNik su`ky bsqr ’qy swbx dw koeI Asr nh» huµdw
pr iBjy bsqr ’qy swbx dw Asr qurµq hoxw SurU ho jWdw hY [ pwxI qy swbx dy bl nwl bsqr
mYl rihq ho ky Awpxy vwsqv suD srUp, inrml pd ƒ pRwpq ho jWdw hY iesy qrHW mn rUpI
bsqr pRym rUp pwxI ivc pUrw iB`jxw cwhIdw hY [ ijMnI dyr q`k mn ivc vwihgurU pRym, sµpUrn
rUp ivc nh» AwieAw qW nwm dw swbx kMm nh» krygw pRym rUp pwxI, nwm rUp swbx dI mYl
lwhux leI iek pRbl SkqIAW hn [ inscy dw ptVw, aukqIAW jugqIAW dIAW mu`kIAW, AiBAws
dy GJ`ly, jp qp rUpI Du`p dw syk dy ky mn mYl rihq ho ky inrml pdvI ƒ pRwpq ho jWdw
hY qy Awpxy Su`D srUp dI pihcwx kr lYNdw hY [ jYsw ik :
mn qUµ jooiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 441Œ

pRSn : guxW dw Kzwnw iks kol hY ? au~qr : jo nws rihq hY qy ijsdy ismrn qoN mn
dI mYl dUr huµdI hY aus vwihgurU kol hY [

gux inDwn Bgqn kau brqin;


suB guxW dw inDwn=Kjwnw hY qy BgqW dw brqin=vrq-vrqwvw ausy nwl hY [ pRSn—
kI ausƒ hr koeI pRwpq kr skdw hY ? au~qr :

ibrlw pwvY koeI ]1]


ausƒ koeI ivrlw hI pwvY=pRwpq krdw hY [ ibrlw=ieh sµsi¸q dw pd hY : ivrlw=Al`g,
v`K-v`K, koeI-koeI, koeI iek, QoVHy [ jYsw ik : (ibrlw bUJY pwvY Bydu ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 352Œ)
koeI ivrlw hY jo ausdy Byd ƒ bUJY=jwxdw hY Aqy aus vwihgurU dy nwl sµg=juVnw iksy ivrly
ƒ hI pRwpq hY ]1] jYsw ik :
ibrlw koaU pwvY sµgu ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 290Œ

$ myry mn; jip gur gopwl pRB soeI ] $


$ $
$ gurU jI gopwl srUp hn [ soeI pRØBU gurU srUp hY ieauN pRmySr iek hY [ ievyN jwx ky myry mnw $
$ $
$ jwp krnw kr [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. guru prmysru eyku hY sB mih rihAw smwie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 53Œ
$
$ $
$ $
$ 2. guru prmysru eyko jwxu ] ‰goNf mÚ 5, AMg 864Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \453| b>e 617

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pRSn : suK iks dI srn ivc hY ijs krky muV du`K pRwpq nw hovy ? $
$ $
$
$ jw kI srix pieAW suKu pweIAY; bhuiV dUKu n hoeI ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ auh iek Akwl purK vwihgurU hY jw kI=ijs dI srn ivc ipAW bhuiV=muV ky du`K pRwpq $
$
$ nh» huµdw ]1]rhwau] $
$ $
$ pRSn : swD sµgq iksƒ pRwpq huµdI hY, BYVI mq=ivSy ivSYxI bu`DI Kqm ikvyN huµdI hY ? $
au~qr :

vfBwgI swDsµgu prwpiq; iqn Bytq durmiq KoeI ]


v`fy BwgW vwilAW ƒ sqsµgq dI pRwpqI huµdI hY, sqsµg pRwpq hoxI hI v`Øfy BwgW dI
pihcwx hY vw : v`fw pn Bwv jdoN hµkwr BwgI=B`j jWdw hY iPr sµgq dI pRwpqI huµdI hY ijnHW
dw hµkwr dUr hoieAw hY AYsy swD=inrml krm krn vwly guris`K mhwpurKW dI sµgq Bytq=pRwpq
hox qoN durmiq=BYVI miq nws ho jWdI hY [ sµswr ivc koeI Dn pRwpq krky v`fy BwgW vwlw
nh» qy pu`qr-iesq®I vifAweI, sµswr dIAW auc pdvIAW ƒ pRwpq krn vwlw jo hY, hY qW
ieh vI SuB krmW dw Pl ! pr sB qoN aucy BwgW vwlw auh hY ijsƒ sµgq pRwpq hY ikauNik
aupr d`sIAW vsqUAW dI pRwpqI nwl durmiq nws nh» huµdI qy swDsµgq ivc durmq nws krn
dI smr`Qw hY [ jYsw ik :
1. vfBwgI hir sµgiq pwvih ] BwghIn B®im cotw Kwvih ]
ibnu Bwgw sqsµgu n lBY ibnu sµgiq mYlu BrIjY jIau ]3]
‰mwJ mÚ 4, AMg 95Œ
not—m`q cwr iksm dI huµdI hY 1. mnmiq [ 2. Anmiq [ 3. durmiq [ 4. gurmiq [
1. mnmiq—Awpxy hI mn dI isiKAw dy mgr l`gx vwly, cµgw mMdw socx dI vIcwr
nw hox dy kwrn, jYsw mn ny soicAw vYsw krm krn vwly ƒ mn mqIAw ikhw jWdw hY [ hzUr
ny iesƒ iqAwgx dw hukm kIqw hY pr nwl ieh BI d`ØisAw hY ik ies dw iqAwgxw bhuq
kTn hY [ jYsw ik :
mn kI miq iqAwghu hirjn eyhw bwq kTYnI ] ‰iblwvlu mÚ 4, AMg 800Œ
gurU jI dw hukm hY ik mn dI mq ƒ iqAwg ky gur aupdyS sunxw kro [ jYsw ik :
mn kI miq iqAwgIAY suxIAY aupdysu ]1] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 814Œ
2. Anmiq—An nwm hor dw hY ijsƒ AwpxI koeI soJI nh» qy dUsry dI isiKAw ’qy inrBr
$ hY [ jYsy purS dI isiKAw pRwpq hovy aus dy hI mgr l`g jWdw hY [ AYsy purS ƒ AnmqIAw ikhw $
$ $
$ jWdw hY AnmqIAw kdy BI pwr nh» ho skdw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr fUbihgo ry bwpury bhu logn kI kwin ] ‰slok kbIr jI AMg 1373Œ $
$ $
$
$ 3. durmiq—qIjI dur=BYVI mq Bwv nSy, iviSAW, pwpW vwlI m`q dw nwm durmq hY [ $
$
$ ieh m`q iek AgnI dI inAweIN hY ijs ivc sµswr sV irhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 617 \454| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ durmiq Agin jgq prjwrY ] ‰gauVI mÚ 1, AMg 225Œ
$
$ $
$ $
$ durmqIAw ivc hrxwKS dw nwm pihlI kqwr ivc ilAw jWdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ durmiq hrxwKsu durwcwrI ] ‰gauVI mÚ 1, AMg 224Œ $
$ $
$ $
$ 4. gurmiq—auprokq iqMny m`qW ƒ iqAwg ky gurmiq ƒ Dwrn kry ikauNik hor swrIAW $
$ $
$ m`qW clwey mwn hn [ qy gurmiq Ac`l m`q hY qy gurmiq ƒ Dwrn krn vwilAW ƒ BI Ac`lqw $
b^SdI hY [ jYsw ik :
gurmiq miq Aclu hY clwie n skY koie ] ‰ibhwgVy kI vwr mÚ 3, AMg 548Œ
gurmiq mnUAw AsiQru rwKhu ien ibiD AMØimRq pIEeIAY ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 332Œ
ieauN ies cwr pRkwr dI m`q ivcoN sqsµgq duAwrw pihlIAW iqMn m`qW dw iqAwg krky
gurmiq ƒ Dwrnw kry [

iqn kI DUir nwnku dwsu bwCY;


ijn hir nwmu irdY proeI ]2]5]33]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN dws auhnW dy crnW dI DUVI ƒ bwCY=cwhuµdw hW ijnHW
dy ihrdy ivc hir=vwihgurU dw nwm proieAw hoieAw hY [ ismrnu krn vwilAW dI crn DUV
ƒ v`Øfy v`Øfy dyvI dyvqy BI cwhuMdy hn ]2]5]33]
swKI—iek vwr iSv jI qy pwrbqI qury jWdy sn [ iek au~cw ijhw Qyh ijs auqy iek
purwxw ibrC KVHw sI iSvjI Bgvwn pwrbqI ƒ auQy hI KVHw ky Awp aus au~Øcy Qyh ’qy cVH
gey [ pwrbqI vyKdI rhI Aqy keI iksm dI ivcwr icqvdI rhI pr aus ƒ ieh igAwn nh»
hoieAw ik myry pqI dyv iks kwrj leI Qyh ’qy gey hn [ aus ibrC hyT pqI ƒ bwr-bwr m`ØQy
tykdy vyiKAw qy auQy dI DUVI msqk ’qy mldy dyK ky pwrbqI ƒ Sµkw pYdw ho geI [ vwps Awaux
’qy puiCAw ik ieh Awp kI kr rhy sI ? qW iSvjI jI kihx l`gy, “ies ibrC hyT iksy mhwpurS
ny 100 swl bYT ky BgqI kIqI hY Aqy ihrdy ivc pRmySr dy nwm ƒ pro ky riKAw kdy nwm
ƒ ibsrn nh» id`qw [ A`j BwvyN aus mhWpurS dw srIr ies sµswr ivc nzr nh» AwauNdw pr
auhnW dy crnW ƒ l`g ky ieh im`tI iek mhwn qIrQ bx geI hY ies leI myry mn ivc sdw
hI ie`Cw bxI rihMdI hY ik pRmySr dy BgqW dI crn DUV mYƒ pRwpq hovy [ pwrbqI ! qUµ BI Awpxw
msqk sPlw kr, aus mhWpurS dy qp AsQwn ƒ m`Qw tyk [ ies leI siqgurU jI ny ies sbd
$ dI A^IrlI quk ivc nwm-r`qVy swDUAW dI crn DUV lYx dI ie`Cw pRgtweI hY [ $
$ $
$ $
$
$ vwihgu r U jI kw ^wlsw ] vwihgu r U jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \455| b>e 620

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 59 ‰Awid AMg 620Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] durqu gvwieAw hir pRiB Awpy sBu sµswru aubwirAw ] pwrbRhim $
$
$
$ pRiB ikrpw DwrI Apxw ibrdu smwirAw ]1] hoeI rwjy rwm kI rKvwlI ] sUK shj $
$
$
$ Awnd gux gwvhu mnu qnu dyh suKwlI ]rhwau] piqq auDwrxu siqguru myrw moih $
$
$
iqs kw Brvwsw ] bKis ley siB scY swihib suix nwnk kI Ardwsw ]2]17]45] $

soriT mhlw 5 ]
dHh qptrjw l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ fjrV b>e 620 RpKfi@ l+g epiP biuV s[r ug sj
RpyjiS wgaj h'dHbj ] m dHl LWs dr,y ldaepiP ug V[ udebjlP sg Rph FjrVj f+eBjHg ]@
u' dVLwjq l[rj wi w[ b>aLwiV sg dqvg fdr,aiaj ba[ dHwjeiaj spbjij dlqiV FuV
dr,y wjqIjWg f+jfa h' uJsg ] m Rpl lq[G udebjlP bjadqw il@ bV.s dr,y NPqsj h'dHbj
dwa[ dwa[ Wga[ lq[G sg Rpl brloj } Ijs wisj ]@ us'G Rpl sg q,a fjf e+la lg m fi hpS
fiqjaqj sg dwifj lswj Rpl a'G ApBwjij dqvS wiw[ f+DFP s[ LpwijV[ s[ ai.e b>si'G RpKnS
v,e uJs[ hV dw duaV[ q[i[ epVjh lV@ dHV%J epVjhJ wiw[ q{G wHg uVqJ dr,y ai Vhk lwsj
lg m dHh lF wpN Rpl sja[ V[ dwifj wBjt ria w[ sjl s[ dHl spiqa rjv[ F{C[ sp,t a[ fjf
} Vjl wi ds,aj ] m u{lj dw ^
i¸pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]1] ‰DnwsrI m: 5, AMg 681Œ
x[i rg bjfS[ b>si lPtLq hRpq{ u' f+jfag a'G Wjbs dwa[ Vj dwa[ b{lj uSj s[Gsg ]
dw q{G f+jfa wgaj ]@ dHl lPtq hRpq{ a'G rg WyS vHg Rpl sja[ s[ yiVJ dr,y dH,w aivj
rg fjdHbj ] dw h[ sjaj ) q[i[ b>si dHh lPtq hRpq{ rg Vj bj ujr[ dw dHh lF wpN q{G f+jfa
wgaj ] m dHh lF a[ig dwifj Vjv hg f+jfa h'dHbj ]@ x[i bdwiazSj s'L vjhpS vHg dw
bjf ug V[ hg dwifj sg Vsi Vjv sp,t fjf sg Vdriag wi w[ dVhjvajHg sg brloj W?L
ds,ag ] m u{lj dw ^
1. nwnk ndrI ndir inhwl ]38] ‰AMg 10Œ
2. AimA idRsit suB krY hrY AG pwp skl ml ]
‰sveIey mhly dUjy ky, AMg 1392Œ
h[ sjaj ) us'G aP. dqhi s[ zi dr,y bjMsj ]G aJ x[i ugr s[ fjf@ wpwiq Vhk r[tsj
$ w[rv bjfSj LiV fjvw Ziq hg r[tsj ]G m dHh Fjr dHl LWs sgbJ fdhvgbJ apwJ dr,y $
$ udebjlP qp,t spbjij f+eBjdHbj ] m $
$ $
durqu gvwieAw hir pRiB Awpy; sBu sµswru aubwirAw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ h[ FjHg ) ljdibJ } hdi=hi[ Fi[ wiV rjv[ f+dF=fiq[Li V[ bjf[=bjf hg l[rwJ s[ dhis[ $
$ $
$ b>si u' s:{a dr,y f+gag wiV rjvj spiap=fjf lg@ Rph erjdHbj=Vjl wi ds,aj ] borj ljc[ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 620 \456| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ fPiWv[ spiap=fjf } hdi=hig f+dF=fiq[Li V[ bjf hg dwifj wi w[ erjdHbj=VjL wi ds,aj $
$ $
$ ] ba[ lFp=lji[ l.ljip=uea s[ wLBJ a'G RpWjdibj=Wyj dvbj ] rj lji[ l.lji } bjfSj dwifj $
$ $
$ iPfg h,o s[ w[ fiqjaqj bjf WyjRpS rjvj ] m $
$ $
$ $
$
$ pwrbRhim pRiB ikrpw DwrI; Apxw ibrdu smwirAw ]1] $
$
$ $
$ \fji+W+hdq| fjfJ fp>VJ a'G fji=fi[ W+hdq=drbjfw f+dF=fiq[Li V[ dwifj=dqhi sg ds=LBg $
Zjig=ZjiV wi w[ bjfSj dWisp=f+S@ Ziq lqjdibj=y[a[ i,Ddtbj ] Fjr qp,T wsgqJ sj lpFjb
fdaa fjrV@ Fea rAv@ bdwiazSJ } fjvS rjvj dHh f+S y[a[ i,Ddtbj ] m bioja h[
f+DFP ) aplk bjfSj dWisp=Ziq l.Fjvs[ h' dw hpS dHh q[ig LiV dr,y bj debj ]@ W,l dHaVj
s[t w[ hg uVqJ uVqJaiJ s[ epVjh W?L s[Gs[ h'@ u[wi aplk fjfg qVp,tJ s[ fjf s[t w[ l;j
s[Sg wi' aJ w'Hg rg ugr W?dLbj Vhk ujr[ej@ dwMdw ^
] epS b"epS lF drt[ dHV dWV u.ap V w'dH mm
dq+Dsp lpe.Z lp.si wqv fi w.Bw Fg h'dH mm25mm ªljipwajrvg@ bdZ^ 11«
h[ f+DFP ) aP. aJ r,Dc[ r,Dc[ qhJfjfg qVp,t rg dHw dVqt dr,y hg aji ds,Da[ hV m u{lj dw ^
Ajwmlu pwpI jgu jwny inmK mwih insqwrw ]
nwnk khq cyq icMqwmin qY BI auqrih pwrw ]3]4] ‰soriT m: 9, AMg 632Œ
bujqv fjfg fjfJ s[ bjZji $a[ w'Hg W?LS rjvj Vhk lg@ Rpl V[ W+jhqSJ s[ zi dr,y
uVq v{ w[ du,Do[ bjfSg wpv } F=LB wgaj@ RpKo[ r[lrj s[ bZgV h' w[ bjfSg drbjhpaj dHla=g
} rg A,c ds,aj lg@ epiP sg bjdebj a'G Wjhi h' debj lg fi x[i rg fiq[Li V[ fdaa fjrV
Ziq l.FjvdsbJ h'dHbj bujqv rg W?L ds,aj m h'i dwl dwl sj Vjq dvbj ujr[@ h;jiJ ljtgbJ
dHl apw s[ dlZJa RpKfi v,e lwsgbJ hV@ fi blk drbjdtbj sj sjdHij ljtgbJ spbjij
Vhk w[rv l.t[f iPf dr,y s[ ih[ hJ m
x[i s[t' eVwj b{lg fjfS lg@ dul V[ h;jiJ v'wJ s[ zi WiWjs wi ds,Da[ lV m h;jiJ
v'wJ sj ZV dHw,nj wi dvbj lg m drdLbJ dry e+la h'S wjiV dHl V[ fjfJ sj W[Cj dHaVj
Fi dvbj u' dWvwpv cp,WS s[ dwVji[ lg fi qhJfpitJ s[ Rpfs[L sg wqjHg wiw[ b>av[ l:jl
f+DFP sg Ijs dr,y v.z[@ dul wjiV Rph rg lrieJ dr,y eHg m u{lj dw ^
ginkw pwpix hoie kY pwpW dw gil hwr proqw ]
mhw purKu Acwxck ginkw vwVy Awie Kloqw ]
durmiq dyiK dieAwlu hoie hQhu aus no idqosu qoqw ]
$ rwm nwm aupdysu kir Kyil gieAw dy vxju sEqw ] $
$ ilv l`gI iqsu qoiqAhu inq pVHwey krY Asoqw ] $
$ $
$ piqq auDwrxu rwm nwmu durmiq pwp klyvru Doqw ] $
$ $
$ AMqkwil jm jwlu qoiV nrkY ivic n KwDu s goqw ] $
$ $
$ geI bYkuµiT ibbwx ciVH nwau rswiexu Coiq ACoqw ] $
$ $
$ Qwau inQwvy mwxu mxoqw ]21] ‰BweI grdws jI, vwr 10, pauVI 21Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \457| b>e 620

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ lZVj dHaVj r,cj wljHg lg@ u' ugrJ sg h,Ddabj wiV rjvj dVisHg lpFjb rjvj lg@ $
$ $
$ us'G fjiW+hq f+DFP V[ Rpl RpKfi bjfSg dwifj sg ds=LBg wgag as Rpl sj Vjq FeaJ dr,y $
$ $
$ Ljqv h' debj m lZVj wljHg sg oJ lZVj Fea WS debj@ Rpl V[ bjfSg i,Ddtbj vHg fiqjaqj $
$ $
$ b,De[ dHM fpwji wgag lg m u{lj dw ^ $
$ $
$ mY nwhI kCu hau nhI ikCu Awih n morw ] $
$ $
$ Aausr ljw rwiK lyhu sDnw jnu qorw ]4]1] ‰iblwvlu, AMg 858Œ $
x[i w"c[ ij?L@ FPqgH[ y'i@ l,uS n,e ba[ s[rvPa bjds rie[ bV[wJ qVp,t ajiVj wga[ m
laupe a'G v{ w[ hpS aw ajdibj h'dHbJ sg w'Hg deSag Vhk wi lwsj m H[l[ vHg FerjV
d*LV V[ biupV } Rpfs[L s[Gs[ h'dHbJ dwhj lg dw h[ biupV ) duhCj ugr w,v%@ spijyjig@
fjfjaqj@ dVisHg bjds b"epSJ sj Fdibj h'dHbj lg@ u[wi Rph q[ig LiV dr,y bj ujr[ aJ
Rpl sg deSag Ziqjaqj dr,y h' uJsg ] m dHl ai%J fiqjaqj bjfSj Ziq l.Fjvsj ] m
bjfSj Ziq i,tS sg WjWa ldaepiJ V[ epiWjSg b>si bV[wJ f+qjS ds,Da[ hV m u{lj dw ^
1. bMDn kwit ibswry Aaugn Apnw ibrdu sm@wirAw ] ‰Awsw m: 5, AMg 382Œ
2. sgl Anµdu kIAw prmysir Apxw ibrdu sm@wirAw ] ‰iblwvlu m: 5, AMg 806
3. pRiB Apnw ibrdu smwirAw ] hmrw guxu Avguxu n bIcwirAw ]
gur kw sbdu BieE swKI ] iqin sglI lwj rwKI ]3]
‰soriT m: 5, AMg 623Œ

hoeI rwjy rwm kI; rKvwlI ]


h[ FjHg ) iju[=f+wjL liPf ijq=fiq[Li wg=sg dwifj ds=LBg hg ljcg itrjvg=i,Ddtbj
wiV rjvg h'Hg ] m

sUK shj Awnd gux gwvhu; mnu qnu dyh suKwlI ]rhwau]
lPt lhu=bc'v lp,t rj^ byp,a lpt s[ s[S rjv[ bjVs=lp,t liPf fiq[Li s[ epS
ejrhp=ejRpSj wi'@ Rpl s[ epS ejRpS wiw[ qVp=lPtq ligi@ aVp=loPv ligi a[ wjiV s[h=s[hg
rj^ Wp,Z iPfg s[hg rg lptjvg=lp,tJ rjvg h' eHg ] mmihjRpmm u{lj dw ^
1. siqguir eyku ivKwilAw min qin suKu hoeI ] ‰sUhI kI vwr, AMg 788Œ
2. mnu qnu sIqlu suKI BieAw pRB iDAwvn jogu ]1]rhwau]
‰iblwvlu m: 5, AMg 814Œ

$ 3. nwnk pRBU iDAweIAY BweI mnu qnu sIqlu hoie ]2]19]47] $


$
$ ‰soriT m: 5, AMg 620Œ $
$
$ $
$
$ piqq auDwrxu siqguru myrw; moih iqs kw Brvwsw ] $
$
$ $
$
$ h[ FjHg ) q[ij=q[i[ ldaepiP \epiP ijqsjl ug| fdaa=fjfg ugrJ sj rg RpZjiS=RpZji wiV $
$
$ rjv[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 620 \458| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. gur dieAwl smrQ gur gur nwnk piqq auDwrxh ]1]
$
$ $
$ ‰jYqsrI kI vwr, AMg 710Œ $
$
$
$ 2. piqq auDwrx pwrbRhmu sMmRQ purKu Apwru ] ‰AMg 1425Œ
$
$ $
$ $
$ 3. piqq auDwrn BY hrn hir AnwQ ky nwQ ] ‰AMg 1426Œ $
$ $
$
$ dHl wiw[ q'dh=q{} aJ dli` dal=Rpl rjdhepiP s[ liPf ldaepiJ sj hg Firjlj=Fi'lj@ $
$
bjlij ] m u{lj dw ^
1. krhu AnugRhu piqq auDwrn rwKu suAwmI Awp Brosy ]1]rhwau]
‰iblwvlu m: 5, AMg 829Œ
2. Aws Brosw Ksm kw nwnk ky jIAry ]4]9]111] ‰Awsw m: 5, AMg 398Œ
3. qum@rI Aws Brosw qum@rw qumrw nwmu irdY lY Drnw ] ‰kwnVw m: 5, AMg 1299Œ
4. qyrw Brosw ipAwry ] Awn n jwnw vysw ]1]rhwau] ‰rwmklI m: 5, AMg 912Œ

bKis ley siB scY swihib; suix nwnk kI Ardwsw ]2]17]45]


ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw ljc[ uVJ wg=sg W[Vag } lpS w[ l,Dy[ ljdhdW=qjvw
V[ ldF=lji[ bjfS[ ujS w[ W?L vH[ hV mm2mm17mm45mm u{lj dw ^
1. suxI Ardwis suAwmI myrY srb klw bix AweI ] ‰soriT m: 5, AMg 611Œ
2. siqgur Apuny sunI Ardwis ] kwrju AwieAw sglw rwis ]
‰BYrau m: 5, AMg 1152Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \459| b>e 619

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 60 ‰Awid AMg 619Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] hmrI gxq n gxIAw kweI Apxw ibrdu pCwix ] hwQ $
$
$
$ dyie rwKy kir Apuny sdw sdw rµgu mwix ]1] swcw swihbu sd imhrvwx ] bµDu pwieAw $
$
$
$ myrY siqguir pUrY hoeI srb kilAwx ]rhwau] jIau pwie ipMfu ijin swijAw idqw $
$
$
pYnxu Kwxu ] Apxy dws kI Awip pYj rwKI nwnk sd kurbwxu ]2]16]44] $

soriT mhlw 5 ]
ies muKvwk duAwrw AMØimRq rUp aupdyS dyx vwly gurU Arjn swihb s`cy pwqSwh jI hn [
Awp jI sRI AMØimRqsr swihb dI pivq® DrqI ƒ Bwg lw rhy rhy sn ik iek idn guris`KW dI sBw
ivc bYiTAW siqgurW ƒ bwbw bu`Fw jI qy BweI gurdws Awidk ny bynqI kIqI ik vwihgurU imlwp
dw igAwn b^iSS kro Aqy nwl hI d`Øso vwihgurU dI pRsµnqw ikvyN hovy qW siqgurU jI ny ikhw
ik pRym nwl bynqI krn qoN ibnW hor koeI FMg nh» qW guris`KW ny bynqI kIqI ik bynqI krn
dw Fµg d`Øso jI [ hzUr bynqI krn dw Fµg jigAwsU muK duAwrw ies pRkwr dsdy hn ik iek qW
jigAwsU ƒ ieh inScw hoxw cwhIdw hY ik vwihgurU pRmySr kdy vI iksy nwl nrwz nh» huµdw sgoN
sdw hI imhrvwnI krdw hY [ ies muKvwk dy ArQ AnvyN nwl rhwau dI pMgqI qoN SurU krny :
swcw swihbu sd imhrvwx ]
swihbu=mwlk vwihgurU jo hmySw hI swcw=sq srUp hY aus qoN ibnW sB kuJ nwsvwn hY
iesy leI aus mwlk ƒ swcw swihb ikhw hY BwvyN dunIAW dy lok sµswrI swihb vI bxwauNdy
hn pr iehnW ƒ s`cy swihb nh» ikhw jw skdw [ jYsw ik :
Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ] ‰jpujI swihb, AMg 1Œ

s`cw auh hY jo sµswr dy rcx qoN pihlW BI s`c sI, jdoN jug Awid rcy gey auhnW ivc
vI sq srUp isD hoieAw [ hux BI s`cw hY qy A`gy ƒ BI sq srUp hI rhygw, BUq-Biv`K-vrqmwn
ivc jo bdly nw Aqy ijsdw nws nw hovy auh s`c khIdw hY [ dunIAW dy swihb ijqnw icr
ijauNdy hn, aunHW dI ijMdgI JUT-Cl Pryb nwl BrI hoeI hY Aqy auhnW dI hwlq ieh hY dyKidAW-
dyKidAW im`tI dI FyrI ivc qbdIl ho jWdy hn jW iksy dy swihb idsdy sn jW SmSwn BUmI
ivc suAwh dI FyrI nzr Aw rhI hY ies leI auhnW ƒ swihb kihxw Xog nh» gurU nwnk
$ dyv jI s`cy swihb bwry Purmwn krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ swcw swihbu swcu nwie...... ‰jpujI swihb, AMg 2Œ $
$ $
$ $
$ auh swihbu=mwlk pRmySr Awp s`cw hY Aqy aus dw nwm BI s`cw Bwv sdw kwiem rihx $
$ $
$ vwlw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. scy myry swihbw scy scu nwieAw ]2] ‰gauVI kI vwr mÚ 4, AMg 301Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 619 \460| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. qUµ scw swihbu isPiq suAwil@au ijin kIqI so pwir pieAw ]
$
$ $
$
$ ‰Awsw kI vwr mÚ 1, AMg 469Œ $$
$ 3. ieau khY nwnku scy myry swihbw scI qyrI vifAweI ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 442Œ $
$
$
$ $
$ 4. swihb quil n swihbI siqgur swihb scw swe» [ $
$ $
$ ‰Bw: gurdws vwr 39 pauVI 21Œ $
$ $
sd imhrvwx :
sd=hmySW-in`q-sdw hI imhrbwnI krn vwlw hY [
imhrvwn srUp hI hY [ imhrvwn pd &wrsI dw hY ijsdw ArQ hY ipAwr krn vwlw, idAwlU
i¸pwlU [ jYsw ik :
1. imhrvwn ikrpwl dieAwlw sgly iq®piq AGwey jIau ]3]
‰mwJ mÚ 5, AMg 103Œ
2. imhrvwnu swihbu imhrvwnu ] swihbu myrw imhrvwnu ] ‰iqlµg mÚ 5, AMg 724Œ
3. imhrvwnu bKisMdu Awip jip scy qrxw ]
‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 323Œ
4. imhrvwn mDusUdn mwDO AYsI skiq qum@wrI ] ‰bsµqu mÚ 1, AMg 1190Œ
hux mu`F qoN ArQ : Sbd dI pihlI quk ivc bynqI dw Bwv pRgtwauNdy hn [

hmrI gxq n gxIAw kweI; Apxw ibrdu pCwix ]


hy Akwl purK vwihgurU ! swfy krmW DrmW, jp qp dI koeI igxqI nw kro jI [ jYsw
ik :
jpu qpu sµjmu Drmu n kmwieAw ] syvw swD n jwinAw hir rwieAw ]
khu nwnk hm nIc krµmw ] srix pry kI rwKhu srmw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 12Œ

jy inry puMn hoxgy iPr vI dyv dyhI hI pRwpqI hovygI, pwp puMn dy imSrn qoN mnu`Kw dyh
iml skygI, swfy ivc qW hY hI AOgux, jYsw ik :
1. jyqw smuMdu swgru nIir BirAw qyqy Aaugx hmwry ]
dieAw krhu ikCu imhr aupwvhu fubdy pQr qwry ]5] ‰gauVI mÚ 1, AMg 156Œ

2. lyKY kqih n CUtIAY iKnu iKnu BUlnhwr ]


$ bKsnhwr bKis lY nwnk pwir auqwr ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 261Œ $
$ $
$ $
$ 3. kwgd lyKw jO kro, khW pujwvoN nwQ ] $
$ $
$ AOgux myry bKSIey mwQy DrIey hwQ ] ‰BwvrsWimRq dohrw 91Œ $
$ $
$
$ hy pRmySr ! swfy AOgxW dI koeI igxqI nw kro, swfw qW swrw srIr hI AOgxW dw BirAw $
$
$ hoieAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \461| b>e 619

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ AaugxI BirAw srIru hY ikau sµqhu inrmlu hoie ] ‰gauVI kI vwr mÚ 4, AMg 311Œ $
$ $
$ Awpxw ibrdu=Drm vw: suBwA-pRq`ØigAw pCwnxw kro ikauNik quhwfw Drm hY [ jYsw ik : $
$ $
$ jo srix AwvY iqsu kµiT lwvY iehu ibrdu suAwmI sµdw ] ‰ibhwgVw mÚ 5, AMg 544Œ $
$ $
$ $
$ ieh Awp jI dw kdImW dw Drm hY, ies leI :— $
$ $
$ 1. srin pry kI rwKu dieAwlw ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 260Œ $

2. Bgq vCl jd mY suixE qb mY dIno roie ]


piqq pwvn jb hr suixE rihE BrosY soie ] ‰Bw: gurdwsŒ
3. Bgq vCl suin hoq ho inrws irdY,
piqq pwvn suin Awsw aurDwir hON ] ‰BweI gurdws kib`q 503Œ
4. khu nwnk hir ibrdu pCwnau BUly sdw prwnI ]3]10] ‰soriT mÚ 9 AMg 633Œ
ijvyN sDny Bgq dI riKAw kIqI sI, qy Awpxw ibrd pCwixAw iesy qrHW myrI riKAw
kro [
swKI—iek &kIr qp krdw sI qy keI brs qp krdw irhw [ kTn swDnW qoN BI koeI
pRwpqI nh» hoeI [ kµd mUl Kw ky gujwrw krdw irhw [ ieh &kIr p`Qr dI iek v`fI islw ’qy
bYT ky qp krdw sI ieQy hI jµgl ivc iek b`krIAW cwrn vwlw AXwlI, jo b`krIAW cwrdw
Drm ikrq krdw, auhnW sµqW ƒ dyK ky iesƒ BI bµdgI dw SOk jwigAw [ sµq qW kihx hy
prmwqmw ! Adl kr», pwpIAW ƒ pwp dw Pl imly, puMnIAW ƒ puMn dw [ aus &kIr ƒ Awpxy
kIqy jp qp dw hµkwr sI [ siqgurW dw Purmwn hY, jYsw ik :
Aink qpisAw kry Ahµkwr ]
nrk surg iPir iPir Avqwr ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 278Œ
ieh qp`ØisAw dy hµkwr krky hI kihMdw sI ik Adl kr» ikauNik mYN puMnI hW, bwkI lok
pwp krdy hn auh nrkW dy AiDkwrI hn, mYN puMnI hW ies leI svrg dw h`kdwr hW [ auDr
ivcwrw AXwlI bynqI krdw rihMdw ik mhwrwj ! jy Awp Adl krn ’qy Awey qW mYN nh» Cut
skWgw [ myry pwpW qy AOguxW dI igxqI nw krnI jI qy Pjl krnw [ AKIr kudrqI donW dy
srIr iek`Ty Cu`t gey [ jdoN pRmwqmw dy dr gey qW &kIr ny ikhw ik Adl=inAW kro jI pr
iek hor Avwz AweI [ pu`ØiCAw qUµ kOx hYN qW ikhw ik mYN p`Qr dI islw hW [ myry ’qy bYT ky
ieh sµq 12 swl qp krdw irhw, qy inAW ieh kihMdw hY ik mYN 12 swl ies dy hyT rhI
$ qy ieh myry isr ’qy irhw qy hux mY 12 swl iesdy isr ’qy rhW qW &kIr kurlw auiTAw [ pRmwqmw
$
$
$ ny ieh hI Adl kIqw qy ikhw qµU myry qoN Adl mMØigAw qy mY Adl hI kIqw hY [ iPr AXwlI$
$
$
$ dI vwrI AweI [ pu`ØiCAw, ik qUµ kI cwhuµdw hYN ? ieh kihx l`gw ik Pjl=imhr cwhuµdw hW [
$
$
$
$ pRmwqmw ny ikhw, jwh ! qyry lyKy in`bVy qy qUµ mukq hoieAw qy qyry qy Pjl hoieAw [ jYsw ik :
$
$
$ $
$ Drm rwie dir kwgd Pwry jn nwnk lyKw smJw ]4]5] $
$
$ ‰jYqsrI mÚ 4, AMg 698Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 619 \462| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ PkIr pCqwieAw ik myry nwloN qW AXwlI mUhry inkl igAw [ iPr smJ AweI [ ies leI
$
$ $
$ bynqI hY ik myyry Aaugx nw dyKo Awpxy Drm dI pCwx krnI jI [ Awp jI dw Drm hY ik jo $
$ $
$ Awp dI srn AwauNdw hY, ausdy pwpW dI igxqI nh» krdy ho [ $
$ $
$ $
hwQ dyie rwKy kir Apuny; sdw sdw rMgu mwix ]1]
$ $
$ $
$ $
$ Awp jI ny Awpxy dws jwx ky ikrpw rUpI h`Q dy krky r`K ley hW [ hux sdw sdw=hmySW $
hmySW rµgu=Anµd mwxdy hw vw: jo gurmuK Awpxy jwx ky ikrpw dw h`Q dy krky hy pRBU jI !
jUnW qoN r`K ley hn, auh sdw sdw=iqMnW kwlW ivc hmySW-hmySW rihx vwly hn Aqy Anµd
ƒ mwxdy hn vw: srUp dI pRwpqI rUpI Anµd mwxdy hn ]1]

swcw swihbu; sd imhrvwx ]


auh q®Y kwl AbwD s`cw hY, mwieAw ibrqI krky swihbu=mwlk hY ijvyN X`kyvwn, g`fIvwn
Awidk huµdy hn ies qrHW auh sdw hI imhr krn vwlw imhrvwn hY [
not : ies auprokq pMgqI dy ArQ pihlW vI ho cu`ky hn [

bµDu pwieAw myrY siqguir pUrY; hoeI srb kilAwx ]rhwau]


jo mn iq®snw krky pdwrQW ivc ruVH irhw sI [ jYsw ik :
koit jory lwK ¸ory mnu n hory ] prY prY hI kau luJI hy ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 213Œ
ies ƒ siqgurW ny sµqoK rUp bµnH pw id`qw ijs qrHW dirAw ƒ bµnH mwr ky rok deIdw
hY ies qrHW mn rUp dirAw ƒ ijs ivc vwSnW dIAW lihrW auTdIAW sn, gurW ny Sbd rUp
bµnHw pw ky iesƒ roikAw hY [
ies krky srb=swirAW is`KW dI mukqI hoeI hY Bwv ies pRkwr siqgurU jI mukqI krdy
hn [ gurmiq ƒ Dwrn krn vwly swirAW dI kilAwx huµdI hY vw : swrIAW slok, srUp, smIp,
sXuj Awid swrIAW mukqIAW pRwpq ho geIAW [

jIau pwie ipMfu ijin swijAw; idqw pYnxu Kwxu ]


ijs Akwl purK pRmySr ny jIau=cyqn s`qw pw ky ipMfu=AsQUl srIr swijAw hY Pyr mwqw
dy grB ivc pYdw krky, bsqr pihnx leI Aqy Bojn Kwx leI id`qw hY [ jYsw ik :
1. AMnu Kwxw kpVu pYnxu dIAw rs Ain BogwxI ]
$ $
$ ijin dIey su iciq n AwveI psU hau kir jwxI ]3] ‰gauVI mÚ 4, AMg 167Œ
$
$ $
$ 2. pihlo dy qYN irjku smwhw ] ipCody qYN jµqu aupwhw ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 130Œ $
$ $
$ 3. poKq hY jl mY Ql mY pl mY kl ky nh» krm ibcwrY ] $
$ $
$ dIn dieAwl dieAw iniD, doKn dyKq hY pr dyq n hwrY ]1]143] $
$ $
$ ‰sRI dsm gRµQ, pMnw 34Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \463| b>e 619

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Apxy dws kI Awip pYj rwKI; nwnk sd kurbwxu ]2]16]44]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI PurmwauNdy hn ik auh prmySr Awpxy dwsW dI pYj=ie`zq Awp rKdw hY [ aus
$
$ $
$ pRØBU qoN AsIN sd=sYNkVy vwr bilhwr kurbwn jWdy hW ]2]16]44] $
$ $
$
$ swKI—iksy mhwqmw pwsoN iek rwjy ny pu`ØiCAw ik prjw ivcoN iksy bµdy aupr BIV bx $
$
$ jwey qW mYN Awpxw APsr Byj idMdw hW [ jy ikqy bhuq kµm hovy qW Awpxw vjIr Byj idMdw $
$ $
hW jW POj ƒ Byjdw hW [ pr mYN suixAw hY ik pRmySr BgqW dI shwieqw krn vwsqy Awp AwauNdw
hY, auh iksy dyvI jW hor iksy ƒ ikauN nh» Byjdw ? Awp ikauN AwauNdw hY ? qW sµqW ny ikhw
iesdw au~qr iPr ikqy dyvWgy [ sµqW ny l`kV dw iek Cotw ijhw bu`q rwjy dy b`cy vrgw bxvw
ilAw Aqy rwjy ƒ kih ky iek srovr dy iknwry sBw lgvweI [ auDr golI ƒ isKw id`qw ik
jdoN sBw Br jwvy qW ieh l`kV dw b`cw ilAweIN [ jdoN rwjy dI sBw Br geI qW golI l`kV
dw b`cw iksy k`pVy ivc lpyt ky lY AweI [ sµqW ny A`goN hI auT ky auh b`cw Awpxy h`QW ivc
lY ilAw [ rwjw bVw KuS hoieAw ik myry lVky ƒ sµqW ny sPlw kIqw hY [ ieauN rwjy dy vyKidAW
hI sµqW ny b`cw vgwh ky qlwb ivc su`t id`qw qW rwjy ny sxy k`pVy Cwl mwr ky PVn dI
koiSS kIqI [ jdoN l`kV dw bu`q h`Q AwieAw qW bhuq SrimMdw hoieAw pr auh bu`q bwhr lY
AWdw [ rwjy dy swry k`pVy iB`j gey [ jdoN bwhr AwieAw qW sµqW ny h`s ky ikhw, “rwjw jI !
qus» iksy nOkr ƒ Byj idMdy ! Awp ikauN Cwl mwrI ?” rwjy ny ikhw, “myrw lVky nwl ieqnw
pRym hY mYƒ iksy ƒ AwigAw dyx dw cyqw hI nw irhw [” qW sµqW ny ikhw, “iesy qrHW hI pRmySr
ƒ vI Awpxy ipAwirAW BgqW dI riKAw krn vwsqy iksy dyvI dyvqy ƒ kihx dw cyqw nh»
rihMdw [ jYsw ik :
1. Apuny syvk kI Awpy rwKY Awpy nwmu jpwvY ]
jh jh kwj ikriq syvk kI qhw qhw auiT DwvY ]1]
syvk kau inktI hoie idKwvY ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 403Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 621 \464| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 61 ‰Awid AMg 621Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] guir pUrY ikrpw DwrI ] pRiB pUrI loc hmwrI ] kir iesnwnu $
$
$
$ igRih Awey ] And mMgl suK pwey ]1] sµqhu rwm nwim insqrIAY ] aUTq bYTq $
$
$
$ hir hir iDAweIAY Anidnu sui¸qu krIAY ]1]rhwau] sµq kw mwrgu Drm kI pauVI $
$
$
ko vfBwgI pwey ] koit jnm ky iklibK nwsy hir crxI icqu lwey ]2] ausqiq $
krhu sdw pRB Apny ijin pUrI kl rwKI ] jIA jµq siB Bey pivqRw siqgur kI
scu swKI ]3] ibGn ibnwsn siB duK nwsn siqguir nwmu idRVwieAw ] Koey pwp
Bey siB pwvn jn nwnk suiK Gir AwieAw ]4]3]53]

soriT mhlw 5 ]
auQwnkw—ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj ny aucwrn kIqw [ ijs
vyly ipRQI cµd dy ivroD kwrn Aqy bwbw bu`Fw swihb dy mwqw gµgw dy pRQwie kIqy bcn [ iehnW
kwrnW krky Awp jI AMØimRqsr swihb qoN kuJ smyN leI pirvwr sihq vfwlI ipMf rhy [ iqMn
swl ies jgHw bqIq kIqy Aqy iesy QW ’qy hI CyvyN pwqSwh gurU hrgoibMd swihb gurU Arjn
dyv jI dy Gr pu`qr rUp ivc prgt hoey [ sulhI qy sul`BI Kwn dy mrn qoN auprµq jdoN suK-
SWqI ho geI, srkwr v`loN koeI sµsw nw irhw qW is`K sµgqW bynqI krky pirvwr smyq gurU
Arjn dyv jI ƒ bfwlI ipMf qoN AMØimRqsr lY ky AweIAW qW siqgurW ny sµgqW smyq srovr
ivc ieSnwn krky hirmMdr swihb nmSkwr kIqI [ hirmMdr swihb qoN bwhr pRkrmW ivc KulHy
QW ’qy ifauFI swihb dy mUhry dIvwn sijAw [ is`K sµgqW ny bynqI kIqI “mhwrwj jI ! vfwlI
ipMf rihMØidAW ipRQI cµd ny keI aup`d®v kIqy [ kI Awp suK Anµd ivc rhy ?” qW au~qr ivc
siqgurU jI ny ieh Sbd aucwrn kIqw :

guir pUrY; ikrpw DwrI ]


“myry auqy pUry gurU swihb ny ikrpw DwrI=kIqI º ikauNik ikrpw pUrw gurU hI kr skdw
hY [ ArQwq pUrn rUp ivc lwhw pUry gurU qoN pRwpq huµdw hY [ ADUry gurU qoN lwB vI ADUrw hI
hovygw [ iesy leI Purmwn hY, jYsw ik :
kwcy gur qy mukiq n hUAw ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 932Œ
$
$ siqgurU jI ny k`cy gurU qoN Awpxw irSqw qoVn dI g`l gurbwxI ivc khI hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$ nwnk kciVAw isau qoiV FUiF sjx sµq pikAw ] $
$ $
$ Eie jIvµdy ivCuVih Eie muieAw n jwhI Coif ] ‰fKxy mÚ 5, AMg 1102Œ $
$ $
$
$ Aqy kbIr swihb ny k`cy gurU dy jnm dyx vwlI mwqw ƒ BI lwhnqW pwauNidAW ieh bcn $
$
$ Purmwey hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \465| b>e 621

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ kbIr mwie mUUMfau iqh gurU kI jw qy Brmu n jwie ] $
$ $
$ Awp fuby chu byd mih cyly dIey bhwie ]104] ‰slok kbIr, AMg 1369Œ
$
$ $
$ $
$ ieauN k`cw gurU Awp qW fu`bdw hY Aqy cyilAW ƒ BI nwl hI fob idMdw hY [ iesy leI siqgurU $
$ $
$ mhwrwj ny pUry gurU dI g`l bwxI ivc bwr-bwr kIqI hY [ vwihgurU dy myl ivc imlwaux vwlw $
$ $
$ pUrw gurU hI hY Aqy nwl hI qmwm icMqw dUr krn vwlw hY [ jYsw ik : $
$ $
pUrw sqguru myil imlwvY sB cUkY mn kI icMqI ] ‰soriT mÚ 5, AMg 625Œ
AYsy gurU ƒ bwr-bwr nmskwr kIqI hY ijsdI ikrpw nwl sµswrI qy pRmwrQI swry kwrj
svwr leIdy hn [ jYsw ik :
guru pUrw nmskwry ] pRiB sBy kwj svwry ] ‰soriT mÚ 5, AMg 625Œ
pUry gurU dy aupdyS nwl sµswr rUpI Bvjl qoN is`K pwr lµG jWdw hY [ jYsw ik :
gur pUry dIE aupdysw jip Baujlu pwir auqwrw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 625Œ
pUry gurU dy aupdyS duAwrw hI ApRokS bRhm igAwn huµdw hY [ jYsw ik :
pUry gur kw suin aupdysu ] pwrbRhmu inkit kir pyKu ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 295Œ

jdoN Aijhw pUrw gurU ijsdI gurbwxI ivc vIcwr bwr-bwr AweI hY, l`Bx qurIey qW siqgurU
jI Awp hI AYsy is`D huµdy hn [ jYsw ik :
nwnk gurU goibMd isMG pUrn hir Avqwr ] ‰pMQ pRkwS pUrbwrD, ivsRwm 71Œ

pUrn gurU rUp dy ivc siqgurU dy 10 srUp srgux qy 11 vW pRq`K sRI gurU gRµQ swihb jI
hn [ drgwh ivc FoeI=Awsrw ausy ƒ imlygw ijsƒ pUrw gurU pRwpq ho igAw hY [ jYsw ik :
FoeI iqs hI no imlY ijin pUrw gurU lBw ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 44Œ
ijsƒ pUrw gurU pRwpq huµdw hY ausdy AMqSkrx ivc suK pRvyS krdy hn [ jYsw ik :
guru pUrw ijsu ByitAw qw kY suiK prvysu ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 814Œ
guru pUrw ByitE vfBwgI mnih BieAw prgwsw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 609Œ
ijs pRkwr iek AOrq ƒ sµpUrn guxW vwlw pqI imlxw durl`B hY pr ijsƒ pRwpq ho
jwvy, auh v`fy BwgW vwlI khwauNdI hY [ ijsƒ SrwbI, kbwbI, AYbI, AOguxW vwlw pqI iml
jwvy auh mMd Bwgx khI jWdI hY [ iesy qrHW jigAwsU rUp iesqrI ƒ sµpUrn guxW vwlw Bwv
pUrn igAwnvwn gurU imlxw iek v`fy BwgW vwlI g`l hY [ ijvyN BYVy pqI dI pqnI ijsdI
$ igxqI BwvyN suhwgvµqIAW ivc hY pr jIvn ADUrw qy duKI bqIq kr rhI hY [ iesy qrHW k`cy $
$ dyhDwrI gurU dy cyly ieh qW kih skdy hn ik As» gurU vwly hW pr auhnW dy jIvn dw p`K
$
$ $
$
$ duKI, ASWq qy sihmW BirAw bqIq huµdw hY [ auh iek AMnHy gurU dy AMnHy cyly KUhivc if`gx $
$
$
$ vwly AMØinHAW dI inAweIN hn [ $
$
$
$ swKI—iek AMnHw purS rwhoN kurwhy pY ky Btkdw hoieAw A`k-Q`k ky jµgl ivc bwhr inklx $
$
$
$ dI Aws lwh ky bYTw hoieAw sI [ iesy qrHW iek hor AMnHw jo qwzw hI rsqw Bu`l ky bhuq ASWq $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 621 \466| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Aqy duKI sI [ du`K ƒ brdwSq nw krdw hoieAw dUjw AMnHw kurlw auiTAw qy au~cI-au~cI AvwzW
$
$ $
$
$ dy ky dIn SbdW ivc pukwirAw, “koeI A`KW vwlw myry AMnHy ’qy qrs krky mYƒ ies jµgl dy $
$
$
$ iBAwnk du`K qoN bwhr k`Fx dw puMn krm kry !” ieh Avwz pihly AMnHy ny sux leI [ aus cusq $
$
$
$ Aqy clwk AMnHy ny, jo Kud jµgl ivc D`ky Kw ky bYTw hoieAw sI ausny dUjy AMnHy ƒ ivSvwS $
$
$
$ idvwieAw, “mYN qYƒ ies jµgl ivcoN bwhr k`F skdw hW pr mYƒ ies dw kI lwB hovygw ? $
$
$ Agr mYƒ qUµ kuJ Bytw dyvyN iPr mYN qYƒ ies jµgl qoN bwhr k`F idMdw hW [” ieh sux ky nvyN $
Awey AMnHy ny pihly AMnHy ƒ sujwKw smJ ky imMnqW-qrly kridAW, AwpxI dIn dSw dw vwsqw
pwauNidAW ikhw, “myry ’qy qrs kr [ myry kol hor qW kuJ nh» hY pr iek g`l zrUur hY ik myry
kol cUrI k`u`tI hoeI hY, mYN qYƒ dyx ƒ iqAwr hW [” pihlw AMnHW dyr dw Btk irhw sI ies leI
aus Bu`KV ny Awpxy Awp dy sujwKy hox dI pRdrSnI kridAW ikhw, “BwvyN bwhr k`Fx dI Bytw
qW QoVI hY pr ilAw qyrI cUrI dI Bytw hI pRvwn krdw hW [” cUrI Kw ky AMnHy ny AMnHy dI bWh
PV leI [ hux bWh PVwaux vwlw vI KuS sI ik mYN jµgl qoN bwhr jw irhw hW qy bWh PVn
vwlw vI KuS sI ik r`j ky cUrI Kwx leI imlI [ ies bwry siqgurU jI Purmwn krdy hn [ jYsw
ik :
AMDy kY rwih disAY AMDw hoie su jwie ]
hoie sujwKw nwnkw so ikau auJiV pwie ] ‰rwmklI kI vwr mÚ 2, AMg 954Œ

qury jWidAW ƒ Acwnk iek mOx qoN ibnW KUh rsqy ivc Aw igAw ijs ivc pwxI qW
nh» sI pr ryq kwPI ciVHAw hoieAw sI qy dovyN AMnHy KUh ivc if`g pey qW cUrI Kvwaux vwly
AMnHy ny au~cy-au~cy inKyD SbdW ivc gwlHW k`FxIAW SurU kr id`qIAw qy duKI ho ky kihMdw hY,
“qyrw byVw grk ho jwvy ! cUrI Kvwaux dw iehu Pl dyxw sI ? A`gy qW jµgl ivc hI D`ky Kw
irhw sI pr hux qW KUh ivcoN inklx dw vI koeI rsqw nh» irhw [” ieh kih ky AMnHw duKI
ho ky rox l`gw [ iPr cUrI Kwx vwlw AMnHw boilAw, “Brwvw ! ro nw, mYN vI qyry nwl hI KUh ivc
iek pwsy bYTw hW [” cUrI Kvwaux vwly ny cUrI Kwx vwly AMnHy ’qy svwl kIqw ik mYN qW AMnHw
sI qW KUh iv`c ifigAw pr qUµ qW A`KW vwlw sI iPr ausny d`ØisAw “nhIN BweI ! mYN vI qyry
qrHW AMnHw hI hW [” pihlW AMnHw boilAw, “qUµ qW sujwKw hox dw dwAvw krdw sI ! jy qUµ AMnHw
sI qW myrI bWh nh» sI PVnI !” auh kihx l`gw “bWh mYN kwhƒ PVnI sI ! bWh qW myrI Bu`K
dy lwlc ny PVI sI [ jy mYN sujwKy hox dw dwAvw nw krdw qW qUµ kdoN mYƒ cUrI dyxI sI ? mYN
qW cUrI Kwx vwsqy hI sB kuJ kIqw hY [ hux koeI A`KW vwlw Awvygw qW hI AwpW dovyN ieQoN
$ inklWgy; nh» qW cmig`dVW dy prwhuixAW vWg hW [ jYsw ik : $
$ $
$ cmigdVW dy Awey prwhuxy ijQy hm ltky auQy qum ltko ] ‰loikk pRmwxŒ $
$ $
$
$ iesy qrH W sµs wr iek jµ g l dI inAweIN hY [ $
$
$ $
$ auidAwn bsnµ sµswrµ... ] ‰shsi¸qI mÚ 5, AMg 1359Œ $
$ $
$
$ ies ivc AigAwnI pu r S AM n H y dI inAweIN hY qy ADU r w gu r U vI vY r wg ibby k dy ny q rW qo N $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \467| b>e 621

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hIx hox krky AMnHW hY [ ijnHW dw gurU hI AigAwn krky AMnHW hY ausdy cyly BI AigAwnqweI $
$ $
$ ivc Aw ky AMDqweI vwly krm krdy hn qy inq JUT hI JUT bol ky k`cy AigAwnI gurU nwl $
$ $
$ joVdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. gurU ijnw kw AMDulw isK BI AMDy krm kryin ] $
$ $
$ Eie BwxY clin AwpxY inq JUTo JUTu bolyin ] $
$ ‰rwmklI kI vwr mÚ 3 AMg 951Œ $
AigAwnI gurU dy cyilAW ƒ ikqy vI itkwxw nh» imldw [ jYsw ik :
gurU ijnw kw AMDulw cyly nwhI Twau ] ‰isrIrwg mÚ 1, AMg 58Œ
cUrI rUp pdwrQ AigAwnI lokW koloN lY ky auhnW dI bu`D rUp bWh, mn rUp h`Q, Awpxy
mn rUp h`Q ƒ PV ky sµswr rUp jµgl ivcoN inklx dI bjwey nrkW dy KUh ivc cyilAW smyq
hI if`g pYNdy hn [ ies leI gurU swihb pUry gurU dy pRmwx dy ky is`K ƒ AigAwnI-AMDy-k`cy gurU
qoN bcx leI swvDwn krdy hn ikauNik pUrn ikrpw pUrw gurU hI kr skdw hY [ hux Awpxy
pUry gurU ipqw gurU rwmdws jI dw iDAwn Dr ky aucwrn krdy hn, ik jdoN :—
guir pUrY ikrpw DwrI ]
jdoN pUry gurW ny ikrpw kIqI qW

pRiB; pUrI loc hmwrI ]


pRiB=mwlk vwihgurU pRmySr ny hmwrI=swfI loc=ie`Cw pUrI kr id`qI [ swfy mn ivc sI
ik As» kdoN hrimMdr swihb dy drSn krIey, kdoN srovr ivc ieSnwn krIey ! AQvw jgXwsU
muiK duAwrw kihMdy hn, jdoN gurU ny ikrpw kIqI qW mukqI rUp jo loc=ie`Cw sI, so pUrI ho geI [

kir iesnwnu; igRih Awey ]


nwm jl ivc ieSnwn krky srUp rUpI Gr ivc Awey vw prq`K Awpxy invws AsQwn
ivc sRI AMØimRqsr swihb Awey qy srovr ivc ieSnwn kIqw [ ieh sB gurU dI ikrpw hY, swfI
koeI ihMmq nh» [

And mMgl; suK pwey ]1]


Anµd srUp jo prmySr hY qy mMgl = KuSIAW dy dyx vwlw hY ausdI isiKAwqqw rUp suK
ƒ pwey=pRwpq kr ilAw hY ]1]
$
$ sµqhu; rwm nwim insqrIAY ] $
$
$ $
$
$ bwbw bu`Fy swihb vrgy guris`K SWq Awqmw ƒ muKwiqb krky kihMdy hn “hy sµqhu ! jo rmy $
$
$ hoey rwm dw nwm hY, ausdw icMqn krky inspRpMc qoN qrIAY=pwr lµG jweIdw hY [ $
$ $
$
$ is`KW ny pRSn kIqw, “pRmwqmw ƒ ismrny dI jugqI kI hY Bwv ausƒ ikvyN ismrnw cwhIdw $
$
$ hY ?” $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 621 \468| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
aUTq bYTq hir hir iDAweIAY;
$ $
$ $
$ $
$
$ Anidnu sui¸qu krIAY ]1]rhwau] $
$
$ aus vwihgurU hrI dy nwm ƒ aUTq=auTidAW bYTq=bihMØidAW iDAweIAY=iDAwauxw krIey [ $
$ $
$ hir=jo sB ƒ hry-Bry r`K irhw hY, hir=jo sB ƒ nws kr irhw hY [ aUTq=auTidAW vI $
$ $
$ hir=vwihgurU ƒ iDAwauxw krIey Bwv QoVHy smyN leI vI Bu`lIey nw qy Anidnu=rwq-idn sui¸q u= $
$ $
syRSt krmW ƒ krIey ]1]rhwau] jYsw ik :
1. aUTq bYTq hir hir gweIAY [ ‰mWJ mÚ 5, AMg 109Œ
2. aUTq bYTq sovq nwm ] khu nwnk jn kY sd kwm ]6]
‰gauVI mÚ 5, AMg 286Œ

sµq kw mwrgu Drm kI pauVI; ko vfBwgI pwey ]


sµq=SWq Awqmw, pUrn igAwn vwly dw d`ØisAw hoieAw BgqI igAwn dw mwrg=rwh,
iehI Drm dI pauVI hY [ jYsw ik :
srb Drm mih sRyst Drmu ] hir ko nwmu jip inrml krmu ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 266Œ
pauVI=jo nIvyN KVHy ƒ auqy iljwaux dI ikirAw kry qy aucy KVHy ƒ nIvyN iljwx dI ikirAw
kry ausdw nwm pauVI hY [ sµqW dw d`ØisAw igAwn BgqI mwrg ivSy-ivkwrW rUp nIvyN ql
’qy KVHy jigAwsU ƒ qurIAw pd rUp aucy QW ’qy iljwx vwlI ieh Drm dI pauVI hY qy hµkwr
rUp aUcy QW ’qy KVHy jigAwsU ƒ inmrqw rUp nIvyN QW ’qy iljwx vwlI vI iehI pauVI hY [ ies
dy spq BUimkw rUpI s`q fµfy hn, vYrwg ibbyk dIAW do pwGW hn, sq sµqoK Awid guxW dy
ik`l Toky hn AYsI Drm dI pauVI Bwv sµqW dy igAwn BgqI mwrg ƒ koeI v`ifAW BwgW
vwlw hI pRwpq krdw hY [

koit jnm ky iklibK nwsy; hir crxI icqu lwey ]2]


hir=vwihgurU dy crnW ivc icqu=icqvnI ƒ lwey=lwaux nwl ¸oVW jnmW dy ikl=inscy
krky ibK=ivhu vrgy b`jr pwp nwsy=nws ho jWdy hn vw: n`s jWdy Bwv dUr ho jWdy hn ]2]

ausqiq krhu sdw pRB Apny; ijin pUrI kl rwKI ]


aus pRB=pRmySr vwihgurU dI sdw=inq hI ausqiq=mihmw krnI krhu=kro ijsny ApnI
$ kl=SkqI sµpUrn rUp ivc sµswr ivc r`KI hoeI hY vw : ijsny kljug dy ivkwrW qoN pYj $
$ $
$ rwKI=r`Kxw kIqI hY [ $
$ $
jIA jµq siB Bey pivqRw; siqgur kI scu swKI ]3]
$ $
$ $
$ $
$
$ ijnHW ny vI siqgurW dI s`cI swKI=isiKAw is`KI hY auh sUKm AsQUl swry jIv sµswr ivc $
$
$ piv`q® ho gey hn ]3] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \469| b>e 621

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ibGn ibnwsn siB duK nwsn; siqguir nwmu idRVwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ jo vwihgurU ibGn=rukwvtW dy ibnwsn=ivSyS krky nws krn vwlw qy siB=swry du`KW
$
$ $
$ dy nwsn=imtwaux vwlw hY ausdw nwm siqgurW ny id®VwieAw=p`kw kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$ Koey pwp Bey siB pwvn; $
$
jn nwnk suiK Gir AwieAw ]4]3]53]
$ $

siqguru jI Purmwn krdy hn “smUh pwpW dy Koey=nws hox krky auh purS sB pRkwr krky
piv`q® hoey hn vw: swry pwpW dy nws hox krky swry ieMd®y vw: swry Gr dy jIA piv`q® hoey hn [
auhnW dy pRq`K Gr vw: srIr rUpI Gr vw : ihrdy rUpI Gr ivc Aw ky su`K pRwpq hoey hn qy
su`KW dw Gr jo Awqm srUp hY aus ivc Awauxw kIqw hY ]4]3]53]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 623 \470| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 62 ‰Awid AMg 623Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] guir pUrY crnI lwieAw ] hir sµig shweI pwieAw ] jh $
$
$
$ jweIAY qhw suhyly ] kir ikrpw pRiB myly ]1] hir gux gwvhu sdw suBweI ] mn $
$
$
$ icMdy sgly Pl pwvhu jIA kY sµig shweI ]1]rhwau] nwrwiex pRwx ADwrw ] hm $
$
$ sµq jnW rynwrw ] piqq punIq kir lIny ] kir ikrpw hir jsu dIny ]2] pwrbRhmu $
kry pRiqpwlw ] sd jIA sµig rKvwlw ] hir idnu rYin kIrqnu gweIAY ] bhuiV
n jonI pweIAY ]3] ijsu dyvY purKu ibDwqw ] hir rsu iqn hI jwqw ] jmkµkru nyiV
n AwieAw ] suKu nwnk srxI pwieAw ]4]9]59]

soriT mhlw 5 ]
ieh prm piv`q® aupdyS ShIdW dy isrqwj, SWqI dy puMj, q`qIAW q`vIAW ’qy bYT ky vI
Afol rihx vwly swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj dw sorT rwgxI iv`c aucwrn kIqw
hooieAw hY ijsdw isDWq rhwau dI quk qoN ArµB huµdw hY [ rhwau vwlI quk dw ArQ pihlW krky
iPr Sbd dy mu`F qoN ArQ SurU krny, ies dw isDWq jigAwsU muK duAwrw kQn kIqw hY :
hir gux gwvhu sdw suBweI ]
mn icMdy sgly Pl pwvhu jIA kY sµig shweI ]1]rhwau]
jo hir=pRmySr sdw=hmySW hI suBweI=SoBnIk hY, ausdy guxW ƒ gwvhu=gwauxw kro Bwv
ausdw hmySW js krdy rho [ ausdw Pl ieh hovygw ik mn icMdy=mn ie`Cq swry hI Pl pwvau=pw
lvogy Aqy ieh quhwfy jIA dy sµig=nwl A`gy vI mdd krn vwlw hovygw ]1]rhwau]

guir pUrY; crnI lwieAw ]


jigAwsU kih irhw hY ik jdoN mYƒ pUry gurW ny Awpxy crnIN lwieAw=lw ilAw qW

hir sµig shweI; pwieAw ]


jo hrI pRmySr vwihgurU AMg sµg ho ky shweI=shwieqw krn vwlw hY ausƒ sRySt jnW
dI sµig=sµgq ivcoN pwieAw=pRwpq kr ilAw [ ies quk ivc gurU dy crnW dI vIcwr AweI
hY ikauNik gurU dy crn sµswr-smuMdr qoN qwrn vwly hn [ jYsw ik :
guir crn lwie insqwry ] ‰soriT mÚ 5, AMg 623Œ
$ $
$ Aqy crn-kvlW dI mOj bwry kbIr swihb jI ny bVw pRym nwl aucwrn kIqw hY ik nrk $
$ $
$ Aqy surg qoN Awpxy gurdyv dI ikrpw nwl bc igAw hW, crn-kvlW dI mOj ivc Awid AMq $
$ $
$ smwieAw rhWgw [ jYsw ik : $
$ $
$ kbIr surg nrk qy mY rihE siqgur ky pRswid ] $
$
$
$ crn kml kI mOj mih rhau AMØiq Aru Awid ]120] ‰slok kbIr jI, AMg 1370Œ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \471| b>e 623

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ crn kmlW dI mOj dw koeI Anumwn lw ky nh» kih skdw, jy koeI kihMdw hY qW ausdI
$
$ $
$ iPr soBw nh» ikauNik iksy kol crnW dI mOj dw kQn krn leI mukµml Sbd nh» [ ijnHW $
$ $
$ ny crn-kmlW dI mOj ƒ mwx ky dyiKAw hY auh lok pRlok ivc pRmwxIk huMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr crn kml kI mauj ko kih kYsy aunmwn ] $
$ $
$ kihby kau soBw nhI dyKw hI prvwnu ]121] ‰slok kbIr jI, AMg 1370Œ $
$ $

swKI qulsW dwsI dI


swihb sRI gurU nwnk dyv jI Awpxy Gr rwie Boie dI qlvµfI ijsƒ A`j k`l nnkwxw
swihb ikhw jWdw hY, suK Arwm dy nwl plµG ’qy ibrwjy hoey sn [ siqgurW ƒ ibrwijAW kuJ
smW lµiGAw qy ieqny ƒ Bojn dw smW ho igAw [ mwqw iq®pqw ƒ ies g`l dw bVw cwA sI
ik myrw pu`qr nwnk kuJ idn mW dy h`ØØQoN Bojn pkw ky myrI ies g`l dI ieCw pUrI krygw ik
mYN Awpxy pu`qr ƒ h`QIN Bojn Ckw ky Awpxw cwA-lwf pUrw krWgI [ mwqw ny h`QIN lµgr iqAwr
kIqw [ Gr dI dwsI, ijs dw nwm ieiqhws ivc qulsW krky AwieAw hY, mwqw iq®pqw ny iqs
qulsW ƒ ieh kih ky ByijAw, “myry pu`qr nwnk ƒ bulw ky ilAw, qW ik qwjw Bojn, jo mYN
pRym nwl iqAwr kIqw hY, Ckw skW [” qulsW aus itkwxy ’qy phuµcI ijQy siqgurU jI ibrwj
rhy sn [ cwdr nwl swrw srIr k`ØijAw hoieAw hY pr iek s`jw crn cwdr qoN bwhr nzr
ipAw [ su`qy ƒ auTwaux dI do pRkwr dI rIq hY [ jy Awp qoN Coty ƒ auTwauxw hovy qW bWh qoN
PV ky jgw deIdw hY pr Awp qoN v`fy ƒ jo Awdr siqkwr Xog hovy ausƒ crn pkV ky jgwaux
dI rIq hY [ iesy rIq Anuswr qulsW dwsI ny jgwaux leI crn pkiVAw qW crn sprS kridAW
hI iek cuµbk vrgI SkqI ny qulsW dw mn ivsmwd qweI ivc lY AWdw [ iesdy jnmW-jnmWqrW
dy Bwg jwgy [ jgwaux dI bjwey SrDw Bwvnw sihq crnW ƒ nmskwrW krn l`gI Aqy crn
dw AMMgUTw muK ivc pw ky crnW dy rs ivc inmgn ho geI [ jo imTws sµswr dy iksy v`fy qoN
v`fy im`Ty pdwrQ ivc nh» auh imTws SrDwvwn ƒ gurU-crnW ivcoN pRwpq huµdI hY [ jYsw ik :
mweI crn gur mITy ] vfY Bwig dyvY prmysru koit Plw drsn gur fITy ]rhwau]
‰tofI mÚ 5, AMg 717Œ
ies crnW dy pRqwp ny qulsW dy kpwt KolH id`qy [ kI vyiKAw ik gurU jI Awpxy is`K mnsuK
Swh dy sµglwdIp ƒ jWdy, fu`b rhy jhwz ƒ moFw lw ky pwr kr rhy hn [ ieqny smyN ivc hI
dyr l`gx dy kwrn mwqw iq®pqw ny qulsW ƒ Avwz id`qI qy ikhw, “qulsW ! ieqnI dyr lw
$ id`qI hY !” qulsW gurU jI ƒ ibnW jgwey vwps AweI [ mwqw ny ikhw, “myry lwl jI ikauN nh» $
$
$ Awey ? qYƒ jgwaux leI G`ØilAw sI !” dwsI ny au~qr id`qw, “mwqw jI ! auh ieQy huµdy qW mYN $
$
$
$ zrUr jgw ilAwauNdI !” mwqw iek dm GbrweI qy pu`ØiCAw, “ieqnI jldI ik`Qy cly gey ?” $
$
$
$ dwsI ny au~qr id`qw “sµglw dIp iek fu`b rhy jhwz ƒ k`Fx leI smuMdr ivc vVy hn !” $
$
$ mwqw ƒ iehnW dovyN g`lW ny bVw hYrwn kr id`qw [ iek qW ieh ik ieqnI jldI myrw pu`qr $
$
$
$ ikvyN clw igAw ? dUjw, jy clw igAw qW dwsI ƒ ikvyN pqw l`gw ik auh sµglw dIp ƒ jw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 623 \472| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ rhy jhwz ƒ fu`bx qoN bcwaux leI smuMdr ivc vVy hoey hn ? rotI ivckwr hI C`f ky mwqw $
$ jI Kud iqMnW lokW dy mwlk pu`qr rUp ivc pRwpq hoey gurU swihb kol phuµcy [ gu`sw qW dwsI
$
$ $
$ ’qy vI bhuq AwieAw pr dwsI nwloN izAwdw Awpxy pu`qr ’qy ik iehnW dy kwrn AYsw ho irhw $
$ $
$
$ hY [ bWh qoN PV ky pu`qr ƒ jgwieAw [ jdoN gurU jI rsoeI ivc mwqw jI kol bYT ky Bojn Ckx $
$
$
$ l`gy [ iek Pulkw QwlI ivc qy dUsrw qvy ’qy sI [ gurU jI ny mwqw dy A`KW ivcoN AMsU if`gdy $
$
$ vyKy qW rotI auQy hI C`f ky mwqw ƒ pu`ØiCAw, “mwqw jI ! du`KI hox dw kwrn d`ØsoN [” mwqw ny $
ikhw, “pu`qr ! hornW ny qW mKOl krnw hI sI, hux qW Gr dy nOkr vI qyrI ieho ijhI ibrqI
dy kwrn mKOl aufw rhy hn [ ieh qulsW kih rhI sI ik qyrw pu`qr smuMdr ivc fu`b rhy jhwz
ƒ k`Fx leI smuMdr ivc viVAw hY [” qW siqgurU jI kihx l`gy, “mwqw ! ies kmlI dy khy
Brosw kr bYTy ho ?” ieqnw bcn kihx dI dyr sI ik qulsW sµswr v`loN kmlI nzr Awaux
l`gI pr surq AijhI aucI auTI ik ijqnw icr sµswr ivc ijauNdI rhI, Awqimk Anµd ƒ
mwxdI rhI [ BYx nwnkI ny iekWq ivc Awpxy vIr gurU nwnk ƒ bynqI kIqI, “CotI ijhI
glqI dI qulsW ƒ ieqnI v`fI szw ikauN id`qI ? aus dw ieqnw hI gunwh sI ik ausny d`s
id`qw [ vIr jI ! ieh d`ØsoN ik qus» aus vyly smuMdr ivc nh» sI ?” qW gurU jI kihx l`gy,
“BYx jI ! ieh qW TIk hY pr r`bI Byd bwhr pRgt nh» krIdy [ jYsw ik :
hoin njIik Kudwie dY Byqu n iksY dyin@ ]116] ‰slok PrId jI, AMg 1384Œ
BYx nwnkI ny qulsW leI vwsqw pwieAw qW gurU jI ny ikhw, “BYx ! mYN iesƒ sµswrI
kmilAW vrgw kml nh» id`qw, blik sµswr qoN surq aucyrI krky cauQy pd dI pRwpqI krw
id`qI hY [” ies leI gurU Arjn swihb ies muKvwk dI pihlI quk ivc pUry gurU dy crnW dw
pRqwp d`sdy hn ik jdoN is`K ƒ pUry gurU ny crn» lwieAw qW pRmwqmw dI pRwpqI sihjy hI
ho jWdI hY [ ijsƒ pUry gurU ny crnI lwieAw hY aus ƒ koeI qklIP, du`K BI nh» ivAwpdw,
jYsy :—

swKI dyvIdws dI
phwVI rwjy BIm cµd dw iek vjIr ijs dw nwm dyvIdws sI jo qno-mno siqgurW dw
pRymI ho cu`kw sI [ hr smyN dSmyS-ipqw dy crnW dw iDAwn ihrdy ivc pRp`k ho cu`kw sI [ jdoN
ausny BIm cµd kol gurU jI dI ausqq kIqI qW ausqq sux ky BIm cµd ny gurU dw p`KI smJ
ky ik myry qoN corI gurU ƒ imldw hY, qurµq jlwdW ƒ bulw ky, lohy dIAW slweIAW lwl krky
$ A`KW ivc Pyr id`qIAW Aqy phwV qoN ryVH id`qw [ dyvIdws ny A`KW ivc siqgurW dy crnW dw $
$
$ iDAwn kIqw hoieAw sI [ siqgurW ny slweIAW Awpxy crnW ’qy shwrIAW qy dyvIdws dIAW $
$
$
$ A`KW swP rih geIAW [ mwqw jI ƒ sVdy mws dI durgµD AweI [ kol Aw ky crnW ivcoN KUn $
$
$
$ vgdw vyiKAw [ kwrn pu`Cx qoN hzUr ny ikhw, “mwqw jI ! iek swfy crnW dw pRymI, ijsdIAW $
$
$
$ A`KW ivc slweIAW PyrIAW, As» Awpxy ibrd dI lwj pwldy hoey slweIAW Awpxy crnW ’qy $
$
$
$ sih ky ausdIAW A`KW bcweIAW qy aus dI r`ØiKAw kIqI hY [” kuJ idnW qoN bwAd jdoN dyvIdws $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \473| b>e 623

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ gurU swihb dy drbwr ivc hwzr hoieAw qW crnW ’qy p`tIAW bµnHIAW vyK ky pu`Cx l`gw, “siqgurU
$
$ $
$
$ jI ! kI kwrn hY ik Awp jI ny dovyN crnW ’qy p`tIAW bµnHIAW hn ?” siqgurU mhwrwj kihx $
$
$
$ l`gy, “dyvI dws ! qUµ puCdw hYN ? jy myry pYrW ’qy zKm nw huµdy qW qyrIAW A`KW ikvyN bcdIAW ? $
$
$
$ myry crnW dw iDAwn qyrIAW A`KW ivc sI, ies leI mYN slweIAW Awpxy crnW ’qy shwrIAW $
$
$
$ hn qy qyrI Aqy qyrIAW A`KW dI r`ØiKAw kIqI hY [” so ies pRkwr ijs ƒ pUry gurW ny crnI $
$
$ lwieAw hY aus dI hr pRkwr krky hr QW ’qy riKAw huµdI hY [ $

jh jweIAY; qhw suhyly ]


ijQy vI jWdy hW auQy hI suhyly=suKI hW, ikauNik jdoN pRmwqmw ƒ pRwpq kr ilAw qW hr
QW suK hI suK hY [

kir ikrpw; pRiB myly ]1]


ikauNik pRØBU ny ikrpw krky Awpxy srUp ivc myl ilAw hY ]1] jYsw ik :
i¸pw kry qw myil imlwey ] ‰mwrU mÚ 3, AMg 1054Œ

hir gux gwvhu; sdw suBweI ]


jo hir=pRmySr-vwihgurU sdw=hmySW soBnIk hY ausdy guxW ƒ sdw gwvhu=gwauxw kro [

mn icMdy sgly Pl pwvhu; jIA kY sµig shweI ]1]rhwau]


qW mn icMdy=mn ie`Cq swry Pl pw lvogy qy ieh quhwfy jIA dy sµig=nwl A`gy vI shwieqw
krn vwlw hovygw ]1]rhwau]

nwrwiex; pRwx ADwrw ]


(nw+rwiex) ijs ivc AividAw rUpI rwq nh» hY so jo nwrwiex=pRmwqmw hY, auh swfy
pRwxW dw ADwrw=Awsrw hY [ jYsw ik :
pRB jI qU myry pRwn ADwrY ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 820Œ

hm; sµq jnW rynwrw ]


hm=As» sµq jnW dy crnW dI rynwrw=DUV gRihx kIqI hY AQvw ijnHW dy pRwxW dw Awsrw
nwrwiex hY auhnW sµq jnW dy crnW dI DUV As» gRihx kIqI hY [ jYsw ik :
$ $
$ hm sµqn kI rynu ipAwry hm sµqn kI srxw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 614Œ
$
$ $
piqq; punIq kir lIny ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijsny piqq=pwpIAW ƒ punIq=pivq® kr ilAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. piqq auDwir lyhu hW ] ‰AwswvrI : mÚ 5, AMg 410Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 623 \474| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. piqq auDwrxu siqguru myrw moih iqs kw Brvwsw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 620Œ $
$
$
$ $
$ 3. piqq auDwrn BY hrn hir AnwQ ky nwQ ] ‰slok mÚ 9 AMg 1426Œ $
$ $
$
$ 4. piqq pivq lig gur ky pYry jIau ] ‰gauVI mwJ mÚ 5, AMg 216Œ $$
$ $
$
$ kir ikrpw; hir jsu dIny ]2] $
$
$ $
aus hrI vwihgurU ny ikrpw krky mYƒ Awpxw js id`qw hY ]2]

pwrbRhmu; kry pRiqpwlw ]


ijs bRhm dw pwr-aurwr nh», auh sB pRiq=qweIN pwlw=pwlxw kry=krdw hY [

sd jIA sµig; rKvwlw ]


auh sdw hI jIvW dI rKvwlw=riKAw krn vwlw hY Aqy jIv dw lok pRlok ivc
sµig=swQI hY [

hir idnu rYin; kIrqnu gweIAY ]


hy BweI ! hrI vwihgurU dy kIrqn ƒ idn rwq gwauxw kr [

bhuiV; n jonI pweIAY ]3]


bhuiV=muV ky iPr qUµ jUnIAW dy du`KW ƒ nh» pwvyNgw vw: curwsI l`K jUnW ivc nh» pwieAw
jwvyNgw ]3]

ijsu dyvY; purKu ibDwqw ]


ibDwqw=Pl pRdwqw vwihgurU ijsƒ nwm, igAwn dI dwq idMdw hY [

hir rsu; iqn hI jwqw ]


ausny hI hrI vwihgurU dy rsu=Anµd ƒ jwqw=jwixAw hY AQvw ausny hI vwihgurU dy BgqI
rs ƒ jwixAw hY [

jmkµkru; nyiV n AwieAw ]


suKu nwnk; srxI pwieAw ]4]9]59]
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy jn ik ijsny gurU dI srx dw suK pwieAw=pRwpq kIqw hY AQvw $
$ gurW dI Srx ivc Aw ky ijsny suK srUp pRmwqmw ƒ pwieAw hY ausdy nyVy jmW dy kµkru=dws, $
$ $
$ dUq nyVy nh» AwieAw=AwauNdy ]4]9]59] $
$ $
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \475| b>e 624

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 63 ‰Awid AMg 624Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] guir pUrY kIqI pUrI ] pRBu riv rihAw BrpUrI ] Kym kusl $
$
$
$ BieAw iesnwnw ] pwrbRhm ivthu kurbwnw ]1] gur ky crn kvl ird Dwry ] ibGnu $
$
$
$ n lwgY iql kw koeI kwrj sgl svwry ]1]rhwau] imil swDU durmiq Koey ] piqq $
$
$
punIq sB hoey ] rwmdwis srovr nwqy ] sB lwQy pwp kmwqy ]2] gun goibMd inq $
gweIAY ] swDsµig imil iDAweIAY ] mn bWCq Pl pwey ] guru pUrw irdY iDAwey ]3]
gur gopwl Awnµdw ] jip jip jIvY prmwnµdw ] jn nwnk nwmu iDAwieAw ] pRB
Apnw ibrdu rKwieAw ]4]10]60]

soriT mhlw 5 ]
dHh qptrjw l+g epiP biuV s[r ug sj RpyjiS wgaj h'dHbj l'idn ijeSg dr,y l+g epiP
e+.o ljdhW ug s[ fjrV b>e 624 RpKfi lpL'dFa ] m dHl LWs dr,y ldaepiP ljdhW ug V[ fPi[
epiP sg qhjVaj siljHg ] m dwMdw fPij epiP hg fPig dwifj wi lwsj ]@ bZPi[ epiP sg dwifj
rg bZPig hp.sg ]@ bZPi[ epiP sg l.ea wiV rjvj udebjlP rg bZPij idh uJsj ] m bevgbJ
apwJ dr,y ldaepiP ug dl,t } fPi[ epiP sg fPig dwifj sj fjai WSjRpS rjla[ fPi[ epiP sg f+jfag
sj fPij xv silj ih[ hV m

guir pUrY; kIqI pUrI ]


h[ FjHg ) fPi=
{ fPiV epdi=ldaepiJ V[ l+g b>Ddq+ali ljdhW@ hdiq>si ljdhW rj^ epidl,tJ
sg Feag iPfg wqjHg wiw[ fPig=l.fPiV wirjRpSj wgag ] m
H[o[ ldaepiP ug V[ epiP s[ Vjv fPij LWs ridabj ] dwMdw dHl l.lji dr,y bjfSg
fPuj~q>Vaj wijRpS rjv[ bZPi[ epiP rg bV[wJ hV@ ldaepiJ V[ H[o[ dHh dryji w[ Rpfs[L W?dLL
wgaj ] dw dwa[ q[ij dl,t dwl[ bZPi[ epiP sg LiV dr,y Vj ydvbj ujH[ dwMdw bZPij epiP
aJ bjf l.lji lqp>si s[ q'h@ fsjioJ iPfg fjSg dr,y cp,DdWbj hp.sj ]@ x[i Rph dwl[ dl,t sg
wdvbjS dwr[G wi lwsj ] m u{lj dw ^
Eih jw Awip fuby qum khw qrxhwru ]2] ‰AMg 556Œ
dHl vHg fPi[ epiP sg LiV dr,y wdvbjS h' lwsg ]@ as hg ldaepiJ V[ H[o[ epiP LWs
s[ Vjv fPij LWs vjdHbj ] m epiP rg wHg f+wji s[ woV wga[ eH[ hV@ dur[G f>Ddca epiP@ brZPa
$ $
$ epiP@ W+hq l+'aig epiP@ W+hq V[Lng epiP bjds m $
$ $
$ V'B ^ epiPbJ sgbJ dwlqJ WjWa drloji ldha fC%V vHg s[t' qptrjw V.^ 53 Rpfi #epi $
$ $
$ fPij F[dBY rcFjeg qVdh FdHbj fiejlj mm$ sg drbjdtbj m $
$ $
$ fPi[ epiP s[ l.W.Z dr,y epiWjSg b>si bV[ wJ f+qjS dqvs[ hV dw fP iV epiP sj Rpfs[L $
$ $
$ rg VjL a'G idha ba[ lsj vHg bB,v ] m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 624 \476| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ pUrw guru AK´E jw kw mMqR ] AMimRq idRsit pyKY hoie sµq ]
$
$ $
$ $
$ dwMdw fPi[ epiP } duV%J V[ dlqdibj ] rj^ fPi[ epiP spbjij duV%J V[ fiqjaqj } dlqiVj $
$ $
$ wgaj ]@ Rph dVhjv' dVhjv h' eH[ hV m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$ guru pUrw ijn ismirAw syeI Bey inhwl ] ‰AMg 1425Œ $
$ $
$ fPi[ epiP spbjij fiqjaqj } dlqi w[ qVp,t fPiV fiqjaqj sj iPf hg h' uJsj ] m u{lj $
dw ^
1. guir pUrY pUrw BieAw jip nwnk scw soie ]4]9]79] ‰AMg 45Œ
2. guru pUrw ijsu ByitAw qw kY suiK prvysu ] ‰AMg 814Œ
3. guir pUrY vyKwilAw pRBu Awqm rwmu pCwnu ]4] ‰AMg 757Œ

pRBu; riv rihAw BrpUrI ]


u' f+DFp =fiq[Li ljdibJ a,aJ@ ojrJ@ fsjioJ dr,y idr=drbjfw h' dihj ]@ fPi[ epiJ
sg fPig dwifj lswj Rpl s[ bV.s } fj w[ dhisj FifPig=vWjvW Fi dihj ] m u{lj dw ^
1. sBu hY bRhmu bRhmu hY psirAw min bIijAw Kwvwry ] ‰nt m: 4, AMg 982Œ
2. Gt Gt mY hir jU bsY sMqn kihE pukwir ] ‰AMg 1427Œ
3. sBY Gt rwmu bolY rwmw bolY ] rwm ibnw ko bolY ry ]1]rhwau] ‰AMg 988Œ
4! duqg uqjV w[ dWt{ lqla H[w u'da ] mm
V zjB ] V WjB ] V zjB WjT h'a ] mm ªl+g slq e+.o@ bwjv Rplaa«

Kym kusl; BieAw iesnwnw ]


t[q = lpt a[ wplv = bV.s s[ Vjv dHlVjVj = dHLVjV FdHbj = h'dHbj ] rj^ ljcg
t[q = i,Ddtbj h'Hg ] a[ ljcj wplv = lpt s[ Vjv dHLVjV h'dHbj ] rj^ W+hq W[dabJ V[ bf+jfag
sg f+jfag a[ f+jfag sg i,Ddtbj iPf bjaqjV.s iPfg agio dr,y dHLVjV wgaj ] m

pwrbRhm; ivthu kurbwnw ]1]


blk b{l[ fjiW+hq = fiq[Li s[ drBhp = Rpfi'G wpiWjVj = Wdvhji uJs[ hJ mm1mm

$
$
gur ky crn kvl; ird Dwry ] $
$
$ $
$ h[ FjHg ) fPiV epiP ljdhW ug w[ = s[ wrvJ sg dVbjHk dViv[f idhS rjv[ yiVJ } $
$ $
$ dis=dhis[ dr,y Zji[=ZjiV wigH[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ yiV wrv dis b>adi Zji[ mm bedV ljei epdi fjdi Rpaji[ mm3mm $
$
$
$ ªeRpCg q^ 5@ b>e 191« $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \477| b>e 624

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ u'Hg fjr vwLqg Nla q>n sgVj Vjo@ u'Hg fjr VJe[ sRpi[ iju dia h[i[ ]G m
$
$ $
$ u'Hg fjr e"aq wg Vjdi w' lpts FH[@ u'Hg fjr q[awg w[ fjA[ FH[ y[i[ ]G m $
$ $
$ u'Hg fjr diLg qpVg lF hg l[ra FH[@ u'Hg fjr wjug w[ fwC wi x[i[ ]G m $
$ $
$ ljdhW qpw.s qhjiju l+g e'dr>s dl>z t'u t'u a[i[ bW l'Hg fjr a[i[ ]G m $
$ $
$ ªwrg dVhjv dl>z« $
$ $
$ $
ibGnu n lwgY iql kw koeI; kwrj sgl svwry ]1]rhwau]
duV%J V[ epiJ s[ yiV wrv bjfS[ dhis[ dr,y dBwjH[ hV@ RpV%J } dwl[ f+wji sj w'Hg
dav=iaj Fi rg qjdHbj bjds sj drzV Vhk vje{=v,esj ba[ RpV%J s[ v'w f+v'w s[ lji[
wjiu=w.q lrji=l.rji ds,Da[ hV mm1mmihjRpmm

imil swDU; durmiq Koey ] piqq punIq; sB hoey ]


h[ FjHg ) duV%J V[ ljZP=l+[LB qhjaqj uVJ sg l.ea Vjv dqv w[ spiqda=t'Bg qa t'H[=erj
ds,ag ] m
Rph ldaepiJ sg dwifj ds=LBg wiw[ lF=ljdibJ fdaa=fjfJ a'G Ap,B w[ fpVga=fdr,ai
h'H[=h' eH[ hV rj fjfg rg lji[ fdr,ai h' eH[ hV m u{lj dw ^
vfBwgI swDsµgu prwpiq iqn Bytq durmiq KoeI ] ‰soriT m: 5, AMg 618Œ

rwmdwis srovr; nwqy ] sB lwQy; pwp kmwqy ]2]


duhC[ Z.V l+g epiP ijqsjl ljdhW ug s[ l+g b>Ddq+ali ljdhW li'ri dr,y Vja[=dHLVjV
wis[ hV m b,De[ rjla[ u' qpC fjf Vj wiV@ RpV%J s[ wqja[=wqjH[ h'H[ Fjr wga[ h'H[ fjf=epVjh
vjo[=vdh uJs[ hV m u{lj dw ^
1. sµqhu rwmdws srovru nIkw ]
jo nwvY so kulu qrwvY auDwru hoAw hY jI kw ]1]rhwau]
‰soriT m: 5, AMg 623Œ
2. hirhW nwnk ksml jwih nwieAY rwmdws sr ]10] ‰Punhy m: 5, AMg 1362Œ
3. AMimRq sru siqguru siqvwdI ijqu nwqY kaUAw hµsu hohY ]
‰gUjrI m: 4, AMg 493Œ
borj H[l[ f+wji u' \ijq+sjl| ijq=fiqjaqj s[ sjl=l[rw Fjr l.aJ FeaJ sg l.ea
$ iPfg li'ri dr,y dHLVjV wis[ hV rj y"hJ ldaepiJ sg RpyjiS wgag WjSg sj fC%V uJ lpSV $
$ $
$ iPf dHLVjV wis[ hV@ RpV%J s[ lji[ fjf vdh uJs[ hV mm2mm H[l[ wiw[ ^ $
$ $
$
$ gun goibMd; inq gweIAY ] swDsµig; imil iDAweIAY ] $
$
$ $
$
$ h[ FjHg ) \e' +dW>s| e'=W[sJ s[ dW>s =ujVS[ I'e fiq[Li s[ dVa=hq[LJ hg epV=u,l } $
$
$ ejHgb{=ejRpSj wigH[ m u{lj dw ^ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 624 \478| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. swDo goibMd ky gun gwvau ]
$
$ $
$ mwns jnmu Amolku pwieE ibrQw kwih gvwvau ]1]rhwau] $
$ $
$ $
$ ‰gauVI m: 9, AMg 219Œ $
$ $
$ 2. goivMd gux gwvhu myry BweI ] ‰gauVI m: 5, AMg 193Œ $
$ $
$ 3. AwT phr goivMd gux gweIAY ibsru n koeI swsw jIau ]1] $
$ $
‰mwJ m: 5, AMg 108Œ
h[ FjHg ) ljZl.de=l+[LB qhjaqj uVJ sg l.ea dr,y dqv w[ dZbjajwji dWiag wi w[
fiq[Li s[ Vjq } dZbjHgb{=bijZs[ ihgH[ m u{lj dw ^
1. imil swDsµig hir iDAwieAw ]
AwT phr ArwiDE hir hir mn icMidAw Plu pwieAw ]rhwau]
‰soriT m: 5, AMg 627Œ
2. swDsµig imil nwmu iDAwvhu pUrn hovY Gwlw ]1]rhwau] ‰soriT m: 5, AMg 617Œ

mn bWCq; Pl pwey ] guru pUrw; irdY iDAwey ]3]


dHM RpV%J V[ qV WJAa=dH,Aa Ziq@ bio@ wjq@ q't iPfg lji[ xv fjH[=f+jfa wi vH[ hV m
duV%J V[ fPiV ldaepiJ spbjij fiqjaqj } b>e l.e ujS w[ dis{=dhis[ dr,y
dZbjH[=bijZSj wgaj ] m u{lj dw ^
jo icqu lwie pUjy gur mUriq so mn ieCy Pl pwvY ] ‰AMg 303Œ

gur gopwl; Awnµdw ] jip jip jIvY; prmwnµdw ]


epi=ldaepiP ljdhW ug e'fjv=df+org s[ qjvw fiq[Li sj iPf ba[ bjV.s=bV.s liPf
hV rj \e'+fjv| e'=Ziag s[ fjv=fjvw fiq[Li sj iPf epiP ljdhW ug bjV.sj=bV.s Fjr
lp,t s[S rjv[ hV m
duhC[ ldaepiJ spbjij rjdhepiP Vjq s[ udf=ujf } udf=ufs[ hV@ Rph bjadqw ugrV
r,v ugr{=duMs[ h' uJs[ hV ba[ RpV%J } fiqjV.sj=r,cj bV.s Fjr W+hqjV.s f+jfa h' uJsj ] m

jn nwnk; nwmu iDAwieAw ]


pRB; Apnw ibrdu rKwieAw ]4]10]60]
$ $
$ ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) blk uVJ V[ aJ fiqjaqj s[ Vjq } hg $
$ $
$ dZbjdHbj=bijZSj wgaj ] m $
$ $
$ ba[ f+F=fiqjaqj V[ bjfSj dWisp=Ziq \f+S| itjdHbj=i,tdsbJ bjfS[ l[rw ujS w[ $
$ $
$ i,Ddtbj wgag ] m $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \479| b>e 625

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 64 ‰Awid AMg 625Œ $
$ $
$ not—keI srUpW ivc ieh muKvwk 626 qoNN vI SurU huµdw hY [ $
$
$
$
$ soriT mhlw 5 ] ijqu pwrbRhmu iciq AwieAw ] so Gru diX vswieAw ] suK $
$
$
$ swgru guru pwieAw ] qw shsw sgl imtwieAw ]1] hir ky nwm kI vifAweI ] $
$
$ AwT phr gux gweI ] gur pUry qy pweI ]rhwau] pRB kI AkQ khwxI ] jn bolih $
AMimRq bwxI ] nwnk dws vKwxI ] gur pUry qy jwxI ]2]2]66]

soriT mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn ShIdW dy isrqwj SWqI dy puMj, gurU nwnk dy pMjvyN srUp sRI gurU Arjn
dyv jI dw soriT rwgxI iv`c aucwrn kIqw hoieAw hY [ ies sbd dI pihlI quk ivc hI pRmySr
dy icMqn dI brkq d`sdy hn [

ijqu pwrbRhmu; iciq AwieAw ] so Gru; diX vswieAw ]


ijnHW GrW ivc vsx vwly jIvW ƒ pwrbRhmu=pwrwvwr qoN rihq ivAwpk srUp pRmwqmw
iciq=cyqy vw : icqvnI ivc AwieAw hY so=auh Gru diX=pRyrk pRØBU ny hr pRkwr dy suKW nwl
vswieAw=vswauxw kIqy hn [ gurbwxI ivc auhI Gr suµdr Aqy soBnIk mMny hn ijnHW GrW
ivc pRØBU dw js ho irhw hY [ jYsw ik :
suµdr mMdr sYxh jyx mD´ hir kIrqnh ] ‰mÚ 5, gwQw AMg 1360Œ

iesy isDWq dI puStI krdy hoey kbIr swihb jI PurmwauNdy hn [ ijnHW GrW ivc pRmySr
Aqy pRmySr dy swDUAW dI syvw nh», auh Gr SmSwn BUmI dy qul hn Aqy auhnW GrW ivc rihx
vwly jIv BUqW dI inAweIN hn [ jYsw ik :
kbIr jw Gr swD n syvIAih hir kI syvw nwih ]
qy Gr mrht swrKy BUq bsih iqn mwih ]192] ‰slok kbIr jI AMg 1374Œ

ijnHW GrW ivc rihx vwly nwsqk jIv pRØBU qoN vymuK, pwp Awqmw invws krdy hn auh
BwvyN keI mMjly mkwn, koTIAW, bµgly sµswrk p`K ivc suµdr idsdy hn pr auhnW dy mukwbly
auh Cµn jo Gwh PUs dI bxI hY, donW dw mukwblw krky kbIr swihb ies is`Øty ’qy phuµcy hn
$ ik ieho ijhy mMdr A`g lw ky PUkx Xog hn ijQy pRØBU dy nwm dw vwsw nh» hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr sµqn kI JuµgIAw BlI BiT kusqI gwau ] $
$ $
$ Awig lgau iqh Daulhr ijh nwhI hir ko nwau ]15] $
$
$ ‰slok kbIr jI AMg 1365Œ $$
$ $
$ kbIr swihb jI kQn krdy hn ik nwm ismrn krn vwly sµqW dI JuµgIAw=Cµn, C`prI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 625 \480| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ BlI=cµgI hY qy kusqI=JUTy purSW dw gwau=ngr B`T dI inAweIN hY ijs ivc kwm ¸oD dI A`g $
$ $
$ m`c rhI hY auh Daulr A`g l`g ky sV jwx ijQy nwm nh» jipAw jWdw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ijQY nwmu jpIAY pRB ipAwry ] sy AsQl soien caubwry ] $
$ $
$ ijQY nwmu n jpIAY myry goiedw syeI ngr aujwVI jIau ]1] ‰mwJ mÚ 5, AMg 105Œ $
$ $
$
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn “ijQy pRØBU dy ipAwry nwm dw jwp krdy hn auh AsQwn $
$
sony dy caubwirAW dI inAweIN soBnIk hY vw : soBnIk cubwirAW dI inAweIN hY [ ijQy myry pRmySr
dw nwm nh» jipAw jWdw, auh vsdw hoieAw ngr vI aujwV dI inAweIN hY [ jYsw ik :
kbIr jh jh hau iPirE kauqk TwE Twie ]
iek rwm snyhI bwhrw aUjru myrY BWie ]14] ‰slok kbIr jI AMg 1365Œ
kbIr swihb jI dy kQn Anuswr sµswr dI sµGxI vsoN vI aujwV hY ijQy vwihgurU dy ipAwr
vwlw koeI purS nh» hY ikauNik kbIr jI ny iek myly ivc iPridAW, ijs ivc AnykW sµswrI
kOqk ho rhy sn ausƒ aujwV dw drjw id`qw hY [
dUsrw ArQ
ijqu pwrbRhm iciq AwieAw ] so Gru diX vswieAw ]
ijs ihrdy rUpI Gr ivc pRmySr cyqy AwieAw hY aus dw ihrdw rUp Gr diX=pRyrk pRmySr
ny sq sµqoK Awid SuB guxW dy nwl vsw id`qw hY [ Gr dw vsxw qy aujVnw do Al`g-Al`g
GtnwvW hn [ sµswr ivc vsdy GrW dI ie`zq Aqy SlwGw hY [ jdoN ik aujVy Gr dw Apmwnu
Apjs qy inMdw kIqI jWdI hY [ vsdy Gr ivc cwnxw huMdw hY Aqy v`sx vwilAW dI Gr ivc
rOxk huµdI hY [ vsdy Gr ivc AwieAw mihmwn Bu`K dw du`K Aqy Qkwn lwh ky suK pRwpq krdw
hY jdoN ik aujVy Gr ivc nw qW Bu`K dw du`K Aqy nw hI Qkwn lwhux dw koeI swDn huµdw hY [
vsdy Gr ivc sPweI Aqy Gr ivc AnykW vfmu`Øly pdwrQ soBnIk huµdy hn [ vsdy GrW dw
kUVw vI aujVy GrW ivc su`ØitAW jWdw hY [ qy aujiVAw Gr ie`k gµdgI dw Fyr bxky hI rih
jWdw hY aujVy Gr ivc AnykW jIv-ku`qy, s`p, TUµhy Awid invws kr lYNdy hn [ aujVy hoey Gr
qy keI vwr njwiej kbjw ho jWdw hY iPr ijsdy kbjy iv`c jgHw Aw jwey, auh C`fx ƒ iqAwr
nh» huMdw qy lVweI-JgVw huµdw hY [ ies leI koiSS krnI cwhIdI hY ik Gr aujVy nw, pr
jy aujV jwey qW iksy v`fy dI Srn gRihx krnI cwhIdI hY qy ausdw Awsrw lYxw ik qUµ myry
aujVy Gr ƒ vswauxw kr ausdI m`dd nwl SrIkW dw kbjw Cufw ky muV Gr vswieAw jWdw
hY iesy qrHW AMqSkrn Gr hY, jo kwm, ¸oD, loB, moh, hµkwr Awid srIkW ny aujwV id`qw hY
$
$ qy Awpxw kbjw hmySW leI kr ilAw hY [ AMqSkrn ivc Awsw-iq®Snw dIAW ku`qIAW qy eIrKw- $
$
$ dvYS Awid dIAW ib`lIAW sU peIAW hn qy Koty bcn bolx rUp iehnW dy b`cy hn [ kwm vwSnwvW $
$ $
$ $
$ rUp s`pnIAW pYdw ho geIAW hn [ AMqSkrx dI mYl rUp gµdgI dw Fyr l`gw hoieAw hY [ aus $
$ $
$ aujVy mkwn ivc, jYsw ik : $
$ $
$ Awvq phIAw KUDy jwih ] ‰goNf kbIr jI AMg 872Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \481| b>e 625

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jigAwsU rUp prwhuxy AwauNdy hn pr auhnW dI Awqimk iq®pqI nh» huµdI qy inrws ho $
$ $
$ ky muVdy hn [ aujVy AMqSkrx rUp Gr vwly kol jigAwsU SWqI rUp nINd dw suK lYx leI $
$ $
$ AwauNdy hn pr SWqI pRwpq nh» huµdI ikauNik Gr aujiVAw hY ausdw siqkwr nh» Apmwn $
$ $
$ hY ies leI kwm ¸oD Awid SrIkW qoN kbjw Cufwaux leI gurU-b^iSS dw QwpVw lY ky ieauN $
$ $
$ jigAwsU kwrj-isDI krdw hY [ jYsw ik : $
$ $
1. hau hoAw mwhru ipMf dw bµin Awdy pMØij srIk jIau ] ‰isrIrwgu mÚ 1, 73Œ

2. inhqy pMØij juAwn mY gur QwpI idqI kµif jIau ]18] ‰isrI rwg mÚ 1, AMg 74Œ
auh duSmx pRmySr dI SkqI nwl syvw ivc l`g gey [ jYsw ik :
sgl dUq myrI syvw lwey ] ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1347Œ

qy gurU dI ikrpw nwl


kwm ¸oD Aru loB moh ibnis jwie Ahµmyv ]
nwnk pRB srxwgqI kir pRswdu gurdyv ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 269Œ

ies sB kuJ dw mu`F kyvl pRmwqmw dw icMqn hY [ ies leI gurU jI kQn krdy hn ik
ijs AMqSkrx ivc ausdw ismrn qy icMqn hY auh AMqSkrx rUp Gr krqy purK ny SuB guxW
dy nwl vsw id`qw hY qy Gr igAwn dw pRkwS kIqw hY qy iPr sq sµqoK Awid guxW dI rOxk
ho jWdI hY qy iPr AMqSkrx rUp Gr ivcoN pwpW dI mYl dUr krky sPweI kIqI hY qy Gr ivc
vYrwg ibbyk Awid vfmu`ly pdwrQ SoBnIk huµdy hn [ ies qrHW krqy purK ny aujVy AMqSkrx
rUp Gr ƒ vswieAw hY [

suK swgru; guru pwieAw ]


qw shsw; sgl imtwieAw ]1]
suKW dw swgru=smuMdr jo gurU hY jdoN ausƒ pwieAw=pRwpq kIqw qW shsw=sµsy, gm, iPkr
sgl=hr pRkwr dy imtwieAw=imtw id`qy [ gurU ƒ smuMdr nwl qulnw ies leI id`qI hY ik smuMdr
ivc AQwh jl hY qy gurU ivc AQwh aupdyS vw: nwm-jl hY qy smuMdr ivc AnykW prq`K
rqn hn qy gurU ivc AMqrIv rqn hn ]1] jYsw ik :
guru swgru rqnI BrpUry ] ‰DnwsrI mÚ 1, AMg 685Œ

$
$ hir ky; nwm kI vifAweI ] AwT phr; gux gweI ] $
$
$ $
$ hir=hrI vwihgurU dy nwm dI vifAweI krnI, A`Ty pihr ausdy gux gwien krny [ $
$ $
gur pUry qy; pweI ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ieh dwq pUirAW gurW qoN pweI=pRwpq kIqI hY ]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 625 \482| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pRB kI; AkQ khwxI ]
$ $
$ $
$ $
$ aus pRB=vwihgurU dI khwxI AkQ=kQn qoN rihq hY [
$
$ $
$
$ not—kQw v`fI huµdI hY qy khwxI CotI huµdI º [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. AkQY kw ikAw kQIAY BweI...... ‰soriT mÚ 1, AMg 635Œ $
$ $
$ 2. AkQw hir AkQ kQw ikCu jwie n jwxI rwm ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 453Œ $
vwihgurU ƒ Ak`Q ies leI ikhw hY ik auh kQnI dw ivSw nh» hY qy mn bwxI srIr
qoN prHy hox krky ausƒ Ak`Q ikhw hY [

jn bolih; AMØimRq bwxI ]


jn=dws, syvk, guris`K AMØimRq=imRØqU qoN rihq krn vwlI bwxI=gurbwxI ƒ bolih=boldy
hn Bwv gurbwxI dw jwp krdy hn [ vw: pwT krdy hn [
siqgurW dy kQn Anuswr, jYsw ik :
Awvhu isK siqgurU ky ipAwirho gwvhu scI bwxI ]
bwxI q gwvhu gurU kyrI bwxIAw isir bwxI ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 920Œ

nwnk dws; vKwxI ] gur pUry qy; jwxI ]2]2]66]


siqgurU jI kQn krdy hn, mYN dws ny jo aus vwihgurU dI is&q dw viKAwn kIqw hY
ieh viKAwn dI g`l pUry gurU sRI gurU rwmdws jI qoN jwxI hY ikauNik ADUry gurU qoN imlx vwlI
vIcwr vI ADUrI huµdI hY; ADUrI vIcwr vwlw mnu`K ADUrw hI igixAw jWdw hY [ vIcwrk p`K
qoN pUrw hox leI bRhm vIcwr ivc pUry gurU qoN pUrI=mukµml vIcwr pRwpq huµdI hY ijsƒ pRwpq
krky is`K vIcwr iv`c pUrw ho jWdw hY [ pUry gurU dI pUrI vIcwr pRwpq krky gurU Aqy is`K dI
ABydqw ho jWdI hY ies leI is`K ƒ pUry gurU qoN imilAw aupdyS is`K gurU iv`c AByd kr idMdw hY [
jYsw ik :
gurU isKu isKu gurU hY, eyko gur aupdysu clwey ] ‰Awsw mÚ 4, AMg 444Œ
ikauNik gurU Aqy is`K ivc ie`Øko aupdyS cl irhw hY ies leI ABydqw drsweI hY, ies
Sbd ivc mu`K ivSw Gr vswaux dw Alµkwr hY [ AMq®Iv Gr AMqSkrn ikhw hY; prq`K Gr
ijnHW ivc As» rih rhy hW donW ivc sPlqw pRwpq krn leI pRØBU nwm icMqn krn nwl
hI sPlqw d`sI hY [
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \483| b>e 627

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 65 ‰Awid AMg 627Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] Apnw gurU iDAwey ] imil kusl syqI Gir Awey ] nwmY $
$
$
$ kI vifAweI ] iqsu kImiq khxu n jweI ]1] sµqhu hir hir hir AwrwDhu ] hir $
$
$
$ AwrwiD sBo ikCu pweIAY kwrj sgly swDhu ]rhwau] pRym Bgiq pRB lwgI ] so $
$
$
pwey ijsu vfBwgI ] jn nwnk nwmu iDAwieAw ] iqin srb suKw Pl $
pwieAw ]2]12]76]

soriT mhlw 5 ]
auQwnkw :—ieh AMØimRq bcn ShIdW dy isrqwj, SWqI dy puMj, gur Arjn dyv jI dw soriT
rwgxI iv`c aucwrn kIqw hoieAw hY ijnHW ƒ bcpn ivc hI nwnw gurU sRI gurU Amrdws jI ny
‘doihQw bwxI dw boihQw’ dw bcn kIqw qy ijnHW ny sµswr dy qwrn leI nwm-bwxI dw jhwz iqAwr
kIqw [ v`Kry-v`Kry jigAwsU jnW dy sµsy nivrqI vwsqy smyN-smyN Anuswr Dur kI bwxI dw aucwrn
krdy rhy [ is`ØiKAw BwvyN iek dy pRQwie aucwrI pr aus ivc sWJ swry sµswr dy jIvW dI hY [ jYsw
ik :
prQwie swKI mhw purK boldy swJI sgl jhwnY ]
‰soriT kI vwr mÚ 3, AMg 647Œ
bRhm-byiqAW dw ieh suBwv huµdw hY ik sµswrI g`lW krn vwilAW ƒ BI bRhm vIcwr ivc
prcw lYNdy hn ijs krky sµswrIAW dw BI Blw ho jWdw hY [ siqgurU swihb jI igAwn dw
Bµfwr hn [ jYsw ik :
jyqw bolxu qyqw igAwnY ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 236Œ
auh jo kuJ vI boldy hn aus ivc igAwn dI qwsIr huµdI hY [ ies Sbd ivc pu`Cx vwly
ny BwvyN g`l sµswrI pu`CI hY pr iesdw au~qr pRmwrQI hY ijsdw sµbµD do p`KW ivc juVdw hY [
iek qW kIqy sµswrI pRSn dw jvwb, dUjw AMqrIv, jigAwsU pRQwie [ ijs vyly sRI gurU Arjn
dyv jI ny bfwlI ngr ivc invws kIqw [ bwbw bu`Fw swihb jo pUrn guris`K qy ijnHW ƒ gurU
nwnk swihb dy vr pRwpq sn jo Cy gurUAW q`k iqlk idMdy rhy [ auhnW dy kIqy gurU ky mihl
mwqw gµgw jI ƒ do bcn iek gurU ikAW ƒ BwjV pYx dw Aqy dUjw dl Bµjn gur sUrmy dy
pRgt hox dw [ iehnW ivcoN pihlw bcn pUrw krn leI bfwlI ngr ivc iqMn swl invws
$ kIqw Aqy ieQy hI gurU Arjn swihb dy Gr swihbjwdy rUp ivc gurU hrgoibMd swihb dw Avqwr $
$
$ hoieAw [ ipRQI cµd dI eIrKw dI A`g dw syk gurU-pRvwr ƒ phuµcx l`gw [ iqMn v`fy hmly ipRQI $
$
$
$ cµd ny gurU hrgoibMd swihb ƒ mwrn leI kIqy [ pihlw hmlw pYsy dw lwlc dy ky AsQnW ƒ $
$
$
$ jihr luAw ky du`D iplwaux dy bhwny dweI swihbzwdy ƒ mwrn leI ByjI ijsdw auDwr Bgvwn $
$
$
$ i¸Sn dI qrHW sihbzwdy ny Awpxy h`Q» kIqw [ dUjw hmlw iek spyry ƒ kih ky kwlw nwg $
$
$ sihbzwdy ƒ fµgx leI C`ØifAw [ bjwie iesdy ik swihbzwdy ƒ s`p mwrdw, aultw swihbzwdy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 627 \484| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ny s`p ƒ mwr ky ausdw auDwr kIqw [ ipRQI cµd leI ieh dovyN g`lW bVIAW Asih sn ik ieqny $
$ $
$ v`fy mwrU hmly, qy dovyN vwr swihbzwdy dw bcxw ! qIsrI vwr rsoeIey bRwhmx ƒ lwlc dy ky $
$ $
$ dh» ivc zihr puAweI [ jdoN D`ky nwl bRwhmx dh» swihbzwdy dy mUMh ivc pwaux l`gw qW $
$ $
$ swihbzwdy ny mwqw dw iKAwl Awpxy v`l iK`cx leI cIk mwrI [ mwqw dh» qy bRwhmx ƒ lY $
$ $
$ ky gurU dI hzUrI ivc phuµcI [ dh» ku`qy ƒ Kvw ky gurU Arjn swihb ny dh» dI prKnw kIqI $
$ $
qy aucwrn kIqw, jYsw ik :
lypu n lwgo iql kw mUil ] dustu bRwhmxu mUAw hoie kY sUl ]1]
‰BYrau mÚ 5, AMg 1137Œ
dy mhWvwk Anuswr iehnW iqMny GtnwvW ivc ipRQI cµd ƒ hwr dw mUMh vyKxw ipAw [ jdoN Awp
Swihbzwdy ƒ nwl lY ky, jYsw ik :
hir goivdu pRiB rwiKAw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 626Œ
ivic krqw purKu KloAw ] vwlu n ivMgw hoAw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 623Œ

dy mhWvwkW Anuswr—
shI slwmq pirvwr smyq AMØimRqsr swihb Awey qW is`KW ny gurU jI ƒ suK-Awnµd pu`CI
qW siqgurW ny v`fy gurUAW dw Dµnvwd krdy hoey ieh Sbd aucwrn kIqw—

Apnw guru; iDAwey ]


imil; kusl syqI Gir Awey ]
Awpxy gurU Akwl purK dy qwe» iDAwauNdy hoey imil=iml ky pirvwr sihq vw: swihbzwdy
hirgoibMd swihb nwl iml ky kusl=suK dy nwl Gir=gurU dy mihl AMØimRqsr swihb Awey=Aw
gey hW [ so ies Sbd dy aupdyS duAwrw is``K ƒ Awpxw gurU iDAwaux dy rsqy pw rhy hn ik
is`K kyvl Awpxy gurU ƒ hI iDAwauxw kry; hor dyvI dyviqAW ƒ pUjx, mMnx dy c`kr ivc
nw Psy [ ijhVy Awpxy gurU dw iDAwn Drngy auh prq`K vI sµswrI GrW ivc du`KW qoN Cut jwxgy
Aqy kusl=suK-Anµd dy syqI=nwl Gr Awey Bwv jy prdys ivc gey hn qW suK-Anµd nwl
Gr vwps Awauxgy ikauNik iksy vI kwrj leI Gr qoN gey mnu`K dI ieh kwmnw huµdI hY ik
mYN suK-Anµd nwl Gr phuµc jwvW Aqy myry mwrg ivc koeI rukwvt nw Awvy [ mwrg dIAW rukwvtW
Aqy ivGnW ƒ cu`kx vwsqy siqgurU jI nwm dI tyk dsdy hn [ jYsw ik :
mwrig clq hry hir gweIAY ]1] ‰Awsw mÚ 5, AMg 386Œ
$ $
$ ik rsqy jWidAW aus vwihgurU pRmySr dw icMqn krdy jwau ikauNik ivGnW dw nws krn $
$ $
$ vwlI SkqI nwm hI hY [ iesy leI siqgurU jI nwm id®VH krwauNidAW ivGnW dw nws krn leI $
$ $
$ aucwrn krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ ibGn ibnwsn siB duK nwsn siqguir nwmu id®VwieAw ] $
$ $
$ Koey pwp Bey siB pwvn jn nwnk suiK Gir AwieAw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 622Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \485| b>e 627

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
dUsrw ArQ
$ $
$ $
$
$ hux AMq rIv Bwv jo is`K pRqI hY : $
$
$ Apnw gurU iDAwey ] imil kusl syqI Gir Awey ] $
$ $
$ $
$ hzUr pwiqSwh dsdy hn ik hy is`K ! Awpxw gurU Sbd hY; aus duAwrw vwihgurU ƒ iDAwauxw $
$ $
$ kr ijs krky kusl=suK Anµd nwl srUp rUpI Gr ivc Aw jweIdw hY vw: Awpxy gurU, gurU $
$ $
nwnk dI g`dI ’qy ibrwjx vwly pUry gurU ƒ iDAw ky s`cKMf rUpI Gr ivc suK-Anµd nwl Awey=
Aw jweIdw hY vw: ijnHW ny pUry gurU duAwrw Akwl purK ƒ iDAwieAw hY auh s`cKMf rUpI Gr
ivc Awey hn [ is`K ƒ hmySW Aijhy lokW qoN bc ky rihxw cwhIdw hY ijnHW dI bwbq PurmwieAw
hY [ jYsw ik :
myro eI DXwn Dro insu bwsru BUl kY Aaur ko nwmu n lIjY ]
‰sRI dsm gRµQ, pMnw 715Œ
ieho ijhy pwKMf krn vwly lok is`K dI kI riKAw kr skdy hn ? AMq smyN jmW dI PwhI
auhnW dy gl ivc pY jweygI [
igRh igRh johq gurU sdwvq AMq kwil Xm Pws Phwh» ] ‰srb loh pRkwSŒ

swKI—swvx isMG dI
swvx isMG dy kol BweI rxDIr isMG jI ikqy Acwnk sµgq dy kuJ srIrW dy kihx qoN
iek`Ty ho bYTy [ swvx isMG BweI swihb ’qy pRBwv pwaux leI AwpxI bnwautI mhwnqw pRgt
krn l`gy [ swvx isMG ny ikhw ik ijvyN KjUr dy ibrC ƒ Axigxq KjUrW l`gIAW idsdIAW
hn mYƒ iesy qrHW byAMq sUrj idsdy hn ijnHW dw bhuq pRkwS hY [ BweI rxDIr isMG jI ny swvx
isMG dy g`l krdy-krdy jdoN swvx isMG by-iDAwn hoey qW BweI swihb ny ausdI kol peI GVI
cu`k ky ibsqry hyT r`K id`qI [ jdoN syvwdwr ny pRSwdy leI bynqI kIqI qW swvx isMG ny ikhw
ik pihlW smW dyKo kI hoieAw hY ? jdoN smW vyKx leI GVI cu`kx l`gw qW GVI auQy hY nh»
sI qW bVI Gbrwht ivc Aw ky kihx l`gw “GVI ik`ØQy geI ? l`Bxw kro” qW BweI rxDIr
isMG jI ny ikhw, “ bwbw swvx isMG jI ! ieh qW ivcwry Anjwx hn, quhwƒ qW iqMnW lokW
dy sUrjW dw pRkwS KjUrW dI qrHW idsdw hY ! hux qus» hI dyKo GVI ikQy hY ?” GVI nw l`BI
qW AKIr BweI swihb ny d`ØisAw ik GVI mYN lkoeI sI [ swvx isMG bhuq Srmswr hoieAw [
iesy qrHW swvx isMG dw iek syvk Awpxy lVky ƒ ivAwh ky ƒh smyq drSn krn leI AwieAw
$ qy ƒh ƒ kihx l`gw, “bytI ! mhwrwj jI ƒ m`Qw tyk qy iehnW qoN nwm pRwpq kr; ieh nwm $
$
$ dwqy hn [ lVkI qW nw bolI ikauNik isAwxI sI ! ausny Awpxy shury dy siqkwr ƒ mu`K riKAw $
$
$
$ pr swvx isMG bol ipAw, “bIbI ! qn mn Dn iqMny cIzW mYƒ dyh, iPr mYN qYƒ nwm idAW !” $
$
$
$ qW bIbI ny ikhw, “bwbw ! qn qW myry pqI dw ho cu`kw hY ijs nwl mYN lwvW leIAW hn [ Dn $
$
$ myry pyikAW ny id`qw hI nh» qy shury Gr dy Dn ’qy myry iek`lI dw koeI AiDkwr nh» [ bwkI $
$ $
$ rhI g`l myry mn dI jy quhwfy ivc SkqI hY qy myry mn ƒ qus» Awpxy vs ivc kr lvo [” $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 627 \486| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ieh sux ky swvx isMG A`g vrolw hoieAw kihx l`gw ?” ”iesƒ myrIAW A`KW qoN pryH lY jwvo, $
$ $
$ ieh isMG sBIAW dI kuVI hY ! ieQy iesƒ kwhdy vwsqy ilAwey ho ?” auh bIbI kihx l`gI, “bwbw ! $
$ $
$ gu`Øsy ikauN huµdw hYN, ieh sB myry shuirAW dw ksUr hY jo qyry pwKMf jwl ivc Psy hn; mYN AYsy $
$ $
$ bwp dI bytI hW ijsny mYƒ bcpn qoN ieh sbk pVHwieAw hY ik :— $
$ $
$ 1. Apnw gurU iDAwey ] imil kusl syqI Gir Awey ] ‰soriT m: 5, AMg 627Œ $
$ $
2. gurU dI jy loV hovy, gurU BI Ajyhw hovy,
jYsy dsmyS mwqw, gUjrI dy lwl jI ]
vwr pRvwr cwry b`ØicAW kuhwie dyvy
dyS kOm vwsqy kurbwn bwl bwl jI ]
AMØimRq dw somw hovy, qpidAW ƒ Twr dyvy,
sµqW dw shweI qy ipAwirAW dI Fwl jI ]
swrI rwq pihrw dyvy, Awp cONkIdwr ho ky,
pwp A`g ivcoN lvy is`K ƒ inkwl jI ]2]
‰sRI gurmuK pRkwS, AiDAwie sµqwlIvW, pMnw 544Œ

nwmY kI; vifAweI ] iqsu; kImiq khxu n jweI ]1]


jo vwihgurU dy nwm dI vifAweI=aupmw hY ausdI kImiq=m`ul Bwv ijqnIAW isPqW dw
mwlk nwm hY ausdI aupmw rUp kImq khxu=kQn nh» kIqI jw skdI [ iesdy auqy keI swKI
pRmwx hn [
swKI—iek SwhUkwr dI ik gu`Øsy nwl gwl k`F ky nwm ikhw sI
qulsI rGubr nwm ko rIJ jpY koaU KIJ ] ‰qulsI jIŒ
gwl k`F ky ley nwm dw Drm rwj qoN mu`l mMØigAw sI pr swe» dw nwm Amol hox krky
koeI mu`l Drmrwj dy nh» sikAw [ jYsw ik :
1. sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 81Œ

2. bhu swsq® bhu isimRqI pyKy srb FFoil ]


pUjis nwhI hir hry nwnk nwm Amol ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 265Œ

3. nhI quil rwm nwm bIcwr ] nwnk gurmuiK nwmu jpIAY iek bwr ]1]
‰gauVI mÚ 5, AMg 265Œ
$ $
$ 4. pwsµig pwpu n pujnI gurmuiK nwau Aqul n qulwsI ] $
$ $
$ ‰BweI gurdws jI vwr 10 pauVI 5Œ $
$ $
$ Bgvwn i¸Sn dw p`lVw aucw irhw qy nwm vwlw p`lVw BwrI hox krky nIvW [ $
$
$
$ Bgvwn rwm jI ny rwm A`Kr ilK ky p`Qr smuMdr ivc qwry [ iesy leI qulsI jI ny ikhw hY, $
$
$
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \487| b> e 627

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ khau khw lg nwm vfweI ] rwm n skY nwm gun geI ] ‰qulsI jIŒ
$
$ $
$ $
$ gnyS ny nwm dI pRkrmw kIqI guxW dw eISvr Bwv dyvqw hoieAw [ iSv ny ieMdR dw kohV $
$ $
$ myitAw [ Ajwml ny nwm kih ky mukqI pRwpq kIqI [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. puq® hyiq nwrwiexu kihE jmkµkr mwir ibdwry ]1] ‰mwrU mÚ 5, AMg 999Œ $
$ $
$ $
$ iesy qrHW gnkw dw auDwr hoieAw : $
2. ginkw auDrI hir kº qoq ] ‰bsµqu mÚ 5, AMg 1192Œ
3. nwmI qy hY nwm bfweI ] mihmw Awpih rwm lKweI ]56]
‰sRI gur nwnk pRkwS auqrwrD AiD: 17Œ

sµqhu; hir hir hir AwrwDhu ]


hy sµq jno ! hir vyly hir-hir nwm dw ArwDxw kro vw: pwpW dw hir=hwrk Bwv nwsk
jo hir=hrI hY auh hr vyly vw: mn bwxI srIr krky ArwDxw kro AQvw jo hir=hrI, hir=hr
iek ƒ, hir=hry Bry krn vwlw hY, ausƒ ArwDxw kro [

hir AwrwiD, sBo ikCu pweIAY; kwrj sgly swDhu ]rhwau]


hir=hrI vwihgurU ƒ AwrwiD=ArwDx krn qoN sBo ikCu=sB kuJ pweIAY=pRwpq huµdw hY
qy jIv dw BwvyN koeI vI sµswrI jW pRmwrQI Dµdw hY auh swDhu=swiDAw jWdw Bwv sPlw ho
jWdw Bwv pUrw ho jWdw hY jYsy ik sudwmy dI purI sony dI hoeI [
cwir pdwrQ skuic pTwey ] ‰vwr 10 pauVI 9 BweI gurdws jIŒ

pRym Bgiq pRB; lwgI ] so pwey; ijsu vfBwgI ]


pRB=mwlk dI pRymw BgqI ivc swfI ibrqI lwgI=lg rhI hY AQvw pyRmw BgqI pRØBU
ƒ ipAwrI lwgI=lgdI hY pr pyRmw BgqI ƒ auh pRwpq krdw hY ijs dy vfy Bwg hox [

jn nwnk; nwmu iDAwieAw ]


iqin srb suKw; Pl pwieAw ]2]12]76[
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijnHW jnW ny nwm ƒ iDAwauxw kIqw hY vw: nwm dw
iDAwn kIqw hY auhnW ny swirAW suKW dw Pl Awqimk Anµd pRwpq kIqw hY ]2]12]76]

$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 627 \488| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 66 ‰Awid AMg 627Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] prmysir idqw bµnw ] duK rog kw fyrw Bµnw ] And krih $
$
$
$ nr nwrI ] hir hir pRiB ikrpw DwrI ]1] sµqhu suKu hoAw sB QweI ] pwrbRhmu pUrn $
$
$
$ prmysru riv rihAw sBnI jweI ]rhwau] Dur kI bwxI AweI ] iqin sglI icMq $
$
$
imtweI ] dieAwl purK imhrvwnw ] hir nwnk swcu vKwnw ]2]13]77] $

auQwnkw—ieh pwvn piv`qr AMØimRq bcn gurU Arjn dyv swihb jI dw 628 AMg qy
soriT rwgxI iv`c aucwrn kIqw hoieAw hY ies Sbd dI auQwnkw sµprdweI ivcwrDwrw Anuswr
ies pRkwr hY [ ik jdoN gurU Arjn dyv swihb jI dy Gr bwbw bu`Fw swihb jI dI rsnw qoN
mwqw gµgw jI ƒ pu`qr pRwpqI dw vr imilAw ik v`fy-v`fy jwlmW dy ieauN isr Bµnx vwlw
mhwn sUrbIr hovygw ijvyN mYN gµFy dw isr BµinAw hY [ b`dlW coN aus smyN iQMm-iQMm bUµdW bWdI
ho rhI sI dUsrw vcn sI ik mwqw ! qyrI ku`K qoN pYdw hox vwlw nwm-bwxI dI iQMm-iQMm vrKw
kirAw krygw [ b`dl grjx qoN qIsrw bcn kIqw ik b`dl dI qrHW auhnW dy rx ivc ngwry
g`jxgy [ ibjlI grjx qoN cOQw vcn kIqw ik mYdwny jµg ivc ibjlI dI qrHW auhnW dIAW
ikrpwnW cmkxgIAW [ Aijhy vr pRwpq krky mwqw gµgw jI vwps prqy [ swl bwAd bfwlI
ipMf qihsIl qy Qwxw AMØimRqsr ivc gurU hirgoibMd jI dw Avqwr imqI 21 hwV sµmq 1652
muqwbk 14 jUn sµn 1595 ƒ hoieAw [ swihbzwdy dy prgt hox dIAW is`K sµgqW v`loN vDweIAW
imlx l`gIAW [ ijnHW ivc bwbw bu`Fw jI vI mOjUd sn [ Sukrwny vjoN ieh Sbd aucrwn kIqw :—

prmysir idqw bµnw ] duK rog kw fyrw Bµnw ]


bµnw—bµnw pd sµsi¸q ivc keI ArQW dw vwck ArQ AwieAw hY ijs dy ArQ 1. Awsrw [
2. h`d sImw [ 3. iknwrw-kµFw [ 4. vwhk Kyq dy iknwry jmIn dw auh ih`sw jo pSUAW dy cwrn
leI hovy [ 5. dulhw-lwVw vr-jo bx-sµvr ky sj igAw hovy [ iehnW swry ArQW ivc sµprdweI
ivcwrDwrw Anuswr bµny dw ArQ pu`qr vI hY [ pihly ArQ ivc ies pd dw ArQ pu`qr AMq®Iv
ArQ ivc bµnw=bµnHxw, rokxw [ pihly ArQ dy muqwbk siqgurU jI guris`KW ƒ ieh isiKAw pRdwn
krdy hn, ik jdoN vI koeI sµswrI suK pdwrQ pRwpq hovy auh pRmySr dI dwq smJ ky svIkwr
krnw hY [ hux siqgurU jI Purmwn krdy hn ik fiq[ldi \fiq+Hgli| fiq=r,Dc[ Hgli=
HgLri V[ dwifj wiw[ W.Vj=lf,pai \ljdhW;jsj hdie'dW>s| W?L ds,aj h{ m dul wiw[ spt=
$ wLB a[ i'e bjdsw wj=sj c[ij=dVrjl F.Vj=F.V@ a'C ds,aj h{ m rj^ dHM qjaj e.ej ug s[ $
$ $
dhis[ dry u' f,pai Vj h'S s[ s,pt sj dVrjl lg@ Rph a'C ds,aj a[ df+og y.s s[ dhis[ dry
$ $
$ u' hRpq{ s[ i'e sj dVrjl lg dw dHV%J s[ zi fp,ai Vhk h'Sj@ Rph rg F.V ds,aj h{ m $
$ $
$ $
$
$ And krih nr nwrI ] hir hir pRiB ikrpw DwrI ]1] $
$
$ $
$
$ And=Anµd vw KuSI, suK, nr=isK, nwrI=is`KxIAw krih=kr rhIAW hn [ hr pwsy KuSIAW $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \489| b>e 627

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Aqy KyVy dI Awvwz Aw rhI hY ikauNik hir=pRmySr hir=jo hr iek dy AMdr hY aus vwihgurU $
$ $
$ ny ikrpw DwrI=kIqI hY [ $
$ $
$ $
$
$ sµqhu suKu hoAw sB QweI ] $
$
$ $
$
$ hy sµq jnoN, guris`ØKo ! A`j swirAW QwvW ’qy ijQy vI sµgqW rih rhIAW hn, suK AnuBv $
$
$ kIqw jw irhw hY [ ieh sB ausdI i¸pw hY [ $

pwrbRhmu pUrn prmysru riv rihAw sBnI jweI ] rhwau ]


pwrbRhm=ijs ibAwpk pRmySr dw pwr aurwr nh» jo sBnI jweI=swrI jgHw pUrn=prIpUrn
ho ky iek rs riv rihAw=imil irhw hY [

Dur kI bwxI AweI ] iqin sglI icMq imtweI ]


Durw rUp pRmySr v`ØloN bwby bu`Fy swihb dI rsnw duAwrw pu`qr-pRwpqI dI bwxI AweI ijs
ny pu`qr pRwpqI dI icMqw jo mwqw gµgw jI ƒ l`g rhI sI auh sglI=swrI imtweI=imtw id`qI
º[

dieAwl purK imhrvwnw ]


hir nwnk swcu vKwnw ]2]13]77]
gurU Arjn swihb jI Purmwn krdy hn jo dieAwl=dieAw dw Gr purK=ivAwpk myhr
krn vwlw pRmySr hY [ aus s`Øcy hir=vwihgurU dI id`qI hoeI dwq dw s`cw viKAwn kIqw
hY ]2]13]77]
dUsrw ArQ :
jdoN siqgurU jI guris`KW nwl ieh ivcwr sWJy kr rhy sn kuJ auqm jigAwsUAW ny igAwn
rUp pu`qr dI pRwpqI leI siqgurW qoN aupdyS lYx leI bynqI kIqI qW hzUr ny eyhI Sbd sµswr
dy auDwr leI aucwrn kIqw [
prmysir idqw bµnw ] duK rog kw fyrw Bµnw ]
ik jdoN prm eISvr ny jigAwsU ƒ sµqoK rUp bµnw=bnw, rok, h`d pdwrQW dI iq®Snw v`loN
pw id`qI qW igAwn rUpI pu`qr m`q rUp mwqw dI ku`K ivcoN gur aupdyS dy bIj duAwrw pYdw hoieAw [
jYsw ik :
$ $
$ miq mwqw sµqoKu ipqw sir shj smwXau ] ‰sveIey mÚ 4, AMg 1397Œ $
$ $
$
$ ieh sB dwq pRmysr dy hukm ivc pRwpq hoeI ijs kwrn jµmx mrn dw du`K, haumY dw $
$
$ rog Aqy iehnW dy rihx dw fyrw=AsQwn jo AigAwn sI [ aus ƒ igAwn rUp pu`qr ny Bµnw=qoV $
$ $
$ id`qw [ ieh sB gurU-ikrpw duAwrw hI sµBv hY [ jYsw ik : $
$ $
$ gur ikrpw ijh nr kau kInI iqh ieh jugiq pCwnI ] ‰soriT mÚ 9. AMg 633Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 627 \490| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ijvyN pu`qr dI pRwpqI qoN sµswr ivc kul dw aujwlw mMØinAw hY ies igAwn rUp pu`qr dw $
$ $
$ cwnxw ihrdy rUpI kul ivc hoieAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. siqgur sbid aujwro dIpw ] $
$ $
$ ibnisE AMDkwr iqh mMdir rqn koTVI Kul@I AnUpw ]1] $
$ ‰iblwvl mÚ 5, AMg 821Œ $
$ $
$ $
2. guir kwtI AigAwnqw qb Cutky PµDw ]2] ‰Awsw mÚ 5, AMg 400Œ
jdoN gurU AigAwnqw dy PµDy ƒ k`t idMdw hY qW jµmx mrn dy PµDy Cu`t jWdy hn [ ijs
gurU ny mhW mUrK qoN igAwnvwn kr id`qw aus dI khwxI AkQ hY [ jYsw ik :
mhw mugD qy kIAw igAwnI ] gur pUry kI AkQ khwnI ]
‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1338Œ
ijs ny BI pUry gurU qoN igAwn pRwpq krky vwihgurU mMq® dw icMqn kIqw auh sµswr-smuMdr
qoN pwr auqirAw hY [ jYsw ik :
guir igAwnu id®V@wieE dIp bilE ]7]
ijin syivAw so pwir pirAau ] jn nwnk gurmuiK jgqu qirE ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 241Œ
ieauN AigAwnqw dw nws krky igAwn dw pRkwS kIqw [ igAwn-pRkwS hox dw kwrn
nwm ismrn drswieAw, du`K rog dw dwrU nwm d`ØisAw [ jYsw ik :
srb rog kw AauKdu nwmu ] kilAwx rUp mMgl gux gwm ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 274Œ
BweI nµd lwl isMG jI dw kQn hY :
dwrUie hr drid rw Xwdy Kudwsq ] ‰BweI nµd lwlŒ
jdoN q`k jIv ƒ pUry gurU dI pRwpqI nh», qd q`k iesdy rogW dI nivrqI nh» huµdI, ikauNik
rogW dw mUl kwrn jIv dI haumY hY [ jYsw ik :
haumY dIrG rogu hY dwrU BI iesu mwih ] ‰vwr Awsw mÚ 2, AMg 466Œ

ies leI haumY ivc gRsy hoey pRwxI mwqr ƒ kyvl pUrw gurU hI haumY rog qoN bcw skdw hY [
jYsw ik :
mn AMqir haumY rogu B®im BUly haumY swkq durjnw ]
nwnk rogu gvwie imil siqgur swDU sjxw ] ‰slokW vwrW qy vDIk, AMg 1424Œ
$ $
$ so iehnW sbdW duAwrw ieh g`l swbq huµdI hY ik kyvl pUrw gurU hI AigAwn Brm, du`K,
$
$ $
$
$ klyS qy srIrk rogW dy nws krn vwlw hY Aqy igAwn rUp p`uqr bKiSS krn vwlw hY [ sµswrI $
$
$
$ pu`qr nwloN ies pu`qr dw ieh BI AMqrw hY ik sµswrI pu`qr iesqrI dI ku`K ivc hI pYdw huµdw $
$
$
$ hY qy igAwn rUp pu`qr iesqrI purK donW dI AMqhkrn rUp ku`K ivc pYdw huµdw hY Aqy ijsƒ $
$
$
$ vI ieh igAwn rUp pu`qr ho jwvy : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \491| b>e 627

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ And krih nr nwrI ] $
$ $
$ nr=purS, nwrI=iesqrI ieh igAwn rUp pu`qr ƒ pRwpq krky And krih=Awpxy jIvn $
$ $
$ ƒ AnµdqweI nwl bqIq krdy hn [ $
$ $
$ hir hir pRiB ikrpw DwrI ]1] $
$ $
$
$ hir=vwihgurU jo hir=hr iek dy AMdr hY aus ny igAwnvwn ’qy AwpxI ikrpw DwrI hoeI $
$
hY ikauNik igAwn rUp pu`qr ausƒ hI pRwqp huµdw hY ijs au~qy vwihgurU AwpxI ikrpw bxweI
rKdw hY [
sµqhu suKu hoAw sB QweI ]
sµqhu=hy guris`ØKo ! aus igAwnvwn ƒ hr QW ’qy suK hY BwvyN mhwrwjy jnk dI qrHW ATwrW
pRkwr dy nrkW vwlI jgHw ijQy jIv du`K Bog rhy sn [ mhwrwjy jnk ƒ qW suK hoxw hI sI,
pr ATwrW pRkwr dy nrkI jIvW ƒ ies igAwnvwn mhWpurS qoN jo suK pRwpq hoieAw aus dI
gwQw sµswr ivc pRis`D hY [
pwrbRhmu pUrn prmysru riv rihAw sBnI jweI ]rhwau]
rhwau=AsQweI dy ky smJwauNdy hn [ ies isDWqk quk ivc igAwnvwn purK dI AvsQw
kQn hY ik ausdw inscw ieho ijhw pRp`k hY [ bRhm Sbd ibAwpkqw dw boDk hY [ bRhm=ibAwpk
ijs dw pwr aurwr nh» jo ikqy G`t Aqy v`D vI nh» [ jYsw ik :
ijmI jmwn ky ibKY smsq eyk joq hY [
n Gwt hY n bwF hY n Gwt bwF hoq hY [ ‰sRI dsm gRMQ, pMnw 26Œ
hr iek jgHw prIpUrn hY [ swrI jweI=jgHw riv=iml irhw hY, ibAwpk ho irhw hY [
Dur kI bwxI AweI ] iqin sglI icMq imtweI ]
ies sµswr ivc koeI cIz nh» jo nw cldI hovy isrP ie`ko ie`k vwihgurU Awp hI Ac`l
hY [ iesy leI aus ƒ Durw rUp kQn kIqw hY ikauNik Dury dy duAwly swrw c`kr GuMØimAw krdw
hY [ jYsw ik g`fy dw Durw Ac`l hY qy phIAw clweymwn hY [ jdoN AkwS dy qwrw-mMfl ƒ dyKdy
hW qW auhnW ivc vI iek Durw rUp qwrw hY ijs ƒ qwrwmMfl dw Druv AwiKAw jWdw hY ijsdy
duAwly qwrw-mMfl c`kr lgw irhw hY [ ies ƒ Druv jW DrU nwm nwl Xwd kIqw jWdw hY [
ies ƒ pRmwqmw ny AwpxI Ac`lqw dy rUp smuMdr ’coN iek bUµd rUp Ac`lqw dw iknkw id`qw
hY ijs ƒ dyK ky lokW ƒ smJ Aw jwvy ik pRmwqmw ijs ƒ cwhy Ac`l kr skdw hY [ iek idn
AYsw Aweygw ik jdoN DrU vI clweymwn ho jweygw pr AYsw idn kdI nh» Aweygw ik ijs idn
$ $
$ pRmwqmw AwpxI Ac`lqw dw gux iqAwg ky clweymwn ho jwvy qy auh Ac`l pRmwqmw dy ivcoN $
$ $
$ igAwn rUp pu`qr dyx vwlI bwxI gurU swihb dI rsnw duAwrw AweI ijs ny swrI icMqw Bwv $
$ $
$ hr pRkwr dI icMqw imtweI=myt id`qI [ jYsw ik : $
$ $
$ jYsI mY AwvY Ksm kI bwxI qYsVw krI igAwnu vy lwlo ] $
$ $
$ ‰iqlµg mÚ 1, AMg 722Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 627 \492| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dieAwl purK imhrvwnw ]
$
$ $
$ $
$ (die+Awl) die=dieAw dw Awl=Gr, purK=ibAwpk, imhrvwnI krn vwlw, bKiSS $
$ $
$ krn vwlw jo vwihgurU hY [ $
$ $
$ hir nwnk swcu vKwnw ]2]13]77] $
$ $
$
$ gurU jI kQn krdy hn ik mYN AYsy vwihgurU dy igAwn dyx vwly Sbd dw vKwnw=kQn $
$
kIqw hY ]2]13]77] jYsw ik :
1. imhrvwnu swihbu imhrbwnu ] swihbu myrw imhrvwnu ]
jIA sgl kau dyie dwnu ]rhwau] ‰iqlµg mÚ 5, AMg 724Œ
2. AsµK Kqy iKn bKsnhwrw ] nwnk swihb sdw dieAwrw ]49]
‰gauVI mÚ 5, AMg 260Œ
3. imhrvwn ikrpwl dieAwlw sgly iq®piq AGwey jIau ]3]
‰mwJ mÚ 5, AMg 103Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \493| b>e 629

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 67 ‰Awid AMg 629Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 ] hir min qin visAw soeI ] jY jY kwru kry sBu koeI ] $
$
$
$ gur pUry kI vifAweI ] qw kI kImiq khI n jweI ]1] hau kurbwnu jweI qyry nwvY ] $
$
ijs no bKis lYih myry ipAwry so jsu qyrw gwvY ]1]rhwau] qUµ Bwro suAwmI myrw ]
$ $
$ $
sµqW Brvwsw qyrw ] nwnk pRB srxweI ] muiK inMdk kY CweI ]2]22]86]
$ $

soriT mhlw 5 ]
ieh AMØimRq srUp bcn gurU nwnk swihb jI dy pMjvyN srUp sRI gurU Arjn dyv jI dw
aucwrn kIqw hoieAw hY ijs ivc nwm dyx vwly gurU dI SoBw Aqy nwm qoN bilhwr kurbwn
jwx dw isDWq hY [ ijs auqy ausdI rihmq huµdI hY auh hI ausdy js dw gwien krdw hY [ jdoN
js kridAW pRØBU mn-qn ivc vs jWdw hY qW sB koeI aus dI jY-jY kwr krdw hY [ sµswr
dy Coty-Coty mwlk hn qy ies Sbd ivc pRmwqmw dy v`fw hox dI Bwvnw hY ijs auqy sµq jn
Brosw krdy hn qy pRØBU dI Srn ivc hmySW rihMdy hn [ inMdkW dy mu`K ’qy sdw hI lwhnqW rUpI
suAwh pYNdI hY [ ieh ies Sbd dIAW swrIAW qukW dw sµKyp Bwv hY ieh Sbd hir min qin
visAw soeI qoN SurU huµdw hY pr ArQ krn vyly rhwau vwlI quk qoN SurU krnw [
hau kurbwnu jweI qyry nwvY ]
hau=mYN qyry nwvY=nwm qoN kurbwnu=bilhwr jweI=jWdw hW ikauNik nwm dIAW jo isPqW,
nwm dy gux, nwmI nwl sµbµDq hn [ ijs QW jw ky guxI purS dy guxW dw AMdwzw nw l`g sky,
auhnW dy guxW A`gy bu`DI smJ qoN Awpxw bl hwr jwvy [ aus ƒ bilhwr khIdw hY [ iesy dw
dUsrw rUp kurbwn hY [ nwm qoN qW siqgurU jI kurbwn jWdy hI hn pr nwm lYx vwilAW ƒ BI
kurbwn Sbd nwl siqkwirAw hY [ jYsw ik :
1. lYin jo qyrw nwau iqnw kY hµau sd kurbwnY jwau ] ‰iqlµg mÚ 1, AMg 722Œ

2. hau bilhwrI swcy nwvY ] ‰vfhµs mÚ 1, AMg 567Œ

3. hµau bilhwrY jwau swcy qyry nwm ivthu ] ‰DnwsrI mÚ 3, AMg 666Œ

4. hau bil bil jwau siqgur swcy nwm pr ] ‰sveIey mÚ 4 ky AMg 1398Œ

pRSn—nwm duAwrw aus dy js ƒ kOx gwauNdw hY ? guris`KW dy ies pRSn dy au~qr ivc
$ $
$ kQn krdy hn :— $
$ $
$ ijs no bKis lYih myry ipAwry; so jsu qyrw gwvY ]1]rhwau] $
$ $
$ hy myry ipAwry vwihgurU ! ijsdy auqy qUµ bKiSS kr idMdw hYN vw : ijsdy qUµ Aaugx bKS
$
$ $
$ lYNdw hY so=auh hI qyrw nwm duAwrw jsu=kIrqn gwauNdw hY [ Awp koeI ausdy js ƒ nh» gw $
$ $
$ skdw [ js krnw BI ausdI bKiSS hY [ iesy leI PurmwieAw hY, jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 629 \494| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. Awip jpwey jpY so nwau ] Awip gwvwey su hir gun gwau ]
$
$ $
$ ‰gauVI : 5, AMg 270Œ $$
$
$ 2. qumrI i¸pw qy jpIAY nwau ] swDsµig qumry gux gwau ]
$
$ $
$
$ ‰BYrau mÚ 5, AMg 1144Œ $$
$ 3. qum@rI i¸pw qy gun gwvY nwnk iDAwie iDAwie pRB kau nmskwry ]
$
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, AMg 379Œ $
jdoN pRmwqmw dI bKiSS duAwrw jigAwsU ausdy guxW dw gien krdw hY qW mn-qn ivc
vwihgurU dw nwm vsdw hY [

hir min qin; visAw soeI ]


jdoN vwihgurU dw nwm qin=srIr Bwv muK ivc visAw, ieh nwm dI pihlI styj hY [
iPr mDmw, psµqI, prw ivc jw ky pUrI qrHW nwm mn ivc vs jWdw hY [ nwm mn ivc vswaux
leI bYKrI bwxI ‰jo qn nwl sµbµDq hYŒ duAwrw nwm mn ivc visAw vw: jdoN nwm mn ivc
visAw qW swry qn dy rom jIBw bx gey [ ieauN mn qy qn ivc vsx dw sµklp siqgurU jI
bwxI ivc kQn krdy hn [ ismrn krn dI jugqI siqgurU jI iehI dsdy hn, jYsw ik :
mn mih ismrnu kirAw ]3] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 10Œ
ismrn mn dy mih=ivc hI kirAw=kIqw jWdw hY [ ieh ismrn dI jugqI kUµj dy idRStWq
qoN siqgurU jI ny guris`KW ƒ id`qI hY qW ik ismrn dI g`l smJ Awey ik ismrn kI hY ? hux
ismrn bwry kuJ bIcwr :—ismrn mn dI klpnw ƒ kihMdy hn [ mn dI klpnw kdy vI mn
qoN Al`g nh» hoeI blik klpnw mn dy ivc hI hoieAw krdI hY [ ijvyN Pu`l dI sugµDI Pu`l
qoN pryH nh» sgoN Pu`l dy ivc hI hY [ iesy qrHW AMqSkrn dI ibrqI jo klpnw rUp hY ausƒ sµklp
kihMdy hn auhI shI ismrn dw rUp hY [ jYsy ik audwrhx vjoN iksy mnu`K ƒ Bu`K l`gI qoN mn
ivc rotI dI klpnw pYdw huµdI hY qW smJo ik mn ivc rotI dw ismrn pYdw ho igAw hY [ ipAws
l`gI qoN mn ivc pwxI dI klpnw pYdw hoxI smJo jl dw ismrn pYdw ho igAw hY [ iksy iv`CVy
hoey sµbµDI dy imlwp dI klpnw mn ivc hoxI qW ieh Awpxy sµbµDI dw ismrn hY [ iesy isDWq
ƒ is`D krn leI siqgurU jI ny byAMq audwhrxW id`qIAW hn ijhnW ivcoN iek, kUµj dI audwhrx
aupr id`qI hY [ hux iesy vIcwr dw dUjw p`K leIey, ijs purS ƒ rotI dI Bu`K nh», auh kdy
vI rotI Kwx leI iqAwr nh» huµdw [ kwrn ? ik ausƒ Bu`K nh» hY [ so ijs jigAwsU ƒ nwm
dI Bu`K jwgRq nh» hoeI ausƒ nwm sbµDI aupdyS dyidAW BI nwm dI rucI nh» bxdI [ kwrn ?
$ r`b ƒ imlx dI Bu`K nh» jwgI [ jdoN pRmwqmw dy imlx dI Bu`K jwgygI qW pRmwqmw dw ismrn $
$
$ mn ivc Awpxy Awp c`l pvygw [ hr vsqU AiDkwrI ’qy inrBr hY; jo ijs vsqU dw AiDkwrI $
$
$
$ hY ausy QW ’qy aus vsqU dw sPlw hoxw nzr AwauNdw hY [ ijsƒ pRmwqmw dy imlx dI Bu`K nh» $
$
$
$ so nwm dw AiDkwrI nh» hY [ An-AiDkwrI ƒ nwm dyxw nwm dw inrwdr hY ikauNik ausƒ pRmwqmw $
$
$ dI loV nh» [ iek Gtnw ijsƒ QoVyH ijhy vrHy hoey hn, ies g`l ƒ sp`St krdI hY [ jdoN ihMdusqwn $
$
$
$ dw pRDwn mMqrI murwrjI ifsweI pRDwn mMqrI dy Ahudy ’qy ibrwjdw sI [ Ahudw sµBwlidAW hI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \495| b>e 629

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pMjwbIAW dw idl ij`qx leI Kws krky AkwlIAW ƒ AwpxI Awsqk Bwvnw dI pRdrSnI $
$ krdw hoieAw sRI drbwr swihb AMØimRqsr swihb dy drSnW ƒ AwieAw [ kuJ pMQ dy juµmyvwr s`jx
$
$ $
$ nwl sn qy ieh Gtnw sYNkVy lokW dy swhmxy GtI ik jdoN ifsweI m`Qw tyk ky muVn l`gw qW $
$ $
$
$ ausƒ siqkwr vjoN gurU Gr dI mrXwdw Anuswr kVwh pRswid dI dyg dyx leI syvwdwr nyVy $
$
$
$ AwieAw [ hux ieh bµdw ies pivq® vsqU dw AiDkwrI nh» sI [ iesny dyg dw mzwk aufwauNidAW $
$
$ Awpxw isr dyg vwly dy mUhry kr id`qw qy kihx l`gw myry isr ƒ ml idE [ ies Gtnw nwl $
swfw hor koeI sµbµD nh»; Bwv kyvl ieqnw hI hY ik An-AiDkwrI ƒ id`qI vsqU dI bykdrI
ho jwieAw krdI hY [ ies leI jo nwm dw AiDkwrI nh» ausƒ id`qy nwm dI bykdrI hI huµdI
hY [ ijsƒ nwm dI Bu`K l`gI hovy auhI nwm dw AiDkwrI bxdw hY [ nwm dI Bu`K l`gx qoN hI
jigAwsU nwm dw icMqn krdw hY [ ismrn mn dy ivc sµklp ikirAw hox dw nwm hY [ nwm,
mn qoN qn ivc vsdw hY [ jdoN nwm mn ivc sµklp rUp ho krky visAw auhI Avwz ijsm
dy swry romW ivcoN Awaux l`g jWdI hY [ so ies pRkwr mn Aqy qn ivc vsx dI g`l siqgurU
jI ny PurmweI hY [ nwm-AiBAwsIAW ny ismrn dIAW cwr styjW mMnIAW hn—bYKrI, mDmw, psµqI,
prHw [ iek qoN dUjI styj ivc jWidAW hI nwm dw mhwqm hzwr guxW ho jWdw hY [ bYKrI mDmw
psµqI duAwrw jdoN jwp DunI ivc jWdw hY aus qoN AglI styj romW ivc jwx dI hY [ 1. bYKrI
bwxI ausƒ kihMdy hn ijsƒ sux ky sroqw ausdw ArQ smJ sky ies dw vwsw muK ivc hY [
2. dUsrI mDmw iesdw invws kµT ivc hY; sroqw ies jwp dw Anumwn nh» lw skdw ik kI
A`Kr pVHy jw rhy hn [ 3. ihrdy AsQwn ivc pRvwh rUp ho ky jwp dw c`lxw; iesƒ psµqI ikhw
jWdw hY [ 4. jwp dw Dun rUp ho ky ibnW Xqn kIqy c`l pYxw ies ƒ Ajpw jwp BI ikhw jWdw
hY [ iksy vI cIj dw vsxw qy aujVnw do Al`g-Al`g ikirAwvW hn [ iksy mnu`K vw : vsqU
dw vsxw qd ho skdw hY jdoN pihlW auQy koeI hor nw vsdw hovy [ iek Gr ivc iek pirvwr
dy jIA suKI rih skdy hn [ ivroD r`Kx vwly do pirvwr iek Gr ivc kdwicq nh» rih skdy [
vsx vwly dy swhmxy iek suAwl hY ik ausdy swhmxy koeI ivroDI SkqI ausdy vsx ivc rukwvt
pwaux vwlI qW nh» hY ? jy hY qW vsxw iek musIbq hovygw [ qy hux dyKxw ieh hY ik jdoN
nwm dy vsx vswaux dI g`l jigAwsU dy swhmxy AwauNdI hY qW nwm dI ivroDI SkqI dw
nwm gurmiq ivc haumY hY [
nwm Aqy haumY ie`Øko smyN ie`k ihrdy ivc nh» smw skdy [ iesy leI nwm-AiBAwsI dy
swhmxy ismrn ivc sB qoN v`fI rukwvt haumY hY [ Awpw Bwv guvwaux dw ArQ vI haumY dw
nws krnw hY [ ijvyN AMDyrw qy cwnx dovyN iek QW ’qy nh» rih skdy iesy qrHW haumY qy nwm
$ vI iek ihrdy ivc nh» vs skdy [ Awpxw Awp guAwaux qoN hI nwm vw : pRØBU dI pRwpqI huµdI hY [ $
$
$ iesy isDWq ƒ is`K ieiqhws dy auh suinhrI pMny ijnHW ivc BweI mqIdws dI swKI hY $
$
$ sp`St krdy hn [ BweI mqIdws ƒ Awry nwl cIirAw igAw [ hzwrW lokW, id`lI dy smrwt Aqy $
$
$
$ ausdy kwjI mulwixAW ny hYrwnI pRgt kridAW ieh ikhw ik ieh is`K iks im`tI dy bxy hn ? $
$ $
$ hYrwn krn vwlI g`l BweI mqIdws dw nwm-bwxI dw AiBAws sI jo srIr dy do PwVy hox $
$ $
$ qoN vI bµd nh» hoieAw ijs bwry BweI sµqoK isMG jI gurpRqwp sUrj gRMQ ivc ilKdy hn, jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 629 \496| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ArDo ArD icrwie su fwrw ] prÎo ipRQI pur hÍY do Pwrw ]
$
$ $
$ donhuÁ qn qy jpujI pFY ] hyriq siB ky Acrj bFY ]46] $
$ $
$ ‰rwis 12 AMsU 54 gurpRqwp sUrj gRRMQŒ $
$ $
$
$ srIr dy do PwVy hoieAW dohW PwiVAW ivc jpujI dy pwT dI Awvwz iek hI AwauNdI sI $
$
$ ies ƒ kihMdy hn nwm dw mn Aqy qn ivc vsxw [ ijs dy nwm mn-qn ivc visAw hY ausƒ $
$ $
$ lok-pRlok ivc sB koeI Dµnqw Xog SbdW nwl Xwd krdw hY [ $

jY jY kwru kry; sBu koeI ]


AYsy ismrn krn vwly dI jY-jYkwr sB koeI krdw hY [ jYkwr qoN Bwv nmskwr krnw hY [ BwvyN
jY dy ArQ koSW ivc hor vI kIqy hn pr BweI vIr isMG ny jY dw ArQ nmSkwr vI kIqw hY [
nwm dw mn-qn ivc vsxw qy lok-pRlok ivc nmskwrW hoxIAW ieh sB kuJ dyx gurU
dI hY [ ies leI gurU jI Purmwn krdy hn :—

gur pUry kI; vifAweI ] qw kI; kImiq khI n jweI ]1]


ieh sB pUry gurU dI vifAweI=soBw hY ijsny nwm dI dwq bKSI hY [ aus gurU dI bKiSS
dI kImiq vw: nwm dI kImiq, iksy qoN khI nh» jw skdI ikauNik gurU dI bKiSS qy nwm
dovyN cIzW Amolk hn ]1]

hau kurbwnu jweI; qyry nwvY ]


ijs no bKis lYih myry ipAwry; so jsu qyrw gwvY ]1]rhwau]
not—iehnW qukW dw ArQ mu`F ivc pVHo jI [
hux ies AvsQw ivc pu`j ky nwm-AiBAwsI Awpxy suAwmI mwlk dw Dµnvwd krdw hY :

qUµ; Bwro suAwmI myrw ] sµqW; Brvwsw qyrw ]


qUµ Bwro=v`fw vw: AiDSTwn rUp suAwmI=mwlk hYN [ hy vwihgurU ! nwm jpx vwly sµqW ƒ
iek qyrw hI Brvwsw=Brosw hY vw: sµqW BgqW dI ijMdgI qyry Brosy hY [

nwnk; pRB srxweI ]


siqgurU jI kQn krdy hn ik hy pRØB=mwlk ! mYN Awp jI dI Srn ivc AwieAw hW quhwfy
nwm ismrn Aqy Srn dI brkq dw Pl ieh hoieAw hY ik jo inMdk sn [

muiK inMdk kY; CweI ]2]22]86]


$ $
$ $
$ $
$ $
$ quhwfI rihmq hox krky inMdkW dy mUMh qy prq`K CweI=Kyh peI º vw: pRlok jW ies lok $
$ $
$ ivc lwhnqW rUp CweI=suAwh peI º ]2]22]86] $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \497| b>e 630

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ muKvwk nµbr 68 ‰Awid AMg 630Œ $
$
$ $
$ soriT mhlw 5 ] AwgY suKu myry mIqw ] pwCy Awndu pRiB kIqw ] prmysuir $
$ $
$
$
bxq bxweI ] iPir folq kqhU nwhI ]1] swcy swihb isau mnu mwinAw ] hir srb $
$
$
$ inrµqir jwinAw ]1]rhwau] sB jIA qyry dieAwlw ] Apny Bgq krih pRiqpwlw ] $
$
$ Acrju qyrI vifAweI ] inq nwnk nwmu iDAweI ]2]23]87] $

soriT mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj dw soriT rwgxI ivc sRI gurU
gRµQ swihb jI dy 630 AMg ’qy AMØikq kIqw hoieAw hY ijs ivc lok pRlok ivc suKI jIvn
dw Fµg inrUpx kIqw igAw hY [ jdoN pRmySr qy Brosw b`J jwvy qW jIv ƒ Afol AvsQw pRwpq
hox dI Bwvnw vI AMØikq hY [ s`cy mwlk ’qy mn mMnx dw Pl kQn hY ik auh jigAwsU, srb
ivAwpk pRmySr ƒ jwx lYNdw hY Aqy iPr AYsy ivSvwS ivc smJ lYNdw hY ik idAwlU pRmySr
dy hI swry jIv hn, auh Awpxy BgqW dI pRiqpwlxw krdw hY [ aus dIAW vifAweIAW bVIAW
hYrwn krn vwlIAW hn [ AYsy pRmySr dw inq hmySW nwm iDAwaux dI pRyrnw vI kQn kIqI
hY [

AwgY suKu; myry mIqw ] pwCy Awndu; pRiB kIqw ]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy myry mIqw=im`qr-jigAwsU is`K ! jy qUµ gurmiq vIcwr
Dwrw ƒ Dwrn kr lvyN qW qYƒ do lokW dy suK sihjy hI pRwpq ho jwxgy [ ieQy iek g`l siqgurU
jI dI bVI spSt Aqy pRq`K id`s rhI hY ik aupdys lYx vwly ƒ ikqny Awdr Aqy ipAwr
nwl sµboDn krdy hn jo ipCilAW jugW ivc iksy Avqwr irSI munI pYgµbr dI AijhI im`TI
BwSw iksy ieiqhws ivc nh» imldI ! iksy ny Awpxy jigAwsUAW ƒ ByfW drsw ky Awp auhnW
dw mwlk hox dw dwAvydwr drswieAw qy iksy ny AwpxI aumq ‰kOmŒ ƒ gulwmI dIAW zµzIrW
pw ky sdw vwsqy Awpxy ADIn r`Kx dI Bwvnw drsweI [ iksy ny Awpxy Awp ƒ hI pRmwqmw
rUp d`s ky lokW ƒ Awpxy nwl jooiVAw [ pr Dµn hn siqgurU jI ijnHW ny AigAwnI qoN AigAwnI,
mUrK qoN mUrK, rwKS qoN rwKS ƒ vI ipAwr dI BwSw bool ky igAwn dI klw isKweI ieQy siqgurU
ipAwr dI BwSw boldy hoey mIqw=im`qr dy Sbd nwl siqkwr ky aupdyS idMdy hn ik hy myry
im`qr ! Agr qUµ lok pRlok dy suK cwhuµdw hY qW srb inrµqr vihgurU ƒ s`cy gurU duAwrw jwx [
$ $
$ bRhm igAwn hox qoN bwAd “AwgY suKu”=A`gy Bwv pRlok ivc in`q suK dI pRwpqI hoeI º qy $
$ $
$ pwCY-ies lok ivc Awpxy sµgIAW ƒ pRØBU ny bµdgI rUp suK dyxw kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. khu nwnk jo pRB srxweI ] eIhw suKu AwgY giq pweI ] $
‰Awsw mÚ 5, AMg 388Œ $
$
$ 2. eIhw suKu AwgY muK aUjl jn kw sµgu vfBwgI pweIAY ]2] $
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, AMg 610Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 630 \498| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3. eIhw suKu AwgY muK aUjl imit gey Awvx jwxy ]
$
‰soriT mÚ 5, AMg 614Œ $
$
$ $
$ 4. hir pUMjI sµic krhu ibauhwru ] eIhw suKu drgh jYkwru ] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 289Œ $
$ $
$
$ prmysuir; bxq bxweI ] iPir; folq kqhU nwhI ]1] $
$
$ $
$ prm eIsvr Bwv v`fw mwlk=vwihgurU Akwl purK ijsny sµswr dI bxq bxweI hY huux $
jigAwsU leI AijhI ivauNq bxw id`qI Bwv pRp`k AvsQw dy id`qI ijs krky iPir=muVky Bwv
dubwry iksy smyN vI jigAwsU dw mn ivSy ivkwrW ivc vw: Awpxy isdk Brosy qoN kqhU=kdy
vI foldw nh» [ ikauNik folxw k`cI AvsQw ivc huµdw hY qy ADUrwpn, aUxwpn hmySW folx
dw kwrn bxdw hY [ KwlI GVw AQvw A`Dw KwlI foldw vI hY Aqy boldw vI hY [ ies pRQwie
bhuq suµdr pRmwx Bgq kbIr jI idMdy hn, jYsw ik :
khu kbIr CUCw Gtu bolY ] BirAw hoie su kbhu n folY ]4]1]
‰goNf kbIr jI, AMg 870Œ
iesy qrHW isdk Brosy qoN aUxw mnu`K hr smyN mn krky foldw qy jubwn krky ieqrwj dy
bcn boldw hY [ jdoN pRmySr dy isdk Brosy nwl ihrdw BrpUr ho jWdw hY iPr aus ivc folx
dw suBwv nh» rihMdw qy auh kdy vI iksy du`K dy smyN nh» foldw [ BwvyN aubldI dyg, BwvyN
KUnI dIvwrW hox pr iPir folq kqhU nwhI=iPr kdI vI auh foldw nh» ]1]

swcy swihb isau; mnu mwinAw ]


jdoN jigAwsU dw mn swcy swihb=s`cy mwlk gurU dI is`ØØiKAw ’qy mMn igAw [ qW

hir; srb inrµqir jwinAw ]1]rhwau]


ausny hrI pRmysr srb=swry inrµqir=AMqry Byd qoN rihq jwinAw=jwx ilAw ]1]rhwau]
ieh mnu`KI suBwA hY mnu`K auhI kuJ dyKdw hY jo dyKxw cwhy; auh kuJ suxdw hY jo sunxw
cwhuµdw hY, auQy hI jWdw hY ijQy jwx dI ie`Cw rKdw hY [ auhI kuJ mMndw hY jo mMnxw cwhy [
jdoN dyKxw, sunxw, jwxw, mMnxw glq hovy qW iPr ies dw Pl vI cµgw nh» ho skdw [ jdoN
iesdw dyKxw, sunxw, jwxw qy mMnxw su`D ho igAw qW Awp vI su`D ho jWdw hY [ ies leI ieQy
aunHW dI g`l kIqI hY ijnHW dw mMnxw syRSt hY Bwv ijnHW dw mn s`cy swihb Bwv gurU ’qy mMØinAw [
aunHW dI g`l siqgurU jI AnykW QwvW ’qy PurmwauNdy hn [ jpujI sihb ivc BI siqgurU jI ny
$
$ mMnx dy pRQwie cwr pauVIAW aucwrn kIqIAW hn qy kbIr swihb vI Purmwn krdy hn , jYsw $
$
$
$ ik : $
$
$ $
$ 1. kih kbIr mnu mwinAw ] mnu mwinAw qau hir jwinAw ] $
$ $
$ ‰soriT kbIr jI, AMg 656Œ $
$ $
$ 2. gur cyly hY mnu mwinAw ] jn nwmY qqu pCwinAw ] ‰soriT nwmdyv jI, AMg 657Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \499| b>e 630

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ijnHW ny srb inrµqir vwihgurU ƒ jwixAw hY aunHW dIAW AnykW swKIAW ieiqhws ivc
$
$ $
$ AwauNdIAW hn : $
$ $
$ $
$ $
$ swKI— $
$ $
$ $
$
$ BweI Gn`eIAw Gor ju`D dy mOky hwzr sI [ Awp jI dI ifaUtI pwxI ipAwaux dI sI [ jdoN $
$
qurkW nwl iBAwnk Xu`D ho irhw sI ijs ivc v`fy-v`fy jrnYl sUrmy srkwr ƒ KuS krn leI
qwx lgw rhy sn [ ropV dw iek pTwx kihMdw sI ik gurU goibMd isMG dw isr v`F ky ilAwvWgw [
ieqnI nPrq vwlw ieh hµkwrI iek Xu`D ivc burI qrHW P`tV ho ky DrqI ’qy ipAw pwxI-pwxI
pukwrdw hY pr koeI swr nh» lYNdw [ ieqny ivc BweI Gn`eIAw jI Aw gey jo ibnW ivqkry qoN
pwxI ipAw rhy sn, ijnHW dI id®StI ivc nw koeI vYrI nw koeI Awpxw ibgwnw sI [ pwxI dI
pukwr suxidAW hI pTwx kol phuµc gey [ pTwx ny is`K ichrw dyiKAw ik crm pwqr kol hY [
GigAw ky bynqI kIqI qy jIA dwn mMØigAw [ BweI swihb kihx l`gy “pwxI hwzr hY pIau [”
pr pTwx ny ikhw “is`Kw ! bwhvW tu`t cu`kIAw hn; h`Q kMm nh» krdy; mYN Awp auT nh» skdw,
pwxI nh» pI skdw [” BweI swihb kihMdy hn, “koeI g`l nh» [” Awp ny Awpxy gofy dw shwrw
dy ky iek h`Q dI cUlI bxw ky ausdy mUMh ƒ lweI, iek nwl pwxI pwieAw [ ausny pwxI pI ky
dyiKAw, surq ny kMm kIqw [ soicAw ‘vwh Kudw ! mwrn vwly BI is`K Aqy pwxI dy ky bcwaux
vwly vI is`K ! ieh kYsy ienswn hn ! smJ AweI ik iehnW dy lVn ivc qy swfy lVn ivc
bhuq Prk hY [ ieh Drm leI lVdy hn qy As» byeImwnI nwl lVdy hW [ pTwx ny pu`ØiCAw “qUµ
mYƒ bcwieAw [” BweI swihb kihx l`gy, “nh» ! myry mwlk ny bcwieAw, ijsny myrI ifaUtI pwxI
dI lweI hoeI hY [” pTwx socdw hY “ieho ijhy muslmwn nwloN mYN iek is`K huµdw ijnHW ivc ieqnw
ipAwr hY mnu`Kqw leI !” (iesny is`K dy iDAwn ivc srIr C`ØifAw qy mr ky dUjI vwr is`K Grwxy
ivc pYdw hoieAw qy is`KI kmw ky mukq hoieAw [) ieDr BweI swihb dI iSkwieq kIqI geI ik
BweI Gn`eIAw duSmx ƒ pwxI ipAwauNdw hY [ BweI swihb dI pySI hoeI qy gurU jI ny ikhw “qyrI
iSkwieq AweI hY ik qUµ duSmx ƒ pwxI iplwauNdw hYN ! ieh is`K Sµkw krdy hn [” BweI swihb
kihx l`gy “siqgurU jI ! Awp qW AMqrXwmI ho ! Awp hI ienHW ƒ au~qr dy dyvo [” gurU jI ny
ikhw “quhwfy muKoN hI au~qr idvwauxw hY ! BweI swihb ny ikhw, “mhwrwj ! mYN iksy duSmx ƒ
pwxI nh» iplwieAw” is`KW ny rolHw pwieAw, “jI JUT boldw hY [” gurU jI kihx l`gy “qus» nh»
bolxw, iPr BweI swihb is`KW ƒ pwxI ipAwauNdw hY ?” BweI swihb boly “ nw mhwrwj is`KW ƒ
vI nh» [” is`K hYrwn sn ik ikqnw JUT boldw hY kihMdy “pu`ØCo m`Ck kwhdy leI cu`kI hY [” gurU
$ jI ny ikhw “qus» nh» bolxw [” iPr c`up ho gey qy hzUr ny ikhw, “crm pwqr kwhdy leI hY ?” $
$ kihMdw “jI pwxI leI [” iPr pwxI ipAwauNdw hYN ? “hW jI !” gurU jI boly, “is`KW qurkW ƒ nh» $
$ $
$ qW iPr iksƒ pwxI iplwauNdw hYN ?” BweI swihb kihx l`gy [ “mYN qW ijDr BI dyKdw hW, qUµ $
$ $
$ hI qUµ nzr AwauNdw hY qy pwxI BI qyry muK ivc hI pwauNdw hW [ kI qUµ qurk ivc nh» ?” hzUr $
$ $
$ ny KuS ho ky mlHm p`tI BI id`qI ik loV pYx ’qy ieh syvw BI kr; qy ikhw qyry nwm ’qy iek pMQ $
$ $
$ clygw jo syvw pMQI is`K sµpRdw hY [ so BweI Gn`eIAw s`cw isdkI, bRhm igAwnI, cOQy pd ivc $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 630 \500| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rihx vwlw is`K hoieAw [ ikauN ? s`cy swihb ’qy mn mMn igAw qy srb inrµqir pRmySr ƒ $
$ $
$ jwx ilAw [ $
$ $
$ $
$
$ sB jIA qyry; dieAwlw ] $
$
$ $
$
$ hy dieAw dy Gr vwihgu r U ! ieh jIv sB qyry hn [ jYsw ik : $
$
$ $
1. dieAwl hoey sB jIA jµq® hir nwnk ndir inhwl ]1]
‰vwr rwmklI mÚ 5, AMg 957Œ
2. dieAwl sdw i¸pwl suAwmI nIc QwpxhwirAw ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 691Œ

Apny Bgq; krih pRiqpwlw ]


vwihgurU Awpxy BgqW dy pRiq=qweIN pwlw=pwlxw krdw hY [ jYsw ik :
Bgqw kI swr krih Awip rwKih jo qyrY min Bwxy ] ‰soriT mÚ 3, AMg 601Œ

Acrju; qyrI vifAweI ]


hy vwihgurU ! qyrI vifAweI=soBw Acrju=hYrwn krn vwlI hY [ jo iksy dy smJ nw Awvy
qy hYrwnI pYdw kr dyvy ausƒ Ascrj kihMdy hn [ jYsw ik :
1. qyrI kImiq khxu n jweI ] Acrj rUpu vfI vifAweI ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1086Œ
2. Acrju kIAw krnYhwrY nwnk scu vifAweI ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 678Œ

inq nwnk; nwmu iDAweI ]2]23]87]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN inq hI qyry nwm ƒ iDAwn ivc ilAw ky iDAwauNdw
hW [ AYsI ikrpw kro ik iDAwqw iDAwn DyX dI iq®kutI ƒ pRCyd ky DyX rUp hI ho jwvW [ jYsw
ik :
1. i¸pw inDwn nwnk kau krhu dwiq ]
nwmu qyrw jpI idnu rwiq ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 740Œ
2. gux gwvw inq inq sd hir ky mnu jIvY nwmu suix qyrw ]
‰vfhµs mÚ 4, AMg 562Œ
3. inq jpIAY swis igris nwau prvidgwr dw ] ‰vwr gUjrI mÚ 5, AMg 518Œ
$ $
$ $
$ $
$ vihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \501| b> e 631

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 69 ‰Awid AMg 631Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 9 ] mn kI mn hI mwih rhI ] nw hir Bjy n qIrQ syvy cotI $
$
$
$ kwil ghI ]1]rhwau] dwrw mIq pUq rQ sµpiq Dn pUrn sBu mhI ] Avr sgl $
$
$
$ imiQAw ey jwnau Bjnu rwmu ko shI ]1] iPrq iPrq bhuqy jug hwirE mwns dyh $
$
$
lhI ] nwnk khq imln kI brIAw ismrq khw nhI ]2]2] $

soriT mhlw 9 ]
ieh AMØimRq bcn nOvyN pwqSwh sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dI rsnw qoN aucwrn kIqw
hoieAw sRI gurU gµRQ swihb jI dy AMg 631 ’qy suBwiemwn hY ijs ivc mOq dw BY idKw ky moh
mwieAw ivc Psy mn ƒ s`q pRmySr nwl juVn dw aupdyS hY Aqy nwm icµqn krky pwpW dI
Apivq®qw qoN punIq hox dy leI aumr dw smW pRmySr dy icMqn ivc lwaux dw auqSwh id`qw hY [

mn kI; mn hI mwih rhI ]


nw hir Bjy, n qIrQ syvy; cotI kwil ghI ]1]rhwau]
Dµn sRI gurU qyg bhwdr swihb jI auqm bkqy ho krky smu`cy pRwxI mwqr leI aupdyS krdy
hoey aucwrn krdy hn ik ijs kwrj vwsqy jIv ny sµswr ivc jnm Dwrn kIqw hY aus kwrj
ƒ Bulw krky mn dI vwSnw pdwrQW ivc K`Øicq ho krky pdwrQW dy pRwpqI dI vwSnw mn
ivc hI itkI rhI kdy vI pdwrQW vloN sµquStqw nh» hoeI, sdw hI pdwrQW dI iq®Snw dgD
krdI rhI [ iq®Snw dI bhulqw krky nw qW hir=vwihgurU dw Bjy=Bjn kIqw Aqy nw hI
qIrQ=pivq® AsQwnW ƒ syvy=syvnw kIqw Bwv drSn-Xwqrw ijs krky puMnW ivc vwDw hoxw
sI, nh» kIqy [ qy kwl ny Aw ky cotI=isr dy vwlW qoN pkVnw kIqw [ jo mnu`K ƒ krnw cwhIdw
sI auh nh» kIqw [ jYsw ik :
jqn bhuq suK ky kIey duK ko kIE n koie ] ‰slok mÚ 9, AMg 1428Œ
swrI aumr srIrk suKW vwsqy dOVdw irhw pr AMq smyN dw jo mOq dw iBAwnk du`K sI
aus vwsqy koeI jqn=audm nh» kIqw [ ieh mnu`K horW vwsqy PwhIAW pwauNdw irhw [ ijs qrHW
mCyrw m`CIAW ƒ PVn vwsqy jwl pwauNdw hY pr keI vwrI v`fI m`CI jwl ƒ hI lY jWdI hY,
keI vwrI iSkwrI hI iksy dw iSkwr bx jWdy hn [ ijs qrHW bglw m`CI ƒ PVdw hY qy bgly
$ auqy Acwnk hI bwj pY jWdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ PrIdw drIAwvY kµnY bgulw bYTw kyl kry ] $
$ kyl krydy hµJ no AicMqy bwj pey ]
$
$ $
$ bwj pey iqsu rb dy kylW ivsrIAW ] ‰slok PrId, AMg 1383Œ $
$
$
$ $
$ mwieAw dy moh dw id®S bVw suhwvxw l`gdw hY [ iesdy AnykW rUp hn ijvyN Dn iesqrI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 631 \502| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ AYsÍrj [ jo mwieAw dy moh ivc Ps jWdy hn auhnW dw Awqimk jIvn nSt ho jWdw hY [ gurU $
$ $
$ swihb jI qwVnw krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mnmuK nwm ivhUixAw rµgu ksuµBw dyiK n Bulu ] $
$ $
$ ies kw rµgu idn QoiVAw CoCw ies dw mulu ] ‰vwr isrIrwg mÚ 3, AMg 85Œ $
$ $
$
$ jIv ies ibnsnhwr sµswr ivc mwieAw jwl ivc pY krky jIvn mnorQ ƒ Bu`l krky AMq $
$
ƒ KuAwr huµdw hY [ ijs mwieAw vwsqy idn rwq dOVdw hY pr AMq smyN auh mwieAw swQ nh» dyNdI,
kyvl pRmySr dw nwm hI shwiek huµdw hY [ ies mwieAw bwbq siqgurU jI kQn krdy hn [ jYsw
ik :
pwpw bwJhu hovY nwhI muieAw swiQ n jweI ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 417Œ
so gurU qyg bhwdur swihb jI kQn krdy hn ik mwieAw dy moh vs pRwxI JUT Pryb ivkwrW,
dunIAwvI pdwrQW dI icqvnI krdw hoieAw jmW dy vs pY jWdw hY [ jYsw ik :
nr cwhq kCu Aaur AaurY kI AaurY BeI ]
icqvq rihE Tgaur nwnk PwsI gil prI ]38] ‰slok mÚ 9, AMg 1428Œ
ies jnm mrn dy du`KW dw kwrn jIv dI vwSnw hI hY [ jugW jugµqrW qoN ieh srIr dw
SRomxI jIv vwSnw dw b`Dw, jµmdw qy mrdw hY [ muV-muV ky dyh Dwrdw hY pr ies Byd ƒ koeI
igAwnI purS hI jwxdw hY [ dvYS qy Brm ivc pY krky cwry jugW qoN hµgqw, mmqw qy vwSnw
dy ADIn mwqw dy grB ivc gldw hY qy jmW dIAW cotW shwrdw hY [ ijs kwrj vwsqy mnu`Kw
jnm pRwpq hoieAw sI aus kwrj ƒ Bu`l krky ies Amolk Avsr ƒ AjweIN guAw lYNdw hY [
BweI gurdws jI kQn krdy hn [ jYsw ik :
juig juig myru srIr kw bwsnw bDw AwvY jwvY [
iPir iPir Pyir vtweIAY igAwnI hoie mrmu kau pwvY [
siqjuig dUjw Brmu kir q®yqy ivic jonI iPir AwvY [
qy®qy krmW bWDqy duAwpir iPir Avqwr krwvY [
duAwpir mmqw Ahµ kir haumY AMdir grib glwvY [
iqRhu jugW ky krm kir jnm mrn sµsw n cukwvY [
iPir kiljug AMdir dyih Dir krmW AMdir Pyir PswvY [
Aausru cukw hQ n AwvY ]15] ‰BweI gurdws vwr 1 pauVI 15Œ
ieh smW h`ØQoN guAwc jwx qoN Agr kuJ bwkI bcdw hY ausdw nwm pCqwvw hY ies pCqwvy
$ nwl kuJ vI pRwpq nh» huµdw [ pRwpq huµdw hY qW kyvl duK [ ies duK qoN bcx leI swvDwn $
$ kIqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ijin rµig kµqu n rwivAw sw pCo ry qwxI ] $
$ $
$ hwQ pCoVY isru DuxY jb rYix ibhwxI ]2] $
$ pCoqwvw nw imlY jb cUkYgI swrI ] $
$ $
$
$ qw iPir ipAwrw rwvIAY jb AwvYgI vwrI ]3] ‰iqlµg mÚ 1, AMg 725Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \503| b>e 631

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mn ivc soicAw sI ik mYN AmIr ho jwvW, Anµq iviSAW ƒ Bog lvW, sµswr dI cODrqw $
$ $
$ hwsl ho jwvy, ieh swrIAW mn dIAW vwSnwvW mn ivc hI sn qdoN ƒ kwl ny isr qoN pkV $
$ $
$ ky DrqI nwl ptkw id`qw [ krn vwlw kµm iek vI nh» kIqw [ siqsµg ivc vwihgurU dw Bjn $
$ $
$ qy qIrQW dw syvn krnw sI jo nh» kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ jau jmu Awie kys gih ptkY qw idn ikCu n bswihgw ] $
$ $
ismrnu Bjnu dieAw nhI kInI qau muiK cotw Kwihgw ]
‰mwrU kbIr jI, AMg 1106Œ

dwrw mIq pUq rQ sµpiq; Dn pUrn sBu mhI ]


dwrw=iesqrI mIq=im`qr, pUq=pu`qr, rQ=svwrI, sµpiq=sµpdw, pUrn=swrw, Dn=pYsw,
mhI=DrqI jo kuJ vI ieh mwiekI pdwrQ hn ienHW ƒ smJ, iehnW ivc koeI vI cIz hmySW
rihx vwlI nh» Agr jy koeI hmySW rihx vwlI cIz qW nwm hY [ jYsy gurU jI PurmwauNdy hn [

Avr sgl imiQAw ey jwnau; Bjnu rwmuu ko shI ]1]


Avr=hor Bwv nwm qoN ibnW sgl=swry ‰jo aupr d`Øsy hnŒ imiQAw=JUTy ey=ienHW ƒ jwnau=
jwnxw kro rwmu=rmy hoey pRmySr dw Bjnu=js krnw hI shI=s`q hY [
ienswn hr roz igxqI krdw hY ik myry ieqny im`qr Aqy sµbµDI hn [ Kws krky iesqrI,
pu`qrW au~Øqy jIv ƒ bhuq mwx hY pr ieh ie`k Brm hY jdoN ik ienHW sµbµDW dI jVH suK ivc
hY jdoN q`k qyry qoN aunHW ƒ koeI suK suAwrQ pUrw huµdw hY qd q`k auh qyyry hn ijs idn aunHW
dw suAwrQ pUrw nhIN huµdw qW sB swQ C`f jWdy hn [ gurU Purmwn Anuswr, jYsw ik :
jo sµswrY ky kutµb imq® BweI dIsih mn myry qy siB ApnY suAwie imlwsw ]
ijqu idin auin@ kw suAwau hoie n AwvY iqqu idin nyVY ko n Fukwsw ]
‰goNf mÚ 4, AMg 860Œ
ies prQwie iek swKI vI kQn kIqI hY :
iek swDU kool iek b`cw AwauNdw sI [ sµqW ny aus b`Øcy ƒ sq aupdyS krdy hoey d`ØisAw
ik ko kwhU ko nwih ] pr aus b`Øcy ny AwiKAw ik mwqw ipqw BYx Brw myry Awpxy hn [ swDU ny
ausƒ pRwx cVHwaux dI klw isKw id`qI qy b`Øcy ny Gr jw ky ies qrHW hI kIqw [ Gr jw krky
Awpxy pRwx cVw ky murdy dI qrHW lµmw pY igAw [ Gr vwly bVy rox ip`tx l`gy ieqny ƒ auh
swDU Aw phuµcy qy Aw ky ikhw ik ies b`Øcy dI jgHw jy koeI Awpxy pRwx dyvy qW ieh ijauNdw
ho skdw hY [ myry kol iek dvweI dI puVI hY ijsƒ Kwx nwl sbµDI mr jwvygw qy b`cw ijauNdw
$ $
$ ho jwvygw pr koeI BI iqAwr nw hoieAw qW swirAW ny ieho hI au~qr id`qw ik mirAw nwl $
$ $
$ kOx mrdw hY ? jo ho igAw so vwihgurU dw Bwxw hY, ausƒ koeI moV nh» skdw [ swDU ny AwiKAw $
$ $
$ jy qusIN AwKo qW puVI mYN Kw lYNdw hW [ iPr swry kihx l`gy, iblkul TIk hY quhwƒ koeI rOx $
$ $
$ ip`tx vwlw vI nh» [ sµqW ny puVI KwDI qy murdy dI inAweIN lµmy pY gey qy b`cw d`Øsy muqwibk $
$ $
$ auT ky bYT igAw sbµDI bVy KuS hoey qy b`cw AwKx l`gw, mYN sµqW dI lwS fyry C`f AwvW [ jdoN $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 631 \504| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ fyry phuµcy qW sµqW ny ikhw d`s ! sµswr ivc iksy dw koeI hY ? qW b`Øcy ny AwiKAw ik quhwfI $
$ $
$ g`l iblkul TIk hY [ qdy gurU jI AwKdy hn, jYsw ik : $
$ $
$ inj kir dyiKE jgqu mY ko kwhU ko nwih ] $
$ $
$ nwnk iQru hir Bgiq hY iqh rwKo mn mwih ]48] ‰slok mÚ 9, AMg 1429Œ $
$ $
$ $
$ so ies vIcwr duAwrw ieh g`l spSt ho jWdI hY ik jykr koeI s`cw swQI hY qW auh kyvl $
pRmwqmw dw nwm hI hY jo lok pRlok ivc nwl jwx vwlw hY [

iPrq iPrq bhuqy jug hwirE; mwns dyh lhI ]


vwSnw ADIn jIv ƒ caurwsI l`K jUnW ivc iPrq iPrq=Brmdy-Brmdy bhuq jug=keI
jug lµG gey qy iPrdw-iPrdw jIv hwirE=Q`k igAw [ jYsw ik :
keI jnm Bey kIt pqµgw ] keI jnm gj mIn kurµgw ]
keI jnm pMKI srp hoieE ] keI jnm hYvr ibRK joieE ]1]
imlu jgdIs imln kI brIAw ] icrµkwl ieh dyh sµjrIAw ]1]rhwau]
keI jnm sYl igir kirAw ] keI jnm grB ihir KirAw ]
keI jnm swK kir aupwieAw ] lK caurwsIh join B®mwieAw ]2]
‰gauVI mÚ 5, AMg 176Œ
ies qrHW jIv ƒ kIVy, pqµgy, hwQI Awid iq®gD jonW qy p`QrW ibRCW dIAw caurwsI l`K
jUnW qoN bwAd iPr mwns dyh=mnu`K dyh lhI=pRwpq hoeI hY [

nwnk khq imln kI brIAw; ismrq khw nhI ]2]2]


siqgurU jI kih rhy hn ik ieh mnu`Kw dyh hI vwihgurU ƒ imlx dI vwrI hY [ jYsw ik :
1. iehI qyrw Aausru ieh qyrI bwr ] Gt BIqir qU dyKu ibcwir ]
‰BYrau kbIr jI, AMg 1159Œ
2. BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ] goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 12Œ
3. imlu jgdIs imln kI brIAw ] icrµkwl ieh dyh sµjrIAw ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 176Œ
jdoN ik mnu`Kw srIr pRwpq hI ies vwsqy hoieAw sI ijs duAwrw pRmwqmw dw ismrn kIqw
$ jwvy [ gurU jI AwK rhy hn ik ismrq khw nh» : ik hy jIv qUµ mwieAw dy moh ivc pY krky $
$ $
$ pRmwqmw ƒ Bulw id`qw hY, ismrq=Xwd ikauN nh» krdw jdoN ik qyrw insqwrw ismrn qoN ibnw $
$ $
$ nh» ho skdw ]2]2] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. Blo smo ismrn kI brIAw ] ismrq nwmu BY pwir auqrIAw ] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 190Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \505|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. rwmu ismir rwmu ismir iehY qyrY kwij hY ]
$
$ $
$ mwieAw ko sµgu iqAwgu pRB jU kI srin lwg ] $
$ $
$
$ jgq suK mwnu imiQAw JUTo sB swju hY ] ‰jYjwvµqI mÚ 9, AMg 1352Œ $$
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI Pqh ] $
$
$ $

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 631 \506| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 70 ‰Awid AMg 631Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 9 ] mn ry kaunu kumiq qY lInI ] pr dwrw inMidAw rs ricE $
$
$
$ rwm Bgiq nih kInI ]1]rhwau] mukiq pMQu jwinE qY nwhin Dn jorn kau $
$
$
$ DwieAw ] AMiq sµg kwhU nhI dInw ibrQw Awpu bµDwieAw ]1] nw hir BijE n gur $
$
$
jnu syivE nh aupijE kCu igAwnw ] Gt hI mwih inrµjnu qyrY qY Kojq $
auidAwnw ]2] bhuqu jnm Brmq qY hwirE AsiQr miq nhI pweI ] mwns dyh
pwie pd hir Bju nwnk bwq bqweI ]3]3]

soriT mhlw 9 ]
not—keI srUpW ivc ieh muKvwk 632 qoN SurU huµdw hY [
ieh Sbd gurU qyg bhwdr swihb mhwrwj jI dI mubwrk rsnw qoN soriT rwgxI iv`c aucwrn
kIqw hoieAw hY ijnHW ny ruVHI jWdI ihMd ƒ Awpxw sIs dy ky zulm dy dirAw ƒ T`lH pweI ijnHW
dI kurbwnI ƒ gurU goibMd isMG swihb jI ny ienHW SbdW nwl Xwd kIqw hY [ jYsw ik :
iqlk jµ\U rwKw pRB qwkw ] kIno bfo klU mih swkw ]
swDn hyq ieqI ijn krI ] sIs dIAw pr sI n aucrI ]
‰bicq® nwtk AiD: 5, slok 13Œ
gurU qyg bhwdr swihb jI dI bcpn qoN hI bVI AlOikk ijMdgI sI [ swrI aumr bYrwg-
iqAwg Aqy igAwn AvsQw ivc ibqweI [ Awp jI dI ijqnI bwxI sRI gurU gRMQ swihb jI ivc
drj hY [ swrI hI Awp jI dy ihrdy dw bYrwg auprwmqw sµswr dy pdwrQW dI ApkV ƒ pRgtwauNdI
hY [ Awp jI dw ie`k-ie`k bcn moh-mwieAw dI n»d ivc su`qy pRwxIAW ƒ tuµb-tµub ky jgwauNdw
hY [ ijs mu`K pRXojn leI mnu`Kw jnm dI pRwpqI hoeI hY [ syvw ismrn, igAwn duAwrw moKS dI
pRwpqI bVy srl rUp ivc drsweI hY [ ies Sbd ivc Awp jI ny auqm bkqy ho krky Awpxy mn
pRqI aucwrn krky sµswr dy Bly ihq aupdyS bKiSAw hY [ bkqy iqMn pRkwr dy huµdy hn :
1. auqm 2. m`Dm 3. kinSt [
1. auqm bkqw—jo Awpxy mn pRqI aucwrn krky dUsry dy Bly ihq is`ØiKAw pRdwn kry [
2. m`Dm bkqw—jo dUsry dw nwm lY ky aus pRqI aucwrn kry ijvyN Bgvwn i¸Sn jI Arjun
dw nwm lY ky aupdyS krdy hn AQvw ijs qrHW viSSt jI rwm cµdr jI ƒ muKwiqb krky aucwrn
krdy hn [
$
$ 3. kinSt bkqw—jo aupdyS vI dUsry ƒ dyvy pr qwVnw dy bcn krVy SbdW duAwrw kry $
$
$
$ jYsw ik : $
$
$ $
$ ry jIA inlj lwj qouih nwhI ] hir qij kq kwhU ky jWhI ]1]rhwau] $
$ $
‰gauVI kbIr jI, AMg 330Œ $
$
$ $
$ ies qrHW dy hor vI bcn pRmwx rUp ivc imldy hn [ siqgurU jI auqm bkqy hn [ bhuq $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \507| b>e 631

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ swry QwvW ’qy mn pRqI aucwrn krky hI aupdyS idMdy hn, jYsw ik soriT rwgxI ivc gurU $
$ $
$ qyg bhwdr jI dw ieh AMØimRq bcn hY :— $
$ $
$ $
mn ry; kau n u kumiq qY lInI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ry=hy mn ! kaunu=ikhVI kumiq=KotI m`q Bwv KotI isiKAw qY=qUµ lY leI º ? ikauNik m`q $
$ cwr pRkwr dI mMnI hY [ gurmiq, Anmiq, mnmiq qy durmiq [ $

1. gurmiq=gurU dI isiKAw
jYsw ik :
1. gur kI miq qUµ lyih ieAwny ] Bgiq ibnw bhu fUby isAwny ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 288Œ
2. gur kI miq jIie AweI kwir ]1] ‰gauVI mÚ 1, AMg 221Œ

2. Anmiq : An=hor dI miq=isiKAw ƒ Anmiq kihMdy hn, hornW dI m`q hor qrHW dI
hox krky hor pwsy joVdI hY [ kuJ Aijhy lok hn jo dUjy dI isiKAw ’qy inrBr hn [ pr auh
pYr-pYr ’qy DoKw Kw jWdy hn [ iehnW qoN glq jW TIk hoxw dUijAW ’qy inrBr krdw hY, ijs
ivc JUT hI JUT hY [ jYsw ik :
1. bwbw hor miq hor hor ] jy sau vyr kmweIAY kUVY kUVw joru ]1]rhwau]
‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 17Œ
2. vfw AwKxu Bwrw qolu ] hor haulI mqI hauly bol ]
‰vwr swrµg mÚ 1, AMg 1239Œ
3. mnmiq=mn dI miq=isiKAw jo mn ivc iKAwl Awvy ausy ƒ shI mMnky aus krm ivc
pRivrq ho jwxw [ glq Aqy TIk dw inrnw SkqI nw hox kwrn mnm`qIey sdw hI duK pwauNdy
hn [ jYsw ik :
1. haumY kriqAw nh suKu hoie ] mnmiq JUTI scw sooie ]
‰gauVI mÚ 1, AMg 222Œ
2. Bau mucu Bwrw vfw qolu ] mn miq haulI boly bolu ] ‰gauVI mÚ 1, AMg 151Œ
3. mn ky mqy n clIAY mn ky mq Anyk ]
mn ky mwry mr gey kwjI mulW syK ] ‰loikk pRmwxŒ
$ 4. durmiq—dur=BYVI miq=isiKAw Bwv pwp pRivrq mq, corI, XwrI, T`gI, Cl Pryb $
$ $
$ Awid [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. durmiq JUTI burI buirAwir ] AaugixAwrI AaugixAwir ]
$
$ $
$
$ ‰mwrU mÚ 3, AMg 1047Œ $
$
$ $
$ 2. durmiq GxI ivgUqI BweI dUjY Bwie KuAweI ] ‰soriT mÚ 1, AMg 635Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 631 \508| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ so ies pRkwr cwr pRkwr dI miq ivcoN ieQy siqgurU jI durmiq, ijsdw dUsrw nwm AKrW $
$ ivc kumiq hY, dw krqb dsdy hn [ KotI m`q dy Koty krqb jo do pRkwr dy ieQy dsdy hn prweI $
$ $
$ iesqrI rs, prweI inMØidAw rs [ ienHW donW rsW ivc PisAw mn pRØBU dI BgqI nh» kr skdw [ $
$ $
$ $
pr dwrw inMØidAw rs ricE;
$ $
$ $
$ $
$ rwm Bgiq nih kInI ]1]rhwau] $

pr=prweI dwrw=iesqrI, inMØidAw=dUsry dy Apmwn krn vwly sbd, Axhoey AOguxW dw


kQn JUT bol ky krnw ies dw nwm inMØidAw hY [ inMdk purS ƒ do qrHW dw rs AwauNdw hY ijs
rs ivc Aw ky inMØidAw krdw hY [ 1. JUT dw rs [ 2. Awpxy Aaugx dUsry ivc vyK ky rs
lYxw [ jYsw ik kwm vwSnW dw rs hY, dUsry ƒ kwmwqr ikirAw ivc vyKky jW kwm vwSnW dIAW
g`lW sux ky kwm dw rs lYxw [ ies qrHW inMØidAw ivc do rs hn [ ienHW rsW ivc ricE=K`cq
ho krky rwm=rmyN hoey pRmySr dI Bgiq=aupwSnw nih=nh» kInI=kIqI ]1]rhwau] jYsw ik :
1. pr Dn pr Apvwd nwir inMdw, Xh mITI jIA mwih ihqwnI ]
‰sveIey sRI muK: mÚ 5, AMg 1387Œ
2. pr Dn pr nwrI rqu inMdw ibKu KweI duKu pwieAw ]
‰mlwr mÚ 1, AMg 1255Œ
3. pr Dn pr qn pr qI inMdw AKwiD Kwih hrkwieAw ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 402Œ

mukiq pMQu jwinE qY nwhin; Dn jorn kau DwieAw ]


mukiq=moKS, suqµqr hox vwlw pMQu=rsqw Bwv igAwn qY=qUµ nwhin=nh» jwinE=jwixAw
Aqy Dn=mwieAw dy jorin=joVn ivc DwieAw=dOiVAw iPrdw hY [ mukqI dw l`Bxw igAwn
duAwrw hY [ ies leI mukqI dw rsqw igAwn d`ØisAw hY [ moKS rsqy qoN Bu`lx dw nwm AigAwn
AKvwauNdw hY [ ijnHW kwrnW krky mukqI dy rsqy ƒ nh» jwxdw aunHW kwrnW dw siqgurU jI
ieQy nwm lYNdy hn ik prweI iesq®I, prweI inMØidAw, Dn joVn Awid dy rs ivc lgky mukqI
mwrg qoN Btky hoey jIv ƒ moKS dy rsqy ’qy ilAwaux leI d`s rhy hn ik ijs rsqy qUµ quirAw hYN [

AMØiq sµig kwhU nhI dInw; ibrQw Awpu bµDwieAw ]1]


AMØiq=dyh iqAwgx smyN kwhU=iksy ny BI sµig=swQ nh» dInw=dyxw, hy jIv ! qUµ
$ ibrQw=ivArQ hI Awpxy Awp ƒ bµDwieAw=bµDwA ilAw hY [ bµnxw r`sy sµgl Awid nwl huµdw $
$ $
$ hY [ vwSnw rUp r`sI, sµklp rUp sµgl Awid dy nwl Awpxy Awp ƒ bµDwiemwn kr ilAw hY ]1] $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. mwieAw jwlu pswirAw BIqir cog bxwie ] $
$ $
$ iq®snw pMKI PwisAw inksu n pwey mwie ] ‰isrIrwgu mhlw 5, AMg 50Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \509| b>e 631

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 2. mwieAw kwrix krY aupwau ] kbih n GwlY sIDw pwau ] $
$
$ ‰BYrau mhlw 5, AMg 1151Œ $$
$ $
$ 3. bhu prpMc kir pr Dnu ilAwvY ] $
$ suq dwrw pih Awin lutwvY ]1] $
$ $
$ mn myry BUly kptu n kIjY ] $
$ $
$ AMØiq inbyrw qyry jIA pih lIjY ]1]rhwau] ‰soriT kbIr jI, AMg 656Œ $

nw hir BijE n gur jnu syivE;


nh aupijE kCu igAwnw ]
hy jIv ! qUµ nw qW hir=vwihgurU dw BijE=ismrn kIqw Aqy nw hI gurU Aqy gur jnu=
gurisKW dI syivE=syvw kIqI nw hI kuC igAwn aupijE=pYdw hoieAw ijs duAwrw ihrdy iv`c
vsdy vwihgurU ƒ vyKxw sI [

Gt hI mwih inrµjnu qyrY; qY Kojq auidAwnw ]2]


hy jIv ! qyry Gt=ihrdy dy mwih=iv`c hI (inr+AMjnu) AMjn=surmw inr=rihq Bwv suD
srUp ‰kwlK rihqŒ vwihgurU hY [ qµU glqI dy kwrn auidAwnw=aujwV, jµglW iv`c Kojq=l`B
irhw hYN ]2] jYsw ik :
1. sB ikCu Gr mih bwhir nwhI ] bwhir tolY so Brim BulwhI ]
‰mwJ mhlw 5, AMg 102Œ
2. sBu ikCu Gr hI mwih hY vfBwgI lIqw [ ‰vwr rwmklI, AMg 955Œ
3. PrIdw jµgwlu jµglu ikAw Bvih vix kµfw moVyih ]
vsI rbu ihAwlIAY jµglu ikAw FUFyih ] ‰slok PrId jI, AMg 1378Œ
4. kwhy ry bn Kojn jweI ] srb invwsI sdw Alypw qohI sµig smweI ]1]rhwau]
‰DnwsrI mhlw 9, AMg 684Œ
ienHW pRmwxW qoN is`D hY ik ihrdy iv`c vsdy vwihgurU ƒ gurbwxI dy d`Øsy hoey rsqy duAwrw
hI l`ØiBAw jw skdw hY [

bhuqu jnm Brmq qY hwirE; AsiQr miq nhI pweI ]


bhuqu jnm=jUnW iv`c Brmx kridAW qY=qUµ hwirE=Q`k igAw hYN pr Ajy q`k siQr rihx
$ $
$ vwlI AvsQw dI miq=isiKAw nh» pRwpq kIqI [ jYsw ik : $
$ $
$ kyqy ruK ibrK hm cIny kyqy psU aupwey ] $
$ $
$ kyqy nwg kulI mih Awey kyqy pMK aufwey ]2] ‰gauVI mhlw 1, AMg 156Œ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 631 \510| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mwns dyh pwie pd hir Bju; nwnk bwq bqweI ]3]3]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik qYƒ ieh bwq=isiKAw bqweI=d`s id`qI hY ik mnu`K dyhI
$
$ $
$ dI pd=pdvI ƒ pw krky hir=pRmySr dw Bju=Bjn-ismrn kr [ vw: hir=pRmySr dy nwm rUp $
$ $
$ pd=crnW ƒ BjnW kr ]3]3] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. mwns dyh bhuir nh pwvY kCU aupwau mukiq kw kru ry ] $
nwnk khq gwie krunw mY Bv swgr kY pwir auqru ry ]
‰gauVI mhlw 9. AMg 220Œ
2. BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ] goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ]
Avir kwj qyrY ikqY n kwm ] imlu swDsµgiq Bju kyvl nwm ]1]
‰Awsw mhlw 5, AMg 12Œ
3. gur syvw qy Bgiq kmweI ] qb ieh mwns dyhI pweI ]
ies dyhI kau ismrih dyv ] so dyhI Bju hir kI syv ]1]
Bjhu gouibMd BUil mq jwhu ] mwns jnm kw eyhI lwhu ]1]rhwau]
‰BYrau kbIr jI, AMg 1159Œ
mnu`Kw dyhI dI sPlqw leI Bjn-ismrn, syvw, praupkwr siqgurU jI ny drswieAw hY
ijnHW nwl mnu`Kw dyhI Dwrn kIqI hoeI sPlI huµdI hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \511| b>e 633

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 71 ‰AMg 633Œ $
soriT mhlw 9 ] jo nru duK mY duKu nhI mwnY ] suK snyhu Aru BY nhI jw
$ $
$ $
kY kµcn mwtI mwnY ]1]rhwau] nh inMidAw nh ausqiq jw kY loBu mohu AiBmwnw ]
$ $
$ $
hrK sog qy rhY inAwrau nwih mwn Apmwnw ]1] Awsw mnsw sgl iqAwgY jg
$ $
$ $
qy rhY inrwsw ] kwmu ¸oDu ijh prsY nwhin iqh Git bRhmu invwsw ]2] gur ikrpw
$ $
$ $
ijh nr kau kInI iqh ieh jugiq pCwnI ] nwnk lIn BieE goibMd isau ijau
pwnI sµig pwnI ]3]11]

soriT mhlw 9 ]
ieh muKvwk sRI gurU qyg bhwdr swihb jI dw soriT rwgxI iv`c AMg 633 ’qy AMØikq
hY ijs iv`c jIvn mukq purS dy lkSx kQn kIqy hn Aqy pihcwn krvweI hY [

jo nru; duK mY duKu nhI mwnY ]


jo=ijhVw nru=purS iksy duK dw qµg kIqw hoieAw duKI nh» huµdw AQvw duK iv`c duK
ƒ mihsUs nh» krdw [ duK suK iv`c sm AvsQw iv`c ivcrdw hY AYsy lKSxW vwly ƒ jIvn
mukq ikhw hY Aqy AYsy mhwpurS ƒ qiqkSw ibrqI vwlw igAwnI purS ikhw jWdw hY [

suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kµcn mwtI mwnY ]1]rhwau]


suK nwl ijs dw snyhu=ipAwr nhI Aqy iksy duSmx Awid dw BY=fr ijsdy mn iv`c
nh», im`tI Aqy sony ƒ brwbr mwnY=mMndw hY Bwv sony im`tI iv`c smwn idRStI hY ]1]rhwau]
jo purS duK ƒ brdwSq krn dw mwdw nh» rKdw, aus qoN suK vI brdwSq nh» hovygw [
du`K iv``c klpygw, doSI iksy hor ƒ Tihrweygw [ suK iv`c hµkwr krygw Aqy haumY iv`c Aw ky
suK ƒ pYdw krn vwlw Awpxy Awp ƒ mMnygw so AYsI ibrqI hmySW pRØBU imlwp qoN dUr rKdI
hY [ myl hmySW sm gux vwilAW dw hI mukµml mMØinAw hY [ do ivAkqIAW iv`c ie`Øko gux kMm
krdw hovy aus gux dy AwDwr ’qy aunHW dI eykqw sµBv hY [ jdoN gux iek ivAkqI iv`c hovy,
dUsry iv`c ies qoN ibprIq suBwv vwlw Aaugx hovy qW hoieAw myl BI qurµq tu`t jwvygw [ jo
pRØBU imlwp dw svwl hY, ibnW guxW qoN mukµml nh» ho skdw [ jYsw ik :
1. swJ krIjY guxh kyrI Coif Avgx clIAY ] ‰sUhI mhlw 1, AMg 766Œ
2. imilAY imilAw nw imlY imlY imilAw jy hoie ]
AMqr AwqmY jo imlY imilAw khIAY soie ]3] ‰AMg 791Œ
$ $
$ 3. Awsw, iest, aupwsnw, Kwn, pwn, pihrwn ] $
$ $
$ qulsI jw ky Kt imly soeI imilAw jwn ] ‰qulsI jIŒ $
$ $
$ ieQy ieh g`l vrnx Xog hY ik jo gux vwihgurU pRmySr iv`c smqw vwly hn ijMnI dyr $
$ $
$ q`k auh gux gurbwxI duAwrw vw-gurU i¸pw duAwrw vw-sµgiq dI ikrpw duAwrw mnu`K iv`c nh» $
$ $
$ Aw jWdy auqnI dyr pRmySr dw imlxw AsµBv hY Bwv kdy BI imlwp nh» ho skdw [ qy jIvn $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 633 \512| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ mukq purK iv`c pRØBU vwly gux jYsw ik KuSI gmI, duK suK, Bu`K ipAws, grIbI, AmIrI Awauxw $
$ $
$ jwxw, puMnI pwpI, vYrI imq®, Awpxw ibgwnw sB QwvW ’qy smwn id®StI hY [ $
$ $
$ ieh gux pUrn rUp iv`c pRmwqmw iv`c hn [ jdoN iksy sq purS iv`c ieh gux Aw jwx $
$ $
$ qW iPr pRmwqmw dw imlwp huµdw hY ausƒ hI iPr jIvn mukq kihMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. hrK sog duhhUµ qy mukqy ] sdw Ailpqu jog Aru jugqy ] $
$ $
‰gauVI mhlw 5, AMg 181Œ
2. hrK sog prsY ijh nwhin so mUriq hY dyvw ]1] ‰gauVI mhlw 9, AMg 220Œ
3. pRB kI AwigAw Awqm ihqwvY ] jIvn mukiq soaU khwvY ]
qYsw hrKu qYsw aus sogu ] sdw Anµdu qh nhI ibEgu ]
qYsw suvrnu qYsI ausu mwtI ] qYsw AMØimRqu qYsI ibKu KwtI ]
qYsw mwnu qYsw AiBmwnu ] qYsw rµku qYsw rwjwnu ]
jo vrqwey sweI jugiq ] nwnk Ehu purKu khIAY jIvn mukiq ]7]
‰gauVI mhlw 5, AMg 275Œ
4. hrKu sogu jw kY nhI vYrI mIq smwin ]
khu nwnku suin ry mnw mukiq qwih qY jwin ] ‰slok mhlw 9, AMg 1427Œ

ies AvsQw vwly pRØBU imlwpVy sqpurSW dw AnykW gRMQW iv`c ijkr hY ijvyN ik mhwrwjw
jnk qpdy qyl dy kVwhy iv`c iek l`q dw r`Kxw qy dUjI mhwrwxIAW dy koml h`QW iv`c koml
ijsm ƒ sprS kr rhI sI [ mhW irSI ibAws dy pu`qr suKdyv ƒ ieh jxwieAw sI ik rwxIAW
dI sprSqw nwl koeI ivSy suK AnuBv nh» ho irhw qy aubldy qyl dI sprSqw nwl sVn
dw duK nh» ho irhw ikauNik mhwrwjy dI sm AvsQw sI [ iesy qrHW BweI idAwly dw aubldI
dyg iv`c bYTxw, BweI mqI dws dw Awry nwl cIirAw jwxw, BweI qwrU isMG dw KoprI luhwauxw,
BweI mnI isMG dw bMd-bMd ktwauxw, bMdw isMG bhwdru dw jµbUrW nwl mws quVvwauxw, BweI
subyg isMG Swhbwj isMG dw crKVI ’qy cVHnw, swihbjwidAW dw nIhW iv`c KVH ky gofy ig`Øty
GVvwauxw Awid is`K ieiqhws dy pMØinAW iv`c sm AvsQw ƒ pRgtwauNdw hY [

nh inMØidAw nh ausqiq jw kY; loBu mohu AiBmwnw ]


jw kY=ijs purS dy ihrdy iv`c nw iksy dI dvYS iv`c Aw ky inµidAw, nw hI iksy dy,
pRym iv`c Aw ky ausqiq=byloVI vifAweI, nw pdwrQ pRwpq krn dw loB, nw sbµDIAW dw moh,
$ $
$ AigAwn dI iK`c Aqy nw hI AiBmwnu=hµkwr hY [ iksy dI inMdw krn leI JUT bolxw pYNdw hY $
$ $
$ ikauNik JUT boly ibnW inMdw sµpUrn nh» huµdI [ qy iksy dI ausqiq krn leI vI JUT bolxw $
$ $
$ pYNdw hY [ ijQy vI JUT dI vrqoN kIqI geI auQy hI jIv dy isr pwp dw Bwr cVH jWdw hY ies $
$ $
$ leI inMdw iv`c Axhoey Aaugx jW suxy suxwey doS Awropxy pYNdy hn qy ausqiq iv`c Axhoey $
$ $
$
$ gux pRgt krn leI JUT dw shwrw lYxw pYNdw hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \513| b>e 633

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. kbIrw jhw igAwnu qh Drmu hY jhw JUTu qh pwpu ] $
$ $
$ jhw loBu qh kwlu hY jhw iKmw qh Awip ]155] ‰slok kbIr jI, AMg 1372Œ $
$ $
$ ausqiq krnI hovy qW kyvl vwihgurU dI hI krnI hY [ $
$ $
$ $
$ 2. ausqiq krhu sdw pRB Apny ijin pUrI kl rwKI ] $
$
$ ‰soriT mhlw 5, AMg 622Œ $$
inMdw krnI hovy qW gurmiq dw ieh AnoKw Fµg hY ik AwpxI kro [ jYsw ik :
1. kbIr sB qy hm bury hm qij Blo sBu koie ]
ijin AYsw kir bUiJAw mIqu hmwrw soie ]7] ‰slok kbIr jI, AMg 1364Œ

2. 1. hau AprwDI gunhgwru hau bymuK mMdw [


2. coru Xwru juAwir hau pr Gir johµdw [
3. inMdku dustu hrwmKoru Tgu dys Tgµdw [
4. kwm ¸oD md loBu mohu Ahµkwr krµdw [
5. ibswsGwqI AikrqGx mY ko nw rKMdw [
6. ismir murIdw FwFIAw siqgur bKsµdw ]21]36] ‰BweI gurdws jIŒ

AwpxI inMdw krn nwl hµkwr dUr huµdw hY [ gurmuK inMdw ausqiq qoN inrlyp rihMdy hn [
auh inMdw jW ausqiq krn vwly iv`c sm id®stI rKdy hn [ jYsw ik :
1. ausqiq inMdw ey sm jw kY loBu mohu Puin qYsw ]2]
‰gauVI mhlw 9, AMg 220Œ
2. ausqiq inMdw doaU iqAwgY KojY pdu inrbwnw ]
jn nwnk iehu Kylu kTnu hY iknhUµ gurmuiK jwnw ]
‰gauVI mhlw 9, AMg 219Œ

hrK sog qy rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw ]1]


jo hrK=KuSI sog=gmI qoN inAwrau=inrwlw rihMdw hY, auh mwn=pRBqw, siqkwr,
Apmwnw=inrwdr, iq®skwr qoN aupr auT ky jIA irhw hY ]1] jYsw ik :
hrK Anµq sog nhI bIAw ] so Gru guir nwnk kau dIAw ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 186Œ
$ $
$ $
$ swKI BweI iBKwrI jI dI— $
$ $
$ $
$ gujrwq dy rihx vwlw BweI iBKwrI nwm dw iek is`K gurU Arjnu swihb jI dI sµgq $
$ $
$ iv`ØcoN hrK sog iv`c sm AvsQw pRwpq krky Awpxy pirvwr iv`c Drm ikrq krdw hoieAw $
$ $
$ ieauN inrlyp sI ijvyN kml pwxI iv`c rihMdw hoieAw pwxI qoN inrlyp rihMdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 633 \514| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. jYsy jl mih kmlu inrwlmu murgweI nY swxy ]
$
$ $
$ ‰rwmklI mhlw 1, AMg 938Œ $
$
$
$ 2. ijau jl mih kmlu Ailpqo vrqY iqau ivcy igrh audwsu ]
$
$ $
$
$ ‰vwr rwmklI mhlw 3, AMg 949Œ $
$
$ iesdI pRp`k AvsQw ƒ gurU Arjn swihb jI smJdy sn ijs qoN Awm lok Axjwx sn [
$
$ $
$ iek idn gurmuK nwmy is`K ny gurU Arjn swihb jI ƒ sm AvsQw jIvn mukq bRhm igAwnI $
dy l`Cx pu`Cy qW siqgurU jI ny gujrwq iv`c BweI iBKwrI kol ByijAw [ jdoN ieh guris`K AMØimRqsr
qoN BweI swihb dy invws AsQwn ’qy phuµicAw qW BweI iBKwrI dy Gr aus vyly b`cy dw ivAwh
riKAw hoieAw sI [ jdoN gurmuK nwmy is`K ny gurU jI dy koloN Awauxw d`ØisAw qW BweI iBKwrI
ny byh`d ipAwr siqkwr kIqw [ pu`qr dy ivAwh dI Anµq sm`gRI ‰du`D pwxI Ckwaux qoN bwAdŒ
idKwaux leI qury [ gihxy vsqr pkvwn Anyk pRkwr dI smgRI idKweI [ AKIr ivc imrqk
sm`gRI dyK ky BweI gurmuK ny pu`ØiCAw ik imrqk sm`gRI kwhdy leI hY [ qW BweI iBKwrI ny jvwb
id`qw “hr cIz dy pRgt hox dw iek insicq smw hY [ aus qoN pihlW pRgt krnw mirAwdw
qoN ault hY [ smW Awaux qoN Awp jI ƒ Kud pqw l`g jwvygw [” BweI gurmuK dyK ky bhuq hYrwn
hoieAw pr cu`p irhw [ insicq smyN qy BweI swihb pu`qr ƒ ivAwh ky Gr Awey, ausy rwq Acwnk
pyt iv`c sUl hox dy kwrn BweI swihb dy pu`qr dI mOq ho geI [ ivAwh Aqy imrqk kwj krn
iv`c koeI AMqr idKweI nh» sI idMdw [ BweI gurmuK bhuq hYrwn sI [ AMqm sµskwr krn qoN
auprµq iv`c BweI iBKwrI ƒ svwl kIqw ik jy Awp ƒ pqw sI ik myry pu`qr ny mr jwxw hY
qW SwdI ikauN kIqI ? jy SwdI krnI sI qW gurU swihb qoN lµbI AwXU ikauN nh» mMgI ? qW BweI
swihb dw au~qr sI ik ieh donoN g`lW Bwxw mMnx vwly igAwnvwn gurisK ƒ soBw nh» idMdIAW [
jy mYN Aijhw krdw qW myrI AvsQw Aqy isKI ƒ klµk l`g jWdw ! ieh sux ky BweI gurmuK
ny ikhw, “Dµn gurU qy Dµn gurU dy is`K hn [”

Awsw mnsw sgl iqAwgY; jg qy rhY inrwsw ]


pdwrQW dy imlx dI qWG ƒ Awsw kihMdy hn, mnsw nwm bu`DI dw hY Bwv sgl=swry
pdwrQW dI ie`Cw vwlI bu`DI ƒ iqAwg ky, jg qy=sµswr qoN inrwsw=auprwm Bwv bYrwgI ho
ky rhy [

kwmu ¸oDu ijh prsY nwhin; iqh Git bRhmu invwsw ]2]
ijsƒ kwmu=ivSy dI niKD vwSnw Aqy ¸oDu=AMqSkrn dI qIKx (qmogux) ibrqI Awid
$ ivkwr prsY=sprS nwihn=nh» krdy iqh=iqs dy Git=ihrdy iv`c bRhmu=ivAwpk vwihgurU $
$ pRmySr dw invwsw=vsxw ho jWdw hY ]2] $
$ $
$ $
$
$ gur ikrpw ijh nr kau kInI; iqh ieh jugiq pCwnI ] $
$
$ $
$
$ ijs guris`K dy auqy gurU ny bKiSS kIqI hY ausny ieh aupr d`sI jugqI ƒ pCwixAw hY, $
$
$ ijs jugqI duAwrw :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \515| b>e 633

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk lIn BieE goibMd isau ijau; pwnI sµig pwnI ]3]11]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik ijvyN pwxI sµig=nwl pwxI iml ky iek rUp ho jWdw hY
$
$ $
$ Bwv pwxI iv`c pwxI lIn ho jWdw hY iesy qrHW auh jigAwsU vw-sm idRSt vwlw mhWpurS $
$ $
$ go=bydW krky ibMd=jwnxy Xog vwihgurU iv`c lIn ho jWdw hY ]3]11] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ijau jl mih jlu Awie Ktwnw ] iqau joqI sµig joiq smwnw ] $
‰gauVI mhlw 5, AMg 278Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 635 \516| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 72 ‰Awid AMg 635Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 1 iqqukI ] Awsw mnsw bµDnI BweI krm Drm bµDkwrI ] pwip $
$
$
$ puMØin jgu jwieAw BweI ibnsY nwmu ivswrI ] ieh mwieAw jig mohxI BweI krm $
$
$
$ sBy vykwrI ]1] suix pMifq krmw kwrI ] ijqu krmu suKu aUpjY BweI su Awqm qqu $
$
$ bIcwrI ]rhwau] swsqu bydu bkY KVo BweI krm krhu sµswrI ] pwKMif mYlu n cUkeI $
BweI AMqir mYlu ivkwrI ] ien ibiD fUbI mwkurI BweI aUNfI isr kY BwrI ]2] durmiq
GxI ivgUqI BweI dUjY Bwie KuAweI ] ibnu siqgur nwmu n pweIAY BweI ibnu nwmY
Brmu n jweI ] siqguru syvy qw suKu pwey BweI Awvxu jwxu rhweI ]3] swcu shju
gur qy aUpjY BweI mnu inrmlu swic smweI ] guru syvy so bUJY BweI gur ibnu mgu
n pweI ] ijsu AMqir loBu ik krm kmwvY BweI kUVu boil ibKu KweI ]4] pMifq dhI
ivloeIAY BweI ivchu inklY qQu ] jlu mQIAY jlu dyKIAY BweI iehu jgu eyhw vQu ]
gur ibnu Brim ivgUcIAY BweI Git Git dyau AlKu ]5] iehu jgu qwgo sUq ko BweI
dh ids bwDo mwie ] ibnu gur gwiT n CUteI BweI Qwky krm kmwie ] iehu jgu
Brim BulwieAw BweI khxw ikCU n jwie ]6] gur imilAY Bau min vsY BweI BY
mrxw scu lyKu ] mjnu dwnu cµigAweIAw BweI drgh nwmu ivsyKu ] guru AMksu ijin
nwmu idRVwieAw BweI min visAw cUkw ByKu ]7] iehu qnu hwtu srwP ko BweI vKru
nwmu Apwru ] iehu vKru vwpwrI so idRVY BweI gur sbid kry vIcwru ] Dnu vwpwrI
nwnkw BweI myil kry vwpwru ]8]2]

soriT mhlw 1 iqqukI ]


ieh AMØimRq bcn jgq gurU swihb sRI gurU nwnk dyv jI dw soriT rwgxI iv`c aucwrn
kIqw hoieAw hY [ iqqukI=iek pd iv`c iqMn qukW hox aus ƒ iqqukI ikhw jWdw hY [

Awsw mnsw bµDnI BweI; krm Drm bµDkwrI ]


ies quk iv`c ‘BweI’ sµboDn rUp Sbd hY hy BweI Bwv jigAwsU ! sµswr iv`c Awsw=ie`Cw,
mnsw=bu`DI Bwv bu`DI dI ie`Cw pdwrQW dI nW pRwpqI smyN jo klpnw AMqSkrn iv`c bxI hovy
AQvw AMqSkrn dI pdwrQW iv`c iK`c hovy aus ƒ Awsw kihMdy hn mnsw=bu`DI dI AijhI ie`Cw
jIv ƒ bµDnI=bµn lYx vwlI hY Aqy krm Drm bµDkwrI=bµnHwaux vwly hn [ siqgurU jI jIv
$ ƒ pey hoey Kqrnwk bµDnW qoN jwxU krwauNdy hoey swvDwn krdy hn [ hy is`Kw ! jo cIj bµDn rUp $
$ hovy aus nwl ihq nh» krIdw [ Awsw, mnsw swry bµDn rUp hn [ $
$ $
$ $
$
$ pwip puMin jgu jwieAw BweI; ibnsY nwmu ivswrI ] $
$
$ $
$ sµswr iv`c do mhwn SkqIAW jo sµswr ƒ pYdw krky clw rhIAW hn [ iek dw nwm pwp $
$ $
$ qy dUjI dw nwm puMn hY [ pwp dUSq krm Bwv byd SwSqr, gurbwxI qoN ault nIc krm, puMn $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \517| b>e 635

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ cµgy krm Bwv byd SwSqr, gurbwxI dy Anuswr krm krnw puMn dI pRIBwSw iv`c AwauNdw hY [ $
$ ijs krm iv`c dUsry dw Blw hovy aus ƒ puMn qy ijs iv`c dUjy dw burw hovy aus ƒ pwp krm $
$ $
$
$ ikhw jWdw hY [ ijqnIAW vI sµswr dy jIvW kol dyhW hn, kIVI qoN lY ky hwQI q`k, jIv qoN $
$
$
$ lY ky bRhmw q`k, caurwsIh l`K jUnW dIAW jo dyhW hn ieh pwp puMn dw sµimlq rUp hY [ isrP $
$
$
$ ieqnw Prk hY ik iksy dyh iv`c puMn nXUn ‰G`tŒ qy pwp izAwdw qy iksy dyh iv`c pwp inXUn $
$
$ qy puMn izAwdw ieQoN q`k ik dyv dyhI ijs ƒ puMn rUp ikhw hY [ aus ivc vI ieqnw Byd hY $
ik dyv dyhI ivc puMn AiDk qy pwp G`t hn [ iesy leI dyviqAW ƒ BI puMn krm Pl Anyk
pRkwr dy suK pwp krm dw Pl duK imldw hY [ pwp Aqy puMn ny jg=jIv-jwieAw=pYdw kIqy
hn [ sB jIv nwm ƒ ivswrI=Bulw ky aumr ƒ ibnsY=ivSyS krky nws kr rhy hn [ jYsw ik :
kwieAw AMdir pwpu puMnu duie BweI ] duhI imil kY isRsit aupweI ]
‰mwJ mhlw 3, AMg 126Œ

ieh mwieAw jig mohxI BweI; krm sBy vykwrI ]1]


jig=sµswr iv`c sB dy moh lYx vwlI ieh mwieAw hY [ mwieAw dy pRBwv krky ieh jIv
ivkwr rUp krmW ƒ krdy hn ]1] jYsw ik :
mwieAw AYsI mohnI BweI ] jyqy jIA qyqy fhkweI ]1]rhwau]
‰BYrau bwxI kbIr jI AMg 1160Œ

suix pMifq; krmw kwrI ]


hux krm jwl iv`c Psy pMfq ƒ ijsny hmySW lokW ƒ krm kWf iv`c PswieAw ausƒ
aupdyS idMdy hn ik hy krmW dy kwrI=krn vwly pMfq ! qUµ suxnw kr ! qYƒ ieh cwhIdw hY
ik kwrI=AOSDI rUp jo krm hn auhnW krmW ƒ krnw kr [

ijqu krmu suKu aUpjY BweI; su Awqm qqu bIcwrI ]rhwau]


hy jigAwsU ! ijnHW krmW dy krn nwl suK aUpjY=pYdw huµdw hY su=aus Awqmw dy q`q isDWq,
ivcwr rUp krm ƒ krnw kr ]1]rhwau]

swsqu bydu bkY KVo BweI; krm krhu sµswrI ]


hy BweI, jigAwsU ! qUµ KVo=KVH krky AQvw itk krky SwSqrW qy bydW ƒ bkY=aucwrdw
hYN Aqy krm sµswrI krdw hYN Bwv ik sµswr iv`c pRivrq hox vwly krmW ƒ krdw hYN [ jy qYƒ
$ sµswr qoN qrn dI ie`Cw hY qW sµswrI (sµs+ArI) sµs=sµisAW dw ArI=duSmx sµisAW ƒ nws $
$ krn vwlw jo igAwn hY aus ƒ pRwpq krn dw krm kr [ $
$ $
$ $
$
$ pwKMif mYlu n cUkeI BweI; AMqir mYlu ivkwrI ] $
$
$ $
$
$ pKM f krm dw inKyD krdy hoey dsdy hn ik hy BweI ! pwKMØif idKwvw rUp krm krn nwl $
$
$ rwg dvYS rUp mYl dUr nh» huµdI [ pKMf krn nwl ihrdy ƒ ivkwrW rUp mYl lgdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 635 \518| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ien ibiD fUbI mwkurI BweI; aUNfI isr kY BwrI ]2]
$ $
$ $
$ $
$ ieh jIv rUp iesqrI sµswr smuMdr iv`c ies pRkwr fu`b rhI hY ijvyN mwkurI=m`kVI
$
$ $
$ DwnW iv`ØcoN jIvW ƒ Kw ky jwly pswr ky aufdI hY auh QoVHw ijhw aUNfI=au~f ky isr kY BwrI= $
$ $
$ isr dy BwrI hox nwl if`g pYNdI hY qy DwnW dy pwxI iv`c fu`b jWdI hY [ iesy qrHW jIv rUp $
$ $
$ m`kVI skwm krmw ƒ krky svrgW iv`c jWdI hY auQoN skwm krmW dw Pl Bog ky pwpW dw $
$ $
Bwr vD jwx kwrn sµswr smuMdr iv`c if`g pYNdI hY [ AQvw mwqw dy audr iv`c isr dy Bwr
if`g pYNdI hY [

durmiq GxI ivgUqI BweI; dUjY Bwie KuAweI ]


hy BweI, jigAwsU ! durmiq=KotI m`q krky GxI=bhuqI isRStI ivgUqI=Krwb ho rhI hY qy
dUjY Bwie=dYÍq BwA krky pRmySr ƒ KuAweI=Bul rhI hY [

ibnu siqgur nwmu n pweIAY BweI; ibnu nwmY Brmu n jweI ]


hy BweI ! siqgurU qoN ibnW nwm dI pRwpqI nh» ho skdI; nwm qoN ibnW igAwn nh» huµdw
qy igAwn qoN ibnW Brm n jweI=jWdw nh» hY [

siqguru syvy qw suKu pwey BweI; Awvxu jwxu rhweI ]3]


hy jigAwsU ! siqgurU dI syvw kr qW qUµ SWqI rUp suK pRwpq kryNgw [ inSkwm syvw qoN
AMqSkrn dI suDI hovygI [ SuD AMqSkrn iv`c nwm dw vwsw hovygw [ nwm qoN igAwn dI pRwpqI
ho jwvygI qy Awauxw jwxw rih jwvygw ]3]

swcu shju gur qy aUpjY BweI; mnu inrmlu swic smweI ]


hy BweI ! gurW dI b^iSS nwl jdoN swcu=s`cw shju=igAwn, aUpjY=pYdw huµdw hY qW mn
inrml=Su`D huµdw hY [ jdoN mn Su`D hoieAw qW s`c srUp vwihgurU iv`c smweI=ABydqw ho jWdI hY [

guru syvy so bUJY BweI; gur ibnu mgu n pweI ]


hy BweI ! jo gurU ƒ syvdw hY auhI purS vwihgurU ƒ bUJY=jwxdw hY [ gurU qoN ibnW pRmySr
dI pRwpqI dw mgu=mwrg n=nh» pweI=pRwpq huµdw [

$
ijsu AMqir loBu ik krm kmwvY BweI; $
$
$ kUVu boil ibKu KweI ]4] $
$
$
$ hy ipAwry ! ijs ivAkqI dy ihrdy iv`c pdwrQW dI pRwpqI dw lwlc hY auh sRySt krmW $
$
$ ƒ ikvyN kr skdw hY ? Bwv nh» kr skdw [ auh kUVu=JUT bolx rUp zihr ƒ KWdw hY Awm $
$ $
$ krky sµswr iv`c do qrHW dI zihr pRis`D hY [ iek kOVI, iek im`TI, JUT im`TI zihr hY [ ¸oD $
$ $
$ kOVI zihr hY [ donoN iksm dI zihr ny zihr dw kµm krnw hI huµdw hY ]4] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \519| b>e 635

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pMifq dhI ivloeIAY BweI; ivchu inklY qQu ]
$ $
$ $
$ $
$ hy ipAwry ! jykr dh» ƒ ivloeIAY=irVkIey qW ivchu=ivcoN qQu=m`Kx inkldw hY ies
$
$ $
$ g`l ƒ pMØifq=ivdvwn smJdy hn [ $
$ $
$ $
jlu mQIAY jlu dyKIAY BweI; iehu jgu eyhw vQu ]
$ $
$ $
$ $
jykr jlu=pwxI mQIAY=irVkIey qW bhuq dyr irVkx qoN BI pwxI hI njr Awvygw, m`Kx
nh» [ iesy pRkwr hy pMfq ! inSkwm krmW rUp du`D AQvw aupwSnw rUp dh» ƒ irVkIey qW
igAwn rUp m`Kx inkldw hY [ jy skwm krmW rUpI jl ƒ mQIAY=irVkIey qW sµswrk suK rUp
jl hI dyKx iv`c AwauNdw hY [ iehu jgu=ieh sµswr eyhw=ies jl rUp vQu=vsqU dI inAweI
hY ijs qrHW jl iv`ØcoN m`Kx nh» inkldw iesy qrHW sµswrk pdwrQW iv`ØcoN pRØBU pRwpqI nh»
huµdI [

gur ibnu Brim ivgUcIAY BweI; Git Git dyau AlKu ]5]
hy ipAwry is`K ! auh pRmySr jo AlKu=mn bwxI dI lKqw qoN pry hY qy jo mn bwxI duAwrw
jwixAw nh» jWdw auh dyau=pRkwS rUp pRmwqmw qW Git Git iv`c hY pr gurU qoN ibnW pRwpqI
nh» huµdI [ ies leI jIv Brm iv`c pY ky ivgucIAY=ivSyS krky guAwc igAw hY AQvw K`jl
KuAwr ho irhw hY ]5]

iehu jgu qwgo sUq ko BweI; dh ids bwDo mwie ]


hy ipAwry guris`K ! ieh swrw sµswr sUq dy k`cy Dwgy vWg hY [ dsoN idSW au~qr, d`Kx, pUrb,
p`Cm, eIswn, nYrq, Agn, vwXvI, pqwl, AkwS iv`c mwieAw dI vwSnw rUp k`cy Dwgy nwl
bµinHAw hY [ k`cw Dwgw ies leI ikhw hY ik iesƒ t`utdy dyr nh» l`gdI [

ibnu gur gwiT n CUteI BweI; Qwky krm kmwie ]


gurW qoN ibnW aUc-nIc, vrn-AwSrm Awid dI gwiT=gµF nh» CUteI=CutdI kmwie=bhuq
swry jIv gurW qoN ibnW skwm krmW ƒ kmwie=kmw ky Qwky=Q`k gey hn [

iehu jgu Brim BulwieAw BweI; khxw ikCU n jwie ]6]


hy BweI ! ieh swrw sµswr Brm dw BulwieAw hoieAw hY [ pRmwqmw dI lIlHw bVI Ascrj $
$
$ hY [ kI khIey ? kuJ ikhw nh» jWdw ]6] $
$ $
$ $
$
$ gur imilAY Bau min vsY BweI; BY mrxw scu lyKu ] $
$
$ $
$ hy BweI ! jdoN gurU pRwpq hovy qW gurU imlwp qoN pRmySr dw Bau=fr mn iv`c vsY=invws $
$
$
$ krdw hY [ s`cy lyKW duAwrw vwihgurU dw BY=fr Dwr ky jIvq Bwv qoN mry Bwv hµgqw rihq hovy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 635 \520| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mjnu dwnu cMigAweIAw BweI; drgh nwmu ivsyKu ]
$ $
$ $
$ $
$ hy ipAwry ! cwhy ikqny BI qIrQW ’qy mjnu=ieSnwn kr lvy ikqny BI dwn dyxw kry qy
$
$ $
$ lok idKwvy vwsqy ikqnIAW cµigAweIAW BI kr lvy pr pRymSr dI drgwh iv`c pRmySr dy $
$ $
$ nwm dI ivsyKu=ivSySqw hY Bwv swry swDnW iv`ØcoN pRmySr dy nwm dI pRDwnqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ puMn dwn jp qp jyqy sB aUpir nwmu ] $
hir hir rsnw jo jpY iqsu pUrn kwmu ]3] ‰Awsw mhlw 5, AMg 401Œ

guru AMksu ijin nwmu idRVwieAw BweI; min visAw cUkw ByKu ]7]
hy ipAwry ! ijnHW ƒ siqgurW ny nwm id®VwieAw=id®Vwauxy rUp AMksu=kuµfw mwirAw hY AQvw
aupdyS rUp kuµfw mwirAw hY aunHW dw mn rUp hwQI vsIkwr hoieAw hY [ ijs dw mn vs ho igAw
º aus dw pRq`K ByK Dwrnw cUkw=dUr ho igAw º [ auh ByKDwrI nh» bxdw AQvw jUnW rUpI ByK
Dwrn qoN cUkw=dUr ho igAw [

iehu qnu hwtu srwP ko; BweI vKru nwmu Apwru ]


hy ipAwry ! ieh jo gurW dw qnu=srIr hY iehI SrwP dI h`tI hY iqs h`t iv`c pRmySr dw
nwm rUp Apwru=pwrwvwr qoN rihq vKru=saudw hY [

iehu vKru vwpwrI so idRVY BweI; gur sbid kry vIcwru ]


hy ipAwry ! ies nwm rUp vKru=sOdy ƒ auhI jigAwsU rUp vpwrI id®VY=p`kw krdw hY jo gurW
dy aupdyS dw vIcwr krdw hY [

Dnu vwpwrI nwnkw BweI; myil kry vwpwru ]8]2]


siqgurU jI PurmwauNdy hn ik hy ipAwry ! vwpwrI=vpwr dy krwaux vwly gurU swihb jI
Dµnqw jog hn jo pRmySr nwl myil=mylx dw vpwr krwauNdy hn [ jYsw ik :
jYsw siqguru suxIdw qYso hI mY fITu ]
ivCuiVAw myly pRØBU hir drgh kw bsITu ] ‰rwmklI kI vwr mhlw 5, AMg 957Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \521| b>e 637

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 73 ‰Awid AMg 637Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 3 Gru 1 iqqukI < siqgur pRswid ] Bgqw dI sdw qU rKdw $
$
$
$ hir jIau Duir qU rKdw AwieAw ] pRihlwd jn quDu rwiK ley hir jIau hrxwKsu $
$
$
$ mwir pcwieAw ] gurmuKw no prqIiq hY hir jIau mnmuK Brim BulwieAw ]1] hir $
$
jI eyh qyrI vifAweI ] Bgqw kI pYj rKu qU suAwmI Bgq qyrI srxweI ]rhwau]
$ $

Bgqw no jmu joih n swkY kwlu n nyVY jweI ] kyvl rwm nwmu min visAw nwmy
hI mukiq pweI ] iriD isiD sB Bgqw crxI lwgI gur kY shij suBweI ]2] mnmuKw
no prqIiq n AwvI AMqir loB suAwau ] gurmuiK ihrdY sbdu n ByidE hir nwim
n lwgw Bwau ] kUV kpt pwju lih jwsI mnmuK PIkw Alwau ]3] Bgqw ivic Awip
vrqdw pRB jI BgqI hU qU jwqw ] mwieAw moh sB lok hY qyrI qU eyko purKu ibDwqw ]
haumY mwir mnsw mnih smwxI gur kY sbid pCwqw ]4] AicMq kµm krih pRB iqn
ky ijn hir kw nwmu ipAwrw ] gur prswid sdw min visAw siB kwj svwrxhwrw ]
Enw kI rIs kry su ivgucY ijn hir pRBu hY rKvwrw ]5] ibnu siqgur syvy iknY
n pwieAw mnmuiK Bauik muey ibllweI ] Awvih jwvih Taur n pwvih duK mih
duiK smweI ] gurmuiK hovY su AMimRqu pIvY shjy swic smweI ]6] ibnu siqgur syvy
jnmu n CofY jy Anyk krm krY AiDkweI ] vyd pVih qY vwd vKwxih ibnu hir
piq gvweI ] scw siqguru swcI ijsu bwxI Bij CUtih gur srxweI ]7] ijn hir
min visAw sy dir swcy dir swcY sicAwrw ] Enw dI soBw juig juig hoeI koie
n mytxhwrw ] nwnk iqn kY sd bilhwrY ijn hir rwiKAw auir Dwrw ]8]1]

soriT mhlw 3 Gru 1 iqqukI < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq vcn gurU Amrdws mhwrwj jI dw soriT rwgxI iv`c aucwrn kIqw 637
AMg ’qy AMØikq hY ijs iv`c pRmySr qy pRmySr dy sµqW BgqW dy ipAwr sbµD dI ivAwiKAw BgqW
dw ivsvwS, pRmySr dy r`ØiKAw krn dI g`l sp`St kIqI hoeI hY [ pihlW mMgl aucwrn kIqw
hY [ cOhW mMglW iv`ØcoN ieh vsqU inrdySk mMgl hY [ vsqU inrdySk mMgl auh huµdw hY ijs iv`c
pRmwqmw dy inrgux qy srgux dw inrxw hovy [
$ $
$ 1=AduqI, ¡=srb dw pRkwS rUp, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp, pRswid=Anµd srUp [ $
$ $
$ $
$
$ Bgqw dI sdw qU rKdw hir jIau; Duir qU rKdw AwieAw ] $
$
$ $
$ Bgqw=bhu vcn iv`c sµqW dw vwck hY [ Bgq iek vcn pd iv`c BY+gq=BY dw gq=nws $
$ $
$ hoxw iek rUhwnIAq pdvI hY pRmySr dI BgqI iv`c BY qoN rihq hox dw gux hox kwrn BgqI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 637 \522| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krn vwlw BY rihq ho jWdw hY vw: Bgq-syvk pRymI, pRIq pRwiex, aupwSk dw nwm Bgq hY [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ inrBau jpY sgl Bau imtY ] ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 293Œ $
$ $
$ $
$ hy vwihgurU jI ! BgqI krn vwilAW dI qUµ sdw hI pYj=ie`zq Duir=mu`F qoN hI rKdw AwieAw $
$ $
$ hYN [ jYsw ik :— $
pRihlwd jn quDu rwiK ley hir jIau; hrxwKsu mwir pcwieAw ]
hy hir=vwihgurU jIau ! quDu=qus» pRihlwd jn=Bgq ƒ hrxwKs dy julm qoN bcw ilAw
qy hrnwKs ƒ mwr krky pcwieAw=nws kr id`qw [ jYsw ik :
1. hrxwKsu ly nKhu ibDwsw ] dYq sµGwry ibnu Bgiq AiBAwsw ]6]
‰gauVI mhlw 1, AMg 224Œ
2. hir jugu jugu Bgq aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ]
hrxwKsu dustu hir mwirAw pRhlwdu qrwieAw ]
‰Awsw mhlw 4, AMg 451Œ
3. hrxwKsu nKI ibdwirAw pRhlwdu lIAw aubwir ]4]
‰BYrau mhlw 3, AMg 1133Œ
4. pRB QµB qy inksy kY ibsQwr ]
hrxwKsu CyidE nK ibdwr ]4]
kih kbIr ko lKY n pwr ]
pRhlwd auDwry Aink bwr ]5]4] ‰bsµqu kbIr jI, AMg 1194Œ

5. QµmHu pwiV prgitAw nrisMG rUp AnUp Anwid ]


bymuK pkiV pCwiVAnu sµq shweI Awid jugwid ]
‰BweI gurdws vwr 10, pauVI 2Œ

gurmuKw no prqIiq hY hir jIau mnmuK Brim BulwieAw ]1]


hy hir=vwihgurU jI ! gurmuKW ƒ Awp auqy ieh prqIiq=Borsw hY ik Awp sdw r`ØiKAw krdy
ho pr mnmuKW ƒ Brm iv`c BulwieAw hY

hir jI eyh qyrI vifAweI ]


$ $
$ hy vwihgurU jI ! ieh Awp jI dI vifAweI hY [ $
$ $
Bgqw kI pYj rKu qU suAwmI Bgq qyrI srxweI ] rhwau ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ Bgq Awp jI dI srn iv`c Awey hn ies krky hy suAwmI=mwlk qUµ BgqW dI pYj=iejq $
$ $
$ dw rKu=rKvwlw bxdw hYN [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \523| b>e 637

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Bgqw no jmu joih n swkY kwlu n nyVY jweI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ BgqW ƒ jmu joih=dyK BI nh» swkY=skdw blik kwl jo swry sµswr dw AMq krn $
$ $
$ vwlw hY auh aunHW dy nyVy vI nh» jWdw ikauNik BgqI qoN aunHW ƒ Amr jIvn pRwpq hoieAw $
$ $
$ hY [ $
$ $
kyvl rwm nwmu min visAw nwmy hI mukiq pweI ]
$ $

BgqW dy min=ihrdy iv`c kyvl rwm=rmy hoey pRmySr dy nwm dw hI vwsw hoieAw hY [ nwm
dI SkqI duAwrw hI BgqW ny mukiq=bµDn rihq pdvI pweI=pRwpq kIqI hY [

iriD isiD sB Bgqw crxI lwgI gur kY shij suBweI ]2]


shij=suqy hI gurW dy aupdyS iv`c suBweI=su+BweI=sRySt pRym krn nwl irDIAW isDIAW
sB BgqW dy crnW ƒ l`gIAW rihMdIAW hn [

mnmuKw no prqIiq n AwvI AMqir loB suAwau ]


mnmuK ivAkqIAW ƒ gurW dy au~qy ivSvwS nh» AwauNdw [ aunHW dy ihrdy dy AMdr qW kyvl
loB dw hI suAwau=pRXojn hY [

gurmuiK ihrdY sbdu n ByidE hir nwim n lwgw Bwau ]


ikauNik aunHW ny gurW duAwry ihrdy iv`c gur aupdys ƒ “n ByidE”=jwixAw nhI Aqy nw
hI aunHW dw hir=vwihgurU nwm iv`c Bwau=pRym l`gw hY [

kUV kpt pwju lih jwsI mnmuK PIkw Alwau ]3]


PIkw=¸oD vwlw bcn jo pRym rs qoN ibnW iP`kw huµdw hY [ mnmuK hmySW hI AYsy bcnW ƒ
Alwau=Alwpdy Bwv kQn krdy hn nwm qoN ibnW ijhVy hor jwp jpdy hn aunHW dy mn dw
kpt=Cl, kUV=JUT dw pwju=pKMf swrw lih jwvygw Bwv pRgt ho jwvygw [

Bgqw ivic Awip vrqdw pRB jI BgqI hU qU jwqw ]


hy pRØBU jI ! qUµ Awp Bgq jnW iv`c vrq irhw hYN, BgqW ny BgqI krky qU=qYƒ jwqw=
$ $
$ jwixAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ mwieAw moh sB lok hY qyrI qU eyko purKu ibDwqw ] $
$
$ $
$ hy vwihgurU ! qyrI mwieAw dw moh swry lokW ivc hY, qUµ ieko hI swry purKW dy krmW dw $
$ $
$ Pl dyx vwlw hYN [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b> e 637 \524| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
haumY mwir mnsw mnih smwxI gur kY sbid pCwqw ]4]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijnHW ny haumY=hµgqw mmqw mwir=nws kIqI hY aunHW dI mnsw=vwSnw mnih=mn dy iv`c $
$ hI smwxI=smw geI Bwv nws ho geI [ vwSnw nws hoeI qoN gurU dy aupdyS duAwrw Awpxy Awp $
$ $
$ ƒ pCwqw=pCwx ilAw Bwv srUp dI lKqw kr leI [ $
$ $
$ $
$
AicMq kMm krih pRB iqn ky ijn hir kw nwmu ipAwrw ] $

ijnHW BgqW ƒ hir=pRmySr dw nwm ipAwrw l`gw hY aunHW dy kµm pRB=mwlk AicMq=Acwnk
hI Awpxy Awp pUry kr idMdy hn [

gur prswid sdw min visAw siB kwj svwrxhwrw ]


gurU dI prswid=ikrpw duAwrw sdw hI pRmySr mn iv`c visAw jo sB dy kwj svwrxhwrw=
sµpUrn krn vwlw hY [

Enw kI rIs kry su ivgucY ijn hir pRBu hY rKvwrw ]5]


ijn=ijnHW sµqW BgqW dI hir=pRmySr pRBu=mwlk rKvwrw=riKAw krn vwlw hoieAw hY,
aunHW dI jo rIs=brwbrI kry su=auh ivgucY=KuAwr huµdw hY [

ibnu siqgur syvy iknY n pwieAw mnmuiK Bauik muey ibllweI ]


siqgurU dI syvw kIqy qoN ibnW iksy ny BI vwihgurU pRmySr ƒ pwieAw=pRwpq nh» kIqw,
mnmuiK=jo mn dy AwKy l`gx vwly hn auh ibllweI=ivrlwp krdy hoey, ku`ØiqAW dI qrHW
Bauik=Baukdy hoey muey=mr gey hn [

Awvih jwvih Taur n pwvih duK mih duiK smweI ]


auh hmySW dI Awvih—jµmdy, jwvih=mrdy Taur=itkwxw nh» pRwpq krdy AQvw srUp
rUp itkwxy ƒ pRwpq nh» krdy [ auh purS duK hI duK ivc smweI=smwauNdy hn Bwv aunHW ƒ
duK hI duK pRwpq huµdw hY [

gurmuiK hovY su AMimRqu pIvY shjy swic smweI ]6]


jo gurmuiK=muKI gurW dy snmuK ho ky nwm AMØimRq ƒ pINdw hY ausdI bu`DI suqy isD hI swic=pRØBU
$ dy s`Øcy nwm iv`c smw jWdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. AMØimRqu hir kw nwmu hY ijqu pIqY iqK jwie ] $
$ $
$ nwnk gurmuiK ijn@ pIAw iqn bhuiV n lwgI Awie ]1] $
$ ‰vwr mlwr mhlw 3, AMg 1283Œ
$
$ $
$ $
$ 2. AMØimRØqu pI Amrw pdu hoey gur kY sbid rsu qwhw hy ]7] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1056Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \525| b>e 637

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ibnu siqgur syvy jnmu n CofY jy Anyk krm krY AiDkweI ]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI dI syvw kIqy qoN ibnW BwvyN AiDkweI=bhuq v`fy-2 krm kry qW BI jIv ies
$
$ $
$ jnm mrn qoN nh» Cutygw [ $
$ $
$ $
$
$ vyd pVih qY vwd vKwxih ibnu hir piq gvweI ] $
$
$ $
iek vydW dy pwTk vydW ƒ pVH ky vwd=JgiVAW ƒ vKwxih=kQn krdy hn aunHW ny
hir=vwihgurU dy nwm qoN ibnW AwpxI piq=ie`jq gvw leI hY [ jYsw ik :
1. byd purwn pVy kw ikAw gunu Kr cµdn js Bwrw ]
rwm nwm kI giq nhI jwnI kYsy auqris pwrw ]1] ‰mwrU kbIr jI AMg 1103Œ
2. byd kqyb isimRiq siB swsq ien@ piVAw mukiq n hoeI ]
eyku AKru jo gurmuiK jwpY iqs kI inrml soeI ]3] ‰sUhI mhlw 5, AMg 747Œ

scw siqguru swcI ijsu bwxI Bij CUtih gur srxweI ]7]
jo siqgurU s`cw hY ijs dI bwxI BI s`cI hY aus gurU dI Srn iv`c B`j ky pvy qW
CUtih=Cutkwrw huµdw hY [

ijn hir min visAw sy dir swcy dir swcY sicAwrw ]


ijnHW dy mn iv`c hrI vwihgurU visAw=itikAw hY sy=auh purS sqsµg dr iv`c s`cy hn
Aqy auhI pRlok dy s`cy dr iv`c sicAwr hoey hn [

Enw dI soBw juig juig hoeI koie n mytxhwrw ]


Enw dI soBw=js vifAweI jugW jugµqrW iv`c hoeI hY aunHW dI soBw ƒ koeI vI inMdk
inMdw krky mytx vwlw nh» hY [ jYsw ik :
jo hir dwsn kI ausqiq hY sw hir kI vifAweI ]
hir AwpxI vifAweI BwvdI jn kw jYkwru krweI ]
‰vwr soriT mhlw 4, AMg 652Œ

nwnk iqn kY sd bilhwrY ijn hir rwiKAw auir Dwrw ]8]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN aunHW qoN sdw hI bilhwr=kurbwn jWdw hW ijnHW ny
$ hir=vwihgurU dy nwm ƒ auir=ihrdy iv`c Dwrw=Dwrn krky r`ØiKAw hoieAw hY [ $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 639 \526| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 74 ‰Awid AMg 639Œ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 Gru 1 AstpdIAw < siqgur pRswid ] sBu jgu ijnih $
$
$
$ aupwieAw BweI krx kwrx smrQu ] jIau ipMfu ijin swijAw BweI dy kir ApxI $
$
$
$ vQu ] ikin khIAY ikau dyKIAY BweI krqw eyku AkQu ] guru goivMdu slwhIAY BweI $
$
ijs qy jwpY qQu ]1] myry mn jpIAY hir Bgvµqw ] nwm dwnu dyie jn Apny dUK
$ $

drd kw hµqw ]rhwau] jw kY Gir sBu ikCu hY BweI nau iniD Bry Bµfwr ] iqs kI
kImiq nw pvY BweI aUcw Agm Apwr ] jIA jµq pRiqpwldw BweI inq inq krdw
swr ] siqguru pUrw BytIAY BweI sbid imlwvxhwr ]2] scy crx sryvIAih BweI
BRØmu Bau hovY nwsu ] imil sµq sBw mnu mWjIAY BweI hir kY nwim invwsu ] imtY AMØDyrw
AigAwnqw BweI kml hovY prgwsu ] gur bcnI suKu aUpjY BweI siB Pl siqgur
pwis ]3] myrw qyrw CofIAY BweI hoeIAY sB kI DUir ] Git Git bRhmu pswirAw BweI
pyKY suxY hjUir ] ijqu idin ivsrY pwrbRhmu BweI iqqu idin mrIAY JUir ] krn krwvn
smrQo BweI srb klw BrpUir ]4] pRym pdwrQu nwmu hY BweI mwieAw moh ibnwsu ]
iqsu BwvY qw myil ley BweI ihrdY nwm invwsu ] gurmuiK kmlu pRgwsIAY BweI irdY
hovY prgwsu ] pRgtu BieAw prqwpu pRB BweI mauilAw Driq Akwsu ]5] guir pUrY
sµqoiKAw BweI Aihinis lwgw Bwau ] rsnw rwmu rvY sdw BweI swcw swdu suAwau ]
krnI suix suix jIivAw BweI inhclu pwieAw Qwau ] ijsu prqIiq n AwveI BweI
so jIAVw jil jwau ]6] bhu gux myry swihbY BweI hau iqs kY bil jwau ] Ehu
inrguxIAwry pwldw BweI dyie inQwvy Qwau ] irjku sµbwhy swis swis BweI gUVw jw
kw nwau ] ijsu guru swcw BytIAY BweI pUrw iqsu krmwau ]7] iqsu ibnu GVI n jIvIAY
BweI srb klw BrpUir ] swis igrwis n ivsrY BweI pyKau sdw hjUir ] swDU sµig
imlwieAw BweI srb rihAw BrpUir ] ijnw pRIiq n lgIAw BweI sy inq inq mrdy
JUir ]8] AMcil lwie qrwieAw BweI Baujlu duKu sµswru ] kir ikrpw ndir
inhwilAw BweI kIqonu AMgu Apwru ] mnu qnu sIqlu hoieAw BweI Bojnu nwm ADwru ]
nwnk iqsu srxwgqI BweI ij iklibK kwtxhwru ]9]1]

$
$ soriT mhlw 5 Gru 1 AstpdIAw < siqguru pRswid ] $
$
$ $
$ ieh mhWvwk sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj dw soriT rwgxI dy pihly sur qwl iv`c $
$ $
$ sRI gurU gRµQ swihb dy AMg 639 ’qy AMØikq hY [ A`T pdW vwly Sbd hox krky AstpdIAw iliKAw $
$ $
$ hY pihlW vsqU inrdyS mMgl krdy hn :—< siqgurU pRswid=1. Adu`qI, ¡=srb dw pRkwSk, $
$ $
$ siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \527| b>e 639

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
sBu jgu ijnih aupwieAw BweI krx kwrx smrQu ]
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! ijs vwihgurU ny ieh swrw jgq pYdw kIqw hY auh mwieAw rUp kwrn Aqy sµswr
$
$ $
$ rUp kwrj dy krn ƒ smrQ hY [ $
$ $
$ $
jIau ipMfu ijin swijAw BweI dy kir ApxI vQu ]
$ $
$ $
$ $
ijs ny AwpxI cyqn s`qw rUp vQ vsqU ƒ dy krky jIv ƒ Aqy ipMf=srIr ƒ swjxw
kIqw hY [

ikin khIAY ikau dyKIAY BweI krqw eyku AkQu ]


hy BweI ! jo iek krqw purK AkQu=kQn qoN rihq hY ausƒ iks qrHW khIAY=kQn krIey
Aqy iks pRkwr dyKIAY=dyKxw krIey ? jYsw ik:
AkQY kw ikAw kQIAY BweI cwlau sdw rjweI ] ‰soriT mhlw 1, AMg 635Œ
ieh pRSn jigAwsU v`loN hY ies dw au~qr :—

guru goivMdu slwhIAY BweI ijs qy jwpY qQu ]1]


hy BweI ! gurU dI is`ØiKAw duAwry go=bydW krky ivMdu=jwnxy Xog pRmySr ƒ slwhIAY=slwhxw
krIey ijs qoN qQu=isDWq rUp pRmwqmw jwpY=jwixAw jWdw hY [

myry mn jpIAY hir Bgvµqw ]


hy myry mn ! hir=vwihgurU Bgvwn ƒ jpxw cwhIdw hY ]

nwm dwnu dyie jn Apny dUK drd kw hµqw ]rhwau]


jo Awpxy syvkW ƒ nwm dw dwn idMdw hY AQvw dwn vjoN nwm idMdw hY [ jµmx mrn dy
duK Aqy eIrKw dy drd dw hµqw=nws krn vwlw hY [ nwm auhI pRwpq krdw hY ijs ’qy vwihgurU
rihmq krky dwn vjoN b^iSS kr dyvy [ jYsw ik :
1. ijs no nwm dwnu kry so pwey gur sbdI mylwiedw ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1062Œ
2. nwm dwnu guir pUrY dIE mY eyho AwDwrI ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 401Œ

$ 3. nwm dwnu nwnk vifAweI qyirAw sµq jnw ryxwrI ] $


$ ‰rwmklI mhlw 5, AMg 916Œ $
$ $
$ $
$
$ jw kY Gir sBu ikCu hY BweI nau iniD Bry Bµfwr ] $
$
$ $
$ hy BweI ! ijs vwihgurU dy Gr iv`c sB qrHW dy pdwrQ hn Aqy nauN inDIAW dy Bµfwry $
$ $
$ Bry hoey hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 639 \528| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
iqs kI kImiq nw pvY BweI aUc w Agm Apwr ]
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! aus pRØBU dI pRwpqI rUp kImq nh» pweI jw skdI auh Apwr=pwrwvwr qoN rihq $
$
$
$ A+gm=KOP qoN rihq Aqy sB qoN aUcw Apwr=byAMq guxW vwlw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mY pyiKE rI aUcw mohnu sB qy aUcw ] ‰dyvgµDwrI mhlw 5, AMg 534Œ $
$ $
$
jIA jµq pRiqpwldw BweI inq inq krdw swr ]
$

hy BweI ! auh swry jµq=sUKm Aqy jIA=AsQUl jIvW dy pRiq=qweIN pwldw hY Aqy inq
inq=hmySW-hmySW swr=sµBwl krdw hY [

siqguru pUrw BytIAY BweI sbid imlwvxhwr ]2]


hy BweI ! pUirAW siqgurW ƒ BytIAY=imlxw cwhIdw hY jo sbid=bRhm dy nwl imlwaux
vwly hn [

scy crx sryvIAih BweI BRØmu Bau hovY nwsu ]


hy BweI ! s`cy gurU dy crnW dI syvw krIey qW pMj iksm dw Brm Aqy s`q iksm dw fr
nws ho jWdw hY [

imil sµq sBw mnu mWjIAY BweI hir kY nwim invwsu ]


hy BweI ! sµq=SWq Awqmw mhWpurSW dI sBw=sµgq iv`c aunHW dy aupdyS duAwrw mn ƒ
mWjxw krIey qW hir=vwihgurU dy nwm iv`c invws huµdw hY [

imtY AMØDyrw AigAwnqw BweI kml hovY prgwsu ]


hy BweI ! igAwn rUp sUrj dy cVHn krky iek qW AigAwnqw rUp AMDyrw dUr ho jWdw hY;
dUsrw ihrdw rUp kml prgwsu=iKV jWdw hY Bwv Anµddwiek AvsQw pRwpq ho jWdI hY [

gur bcnI suKu aUpjY BweI siB Pl siqgur pwis ]3]


hy BweI ! gurW dy bcnI=bcn aupdyS krky suK aUpjY=pYdw huµdw hY ikauNik swry Pl siqgurU
jI dy pws hn [ siqgurU swirAW PlW dw mwlk hY [
$
$ myrw qyrw CofIAY BweI hoeIAY sB kI DUir ] $
$
$ $
$ hy BweI ! pdwrQW dw moh Bwv ieh Bwvnw ik ieh vsqU myrI hY Aqy AYsI dvYS Bwvnw $
$ $
$ ieh vsqU qyrI hY ieh BI iek Kotw suBwv hY [ ijsƒ myr qyr vwlw suBwA ikhw jWdw hY [ $
$ $
$ siqgurU hukm krdy hn ik myr qyr vwly suBwA ƒ C`f ky swirAW dI crn DUV hoeIey Bwv $
$ $
$ inmrqw DwrIey [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \529| b>e 639

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Git Git bRhmu pswirAw BweI pyKY suxY hjUir ]
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! Git Git=ihrdy-2 iv`c AQvw swrI jgHW bRhm ny Awpxy Awp ƒ pswirAw=
$
$ $
$ ivAwpk kIqw hoieAw hY hjUir=nyVy ho ky hr ie`k dy krqbW ƒ pyKY=vyKdw hY Aqy sB dIAW $
$ $
$ g`lW ƒ suxY=suxdw hY [ $
$ $
$ $
$
ijqu idin ivsrY pwrbRhmu BweI iqqu idin mrIAY JUir ] $

hy BweI ! AYsw pwrbRhm pRmySr ijqu=ijs idn ivsrY=Bu`l jWdw hY aus idn JUir-JUir ky
mrnw huµdw hY [

krn krwvn smrQo BweI srb klw BrpUir ]4]


hy BweI ! auh pRmwqmw swry kwrjW ƒ krwaux dy smrQ hY Aqy srb SkqIAW nwl BrpUr hY [

pRym pdwrQu nwmu hY BweI mwieAw moh ibnwsu ]


hy BweI ! pRym pdwrQ swry nwmu=pRis`D hY ijs pRym krky mwieAw dw moh ibnwsu=ivSyS krky
nws huµdw hY [

iqsu BwvY qw myil ley BweI ihrdY nwm invwsu ]


hy BweI ! jykr jigAwsU dw pRym iqs vwihgurU ƒ Bw jwvy qW pRmySr jigAwsU dy ihrdy
iv`c nwm dw vwsw krky Awpxy nwl joV lYNdw hY [

gurmuiK kmlu pRgwsIAY BweI irdY hovY prgwsu ]


ijs vkq siqgurU duAwrw prgwsu=igAwn hovy qW ihrdw rUpI kml prgwsIAY=iKV
jWdw hY [

pRgtu BieAw prqwpu pRB BweI mauilAw Driq Akwsu ]5]


hy BweI ! pRØBU dw prqwpu=qyj swry pRgtu=prq`K ho irhw hY DrqI-AkwS iv`c BI mauilAw=
iml irhw hY AQvw ijsdI s`qw duAwrw DrqI Akws mauilAw=pRPulq ho rhy hn [

guir pUrY sµqoiKAw BweI Aihinis lwgw Bwau ]


$ hy BweI ! ijsƒ pUry siqgurW ny sµqoiKAw=sµqoK id`qw hY ausdw idn rwq pRØBU nwl Bwau=pRym $
$ l`ØigAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ rsnw rwmu rvY sdw BweI swcw swdu suAwau ] $
$
$ $
$ hy BweI ! jo jIv rsnw nwl iek rs sdw hI rwmu=rmy hoey pRmySr ƒ rvY=aucwrn krdw $
$ $
$ hY ausƒ swcw swdu=s`cy Anµd dw suAwau=lwB hoieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 639 \530| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
krnI suix suix jIivAw BweI inhclu pwieAw Qwau ]
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! ijsny inscy rUpI kµnW duAwrw nwm sux sux ky Awqimk jIvn jIauxw kIqw
$
$ $
$ ausny Awpxy srUp rUpI inhcl QW ƒ pRwpq kr ilAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ ijsu prqIiq n AwveI BweI so jIAVw jil jwau ]6] $
$
$ $
hy BweI ! ijsƒ prqIiq=Brosw nh» AwauNdw auh jIAVw=jIv lok pRlok iv`c jil
jwau=sV jWdw Bwv duK pRwpq krdw hY [ AQvw ies lok iv`c ivkwrW dI A`g iv`c Aqy
pRlok iv`c dojk dI A`g ivc sVdw hY [

bhu gux myry swihbY BweI hau iqs kY bil jwau ]


hy BweI ! myry swihbY=mwlk iv`c byAMq gux hn mYN aus qoN bilhwr=kurbwn jWdw hW [

Ehu inrguxIAwry pwldw BweI dyie inQwvy Qwau ]


hy BweI ! auh pRmySr inrguxAwry=guxW qoN hIixAW dI pwlxw krdw hY Aqy inQwivAW
ƒ QW idMdw hY [ AQvw SuB guxW qoN hIxy jIvW ƒ aupdys rUp p`lw PVw krky Awpxy srUp iv`c
inQwivAW ƒ QW idMdw hY [

irjku sµbwhy swis swis BweI gUVw jw kw nwau ]


hy BweI ! auh pRmySr sBnW ƒ hryk suAws suAws iv`c irjk phuµcw irhw hY ijsdw nwm
gUVHw Anµd dyx vwlw hY [

ijsu guru swcw BytIAY BweI pUrw iqsu krmwau ]7]


hy BweI ! ijsƒ s`cw gurU BytIAY=imldw hY iqsƒ pUry krmwau=BwgW vwlw smJxw kro [

iqsu ibnu GVI n jIvIAY BweI srb klw BrpUir ]


hy BweI ! auh pRmySr srb klW swrIAW SkqIAW krky BrpUir=lbw lb pUrn hY [ iqs pRØBU
qoN ibnW iek GVI vI nh» jIivAw jWdw [

swis igrwis n ivsrY BweI pyKau sdw hjUir ]


$ hy BweI ! AMdr bwhr suAws AwauNidAW jWidAW pRmwqmw swƒ ivsrdw nh» sdw hI ausƒ $
$ hjUir=nyVy dyKdy hW [ $
$ $
$ $
$
$ swDU sµig imlwieAw BweI srb rihAw BrpUir ] $
$
$ $
$ hy BweI ! jo pRmwqmw swrI jgHw ’qy prIpUrn ho irhw hY aus nwl swDU=gurU dI sµgq ny $
$ $
$ imlwieAw=imlwauxw kIqw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \531| b>e 639

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ijnw pRIiq n lgIAw BweI sy inq inq mrdy JUir ]8]
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! ijnHW jIvW dI aus pRmySr nwl pRIqI nh» l`gI, auh inq inq=inqwpRqI sdw
$
$ $
$ hI JUir=Jur Bwv duKI ho ky mrdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ AMcil lwie qrwieAw BweI Baujlu duKu sµswru ] $
$
$ $
hy BweI ! aus pRmySr ny mYƒ Awpxy nwm rUp p`ly nwl lw krky duK rUp sµswr smuMdr qoN
qrwauxw kIqw hY [

kir ikrpw ndir inhwilAw BweI kIqonu AMgu Apwru ]


hy BweI ! aus Apwru=pwrwvwr qoN rihq vwihgurU ny myry v`l ikrpw id®StI krky
inhwilAw=dyKxw kIqw Aqy myrw p`K kIqw hY [

mnu qnu sIqlu hoieAw BweI Bojnu nwm ADwru ]


hy BweI ! jdoN aus vwihgurU ny nwm rUp Bojn dw ADwru=Awsrw id`qw qW myrw mn Aqy
qn sIql=SWqI ƒ pRwpq hoieAw [

nwnk iqsu srxwgqI BweI ij iklibK kwtxhwru ]9]1]


siqguru jI Purmwn krdy hn ik hy BweI ! mYN iqs pRmySr dI srn+AwgqI=srn iv`c AwieAw
hW jo iklibK=inscy krky jihr vrgy swry pwpW dy kwtxhwru=k`tx vwlw hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw [ vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 641 \532| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 75 ‰Awid AMg 641Œ
$
$ $
$ $
$
$ soriT mhlw 5 Gru 2 AstpdIAw < siqgur pRswid ] pwTu piVE Aru $
$
$
$ bydu bIcwirE invil BuAMgm swDy ] pMc jnw isau sµgu n CutikE AiDk AhµbuiD $
$
$
$ bwDy ]1] ipAwry ien ibiD imlxu n jweI mY kIey krm Anykw ] hwir pirE suAwmI $
$
$ kY duAwrY dIjY buiD ibbykw ]rhwau] moin BieE kr pwqI rihE ngn iPirE bn $
mwhI ] qt qIrQ sB DrqI BRimE duibDw CutkY nwhI ]2] mn kwmnw qIrQ jwie
bisE isir krvq Drwey ] mn kI mYlu n auqrY ieh ibiD jy lK jqn krwey ]3]
kink kwimnI hYvr gYvr bhu ibiD dwnu dwqwrw ] AMn bsq® BUim bhu Arpy nh
imlIAY hir duAwrw ]4] pUjw Arcw bµdn fµfauq Ktu krmw rqu rhqw ] hau hau
krq bµDn mih pirAw nh imlIAY ieh jugqw ]5] jog isD Awsx caurwsIh ey
BI kir kir rihAw ] vfI Awrjw iPir iPir jnmY hir isau sµgu n gihAw ]6]
rwj lIlw rwjn kI rcnw kirAw hukmu APwrw ] syj sohnI cµdnu coAw nrk Gor
kw duAwrw ]7] hir kIriq swDsµgiq hY isir krmn kY krmw ] khu nwnk iqsu
BieE prwpiq ijsu purb ilKy kw lhnw ]8] qyro syvku ieh rµig mwqw ] BieE
i¸pwlu dIn duK Bµjnu hir hir kIrqin iehu mnu rwqw ]rhwau dUjw]1]3]

soriT mhlw 5 Gru 2 AstpdIAW < siqgur pRswid ]


ieh muKvwk sRI gurU Arjn dyv mhwrwj jI dw aucwrn kIqw hoieAw soriT rwgxI iv`c
sRI gurU gRµQ swihb jI dy AMg 641 ’qy AMkq hY [ siqgurU jI Gru 2=rwg dy dUsry sur qwl
iv`c AstpdIAw=A`T pidAW vwlw Sbd aucwrn qoN pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [
1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp, pRswid=Anµd srUp [
ies Sbd iv`c prmwqmw dy hr js kIrqn BgqI ibnW hor sB krmW dI inKyDqw kIqI
hY Aqy iSromxI krm hr js ƒ kQn kIqw hY [

pwTu piVE Aru bydu bIcwirE; invil BuAMgm swDy ]


ienHW jIvW ny ivAwkrx Awid pwT ƒ piVHAw hY Aru=Aqy vydW ƒ bIcwirE=GoiKAw hY
$ Aqy jog swDnw duAwrw invil=inaulI DoqI Awid krmW ¹ kr ky BuAMgm=kuµflnI nwVI ¹ $
$ swDy=soDxw kIqw º [ $
$ $
$ inaulI krm ieh do qrHW dw huµdw hY : $
$ $
$ 1. iek qW nyqI DoqI=ijs dI pRi¸Aw ies pRkwr hY [ nyqI=nyq, hT jog dI iek pRikirAw $
$ $
$ iek igT lµmw sUq dw forw brIk Aqy koml lY ky pRwxW dy bl nwl n`k iv`c cVHw ky ausdw $
$ $
$ isrw muK iv`c dI k`Fxw dovyN isry fory dy PV ky n`k Aqy kµT dI sPweI krnI ies ikirAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \533| b>e 641

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dw nwm nyqI hY [ DoqI—sµsi¸q=Doiq=jo gRµQW Anuswr ie`k Xog dI ikirAw ijs dI ivAwiKAw $
$ $
$ ieh hY [ do auNgl cOVw Aqy A`T d`s h`Q lµmw k`pVw ig`lw krky pwxI dI shwieqw nwl inglxw $
$ $
$ Ar QoVHw icr Tihr ky bwhr k`Fxw ies qrHW krn nwl AMqVI dI mYl dUr huµdI hY [ hT jog $
$ $
$ dy AiBAwsI Doiq vrqdy hn Aqy imhdw swP huµdw hY [ KwlI pyt mYl rihq jog AiBAwsIAW $
$ $
$ ny pRxwXwm iv`c shwiek mMØinAw hY [ $
$ $
2. sµsi¸q iv`c nOil=is`ØDy bYT ky moFy inhuVw ky pyt ƒ s`ØijauN K`Øby qy K`ØibauN s`jy BuAwauxw [
jYsw ik :
“inaulI krm BuieAMgm BwTI ]” ‰mwrU mhlw 1, AMg 1043Œ
inaulI krm krny Kt c`krW vwlI BuAMgm nwVI ƒ B`TI bxwauxw [ jYsw ik :
inaulI krm krY bhu Awsn ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 265Œ

BuAMgm swDy=nwVI ƒ swDnw kIqw, ieh hT jog ikirAw iv`c mn nh» swiDAw igAw [
mnu inrmlu nhI dsvY duAwr ] ‰bsµqu mhlw 3, AMg 1169Œ
ies ƒ BuAMgmw nwVI ies leI ikhw jWdw hY BuXµg=nwm s`p dw huµdw hY s`p dI qrHW vl
mwr ky mUl AsQwn qoN rIVH dI h`fI dy nwl-nwl dsvyN duAwr ƒ jWdI hY [ Cy AsQwnW ’qy Cy
iksm dy c`kr Pu`lW dI qrHW ijs ny bxwey hoey hn [ jog pRi¸Aw iv`c ies ƒ swDn dy qrIky
id`qy hoey hn jo ivAwiKAw dy vDx dy BY krky nh» ilKy; ieQy ieh hI kwPI hY ik BuAMgmw
nwVI ƒ swD ky dsm duAwr BI pRwx Tihrwey pr mn iv`c pMj pRkwr dy iviSAW dI mYl ijauN
dI iqauN rhI [ ijhVy lok kyvl vydW dw pwT Aqy ivAwkrx ivcwrn vwly sn Aml kIqy
qoN ibnW pVHnw ivcwrnw iksy ArQ nh» auhnW dy leI gurbwxI iv`c AnykW QwvW ’qy AYsI
ikirAw ƒ KMfn kIqw hY [ jYsw ik :
byd purwn pVy kw ikAw gunu Kr cµdn js Bwrw ]
rwm nwm kI giq nhI jwnI kYsy auqris pwrw ] ‰mwrU bwxI kbIr jI, AMg 1103Œ
jy pwTk ny kyvl mwieAw dy mnorQ leI hI pwT kIqw hY BwvyN byd dw pwT hY BwvyN gurbwxI
dw jy nwm nh» jwixAw qW ies dw gurmiq isDWq iv`c KMfn hY [ jYsw ik :
1. byd pVih hir nwmu n bUJih ]
mwieAw kwrix piV piV lUJih ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1050Œ
2. byd pVih piV bwdu vKwxih ]
$ $
$ Gt mih bRhmu iqsu sbid n pCwxih ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1058Œ $
$ $
$ 3. ikAw pVIAY ikAw gunIAY ] $
$ $
$ ikAw byd purwnW sunIAY ] $
$ $
$ pVy suny ikAw hoeI ] $
$ $
$
$ jau shj n imilE soeI ]1] ‰soriT bwxI kbIr jI, AMg 655Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b> e 641 \534| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ so ieQy byd pwT AOr hT pRi¸Aw swDn vwilAW ƒ pu`ØiCAw hY ik iehnW dw kI lwB hY jdoN ik :
$
$ $
$ $
$
$ pMc jnw isau sµgu n CutikE; AiDk AhµbuiD bwDy ]1] $
$
$ $
$ pMc=pMj ivSy AMdr jnw=jxy Bwv pYdw kIqy hoey hn qW aunHW isau=nwl sµgu=swQ n $
$ $
$ CutikE=nh» CuitAw blik jIv AiDk=bhuq hI AhµbuiD=hµgqw vwlI buD hox krky bwDy=bµn@y $
$ $
$ gey hn ]1] $

ipAwry ien ibiD imlxu n jweI; mY kIey krm Anykw ]


mY=mmqw dy vs ho ky ienHW jIvW ny AnykW hI Pokt krm kIqy pr ies ibiD=jugqI krky
ipAwry pRmwqmw ƒ imlxw nh» pwieAw jWdw [ AQvw ienHW krmW krky imlxw nh» hovygw [
pRSn :—pRmwqmw dw imlwp iks pRkwr hovy ?
au~qr :—ies pRkwr bynqI kry qW prmwqmw dw imlwp huµdw º [

hwir pirE suAwmI kY duAwrY; dIjY buiD ibbykw ]rhwau]


hy suAwmI=mwlk vwihgurU ! mYN swry Pokt krmW qoN hwr ky Awp jI dy sqsµg rUp
duAwrY=drvwjy ’qy pirE=ipAw hW; Awp i¸pw krky (ibb+iek) ibb=do qoN iek Bwv jIv bRhm
dy iek hox vwlI buiD=buDI dIjY=dyxw kro ]rhwau]

moin BieE kr pwqI rihE; ngn iPirE bn mwhI ]


Pokt krm dw iqAwg drswauNdy hoey PurmwauNdy hn ik jubwn bµd kr leI qy mn boldw
irhw [ Aijhy mon dw KMfn hY; ieh idKwvy dw krm krdw hoieAw ijQy bolx dw iqAwg kIqw
auQy swry brqnW dw iqAwg krky kr=h`QW ƒ pwqI=pwqr bxw ky aus iv`c Bojn Ckdw irhw [
ngn=ngn ho ky bnW iv`c iPirE=iPrdw irhw [ bolx dw iqAwg kIqw, bsqrW dw iqAwg
qy brqnW dw iqAwg kIqw pr mn dy ivkwrW dw iqAwg nh» kIqw ies leI gurmiq ny iehnW
krmW dw KMfn kIqw hY [

qt qIrQ sB DrqI B®imE; duibDw CutkY nwhI ]2]


BwvyN qIrQW dy qt=iknwirAW ’qy BwvyN swrI pRQvI pr B®imE=iPrdw irhw, ieh krm krn
dy nwl (duibDw=auh hwlq jdoN ie`Øko hI mn do rwhW ’qy Aw jwvy doibDw, do ibDW, do rIqW,
do Fµg ijs vIcwr iv`c ie`k s`q dI AMs Aqy dUjw JUT dw ih`sw Aw jwvy AOr inrnw nw ho
$ sky ik s`q kI hY qy As`q kI hY, ausƒ duibDw kihMdy hn [) CutkY nwhI=duibDw vloN ienHW idKwvy $
$ dy krmW krky Cutkwrw nh» huµdw ]2] $
$ $
$ $
$
$ mn kwmnw qIrQ jwie bisE; isir krvq Drwey ] $
$
$ $
$ Bwvy N ko e I isr ’qy krvq=Awrw Drwie=Drw ky icrw lvy , Bwvy N mn dIAW kwmnW Anu s wr $
$ $
$ qIrQW ’qy jw krky bisE=v`s kry [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \535| b>e 641

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ArQwq krvq ‰not :—ieh pwT krv`q aucwrn krnw hYŒ krvq=sµsi¸q iv`c krp`qr
$
$ $
$ sµgXw= Awrw l`kVI cIrn dw ie`k dµdydwr sµd [ dUsrw ArQ purwxy smyN kwSI Aqy prwg iv`c $
$ $
$ iek Awrw sI ijs dy hyTW mukq pwaux leI AnykW lok k`t mrdy sn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ArD srIru ktweIAY isir krvqu Drwie ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 62Œ $
$ $
$ ieh sB lwlcI bRwhmx dw PYlwieAw krm jwl ijs iv`c mnuKqw dw Gwx hoieAw ieh $
$ $
kurIqI AMgryjI rwj vyly sdw leI bµd kIqI geI jdoN ieh pqw c`ØilAw ik mrn vwilAW
iv`c koeI vI bRwhmx nh», swry hI hor jwqW dy lok hn [
so ies krm krn nwl BI

mn kI mYlu n auqrY ieh ibiD; jy lK jqn krwey ]3]


ies qrHW dy l`KW jy=jykr jqn=aupwA krn nwl BI mn ƒ l`gI hoeI rwg dvYS dI
mYl nh» auqrdI ]3]
mn kwmnw dw Bwv mnIkrn qIrQ BI sµprdweI ivcwrDwrw iv`c mMØinAw hY [ ieh qIrQ
nYimKX bn iv`c hY ies dI bwbq kihMdy hn ik prsn vwly dI swrI kwmnw pUrI huµdI hY [
iek iesy nwm vwlw qIrQ ‘kulU’ dy ielwky iv`c BUµqr ipVW qoN 12 koh d`Kx v`l ƒ ‘pwrbqI’
ndI dy kµFy auqy BI hY [

kink kwimnI hYvr gYvr; bhu ibiD dwnu dwqwrw ]


BwvyN kink=sonw, kwimnI=iesqrI, sony dy gihixAw smyq BwvyN iesqrI dwn kr dyvy [
jYsw ik :
ArpY nwir sIgwr smyiq ] ‰goNf bwxI rivdws jI AMg 875Œ
hY=GoVy vr=srySt Bwv srySt GoVy, gY=hwQI, vr=srySt Bwv srySt hwQI ies qrHW bhu
ibiD=bhuq pRkwr dy dwn ƒ dwqwr=dyx vwlw bx bYTy [

AMn bsq® BUim bhu Arpy; nh imlIAY hir duAwrw ]4]


AMn=Anwj, bsq®=k`pVy BUim=jmIn bhu=bhuq iksm dy Arpy=Arpnw Bwv dyxw kry [
ieqny iksm dw dwn krn nwl BI hrI pRmySr vwihgurU dw duAwrw=drvwzw Bwv igAwn nh»
imldw AQvw ienHW krmW duAwrw vwihgurU nh» imldw ]4]
$
$ pUjw Arcw bµdn fµfauq; Ktu krmw rqu rhqw ] $
$
$ $
$ BwvyN Arcw=mUrqI dw pUjn kry AQvw pUjw BI kry Arcw=cµdn dw iCVkw kry cwhy fµfauq $
$ $
$ bµdnw kry Bwv fµfy vq lµmw pY ky bµdn=nmskwr kry [ BwvyN Kt-Cy krmW=krm kry [ Cy krm $
$ $
$ ieh hn :—1. pVHnw 2. pVHwauxw 3. j`g krnw 4. j`g krwauxw 5. dwn dyxw 6. dwn lYxw, $
$ $
$ bRwhmx dy inq krm ieh hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 641 \536| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. hom 2. sµiDAw 3. jpu 4. ieSnwn 5. AiQq pUjw 6. Arcn [ $
$ $
$ hom, sµiDAw, jpu, Snwn pMcm pUj AiQq ] $
$ $
$ dyv Arcn hY Kstmo, Ktih krm ieh inq ] ‰sm ArQ koSŒ $
$ $
$ ienHW Kt=Cy krmW nwl rqu=pRIqI krn iv`c qdwkwr hoieAw rhy; ies jugqI nwl BI $
$ $
$ pRmwqmw nh» imldw [ $
$ $
hau hau krq bµDn mih pirAw;
nh imlIAY ieh jugqw ]5]
hau hau=mYN mYN krdw hoieAw Bwv iehnW krmW dI hµgqw krdw hoieAw jµmx mrn dy
bµDn ivc pirAw=pY igAw [ ies jugqI krky BI vwihgurU nh» imldw ]5]

jog isD Awsx caurwsIh; ey BI kir kir rihAw ]


jog isDI vwsqy cOrwsI pRkwr dy jo Awsx hn cwhy iehnW ƒ BI vwr-vwr krdw irhw [

vfI Awrjw iPir iPir jnmY; hir isau sMgu n gihAw ]6]
jog dy bl krky v`fI aumr BI kr leI pr hir=vwihgurU dw sµgu=sµbµD nw gRihx kIqw [
ies krky iPir iPir=vwr-vwr jµmdw qy mrdw irhw ]6]

rwj lIlw rwjn kI rcnw; kirAw hukmu APwrw ]


rwijAW dI rcnw=TwT bwT Bwv rjo gux sm`grI dI rcnw krky bxw ky bYTxw kry;
rwj lIlw=rwj kOqk iSkwr Awid Kyfxy; ku`qy, bwj, kbUqr r`Kxy qy AnykW pRkwr dy coj Awid
krny qy prjw auqy hukm APwrw=AmoV ijs ƒ koeI moV nw sky, cl rhy hox [

syj sohnI cµdnu coAw; nrk Gor kw duAwrw ]7]


syj=sµsi¸q-sXÎ [ pRwi¸q, syjw [ pMjwbI, syj, ishjw-sOx dI QW Bwv plµG, drI, cwdr,
qlweI, isrHwxw iek`Ty ƒ syjw kih idMdy hn [ suµdr vCweIAW auqy sOxw ijs auqy cµdn Awidk
sugµDIAW dw coAw=cuAw ky iCVkxw, ieh sB srIrk suK dyx vwly pdwrQW ƒ Gor=iBAwnk
kuµBI nrk dw duAwrw=drvwzw mMØinAw hY [ nwm qoN ibnW aupr d`sy sB krm ies Sbd ivc
insPl d`Øsy hn ]7]
$ $
$ pRSn :—jigAwsU ƒ ikhVw krm krnw sRySt hY— $
$ $
hir kIriq swDsµ g iq hY; isir krmn kY krmw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ swDsµgiq=siqsµgq duAwry jo hir=vwihgurU dw kIriq=js krnw hY, iehu hI krmW iv`coN $
$ $
$ isir=iSromxI krm hY [ pRwpq iks ƒ huµdw hY ? $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \537| b>e 641

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
khu nwnk iqsu BieE prwpiq; ijsu purb ilKy kw lhnw ]8]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn iqsu=aus purS ƒ ies krm dI pRwpqI hoeI hY [ ijsƒ $
$ purb=pUrbly ilKy hoey sRySt krmW dw lhnw=lYxw pRwpq hoieAw hY [ kljug ivc SoRmxI krm $
$ $
$ kIrqn dy AnykW pRmwx hor BI hn ]8] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. kljug mih kIrqnu prDwnw ] gurmuiK jpIAY lwie iDAwnw ] $
‰mwrU solhy mÚ 5, AMg 1075Œ
2. swDsµig kil kIrqnu gwieAw ] nwnk qy qy bhuir n AwieAw ]5]
‰gauVI mÚ 5, AMg 253Œ
3. swDsµig hir kIrqnu gweIAY ] khu nwnk vfBwgI pweIAY ]4]
‰gauVI mÚ 5, AMg 179Œ
4. swDsµig hir kIrqnu gweIAY ] iehu AsQwnu gurU qy pweIAY ]1]rhwau]
‰Awsw mÚ 5, AMg 385Œ
5. jmdUqu iqsu inkit n AwvY [ swDsµig hir kIrqnu gwvY ]
‰mwrU sohly mÚ 5, AMg 1079Œ

qyro syvku; ieh rµig mwqw ]


hy vwihgurU ! qyro=qyrw syvku=syvw krn vwlw is`K ieh rµig=pRym iv`c mwqw=msq hoieAw hY [

BieE i¸pwlu dIn duK Bµjnu;


hir hir kIrqin iehu mnu rwqw ]rhwau dUjw]1]3]
AnvyN :—auh hir=vwihgurU jo hir=hr iek dy AMdr hY, dIn=duKI AQvw grIb, XqImW
dy duKW ƒ Bµjnu=Bµnx vwlw Bwv nws krn vwlw º, i¸pwlu=idAwlU º ausdw ieh cµcl mn
AYsy pRmwqmw dy kIrqin=js iv`c rwqw=pRIqvwn hoieAw hY ]rhwau dUjw]1]3]
siqgurU jI ny ies swry Sbd ivc krm-kWf Awid dw vrnx krky d`ØisAw hY, AKIrlIAW
do qukW ivc swry Sbd dw qwq prj=isDWq hY ik nwm qoN ibnW jo BI swDn hn sB insPl
hn jykr nwm jipAw jwvy qW sPlqw hY ies krky rhwau dUjw, ies vwsqy iliKAw ijvyN koeI
eykw qy jIro [ ibMdIAW [ lweI jwvy pr eyky qoN ibnW auhnW dI bukq nh»; eyky nwl auhnW dI
kdr huµdI hY, iesy qrHW nwm qoN ibnW sB swDn jIro hn nwm nwl sB swDn sPly hn [

$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 643 \538| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 76 ‰Awid AMg 643Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] mwieAw mmqw mohxI ijin ivxu dµqw jgu KwieAw ] mnmuK $
$
$
$ KwDy gurmuiK aubry ijnI sic nwim icqu lwieAw ] ibnu nwvY jgu kmlw iPrY gurmuiK $
$
$
$ ndrI AwieAw ] DµDw kriqAw inhPlu jnmu gvwieAw suKdwqw min n vswieAw ] $
$
$ nwnk nwmu iqnw kau imilAw ijn kau Duir iliK pwieAw ]1] mÚ 3 ] Gr hI mih $
AMimRqu BrpUru hY mnmuKw swdu n pwieAw ] ijau ksqUrI imrgu n jwxY B®mdw Brim
BulwieAw ] AMimRqu qij ibKu sµgRhY krqY Awip KuAwieAw ] gurmuiK ivrly soJI peI
iqn@w AMdir bRhmu idKwieAw ] qnu mnu sIqlu hoieAw rsnw hir swdu AwieAw ]
sbdy hI nwau aUpjY sbdy myil imlwieAw ] ibnu sbdY sBu jgu baurwnw ibrQw jnmu
gvwieAw ] AMimRqu eyko sbdu hY nwnk gurmuiK pwieAw ]2] pauVI ] so hir purKu
Agµmu hY khu ikqu ibiD pweIAY ] iqsu rUpu n ryK AidRstu khu jn ikau iDAweIAY ]
inrµkwru inrµjnu hir Agmu ikAw kih gux gweIAY ] ijsu Awip buJwey Awip su hir
mwrig pweIAY ] guir pUrY vyKwilAw gur syvw pweIAY ]4]

slokp mÚ 3 ]
ieh muKvwk sRI gurU Amrdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw soriT dI vwr iv`c 643 AMg
’qy AMØikq hY [
ies sbd ivc mwieAw duK rUp drsweI hY mwieAw dw srUp kI hY ? ies pRSn dy au~qr
ivc Purmwn hY, jYsw ik :
1. mwieAw iks no AwKIAY ikAw mwieAw krm kmwie ]
duiK suiK eyhu jIau bDu hY haumY krm kmwie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 67Œ
2. ieh sµswr qy qb hI CUtau jau mwieAw nh lptwvau ]
mwieAw nwmu grB join kw iqh qij drsnu pwvau ]3]
‰DnwsrI bwxI nwmdyv jI AMg 693Œ
mwieAw dw srUp l`Kx krdy iek kvI ny bhuq suµdr iliKAw hY :
jo AnhoqI bwq ko, hoqI kr idKlwie [ Ar hoqI bwq kw qwkw lop krwey [
qwkw lop krwey Xh mwieAw kw rUp [ swc ko JUT idKwey JUT ko swc srUp [
$ lKnw sy pRqIq hoey Awp nw BwsY joie [ XhI mwieAw jwn n sq vKwie joie [ $
$ ‰kuµflIAw igrDr kvI rwieŒ $
$ $
$
$ mwieAw kyvl kwgzW dy rupey jW cWdI dy tukiVAW ƒ hI nh» ikhw jWdw, ieh mwieAw $
$
$ dw iek ih`sw zrUr hY [ ivdvwn lokW ny mUl rUp ivc ies dy iqMn rUp mMny hn [ 1. jVH 2. cyqn $
$ $
$ 3. AigAwn [ $
$ $
$ 1. jVH=jVH mwieAw jo jmIn jwiedwd, krµsI, sonw, cWdI, hIry jvwhrwq Awid kImqI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \539| b>e 643

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ DwqUAW jVH mwieAw hY [ 2. cyqn=cyqn sbµDI; pSU pMCI, hwQI, GoVHy Awid Kws krky purS leI $
$ $
$ iesqrI rUp qy iesqrI leI purS rUp [ 3. AigAwn=Brm, hµgqw, mmqw, BulyKw rUp [ mwieAw $
$ $
$ dw srUp smJx leI gurbwxI ivc srl rUp ies pRkwr hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ eyh mwieAw ijqu hir ivsrY mohu aupjY Bwau dUjw lwieAw ] $
$ ‰rwmklI mÚ 3, AMg 921Œ
$
$ $
$ $
ijsdy kwrn hrI vwihgurU ivsrY=Bu`l jwvy, ieh mwieAw dw rUp hY [ ijhVI SkqI jIv
ƒ pRmwqmw qoN Bulw ky Awpxy nwl joVn vwlI hY ausƒ hI mwieAw AwiKAw jWdw hY BwvyN auh
iksy vI rUp ivc hY—pu`qr, sµbµDI, pirvwr Awid [ jYsw ik :
mwieAw moih sBo jgu bwDw ] haumY pcY mnmuK mUrwKw ]
gur nwnk bwh pkir hm rwKw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 394Œ

mwieAw mmqw mohxI; ijin ivxu dµqw jgu KwieAw ]


mwieAw mohxI rUp jo hr iek ƒ mohx vwlI hY ies leI iesƒ mohxI ikhw jWdw hY ies
mwieAw ny pRq`K dµdW qoN ibnW hI AMq®Iv kwm, ¸oD Awid rUpI dµdW nwl sµswr ƒ Kw ilAw hY [
jYsw ik :
1. mwieAw mnsw mohxI dh ids iPrwqw ]
AgY nwau jwiq n jwiesI mnmuiK duKu Kwqw ] ‰gUjrI kI vwr mÚ 3, AMg 514Œ
2. mwieAw mmqw mohxI ijin kIqI so jwxu ]
ibiKAw AMimRqu eyku hY bUJY purKu sujwxu ] ‰rwmklI mÚ 1, AMg 937Œ
3. mwieAw AYsI mohnI BweI ] jyqy jIA qyqy fhkweI ] ‰BYrau kbIr jI, AMg 1160Œ

mnmuK KwDy gurmuiK aubry; ijnI sic nwim icqu lwieAw ]


ijnI=ijnHW gurmuKW ny s`cy vwihgurU nwl icqu ivrqI ƒ lwieAw hY auh qW aubry=bc
gey hn; jo mn dy AwKy l`gx vwly AQvw mn ƒ muK r`Kx vwly mnmuK purK hn auh mwieAw
ny kwm ¸oD Awid dµdW nwl KwDy=ingl ley hn AQvw ABwv kr id`qw hY [ mwieAw dw vI
iek AjIb qmwsw hY [ ijs ƒ nh» imlI auh vI roNdw hY, ijs ƒ iml geI auh BI roNdw hY [
SWqI iksy ƒ BI nh» [ mwieAw ƒ ijhVy Awpxw bxwauxw cwhuµdy hn ieh auhnW ƒ sdw dI
mOq mwr ky hor iSkwr vwsqy c`l pYNdI hY [ jYsw ik :
Ksmu mrY qau nwir n rovY ] ausu rKvwrw Aauro hovY ] ‰goNf kbIr jI AMg 871Œ
$ $
$
$ mwieAw dw iek mwlk mr jwey qW aus dw mwlk koeI hor bx jWdw hY ies dy pRQwie $
$
$
$ iek swKI hY [ iksy mhWpurS ny ies mwieAw qw qmwSw vyiKAw ik cwr cor Gr qoN corI leI $
$
$
$ qury [ A`gy mwieAw dI QYlI peI sI [ soicAw ibnW Xqn qoN hI mwieAw iml geI [ Bu`K l`gI $
$
$
$ sI qy cOhW ny ikhw ik ieqnI mwieAw Sihr ivc ljwxI Kqry qoN KwlI nh» [ ies leI do jwxy $
$
$ Kwxy dw pRbµD kr ky ilAwau [ do cly gey qy do auQy Dn kol rih gey [ ijhVy do cly gey auhnW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 643 \540| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dy mn ivc AweI ik jy A`j As» do hI huµdy qW ikqnw cµgw huµdw Dn ijAwdw imldw ! ieh $
$ $
$ i^Awl ieqnw pRbl ho igAw ik auhnW ny Kwxy ivc zihr imlw ilAw [ dUsirAW dy mn ivc $
$ $
$ vI Aijhw i^Awl AwieAw ik auhnW dohW ƒ jykr AwpW mwr deIey qW swrw Dn Awpxy pws $
$ $
$ rih jwvygw [ ieh zrUrI nh» ik jIv jo mn ivc socdw hY auh hI g`l hovy [ jo iksy dw burw $
$ $
$ socdw hY auh kdy vI suKI nh» rih skdw ikauNik ijhVw iksy ƒ PwhI ivc Pswvygw AMq ƒ $
$ $
ausƒ BI jmW dI PwhI ivc Psxw pvygw [ jYsw ik :
nr cwhq kCu Aaur AaurY kI AaurY BeI ]
icqvq rihE Tgaur nwnk PwsI gil prI ] ‰slok mÚ 9, AMg 1428Œ
ieh jIv swrI aumr lokW leI PwhIAW bxwauNdw irhw pr iesƒ kdy ieh iDAwn nh»
AwieAw ik myry leI vI koeI PwhI lY ky bYTw hY [ gurU goibMd isMG jI ny AOrµgzyb ƒ zPrnwmy
ivc iliKAw sI [ jYsw ik :
mzn qyZ br KUMny ks bydryZ ] qurwnIz KUM Asq bw crK qyg ] ‰j&rnwmwŒ
qUµ byrihm ho ky qlvwr nw clw ! iek idn AkwSI qlvwr qyrw vI KUn vhweygI ies vwsqy
mwieAw moh vs pRwxI jIv Gwq krdw hY [ jo do cor Bojn lY ky Awey sI [ auhnW dohW ƒ AwauNidAW
hI kql kr id`qw pr durBwg vs auh Bojn Kw bYTy qy auh donoN BI QW hI mr gey [

ibnu nwvY jgu kmlw iPrY; gurmuiK ndrI AwieAw ]


nwm qoN ibnW swrw jgu=sµswr hI kmlw iPrY=SudweIAW vWg J`lw hoieAw iPrdw hY [
gurmuiK=muKI gurU duAwrw nwm jpx krky auh vwihgurU, igAwn rUp nyq®W duAwrw ndrI=nzr
AwieAw hY [

DµDw kriqAw inhPlu jnmu gvwieAw; suKdwqw min n vswieAw ]


DµDw kriqAw=ies jIv ny sµswrI kµm-kwj kridAW swrw jnm hI inhPlu=ibArQ
gvwieAw=gvw ilAw jdoN ik suKW dy dyx vwlw dwqw pRmySr ijs ƒ pRwpq krn leI jnm
pRwpq hoieAw sI ausƒ min n vswieAw=mn ivc nh» vswieAw [ ieh jIv Awpxy srIrk suKW
qy sµbµDIAW dy suKW vwsqy swrI aumr hI mwiekI pdwrQW leI dOVdw irhw pr AMq ƒ pRmySr
dy nwm qoN ibnW ies jIv ƒ KuAwr hoxw ipAw [ jYsw ik :
kbIr rwm nwmu jwinE nhI pwilE ktku kutµbu ]
$ DµDy hI mih mir gieE bwhir BeI n bµb ] ‰slok kbIr AMg 1376Œ
$
$ $
$ $
$ $
$
$ nwnk nwmu iqnw kau imilAw; ijn kau Duir iliK pwieAw ]1] $
$
$ $
$
$ siqgurU jI AwK rhy hn ik nwm auhnW ƒ pRwpq huµdw hY ijnHW dy DuroN hI msqk au~qy $
$
$ gurW duAwrw nwm pRwpqI dw lyK ilK pwieAw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \541| b>e 643

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mÚ 3 ] Gr hI mih AMimRqu BrpUru hY; mnmuKw swdu n pwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ ihrdy rUpI Gr ivc nwm rUp AMØimRqu BrpUru=prIpUrn hY pr mnmuK purSW ny ausdw
$
$ $
$ swdu=suAwd, rs nh» pwieAw hY [ $
$ $
$ $
$
$ ijau ksqUrI imrgu n jwxY; B®mdw Brim BulwieAw ] $
$
$ $
ijs qrHW imrgu=ihrn dI nwBI ivc ksqUrI dw nwpw huµdw hY pr auh Brm dw BulwieAw
JwVIAW ivc B®mdw=BauNdw iPrdw hY [

AMimRqu qij ibKu sµgRhY; krqY Awip KuAwieAw ]


ieh jIv nwm rUp AMØimRq ƒ qij=C`f ky ibKu=iviSAW vw: mwieAw rUpI zihr ƒ iek`TI
krdw hY ikauNik krqy vwihgurU ny Awp ies ¹ Awpxy srUp v`loN KuAwieAw=Bulw id`qw hY [ jYsw ik :
AMØimRqu Coif ibKu lgy ibKu Ktxw ibKu rwis ]
ibKu Kwxw ibKu pYnxw ibKu ky muiK igrws ] ‰vfhµs kI vwr mÚ 3 AMg 586Œ

gurmuiK ivrly soJI peI; iqn@w AMdir bRhmu idKwieAw ]


muKI siqgurW duAwrw ivrly purSW ƒ hI soJI=igAwq peI hY iqn@w=auhnW ƒ AMdr hI bRhm ids
AwieAw hY AQvw igAwn rUpI nyqrW duAwrw siqgurW ny suD srUp bRhm ƒ AMdr idKwauxw kIqw [

qnu mnu sIqlu hoieAw; rsnw hir swdu AwieAw ]


ijnHW ƒ rsnW dy nwl nwm jpx krky swdu=Anµd, rs AwieAw º auhnW dw qn mn
sIqlu=TµFw hoieAw hY [

sbdy hI nwau aUpjY; sbdy myil imlwieAw ]


gurU dy sbdy=aupdyS krky hI pRmySr dw nwm aUpjY=pYdw huµdw hY [ gurU dy aupdyS krky hI
pRØBU nwl imlwp hoieAw hY [

ibnu sbdY sBu jgu baurwnw; ibrQw jnmu gvwieAw ]


gurU aupdyS AQvw igAwn qoN ibnW swrw sµswr hI baurwnw=J`lw ho irhw hY Ar ies Amolk
jnm ƒ ibrQw=Ajwe» gvw irhw hY [ jYsw ik :
$ bwvry qY igAwn bIcwru n pwieAw ] ibrQw jnmu gvwieAw ] $
$ ‰sUhI kbIr jI, AMg 793Œ $
$ $
$ $
$
$ AMimRqu eyko sbdu hY; nwnk gurmuiK pwieAw ]2] $
$
$ $
$ iek gurU dw nwm rUp aupdyS hI AMØimRqu=mOq qoN rihq krn vwlw hY [ gurU jI kQn krdy $
$ $
$ hn ik auh nwm AMØimRq muKI gurW duAwrw hI pwieAw jWdw hY ]2] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 643 \542| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pauVI ] so hir purKu Agµmu hY; khu ikqu ibiD pweIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ so=auh hir=sB ƒ hirAW-BirAW krn vwlw purKu=ibAwpk pRmwqmw Agµmu=mn bu`DI dI
$
$ $
$ gmqw ‰phuµcŒ qoN prHy hY, d`sxw kro ik aus ¹ iks ibiD=jugqI duAwrw pwauxw krIey ? $
$ $
$ $
$
$ iqsu rUpu n ryK AidRstu; khu jn ikau iDAweIAY ] $
$
$ $
aus vwihgurU dw nw koeI rUpu=Akwr, n ryK=ryKw, lkIr Awid hY Aqy auh Aid®St=idsdw
nhIN hY [ d`Øso BweI ! aus vwihgurU ƒ ikvyN iDAwauxw krIey ?

inrµkwru inrµjnu hir Agmu; ikAw kih gux gweIAY ]


auh jo inrµkwru=Akwr qoN rihq inrµjnu (inr+AMjn) AMjnu=ml mwieAw qoN inr=rihq
hir Agmu=hrI pRmySr jo phuµc qoN prHy hY ausdy ikhVy-ikhVy guxW ƒ gweIAY=gauxw krIey ?
ikauNik pRmySr dy nwl sWJ pwaux vwsqy jo swDn hY auh kyvl aus dy gux gwiex krnw hI
hY [

ijsu Awip buJwey Awip; su hir mwrig pweIAY ]


auh ibAMq pRmySr ijsƒ Awp Awpxw Su`D srUp buJwey=smJwauNdw hY su hir mwrig
pweIAY=aus jIv ¹ hir pRmySr AwpxI pRwpqI vwly rsqy 'qy pwauxw krdw hY [

guir pUrY vyKwilAw; gur syvw pweIAY ]4]


pUry siqgurW ny ieh ivKw id`qw hY ik auh pRmySr, gurU dI syvw=tihl krn nwl hI
pweIAY=pRwpq huµdw hY ]4] jYsw ik :
1. gur syvw qy hir pweIAY jw kau ndir kryie ]
‰isrIrwg kI vwr mÚ 3, AMg 90Œ
2. guru syvw pRBu pwieAw scu mukiq duAwrw ]4] ‰gauVI mÚ 1, AMg 228Œ
3. gur syvw qy Awpu pCwqw ] AMimRq nwmu visAw suKdwqw ]
‰Awsw mÚ 1, AMg 415Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \543| b>e 645-46

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk 77 ‰Awid AMg 645-46Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] ivxu nwvY siB Brmdy inq jig qotw sYswir ] mnmuiK krm $
$
$
$ kmwvxy haumY AMDu gubwru ] gurmuiK AMimRqu pIvxw nwnk sbdu vIcwir ]1] mÚ 3 ] $
$
$
$ shjy jwgY shjY sovY ] gurmuiK Anidnu ausqiq hovY ] mnmuK BrmY shsw hovY ] AMqir $
$
$ icMqw nId n sovY ] igAwnI jwgih svih suBwie ] nwnk nwim riqAw bil jwau ]2] $
pauVI ] sy hir nwmu iDAwvih jo hir riqAw ] hir ieku iDAwvih ieku ieko hir
siqAw ] hir ieko vrqY ieku ieko auqpiqAw ] jo hir nwmu iDAwvih iqn fru sit
GiqAw ] gurmqI dyvY Awip gurmuiK hir jipAw ]9]

sloku mÚ 3 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU Amrdws jI dw sRI gurU gRMQ swihb jI dy 645-46 AMg qy AMØikq
hY ijs ivc nwm qoN ibnW jIv dw Brmxw Aqy haumY ivc Aw ky mnmuKqw vwly krm krny
Awid Aqy gurmuKW dw nwm AMØimRq pI ky iq®pq hoxw Awid drj hY [

ivxu nwvY siB Brmdy; inq jig qotw sYswir ]


vwihgurU dy nwm qoN ibnw swry jIv Brmdy=Btkdy iPrdy hn [ inq-hmySW hI jig=sµswr
ivc AQvw jig=jIvW ƒ qotw=Gwtw hI Gwtw hY [ jYsw ik :
1. nwm ibnw sBu jgu baurwnw sbdy haumY mwrI ] ‰vfhµs mÚ 3, AMg 568Œ
2. nwnk nwm ivhUixAw nw aurvwir n pwir ]2] ‰soriT kI vwr mÚ 3, AMg 649Œ
3. psU imlih cµigAweIAw KVu Kwvih AMØimRqu dyih ]
nwm ivhUxy AwdmI iDRgu jIvx krm kryih ]3] ‰gUjrI mÚ 1, AMg 489Œ

mnmuiK krm kmwvxy; haumY AMDu gubwru ]


mnmuK purS haumY ivc Aw ky AMDu gubwru=gwVy AMDkwr ivc AYsy krm kmwauxy krdw hY
ijnHW krky hmySW duKI huµdw hY [ jYsw ik :
1. haumY kir kir jwiesI jo AwieAw jg mwih ]
sBu jgu kwjl koTVI qnu mnu dyh suAwih ] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 63Œ
2. haumY mmqw krdw AwieAw ] Awsw mnsw bµiD clwieAw ]
$ ‰mwrU mÚ 1, AMg 1031Œ $
$ $
gurmuiK AMØimRqu pIvxw; nwnk sbdu vIcwir ]1]
$ $
$ $
$ $
$
$ muKI gurU duAwrw imRØqU qoN rihq krn vwlI SkqI nwm AMØimRq ƒ gurU duAwrw pIxw kro $
$
$ pr ieh nwm AMØimRq qW pRwpq hovygw jy gurU dy sbdu=aupdyS dI vIcwr pRwpq hovygI [ jYsw $
$ $
$ ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 645-46 \544| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. AMØimRqu eyko sbdu hY nwnk gurmuiK pwieAw ]2] ‰vwr soriT mÚ 3, AMg 644Œ $
$ $
$ 2. AMØimRq sbdu pIvY jnu koie ] nwnk qw kI prm giq hoie ] $
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, AMg 394Œ $
$ $
$ 3. AMØimRqu nwmu inDwnu hY imil pIvhu BweI ] $
$ $
$ ijsu ismrq suKu pweIAY sB iqKw buJweI ] ‰vwr gauVI mÚ 5, AMg 318Œ $
$ $
mÚ 3 ] shjy jwgY; shjY sovY ]
gurmuK shjy=suqy isD jwgY=jwgdy hn ! shjY sovY=suqy hI sONdy hn Bwv gurmuKW ƒ jwg
ky vI shjy-SWqI hY sovY=sONdy vI SWqI nwl hn Bwv koeI sµswrI Gbrwht nh» [

gurmuiK; Anidnu ausqiq hovY ]


iesy leI gurmuKW dI An=rwq idnu=idvs ausqiq=soBw ho rhI hY [
AMq®Iv=gurmuK shj Bwv igAwn AvsQw ivc jwgdw hY qy gurmuK igAwn SWqI rUp nINd
ivc sONdw hY [ gurmuK rwq idn vwihgurU dI ausqiq ivc jqnSIl rihMdw hY [ jYsw ik :
gurmuiK jwgy gux igAwn bIcwir ]
sy jn jwgy ijn nwm ipAwir ]1]
shjy jwgY svY n koie ]
pUry gur qy bUJY jnu kooie ]1]rhwau] ‰gauVI guAw: mÚ 3, AMg 160Œ

mnmuK; BrmY shsw hovY ] AMqir icMqw; nId n sovY ]


ies qoN ault mnmuK purS Brm Aqy sµisAW ivc PisAw hoieAw hY ies leI ihrdy ivc
icMqw hox krky auh SWqI rUp n»d ivc nh» sONdw [ jYsw ik :
1. mnmuK Brim Bulwxw nw iqsu rµgu hY ]
mrsI hoie ivfwxw, min qin Bµgu hY ] ‰sUhI mÚ 1, AMg 752Œ

2. AMqir icMqw nYxI suKI mUil n auqrY BuK ]


nwnk scy nwm ibnu iksY n lQo duKu ]1] ‰mÚ 5, AMg 319Œ

igAwnI jwgih; svih suBwie ]


$
$ nwnk; nwim riqAw bil jwau ]2] $
$
$ $
$ igAwnvwn purS suBwie=suBvwk hI vw suBwie=pRym pUrbk igAwn AvsQw ivc jwgdw $
$ $
$ hY Aqy suqy isD hI igAwn ivc svih=sONdw Bwv iesiQq huµdw hY [ gurU swihb jI PurmwauNdy $
$ $
$ hn ik hrI nwm ivc jo gurmuK riqAw=pRIqvwn hoey hn mYN auhnW qoN bil=bilhwr kurbwn $
$ $
$ jwau=jWdw hW ]2] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \545| b>e 645-46

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ies quk ivc siqgurU jI jwgx dI Ar sOx dI g`l krdy hn [ sOxw qy jwgxw izMdgI $
$ $
$
$ dIAW do Al`g-Al`g GtnwvW hn iehnW donW dw jIvn ivc Awpxw-Awpxw ivSyS sQwn $
$
$
$ hY [ hr sOx qoN bwAd jwgxw huµdw hY ijvyN hr rwq qoN bwAd idn dw aujwlw huµdw hY [ hux $
$
$
$ ieQy dyKxw ieh hY ik sOx qy jwgx ivc siqgurU jI ny AMq®Iv Bwv kI ilAw hY ? bwhr dw $
$
$ jwgx qy sOxw Al`g hY qy AMdr dw sOxw qy jwgxw Al`g hY [ bwhr dw kyvl id®StWq hY [ $
$
$
$ id®StWq ƒ cµgI qrHW smJx qoN ibnW dw id®StWq dI smJ nh» AwieAw krdI [ ijQy q`k su`qy $
ienswn dI hwlq hY n»d ivc sYNkVy aupwDIAW nzr Aw rhIAW hn jYsw ik su`qw ivAkqI
murdy dy smwn hY [ su`qy pey ƒ mwrnw duSmx leI bhuq sihj ‰sOKwŒ huµdw hY [ jwgdw ivAkqI
duSmx qoN mwr nh» KWdw [ su`qy ƒ Arwm nwl l`uØitAw BI jw skdw hY n»d dy kwrn ausƒ Awpxy
corW qoN luty hoey pdwrQ dw igAwn nh» huµdw ies leI suK dI n»d suqw hY pr jwgdy ƒ koeI
cor nukswn nh» phuµdw skdw, Ar su`qy purS ivc iksy su`qy ƒ jgwaux dI SkqI nh» huµdI
su`Øqy purS ivc nw Awp qy nw dUjy ƒ duSmx qoN bcwaux dI SkqI huµdI hY jdoN ik jwgdw
purS Awp vI bcdw hY qy dUsry ƒ vI bcwaux dI SkqI rKdw hY iblkul iesy qrHW AMq®Iv
n»d Aqy jwgx dI g`l pRq`K smJ Aw rhI hY [ Aiv`ØØidAw dI n»d ivc su`qw purS kwm, ¸oD
Awid corW qoN bc nh» skdw [ SuB guxW dI rwKI nh» rK skdw nw Awpxy Awp dI, nw dUsry
dI [ pwp rUp vYrI qoN nw Awp bc skdw hY nw dUsry ƒ bcw skdw hY [ igAwn jwgrq ivc
nw Awp jwgdw hY, nw dUsry ƒ jgw skdw hY [ Aiv`ØidAw dI n»d ivc su`Øqy AigAwnI purS
dw jIvn pRmwrQI id®StI ivc murdw jIvn hY [ ijs ivc pRØBU dy nwm igAwn dI ijMd klw
nh» hY [ ieQy AMq®Iv jwgx dw bwhr nwloN iek Prk hY [ jwigAw purS dubwrw sON jWdw hY pr
igAwn ivc jwigAw purS muV ky Aiv`ØidAw ivc nh» sONdw [ ies p`K ivc siqgurU jI ny bhuq
QW ’qy gurbwxI ivc pRmwx id`qy hn jYsw ik :
1. jwgq sovq bhu pRkwr ] gurmuiK jwgY soeI swru ]
‰rwg bsµq kbIr jI, AMg 1194Œ
2. jwgqu soieAw jnmu gvwieAw ]
mwlu Dnu joirAw BieAw prwieAw ] ‰rwg sUhI kbIr jI 792Œ
igAwn jwgrq ivc jwgx vwsqy siqgurU jI PurmwauNdy hn [ jYsw ik :
1. jwig lyhu ry mnw jwig lyhu khw gwPl soieAw ]
jo qnu aupijAw sµg hI so BI sµig n hoieAw ] ‰iqlµg mÚ 9 kwPI AMg 726Œ
2. jwgqu rhY su kbhu n sovY ]
qIin iqlok smwiD plovY ]
$ $
$ bIj mMq¶ lY ihrdY rhY ] $
$ $
$ mnUAw aulit suµin mih ghY ]5] $
$ $
$ jwgqu rhY n AlIAw BwKY ] $
$ pwcau ieMd®I bis kir rwKY ] $
‰rwmklI bwxI byxI jI kI AMg 974Œ $
$
$ $
$ ieh sB id®StWq pRmwx igAwn rUp jwgrq AvsQw ivc jgwaux leI pyRrnw krdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b> e 645-46 \546| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pauVI ] sy hir nwmu iDAwvih; jo hir riqAw ]
$ $
$ $
$ $
$ nwm ƒ auh hI iDAwvih=iDAwauNdw hY jo=ijsdw mn hir=vwihgurU dy pRym ivc
$
$ $
$ riqAw=qdwkwr hoieAw hY [ ies QW ’qy ieh g`l bVI sp`St hY ik jo ijsdy pRym ivc rµigAw $
$ $
$ hoieAw hY ausdI iehI pihcwx hY ik auh vwr-vwr ausdw nwm ausdy gux cyqy krygw [ ieQy siqgurU $
$ $
$ jI iPr Purmwx krdy hn ik nwm ƒ auhI iDAwvygw ijs dw nwmI nwl pRym hovygw nwmI qoN $
$ $
Bwv nwm vwlw ijs dw nwm ilAw jwvy [

hir ieku iDAwvih ieku; ieko hir siqAw ]


ieku hir=vwihgurU ƒ iek mn ho ky iDAwvih=iDAwauNdw hY qy AYsw inscw pRp`k hY ik
ieku hir=vwihgurU hI s`q Bwv nws qoN rihq hY; sdw rihx vwlw hY [

hir ieko vrqY ieku; ieko auqpiqAw ]


hr iek ivc ieko vwihgurU vrqdw hY Aqy ie`k ny hI sB ƒ auqpiqAw=auqpMn Bwv
pYdw kIqw hY [ jYsw ik :
1. hir ieko dwqw vrqdw dUjw Avru n koie ] ‰sRIrwgu mÚ 3, AMg 36Œ
2. hir ieko krqw ieku ieko dIbwxu hir ] ‰isrIrwg kI vwr mÚ 4, AMg 83Œ

jo hir nwmu iDAwvih; iqn@ fru sit GiqAw ]


jo purS hrI vwihgurU pRmySr dy nwm ƒ iDAwvih=iDAwauNdy hn auhnW ny jmW dw fru=BY
sit=su`t G`ØiqAw=id`qw hY [ jYsw ik :
1. inrBau jpY sgl Bau imtY ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 293Œ
2. inrBau Bey sgl Bau imitAw rwKy rwKnhwry ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 383Œ
3. inrBau Bey sgl Bau imitAw crn kml AwDwrY ]
‰swrg mÚ 5, AMg 1217Œ
jo gurmuK jn vwihgurU pRmySr dy nwm ƒ iDAwauNdy hn auhnW ny jmW dw fr Awpxy mn
qoN lwh id`qw hY [ ijvyN Ajwml pwpI ƒ swrw sµswr jwxdw sI ik ikho ijhw pwpwqmw durwcwrI,
jIvW dI h`ØiqAw krn vwlw, mws Srwb vrgIAW niKD vsqUAW vrqx vwlw ivBcwrI
$ vysvw gwmI ijsdw jIvn iek nrk vrgw sI Acwnk mhwpurSW dy imlwp qoN iek jugqI $
$
$ dI pRwpqI hoeI ik sqvyN pu`qr dw nwm nwrwiex r`ØiKAw [ AMq smyN ivAwkul huµidAW pu`qr Sbd $
$
$
$ C`f ky kyvl nwrwiex r`ØiKAw kro dI Dun aucwrn kIqI nwm dy pRqwp krky nrkW ivc goqy $
$
$
$ nh» KwDy [ jmW dw fr nwm dy pRqwp duAwrw su`t-G`ØiqAw ies leI siqgurU jI ny nwm ƒ $
$
$ inrBYqw dw dwn dyx vwlw d`ØisAw hY [ pr nwm vI auh hI jp skdw hY ijs ƒ vwihgurU sum`q $
$ $
$ bKSy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \547| b>e 645-46

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
gurmqI dyvY Awip; gurmuiK hir jipAw ]9]
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU Awp hI gurmuKW ƒ gurU duAwrw nwm jpx dI gurmqI=isiKAw dyvY=idMdw hY [ auhnW
$
$ $
$ gurmuKW ny hrI vwihgurU dy jwp ƒ jipAw hY ]9] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. gur ikrpw ijh nr kau kInI iqh ieh jugiq pCwnI ] $
$ $
$ ‰soriT mÚ 9, AMg 633Œ $
2. gurmqI hir mMØin vswieAw ] hrKu sogu sBu mohu gvwieAw ]
‰mwJ mÚ 3, AMg 122Œ
3. gurmiq nwmu myrw pRwn sKweI hir kIriq hmrI rhrwis ]
‰rwg gUjrI mÚ 4, AMg 10Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 647-48 \548| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk 78 ‰Awid AMg 647-48Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] hsqI isir ijau AMksu hY Ahrix ijau isru dyie ] mnu qnu $
$
$
$ AwgY rwiK kY aUBI syv kryie ] ieau gurmuiK Awpu invwrIAY sBu rwju isRsit kw lyie ] $
$
$
$ nwnk gurmuiK buJIAY jw Awpy ndir kryie ]1] mÚ 3 ] ijn gurmuiK nwmu iDAwieAw $
$
$
Awey qy prvwxu ] nwnk kul auDwrih Awpxw drgh pwvih mwxu ]2] pauVI ] $
gurmuiK sKIAw isK gurU mylweIAw ] ieik syvk gur pwis ieik guir kwrY lweIAw ]
ijnw guru ipAwrw min iciq iqnw Bwau gurU dyvweIAw ] gur isKw ieko ipAwru gur
imqw puqw BweIAw ] guru siqguru bolhu siB guru AwiK gurU jIvweIAw ]14]

sloku mÚ 3 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU Amrdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY [ is`KW dy pu`Cx qoN ik
syvw dw kI FMg hY iks jugqI duAwrw kIqI hoeI syvw sPlI hY ies dy au~qr ivc siqgurU
jI ny ies AMØimRqmeI muKvwk dI rcnw kIqI AOr syvw dI jugq pRdwn kIqI [

hsqI isir ijau AMksu hY; Ahrix ijau isru dyie ]


hsqI=hwQI dy isir=sIs qy ijau=ijvyN AMksu=kuMfw, Ahrix ijau=ijvyN hQOVy hyT Awpxw
isr dyNdI hY [ ieh do jugqW gurU Amrdws jI pRdwn krdy hn [

mnu qnu AwgY rwiK kY; aUBI syv kryie ]


iesy qrHW is`K ƒ cwhIdw hY ik mn qn gurU dy A`gy r`K ky aUBI=KVHI Bwv smwihq icq
ho ky syvw kry vw-aUBI syv=auh syvw jo KVHy ho ky krIey ArQwq Awls C`f ky kIqI AOKI syvw [

ieau gurmuiK Awpu invwrIAY; sBu rwju isRsit kw lyie ]


ieau=iesy qrHW gurmuiK=guris`K Awpu invwrIAY=hµkwr rihq ho ky, Awpw Bwv iqAwg ky
swrI isRstI dw rwj lY lYNdw hY [ ies Sbd dI pihlI quk ivc jo id®StWq AwieAw hY ausƒ
sp`St rUp ivc smJx leI, ijsdy nwl ArQ dI sp`Stqw hoxI hY, kuJ vIcwr krnI zrUrI
hY [ ijs lohy dw kuµfw bxdw hY auh lohy dw tukVw pihlW Awpxy Awp ƒ luhwr dy hvwly kr
idMdw hY Bwv luhwr dy v`s ivc pY jWdw hY [ luhwr ausƒ B`TI ivc pw ky qwA idMdw hY, aus
$ lohy ny kdy ieqrwj nh» kIqw ik AYsw ikauN ho irhw hY, byjubwn hoieAw iPr luhwr dI Aihrx $
$
$ ’qy isr r`K idMdw hY [ luhwr s`tW mwr-mwr ky ausƒ iek AMkSu=kµufw bxw idMdw hY, jdoN kuµfy $
$
$
$ dI Skl iqAwr ho jWdI hY qW jIvW ivcoN sB qoN k`dwvr jwnvr jo hwQI hY ausdy isr ’qy $
$
$
$ cVH bYTdw hY [ hwQI ijqnw kuµfy qoN BY-BIq hY sµswr ivc iksy cIz qoN nh» [ lohy dy tukVy ny $
$
$ Awpxw Awp gvw ky luhwr dI mrzI Anuswr Fl ky iek nvW jIvn, hwQI ’qy rwj krn vwlw $
$ $
$ pRwpq kr ilAw [ ieh jugq, id®StWq gurU Amrdws jI ieQy is`K pRqI idMdy hn ies dw AMqrIv $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \549| b>e 647-48

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Bwv, dw id®stWq is`K, dy pRQwie hY [ iesy qrHW is`K vI lohy dI inAweIN hY jo Awpxw Awp Bwv $
$ $
$ sB kuJ gurU rUp luhwr ƒ Arpx krdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau hukim mMØinAY pweIAY ] $
$ ‰rwmklI mÚ 3, AMg 918Œ
$
$ $
$ $
$ iPr gurU ny is`K ƒ sqsµgq dI B`TI ivc r`K ky jp qp dw qwA-syk dy ky iPr ijs $
$ $
qrHW luhwr Aihrx ’qy grm lohy ƒ r`K ky s`tW mwrdw hY [ ies qrHW jigAwsU dI buDI Aihrx
dI qrHW Ac`l-Afol hoxI cwhIdI hY [ iPr gurU dy aupdyS rUpI hQOVy dIAW s`tW pYx nwl nvW
jIvn iml jWdw hY ? jYsw ik :
1. siqgur kY jnmy gvnu imtwieAw [ ‰rwmklI mÚ 1, AMg 940Œ
2. murdw hoie murIdu n glI hovxw [
swbru isdik shIdu Brm Bau Kovxw [ ‰BweI gurdws vwr 3, pauVI 18Œ
3. iBM®gI hovY kIiVAhu ikv AwiK vKwxY ] ‰BweI gurdws vwr 27, pauVI 27Œ
4. jIvq muey muey sy jIvy ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 374Œ
swKI—ies Sbd dIAW pihlIAW qu`kW ivc gurU Amrdws jI dy Awpxy jIvn dw isDWq
AMØikq hY [ is`K rUp ivc ikqnI mhwn Gwlxw GwlI [ ijs aumr ivc dunIAW dy lok sµswrk
kMmW qoN ivhly ho ky suK Awrwm lYNdy hn aus ibrD AvsQw ivc gurU Amrdws jI ny suK-Awrwm
iqAwg gurU AMgd swihb jI dI crn Srn ivc KfUr swihb phuµcy [ gurU Srn ivc rih ky mhwn
Gwlxw GwlxI ArµB kr kIqI [ ipCilAW jugW ivc DUxIAW qwpx, jl Dwry krn, Bu`ØKy-ipAwsy
rihx vrgIAW GwlxW GwlIAW jWdIAW sn jYsw ik ieiqhws ivc AMØikq hY :
ipRQm jugn mihÁ qp ko qwpihÁ CuDw ippwsw sih kh soie ]
pMcwgin qwpihÁ, jl pYTihÁ, brKw shihÁ, ngn qn hoie ]2]
eyk crn pr TwFy hoviq, aUriD bwhU ikqy rhµiq ]
kY ltkiq hYN, aUpr pd kir, chYN pRsµn hoih Bgvµq ]
so qp Pl Ab klI kwl mihÁ, siq sµgiq syvn kirXµiq ]
jl Fovin Ar lkrI lÎwvin, krn bIjno pRØBu ismrµiq ]3]
crn pKwrin AMØin pkwivn, ieqÎwidk jyiqk hYN Awin ]
imil siqsµg krn jo syvw, AiDk qpn Pl hoih mhwn ]
ieim ibcwir SRI Amr krÎo aur, AwnON nIr Awpny pwn ]
iniq siqsMgiq dyvin TwnON, Aru siqguru qn krihÁ Snwn ]4]
$ $
$ ‰gur pRqwp sUrj gRMQ rwis 1 AMsU 16Œ $
$ $
$ sIs qy gwgr cu`k ibAwsw qoN siqgurU dy ieSnwn leI Aqy lµgr leI jl dI syvw kridAW $
$ $
$ jdoN iek swl bqIq ho igAw qy lok hwsI krn l`g pey [ jYsw ik : $
$ $
$ nr auphws krin siB lwgy ibRD hoie ikAw kInI Fwil ]7] $
$ $
$ ‰gur pRqwp rwis 1 AMsU 16Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 647-48 \550| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ieauN iek swl dw smW bqIq ho igAw srIr dy bsqr purwxy ho gey pr syvw ivc ausy
$
$ $
$ qrHW qqpr rhy hor koeI mnorQ mn ivc nh» hY [ $
$ $
$ $
$ eyk brK bIqÎo ipiK siqgur, gj fyiFk qb dIn rumwl ]...9] $
$ $
$ ‰gur pRqwp rwis 1 AMsU 16Œ $
$ $
$ 72 virAW dI aumr ivc siqgur dI Srx Awey sn [ B`tW dy kQn Anuswr : $
$ $
qIs ieku Aru pMØij isDu pYqIs n KIxau ] ‰sveIey mÚ 3 ky AMg 1394Œ
30+1+5+35=71
Bwv 71 virAW dy gurU Srx Awey sn [ dUsry swl dUjw rumwl id`qw qIsry swl iPr qIjw
rumwl id`qw ies qrHW bwrW swlW ivc bwrW rumwlW dI bKiSS hoeI jo vI rumwl imldw ausƒ
sIs qy bµn lYNdy qy muVky auqwrdy nh» sn [ bwrW rumwl siqgur jI dy sIs qy sn [ syvw kridAW
jdoN sqvW-vrHW AwieAw qW cVdy sUrj dI lwlI vWg igAwn dw pRkwS hoieAw [ syvw ismrn
dy pRqwp nwl sB irDIAW isDIAW pRwpq ho geIAW [ jYsw ik :
nv inDI ATwrh isDI ipCY lgIAw iPrih jo hir ihrdY sdw vswie ]
‰vwr soriT mÚ 3, AMg 649Œ
ies qrHW bwrW swl bIq gey srdI dI mOsm kwlI bolI rwq julwhy dI K`fI ivc if`gy
julwhy ny Awvwz id`qI kOx hY [ julwhI ny ibjlI dI cmk dy nwl dyK ky ikhw ik ieh qW
AmrU inQwvw hY [ bwbw Amrdws jI dy suBwvk hI mUMØhoN inkilAw ik kmlIey ! hux qW mYN QW
vwlw hW inQwvW qW audoN sI jdoN gurU nh» sI imilAw [ ieqnw bcn kihMØidAW hI bcn dI
brkq nwl julwhI J`lI ho geI [ gurU AMgd swihb ieSnwn krky inq inXm Anuswr smwiDSt
hoey [ idn cVHy rwq vwlI iviQAw pu`CI [ ieqny ƒ julwhw vI julwhI ƒ Bu`l bKSwaux leI hwzr
hoieAw [ gurU AMgd swihb ny iek-iek krky 12 ptky lwhuµidAW : inmwixAw dy mwx, inqwixAw
dy qwx, inQwivAW dy QW, inEitAW dI Et Awid bwrW vr id`qy qy Awpxy QW qy gurU sQwpn
krky scKMf gmn kIqw ieauN gurU Amrdws jI ny Awpw gvw ky syvw kIqI qy swrI isRStI
dw rwj pRwpq kr ilAw [

nwnk gurmuiK buJIAY; jw Awpy ndir kryie ]1]


gurU jI PurmwauNdy hn jw=jdoN Awpy=Awp hI vwihgurU ndir=i¸pw id®StI kryie=krdw
hY qW iPr muKI gurU duAwrw igAwn ƒ buJIAY=smJdw hY [ igAwn dw pRwpq hoxw gurU i¸pw ibnw
sµBv nh» º ]1] jYsw ik :
$ $
$ gur ikrpw ijh nr kau kInI iqh ieh jugiq pCwnI ] ‰soriT mÚ 9, AMg 633Œ $
$ $
$ $
$
$ mÚ 3 ] ijn gurmuiK nwmu iDAwieAw; Awey qy prvwxu ] $
$
$ $
$
$ ijnHW jigAwsUAW ny muKI gurU swihb duAwrw nwm ƒ iDAwieAw=iDAwauxw kIqw º auh $
$
$ sµswr ivc Awey hoey prvwx=prvwx nIk hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \551| b>e 647-48

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. Awqm rsu ijh jwinAw hir rµg shjy mwxu ] $
$ $
$ nwnk Din Din Dµin jn Awey qy prvwxu ] ‰AMg 252Œ $
$ $
$ 2. AwieAw sPl qwhU ko gnIAY ] jwsu rsn hir hir jsu BnIAY ] ‰AMg 252Œ $
$ $
$ $
$ 3. AwieAw iqn kw sPlu BieAw hY iek min ijnI iDAwieAw ] $
$
$ ‰vfhµs mÚ 1, AMg 579Œ $$

nwnk kul auDwrih Awpxw; drgh pwvih mwxu ]2]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijnHW gurmuKW ny nwm ƒ iDAwauxw kIqw hY auh Awp
qW qrdy hI hn nwl AwpxI kul ƒ vI auDwrih=auDwr lYNdy hn Aqy drgwh ivc mwxu=siqkwr
pwvih=pRwpq krdy hn ]2] jYsw ik :
1. Awip qirAw kutµb siB qwry sBw isRsit CfwvY ]1]
‰vwr rwmklI mÚ 5, AMg 960Œ
2. Awip qrY sgly kul qwrY hir nwmu mMØin vswvixAw ] ‰mwJ mÚ 3, AMg 128Œ
3. Awip qrY kul sgly qwry gurmuiK jnmu svwrixAw ] ‰mwJ mÚ 3, AMg 125Œ
4. Awip qrY sgly kul qwry hir drgh piq isau jwiedw ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1076Œ

pauVI ] gurmuiK sKIAw isK; gurU mylweIAw ]


jigAwsU rUp gurmuK is`K sKIAW pUry gurU ny prmySr nwl mylweIAw=myl id`qIAW
hn [

ieik syvk gur pwis; ieik guir kwrY lweIAw ]


iek syvk gurW dy pwis=kol bYT ky syvw krdy hn qy iek siqgurW ny JwVU brdwr, jl
Fox, BWfy mWjx Aqy lµgr Awid pkwaux dy kMm ivc lgweIAW hn [

ijnw guru ipAwrw min iciq;


iqnw Bwau gurU dyvweIAw ]
ijnHW dy min=AMqSkrn dI klpnw rUp ibrqI ivc iciq=AMqSkrn dI icqvnI rUp
ibrqI ivc gurU ipAwrw l`g irhw hY iqnw=aunHW ƒ siqgurU jI ny pRmySr dw Bwau= pRym AQvw
$ Bwau=igAwn dyvweIAw=idvwieAw hY [ $
$ $
$
$ gur isKw ieko ipAwru; gur imqw puqw BweIAw ] $
$
$ $
$
$ siqgu r jI dw isKw=Awpxy syvkW, puqw=Awpxy pu`qrW, BweIAw=BrwvW imqw=im`q rW ivc $
$
$ smid®StI hY Bwv ieko ijhw ipAwr hY ArQwq is`KW nwloN pu`qrW ƒ cµgw nh» smJdy, is`KW Aqy $
$ $
$ pu`qrW ivc, im`qrW qy BweIAW ivc ie`ko ijhw ipAwr hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 647-48 \552| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
guru siqguru bolhu siB; guru AwiK gurU jIvweIAw ]14]
$ $
$ $
$ $
$ ies leI gurU jI pRyrnw krdy hn ik qus» swry jo gur=pUjnIk siqgurU jI hn iqnW dy
$
$ $
$ js ƒ bolxw kro [ jo ivAkqI gurW dy js ƒ kQn krdy hn aunHW ƒ siqgurU jI ny pRmySr $
$ $
$ vwly pwsy jIvweIAw=ijauNdw kIqw hY ]14] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ jIA dwnu dy BgqI lwiein hir isau lYin imlwey ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 749Œ $

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \553| b>e 649

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ muKvwk nµbr 79 ‰Awid AMg 649Œ $
$
$ $
$ sloku mÚ 3 ] bRhmu ibMdY iqs dw bRhmqu rhY eyk sbid ilv lwie ] nv $
$ $
$ inDI ATwrh isDI ipCY lgIAw iPrih jo hir ihrdY sdw vswie ] ibnu siqgur $
$ $
$ nwau n pweIAY buJhu kir vIcwru ] nwnk pUrY Bwig siqguru imlY suKu pwey jug $
$ $
$ cwir ]1] mÚ 3 ] ikAw gBrU ikAw ibriD hY mnmuK iqRsnw BuK n jwie ] gurmuiK $
sbdy riqAw sIqlu hoey Awpu gvwie ] AMdru iqRpiq sµqoiKAw iPir BuK n lgY Awie ]
nwnk ij gurmuiK krih so prvwxu hY jo nwim rhy ilv lwie ]2] pauVI ] hau
bilhwrI iqMn kµau jo gurmuiK isKw ] jo hir nwmu iDAwiedy iqn drsnu ipKw ] suix
kIrqnu hir gux rvw hir jsu min ilKw ] hir nwmu slwhI rMg isau siB iklivK
i¸Kw ] Dnu Dµnu suhwvw so srIru Qwnu hY ijQY myrw guru Dry ivKw ]19]

sloku mÚ 3 ]
auQwnkw—byxI pMfq dw mhwrwj jI dy drSnW ƒ bgYr pRSwdw Cky lµgr ’coN Awaux
qy mhwrwj jI ny, nw pRSwdw Ckx dw kwrn puiCAw qW ikhw ik myrw bRwhmxpuxw t`utdw sI [
so aus pRqI Sbd aucwrdy hn [ vw: pMØifq ieh soc ky jy srgux srUp dy jo cwr BujW qy nyq®W
vwlw hY, AYsy drSn hox qW drSn leI igAw [ AYsy hI hoieAw [ drSnW dw qyj shwr nw sikAw
qy bysu`D ho ky if`g ipAw [ siqgurU swihb jI ny crnW dw AMgUTw msqk nwl CuhwieAw [ surq
AweI, crnIN ipAw [ bynqI kIqI, mhwrwj jI, iKmw krnI, pihlW mYN pRswdw qW nh» sI CikAw,
ik myrw bRwhmxpuxw nh» rhygw, qW clw igAw sI [ AkwSbwxI hoeI qW AwieAw hW ikrpw
krky is`KI dI dwq bKSo [ aus vyly Pyr qIjy srUp ivc ho ky i¸pwlqw krky bKiSSW krdy hn [
sB AYisAW lokW qweI, pMØifq rwhIN aupdyS idMdy hn [
ieh muKvwk sRI gurU Amrdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY [ sRI gurU gRµQ swihb jI dy
AMg 649 ’qy AMØikq hY [ 1. ies Sbd dIAW pihlIAW qukW ivc siqgurU jI ny bRwhmx dw
inrxw kIqw hY [ 2. nwm dIAW brkqW [ 3. nwm siqgurU qoN pRwpq huµdw hY [ 4. pUry BwgW nwl
siqgurU dI pRwpqI huµdI hY AYsI vIcwr ies muKvwk ivc kQn kIqI hY [

bRhmu ibMdY iqs dw bRhmqu rhY; eyk sbid ilv lwie ]


jo iek siqgurU dy sbid=aupdyS ivc ilv=ibrqI ƒ lgw ky bRhmu=ivAwpk pRmySr ƒ
ibMdY=jwxdw hY iqsdw bRhmqu=bRwhmx puxw rhY=rih AwauNdw hY [ AYsw bRwhmx hI gurbwxI ivc
$ siqkwirAw igAw hY [ jYsw ik : $
$ 1. khu kbIr jo bRhmu bIcwrY ] so bRwhmxu khIAqu hY hmwrY ] $
$ $
$ ‰gauVI kbIr jI, AMg 324Œ $
$ $
$ 2. bRhmxu bRhm igAwn iesnwnI hir gux pUjy pwqI ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 992Œ $
$ $
$ $
$ 3. jwiq kw grbu n krIAhu koeI ] bRhmu ibMdy so bRwhmxu hoeI ] $
$
$ ‰BYrau mÚ 3, AMg 1127Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 649 \554| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 4. bRhmu ibMdih qy bRwhmxw jy clih siqgur Bwie ]
$
$ $
$ ‰vwr iblwvl mÚ 3, AMg 850Œ $$
$
$ 5. bRhmu ibMdy so bRwhmxu khIAY ij Anidnu hir ilv lwey ]
$
$ $
$
$ ‰vwr gUjrI mÚ 3, AMg 512Œ $$
$ $
$ ieQy ieh vIcwr spSt hY ik koeI bRwhmxI dy pytoN jnm lY ky hI bRwhmx nh» ho jWdw [ $
$ $
jwqI krky bRwhmx nh» krm krky bRwhmx huµdw hY [ koeI bRwhmx jwqI ivcoN pYdw ho ky cµfwl
BI ho skdw hY qy koeI cµfwl jwqI ivc pYdw ho ky BI bRwhmx ho skdw hY [ sB kuJ krm qy
inrBr hY gµgU vrgy bRwhmx jwqI ivc pYdw hox vwly ivAkqI ƒ kI bRwhmx ikhw jwvygw ?
jo inky-inky msUm b`ØicAW dw vYrI bx bYTw, ibRD mwqw gujr kOr jI dw BI Gr AwieAW dw
ilhwj nw kIqw [ rwvx BI iek bRwhmx sI pr rwKS kihlwieAw qy BBISx dyvqw kihlwieAw
dovyN iek hI mwqw ipqw dI sµqwn sn [ ibAws, visSt vI bRwhmx kihlwey qy ikqnw Prk
hY [ AnykW irSI koeI m`CI dy pytoN koeI vysvw dy pyt qoN, koeI hQnI dy pytoN, koeI cµfwlnI dy
pytoN pYdw hoey qy sB bRwhmx kihlwey, mhwn ivdvwn ho ky sµswr ivc pUjy gey [ so ieQy kyvl
bRwhmx ƒ krm duAwrw hI isD kIqw hY [ gurmiq ivc bRwhmx ausƒ ikhw jWdw hY jo bRhm
ƒ jwx lvy [

nv inDI ATwrh isDI ipCY lgIAw iPrih;


jo hir ihrdY sdw vswie ]
jo ivAkqI ihrdY=AMqSkrn ivc hir=vwihgurU ƒ sdw vswie=Xwd rKdw hY vw itkweI
r`Kdw hY, nwm dIAW brkqW krky nv inDI=nON inDIAW ATwrh isDI=ATwrW isDIAW ausdy
ipCY=mgr lgIAW iPrdIAW hn [ jYsw ik :
1. Bey i¸pwl dieAwl goibMdw AMØimRqu irdY isMcweI ]
nv iniD iriD isiD hir lwig rhI jn pweI ] ‰DnwsrI mhlw 5, AMg 679Œ
2. nv iniD isiD iriD dIny krqy qoit n AwvY kweI rwm ]
‰sUhI mhlw 5, AMg 783-84Œ

ibnu siqgur nwau n pweIAY; buJhu kir vIcwru ]


siqgurU dI bKiSS qoN ibnW pRmySr dw nwau=nwm pRwpq nh» huµdw [ ies g`l ƒ vIcwr
duAwrw buJhu=smJxw kro [
$ $
$ $
$
$ nwnk pUrY Bwig siqguru imlY; suKu pwey jug cwir ]1] $
$
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijnHW dy Bwig=puMn krm pUry hox auhnW ƒ siqgurU=s`cy $
$ $
$ gurU jI imlY=imldy hn cwry jugW iv`c ijnHW ƒ s`cw siqgur imilAw º auhnW ny scw suK $
$ $
$ Bwv Awqimk suK pRwpq kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \555| b>e 649

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ siqgur AwieE srix quhwrI ]
$
$ $
$ imlY sUKu nwmu hir soBw icMqw lwih hmwrI ] $
‰tofI hmlw 5, AMg 713Œ $
$
$ $
$
$ mÚ 3 ] $
$
ikAw gBrU ikAw ibriD hY; mnmuK iq®snw BuK n jwie ]
$ $
$ $
$ $
$ $
mnmuK ƒ jykr gBrU=jvwn AvsQw pRwpq ho geI qW kI hY ? jy ibriD AvsQw ho geI
qW vI ikAw=kI hY ? Bwv donoN hI ibArQ hn ikauNik mnmuKW dy ihrdy ivcoN pdwrQW dI iq®Snw
rUpI Bu`K nh» jWdI [ iq®snw iek A`g hY, Bu`K ijhVI l`gdI hY Bu`K vI A`g dI AMs hY [ AgnI
dw kuJ Awpxw suBwv hY ik jo kuJ iml jwvy ausƒ Bsm kr idMdI hY [ jy koeI Axjwx purS
ieh smJy ik m`cdI hoeI A`g ƒ l`kVW sut ky buJwieAw jw skdw hY, ies socx vwly dw
Axjwxpuxw is`D huµdw hY [ ikauNik ijauN-ijauN l`kVW imldIAW jwxgIAW AgnI buJx dI QW
hor pRbl huµdI jwvygI ieQoN q`k ik aus dIAW lwtW dUr-dUr q`k lokW ƒ idKweI dyxgIAW [
TIk iesy qrHW AMdr dI A`g dw vI ieh suBwv hY [ AMdrlI A`g ƒ iq®Snw dw nwm id`qw hY [
ijauN-ijauN pdwrQ imldw jwvygw iqauN-iqauN iq®Snw hor vDdI jwvygI [ A^Ir ƒ lwlcI suBwA
dIAW vwSnw rUp lwtW lokW ƒ dUr q`k nzr AwauxgIAW [ sB kihxgy ik ieh bVw lwlcI
hY [ ijqnw mrjI pdwrQ jmHW ho jwvy pr iq®snw iPr vI imtdI nh» hY [ jYsw ik :
1. iq®snw ibrly hI kI buJI hy ]1]rhwau]
koit jory lwK ¸ory mnu n hory ]
prY prY hI kau luJI hy ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 213Œ
2. iq®snw kdy n buJeI duibDw hoie KuAwru ] ‰vwr soriT mhlw 3, AMg 649Œ
3. iq®snw Agin jlY sµswrw ] jil jil KpY bhuqu ivkwrw ]
‰mwrU mhlw 3, AMg 1044Œ
ijqnI dyr q`k sµqoK rUp pwxI iq®snw dI AgnI ƒ nw iml jwvy aunHW icr iq®Snw dI
AgnI buJdI nh» [ ieh iq®Snw dI AgnI sµqoK duAwrw buJdI hY AQvw nwm-jl duAwrw iq®Snw
dI AgnI buJdI hY [ jYsw ik :
1. iq®snw buJY hir kY nwim ]
mhw sµqoKu hovY gur bcnI pRB isau lwgY pUrn iDAwnu ]
‰DnwsrI mhlw 5, AMg 682Œ
$ 2. ibnw sµqoK nhI koaU rwjY ] supn mnorQ ibRQy sB kwjY ] $
$ ‰gauVI mhlw 5, AMg 279Œ $
$ $
$ $
$
$ gurmuiK sbdy riqAw; sIqlu hoey Awpu gvwie ] $
$
$ $
$ jo gurmuiK=gurdyv dy aupdys iv`c riqAw=qdwkwr hoey hn auh Awpxy AMdroN Awp=hµkwr $
$ $
$ ƒ gvw ky sIqlu=SWq ic`q hoey hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b> e 649 \556| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
AMdru iq®piq sµqoiKAw; iPir BuK n lgY Awie ]
$ $
$ $
$ $
$ auhnW gurmuKW dw AMdru=ihrdw sµqoK duAwrw iq®piq=sµquSt hoieAw hY [ aunHW ¹ iPr muV
$
$ $
$ ky pdwrQW dI iq®Snw rUp Bu`K Awie=Aw ky n=nh» lgY=lgdI [ $
$ $
$ $
$ nwnk ij gurmuiK krih so prvwxu hY; jo nwim rhy ilv lwie ]2] $
$ $
$ $
siqgurU jI PurmwauNdy hn ik jo nwmI pRmySr dy nwm iv`c ilv=ibrqI lgw rhy hn auh
gurmuK jo vI krqb krdy hn auh prvwxu=pRvwx-nIk huµdw hY ikauNik aunHW ny Awpxw Awp
pRØBU ƒ smripq kIqw hoieAw hY [ auh jo vI krqb krdy hn auh AwpxI hau qoN prHy ho ky krdy
hn [ haumY iv`c kIqw hoieAw krqb pRmySr ƒ pRvwn nh» [ haumY rihq hr krqb pRmwqmw
ƒ pRvwn huµdw hY [ vydW ny vI ieh g`l pukwr-pukwr ky suxweI hY ik pRmySr ƒ hµkwr cµgw nh»
lgdw [ jYsw ik :
hir jIau Ahµkwru n BwveI vyd kUik suxwvih ] ‰vwr mwrU mhlw 3, AMg 1089Œ

ies leI vwihgurU ƒ auhI BwauNdw hY jo hµkwr rihq hY AOr ilv BI nwm iv`c qd hI
l`gygI jy Ahµkwr nh» [ nwm qy haumY dw ivroD hY [ ijs ihrdy iv`c haumY hY auQy nwm nh» [
ijQy nwm hY auQy haumY nh» rihMdI ijvyN ijQy AMDyrw hY auQy cwnxw nh», ijQy cwnxw hY auQy
AMDyrw nh» hY [ jYsw ik :
haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie ]
haumY ivic syvw n hoveI qw mnu ibrQw jwie ] ‰vfhµsu mhlw 3, AMg 560Œ

pauVI ] hau bilhwrI iqMn kµau; jo gurmuiK isKw ]


is`KW iv`ØcoN jo gurmuK suBwA dy isK hn mYN aunHW qoN bilhwr=kurbwn jWdw hW [ ikauNik
jo guris`K gurmiq dI rihq iv`c p`kw hY, AMdroN bwhroN gur isiKAw duAwrw gurmq gux Dwrn
kIqy hn, aunHW dy drSn dw mhwqm BI gurU drSnW jYsw hI Pldwiek hY [ ijnHW dI ibrqI
nwm iv`c l`gI hY, auh hr vkq nwm iDAwauNdy hn [

jo hir nwmu iDAwiedy; iqn drsnu ipKw ]


jo guris`K hrI pRmySr ƒ nwm duAwrw iDAwauNdy hn mYN aunHW dy drsnu=drSnW ƒ ipKw=dyKdw
hW Bwv drSnW dI ie`Cw r`Kdw hW [ jYsw ik :
$ kWKI eykY drs quhwro ] nwnk aun sµig moih auDwro ]1] $
$ ‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 262Œ $
$ $
$ $
$
$ suix kIrqnu hir gux rvw; hir jsu min ilKw ] $
$
$ $
$
$ AYsw krnI vwly guris`KW dI rsnw qoN vwihgurU dw kIrqn=js sux ky hir=vwihgurU dy $
$
$ guxW ƒ rvw=aucwrdw hW Aqy mn iv`c vwihgurU dy js ƒ ilKdw hW [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \557| b>e 649

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hir nwmu slwhI rµg isau; siB iklivK i¸Kw ]
$ $
$ $
$ $
$ rµg=pRym isau=nwl hir=vwihgurU dy nwm dI slwhI=SlwGw krdw hW ikauNik nwm hI swry
$
$ $
$ pwpW ƒ i¸Kw=nws krn vwlw hY [ ies Aws ’qy nwm dw icMqn krdw hW [ $
$ $
$ $
$
$ Dnu Dµnu suhwvw so srIru Qwnu hY; ijQY myrw guru Dry ivKw ]19] $
$
$ $
auh srIr AQvw AsQwn suhwvw=soBnIk hY vw-auh srIr vI Dµn hY auh Qwnu=AsQwn BI
Dµnqw Xog Aqy suhwvxw hY ijs QW ’qy myry siqgurU ny ivKw=kdm Bwv crn Dry hn [ ijQy
srgux srUp Dwrn krky crn pwey, auh QW BI suhwvxI hY [ jYsw ik :
1. sw DrqI BeI hrIAwvlI ijQY myrw siqguru bYTw Awie ]
‰vwr gauVI mhlw 4, AMg 310Œ
2. ijQY jwie bhY myrw siqgurU so Qwnu suhwvw rwm rwjy ]
‰Awsw mhlw 4, AMg 450Œ
AQvw auh srIr rUp AsQwn suhwvw=SoBnIk qy Dµn-Dµn hY ijQy myry siqgurU jI aupdyS
rUpI Awpxw ivKw=kdm, crn Drdy hn [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 651-52 \558| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 80 ‰Awid AMg 651-52Œ $
$ $
$
$ sloku mÚ 3 ] gur syvw qy suKu aUpjY iPir duKu n lgY Awie ] jµmxu mrxw $
$
$
$ imit gieAw kwlY kw ikCu n bswie ] hir syqI mnu riv rihAw scy rihAw smwie ] $
$
$
nwnk hau bilhwrI iqn kau jo clin siqgur Bwie ]1] mÚ 3 ] ibnu sbdY suDu
$
$ $
$ $
n hoveI jy Anyk krY sIgwr ] ipr kI swr n jwxeI dUjY Bwie ipAwru ] sw kusuD
sw kulKxI nwnk nwrI ivic kunwir ]2] pauVI ] hir hir ApxI dieAw kir hir
bolI bYxI ] hir nwmu iDAweI hir aucrw hir lwhw lYxI ] jo jpdy hir hir idnsu
rwiq iqn hau kurbYxI ] ijn@w siqguru myrw ipAwrw ArwiDAw iqn@ jn dyKw nYxI ]
hau vwirAw Apxy gurU kau ijin myrw hir sjxu myilAw sYxI ]24]

sloku mÚ 3 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU Amrdws jI mhwrwj dw aucwrn kIqw hoieAw sRI gurU gRµQ swihb
jI dy 651 AMg ’qy soriT dI vwr iv`c AMØikq hY ijs iv`c du`KW ƒ mytx leI gur syvw v`l
ieSwrw kIqw hY [

gur syvw qy suKu aUpjY; iPir duKu n lgY Awie ]


siqgurU jI dI syvw dw AYsw pRqwp hY ik syvw krn vwly ƒ syvw qoN suK aUpjY=pYdw huµdw
hY [ ieh AYsw suK hY iPir=muV ky Bwv kdy vI Awie=Aw krky du`K nh» lgdw [ syvw iv`c mhwn
brkqW hn [ inSkwm syvw qoN AMqSkrn dI suDI ho ky nwm duAwrw igAwn dI pRwpqI huµdI hY
ijs nwm igAwn duAwrw sdIvI suK pRwpq huµdw hY [ sB qoN v`fw du`K AigAwn qy jµmx mrn
dw hY ijsdw hor koeI BI ielwj nh» hY [ ijvyN AMDkwr dw cwnx qoN ibnW hor koeI BI ielwj
nh» [ cwnx ƒ pRwpq krn leI jy koeI dIvw-dIvw khI jwvy qW AMDkwr dUr nh» huµdw [ jYsw ik :
Bgvn iqmr nwsy nh» kih dIpk kI bwq ]
pUrx igAwn audoq ibn ihRdY Brm nh» jwq ]2] ‰ivcwr mwlw AiDAwie 4Œ
ijvyN pwxI pwxI kihx nwl ipAws nh» buJdI; pwxI dy pRwpq hox qoN hI ipAws dI
nivrqI huµdI hY [ rotI-rotI kihx nwl Bu`K nhI imtdI ijqnI dyr rotI nw pRwpq ho jwvy [ KMf-
KMf kihx nwl mUMh im`Tw nh» ho jWdw; KMf mUMh iv`c pYx qoN hI mUMh im`Tw hovygw [ ienHW cIjW
ƒ pRwpq krn leI kuJ Xqn krnw pvygw [ iesy qrHW igAwn-igAwn kihx nwl, igAwn
$ $
$ dIAW glW krn nwl igAwn nh» huµdw ijqnI dyr AMqskrn suD ho ky aus iv`c nwm nw vs $
$ $
$ jwvy [ nwm-AiBAws duAwrw igAwn imlygw ijsqoN inq suK dI pRwpqI hovygI [ BweI gurdws $
$ $
$ jI vI Purmwn krdy hn ik g`lW nwl iksy vI cIj dI pRwpqI nh» huµdI [ jYsw ik : $
$ $
$ KWf KWf khY ijhbw n sÍwd mITo AwvY Agin Agin khY sIq n ibnws hY ] $
$ $
$ bYd bYd khY rog imtq n kwhU ko drb drb khY koaU d®bih n iblws hY ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \559| b>e 651-52

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ cµdn cµdn khY pRgtY n suBwsu bwsu cµd® cµd® khY auijAwro n pRgws hY ]
$
$ $
$ qYsy igAwn gosit khq n rhq pwvY krnI pRDwn Bwn audiq Akws hY ] $
$ $
$ ‰BweI gurdws jI kib`q-437Œ $
$ $
jµmxu mrxw imit gieAw; kwlY kw ikCu n bswie ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ gur syvw dy pRqwp krky syvw krn vwly dw jµmxu=jnm lYxw qy mrxw imit gieAw=Kqm $
ho igAw Bwv nws ho igAw kwlY=kwl dw kuJ vI bswie=vs nh» cldw [ jYsw ik :
jµmxu mrxu Twik rhwey ] pUry gur qy ieh miq pwey ]
‰gauVI mhlw 1, AMg 222Œ

hir syqI mnu riv rihAw; scy rihAw smwie ]


syvw krn vwly aus syvk dw mn hir=vwihgurU syqI=nwl riv=iml irhw hY [ iesy leI
auh s`cy pRmwqmw iv`c smwie=AByd ho irhw hY [

nwnk hau bilhwrI iqn kau; jo clin siqgur Bwie ]1]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN aunHW qoN bilhwr=kurbwn jWdw hW jo is`K siqgurU
jI dI Bwie=AwigAw iv`c cldy hn ]1]

mÚ 3 ] ibnu sbdY suDu n hoveI; jy Anyk krY sIgwr ]


ies mh`Øly iv`c siqgurU jI KotI iesq®I jo Koty l`Kxw vwlI hY aus dw ijkr krdy hn
ijs dw AMqrIv Bwv is`K pRqI hY [ pihlw ArQ :—ibnu sbdY=suB isiKAw qoN ibnW Bwv ijs
AOrq ƒ pyky Gr iv`c suB isiKAw pRwpq nhIN hoeI aus dw jIvn gurmq isiKAw qoN ibnW suD
nh» huµdw blik Gor pwp-gRsq huµdw hY [ auh Bwvy AnykW hI srIr ’qy hwr-iSMgwr kr lvy kdy
suKI nh» rih skdI ikauNik suKI rihx leI suB guxW dI loV hY jo aus kol nh» hn [

ipr kI swr n jwxeI; dUjY Bwie ipAwru ]


aus KotI iesq®I ny ipr=pqI ƒ KuS krn dI swr=Kbr nh» jwxI blik dUsry purK nwl
pRym ipAwr krdI hY [

sw kusuD sw kulKxI; nwnk nwrI ivic kunwir ]2]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik sw=auh iesq®I kulKxI=kul ƒ KwxI=nws krn vwlI
$ $
$ kusuD=Apivq® hY [ sw=auh iesqrIAW iv`c kunwir=KotI iesqrI krky jwxI jWdI hY ]2] $
$ $
$ ieho ijhI KotI iesqrI dI pihcwx krwauNidAW gurU swihb Purmwn krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. dohwgxI ikAw nIswxIAw ] $
$
$
$ Ksmhu GuQIAw iPrih inmwxIAw ] $
$ $
$ mYly vys iqnw kwmxI duKI rYix ivhwie jIau ] ‰isrIrwg mhlw 1, AMg 72Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 651-52 \560| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. gl» AsI cµgIAw AwcwrI burIAwh ]
$
$ $
$ mnhu kusuDw kwlIAw bwhir ictvIAwh ] ‰vwr isrIrwg mhlw 1, AMg 85Œ $
$
$
$ $
$ 3. mnumK mYlI kwmxI kulKxI kunwir ] $
$ $
$ ipru CoifAw Gir Awpxw pr purKY nwil ipAwru ] $
$ $
‰vwr isrIrwg mhlw 3, AMg 89Œ $
$
$ $
4. ipr kw hukmu n jwxeI BweI sw kulKxI kunwir ] ‰soriT mhlw 3, AMg 639Œ
dUsrw ArQ
mÚ 3 ] ibnu sbdY suDu n hoveI; jy Anyk krY sIgwr ]
siqgurU dy sbdY=aupdyS qoN ibnW jIv rUp iesq®I suDu=Apivq®qw rihq nh» ho skdI BwvyN
AnykW hI iksm dw krmW rUpI vw swDnw rUpI vw: jp-qp rUpI sIgwr kr lvy [
ipr kI swr n jwxeI; dUjY Bwie ipAwru ]
auh pwKMf sihq hox krky Awpxy ipr=pqI pRmySr dI swr=Kbr nh» jwxdI dUjY
Bwie=dvYq Bwvnw iv`c ipAwru=pRym krdI hY Bwv pRmwqmw ƒ C`f ky ausdI ibrqI dyvI dyviqAW
iv`c ivBcwrI ho rhI hY [ AYsI jigAwsU rUp iesq®I ƒ siqgurU jI Purmwn krdy hn [
sw kusuD sw kulKxI; nwnk nwrI ivic kunwir ]2]
sw=auh jigAwsU rUp iesq®I kusuD=Apiv®q mn vwlI hY Aqy sw=auh iesq®I kulKxI=sRySt
guxW rUpI kul ƒ nws krn vwlI hY [ siqgurU jI dw Purmwn hY ik auh jIv rUp iesqrIAW
iv`c kunwir-KotI iesq®I hY ]2] jYsw ik :
1. JUTu AlwvY kwim n AwvY nw ipru dyKY nYxI ]
AvguixAwrI kµiq ivswrI CUtI ivDx rYxI ] ‰DnwsrI mhlw 1, AMg 689Œ
2. grib ghylI mhlu n pwvY ] iPir pCuqwvY jb rYix ibhwvY ]
‰sUhI mhlw 5, AMg 737Œ

pauVI ] hir hir ApxI dieAw kir; hir bolI bYxI ]


hy hir=vwihgurU ! hr pRkwr krky AwpxI dieAw=ikrpw id®StI krnI kr qW ik mYN Awpxy
mUMh qoN hir nwm rUp bYxI=bwxI ƒ bolI=bolxw krW [ jYsw ik :
Awip jpwey jpY so nwau ]
Awip gwvwey su hir gun gwau ]
pRB ikrpw qy hoie pRgwsu ]
$ $
$ pRØBU dieAw qy kml ibgwsu ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 270-71Œ $
$ $
$ $
$
$ hir nwmu iDAweI hir aucrw; hir lwhw lYxI ] $
$
$ $
$
$ hir=vwihgurU nwm ƒ iDAweI=iDAwauxw krW hir=vwihgurU nwm ƒ rsnw nwl aucrw= $
$
$ aucwrn krW qy hir=pRmwqmw dI pRwpqI rUp lwhw lYxw krW [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \561| b>e 651-52

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jo jpdy hir hir idnsu rwiq; iqn hau kurbYxI ]
$ $
$ $
$ $
$ jo ismrn krn vwly Bgq jn rwq-idn hir=pRmySr dy hir=vwihgurU nwm ƒ jpxw krdy
$
$ $
$ hn auhnW sµq jnW qoN mYN kurbYxI=kurbwn bilhwr jWdw hW [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. Anidnu nwmy riqAw scy scI soie ] $
$ $
$ ieku iqlu ipAwrw ivsrY Bgiq iknyhI hoie ] ‰isrIrwgu mhlw 3, AMg 35Œ $
2. Anidnu Bgiq kry idnu rwqI gurmuiK syvw hoeI hy ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1045Œ
idn-rwq nwm ArwDx vwilAW ƒ gurbwxI iv`c QW-QW ’qy Dµnqw Xog SbdW nwl
siqkwirAw hY [

ijn@w siqguru myrw ipAwrw ArwiDAw; iqn@ jn dyKw nYxI ]


ijnHW gurmuKW ny myry ipAwry siqgurU ƒ ArwiDAw=iDAwauxw kIqw hY auhnW gurmuKW dy
drSnW ƒ mY nYxI=A`KW duAwrw dyKw=dyKdw hW ikauNik nwm ArwDx vwly gurmuKW dw drSn
vI pwp nwSk mMØinAw hY [ nwm dy pRqwp krky auh gurmuK sµswr iv`c hr p`ØKoN siqkwry gey
hn [ ijQy bYTdy hn auh DrqI vI siqkwr vwlI ho jWdI hY [ jo drSn krdy hn auh vI siqkwr
Xog ho jWdy hn auhnW dy pwp Gt jWdy hn qy puMnW iv`c vwDw ho jWdw hY [

hau vwirAw Apxy gurU kau;


ijin myrw hir sjxu myilAw sYxI ]24]
hau=mYN Awpxy siqgurW qoN vwirAw=bilhwr-kurbwn jWdw hW ijnHW siqgurW ny myry
sjxu=im`qr hir=pRmySr ƒ myilAw=imlwauxw kIqw hY, hux auhI pRmySr myrw sYxI=swQI hY ]24]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 653 \562| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$
$ muKvwk nµbr 81 ‰Awid AMg 653Œ $
$
sloku mÚ 3 ] ey mn hir jI iDAwie qU iek min iek iciq Bwie ] hir
$ $
$ $
$ $
$ kIAw sdw sdw vifAweIAw dyie n pCoqwie ] hau hir kY sd bilhwrxY ijqu syivAY $
$ $
$
$
suKu pwie ] nwnk gurmuiK imil rhY haumY sbid jlwie ]1] mÚ 3 ] Awpy syvw lwieAnu $
$
Awpy bKs kryie ] sBnw kw mw ipau Awip hY Awpy swr kryie ] nwnk nwmu iDAwiein
iqn inj Gir vwsu hY jugu jugu soBw hoie ]2] pauVI ] qU krx kwrx smrQu hih
krqy mY quJ ibnu Avru n koeI ] quDu Awpy issit isrjIAw Awpy Puin goeI ] sBu ieko
sbdu vrqdw jo kry su hoeI ] vifAweI gurmuiK dyie pRØBu hir pwvY soeI ] gurmuiK
nwnk AwrwiDAw siB AwKhu Dµnu Dµnu Dµnu guru soeI ]29]1] suDu

sloku mÚ 3 ]
ieh muKvwk sRI gurU Amrdws jI mhwrwj duAwrw aucwrn kIqw hoieAw soriT dI vwr
iv`c sRI gurU gRµQ swihb jI dy 653 AMg qy AMØikq hY [ ijs iv`c siqgurU jI Awpxy mn pRqI
aucwr ky pRmwrQI izMdgI jIA rhy gurisKW ƒ nwm icMqn dw Fµg d`s rhy hn [ mn ƒ sµboDn
kr ky kih rhy hn [

ey mn hir jI iDAwie qU; iek min iek iciq Bwie ]


hy myry mn ! qU Bwie=pRym nwl iek min=iekwgr mn nwl iek ic`q ho ky aus hir=pRmySr
vwihgurU jI ƒ iDAwie=iDAwauxw kr, BwvyN koeI sµswr dw kµm krnw hovy iekwgrqw dI hr
kµm iv`c loV hY [ ijQy vI mn iKMfwA iv`c Aw jwvy auQy hI kwrj iv`c rukwvt pYdw ho jWdI
hY Aqy pUrn rUp iv`c kwrj sPlw nh» ho skdw [ BwvyN i¸swn KyqI krdw hY, jy mn lgw ky
i¸swxI nh» krdw qW lwB dy QW Gwtw hI pRwpq hovygw [ vpwr kry vpwr ivc Gwtw, mzdUrI
kry qW mjdUrI qoN jvwb iml skdw hY, sYNkVy pRmwx mOjUd hn ik ijs kµm iv`c mn nh» lgdw
auh kµm kdy vI sPlw nh» huµdw [ jdoN AsQUl kwrjW dw ieh hwl hY qW nwm icMqn qW iek
bVI sUKm klw hY [ iKMfy mn nwl jipAw hoieAw nwm sPlw nh» ho skdw [ kyvl rsnw duAwrw
ibnW pRym qy iekwrgqw qoN jwp krn nwl koeI lwB nh» [ blik ies dw siqgurW dI AMØimRq
bwxI iv`c ies pRkwr KMfn AwieAw hY [ jYsw ik :
hrht BI qUµ qUµ krih bolih BlI bwix ] ‰slok mhlw 3, AMg 1420Œ
$ $
$
$ koeI PkIr cldy KUh dy pws bYTw nwm dw r`tw lw irhw sI ausƒ AnukqI Alµkwr duAwrw $
$
$
$ smJwieAw ikauNik hrt ivcoN vI qUµ-qUµ dI Avwz Aw rhI sI [ siqgurU jI ny ikhw hy hrt ! $
$
$
$ qUµ-qUµ dI bwxI qW qUµ BlI bol irhw hYN pr qyry iv`c pRym Bwvnw qy mn dI iekwgrqw nw hox $
$
$ krky koeI lwB nh» phuµcygw, ieqnI g`l suxky PkIr auiTAw ik mhwrwj hrt qW jVH vsqU $
$ $
$ hY ieh g`l qW Awp jI ny myry pRqI khI hY hux ikrpw kro mYƒ rsqw d`Øso qW siqgurU jI ny $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \563| b>e 653

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ikhw ik jy hrht=jIv ! qUµ-qUµ krny rUpI bYKrI bwxI qW qUµ BlI=cµgI bol irhw hYN pr kol
$
$ $
$
$ pRmySr leI ipAwr qy mn dI iekwgrqw nh» ies leI qYƒ koeI lwB nh» imlygw [ au~cy pukwrnw $
$
$
$ aus leI huµdw hY jo nIvW boilAw sux nw sky Bwv jo DImI Awvwz ƒ suxn iv`c Asm`rQ hovy [ $
$
$
$ auh pRmySr qW ic`q dIAW icqvnIAW ƒ jwxdw hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. AMqrjwmI sBu ikCu jwnY aus qy khw CpwieAw ]3] $
$ ‰Awsw mhlw 5, AMg 381Œ
$
2. Gt Gt ky AMqr kI jwnq ] Bly bury kI pIr pCwnq ]
‰sRI dsm gRµQ, pMnw 1387Œ
siqgurU jI ny PurmwieAw ik auh mwlk qW sdw nyVy qoN nyVy vs irhw hY ies leI qyrw
au~cy pukwrnw ibArQ hY [ jYsw ik :
swihbu sdw hdUir hY ikAw aucI krih pukwr ] ‰slok mhlw 3, AMg 1420Œ
iesy qrHW au~cy bolx dw KMfn krdy hoey iek mulW ƒ d`ØisAw ik iks leI munwry qy cVHky
kUkW mwrdw hYN pRmwqmw koeI bihrw nh» hY ijsƒ qUµ au~cI bol ky suxw irhw hYN , jYsw ik :
1. kbIr mulW munwry ikAw cFih sWeI n bhrw hoie ]
jw krin qUµ bWg dyih idl hI BIqir joie ]184] ‰slok kbIr AMg 1374Œ
2. hY inkty Aru Bydu n pwieAw ] ‰BYrau mhlw 5, AMg 1139Œ
auh pRmwqmw jIv dy vsdw qW nyVy hY pr AigAwn krky jIv ny ieh Byd nh» pwieAw [
ies krky siqgurU jI ny mn ic`q iekwgr krky pRym sihq iDAwaux dI g`l isD kIqI hY [

hir kIAw sdw sdw vifAweIAw; dyie n pCoqwie ]


auh hir=vwihgurU dIAW sdw sdw=inq inq vifAweIAW kr, jo jIvW ƒ dwqW dy ky
pCoqwie=pCqwauNdw nh» [

hau hir kY sd bilhwrxY; ijqu syivAY suKu pwie ]


hau=mYN aus hir=vwihgurU qoN sdw hI bilhwr jWdw hW ijs dI syvw krn nwl suK dI
pRwpqI huµdI hY [

nwnk gurmuiK imil rhY; haumY sbid jlwie ]1]


$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik gurmuiK=gurisK haumY ƒ gurU dy sbid=aupdyS duAwrw $
$
$ jlwie=swV ky Bwv nws krky aus pRØBU ƒ iml rhy hn [ ikauNik vwihgurU pRmySr qoN dUr r`Kx $
$
$
$ vwlI ieh haumY mhwn pRbl SkqI hY haumY dy kwrn hI jIv pRmwqmw qoN tuitAw hoieAw hY, $
$
$
$ jdoN vI juVygw Bwv imlwp hovygw audoN rµck mwqr vI haumY dI mYl nh» hovygI ]1] siqgurU $
$
$
$ jI ny haumY dy pRQwie hor vI pRmwx id`qy hn ik haumY dy nws qoN ibnW pRmwqmw dI pRwpqI $
$
$
$ sµBv nh» [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 653 \564| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. haumY mwir sic sbid smwxy sic rqy AiDkweI ] ‰vfhµs mhlw 3, AMg 569Œ $
$
$
$ $
$ 2. haumY sbid jlwieAw myry hir BwieAw ijs dI swcI bwxI ] $
$ $
$ ‰rwgu sUhI mÚ 3, AMg 768Œ $
$ $
$ 3. haumY mwry sbid invwry ] hir kw nwmu rKY auir Dwry ] $
$ $
$ ‰mwrU mhlw 3, AMg 1045Œ $
$ $
4. haumY ¸oDu sbid invwrY ] ‰mwrU mhlw 3, AMg 1057Œ

mÚ 3 ] Awpy syvw lwieAnu; Awpy bKs kryie ]


vwihgurU Awp hI jIvW ƒ syvw iv`c lwieAnu=lwauNdw hY iPr Awp hI bKs=b^iSS krdw
hY, vw: gunwhW ƒ b^Sxw krdw hY [ gurU Gr iv`c syvw Aqy ismrn dI mu`F qoN pRDwnqw rhI
hY syvw duAwrw inmrqw, iekwgrqw, ipAwr, Bwvnw vDdI hY jo pRØBU imlwp iv`c shwiek hY [

sBnw kw mw ipau Awip hY; Awpy swr kryie ]


swry jIvW dw mwqw Aqy ipqw rUp pRmySr Awp hI hY Aqy Awp hI swirAW dI swr=sµBwl
kryie=krdw hY [ swirAW dw mW ipE ies leI hY ik jo vI sµqwn dI auqpqI huµdI hY auh mwqw
ipqw duAwrw hI sµBv huµdI hY [ iesy qrHW sµswr dy swry jIvW dI auqpqI krn vwlw vwihgurU
hY jo mwqw dI qrHW riKAw krdw hY qy ipqw dI qrHW pRiqpwlxw krdw hY [ ies leI swirAW
dw mW ipE rUp hY [ jYsw ik :
1. qUµ myrw ipqw qUµhY myrw mwqw ] ‰mwJ mhlw 5, AMg 103Œ
2. hir jI mwqw hir jI ipqw hir jIau pRiqpwlk ]
hir jI myrI swr kry hm hir ky bwlk ] ‰slok fKxy mhlw 5, AMg 1101Œ
3. qU myrw ipqw qUhY myrw mwqw ] qU myry jIA pRwn suKdwqw ]
‰BYrau mhlw 5, AMg 1144Œ
4. hir Awpy mwqw Awpy ipqw ijin jIau aupwie jgqu idKwieAw ]
‰rwmklI mhlw 3, AMg 921Œ

nwnk nwmu iDAwiein iqn inj Gir vwsu hY;


jugu jugu soBw hoie ]2]
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo pRmySr dy nwm ƒ iDAwauNdy hn aunHW dw srUp rUpI $
$ Gr iv`c vwsw huµdw hY Aqy nwl hI jugW jugµqrW iv`c soBw=vifAweI huµdI hY ]2] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. hir inrmlu haumY mYlu gvwey dir scY soBw pwvixAw ] ‰mwJ mhlw 3, AMg 115Œ $
$ $
$ 2. iesu jug mih soBw nwm kI ibnu nwvY soB n hoie ] $
$ $
$ ieh mwieAw kI soBw cwir idhwVy jwdI iblmu n hoie ]5] $
$ ‰Awsw mhlw 3, AMg 429Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \565| b>e 653

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3. soBw suriq nwim Bgvµqu ] pUry gur kw inrml mMqu ]3]
$
$ $
$ ‰gauVI mhlw 5, AMg 197Œ $$
$
pauVI ] qU krx kwrx smrQu hih krqy;
$ $
$ $
$ $
$
$ mY quJ ibnu Avru n koeI ] $
$
$ $
$ hy sµswr dI rcnw krqy=krx vwly vwihgurU ! qUµ swry kwrnW dy krn ƒ smr`Q hYN [ kwrn $
qyry vs iv`c hY Awp jI qoN ibnW mYƒ koeI su`Jdw nh» hY [ hr kwrj dI auqpqI kwrn qoN hoieAw
krdI hY [ koeI vI kwrj Awpxy kwrn qoN A`lg nh» huµdw [ sµswr ie`k v`fw kwrj hY ies dy
rcx dw kwrn mwieAw hY qy mwieAw dw kwrn Kud pRmwqmw Awp hY [ jYsw ik :
1. ApnI mwieAw Awip pswrI Awpih dyKnhwrw ]
nwnw rUpu Dry bhu rµgI sB qy rhY inAwrw ]2] ‰ibhwgVw mhlw 9, AMg 537Œ
2. krx kwrx pRBu eyku hY dUsr nwhI koie ]
nwnk iqsu bilhwrxY jil Qil mhIAil soie ]
‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 276Œ
3. kbIr kwrnu so BieE jo kIno krqwr ]
iqs ibnu dUsr ko nhI eykY isrjnhwru ]133] ‰slok kbIr jI, AMg 1371Œ
4. krx kwrx smrQu hY khu nwnk bIcwir ]
kwrxu krqy vis hY ijin kl rKI Dwir ] ‰vwr mwJ mhlw 2, AMg 148Œ

quDu Awpy issit isrjIAw; Awpy Puin goeI ]


hy vwihgurU ! quDu=qus» Awp hI swrI issit=isRstI isrjIAw=pYdw kIqI hY qy Awp hI vwps
goeI=bulweI hY Bwv Awpxy iv`c imlweI=CpweI hY [ goeI qoN Bwv imlwauxw Awm vrqoN iv`c
vI ieh Sbd AwauNdw hY [ jYsw ik “q`qw TµFw pwxI go dy” goeI=guµnxw-imlwauxw [

sBu ieko sbdu vrqdw; jo kry su hoeI ]


sBu=swirAW dy isr au~qy iek Awp jI dw hI sbdu=hukm vrq irhw hY jo Awp jI krdy
ho su=auh hI hoeI=huµdw hY [

vifAweI gurmuiK dyie pRØBu; hir pwvY soeI ]


$ hy pRBu=mwlk ! ijnHW gurmuKW ƒ qUµ Awp hI nwm jpx rUp vifAweI idMdw hYN auhI gurmuiK $
$ hy hir=vwihgurU qYƒ pwvY=pRwpq krdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ gurmuiK nwnk AwrwiDAw, siB AwKhu; $
$
Dµnu Dµnu Dµnu guru soeI ]29]1] suDu
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijs siqgurU dI ikrpw nwl vwihgurU AwrwiDAw=jipAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 653 \566| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jWdw hY [ swry jn iml ky pRym nwl soeI gurU ƒ mn bwxI srIr krky Dµn-Dµn-Dµn AwKxw $
$ $
$ kro ]29]1] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. hm rulqy iPrqy koeI bwq n pUCqw gur siqgur sµig kIry hm Qwpy ] $
$ $
$ Dµnu Dµnu gurU nwnk jn kyrw ijqu imilAY cUky siB sog sµqwpy ] $
$ ‰gauVI mhlw 4, AMg 167Œ
$
$ $
$ $
2. Dµnu Dµnu gurU guru siqguru pwDw ijin hir aupdysu dy kIey isAwxy ]1]rhwau]
‰gauVI mhlw 4, AMg 168Œ
“suDu” A`Kr ies leI hY ik ieh vwr suDw rIq iv`c gwauxI cwhIdI hY [ AQvw ieh vwr
suD hY ies auqy koeI is`K AwpxI aukq muqwbk Adlw bdlI n kry [ gurU Arjn dyv swihb
jI ny inmrqw iv`c Aw ky ijQy pihly gurUAW dI vwr rcI hY ausƒ “suD” A`Kr iv`c ilKky
Bwvnw pRgt krdy hn [ ijQy AwpxI vwr aucwrn kIqI hY auQy “suD kIcy” A`Kr pwauNdy hn [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \567| b>e 655

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 82 ‰Awid AMg 655Œ $
$ $
$
$ ikAw pVIAY ikAw gunIAY ] ikAw byd purwnW sunIAY ] pVy suny ikAw hoeI ] $
$
$
$ jau shj n imilE soeI ]1] hir kw nwmu n jpis gvwrw ] ikAw socih bwrµ $
$
$
$ bwrw ]1]rhwau] AMØiDAwry dIpku chIAY ] iek bsqu Agocr lhIAY ] bsqu Agocr $
$
$
pweI ] Git dIpku rihAw smweI ]2] kih kbIr Ab jwinAw ] jb jwinAw qau $
mnu mwinAw ] mn mwny logu n pqIjY ] n pqIjY qau ikAw kIjY ]3]7]

ieh AMØimRq bcn Bgq kbIr jI dI rsnW qoN aucwrn kIqw hoieAw sRI gurU gRµQ swihb
dy 655 AMg qy AMØikq hY [ bwxI iv`c ikqy BI igAwn vwsqy pVHn dw KMfn nh» kIqw igAw
jo sµswrI pdwrQW iv`c pRivrq hox leI pVHnw hY aus dw KMfn hY [ auh pVHnw sµswr dy Awm
jo nwnHw pRkwr dy ik`qy hn dI inAweIN iek ik`qw bx jwvygw [ iehI hwl bRwhmxW dw sI jo
kyvl aupjIvkw leI hI ividAw pVHdy sn [ Awqm igAwn pRwpq krn dI g`l iblkul hI
Bu`l cu`ky sn [ AYsw hI iek bRwhmx kbIr swihb ƒ imilAw qy nwm AiBAws dw KMfn krdy
hoey kihx l`gw, ik kyvl ividAw AiBAws hI krnw cwhIdw hY qus» byd ividAw nh» pVHy
ies krky quhwfw aupdyS sµpUrn nh» hY kuJ g`lW suBwvk hI TIk ho jWdIAW hn ijs qrHW
Gux kIVw lkVI iv`c Cyk krdw hY qW keI vwrI A`KrW dI Skl bx jWdI hY iehI hwl quhwfw
hY ies leI quhwfy aupdyS ƒ ivdvwn purS AMgIkwr nh» krdy [ quhwƒ cwhIdw hY ik qus»
nwm AiBAws C`f ky byd ividAw dw AiDAYn kro qW kbIr swihb ny bRwhmx dI AijhI g`l
sux ky Bu`ly hoey ƒ shI mwrg idKwaux vwsqy ieh Sbd aucwrn kIqw :—

ikAw pVIAY; ikAw gunIAY ]


Awpxy sµswrk kµm svwrn leI gRµQW dy pVHn dw kI lwB hY Aqy gunIAY=ivcwrn dw kI
lwB hY ? AQvw :—kI swK, SwSq® AnISr vwdI dw pVHnw Aqy kI kwl vwdI ivSyKk dy ArQW
dw ivcwrnw hY ?

ikAw; byd purwnW sunIAY ]


bydW Aqy purwxW ƒ sunx nwl kI pRwpq hovygw ?

pVy suny; ikAw hoeI ]


$ byd ividAw pVHn Aqy sunx nwl kI ho jwvygw ? $
$ $
$
$ jau; shj n imilE soeI ]1] $
$
$ $
$
$ jdoN soeI=aus pRmySr dw shj=igAwn hI pRwpq nh» hoieAw AQvw jdoN soeI=auh $
$
$ shj=igAwn srUp pRmwqmw hI nh» imilAw [ bRhm ividAw dI mdd nwl bRhm dI pRwpqI krnI $
$ $
$ sI [ jdoN bRhm dI pRwpqI iqAwg ky mwieAw dI pRwpqI krnI AwrµB kr id`qI Pyr sq purSW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 655 \568| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ƒ Aijhy pVHny dw KMfn krnw ipAw jYsw ik koeI vwhy KoqI, koeI vwhy poQI [ iPr AijhI pVHweI $
$ $
$ pVHn vwly pMfq ƒ gurbwxI iv`c mUrK dw drjw id`qw igAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ piVAw mUrKu AwKIAY ijsu lbu loBu Ahµkwrw ] ‰vwr mwJ mhlw 1, AMg 140Œ $
$ $
$
$ pVHnW qW sI mukq hox vwsqy bµDnW qoN Cutkwrw pwaux vwsqy pr ieh pVHnw hI bµDn $
$
$ rUp ho igAw [ jYsw ik : $
$ $
1. iliK iliK piVAw qyqw kiVAw ] ‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 467Œ
2. piVAw hovY gunhgwru qw EmI swDu n mwrIAY ]
‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 469Œ
3. piV piV gfI ldIAih piV piV BrIAih swQ ]
... ... ...
pVIAY jyqI Awrjw pVIAih jyqy sws ]
nwnk lyKY iek gl horu haumY JKxw JwK ]1]
‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 467Œ
4. piV piV Qwky sWiq n AweI ] iq®snw jwly suiD n kweI ]
‰mwJ mhlw 3, AMg 120Œ
5. pVih mnmuK pru ibiD nhI jwnw ] nwmu n bUJih Brim Bulwnw ]
‰mwrU mhlw 1, AMg 1032Œ
6. pVxw guVxw sµswr kI kwr hY AMdir iq®snw ivkwru ]
haumY ivic siB piV Qky dUjY Bwie KuAwru ] ‰vwr soriT mhlw 3, AMg 650Œ
ieQy ienHW pRmwxW qoN ieh Bwv iblkul nh» hY ik ividAw nh» pVHnI cwhIdI ividAw
pVHn dI pRyrnw krdy hoey siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ividAw ƒ pVH ky praupkwr krnw
cwhIdw hY ikauNik praupkwr krn nwl pVHI hoeI ividAw sPlI hovygI [ jYsw ik :
ividAw vIcwrI qW praupkwrI ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 356Œ
iesy leI siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI ny Awpxy ipAwry is`KW ƒ gurmiq dI ividAw
qoN ielwvw An-mqW dI ividAw pVHn leI kWSI ByijAw [ pMj is`KW ny kWSI qoN ividAw pRwpq
krky pMQ Kwlsy iv`c ividAw dw pRcwr kIqw auQoN inrml sµpRdw dw inrmwx hoieAw [ jy ividAw
dw iblkul hI KMfn huMdw qW gurU swihb jI dUjy m`qW dI ividAw pVHn leI is`KW ƒ auqSwhq
nw krdy [ blik siqgurU jI ny ividAw leI AYsw Purmwn kIqw hY [ jYsw ik :
$ $
$ gur prswdI ividAw vIcwrY piV piV pwvY mwnu ] ‰pRBwqI mhlw 1, AMg 1329Œ $
$ $
$
$ gurU dI i¸pw duAwrw bRhm ividAw ƒ pVH-pVH ivcwry, Bwv punw-punw AiBAws kry Awpxy $
$
$ Awpy dI pRwpqI leI Awqmk drsI ho ky lok pRlok iv`c mwn=ie`zq pRwpq kry [ PrId swihb $
$ $
$ dy murSd ny PrId swihb ƒ iek g`l pu`CI sI ik PrIdw ! kuJ ielm piVHAw hYN ? qW PrId swihb $
$ $
$ ny au~qr id`qw ik mhwrwj ! ielm kI pVHnw sI mYN qW 36 swl jµglW iv`c krVI qp`ØisAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \569| b>e 655

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ kridAW guzwr id`qy; hux quhwfI Srx iv`c AwieAw hW SuB aupdyS bKSo [ qW murSd ny ividAw $
$ $
$ dI mhwnqw pRgtwauNidAW ikhw ik PkIr ƒ AnpVH nh» rihxw cwhIdw AnpVH PkIr pKMf $
$ $
$ dy ic`kV iv`c PisAw jldI inkl nh» skdw [ keI smwijk burweIAW pKMfI lokW koloN pYdw $
$ $
$ huµdIAW hn [ AnpVH PkIr SYqwn dI nwnI hoieAw krdI hY [ ies leI qYƒ ielm pVHnw cwhIdw $
$ $
$ hY [ qW PrId ny murSd pwsoN ielm piVHAw qy aus qy Aml kIqw ikauNik Aml qoN ibnW ielm $
$ $
iksy ArQ nh» [ Aml dy sihq ielm pRmwrQI izMdgI iv`c iek v&wdwr imq® dI inAwe» mdd
krdw hY [ iesy leI gurU goibMd isMG swihb jI ny dmdmw swihb ivKy bRhm ividAw dw ^zwnw
Awpxy ^wlsy ƒ sONpidAW aus DrqI ƒ vr id`qy qy AwpxI kWSI hox dw mwx b^iSAw ] <
qoN lY ky “ATwrh ds bIs q`k” bRhm bwxI dI ividAw ivAwiKAw swihq pVHwky Kwlsy ivc
ividAw dI tkswl qorI [ ividAw iek sÍWqI bUµd hY jo AiDkwrI Aqy AnAiDkwrI ƒ v`Krw-
v`Krw Pl idMdI hY [ sÍWqI bµUd jy kyly qy pY jwvY qW kpUr pYdw huµdw hY, isp qy pYx nwl moqI
pYdw huµdw hY, gaU qy pYx nwl gaU locn pYdw huµdw hY [ auhI sÍWqI bUµd s`p qy pY jwvy qW aus
dI zihr iv`c vwDw huµdw hY, ig`dV qy pY jwvy qW hlk jWdw hY [ iesy qrHW ividAw dw An-
AiDkwrI leI KMfn hY [ AiDkwrI leI koeI KMfn nh» hY [ AiDkwrI dy ihrdy ivcoN ividAw
ivkwrW dw nws krdI hY pr An-AiDkwrI dy ihrdy iv`c ivkwrW dw invws ho jWdw hY [ pMØifq
hridAwl jI swrukuqwvlI iv`c Purmwn krdy hn, jYsw ik :
ieh vyd ko igÎwn su jwnn qy, AiBmwn mdwid ivkwr ivnwsy ]
pun kyicq nIcn ko vhu boD, mdY AiBmwn ivkwr invwsy ]
Ac AMØimRq jws hlwhl hÍY nih AOKD vYd nh» kCu qwsy ]
jn pwq® kupwq® ko soD kY boD kry, buiDvwn jo buiD pRkwsy ]1]
‰swrukqwvlI AiD: 3Œ
kbIr swihb jI pMØifq ƒ ijs dw ihrdw nwm qoN KwlI sI nwm dw aupdyS idMdy hoey kih
rhy hn :—

hir kw nwmu; n jpis gvwrw ]


hy gvwrw=mUrK ! qUµ aus hir=vwihgurU dy nwm ƒ ikauN nh» jpis=jpdw [

ikAw socih; bwrµ bwrw ]1]rhwau]


bwrµbwrw=muV-muV ky kI hor socW ƒ socdw hYN AQvw bwrµbwr mwieAw dI pRwpqI bwry hI
$ ikauN socdw hYN [ bRhm ividAw qW nwm dI pRwpqI iv`c shwiek hoxI sI pr qUµ mwieAw dI pRwpqI $
$ $
$ iv`c shwiek mMnI bYTw hYN [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mwieAw kwrn ibidAw bychu jnmu AibrQw jweI ] ‰mwrU kbIr jI AMg 1103Œ $
$ $
$ ies qrHW jo mwieAw dI pRwpqI vwsqy ividAw ƒ vrqdy hn auhnW dw jnm ibArQ clw $
$ $
$ jWdw hY [ hux id®StWq dy ky smJwauNdy hn :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 655 \570| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
AMØiDAwry dIpku chIAY ] iek bsqu; Agocr lhIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ ijs qrHW AMDyry iv`c dIpku=dIvy dw cwnxw hoxw cwhIdw hY qW hI koeI iek bsqu=cIz, $
$ $
$ Agocr=iCpI hoeI lhIAY=pRwpq huµdI hY [ AMDkwr dy kwrn AwpxI hI vsqU Awpxy hI Gr ivcoN $
$ $
$ pRwpq nh» huµdI [ pRwpq hoxI qW iek pwsy rhI AMDyry kwrn mUMh m`Qw Pu`tdw hY [ AMDyry iv`c iksy $
$ $
$ ƒ BI suK dI pRwpqI nh» ho skdI [ jYsw ik : $
$ $
AMDkwr suiK kbih n soeI hY ] rwjw rµku doaU imil roeI hY ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 325Œ

bsqu Agocr; pweI ] Git dIpku; rihAw smweI ]2]


jdoN Agocr=iCpI hoeI vsqU Gr ivcoN pRwpq ho jwvy qW dIvy dI loA BwvyN Gt ho jwvy
jW dIvw iblkul smweI=buJ jwvy iPr koeI Prk nh» pYNdw ikauNik jo kuJ pRwpq hoxw sI ho igAw [
AQvw ies qrHW AigAwn rUp AMDyry iv`c igAwn dw dIvw zrUr cwhIdw hY qW Agocr=iCpI
hoeI Awqmw rUp vsqU pRwpq huµdI hY [ jYsw ik :
dIvw blY AMDyrw jwie ] byd pwT miq pwpw Kwie ] ‰vwr sUhI mhlw 1, AMg 791Œ
igAwn dw dIvw bwlx leI nwm AiBAws AMgIkwr kIqw hY [ ijhVw igAwn nwm AiBAws
qoN pRwpq huµdw auhI mukqI dw hyqU hY [ kyvl gRµQW qoN pRwpq igAwn keI vwr AiBmwn dw hyq
‰kwrxŒ bx jWdw hY [ jdoN Awqm rUp vsqU Agocr=iCpI hoeI pweI=pRwpq ho geI iPr Git=
AMqSkrn ivcoN igAwn rUpI dIvw buJ vI jwvy qW vI pRvwh nh» [ vw: ijnHW dy Git=ihrdy
iv`c igAwn rUpI dIvw jg irhw aunHW ny Awqmw rUpI vsqU pRwpq kIqI hY [

kih kbIr; Ab jwinAw ] jb jwinAw; qau mnu mwinAw ]


Bgq kbIr jI kihMdy hn ik hux As» ieh Byd jwx ilAw hY [ jd qoN jwixAw hY, qd
qoN mn pRmwqmw dI mnOq iv`c mMn igAw hY AQvw jd qoN Awpxy Awqmk srUp ƒ jwx ilAw
qd qoN mn ny ivkwrW iv`c nw jwxw mMn ilAw hY [
ijs dI KuSk ividAw ƒ kbIr swihb ny KMØifAw sI, qd aus pMfq ny ikhw ik quhwfw
mn qW BwvyN mMn igAw pr AnpVH dy aupdyS qy lok Brosw nh» krdy, ies leI qus» zrUr
pVHo qW kbIr swihb Awpxy isDWq dI puStI krdy hoey kihx l`gy ik krnI pRDwn hY kQnI nh»
AQvw krnI vwlI kQnI pRvwxnIk hY jy lok nh» mMndy qW mYƒ ies g`l dI koeI pRvwh nh» [

mn mwny; logu n pqIjY ] n pqIjY; qau ikAw kIjY ]3]7]


$ $
$
$ ijs dw mn vwihgurU jI dI BgqI iv`c mMn jwvy lok aus qy n pqIjY=Brosw nh» krdy $
$
$ jykr lok n pqIjY=Brosw nh» krdy qW As» vI lokW dI pRvwh kI krnI hY AQvw jy lok $
$ $
$ swfw ikhw mMndy qW swfw kuJ nh» ivgVdw sgoN Awp hI auh duK pwauxgy ]3]7] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \571| b>e 657

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 83 ‰Awid AMg 657Œ $
$ $
$
$ rwgu soriT bwxI Bgq rivdws jI kI < siqgur pRswid ] jb hm hoqy $
$
$
$ qb qU nwhI Ab qUhI mY nwhI ] Anl Agm jYsy lhir mie EdiD jl kyvl jl $
$
$
$ mWhI ]1] mwDvy ikAw khIAY BRØmu AYsw ] jYsw mwnIAY hoie n qYsw ]1]rhwau] nrpiq $
$
eyku isMGwsin soieAw supny BieAw iBKwrI ] ACq rwj ibCurq duKu pwieAw so giq
$ $
BeI hmwrI ]2] rwj BuieAMg pRsµg jYsy hih Ab kCu mrmu jnwieAw ] Aink ktk
jYsy BUil pry Ab khqy khnu n AwieAw ]3] srby eyku AnykY suAwmI sB Gt BuogvY
soeI ] kih rivdws hwQ pY nyrY shjy hoie su hoeI ]4]1]

rwgu soriT, bwxI Bgq rivdws jI kI; < siqgur pRswid ]


ieh muKvwk sRI gurU gRµQ swihb jI dy 657 AMg qy AMØikq hY [ ies dy SurU iv`c vsqU inrdySk
mMgl hY [ ieh Sbd soriT rwgxI iv`c Bgq rivdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY [ 1=AduqI
bRhm ¡=srb dw pRkwS rUp, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp [ pRswid=Anµd srUp [
auQwnkw—BgqI dy pRqwp qoN KuS ho krky Bgvwn Bgq rivdws jI ƒ drSn dyx leI
pRq`K ho gey [ Bgq rivdws jI bVy pRsµn ic`q hoey [ Anµd iv`c inmgn ho ky, pRym iv`c ieqny
byvs hoey ik Bgvwn jI dy crn CUhx leI dOV ky qyjI nwl Agy v`D ky nmSkwr krn lgy
qW Bgvwn jI auqnI qyjI nwl hI ipCy ht gey [ Bgq jI ƒ crn nh» CUhx id`qy [ jdoN
Bgq jI dy crn h`Q nh» Awey qW hYrwn pRySwn ho ky puiCAw ik Bgvwn ! ieqnw ieMqzwr
krn qoN bwAd Awp jI dy drSn hoey qy Awp jI ny mYƒ crn sprS nh» krn id`qy myrw ksUr
kI hY iks g`l dI szw dy rhy ho [ ijqnI dyr qusI pRq`K nh» sI hoey auqnw icr quhwfI aufIk
iv`c smw sOKw lµG igAw sI ik Bgvwn jI Awauxgy pr hux iek-iek iCn vI myry leI jugW
dy smwn hY ik qus» swhmxy KVy ho pr mYƒ crn» h`Q nh» lwaux idMdy [ jYsw ik :
cwir phr chu jugh smwny ] ‰Awsw mhlw 5, AMg 375Œ
qW Bgvwn jI ny h`s ky au~qr id`qw [ ijs au~qr iv`c bRwhmx dy pwey hoie BulyKy, jwqI
pwqI dw ivqkrw [ jo Bgq rivdws jI dy smyN jorW qy sI [ ies jwqI ivqkry ƒ Kqm krn
leI Bgvwn jI ny ieQy iek AYsw kOqk kIqw qy kihx l`gy rivdws ! qUµ cmwr hYN, jy qUµ myry
crn sprS kIqy qW mYN iBitAw jwvWgw [ ies leI ipCy hitAw hW [ ieh bcn Bgvwn jI
ny kOqk nimq hI khy [ ieh bcn sux ky au~qr iv`c rivdws jI ny ieh AMØimRq bcn aucwirAw [
$ $
$ ijs dw ArQ rhwau vwlI quk qoN SurU huµdw hY [ $
$ $
$ mwDvy ikAw khIAY B®mu AYsw ] jYsw mwnIAY hoie n qYsw ]1]rhwau] $
$ $
$
$ hy mwDvy (mw+Dvy) mw=mwieAw, Dv=Awsrw, Bwv mwieAw dy Awsrw rUp pqI prmySr vw $
$
$ hy mwieAwpqI ! Awp jI ny jo ieh bcn kIqw hY ik sprS krn leI iBt cVH jwvygI ieh $
$ $
$ qW Awm sµswrI jo Brm dy AMDyry iv`c hn aunHW dI BwSw hY, Awp Aijhw Brm vwlw Sbd ikauN $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 657 \572| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ kih rhy ho qW Bgvwn jI ny ikhw B®mu bwry jwxdw hYN, B®m kI hY, ies dw srUp kI hY ? qW $
$ $
$
$ rivdws jI ny ikhw jYsw mwnIAY hoie n qYsw=jYsw iksy vsqU ƒ mMØinAw hovY auho ijhI nw hovy $
$
$
$ aus qoN ault hovy, prqIq kuJ hor hovy qy AslIAq kuJ hor hovy so B®m khIdw hY AslIAq $
$
$ qoN ault dw nwm Brm hY [ ieh qus» mYƒ Brm ikauN pw rhy ho jdoN ik mYN quhwƒ AwrwD ky quhwfw $
$
$
$ hI rUp ho cu`kw hW [ ijqnI dyr q`k myry iv`c Brm krky hµgqw sI auqnI dyr q`k qW quhwfw $
$ $
$ imlwp hI nh» ho skdw sI [ jYsw AigAwn kwl iv`c mMnI bYTy sI vYsw hux igAwn kwl iv`c $
nh» hY [

jb hm hoqy qb qU nwhI; Ab qUhI mY nwhI ]


hy Bgvwn ! jb=jdoN q`k hm=myry iv`c vw-hm=hµgqw Awid ivkwr sn audoN q`k Awp
pRwpq nh» sI [ hux igAwn AvsQw iv`c qus» pRwpq hoey ho qW myry iv`c hµgqw mmqw Awid
ivkwr nh» hn [ hux mYN Awp nwl kwrn kwrj dI qrHW ie`k rUp ho igAw hW [ jYsw ik :
1. haumY krI qW qU nwhI qU hovih hau nwih ] ‰vwr mwrU mhlw 1, AMg 1092Œ
2. hau hau krq nhI scu pweIAY ] haumY jwie prm pdu pweIAY ]1]rhwau]
‰gauVI mhlw 1 AMg 226Œ
Bgvwn jI ny iblws leI ikhw ik qUµ AigAwnI hYN; qW rivdws jI ny ikhw ik jy mYN
AigAwnI hW qW Awp jI dw Aw ky imlxw ibArQ hY jy Awp jI imly ho qW Awp jI dy AYsy
bcn kihxy TIk nh» hn [ Bgvwn ny ikhw iPr qUµ Awpxy Awp ƒ kI smJdw hYN qW Bgq
jI kihx l`gy jo Awp dy igAwnI Bgq Awpxy Awp ƒ inscy krdy hn ik As» Awp dy hI
srUp hW auhI mYN inscY krdw hW hux Bgq jI ies dw pRmwx idMdy hn :—

Anl Agm jYsy lhir mie EdiD; jl kyvl jl mWhI ]1]


ijs qrHW Anl=hvw Agm=gmqw qoN rihq cl ky Bwv pOx dy AiqAMq byg nwl c`lx
qoN EdiD=smuMdr dy jl iv`c lihrW ho jWdIAW hn, auh lihrW dw jl kyvl smuMdr dy jl
dw hI mie=srUp huµdw hY [ AnvY :—jYsy EdiD jl mwhI Anl Agm lhir, kyvl jl mie ] :
AYsy hI bRhm rUpI smuMdr iv`c mwieAw vw=vwSnw rUp aupwDI krky jIv puxw vw=sµswr puxw
rUp lihrW pRqIq ho rhIAW hn pr drAsl auh SuD srUp bRhm dw rUp hI hn [ iesy qrHW ivcwr
mwlw iv`c vI pMØifq AnwQ purI jI Purmwn krdy hn, jYsw ik :
1. jl qrµg Aru Pyn budbudw jl qy iBMn n hoeI ] ‰Awsw nwmdyv jI, AMg 485Œ
$ 2. jl qy qrµg qrµg qy hY jlu khn sunn kau dUjw ]1] $
$ ‰swrµg nwmdyv jI, AMg 1252Œ $
$ $
$ 3. hO AMØboD Anµq giq pr isauN icq smIr ] $
$ $
$ bhu klol qw mY auTI nwnw rUp srIr ]21] $
$ $
$ icq bwq BXo sWiq Aib jIv lihr BeI lIn ] $
$ $
$ kyvl rUp Anµd ho rihXo, AsuB suB hIn ]22] ‰ivcwr mwlw, AiD: 8Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \573| b>e 657

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ rivdws jI kihMdy hn ik hy Bgvwn Brm ny swfI AYsI dSw kr r`KI sI ik qUµ pRwpq
$
$ $
$ huµdw hoieAw BI ApRwpq rUp sI ies isDWq ƒ lY ky AglI pMkqI iv`c rivdws jI id®Stwq $
$ $
$ dy rhy hn [ $
$ $
$ $
$
$ nrpiq eyku isMGwsin soieAw; supny BieAw iBKwrI ] $
$
$ $
$ ijvyN ik iek nrpiq (nr+piq) nr=purSW dw piq=mwlk Bwv bwdSwh isMGwsin $
(isMG+Awsin) isMG=Syr dI Skl dw bixAw hoieAw Awsn Bwv q^q qy bYTw hoieAw hI inMd®w
ƒ pRwpq ho igAw, Bwv sON igAw [ su`Øqy ƒ iek supnw AwieAw ijs ivc auh iBKwrI hoieAw
pRqIq kr irhw hY [

ACq rwj ibCurq duKu pwieAw; so giq BeI hmwrI ]2]


ijvyN ausny rwj dy ACq=huµdy hI rwj dy ivCoVy dw duK pwieAw sI [ EhI giq=hwlq
swfI hoeI hY ‰ArQwq As» kdy BI quhwQoN v`Kry nh» hW pr Brm krky ivCVy hoey duK pw rhy hWŒ ]2]
swKI—pMfq inhcl dws jI ny ivcwr swgr dy pMjvyN qrµg iv`c ilKI hY :—
iek Aijhw bwdSwh sI ijs dw pRqwp ieMd® dy smwn CwieAw hoieAw sI [ v`fy-v`fy sUrmy
cwry pwsy KVy rihMdy sn [ Awpxy-Awpxy hiQAwr lY ky duAwry qy iqAwr-br-iqAwr rihMdy sn [
i¸pwnW imAwnW qoN bwhr k`F ky pihrw dy rhy sn [ aucI AtwrI ivc Pu`lW dI syjw qy bwdSwh
su`qw ipAw sI ijQy koeI pMCI vI nh» phuµc skdw sI mnu`K dI qW g`l hI kI hY [ auQy bwdSwh
ny iek AYsw supnw dyiKAw ik myrw pYr iek igdVI ny pkV ilAw hY qy bwdSwh ny Awpxy pYr
ƒ igdVI qoN Cufwauxw cwihAw pr igdVI ny C`ØifAw nh» [ rwjy ny KVo ky pukwr kIqI ik
koeI hY AYsw jo igdVI ƒ mwry [ jo sUrmy duAwry qy KVy sn aunHW ivcoN iksy ny mdd nh» kIqI
qW bwdSwh ny Awpxy h`Q ivc fµfw lY ky Awp hI igdVI dy isr iv`c mwirAw [ fµfw lgdy
hI igdVI imRqU ƒ pRwpq ho geI qW pYr dI ns ivcoN dµd inkly, dµd fUµGy l`gy sn ijs krky
rwjw lµgVwauNdw hoieAw sotI dy shwry vYd dy Gr phuµicAw qy vYd ƒ ikhw myry zKm vwsqy
iek Pohw ‰jo vYd purwxy smyN ivc iqAwr krdy sn zKm vwsqyŒ iqAwr kro qW jo myrw Gwv
TIk ho jwvy qW vYd ny ikhw ik Pohw iqAwr nh» hY iek pYsw mYƒ dy dyvo qW mY Pohw iqAwr
krky dy idMdw hW; qW bWdSwh sotI dy shwry auiTAw ijs kol dyx vwsqy iek kOfI vI nh»
sI hOkw lY ky byvs ho ky ikhw ik Dn qoN ibnW iksy dI kOx bwq pu`Cdw hY jy mYN DnI huµdw qW
vYd Awp cl ky myry Gr AwauNdw mYƒ inkµmw kµgwl jwx ky twl id`qw º [ ies leI iksy ƒ
$ $
$ doS nh», ibnW suAwrQ qoN koeI iksy dy kµm nh» AwauNdw [ mwqw ipqw sbµDI pu`qr iesqrI ieh $
$ $
$ sB suAwrQ krky hI ipAwr krdy hn [ suAwrQ qoN ibnW dyKxw vI nh» cwhuµdy [ ijs b`cy ƒ $
$ $
$ mwqw ipqw god ivc lY ky ipAwr krdy hn Brw j`PIAW pw ky ipAwr krdy hn [ Agr ausƒ $
$ $
$ kohV ho jwvy qW aus pwsy v`loN AwauNdI hvw qoN vI sµkoc krdy hn ik ikqy swƒ ibmwrI nw $
$ $
$
$ l`g jwvy [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 657 \574| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ AYsy jg sÍwrQ ko swro ] ibn sÍwrQ ko kw ko ipXwro ] ‰ivcwr swgr qrµg 5, slok 145Œ $
$ $
$
$ ieauN icMqwqur hoey ƒ munIvr dw drSn hoieAw ijs ny ies qy qrs krky iek bUtI nwl $
$
$ Gwv dw du`K myt id`qw jdoN inMd®w qoN jwigAw qW nw Gwv nw drd nw munI kuJ vI nh» sI [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ XUµ icMqq iek muin iqih BytÎo ] $
iqn dY jrI Gwv duK mytÎo ]
inMdrw qYN jwigE inRp jb hI ]
Gwv drd, muin nwsY qbhI ]145] ‰ivcwr swgr, qrµg 5Œ

not :—iesy pRsµg dI dUjI swKI rwjy jnk dI nwrwiex hrI aupdyS dy pMnw : 150 qy doKo [
AMqrIv Bwv :—iesy qrHW jIv rUp bwdSwh AMqSkrn rUp isMGwsn qy AividAw rUp nINd
ivc su`qw hoieAw sµswr supnw vyK irhw hY [ bwdSwh qoN iBKwrI bxn dI inAweIN bRhm srUp
huµidAW vI Awpxy Awp ƒ krqw Bogqw jµmx mrn vwlw jIv mMnI bYTw hY [ srUp rwj dy
ACq=huµidAW vI jIv aus qoN ivCVky duK pw irhw hY [ hy Bgvwn ies qrHW dI hwlq swfI
ho rhI hY ]2]

rwj BuieAMg pRsµg jYsy hih; Ab kCu mrmu jnwieAw ]


ijs pRkwr rwj=rjU Bwv r`sI ivc BuieAMg=srp dw pRsµg (pR+sµg) pR=ivSyS krky
sµg=sbµD imilAw hY AQvw ijs qrHW r`sI s`p dI pRsµg=vwrqw khI jWdI hY [ smwn AMDkwr
iv`c r`sI iv`c s`p dw Brm pY jWdw hY [ smwn AMDkwr ausƒ kihMdy hn jdoN nw pUrw cwnxw
hovy nw pUrw AMDyrw, ikauNik pUry AMDkwr iv`c kuJ vI nh» idsdw qy pUry cwnx ivc r`sI dw
AslI rUp idsdw hY [ iesy qrHW r`sI dI inAweIN bRhm dy ivc AigAwn-AividAw dy AMDkwr
kwrn imiQAw jgq s`cy s`p dI inAweIN pRqIq ho irhw hY [ ijvyN r`sI dw igAwn hox qoN s`p
dw nws ho jWdw hY iesy qrHW bRhm dw igAwn hox qoN sµswr dw nws ho jWdw hY [ ies leI Bgq
jI ieQy kihMdy ik Ab=hux ies Brm dI nivrqI dw mrmu=Byd gurU ny jnwieAw=jnwauxw kIqw
hY hux Awp mYƒ ikauN BrmwauNdy ho [

Aink ktk jYsy BUil pry; Ab khqy khnu n AwieAw ]3]


ijs pRkwr kink=sony dy Aink=AnykW ktk=kVy qy hor AnykW pRkwr dy gihxy Cwp C`ly
$ $
$ Awid vyK ky mnu`K Bu`l jWdw hY qy AslI sony ƒ Bul ky gihixAW dy nwm lYxw AwrµB kr idMdw $
$ $
$ hY [ pr ijs vyly suinAwrw gihixAW ƒ kuTwlI iv`c pw ky Fwl dyvy aus vyly khIey ik ieh $
$ $
$ sonw nh» hY qW ieh bcn imiQAw is`D hovygw [ ies pRkwr BgqI rUp kuTwlI iv`c pw ky jp $
$ $
$
$ qp rUp syk dy ky dyh AiDAws ƒ gwilAw jwvy iPr bRhm qoN vKrw hor koeI bcn khxy iv`c $
$
$
$ nh» AwauNdw ]3] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \575| b>e 657

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
srby eyku AnykY suAwmI; sB Gt BuogvY soeI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy pRmySr ! swry sµswr iv`c kyvl iek Awp hI ho, iek qoN Anyk rUp ho ky swirAW GtW $
$ iv`c pdwrQW ƒ Bog rhy ho [ $
$ $
$ $
$
$ kih rivdws hwQ pY nyrY; shjy hoie su hoeI ]4]1] $
$
$ $
muF iv`c jo pRsµg SurU hoieAw sI aus dI smwpqI krdy hoey rivdws jI kihMdy hn ik
hy pRmySr ! mn rUpI h`Q dy pYx nwl qus» swfy nzdIk qoN nzdIk ho, Bwv h`QW pYrW qoN vI nyyVy
lgdy ho jo Awp dy Bwxy iv`c huµdw hY so suqy hI huµdw hY [ Bgvwn jI suxky pRsµn hoey Bgq
jI ƒ CwqI nwl lwieAw qy kihx l`gy ik ieh qW mYN kyvl iblws leI hI kIqw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 660 \576| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 84 ‰Awid AMg 660Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 1 Gru 1 caupdy < siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru $
$
$
$ Akwl mUriq AjUnI sYBµ gurpRswid ] jIau frqu hY Awpxw kY isau krI pukwr ] $
$
dUK ivswrxu syivAw sdw sdw dwqwru ]1] swihbu myrw nIq nvw sdw sdw
$ $
$ $
dwqwru ]1]rhwau] Anidnu swihbu syvIAY AMØiq Cfwey soie ] suix suix myrI kwmxI
$ $

pwir auqwrw hoie ]2] dieAwl qyrY nwim qrw ] sd kurbwxY jwau ]1]rhwau] srbµ
swcw eyku hY dUjw nwhI koie ] qw kI syvw so kry jw kau ndir kry ]3] quDu bwJu
ipAwry kyv rhw ] sw vifAweI dyih ijqu nwim qyry lwig rhW ] dUjw nwhI koie
ijsu AwgY ipAwry jwie khw ]1]rhwau] syvI swihbu Awpxw Avru n jwcµau koie ]
nwnku qw kw dwsu hY ibMd ibMd cuK cuK hoie ]4] swihb qyry nwm ivthu ibMd ibMd
cuK cuK hoie ]1]rhwau]4]1]

DnwsrI mhlw 1 Gru 1 caupdy;


< siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq
AjUnI sYBµ gurpRswid ]
ieh AMØimRq bcn DnwsrI rwgxI iv`c sRI gurU nwnk dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw
sRI gurU gRµQ swihb jI dy AMg 660 qy AMØikq hY [ rwg dy pihly sur qwl iv`c cwr pidAW
vwlw Sbd aucwrn kIqw hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl kQn krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm,
¡=srb dw pRkwSk siq=nws qoN rihq, nwmu=pRis`D krqw=isRstI dw rcxhwr purKu=ivAwpk
inrBau=fr qoN rihq, inrvYru=vYr qoN rihq, ijs dw Akwl=kwl qoN rihq, mUriq=srUp hY
AjUnI=jUnW qoN rihq, sYBµ=suqy pRkwS gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [
auQwnkw—iek vwrI sRI gurU nwnk dyv jI dunIAW ƒ qwrdy, ivcrdy hoey p`ØKo ky rµDwvy ‰shury
ipMfŒ iv`c Awey qW mhwrwj swihb dy s`s shurw mUl cµd qy cµdo rwxI siqgurU jI ƒ aulWBy dyx
l`gy pr siqgurU jI v`ØifAW dy siqkwr ƒ muK rKidAW cu`p rhy [ ieqny ƒ mwqw sul`KxI jI vI
Aw gey qy bynqI kIqI ik mYN Awp jI dy crnW iv`c rihxw chuµdI hW qW siqgurW ny ikhw ik
ijvyN AsIN rhWgy auvyN hI rihxw pvygw, qy mwqw jI dohW pu`qrW ƒ nwl lY ky siqgurU jI nwl
$
$ krqwrpur Aw gey [ iek idn mwqw jI ny AiqAMq jigAwsw Bwv Dwr ky bynqI kIqI ik mhwrwj $$
$ $
$ ijs qrHW Awp guris`KW ƒ aupdys dy ky aunHW dI kilAwn krdy ho iesy qrHW myry qy ikrpw krky $
$ $
$ myrI vI kilAwn kro [ siqgurU jI kihx l`gy ik jdoN quhwfw swfy nwl sbµD juV igAw qW quhwfI $
$ $
$ kilAwn qW audoN hI ho geI sI [ pr bynqI krn qoN ieh Sbd aucwrn kIqw [ $
$ $
$
$ ies Sbd dw dUsrw Bwv jigAwsU pRqI gurU-is`K sµbwd Anuswr vI mMØinAw hY :— $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \577| b>e 660

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jIau frqu hY Awpxw; kY isau krI pukwr ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ mwqw jI ny AwiKAw hy siqgurU jI ! myrw Awpxw jIau=jIv Awqmw frqu=fr irhw hY- $
$ $
$ BY-BIq ho irhw hY, Awp jI qoN ibnW mYN hor iks dy A`gy pukwr=PirAwd krW [ AQvw jigAwsU $
$ $
$ bynqI krdw hY ik hy siqgurU jI ! myrw jIv Awqmw vw-mn kwl dy BY krky vw-kwm Awid $
$ $
$ dy BY krky fr irhw hY mYN hor iks dy A`gy PirAwd krW ikauNik Awp qoN ibnW ies BY ƒ dUr $
krn vwlw hor koeI nh» hY [ jYsw ik :
Qrhr kµpY bwlw jIau ] nw jwnau ikAw krsI pIau ] ‰sUhI kbIr jI AMg 792Œ

ieh bynqI sux ky siqgurU jI ny au~qr id`qw ik :—

dUK ivswrxu syivAw; sdw sdw dwqwru ]1]


dUK=duKW dy ivswrxu=dUr krn vwlw jo vwihgurU sdw sdw hI swirAW dw dwqw hY AYsy
vwihgurU ƒ ijs ny vI syivAw=syvxw Bwv ArwDnw kIqw aus dw hI BY dUr hoieAw hY ]1] jYsw ik :
ddw dwqw eyku hY sB kau dyvnhwr ]
dyNdy qoit n AwveI Agnq Bry Bµfwr ] ‰gauVI bwvn AKrI mhlw 5, AMg 257Œ

swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru ]1]rhwau]


swihbu=mwlk vwihgurU nIq=inqwpRqI nvw-nvIn sdw=inq rUp hY Aqy sdw=hmySW hI
swirAW jIvW dw dwqw hY ]1]rhwau]

Anidnu swihbu syvIAY; AMiq Cfwey soie ]


Anidnu=rwq idn swihbu=mwlk-vwihgurU ƒ syvxw krIey jo AMq vyly nrkW dy duK qoN
vw-jmW dI mwr qoN Cufwaux vwlw hY [ jYsw ik :
jn nwnk AYsw hir syivAw AMØiq ley CfwieAw ] ‰Awsw mhlw 4, AMg 451Œ

suix suix myrI kwmxI; pwir auqwrw hoie ]2]


hy myrI kwmxI=iesqrI, Drm supqnI vw-jigAwsU rUp iesq®I ! qUµ suix=kµnW duAwrw nwm
ƒ sunxw kr qyrw sµswr qoN shjy hI pwr auqwrw ho jwvygw [ AQvw hy myrI suD buDI rUp kwmxI !
qUµ SrDw qy ivcwr rUpI kµnW duAwrw pRmySr dy nwm ƒ sunxw kr qW sµswr smuMdr qoN qyrw pwr
$ $
$ auqwrw ho jwvygw ]2] $
$ $
dieAwl; qyr Y nwim qrw ] sd; kur bwxY jwau ]1]rhwau ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy dieAwl=dieAw dy Gr qyry nwm duAwrw qrw=qrnw huµdw hY [ mYN qyry nwm qoN sdw hI $
$ $
$ bilhwr kurbwx jwau=jWdw hW ]1]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 660 \578| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
srbµ swcw eyku hY; dUjw nwhI koie ]
$ $
$ $
$ $
$ srbµ=swirAW iv`c swcw=sq srUp iek vwihgurU AKMf srUp ho krky rih irhw hY aus qoN
$
$ $
$ ibnW dUjw=dUsrw hor koeI nh» hY [ $
$ $
$ $
$
$ qw kI syvw so kry; jw kau ndir kry ]3] $
$
$ $
aus vwihgurU dI syvw auhI syvk kr skdw hY ijs auqy auh pRmySr vw gurU AwpxI ikrpw
id®StI krdw hY [ jYsw ik :
1. thl mhl qw kau imlY jw kau swD i¸pwl ] ‰gauVI mhlw 5, AMg 255Œ
2. syvw sw iqsu BwvsI sµqw kI hoie Cwru ] ‰mwJ mhlw 5, AMg 137Œ
sµswr iv`c ijqny BI gux njr Aw rhy hn QoVHw ijhw ivcwr ky dyKIey qW hr ie`k gux
iv`c aus vwihgurU dI bKiSS qy aus dI rihmq nzr Awvygw [ hr iek gux dI pRwpqI iv`c
vwihgurU dI bKiSS dw ikxkw simlq hY [ iek in`ky gux qoN lY ky v`fy qoN v`fy gux q`k iehI
inXm hY [ pr kuJ gux ivSyS huµdy hn [ auQy aunHW dI pRwpqI ivc pRmwqmw dI ndr vI ivSyS
mMnI hY [ ijs jIv ƒ koeI ivSyS gux pRwpq huµdw hY aus dI ivSyS SlwGw, ausqq, vifAweI
hox l`g jWdI hY [ jy aus vifAweI ƒ AwpxI mMn bYTy qW jIv bhuq vfw DoKw Kw bYTdw hY
ikauNik aus vifAweI nwl nwm dw ivroDI p`K haumY vDxI SurU ho jWdI hY [ ijs kwrn jIv
pRmwqmw qoN sdw leI dUr ho jWdw hY, ies leI jdoN iksy gux dI slwGw hovy qW vwihgurU dI
bKiSs myhr dI ingHw smJ ky ausdy id`qy gux dI vifAweI vI aus pRmySr dI vifAweI smJy [
ienHW ivSyS guxW iv`c syvw srb sRySt gux hY [ ies leI siqgurU jI jigAwsU ƒ haumY qoN bcx
leI ieh aupdyS bKiSS krdy hn ik syvw vI auhI kr skdw hY ijs auqy aus dI myhr BrI
nzr hY [ ies qrIky nwl kIqI hoeI syvw QW pYNdI hY [ syvw kridAW hoieAW iehI Bwv mn iv`c
rKxw ik myry Bly leI vwihgurU myry qoN syvw krvw irhw hY [ syvw krn dw mwn iqAwg ky inrbwx
inSkwm kIqI syvw hI AMqSkrx ƒ SuD krky vwihgurU dI pRwpqI dw kwrn bxdI hY [ jYsw
ik :
syvw krq hoie inhkwmI ] iqs kau hoq prwpiq suAwmI ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 286Œ
syvw dy kuJ hor vI lwB hn [ syvw krn nwl bhuq swrIAW srIrk bImwrIAW nh» l`gdIAW
Aqy l`gIAW hoeIAW bImwrIAW dUr ho jWdIAW hn-ikauNik syvw iek srIr dI vrijS dw kµm vI
idMdI hY [ vyhlw srIr inkµmw Aqy rogI bx jWdw hY [ imhnqI srIr iv`c bl itikAw rihMdw hY
$ Aqy qµdrusqI bxI rihMdI hY [ syvw mn iv`c cwau auqSwh-SWq suBwA Aqy pRym pYdw krdI hY [ $
$ $
$ ies leI syvw dy mwnisk Aqy srIrk donoN iksm dy lwB syvw krn vwly ƒ pRwpq huµdy hn [ syvw $
$ krn dI rucI nw hoxI pUrbly pwp krm dw Pl hY [ syvw nw krn vwly ƒ mwnisk pRySwnI, qn $
$ $
$
$ dI durblqw Aqy ibmwrIAW hmySW Awpxy Gyry iv`c rKdIAW hn [ ies leI swfy dys dy irSI, $
$
$
$ munI, sµq Avqwr Aqy gurU sihbwn Awpxy is`K syvkW ƒ syvw nwl joVdy Aw rhy hn [ syvw iek $
$
$
$ r`bI gux, r`bI ndr nwl pRwpq hoxw siqgurU jI auprokq pMkqI iv`c drsw rhy hn [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \579| b>e 660

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
quDu bwJu ipAwry; kyv rhw ]
$ $
$ $
$ $
$
$ sw vifAweI dyih; ijqu nwim qyry lwig rhW ] $
$
$ $
$ siqgurU jI BwvyN iksy ƒ BI aupdyS idMdy sn, vwihgurU ipAwr iv`c Aw ky pRmwqmw ƒ hwzr $
$ $
$ smJ ky, pRq`K mMn ky aucwrn krdy sn jYsw ik ies pMgqI iv`c kih rhy hn [ hy myry ipAwry $
$ $
$ vwihgurU ! mYN Awp jI qoN ibnW ikvyN rihxw krW ? mYƒ auh vifAweI=qwkq bKSo vw-myrI auh $
vifAweI=ie`Cw pUrI kr idE ijs krky mYN Awp jI dy nwm ismrn ivc lwig=juiVAw rhW [

dUjw nwhI koie; ijsu AwgY ipAwry jwie khw ]1]rhwau]


Awp jI qoN ibnW hor koeI dUjw-dUsrw nzr nh» AwauNdw ijs A`gy jw krky mYN AwpxI
iviQAw khW [ jYsw ik :
horu srIku hovY koeI qyrw iqsu AgY quDu AwKW ] ‰vwr swrµg mhlw 1, AMg 1242Œ

syvI swihbu Awpxw; Avru n jwcµau koie ]


jigAwsU ƒ ieho ijhy inscy dw isDWq idMdy hoey Purmwn kIqw hY ik mYN Awp jI ƒ Awpxw
swihbu=mwlk jwx ky syNvdw hW Avru=hor iksy pwsoN koeI cIj vw-Awp qoN ibnW hor koeI cIj
n jwcµau=mMgdw nh» hW [ jigAwsU iv`c AijhI Ac`l Bwvnw hoxI cwhIdI hY jYsw ik Purmwn
kIqw hY :—
1. iksu hau jwcI iksu AwrwDI jw sBu ko kIqw hosI ]
‰soriT mhlw 5, AMg 608Œ
2. jwcku mMgY dwnu dyih ipAwirAw ]
dyvxhwru dwqwru mY inq icqwirAw ]
inKuit nw jweI mUil Aqul BµfwirAw ]
nwnk sbdu Apwru iqin sBu ikCu swirAw ] ‰vwr gauVI mhlw 5, AMg 320Œ

nwnku qw kw dwsu hY; ibMd ibMd cuK cuK hoie ]4]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYN qW kw=iqs Awp jI dw dwsu=syvk hW ibMd-ibMd=QoVHy-
QoVHy smyN iv`c cuK-cuK=bilhwr kurbwn jWdw hW ]4]

swihb qyry nwm ivthu; ibMd ibMd cuK cuK hoie ]1]rhwau]4]1]
$
$ hy myry swihb=mwlk vwihgurU ! mYN qyry nwm ivthu=auproN AQvw qyry nwm jpx vwilAW $$
$ dy auproN ibMd-ibMd=QoVHy-QoVHy smyN ivc cuK-cuK=tukVy-tukVy huµdw hW ]1rhwau]4]1] $
$ $
$
$ no t —ibMd =smyN dw QoV Hw ih`s w=pl [ $
$
$ $
$ $
$
$ vwihgu r U jI kw ^wlsw ] vwihgu r U jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 661 \580| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk 85 ‰Awid AMg 661Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 1 ] jIau qpqu hY bwro bwr ] qip qip KpY bhuqu bykwr ] $
$
$
$ jY qin bwxI ivsir jwie ] ijau pkw rogI ivllwie ]1] bhuqw bolxu JKxu hoie ] $
$
$
$ ivxu boly jwxY sBu soie ]1]rhwau] ijin kn kIqy AKI nwku ] ijin ijhvw idqI $
$
boly qwqu ] ijin mnu rwiKAw AgnI pwie ] vwjY pvxu AwKY sB jwie ]2] jyqw
$ $
mohu prIiq suAwd ] sBw kwlK dwgw dwg ] dwg dos muih cilAw lwie ] drgh
bYsx nwhI jwie ]3] krim imlY AwKxu qyrw nwau ] ijqu lig qrxw horu nhI Qwau ]
jy ko fUbY iPir hovY swr ] nwnk swcw srb dwqwr ]4]3]5]

DnwsrI mhlw 1 ]
ieh muKvwk sRI gurU nwnk dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw DnwsrI rwgnI iv`c AMØikq
hY [ ieiqhws iv`c ies Sbd dI auQwnkw BweI sµqoK isMG jI sRI gurU nwnk pRkwS iv`c ilKdy
hn ik jdoN siqgurU jI sµswr dI kilAwx leI ivcrdy hoey bwly mrdwny smyq izlHw imMtguµmrI
dy mShUr Sihr sq Grw iv`c phuµcy, ieQy siqgurW ny iek duKI SwhUkwr AOr aus dy Gr vwlI
jo ibBcwrnI sI iehnW dw auDwr krky ies izlHy dy ipMf dIpwlpur iv`c siqgurU jI pDwry,
jo Aj klH pwiksqwn iv`c mOjUd hY dIpwlpur ngr imMtgumrI izlyH dw ie`k pRDwn ngr mMØinAw
hoieAw hY [ iesƒ bwbr ny sµn 1524 eI: iv`c Pqih kIqw sI ies ngr dw nwm ieiqhws iv`c
ivSyS krky ilAw jWdw hY dIpwlpur ipMf qoN d`Kx pUrb bwhrvwr ieh AsQwn º ijQy siqgurU
jI bYTy sn A`j auhnW dI Xwdgwr mOjUd hY [ ies ngr iv`c jdoN siqgurU jI phuµcy Swm dw
vkq sI rwq rihx leI jgHw dyKx l`gy ijs ƒ BweI sµqoK isMG jI ilKdy hn [ jYsw ik :
iek puir Awvw bhur AgwrI ] jwie phUÁcy qWih mJwrI ]
rYn rihn ihq Kojih QwieN ] ijn kIny bRhmMf bnwie ]61]
qhW bsyrw dyiq n koaU ] bYTy jhW auTvwih soaU ]
mMd mqI ipiK nr iqhÁ Qwey ] puir qy vihr pRØBU pun Awey ]62]
ijQy vI siqgurU bYTdy ieh mMdI m`q vwly lok auQoN hI auTw idMdy Aqy mMdy bcn vI boldy
rhy [ ¸oVW bRhmMfW dy mwlk, ijnHW dI ie`k id®StI nwl ¸oVW iBKwrI iek iCn iv`c rwjy bx jWdy
hn [ ieqnI SkqI dy huµidAW hoieAW iksy ƒ mMdw jW kOVw Sbd nh» ikhw blik cu`p krky shwrdy
rhy [ jdoN lokW ny ipMf nyVy ikqy vI bYTx nw id`qw qW siqgurU jI ipMf qoN bwhr KyqW v`l d`Kx
$ $
$ pUrb vwly pwsy qur pey [ qW ie`k su`kw ip`pl Aqy ie`k k`ulI nzr AweI [ su`ky ip`pl hyT siqgurU
$
$ $
$ jI ny fyrw kIqw [ siqgurW dy crn pYx nwl ies ip`pl dy Bwg jwgy qy ie`k iCn iv`c hrw Brw $
$ $
$ ho igAw qy A`j vI ieh ip`pl ausy qrHW mOjUd siqgurU jI dy Awaux dI gvwhI Br irhw hY [ jYsw ik :
$
$ $
$ 1. sUky hry kIey iKn mwhy ] AMØimRq id®sit sµic jIvwey ]1] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 191Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \581| b>e 661

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. sUky kwst hry clUl ] aUcy Qil PUly kml AnUp ]
$
$ $
$ $
$ ‰rwmklI mhlw 5, AMg 898Œ $
$ $
$ 3. gur prswid prm pdu pwieAw sUky kwst hirAw ] $
$ $
$
$ ‰gUjrI mhlw 5, AMg 10Œ $$
$ $
$ so ienHW pRmwxW qoN vI isD hY ik siqgurU iv`c AYsI klw vrq rhI hY ik AnykW QwvW $
qy pRq`K suky ib`RC jYsw ik rwjw iSvnwB dw bwZ Aqy hor AnykW suky ib`RC hry hoey Aqy DrqI
ƒ hirAwvl sihq kIqw [ jYsw ik :
sw DrqI BeI hrIAwvlI ijQY myrw siqguru bYTw Awie ]
sy jµq Bey hrIAwvly ijnI myrw siqguru dyiKAw jwie ]
‰vwr gauVI mhlw 4, AMg 310Œ
ies ip`pl dy nyVy jo ku`lI sI aus ivcoN bVI du`K BrI hwie-hwie Awvwz Aw rhI sI ijsƒ
sux ky siqgurU jI aus dw drd vµfwaux leI aus ku`lI v`l qur pey [ ies ku`lI ivc rihx
vwlw nUrI ‰nOrµgwŒ nwm dw PkIr, ijsƒ kohV hox krky lokI nUrw kohVI kih ky iGrnw nwl
pukwrdy sn [ ies dy srIr ivcoN lhU pIk hmySW vgdI rihMdI sI [ siqgurU jI ies ku`lI dy drvwzy
qy jw phuµcy qW KVwk sux ky PkIr bwhr AwieAw qy dUroN nmSkwr kIqI [ siqgurU jI ies dy
kol bYT gey [ siqgurU jI dy drSn krdy hI PkIr dI pIVw dUr ho geI qy mn ƒ kuJ SWqI
AweI [ PkIr h`Q joV ky kihx l`gw ik hy dieAwinD ! myry nyVy mnu`K ny qW kI Awauxw hY pMCI
vI myry ibkrwl srIr qoN fr ky dOV jWdy hn [ jYsw ik :
khY PkIr bµid kr doaU ] mor smIp n Awviq koaU ]
Kg BwgYN ipiK ignqI kÎw nr ] qum Awey mo pr kruxw kir ]64]
ijqnI dyr q`k sUrj dI loA nwl siqgurW dw drSn huµdw irhw auqnI dyr q`k pIVw
qoN Awrwm irhw, jdoN rwq dy hnyry kwrn drSn hoxy bµd ho gey qW pIVw Pyr vDxI SurU ho geI [
siqgurU jI cONkVw mwr ky bµdgI iv`c bYTy rhy [ kohV dy kwrn PYlI bdbo dI vI koeI pRvwh
nh» kIqI [ kwPI smyN q`k PkIr ny pIVw ƒ sihn krdy hoey ny hwie-hwie dI Awvwz bµd kr
r`KI [ ikauNik auh socdw sI ik Awey hoey ies mhwn purS ƒ myrI hwie-hwie dI Awvwz pyRSwn
nw kry [ pr jdoN byvs ho igAw qW iPr hwie-hwie dw ivrlwp krn l`gw [ jYsw ik :
rYn bsyrw kir iqh Qwnw ] nihÁ pOFy bYTy giq dwnw ]
$ siB inis kuStI sµkt pwvY ] hwie hwie kih kY ibllwvY ]65] $
$ $
$ $
$ ies dy kSt ƒ dUr krn vwsqy A`DI rwq qoN bwAd siqgurU jI ny ikhw mrdwinAW rbwb $
$ $
$ sur kr, mrdwny ny rbwb sur kIqI qW ieh Sbd aus dI du`K nivqrI leI aucwrn kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ ArDinsw bIqI jbih SRI bydI kulkyq ] $
$ $
$
$ sbd aucwrn kIn qb sµkt ktny hyqu ]66] ‰sRI nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 25Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 661 \582| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jIau qpqu hY; bwro bwr ] qip qip KpY; bhuqu bykwr ]
$ $
$ $
$ $
$ ijvyN ies kohVI dw jIau=jIvwqmw bwro bwr=vwr-vwr qp irhw, Bwv sV irhw hY [ ijvyN
$
$ $
$ A`g dw syk swVdw hY iesy qrHW pwp rUp AgnI dw du`K rUp syk swV irhw hY [ bhuq iksm dy $
$ $
$ ivkwrW iv`c mn krky qip=sV irhw hY Aqy qn krky qip=sV irhw hY qy sV ky KpY=nws $
$ $
$ ho irhw hY [ $
$ $
AQvw jIvn vwr-vwr kwm, ¸oD, iq®SnW dI A`g ivc qpdw hY [ qwmsI qp krdy hoey
qp`svI lok nwm qoN ibnW ivkwrW dI A`g iv`c qp-qp ky KpY-nws ho rhy hn [ jYsw ik :
1. hir ibnu jIau jil bil jwau ] ‰isrIrwgu mhlw 1, AMg 14Œ
2. hir ibnu sWiq n pweIAY myrI ijMduVIey ijau cwiq®ku jl ibnu tyry rwm ]
‰ibhwgVw mhlw 4, AMg 538Œ

jY qin bwxI; ivsir jwie ] ijau pkw; rogI ivllwie ]1]


jY=ijs purS dy mn ivcoN qin=mnu`K srIr pRwpq krky vI nwm rUp bwxI ivsr jwvy qW
aus dI hwlq AijhI ho jWdI hY ik ijs qrHW pkw rogI=kohV dw rogI ivrlwp krdw hY [ auh
mnmuK vI ies qrHW ivlkdw hY ]1]

bhuqw bolxu; JKxu hoie ]


ismrn qoN ibnW jo sµswrI bcnW dw bolxw hY ieh kyvl JKxu=bkbwd mwrnw hI hY Bwv
AnrQ bolxw hY [ ijs dw koeI ArQ nw bxy AYsy bcnW ƒ bolx qy ibkwr hI vDdy hn [ jYsw ik :
1. bolq bolq bFih ibkwrw ] ‰rwg goNf kbIr jI, AMg 870Œ
2. JK mwrau swkqu vycwrw ]2] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 806Œ

ivxu boly; jwxY sBu soie ]1]rhwau]


ikauNik soie=auh vwihgurU ibnW boly qoN hI sB kuJ jwxdw hY ]1]rhwau] jYsw ik :
1. ibnu bkny ibnu khn khwvn AMqrjwmI jwnY ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1228Œ
2. ivxu boilAw sBu ikCu jwxdw iksu AwgY kIcY Ardwis ]
‰slok mÚ 3, AMg 1420Œ

ijin kn kIqy; AKI nwku ] ijin ijhvw; idqI boly qwqu ]


$ $
$
$ ijin=ijs vwihgurU pRmySr ny kMn n`k A`KW Awidk ieMdry kIqy=bxwauxw kIqy hn [ Aqy $
$
$ ijin=ijs vwihgurU ny qwqu=ipAwry bcn bolx vwsqy vw-qwqu=qwV-qwV bcn bolx vwsqy $
$ $
$ ijhvw id`qI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ dIny hsq pwv krn nyq® rsnw ] iqsih iqAwig Avr sµig rcnw ] $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 267Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \583| b>e 661

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ijin mnu rwiKAw; AgnI pwie ]
$ $
$ $
$ $
$ ijin=ijs vwihgurU ny mnu=jIv ƒ mwqw dI jTrw AgnI dy syk iv`c pw ky rKxw kIqw [
$
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. pRiqpwil mwqw audir rwKY lgin dyq n syk ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1007Œ $
$ $
$ 2. jnnI kyry audr audk mih ipMfu kIAw ds duAwrw ] $
dyie Ahwru Agin mih rwKY AYsw Ksmu hmwrw ] ‰Awsw Dµnw jI, AMg 488Œ

vwjY pvxu; AwKY sB jwie ]2]


ijs vyly pRØsUq krn vwlI pvxu=hvw vwjY=cldI hY qW sB koeI AwKdw hY ik b`cw
jwie=pYdw ho igAw hY [ AQvw-ijs vwihgurU dy AwKY=hukm ivc pvnu=hvw sB jwie=jgw ivc
vwjY=cl rhI hY ]2]

jyqw mohu; prIiq suAwd ] sBw kwlK; dwgw dwg ]


jyqw=ijqnw vI mohu=pdwrQ dI iK`c iv`c Ps ky jIv suAwdW nwl pRIqI krdw hY, ieh
sBw=swrI pwpW dI kwlK=kwlS hY ijs iv`c jIv pwpW dy dwg krky dwgI ho irhw hY [
AQvw jIv ƒ pwpW iv`c kwlw krn vwlI jo pwp rUp ikirAw hY ies dy dwgW krky dwgI ho
irhw hY [

dwg dos; muih cilAw lwie ] drgh bYsx; nwhI jwie ]3]
jdoN dos=pwpW rUp dwg ƒ AMqSkrn rUp muK au~qy lw ky jIv sµswr qoN pRlok v`l cilAw
qW drgwh iv`c bYTx dI nwhI jwie=jgHw nh» pRwpq huµdI ]3]

krim imlY; AwKxu qyrw nwau ] ijqu lig qrxw; horu nhI Qwau ]
jdoN gurW dI krim=ikrpw imlY=pRwpq hovy qW iPr iqs vwihgurU dy nwm ƒ jIv
AwKxu=aucwrn krdw hY [ ijs vwihgurU dy nwm nwl lg ky qrxw huµdw hY [ vwihgurU dy nwm
qoN ibnW hor koeI Qwau=itkwxw nh» hY ijs duAwrw qirAw jwvy [

jy ky fUbY; iPir hovY swr ] nwnk swcw srb dwqwr ]4]3]5]


$ ijhVw koeI purS Acwnk glqI nwl pwxI ivc fu`b irhw hovy aus pwxI dy ql qoN bwhr $
$
$ KVw purS aus qy qrs krky iPr aus dI swr=sµBwl krdw hY, iesy qrHW AigAwn rUp glqI $
$
$
$ nwl pdwrQW rUp pwxI iv`c fub rhy auhnW srb jIvW dI jo siqguru jI Srx AwauNdy hn $
$
$
$ swr=sµBwl siqgurU jI krdy hn [ siqgurU jI kQn krdy hn ik auh s`cw pRØBU swirAW dw $
$
$ dwqwr=dwqw hY [ $
$
$
$ vw: ijhVw koeI nwm srovr iv`c fUbY=fubkIAW mwrdw hY Bwv inmrqw Bwv iv`c Aw ky $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 661 \584| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Awpxy Awp ƒ fuibAw mMndw hY aus dI iPr swr=sµBwl huµdI hY [ gurU jI kQn krdy hn ik
$
$ $
$
$ swry jIvW ƒ dwqW dyx vwlw dwqwr=dwqw auhI s`cw vwihgurU hY ]4]3]5] $
$
$
$ ArQwq ieh sµpUrn Sbd siqgurU jI ny aus kohVI dy pRQwie aucwrn krky sµswr dy Bly $
$
$
$ leI pwpW qoN bcx leI aupdyS dI bKiSS kIqI º [ ies Sbd ƒ suxidAW-suxidAW hI kohVI $
$
$
$ dw swrw kohV dUr ho ky dyh kµcn vrgI ho geI, pUrn rUp iv`c SWqI pRwpq ho geI, bu`DI au~jl $
$
$ Aqy ic`q iekwgr ho igAw [ ihrdy AMdr pRymw-BgqI jwg peI muKoN Dµn gurU nwnk-Dµn gurU $
nwnk dI im`TI-im`TI Dun aucwrn krn l`g ipAw [ jYsw ik :
sRI gur srb Sbd muK Bnw ] qUSin kir kuStI nY sunw ]
BeI dyih qqkwl Arogµ ] ibnis gey mn ky siB sogµ ]67]
inrml BeI mnIKw qbhI ] mn mlInqw nwsI siB hI ]
BeI Bor pwhlu pg lInI ] ihrdy jwgI Bgiq nvInI ]68]
not :—jo vI ies Sbd iv`c ieiqhws dIAW pMkqIAW hn [ auh :—sRI gurU nwnk pRkwS,
auqrwrD-25 ijld 4 ivcoN leIAW hn [
kohVI PkIr dw rwzI hoxw, suky ip`pl dw hry hoxw dyK suxky swrw ipMf gurU jI dI crnI
Aw ipAw qy rwq vwlI Bu`l dI iKmw mMgI [ siqgurU jI ny aupdyS dy ky swirAW ƒ inhwl kIqw
Aqy Drmswl bxvweI, ausy AsQwn qy A`j gurduAwrw nwnikAwxw swihb SuSoBq hY qy auh
ip`pl vI mOjUd hY [ ies gurduAwry dy nW ipMf mncwrIAW iv`c 25 GumW zmIn kµbo isMGW vloN
lvweI geI Aqy iek GumW gurduAwrw swihb dy nwl hY [
noot :—ieh AsQwn aukwVw rylvy stySn qoN 16 mIl d`Kx pUrb vwlI p`kI sVk qy siQq
hY ieQy k`qk dI pUrnmwSI ƒ mylw l`gdw hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \585| b>e 663

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 86 ‰Awid AMg 663Œ $
DnwsrI mhlw 3 Gru 2 caupdy < siqgur pRswid ] iehu Dnu AKutu
$ $
$ $
$ $
$ n inKutY n jwie ] pUrY siqguir dIAw idKwie ] Apuny siqgur kau sd bil jweI ] $
$
$
$
$ gur ikrpw qy hir mMØin vsweI ]1] sy Dnvµq hir nwim ilv lwie ] guir pUrY hir $
$
$ Dnu prgwisAw hir ikrpw qy vsY min Awie ]rhwau] Avgux kwit gux irdY $
smwie ] pUry gur kY shij suBwie ] pUrY gur kI swcI bwxI ] suK mn AMqir shij
smwxI ]2] eyku Acrju jn dyKhu BweI ] duibDw mwir hir mMØin vsweI ] nwmu Amolku
n pwieAw jwie ] gur prswid vsY min Awie ]3] sB mih vsY pRØBu eyko soie ]
gurmqI Git prgtu hoie ] shjy ijin pRØBu jwix pCwixAw ] nwnk nwmu imlY mnu
mwinAw ]4]1]

DnwsrI mhlw 3 Gru 2 caupdy < siqgur pRswid ]


DnwsrI rwgxI iv`c gurU Amrdws jI rwg dy pihly sur qwl iv`c cwr pidAW vwlw
Sbd aucwrdy hoey pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk,
siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [
auQwnkw :—ijs vkq siqgurU Amrdws jI goieMdvwl swihb Tihry, sµgqW ƒ qwrn vwsqy
Aqy gurU nwnk jI dy Gr dw pRcwr dUr-dUr q`k PYlwaux leI, gurmiq vIcwrDwrw nwl sµswr
ƒ joV ky suKYn mwrg, guris`KI BgqI mwrg qy c`lx dI pyRrnw krn leI pRcwr dI Xojnw ies
Fµg nwl bxweI [ ijvyN ik gurU jI dy vyly id`lI q^q dy ADIn ihMdusqwn dy 22 sUby sn jW
ieauN kho ik ihMdusqwn ƒ 22 sUibAW iv`c vµifAw hoieAw sI [ ijnHW dy isr qy ieko hukmrwn
bwdSwh Akbr sI [ jo 22 sUibAW dy 22 sUbydwr Qwp ky AwpxI rwj SkqI nwl prjw ƒ Awpxy
hukm iv`c qordw sI [ sµswr dy ijqny vI bwdSwh hoey hn aunHW sBnW dw rwj prjw dy srIrW
qy huµdw hY [ prjw dy srIr rwjy dy hukm iv`c bµnHy hoey srIrk ikirAw krdy hn pr iksy sµswrI
bwdSwh kol prjw dy mnW ƒ vs krn dI koeI SkqI nh» huµdI [ ies qoN iblkul ault jo r`bI
Avqwr AwauNdy hn auh r`bI SkqI nwl lokW dy mnW ƒ r`bI hukm iv`c bMnH ky aunHW dy mn Aqy
qn qoN r`bI ikirAw krwauNdy hn [ ies leI ieho ijhy mhwn AvqwrI purKW ƒ rwjy XogI nwm
nwl lok Xwd krdy hn [ ienHW dy mukwbly iv`c sµswr dy bwdSwh JUTy Aqy quC mwqr hn [ jYsw
ik :
$ $
$ koaU hir smwin nhI rwjw ] ey BUpiq sB idvs cwir ky JUTy krq idvwjw ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰iblwvlu kbIr jI, AMg 856Œ $
$ $
$ pRmwqmw jW pRmwqmw dy BgqW vrgw koeI sµswr iv`c rwjw nh» hY [ jo sµswr dy bwdSwh $
$ $
$ hn aunHW dw hukm sµswrI jIvW qy aus smyN q`k c`ldw hY jdoN q`k rwjy dw srIr sµswr iv`c $
$ $
$ rhy, pr keI mOky Aijhy vI sµswr iv`c vyKy gey hn ik rwjy dy srIr dy huµidAW vI aus dw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 663 \586| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hukm sµswr qoN imt jWdw hY [ pr r`bI Avqwr dw srIr sµswr iv`c hovy jW nw hovy pr aus dw $
$ $
$ hukm mnu`KW dy mnW qy sdIvI cldw rihMdw hY [ ies leI AYsy rwjw XogI srUp iv`c gurU nwnk $
$ swihb jI ny pUry sµswr iv`c Awpxy rwj Xog dw is`kw clwieAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ mwirAw iskw jgiq ivic nwnk inrml pMQu clwieAw ] $
$ $
$ ‰Bw: gurdws jI vwr 1, pauVI 45Œ $
$ $
Aqy qIsry srUp iv`c gurU Amrdws rUp ho krky sµswrI jIvW ƒ qwrn leI 22 ivAkqIAW
ƒ gurmuK pdvI dy ky, rUhwnIAq SkqI dy Ku`lHy g`ØPy vµfx l`gy, ir`DIAW is`DIAW ienHW gurmuKW
dy crnW iv`c hwzr krky, ihMdusqwn dy 22 sUibAW iv`c ie`k-ie`k gurmuK dI ifaUtI lw id`qI [
lokW dy mnW ƒ rUhwnIAq bl duAwrw Akwl purK nwl joiVAw [ iesy leI B`tW ny gurU Amrdws
jI dI aupmw krdy hoey kQn kIqw hY [ jYsw ik :
Bly Amrdws gux qyry qyrI aupmw qoih bin AwvY ]
‰sveIey mhlw 3, AMg 1396Œ
ijs qrHW 22 sUbydwrW qy bwdSwh Akbr dw hukm cldw sI qy sUby dy lok sUbydwr dw
hukm mMndy sn [ iesy qrHW 22 mMjIAW dy ky jo gurmuK 22 sUibAW iv`c pRcwr leI Byjy sn auhnW
swirAW qy gurU Amrdws jI dw hukm cldw sI qy ijs ielwky iv`c ijhVy gurmuK dI ifaUtI
lgI aus ielwky dy lok aus dw hukm gurU Amrdws jI dw hukm smJ ky mMndy sn Aqy gurmiq
ƒ Dwrn krky gurU nwl juVdy sn [ jdoN siqgurU sRI gurU Amrdws jI SkqIAW dw Ku`lHw vrqwrw
vrqwaux l`gy qW is`KW ny dyiKAw ik 22 hI gurmuKW ƒ nwm dIAW SkqIAW siqgurW ny vrqw
id`qIAW hn qW mn iv`c QoVHI Sµkw Dwrn krky bynqI kIqI ik mhwrwj ikqy ieh Bµfwrw mu`k
nw jwvy qW aus vyly siqgurU jI ny ieh Sbd aucwrn kIqw :—

iehu Dnu AKutu; n inKutY n jwie ]


ieh nwm rUpI Dn, ijs dy ADIn ieh SkqIAW hn AKutu=nw mu`kx vwlw hY [ ieh nwm
Dn nw qW inKutY=mukdw hY qy nw hI ikqy jwie=jWdw hY [ Bwv ieh Dn nws nh» huµdw [ ieh
nwm Dn dy gRihx krn vwlw purS iksy vI jUnI iv`c n jwie=nh» jWdw hY

pUrY siqguir; dIAw idKwie ]


jo igAwn iv`c pUry siqgurU jI hn aunHW igAwn duAwrw mYƒ ieh idKwie=idKw id`qw hY [
$
$ Apuny siqgur kau; sd bil jweI ] $
$
$ $
$
$ mYN Awpxy siqgur qoN sdw hI bil=bilhwr-kurbwn jWdw hW [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. bilhwrI gur Awpxy idauhwVI sd vwr ] $
$ ijin mwxs qy dyvqy kIey krq n lwgI vwr ]1] $
$ $
$ ‰vwr Awsw mhlw 1, AMg 462Œ $$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \587| b>e 663

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. gur Apuny aUpir bil jweIAY ]
$
‰sUhI mhlw 5, AMg 741Œ $
$
$ $
$
$ gur ikrpw qy; hir mMØin vsweI ]1] $
$
$ $
$
$ siqgurU dI ikrpw id®StI nwl hI hrI nwm dI pRIq mn iv`c vs jWdI hY ]1] jYsw ik : $$
$ $
$ 1. gur ikrpw qy ihrdY vwsY Baujlu pwir prlw ]1]rhwau] $
$ ‰rwmklI mhlw 5, AMg 891Œ $
2. ApnI ikrpw kry soeI jnu pwey ] gur kw sbdu mMØin vswey ]
‰mwJ mhlw 3, AMg 113Œ

sy Dnvµq; hir nwim ilv lwie ]


auh purS AslI Dnvwn hn jo hrI vwihgurU dy nwm iv`c ilv=ibrqI ƒ lwie=lwauNdy hn [
jYsw ik :
Dnvµqy syeI prDwn ] nwnk jw kY nwmu inDwn ] ‰BYrau mhlw 5, AMg 1144Œ

guir pUrY hir Dnu prgwisAw;


hir ikrpw qy vsY min Awie ]rhwau]
pUry siqgurW ny hir=vwihgurU dw nwm Dn mYƒ prgwisAw=prgt kIqw hY Aqy hir=
vwihgurU dI ikrpw nwl vw: vwihgurU srUp gurU dI ikrpw nwl nwm Aw ky mn iv`c
visAw hY ]1]rhwau] A`gy gurU jI hux nwm Dn dIAW brkqW d`s rhy hn ik nwm Dn dy kI
lwB hn :—

Avgux kwit; gux irdY smwie ]


nwm duAwrw Avgux kwit=nws ho jWdy hn Aqy SuB gux ihrdy iv`c smw jWdy hn Bwv
SuB guxW dw ihrdy iv`c vwsw ho jWdw hY [

pUrY gur kY; shij suBwie ]


pUry gurU dy shij=igAwn nwl suBwie=sRySt soBw vwly ho jweIdw º [ vw: pUry gurW dy igAwn
aupdyS krky shij suBwie=suqy isD hI Aaugx k`Øty jWdy hn Aqy SuB gux ihrdy iv`c smw
jWdy hn [

$
$ pUry gur kI; swcI bwxI ] suK mn AMqir; shij smwxI ]2] $
$
$ $
$ pUry gurU dI s`cI bwxI dw AiBAws krn krky mn dy AMqir=AMdr suK pRwpq huµdw hY Aqy $
$ $
$ ibrqI shij=igAwn iv`c smwauNdI hY ]2] jYsw ik : $
$ $
$ 1. sUK shj Awnµd Gxy ] guru pUrw pUrI jw kI bwxI $
$ $
$ Aink guxw jw ky jwih n gxy ] ‰iblwvlu mhlw 5, AMg 805Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 663 \588| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
2. pUry gur kI pUrI bwxI ] pUrY lwgw pUry mwih smwxI ] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1074Œ $
$
$ $
eyku Acrju; jn dyKhu BweI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI gurmuK jno ! iek hor bVy Ascrj dI g`l dyKx iv`c AweI hY qus» BI dyKxw kro [ $
$ $
$
$ duibDw mwir; hir mMØin vsweI ] $
$
Ascrj g`l ieh hY ik siqgurW dI bwxI ny duibDw=dYÍq ƒ mwr ky AMqSkrx ivcoN bwhr
k`F id`qw hY qy hir=vwihgurU nwm ƒ mn iv`c vsw id`qw hY [
siqgurW dI jo AMØimRqmeI bwxI hY ies dI iek bVI BwrI ivSySqw hY ik ies dy pVHn
dw, sunx dw nwm dy brwbr hI mhwqm hY Aqy nwm jpx dI pRyrnw vI krdI hY Aqy nwm rUp
vI hY [ gurbwxI dy hr A`Kr iv`c nwm ies qrHW simlq hY ijvyN l`kVW iv``c A`g, du`D iv`c
iGE, qy Pu`lW iv`c vwSnW simlq hY [ gurbwxI Awp vI pyRm srUp hY qy pVHn vwly dy ihrdy
iv`c vwihgurU nwm dw pyRm pYdw kr idMdI hY [ gurbwxI vYrwg srUp vI hY qy gurbwxI pVHn vwly
dy ihrdy iv`c vYrwg pYdw kr idMdI hY [ gurbwxI igAwn srUp vI hY qy pVHx vwly dy ihrdy
ivc igAwn pYdw ho jWdw hY [ gurbwxI suD srUp hY ies leI ihrdy ivc su`Dqw pRdwn krdI
hY [ gurbwxI iv`c mwrn qy qwrn dIAW donoN SkqIAW hn [ qwrn SkqI=Bvjl qoN qwrn vwlI
SkqI hY qy kwm, ¸oD, loB, moh, hµkwr, iq®SnW, dµB pKMf Awid AwsurI sµpdw ƒ mwrn dw bl
rKdI hY iesy leI ieQy siqgurU jI ny gurbwxI ƒ Ascrj rUp ikhw; ikauNik bwxI qoN ibnW
duibDw ƒ hor koeI nh» mwr skdw [ qy duibDw dy mrn qoN ibnW nwm ihrdy iv`c nh» vsdw m
jYsw ik :
1. siqguru imlY q duibDw BwgY ] kmlu ibgwis mnu hir pRB lwgY ]
‰gauVI mhlw 1, AMg 153Œ
2. guir duibDw jw kI hY mwrI ] khu nwnk so bRhm bIcwrI ]
‰gauVI mhlw 5, AMg 238Œ

nwmu Amolku; n pwieAw jwie ]


vwihgurU dw nwm Amolku=ijs dw koeI mul nhI Awpxy Awp iksy qrIky nwl pRwpq nh»
kIqw jWdw [

$ gur prswid vsY min Awie ]3] $


$ $
$
$ gurU dI prswid=ikrpw nwl mn iv`c Aw ky vsY=vsdw hY ]3] jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. nwmu Amolku rqnu hY pUry siqgur pwis ] $
$ $
$ siqgur syvY ligAw kiF rqnu dyvY prgwis ] ‰isrIrwgu mhlw 4, AMg 40Œ $
$ $
$ 2. nwmu Amolku gur prswdI pwieAw ] ‰mwJ mhlw 3, AMg 124Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \589| b>e 663

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
sB mih vsY; pRØBu eyko soie ]
$ $
$ $
$ $
$ swirAW iv`c ie`k auhI pRØBU=mwlk vs irhw hY [ BwvyN hY qW swry ivAwpk pr Awpxy Awp
$
$ $
$ pRgt nh» huµdw [ ijs qrHW l`kV dI AgnI pRgt nh» huµdI, du`D ivcoN m`Kx Awp nh» imldw, $
$ $
$ m`Kx qy AgnI leI, du`D ƒ irVkxw qy l`kV ƒ rgVnw pYNdw hY [ $
$ $
$ $
$ gurmqI; Git prgtu hoie ] $

iesy qrHW gurmqI=gurU dI isiKAw duAwrw Git=ihrdy iv`c vwihgurU prgtu hoie=ho jWdw hY [

shjy; ijin pRB jwix pCwixAw ]


nwnk nwmu imlY; mnu mwinAw ]4]1]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijnHW dw mn nwm dy jpx iv`c mMn igAw hY aunHW ny
pRØBU ƒ sBnW ivc pCwx ilAw hY Aqy ies jwix=igAwn krky auh shjy=suqy hI vwihgurU
iv`c iml gey hn [ ieh swrIAW brkqW nwm Dn iv`c hn [ ies Sbd iv`c nw mu`kx vwly nwm
Dn dI vifAweI gurU Amrdws jI ny kIqI hY Aqy nwm duAwrw hI vwihguurU dI pRwpqI drsweI
hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI Pqh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 664 \590| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 87 ‰Awid AMg 664Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 3 ] hir nwmu Dnu inrmlu Aiq Apwrw ] gur kY sbid Bry $
$
$
$ Bµfwrw ] nwm Dn ibnu hor sB ibKu jwxu ] mwieAw moih jlY AiBmwnu ]1] gurmuiK $
$
$
$ hir rsu cwKY koie ] iqsu sdw Anµdu hovY idnu rwqI pUrY Bwig prwpiq hoie ]rhwau] $
$
$ sbdu dIpku vrqY iqhu loie ] jo cwKY so inrmlu hoie ] inrml nwim haumY mlu Doie ] $
swcI Bgiq sdw suKu hoie ]2] ijin hir rsu cwiKAw so hir jnu logu ] iqsu sdw
hrKu nwhI kdy sogu ] Awip mukqu Avrw mukqu krwvY ] hir nwmu jpY hir qy suKu
pwvY ]3] ibnu siqgur sB mueI ibllwie ] Anidnu dwJih swiq n pwie ] siqguru
imlY sBu iq®sn buJwey ] nwnk nwim sWiq suKu pwey ]4]2]

DnwsrI mhlw 3 ]
ieh mhWvwk gurU Amrdws jI mhwrwj gurU nwnk dy qIsry srUp syvw dy mhwn puMj siqgurU
jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY [ goieMdvwl swihb is`KW ny gurU Amrdws mhwrwj jI ƒ iek
idn ieh bynqI kIqI ik siqgurU jI ies sµswr iv`c ijnHW dy kol Dn hY auh ikqny suµdr inrml
bsqr pihndy hn ic`Øty du`D vrgy k`pVy rKdy hn [ Dn dIAW ikfIAW brkqW hn swry mwiekI
pdwrQ Dn dy ADIn hn [ qW siqgurU jI ny au~qr iv`c ieh Sbd aucwrn kIqw [

hir nwmu Dnu; inrmlu Aiq Apwrw ]


ies quk iv`c siqgurU jI hir nwm Dn dIAW brkqW dw izkr krdy kihMdy hn ik hy
gurisKo ! hir=vwihgurU dy nwm rUp Dn iv`c ieh SkqI hY ik nwm Aiq=AiqAMq hI
Apwrw=pwrwvwr qoN rihq inrmlu=mYl qoN rihq AiqAMq piv`qr hY mUl rUp iv`c Dn do pRkwr
dw dyiKAw jWdw hY iek Dn auh ijhVw ies lok iv`c srIrk suK pYdw krdw hY dUjw Dn auh
ijhVw ies lok AOr pRlok iv`c mwnisk suK pYdw krdw hY ies leI iehnW donW DnW dw mukwblw
krdy hoey siqgurU jI sµswrk Dn ƒ k`cw qy nwm Dn ƒ s`cw kQn krdy hn [ jYsw ik :
kwcw Dnu sµcih mUrK gwvwr ] mnmuK BUly AMD gwvwr ]
‰DnwsrI mhlw 3, AMg 665Œ
sµswrk Dn, iek`Tw krn vwly ƒ Gor mUrK dsdy hn iPr ieh sµswrk Dn jIv dy AMqSkrn
ƒ mYlw kr idMdw hY ies Dn dI kwlS ƒ prgt kridAW gurU Amrdws mhwrwj jI ny iek
$ vwr AYsw kOqk kIqw sI ik siqgurW dI AwpxI sµqwn bwbw mohrI jI jo bwbw mohn jI qoN $
$ Coty sn gurU swihb dy do spuqr qy do spuqrIAW bIbI BwnI qy dwnI sI [ iek idn bwbw mohrI
$
$ $
$ jI dy mn iv`c sµswrk Dn pRwpq krn dw sµklp pYdw ho igAw [ ik myry ipqw jgq gurU jI$
$ $
$ dy crnW iv`c Dn dw Fyr l`g jWdw hY pr kdy ipqw jI ny swƒ Kulw Krcn leI, jybW iv`c $
$ $
$ r`Kx leI nh» id`qw, ies sµklp ƒ siqgurW AwpxI AMqrjwmqw duAwrw jwixAw jYsw ik: $
$ $
$ 1. AMqrjwmI sBu ikCu jwnY aus qy khw CpwieAw ]3] ‰Awsw mhlw 5, AMg 381Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \591| b>e 664

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. Gt Gt ky AMqr kI jwnq ] Bly bury kI pIr pCwnq ]
$
$ $
$ ‰sRI dsm gMRQ, pMnw 1386Œ $
$
$
$ $
$ ikauNik siqgurU jI hr ie`k dy ihrdy dI Awvwz ƒ suxdy qy smJdy hn Awpxy pu`qr dy $
$ Aijhy sµklp ƒ mytx vwsqy ies sµswrk Dn dI mlInqw ƒ pRq`K zwhr krn vwsqy siqgurU $
$ $
$ jI ny Bry drbwr iv`c Awpxy pu`qr mohrI jI ƒ hukm id`qw ik pu`qr jo swfy swhmxy lokW dI $
$ $
$ id`qI hoeI pRym Bytw rupey pey hn ienHW ƒ iek`ØTy kr dyxw kro aus smyN rupey cWdI dy hoieAw $
krdy sn [ cWdI iv`c ie`k AYsw AOgux hY ik jy aus nwl h`Q GsweIey qW h`Q kwlw ho jWdw
hY dUr-dUr iKMfy pYisAW ƒ iek`Ty krdy mohrI jI ƒ jdoN kuJ smW lµiGAw qW siqgurU jI ny ikhw
pu`qr jI KVy ho jwau AOr myry kol Awvo [ mohrI jI h`Q joV ky gurU ipqw dy snmuK KVy ho gey
AOr puiCAw ipqw jI kI AwigAw hY qW siqgurU jI ny ikhw Awpxy dovyN h`Q mYƒ vKwau, mohrI
jI ny h`Q vKwey qW siqgurW ny puiCAw qyry h`Q kwly ikauN hn—mohrI jI dw au~qr sI ik ipqw
jI iehnW rupieAW ƒ iek`Ty jo krdw irhw hW; qW siqgurU jI sµgq iv`c bYTy swry guris`KW
ƒ qy snmuK KVy pu`qr mohrI jI ƒ kihx lgy ik ijs Dn ny QoVHy smyN ivc hI qyry qn ƒ Bwv
h`QW ƒ kwlw kr id`qw hY jo bhuqI dyr Dn pRwpqI dI ieCw krdw hY ieh Dn ausdy mn ƒ
kwlw kr idMdw hY ikauNik ieh Dn, qn AOr mn ƒ mYlw krn vwlw hY ies leI ies Dn dI
pRwpqI dI ie`Cw nh» krnI, prwl`bD Anuswr jo imly aus ƒ inrbwh leI vrqxw jy Dn iek`Tw
krnw hY qW scw nwm Dn iek`Tw kro, ijs Dn dy nwl qn AOr mn donoN hI inrml ho jwxgy [
ikauNik nwm Dn Awp AiqAMq inrml hY jo nwm ƒ mn ivc vswauNdw hY aus dw mn qn inrml
ho jWdw hY [ ies leI siqgurU jI ny ies AMØimRq vcn ivc nwm Dn ƒ inrml d`ØisAw hY [
ies nwm Dn dy Bµfwr ƒ Brn leI gurU vl ieSwrw krdy hn [

gur kY sbid; Bry Bµfwrw ]


gurmuK jnW ny siqgurW dy sbid=aupdyS duAwrw AMqhkrn rUp Bµfwry nwm Dn nwl Bry
hn [ ieh nwm Dn ijs ƒ vI pRwpq hoieAw hY auh gur aupdyS duAwrw hI pRwpq hoieAw hY [

nwm Dn ibnu; hor sB ibKu jwxu ]


vwihgurU dy nwm rUp Dn qoN ibnw sµswrk Dn AOr mwiekI pdwrQ sB=swry ibKu=zihr rUp
jwnxw kro [

$
mwieAw moih; jlY AiBmwnu ]1] $
$ $
$ mwieAw dy moh krky jIv AiBmwnu=hµkwr dI A`g ivc jlY=sV irhw hY [ ijvyN A`g iv`c $
$
$ kooeI cIz pweIey auh sV jWdI hY jdoN mwieAw dy moh iv`c mn ƒ pwvWgy qW ieh mn AiBmwn $
$
$
$ dI AgnI iv`c hmySW sVdw rhygw [ AiBmwn iv`c pYxw qW A`g iv`c sVn qoN vI ^qrnwk $
$
$
$ hY ikauNik A`g iv`c ipAw qW iek vwr hI sVdw hY pr AiBmwn iv`c pYx vwlw vwr-vwr $
$
$
$ sVdw hY ]1] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 664 \592| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
gurmuiK; hir rsu cwKY koie ]
$ $
$ $
$ $
$ jo vI koeI gurmuiK=gurisK gurU duAwrw hir=vwihgurU dy nwm rs ƒ cKdw hY [
$
$ $
$ $
$
$ iqsu sdw Anµdu hovY idnu rwqI; $
$
pUrY Bwig prwpiq hoie ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
aus guris`K ƒ sdw=hmySW idn rwq Anµd prwpiq huµdw hY qy nwm dI pRwpqI pUry BwgW
nwl huµdI hY ]rhwau]

sbdu dIpku vrqY; iqhu loie ] jo cwKY; so inrmlu hoie ]


sbdu=bRhm rUp dIpku=dIvw, pRkwSk jW pRkwS krn vwlI SkqI Bwv bRhm dw pRkwS
iqMnW lokW iv`c vrq irhw hY [ jo aus bRhm dy nwm rs ƒ cKdw hY auh inrmlu=suD Bwv piv`qr
ho jWdw hY [ AQvw :—gurU dw Sbd igAwn dw dIvw hY, igAwn duAwrw iqMnW lokW iv`c jo pRmySr
vrq irhw hY aus dI isiKAwqqw ho jWdI hY jo bRhm dI pRwpqI rUp rs ƒ cKdw hY auh suD
srUp Bwv bRhm dw hI srUp ho jWdw hY [ gurU dw id`qw hoieAw sbdu-gurmMq® jo Asr krdw hY
aus bwry siqgurU jI kQn krdy hn :—

inrml nwim; haumY mlu Doie ]


inrml=SuD srUp vwihgurU dw nwm vw :—inrml=piv`q® nwm ƒ jpx krky mn ƒ l`gI
hoeI haumY dI mYl DoqI jWdI hY [
ArQwq ieh mn ijs qrHW dI sµgiq krdw hY ies dw srUp vI ausy qrW dw bx jWdw
hY [ swfw mn hmySW hI haumY dI sµgq iv`c rihMdw hY [ haumY dw srUp mYlw hY [ haumY dI sµgq
krdw-krdw mn haumY dw srUp hI bx cu`kw hY [ swfI hr ie`k g`l iv`c mYN myrI dw Bwv huµdw
hY ik ieh cIz myrI hY qy ieh kMm mYN hI pUrw kIqw hY myry qoN ibnW ieh nh» sI ho skdw [ qy
jo krn krwaux vwlw pRØBU hY ausƒ As» Bulw id`qw hY [ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hµkwr
krn vwlw mUrK qoN vI mUrK hY [ jYsw ik :
hm kIAw hm krhgy hm mUrK gwvwr ]
krxY vwlw ivsirAw dUjY Bwie ipAwru ] ‰isrIrwgu mhlw 3, AMg 39Œ
jdoN q`k swfw mn haumY dw srUp bixAw hoieAw hY audoN q`k ieh pRØBU dw srUp nh» bx
$ skdw ikauNik aus pRØBU dw srUp AiqAMq Su`D hY [ siqgurU jI ny haumY dI mYl ƒ dUr krn vwsqy $
$
$ nwm dI pRbl SkqI bKS id`qI [ jo DUxIAW qwpxIAW, jl Dwry krny srIr ƒ hor AnykW pRkwr $
$
$
$ dy kSt dyxy iehnW vloN guris`K ƒ roikAw º ikauNik ieh swDn vI haumY dI mYl ƒ vDwaux $
$
$
$ vwly hI hn [ hT jog dw inKyD krky siqgurU jI ny shj jog dw mwrg dy ky nwm dI bKiSS $
$
$
$ kIqI º, pMØifq gulwb isMG jI ies g`l dw ^ulwsw krdy hn ik gurU nwnk dyv jI ny guris`KW $
$
$
$ ƒ sB qoN sRySt nwm dw swDn id`qw [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \593| b>e 664

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ kil ky sB dUK invwrn ko Bv qwrn ko jg BIqr Awey ] $
$ $
$ jg jIrn swDn dUr kry id®F swDn rwmih nwm bqwey ] ‰BwvrswimRqu svYXw 2Œ $
$ $
$
$ ijs qrHW pRmwqmw inrml hY iesy qrHW aus dw nwm vI inrml hY [ Bwv nwm Aqy nwmI $
$
$ dovyN ie`Øko srUp hI hn [ jdoN swfw mn nwm dI sµgq krn l`gdw hY qW haumYN dI mYl dUr hox $
$ $
$ l`g jWdI hY qy iek smW Aijhw Aw jWdw hY ik jo mn kdy haumY krky haumY dw srUp ho irhw $
$ $
sI auh mn nwm duAwrw aus pRmwqmw dw hI srUp bx jWdw hY qy haumY dI swrI mYl DoqI jWdI hY [
jYsw ik :
kbIr qUµ qUµ krqw qU hUAw muJ mih rhw n hUµ ]
jb Awpw pr kw imit gieAw jq dyKau qq qU ] ‰slok kbIr jI, AMg 1375Œ

siqgurU jI ny guris`KW ivcoN haumY dI mYl ƒ mytx leI Aqy guris`KW ivcoN ieh Bwvnw
mytx leI ik mYN nwm jpdw hW, aupdyS id`qw ik mnu`K Awp nwm nh» jp skdw ijs qoN pRmwqmw
nwm jpwvy auhI nwm jp skdw hY [ jYsw ik :
Awip jpwey jpY so nwau ] Awip gwvwey su hir gun gwau ]
‰gauVI suKmnI mhlw 5, AMg 270Œ
ies qrHW inrml nwm duAwrw hI inrml hoeIdw hY [

swcI Bgiq; sdw suKu hoie ]2]


s`cI BgqI krky hI sdIvI kwl leI Awqm suK pRwpq huµdw hY [ Bwv aus vwihgurU dI
hI BgqI s`cI hY hor dyvI dyviqAW dI nh» [ dyvI dyviqAW dI BgqI krky suK pRwpq nh»
huµdw ikauNik auhnW ƒ Awp Awqm suK pRwpq nh» huµdw ]2]

ijin hir rsu cwiKAw; so hir jnu logu ]


auhI lok hir=vwihgurU dy jnu=Bgq hn ijnHW ny hir=vwihgurU dy nwm rs ƒ cKxw
kIqw hY [

iqsu sdw hrKu; nwhI kdy sogu ]


auhnW guris`KW ƒ sdw vwsqy hrKu=Anµd pRwpq hY kdy vI sogu=gm nh» huµdw [

Awip mukqu; Avrw mukqu krwvY ]


$ $
$
$ auh guris`K Awp mukq hY qy hornW ƒ gurU nwl joVky mukq krwauNdw hY [ $
$
$ $
$
$ hir nwmu jpY; hir qy suKu pwvY ]3] $
$
$ $
$ jo purS hir=vwihgurU dy nwm ƒ jpdw hY auh hir=vwihgurU dy nwm krky Awqm suK ƒ $$
$
$ pRwpq krdw hY ]3] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 664 \594| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
ibnu siqgur; sB mueI ibllwie ]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI qoN ibnW swrI dunIAW ‰ijnW ƒ gurU pRwpq nh» hoieAwŒ ivrlwp krdI hoeI
$
$ $
$ mr rhI hY [ $
$ $
$ $
$
$ Anidnu dwJih; swiq n pwie ] $
$
$ $
ikauNik rwq idn iq®SnW vw-kwm ¸oD dI A`g iv`c sV rhI hY, SWqI ƒ pRwpq nh» krdI [

siqguru imlY; sBu iq®sn buJwey ]


jdoN siqgurU jI imlY=pRwpq huµdy hn qW iPr gurU swihb nwm jl duAwrw iq®SnW rUp A`g
buJw idMdy hn [ jYsw ik :
iq®snw buJY hir kY nwim ] ‰DnwsrI mhlw 5, AMg 682Œ

nwnk nwim; sWiq suKu pwie ]4]2]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik nwim=nwmI vwihgurU dy nwm duAwrw hI SWqI Aqy lok
pRlok dy suK pRwpq huµdy hn ]4]2]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \595| b>e 665

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 88 ‰Awid AMg 665Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 3 ] kwcw Dnu sµcih mUrK gwvwr ] mnmuK BUly AMD gwvwr ] $
$
$
$ ibiKAw kY Din sdw duKu hoie ] nw swiQ jwie n prwpiq hoie ]1] swcw Dnu gurmqI $
$
$
$ pwey ] kwcw Dnu Puin AwvY jwey ]rhwau] mnmuiK BUly siB mrih gvwr ] Bvjil $
$
$
fUby n aurvwir n pwir ] siqguru Byty pUrY Bwig ] swic rqy Aihinis bYrwig ]2] $
chu jug mih AMØimRqu swcI bwxI ] pUrY Bwig hir nwim smwxI ] isD swiDk qrsih
siB loie ] pUrY Bwig prwpiq hoie ]3] sBu ikCu swcw swcw hY soie ] aUqm bRhmu
pCwxY koie ] scu swcw scu Awip id®Vwey ] nwnk Awpy vyKY Awpy sic lwey ]4]7]

DnwsrI mhlw 3 ]
ieh AMØimRq vcn sRI gurU Amrdws mhwrwj jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY, goieMdvwl swihb
is`K prvwr iv`c bYTy sn, iek is`K ny dUsry is`K nwl g`l clweI ik Plwxy purS ny bVw Dn
joiVAw hY Aqy mOjW krygw Awp BI qy prvwr BI; iek hor AYsI ibrqI vwlw iml igAw auh BI
kihx l`gw ik mwieAw qoN ibnW purS dw kI hY [ Dn zrUrI cIz hY [ iek is`K ilv vwlw boilAw
ik kI kUVIAW g`lW krdy ho Dn kI cIz hY ? sony dI lµkw vwlw rwvx, 40 gµj vwlw kwrU qur
igAw [ jdoN siqgurU jI ny suixAw qW pu`ØiCAw ik hy guris`ØKo ! kI g`lW krdy ho [ sµswrI g`lW iv`c
smW nh» nSt krIdw suAws mu`k rhy hn, is`K ny ikhw mhwrwj ieh Dn dI g`l krdw sI ik
Dn ibnW jIvn kI hY ? Dn iek`Tw krnw cwhIdw hY, qW siqgurU jI ny ikhw Dn kI hY nwsvwn
hY, kwrU kol cwlI gµj sn gµj=Fyr, Kzwnw jdoN igxqI ArbW KrbW qoN t`p jwie qW ryq igxqI
hY ijvyN ryqy dy Fyr dy kx Axigxq huµdy hn khIdw hY ryq dw Fyr [ iesy qrHW dy kwrU kol 40
Fyr sn pYsy dI igxqI nh» sI kyvl FyrW dI igxqI sI Fyr iek hI kwPI huµdw hY ies kol sonw
cWdI qy Dn dy byAMq Fyr sn [ gurU nwnk swihb jI ny roVW dw pRmwx dy ky ikhw ik kuJ BI nwl
nh» jweygw ieh k`cw Dn sµswrI ibrqI vwly hI iek`Tw krdy hn hjUr kihMdy hn :

kwcw Dnu sµcih; mUrK gwvwr ]


jo purS kwcw=k`cw Bwv nwS hox vwlw Dn sµcih=iek`q® krdy hn auh mUrK=bu`D rihq,
nw qzrbykwr Aqy gwvwr=AsBX ‰jo sBw ivc bYTx bolx nh» jwxdyŒ byAkl hn [ mUrK
byAlk dI Akl vwilAW iv`c pihcwx aus dy krqb qoN jwxI jWdI hY ijs purS ƒ sµswrI
$ bolI ivc mUrK, pwgl, byAkl ikhw jWdw hY aus dy kuJ Aijhy krqb dyKx suxn iv`c AwauNdy $
$
$ hn ik iek qW ausƒ Awpxy prwey dI pihcwx Bu`l jWdI hY [ $
$
$
$ dUsrw Awpxw Gr iqAwg ky pRXojn rihq ibnW iksy kwrj is`DI qy quirAw iPrdw hY, $
$
$
$ vykwr nw kµm Awaux vwlIAW cIjW ijvyN ik kUVy Awid dy Fyr qoN lIrW, jW hor PwlqU cIzW $
$
$
$ iek`TIAW krdw hY [ ies krqb qoN hr iek ƒ aus dy mUrKpuxy dI pihcwx huµdI hY [ $
$
$
$ hux vIcwr ky dyKIey ik vIcwrvwn A`K swfI vI AijhI pihcwx nh» krdI ? jo As» $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 665 \596| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ sUJvwn, Akl vwly khwauNdy hW, Agr koeI pu`Cy ik Awaux qoN pihlW qUµ ikQy sI qW ijvyN mUrK
$
$ $
$
$ shI au~qr nh» dy skdw ik mYN ikQoN AwieAw hW iesy qrHW As» khWgy ik pqw nh» [ dUsrw $
$
$
$ svwl ik srIr iqAwgx qoN bwAd ikQy jwEgy ? qW au~qr iPr iehI hovygw ik pqw nh» [ $
$
$
$ jo ies jIvn iv`c Dn dI ie`kq®qw, suµdr mkwn, zmIn jwiedwd kI ieh sB kuJ ieQy rihx $
$
$
$ vwlw nh» hY ? kI ieh Dn nwl jwvygw ? Aijhy ieQy rihx vwly Dn ƒ iek`Tw krn vwlw $
$
$ jo purS hY ausƒ siqgurU jI mUrK kihMdy hn qy AglI quk iv`c dsdy hn : $

mnmuK BUly; AMD gwvwr ]


mnmuK=mn ƒ muKI bxw ky aus dy mgr qurn vwly purS ƒ mnmuK ikhw jWdw hY auh mnmuK
mUrK AMD=AigAwn iv`c Buly hoey hn [ ieh nwsvwn Dn pRwpq krn vwly ƒ duKI rKdw hY [

ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie ]


nw swiQ jwie; n prwpiq hoie ]1]
ieh Din ibiKAw=ivhu Bwv zihr rUp hY, ‰ijs qrHW zihr duK idMdI hY iesy qrHWŒ ies
Dn qoN vI sdw hI duK pRwpq huµdw hY [ pihlI qW g`l ieh hY ik ie`Cw Anuswr A`j q`k iksy
ƒ Dn pRwpq nh» hoieAw [ ijqnw Dn joiVAw auqnI hI ie`Cw hor vDdI geI [ jy iksy ƒ pRwpq
ho vI jwvy qW iPr pRlok ƒ swQ=nwl nh» jWdw ]1] jYsw ik :
1. koit jory lwK ¸ory mnu n hory ] prY prY hI kau luJI hy ]1]
‰gauVI mhlw 5, AMg 213Œ
2. bhuq jqn pRwxI krY Aiq klysqw hyq ]
jurY qW r`Cw inpit duK, jwie q pRwx smyq ] ‰ivcwr mwlw ibsRwm 4Œ
AnwQ purI jI kihMdy hn ik ies Dn qoN pRq`K rUp iv`c iqMn qrHW dw du`K pRwpq huMdw
hY [ pihlW qW mnu`K Dn ƒ iek`Tw krn leI AiqAMq kStW ƒ dyx vwly jqn krdw hY, jy
Dn iek`Tw ho jwvy qW iPr ies dI r`ØiKAw krn dw du`K pRwpq huµdw hY, qIjw jy Dn clw jwvy
qW keI vwr pRwxW dy smyq hI jWdw hY [ Bwv Dn dy hauky iv`c hI pRwxI dm qoV jWdw hY [
keI DnvwnW nwl sµswr iv`c AYsw hoieAw hY ik jdoN cor au~cky, jW srkwr v`loN ienkm Awid
dy tYks iv`c pkiVAw hoieAw kwlw Dn jwx l`ØigAW pRwxW ƒ vI nwl hI lY igAw [

swcw Dnu; gurmqI pwey ] kwcw Dnu; Puin AwvY jwey ]rhwau]
$ gurU dI mqI=isiKAw ƒ Dwrn krn vwly nwm rUp s`cy Dn ƒ pwauNdy hn [ s`cy Dn dy vpwrI $
$ sµq jn ihrdy iv`c inscw krdy hn ik sµswrI jo k`cw Dn hY Puin=punw AwvY jwey=Awaux jwx $
$ $
$ vwlw hY [ ies leI sµswrI Dn auhnW kol AwvY=Aw jwvy qW hrK Bwv KuS nh» huµdy jy clw $
$ $
$ jwvy qW sog Bwv Zm nh» krdy ]rhwau] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ Awvq hrK n jwvq dUKw nh ibAwpY mn rognI ] $
$
$ ‰rwmklI mhlw 5, AMg 883Œ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \597| b>e 665

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ nwm rUpI Dn dy bhuq swry pRmwx gurbwxI iv`c Awey hn jo swƒ nwm Dn dy iek`Tw krn $
$ leI pRyrnw krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. AYsw hir Dnu sµcIAY BweI ] $
$ $
$ Bwih n jwlY jil nhI fUbY sµgu Coif kir kqhu n jweI ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, AMg 375Œ $
$ $
2. Agin n dhY pvnu nhI mgnY qskru nyir n AwvY ]
rwm nwm Dnu kir sµcaunI so Dnu kq hI n jwvY ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 336Œ
3. iehu Dnu AKutu n inKutY n jwie ] pUrY siqguir dIAw idKwie ]
‰DnwsrI mÚ 3, AMg 663Œ
4. hir Dnu sµchu ry jn BweI ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1039Œ
k`cy Dn dy joVn iv`c l`gy hoey mnmuK purS dI hwlq kQn krdy hn [

mnmuiK BUly; siB mrih gvwr ]


Bvjil fUby; n aurvwir n pwir ]
jo mnmuKqweI iv`c Bu`ly hoey purS hn auh swry mUrK mrdy ‰jµmdyŒ hn qy Bvjil=sµswr
rUpI smuMdr dy ivSy ivkwrW vw: pdwrQW dy pwxI iv`c fu`b gey hn auh nw qW aurwr dw kµFw
igAwn pw skdy hn Aqy nw hI pwr dw kµFw mukq pdvI pwauNdy hn [

siqguru Byty; pUrY Bwig ] swic rqy; Aihinis bYrwig ]2]


siqgurU dy imlwp iv`c pUry BwgW dI SkqI kMm krdI hY ikauNik ijs dy ADUry Bwg hox
ausƒ ADUrw gurU imldw hY, ijs dy pUry Bwg hox ausƒ pUry siqgurU jI Byty=imldy hn [ jo scy
vwihgurU dy nwm iv`c rqy=qdwkwr hoey hn auh gurmuiK Aihinis=idn rwq sµswr dy rwig=pRym
qoN bY=rihq hoey hn Bwv sµswr vw-gRihsq iv`c rihMdy hoey rwq idn ies qoN bYrwig=vYrwgI
rihMdy hn ]2]

chu jug mih; AMØimRqu swcI bwxI ] pUrY Bwig; hir nwim smwxI ]
chu=cwry jugW iv`c siqgurU jI dI AMØimRq rUp bwxI swcI=s`cI hY [ ijnHW dI SrDw bwxI
nwl juVI hY auh pUrY Bwig=vfy BwgW vwly gurmuKW dI bu`DI hir=vwihgurU dy nwm iv`c smwxI=lIn
$ hoeI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ bwxI vjI chu jugI sco scu suxwey ] ‰isrIrwgu mhlw 3, AMg 35Œ $
$ $
$
$ siqgu rU jI dI AMØimRq meI bwxI dw s`cw isDWq iek rs rhyg w [ jug bdl skdy hn $
$
$ pr ijvyN pRmysr Ac`l hY iesy qrHW aus dI bwxI vI Ac`l hY [ ijhVw jIv ies bwxI nwl ilv $
$ $
$ ibrqI joVdw hY aus dy mn iv`c nwm dw vwsw huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 665 \598| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ieh bwxI jo jIAhu jwxY iqsu AMqir rvY hir nwmw ]1]rhwau]
$
$ $
$ ‰iblwvlu mhlw 3, AMg 797Œ $
$
$
$ $
$
$ isD swiDk; qrsih siB loie ] pUrY Bwig; prwpiq hoie ]3] $
$
$ $
$
$ isD=ijsƒ ATwrW pRkwr dIAW isDIAW pRwpq hox, swiDk nwm jigAwsU dw hY [ Bwv $
$
$ isD, swiDk Aqy hor bhuq swry lok bwxI ƒ qrsih=locdy hn pr bwxI dI prwpqI pUry BwgW $
nwl hI huµdI hY ]3]

sBu ikCu swcw; swcw hY soie ] aUqm bRhmu; pCwxY koie ]


ijnHW ƒ aus vwihgurU dw s`cw nwm Dn pRwpq hoieAw hY auhnW ƒ sB QweIN s`cw vwihgurU
idsdw hY [ ies id®StI vwlw koeI ivrlw hI aUqm=sRySt bRhm ƒ pCwxdw hY [ AQvw aunHW dw
sB kuJ s`cw hY ijnW kol s`cw nwm Dn hY [ jo koeI bRhm ƒ pCwxdw hY [ soie=auh purS au~qm
hY [ jYsw ik :
1. sBu ikCu sco scu hY guir soJI pweI ]16] ‰vwr rwmklI mÚ 3, AMg 955Œ
2. sBu ikCu swcw Awpy AwpY ]1] ‰gauVI mhlw 3, AMg 158Œ

scu swcw; scu Awip idRVwey ]


s`cw vwihgurU Awpy hI s`Øcy nwm dw scu=inscw id®VH krwauNdw hY [

nwnk Awpy vyKY; Awpy sic lwey ]4]7]


siqgurU jI AwKdy hn ik auh vwihgurU Awp hI sc iv`c lwauNdw hY iPr Awpy hI i¸pw
id®StI krky vyKdw hY ]4]7]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qih ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \599| b>e 666

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 89 ‰Awid AMg 666Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 3 ] nwvY kI kImiq imiq khI n jwie ] sy jn Dµnu ijn $
$
$
$ iek nwim ilv lwie ] gurmiq swcI swcw vIcwru ] Awpy bKsy dy vIcwru ]1] hir $
$
$
nwmu Acrju pRØBu Awip suxwey ] klI kwl ivic gurmuiK pwey ]1]rhwau] hm mUrK
$
$ $
$ $
mUrK mn mwih ] haumY ivic sB kwr kmwih ] gur prswdI hµaumY jwie ] Awpy bKsy
ley imlwie ]2] ibiKAw kw Dnu bhuqu AiBmwnu ] Ahµkwir fUbY n pwvY mwnu ] Awpu
Coif sdw suKu hoeI ] gurmiq swlwhI scu soeI ]3] Awpy swjy krqw soie ] iqsu ibnu
dUjw Avru n koie ] ijsu sic lwey soeI lwgY ] nwnk nwim sdw suKu AwgY ]4]8]

DnwsrI mhlw 3 ]
ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Amrdws jI sµgqW pRqI aucwr ky nwm dI mihmw d`s
rhy hn [

nwvY kI kImiq imiq; khI n jwie ]


nwm dI imiq=mirXwdw Aqy aus dI pRwpqI rUp kImq khI nh» jWdI [ jYsw ik :
1. bhu swsq® bhu isimRqI pyKy srb FFoil ]
pUjis nwhI hir hry nwnk nwm Amol ]1] ‰gauVI mhlw 5, AMg 265Œ
2. sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ] ‰isrIrwg mhlw 5, AMg 81Œ

sy jn Dµnu; ijn iek nwim ilv lwie ]


Dµnqw dy Xog auh jn=Bgq hn ijnHW ny iek vwihgurU dy nwm iv`c ilv=ibrqI lweI hY [
jYsw ik :
1. sy Dµnu sy Dµnu ijn hir iDAwieAw jI jnu nwnku iqn bil jwsI ]3]
‰Awsw mhlw 4, AMg 11Œ
2. sy Dµnu vfy sq purKw pUry ijn gurmiq nwmu iDAwieAw ]
‰Awsw mhlw 4, AMg 445Œ

$
$ gurmiq swcI; swcw vIcwru ] Awpy bKsy; dy vIcwru ]1] $
$
$ $
$ cwr pRkwr dI miq :—Anmiq, mnmiq, durmiq Aqy gurmiq ivcoN sB qoN sRRySt gurU dI $
$ $
$ m`q Bwv gurU dI isiKAw hY [ gurW dI s`cI isiKAw hI s`cw Awqimk vIcwr dyx vwlI hY [ gurU $
$ $
$ Awp hI bKsy=bKiSS krky SuB-vIcwr, ibbyk buD idMdw hY [ gurU dI isiKAw hI jIv dy kµm $
$ $
$ Awaux vwlI hY jYsw ik Purmwn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 666 \600| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. gur kI miq jIie AweI kwir ]1] ‰gauVI mÚ 1, AMg 221Œ $
$ $
$ 2. gurmiq siq kir cµcl Acl Bey, mhW ml mUq® DwrI inrml kIny hYN ] $
$ $
$ gurmiq siq kir join kY Ajoin Bey, kwl sY Akwl kY Amr pd dIny hYN ] $
$ $
$ gurmiq siq kir haumY Koie hoie ryn, iq®kutI iq®bynI pwir Awpw Awp cIny hYN ] $
$ $
$ gurmiq siq kir brn Abrn Bey, BY B®m invwir fwir inrBY kY lIny hYN ]24] $
$ ‰kibq BweI gurdws jI, 24Œ
$

3. gurmiq swcI sbdu hY swru ] hir kw nwmu rKY aur Dwir ]7]
‰mlwr mÚ 1, AMg 1275Œ

hir nwmu Acrju; pRØBu Awip suxwey ]


Ascrj pRØBU vwihgurU Awp hI gurU rUp ho ky hir=vwihgurU nwm jigAwsU ƒ suxwaux vwlw hY [

klI kwl ivic; gurmuiK pwey ]1]rhwau]


klI kwl=kljug dy smyN iv`c gurmuiK suBwA Dwrn krn vwlw hI siqgurU qoN nwm pRwpq
krdw hY ]1]rhwau]

hm mUrK; mUrK mn mwih ]


hm PwrsI iv`c qmwm ƒ kihMdy hn [ qmwm Bwv swry jIv mn iv`c mUrKqw hox krky
mUrK hn [
haumY ivic; sB kwr kmwih ]
swry jIv haumY=hµgqw mmqw iv`c hI kwr=kµm kmwih=krdy hn [ not :—kwr 1. sµsi¸q,
kwr=kµm, pr ieh pdW dy AKIr juVvW hI lgdw hY, jYsy aupkwr [ 2. ‘kwr’ PwrsI pd hY,
kµm ArQ iv`c [ ieh kµm vWgU suqµq® bI qy nwl juV ky vrqINdw hY, jYsy kwr=kµm [ kwr bµd
Aml krn vwlw [ kwr iSnws=kµm pCwnx vwlw [
Awm jIvW dI qW g`l hI kI hY haumY iv`c Aw ky dyvqy vI ikirAw krdy dyKy gey hn
iesy leI cOQy pwqSwh sRI gurU rwmdws jI sUhI rwgnI iv`c Purmwn krdy hn [ jYsw ik :
1. bRhmw ibsnu mhwdyau q®Y gux rogI ivic haumY kwr kmweI ]
ijin kIey iqsih n cyqih bpuVy hir gurmuiK soJI pweI ]2]
‰sUhI mÚ 4, AMg 735Œ
$
$ jdoN AYfy-AYfy dyviqAW dI haumY vwlI ikirAw gurbwxI ny pRgt kIqI hY qW iPr hor jIvW $
$
$ dI qW g`l hI kI hY ! haumY ie`k auh dIvwr hY ijs dy Ehly iv`c pRmwqmw nzr nh» AwauNdw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ BWBIrI ky pwq prdo ibnu pyKy dUrwieE ] ‰soriT mÚ 5, AMg 624Œ $
$ $
$ BwvyN vyKx iv`c BWBIrI dw KMB ie`k bhuq brIk pVdw hY iesy qrHW haumY ƒ brIk qoN brIk $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \601| b>e 666

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qy moty qoN moty mMØinAw hY [ jdoN ivcwr id®StI nwl dyKIey qW hr iek mnu`K dw krm haumY nwl sbµDq
$
$ $
$
$ nzr Aw irhw hY [ haumY jIv dI iek AYsI Kurwk bx cu`kI hY jo hr aumr ivc hr smyN ies Kurwk $
$
$
$ ƒ KWdw Aiq®pq hI rihMdw hY [ iksy mnu`K ƒ rotI dI Bu`K l`gI hovy qW rotI Kwx qoN auprµq cwr $
$
$
$ pMj GMty leI rotI dI loV nh» smJdw, pwxI dI ipAws lgI hovy qW pwxI pIx qoN bwAd keI $
$
$
$ GMty q`k pwxI dI zrUrq imt jWdI hY [ im`Tw Kw ky imTy pdwrQ vloN mUMh muV jWdw hY iesy qrHW $
$
$ hor pdwrQ smJ lYxy, pr haumY dI Kurwk jo lokW dI vifAweI hY ies dI kdy vI Aqy iksy aumr $
iv`c vI iq®pqI nh» dyKI geI [ siqgurU jI ny mnu`K dIAW iqMn AvsQw bwlpn, juAwnI Aqy ibrD
kQn kIqIAW hn pr AYsw kdy nh» hoieAw ik iksy mnu`K ƒ bwlpn ivc vifAweI dI loV nw
hovy ikauNik haumY bwlpn iv`c vI AwpxI Kurwk jo vifAweI hY auh pRwpq krdI hY BwvyN auh Awpxy
pirvwr ivc BYx Brw mW bwp Awid qoN imldI hY ikauNik audoN haumY vI CotI hY ijauN-ijauN aumr
vDdI jWdI hY iqauN-iqauN haumY vI v`fI huµdI jWdI hY, iPr ieh ngr Sihr dyS pRdySW q`k vI
vD jWdI hY [ jvwnI qoN bwAd buFwpy iv`c vI kdy AYsw nh» dyiKAw igAw ik iksy bu`Fy ƒ vifAweI
dI loV nw hovy, ikauNik auh vI vifAweI duAwrw haumY ƒ pwl irhw hY [ ibrD AvsQw iv`c BwvyN
h`Q, pYr A`KW, kµn, Awid sB nkwrw ho jwx pr mMjy qy bYTw vI AwpxI haumY dI Kurwk cwhuµdw
hY qy AwpxI vifAweI sux ky cyhry dw rµg bdldw hY, KuS huµdw hY, AKIr auh AvsQw vI Aw jWdI
hY jdoN mnu`K ƒ cmicAW nwl pweI du`D dI ie`k bUµd vI nh» pcdI qy ikqnI hYrwnI dI g`l hY
ik haumY dI Bu`K dy kwrn vifAweI aus aumr iv`c vI hzm ho rhI hY [ AwpxI vifAweI dI ie`Cw
dy mrn dw ArQ hY ik AMdr haumY nh» [ AwpxI vifAweI dI ie`Cw r`Kx dw ArQ hY ik AMdr
haumY hY [ ijsdy AMdroN haumY mr geI vifAweI aus dI vI hovygI, pr auh lokW dI vifAweI ƒ
svIkwr nh» krygw auh khygw ik ieh vifAweI myrI nh» pRmySr dI vifAweI hY [ jYsw ik :
khu nwnk sB qyrI vifAweI koeI nwau n jwxY myrw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 383Œ
jdoN iksy mnu`K ƒ mwrnw hovy qW aus dy mwrn dy AnykW qrIikAW ivcoN sB qoN vDIAw
qrIkw iehI hY ik aus dI Kurwk bµd kr idE hor Xqn krn dI loV nh» kyvl Kurwk qy kµtrol
rKo ik ausƒ Kurwk nw imly, iPr kuJ smyN qoN bwAd Awp hI mr jwvygw [ aus dy mrn dy iqMn
pVwA bx jwxgy [ mOq jdoN pihly pVwA iv`c AwvygI qW aus dw qurnw iPrnw srIr kmzor
hox kwrx bµd ho jwvygw [ dUjy pVwA iv`c dyKxw, sunxw, bolxw bµd ho jwvygw qy suAws cldy
rihxgy [ qIjy pVwA ivc suAws vI bµd ho jwxgy qy mn`uK murdw bx jwvygw [ iesy qrHW haumY
ƒ mwrn dw qrIkw hY ik mnu`K kyvl AwpxI vifAweI qy kµtrol kr lvy ikauNik vifAweI
hI haumY dI Kurwk hY [ jdoN ieh Kurwk bµd ho jwvygI qW haumY dw bl Gt jwvygw, haumY kmzor
$ ho jwvygI, iPr iksy-iksy ikirAw iv`c ausƒ ieh nh» lgygw ik ieh mYN kr irhw hW [ dUjy $
$ pVwA iv`c haumY dI swrI ikirAw bµd ho jwvygI [ qIjy pVwA iv`c haumY dw AMq ho jwvygw
$
$ $
$
$ sB kuJ prmwqmw hI krdw nzr Awvygw [ iksy vI ikirAw iv`c Awpxw Ahµ Bwv nh» jwgygw [ $
$
$
$ jdoN ivcwr-id®StI nwl dyKIdw hY mnu`K sµswrI kµmW iv`c haumY krdw hI hY pr hYrwnI dI g`l $
$
$
$ hY ik keI pRmwrQI ikirAw krdy hoey vI haumY dy rog dw iSkwr ho jWdy hn [ haumY k`Fx dIAW $
$
$
$ g`lW krdy-krdy vI haumY dw rog icMbV jWdw hY lokW ƒ ieh aupdyS krdy hn ik haumY qoN $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 666 \602| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ bcxw cwhIdw hY Awp haumY iv`c gRsy jWdy hn [ haumY iv`c kIqI qpisAw, syvw, ismrn, kQw, $
$ kIrqn, qIrQ sB ibArQ ho jWdy hn [ ies leI siqgurU jI ny auprokq quk iv`c Purmwn $
$
$
$
$ kIqw hY ik swry jIv haumY iv`c hI kwr kmw rhy hn [ hux siqgurU jI haumY ƒ nws krn dw $$
$
$ qrIkw ds rhy hn : $
$
$ $
$
$ gur prswdI; hµaumY jwie ] Awpy bKsy; ley imlwey ]2] $
$
siqgurU jI dI ikrpw duAwrw hI haumY jwie=nws huµdI hY [ pRØBU Awp hI ieh haumY dy nws
vwlI AvsQw bKS ky Awpxy nwl imlwey=AByd kr lYNdw hY ]2]

ibiKAw kw Dnu; bhuqu AiBmwnu ]


Dn dw bhuqw hµkwr krnw ibiKAw=zihr rUp hY AQvw hµkwr krky hI ibiKAw=iviSAW
dw bhuqw Dn iek`Tw huµdw hY [ iehnW iviSAW dy Dn ƒ mUrK byAkl hI iek`q® krdy hn ijnHW
ƒ s`cy nwm Dn dI soJI nh» [
kwcw Dnu sµcih mUrK gwvwr ] ‰DnwsrI mhlw 3, AMg 665Œ
ieh iviSAW dw Dn sdw hI duK dyx vwlw hY [
ibiKAw kY Din sdw duKu hoie ] ‰DnwsrI mÚ 3, AMg 665Œ
AQvw :—mwiekI Dn dw jy bhuqw hµkwr ho jwvy [

Ahµkwir fUbY; n pwvY mwnu ]


qW ies hµkwr dI ndI iv`c fuibAw mnu`K drgwh iv`c mwnu=ie`zq nh» pw skdw [

Awpu Coif; sdw suKu hoeI ] gurmiq; swlwhI scu soeI ]3]
jo siqgurW dI isiKAw lY ky Awpu=hµkwr ƒ C`f ky s`cy vwihgurU dy nwm ƒ slwhygw ausƒ
sdw hI suK pRwpq hovygw ]3]

Awpy swjy; krqw soie ] iqsu ibnu; dUjw Avru n koie ]


auh krqw purK Awp hI swrI isRStI ƒ swjdw hY [ aus qoN ibnW hor koeI isRStI ƒ rcx
vwlw nh» hY [

ijsu sic lwey; soeI lwgY ] nwnk; nwim sdw suKu AwgY ]4]8]
$ $
$
$ ijsƒ vwihgurU Awp s`cy nwm iv`c lwauNdw hY auh hI nwm jpx iv`c l`g skdw hY [ siqgurU $
$
$ jI Purmwn krdy hn ik jo nwm iv`c l`gy hn aunW ƒ AwgY=A`gy pRlok iv`c sdIvI suK pRwpq $
$ $
$ huµdw hY ]4]8] $
$ $
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \603| b>e 667

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 90 ‰Awid AMg 667Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 4 ] hm AMDuly AMD ibKY ibKu rwqy ikau cwlh gur cwlI ] $
$
$
$ sqguru dieAw kry suKdwqw hm lwvY Awpn pwlI ]1] gurisK mIq clhu gur cwlI ] $
$
$
$
jo guru khY soeI Bl mwnhu hir hir kQw inrwlI ]1]rhwau] hir ky sµq suxhu jn $
$
$ BweI guru syivhu byig bygwlI ] sqguru syiv Krcu hir bwDau mq jwxhu Awju ik $
kwl@I ]2] hir ky sµq jphu hir jpxw hir sµqu clY hir nwlI ] ijn hir jipAw
sy hir hoey hir imilAw kyl kylwlI ]3] hir hir jpnu jip loc luocwnI hir ikrpw
kir bnvwlI ] jn nwnk sµgiq swD hir mylhu hm swD jnw pg rwlI ]4]4]

DnwsrI mhlw 4 ]
ieh AMØimRq bcn gurU rwmdws mhwrwj jI dw DnwsrI rwgxI AMdr sRI gurU gRµQ swihb
jI dy AMg 667 qy AMØikq hY ies muKvwk iv`c jigAwsU vloN kIqI hoeI bynqI pihlIAW do
pMgqIAW iv`c AMØikq kIqI hoeI hY AQvw jigAwsU ƒ bynqI krn dw Fµg drswieAw hoieAw
hY [ ijvyN AiDAwpk kol ividAwrQI ƒ pVwaux dw ieh Fµg hY ik jo kuJ ividAwrQI ƒ isKwauxw
hovy auh pihlW AiDAwpk ƒ AwpxI rsnw qoN aucwrn krnw pYNdw hY [ ieQy siqgurU jI gurisK
ƒ SuB gux dyx vwsqy guris`K dy ihrdy iv`c inmrqw pYdw krn vwsqy Aqy hµgqw dw iqAwg
krwaux vwsqy gurmiq ƒ srb sRySt d`s rhy hn ik Awpxy Aaugx siqguru dy A`gy jwhr krny,
auhnW AauguxW dw iqAwg krn vwsqy siqgurU jI qoN mdd mMgxI [ ieQy siqgurU jI jigAwsU
muK duAwrw kQn kr rhy hn [

hm AMDuly, AMD ibKY ibKu rwqy; ikau cwlh gur cwlI ]


jigAwsU bynqI krdw hY ik hm=As» AQvw hm=qmwm jIv AMDuly=AigAwnI AMD=AMnHy
krn vwly jo ibKu=jihr rUp ibKY=iviSAW iv`c rwqy=qdwkwr vw pRIqI krn vwly ho rhy hW [
ikvyN gurW dI clweI hoeI cwlI=rhu rIq, mirAwdw qy cl skdy hW [
ies pMgqI iv`c siqgurU jI ny gurmiq iv`c dsy hoey rUhwnI mwrg v`l kdm vDwaux dI
pRyrxw kIqI hY [ cwlh vwly A`Kr c`lx dI pRyrxw krdy hn [ sµswr dw AsQUl mwrg qW ieQy
hY nh» ies leI ijsmwnI pYrW dI vI ieQy g`l nh» [ kyvl pRmwx hY [ c`lx vwly dy pYr Agr
bµnHy hox auh qur nh» skdw AQvw pYr ic`kV iv`c KuBy hox auh BI qur nh» skdw [ ijs jigAwsU
$
$ dy mn rUpI pYr ivkwrW nwl bµnHy hox auh BgqI igAwn rUp mwrg qy qur nh» skdw AQvw $
$
$
$ Sbd, sprS, rUp, rs, gµD, kwm, loB, moh, hµkwr dI mhW dldl iv`c PisAw hoieAw mn rUpI
$
$
$
$ pYr siqgurW dy d`Øsy hoey rUhwnIAq mwrg qy ikvyN cly Bwv nh» cl skdw [ jYsw ik : $
$
$ $
$ pMk ju moh pgu nhI cwlY hm dyKw qh fubIAly ]1] ‰Awsw mÚ 1, AMg 12Œ $
$ $
$ ieh moh rUp ickV iv`c Psy jIv dI hwlq siqgurU jI ny drsweI hY [ Bgq kbIr jI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b> e 667 \604| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ Purmwn krdy hn ik pRmwqmw dI pRwpqI leI BgqI dy rsqy cly sI pr icq iviSAW dy iv`c $
$ hI Tihr igAw hux Agy ikvyN cly [ $
$ $
$ $
$ cwly Qy hir imln kau bIcY AtikE cIqu ]96] ‰slok kbIr jI AMg 1369Œ $
$ $
$
$ ies pRkwr pihlI pMgqI dy nwl imldy isDWq dIAW hor vI AnykW pMgqIAW siqgurU $
$
$ jI ny aucwrn kIqIAW hn [ $
$ $
1. hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI ikau cwlh mwrig pMQw ]
‰jYqsrI mÚ 4, AMg 696Œ
2. nwnk nwmu n cyqnI AigAwnI AMDuly Avry krm kmwih ]
‰vwr soriT mÚ 3, AMg 648Œ

sqguru dieAw kry suKdwqw; hm lwvY Awpn pwlI ]1]


sq=nws qoN rihq guru=cyqn dw srUp jo siqgurU jI hn AYsy siqgurU jI jo is`K ƒ suKW
dI dwq dyx vwly hn AwpxI dieAw=rihmq dI id®StI krn hm=swƒ Awpxy aupdyS rUp p`ly
nwl lwvY=lgw lYx [
ies auprlI AweI pMkqI dy iv`c pRSn dw auqr vI hY ik jy siqgurU Awpxy aupdyS rUp
p`ly nwl lw lYx qW As» siqgurW dI rhu rIq, mirAwdw ip`Cy cl skdy hW [ jYsw ik :
1. siqguru dwqw dieAwlu hY ijs no dieAw sdw hoie ]
‰gauVI kI vwr mÚ 4, AMg 302Œ
2. siqguru myrw sdw dieAwlw moih dIn kau rwiK lIAw ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 383Œ
3. gur kI dieAw qy myrw vf prqwpu ]3] ‰gauVI mÚ 5, Awid AMg 239Œ
4. guru dieAwlu sdw bKisMdw ] ‰mwrU solhy mÚ 5, Awid AMg 1074Œ

gurisK mIq clhu gur cwlI ]


hy guris`K mIq=imqro ! gurU dI d`sI hoeI cwlI=rhu rIq, mirAwdw auqy cwlI=clxw, qurnw
kro [ jYsw ik :
1. so isKu sKw bµDpu hY BweI ij gur ky Bwxy ivic AwvY ] ‰soriT mÚ 3 AMg 601Œ
2. guir kihAw sw kwr kwmvhu ] ‰rwmklI mÚ 1, Awid AMg 933Œ
$
$ jo guru khY, soeI Bl mwnhu; hir hir kQw inrwlI ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ jo vI siqgurU jI vcn khY=kihx soeI=EhI Bl mwnhu=Blw krky mMnxw kro, gurU jI $
$
$ jo vI kihMdy hn is`K dy Bly leI kihMdy hn [ isK dw AYsw inscw cwhIdw hY ik jo gurU khy $
$ $
$ aus ƒ Blw krky mMnxw kry [ hir=vwihgurU hir=hr iek jgHw mOjUd hY aus dI kQw=guxW dI $
$ $
$ ivAwiKAw sµswr qoN inrwlI=inrlyp krn vwlI hY ieh kQw dIAW brkqW hn ]1]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \605| b>e 667

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ kQw dw mhwqm hor QW vI dsdy hn [ jYsw ik :
$
$ $
$ $
$ 1. hir AMØimRq kQw sryst aUqm gur bcnI shjy cwKI ] $
$ $
$ ‰isrIrwg kI vwr mÚ 4, Awid AMg 87Œ $
$ $
$ 2. shj kI AkQ kQw hY inrwrI ] $
$ $
$ quil nhI cFY jwie n mukwqI hlukI lgY n BwrI ]1]rhwau] $
$ $
‰gauVI kbIr jI, Awid AMg 333Œ

hir ky sµq suxhu jn BweI; guru syivhu byig bygwlI ]


hy BweI ! hir=pRmySr ky=dy sµq jnoN ! inscy, ivcwr rUpI kµnW nwl gurU dw aupdyS
suxhu=sunxw kro [ gurW dI syvw byig-bygwlI=CyqI qoN CyqI Bwv jldI qoN jldI ihMmq qy au~dm
duAwrw krnw kro [ AQvw (by+gwlI) by=dvYq ƒ gwlI=gwlx vwlI gurW dI syvw hY [ ies leI
byig=jldI syivhu=syvw krnI kro gurU dI syvw jldI jldI qoN Bwv hY ik zrUrI qoN zrUrI
smJ ky krnw kro [

sqguru syiv Krcu hir bwDau; mq jwxhu Awju ik kwl@I ]2]


siqgurW dI syvw mn dI iekwgrqw bKSdI hY [ mn dI iekwgrqw iv`c hrI pRmySr vwihgurU
dw nwm vsdw hY A`j hI nwm rUpI Dn pRlok dw Krc buDI rUp p`ly iv`c bwDau=bµnHxw kro [
mq=mqW jwxo ik kwl@I=k`lH bµn lvWgy [ ikauNik jdoN isr qy kwl Aw jwvygw qW kuJ vI
nh» hovygw ]2] jYsw ik :
kbIr kwil krµqw Abih kru Ab krqw suie qwl ]
pwCY kCU n hoiegw jau isr pir AwvY kwlu ]138]
‰slok kbIr jI, AMg 1371Œ
ies krky kwl dy Awaux qoN pihlW pihlW pRlok dw Krc ihrdy rUp p`ly iv`c bµnxw kro [
ikauNik aus mwrg dIAW kohW nh» igxIAW jWdIAW [ jYsw ik :
ijh mwrg ky gny jwih n kosw ] hir kw nwmu auhw sµig qosw ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 264Œ

hir ky sµq jphu hir jpxw; hir sµqu clY hir nwlI ]
hir=vwihgurU dy SWq Awqmw vwly sµq mhWpurSW nwl imlky hrI vwihgurU dy jwp ƒ jpxw
$ $
$ kro hy hir=prmySr dy sµqu=mhwqmw jnoN ! hir=prmySr dw nwm hI pRlok iv`c shwieqw krn $
$ $
$ vwsqy nwlI-nwl clY=c`lygw qy hux ies lok iv`c vI AMg sµg rhygw vw: (s+AMq) Bwv $
$ $
$ AMq=AKIr dy s-smyN ieh hir hir nwm hI nwl jwvygw [ jYsw ik : $
$ $
$ jh mwq ipqw suq mIq n BweI ] mn aUhw nwmu qyrY sµig shweI ] $
$ $
$ jh mhw BieAwn dUq jm dlY ] qh kyvl nwmu sµig qyrY clY ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 667 \606| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jh muskl hovY Aiq BwrI ] hir ko nwmu iKn mwih auDwrI ]
$
$ $
$ Aink punhcrn krq nhI qrY ] hir ko nwmu koit pwp prhrY ] $
$ $
$ gurmuiK nwmu jphu mn myry ] nwnk pwvhu sUK Gnyry ]1] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 264Œ $
$ $
ijn hir jipAw, sy hir hoey; hir imilAw kyl kylwlI ]3]
$ $
$ $
$ $
ijnHW gurmuKW ny hrI pRmySr vwihgurU dw nwm jipAw hY auh hrI pRmySr dw rUp hI ho gey
hn [ ikauNik rcnw rUp kyl=Kyf dy kylwlI=Kyfx vwlw hrI aunHW ƒ imilAw hY [ AQvw-
kyl=¸IVw, KuSIAW dy krn vwlw kylwlI=ijs dI s`qw krky dyvqy cyStw krdy hn ijs dI
SkqI nwl dyvqy Kyf rhy hn, auh pRØBU ijnHW ¹ imilAw º auh aus dw rUp hI ho gey hn ]3]
jYsw ik :
1. ijn@w n ivsrY nwmu sy iknyihAw ] Bydu n jwxhu mUil sWeI jyihAw ]1]
‰Awsw mÚ 5, AMg 397Œ
2. sµq Anµqih AMqru nwhI ] ‰Awsw rivdws jI, Awid AMg 486Œ
3. hirjn hir AMqru nhI nwnk swcI mwnu ]29] ‰slok mÚ 9, AMg 1428Œ
4. hir hirjn dueI eyk hY ibb ibcwr kCu nwih ]
jl qy aupj qrµg ijau jl hI ibKY smwih ]2] ‰dsm gRµQ, AMg 59Œ

hir hir jpnu jip loc luocwnI; hir ikrpw kir bnvwlI ]
ijnHW dy ihrdy iv`c hir hir nwm dy jwp jpn dI loc=cwh, ie`Cw luocwnI=l`gI hY
bnvwlI=bn=sµswr dw vwlI=mwlk, pRmwqmw auhnW auqy i¸pw id®StI krdw hY [ jYsw ik :
1. myrY AMqir locw imlx kI ikau pwvw pRB qoih ]
‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 957Œ
2. myrY AMqir locw imlx kI ipAwry hau ikau pweI gur pUry ]
‰vfhµs mÚ 5, AMg 564Œ
3. myrw mnu locY gur drsn qweI ] iblp kry cwiq®k kI inAweI ]
‰mwJ mÚ 5, AMg 96Œ

jn nwnk sµgiq swD hir mylhu; hm swD jnw pg rwlI ]4]4]


$ $
$
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy hir=vwihgurU jI ! mYƒ swD=sRySt sq purS inrml $
$
$
$ krm vwly sµq jnW ƒ mylhu=mylxw kro [ hm=mYN swD jnw=sµq jnW dy pg rwlI=crnW dI $
$
$
$ DUV hW [ sµq jnW dI crn DUV dy ieQy do Bwv hn, iek qW AMq®Iv Bwv hY Aqy iek bwhj [ $
$
$
$ pihlW bwhj Bwv sµqW dI crn DUV iv`c mhwn brkqW hn BweI subyg isMG ny Apxy pu`qr $
$
$
$ Swhbwj isMG dI mMdI ryKw Apxy crn qy l`gI DUV nwl myt id`qI sI [ hkUmq dµg rih geI $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \607| b>e 667

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ sI ik ieh kI tUxw kIqw jo b`cw ieslwm kbUl krn leI pihlW Awp hI sihmq sI [ qus» $
$ $
$ kI kIqw hY ? BweI swihb ny ikhw, ieh bwxI Aqy nwm dIAW brkqW hn mYN bwxI pVHdw hW $
$ $
$ mzbUrI sI ik ieQy hor qW koeI guris`K nh» iml skdw sI gurU dw iDAwn krky mYN crn DUV $
$ $
$ lw id`qI [ ies dy msqk dI mMdI ryKw myt id`qI qW siqgurU jI kihMdy hn ik As» sµq jn $
$ $
$ dI DUV cwhuµdy hW [ iSvjI Bgvwn BI mhwqmW vwlI jgHw ijQy iksy mhWpurS ny 100 swl qp $
$ $
kIqw huµdw auQoN dI crn DUV m`ØQy nwl lwauNdy sI [ pwrbqI dy pu`Cx qoN d`ØisAw sI ik ieh auh
piv`qr jgHw hY ijQy iksy mhWpurS dw sO swl qp kIqw hoieAw hY [ aus qwp dI brkq ies
DrqI iv`c mOjUd hY [ ies leI sµq jnW dI DUV cwhux dw aupdyS id`qw hY [
dUsrw p`K ieh hY ijvyN DUV sB qoN nIvIN ho ky rihMdI hY iesI qrHW sµq jn vI sµgq dI
crn DUV Bwv inmrqw iv`c rihMdy hn [ mYN BI sµq jnW vwlI rIq, DUV Bwv inmrqw vwly
suBwA ƒ bWCdw Bwv cwhuµdw hW [ ieh AKIrlI quk dw Bwv hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 668 \608| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 91 ‰Awid AMg 668Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 4 ] hir hir bUµd Bey hir suAwmI hm cwiq®k ibll ibllwqI ] $
$
$
$ hir hir i¸pw krhu pRB ApnI muiK dyvhu hir inmKwqI ]1] hir ibnu rih n skau $
$
$
$ iek rwqI ] ijau ibnu AmlY AmlI mir jweI hY iqau hir ibnu hm mir jwqI ]rhwau] $
$
$ qum hir srvr Aiq Agwh hm lih n skih AMqu mwqI ] qU prY prY Aprµpru suAwmI $
imiq jwnhu Awpn gwqI ]2] hir ky sµq jnw hir jipE gur rµig clUlY rwqI ]
hir hir Bgiq bnI Aiq soBw hir jipE aUqm pwqI ]3] Awpy Twkuru Awpy syvku
Awip bnwvY BwqI ] nwnku jnu qumrI srxweI hir rwKhu lwj BgwqI ]4]5]

DnwsrI mhlw 4 ]
dHh fjrV LWs l+g epiP ijqsjl ljdhW ug sj RpyjiS wgaj h'dHbj ZVjlig ijeSg s[
b>si l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ fjrV b>e 668 RpKfi lpL'dFa ] m
RpojVwj_dH,w rji l+g epiP ijqsjl ljdhW ug s[ ajdHbj ug s[ lfp,ai l.hjig q,v ug
ldaepiJ sg LiV dr,y bjH[ duV%J s[ fp,ai s[ drbjh $a[ epiP ug V[ bjfS[ A'B[ lfp,ai l+g biuV
s[r } F[dubj lg ba[ dWVj WpvjH[ Vj bjRpS vHg dwhj lg m
l.hjig q,v ug V[ dH,w dsV l+g epiP ijqsjl ljdhW ug s[ yiVJ dr,y f+[q qHg W[Vag wgag
dw h[ ldaepiP ug ) q[i[ w'v'G hpS Rpl fiqjaqj a'G dWVJ dHw fv rg Vhk dihj uJsj@ dur[G ffghj
lrJag WP.s } ailsj ]@ dar[G q[ij qV fiqjaqj s[ siLVJ iPfg lrJag WP.s } yjhp.sj ]@ dur[G
w'Hg bqvg bqv a'G dWVJ aCfsj ]@ dar[G hg fiqjaqj s[ ljtLja h'H[ a'G dWVJ uJ Rpl dr,y
bF[s h'H[ a'G dWVJ q[ig hjva h' ihg ] Fjr Rpl s[ siLVJ a'G dWVJ q[ij qiVj h' dihj ] m
u{lj dw ^
1. mrxM ibsrxM goibMdh ] jIvxM hir nwm D´wvxh ] ‰gwQw m: 5, AMg 1361Œ
2. AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] ‰AMg 9Œ
3. nwnk ijqu vylw ivsrY myrw suAwmI iqqu vylY mir jwie jIau myrw ]5]
‰vfhµs m: 4, AMg 562Œ
ies pRkwr BweI sµhwrI m`l jI ny jo AwpxI ihrdy dI Bwvnw ¹ siqgurW dy crnW iv`c
bynqI rUp iv`c pRgt kIqw, aus bynqIAW ¹ siqgurU jI ies Sbd iv`c guµQn kr ky aupdyS
$ b^Sdy hn [ $
$ $
vw: sRI gurU rwmdws jI BweI sµhwrI m`l ¹ aupdyS dw bhwnw bxw ky AwpxI pRIqI drswauNdy
$ $
$
$ hoey prmySr dy snmuK bynqI krdy hn : $
$
$ $
$
$ hir hir bUµd Bey hir suAwmI; hm cwiq®k ibll ibllwqI ] $
$
$ $
$
$ hy hir=hryk ¹ AwpxI cyqn s`qw nwl hry=hry Bry krn vwly suAwmI=mwlk hir=prmySr $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \609| b>e 668

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jI ! Awp jI svWqI bUµd dI inAwe» Bey=ho gey ho Aqy hm=As» cwiq®k=bbIhy dI inAwe» $
$ $
$ ho ky qyry drSnW, nwm rUp svWqI bUµd lYx vwsqy ibll=ivAwkul ho ky iek-rs $
$ $
$ ibllwqI=ivrlwp krdy hW [1 jYsw ik : $
$ $
$ 1. cwiq®ku jwcY bUµd ijau hir pRwn ADwrw rwm rwjy ] ‰Awsw m: 5, AMg 454Œ $
$ $
$ $
$ 2. cwiq®k icq ipAws cwiq®k icq ipAws hy $
$ $
Gn bUµd biciq® min Aws hy Al pIvq ibnsq qwp ]
‰Awsw m: 5, AMg 462Œ
3. hir ibnu sWiq n pweIAY myrI ijMduVIey ijau cwiq®ku jl ibnu tyry rwm ]
‰ibhwgVw m: 4, AMg 538Œ
4. hau ieku iKnu iqsu ibnu rih n skw ijau cwiq®ku jl kau ibllwqw ]
‰vfhµs m: 5, AMg 564Œ
5. ijau cwiq®ku jl ibnu ibllwvY ibnu jl ipAws n jweI ]
‰soriT m: 4, AMg 607Œ
6. hir ibnu ikau rhIAY dUK ikin shIAY cwiq®k bUµd ipAwisAw ]
‰kydwrw m: 5, AMg 1122Œ
7. nwnk sµq cwiq®k kI inAweI hir bUµd pwn suK QIvin ]2]68]91]
‰swrµg m: 5. AMg 1222Œ
8. cwiq®ku jl ibnu ipRau ipRau tyrY iblp krY ibllweI ]
‰mlwr m: 1, AMg 1273Œ
ArQwq ijvyN bbIhw svWqI bUµd qoN ibnW nh» rih skdw, iqvyN prmwqmw ibnW swfw mrnw
ho irhw º [
svWqI bUµd—sÍwiq nCq® (sÍwiqXog) iv`c vrKI hoeI vrKw, purwxW iv`c svWqI bUµd dI
bwbq AYsw iliKAw hoieAw º ik ies vrKw nwl ppIhy dI iq®Kw buJdI º, ieh is`pI iv`c pY
ky moqI, bWs iv`c pY ky bµs locn Aqy kyly iv`c kpUr pYdw krdI º [ joqSIAW ny mMØinAw º
ik hwVH dy cwnxy p`K dIAW swrIAW iqQIAW iv`ØcoN koeI iqiQ Aqy mwG vdI 7 ¹ jykr cµd®mw
sÍwiq nCq® ’qy Awvy qd ‘sÍwiq Xog’ huµdw º [

hir hir i¸pw krhu pRB ApnI;


muiK dyvhu hir inmKwqI ]1]
$
$ hy hir=hryk ¹ AwpxI cyqn s`qw nwl hir=hrw Brw krn vwly pRB=mwlk pRØBU jI ! qus» $
$
$ swfy au~pr ApnI=Awp dI i¸pw=imhr dI id®StI kro Aqy swfy AMqihkrn rUpI muK iv`c Aqy $
$ $
$ hir hir nwm rUpI svWqI bUµd inmKwqI=inmK kwl iv`c dyvhu=dyxw kro ]1] $
$ $
$ $
$ 1. ibll=iblilAw Bwv ijhVw b`cw iek rs roeI jwvy, iv`cdI swh nw lvy vw: frdy hoey ivcy iv`c ivrlwp $
$ $
$ krnw, aus ¹ iblilAw kihMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 668 \610| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hir ibnu; rih n skau iek rwqI ]
$ $
$ $
$ $
$ hr hir=prmySr jI ! Awp jI qoN ibnu=bgYr ie`k rwqI=r`qI kwl Br vI vw: AvsQw rUpI
$
$ $
$ rwq iv`c nhIN rih skau=skdy [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. hau rih n skw ibnu dyKy pRIqmw mY nIru vhy vih clY jIau ]3] $
$ $
$ ‰mwJ m: 4, AMg 94Œ $
$ $
2. hir ibnu rih n skY mnu myrw ] ‰tofI m: 4, AMg 711Œ
3. hau ieku iKnu iqsu ibnu rih n skau pRIiq hmwrI lwgI ]1]rhwau]
‰mlwr m: 5, AMg 1267Œ

ijau ibnu AmlY, AmlI mir jweI hY


iqau hir ibnu hm mir jwqI ]rhwau]
siqgurU jI id®StWq dy ky prmwqmw dy qweIN AwpxI pRIqI kQn krdy hn ik ijau=ijvyN
AmlY=nSy qoN ibnu=bgYr AmlI=nSeI purS bysuD ijhw ho ky mr jweI=jWdw hY Bwv qVpdw
hY, iqauN=iqvyN hir=prmwqmw qoN ibnu=bgYr hm=AsIN mr jwqI=jWdy hW vw: swfI ijMd mr
jWdI hY [ jYsw ik :
1. ibnu nwvY mir jweIAY myry Twkur ijau AmlI Amil luBwnw ]2]
‰jYqsrI m; 4, AMg 697Œ
2. hau iKnu plu rih n skau ibnu pRIqm ijau ibnu AmlY AmlI mir geIAw ]
‰iblwvlu m: 4, AMg 836Œ
BweI gurdws jI ny vI AwpxI rcnw iv`c duinAwvI qy niK`D cIzW dI pRIqI krn vwly
swkq mnu`KW dw id®StWq dy ky r`b dy ipAwirAW dI r`b nwl s`cI pRIqI kQn kIqI hY [ jYsw
ik :
AmlI Amlu n CfnI huie bhin iekTy ]
ijau jUey jUAwrIAw lig dwv aupTy ]
corI cor n plrih duK shin grTy ]
rhin n gixkw vwiVAhu vykrmI lTy ]
pwpI pwpu kmwvdy hoie iPrdy nTy ]
pIr murIdW iprhVI sB pwp pxTy ]2] ‰BweI gurdws jI, vwr 27, pauVI 2Œ

$ ArQwq ijvyN AmlI Aml nhIN C`fdw, jUeybwz vwr-vwr hwr ky Pyr vI jUey iv`c pRIqI $
$
$ lgwauNdw hY, cor corI nhIN C`fdw BwvyN koqvwl dI mwr vI shwrdw hY, mMd krmI lok vySvw $
$
$
$ dy GroN hI nhIN inkldy, ieauN jd pwpI lok pwp krny nhIN C`fdy BwvyN ienHW kµmW iv`c aunHW $
$
$
$ ¹ AiqAMq du`K sihxy pYNdy hn, Pyr r`b dy ipAwirAW dI pRIqI qW ienHW qoN bhuq vDIk loVINdI $
$
$
$ hY, ikauNik pihlI iv`c qW pwpW dw Bwr cVHdw hY qy is`K dI gurU nwl pRIqI krn iv`c pRIq $
$
$
$ dy Amolk rs dy isvw pwpW dw pwr auqwrw huµdw hY, jugh jugµqr dy kmwey sw& ho jWdy hn [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \611| b>e 668

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ieQy duinAwvI lokW dI pRIqI dw Aqy r`b dI pRIqI dw &rk vI sw& hY ikauN duinAwvI lokW $
$ $
$ dI pRIqI pwp jnk hY, ieh pRIqI vI hY qy aunHW pwpW dI nwSk vI hY [ $
$ $
$
$ so Bwv ieh hY ik ijvyN AmlI Aml qoN ibnW mrdw jWdw hY, iqvyN hI aus dy drSnW $
$
$ qoN ibnW swfI hwlq ho rhI hY [ $
$ $
$ $
$
$ qum hir srvr Aiq Agwh; hm lih n skih AMqu mwqI ] $
$
hy hir=prmySr jI ! qum=qusIN srvr=smuMdr vw: mwn srovr dI inAweIN Aiq=bhuq
Agwh=fUµGy ho, ies leI hm=AsIN quhwfw mwqI=rqw Br vI AMq nhIN lih=lY skih=skdy
vw: AsIN qu`C bu`DI krky quhwfw AMq nhIN lY skdy [ jYsw ik :
qU drIAwau dwnw bInw mY mCulI kYsy AMqu lhw ] ‰isrIrwgu m: 1, AMg 25Œ

qU prY prY Aprµpru suAwmI; imiq jwnhu Awpn gwqI ]2]


hy Aprµpru=jgq qoN prHw rUp suAwmI=mwlk prmySr jI ! qU=qusIN prY prY=prHy qoN prHy rUp
ho vw mnu`KW qoN prHy dyvqy Aqy dyviqAW qoN prHy aunHW dy gurU bRhspiq Awid nwloN prHw srUp
ho vw bRhmw Awidk pRikrqI dy iv`c hn Aqy qusIN pRikrqI dw prHw rUp ho ies leI qusIN
Awpn=AwpxI gwqI=pRwpqI dI vw: gwqI=rIqI dI imiq=mirAwdw ¹ Awp hI jwnhu=jwxdy
ho ]2] jYsw ik :
qumrI giq imiq qum hI jwnI ] ‰gauVI suKmnI m: 5, AMg 268Œ

hir ky sµq jnw hir jipE; gur rµig clUlY rwqI ]


hy hir=prmySr jI ! Awp jI ky=dy sµq jnW ny quhwfy vwihgurU nwk ¹ jipE=jpxw kIqw
hY, ikauNik aunHW dI ibrqI gur=siqgurW ny ApRoK igAwn ny clUly=gUVHy rµg iv`c rwqI=rµg
id`qI hY [ jYsw ik :
1. sbid rqy sy rµig clUly rwqy shij suBweI ]2] ‰AMg 1234Œ
2. sqgur miq gUV@ ibml sqsµgiq Awqmu rµig clUlu BXw ] ‰AMg 1396Œ

hir hir Bgiq bnI Aiq soBw; hir jipE aUqm pwqI ]3]
hy hir=hryk ¹ AwpxI cyqn s`qw duAwrw hry Bry krn vwly hir=prmwSr jI ! aunHW sµqW
BgqW dI Awp jI dI pRymw Bgiq=BgqI krny krky Aiq=AiqAMq soBw=vifAweI bnI=bx
$ geI hY, aunHW dI aUqm=sRySt pwqI=pMgqI hY, ijnHW ny hrI qyry qweIN jipE=jpnw kIqw hY $
$ vw hy hir=prmySr jI ! auh qyry nwm ¹ jipE=jp ky aUqm=sRySt pwqI=p`q vwly ho gey hn [ $
$ $
$ $
$
$ Awpy Twkuru Awpy syvku; Awip bnwvY BwqI ] $
$
$ $
$
$ hy prmy S r ! aunHW dI idRStI iv`c qusIN Awpy=Awp hI Twkuru=suAwmI Bwv eISr rUp ho qy $
$
$ Awpy=Awp hI syvku=dws rUp ho Aqy qusIN Awp hI nwnw BwqI=qrHW dy rµgW dI (AMfj, jyrj, $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 668 \612| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ syqj, auqBuj) Awid isRStI bnwvY=bxwauNdy ho vw: Awp hI sUKq, sQUl qy kwrn dyhW bnwvY=bxw $
$ $
$ ky cyqn s`qw duAwrw BwqI=pRkwSn vwly ho [ $
$ $
$ $
$
$ nwnku jnu qumrI srxweI; hir rwKhu lwj BgwqI ]4]5] $
$
$ $
$
$ siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik AsIN jnu=dws qumrI=quhwfI srxweI=Srn iv`c $
$
$ Awey hW, ikauNik hy hir=prmySr jI ! qusIN AwpixAW BgwqI=BgqW dI lwj=ie`zq ¹ lok $
pRlok iv`c Awp hI rwKhu=r`Kdy ho ]4]5] jYsw ik :
Bgqw dI sdw qU rKdw hir jIau Duir qU rKdw AwieAw ] ‰AMg 637Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \613| b>e 669

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 92 ‰Awid AMg 669Œ $
$ $
$
$
DnwsrI mhlw 4 ] ieCw pUrku srb suKdwqw hir jw kY vis hY kwmDynw ] $
$
$
$
so AYsw hir iDAweIAY myry jIAVy qw srb suK pwvih myry mnw ]1] jip mn siq $
$
$
$
nwmu sdw siq nwmu ] hliq pliq muK aUjl hoeI hY inq iDAweIAY hir purKu $
$
$ inrµjnw ]rhwau] jh hir ismrnu BieAw qh aupwiD gqu kInI vfBwgI hir jpnw ] $
jn nwnk kau guir ieh miq dInI jip hir Bvjlu qrnw ]2]6]12]

DnwsrI mhlw 4 ]
ieh muKvwk gurU rwmdws mhwrwj jI dI rsnW qoN aucwrn kIqw hoieAw hY [ ijs iv`c
nwm dIAW brkqW Aqy pRmwqmW dI srbgqw qy aus dIAW mhwn dwqW jo kImqI igxIAW geIAW
hn kwmDyn, klpqr Awid aus dy hukm iv`c hn [ ies Sbd dI pihlI quk iv`c hI AYsy dwqy
dw vrxn kIqw hY [

ieCw pUrku srb suKdwqw hir; jw kY vis hY kwmDynw ]


hir=vwihgurU Apxy ipAwirAW dI ie`Cw dy pUrn krn vwlw hY [ swirAW suKW dy dyx vwlw
dwqw hY [ ijs dy vis=ADIn (kwm+Dynw) kwm=kwmxw pUrI krn vwlI Dynw=gaU jo svrg dI
vsqU hY [ AYsIAW suK dy dyx vwlIAW vsqUAW aus pRmySr dy ADIn hY=hn [
kwmDyn=1 purwxk kQw hY ik dyviqAW qy dYNqW ny rl ky KIr swgr ƒ irVikAw qW aus
ivcoN cOdW rqn inkly [ iehnW cOdW iv`c iek rqn kwmDyn gaU sI jo ieMd® ƒ imlI [ hux kwmDyn
svrg iv`c ieMd® pws rihMdI hY [ ies dI ivSySqw ieh hY ik ies kol jw ky jo mnoN kwmnw
krIey auh pUrI ho jWdI hY [
2. bRhm vYvrq purwx dy ilKx Anuswr kplw gaU ivSƒ ny bRhmw ƒ id`qI [ bRhmw jI
qoN iB®gU irSI lY igAw, ies qoN A`goN jmdgn irSI ƒ imlI [ jd jmdgn irSI kwrqivrX
‰shµsr bwhUŒ h`ØQoN mwirAw igAw qW ieh kwmDyn iPr bRhm lok ƒ clI geI [ mnokwmnW pUrIAW
krn dw gux hox krky keI irSI ies dI pRwpqI leI qp swDnw krdy rhy hn [ gurbwxI iv`c
pRmySr ƒ hI srb ie`Cw pUrk kih ky kwmDyn dy Alµkwr nwl vrxn kIqw hY [ jYsw ik :
1. pwrjwqu iehu hir ko nwm ] kwmDyn hir hir gux gwm ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ
2. pwrjwqu loVih mn ipAwry ] kwmDynu sohI drbwry ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1078Œ
$ $
$ 3. Aink bsuDw Aink kwmDyn ] Aink pwrjwq Aink muiK byn ] $
$ ‰swrg mÚ 5, AMg 1236Œ
$
$ $
$ $
$ ijvyN kwmDyn Awidk aus dy ADIn hn swry sµswr dy jIvW dI ie`Cw pUrI krn dI smr`Qw, $
$ $
$ SkqI vI aus dy ADIn hY ijs dI jdoN cwhy audoN ie`Cw pUrI kr skdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ ieCw mn kI pUrIAY jpIAY suK swgru ] ‰kwnVy kI vwr mÚ 4, AMg 1318Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 669 \614| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ auh vwihgurU pRmySr jYsI iksy ƒ Bu`K hY aus dI pUrqI krn vwlw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. jYsI BUK qYsI kw pUrku sgl Gtw kw suAwmI ] ‰soriT mÚ 5, AMg 613Œ $
$ $
$
$ 2. nauiniD qyrY sgl inDwn ] ieCw pUrku rKY indwn ]1] ‰Awsw mÚ 5, AMg 376Œ $$
$ $
so AYsw hir iDAweIAY myry jIAVy;
$ $
$ $
$ $
qw srb suK pwvih myry mnw ]1]
so=auh AYsw=ieho ijhw, hir=vwihgurU hY hy myry jIAVy=jIv Awqmw ! AYsy vwihgurU ƒ
iDAweIAY=iDAwauxw kr [ hy mnW qW srb=swry suKW ƒ pwvih=pRwpq kr lvyNgw ]1]
iehnW do qukW iv`c jo siqgurU jI ny nwm jpx vwly s`q purSW dI ie`Cw pUrn krn vwlw
vwihgurU drswieAw hY [ Dwrimk gRµQW iv`c AnykW hor vI pRmwx ilKy hoey pRwpq huµdy hn [ jYsw
ik D¾ Bgq dI g`l pUry sµswr iv`c jwxI geI hY [ auqwnpwd rwjy dIAW do rwxIAW suxIqI
qy surucI sn, suxIqI qoN D¾ Aqy surucI qoN auqm nW dw pu`qr pYdw hoieAw [ suxIqI SWq suBwA
pqI BgqI vwlI Drm iv`c rucI r`Kx vwlI pqI brqw iesqrI sI jdoN ik surucI cµcl, eIrKwlU,
kwmvwSnW qy BYVy suBwA vwlI AOrq sI; Awpxy cusq clwk suBwA duAwrw Apxy hwv-Bwv
idKw ky rwjy ƒ Awpxy ADIn kr ilAw sI Aqy v`fI rwxI suxIqI dI hwlq go~lIAW vrgI
kr id`qI aus dw ptrwxI vwlw AiDkwr Awp Koh ilAw [ iek idn D¾ Awpxy bwlk suBwA
Anuswr ipqw dI god iv`c jw bYTw ijsƒ dyK ky surucI sV bl ky kolw ho geI [ Awpxy s`jy
h`Q nwl K`Øby pwsy mUMh dy auqy qy K`Øby h`Q nwl s`jy pwsy mUMh qy cpyVW mwrIAW [ AOr D¾ ƒ DUh
ky god ivcoN nPrq nwl bwhr k`F ky eIrKw Bry vcnW nwl ikhw ik god iv`c bYTx dw bhuq
hI SONk sI qW myrI ku`K qoN jnm ikauN nh» ilAw ! A`j god ivc bYTx dI ie`Cw krdw hYN k`lH
ƒ isMGwsx qy bYTx dI ie`Cw kryNgw [ ies isMGwsx qy god ivc bYTx dw AiDkwrI myrw pu`qr
auqm hI hY [ D¾ ƒ mwrIAW hoeIAW cpyVW nwloN vDyry pIVw mqryeI mW dy SbdW dI hox l`gI,
jsmwnI pIVW qW D¾ sihx kr igAw sI pr mwnisk pIVW qoN duKI ho ky AwpxI mW suxIqI
ƒ kihx l`gw ik mwqw ! qUµ myry ipqw dI dwsI hYN jW rwxI ? D¾ dI mwqw ny bVy gOrv nwl
ikhw mYN kyvl iek rwjy dI rwxI hI nh» hW jMmI vI rwj Grwxy ivc hW myry ipqw qyry nwnw
jI vI iek bwdSwh hn, D¾ ny Pyr suAwl kIqw ik mwqw ! myrI Aqy qyrI AYsI durdSw ikauN
hY ? mwqw ny au~qr id`qw ik nwm qy BgqI dI kmweI qoN vWJI hW [ D¾ ny pu`ØiCAw ik koeI AYsw
aupwA dso ik ijs rwj drbwr ivc myrw inrwdr hoieAw hY auh rwj ikvyN pRwpq hovy jo myrI
mqryeI mW SqrU bxI hY auh mYƒ Awpxy pu`qr dI qrHW ipAwr krn vwlI ho jwvy [ mW dy d`Øsy
$ $
$ hoey qrIky Anuswr D¾ rwj mihl iqAwg ky gUVHy jµgl ivc iek rs BgqI krn l`gw [ rsqy $
$ $
$ ivc nwrd jI imly auhnW ƒ gurU Dwrx krky gurmMqr lY ky nwm dI kmweI krn l`gw [ nwrd $
$ $
$ ny Aw ky auqwnpwd rwjy ƒ lwhnqW pweIAW [ nwrd dy kihx qoN Awpxy pu`qr ƒ moVn igAw, $
$ $
$ ikhw byytw vwps Aw jwau jdoN D¾ ny Awpxy id®VH ierwdy dw Bwv pRgt kIqw qW rwjy ny A`ØDy $
$ $
$ rwj dw loB dy ky Awp lokW dy Apjs qoN bcn vwsqy ikhw ik A`Dw rwj mYN qYƒ hI dyx vwsqy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \615| b>e 669

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ iqAwr hW jo qyrw h`k hY [ BwvyN swry rwj dw h`k D¾ dw sI pr bwAd ivc A`Dw rwj auqm $
$ $
$ leI r`K ky surucI ƒ vI KuS r`Kxw cwhuµdw sI [ pr v`fy hox krky swry rwj dw mwlk D¾ hI sI [ $
$ $
$ jdoN D¾ ny ipqw dw ieh vcn suixAw qW pRmwqmw dI pRwpqI ivc ierwdw hor id®VH ho igAw, $
$ $
$ soicAw ik Ajy mYN BgqI qy quirAw hI hW ik A`Dw rwj A`j hI iml irhw hY [ jdoN dUsrI vwr $
$ $
$ rwjy ny swrw rwj dyx leI ikhw D¾ ny rwj nwloN BgqI ƒ mu`K r`ØiKAw, ikauNik ausny mn ivc $
$ $
soicAw ik ijs rwj ivc mYƒ cpyVW pYNdIAW sn A`j auh swrw hI rwj iml irhw hY ieh rwj
nwSvwn hY ikauN nw BgqI krky AibnwsI rwj lvW ! jdoN Gor qp`ØisAw krky pRmwqmw dI
pRwpqI hoeI [ pRmwqmw ny rwj dI ie`Cw pUrI krn vwsqy ikhw mYN qYƒ rwj dI bKiSS krdw
hW D¾ ny ikhw ies nwSvwn rwj dI mYƒ ie`Cw nh» rhI rwj dyxw hY qW AibnwsI idau qW
pRmwqmw ny vr id`qw ik 36 hzwr vrS ipRQvI dw rwj krky At`l pdvI nw tlx vwlI
pRwpq hovygI swrw qwrw mMfl qyrI pRkrmw krygw qy qyrI purI At`l rhygI [ pRmwqmw ny ikhw
ik qyrw dUsrw Brw rwKSW ny mwr id`qw hY Awpxy mwqw ipqw ƒ suKI kro qy rwj kro, rwj mihlW
ivc Aw ky mW-bwp ƒ m`Qw tyikAw ik qyrI ikrpw nwl mYƒ pRmwqmw dI pRwpqI hoeI hY [ ies
vwrqw ¹ gurbwxI iv`c ies qrHW kQn kIqw º [ jYsw ik :
1. rwm jpau jIA AYsy AYsy ] D· pRihlwd jipE hir jYsy ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 337Œ
2. Atl BieE D¾A jw kY ismrin Aru inrBY pdu pwieAw ]
‰soriT mÚ 9 AMg 632Œ
qy BweI gurdws jI vI ies vwrqw ƒ ies qrHW kQn krdy hn [
D¾ hsdw Gir AwieAw kir ipAwru ipau kuCiV lIqw [
bwhhu pkiV auTwilAw mn ivic rosu mq®yeI kIqw [
fufhuilkw mW puCY qUµ swvwxI hY ik surIqw [
swvwxI hW jnm dI nwmu n BgqI krim id®VHqw [
iksu audm qy rwju imil sq· qy siB hovin mIqw [
prmysru AwrwDIAY, ijdU hoeIAY piqq punIqw [
bwhir cilAw krix qpu mn bYrwgI hoie AqIqw [
nwrd muin aupdyisAw nwau inDwnu AimE rsu pIqw [
ipChu rwjy sidAw Aibclu rwju krhu inq nIqw [
$ hwir cly gurmuiK jg jIqw ]1] ‰BweI gurdws jI, vwr 10, pauVI 1Œ $
$ $
$
$ jip mn siq nwmu; sdw siq nwmu ] $
$
$ $
$
$ hy mn ! siqnwmu mMq® ƒ jpxw kr, AQvw siqnwmu dy jwp ƒ jp Aqy ies jwp ƒ sdw $$
$
$ jpxw kr [ vw: mn krky siqnwm dy jwp ƒ jpxw kr [ srIr krky Bwv ijhvw qoN sdw hI $$
$
$ sqnwm dw jwp krnw kr [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 669 \616| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. nmskwru gurdyv ko siq nwmu ijsu mMq®¶ suxwieAw ] $
$
$ ‰BweI gurdws pihlI vwr, pihlI pauVIŒ $$
$ $
$ 2. kiljugu bwby qwirAw siqnwmu piVH mMq®¶ suxwieAw ] $
$
$ ‰BweI gurdws vwr pihlI, pauVI 23Œ $$
$ $
$ 3. siq aupdys sµqn ko dInw siqnwmu inrbwny ] $
$ $
mhW mMq® qwrk siqnwmw so guru kIno dwny ] ‰srb loh pRkwSŒ
4. siq nwmu pRB kw suKdweI ] ibsÍwsu siq nwnk gur qy pweI ]6]
‰gauVI mÚ 5, AMg 284Œ
5. ikrqm nwm kQy qyyry ijhbw ] siq nwmu qyrw prw pUrblw ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1083Œ

hliq pliq muK aUjl hoeI hY;


inq iDAweIAY hir purKu inrMjnw ]rhwau]
hy jIv ! qyrw qW muK=mUMh hliq=lok, pliq=pRlok iv`c aUjl=inrml, vw aUjl=aujwly
vwlw Bwv js rUp aujwly vwlw hovygw, kdoN hovygw ? jdoN qUµ, inrµjnw=ml mwieAw qoN rihq,
purKu=ivAwpk hir=pRmySr ƒ inq=hmySw iDAweIAY=iDAwauxw kryNgw ]rhwau]

jh hir ismrnu BieAw qh aupwiD gqu kInI;


vfBwgI hir jpnw ]
jh=ijQy hir=vwihgurU dw ismrn BieAw=hoieAw hY Bwv ijs ihrdy ivc vwihgurU dw
ismrn hoieAw hY qh=auQy swrI aupwiD=aupwDI gqu=nws kInI=kr id`qI hY nwm dw jwp jpxw
v`fy BwgW dI inSwnI hY [ v`ØifAW BwgW vwilAW ny hir=vwihgurU dy nwm ƒ jipAw hY [

jn nwnk kau guir ieh miq dInI;


jip hir Bvjlu qrnw ]2]6]12]
siqguru jI kQn krdy hn Aqy jigAwsU muK duAwrw kih ky smJwauNdy hn ik mYƒ syvk
jn ƒ siqgurW ny ieh hI miq=isiKAw id`qI hY ik hrI pRmySr dy nwm jpx qoN hI Bvjlu=sµswr
smuMdr qoN qrnw huµdw hY ]2]6]12]

$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]


$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \617| b>e 671

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 88 ‰Awid AMg 671Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] ijs kw qnu mnu Dnu sBu iqs kw soeI suGVu sujwnI ] $
$
$
$ iqn hI suixAw duKu suKu myrw qau ibiD nIkI KtwnI ]1] jIA kI eykY hI pih mwnI ] $
$
$
$ Avir jqn kir rhy bhuqyry iqn iqlu nhI kImiq jwnI ]rhwau] AMØimRq nwmu $
$
$ inrmolku hIrw guir dIno mMqwnI ] ifgY n folY idRVu kir rihE pUrn hoie $
iqRpqwnI ]2] Eie ju bIc hm qum kCu hoqy iqn kI bwq iblwnI ] Alµkwr imil
QYlI hoeI hY qw qy kink vKwnI ]3] pRgitE joiq shj suK soBw bwjy Anhq bwnI ]
khu nwnk inhcl Gru bwiDE guir kIE bµDwnI ]4]5]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn gurU Arjn swihb SWq Awqmw siqgurU jI dw aucwrn kIqw hoieAw
DnwsrI rwgxI ivc AMØikq hY [ ijs ivc qn mn Dn sB pRmySr dw hY, ies pRkwr dI Bwvnw
pRgt kIqI hY [

ijs kw qnu mnu Dnu sBu iqs kw; soeI suGVu sujwnI ]
ijs vwihgurU dw qnu=srIr, mn qy Dn id`qw hoieAw hY [ soeI=auhI pRmySr sujwnI=sRySt
jwxkwrI vwlw suGVu=sRySt GwVq vwlw hY [ ies quk ivc haumY ƒ iqAwgx dI sPl jugqI
pRdwn kIqI hY [ ikauNik mnu`K dI haUmy iqMn jgHW qy Apxw p`kw fyrw jmweI bYTI hY [ ies ƒ
iqMn ih`ØisAW ivc ieauN vMØifAw hY [ qn hµgqw [ 2. mn hµgqw [ 3. Dn hµgqw [ ienHW iqMnW
nwl imlky hµgqw iehnW iqMnW ƒ Awpxw rUp bxweI bYTI hY [ imiQAw vsqU dw sq rUp krky
pRqIq hoxw AigAwn dw pRBwv hY [ igAwn id®StI duAwrw vyKIey qW ieh iqMny imiQAw pRqIq
hoxgIAW qn, Dn imiQAw bwry siqgurU jI ieauN PrmwauNdy hn [ jYsw ik :
imiQAw qnu Dnu kuµtbu sbwieAw ] imiQAw haumY mmqw mwieAw ]
imiQAw rwj jobn Dn mwl ] imiQAw kwm ¸oD ibkrwl ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 268Œ
imiQAw pRqIq krwaux dw Bwv hµgqw ƒ mytx leI hY, hµgqw k`Fx leI gurmiq ivc
AYsI ivcwr BI AweI hY [
qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau hukim mMØinAY pweIAY ]
‰rwmklI mÚ 3, AMg 918Œ
$ $
$
$ ieh sB is`K dy AMdroN haumY mytx leI ikhw hY ik qn mn Dn gurU ƒ Arp dyxw kr, $
$
$
$ gurU ny iksy dw ‘qn mn Dn kI krnw hY isrP is`K dy Bly leI aus dy hµkwr ƒ mytx leI $
$
$
$ AYsw hukm kIqw hY Aqy igAwn id`qw hY [ qn=srIr pMjW q`qW dw bixAw hoieAw hY hµgqw $
$
$
$ dy kwrx Awpxw ids irhw hY srIr suAws pUry hox qoN bwAd q`qW dw rUp ho jwvygw ies krky $
$
$
$ srIr iqAwgx qoN pihlW hI ivc rihMØidAW qn hµgqw dw iqAwg krky jo isRStI dw mwlk $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 671 \618| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY ausdy hukm ƒ gur Sbd dI kmweI krky jwx lYxw cwhIdw hY Aqy qn, mn, Dn swry aus $
$ $
$ vwihgurU dw iek Kyl smJxw cwhIdw hY [ ieh swrw sµswr aus dI iek Kyf hY qy auh swry jIvW $
$ $
$ ƒ iKfw irhw hY gurbwxI ivc siqgurU jI ny Dn ƒ iek Kyl kQn kIqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ iehu Dnu krqy kw Kylu hY kdy AwvY kdy jwie ] ‰vwr mlwr mÚ 3, AMg 1282Œ $
$ $
$ $
$ mn BI pMjy qqW dI sqo meI AMs qoN pYdw hoieAw hY [ $
iehu mnu krmw iehu mnu Drmw ] iehu mnu pMc qqu qy jnmw ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 415Œ
ies kQn Anuswr mn qqW dI pYdwieS hY, mwieAw rUp hY, ies leI ies dw suBwv vI
mwieAw nwl imldw hY mwieAw cµcl hY qy mn vI cµcl hY jdoN mn haumY dw iqAwg kr dyvy
bwkI SuD srUp jo Awqmw hY aus mUl ƒ jIv pihcwn lvygw [ jYsw ik :
mn qUµ joiq srUpu hY Awpxw mUlu pCwxu ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 441Œ
qn hµgqw nws hoeI qoN srIr pRmySr dw lgygw, Dn hµgqw nws hoeI qoN Dn pRmySr dw
idsygw ies leI siqgurU jI ieh aupdyS dyNdy hn [ jYsw ik :
1. qnu Dnu qyrw qUµ pRBu myrw hmrY vis ikCu nwih ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 406Œ

2. qnu Dnu pRB kw pRB kI ijMdu ] ‰goNf mÚ 5, AMg 866Œ

ienHW pRmwxW qoN isD hY ik qn mn qy Dn aus vwihgurU dw hY aus dw igAwn is`K ƒ


gurU jI krvw rhy hn Aqy A`gy dsdy hn [

iqn hI suixAw duKu suKu myrw; qau ibiD nIkI KtwnI ]1]
iqn=iqs vwihgurU ny myrw duK suK suixAw hY [ AQvw duK nivrqI Aqy suK pRwpqI dw
sµklp aus vwihgurU ny hI suixAw hY [ duK sµbµDIAW jW pdwrQW dy ivCVn dw AQvw jµmx
mrn dw, jmW dI mwr dw, Bu`K dw, AnykW pRkwr dw duK sux ky suK bKSx vwlw hY [ ausy pws
hI Ardws krnI cwhIdI hY [ jYsw ik :
dUK iqsY pih AwKIAih sUK ijsY hI pwis ]3] ‰isrIrwgu mÚ 1, AMg 16Œ

suK srUp kyvl vwihgurU hY [ v`fy-v`fy smrwt du`K ivc ivlkdy dyK ky siqgurU jI aucwrn
krdy hn [ jYsw ik :
sgl isRsit ko rwjw duKIAw ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 264Œ
$ $
$ (qau ibiD nIkI KtwnI ]) qau=qdy hI ibiD=jugqI, nIkI=suµdr, cµgI KtwnI=imlI hY $
$ $
$ Bwv pRwpq hoeI hY [ $
$ $
$ $
$
$ jIA kI; eykY hI pih mwnI ] $
$
$ $
$ jIv dI kIqI hoeI Ardws bynqI iek pRØBU pws hI mMn huµdI hY [ pRmwqmw ƒ C`f ky ieh $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \619| b>e 671

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bynqIAW hor dyvI dyviqAW jW AigAwnI, mnm`qIey, dyh DwrIAW A`gy krIey qW sPlIAW nh» $
$ $
$ hoxgIAW ikauNik auh Awp duKI hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. jy ApnI ibrQw khhu Avrw pih $
$ $
$ qw AwgY ApnI ibrQw bhu bhuqu kFwsw ] ‰goNf mÚ 4, AMg 860Œ $
$ $
$
$ ies leI Ardws pRmySr jW pUry gruU A`gy hI mMnI jWdI hY [ $
$
2. Ardwis krˆØI gur pUry AwgY riK lyvhu dyhu vfweI rwm ]
‰vfhµs mÚ 3, AMg 571Œ
3. Ardwis suxI dwqwir pRiB hoey ikrpwl ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 818Œ
pRmwqmw dy nwm qoN ibnW

Avir jqn kir rhy bhuqyry;


iqn iqlu nhI kImiq jwnI ]rhwau]
Avir=hor jqn=qrIky bhuqyry=bhuq iksm dy kr rhy hn pr auhnW ny iql=QoVHy mwqr
vI vwihgurU dI pRwpqI rUp kImq nh» jwxI hY [ jYsw ik :
1. igAwnI iDAwnI gur gurhweI ]
khxu n jweI qyrI iqlu vifAweI ]2] ‰Awsw mÚ 1, AMg 9Œ
2. sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ] ‰isrIrwg mÚ 5, AMg 81Œ
Avr jqn qoN Bwv hor qrIky jog m`q Awid dy nyqI, DoqI, inaulI krm, pRwxwXwm Awid
AYsy AnykW jqn nwm ƒ iqAwg ky ijnHW ny kIqy, iql-mwqr vI pRmwqmw dI pRwpqI rUp kImq
nh» jwxI [ jYsw ik :
invlI krm BuAMgm BwTI ryck pUrk kuµB krY ]
ibnu siqgur ikCu soJI nwhI Brmy BUlw bUif mrY ] ‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1343Œ

AMimRq nwmu inrmolku hIrw; guir dIno mMqwnI ]


vwihgurU dw nwm AMØimRq iek inrmolk=mul qoN rihq hIrw hY gurW ny mYƒ EhI mMqwnI=mMq®
id`qw hY [ jYsw ik :
1. bhu swsq® bhu isimRqI pyKy srb FFoil ]
pUjis nwhI hir hry nwnk nwm Amol ]1] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ
$ $
$ 2. nwmu Amolku Agm Apwrw ] nw ko hoAw qolxhwrw ] ‰mwrU mÚ 3, AMg 1067Œ $
$ $
$
$ nwm jo Amolk hIrw hY ieh Awpxy Awp pRwpq nh» huµdw gurU dI ikrpw nwl pRwpq huµdw hY [ $
$
$ jYsw ik : $
$ $
$ nwmu Amolku n pwieAw jwie ] gur prswid vsY min Awie ]3] $
$ $
$ ‰DnwsrI mÚ 3, AMg 663Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 671 \620| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hir hir nwmu Apwr Amolw AMØimRqu eyku inDwnw ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 672Œ
$
$ $
$ $
$ iek iksy ngr ivc do Brw SwhUkwr rihMdy sn [ ijnHW ivcoN iek sµq syvI gurmuK suBwA $
$ $
$ dw sI Aqy iek sqsµgq sµskwr qoN rihq nwsqk, mwieAw dw hµkwrI sI [ Acncyq ies ngr $
$ $
$ ivc pUrn mhWpurS Awn phuµcy ijnHW dy nwl kuJ igAwn pRwpq krn leI ivr`kq swDU vI sn [ $
$ ies ngr dy lokW ny bynqI krky mhWpurSW ƒ kuJ idnW leI Tihrw ilAw [ mhWpurSW ny Awpxy
$
$ $
$ praupkwrI suBwA Anuswr lokW ƒ pRmwqmw dy ipAwr nwl joVn leI do vyly sqsµgq AwrµB $
kr id`qI [ mhWpurSW dy bcnW dw ieqnW pRBwv hoieAw ik ngr dy swry lok sqsµg ivc juVn
l`gy qy sµq mMflI dy crn Awpxy GrW ivc puAwaux l`gy qy Apxw AMn Dn sPl krn l`gy [
ieh dovyN SwhUkwr BrwvW ivcoN jo gurmuK suBwA dw sI ieh vI lokW dy kihx qoN sqsµgI bx
igAw jdoN dUsry Brw ƒ lokW ny qy ies dy hI Brw ny hI pRyrnw kIqI qW bhuq BYVy bcn boilAw
Aqy kihx l`gw ik ieho ijhy lokW dy ivhlV toly AnykW qury iPrdy hn [ kuJ smyN qoN bwAd
lokW dI rIs ies nwsqk dw dUsrw Brw jo sqsµgI bx igAw sI ausny mhWpurSW ƒ inauNdw
dy id`qw [ Bojn Ckx qoN auprµq mhWpurSW ny Awpxy praupkwrI suBwA Anuswr puiCAw ik BweI
swrw pirvwr sqsµg ivc hwzr huµdw hY ik nh» Aqy qyrw dUsrw Brw ikQy hY ? jo kdy vI sqsµg
ivc nh» dyiKAw qW ies gurmuK ny d`ØisAw ik mhWpurSo auh qW mYƒ vI sqsµg ivc jwx qoN
rokdw hY auh qW quhwfy Gr ilAwaux qoN sKq inrwz ho ky iek kmry ivc kuµfw lw ky bYTw hY [
mhWpurS aus kmry dy bUhy dy A`gy jw ky kihx l`gy BweI qUµ AYsw ikauN krdw hYN aus ny gu`Øsy ivc
Aw ky ikhw ik jdoN mYN quhwfy imlx dI loV nh» r`Kdw mYƒ ikauN qµg kr rhy ho [ mhWpurSW
ny ikhw qYƒ qµg nh» sOKw krn leI ieh d`sx Awey hW ik rwm dw nwm ilAw kr auhny A`goN
gu`Øsy ivc Bry Brwey ny rwm ƒ gwl k`F ky ikhw ik nh» aus dw nwm lvWgw qW mhWpurSW ny
ikhw kuJ idnW qoN bwAd qyrI mOq ho jwiegI swfw iek bcn cyqy r`KIN ik jdoN pRlok ivc qyrw
ihswb hovygw qW swrI izMdgI dy pwp hI pwp inklxgy pr A`j dI Awh A`DI GVI sqpurSW
dy sqsµg dw mhwqm qy iek vwr rwm kihx dw Pl dyx leI jdoN Drmrwj puCy qW qUµ kihxw
ik mYN ies dw mhwqm nh» mul lYxw hY [ AYsw hI hoieAw jdoN mr ky ieh pRlok phuµicAw qW Drmrwj
ny puiCAw hor qW qUµ pwp hI pwp kIqy hn iek vwr qUµ nPrq nwl gwl k`F ky rwm ikhw hY [
aus dw mhwqm qYƒ imlygw qW ies purS ƒ sµqW dw kIqw bcn cyqy Aw igAw qy ies purS
ny ikhw ik mhwqm nh» ? mu`l idau, Drmrwj socIN pY igAw, jdoN Awp iksy is`Øty qy nw phuµc
sikAw qW bRhmw jI dI shwieqw mMgI bRhmw jI ny iSvjI ƒ bulwieAw qW jdoN iqMny iml ky
PYslw nw kr sky qW iqMny imlky ivSƒ jI kol phuµcy, ivSƒ jI ny ikhw ieQy myry kol bYkuµT
ivc C`f dyvo [ C`f ky jdoN vwps muVy rsqy ivc nwrd jI imly swrI vwrqw suxky nwrd ny ikhw
$ k`l ƒ koeI hor mu`l mMgygw, ies dw inrnw kI hoieAw ik rwm dy nwm dw mu`l kI hY inrxw krn
$
$
$ leI muV ky iPr Bgvwn ivSƒ kol phuµcy qW Bgvwn jI ny ikhw ies dw mu`l hY bYkuµT dI pRwpqI [
$
$
$
$ ies leI siqgurW ny nwm AMØimRq ƒ Amolk d`ØisAw hY [ $
$
ifgY n folY, id®Vu kir rihE; pUrn hoie iq®pqwnI ]2]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijs dy ihrdy ivc nwm id®V=p`kw ho igAw hY aus dw mn sµswr vwly pwsy if`gdw nh» $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \621| b>e 671

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nw hI sµswr vwly pwsy foldw hY [ jo vI nwm ivc Awpxy mn ƒ p`kw krky rih irhw hY aus $
$ $
$ dw mn SuB guxW nwl pUrn ho ky iq®pq ho igAw hY AQvw pUrn rUp pRmwqmw ƒ pw ky bu`DI iq®pq $
$ $
$ hoeI hY ]2] $
$ $
$ $
$
$ Eie ju bIc hm qum kCu hoqy; iqn kI bwq iblwnI ] $
$
$ $
$ AMqhkrn dy bIc=ivc Byd pwaux vwly hm qum=mYN Aqy qUµ dy kuJ ivkwr jo huµdy sn auhnW $
dI bwq=g`l hI dUr ho geI [

Alµkwr imil QYlI hoeI hY; qw qy kink vKwnI ]3]


ijs pRkwr Alµkwr=gihxy kuTwlI ivc Fl ky iek dUjy ivc iml jWdy hn Bwv iek
flI bx jWdy hn qW ausƒ sonw hI kQn krIdw hY iesy qrHW jIvW rUp gihxy imlky Bwv
swDnw rUpI, vw-BgqI rUp kuTwlI ivc jp qp vw bRhm id®StI rUp A`g dy nwl glky ie`k
ho gey Bwv jIv eISvr AByd ho gey, qd qoN sq ic`q Anµd rUp sonw hI kQn krIdw hY ]3]

pRgitE joiq shj suK soBw; bwjy Anhq bwnI ]


joiq=joqI pRmwqmw dy pRgitE=siKAwqw Bwv pRq`K hox krky shjy suK qy soBw pRwpq
hoeI hY iek rs mhWvwkW rUpI vwjy v`jy hn, vw-iek rs gur aupdyS rUpI bwxI ƒ bwjy=aucwirAw
qW joqI=pRkwS srUp pRmwqmw pRgitAw, aus dy pRgt hox krky suqy isD hI suK qy soBw pRwpq
ho geI [

khu nwnk inhcl Gru bwiDE; guir kIE bµDwnI ]4]5]


siqgurU jI kQn krdy hn ik inhcl=Ac`l srUp ivc pRwpqI rUp Gr bµinAw hY ieh
Gr Awp nh» gurU jI ny myry pwsoN bµDwnI=bµnHwauxw kIqw hY ]4]5]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 673 \622| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 94 ‰Awid AMg 673Œ $
$ $
$
$
DnwsrI mhlw 5 ] ijin kIny vis ApunY q®Y gux Bvx cqur sµswrw ] jg $
$
$
$
iesnwn qwp Qwn KMfy ikAw iehu jµqu ivcwrw ]1] pRB kI Et ghI qau CUto ] swD $
$
$
$
pRswid hir hir hir gwey ibKY ibAwiD qb hUto ]1]rhwau] nh suxIAY nh muK qy bkIAY $
$
$ nh mohY auh fITI ] AYsI TgaurI pwie BulwvY min sB kY lwgY mITI ]2] mwie bwp $
pUq ihq B®wqw auin Gir Gir myilE dUAw ] iks hI vwiD Gwit iks hI pih sgly
lir lir mUAw ]3] hau bilhwrI siqgur Apuny ijin iehu clqu idKwieAw ] gUJI
Bwih jlY sµswrw Bgq n ibAwpY mwieAw ]4] sµq pRswid mhw suKu pwieAw sgly bµDn
kwty ] hir hir nwmu nwnk Dnu pwieAw ApunY Gir lY AwieAw Kwty ]5]11]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh muKvwk sRI gurU Arjn dyv jI dI rcnW qoN aucwrn kIqw hoieAw DnwsrI rwgxI
ivc sRI gurU gRµQ swihb jI dy 673 AMg qy AMØikq hY [ ijs ivc mwieAw dw pRqwp vrnx
kIqw hY [ jo mwieAw v`fy-v`fy swDnW dy KMfn vwlI hY [ jo bVy-bVy qpIsr, jogIsr ies A`gy
hwr gey hn [ hor jIvW dI qW kI gqI hY ies A`gy bRhmw ivSƒ mhyS sµswr dy sB qoN v`fy
iqMn dyvqy vI hwr gey hn [ jYsw ik :
srpnI qy aUpir nhI blIAw ] ijin bRhmw ibsnu mhwdyau ClIAw ]1]
‰Awsw kbIr jI, AMg 480Œ

ijin kIny vis ApunY q®Y gux; Bvx cqur sµswrw ]


ijin=ijs mwieAw ny q®Y gux=iqMn guxI jIv, cOdW BvnW rUpI jo sµswr Apny vis ivc
kIny=kIqw hY, vw-cOdW BvnW ƒ vI qy ies qoN ielwvw jo sµswr ausƒ vI Awpxy vs kIqw
hY [ cwry idSw, cwry jugW dy jIvW ƒ ijs mwieAw ny vs kIqw hoieAw hY [
pMfq nrwiex isMG jI Awpxy tIky ivc bVw FukvW ArQ krdy hn [ pRXwXokiq Alµkwr
hY, ‘Bvn’ dw ArQ hY ‘Gr’ Aqy PwrsI ivc Gr ƒ ‘Kwnw’ kihMdy hn, ies qrHW ‘Bvn cqur’
dw ArQ cwr KwnW ‰cwry KwxIAWŒ ArQ isD huµdw hY [ sµpRdw vwly ‘Bvn’ qy ‘cqr’ ƒ vyK
ky ‘dsW’ dw ADXhwr krky ‘cqr ds Bvn’ ‰cOdW lokŒ ArQ krdy hn, pr ies ArQ ivc
dUSn ieh hY ik ‘sµswr’ qy ‘cOdW lok’ do cIzW nhIN hn ieko cIz hox krky punrokq doS AwauNdw
hY dUjw jy sµswr qy cOdW lok ArQ kIqw jwvy, qW iPr sbµD sµbµDkI Bwv ivc ArQ bixAw [
$ ‘sbµDkI cOdW lok qW moh ley, pr sµswr nh» moihAw ieh isD huµdw hY [ ieh pMfq nrwiex isMG $
$ $
$ jI dI ivcwr ivdvqw BrpUr Awdr Xog hY sµpRdw dI g`l BI k`tx jog nh» [ sµq igAwnI $
$ gurbcn isMG jI ny Awpxy ArQW ivc bwkI sµpRdweI igAwnIAW nwloN SlwGw Xog ArQ kIqw $
$ $
$
$ hY [ cOdW BvnW rUpI jo sµswr hY ieh ArQ vI kIqw hY ikauNik ieh ipCoN sµpRdweI ArQ c`ØilAw $
$
$
$ Aw irhw hY [ mhWpurSW ny AwpxI ivcwr ƒ sp`St kridAW cwry idSW, cOdW lok Aqy sµswrw=cwry $
$
$
$ jugW dy jIvW ƒ ijs mwieAw ny Awpxy vs kIqw hY [ AYsw ArQ kIqw hY [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \623| b>e 673

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jg iesnwn qwp Qwn KMfy; ikAw iehu jµqu ivcwrw ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ j`g krn vwlw, j`g ivc AhUqI pwaux vwlw isRM|I irSI, iesnwn=jl ivc ¸IVw krn $
$ vwly nlkUbr qy qwp=sOrB irKI ƒ qp krdy ƒ qy Qwn=AsQwnW ƒ KMfn kIqw ikauNik AYfy- $
$ $
$ AYfy irKI mwieAw ny AwpxI lpyt ivc lY ley hn [ ieh jµq kIhdw ivcwrw hY ]1] $
$ $
$ $
$ nl kUbr :—Bgvq ivc kQw hY ik kUbyr dw pu`qr nl kUbr Aqy aus dw BweI mx grIb $
kYlwS pws gµgw dy iknwry inrl`j ho ky iesqrIAW dy nwl Srwb pI ky ¸IVw krdy sn [ ies
krky nwrd ny iehnW ƒ srwp id`qw ik qus» ibRC ho ky mwqlok ivc rho [ ies leI ieh dovyN
Arjn ‰kaUŒ ibRC bx ky ibRj BUmI ivc pYdw hoey [ i¸Sn jI ny bwl AvsQw ivc iehnW ibrCW
dy joVy ƒ aUKl Psw ky qoiVAw Aqy dovyN BweI Cutkwrw pw ky dyv lok ƒ gey [
2. nlkUvr Aqy mixgRIv dw nwm BI jmlw juµn ho igAw, ikauNik auh Arjn ibrC dw
joVw bxy sn [ jYsw ik :
aUKl kwnH Arwie ikDO blkY qn ko qru qor dey hY [
qau inksy iqnqy jmlwrjn kY ibnqI surlok gey hY [ ‰sRI dsm gRµQ, i¸SnwvŒ

pRB kI Et; ghI qau CUto ]


siqgurU jI mwieAw qoN Cutkwry dw aupwA dsdy hn [ pRB=mwlk prmySr kI=dI Et=tyk,
ghI=pkVn nwl qau=qW aus qoN CUto=Cuty hW [

swD pRswid hir hir hir gwey;


ibKY ibAwiD qb hUto ]1]rhwau]
jdoN sµqW dI pRswid=i¸pw dy nwl hir hir hir=pRmySr dw nwm mn bwxI, srIr krky
gwey=gwauxw kIqw qW iviSAW rUpI ibAwiD rogW qoN ht gey hW ]1]rhwau] jYsw ik :
1. sµq pRswid hir nwmu iDAwieAw srb kusl qb QIAw ]1]
‰soriT mÚ 5, AMg 610Œ
2. swD pRswid hir isau mnu rµig ] ‰goNf mÚ 5, AMg 866Œ

nh suxIAY, nh muK qy bkIAY; nh mohY auh fITI ]


auh mwieAw iksy AsQwn dy auqy AweI vI nh» suxIdI nw hI mUMh qoN bkIAY=boldI hY ik
$ $
$ Tihro mYN Aw rhI hW Aqy nw hI auh iksy ƒ mohdI hoeI ikqy fITI=idsdI hY AQvw mohY=sB $
$ $
$ ƒ mohq kr lYNdI hY [ AQvw jo mwieAw dI g`l kµnW nwl nh» suxdy muKoN mwieAw dw bcn $
$ $
$ vI nh» krdy Aqy jo nyqrW nwl dyKdy BI nh» auh mohY=AYsy purS BI mwieAw ny mohq kr ley $
$ $
$ hn [ ijvyN ik isRM|I irSI ijs ƒ kdy iesqrI dy srUp dw igAwn vI nh» sI, jo vySvw dy suµdr $
$ $
$ cyhry ƒ q`k ky nmSkwrW krdw sI im`Ty pkvwnW ƒ surgW dy myvy kihMdw sI [ auh irSI mwieAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 673 \624| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dI AYsI lpyt ivc AwieAw, ikqny hI b`cy b`cIAW dw bwp bixAw [ igRhsqI izMdgI ivc sB $
$ $
$ jp qp gvw bYTw sI [ $
$ $
$
$ AYsI TgaurI pwie BulwvY; min sB kY lwgY mITI ]2] $
$
$ $
$ AYsI=AijhI TgaurI=Tg bUtI pw ky jIvW ƒ Bulw lYNdI hY jo swirAW dy mn ivc mITI=ipAwrI
$
$ $
$ $
l`gx l`g pYNdI hY [ ijvyN im`TI zihr Kwx ivc duKdweI nh» blik suAwd lgdI hY [ pr jdoN ies
dI zihr cVHdI hY bµdw Apxw hoS gvw bYTdw hY [ iesI qrHW mwieAw BI imTI zihr hY [ jo dyKx
sunx Aqy vrqx ivc qW ipAwrI l`gdI hY pr pRmwrQI hoS r`b ƒ imlx dI, nwm ismrx dI bµdw
guAw bYTdw hY [ ijvyN bhuqI zihr cVn qoN ienswn dI mOq ho jWdI hY iesy qrHW bhuqI mwieAw dy
pRBwv krky Bwv mwieAw dI lpyt iv`c Aw krky rUhwnIAq mOq ho jWdI hY ]2]

mwie bwp pUq ihq B®wqw; auin Gir Gir myilE dUAw ]
mwie=mwqw, ipqw, pu`qr ihq=ihqU sbµDI vw-im`qr ipAwry, Brw ieiqAwidk sbµDIAW Aqy
Gr Gr iv`c aus mwieAw ny dUAw=Pu`t pw id`qI hY vw :—mwqw, ipqw puq®W BrwvW iv`c aus
mwieAw ny Awpxw ihq=moh pYdw krky GrW-GrW vw-srIrW-srIrW iv`c duAw=dÍYq myilE=pw
id`qI vw-myl id`qI hY [

iks hI vwiD Gwit iks hI pih; sgly lir lir mUAw ]3]
ieh mwieAw iks hI=iksy kol loV qoN v`D qy iksy pih=pws Gwit=G`t hY [ swry lok vw-
sbµDI mwieAw iek dUjy qoN v`D pRwpq krn leI lV ky mr rhy hn ]3] jYsw ik :
ijsu igRih bhuqu iqsY igRih icMqw ] ijsu igRih QorI su iPrY B®mMqw ]
duhU ibvsQw qy jo mukqw soeI suhylw BwlIAY ]1] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1019Œ

hau bilhwrI siqgur Apuny; ijin iehu clqu idKwieAw ]


mYN Awpxy siqgurU jI qoN bilhwrI=kurbwn jWdw hW [ ijnHW ny mYƒ mwieAw dw Cl rUp
kOqk idKwieAw hY [ jYsw ik :
1. mweI mwieAw Clu ]
iq®x kI Agin myG kI CwieAw goibd Bjn ibnu hV kw jlu ]
$ ‰tofI mÚ 5, AMg 717Œ $
gUJI Bwih jlY sµswrw; Bgq n ibAwpY mwieAw ]4]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijs gUJI=lukvIN mwieAw dI iq®SnW rUp A`g iv`c swrw sµswr sV irhw hY [ aus mwieAw $
$ $
$ dI iq®SnW rUp A`g dw syk BgqW ƒ nh» ibAwpY=l`gdw [ sgoN mwieAw BgqW dI shwieqw $
$ $
$ krdI hY ]4] jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \625| b>e 673

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. mwieAw dwsI Bgqw kI kwr kmwvY ] crxI lwgY qw mhlu pwvY ]
$
$ $
$ ‰gauVI mÚ 3, AMg 231Œ $$
$
$ 2. mwieAw Agin n pohY iqn kau rµig rqy gux gwvixAw ]5]
$
$ $
$
$ ‰mwJ mÚ 3, AMg 132Œ $$
$ $
$
$ sµq pRswid mhw suKu pwieAw; sgly bµDn kwty ] $
$
sµq=SWq Awqmw vwly siqgurU jI dI pRswid=i¸pw nwl mhw suKu=v`fw Bwv Awqmk suK
pwieAw=pRwpq kr ilAw hY [ ijs suK krky swry mwieAw dy vw-moh dy bµDn k`Øty gey hn [ sµq=SWq
Awqmw, bRhm byqy, bRhm igAwnI siqgurU jI vw-siqgurU jI qoN vroswey guris`K mhWpurS ijnHW
dy koloN mhW suK Bwv v`fw suK pRwpq krn dI Bwvnw siqgurW ny pRgtweI hY [ sµswr iv`c ijqny
BI suK hn, BwvyN Dn, pu`qr, iesq®I, pdwrQ Awid Sbd, sprS, rUp, rs, gµD, dyh ieMØid®AW
Awid dy ijqny BI suK hn [ ieh sB suK nwSvwn Aqy Alp smyN dy hn [ siqgurW jW mhWpurSW
dI ikrpw duAwrw pRwpq hoieAw Awqimk suK, jIv eIS dI eykqw dw suK, qy bRhm dI isiKAwqqw
dw mhW suK [ sµswr ƒ iviSAW iv`c suK AwauNdw hY, BgqW ƒ Bjn dw suK qy jIvn mukqW
ƒ vwSnW nws hoeI qoN bRhm imlwp dy Anµd dw suK pRwpq huµdw hY [ jYsw ik :
ibiKAw nµd sµswr hY Bjnwnµd hir dws ]
bRhmwnµd jIvn mukiq BeI bwsnw nws ]12] ‰ivcwrmwlw, AiDAwie 8Œ

hir hir nwmu nwnk Dnu pwieAw;


ApunY Gir lY AwieAw Kwty ]5]11]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik mYƒ gurW qoN swirAW ƒ hir=hry Bry krn vwly hir=vwihgurU
dw nwm rUp Dn pwieAw=pRwpq hoieAw hY [ Kwty=Kt ky Bwv lwB sµXukq ho ky Awpxy srUp Gr
iv`c mn ƒ lY AwieAw hW [ vw-sqsµgq duAwrw Awpxy irdy rUpI Gr iv`c srUp dy swKXwq
hox rUp K`tI K`t ky ilAwieAw hW ]5]11]

vwihgurU jI kI ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 674 \626| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 95 ‰Awid AMg 674Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] qum dwqy Twkur pRiqpwlk nwiek Ksm hmwry ] inmK $
$
$
$ inmK qum hI pRiqpwlhu hm bwirk qumry Dwry ]1] ijhvw eyk kvn gun khIAY ] $
$
$
$
bysumwr byAMq suAwmI qyro AMqu n ikn hI lhIAY ]1]rhwau] koit prwD hmwry KMfhu $
$
$ Aink ibDI smJwvhu ] hm AigAwn Alp miq QorI qum Awpn ibrdu rKwvhu ]2] $
qumrI srix qumwrI Awsw qum hI sjn suhyly ] rwKhu rwKnhwr dieAwlw nwnk
Gr ky goly ]3]12]

DnwsrI mhlw 5 ]
DnwsrI rwgxI iv`c gurU Arjn swihb jI pRmySr dy snmuK bynqI krky Awpxy guris`K
ipAwirAW ƒ bynqI krn dw Fµg d`s rhy hn [ pRmySr ƒ pRq`K mMn ky aucwrn krdy hn :—

qum dwqy Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry ]


hy Twkur=mwlk pRØBU ! qum=qus» dwqy=dwqW dyx vwly Aqy jIvW dy pRiq=qwe» pwlk=pwlx
vwly hmwry=swfy nwiek=suµdr Ksm=mwlk ho [
nwiek=nwiek pd dy BwvyN keI ArQ hn ijnHW ivcoN FukvW ArQ “suµdr” au~pr ArQ
iv`c lwieAw hY [ swihqÎ drpx iv`c iliKAw hY :—dwn, SIl, i¸qI, sSI, rUpvwn, juAwn,
kuSl, lok rµjk, qyjSÍI, pMØifq Aqy suSIl, Aijhy purK dw nwm nwiek hY [ AQvw sµsi¸q-
nwXk=sµgXw=1. Awpxy ipCy hornW ƒ lwaux vwlw, 2. suAwmI=mwlk 3. vxjwirAW dw srdwr
swry vxjwirAW ƒ Awpxy ipCy lwaux vwlw [ iesy qrHW swirAW dw mwlk Aqy swirAW ƒ Awpxy
hukm dy ipCy lwaux vwly pRmySr ƒ nwiek pd nwl sµboDn kIqw hY [ jYsw ik :
quDu isrijAw sBu sµswru qU nwieku sgl Baux ]
‰mwrU vwr fKxy mÚ 5, AMg 1094Œ
sµswr iv`c cwr pRkwr dy dwqy mMny hn gurbwxI dIAW do qukW iv`c ienHW cwr pRkwr dy
dwiqAW dw vrnx hY [ jYsw ik :
sqIAw min sµqoKu aupjY dyxY kY vIcwir ]
dy dy mMgih shsw gUxw soB kry sµswru ] ‰vwr Awsw mÚ 1, AMg 466Œ
smJx leI ies quk dy ArQ AnvyN rIq nwl hn [ 1. soB kry sµswru=ieh dwqw dwn
$ idMdw hI ies krky hY ik lok myrI SoBw krn [ AijhI iksm dy dwqy dy krqb vyKxy hox qW $
$ Dwrimk AsQwnW qy mwrbl dIAW dIvwrW qy ilKy kwly A`Kr ies dw sbUq dy rhy hn [ lokW
$
$ $
$
$ dy Bry iek`T iv`c pYsy dy ky Awpxy nW dy jYkwry Cufwauxy jW vifAweI dy loB iv`c Aw ky Bly $
$
$
$ kµm leI mwieAw dyxI ies pYsy dw Pl iehI hY ik lokW iv`c aus dI SoBw ho jwvygI qy hor $
$
$
$ ies dw lok pRlok ivc koeI Pl nh» [ ieho ijhy dwiqAW dI igxqI hI sµswr iv`c bhuqI hY, $
$
$
$ ijnHW dw suBwA BwVy qy imlx vwlI gaU vrgw hY [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \627| b>e 674

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 2. (dy dy mMgih shsw gUxw) dUjw dwqw auh hY jo bhuqw pdwrQ pRwpq krn dy loB iv`c $
$ Aw ky QoVHw pdwrQ dwn krdw hY [ iek ih`sw dwn krky sYNkVy guxW pRwpq krn dI ie`Cw rKdw $
$ $
$ hY [ r`b dy nW qy “dwn kIqw gµFw qy r`b qoN mMØigAw sµFw, dwn kIqI DylI qy mMg leI hvylI [” $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ syvw QorI mwgnu bhuqw ] mhlu n pwvY khqo phuqw ] ‰sUhI mhlw 5, AMg 738Œ $
$ $
ieho ijhy dwiqAW dw lwlcI suBwA, bxk ibrqI vwlw pRmwqmw ƒ mnzUr nh» [ ies
qrHW byloVw AiDkwr qoN v`D mMgx nwl QoVHw Pl vI pRwpq nh» huµdw [ 3. (dyxY kY vIcwir) qIsry
dwqy auh hn ijnHW dw pdwrQ dyx ƒ mn nh» krdw qy ivcwr iv`c Bwv duic`qI iv`c pey
rihMdy hn ik dyeIey jW nw dyeIey [ ies klpnw iv`c jy pdwrQ dy dyx iPr ies p`K qoN klpnw
vD jWdI hY ik iehI pdwrQ mY Awpxy Gr dy kµm iv`c vrqdw qW bhuqw lwB hoxw sI [ AYvyN
BweIcwry dI Srm krky dwn dyxw ipAw [ ies klpnw nwl dwn dw mhwqm nSt ho jWdw hY [
4. (sqIAw min sµqoK aupjY) sB qoN sRySt dwqy jo mn iv`c sµqoK rK ky dwn idMdy hn Aqy swrw
pdwrQ pRmySr dw hI smJ ky aus ivcoN kuJ pRmwqmw dy nW dy Krc ky KuSI mihsUs krdy hn [
cwry dwiqAW ivcoN ieh au~qm dwqw hY [ pr vwihgurU pRmySr ies cOQy dwqy qoN vI mhwn au~qm
dwqy hn [ jYsw ik :
ddw dwqw eyku hY sB kau dyvxhwr ]
dyNdy qoit n AwveI Agnq Bry Bµfwr ] ‰gauVI bwvn AKrI, AMg 257Œ
swry sµswr ƒ dwqW dyx vwlw iek vwihgurU ijs dy BµfwirAW iv`c kdy Gwtw nh» AwauNdw [
aus dwqy dy BµfwirAW dI koeI igxqI nh» [ iPr aus vwihgurU ny swrIAW dwqW Awpxy h`Q ivc
r`KIAW hoeIAW hn [ ijs ƒ Bwvy ausƒ idMdw hY [ jYsw ik :
1. dwqY dwiq rKI hiQ ApxY ijsu BwvY iqsu dyeI ] ‰soriT mÚ 3, AMg 604Œ
2. sBnw jIAw kw ieku dwqw so mY ivsir n jweI ] ‰jpujI swihb, AMg 2Œ

inmK inmK qum hI pRiqpwlhu; hm bwirk qumry Dwry ]1]


inmK=A`K Jmkx ijMnw smW, Bwv inmK inmK=QoVHy-QoVHy smyN iv`c qum=qusIN hI jIvW dy
pRiq=qwe» pwlhu=pwlxw krdy ho [ hm=As» vw: qmwm jIv rUp bwl quhwfy Dwry=Awsry hW ]1]
jYsw ik :
1. sBnw kw mw ipau Awip hY Awpy swr kryie ] ‰soriT vwr mÚ 3, AMg 653Œ
$ $
$ 2. nwnk bwirk qum mwq ipqw muiK nwmu qumwro KIrw ] ‰tofI mÚ 5, AMg 713Œ $
$ $
$ $
$
$ ijhvw eyk; kvn gun khIAY ] $
$
$ $
$
$ hy vwihgurU ! swfI ijhvw iek hY ies nwl Awp jI dy ikhVy-ikhVy gux kQn krIey [ $
$
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 674 \628| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. ijhvw eyk Anyk gux qry nwnk crxI pwie ] ‰mWJ mÚ 5, AMg 136Œ $
$
$
$ $
$ 2. eyk jIh gux kvn vKwnY Agm Agm AgmeI ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 402Œ $
$ $
$ 3. eyk jIh gux kvn bKwnY ] shs PnI syK AMqu n jwnY ] $
$ $
$ ‰mwrU mÚ 5, AMg 1083Œ $
$ $
$ 4. shs PnI jipE syKnwgY hir jpiqAw AMqu n pwvYgo ] $
$ $
‰kwnVw mÚ 4, AMg 1309Œ

bysumwr byAMq suAwmI; qyro AMqu n ikn hI lhIAY ]1]rhwau]


hy suAwmI=mwlk prmySr ! qyry guxW dI igxqI nh» AwauNdI, byAMq hn [ A`j q`k iksy
ny BI aunHW guxW dw AMq nh» jwixAw [ jYsw ik :
1. AMqu n pwvq dyv sbY muin ieMd® mhw isv jog krI ]
Puin byd ibrµic ibcwir rihE hir jwpu n Cwf@Øau eyk GrI ]
‰svIeIey mÚ 5, AMg 1408Œ
2. qyry kvn kvn gux kih kih gwvw qU swihb guxI inDwnw ]
qumrI mihmw brin n swkau qUµ Twkur aUc Bgvwnw ] ‰sUhI m: 4, AMg 735Œ

koit prwD hmwry KMfhu; Aink ibDI smJwvhu ]


hy pRØBU ! hmwry=swfy koit=koVW prwD=gunwh KMfhu=nws kr idE Aqy Anyk ibDI=jugqIAW
vw-qrIikAW nwl smJwvhu=sRySt isiKAw dyxw kro [ ipCly Aaugx bKS ky A`gy leI sum`q
bKSo [ jYsw ik :
1. AsI Kqy bhuqu kmwvdy AMqu n pwrwvwru ]
hir ikrpw kir kY bKis lYhu hau pwpI vf gunhgwru ]
‰slok mhlw 3, AMg 1416Œ
2. AsµK Kqy iKn bKsnhwrw ] nwnk swihb sdw dieAwrw ]4]9]
‰gauVI mÚ 5, AMg 260Œ
3. koit AprwD KMfn ky dwqy quJ ibnu kaunu auDwry ]1]rhwau]
‰tofI mÚ 5, AMg 714Œ

$
$ hm AigAwn Alp miq QorI; qum Awpn ibrdu rKwvhu ]2] $
$
$ $
$ hm=AsI-qmwm AigAwnIAW dI miq=bu`DI Alp QorI=quC qoN quC Bwv As» QoVHI qoN QoVHI $
$ $
$ Akl dy mwlk hW [ qus» Awpxw ibrdu=Drm jwxky swfI riKAw kro, AQvw jo Awp jI dw $
$ $
$ muF kdImW dw Drm cilAw Aw irhw hY ik jy v`fy qoN v`fy gunwhI vI Awp jI dI Srx Aw $
$ $
$ jwx qW qus» Srx pey dI lwj rKdy ho [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \629| b>e 674

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI ikau cwlh mwrig pMQw ] $
$ $
$ hm AMDuly kau gur AMclu dIjY jn nwnk clh imlµQw ] $
$
$ ‰jYqsrI mÚ 4, AMg 696Œ $$

qumrI srix qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly ]


$ $
$ $
$ $
$ $
$ hy pRØBU ! As» Awp jI dI Srx iv`c Awey hW [ quhwfI hI Awsw mn iv`c lg rhI hY Aqy $
Awp hI swfy suhyly=suKdwiek sjn=im`qr ho [ jYsw ik :
qumrI Aws ipAwsw qumrI qum hI sµig mnu lInw jIau ]1] ‰mwJ mÚ 5, AMg 100Œ
auprokq quk iv`c Srx qy Aws do Sbd Awey hn [ Srx Awey dI riKAw vI smr`Q hI
kr skdw hY [ Awsw dI pUrqI BI smr`Q hI kr skdw hY [ jy ivcwr ky dyKIey qW smr`Q-srb
SkqImwn iek vwihgurU qoN ibnW hor koeI nh» [ QoVHy smyN leI QoVHI smr`Qw bhuq ivAkqIAW
iv`c ho skdI hY [ sµpUrn smr`Qw, hmySw rihx vwlI kyvl iek vwihgurU iv`c hI hY [
ies leI jigAwsU dI tyk vwihgurU qy itkwaux leI gurbwxI iv`c AYsw suµdr aupdyS bKiSS
kIqw hY [ ijs qoN jigAwsU ƒ inscw b`J ky hmySW vwihgurU dI Srx cyqy rhy [ ausy koloN hI Awsw
pUrqI dI Bwvnw bxI rhy [ jYsw ik :
mwnuK kI tyk ibRQI sB jwnu ] dyvn kau eykY Bgvwnu ]
ijs kY dIAY rhY AGwie ] bhuir n iq®snw lwgY Awie ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 281Œ

rwKhu rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky goly ]3]12]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy riKAw krn vwly, dieAw dy Awlw=Gr pRØBU ! swƒ
sµswr v`ØloN rK lvo [ As» Awp jI dy Gr dy goly=dws hW ]3]12] jYsw ik :
hau golw lwlw quDu mY hukmu PurmweIAY ] ‰vwr soriT mÚ 4, AMg 643Œ
qUµ swcw swihbu dwsu qyrw golw ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 132Œ
not :—golw ArbI, gulwm=dws, mul ^rIidAw hoieAw nOkr [
Bwv siqgurU ƒ qn-mn-Dn sONp ky hµgqw rihq ho ky AwigAw dw pwlx krn vwly dws
dw Bwv AKIrlI pMgqI iv`c siqgurU jI ny PurmwieAw hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 675 \630| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk 96 ‰Awid AMg 675Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] dIn drd invwir Twkur rwKY jn kI Awip ] qrx $
$
$
$ qwrx hir iniD dUKu n skY ibAwip ]1] swDU sµig Bjhu gupwl ] Awn sµjm ikCu n sUJY $
$
$
$ ieh jqn kwit kil kwl ]rhwau] Awid AMiq dieAwl pUrn iqsu ibnw nhI koie ] $
$
$
jnm mrx invwir hir jip ismir suAwmI soie ]2] byd isMØimRiq kQY swsq Bgq krih $
bIcwru ] mukiq pweIAY swDsµgiq ibnis jwie AMDwru ]3] crn kml ADwru jn kw
rwis pUMjI eyk ] qwxu mwxu dIbwxu swcw nwnk kI pRB tyk ]4]2]20]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh muKvwk rUp Amolk bcn swihb sRI gurU Arjn dyv mhwrwj jI dy aucwrn kIqy hoey
DnwsrI rwgxI iv`c SSoiBq hn [

dIn drd invwir Twkur; rwKY jn kI Awip ]


auh Twkur=mwlk vwihgurU dIn=grIbW dy duK nivrq krn vwlw hY Aqy AwpixAW
jn=dwsW kI=dI Awp hI pq, ie`zq rKx vwlw hY [ jYsw ik :
1. dIn drd duK Bµjnw Git Git nwQ AnwQ ]
srix qum@wrI AwieE nwnk ky pRB swQ ] ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 263Œ
2. dIn drd duK Bµjn suAwmI ijsu BwvY iqsih invwjY ry ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 209Œ
3. dIn drd invwir qwrx dieAwl ikrpw krx ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 502Œ
4. dIn drd duK Bµjnw syvk kY sqBwie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 46Œ
5. dIn dieAwl duK Bµjno nwnk nIq iDAwie ]2] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 927Œ
ienHW pRmwxW qoN gurbwxI iv`c ies isDWq dI puStI huµdI hY ik pRmySr ƒ jo vI dIn duKIAW
ny iDAwieAw, aunHW dI shwieqw audoN hI kIqI [ ijvyN ik ie`k hwQI jo qµdUey dy jwl iv`c burI
qrHW Ps igAw sI [ ibpq kwl Aijhw smW huµdw hY jdoN Awpxy vI AwpixAW dw swQ C`f jWdy
hn [ AYsI hI sµswr dI rIq hY [ jYsw ik :

$ ibpiq prI sB hI sµgu Cwifq koaU n Awvq nyrY ] ‰soriT mÚ 9, AMg 634Œ
$
$ iehI hwlq ies hwQI dI hoeI, jo kdy hor jwnvr ies hwQI dy hukm iv`c rihMdy sn [
$
$ $
$ ies ƒ ibpqw iv`c pey ƒ hOlI-hOlI swry hI iqAwg gey [ BwvyN kuJ smW jµgl ivcoN Kurwk $
$ $
$ ilAw ky idMdy rhy [ pr lVweI lµmI huµdI dyK ky, ies dy prvwr ny ies dI Kurwk dyx dI shwieqw $
$ $
$ bµd kr id`qI qy soicAw ik iesny qW mrnw hI hY [ As» ikauN ibpqw iv`c peIey [ Kurwk n $
$ $
$ imlx dy kwrn hwQI dw srIr kmzor ho igAw [ ijs kwrn qµdUAw hwQI qy BwrU pY igAw [ jdoN $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \631| b>e 675

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qµdUey ny hwQI ƒ gihry pwxI iv`c iK`ØicAw [ hwQI ny hr pwisEN AwpxI jwn sµkt iv`c dyKI, $
$ $
$ fUµGy pwxI iv`c fu`bx vwlw hI sI ik Acwnk ie`k kml pwxI iv`c qYrdw ies ƒ pRwpq hoieAw [ $
$ ijsƒ suµf nwl cu`k ky pRmwqmw ƒ shwieqw leI pukwirAw Aqy ies ny kml dI Bytw Arpx
$
$ $
$ kIqI [ iekwgr ic`q ho ky duKI ihrdy nwl pRmwqmw ƒ bynqI kIqI ik hy pRmySr ! qyry ibnW
$
$ $
$ hux myrw koeI BI nh» [ myrI ibpqw dUr kro [ hy Srx pwlk ikrpw kro [
$
$ $
$ jdoN ieh bynqI kIqI qW Bgvwn ny sudrSn c`kr nwl qµdUey dIAW qµdW k`t ky hwQI $
ƒ mukq kIqw [ ieh jgw ptnw swihb qoN iqMn koh pry hrI hir Cyq® krky gµgw qy suSoiBq
hY [ ieQy k`qk dI pUrnmwsI ƒ v`fw BwrI mylw lgdw hY Aqy bhuq hwQI ivkx AwauNdy hn [
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jdoN hwQI pRØBU dI Srn iv`c AwieAw qW aus dI bµd KlwsI hoeI [
jYsw ik :
1. jb hI srin ghI ikrpw iniD gj grwh qy CUtw ]
mhmw nwm khw lau brnau rwm khq bµDn iqh qUtw ]2]
‰soriT mÚ 9, AMg 632Œ
2. kr Dry c¸ bYkuµT qy Awey gj hsqI ky pRwn auDwrIAly ]
‰mwlI gauVw nwmdyv jI, AMg 988Œ
ies qrHW dInW dy drd dUr krn vwlI mhwn SkqI auh pRmySr hY [

qrx qwrx hir iniD; dUKu n skY ibAwip ]1]


sµswr rUp iniD=smuMdr qoN qwrx vwly qrx=jhwz rUp hir=vwihgurU dw nwm ismrn krdy
hoey kdy vI koeI duK nh» lgdw [ sµswr smuMdr qoN qrn vwsqy hor koeI vI suriKAq swDn
nh», ijs duAwrw ies ƒ qirAw jw sky [ siqgurU jI ny Awpxy guris`KW ƒ sµswr smuMdr qoN
qwrn vwsqy nwm rUp jhwz id`qw hY ijs auqy svwr hox vwlw ies sµswr smuMdr qoN jo pdwrQW
vw-moh dy pwxI nwl BirAw hoieAw hY qr jWdw hY ]1] jYsw ik :
1. qrx qwrx pRB qyro nwau ] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 893Œ
2. qrx swgr boihQ crx qumwry qum jwnhu ApunI Bwqy ]
kir ikrpw ijsu rwKhu sµgy qy qy pwir prwqy ]2] ‰gauVI mÚ 5, AMg 209Œ

swDU sµig; Bjhu goupwl ]


swDU sµig=guris`KW dI sµgq iv`c iml ky (guo+pwl) guo=DrqI dI pwl=pwlxw krn vwly $
$
$ vwihgurU ƒ Bjhu=ismrnw kro [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. swDsµig hir kIrqnu gweIAY ] iehu AsQwnu gurU qy pweIAY ] $
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, Awsw 385Œ $
$ $
$ $
$ 2. sµq jnw imil hir jsu gwieE ] koit jnm ky dUK gvwieE ]1]rhwau] $
$ ‰bYrwVI mÚ 5, AMg 720Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 675 \632| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 3. sµqsµgiq imil hir gux gwey ] ‰Awsw mÚ 3, AMg 362Œ $
$
$
$ $
$ 4. imlu swD sµgiq Bju kyvl nwm ]1] ‰Awsw mÚ 5, AMg 12Œ $
$ $
$ $
$
$ Awn sµjm ikCu n sUJY; ieh jqn kwit kil kwl ]rhwau] $
$
$ $
$ Awn=hor koeI vI sµjm=Xqn, aupwA nhI sUJY=idsdw [ ieh=ies nwm rUp jqn krky $
$ $
kil=klpnw Aqy kwl dw k`txw huµdw hY ]rhwau]

Awid AMiq dieAwl pUrn; iqsu ibnw nhI koie ]


auh dieAw dw Awl=Gr vwihgurU Awid=muF qoN lY ky Bwv sµswr dI isrjxw qoN lY ky
AMØiq=nwS q`k prIpUrn hY [ aus qoN ibnW hor koeI kuJ nh» kr skdw [ jYsw ik :
1. Awid pUrn miD pUrn AMØiq pUrn prmysurh ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 705Œ
2. Awid miD AMØiq pRØBu soeI Avru n koie idKwlIAY jIau ]2]
‰mwJ mÚ 5, AMg 102Œ
3. Awid miD AMØiq pRØBu soeI suµdr gur gopwlw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 454Œ
AYsw jo vwihgurU Awid AMq iv`c riKAw krn vwlw, AwpxI pRIqI dI lwj inBwaux vwlw
hY [ ieho ijhy s`jx vwihgurU ƒ sµq jnW dw mn hmySW hI locdw rihMdw hY [ jYsw ik :
1. Awid miD jo AMØiq inbwhY ] so swjnu myrw mnu cwhY ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 240Œ
2. Awid miD AMØiq inrµkwrµ ] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 250Œ

jnm mrx invwir hir; jip ismir suAwmI soie ]2]


ijs-ijs vI sµq Bgq ny aus suAwmI=mwlk ƒ ismir=ismirAw hY [ ausny Awpxy jnm
mrx dI nivrqI kr leI hY [ ies leI hy mn ! qUµ vI aus vwihgurU dy nwm ƒ jpxw kr ]2]
jYsw ik :
1. jnm mrx kw duKu gieAw iPir pvY n PIru ]
nwnk nwmu slwih qU hir guxI ghIru ]10] ‰vwr sUhI mÚ 3, AMg 789Œ

2. jnm mrx duK kwl ismrq imit jwveI ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 399Œ

3. jnm mrn guir rwKy mIq ] hir ky nwm isau lwgI pRIiq ]
$ ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1339Œ $
$ $
$
$ byd isMØimRiq kQY swsq; Bgq krih bIcwru ] $
$
$ $
$ byd nwm igAwn dw hY [ jo cwr ih`ØisAW iv`c ieh igAwn bRhmw jI ƒ pRwpq hoieAw [ $
$ $
$ bRhmw qoN irSIAW munIAW ƒ imilAw [ cwr byd, sqweI isMØimRqIAW, Cy SwSq® Awid dw kQn $
$ $
$ hY Aqy BgqI krn vwly Bgq jn BI iesy ivcwr ƒ pRgt krdy hn ik :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \633| b>e 675

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mukiq pweIAY swDsµgiq ibnis jwie AMDwru ]3]
$ $
$ $
$ $
$ swD sµgiq dy pRqwp krky AigAwn rUp AMDkwr ibnis=nws ho jWdw hY Aqy mukqI dI
$
$ $
$ pdvI pRwpq ho jWdI hY [ Bwv swry byd SwSq® nwm jpx dI hI pRyrnw krdy hn ijs nwl mukqI $
$ $
$ pRwpq huµdI hY ]3] jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. isimRiq byd purwx pukwrin poQIAw ] nwm ibnw siB kUVu gwl@I hoCIAw ]1] $
‰sUhI mÚ 5, AMg 761Œ
2. gux goibMd nwm Duin bwxI ] isimRiq swsq® byd bKwxI ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 296Œ
3. byd purwn jws gun gwvq qw ko nwmu hIAY mo Dru ry ] ‰gauVI mÚ 9, AMg 220Œ

crn kml ADwru jn kw; rwis pUMjI eyk ]


vwihgurU dy crn kml hI dwsW dw ADwru=Awsrw rUp hn Aqy aus iek vwihgurU dw ismrn
hI dws dI rws Aqy pUMjI hY [ vw rwis=scw pUMjI=Dn hY [ jYsw ik :
1. crn kml AwDwru jn kw Awsrw ] mwlu imlK Bµfwr nwmu Anµq Drw ]
‰rwmklI mÚ 5, AMg 925Œ
2. crx kml jn kw AwDwro ] AwT phr rwm nwmu vwpwro ]
‰mwJ mÚ 5, AMg 107Œ
3. crx kml kw Awsrw dIno pRiB Awip ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 817Œ
ies quk iv`c siqgurU jI ny jo s`cI pUMjI Bwv nwm dI g`l kIqI hY [ siqgurW dy ies
bcn ƒ QoVHw ijhw vI smJeIey qW nwm ismrn bwry soJI AwvygI ik ies nwm dIAW kI brkqW
hn [ ijvyN sµswrk Dn nwl sµswr dI hr vsqU KrIdI jWdI hY ikauNik Dn iek mhwn SkqI
hY jo v`fy-v`ØifAW ƒ Awpxy ADIn kr lYNdw hY [ Dn nwl zmIn, pSU, pMCI, hIry jvwhrwq,
Awid qW KrIidAW hI jWdw hY, qy Dn nwl mnu`K vI KrIdy jWdy hn [ ies JUTy Dn nwl JUTy
pdwrQ qW KrIdy jw skdy pr, mukqI, igAwn nh» KrIdy jw skdy [ pr nwm Dn duAwrw pRlok
mukqI qy igAwn pRwpq huµdw hY [ ies leI nwm ƒ s`cI pUMjI ikhw hY [

qwxu mwxu dIbwxu swcw; nwnk kI pRB tyk ]4]2]20]


siqgurU jI kQn krdy hn ik myrw qwxu=bl mwxu=Awdr dyx vwlw swcw=scw dIbwxu=
$ Awsrw dyx vwlw auh vwihgurU hY [ ies krky mYƒ aus pRB=vwihgurU dI hI tyk=Et hY ]4]2]20] $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. mY qwxu dIbwxu quhY myry suAwmI mY quDu AwgY Ardwis ] ‰sUhI mÚ 4, AMg 735Œ $
$ $
$ 2. dIbwnu hmwro quhI eyk ] syvw QwrI gurih tyk ]1]rhwau] ‰gauVI mÚ 5, AMg 210Œ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 676 \634| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 97 ‰Awid AMg 676Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] iPrq iPrq Byty jn swDU pUrY guir smJwieAw ] Awn $
$
$
$ sgl ibiD kWim n AwvY hir hir nwmu iDAwieAw ]1] qw qy moih DwrI Et gopwl ] $
$
$
$ srin pirE pUrn prmysur ibnsy sgl jµjwl ]rhwau] surg imrq pieAwl BU mMfl $
$
$ sgl ibAwpy mwie ] jIA auDwrn sB kul qwrn hir hir nwmu iDAwie ]2] nwnk $
nwmu inrµjnu gweIAY pweIAY srb inDwnw ] kir ikrpw ijsu dyie suAwmI ibrly kwhU
jwnw ]3]3]21]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh muKvwk swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw DnwsrI rwgxI iv`c aucwrn kIqw hoieAw
hY [ ijs iv`c jigAwsU muK duAwrw ieh isDWq pRgt kIqw hY ik AnykW jugW iv`c Btkdy jIv
ƒ ijqnw icr swDUAW dI sµgq pRwpq nh» huµdI auqnI dyr q`k Awvw-gvn dw c`¸ nh» mu`kdw
ieh g`l pUry gurU sRI gurU nwnk dyv jI ny smJweI hY [

iPrq iPrq Byty jn swDU; pUrY guir smJwieAw ]


iPrq Sbd c`kr k`tx qoN, GuMmx qoN Bwv hY, do vwrI kihx qoN Bwv bwr-bwr c`kr k`Fx
qoN hY ik AnykW jUnW iv`c jo cOrwsI dw mhW iBAwnk c`kr hY ies iv`c iPridAW-Þ Bwv c`kr
ktidAW-ktidAW vw-mnuKw srIr iv`c Aw ky dyvI-dyviqAW, pKMfIAW dy drW qy iPridAW-
iPridAW hux AslI sµq jn imly hn [ ieh g`l pUirAW gurW ny smJweI hY [ jYsw ik :
nwnk kciVAw isau qoiV FUiF sjx sµq pikAw ]
‰vwrU mwrU fKxy mÚ 5, AMg 1102Œ
k`cI m`q vwly jo ivSy ivkwrW iv`c gRsq, kwm, ¸oD, loB, moh, hµkwr iv`c glqwn, ilbws
mwqr swDU ijnHW dI krxI sµswrIAW vrgI hY [ AYsy k`cy purSW nwloN pRIqI gµFx dI QW qoVn
dw aupdyS id`qw hY [ jYsw ik :
nwnk mnmuKw nwlo qutI BlI ijn mwieAw moh ipAwru ] ‰vwr gauVI mÚ 4, AMg 316Œ
AYsy k`cy purS c`kr ivcoN k`Fx dI QW qy c`kr iv`c pw idMdy hn [ vYsy qW sµswr dI hr cIz
r`bI ivDwn Anuswr c`kr koeI Cotw hY koeI v`fw hY [ pr jIv ƒ AnykW jUnW dy c`kr qoN bcx
vwsqy gurbwxI iv`c keI QwvW qy Xwd krwieAw hY [ ik qYƒ AnykW jUnIAW dy c`kr qoN bwAd
$ mnu`Kw jnm ies c`kr ivcoN inklx vwsqy pRwpq hoieAw hY, ikqy muV c`kr iv`c nw pY jwvIN [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ keI jnm Bey kIt pqµgw ] keI jnm gj mIn kurµgw ] $
$ $
$ keI jnm pMKI srp hoieE ] keI jnm hYvr ibRK joieE ]1] $
$ $
$ imluu jgdIs imln kI brIAw ] icrµkwl ieh dyh sµjrIAw ]1]rhwau] $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 176Œ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \635| b>e 676

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jdoN AnykW QwvW qy iPrdw-iPrdw ieh jIv sµq jnW dy pws AwieAw qW eIrKw Awid $
$ dw du`K Aqy sµsw Brm swrw imt igAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ iPrq iPrq sµqn pih AwieAw ] dUK B®mu hmwrw sgl imtwieAw ] $
$ $
$ ‰vfhµs mÚ 5, AMg 562Œ $
$ $
$ pUry gurU ny is`K ƒ ieh g`l vI smJw id`qI hY :— $
$ $
Awn sgl ibiD kWim n AwvY; hir hir nwmu iDAwieAw ]1]
Awn=hor sgl=swrIAW ibiD=jugqIAW kMm nh» Awaux vwlIAW [ ihrdy iv`c inscy krky
hir-hir nwm ƒ iDAwauxw kIqw hY ]1]
pihlI quk iv`c jo pUry guru dy smJwaux dI g`l AweI hY [ pUry gurU qoN ibnW bRhm igAwn
dI g`l koeI smJw nh» skdw [ ijvyN ik ieiqhws iv`c sµqoKy irKI dI g`l AweI hY [ ieh irSI
qy®qy Xug dw bYTw qp kr irhw sI [ jdoN gurU Arjn swihb mhwrwj jI ny sRI AMØimRqsr srovr
dI sµpUrnqw kIqI qW ierd-igrd hor keI qIrQ pRgt kIqy ijnHW iv`c sµqoKsr dI g`l bVI
mh`qvpUrn hY [ jdoN siqgurU jI ies srovr dI im`tI Kunvw rhy sn, AnykW is`K syvw krky Awpxw
jnm sPlw kr rhy sn [ is`K h`QW nwl syvw qy ic`q iv`c ismrn kr rhy sn [ ieh auh piv`q®
qwl hY ijsƒ gurU rwmdws jI ny Kudvwauxw SurU kIqw [ ieQy iek twhlI dw ibrC sI [ ijs
hyT bYT ky gurU swihb is`KW koloN syvw krvwauNdy sn [ smW pw ky ieh k`cw qlwA brswqI pwxI
dy kwrn imtI nwl pUirAw igAw [ v`fy gurU ipqw dI inSwnI ƒ kwiem r`Kx leI gurU Arjn
dyv jI ny jdoN sµmq 1645 ƒ syvw AwrµBI [ qW ipSwvr dy rihx vwlw sµqoKw is`K siqgurU
jI dy crnW iv`c hwzr hoieAw sµswr iv`c inSwnI bxI rihx dw ie`Ck sI [ Axigxq Dn
Byt kIqw qW siqgurU jI ny ies is`K dy Dn nwl ies srovr dI iqAwrI krvweI qy dUjw jdoN
is`K dy Dn nwl ies srovr dI iqAwrI krvweI qy dUjw jdoN is`K KodidAW-KodidAW kuJ fUµGweI
qy gey qW hyTW qoN golwkwr ie`k m`T inkilAw, is`KW ny gurU Arjn swihb kol bynqI kIqI
ik hyTW qoN iek m`T hI nhIN [ ies iv`c iek XogI BI icrµkwl dw bYTw hoieAw hY, sµBwl ky
pu`txw [ m`T nµgw krvwieAw aus m`T ƒ p`Qr dI iKVkI nwl bµd kIqw hoieAw sI [ aus iKVkI
ƒ KoolH ky kI vyiKAw ik AMdr iek bhuq il`sw, kmzor h`fIAW dw FWcw XogI nzr AwieAw [
siqgurU jI ny isKW ƒ kih ky rUµ iv`c sµBwilAw qy ksqUrI m`Kx iv`c imlw ky h`QW pYrW qy
dsm duAwrW vwlI jgHw isr iv`c mwilS krvweI [ XogI dy pRwx prqy [ bVI DImI ijhI Awvwz
$ iv`c boilAw ik qusI kOx ho ? is`KW ny ikhw ik As» gurU ky is`K hW [ pu`ØiCAw Xug ikhVw hY [
$
$ $
$ $
$ is`KW ny au~qr id`qw ik kljug dw smW hY [ hy XogI rwj ! Awp dy jug pu`Cx qoN swfy mn iv`c $
$ $
$ pRSn pYdw ho igAw hY ik Awp kdoN dy bYTy ho ? XogI ny ikhw ik mYN q®yqy Xug dw bYTw hW [ myry $
$ $
$ gurU ny mYƒ pRwxwXwm Bwv dsm duAwr svws cVwauxy isKwl id`qy sn [ jdoN mYN AwpxI kilAwx $
$ $
$ pu`CI qW myry gurU ny au~qr id`qw ik qyrI mukqI iv`c bhuq dyrI hY kljug iv`c pRmySr dy Avqwr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 676 \636| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ gurU nwnk dyv jI hoxgy [ pMjvyN jwmy iv`c auhnW dw nwm gurU Arjn swihb hovygw [ auh qyrI $
$ $
$ kilAwx krngy [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ SRI guru Arjn huieÁ Aivqwr ] qIrQ ibdqwvihÁ SuB bwir ] $
$ $
$ jib KinhYN ies Ql ko Awie ] qoih inkwsihÁ inj drswie ]56] $
$ $
$ Apno pRSn Twin iqn pwhI ] suinho bwk gÎwn ijn mWhI ] $
$ $
qib qyro huie hY k`lÎwnu ] iem BwKÎo guru kruxw Twin ]57]
‰gur pRqwp rwis 2, AMsU 34Œ
bwbw buFw swihb kihx lgy, XogI rwj ! auh smW Awx phuµcw hY [ gurU Arjn swihb swhmxy
drSn dy rhy hn [ qW XogI ny gurU jI dy crn PVy qy kilAwx dI jwcnw kIqI [ qW siqgurU
jI ny Awpxy muKwribMd qoN sUhI rwg iv`c Sbd aucwrn kIqw [ jYsw ik :
bwjIgir jYsy bwjI pweI ] nwnw rUp ByK idKlweI ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 736Œ
ies Sbd duAwrw aus XogI dI kilAwx kIqI qy XogI ƒ ikhw ik sµswr iv`c kuJ smW
hor drSn idE [ qW XogI ny ikhw ik myrw pRXojn pUrw ho igAw hY [ mYN hux srIr iqAwgxw
cwhuµdw hW Awp jI AYsI ikrpw kro [ jYsw ik :
muJ ko Awiesu dyhu smwvON ] rihby ko n sµklp auTwvON ]
Abih i¸pw ieh ibiD kI kro [ ijsu qy Awpin qn prhroN ]29]
‰gur pRqwp rwis 2, AMsU 36Œ
iesy qrHW pUry gurU dw krqb inBwauNidAW siqgurU jI ny XogI ƒ kilAwx bKSI qy nwl
hI pRwxwXwm dI QW qy hir-hir nwm ƒ iDAwaux dI g`l ƒ is`D kIqw [ ieMj siqgurU jI ny
aus dw curwsI dw c`kr k`t id`qw qy XogI bRhm iv`c lIn ho igAw [

qw qy moih DwrI; Et gopwl ]


qw qy=ies krky mYN (go=pwl) go=DrqI dI pwl=pwlxw krn vwly pRmySr dI Et Dwrn
kIqI hY [ jYsw ik :
1. ry mn Eit lyhu hir nwmw ] ‰rwmklI mÚ 9, 901Œ
2. Et goivMd gopwl rwie syvw suAwmI lwhu ] ‰mwJ mÚ 5, 135Œ
3. Et qyrI jgjIvnw myry Twkur Agm AgwiD ] ‰gauVI mÚ 5, 218Œ
4. Et ghI gopwl dieAwl i¸pw inDy ] ‰Awsw mÚ 5, 456Œ
$ $
$ 5. eyk Et pkrI Twkur kI gur imil miq buiD pweIAY ] ‰swrg mÚ 5, 1214Œ $
$ $
$ $
$
$ srin pirE pUrn prmysur; ibnsy sgl jµjwl ]rhwau] $
$
$ $
$ jdoN mYN pUrn pRmySr dI Srn ivc ipAw qW myry swry jµjwl=sµswrk bµDn ibnsy=ivSyS $
$ $
$ krky nws ho gey ]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \637| b>e 676

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
surg imrq pieAwl BU mMfl; sgl ibAwpy mwie ]
$ $
$ $
$ $
$ hy BweI ! surg, pqwl qy ‰BU mMflŒ ipRQvI mMfl=swrI DrqI dy swry jIv imrq=mOq dy
$
$ $
$ ibAwpy=Gyry ivc Psy hoey hn [ $
$ $
$ AQvw sÍrg dy imrq Bwv bRhmw qy ivSƒ Awidk, pqwl dy mMfl=srUp Aqy BU=DrqI $
$ $
$ dy swry jIv mwieAw ivc iGry hoey hn [ jYsw ik : $
$ $
1. mwieAw BUly isD iPrih smwiD n lgY suBwie ]
qIny loA ivAwpq hY AiDk rhI lptwie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 67Œ
3. qIin Bauny lptwie rhI kwc krim n jwq shI
aunmq AMD DMD ricq jYsy mhw swgr hohy ]1] ‰swrg mÚ 5, AMg 1231Œ

jIA auDwrn sB kul qwrn; hir hir nwmu iDAwie ]2]


ies leI jIvW ƒ auDwrn leI swrIAW kulW ƒ sµswr smuMdr qoN qwrn leI As» hir hir
nwm ƒ iDAwieAw hY ]2]

nwnk nwmu inrµjnu gweIAY; pweIAY srb inDwnw ]


siqgurU jI kQn krdy hn ik inrµjnu=ml mwieAw dI kwlK qoN rihq pRmySr dy nwm
ƒ gweIAY=aucwrn krIey qW swry Kzwny pw leIdy hn vw: swirAW KzwinAW dw mwlk vwihgurU
pw leIdw hY [

kir ikrpw ijsu dyie suAwmI; ibrly kwhU jwnw ]3]3]21]


ijsƒ suAwmI=mwlk vwihgurU ikrpw=bKiSS krky nwm dw dwn idMdw hY [ auh koeI ivrlw
hI nwm dw AiBAws krky AwpxI Awqmw ƒ bRhm rUp krky jwxdw hY ]3]3]21]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 677 \638| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 98 ‰Awid AMg 677Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] jh jh pyKau qh hjUir dUir kqhu n jweI ] riv rihAw $
$
$
$ srbq® mY mn sdw iDAweI ]1] eIq aUq nhI bICuVY so sµgI gnIAY ] ibnis jwie $
$
$
$ jo inmK mih so Alp suKu BnIAY ]rhwau] pRiqpwlY AipAwau dyie kCu aUn n hoeI ] $
$
$ swis swis sµm@wlqw myrw pRØBu soeI ]2] ACl ACyd Apwr pRB aUcw jw kw rUpu ] $
jip jip krih Anµdu jn Acrj AwnUpu ]3] sw miq dyhu dieAwl pRB ijqu qumih
ArwDw ] nwnku mMgY dwnu pRB ryn pg swDw ]4]3]27]

ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw DnwsrI rwgxI iv`c aucwrn kIqw hoieAw
hY [ ies muKvwk iv`c igAwnvwnW dI id®StI dw sµklp hY [ bRhm igAwn hox qoN kx-kx iv`c
vwihgurU pRmySr id®StI Aw irhw hY [ ieh bRhm igAwn dI pRp`k AvsQw ijs AvsQw iv`c siqgurU
jI Awp ivcry Aqy hor AnykW guris`K ies id®StI vwly pYdw kIqy [ Pyr igAwn dI AYsI AvsQw
ƒ jo siqgurW dI AwpxI hY, aus ƒ Awpxy AMØimRq-meI bcnW iv`c pRgt krdy hn [

jh jh pyKau qh hjUir; dUir kqhu n jweI ]


siqgurU jI kQn krdy hn ik mYN ijQy-ijQy vyKdw hW auQy hI myrw vwihgurU hjUir=nyVy
hY qy kdy BI ikDry dUr nh» jWdw [ ivAwpk pRmySr dw igAwn id®StI duAwrw hI pRq`K hoxw
pRwpq huµdw hY [ jdoN vwihgurU igAwn dI id®StI KulHI qoN nzr Awaux l`g jwey Pyr hr QW hI
pRq`K nzr AwauNdw hY [ koeI AYsI QW nh» ijQy ik auh id®StI nw Awvy [ ikauNik ijhVI cIz
dUr hovy auh nzr nh» AwieAw krdI [ jo vsqU nyVy hY auh vsqU shI rUp iv`c idsdI hY [ jdoN
pRmwqmw pRq`K rUp iv`c pRwpq ho igAw qW dUrI dI g`l Kqm ho jWdI hY [ jYsw ik :
nyrY nwhI dUir ] inj AwqmY rihAw BrpUir ]3] ‰rwg soriT nwmdyv jI, AMg 657Œ
qy ies pRkwr pRmwqmw dw rUp nyVy qoN nyVy idsx lg jWdw hY [ dUrI dw Bwv Kqm ho jWdw hY [ ijvyN
ik nwmdyv jI jo hr jgHw pRmwqmw ƒ dyK rhy sn jy ku`qw rotI cuk ky lY igAw qW dwl lY ky mgr
dOVy, ie`k kuqy ivc BI pRmwqmw ƒ vyiKAw qy Bgq pRihlwd pRmwqmw ƒ hr jgHw vyKdw sI hr QW qy
pRmwqmw gupq rUp ho ky r`ØiKAw krdw irhw [ hrnwKs dI rwjDwnI mulqwn iv`c sI [ ijQy A`j q`k
icMn pwey jWdy hn [ jdoN hrnwKs ny Aiq kr id`qI ipqw qy pu`q dw JgVw ^qrnwk moV qy clw igAw
pRihlwd kihMdw sI pRmwqmw hr QW hY qy hrnwKs kihMdw sI ik pRmwqmw iksy QW vI nh» hY [ hrnwKs
$ ny hµkwr iv`c Aw ky lohy dw QMmH qpwieAw [ qpy QµmH v`l ieSwrw krky puiCAw ik qyrw rwm ies QMmH $
$
$ iv`c BI hY ! qW pRihlwd ny au~qr id`qw sI ik hW ipqw jI myrw rwm ies QµmH iv`c vI mOjUd hY [ hrnwKs $
$
$
$ ny ikhw ik iPr Awpxy rwm ƒ ipAwr nwl glv`kVI pw lY [ dyKW qyrw rwm q`qy QMmH iv`c ikvyN hY [ $
$
$
$ jy huµdw qW mYƒ BI nzr AwauNdw, qW pRihlwd ny ikhw ipqw jI quhwfI qy myrI Bwvnw iv`c bVw AMqrw $
$
$
$ hY [ nzr qW quhwƒ BI Awvygw, pr quhwƒ Pl quhwfI Bwvnw Anuswr dyvygw qy mYƒ Pl myrI Bwvnw $
$
$ Anuswr dyvygw [ qW pRihlwd ny Ardws kIqI ik hy myry rwm ! hux qW qYƒ pRq`K rUp iv`c prgt hoxw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \639| b>e 677

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ pvygw [ q`qy QµmH iv`ØcoN nrisMG dw rUp Dwr ky hrnwKs ƒ mwrnw kIqw qy pRihlwd ƒ qwirAw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ hrxwKsu dustu hir mwirAw pRhlwdu qrwieAw ] ‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ $
$ $
$
$ so ies pRkwr pRhlwd Bgq ny q`ØiqAW QMmHW iv`c vI hwzr dyiKAw [ jYsw ik : $
$
$ $
$ jh jh dyKw qh joiq quumwrI qyrw rUpu iknyhw ] ‰soriT mÚ 1, duqky AMg 596Œ $

riv rihAw srbq® mY; mn sdw iDAweI ]1]


vwihgurU swirAW iv`c riv=iml irhw hY, pUrn ho irhw hY hy myry mn ! qUµ sdw hI aus ƒ
iDAwauxw kr [

eIq aUq nhI bICuVY; so sµgI gnIAY ]


eIq=ies lok aUq=pRlok iv`c jo kdy vI ivCVdw nh» hY [ auhI scw sµgI=swQI
gnIAY=ivcwrnw cwhIdw hY [
iesy quk dy auqy ieiqhws dy pMØinAW qy iek swKI gur pRqwp sUrj gRMQ ivc AMØikq hY
ik jdoN gurU Amrdws jI gurqw g`dI dy suSoiBq nh» hoey sn qW myhVy gRwm dw durgw nwm
dw bRwhmx jo ik joiqS ividAw dw jwxU sI [ gurU Amrdws jI dI pdm ryKw dyK ky aus ny
ikhw sI ik quhwfy sIs qy Cqr Julygw [ jdoN siqgurU jI gurqw g`dI qy ibrwjmwn hox qoN auprµq
ies ngr iv`c phuµcy qW durgw nwmI pMØifq ny iek is`K qoN puiCAw ik ieh kOx hn [
iqsny skl bqwvin kInw [ Amr dws SRI gurU pRbInw [
SRI nwnk gwdI pr bYsw [ hoiq sPl muK qy kih jYsw ]4]
‰gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 1, AMsU 50Œ
is`K ny ikhw ik qIsry gurU Amrdws jI sµswr dy jIvW ƒ qwrn leI qIrQW qy rtn krdy
hoey ieQy phuµcy hn [ bRwhmx ny ivcwr kIqw ik ieh qW auh hI gurU jI hn ijnW dy crn iv`c
pdm vyiKAw sI [ jdoN isKW ny jwxkwrI id`qI qy bRhmx dy mn iv`c Sµkw pYdw hoeI ik ikqy
koeI hor hI nw hovy qW sihjy-sihjy siqgurW dy nzdIk jwxw kIqw qy gurU jI ƒ pCwx ky
bhuq pRsµn hoieAw [ gurU jI dy crnW iv`c jw ky bynqI kIqI [
hy pRØBu mYN idj jwnhu soeI ] pUrb imlÎo brK bhu hoeI ]
ipKÎo pdm pd pdm mJwrI ] qb n jwcnw kIin qumwrI ]10]
$ ‰gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 1 AMsU 50Œ $
$ $
$ $
$ bRwhmx kihx l`gw ik qus» myry nwl iekrwr kIqw sI ik ijs vyly swƒ ieh vifAweI imlygI $
$ $
$ qW qyry mn dI jo vI kwmnw hovygI auh pUrI hovygI [ so hux auh smW Aw igAw hY [ ikrpw krky myry $
$ $
$ mn dI Bwvnw pUrI kro [ siqgurU jI sux ky bhuq pRsµn hoey qy ikhw ik jo qyry mn dI ie`Cw hY so ibnW $
$ $
$ iksy dyr qoN pRwpq hovgI [ ies lok dy suK, Dn pdwrQ, puqr Awid pRwpq hoxgy [ jykr sµswrk suK $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 677 \640| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ nwsvwn jwx krky pRlok dw suK qy jµmx-mrx qoN rihq pdvI pRwpq krnI hY qW auh vI quhwƒ $
$ $
$ pRwpq hovygI [ siqgurW ny ikhw lok jW pRlok dw ie`k suK qus» lY skdy ho [ ieh sux krky bRwhmx $
$ sµsy iv`c pY igAw qy koeI BI inrxw nw kr sikAw [ jdoN cup kIiqAW iek GVI dw smW bqIq ho $
$
$
$
$ igAw qW siqgurU jI ny aus v`l vyKxw kIqw qy ieh bcn AwKy [ jYsw ik : $
$
$ $
$ ‘Bo idjbr ! kÎoN qUSin TwnI ] jwcn kIjY cwih mhWnI ] $
$ $
so hm qy ilhu jo mn Bwvw ] swc krihˆ bc hm ju Alwvw ]22]
‰gur: pR: sR: gRµQ rwis 1, AMsU 50Œ
siqgurU jI dy ieh bcn sux ky bRwhmx ny bVI dInqw dy sihq gur crnW iv`c sIs invw
ky ieh bcn khy [ jYsw ik :
idjau vwc
‘nwm dyihˆ, Dn dyihˆ n jn ko, Dn ibhIn jn jg n suhwie [
jy Dn dyihˆ nwm nihˆ dyvYN, nwm ibnW jn jmpuir jwie [
qum pih khI nhI bin Awvih jÎoN BwvYN qÎo bniq bnwie ]
gur Amrdws qyjo ky nµdn donhu inrml p`K clwie ]24]
‰gur pR: sU: gRµ: rwis 1, AMsU 50Œ
bRwhmx dy ieh bcn sux ky siqgurU jI ny pRsµn ho ky bcn kIqw ik quhwƒ donoN hI lokW
dy suK pRwpq hoxgy [ ies lok dy Dn pdwrQ qy siqnwm dw ismrx krn krky mukqI ƒ pRwpq
krogy [ ies pRkwr jo lok pRlok iv`c kdy ivCVdw nh» aus ƒ Awpxy AMg-sµg jwnxw krIey [

ibnis jwie jo inmK mih; so Alp suKu BnIAY ]rhwau]


jo vI pdwrQ inmK=iCn iv`c nws hox vwly hn aunHW pdwrQW qoN pRwpq hox vwlw su`K
vI Alp=quC mwqr BnIAY=khIdw hY [ sµswr qy qmwm jIv suK dy vwsqy idn rwq dOVy iPrdy
hn, pr pRØBU ismrn qoN ibnW kdy vI sdIvI suK pRwpq nh» hoo skdw [ sµswrI pdwrQW dy jo
vI suK hn ieh iek suK dw Brm hY [ vwsqv iv`c swry duK rUp hI hn ikauNik jo vI sµswrI
pdwrQ hn ieh swry ibnsnhwr hn [ ibnsnhwr pdwrQ qoN kdy vI AibnwsI suK pRwpq nh»
ho skdw [ ies leI s`cw-sdIvI suK nwm dy jpx nwl hI pRwpq huµdw hY [ ikauNik iek pRmwqmw
hI AibnwsI hY [ AibnwsI pRØBU dy nwm-ismrn qoN hI AibnwsI suK imldw hY [ jYsw ik :
Kojq Kojq qqu bIcwirE dws goiMvMd prwiex ]
AibnwsI Kym cwhih jy nwnk sdw ismir nwrwiex ] ‰tofI mhlw 5, AMg 714Œ
$ $
$ ifTw sBu sµswru suKu n nwm ibnu ] qnu Dnu hosI Cwru jwxY koie jnu ] $
$
$ ‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 322Œ $$
$ $
$ ies vwsqy sµswr dy suKW ƒ iCn iv`c nws hox vwlw kQn kIqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ sm supnY kY iehu jgu jwnu ] ibnsY iCn mY swcI mwnu ]1] $
$
$
$ ‰bsµqu mÚ 9, AMg 1187Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \641| b>e 677

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
pRiqpwlY AipAwau dyie; kCu aUn n hoeI -]
$ $
$ $
$ $
$ jo swry jIvW dI AipAwau=Bojn dy ky jIvW dy pRiq=qweIN pwlY=pwlxw krdw hY [ aus $
$ $
$ pRØBU dy pws iksy vI pdwrQ dI aUn=Gwt nh» huµdI hY [ $
$ $
$ $
$
$ swis swis sµm@wlqw; myrw pRBu soeI ]2] $
$
$ $
auh myrw pRBu=mwlk hI swry jIvW dI suAws-suAws sµBwl krdw hY ]2]

ACl ACyd Apwr pRB aUcw jw kw rUpu ]


ijs pRB=mwlk dw rUpu=srUp swirAW qoN aucw hY, auh pRØBU ACl=Clx qoN rihq,
ACyd=k`tx qoN rihq qy Apwr=pwrwvwr qoN rihq hY [ jYsw ik :
1. aUcy qy aUcw pRB Qwnu ] hirjn lwvih shij iDAwnu ] ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1349Œ
2. aUcI hUµ aUcw Qwnu Agm ApwrIAw ] ‰vwr gUjrI mÚ 5, AMg 520Œ
3. aUc mhl suAwmI pRB myry ] qU Aprµpr Twkur myry ]1]rhwau]
‰iblwvlu mÚ 5, AMg 805Œ

jip jip krih Anµdu jn; Acrj AwnUpu ]3]


aus Ascrj qy AwnUpu=aupmw qoN rihq pRØBU dy nwm ƒ mn-bwxI duAwrw jp-jp ky jn=syvk
Awqimk Anµd pRwpq krdy hn ]3]

sw miq dyhu dieAwl pRB; ijqu qumih ArwDw ]


hy (die+Awl) die=dieAw dy Awl=Gr vwihgurU ! mYƒ sw=auh miq=bu`DI dyxw kro ijs
duAwrw Awp jI dy nwm dw ArwDw=ismrx krdw rhW [ jYsw ik :
1. sw miq dIjY ijqu quDu iDAweI ]
sws sws qyry gux gwvw Et nwnk gur crxw jIau ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 100Œ
2. ikrpw kIjY sw miq dIjY AwT phr quDu iDAweI ] ‰sUhI Cµq mÚ 5, AMg 779Œ

nwnku mMgY dwnu pRB; ryn pg swDw ]4]3]27]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy pRB=mwlk ! mYN Awp jI pwsoN swDw=pUrn guris`KW AQvw
sµqW dy pg=crnW dI DUVI dI dwnu=bKiSS mMgdw hW [ jYsw ik :
$ 1. syvau swD sµq crnyrY ] bWCau DUir pivq® kryrY ] $
$ $
$ ATsiT mjnu mYlu ktyrY ] ‰kwnVw mÚ 5, AMg 1304Œ
$
$ $
$ 2. pwrbRhm moih ikrpw kIjY ] DUir sµqn kI nwnk dIjY ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 181Œ
$
$ $
$ 3. khu nwnk pRB locw pUir ] sµq jnw kI bwCau DUir ] ‰iqlµg mÚ 5, AMg 724Œ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 678 \642| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 99 ‰Awid AMg 678Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] ijin qum Byjy iqnih bulwey suK shj syqI Gir Awau ] $
$
$
$ And mMgl gun gwau shj Duin inhcl rwju kmwau ]1] qum Gir Awvhu myry mIq ] $
$
$
$ qumry doKI hir Awip invwry Apdw BeI ibqIq ]rhwau] pRgt kIny pRB krnyhwry $
$
$ nwsn Bwjn Qwky ] Gir mMgl vwjih inq vwjy ApunY Ksim invwjy ]2] AsiQr $
rhhu folhu mq kbhU gur kY bcin ADwir ] jY jY kwru sgl BU mMfl muK aUjl
drbwr ]3] ijn ky jIA iqnY hI Pyry Awpy BieAw shweI ] Acrju kIAw krnYhwrY
nwnk scu vifAweI ]4]4]28]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh pwvn Sbd sRI gurU Arjn dyv jI dw DnwsrI rwgxI dy AMdr aucwrx kIqw hoieAw
hY, jo sRI gurU gRµQ swihb jI dy pwvn AMg 678 au~pr suSoiBq hY [
auQwnkw—ijs vyly ipRQIcµd eIrKw v`s ho ky gurU swihb jI dw ivroD krdw hoieAw gurqw
g`dI lYx leI AnykW koJIAW cwlW c`ldw sI auh gurU swihb jI nwl AMdr qoN ieqnw vYr
krn l`gw ik gurU jI ¹ jIvq nhIN dyKxw cwhuµdw sI [ siqgurW ¹ mrvwaux leI ipRQIcµd
ie`k vwr sulhI ^W ¹ cVHw ky ilAwieAw [ siqgurW ny aus dy Awaux qoN pihlW hI jo bwbw
bu`Fw jI ny suqy isD hI bcn khy sI ik “gurU ikAW ¹ kI BwjV pY geI hY [” ieh Awpxy guris`K
dy khy hoey bcnW ¹ pUrw krn vwsqy qW ik sµgqW iv`c ieho ijhI krxI kmweI vwly guris`KW
dw siqkwr kwiem rhy, ies leI sRI AMØimRqsr swihb qoN c`l ky iqMn koh dy &wsly au~qy vfwlI
ngr fyrw kIqw [ au~Qy hI sRI hirgoibMd jI dw Avqwr hoieAw [ au~Qy siqgurU jI Awp ie`k swl
qk rhy Aqy bwkI swrw pirvwr iqMn swl au~Qy irhw [
Pyr siqgurU jI ny hukm dy ky s`dw ByijAw ik swrw pirvwr sRI AMØimRqsr swihb vwps
Aw jwvo [ jdoN swrw pirvwr vwps Aw igAw qdoN siqgurW ny Awpxy spu`qr sRI hirgoibMd swihb
jI pRqI ieh Sbd aucwrx kIqw [
ijs Sbd dw bwhJ Bwv auprokq auQwnkw nwl smJxw Aqy dUjw Bwv jigAwsU pRqI
hY [ gurbwxI dy AMq®Iv Bwv dw isDWq jigAwsU pRqI is`ØiKAw BrpUr hoieAw krdw hY [ AigAwnqw
dw hnyrw dUr kr ky igAwn dy cwnxy iv`c ilAwaux leI, bYrwg pYdw kr ky nwm ismrn dy
$ iv`c joVn leI ies Sbd dw AMq®Iv Bwv kQn kIqw hY jo dUsry ArQ iv`c kQn hY [ $
$ $
$
$ ijin qum Byjy iqnih bulwey; suK shj syqI Gir Awau ] $
$
$ $
$
$ hy swihbzwdy hirgo i bM d ! ijin=ijs vwihgurU ny qum=quhw¹ ByijAw sI, iqnih=ausy $
$
$ vwihgruU ny swn vw: quhw¹ sRI AMØimRqsr swihb bulwey=bulwieAw hY [ hux qusIN shj=SWqI pUrbk $
$ $
$ suK dy syqI=sihq sRI AMØimRqsr swihb rUpI Gr iv`c Awau=Awauxw kro [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \643| b>e 678

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
And mMgl gun gwau shj Duin, inhcl rwju kmwau ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ Anµd mMgl srUp prmySr dy guxW ¹ shj=SWqI pUrbk Duin=DunI dy nwl gwau=gwien $
$ kro Aqy sRI Akwl q^q rc ky guris`KW dy au~pr inhcl=Ac`l rwj kmwau=kmwauxw kro vw $
$ $
$ guirAweI dy q^q au~pr suSoiBq ho ky Ac`l rwj ¹ kmwauxw kro ]1] $
$ $
$ $
$
qum Gir Awvhu; myry mIq ] $

cyqn dI AMs hox krky hy myry mIq=im`qr (sRI hirgoibMd) qum=qusIN hux Awpxy sRI AMØimRqsr
rUpI Gr iv`c Awvhu=Aw jwvo [

qumry doKI hir Awip invwry; Apdw BeI ibqIq ]rhwau]


swfy nwl doKI=doS krn vwly vw quhwfy doKI=vYrI (sulhI ^W) vrgy AwidkW hir=prmySr
ny Awp hI invwry=nivrq kr id`qy hn Aqy jo ipRQIey dI eIrKw rUpI Apdw=ibpqw sI, auh
vI ibqIq=smwpq ho geI hY ]rhwau]

pRgt kIny pRB krnyhwry; nwsn Bwjn Qwky ]


krnyhwry=rcnhwr pRB=prmySr ny swihbzwdy hirgoibMd ! Awp jI ¹ pRgt=zwhr kIny=kr
id`qw hY vw: quhwfw pRqwp pRgt kr id`qw hY, hux nwsn=n`sxw Bwjn=B`jxw Qwky=Q`k Bwv
rih igAw hY Aqy bwbw bu`Fw jI dy bcnW Anuswr sRI AMØimRqsr swihb qoN n`sxw, jwxw hoieAw
sI hux dubwry kdy B`jxw, jwxw nhIN hovygw [

Gir mMgl vwjih inq vwjy; ApunY Ksim invwjy ]2]


gurU ky mihl sRI AMØimRqsr swihb rUpI Gr iv`c mMgl=mMglwcwr qy inq=inqwpRqI kIrqn
rUp iv`c j`s dy vwjy vwjih=v`j rhy hn, ikauNik Apuny=Awp dy Ksim=mwlk ny quhw¹
invwjy=invwijAw, vifAwieAw Bwv pwilAw hY ]2]

AsiQr rhhu folhu mq kbhU; gur kY bcin ADwir ]


gur=siqgurW kY=dy bcin=aupdyS dw ADwir=Awsrw lY ky Awpxy Anµd srUp iv`c
AsiQr=Ac`l rhhu=rihxw kro Aqy kbhU=ikqy, kdy vI mq=mqW folhu=folxw krnw [

jY jY kwru sgl BU mMfl; muK aUjl drbwr ]3]


$ $
$
$ sgl=swrI BU=ipRQvI dy mMfl=golwkwr Gyry iv`c quhwfw jY jY kwr hovygw Aqy drbwr=sRI $
$
$ hirmMdr swihb vw rwj drbwr iv`c vI quhwfw muK=mu`KVw aujwly vwlw hovygw ]3] $
$ $
ijn ky jIA iqnY hI Pyry; Awpy BieAw shweI ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijn=ijs vwihgurU ky=dy sB jIA=jIv pYdw kIqy hoey hn, ausy ny Awp hI v`ØKo-v`K kwrW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 678 \644| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ivhwrW iv`c Pyry=Pyrnw kIqy hn vw: aus ny Awp hI jIvW ¹ inMØidAw vwly suBwA qoN Pyry=moV $
$ $
$ ky SrDwlU bxw id`qw hY, vw ijs vwihgurU dy (ipRQIey, sulhI ^W vrgy Awidk) jIv pYdw kIqy $
$ $
$ hoey sn aus ny Awp hI aunHW ¹ swfy ’qy vw quhwfy ’qy cVHweI krn qoN Pyry=moV id`qw Bwv Awp $
$ $
$ hI aunHW ¹ nwS kr id`qw hY, ieauN auh prmySr Awp hI swfw shweI=shwiek BieAw=hoieAw $
$ $
$ hY [ $
$ $
Acrju kIAw krnYhwrY; nwnk scu vifAweI ]4]4]28]
krnYhwrY=sB kuJ krn dy smr`Q prmySr ny doKI sulhI ^W Awidk dy mwrn vwlw bVw
Acrju=Ascrj kOqk kIAw=kIqw hY [ siqgurU jI kQn krdy hn ik ies krky aus prmySr
dI s`cI vifAweI=SoBw hY ]4]4]28]
dUsrw AMqRIv ArQ (jigAwsU pRqI)
ijin qum Byjy iqnih bulwey suK shj syqI Gir Awau ]
hy ipAwry guris`ØKo ! ijin=ijs vwihgurU ny qum=quhw¹ sµswr iv`c mnu`K jnm dy ky siqgurW
qoN aupdyS lYx vwsqy Byjy=ByijAw sI, iqnih=auho hI gurW duAwrw hux quhw¹ siqsµgiq iv`c
bulwey=bulw irhw hY, jo suK=Anµd rUpI Gr hY, ijs krky jµmx mrx dw Pyrw cu`ØikAw jwvy [
jYsw ik :
inj Gir mhlu pwvhu suK shjy bhuir n hoiego Pyrw ]3] ‰AMg 13Œ

And mMgl gun gwau shj Duin; inhcl rwju kmwau ]1]
ijs Anµddwiek prmySr dy mMglwcwr gwaux krky Anµd pRwpq huµdw hY vw: jo Anµd
mMgl srUp prmySr hY, aus dy guxW ¹ shj=SWqI vwlI Duin=DunI dy nwl gwau=gwauxw kro
Aqy inhcl=Ac`l srUp dw ApRoK igAwn rUpI rwju=pRkwS duAwrw Byd pw ky aus dy Anµd ¹
kmwau=kmwauxw kro vw: inhcl=sdw kwiem rihx vwly rwju=pRkwS srUp prmySr dy nwm dI
kmwau=kmweI kr ky jIvn mukqI dw Anµd mwnxw kro [
ies Awqimk rwj dw kQn kbIr jI ies pRkwr krdy hn, jYsw ik :
dwsu kmIru ciV@E gV@ aUpir rwju lIE AibnwsI ]6]9]17]
‰BYrau kbIr jI, AMg 1162Œ
qum Gir Awvhu myry mIq ]
$ hy myry mIq=s`jxo, AiDkwrI jnoN ! qum=qusIN siqsµgq rUpI vw qurIAw pd rUpI vw: sq $
$ srUp rUpI Gr iv`c Awvhu=Awauxw kro [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. lY lwhw gurmuiK Gir Awvhu ]6] ‰Awsw m: 5, AMg 430Œ $
$ $
$ 2. sbdu cIin@ shj Gir Awvhu ] ‰iblwvlu m: 3, AMg 832Œ $
$ $
$ $
$ qumry doKI hir Awip invwry; Apdw BeI ibqIq ]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \645| b>e 678

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qumry=quhwfy Sbd, sprS, rUp, rs, gµD vw: kwm, ¸oD Awidk doKI=vYrI hir=prmySr ny $
$ Awp hI invwry=myt id`Øqy hn Aqy quhwfI jµmx mrx dI Apdw=ibpqw vI bqIq BeI=ho geI $
$ $
$ hY [ ieh sB kuJ gurU dI ikrpw duAwrw hoieAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. kwm ¸oD Aru loB moh ibnis jwie Ahµmyv ] $
$ $
$ nwnk pRB srxwgqI kir pRswdu gurdyv ]1] ‰gauVI suKmnI m: 5, AMg 269Œ $
$ $
2. kwim kroiD n mohIAY ibnsY loBu suAwnu ] ‰bwrhmwhw, AMg 136Œ

pRgt kIny pRB krnyhwry; nwsn Bwjn Qwky ]


krnhwr pRB=vwihgurU ny quhw¹ Awp prmySr rUp krky pRgt kr id`qw hY Aqy jo quhwfw
srIrW iv`c pY ky nwsn=nwS hoxw sI qy vwSnw krky jUnW iv`c Bwjn=B`j B`j, dOV dOV ky
jwxw sI, ieh hux Qwky=Q`k Bwv nivrq ho cu`kw hY [ jYsw ik :
1. Awvx jwxw rih gieAw Awip hoAw imhrvwnu ] ‰isrIrwgu m: 5, AMg 46Œ

2. Awvx jwx rhy jnmu n qhw mir ] ‰AMg 524Œ

3. Awvxu jwxw Twik rhwey scY nwim smwvixAw ]7] ‰mwJ m: 1, AMg 109Œ

Gir mMgl vwjih inq vwjy; ApunY Ksim invwjy ]2]


hux quhwfy srUp rUpI Gr iv`c mMgl=Anµd hI Anµd hY qy inq=inqwpRqI siqnwmu rUpI
suµdr vwjy vwjih=v`jdy hn vw: jo ibrqI dw AKMfwkwr hoxw hY, ieh vwjy v`jdy hn ikauNik
Awpxy mwlk ny quhw¹ invwjy=vifAwieAw hY vw pwlxw kIqw hY ]2] jYsw ik :
1. Anhd DunI dir vjdy dir scY soBw pwie ]3] ‰isrIrwgu m: 4, AMg 42Œ
2. Anhd Duin vwjih inq vwjy gweI siqgur bwxI ] ‰Awsw m: 4, AMg 442Œ

AsiQr rhhu folhu mq kbhU; gur kY bcin ADwir ]


gur=siqgurW kY=dy bcin=aupdyS dw ADwir=Awsrw lY ky Awpxy srUp iv`c AsiQr=
iesiQq ho ky rhhu=rihxw kro, kdy vI dunIAW dy pdwrQW ¹ s`c mMn ky mq=mqW folhu=folxw
kro Bwv fgmgwauxw nw kro [ jYsw ik :
1. fgmg Cwif ry mn baurw ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 338Œ
2. kbIr fgmg ikAw krih khw fulwvih jIau ]
$ srb sUK ko nwieko rwm nwm rsu pIau ]3] ‰slok kbIr jI, AMg 1364Œ $
$ $
$
$ jY jY kwru sgl BU mMfl: muK aUjl drbwr ]3] $
$
$ $
$ quhwfw swrI BU=ipRQvI dy mMfl=golwkwr Gyry iv`c jY jY kwr hovygw Aqy s`cKMf rUpI drbwr $
$ $
$ iv`c vI muK=muKVw aUjl=au~jl hovygw ]3] jYsw ik : $
$ $
$ 1. jY jY kwru hoqu jg BIqir sbdu gurU rsu cwKY ]1] ‰soriT m: 5, AMg 630Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 678 \646| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. jY jY kwru jwsu jg AMdir mMdir Bwgu jugiq isv rhqw ]
$
$ $
$ ‰sveIey mhly pMjvy ky, AMg 1407Œ $
$ $
ijn ky jIA iqnY hI Pyry; Awpy BieAw shweI ]
$ $
$ $
$ $
$
$ ijin=ijs vwihgurU ky=dy sB jIA=jIv pYdw kIqy hoey hn, iqnY=ausy ny Awp hI quhwfy $
$
$ (jIvW dy) suBwA Pyry=aultw ky swirAW dy crnW dI DUV bxw id`qy vw sµswr dy iviSAW v`loN $
$ $
Pyry=moV id`qy Aqy Awp hI vwihgurU quhwfw (Awpxy syvkW dw) shweI=shwiek BieAw=hoieAw
hY [
Acrju kIAw krnYhwrY; nwnk scu vifAweI ]4]4]28]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik krnhwr prmySr ny bVw Acrju=ivsmwdqw vwlw
kOqk kIqw hY ik Awpxy ipAwry sµq jnW ¹ lok pRlok dI s`cI vifAweI=SoBw b^SI hY, ijs
krky jigAwsU vI lok pRlok iv`c suKI hoieAw hY [
prmySr Awp ivsmwd rUp hY Aqy aus dy krqb krn Xog kµm vI Ascrj hn ijvyN ik
ds ih`Øsy pwxI iv`c ie`k ih`Øsy DrqI ¹ itkw ky r`ØiKAw hoieAw hY qy DrqI pwxI iv`c fu`bdI
nhIN hY, ieauN ivroDI q`qW ¹ ie`k QW iek`Ty krky AwpxI ivsmwdqweI pRgt kIqI hY [
auN\ jykr pwxI ¹ A`g ’qy pw dyeIey jW qW A`g bu`J jwvygI jW pwxI sV jwvygw, dohW
iv`ØcoN ie`k hI rhygw [ ies dy iv`c ieh vI Byd hY ik jykr A`g bhuqI hovygI qy pwxI QoVHw
hovygw qW pwxI Bsm ho jWdw hY jy pwxI bhuqw hovy qy A`g QoVHI hovy qW A`g ^qm ho jWdI
hY [ pr prmwqmw ny donW ¹ AwpxI AscrjqweI nwl iek`ØTy r`K ky vI ie`k dUjy dw nws nhIN
hox id`qw [ blik v`Kry v`Kry donW dy krqb hn pr ie`k hI dyh iv`c smwn rUp ho ky bYTy hn [
Pyr ijvyN b`krI qy Syr iek`ØTy nhIN rih skdy, Syr b`krI ¹ BKSx kr jWdw hY, pr bhuq
swry QwvW ’qy r`b Aqy r`b dy ipAwirAW dy hukm iv`c Syr b`krIAW dI rwKI krdw vyiKAw igAw
hY [ ieiqhws dy pMØinAW ’qy AnykW swKIAW hn, ijvyN bu`Fx Swh dIAW b`krIAW ¹ Syr cwirAw
krdw sI qy Syr hI aunHW dI r`ØiKAw krdw sI [
ieh krqwr dI Ascrj Kyf hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \647| b>e 679

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 100 ‰Awid AMg 679Œ $
$ $
$
$
DnwsrI mhlw 5 ] jw kau hir rµgu lwgo iesu jug mih so khIAq hY sUrw ] $
$
$
$
Awqm ijxY sgl vis qw kY jw kw siqguru pUrw ]1] Twkuru gweIAY Awqm rµig ] $
$
$
$
srxI pwvn nwm iDAwvn shij smwvn sµig ]1]rhwau] jn ky crn vsih $
$
$ myrY hIArY sµig punIqw dyhI ] jn kI DUir dyhu ikrpw iniD nwnk kY suKu $
eyhI ]2]4]35]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh muKvwk gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw DnwsrI rwgxI iv`c AMØikq
hY [ swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj ƒ is`KW ny bynqI kIqI ik mhwrwj jI ! sµswr iv`c
sUrimAW dI g`l purwqn smyN qoN clI Aw rhI hY, Awpo AwpxI klpxw dy Anuswr sUrmy bwry
lokI kQn krdy hn [ kuJ gµRQW iv`c joDy, mhWblI qy sUrmy kQn kIqw hoieAw ivcwr pRwpq
huµdw hY [ Awp ikrpw krky sUrmy bwry smJwau ik sUrmw iksƒ khIdw hY qW siqgurU jI ny ikhw
ik sUrmw do pRkwr dw huµdw hY [ iek AMqrIv qy iek bwhJ Bwv iek mwnisk qy iek ijsmwnI [
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik sUrmw AslI auh hY :—

jw kau hir rµgu lwgo iesu jug mih; so khIAq hY sUrw ]


jw=ijs jigAwsU kau=ƒ ies jug=kljug dy smyN iv`c hir=vwihgurU dy nwm dw rµgu=pRym
ligAw hY auh sUrw=sUrbIr khIAq=ikhw jWdw hY [
siqgurU jI ny ieQy kyvl sUrmy dI g`l kIqI hY pr gurbwxI iv`c sUrbIr purSW dy iqMn
drjy swihb sRI gurU nwnk dyv jI mhwrwj jpujI swihb dI 37vIN pauVI iv`c kQn krdy
hn [ jYsw ik :
iqQY joD mhwbl sUr ‰jpu jI swihb, AMg 8Œ
joDw ausƒ ikhw jWdw hY jo iek duSmx nwl lVky aus qy Pqy pw lvy [ mhWblI ausƒ
ikhw jWdw hY jo ds hzwr duSmx nwl lVy qy hwry nw jUJdw hoieAw auhnW ’qy Pqy pRwpq
kr lvy [ sUrmw ausƒ ikhw jWdw hY jo Ax-igxq duSmxW nwl lVdw hoieAw auhnW qy Pqy
pRwpq kr lvy [ ienHW ƒ dUjy SbdW iv`c joDy ƒ rQI, mhWblI ƒ mhWrQI, sUrmy ƒ AqrQI ikhw
jWdw hY [ AMqrIv joDy auh hn jo Awpxy srIr ƒ kusµgq vloN rok ky rKdy hn [ mhWblI auh
hn jo Awpxy dsy ieMØid®AW ƒ vs iv`c rKdy hn [ sUrmy auh hn jo Awpxy mn dy AnykW PurinAW
$ qy kwbU pw ky nwm rµg iv`c r`Øqy rihMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ Pwhy kwty imty gvn Piqh BeI min jIq ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 258Œ $
$ $
$
$ AQvw joD y Bwv sRvx krn vwly , mhWblI Bwv mMn x krn vwly qy sUrmy Bwv iniDAwsx $
$
$ kmweI krn vwly [ ijnHW dw hmySW hI iDAwn juiVAw rihMdw hY [ $
$ $
$ AQvw mwieAw dy iqMn gux rj gux-sq gux qy qm gux hn-qmo gux ƒ vs krn vwlw $$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 679 \648| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ joDw, rjo gux ƒ vs krn vwlw mhWblI qy sUrmw sqo gux ƒ pw ky hµgqw nh» krdw Bwv
$
$ $
$ sqo gux qy Pqih pw ky Awpxy srUp dI siKAwqqw kIqI hY vw-q͵ pd dy lK ArQ ƒ jwnx $
$ $
$ vwlw joDw Aqy qq pd dy lK ArQ ƒ jwnx vwlw mhWblI, qq qµÍ pd dw SµSoDn krn $
$ $
$ vwlw Aqy qq qµÍ qy qµÍ qq Aspd iv`c iesiQq hox vwlw sUrmw hY [ qIsry pwqSwh sUrmy dI $
$ $
$ pirBwSw krdy hoey kQn krdy hn [ ik auh sRySt sUrmw hY ijs ny sB qoN v`fy duSmx duSt hµkwr $
$ $
$ ƒ mwrnw kIqw hY [ jYsw ik : $

1. nwnk so sUrw vrIAwmu ijin ivchu dustu Ahµkrxu mwirAw ]


‰vwr isrIrwgu mÚ 3, AMg 86Œ
Agy sUrmy dI hor ivAwiKAw krdy hn :—
2. so sUrw kulvµqu soie ijin BijAw Bgvµqu ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 300Œ
gurU Arjn swihb jI iek jgHw hor Purmwn krdy hn ik nwm rµg vwlw sUrmw auhI ho
skdw hY ijs dy m`ØQy dy Bwg cµgy hox qy swirAW ivcoN prDwn vI auhI hY [ jYsw ik :
so sUrw prDwnu so msqik ijs dY Bwgu jIau ]5] ‰mwJ mÚ 5, AMg 132Œ
so ieauN gurU Gr iv`c do iksm dy sUrmy hn [ iek sUrmw gurU jI ny gurU nwnk qoN lY ky
dUjy, qIjy, cOQy, pMjvyN sqvyN, ATvyN, qy nOvyN jwmy iv`c nwm rµg vwlw sUrmw pYdw kIqw [ dUjw
ijsmwnI sUrmw CyvyN Aqy dsvyN jwmy iv`c pYdw kIqw [ cmkOr dI k`cI gVHI iv`c duSmx dy ds
l`K dl nwl cwlI isMGW ivcoN A`T isMGW dw j`Qw Byjky Awpxw jYsw ik svw lwK sy eyk lVwaUN ]
qbY goibMd isMG nwm khwaUN ] dw bcn pUrw kIqw [ ijsmwnI sUrimAW dI ivAwiKAw sRI gurU
goibMd isMG jI AwpxI ricq bwxI dsm iv`c iek sÍXy duAwrw AMqrIv qy bwhJ Bwv pRgt
krdy hn [ jYsw ik :
Dµin jIE iqh ko jg mY, muK qy hir icq mY juDu ibcwrY ]
dyh Ainq n inq rhY, jsu nwv cVY Bv swgr qwrY ]
DIrj Dwm bnwie iehY qn, buiD su dIpk ijau aujIAwrY ]
igAwnih kI bFnI mnhu hwQ lY, kwqrqw kuqvwr buhwrY ]2492]
‰sRI dsm gRµQ, pMnw 570Œ
iek hor s`vXy dÍwrw ijsmwnI sUrmy dI g`l krdy hn [ jYsw ik :
dyih isvw bru moih iehY, suB krmn qy kbhUµ n tro ]
$ n fro Air so jb jwie lro, inscY kr ApunI jIq kro ] $
$ Aru isK hO Apny hI mn ko, ieh lwlc hau gun qau aucro ] $
$ $
$ jb Awv kI AauD indwn bnY, Aiq hI rn mih qb jUJ mro ]231] $
$ $
$ ‰sRI dsm gRµQ, cµfI cirq® pMnw 99Œ $
$ $
$
$ so ies pRkwr gurU ky is`KW iv`c donoN iksm dy pUry sUrmy hn AMqrIv vI Aqy bwhJ vI [ $
$
$ BgqI rs vwlw AMqrIv sUrmw qy bIr rs vwlw bwhJ sUrmw hY [ ies qrHW siqgurU jI ieQy aus $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \649| b>e 679

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ ƒ sUrmw d`s rhy hn ijs dy mn ƒ pRmySr dy nwm dw pRym rUp rµg ciVHAw hoieAw hY, ikauNik $
$
$ swfy mn ƒ AnykW qrHW dy Axigxq ivSy ivkwrW rUp rµg cVHy hoey hn [ aunHW Axigxq rµgW $
$
$
$ ƒ mn qoN lwhux vwsqy ivkwrW nwl jµg lVdy-lVdy aunHW rµgW ƒ lwh ky mn ƒ nwm dy rµg $
$
$
$ iv`c rµgx vwlw hI kljug iv`c AslI sUrmw hY [ iPr BwvyN koeI aunHW dy srIr ƒ cIr dyvy $
$
$ pr nwm dw rµg nh» lihMdw [ Aijhy guris`K sUrimAW dy ivcoN BweI mqIdws dw nwm bVy Awdr $
$ $
$ nwl ilAw jWdw hY [ gurU qyg bhwdr swihb jI dy nwl pMj is`KW ivcoN iek Aihm is`K sn [ $
siqgurU jI dw ‘sIq pRswid’ lYx qoN byAMq SkqIAW pRwpq ho geIAW, siqgurW ƒ bynqI kIqI
ik id`lI qy lwhOr ƒ tkrw ky nSt kr idAW jW AOrµgzyb ƒ pirvwr smyq mwr idAW qW siqgurU
jI kihx l`gy hy mqI dws qUµ Ajy bRhm igAwn iv`c k`cw hYN [ jYsw ik :
Skiq Drih aur jrI n jwie ] hmro AwSY nh» lKwie ]
bRhm gÎwn mihˆ Ab lig kwcw ] lKÎo n siB jg eyko swcw ]26]
‰gur pRqwp rwis 12, AMsU 54Œ
aus qoN bwAd Aijhw Bwxw mMØinAw ik jdoN AOrµgzyb dI sI.AweI.fI. ny rwq dI irport
bwdSwh ƒ dy id`qI qW bwdSwh ny kwzI ƒ bulw ky ijauNdy cIrn dw Pqvw idvw id`qw pr
krwmwq nh» idKweI [ jlwdW vloN AMq vyly AMqm ie`Cw puCx qoN BweI swihb ny ikhw ik Awrw
c`lx vyly myrw muK gurU dy ipMjry v`l hoxw cwhIdw hY [ gurU Arjn dyv jI dy AMØimRq bcn Anuswr
pRym rµg ivc rµgy hoieAW dI iehI inSwnI hY, jYsw ik :
rqy syeI ij muKu n moVµin@ ijn@I is\wqw sweI ] ‰slok mÚ 5, AMg 1425Œ
jdoN jlwd BweI swihb ƒ P`ØitAW iv`c jkV ky AwirAW nwl cIrn l`gy qW BweI swihb
ny jpujI swihb dw pwT SurU kIqw [ ‘AsµK jp’ vwlI pauVI qy BweI swihb phuµcy qW zwlmW
ny srIr dy do PwVy kr id`qy, pr jpujI swihb dy pwT ƒ koeI &rk nh» ipAw, ausy qrHW iek
rs Awvwz AwauNdI rhI [ jYsw ik :
ArDo ArD icrwie su fwrw [ prÎo ipRQI pr hYÍ do Pwrw ]
donhÁu qn qy jpujI pFY [ hyrq siB ky Acrj bFY ]46]
hoie duKMf n jIviq koeI [ ieh qo pTiq ijXiq ijm hoeI ]
Bog pwie kir donhuÁ qn qy [ gurpuir phuˆcXo pRymI mn qy ]47]
‰gur pRqwp rwis 12, AMsU 54Œ
so ies pRkwr dy sUrmy BweI mqI dws jI inkly ijnHW dy srIr ƒ cIrn nwl vI ieh rµg
auqirAw nh» [ jYsw ik :
$ kwieAw kwpru cIr bhu Pwry hir rµgu n lhY sBwgw ]3] $
$ ‰mwlI gauVw mÚ 4, AMg 985Œ $
$ $
$ $
$
$ Awqm ijxY sgl vis qw kY; jw kw siqguru pUrw ]1] $
$
$ $
$
$ ijs jigAwsU dw siqgurU rKvwlw hY ausny Awqm=mn ƒ ij`q ilAw hY mn ƒ ij`qx $
$
$ dy nwl swry ieMd®y aus dy vs iv`c Aw gey hn ]1] jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 679 \650| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. Awqmu jIqw gurmqI gux gwey goibMd ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 299Œ $
$ $
$ 2. Awqmu ijqw gurmqI Awgµjq pwgw ] ‰vwr rwmklI mÚ 5, AMg 965Œ $
$ $
Twkuru gweIAY; Awqm rµig ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ Awqm=mn dy rµig=pRym krky Twkuru=mwlk dy js ƒ gwauxw cwhIdw hY [ $
$ $
srxI pwvn nwm iDAwvn; shij smwvn sµig ]1]rhwau]
jo siqgurW dI srx iv`c pwvn=pY ky nwm ƒ iDAwauNdy hn auh shij=igAwn dy sµig=nwl
smwA jWdy hn Bwv pRmySr iv`c AByd ho jWdy hn ]1]rhwau]

jn ky crn vsih myrY hIArY; sµig punIqw dyhI ]


jn=sµqW jnW dy crn myry ihrdy iv`c vs jwx Bwv SWq Awqmw gurU rwm dws jI dy
crn myry ihrdy iv`c vs jwx [ ikauNik aus SWq Awqmw, sµq srUp siqgurU jI dI sµgq krky
dyh pivq® ho jWdI hY [ jYsw ik :
jn crn kml isau lwgo mnw ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 198Œ

jn kI DUir dyhu ikrpw iniD; nwnk kY suKu eyhI ]2]4]35]


hy ikrpw dy iniD=Kzwny Bwv ikrpw dy smuMdr vwihgurU ! sµq jnW dI crn DUV dyxw kro [
siqgurU jI kQn krdy hn ik myry vwsqy eyho hI crn DUV su`K dyx vwlI hY [ ikauNik mhWpurSW
dI crn DUV iv`c mhwn brkqW hn [ ieqnI piv`q®qw mhWpurSW dy crn DUV iv`c vsdI hY
ik koeI vI qIrQ ies dw mukwblw nh» kr skdw sgoN qIrQ vI AwpxI piv`q®qw leI sq
purSW dI crn DUV ƒ locdy hn ]2]4]35] jYsw ik :
gµgw jmunw godwvrI srsuqI qy krih audmu DUir swDU kI qweI ]
iklivK mYlu Bry pry hmrY ivic hmrI mYlu swDU kI DUir gvweI ]
‰mlwr mÚ 4, AMg 1263Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \651| b>e 681

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 101 ‰Awid AMg 681Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] cqur idsw kIno blu Apnw isr aUpir kru DwirE ] $
$
$
$ i¸pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]1] hir jn rwKy gur goivMd ] $
$
$
$ kµiT lwie Avgux siB myty dieAwl purK bKsµd ]rhwau] jo mwgih Twkur Apny $
$
$ qy soeI soeI dyvY ] nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY ]2]14]45] $

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI dI rsnW qoN aucwrn kIqw DnwsrI rwgxI
iv`c AMØikq hY [ ijs ivc pRmySr dI sr`bgqw dw kQn kIqw hoieAw hY [

cqur idsw kIno blu Apnw; isr aUpir kru DwirE ]


ijsny cOhW idSW iv`c Awpxw blu=zor kIqw hoieAw hY [ aus ny dws dy isr au~pr kru
DwirE=h`Q riKAw hY [ ies quk iv`c jo cwr idsW v`l siqgurU jI ny ieSwrw kIqw hY, gurbwxI
iv`c bhuqy QW qy cwr idSW dw hI vyrvw AwauNdw hY [ pr keI jgHW ds idSW dw vrnx vI
AwauNdw hY [ cwr idSW dy nwm ieh hn :—pUrb, pscm, au~qr qy d`Kx, d`s idSW ies pRkwr
hn :—cwr auprokq idSW, cwr ienHW dy kony :—eIswn, nYrq, vYvI qy Agin, iek AkwS vwlI
qy iek pqwl vwlI idSW ieauN ieh ds idSw hn [ cwr idSW dy AMqrBUq hI swrIAW idSW
Aw jWdIAW hn [ cwr idSW kihx dw Bwv swrIAW idSW qoN hY [ swrIAW idSW Bwv hr iek
jgHw vwihgurU ny AwpxI qwkq PYlweI hoeI hY ausy ny hI isr au~pr ikrpw rUpI h`Q Drnw kIqw
hY [ vw: isr=isromx jo mn hY aus auqy vwihgurU ny ikrpw rUpI h`Q Dr ky ausƒ ivkwrW vloN
rokxw kIqw hY [ ieh aus dI pUrn ikrpw dw pRqwp hY, jYsw ik :
ds ids Kojq mY iPirE jq dyKau qq soie ]
mnu bis AwvY nwnkw jy pUrn ikrpw hoie ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 298Œ
pUrn ikrpw pUrn pRmySr hI kr skdw hY [ dSo idSW iv`c ikrpw krnI aus pRØBU vwsqy
koeI muSkl g`l nh» [ ikauNik vwihgurU dSy idSw iv`c hI pUrn hY [ jYsw ik :
1. dsy idsw rivAw pRØBu eyku ] Drin Akws sB mih pRB pyKu ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 299Œ
2. chu idis hukmu vrqY pRB qyrw chu idis nwm pqwlµ ]
‰mlwr mÚ 1, AMg 1275Œ

i¸pw ktwK´ Avloknu kIno; dws kw dUKu ibdwirE ]1]


$ $
$ $
$ $
$
$ aus vwihgurU ny ikrpw ktwK´=id®StI nwl Avloknu=vyK krky dws dw dUK ibdwieE=dUr $
$
$ kr id`qw hY [ ieQy ieh g`l vrnx Xog hY ik ijvyN pUrn pRmySr dI pUrI id®StI hY, iesy qrHW $
$ $
$ pUry gurU dI pUrI id®StI dy pRmwx vI gurbwxI iv`c imldy hn [ ikauNik gurU Aqy pRmySr do nh» $
$ $
$ iek hI srUp hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 681 \652| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ guru prmysru eyku hY sB mih rihAw smwie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 53Œ $
$ $
$ gurU dI ikrpw id®StI nwl is`K dy du`K dUr hox dI g`l ieiqhws iv`c AnykW QwvW qy $
$ $
$ AweI hY [ duK qW bhuq mmUlI g`l hY [ id®StI dIAW brkqW vyKo ! kOfy rwKS dw qpdw kVwhw $
$ $
$ TµFw-Twr kr id`qw [ iPr is`K dy qpdy hoey mn jW du`K dy nwl qpdy qn ƒ TµFw krnw koeI $
$ $
$ AOKI g`l nh» [ jYsw ik : $
$ $
qpq kVwhw buiJ gieAw guir sIql nwmu dIE ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1002Œ
iesy qrHW gurU AMgd swihb mhwrwj jI dy in`q krm iv`c AYsw izkr AwauNdw hY ik jdoN
siqgurU jI svw pihr rwq rihMdI au~T ky sOc dwqx-ieSnwn TµFy jl nwl krky iekWq bYT
AMqrmuK ibrqI Awqmw dy iDAwn iv`c joVky s`q GVI bRhmwnµd dw rs lYNdy qy Pyr do GVI
dy qVky ‰AMØimRq vylyŒ idvwn iv`c ijQy pMj GVI dy qVky qoN rwgI-rbwbI Awsw dI vwr pVHdy
EQy isMGwsn Xw mMjI au~qy Aw bYTdy, idn cVy Awsw dI vwr dw Bog pey ipCoN Awp koeI nw
koeI Sbd aucwrn krky siqgurW vloN aupdyS krdy Aqy jo nvIn is`K hox vwsqy Awey huµdy
aunHW ƒ crn pwhul dy ky gurmMq® dw aupdyS krdy [ Pyr kVwh pRSwd vrqx dy bwAd gurU swihb
iek do GVI kuJ is`KW ƒ nwl lY ky bwhr cly jWdy qy lµgr iqAwr huµdy q`k Aw jWdy [ Pyr
pMgq iv`c sB ƒ sB cIz ieko ijhI vrqweI jWdI [ Pyr do cwr GVIAW Awrwm krdy, idn
Fly sucyq ho ky dIvwn ivc bYT ky kQw suxwauNdy Xw gurU nwnk dyv jI dy jIvn cirq®W dw
pRsµg suxdy Aqy rwgIAW rbwbIAW dy Sbd huµdy rihMdy [ rhrwis dI Ardws ipCoN gurU jI ny do
GVI eykWq jw bYTxw qy srb pRkwr dy kwrobwr dy JgVy inbyVny qy ivhwr dI isDI vwsqy
qjvIz krnI [ ieqny ƒ Pyr lµgr iqAwr ho jwxw [ qW pRswid sB ƒ sm brqw ky Pyr gurU
nwnk dyv jI dy jIvn cir`q® qy suj`s sunxy [ Pyr ibrwj ky inMd®w dw Anµd lYxw [ ieh Awcrx
qW swry siqgurW dw hI irhw, pr gurU AMgd dyv jI, AYsw pRsµg AwauNdw hY ik jdoN do GVI
dy qVky smwDI qoN auQwn ho ky sBw v`l Awaux qW aus smyN ijs bImwr qy id®StI pY jWdI auh
Arog ho jWdw [ jo AnykW smyN qoN bImwr cly Aw rhy sn jgHw-jgHw qoN ielwj krwky Q`k gey
pr ikqoN vI Arog nh» sn hoey, pr gurU swihb dI iek id®StI nwl hI Arog ho jWdy [ ieQoN
q`k ik ijnHW dy srIr qy ipCly jnmW dy pwpW krky kohV hoieAw qy Aijhy lokW ƒ koeI Gr
dw sbµDI vI nyVy nh» bYTx idMdw, srIr qy m`KIAW iBxkdIAW sn qy pIV nwl kurlw rhy
sn, pr jdoN siqgurU jI dI iek AMØimRq id®StI aunHW kohVIAW qy pY jWdI qW iek id®StI dy
nwl aunHW dw srIr kµcn vrgw ho jWdw [ dUsry pwsy mwnisk rogI ijnHW dy mn ƒ sµswr dw
sB qoN v`fw haumY dw rog l`gw hoieAw hY jy siqgurU jI iek ikrpw id®StI kr dyx qW iPr
$ haumY dy rog ƒ dUr krky nwm dI bKiSS kr idMdy hn [ $
$ $
$ haumY dIrG rogu hY dwrU BI iesu mwih ] $
$ $
$ ikrpw kry jy AwpxI qw gur kw sbdu kmwih ] $
‰vwr Awsw mÚ 2, AMg 466Œ $
$
$ $
$ ies qrHW siqgurU mhwrwj jI dI AijhI AMØimRq id®st hY jo ik srIrk qy mwnisk dovyN $
$ $
$ qrHW dy rogIAW ƒ ikrpw id®StI krky inhwl=duKW qoN rihq pdvI bKSdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \653| b>e 681

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ nwnk ndrI ndir inhwl ]38] ‰jpu jI swihb, AMg 8Œ $
$ $
$ not—jo ipCy 7 GVIAW dw smW AwieAw hY aus vyly dI iek GVI hux dy 24 imMt dI $
$ $
$ huµdI sI [ hux imMt sikMt GMty hn [ aus vyly pl, csy GVI A`D GVI Awid sI [ ies leI siqgurU $
$ $
$ jI jo 7 GVIAW dI smwDI lwauNdy sn auhnW dw smW 2 GMty 48 imMt bxdw hY [ $
$ $
$
hir jn rwKy; gur goivMd ]
$
$ $

goivMd rUp jo siqgurU jI hn auh Awpxy guris`KW ƒ hir=vwihgurU nwm bKS ky kwm ¸oD
loB moh hµkwr qoN riKAw krdy hn, AQvw lok pRlok iv`c ibpqw dy smyN riKAw krdy hn [
jYsw AnykW swKIAW ieiqhws iv`c AwauNdIAW hn [ vw-gur=pUjnIk goivMd ny hir jn=hrI
dy BgqW ƒ nrkW qoN, jmW dI mwr qoN rK ilAw hY [
1. hirjn rwKy pwrbRhim Awip ] ‰BYrau mÚ 5, AMg 1137Œ

2. hirjn hir hir hir pRiB rwKy jn nwnk srin pieAw ]


‰kilAwnu mÚ 4, AMg 1319Œ

kµiT lwie Avgux siB myty; dieAwl purK bKsµd ]rhwau]


(die+Awl) die=dieAw dy Awl=Gr purK=ivAwpk bKsµd=bKSnhwr pRØBU ny hir jnW
dy swry Aaugx myt ky Awpxy srUp rUpI kµT nwl lw ilAw hY ]rhwau] jYsw ik :
1. kµiT lgwie Apuny jn rwKy ApunI pRIiq ipAwrw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 609Œ
2. kµiT lwie Apuno dwsu rwiKE qwqI vwau n lwieE ]1] ‰mlwr mÚ 5, AMg 1270Œ

jo mwgih Twkur Apny qy; soeI soeI dyvY ]


aus pRØBU dy sµq Bgq Awpxy mwlk qoN jo jo vI mMgdy hn auh pRmySr EhI-EhI pdwrQ
idMdw hY [ ies quk iv`c soeI soeI do vwr AwieAw hY iek soeI lok Aqy dUjw pRlok qy l`gygw
Bwv jigAwsU jo lok dy pdwrQ mMgdy hn auh dyvY=idMdw hY Aqy pRlok dy pdwrQ mukqI Awid
mMgdy hn auh vI ibnW dyrI qoN idMdw hY [ jYsw ik :
1. jo mwgih soeI soeI pwvih syiv hir ky crx rswiex ]
‰tofI mÚ 5, AMg 714Œ
2. jo mMgih so lyvih ] pRB ApixAw sµqw dyvih ] ‰soriT mÚ 5, AMg 626Œ
$ $
$ 3. jo mwgau soeI soeI pwvau Apny Ksm Brosw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 619Œ $
$ $
$ 4. jo mMgIAY soeI pweIAY inDwrw AwDwru ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 47Œ $
$ $
$
$ so ienHW pRmwxW iv`c ismrn krn vwly s`q purSW dI ieCw Anuswr vwihgurU vloN pdwrQW $
$
$ dI bKiSS krn dI ivcwr AweI hY [ pRmwqmw ny swry pdwrQ Awpxy h`QW dIAW qlIAW qy r`ØKy $
$ $
$ hoey hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 681 \654| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. sB inDwn ds Ast isDwn Twkur kr ql DirAw ] $
$ jn nwnk bil bil sd bil jweIAY qyrw AMqu n pwrwvirAw ]
$
$ $
$ ‰gUjrI mÚ 5, AMg 495Œ $$
$
$ 2. siB inDwn Gir ijs dY hir kry su hovY ] ‰vwr gauVI mÚ 5, AMg 322Œ $
$
$
$ $
$ AwpixAW sµqW BgqW dy suAwsW ƒ vyKdw rihMdw hY ik ikhVy suAws iv`c kI Purnw krdy $
$ $
hn [ ijhVy mhwqmw byprvwh koeI vsqU mMgdy nh» auh pRØBU dyKdw rihMdw hY ik kdoN ieh koeI
vsqU dw Purnw krn qy mYN iehnW ƒ dyvW [ jYsw ik :
Apny syvk kau sdw pRiqpwrY ] Bgq jnw ky sws inhwrY ]
‰BYrau mÚ 5, AMg 1149Œ

nwnk dwsu muK qy jo bolY; eIhw aUhw scu hovY ]2]14]45]


siqgurU jI kQn krdy hn ik ismrn krn vwlw dwsu=syvk Awpxy muK qoN jo vI bcn
boldw hY auh bcn eIhw=ies lok iv`c qy aUhw=aus lok iv`c scu=s`cw, pUrw ho jWdw
hY ]2]14]45] jYsw ik :
Bgq muKY qy boldy sy vcn hovµdy ] ‰vwr gauVI mÚ 4, AMg 306Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \655| b>e 682

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 102 ‰Awid AMg 682Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 ] AauKI GVI n dyKx dyeI Apnw ibrdu smwly ] hwQ $
$
$
$ dyie rwKY Apny kau swis swis pRiqpwly ]1] pRB isau lwig rihE myrw cIqu ] $
$
$
$ Awid AMØiq pRØBu sdw shweI Dµnu hmwrw mIqu ]rhwau] min iblws Bey swihb ky $
$
Acrj dyiK bfweI ] hir ismir ismir Awnd kir nwnk pRiB pUrn pYj
$ $
rKweI ]2]15]46]

DnwsrI mhlw 5 ]
ieh muKvwk sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj dw aucwrn kIqw hoieAw DnwsrI rwgxI iv`c
AMØikq hY, ijs iv`c vwihgurU Awpxy ipAwirAW dI ijvyN AOKy smyN shwieqw krdw hY qy Awpxy
Drm dI pwlxw krdw hY [ AYsw Bwv pihlIAW hI qukW dy AMdr prgt krdy hn [

AauKI GVI, n dyKx dyeI; Apnw ibrdu smwly ]


vwihgurU pRmySr Apxw ibrdu=Drm smwly=sµBwldw hoieAw Apxy syvkW vw ipAwirAW ƒ
duK dwiek GVI nh» dyKx idMdw [ GVI qo Bwv smW hY BwvyN GVI A`j dy smyN muqwibk 24 imMt
dI bxdI hY, pr ieQy aus GVI dw izkr kIqw hY ijs smyN koeI du`K jIv ƒ Aw Gyry, du`K pRwpq
hoxw hr iek jIv dy Awpxy pwp krm dw Pl hY, pr vwihgurU srb SkqImwn Awpxy sµqW BgqW
syvkW dy pwp krm ƒ ‰ijs kwrn duK pRwpq huµdw hYŒ ikrpw id®StI duAwrw nwS kr idMdw hY [
jYsw ik :
i¸pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]1] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 681Œ
ijs auqy vwihgurU AYsI rihmq krdw hY ik AwpxI ikrpw id®StI nwl inhwl Bwv duKW
qoN rihq pdvI bKSdw hY [ jYsw ik :
ijn kau ndir krmu iqn kwr ] nwnk ndrI ndir inhwl ]38]
‰jpu jI swihb, AMg 8Œ
Awpxw Drm sµBwldw hoieAw vwihgurU mwqw dy audr Bwv pyt iv`c r`ØiKAw krdw hY [ ikauNik
jIv aus smyN pRØBU dy icMqn iv`c Awpxw smW bqIq krdw hY [ jYsw ik :
pRiqpwil mwqw audir rwKY lgin dyq n syk ]
$ soeI suAwmI eIhw rwKY bUJu buiD ibbyk ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1007Œ $
$ $
$
$ ijs dy mn iv`c AYsw inscw id®VH ho igAw hY ik mwrn r`Kx vwlw iek pRmySr hI hY [ $
$
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. mwrY rwKY eyko Awip ] mwnuK kY ikC nwhI hwiQ ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 281Œ $
$ $
$ 2. mwrY rwKY eyko soie ]1]rhwau] ‰gauVI mÚ 5, AMg 192Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 682 \656| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ AYsw id®VH ivSvwsI sµq Bgq nw hI iksy mnu`K ƒ mwrn vwlw smJ ky aus dy koloN BY $
$ $
$ krdw hY Aqy nw hI iksy mnu`K ƒ r`Kx vwlw smJ ky aus dw Awsrw q`kdw hY, blik mwrn $
$ $
$ r`Kx vwlw iek vwihgurU ƒ smJ ky ausy dw Et Awsrw q`kdw hY [ hukmnwmy dI pihlI quk $
$ $
$ iv`c jigAwsU ƒ iehI g`l cyqy krvweI geI hY ik du`K musIbqW dIAW GVIAW iv`c mnu`K, $
$ $
$ mnu`K dw swQ C`f jWdy hn [ Awm vyKx iv`c AwieAw hY ik suAwrQI ienswn du`K musIbq pYx $
$ $
qoN BwvyN sµswr dw koeI vI nyVy qoN nyVy dw irSqw hY ijvyN ik BYx-Brw, pqI-pqnI, mW-bwp,
dosq imqr, ipE-pu`qr AOKy vyly sB swQ C`f idMdy hn [ iesy leI siqgurU jI ny mwDo dws dy
pRQwie AMØimRq bcn kIqw hY [
1. jnin ipqw lok suq binqw koie n iks kI DirAw ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 10Œ

2. ijh logn ky ihq pwp kry, mn qy nih qY kuC kwj svwry ]


jb lO qv qy suK hyrq hYN, qb hI muK mwih pukwrq Qwry ]
qru mY Pl hyr ibhµgm ky gn, Awvq hYN sd cONc pswry ]
nr Awpd AO qru dwih lgy, nru AOr ibhµgm dUr pDwry ]41]
‰BwvrswimRq sÍYXw 41Œ
mnu`K dI AijhI hwlq iv`c Bwv du`K musIbq vyly iek vwihgurU hY jo Awpxy Drm ƒ pwldw
hoieAw Awpxy ipAwirAW dI r`ØiKAw krdw hY siqjug qoN lY ky hux q`k dw ieiqhws bol-bol
ky d`s irhw ik Bgvwn ny ikhVy smyN ikhVy Bgq dI riKAw kIqI hY [

hwQ dyie rwKY Apny kau; swis swis pRiqpwly ]1]


vwihgurU Awpxy dwsW dI ikrpw rUpI h`Q dy ky riKAw krdw hY, ieQoN q`k ik suAws-suAws
dy smyN iv`c vI BgqW dy (pRiq+pwly) pRiq=qweIN pwly=pwlxw krdw hY [ jYsw ik :
1. hwQu dyie rwKy prmysuir sglw durqu imtwieAw ] ‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 532Œ
2. hwQ dyie rwKy kir Apuny sdw sdw rµgu mwix ] ‰soriT mhlw 5, AMg 619Œ
3. hwQ dyie rwKy jn Apny hir hoey mweI bwp ]1] ‰tofI mÚ 5, AMg 714Œ
4. hwQ dyie rwKy kir Apny bf smrQu inmwixAw ko mwnu ]
‰iblwvlu mÚ 5, AMg 825Œ
siqjug iv`c D¾, pRihlwd ƒ du`K dIAW GVIAW iv`c h`Q ky r`ØiKAw [ D¾ ƒ ijs rwj iv`c
cpyVW peIAW qy inrwdr hoieAw sI, ausy rwj dw bwdSwh bxw ky 36000 vrHw rwj krwieAw
$ $
$ qy AMq ƒ At`l pdvI dy ky invwijAw [ pRihlwd dI riKAw q`qy QµmH ivcoN pRgt ho ky kIqI $
$ $
$ Aqy Awpxy Bgq dy duSmx hrnwKSu ƒ nOhW nwl pwV ky r`K id`qw Aqy Awpxy ipAwry dy isr $
$ $
$ qy imhr BirAw h`Q r`ØiKAw [ q®yqy iv`c sugrIv Bgq dI riKAw kIqI, jo Awpxy Brw dy zulm $
$ $
$ qoN frdw phwVW iv`c CuipAw bYTw sI qy bwlI ƒ mwr ky rwj sugrIv ƒ bKiSAw [ iesy qrHW $
$ $
$ BBISx Bgq ijs dw Bry drbwr iv`c rwvx ny inrwdr kIqw, l`qW mwrIAW qW Bgvwn rwm $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \657| b>e 682

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jI ny rwvx ƒ mwr ky lµkw dw rwjmukt BBIKx dy sIs qy suBwiemwn kIqw [ duAwpr iv`c $
$ $
$ AiqAwcwrI kµs ƒ mwr ky augRsYn ƒ rwj bKiSAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ dUq dusmn siB quJ qy invrih pRgt pRqwpu qumwrw ] $
$ $
$ jo jo qyry Bgq duKwey Ehu qqkwl qum mwrw ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 681Œ $
$ $
$
$ duAwpr iv`c hI d®opqI dI BrI sBw iv`c Anµq swVIAW dy ky p`q FkI qy bsqr hIx $
$
nh» hox id`qI, qy kljug iv`c kbIr, sDnw, nwmdyv, Awid hor byAMq BgqW dI ibpqw smyN
h`Q dy ky riKAw kIqI qy Awpxy ibrdu dI lwj r`KI [
siqgurU sRI gurU nwnk dyv jI mhwrwj ny dunIAW ƒ isDy rwh pwaux vwsqy sµswr dy lokW
ƒ AslI jIvn mnorQ d`sx leI cwr audwsIAW kIqIAW qy ieqny lokW ƒ pRØBU nwl joV ky
sµswr smuMdr qoN qwirAw ik igxqI nh» ho skdI [ ieQoN q`k ik Asmwn dy qwry igxy jw skdy
hn pr gurU nwnk duAwrw sµswr qoN qry hoey pRwxI nh» igxy jw skdy [ jYsw ik :
qwry igny jwq hYN ] pr qwry n gnwq hYN ]
siqgurU jI ny iSvnwB ƒ i¸qwrQ krky iq®Xw rwj iv`c jw ky aupdyS id`qw, iPr BrQrI
kol phuµc ky ausƒ AslI jog d`ØisAw BrQrI ƒ is`ØDy rwh pw ky siqgurU jI qurdy-qurdy ie`k
bIAwbwn jµgl iv`c phuµc gey [ BweI bwlw qy mrdwnw nwl hn [ siqgurU jI ny kOqk nimq
mrdwny dw mn Brmw id`qw qy mrdwnw kihx l`gw ik siqgurU jI ! mYN hux Gry jwxw hY [ quhwfy
nwl nh» rihxw [ myry qoN hux GroN bwhr nh» irhw jwxw [ siqgurU jI ny bhuq smJwieAw qy
BweI bwly ny BI bhuq kuJ ikhw pr mrdwnw nh» mMØinAw qy AMq vwps muV ipAw qy swrw idn
cldw irhw [ jdoN dUjy idn clx dI iqAwrI krn l`gw qW aus jµgl iv`c rihMdy iek rwKS
ny BweI mrdwny ƒ PV ilAw qy Awpxy Gr lY quirAw qy mrdwny dw fr nwl rµg pIlw ho igAw
qy socx lgw mYN gurU dw bcn nh» mMØinAw qW hI ibpqw iv`c PisAw hW [ BwvyN mY AprwD
hI kIqw hY pr gurU bKiSMd hY qy Srx pey dI zrUr lwj rKygw [ jYsw ik :
jwnÎo-jIvn Ab nihˆ myro [ bcn n mwnÎo min guru kyro ]46]
X`dÎip kIno hY AprwDw ] AhY jQwrQ mo ko bwDw ]
qdip i¸pwl ibrd iqn kyrw ] BY kwtihˆgy SRI pRBu myrw ]47]
As ivcwrON kir Dir aur DÎwnw ] ies rw^S qy krhu mucwnw ]
bhuq n horON bcn qumwrw ] dIn bµDu pRØBu ABY dqwrw ]48]
‰sRI gur nwnk pRkwS pUrbwrD AiD: 50Œ
$ jdoN mrdwny ny ies qrHW bynqIAW kIqIAW qW siqgurU jI jo ausy QW qy bYTy sn, ijQoN $
$ $
$ mrdwnw vwps muiVAw sI [ gurU swihb iek kdm vI auQoN A`gy nh» sn qury [ ikauNik siqgurU $
$ $
$ AMqrjwmI hn [ mrdwny dIAW ieh bynqIAW sux ky gurU jI muskrwey qy kihx l`gy ik BweI $
$ bwlw ! mrdwny ƒ rwKS ny PV ilAw hY qy hux mrdwnw suqµqr hox leI bynqIAW kr irhw hY [
$
$ $
$
$ BweI bwlw kihx l`gw ik siqgurU jI ! ausny quhwfw bcn nh» mMØinAw [ myrI bynqI nh» mMnI [ $
$
$
$ ies leI jo kuJ ho irhw hY sB TIk hY [ siqgurU jI boly “nh» BweI bwlw ! mrdwnw iPr vI $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 682 \658| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ swfw hY qy swƒ Awpxy dI lwj hY, nwly hux mrdwnw mn krky swfI Srx iv`c hY [” BweI $
$ $
$ bwly ny ikhw “siqgurU jI rwKS ikqnI dUr hY” siqgurU jI kihx l`gy ieQoN igAwrW koh hY [ $
$ pr AwpW jy qur ky gey qW mrdwny dw pkOVw bxw ky rwKS Kw jwvygw [” ieqnw kih ky siqgurU
$
$ $
$
$ jI BweI bwly ƒ nwl lY A`K dy Por Bwv Jmkx iv`c rwKS dy AwSrm jw phuµcy qy mrdwny $
$
$
$ ƒ dyKky kihx l`gy “BweI mrdwnw ! hux Gr ikauN nh» jWdw [” qW mrdwnw gurU swihb ƒ $
$
$ dyKky pRsµn hoieAw qy Srm nwl isr Jukw ilAw qy inscw ho igAw, hux mYƒ rwKS Kw nh» $
skdw [ siqgurU jI mrdwny ƒ ids rhy hn pr rwKS ƒ nh» idsdy [ jdoN kOfw rwKS mrdwny
ƒ cu`k qyl dy kVwhy iv`c su`tx l`gw qW mrdwnw Pyr bynqIAW krn lgw [ siqgurU jI dI
sIql id®StI kVwhy v`l peI qW mrdwny dy srIr dw AMg qyl nwl CUhx dI dyr sI qy qpdw
kVwhw TµFw ho igAw, rwKS ieh dyK ky hYrwn hoieAw qW gurU swihb ny prq`K ho ky ausƒ drSn
id`qw qy auh crnI Fih ipAw qW gurU jI ny ikhw ik qUµ mrdwny dy crnI pY qW bKiSAw jwvyNgw
qy iPr rwKS mrdwny dy crnI ipAw qy mw&I mMgI [ ies qrHW gurU swihb ny Awpxy syvk dI
ikrpw rUpI h`Q dy ky riKAw kIqI [
pRB isau lwig rihE myrw cIqu ]
AYsy pRB=mwlk vwihgurU nwl myrw ic`q l`g irhw hY vw-myry ic`q dw pRym l`g irhw hY [
jYsw ik :
1. swic nwim myrw mnu lwgw ] logn isau myrw TwTw bwgw ] ‰Awsw mÚ 5 AMg 384Œ
2. myrw mnu lwgw hY rwm ipAwry ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 670Œ
3. swvl suµdr rwmeIAw ] myrw mnu lwgw qoih ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 335Œ

Awid AMiq pRBu sdw shweI; Dµnu hmwrw mIqu ]rhwau]


ikauNik auh pRBu=mwlk SurU qoN lY ky AKIr q`k sdw hI shweI=shwieqw krn vwlw huµdw
hY AQvw—Awid=SurU Bwv jnm vyly shwieqw krdw hY qy Awpxy ipAwirAW dI AMq vyly shwieqw
krdw hY ies leI auh swfw mIqu=im`qr vwihgurU Dµnqw dy Xog hY ]rhwau]

min iblws Bey swihb ky; Acrj dyiK bfweI ]


auh swihb=suAwmI-vwihgurU dy Acrj=hYrwn krn vwly kOqk Aqy vifAweI dyKky mn
iv`c iblws=Anµdq ho rhy hW [

$ hir ismir ismir Awnd kir nwnk; pRiB pUrn pYj rKweI ]2]15]46] $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik ijs prIpUrn pRØBU ny lok pRlok iv`c swfI pYj=ie`zq $
$
$
$ r`KI hY aus hir=vwihgurU ƒ mn bwxI duAwrw ismr ismr dy Anµd pRwpq kr rhy hW ]2]15]46] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \659| b>e 683

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 103 ‰Awid AMg 683Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 5 Gru 12 < siqgur pRswid ] bµdnw hir bµdnw gux gwvhu $
$
$
$ gopwl rwie ]rhwau] vfY Bwig Byty gurdyvw ] koit prwD imty hir syvw ]1] crn $
$
$
$ kml jw kw mnu rwpY ] sog Agin iqsu jn n ibAwpY ]2] swgru qirAw swDU sµgy ] $
$
inrBau nwmu jphu hir rµgy ]3] pr Dn doK ikCu pwp n PyVy ] jm jµdwru n AwvY
$ $

nyVy ]4] iq®snw Agin pRiB Awip buJweI ] nwnk auDry pRB srxweI ]5]1]55]

DnwsrI mhlw 5 Gru 12 < siqgur pRswid ]


ieh muKvwk DnwsrI rwgxI iv`c sRI gurU Arjn dyv jI dw rwg dy bwrvyN sur qwl iv`c
aucwrn kIqw hoieAw hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw
pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn pRswid=Anµd srUp [
ies muKvwk iv`c is`KW vloN kIqy gey pRSnW dw au~qr hY [ pihlI quk iv`c is`KW vloN kIqy
do pRSn au~qr qoN sp`St huµdy hn ik is`KW ny puiCAw ik hy siqgurU jI ! ies sµswr iv`c Awid
kwl qoN nmSkwr krn dI pRQw c`lI Aw rhI hY [ Awpo AwpxI SrDw Anuswr jYsI iksy ƒ m`q
hY aus m`q Anuswr koeI dyvI dyviqAW ƒ nmSkwrW krdw hY, koeI mVIAW mswxIAW ƒ, koeI
pKMf krn vwly dyh AiBmwnI dµBI gurUAW ƒ nmSkwrW krdw hY [ siqgurU jI ! As» Awp jI
dy is`K hW [ i¸pw krky d`Øso ik nmSkwr iksƒ kIqI sPlI hY, nmSkwr krwaux dw AiDkwrI
kOx hY [ dUsrw pRSn ies quk iv`c ieh hY ik Awpxy suAwrQ leI koeI iksy dyvqy dy gux gwauNdw
hY qy koeI iksy dy [ koeI dyh AiBmwnI pKMfIAW dy gux gwaux iv`c ligAw hY [ koeI rwjnIqk
lokW dy gux gwaux iv`c l`ØigAw hY, Awpxy suAwrQ pUry krn leI [ i¸pw krky ieh d`Øso ik
gux iks dy gwey hoey sPly hn [ ienHW donW pRSnW dy auqr dyx leI ieh quk aucwrn kIqI :—

bµdnw hir bµdnw; gux gwvhu gopwl rwie ]rhwau]


jy bµdnw=nmSkwr krnI hY qW hir=vwihgurU ƒ bµdnw=nmSkwr krnI cwhIdI hY, ikauNik
iek vwihgurU hI nmSkwr krn Xog hY [ vw-jy hir bµdnw=vwihgurU ƒ nmSkwr krWgy qW iPr
(bµd+nw) bµd=bµDn nh» pYxgy [ vw-jy qUµ hrI ƒ nmSkwr kryNgw qW hir=hryk qYƒ nmSkwr
krygw [ vw-jy qUµ hryk qoN nmSkwr krwauxI hY qW hrI ƒ nmSkwr kr [ vw- *vIpsw Alµkwr
duAwrw, hy BweI ! hrI ƒ nmSkwr kr [ vw-bµdnw=h`Q joVky hrI ƒ nmSkwr kro [ dUsry pRSn
dw au~qr-gux ie`k KUbI dw nwm hY [ sµswr dy mnu`KW iv`c koeI iek gux dw, koeI 10, 20 guxW
$ dw mwlk hY; pr pRmySr Anµq guxW dw mwlk hY [ A`j q`k iksy ny vI aus dy guxW dw AMq
$
$ $
$
$ nh» pwieAw [ gwvhu=aucwrn kro gopwl=DrqI dI pwlxw vwlw Bwv DrqI dI pwlxw krn $
$
$
$ vwlw rwjw vwihgurU jo rwijAW dw vI rwjw hY, aus dy guxW ƒ aucwrn kro [ is`K dy donW pRSnW $
$
$ $
$ * vIpsw Alµkwr=iek Sbdlµkwr iesdw l`Cx hY ik ¸oD, Sok Anµq Awid dy Asr nwl vwk rcnw iv`c $
$ $
$ iek pd ƒ Anykvwr ausy ArQ dI puStI leI vrqxw [ ieh Alµkwr punrukiq doS qoN rihq hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 683 \660| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dw ie`k pMgqI iv`c au~qr dy ky siqgurU jI ny sp`St kIqw hY ik nmSkwr krwaux Xog qy
$
$ $
$
$ Awpxy gux gvwaux Xog kyvl iek pRmySr hI hY [ bwkI jo ivAkqIgq gux gwey jWdy hn $
$
$
$ jW ivAkqIgq pUjw kIqI jWdI hY [ jdoN aus ivAkqI dw koeI AOgux nµgw ho jwvy qW nmSkwrW $
$
$
$ dI QW D`ky qy gux gwaux dI QW ausƒ lokI gwlW k`Fdy vyKy gey hn, ikauNik sµswr dy hr $
$
$
$ ivAkqI iv`c gux Aqy Aaugx hn [ koeI Aijhw ivAkqI nh» ijs iv`c kyvl gux jW kyvl $
$
$ AOgx hI hox [ BYVy qoN BYVy ivAkqI iv`c vI koeI nw koeI gux huµdw hY qy cµgy qoN cMgy purS $
iv`c vI koeI nw koeI AOgux huµdw hY [ ijs qrHW kml KuSbUdwr qy koml huµdw pr kµfy vI nwl
hI hn [ jYsw ik :
hY gux AOgux sB ivKy ien ibn jµqu n koie ]
imRØdu sugµD suµdr kml pr kµtk BI hoie ]25] ‰swrkuqwvlI AiDAwie 11Œ
pr kyvl iek pRmySr vwihgurU AYsw hY ijs ivc AOgux koeI BI nh» qy gux Anµq hn [
ies leI pUry ƒ nmSkwr krn nwl pUrw Pl imldw hY, ADUry ƒ nmSkwr krn nwl Pl BI
ADUrw hI imldw hY [ ADUry dy gux gwaux nwl ADUrw lwhw qy pUry dy gux gwaux nwl pUrw
lwhw pRwpq huµdw hY [ ies leI siqgurU jI ny Awpxy guris`KW ƒ pUry pRmySr ƒ nmSkwr krn
qy pUry vwihgurU dy gux gwaux dw aupdyS id`qw hY [ jYsw ik :
1. sloku ] pUrw pRØBu AwrwiDAw pUrw jw kw nwau ]
nwnk pUrw pwieAw pUry ky gun gwau ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 295Œ
2. ausqiq krhu sdw pRB Apny ijin pUrI kl rwKI ] ‰soriT mÚ 5, AMg 622Œ
3. krau bµdnw Aink vwr srin prau hir rwie ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 296Œ
4. fµfauiq bµdn Aink bwr srb klw smrQ ]
‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 256Œ
is`KW dy ieh pRSn krn qoN ik pUrn gurU iksƒ pRwpq huµdw hY qW siqgurU jI ny Purmwn kIqw [

vfY Bwig; Byty gurdyvw ]


gurdyvw=pUrn gurU aunHW ƒ pRwpq huµdy hn ijnHW dy vfY=au~cy Bwg hox [ vw-is`KW ny puiCAw
ik hµkwr iks qrHW nws huµdw hY ? iesy quk duAwrw kQn krdy hn ik ijsƒ pUrn gurdyv imly
hn, aunHW dw v`fwpx Bwv hµkwr Bwig=B`j igAw Bwv dOV igAw-nws ho igAw hY, ieh pUrn
gurU dI pRwpqI dw Pl hY [ jYsw ik :
$ 1. vfBwgI siqguru pwieAw ] ijin jm kw pMQu imtwieAw ] $
$ $
$ ‰soriT mÚ 5, AMg 623Œ $
$ $
$ 2. vfY Bwig siqguru imlY pweIAY pdu inrbwxI ] ‰Awsw mÚ 1, AMg 421Œ $
$ $
$ $
$ 3. vfBwgI siqguru pwieAw bUiJAw bRhmu ibcwru ] ‰slok mÚ 3, AMg 1416Œ $
$ $
$ pRSn : hy siqgurU jI ! jIv dy AnykW jnmW iv`c kIqy ¸oVW AprwD ikvyN imt skdy hn ? $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \661| b>e 683

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ gur au~qr :
$
$ $
$ $
$
$ koit prwD; imty hir syvw ]1] $
$
$ $
$
$ koit=¸oVW prwD=pwp-gunwh hir=vwihgurU pRmySr dI nwm jpx rUp vw: pRq`K Dµny vWg $
$
$ syvw krn nwl imt jWdy hn [ AQvw ¸oVW jnmW dy kIqy hoey pwp hrI rUp siqgurU jI dI syvw $
$ $
$ krn nwl imt jWdy hn ]1] jYsw ik : $
1. koit prwD imty qyrI syvw drsin dUKu auqwirE ] ‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 529Œ
2. koit prwD imtih jn syvw hir kIrqnu ris gweIAY ]
‰soriT mÚ 5, AMg 610Œ
pRSn : sog dI AgnI jo hryk pRwxI ƒ swV rhI hY ies AgnI qoN kOx bcdw hY ?
gur au~qr :

crn kml; jw kw mnu rwpY ]


sog Agin; iqsu jn n ibAwpY ]2]
pRmySr vwihgurU dy kmlW dIAW pMKVIAW nwloN suµdr crnW dy pRym iv`c ijs dw mn
rwpY=rµigAw igAw hY aus jn=gurmuK ƒ sog dI AgnI nh» ibAwpdI ]2] jYsw ik :
1. gur ky crx kml mn iDAwie ] dUKu drdu iesu qn qy jwie ]
‰sUhI mÚ 5, AMg 741Œ
2. crx kml sµig pRIiq klml pwp try ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 459Œ
3. crn kml ihrdY vsih sµkt siB KovY ] ‰vwr gauVI mÚ 5, AMg 322Œ
pRSn : duK rUp sµswr smuMdr ikvyN qirAw jwvy ?
gur au~qr :

swgru qirAw; swDU sµgy ] inrBau nwmu; jphu hir rµgy ]3]
ijsny swDU sµgy=gurmuKW dI sµgq krky inrBau=BY qoN rihq hir=vwihgurU dw nwm rµgy=pRym
nwl jipAw hY auh ies sµswr smuMdr qoN qirAw hY ]3]
pRSn : hy siqgurU jI jmW dI mwr qoN bcx dw kI aupwA hY ?
gur au~qr :
$
$ pr Dn doK ikCu; pwp n PyVy ] jm jµdwru; n AwvY nyVy ]4] $
$
$ $
$
$ ijsny prwey Dn curwaux Aqy pr iesq®I dy doS rUp koeI vI pwp PyVy=kIqw nh» hY [ ausdy $$
$ nyVy jµdwru=ijMd dw Awru=duSmx jm nh» Awvygw vw: jm jµdwru=fµfw lY ky nh» Awvygw [ $$
$
$
$ pRSn : iq®SnW rUp AgnI iks qrHW buJdI hY ? $
$
$ gur au~qr : $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 683 \662| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ iq®snw Agin; pRiB Awip buJweI ] nwnk auDry; pRB srxweI ]5]1]55]
$ $
$
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik jo pRØBU dI Srx pey hn, pRØBU ny Awpy aunHW dI iq®SnW dI $
$ $
$ A`g buJweI hY Aqy auh swry duKW qoN auDry=bc gey hn [ sµswr iv`c iq®Snw ƒ dUr krn dw iehI $
$ $
$ Fµg hY [ pRØBU, gurU dI SrxI qoN ibnW hor iksy vI qrIky nwl iq®SnW dI AgnI dUr nh» $
$ $
$ huµdI ]5]1]55] $
$ $
siqgurU mhwrwj dunIAW ƒ qwrdy rUm dyS iv`c phuµcy, ijQy iq®SnwlU bwdSwh sulqwn hmId
kwrU rwj krdw sI [ jdoN siqgurU jI ny ies dI rwjDwnI iv`c pRvyS kIqw qW pihlW bwdSwh
murSd pIr dsqgIr dy g`dI nSIn pIr jlwl dw pu`q® ‰jul jlwlŒ imilAw [ siqgurU jI dI
Anµq SkqI dyKky bynqI kIqI “kdm drvySW r`d blweI” ] ieQoN dw bwdSwh sulqwn hmId kwrU
bVw zwlm AnXweI hY [ ijs ny pwpW nwl bqwlI gµj jmW kIqy hn [ swry mulk iv`c iek ruipAw
nh» C`ØifAw [ kOfIAW qy bdwmW dw c`lx kr riKAw hY [ iek idn bhuq suµdr jvwn AwpxI
golI ƒ iesny bzwr iv`c KVI krky iek rupey dI bolI, vycx leI id`qI hor iksy nw il`qI qW
iek sOdwgr dI ivDvw dw pu`q® mW qoN rupieAw mMgx l`gw, nw imlx qy byhoS ho ky if`g ipAw,
hoS Awaux qy mW ny d`ØisAw ik qyry ipqw dy mUMh iv`c iek rupieAw pw ky ausƒ d`ØibAw sI auh
k`F lY [ ausny auh rupieAw k`F ky auh knIjk KrId leI [ aus krky bwdSwh ny sB kbrW putw
C`fIAW [ swfw aupdyS iesƒ nh» lgdw [ quhwfI klwm brkq vwlI hY, aupdyS kro [ siqgurU
jI kihx l`gy krqwr BlI krygw [ AsI BI prjw ƒ suKI krn vwsqy Awey hW [ siqgurU jI jdoN
Sbd gwaux qW mylw l`gw rhy [ aus Sihr qy dyS iv`c gurU swihb dI bhuq mihmw hoeI [ pIr jul
jlwldIn BI qwrIP kry, pIr Abdul kwdrI qy pIr bhwvl Awidk BI Sbd suxky Awnµd dy
swihq ho gey [ AMq gurU jI dI bhuqI mihmw sux ky iek idn sulqwn hmId kwrU BI siqgurU jI
dy drSn krn AwieAw qW siqgurU jI aus dy AwauNidAW ƒ roV-kµkr iek`Ty krn l`g pey qW
kwrU dyK ky h`ØisAw qy slwm krky puiCAw, ieh kµkrIAW kwhdy vwsqy iek`TIAW kr rhy ho qW
gurU jI kihx l`gy swƒ roVW dy ibsqry qy sOx dw suBwA hY [ ieh roV pRlok ƒ ByjWgy [ kwrU kihx
l`gw Byjogy iks qrHW auQy qW koeI vsqU nh» jWdI qW gurU jI kihx l`gy ijQy qyrI dOlq dy hzwrW
g`fy aUT l`dy jwxgy pRlok ƒ auQy swfy QoVHy ijhy roV vI c`ly jwxgy keI QW iliKAw hY ik siqgurU
jI ny sUeI Amwnq id`qI ik pRlok iv`c lvWgy [ kwrU ƒ smJ nw AweI qy gurU swihb dy crnW
qy if`g ipAw Aqy kihx l`gw siqgurU jI quhwfI g`l qW TIk hY pr iq®SnW dUr nh» huµdI, mn
ƒ sbr nh» AwauNdw qW gurU swihb ny nsIhq nwmw aucwirAw ijsƒ suxky bwdSwh dI iq®SnW
imt geI qy gurU swihb dy kihx qoN swrw Dn ijs prjw qoN KoihAw sI aus iv`c hI vµf id`qw [
mn iv`c ieqnw vYrwg AwieAw ik rwj vI Awpxy pu`qr ƒ dy id`qw qy Awp pRØBU dI bµdgI iv`c
$ juV igAw [ ies qrHW pUrn siqgurU pRØBU dy rUp gurU nwnk qoN ibnW hor iksy pIr PkIr qoN bwdSwh $
$ dy mn iv`ØcoN iq®SnW dI A`g nh» buJI qy AMq jdoN gurU nwnk jI dw imlwp hoieAw qW swrI iq®SnW $
$ $
$ dI AgnI buJ geI qy mn sbr sµqoK nwl Br igAw [ qW hI siqgurU jI ny kQn kIqw hY ik $
$ $
$ jo pRØBU Srn iv`c Awey hn aunHw dI iq®SnW rUp AgnI buJ geI hY [ $
$ $
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \663| b>e 685

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 104 ‰Awid AMg 685Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 1 Gru 2 AstpdIAw < siqgur pRswid ] guru swgru $
$
$
$ rqnI BrpUry ] AMØimRqu sµq cugih nhI dUry ] hir rsu cog cugih pRB BwvY ] $
$
$
$ srvr mih hµsu pRwnpiq pwvY ]1] ikAw bgu bpuVw CpVI nwie ] kIciV fUbY mYlu $
$
$ n jwie ]1]rhwau] riK riK crn Dry vIcwrI ] duibDw Coif Bey inrµkwrI ] mukiq $
pdwrQu hir rs cwKy ] Awvx jwx rhy guir rwKy ]2] srvr hµsw Coif n jwie ]
pRym Bgiq kir shij smwie ] srvr mih hµsu hµs mih swgru ] AkQ kQw gur
bcnI Awdru ]3] suµn mMfl ieku jogI bYsy ] nwir n purKu khhu koaU kYsy ] iq®Bvx
joiq rhy ilv lweI ] suir nr nwQ scy srxweI ]4] Awnµd mUlu AnwQ ADwrI ]
gurmuiK Bgiq shij bIcwrI ] Bgiq vCl BY kwtxhwry ] haumY mwir imly pgu
Dwry ]5] Aink jqn kir kwlu sµqwey ] mrxu ilKwie mMfl mih Awey ] jnmu pdwrQu
duibDw KovY ] Awpu n cInis B®im B®im rovY ]6] khqau pVqau suxqau eyk ] DIrj
Drmu DrxIDr tyk ] jqu squ sµjmu irdY smwey ] cauQy pd kau jy mnu pqIAwey ]7]
swcy inrml mYlu n lwgY ] gur kY sbid Brm Bau BwgY ] sUriq mUriq Awid AnUpu ]
nwnku jwcY swcu srUpu ]8]1]

DnwsrI mhlw 1 Gru 2 AstpdIAw < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU nwnk dyv jI dw rwg dy dUsry sur qwl iv`c DnwsrI rwgxI
iv`c AMØikq hY [ A`T pdW vwly Sbd hox krky AstpdIAW nwm hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl
krdy hn :—1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd
srUp [ ies mMgl qoN auprµq siqgurU jI ny jo AMØimRq meI bwxI AwpxI rsnW qoN aucwrn kIqI
hY [ ies dI auQwnkw sµpRdweI igAwnIAW iv`c BwvyN iek dUjy nwl myl nh» KWdI [ BweI mnI isMG
dI sµpRdw igAwnI mhWpurKW ny is`KW vloN kIqI bynqI ik gurU kYsw hY dy au~qr iv`c ieh Sbd
aucwrn kIqw, pr ividAw mwrqµf sµq igAwnI gurbcn isMG jI ijnHW dw pMQ iv`c Awpxw iek
invyklw QW hY Aqy dmdmI tkswl dy auh bRhm igAwnI mhWpurK sn ijnHW dI kQw dw pRBwv
sµswr dy kony-kony iv`c kbUilAw igAw hY [ auhnW mhWpurSW ny ies Sbd dI auQwnkw ies pRkwr
mMnI hY :—
jdoN siqgurU jI ny krqwrpur swihb invws r`ØiKAw qW cwry idSw qoN sµgqW AwauNdIAW
$ qy drSn krky i¸qwrQ huµdIAW [ iek idn is`DW dI jmwq AweI qy siqgurU jI nwl kuJ pRmwrQ $
$
$ ivcwrW hoeIAW aunHW bcnW qoN pRBwvq ho ky is`DW ny ie`Cw zwhr kIqI ik AwE Awp jI ƒ $
$
$
$ mwn srovr qy lY clIey, swƒ qW Awp jI dy sµg rihx krky pRmwrQI bcnW dw lwhw pRwpq $
$
$
$ hovygw qy Awp jI ƒ mwn srovr dy drSnW qy ieSnwn dw lwhw pRwpq hovygw [ AwpW donW iDrW $
$
$
$ ƒ hI lwB imlygw [ ikauNik auh jgHW bhuq hI suµdr, rmxIk qy drSn krn Xog hY [ ieh sux $
$
$ ky siqgurU jI ny au~qr id`qw ik auQy qW jweIey jy mwn srovr ieQy nW hovy [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 685 \664| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ aUhW qau jweIAY jau eIhW n hoie ] ‰bsµqu rwmwnµd jI, AMg 1195Œ
$
$ $
$ $
$ isDW ny siqgurU jI qoN ieh bcn sux ky bVy Ascrj ho ky pRSn kIqw ik qpw jI ! qus» $
$ $
$ kYsI AxhoxI g`l kr id`qI, mwn srovr koeI AYsI vsqU nh» jo DrqI qy QW-QW hovy auh qW $
$ $
$ kyvl ie`k hI hY Aqy phwVW iv`c bVy au~cy QW ijQy hr koeI nh» jw skdw [ qus» ikhVy mwn $
$ $
$ srovr dI g`l krdy ho jo ies mYdwnI ielwky iv`c vI ho skdw hY [ $
$ $
not :—ijhVy mwn srovr dI g`l isDW ny kIqI hY auh ihmwilAw prbq dI pRis`D JIl
iq`bq iv`c siQq hY [ kYlwS dy d`Kx v`l 15300 Pu`t dI bulµdI qy hY, 50-60 mIl ivsQwr
hY [ swfy dyS dy kvIAW, AvqwrW, irSIAW, munIAW ny ies mwn srovr dw izkr vwr-vwr kIqw
hY qy gurbwxI iv`c pRmwx id`qy hn purwxk ivcwrDwrw Anuswr ies dw inrmwx bRhmw jI ny
kIqw qy vwXU purwx dy kQn Anuswr ies pRkwr hY ik jdoN smuMdr ƒ surg qoN Q`ly is`ØitAw igAw
qW auh sumyr prbq qy if`g ky cwr JIlW iv`c vµifAW igAw [ ieh cwr JIlW cwr idSwvW
iv`c hn pUrb iv`c Arxod, p`Cm iv`c iSqod, au~qr iv`c mhWBwrq qy d`Kx iv`c mwn srovr [
mwn srovr bwry ieh vI vIcwr clI Aw rhI hY ik aus dy iknwry hµs rihMdy hn jo ik aus
ivcoN moqI KWdy hn [ BwvyN A`j dI ivcwrDwrw nwl ieh ivcwr myl Kwvy jW nw pr purwqn
ivcwrDwrw ƒ JuTlwieAw nh» jw skdw [ siqgurU jI ny isDW dw pRSn sux ky au~qr iv`c ieh
Sbd aucwrn kIqw [

guru swgru; rqnI BrpUry ]


gurU sihb hI swgru=mwn srovr dI inAweIN hn [ vw: gurU dI sµgiq mwn srovr hY [ isDW
ny pRSn kIqw ik mwn srovr iv`c moqI hIry rqn Awid huµdy hn iPr gurU jW sµgq iv`c hIry
moqI rqn ikhVy hn ? qW gurU jI ny au~qr id`qw ik SuB guxW vw-su`Dqw rUpI moqI, nwm rUpI
hIry vYrwg rUpI rqn, igAwn rUpI jvwhr, BgqI rUpI mxIAW Awid krky gurU swihb vw-
sµgq rUp mwn srovr BrpUry=prIpUrn hn [
Pyr is`DW ny pRSn kIqw ik pRq`K mwn srovr iv`c hµs moqI KWdy qy du`D pINdy hn [ quhwfy
mwn srovr qy ikhVy hµs qy ikhVw cogw cugdy hn ?
gur au~qr :—

AMØimRqu sµq cugih; nhI dUry ]


sµqW rUp hµs nwm AMØimRq rUp du`D ƒ pINdy hn qy SuB guxW rUp moqIAW dy cogy ƒ cugdy
hn [ gurU sihb vw: sµgq rUp mwn srovr qoN sµq rUp hµs dUr nh» rihMdy [ sgoN hr smyN kol
$ hI rihMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ srvr hµs Dury hI mylw KsmY eyvY Bwxw ] $
$ $
$ srvr AMdir hIrw moqI so hµsw kw Kwxw ] ‰vwr rwmklI mÚ 1, AMg 956Œ $
$ $
$ ienHW pRmwxW qoN AMqrIv mwn srovr qy srovr qy hµsW rUp guris`KW dI vwrqw pRq`K hY [ $
$ $
$ Aqy hor byAMq QwvW qy siqgurU jI Purmwn krdy hn jYsw ik qIsry pwqSwh gurU Amrdws jI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \665| b>e 685

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dw kQn hY ik gurU mwn srovr dI inAweI vfy BwgW vwly guris`KW rUp hµs AYsy mwn srovr $
$ $
$ ƒ pRwpq krky nwm rUpI moqI pRwpq krdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ guru srvru mwn srovru hY vfBwgI purK lhµin@ ] $
$ $
$ syvk gurmuiK KoijAw sy hµsuly nwmu lhµin ] ‰sUhI mÚ 3, AMg 757Œ $
$ $
$ $
$ BweI gurdws jI vI sµgq rUp mwn srovr dI g`l krdy hoey kQn krdy hn [ jYsw ik : $
mwn srovru swDsµgu mwixk moqI rqn Amolw ]
gurmuiK vµsI prm hµs sbd suriq gurmiq Afolw ]
KIrhµu nIr inkwldy gurmuiK igAwnu iDAwnu inrolw ]
gurmuiK scu slwhIAY qolu n qolnhwr Aqolw ]
mnmuK bgl smwiD hY Guit Guit jIAW Kwie Abolw ]
hoie lKwau itkwie jwih CpiV aUhu pVY muhcolw ]
scu swau kUVu gihlw golw ]4] ‰BweI gurdws jI, vwr 30 pauVI 4Œ

hir rsu cugih; pRB BwvY ]


jo guris`KW rUpI hµs nwm rUp du`D ƒ pINdy hn qy SuB guxW rUpI moqIAW dw cogw cugdy
hn auh pRØBU ƒ BwvY=BwauNdy hn [

srvr mih hµsu; pRwnpiq pwvY ]1]


ies qrHW sµq rUp hµs gurU rUp mwn srovr ivcoN pRwnW dy pqI vwihgurU ƒ pw lYNdy hn Bwv
pRwpq kr lYNdy hn ]1]

ikAw bgu bpuVw; CpVI nwie ]


kIciV fUbY; mYlu n jwie ]1]rhwau]
bwgu=bgulw bpuVw=ivcwrw CpVI iv`c nhw ky kI krygw ikauNik CpVI iv`c qW ic`kV
iv`c fu`b ky ic`kV hI lgygw [ ic`kV dy kwrn mYl dUr hox dI QW hor mYl l`g jWdI hY [ iesy
qrHW pKMfI jIv rUp bpuVw=ivcwrw bglw kusµgq rUp C`pVI iv`c ieSnwn krky kI krygw ijQy
moh dw ic`kV iviSAW dw pwxI hY [ AYsy ic`kV iv`c fu`b ky AividAw dI mYl dUr nh» huµdI
blik hor l`g jWdI hY qy prweI iesqrI rUp m`CIAW qweIN hI q`kdw rihMdw hY [ ies leI pKMfI
$ ƒ bgly dw drjw id`qw igAw hY ]1]rhwau] $
$ $
$
$ riK riK crn; Dry vIcwrI ] duibDw Coif; Bey inrµkwrI ] $
$
$ $
$
$ jo pRq`K crnW ƒ kusµgq vlo N rok-rok ivcwr-ivcwr Drdy hn [ vw-jo mn rUp pYrW ƒ riK- $
$
$ riK=rok-rok ky sµgq rUp DrqI vw-ivcwr rUp DrqI ’qy itkwauNdy hn [ auh dYÍq ƒ C`fky inrµkwr $
$ $
$ nwl AByd ho gey hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 685 \666| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mukiq pdwrQu; hir rs cwKy ] Awvx jwx; rhy guir rwKy ]2]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijnHW ny mukqI rUp pdwrQ dyx vwly hir=vwihgurU nwm rUp AMØimRq ƒ cwKY=CikAw hY aunHW $
$ $
$ ƒ gurU ny r`K ilAw hY Aqy auh Awvx jwx=jµmx mrx qoN rih gey hn ]2] $
$ $
srvr hµsw; Coif n jwie ] pyRm Bgiq; kir shij smwie ]
$ $
$ $
$ $
jo guris`KW rUp hµs gurU rUp mwn srovr ƒ C`f ky ikqy nh» jWdy Bwv gurU qoN vymuK nh»
huµdy ? auh pyRmw-BgqI krky sihj smwie=SWqI pd iv`c smw gey hn [

srvr mih hµsu; hµs mih swgru ] AkQ kQw; gur bcnI Awdru ]3]
siqgurW rUp srovr iv`c hµsu=sµq jn rihMdy hn qy hµs=sµq jnW dy ihridAW iv`c swgr
rUp gurU jI ibAwpk hn [ vw:—bRhm rUp srovr iv`c q`q byqy hn qy q`q byiqAW iv`c swgr
rUp bRhm ibAwpk hY [
AYsy guris`K siqgurW dw Awdru=siqkwr krky auhnW dy bcnW duAwrw Ak`Q pRØBU dI kQw
gRihx krdy hn vw: hµs Bwv sµq jn siqsµgq iv`c gurW dy bcnW dw siqkwr krdw hY, aus
dI kQw Ak`Q hY ikauNik aus sµq iv`c swgru=swgr rUp siqgurU Awp vsdw hY ]3]

suµn mMfl; ieku jogI bYsy ] nwir n purKu; khhu koaU kYsy ]
dsm duAwr iv`c koeI iek ivrlw hI jogI iesiQq huµdw hY [ vw : jo suµn=APur AvsQw
iv`c ij`ØQy mwieAw dy PurinAW v`loN suµ\ hY [ auh pRØBU crnW nwl jogI=juiVAw hoieAw iesQq
hY [ aus srUp dI hwlq dsdy hn [ (nwir n purKu) nwir=mwieAw purKu=eISvr; vw nwir=AividAw
qy jIv puxw auQy nh» hY [ (khhu koaU kYsy) qW koeI kI khy ik auh kYsw hY Bwv koeI SkqI ivrqI
duAwrw kih nh» skdw ik kYsw hY [

iq®Bvx joiq; rhy ilv lweI ] suir nr nwQ; scy srxweI ]4]
iqMnW BvxW=lokW iv`c joq ivAwpk hY suir=dyvqy, nr=mnu`K, nwQ=jogI, Awid swry sdw
hI ijs s`cy dI srxweI=srix iv`c rhy ilv lweI=ilv lweI rKdy hn ]4]

Awnµd mUlu; AnwQ ADwrI ] gurmuiK Bgiq; shij bIcwrI ]


$ jo Awqmk Anµd dw mUlu=somw hY AnwQ ADwrI=inAwsirAW dw ADwrI=Awsrw hY [ gurmuK $
$ jn aus dI BgqI duAwrw SuB guxW dI ivcwr krky Afol Awqmk AvsQw iv`c itky rihMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ Bgiq vCl; BY kwtxhwry ] haumY mwir; imly pgu Dwry ] $
$
$ $
$ gurmuK haumY ƒ mwr ky qy pgu Dwry=sqsµgq iv`c itk ky BgqW dy vCl=ipAwry BY=fr $
$
$
$ ƒ k`tx vwly ƒ imly hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \667| b>e 685

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Aink jqn kir; kwlu sµqwey ] mrxu ilKwie; mMfl mih Awey ]
$ $
$
$ $
$ nwm qoN ibnW Aink jqn=hor AnykW jqn krky kwlu sµqwey=mOq sqwauNdI Bwv duKI
$
$ $
$ krdI hY [ ipCly kIqy krmW Anuswr DuroN hI mrxu ilKwie=mOq dw lyK Awpxy m`ØQy au~qy lKw $
$ $
$ ky ies mMfl=jgq iv`c jIv Awey=AwieAw hY [ $
$ $
$ $
$ jnmu pdwrQu; duibDw KovY ] Awpu n cInis; B®im B®im rovY ]6] $

mnmuK pRwxI duibDw=dvYq iv`c lg ky jnmu pdwrQ ƒ ivAwrQ guAw lYNdw hY [ Awpu=Awpxy
suD srUp ƒ jwxdw nh» mwieAw iv`c vw jµmx mrx dy c`kr ivc Brm kwrn B®im=BwauNdw
hoieAw roNdw hY ]6]

khqau pVqau; suxqau eyk ] DIrj Drmu; DrxIDr tyk ]


gurmuK jn ies qrHW inscy krdy hn ik srb rUp hox krky ik khqau=kihx vwlw
pVqau=pVHx vwlw qy suxn vwlw iek DrxIDr=pRØBU Awp hI hY [ vw: gurmuK iek dw js kihMdy
hn qy iek pRØBU dw pVHn suxn rUp js krdy hn qy DrxIDr=pRBU dI tyk=Et lY ky DIrj qy
Drm iv`c rihxw krdy hn [

jqu squ sµjmu; irdY smwey ]


cauQy pd kau; jy mnu pqIAwey ]7]
jqu squ sµjmu=ieMdirAW dw dmn krnw vw: Kwx pIx dw sµjm r`Kxw, ieh swry SuB gux
gurmuKW dy irdY smwey=ihrdy iv`c smwauNdy hn [ auhnW ny Awpxy mn ƒ Awqmk AvsQw iv`c
pqIAwey=Brosw krky cauQy pd=qurIAw pd ƒ pRwpq kIqw hY ]7]

swcy inrml; mYlu n lwgY ] gur kY sbid; Brm Bau BwgY ]


jo mnu`K s`cy nwm ƒ jp ky inrml=mYl qoN rihq hoey hn auhnW ƒ pwpW vw: ivkwrW dI
mYl nh» l`gdI [ gurU dy Sbd duAwrw auhnW dI Brm=Btkxw qy Bau=fr sihm BwgY=dUr ho
jWdw hY [

sUriq mUriq; Awid AnUpu ] nwnku jwcY; swcu srUpu ]8]1]


gurU jI kih rhy hn ik jo suriq=suµdr srUp vwlw hY jo swirAW dw Awid=muF rUp
AnUp=aupmw qoN rihq hY [ AYsy s`q ic`q Anµd srUp pRØBU pwsoN mYN s`c ƒ jwcY=mMgdw hW ]8]1] $
$
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 687 \668| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 105 ‰Awid AMg 687Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 1 Cµq < siqgur pRswid ] qIriQ nwvx jwau qIrQu nwmu $
$
$
$ hY ] qIrQu sbd bIcwru AMqir igAwnu hY ] gur igAwnu swcw Qwnu qIrQu ds purb $
$
$
$ sdw dswhrw ] hau nwmu hir kw sdw jwcau dyhu pRB DrxIDrw ] sµswru rogI nwmu dwrU $
$
$ mYlu lwgY sc ibnw ] gur vwku inrmlu sdw cwnxu inq swcu qIrQu mjnw ]1] swic $
n lwgY mYlu ikAw mlu DoeIAY ] guxih hwru proie iks kau roeIAY ] vIcwir mwrY qrY
qwrY aulit join n Awvey ] Awip pwrsu prm iDAwnI swcu swcy Bwvey ] Awnµdu Anidnu
hrKu swcw dUK iklivK prhry ] scu nwmu pwieAw guir idKwieAw mYlu nwhI sc
mny ]2] sµgiq mIq imlwpu pUrw nwvxo ] gwvY gwvxhwru sbid suhwvxo ] swlwih
swcy mMØin siqguru puMn dwn dieAw mqy ] ipr sµig BwvY shij nwvY byxI q sµgmu
sq sqy ] AwrwiD eykµkwru swcw inq dyie cVY svwieAw ] giq sµig mIqw sµqsµgiq
kir ndir myil imlwieAw ]3] khxu khY sBu koie kyvfu AwKIAY ] hau mUrKu nIcu
Ajwxu smJw swKIAY ] scu gur kI swKI AMØimRq BwKI iqqu mnu mwinAw myrw ] kUcu
krih Awvih ibKu lwdy sbid scY guru myrw ] AwKix qoit n Bgiq BµfwrI Birpuir
rihAw soeI ] nwnk swcu khY bynµqI mnu mWjY scu soeI ]4]1]

DnwsrI mhlw 1 Cµq


ieh gurUvwk pihly pwqSwh sRI gurU nwnk dyv jI dw DnwsrI rwgxI iv`c AMØikq hY [
ies Sbd dy SurU iv`c Cµq iliKAw hY [ CµdW dy Anyk Byd hoieAw krdy hn [ ies dw ArQ hY
Aibqw kwv dI koeI rcnw [ hrI dy js dy gIq bwxI iv`c iek pRkwr dy Sbd jo cwr quky
vI hn [ jYsw ik :
qUµ suix hrxw kwilAw... ]
ieh Sbd jo muKvwk rUp iv`c AwieAw hY [ ieh cwr qukW vwly CµqW iv`ØcoN hY [ Cµq dw
Bwv hrI js dw gIq vw pRsµnqw, Anµddwiek vwihgurU dw js [

< siqgur pRswid ]


1=Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS rUp siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp, pRswid=Anµd srUp [
auQwnkw—swihb sRI gurU nwnk dyv jI dI kul dy kuJ lokW ny iek`Ty ho ky ikhw ik bydI kul
$ $
$ dy bzurg sUrj gRihx dy smyN QnySr qIrQ qy jWdy hn [ AwE AwpW BI Awpxy kul rIq Anuswr $
$ $
$ purb dy mOky Qnysr qIrQ qy c`lIey, (Qnysr) Qwn=AsQwn eysr=eISr, mhWdyv iSv dw AsQwn $
$ $
$ hox krky qIrQ Aqy Sihr dw nwm Qnysr ho igAw [ sUbw hirAwxw izlHw kurCyqr qy ies Sihr $
$ $
$
$ iv`c siqgurW dy ieiqhwisk s`q gurduAwry suBwiemwn hn [ keI sµprdweI igAwnI is`KW v`loN $
$
$
$ qIrQ qy jwx dI auQwnkw mMndy hn, pr ieh FukdI nh» blik isDW v`ØloN Aqy kul dy v`ØifAW $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \669| b>e 687

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ v`loN hI ieh ikhw isD hY [ ijnHW lokW iv`c qIrQ dI Bwvnw vDyry vsI hoeI sI, auhnW ƒ sc $
$ $
$ dw rwh idKwauNidAW siqgurW ny swirAW qIrQW qoN v`fw qIrQ nwm dsidAW Sbd aucwrn kIqw [ $
$ $
$ $
$
$ qIriQ nwvx jwau; qIrQu nwmu hY ] $
$
$ $
$ siqgurU jI ny ikhw mYƒ pRyrnw krn vwilE ! iks qIrQ qy nwvx jwau=nwvx jwvW ikauNik $
$ $
$ Asl qIrQ qW nwm hI hY [ qIrQ qy qW jweIey jy pihlW qIrQ qy invws nw krdy hoeIey, mYN $
qW pihlW hI qIrQ qy invws krdw hW is`DW puiCAw qus» ikhVy qIrQ qy invws krdy ho [
siqgurW au~qr iv`c ikhw qIrQu nwmu=nwm rUp qIrQ qy invws krdy hW [ dUjw iek hor BI qIrQ
hY [

qIrQu sbd bIcwru; AMqir igAwnu hY ]


gurW dy sbd qoN bRhm ivcwr krky jo AMdr igAwn pRwpq hoieAw hY ieh dUsrw qIrQ
hY [ khy hoey ƒ Pyr sp`St krdy hn [

gur igAwnu, swcw Qwnu qIrQu; ds purb sdw dswhrw ]


gurW duAwrw jo s`cy vwihgurU dw igAwn pRwpq hoieAw hY ieho hI Qwnu=Qnysr qIrQ hY [
pRq`K Qnysr qIrQ au~pr qW ds purbW dw iek`T kdy-kdy huµdw hY [ swfy ies nwm igAwn rUpI
Qwnysr qIrQ aupr ds purbW dw sdw hI dswhrw=iek`T ho irhw hY [
purwxk mq Anuswr jdoN ds purbW dw dswhrw=iek`qr hoxw hµudw hY [ aus vkq ieSnwn
dw ivSyS Pl d`ØisAw hY [ pr AMqrIv iv`c nwm igAwn pRwpq hoey qoN ds purbW dw sdw hI
dswhrw=Anµd ho irhw hY [ AQvw dswhrw=ds ieMd®IAW dw hrn Bwv dmn krn rUp ds purb
sdw hI lg rhy hn [ ijvyN pRq`K Qnysr qIrQ au~pr jdoN ds purb lgdy hn [ aus mOky jo purS
ieSnwn krdy hn [ auhnW dy ds pwp nws ho jWdy hn [ iesy qrHW AMq®Iv igAwn rUp Qnysr
qIrQ au~pr jo ieMdirAW dy dmn krny rUp ds purb ivKy jo ieSnwn krdy hn, aus dy sdw
hI ds pwp hry jWdy hn [ ies leI pRq`K qIrQ nwloN ies dI ivSySqw hY [ qIrQ dw ArQ piv`q®qw
hY [ so piv`qrqw nwm AOr igAwn qoN v`D iksy vI QW qy nh» ho skdI [ pwp nwSk jgHw ƒ
qIrQ ikhw hY, AOr nwm igAwn sB qoN v`D pwp nwsk hn [
ds purb=ihMdU m`q iv`c klpy gey ds purb ‰1Œ jyT dw mhInw ‰2Œ Suklw pK ‰3Œ dsmI
iQq ‰4Œ hsq inC`q® ‰5Œ bu`Dvwr ‰6Œ gur krx ‰7Œ Anµd Xog ‰8Œ ivqI pwq ‰9Œ puMnXw
dw cµd®mw ‰10Œ ibRK dw sUrj, ieh ds purb khy jWdy hn [
$ $
$ ds iksm dy pwp lwhux vwsqy ds purbW dI vIcwr purwxW iv`c AweI hY [ mn, bwxI $
$
$
$
$ srIr ƒ l`gx vwly ds pwp mMny hn [ ijnHW ivcoN iqMn pwp srIr dy hn ‰1Œ jIv ihMsw ‰2Œ $
$
$
$ ibnw id`qI vsqU gRihx krnI Bwv corI krnI, ‰3Œ pr iesqrI gmn krnw [ cwr pwp bwxI $
$
$
$ Bwv jo bolx krky lgdy hn :—‰4Œ ruKw bolxw, ‰5Œ JUT bolxw, ‰6Œ cuglI krnI, ‰7Œ $
$
$
$ AnrQ Bwv ivAwrQ bolxw, ijs dw koeI ArQ nw bxdw hovy [ mn duAwrw l`gx vwly iqMn $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 687 \670| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pwp ‰8Œ prwieAw Dn gRihx krn dI ie`Cw ‰9Œ burw icqvnw ‰10Œ dUjy dI ibBUqI dyK ky $
$ sVnw [ ieh ds purbW qy ds pwp bRhmWf pRwx iv`c ilKy hoey hn gurmiq inrxy swgr dy 490
$
$ $
$ sPy qy pMØifq qwrw isMG inroqm jI dy ilKy hoey hn [ $
$ $
$
$ ‰2Œ jyT Suklw dsmI ijs idn gµgw dw jnm hoieAw ausƒ gµgw dswhrw kihMdy hn [ $
$
$
$ lokI mMndy hn, jy ies idn gµgw ieSnwn kIqw jwey qW ds qrHW dy pwp nws ho jWdy hn [ $
$
$ jy ies idn ies iQq iv`c hsq nC`q® qy mMglvwr pY jwvy qW hor BI iBAwnk mMndy hn [ $
ies idn lokI gµgw dw pUjn BI krdy hn [ mhwn koS dy inrny Anuswr ‰1Œ AstmI ‰2Œ cqurdsI
‰cONdyŒ ‰3Œ Amwvs ‰m`ØisAwŒ ‰4Œ pUrnmwSI ‰5Œ sµ¸wiq ‰sµgrwdŒ ‰6Œ auqrwXn ‰7Œ
‰dikxwXnŒ ‰8Œ vÎiqpwq ‰9Œ cµd® gRihx ‰10Œ sUrX gRihx [

hau nwmu hir kw sdw jwcau; dyhu pRB DrxIDrw ]


hy DrqI dy Drw=Awsrw rUp pRØBU mYN sdw hI hrI dw nwm mMgdw hW i¸pw krky dyhu=dyxw kro [
jYsw ik :
jwck jnu jwcY pRB dwnu ] kir ikrpw dyvhu hir nwmu ] ‰gauVI m: 5, AMg 289Œ

sµswru rogI nwmu dwrU; mYlu lwgY sc ibnw ]


swrw sµswr ibkwrW rUp rogW iv`c ipAw hoieAw hY [ iek pRØBU dw s`cw nwm hI dwrU=dvweI
hY [ sdw iQr rihx vwly pRØBU dy nwm qoN ibnW mn ƒ mYl lg jWdI hY [

gur vwku inrmlu sdw cwnxu; inq swcu qIrQu mjnw ]1]
gurU dw vwku=Sbd hI pRwxI ƒ inrmlu=piv`q® sdw cwnxu=sdw Awqmk cwnx idMdw hY [
ieh vwk inq=sdw kwiem rihx vwlw qIrQ hY [ ies Awqmk rUp s`cy qIrQ qy mjnw=ieSnwn
krnw hI s`cw qIrQ ieSnwn hY ]1]

swic n lwgY mYlu; ikAw mlu DoeIAY ]


pRØBU dy s`cy nwm iv`c juiVAW ƒ ivkwrW rUp mYl nh» lgdI [ ijs krky Pyr qIrQW Awid
qy jw krky ikAw=koeI, mlu=mYl, DoeIAY=Dox dI loV nh» pYNdI [

guxih hwru proie; iks kau roeIAY ]


pRmwqmw dy isPqW rUpI hwr ƒ ihrdy iv`c proie=pro krky vw SuB guxW rUpI hwr ƒ pro
$ krky iks kau roeIAY=iPr iksy dyvI dyviqAW A`gy pukwrW krx rUp rox dI loV nh» pYNdI [ $
$ $
$
$ vIcwir mwrY qrY qwrY; aulit join n Awvey ] $
$
$ $
$
$ ijhVy pRwxI gurU dy Sbd ivcwr rwh» mn ƒ ivkwrW vloN mwrY=mwr lYNdw hY [ auh sµswr $
$
$ smuMdr qoN Awp BI qrY=qrdw hY qy horW ƒ BI qwrY=qwr lYNdw hY [ aulit=muV ky jUnW dy c`kr $
$ $
$ iv`c nh» AwauNdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \671| b>e 687

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awip pwrsu prm iDAwnI; swcu swcy Bwvey ]
$ $
$ $
$ $
$ auh mnu`K Awp pwrs dw rUp bx jWdw hY [ prm iDAwnI=au~cI surq dw mwlk ho jWdw
$
$ $
$ hY [ auh Awpxy in`j srUp ƒ pw krky swcu=sdw rihx vwly s`cy pRØBU ƒ Bwvey=Bw jWdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ Awnµdu Anidnu hrKu swcw; dUK iklivK prhry ] $
$
$ $
Anµd rUp pRmySr ƒ pwaux krky Anidnu=rwq idn swcw=s`cw hrKu=Anµd pRwpq huµdw
hY [ dUK=jµmx mrx dw duK qy iklivK=inscy krky swry pwp prhry=dUr kr ley hn [

scu nwmu pwieAw guir idKwieAw; mYlu nwhI sc mny ]2]


ijs mnu`K ny scu nwmu=sdw rihx vwlw nwm gurU duAwrw pwieAw=pRwpq kr ilAw hY,
aus ƒ gurU jI ny Awpxw suD srUp ivKwauxw kIqw hY [ ies krky sc mny=scy nwm ƒ jpx
krky qy mMnx krky mYlu nwhI=kdy vI ivkwrW qy pwpW rUp mYl nh» lgdI ]2]

sµgiq mIq imlwpu; pUrw nwvxo ]


sµgiq=sqsµgq iv`c scy mIq=pRØBU dw imlwp ho jwxw [ ieho hI pUrw pUrn nwvxo=
ieSnwn hY [

gwvY gwvxhwru; sbid suhwvxo ]


ijhVw pRwxI gurU dy Sbd iv`c juV ky gwvxhwru=gwvxjog pRØBU dy guxW ƒ gwvY=gwauNdw
hY aus dw Awqmk jIvx gur Sbd duAwrw suhwvxo=soBnIk bx jWdw hY [
pRSn :—qIrQW qy jw ky sB lok puMn dwn krdy hn ies qrP puMn dwn ikhVw kry ?
gur au~qr :—

swlwih swcy mMin siqguru; puMn dwn dieAw mqy ]


dieAw mqy=siqgurW dy aupdyS ƒ mMØin=mMn krky, mqy=m`q Bwv bu`DI iv`c dieAw Dwr
ky swlwih swcy=scy dI isPq slwh krky ieho puMn dwn kro [
pRSn :—puMn qy dwn iksƒ kihMdy hn ?
au~qr :—puMn :—sµgrwd, m`ØisAw, sUrj gRihx Awid purb smyN jo pdwrQ id`qw jwvy, ausƒ
puMn AwKdy hn [ dwn=jo hmySw Bwv hr roz id`qw jwvy aus ƒ dwn AwiKAw jWdw hY [

ipr sµig BwvY, shij nwvY; byxI q sµgmu sq sqy ]


$ $
$ s`cy dI isPq slwh krn nwl ipr=pqI pRØBU dI sµig=sµgq iv`c rih krky pqI pRmySr $
$
$
$ BwvY=ipAwrw l`gx l`g jWdw hY, auh ies pRkwr AMq®Iv Awqmk nwvY=ieSnwn krdw hY [ ijs $
$ $
$ qrHW pRq`K qIrQ pr ds purb l`gx vyly ieSnwn kry qW iq®bYxI dy ieSnwn krn dw Pl pRwpq $
$ $
$ huµdw hY [ sq sqy=jo inscy krky sqsµgq iv`c scy nwm rUpI qIrQ qy ieSnwn krdw hY iqs $
$ $
$ ƒ jmnw, gµgw, srusqI vw krm, aupwsnw, igAwn rUpI iq®bYxI dw sµgmu=imlwp huµdw hY [ iehI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 687 \672| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jigAwsU vwsqy iq®bYxI dw sµgmu=sucy qoN sucw ieSnwn hY ‰2Œ pRq`K qIrQ qy purb smyN ieSnwn $
$ $
$ krn vwly ƒ s`qW smuMdrW dy ieSnwn krn dw Pl pRwpq huµdw hY [ ies qrP nwm rUp jl iv`c $
$ $
$ ieSnwn krn nwl sq=inScy krky s`q swDn :—‰1Œ vYrwg ‰2Œ ivvyk ‰3Œ Kt sµpqI ‰4Œ $
$ $
$ moK ie`Cw ‰5Œ sRvx ‰6Œ mMnx ‰7Œ iniDAwsx iehnW dI pRwpqI rUp s`qW smuMdrW dy ieSnwn $
$ $
$ dw Pl imldw hY [ $
$ $
AwrwiD eykµkwru swcw; inq dyie cVY svwieAw ]
hy BweI ! eykµkwru=iek jo EAMkwr mMgl rUp hY aus scy pRmySr ƒ AwrwiD=ismrxw kr [
ijhVw inq hI jIvW ƒ dwqW dyie=dy irhw hY, ijs ƒ nwm rUpI dwq idMdw hY aus dw js
svwieAw=AiDk qoN AiDk cVY=cVdw hY [

giq sµig mIqw sµqsµgiq;


kir ndir myil imlwieAw ]3]
s`cy siqgur mIqw=im`qr dI sqsµgq iv`c giq=pRwpq hoey qW gurU rUpI sµq dI sµgiq
iv`c Awaux krky gurU jI ny ndir=bKiSS krky pRmySr dy nwl myil imlwieAw=AByd kr
idqw ]3]

khxu khY sBu koie; kyvfu AwKIAY ]


hryk jIv khxu khY=aus dy js ƒ pRmySr dy nwl kihx vwlw ho ky khY=kihMdw hY [ pr
kyvfu=aus ƒ ik`fw ku v`fw AwKxw krIey [ vw: koeI d`s nh» skdw ik auh ik`fw v`fw hY [

hau mUrKu nIcu Ajwxu; smJw swKIAY ]


hau=mYN mUrK nIcu Ajwxu=AigAwq, AigAwnI sI, pr gurW dI swKIAY=isiKAw krky
smJw=smJxw kIqw hY [

scu gur kI swKI, AMimRq BwKI;


iqqu mnu mwinAw myrw ]
s`cy gurU dI BwKI=aucwrn kIqI hoeI AMØimRq rUp swKI=isiKAw duAwrw gur Sbd iv`c hI
myrw mn mwinAw=pqIj igAw hY [
$
$ kUcu krih Awvih ibKu lwdy; sbid scY guru myrw ] $
$
$ $
$ ijhVy jIv mwieAw dy moh rUp ibKu=zihr nwl lwdy=l`dy hoie jgq iv`c Awvih=AwauNdy $
$ $
$ hn [ gur Sbd ƒ ivswr krky sµswr iv`c ibKu=iviSAW rUp zihr ƒ l`d ky kUcu krih=cly $
$ $
$ jWdy hn [ pr ijhVy mnu`K sbid scY=s`cy Sbd duAwrw pRØBU dI isPq iv`c juVdy hn, auhnW $
$ $
$ ƒ gurU ies zihr dy Bwr qoN bcw lYNdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \673| b>e 687

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
AwKix qoit n Bgiq BµfwrI; Birpuir rihAw soeI ]
$ $
$ $
$ $
$
$ nwnk swcu khY bynµqI; mnu mWjY scu soeI ]4]1] $
$
$ $
$ pRmwqmw dI BgqI dy BµfwrI=Bµfwry Bry hoey AwKix=hox krky ausƒ kdy qoit n=Gwtw $
$ $
$ nh» huµdw [ ikauNik auh pRmySr swry Birpuir=hr QW ibAwpk hY [ $
$ $
$ gurU jI AwKdy hn jo jigAwsU aus s`cy dy dr qy bynµqI=Ardws krdw hY [ ies qrHW $
Awpxy mn ƒ mWjY=ibkwrW dI mYl qoN rihq kr lYNdw hY [ soeI=auh scu=s`cy pRmwqmw ƒ pRwpq
kr lYNdw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 689 \674| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ muKvwk nµbr 106 ‰Awid AMg 689Œ $
$
$ $
$
$
DnwsrI Cµq mhlw 1 ] ipr sµig mUTVIey Kbir n pweIAw jIau ] msqik $
$
$
$ iliKAVw lyKu purib kmwieAw jIau ] lyKu n imteI purib kmwieAw ikAw jwxw ikAw $
$
$
$ hosI ] guxI Acwir nhI rµig rwqI Avgux bih bih rosI ] Dnu jobnu Awk kI CwieAw $
$
$ ibriD Bey idn puMØinAw ] nwnk nwm ibnw dohwgix CUtI JUiT ivCuµinAw ]1] bUfI $
Gru GwilE gur kY Bwie clo ] swcw nwmu iDAwie pwvih suiK mhlo ] hir nwmu iDAwey
qw suKu pwey pyeIAVY idn cwry ] inj Gir jwie bhY scu pwey Anidnu nwil ipAwry ]
ivxu BgqI Gir vwsu n hovI suixAhu lok sbwey ] nwnk srsI qw ipru pwey rwqI
swcY nwey ]2] ipru Dn BwvY qw ipr BwvY nwrI jIau ] rµig pRIqm rwqI gur kY sbid
vIcwrI jIau ] gur sbid vIcwrI nwh ipAwrI iniv iniv Bgiq kryeI ] mwieAw mohu
jlwey pRIqmu rs mih rµgu kryeI ] pRB swcy syqI rµig rµgyqI lwl BeI mnu mwrI ]
nwnk swic vsI sohwgix ipr isau pRIiq ipAwrI ]3] ipr Gir sohY nwir jy ipr Bwvey
jIau ] JUTy vYx cvy kwim n Awvey jIau ] JUTu AlwvY kwim n AwvY nw ipru dyKY nYxI ]
AvguixAwrI kµiq ivswrI CUtI ivDx rYxI ] gur sbdu n mwnY PwhI PwQI sw Dn mhlu
n pwey ] nwnk Awpy Awpu pCwxY gurmuiK shij smwey ]4] Dn sohwgix nwir ijin
ipru jwixAw jIau ] nwm ibnw kUiVAwir kUVu kmwixAw jIau ] hir Bgiq suhwvI swcy
BwvI Bwie Bgiq pRB rwqI ] ipru rlIAwlw jobin bwlw iqsu rwvy rµig rwqI ] gur
sbid ivgwsI shu rwvwsI Plu pwieAw guxkwrI ] nwnk swcu imlY vifAweI ipr Gir
sohY nwrI ]5]3]

DnwsrI Cµq mhlw 1 ]


DnwsrI rwgxI iv`c Cµq rUp bwxI swihb sRI gurU nwnk dyv jI dI aucwrn kIqI hoeI
hY [ Cµq dI ivcwr ipCly muKvwk iv`c Aw cu`kI hY [ jigAwsU, mhwqmw dy sµbwd duAwrw pqI-
sqI dw rUpk Alµkwr vrqdy hoey kQn krdy mhwqmw kih rhy hn :—

ipr sµig mUTVIey; Kbir n pweIAw jIau ]


kwm AwidkW duAwrw mUTVIey=lu`tI hoeI jigAwsU rUp iesq®Iey ! ipr=pqI pRmwqmw qyry
sµig=nwl hY pr qUµ Ajy q`k AigAwn kwrn aus dI Kbir=igAwq, soJI nh» pweI jIau=jI [
$ $
msqik iliKAVw ly Ku; purib kmwieAw jIau ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijho ijhw krm purib=pUrbly Bwv pihly jnmW iv`c krnw kIqw hY, auho ijhw hI lyK $
$ $
$ qyry m`Qy auqy iliKAw igAw hY jIau=jI [ jYsw ik : $
$ $
$ lyK u n imteI hy sKI jo iliKAw krqwir ] ‰dKxI EAMkwr m: 1, AMg 937Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \675| b>e 689

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
lyKu n imteI, purib kmwieAw; ikAw jwxw ikAw hosI ]
$ $
$ $
$ $
$ purib=pUrbly jnm dy kmwieAw=kIqy hoey krm dw lyK jo mQy qy iliKAw igAw hY auh
$
$ $
$ Bogy ibnW imtdw nh» hY [ ikAw jwxw=kI jwxIey A`gy jw ky pRlok iv`c kI hosI=hovygw [ $
$ $
$ $
$
$ guxI Acwir nhI rµig rwqI; Avgux bih bih rosI ] $
$
$ $
gurU swihb dI pRwpqI dy vw-guxI=igAwn dI pRwpqI leI krqb nh» kIqy vw: guxI=
guxvwn ho ky qUµ rµig=pRym rUp Acwir=krqb iv`c rwqI=pRIqvwn nh» hoeI Aqy aunHW kIqy AOgxW
ƒ cyqy krky bih bih=JUr JUrky rovyNgI [

Dnu jobnu Awk kI CwieAw; ibriD Bey idn puMØinAw ]


Dnu=rupieAw pYsw, jobnu=jvwnI-bl vwlI aumr ieh sB kuJ Awk=A`k dI CwieAw=CW
vWg hn [ ijvyN A`k dI CW iksy kµm nh» AwauNdI iesy qrHW Dn juAwnI vI AMq ƒ iksy kµm
nh» AwauNdy [ ijvyN A`k dI CW QoVHy QW Aqy QoVHy smyN leI huµdI hY [ ijs koloN iksy pRwxI ƒ koeI
bhuqw suK nh» pRwpq huµdw [ iesy qrHW Dn Aqy juAwnI bhuqw smW nh» rihMdy [ jdoN ibriD Bey=bu`Fy
ho gey qW aumr dy idn puMØinAw=pUrn ho gey [ bwxI iv`c hor vI ies isDWq ƒ sp`St krdy
AnykW pRmwx hn [ jYsw ik :
Dnu jobnu Aru PulVw nwTIAVy idn cwir ]
pbix kyry pq ijau Fil Fuil juµmxhwr ]1]
rµgu mwix lY ipAwirAw jw jobnu nau hulw ]
idn QoVVy Qky BieAw purwxw colw ]1]rhwau] ‰isrIrwgu m: 1, AMg 23Œ
ieh Dn-juAwnI mwieAw rUp hY qy mwieAw Cl srUp hY [ kYsI inkµmI hY ik Gwh dI A`g,
b`dlW dI CwieAw dI qrHW nwsvwn hY [ jYsw ik :
mweI mwieAw Clu ] iq®x kI Agin myG kI CwieAw
goibd Bjn ibnu hV kw jlu ] ‰tofI m: 5, AMg 717Œ

nwnk nwm ibnw dohwgix; CUtI JUiT ivCuµinAw ]1]


siqgurU jI AwKdy hn ik jo jigAwsU rUp iesqrI vwihgurU nwm qoN ibnW=rihq ho rhI
hY Bwv ijs ny nwm ivswirAw hoieAw hY [ ausƒ JUT ny sdw hI Awpxy pqI pRmwqmw vloN
$ ivCuµinAw=ivCoV id`qw hY [ ijs leI auh CUtI=Cu`tV AOrq dI inAweIN dohwgix=Koty krmW $
$ vwlI ho rhI hY ]1] $
$ $
$ $
$
$ bUfI Gru GwilE; gur kY Bwie clo ] $
$
$ $
$ hy ivkwrW iv`c fu`bI hoeIey ! qUµ Awpxy srIr rUp Gr ƒ GwilE=qbwh kr ilAw hY vw: $$
$
$ hy pdwrQW iv`c fu`bI hoeIey ! qUµ Awpxy srUp rUp Gr ƒ GwilE=pwauxw kr [ srIr rUp Gr ƒ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 689 \676| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ivkwrW iv`c qbwh hox qoN bcwaux leI vw: Awpxy srUp ƒ pRwpq krn leI gurU dy Bwxy Anuswr $
$ $
$ Bwv gurU dI AwigAw iv`c c`lxw kr [ $
$ $
$ $
swcw nwmu iDAwie; pwvih suiK mhlo ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aus scy vwihgurU dy nwm ƒ iDAwauxw kr qW qUµ mhlo=srUp suK ƒ pw lvyNgI vw: Awpxy $
$ $
srUp ƒ pw ky suKI hovyNgI [

hir nwmu iDAwey, qw suKu pwey; pyeIAVY idn cwry ]


jy qUµ sdIvI suK qUµ pRwpq krnw cwhuµdI hY qW aus hir=vwihguru dy nwm ƒ iDAwauxw
kr [ ies sµswr rUp pyky Gr qW cwr idn hI rihxw hY [ ies leI ies sµswr dy suK vI cwr
idn Bwv QoVw smW rihx vwly hn [ sdIvI suK pRmwqmw dy nwm duAwrw bRhm iv`c AByd hox
qoN pRwpq huµdw hY [ ies leI qUµ sµswrI suKW dI Aws C`f ky nwm ƒ iDAwauxw kr [

inj Gir jwie bhY scu pwey; Anidnu nwil ipAwry ]


jdoN qUµ siqgurW pwsoN scy vwihgurU dy nwm ƒ pwey=pRwpq kr lvyNgI qW nwm duAwrw inj
Gir=Awpxy srUp rUp Gr iv`c jw bYTyNgI Aqy Anidnu=rwq idn Awpxy ipAwry pRØBU nwl Anµd
ƒ mwnxw kryNgI [

ivxu BgqI Gir vwsu n hovI; suixAhu lok sbwey ]


hy sµswr dy sbwey=swry-qmwm loko sunxw kro ik aus pRØBU dI BgqI qoN ibnW srUp rUp
Gr iv`c vwsw nh» hovygw [ srUp rUp Gr iv`c vwsw pwaux leI iek pRØBU dI BgqI hI sRySt
swDnw hY [

nwnk srsI qw ipru pwey; rwqI swcY nwey ]2]


siqguru jI Purmwn krdy hn ik jd qUµ scy pRØBU dy nwm iv`c rwqI=qdwkwr hovyNgI qW
Awpxy ipru=pqI pRmySr ƒ pwey=pRwpq krky srsI=sihq rs Bwv Anµd sihq hovyNgI ]2]

ipru Dn BwvY; qw ipr BwvY nwrI jIau ]


jdoN ipru=pqI pRmySr dw pRym jigAwsU rUp iesq®I dy mn ƒ Bw igAw audoN hI ipr=pqI
$ $
$ pRmySr ƒ jigAwsU rUp iesq®I Bw jwvygI [ $
$ $
rµig pRIqm rwqI; gur kY sbid vIcwrI jIau ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jo jigAwsU rUp iesq®I siqgurW dy sbid=aupdys ƒ ivcwrn vwlI hY, auhI pRIqm=vwihgurU $
$ $
$ dy rµig=pRym iv`c rwqI=qdwkwr hoeI hY jI [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \677| b>e 689

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
gur sbid vIcwrI nwh ipAwrI; iniv iniv Bgiq kryeI ]
$ $
$ $
$ $
$ jo siqgurW dy sbid=aupdyS ƒ vIcwrn vwlI ho ky inauN-inauN ky BgqI krdI hY vw-
$
$ $
$ qn ƒ nIvW krky qy mn ƒ nIvW krky Bwv qn mn ƒ inmrqw iv`c ilAw ky pRØBU dI BgqI $
$ $
$ krdI hY, auh jigAwsU rUp iesq®I nwh=pqI pRmySr ƒ ipAwrI hY [ $
$ $
$ $
mwieAw mohu jlwey pRIqmu; rs mih rµgu kryeI ]
$ $

auh mwieAw dy moh ƒ jlwey=swV ky pRIqmu=vwihgurU dy rs=pRym iv`c rµgu=Anµd mwxdI


hY [ ikauNik ijqnI dyr q`k mwiekI pdwrQW dw mohu=pRym ihrdy iv`c vsdw hY AQvw mwieAw
dw, sµswr dy sbµDIAW dw ihrdy iv`c pRym hY audoN q`k pRØBU dy nwm dw pRym ihrdy iv`c pYdw nh»
huµdw qy pRym qoN ibnW nwm ivcoN rs nh» AwauNdw, Aqy nw hI jipAw hoieAw nwm sPlw ho skdw
hY [ ies leI nwm dw rs pRwpq krn leI mwieAw rihq pdwrQW dy moh ƒ vIcwr AgnI duAwrw
vw gurW dy aupdyS rUp AgnI nwl swVnw pvygw, iPr swfy ihrdy iv`c pRØBU dy nwm dw pRym
pYdw hovygw pRym duAwrw jpy hoey nwm ivcoN Awqmk Anµd dI pRwpqI hovygI [ ijs Anµd ƒ pRwpq
krky sµswr dy pdwrQW dy rs dw Anµd cµgw nh» l`gygw [ jYsw ik :
ieh rs Cwfy auh rsu Awvw ] auh rsu pIAw ieh rsu nhI Bwvw ]35]
‰gauVI kbIr jI, AMg 342Œ

pRB swcy syqI rµig rµgyqI; lwl BeI mnu mwrI ]


jo jigAwsU rUp iesq®I Awpxy mn ƒ mwr ky scy pRB=mwlk dy nwm rµg nwl rµgyqI=rµgI
geI hY auh lwl=ipAwry vwihgurU dw rUp hI BeI=ho geI hY [

nwnk swic vsI sohwgix; ipr isau pRIiq ipAwrI ]3]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik auhI jigAwsU rUp iesq®I sohwgix=suhwg vwlI hY auh
pRØBU ƒ ipAwrI hY jo Awpxy ipr=pqI pRmySr isau=nwl pRIiq=pRIqI-ipAwr krdI hY [ AYsI
jigAwsU rUp iesqrI dw hI s`c srUp iv`c vwsw huµdw hY [ AQvw siqgurU jI kQn krdy hn
jo ies qrHW s`c iv`c vsI hY Aqy pqI pRmySr nwl pRIq krdI hY auh suhwgx pqI dI ipAwrI hY ]3]

ipr Gir sohY nwir; jy ipr Bwvey jIau ]


ijhVI jigAwsU rUp iesqrI ipr=pqI pRmySr ƒ BwauNdI hY, auhI ipr=pqI pRmySr dy srUp
$ rUpI Gr iv`c soBw pwauNdI hY [ $
$ $
$
$ JUTy vYx cvy; kwim n Awvey jIau ] $
$
$ $
$
$ jo pqI A`gy JUTy bcn boldI hY auh jigAwsU rUp iesq®I vwihgurU pqI dy kµm nh» AwauNdI $
$
$ vw: sµswr iv`c rihMØidAW cvy=khy hoey JUTy bcn pRlok iv`c vw: vwihgurU pqI dy imlwp krwaux $
$ $
$ iv`c kµm nh» AwauNdy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 689 \678| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
JUTu AlwvY kwim n AwvY; nw ipru dyKY nYxI ]
$ $
$ $
$ $
$ jo JUTy bcn bolx vwlI hY, auh pqI dy kµm nh» AwauNdI [ ausƒ pqI nYxI=A`KW duAwrw
$
$ $
$ vyKdw vI nh» hY [ $
$ $
$ $
$
$ AvguixAwrI kµiq ivswrI; CUtI ivDx rYxI ] $
$
$ $
ijs AOgxW vwlI ƒ kµiq=pqI ny Bulw id`qw hY aus CUtI=Cu`tV dI AvsQw rUpI rYxI=rwq
ivDx=duKW iv`c hI bqIq huµdI hY [

gur sbdu n mwnY PwhI PwQI; sw Dn mhlu n pwey ]


jo gurW dy sbd=aupdyS ƒ n mwnY=nh» mMndI Aqy moh dI PwhI ivc PwQI=PsI hoeI hY [
auh jIv rUp iesq®I Awpxy mhlu=srUp rUp Gr ƒ nh» pRwpq kr skdI [

nwnk Awpy Awpu pCwxY; gurmuiK shij smwey ]4]


siqgurU jI AwKdy hn ik gurW dy aupdyS duAwrw Awpxy srUp ƒ Awp pCwxy qW shij=SWqI
iv`c smwey=smwauNdI hY ]4]

Dn sohwgix nwir; ijin ipru jwixAw jIau ]


auh sohwgix=sohwgvµqI nwir=iesqrI Dn=Dµnqw Xog hY ijin=ijsny ipru=pqI pRmwqmw
ƒ jwx ilAw hY [

nwm ibnw kUiVAwir; kUVu kmwixAw jIau ]


jo vwihgurU dy nwm qoN ibnW kUVu=JUTy, idKwvy vwly krm kmwixAw=kmwauNdI hY auh jIv
rUp iesq®I kUiVAwir=JUTI hY [

hir Bgiq suhwvI swcy BwvI; Bwie Bgiq pRB rwqI ]


jo hir=vwihgurU dI BgqI krky suhwvI=soBnIk hoeI hY qy pRØBU dI Bwie=pRymw BgqI iv`c
rwqI=pRIqvwn hoeI rihMdI hY, auhI scy vwihgurU ƒ Bwie=BWvdI hY [

ipru rlIAwlw jobin bwlw; iqsu rwvy rµig rwqI ]


auh ipru=pqI pRmwqmw rlIAwlw=KuSIAW dyy dyx vwlw qy jobin bwlw=cVHdI jvwnI vwlw
$ hY jo ausdy rµig=pRym iv`c rwqI=iB`jI rihMdI hY ausdy rµig=Anµd ƒ BogdI hY [ $
$ $
$
$ gur sbid ivgwsI shu rwvwsI; Plu pwieAw guxkwrI ] $
$
$ $
$ jo jigAwsU rUp iesq®I gurW dy sbid=aupdyS ƒ pRwpq krky ivgwsI=pRsµn hoeI hY aus $
$ $
$ guxkwrI=guxW vwlI ny igAwn rUpI Pl ƒ pwieAw hY [ ijs ny igAwn rUpI Pl ƒ pwieAw $
$ $
$ hY auh shu=pqI pRmySr dy Anµd ƒ rwvwsI=mwxdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \679| b>e 689

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk swcu imlY vifAweI; ipr Gir sohY nwrI ]5]3]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI AwKdy hn ik ijs ƒ s`c srUp dI pRwpqI rUp vifAweI imlI hY auh iesqrI
$
$ $
$ ipr=pqI pRmySr dy Gr iv`c soBdI hY [ vw-s`c nwm krky aus ƒ auh vifAweI imldI hY ik $
$ $
$ jigAwsU rUp iesq®I pqI pRmwqmw dy srUp Gr iv`c soBw pwauNdI hY ]5]3] $
$ $
$ $
$ $
vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 691 \680| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 107 ‰Awid AMg 691Œ $
$ $
$
$ rwgu DnwsrI bwxI Bgq kbIr jI kI < siqgur pRswid ] snk snµd $
$
$
$ mhys smwnW ] syKnwig qyro mrmu n jwnW ]1] sµqsµgiq rwmu irdY bsweI ]1]rhwau] $
$
$
$ hnUmwn sir gruV smwnW ] surpiq nrpiq nhI gun jwnW ]2] cwir byd Aru isMØimRiq $
$
$
purwnW ] kmlwpiq kvlw nhI jwnW ]3] kih kbIr so BrmY nwhI ] pg lig rwm $
rhY srnWhI ]4]1]

rwgu DnwsrI bwxI Bgq kbIr jI kI; < siqgur pRswid ]


ieh Sbd DnwsrI rwgxI iv`c Bgq kbIr swihb jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY [ pihlW
vsqU inrdySk mMgl kIqw hY [ 1=AduqI bRhm, ¡=srb dw pRkwS rUp, siq=nws qoN rihq,
gur=cyqn srUp, pRswid=Anµd srUp [ kbIr swihb dI sµgq krn vwly pRymIAW ny pRSn kIqw
ik jo pRmySr guxW krky byAMq ikhw jWdw hY ausdy guxW dw AMq iksy ny pwieAw hY jW nh» ?
qW pRmwx dy ky smJwauNdy hn [

snk snµd; mhys smwnW ] syKnwig; qyro mrmu n jwnW ]1]


snk, snµdn, snwqn, snq kumwr [ ieh cwry nwm bRhmw dy pu`qrW dy hn [ pRmySr dy js
gwien krn iv`c smwnW=smwA rhy hn [ mhys=iSvjI vI gwien krn iv`c smw irhw hY [
syKnwig=SyS nwig vI guxW ƒ gwien krn iv`c smwA irhw hY [ pr ienHW swirAW iv`ØcoN
iksy ny vI qyro=qyrw mrmu=Byd nh» jwixAw [ AQvw-iehnW dy smwnW=smwn hor BI viSSt
AwidkW ny vI qyry guxW dw AMq nh» pwieAw ]1] jYsw ik :
1. bRhmwidk snkwidk snk snµdn snwqn snqkumwr iqn@ kau mhlu dulBwvau ]2]
Agm Agm AwgwiD boD kImiq prY nw pwvau ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 401Œ
2. sys nwg isr shs bnweI ] dÍY shµs rsnwh suhweI ]
rtq Ab lgy nwm Apwrw ] qumro qaU n pwvq pwrw ]6]
‰sRI dsm gRµQ bicq® nwtk, pMnw 47Œ
aus vwihgurU pRmySr dw A`j q`k koeI AMq nh» pw sikAw nw hI koeI pw skygw [ vwihgurU
dI ibAMqqw qy AnykW pRmwx hn jYsw ik :—
mihmw n jwnih byd ] bRhmy nhI jwnih Byd ]
$ $
$ Avqwr n jwnih AMqu ] prmysru pwrbRhm byAMqu ]1] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 894Œ $
$ $
$
$ so ies pRkwr sµswr dy iv`c BwvyN koeI Avqwr hY, BwvyN koeI irSI, munI, pYkµbr, bRhmw $
$
$ vI hY [ ieh sB aus pRmySr dI byAMqqw ƒ jwx nh» skdy [ $
$ $
$
$ pYkµbr muhµmd swihb jI jdoN ies mwq lok iv`c Awpxy pRivrq kIqy mq dw pRcwr kr $
$
$ rhy sn qW iek smyN auhnW ƒ ieh hµkwr hoieAw ik jW qW iek mYN hW jW 14 qbk hn hor $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \681| b>e 691

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ koeI cIz nh» hY [ ijvyN bRhmw ny vI mwx kIqw sI ik jW mYN hW jW ieh kvl hY hor koeI cIj $
$ $
$ nhI [ pr pRmySr ƒ hµkwr BwauNdw nhI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ hir jIau Ahµkwru n BwveI......... ] ‰mwrU vwr mÚ 3, AMg 1089Œ $
$ $
$ ies leI bRhmw ƒ qW 36 jug kvl dI nwlI ivc gujwrny pey qy Pyr pRmySr dI mihmw $
$
$
$ kIqI qy bwhr AwieAw [ jYsw ik : $
$ $
“nwiB kml qy bRhmw aupjy byd pVih muiK kµiT svwir ]
‰rwgu gUjrI mÚ 1, AMg 489Œ
pYgµbr swihb dw vI Ahµkwr nivrq krn leI Akwl purK ny iek mwiekI kOqk ricAw [
muhµmd swihb iek idn qury jw rhy sn [ iek rsqw pwr krn l`gy [ pRMqU aus rsqy aUTW dI
kqwr, pMgqI lµG rhI sI [ auhnW soicAw ik aUT lµG jwx qW As» rsqw pwr krWgy [ kwPI
smW KVy rhy pr aUTW dI pMgqI mu`Øky hI nw ieh vyK ky bhuq hYrwn hoey ieqny smy ƒ jbrweIl
&irSqw Aw igAw qy puiCAw muhµmd swihb ! kI gl hY qus» hYrwn hoey KVy ho [ muhµmd jI ny
ikhw mY ies sVk ƒ pwr krnw sI, pr kwPI smW hoieAw ieh aUT qury hI qury jWdy hn rsqw
vyhlw nh» huµdw [ ies leI mYN Ascrj hoieAw KVw hW [ qW jbrweIl ny ikhw jdoN qoN mYN jµimAw
hW qy hoS sµBwlI hY aus qoN pihlW qoN ieh aUT qury jw rhy hn [ iesy qrW aupr sµdUk l`dy hoey
hI jWdy hn [ sux ky muhµmd swihb jI ny puiCAw iehnW iv`c kI hY qW jbrwiel ny auqr id`qw
ik mYƒ qW pqw nh» Awp vyK lau [ qW iek aUT kqwr ivcoN pwsy ibTw ky sµdUk lwh ky jµdrw
KoilAw, ijs dI cwbI BI nwl hI sI [ kI vyiKAw ik sµdUk AMØifAW nwl BirAw hoieAw hY qy
iek AMfw jdoN BµinAw qW kI vyiKAw ik aus ivc 14 qbk hn qy iek muhµmd hY [ iek qrHW
do iqMn AMfy Bµny qW ies qrHW auhnW iv`c BI 14, 14 qbk qy iek-iek muhµmd vyiKAw qW
hYrwn ho igAw iek-iek AMfy iv`c swrI isRStI hY qy iek sµdUk iv`c ikMny hI AMfy hn [ ieauN
ieh qW byAMq hI isRStIAW qy byAMq hI myry vrgy muhµmd hn Aqy aUTW dw koeI pwrwvwr nh»
AwauNdw [ ieh kOqk vyKky pYkµbr swihb jI dw hµkwr nivrq ho igAw hY qy h`Q joV ^udw Agy
bynqI kIqI ik qobw Kudwau ! qyrI mwieAw dw hI AMq nhI AwauNdw qW qyrw AMq ikvyN Aw skdw
hY ? jo qyrw AMq lYxw cwhuµdw hY auh mUrK hY [ ies leI mYN jo hµkwr kIqw sI ik jW 14 qbk
hn jW mYN hW ieh myrI Bul bKSo [ ieh kihky aUTW dI pMgqI ivcoN lµG gey [
so ies pRkwr hor qW iks ny AMq kI pauxw hY bRhmw vrgy jW iSv jI vrgy bRhmw dy
pu`qrW vrgy jo mhwn qp`svI hn AMq nh» pw sky [ aunHW dy smwn jo hor BI hoey hn AMq koeI
BI nh» pw sikAw [
$
$ sµqsµgiq; rwmu irdY bsweI ]1]rhwau] $
$
$ $
$ mYN sqsµgq krky swry rmyN hoey ‰rwmuŒ ƒ ihrdy iv`c vsw ilAw hY, AQvw hy jigAwsU $
$ $
$ jn ! quhwƒ cwhIdw hY ik sµqW dI sµgq iv`c imlky rwm nwm ƒ ihrdy iv`c vswauxw $
$ $
$ kro ]1]rhwau] jYsw ik : $
$ $
$ sµqsµg ijh ird bisE nwnk qy n B®my ]1] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 258Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 691 \682| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hnUmwn sir; gruV smwnW ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ pvn pu`qr h¹mwn vrgy blvwn Aqy aunHW dy sir=sdrS jo blI hn Aqy jo gruV dy $
$ $
$ smwn inktvrqI hn [ ienHW ivcoN iksy ny vI Awp jI dy guxW dw AMq nh» pwieAw [ $
$ $
$ ijvyN ik hƒmwn jI dI iek swKI iesy vIcwr nwl imldI AwauNdI hY ik jdoN Bgvwn $
$ $
$ sRI rwm lµkw pqI rwvx nwl Xu`D ikirAw iv`c sn qW iek idn AYsw Bwxw vriqAw ik POjW $
dw rwSn ^qm ho igAw [ sYnwpqIAW ƒ ies g`l dI bVI BwrI icMqw hoeI ik rwSn qoN ibnW
Bu`KIAW POjW dw jµg krnw qW iek pwsy irhw qurn qoN vI Asmr`Q ho jwxgIAW [ ies icMqw
dw pRgtwvw Bgvwn sIR rwm jI dy kol kIqw qW Bgvwn jI ny Awpxy h`Q ivcoN muMdrI lwh
ky hƒmwn jI ƒ sONpI qy ikhw ik Plwxy phwV qy clw jwh auQy qYƒ ie`k guPw imlygI, ijs
iv`c pRvyS krn qoN jo BI qYƒ imly ausƒ myrI muMdrI dy ky rwSn lY Aw [ Bgvwn jI dw bcn
mMn ky hƒmwn qurµq aus phwV v`l viDAw qy A`gy jw ky guPw iv`c pRvyS kIqw qW auQy ie`k
ibrD mwqw c`kI pIsdI dyKI [ hƒmwn jI ny jw ky nmskwr kIqI qy ikhw mwqw ! Bgvwn sRI
rwm jI dIAW POjW dw rwSn mu`k igAw hY auh ies vyly Drm X``uD iv`c pRivrq hn [ myrI ifaUtI
rwSn ilAwaux dI Bgvwn jI ny lweI hY [ qus» ieh muMdrI lvo qy mYƒ rwSn dy dyvo qW aus
mwqw ny ikhw ik muMdrI aus swhmxy KUh iv`c su`t idE [ hƒmwn bVw hYrwn hoieAw ik mwqw
ny muMdrI dI koeI kdr hI nh» kIqI pr soicAw ik Bgvwn jI dw hukm muMdrI dyx dw sI
Bwvy ies ƒ kol r`ØKy qy BwvyN KUh iv`c su`Øty [ pr jdoN hƒmwn ny muMdrI su`tx qoN pihlW KUh iv`c
Jwq mwrI qW kI vyiKAw ik KUh iv`c ies muMdrI vrgIAW byAMq muMdrIAW peIAW hn [ hYrwn
ho ky hƒmwn ny mwqw ƒ pu`ØiCAw ik Bgvwn dI muMdrI vrgIAW hor muMdrIAW ikvyN Aw geIAW [
qW aus mwqw ny d`ØisAw ik pu`qr mYN jdoN dI ieQy bYTI hW iehI kuJ vyK rhI hW [ ijMnIAW muMdrIAW
peIAW hn ieqnI vwr Bgvwn rwm jI ny rwSn lYx leI qYƒ ByijAw qy ieqnI vwr hI lµkw
qy cVweI kIqI Bwv Bgvwn rwm jI dy Aqy qyyry ieqny jnm pihlW ho cu`ky hn [ ieh g`l
sux ky hƒmwn jI bhuq Ascrj ho gey Aqy rwm pRØBU dI Kyf ƒ vyKky nwly rwSn leI Aw
rhy hn Aqy nwly js krdy hn [ so ieQy kbIr swihb ies Bwv ƒ lY ky hI hƒmwn dw pRmwx
dy rhy hn ik hƒmwn ny vI aus pRmySr dw AMq nh» jwixAw Aqy gruV ny vI AMq nh» jwixAw [
iesy qrHW—

surpiq nrpiq; nhI gun jwnW ]2]


$ surpiq=ieMd® Aqy nrpiq=rwijAW ny BI qyry guxW dy AMq ƒ nhIN jwixAw hY ]2] $
$ $
$
$ cwir byd; Aru isMØimRiq purwnW ] $
$
$ $
$
$ cwir byd=Swm, jujr, irg Aqy AQrbx, sqweI isMØimRqIAW, ATwrW purwnW ny vw :—ienHW $
$
$ dy rcx vwly irSIAW ny vw—ienHW dy pVHx pVwaux vwly pMØifqW ny vI aus dw AMq nhI jwixAw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \683| b>e 691

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jwnI n jweI qw kI gwiq ]1]rhwau]
$
$ $
$ kh pyKwrau hau kir cqurweI ibsmn ibsmy khn khwiq ]1] $
$ $
$ gx gµDrb isD Aru swiDk ] suir nr dyv bRhm bRhmwidk ] $
$ $
$ cqur byd aucrq idnu rwiq ] Agm Agm Twkuru AwgwiD ] $
$ $
$ gun byAMq byAMq Bnu nwnk khnu n jweI prY prwiq ]2]2]35] $
$ $
$ ‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 535Œ $

kmlwpiq; kvlw nhI jwnW ]3]


kmlwpiq=ivSƒ dw AMq kvlw=lCmI ny nh» jwixAw qy Akwl purK dw AMq koeI ikvyN
jwx skdw hY [ vw-(kmlw piq) kmlw=lCmI, piq=l`CmI dw pqI ivS¹ Aqy kvlw=kml
iv`ØcoN pYdw hox vwly bRhmw ny vI aus prmwqmw dw AMq nhIN jwixAw ]3]

kih kbIr; so BrmY nwhI ] pg lig rwm; rhY srnWhI ]4]1]


kbIr swihb jI kQn krdy hn ik auh purS Brmdw nh» jo purS rwm dy pg=crnW dI
srnWhI=srn iv`c l`gw rihMdw hY [ vw-jo rwm=pRmySr dy crnW iv`c l`gw rihMdw hY aus dy
sr+nWhI=sdrS hor koeI BI nh» hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 692 \684| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 108 ‰Awid AMg, 692Œ $
$ $
$
$ idn qy phr phr qy GrIAW Awv GtY qnu CIjY ] kwlu AhyrI iPrY biDk $
$
$
$ ijau khhu kvn ibiD kIjY ]1] so idnu Awvn lwgw ] mwq ipqw BweI suq binqw $
$
$
$ khhu koaU hY kw kw ]1]rhwau] jb lgu joiq kwieAw mih brqY Awpw psU n bUJY ] $
$
$
lwlc krY jIvn pd kwrn locn kCU n sUJY ]2] khq kbIr sunhu ry pRwnI Cofhu $
mn ky Brmw ] kyvl nwmu jphu ry pRwnI prhu eyk kI srnW ]3]2]

ieh Sbd Bgq kbIr jI dw aucwrn kIqw hoieAw DnwsrI rwgxI iv`c AMØikq hY [ ies
Sbd dI auQwnkw ividAw mwrqµf sµq igAwnI gurbcn isMG jI ^wlsw iBMfrWvwilAW ny ies
qrHW mMnI hY ik iek koeI iSkwrI ijsdw krqb jIv-Gwq krnw sI [ auh keI qrIikAW nwl
jIvW ƒ PVdw qy mwrdw [ iek idn auh DoKy nwl ihrn ƒ pkVn dw Xqn kr irhw sI ieh
dyK krky kbIr swihb jI ausƒ imRqU BY idKwauNdy hoey ies jIv pRqI kihMdy hn [

idn qy phr phr qy GrIAW; Awv GtY qnu CIjY ]


GVIAW qoN pihr qy pihr qoN idn huµdy hn [ ies qrW kwl dI sµigAw krky Awv GtY=aumrw
Gt rhI hY qy aumr dy Gtx nwl qnu=srIr vI CIjY=i¸S, kmzor huµdw jWdw hY [ ies jIv
ny sµswr iv`c jdoN jnm ilAw qW aus pRØBU ny ies dy jnm lYx qoN pihlW ies dy m`ØQy au~qy
mrnw iliKAw Bwv ies dI aumr ilKI ik ies ny sµswr iv`c ikqnI dyr q`k jIvq rihxw
hY ieQoN q`k ik ies dy srIr iv`c suAws Aqy idn vI aus pRØBU ny igx ky pwey aunHW qoN v`D
iek vI suAws PwlqU nh» lY skdw [ jYsw ik :
|ix Gwly sB idvs sws nh bFn Gtn iqlu swr ]
‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 254Œ
siqgurU mhwrwj ies jIv ƒ gurbwxI iv`c QW-QW aupdyS idMdy hoey dsdy hn ik ies jIv
dI iek-iek iCn krky aumr Gt rhI hY siqgurU jI dw Purmwn hY [ jYsw ik :
cyqnw hY qau cyq lY inis idin mY pRwnI ]
iCnu iCnu AauD ibhwqu hY PUtY Gt ijau pwnI ]1] ‰iqlµg mÚ 9, AMg 726Œ
siqgurU jI ny ieQy Pu`Øty GVy dw id®StWq id`qw hY [ jykr Pu`Øty hoey GVy iv`c ijsƒ qryV
$ AweI hovy pwxI pw deIey qW aus iv`c pwxI Tihrygw nh», iek-iek bUµd krky pwxI DrqI $
$
$ qy ifgdw jwvygw AMq iek smW Aijhw Aw jwvygw ik GVy kol pwxI iek bµd vI nh» bcygI $
$
$
$ swrw pwxI GVy qoN bwhr inkl Awvygw [ ies iv`c vI ie`k hor vIcwr hY ik ijqnw GVy iv`c $
$
$
$ pwxI vDyry hovygw auqnI ausƒ KwlI hox iv`c dyrI lgygI qy ijqnw pwxI G`t hovygw auqnw $
$
$
$ CyqI KwlI ho jwvygw [ iesy qrHW aus pRmwqmw ny GuimAwr dI qrHW AnykW BWfy GVnw kIqy hn [ $
$
$
$ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \685| b>e 692

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ bhu ibiD BWfy GVY kum@wrw ] ‰BYrau mÚ 3, AMg 1128Œ $
$ $
$ pr ieh jIv dI dyh rUp GVI Pu`tI hoeI hY ies iv`c pRBU ny suAwsW rUp pwxI pwieAw hY [ $
$ $
$ iksy dI dyh iv`c suAwsW dw pwxI krmW Anuswr v`D hY qy iksy dI dyh iv`c G`t [ iesy krky $
$ $
$ keI jIv bcpn iv`c keI jvwnI iv`c hI cly jWdy hn qy keI bu`Fy ho ky mrdy hn [ jo vI $
$ $
$ suAws jIv lYNdw hY mwno iek-iek suAws pwxI dI iek-iek bUµd hY [ cwhy GVy iv`c pwxI G`t $
$ $
hY jW v`D pr ijQy KwlI hox dw svwl hY auQy dovW ny hI KwlI ho jwxw hY [ iesy qrW ijQy
mrn dI g`l hY aus QW dohW iv`c smwnqw hY G`t suAwsW dI pUMjI vwly ny vI mrnw hY qy izAwdw
vwly ny vI [ pr swƒ Awpxy Awp ƒ ieh igAwn nh» ik swfy kol ikqny ku suAws hn [ siqgurU
jI dw Purmwn hY ik mnu`K ƒ kdy vI Awpxy suAwsW qy Brosw nh» krnw cwhIdw iek vwr siqgurU
sRI gurU nwnk dyv jI ny mrdwny qoN pu`ØiCAw ik BweI mrdwnw ! mOq ƒ Awpxy ikqnw ku nyVy
smJdw hY [ Awpxy jIvn qy qYƒ ikMnw ivSvwS hY ? qW mrdwny ny au~qr id`qw ik siqgurU jI !
qlvµfI iv`c rihMØidAW qW kuJ ivSvwS hY vI sI [ pr quhwfy nwl rih ky AwpxI izMdgI qy
ivSvwS nh» irhw ikauNik pqw nh» kdoN iks blw ny pkV lYxw hY [ mYƒ qW isrP ieqnw
hI mlUm huµdw hY ik A`j dw sUrj ciVAw vyK irhw hW k`lH dw sUrj pqw nh» vyKWgw jW nh» [
siqgurU kihx l`gy mrdwinAW bhuq AwsW Awpxy jIvn qy lweI bYTw hYN [ cµgw BweI bwlw !
qUµ d`s ik qYƒ Awpxy jIvn qy ikqnw ivSvwS hY mOq ƒ ikqnI dUr smJdw hYN ? BweI bwlw
kihx l`gy mhwrwj jI ! ieh jo A`j sUrj ciVAw hY pqw nh» iesƒ iCpdy hoey vyKWgw jW
nh» [ siqgurU jI kihx l`gy BweI bwlw qUµ vI mOq ƒ bhuq dUr smJ irhw hYN, mOq ieqnI dUr
nh» hY [ auh qW qyry pYrW qoN vI nyVy hY [ ieh g`l sux ky BweI bwlw qy mrdwnw dovW ny h`Q
joV ky bynqI kIqI ik siqgurU jI hux Awp hI ikrpw krky d`Øso ik mOq ikqnI dUr hY qus»
Awpxy jIvn qy ikqnw ivSvwS krdy ho [ qW siqgurU jI kihx l`gy ik hy ipAwirE ! mYƒ
Awpxy jIvn qy rqw ijMnW vI Brosw nh» jo suAws srIr ivcoN bwhr igAw hY pqw nh» muVky
Awvygw jW nh» [ jy Aw igAw qW pRwxI, nh» iPr ieh dyh murdw ho jWdI hY [ ies leI kdy
iek iCn vI aus pRØBU dy nwm jpx iv`c iF`l nh» krnI cwhIdI [ jYsw ik :
1. hm AwdmI hW iek dmI muhliq muhqu n jwxw ]
nwnku ibnvY iqsY sryvhu jw ky jIA prwxw ] ‰DnwsrI mÚ 1, AMg 660Œ
2. hir jpidAw iKnu iFl n kIjeI myrI ijMduVIey
mqu ik jwpY swhu AwvY ik n AwvY rwm ] ‰ibhwgVw mÚ 4, AMg 540Œ
$ 3. sws sws hir nwm jp ibrQw sws mq Koie ] $
$ $
$ ikAw jwnau ik AMq kau iehI suAws mq hoie ] ‰sRI dsm gRµQŒ $
$ $
$ $
$ iehnW pRmwxW duAwrw siqgurU jI jIvW ƒ mOq dI Xwd idvw rhy hn, ikauNik mOq dI $
$ $
$ Xwd iv`c pRmwqmw dI Xwd lukI hoeI hY [ jy swƒ mOq Xwd hovygI qW pRmwqmw vI Xwd rhygw [ $
$ $
$ jIv sµswr iv`c jo vI pwp=kukrm krdw hY auh mOq dI Xwd ƒ Bulw ky krdw hY [ ijsƒ mOq $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 692 \686| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Xwd hY, auh pwp nh» kr skdw [ BwvyN swry kihMdy hn ik mr jwxw hY mrny ƒ inscy nwl $
$ $
$ koeI-koeI pCwxdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ muKhu Alwey hB mrxu pCwxµdo koie ] ‰mwrU vwr fKxy mÚ 5, AMg 1099Œ $
$ $
$ pRmwrQI ijMdgI mOq dI Xwd qoN SurU huµdI hY qy mOq dI inrBYqw qy jw ky Kqm huµdI hY
$
$ $
$ jdoN Sbd duAwrw mrny dI AslI pCwx huµdI hY qW mOq dw BY Kqm ho jWdw hY qy jIv bRhm $
$ $
dw rUp bx jWdw hY [ pr SurU iv`c pwpW qoN bcx leI, pRmwqmw dI Xwd iv`c juVn leI mOq
dI Xwd jrUrI hY iesy leI Bgq kbIr jI ies Sbd dI pihlI quk iv`c hI mOq dI Xwd idvwauNdy
hoey kih rhy hn ik aumr GVIAW, pihrW qy idnW duAwrw Gt rhI hY qy kwl nyVy Aw irhw hY [

kwlu AhyrI iPrY biDk ijau; khhu kvn ibiD kIjY ]1]
kwl jo AMq krn vwlI SkqI AQvw mOq dw dyvqw AhyrI=iSkwrI dI inAweI hY, auh
biDk=PµiDk dI qrHW Awpxy iSkwr ƒ FUµFdw iPrdw hY, d`ØØso aus kwl qoN bcx dI ikhVI
ibiD=ibDI jugqI krIey, ikauNik kwl dy A`gy koeI vI jugqI nh» cldI ]1]
Awm jIv dI qW g`l hI kI hY ijhVy jugqW krn iv`c smr`Q sn aunHW dI vI koeI jugq
nh» c`lI [ aunHW jugqW vwilAW iv`c rwvx dw nW bVw mh`qvpUrn ilAw jWdw hY [ ijsny
kwl ƒ pwvy nwl bµinAw, pr AKIr kwl ny iSkwrI dI inAweIN ho ky ausƒ mwr ilAw [ iesy
qrHW iek hor mhwn purS jo kwl qoN bcx dIAW jugqW iv`c mMØinAw pRmMØinAw sI [ ies dw
nwm gRµQW iv`c APlwqU iliKAw hY jo iskµdr bwdSwh dw vjIr sI [ kihMdy hn ik Awpxy vrgy
hor srIr pYdw krn dI klw jwxdw sI [ jdoN iesdI mOq dw smW nyVy Aw igAw qW iesny isDI
dy bl nwl Awpxy vrgIAW AnykW SklW bxw leIAW qy iv`c Awp Cup igAw [ jdoN Drmrwj
dy dUq iesƒ mwrn leI Awey qW sYNkVy APlwqU vyK ci¸q ho gey, qy vwps jw ky Drmrwj
ƒ kihx l`gy ik auh bVw clwk purS hY, ijsny Awpxy vrgIAW sYNkVy sUrqW GVIAW hoeIAW
hn [ qW Drmrwj ny ikhw ik ausƒ PVn dI ieko-iek jugqI hY ik jw ky ausdI haumY ƒ jwigRq
kro [ pihlW iek pwisauN aunHW SklW dI SlwGw krdy jwE qy iPr AYvyN hI kihxw SurU kr idauN
ik ies sUrq iv`c Awh Prk hY [ ies iv`c Awh Prk hY [ jdoN Drmrwj dy dUqW ny ausdI aupmw
krnI SurU kIqI ik hy APlwqU ! qUµ Dµn hY qyry mwqw ipqw vI Dµn hn, ijnHW ny qYƒ jnm id`qw
sµswr iv`c qyry vrgI klw dw koeI jwxU nh» AijhIAW suµdr qy ieko ijhIAW SklW koeI nh»
bxw skdw [ APlwqU AwpxI aupmw sux ky hµkwr iv`c Aw igAw [ jmdUq kuJ hor A`gy gey
qy kihx l`gy ies sUrq dw kµn ivMgw hY, dUjI ƒ kihx l`gy iesdy n`k iv`c Prk hY [ ies
$ $
$ qrHW jdoN jmdUq SklW iv`c nuks k`Fx l`gy qW APlwqU jo pihlW AwpxI aupmw sux ky hµkwr $
$ $
$ iv`c BirAw bYTw sI [ AwpxIAW bxweIAW SklW iv`c nuks suxky bol auiTAw ik qus» kOx $
$ $
$ ho myrIAW bxweIAW sUrqW iv`c nuks k`Fx vwly qW jmdUqW ny J`t ausƒ PV ilAw qy kihx $
$ $
$ l`gy swfw hor sUrqW nwl nh» qyry nwl sbµD hY [ ies qrHW AijhIAW jugqIAW dy jwnx vwly $
$ $
$ rwvx qy APlwqU vrgy sµswr iv`c kwl qoN bc nh» sky qy kwl ny iSkwrI dI inAweI aunW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \687| b>e 692

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ƒ Awpxy vs kr ilAw [ hor sµswr iv`c ienHW qoN v`D ikhVw mnu`K kwl qoN bcx leI jugqI $
$ $
$ $
$ kr skdw hY [ kwl qoN sµswr iv`c koeI vI nh» bc skdw [ $
$ $
$
$ so idnu; Awvn lwgw ] $
$
$ $
$
$ auh kwl vwlw idn Bwv AMq smW jo dUsirAW dy au~qy vyKdw hYN hux qyry nzdIk $
$
$ Awaux l`gw hY [ jYsw ik : $
pwrosI ky jo hUAw qU Apny BI jwnu ]167] ‰slok kbIr jI, AMg 1373Œ

mwq ipqw BweI suq binqw; khhu koaU hY kw kw ]1]rhwau]


mwqw, ipqw, Brw, suq=pu`qr, binqw=iesq®I khhu=d`Øso ienHW sbµDIAW ivcoN AMq smyN kOx
iksy dw shwiek hY ?]1rhwau] jYsw ik :
sB ikCu jIvq ko ibvhwr ]
mwq ipqw BweI suq bµDp Aru Puin igRh kI nwir ]1]rhwau]
qn qy pRwn hoq jb inAwry tyrq pRyiq pukwir ]
AwD GrI koaU nih rwKY Gir qy dyq inkwir ]1] ‰dyvgµDwrI mÚ 9, AMg 536Œ

jb lgu joiq kwieAw mih brqY; Awpw psU n bUJY ]


ijqnw icr pRmySr dI cyqn s`qw kwieAw=dyh iv`c vrq rhI hY auqnW icr ieh
pSU=AigAwnI purS Awpxy Awpy ƒ n bUJY=smJdw nh» [

lwlc krY jIvn pd kwrn; locn kCU n sUJY ]2]


jdoN ibrD AvsQw Aw geI qW locn=A`KW nwl kCU=kuJ vI sUJY=su`Jdw Bwv idsdw nh»
pr iPr jIvn dI pdvI vwsqy lwlc=loB krdw hY ik mYN hor ijauNdw rhW [ hor ijauNdw rihx
leI keI qrW dy kuSqy, dvweIAW, jVIAW, bUtIAW, rswiexW Awid vrqdw hY ik myrI aumr
lµbI ho jwvy qy jvwn rhW ]2]

khq kbIr sunhu ry pRwnI; Cofhu mn ky Brmw ]


kbIr swihb jI kQn krdy hn ik ry=hy pRwnI=pRwxW DwrI jIvo ! sunhu=sunxw kro mn
dy Brm C`f idau ikauNik ieh Brm hI jnm mrn dyx dw kwrn hY [
$
$ kyvl nwmu jphu ry pRwnI; prhu eyk kI srnW ]3]2] $
$
$ $
$ hy pRwxIE ! kyvl=isrP iek vwihgurU dw nwm jpxw kro Aqy iek vwihgurU dI hI $
$ $
$ srnw=Srx iv`c pYxw kro qW quhwfI kilAwx hovygI ]3]2] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \688| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 109 ‰Awid AMg 693Œ $
$ $
$
$ pihl purIey puMfrk vnw ] qwcy hµsw sgly jnW ] i¸s˜w qy jwnaU hir $
$
$
$ hir nwcµqI nwcnw ]1] pihl pursw ibrw ] AQon pursw dmrw ] Asgw As ausgw ] $
$
$
$ hir kw bwgrw nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau] nwcµqI gopI jµnw ] neIAw qy bYry $
$
$
kµnw ] qrku n cw ] B®mIAw cw ] kysvw bcaunI AeIey meIey eyk Awn jIau ]2] $
ipMDI auBkly sµswrw ] B®im B®im Awey qumcy duAwrw ] qU kunu ry ] mY jI ] nwmw ]
ho jI ] Awlw qy invwrxw jm kwrxw ]3]4]

iek idn Bgq nwmdyv jI ƒ sµswr dI bxqr bwry sµklp pYdw ho igAw ik sµswr dI
rcnw pRmySr ny iks qrIky nwl kIqI hY [ ieh g`l jwnx leI Awpxy isiKAw dwqy bRhm igAwnI
igAwn dyv jI dy crnW iv`c jw ky bynqI kIqI ik hy gurdyv ! sµswr dI auqpqI iks qrIky
nwl hoeI hY qW igAwn dyv jI ny ikhw :—
not :—ies Sbd dy ArQ AnÍY rIq nwl hoxgy [
1. qU kunu ry ]
qU kOx hYN ‰nwmdyv ny ikhwŒ mY jI ] nwmw ] ho jI ] jI ! mYN nwmw hW jI [ ‰gurU ny iPr
pu`ØiCAw-ies vyly ikvyN AwieAw hY qW nwmdyv ny bynqI kIqIŒ
2. B®im B®im Awey qumcy duAwrw ]
mYN Brm dw BrmwieAw hoieAw quhwfy dr qy AwieAw hW [ ieh sux ky gurU ny ikhw [
3. qrku n cw ] B®mIAw cw ]
qrk=soc nW cw=kr Aqy Awpxw Brm cw=kihxw kr [ iPr nwmdyv ny bynqI kIqI [
4. Awlw qy invwrxw jm kwrxw ]3]4]
Awlw=sµswr ikvyN jm=pYdw hoieAw hY ? qy auhnW kwrnW ƒ d`s ky myry Brm ƒ invwrnw
kro [ nwmdyv jI dw ieh pRSn sux ky igAwn dyv jI ny ikhw ik hy ipAwry nwmdyv ! jgq
dI auqpqI keI kwrnW krky hoeI mMnI jWdI hY ausdw vyrvw QoVy A`KrW iv`c smJxw kr :—

pihl purIey; puMfrk vnw ] qwcy hµsw; sgly jnW ]


$ ‰purwxk mq AnuswrŒ pihl=pihlW purIey=pUrn pRmySr qoN mhW ivSƒ dI auqpqI hoeI $
$ Pyr puMfrk=kvl vnw=bixAw [ qwcy=iqs qoN Bwv kml qoN hµsw=bRhmw pYdw hoieAw aus qoN $
$ $
$ sgly=swry jnW=jIv Bwv isRStI pYdw hoeI [ $
$ $
i¸s˜w qy jwnaU; hir hir nwcµqI nwcnw ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ‰vydWq m`q AnuswrŒ ieh isRStI i¸s˜w=mwieAw qoN pYdw hoeI jwnaU=jwnxw kro [ jdoN $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \689| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mwieAw dw hrI nwl klpqdwimk sbµD hoieAw qW hryk pRkwr dI AMfjwid jo nwcnw=ncx $
$ $
$ vwlI isStI hY ieh cyqn ƒ pwky nwcµqI=n`cx l`g peI Bwv ienHW do, pRØBU qy mwieAw qoN isRStI $
$ $
$ pYdw hoeI [ $
$ $
$ $
pihl pursw; ibrw ] AQon pursw; dmrw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
nwmdyv jI ny puiCAw dohW qoN ikvy pYdw hoeI qW dsdy hn :—
pihlW pursw=purS pRmySr qoN ibrw=bwxI eyko hµ bhu sÎwm pRjwXyX” pYdw hoeI ik mYN iek
qoN Anyk ho jwvW aus qoN AQon=pScwq ipCoN aus purS Bwv pRmySr qoN dmrw=mwieAw pYdw hoeI [

Asgw; As ausgw ] hir kw bwgrw;


As=ies mwieAw dy gw=guxW=(As`q jVH qy duK) Aqy aus purK-pRmySr dy gw=guxW-sq,
icq qy Anµd dy myl qoN jgq bixAw As=hY [ vw: As=jdoN mwieAw dw suBwA aus=eISr iv`c
gw=igAw Aqy eISr dw suBwA mwieAw iv`c gw=igAw As=hY [ mwieAw dw As`q, jVH duK
rUp suBwA eISr iv`c Aqy eISr dw sq icq Anµd srUp mwieAw iv`c clw igAw Bwv dovW
dw imlwp hoieAw qW

hir kw bwgrw; nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau]


pRmySr dw ieh bwgrw=bgIcw rUp sµswr pYdw hoieAw [ ijs qrHW ipMDI=itMfW iv`c swgrw=jl
n`cdw hY iesy qrHW jIvW rUp itMfW iv`c pRmySr dw cyqn s`qw rUp jl n`c irhw hY [

nwcµqI; gopI jµnw ]


ausy dI s`qw krky gopI=iesqrIAW Aqy jµnw=purS nwcµqI=n`c rhy hn [ AQvw jµnw=purSW
dIAW gopI=ieMdrIAW n`c rhIAW hn [

neIAw qy; bYry kµnw ]


neIAw=inXµqw Bwv pRyrnw krn vwly pRyrk Bwv vwihgurU dI s`qw qoN bgYr iek cIj hrkq
nh» kr skdI [ bYry kµnw (bYr+eyk+nw) ie`k pRyrk qoN ibnW [

qrku; n cw ] B®mIAw; cw ]
$ ‰ies dw ArQ mu`F iv`c ho cu`kw hY dyKo nµbr 3Œ $
$ $
$
$ ieh suxky nwmdyv jI ny ikhw :— $
$
$ $
$ ipMDI auBkly; sµswrw ] $
$ $
$
$ ieh jIv auBkly=hrt dIAW itMfW vWg sµswr iv`c AwauNdw jWdw rihMdw hY ies qoN Cutkwrw $
$
$ ikvyN pweygw [ qW igAwn dyv jI kihx l`gy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \690| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kysvw bcaunI; AeIey meIey eyk Awn jIau ]2]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ kysvw=vwihgurU jo rom-rom iv`c ivAwpk hY ausdw bcn hY ik hy jIau=jIv qUµ eyk=iek $
$ meIey=myrI Awn=Srx iv`c Awauxw kr qW qyrI kilAwx hovygI ]2] $
$ $
$ $
$ not—ies qoN AglIAW qukW dw ArQ au~pr ho cu`kw hY kyvl pwT dy AMq iv`c ArQ krn $
$ vwly vwsqy sUcnw bRIk AMk ienHW ‰ Œ inSwnW iv`c ilK id`qy hn, aunHW AMkW Anuswr qukW $
$ $
dy ArQ vyKxw kro [
ipMDI auBkly sµswrw ] ‰5Œ
B®im B®im Awey qum cy duAwrw ] ‰2Œ
qU kunu ry ] mY jI ] nwmw ] ho jI ] ‰1Œ
Awlw qy invwrxw jm kwrxw ]3]4] ‰4Œ
dUjw ArQ :—
nwmdyv jI kihx l`gy mhwrwj Awp ny bhuq pRkwr, AnykW m`qW duAwrw isRStI dI auqpqI
kQn kIqI hY ienHW ivcoN AslI mq ikhVw hY ? qW igAwn dyv jI kihx l`gy mYN qYƒ pihlW
ikhw sI ik isRStI dI auqpqI iv`c AnykW Byd hn hux qUµ d`s ik :—

pihl purIey; puMfr kvnw ]


pihlW purIey=pUrn pRmwqmw qoN kvnw=kOx puMfr=pRkwisAw hY ? qW nwmdyv jI kihx lgy
jI myrI smJ iv`c qW ies qrHW AwieAw hY ik—

qwcy hµsw; sgly jnW ]


qwcy=iqs pUrn pRmySr qoN hµs vwhn vwlw hµsw=bRhmw pYdw hoieAw qy bRhmw qoN sgly=swry
jµnW=jIv pYdw hoey hn [ qW igAwn dyv jI kihx l`gy ieh m`q TIk nh» hY [ Asl ieh hY ik :—

i¸s˜w qy jwnaU; hir hir nwcMqI nwcnw ]1]


hr pRkwr dI nwcnw=isRStI jo hr iek pRkwr krky nwcµqI=n`c rhI hY ausƒ i¸s˜w qy
jwnaU=mwieAw sbl qoN jwnxw kr Bwv bRhm Aqy mwieAw dovW dy imlwp qoN isRStI pYdw hoeI
hY [ ‰qIjw ArQŒ
nwmdyv jI iPr kihx l`gy ik ijs mwieAw sbl bRhm qoN isRStI dI auqpqI hoeI hY qW
$ ausdI pRwpqI ikvyN hovy qW igAwn dyv jI kihx l`gy jy pRmwqmw dI pRwpqI dI loV hY qW $
$
$ “pihl purIey puMfrk vnw ]” $
$
$
$ pihlw purIey=AMqSkrn rUp purI ƒ pMufrk=kvl dI inAweI Su`D vnw=bxwauxw kry [ $
$
$
$ ikauNik swfy AMqSkrn iv`c iqMn doS ml, ivKyp Avrn hn :—inSkwm krmW duAwrw ml doS $
$
$
$ Aqy aupwSnw duAwrw ivKyp doS ƒ dUr kr ies qoN auprµq Avrn doS ƒ dUr krn $
$
$
$ leI :— $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \691| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
qwcy hµsw; sgly jnW ]
$ $
$ $
$ $
$ sgly=swry jo mhwqm jn hn qwcy=iqnW dI sµgq iv`c iml ky Pyr hµsW vWg du`D pwxI
$
$ $
$ Bwv q`q imiQAw dw ivvycn kry Bwv ibbyk ƒ Dwry [ nwmdyv jI ny pRSn kIqw ik ibbyk dw $
$ $
$ srUp kI hY ? qW dsdy hn :— $
$ $
$ $
$ i¸s˜w qy jwnaU; hir hir nwcµqI nwcnw ]1] $

hr pRkwr dI isRStI º qy hr pRkwr krky nwcµqI=n`c rhI hY [ ies ƒ i¸s˜w=mwieAw mwq®


Bwv Anwqm jwxky ihrdy ivcoN iqAwg dyvy ieho hI ibbyk dw srUp hY ]1] ijs qrHW ivcwr
swgr dy pihly qrµg iv`c inhcl dws jI ilKdy hn [ jYsw ik :
1. AibnwsI Awqm Ac`l jg qw kY pRiqkUl ]
AYso gXwn ivvyk hY sB swDn ko mUl ]13] ‰ivcwr swgr qrµg 1Œ
2. dyh pRpMc Ainq hY Awqm inq bKwn ]
swr AswrY jwnbo Xih ivvyk pihcwn ] ‰AiDAwqm pRkwS, dohrw 15Œ

pihl pursw; ibrw ]


pihlW purS ies qrHW kry ijs qrHW ipCy kQn kIqw hY Bwv pihlW ibbyk ƒ Dwrky iPr
pursw ibrw=vYrwg Dwrn kry [ vYrwg dw srUp, jYsw ik :
1. bRhmw ieMdr Awid lO hoq jo dyh Dr Bog ]
kwk ibSt sm jy ignY bIq rwg qy log ] ‰AiDAwqm pRkwS dohrw 14Œ
2. bRhm log lO Bog jo chY sBn ko qXwg ]
vyd ArQ igAwqw munI kihq qh vYrwg ]14] ‰ivcwr swgr qrµg 1Œ

AQon pursw; dmrw ]


vYrwg ƒ Dwrn krn qoN AQon=auprµq purS ƒ ieMdrIAW dw dmrw=dmn krnw cwhIdw
hY [ Bwv Kt sµpqI ƒ Dwrnw kry [ Kt sµpqI dw vyrvw=
sm dm srDw qIsrI smwDwn auprwm ]
KtI qiqiCXw jwnIey iBMn iBMn Xh nwm ]15]
sm=mn iviSAn qy rokno sm iqih khq suDIr ]
$ SrDw=sqX vyd gurvwkX hY SrDw As ivSÍws ] $
$ smwDwn=smwDwn qw kUµ khq mn ivKyp ky nws ]17] $
$ $
$ auprwm=swDn sihq, krm sB iqAwgy ] lK ivK sm iviKAn qy Bwgy ] $
$ $
$ id®g DwrI liK hYÍ ijX glwnw ] ieh lCx aupRwm bKwnw ]18] $
$ $
$ qiqiCXw=Awqm, SIq CuDw iq®Kw, ien ko sihn suBwv ] $
$ $
$ qwih qiqiCAw khq hYN, koivd muin vr rwv ]19] ‰ivcwr swgr qrµg 1Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \692| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Kt sµpqI AQvw cwry swDn, vYrwg, ibbyk, Kt sµpqI, moK ieCw ƒ Dwrky vw: swry swDnW
$
$ $
$ dy spMn ho ky gurW pws Awvy gurU jI AiDkwrI jigAwsU smJ ky iPr AYsw AByd boD dw aupdyS $
$ $
$ idMdy hn :— $
$ $
Asgw; As ausgw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ As=jIv dy Kt ivkwr iqAwg ky jo gw=igAwq mwq® pd hY [ aus=eISr dI srb`gqw $
iqAwg ky jo gw=igAwq mwq® cyqn hY [ iehnW dohW iv`c Bwg iqAwg lKxw krky As=As
pd ƒ gRihx kry [ Bwv=jIv dI Alp`gqw qy eIS dI srb`gqw ƒ iqAwg ky dohW ivcoN cyqn
Bwg ƒ gRihx kry [ iPr ieh inscw kry

hir kw bwgrw; nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau]


ik sµswr hrI dw bgIcw hY [ vw: jgq srUp bwgrw=bZIcy ƒ hrI dw rUp jwxy qy AYsw
inscw kry ik bRhm rUp KUh vw: smuMdr iv`c jIvW rUp itMfW n`c rhIAW hn [ AQvw dyhw rUpI
itMfW iv`c bRhm dI cyqn s`qw rUp pwxI n`c irhw hY ]1]rhwau]

nwcµqI; gopI jµnw ]


aus cyqn dI s`qw ƒ pw ky hI gopI=iesq®IAW qy purS n`c rhy hn [ vw: gopI=ieMdrIAW
qy AMqSkrn dIAW jµnw=ibrqIAW cyStw kr rhIAW hn [ vw: ausdI cyqn s`qw ƒ pw krky
jµnw=purSW dIAW ieMdrIAW n`c rhIAW hn [

neIAw qy; bYry kµnw ]


d`Øso qW aus neIAw=inXµqw, pRyrk vwihgurU qoN bYry=ibnw kµnw=kOx hY Bwv hr ie`k pRmwqmw
dw hI rUp hY [
qrku; n cw ] B®mIAw; cw ]
AnYÍ :—B®mIAw cw=nwmdyv jI kihx l`gy hy gurdyv Awp jI dy aupdyS ƒ sux ky cw=punw
mYƒ Brm ho igAw hY [ Awp kihMdy ho pRmwqmw qoN bgYr hor koeI nh», myrI smJ Anuswr sB
kuJ hY [ gurU igAwn dyv jI AwKdy hn ik hy nwmdyv jo aupdyS mYN qYƒ dyxW kIqw hY auh TIk
hY [ qrku n cw=ies aupdyS iv`c qUµ cw=punw qrk Bwv sµsw nw kr [ nwmdyv jI kihx lgy
hy gurdyv ! Awp kihMdy ho ik qrk nw kr sµisAw dI nivrqI vwsqy hI mYN :—
$
$
B®im B®im Awey; qumcy duAwrw ] $
$
$ $
$ B®im B®im=Btkdw Btkdw vw-Brm dw BrmwieAw hoieAw mYN Awp jI dy duAwry qy AwieAw $
$ $
$ hW Awp ikrpw krky sµisAw dI invrqI kro [ qW igAwn dyv jI kihx l`gy ik hy nwmdyv ! $
$ qUµ jo kihxw cwhuµdw hY kih, qyrw kI sµsw hY [ qW nwmdyv jI kihx l`gy :— $
$ $
$ $
$ ipMDI auBkly; sµswrw ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \693| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ijs qrW hrt dIAW klW krky ipMDI=itMfW kdy auB=aUcIAW AkwS ƒ qy kdy nIvIAW
$
$ $
$
$ jWdIAW hn [ iesy qrW AigAwn rUp hrt dIAW pwp puMnW rUp klW nwl jIv rUp itMfW sµswr $
$
$
$ rUp KUh iv`c peIAW hoeIAW kdy auB=au~cy svrgW ƒ jWdIAW hn qy kdy hyTW pqwl Bwv nrk $
$
$
$ ƒ jWdIAW hn [ Awp kihMdy ho ik pRyrk pRmySr qoN ibnW hor koeI nh» hY [ iPr ieh jµmx mrx $
$
$
$ ikauN pRqIq ho irhw hY myry mn iv`c ieh bVw BwrI sµsw hY [ qW igAwn dyv jI ny smJwieAw $
$
$ ik iesdI id®StI Ajy bhuq hyTly drjy qy hY aucy mhWvwk dy aupdyS ƒ ieh gRihx nh» kr $
skdw AYsw soc ky pu`ØiCAw :—

qU; kunu ry ]
qUµ kOx hY Bwv qUµ Awpxy Awp ƒ kI inscy kIqw hY ? qW nwmdyv jI kihx lgy :—

mY jI ] nwmw ] ho jI ]
hy mhwrwj ! myrw nwm nwmdyv hY qy mYN jIv hW bRhm nh» [ ieh sux ky gurU igAwn dyv
jI ny AwiKAw :—cµgw jy qUµ jIv hY qW Pyr jIv hI bixAw rih qW swƒ kuJ kihx dI loV
nh» ieh suxky nwmdyv crnW qy Fih ipAw qy bVI dInqw nwl bynqI krn l`gw :—

Awlw qy invwrxw; jm kwrxw ]3]4]


jmW dI vw jµmx-mrn dI pRwpqI krwaux dw kwrn jo Awlw=sµswr hY ieh myrw
invwrxw=dUr kro vw-Awlw=sµswr qy jmW (kw+rxw) kw=dw rxw=JgVw jo myry gl ipAw hY
iesƒ dUr kro [ qW iPr igAwn dyv jI kihx l`gy :—nwmw=nwm dw rUp jgq Aqy jI=jIv
puxw mY-hµgqw krky hI hY jI [ Awlw=AMqhkrn ivcoN jIv puxw qy hµgqw C`f dy qW iPr jmW
dy kwrn rUp i¸Sn jI nivrqI kr dyxgy [ qy ies nivrqI vwsqy jo aupdyS AsW ny dyxw sI
auh qYƒ dy cu`ky hW ik inAMqw qoN ibnW hor koeI nh» hY [ ies au~qy Bgvwn i¸Sn jI vloN pRmwx
sunxw kr :—

kysvw bcaunI; AeIey meIey eyk Awn jIau ]2]


1. kysvw=i¸Sn jI hn auhnW dw bcaunI=bcn gIqw iv`c Arjn dy pRqI AYsw hY ik
hy ipAwry Arjn ! AeIey=Awpxy iv`c vw: jIv iv`c qy meIey=myry iv`c iek eykqw ƒ ilAwaux
kr Bwv iek rUp jwnxw kr [ AQvw :—
2. kysvw=pRmwqmw dw bcaunI=bcn bydW iv`c ies qrHW AMØikq hY ik AeIey=jIv Aqy
$ meIey=eIS iv`c eykqw ƒ ilAw ArQwq jIv eIS ƒ AByd rUp inscy kr [ qW nwmdyv jI boly $
$
$ ieh swDn kTn hY koeI hor sOKw swDn d`Øso qW igAwn dyv jI ny aupwSnW dw aupdyS id`qw $
$
$
$ ik qUµ Akwl purK A`gy ies qrHW bynqI kr :— $
$
$
$ 3. hy kysvw=Akwl purK meIey=mYN iek Awp jI dy crnW dI Awn=Srn iv`c AeIey=AwieAw $
$
$
$ hW, Awp mYƒ sµswr qoN bcaunI=bcwauxw kro [ $
$
$
$ 4. hy Akwl purK mYN iek Awp dI Srn iv`c AwieAw hW [ qus» Awp hI AeIey=Aw ky $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \694| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ meIey=mYƒ bcwauxw kro [ ieh aupdyS sux ky nwmdyv jI dw ic`q bhuq pRsµn hoieAw qy kihx $
$ l`gy hy gurdyv ! ijs dI Srn iv`c jwxw hY auh pRmySr kYsw hY qW igAwn dyv jI d`sdy hn :—
$
$ $
$ cOQw ArQ— $
$ $
$
$ pihly=sB qoN pihlW auh iek hI hY [ purIey=swrI jgw auh pRmwqmw pUrn Bwv ivAwpk $
$
$
$ hY [ puMfrk=kvl v`q inrlyp hY [ vnw=suµdr rµg vwlw hY [ hµsw=sUrj dI inAweI pRkwS rUp $
$
$ hY [ qw cy=iqs pRmwqmw qoN sUrj dIAW ikrnW dI inAweIN sgly jnW=swry jIv pYdw hoey hn [ $
(i¸s+nw) aus iv`c koeI i¸s˜=kmzorI nw=nh» hY AYsy pRmwqmw qy=qoN hI ausƒ jwnaU=jwixAw
jWdw hY Bwv Awp koeI ausƒ jwx nh» skdw ijsƒ jxwauxw cwhy auhI jwx skdw hY [

hir hir nwcµqI nwcnw ]1]


hrI krky hI hryk pRkwr dI nwcnw=isRStI nwcMqI=cyStw kr rhI hY ]1]

pihl pursw; ibrw ]


pihlW purSW ƒ ibrw=bwxI Dwrn krnI cwhIdI hY [ ies qoN AQon-ip`ØCoN pursw=purS jIv
puxy ƒ dmrw=rokxw kry, dbOxw kry, dlnw kry [

Asgw As; ausgw ]


As ies lok dI gw=igAwq dyx vwlw qy aus pRlok dI gw=igAwq dyx vwlw As=SuD
bRhm hI hY [

hir kw bwgrw, nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau]


sµswr rUpI bwg iv`c hrI ƒ rw=rimAw jwx lvy Pyr nwcY (n+AcY) pdwrQW ƒ Acx Bwv
Kwx dI koiSS nh» krygw [ jIvW rUpI ipMDI=itMfW iv`c bRhm dI cyqn s`qw rUp swgrw=pwxI
ƒ hI gRihx krygw ]1]rhwau]

nwcµqI; gopI jµnw ]


aus pRmwqmw dI cyqn s`qw krky hI gopI=iesq®I qy jµnw=purS nwcµqI=cyStw kr rhy hn [

neIAw qy; bYry kµnw ]


aus pRyrk vwihgurU qoN bYry=ibnW kµnw=koeI nh» hY [
$
$ qrku; n cw ] $
$
$ $
$
$ jy (qr+ku) qr=qrnw hY qW ku=kUV n=ƒ Awpxy ihrdy ivcoN cw=cu`k dy [ $
$
$ $
$
$ B®mIAw; cw ] $
$
$ $
$ qUµ qW Brm dw hI KwDw hoieAw hYN [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \695| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kysvw bcaunI; AeIey meIey eyk Awn jIau ]2]
$ $
$ $
$ $
$ kysv jo bcaunI=bcwaux vwlw hY aus dy crnW iv`c bynqI kr ik hy pRØBU jIau ! mYN
$
$ $
$ meIey=mwieAw vloN ht ky iek Awp jI dI Awn=Srn iv`c AeIey=AwieAw hW [ vw: $
$ $
$ meIey=mwieAw vloN ht ky jmW qoN bcwaux vwly iek pRmySr jI dI Awn=Srn iv`c Awauxw $
$ $
$ kr [ jy mwieAw iv`c lgw rhyNgw ]2] $
$ $
ipMDI auBkly; sµswrw ]
qW itMfW dI inAweIN pwpW puMnW rUpI klw duAwrw kdy au~cw ho ky svrg iv`c clw jwvyNgw
qy kdy nIvW ho jwvyNgw Bwv nrkW iv`c clw jwvyNgw ies qrHW sµswr iv`c AwauNdw jWdw rhyNgw [
iPr bynqI krdy hn ik hy gurdyv !

B®im B®im Awey; qumcy duAwrw ]


mYN qW Brm dw BrmwieAw hoieAw Awp dy duAwry AwieAw hW [ gurU ny puiCAw qUµ kOx hYN
qW kihx l`gy [

qU; kunu ry ]
hw jI=mYN jIv hW qUµ kun ry=hy is`K qUµ jIv ikQy hYN qUµ qW Su`D srUp hYN [

nwmw ] ho jI ]
nwmw=nwm rUp Aqy jI=jIv puxw jo qyry AMdr Pur irhw hY iesƒ ho=hoV Bwv C`f dyxw
kr [

Awlw qy invwrxw; jm kwrxw ]3]4]


Awlw=nrk rUpI Gr vw=sµswr rUpI Gr qoN Aqy jm=jµmx Aqy kwrn=mrn qoN rihq ho
jwvyNgw [ AQvw duKW rogW dy Awlw=Gr AigAwn dI Aqy jm=jµmx jnm dw kwrn jo vwSnW
hY aus dI nivrqI ho jwvygI [ AYsw aupdyS sux ky nwmdyv jI bhuq pRsµn hoey qy Awpxy gurU
dy crnW qy nmSkwr kIqI hY ]3]4]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurUu jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 694 \696| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 110 ‰Awid AMg 694Œ $
$ $
$
$ piqq pwvn mwDau ibrdu qyrw ] Dµin qy vY muin jn ijn iDAwieE hir $
$
$
$ pRØBu myrw ]1] myrY mwQY lwgI ly DUir goibMd crnn kI ] suir nr muin jn iqnhU $
$
$
$ qy dUir ]1]rhwau] dIn kw dieAwlu mwDO grb prhwrI ] crn srn nwmw bil $
$
iqhwrI ]2]5]
$ $

Bgq nwmdyv jI pRym rs ivc Aw ky pRmySr dy piv`q® srUp dw iDAwn-Drky jo pwpIAW


qoN pwpIAW ƒ BI piv`q® krn vwlw hY AYsI piv`q®qw dy mwlk aus prm ipqw pRmwqmw ƒ snmuK
mMn ky ieh Sbd aucwrn krdy hn [ Sbd dI pihlI quk ivc pRmwqmw dw jo piqq pwvn
Drm hY aus dw kQn krdy hn :

piqq pwvn; mwDau ibrdu qyrw ]


hy mwDau (mw+Dau) mw=mwieAw dy Dau=pqI=Akwl purK ! Awp jI dw ibrdu=Drm piqq=
pwpIAW ƒ pwvn=piv`q® krn vwlw hY [ (vw: mwDau (mw+Dv) mw=pRkwS, Dv=pqI Bwv pRkwS
dw pqI=pRmySr [) jYsw ik :
piqq auDwrn BY hrn suK swgr inrµkwr ] ‰iQqI gauVI mÚ 5, AMg 296Œ

suKW dw smuMdr jo inrµkwr vwihgurU hY auh BY nwsk qy pwpIAW dw auDwr krn vwlw hY [
jYsw ik :
1. piqq auDwrxu siqguru myrw moih iqs kw Brvwsw ]
bKis ley siB scY swihib suix nwnk kI Ardwsw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 620Œ
2. piqq auDwrx pwrbRhm sµq bydu khµdw ]
Bgiq vClu qyrw ibrdu hY juig juig vrqµdw ]
‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 319Œ

3. piqq punIq kIey iKn BIqir AigAwnu AMØDyru vµ\weI ]3]


‰rwmklI mÚ 5, AMg 915Œ
jIv AihMsw krn vwlw mhW pwpI-PµDk jo pwpwqmw sI, aus dw BI auDwr kIqw qy pRmwqmw
ny Awpxy Drm dI lwj pwlI [ iesy qrHW gnkw jo jIvn qoN if`gI AOrq, smwj ivc burweIAW
$ PYlwaux vwlI qy hornW ƒ vI nrkW ivc Byjx dw kwrn bxI hoeI sI [ pYisAW bdly Awpxy
$
$ $
$ srIr ƒ ivSeI purSW dy A`gy vycdI rhI [ jYsw ik gurbwxI ivc Purmwn hY :—
$
$ $
$ $
$ ijau qnu ibDvw pr kau dyeI ] kwim dwim icqu pr vis syeI ] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 1, AMg 226Œ $
$ $
$
$ swrI izMdgI AYsw pwp krm krdI dI bqIq ho geI qy AMq smyN mhwqmw dy id`qy hoey $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \697| b>e 694

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qoqy ƒ nwm jpwauNdI, muK ivc rwm sI, s`p ny fµg mwr id`qw [ pRmwqmw ny Awpxy nwm dI lwj $
$ pwlidAW ies mhW pwpx ƒ vI pwvn=piv`q® kr id`qw [
$
$ $
$ swKI—Ajwml dI—iesy qrHW bRwhmxW dy Gr pYdw ho ky iek ivdvwn dw pu`qr ijs $
$ $
$
$ dw nwm Ajwml sI [ smwj ivc kuJ ivAkqIAW dy nwm sUJvwn idmwgW dI kwF hoieAw krdI $
$
$
$ hY [ kuJ nwm swrQk Bwv sihq ArQ dy hoieAw krdy hn qy kuJ nwm inrwrQk Bwv ArQ rihq $
$
$ hoieAw krdy hn [ ijvyN A`j k`lH keI mW bwp Awpxy b`ØicAW dw nwm itMkU, imMkU, tonI, nonI $
Awid r`K lYNdy hn [
pr iehnW dw koeI ArQ nh» bxdw ieh nW nrwrQk huµdy hn [ jo nwm swrQk hn jYsw
ik gurdws ArQ bixAw gurU dw dws=syvk [ crn dws-gurU dy crnW dw dws qy hrI dws=pRymSr
dw dws, gurpRIq-gurU nwl pRIqI krn vwlw Awid [ iksy b`cy dy nwm qoN aus dw nwm r`Kx vwilAW
dI Akl qy sUJ bUJ dw pqw cl jWdw hY [ hux ieQy aus ivdvwn pMØifq dI jo iek rwj pMØifq
sI ivdvwnqw dw pqw ies nwm ivcoN l`gdw hY ik ausny Awpxy pu`qr dw nw Ajwml riKAw
ijs dw ArQ hY [ Aj=bRhmw kµny ivcoN AYVw lY ky Aml=krm=kµm Bwv ijs dw krm bRhmw
vrgw hovy ieQy Ajwml dy ipqw ny ieh kwmnw Dwrky ik myrw pu`qr ivdvwn hovy qy ijs dw
krm bRhmw vrgw vydW ƒ pVHn pVHwaux vwlw hovy [ iPr ieh nwm riKAw [ bwl AvsQw lµGx
qoN jdoN pVHn dy Xog pwieAw igAw qW ieh socky myry pu`qr ny myry koloN TIk qrIky nwl nh»
pVHnw Aqy nwly mYN kyvl ivdvwn hI hW Awpxy pu`qr ƒ au~cy jIvn vwlw bxwaux leI iek
ivdvwn mhWpurS kol pVHny pwieAw, ieh mhWpurS Sihr qoN bwhrvwr kutIAw bxw ky rihMdy
sn [ ieh mhWpurS ivdvwn hox dy nwl-nwl iek AnuBvI qqvyqw qy igAwn dw Bµfwr sn [
Ajwml dy ipqw ny Awpxy pu`qr ƒ aunHW mhWpurSW dy crnW ivc iljw ky kuJ imStwn Dr ky
nmSkwr kIqI qy bynqI krky ikhw mYN-A`j Awpxy pu`qr ƒ quhwfy crnW ivc sONpx ligAw
hW ies ƒ au~cw qy krnI vwlw jIvn pRdwn krnw jI qW mhWpurSW ny ikhw pMØifq jI ! bRhm
ividAw au~cy jIvn leI hI hY [ au~cy jIvn ivc ividAwrQI ƒ ividAw pVHwaux vwly dI AwigAw
dw pwlx krnw huµdw hY [ jy quhwfw pu`qr AwigAw ivc rhygw kdy gurU kol JUT nh» bolygw
qW Av`S hI ies dw jIvn au~cw hovygw [ pr jy AwigAw qoN bwhr rih ky ividAw pVHygw qW
ivdvwn qW bx jwvygw pr au~cy jIvn vwlw nh» bx skygw [ AijhI ividAw siqkwr nh»
vDweygI blik Apmwn dw kwrn bx jweygI [ ipqw ny SuB isiKAw dy ky Ajwml ƒ pVHny
pw id`qw [ ividAw dy nwl-nwl gurU jI nyk isiKAw idMdy rhy [ jdoN Ajwml juAwn hox l`gw
qy ividAw vI sµpUrn hox l`gI [ ieh g`l Ajwml dw gurU jo hmySw qoN kihMdw Aw irhw sI
$ ik bytw ! myry kol Sihr ivc dI nh» blik aupr dI AwieAw kr, Ajwml ƒ dUr dw c`kr $
$
$ ktxw pYNdw [ jdoN Ajwml jvwnI ivc pYr Drn l`gw qW gurU ny hr roz pu`Cxw ik Ajwml, $
$
$
$ bwhr dI AwieAw hYN ? iek idn Ajwml ny soicAw ik gurU jI mYƒ hr roz pu`Cdy hn qy Sihr $
$
$
$ dy ivc dI Awaux dI AwigAw nh» idMdy [ ies ny gurU ƒ puiCAw ik gurU jI ! mYN Sihr dy ivcoN $
$
$
$ ikauN nh» Awauxw qW gurU jI ny ikhw ik Ajwml ! qyrw bwhr ƒ Awaux ivc hI Blw hY ikauNik $
$
$ Sihr ivc iek bVI gµdI bsqI hY aus qoN bcx leI qYƒ Sihr ivcoN Awaux qoN mnHw kIqw $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 694 \698| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hY [ iek idn Ajwml ny AwpxI mrzI kIqI qy aus bzwr ivcoN lµiGAw jo vysvwvW dw bzwr $
$ sI [ soicAw ik gurU ƒ ikhVw ies g`l dw pqw l`gxw hY [ jy pqw l`g vI igAw qW myrI qW $
$ $
$
$ ividAw dw smW pUrw hox hI vwlw hY [ jy A`gy nh» vI pVHwxgy qW vQyrw pVH ilAw hY [ jdoN $
$
$
$ gurU ny puiCAw qW iesny JUT bol id`qw ik mYN bwhr dI AwieAw hW [ roz-roz Awaux krky Ajwml $
$
$
$ dy nyqr vI cµcl ho gey qy iek nozvwn vysvw ny hwv=Bwv idKw ky iesƒ Awpxy kwbU kr $
$
$ ilAw [ jdoN sµiQAw TIk Fµg nwl pkdI nw dyKI qW mhWpurSW ny ies dy ipqw ƒ bulw ky ikhw $
ik ies dI rucI hux hor pVHn dI nh» rhI blik myrI rwie hY ik ies dI SwdI kr id`qI jwvy [
ipqw ny AYsw hI kIqw qy iek suSIl kµinAw dy nwl ies dI SwdI kr id`qI pr iPr vI corI
qoN aus vysvw dy jwxoN nw ruikAw [ ienHW hI idnW ivc ies dy ipqw dI mOq ho geI [ bwdSwh
ny Awpxy rwj pMØifq dy QW aus dy pu`qr ƒ rwj pMØifq bxw ilAw [ hOlI-hOlI ies dw AOgux
lokW ivc pRgt hox l`gw [ jdoN p`ky sbUq iml gey qW iksy ny bwdSwh kol jw ky iSkwieq
kr id`qI ik mhwrwj ! rwj pMØifq vysvw gwmI hY [ Awpxy gupqcrW rwh» ieh g`l swbq ho
jwx ipCoN bwdSwh ny Bry drbwr ivc s^q szw dw hukm idMØidAW hukm kIqw ik Ajwml
qUµ pMØifq nh» mhW pwpI hY jo AwpxI pqIbRqw ivAwhuqw iesq®I ƒ C`f ky ibBcwrnI AOrq
dw sµgI bixAw hYN [ ies mhW doS swbq ho jwx qy qYƒ ieh hukm suxwieAw jWdw hY ik qYƒ
dyS inkwlw id`qw jWdw hY [ ijQy q`k myry rwj dI h`d hY ies dy AMdr nh» rhyNgw [ dUjw qyrI
zmIn jwiedwd-mkwn jo qyry bwp dwdy dw Dn pdwrQ hY aus dI mwlk qyrI ivAwhuqw iesqrI
hovygI [ qIsrw qyry nwl hI vysvw ƒ vI dyS inkwlw id`qw jWdw hY ijs ny Dn dy lwlc ivc
ieqnI BI Srm nh» kIqI ik rwj pMØifq hY [ qn qy pihny bsq®W qoN ibnW hor koeI vsqU cu`kx
dI AwigAw nh» id`qI [ vysvw qy Ajwml ƒ D`ky mwr ky pRjw qoN Apmwn krwky bwhr k`F
id`qw [ ienHW ny jw ky jµgl ivc rihxw SurU kIqw [ auQy jw ky pScwqwp krdy hn [ auDroN ies
qoN bwAd iek b`cy pYdw hoxy SurU ho gey [ Awpxw qy b`ØicAW dw pwlx posx huµdw nw dyKky iek
iSkwrI dw jIvn bqIq krn l`gw [ jIv ihMsw krky aunHW jIvW dw mws Buµn ky Awp Kwxw,
b`ØicAW Aqy vysvw ƒ Kvwauxw [ ies dy nwl hI Awpxy pihly jIvn ƒ Xwd krky mn ivc
Jurdw rihMdw sI [ vysvw dy pytoN Cy pu`qr pYdw ho gey iek idn vwrS pYNdI sI ieh Ajy iSkwr
qoN nhIN sI muiVAw ik ipCoN do mhWpurS ies dy Gr Aw phuµcy [ jdoN ieh bwhroN muiVAw qW ies
dy GrvwlI vysvw ny A`gy ho ky ieSwrw kIqw ik Gr mhwqmw Awey hn ikqy jIv ihMsw dyKky
Gr qoN cly nw jwx [ A`j AwpW vYSƒ Bojn hI krIey qWik mhwqmw dI KuSI leI jwvy [ Ajwml
ny iSkwr jo mwr ky ilAWdw sI pry Cupw id`qw qy h`Q pYr Do ky nmSkwr kIqI [ Bojn CkwieAw [
rwq ƒ muTI cwpI krn l`gw qy nwly Awpxy jIvn Br dy gunwh ro-ro ky d`sx l`gw ik mhwrwj
$ mYN mhW pMØifq qoN mhW pwpI bx igAw hW iksy qrHW myrw vI auDwr ho skdw hY ? qW mhwqmw $
$
$ ny ikhw jo qyrI GrvwlI dy pyt ivc b`cw hY ies dw nwm nrwiex r`KI qy ies nwl pRym krIN $
$
$
$ iehI qYƒ jmW qoN bcwvygw [ Ajwml ny mhwqmw dw bcn mMn ky pu`qr dw nwm nrwiex riKAw [ $
$
$
$ AMq smW jdoN AwieAw qW jmW ƒ dyKky kihx l`gw ik pu`qr nrwiex riKAw kr» [ Gbrwey $
$
$
$ hoey ƒ pu`qr Sbd Bu`l qy nwrwiex riKAw kr»-nwrwiex riKAw kr» kihx l`gw [ ijs qoN pRmwqmw $
$
$
$ ny Awpxy ibrd bwxy dI lwj rKidAW hoieAw ies mhW pwpI ƒ vI piv`q® krky bYkuµT ivc $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \699| b>e 694

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ QW id`qw ies krky nwmdyv jI kihMdy hn ik hy pRmySr qyrw Drm piqqW ƒ piv`q® krn vwlw $
$ $
$ hY [ jYsw ik BweI gurdws jI kQn krdy hn : $
$ $
$ $
$ piqqu Ajwml pwpu kir jwie klwvqxI dy rihAw ] $
$ $
$ guru qy bymuKu hoie kY pwp kmwvY durmiq dihAw ] $
$ $
$ ibrbw jnmu gvwieAw Bvjl AMdir iPrdw vihAw ] $
$ $
iCA puq jwey vysuAw pwpw dy Pl ieCy lihAw ]
puqu aupMnw sqvW nwau Drx no iciq aumihAw ]
gurU duAwrY jwie kY gurmuiK nwau nrwiexu kihAw ]
AMqkwl jmdUq vyiK puq nrwiexu bolY CihAw ]
jmgx mwry hir jnW gieAw surg jmu fµfu n sihAw
nwie ley duKu fyrw FihAw ]20] ‰BweI gurdws jI, vwr 10 pauVI 20Œ

Dµin qy vY muin jn; ijn iDAwieE hir pRØBu myrw ]1]


vY=auh munI=mMnx SIl mhwqmw qy pRmwqmw dy jn=syvk Dµnqw dy Xog hn ijnHW ny myry
hir=pRmySr pRØBU=mwlk ƒ iDAwieAw hY ]1]

myrY mwQY lwgI ly; DUir goibMd crnn kI ]


suir nr muin jn iqnhU qy dUir ]1]rhwau]
jo suir=dyvqy, nr=mnu`K qy munI jn hn iqnhU qy=iqnHW dI phuµc qoN pry jo pRmySr hY aus
dy crnW dI DUV myry m`ØQy qy lwgI ly=pRwpq hovy ]1]rhwau]

dIn kw dieAwlu mwDO; grb prhwrI ]


hy mwDo ! qUµ dInW dw p`KI qy idAwlU hYN vw dIn=duKIAW qy idAwlU hox vwlw hYN qy hµkwrIAW
dy grb=hµkwr ƒ prhwrI=ivSys krky nws krn vwlw hYN [

crn srn nwmw; bil iqhwrI ]2]5]


nwmdyv jI kQn krdy hn ik mYN nwmw=nwmdyv Awp jI dy crnW dI Srn gRihx krdw
hoieAw Awp jI dI vifAweI qoN bilhwr=kurbwn jWdw hY ]2]5]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 696 \700| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 111 ‰Awid AMg 696Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 4 Gru 1 caupdy < siqgur pRswid ] myrY hIArY rqnu nwmu $
$
$
$ hir bisAw guir hwQu DirE myrY mwQw ] jnm jnm ky iklibK duK auqry guir nwmu $
$
$
$ dIE irnu lwQw ]1] myry mn Bju rwm nwmu siB ArQw ] guir pUrY hir nwmu idRVwieAw $
$
$ ibnu nwvY jIvnu ibrQw ]rhwau] ibnu gur mUV Bey hY mnmuK qy moh mwieAw inq $
PwQw ] iqn swDU crx n syvy kbhU iqn sBu jnmu AkwQw ]2] ijn swDU crx swD
pg syvy iqn sPilE jnmu snwQw ] mokau kIjY dwsu dws dwsn ko hir dieAw
Dwir jgµnwQw ]3] hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI ikau cwlh mwrig pMQw ] hm
AMDuly kau gur AMclu dIjY jn nwnk clh imlµQw ]4]1]

jYqsrI mhlw 4 Gru 1 caupdy; < siqgur pRswid ]


ieh gurvwk gurU nwnk swihb dy cOQy srUp sRI gurU rwmdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI
rwgu ivc AMØikq hY [ rwg dy pihly surqwl ivc cwr pidAW vwlw Sbd hY [ pihlW vsqU inrdySk
mMgl krdy hn [ 1=AduqI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd
srUp [
auQwnkw : sRI AMØimRqsr swihb dI pivqr DrqI ivc siqgurU gurU rwmdws jI ibrwjmwn
sn [ ijs AMØimRqsr dI vifAweI gurbwxI ivc AnykW QwvW qy AijhI Bwvnw nwl kIqI geI
hY ik ies vrgI hor pivqr DrqI nh» hY [ jYsw ik :
ifTy sBy Qwv nhI quDu jyihAw ] ‰Punhy mÚ 5, AMg 1362Œ
ivcwrvwnW ny swry QW iPr ky vyKy hn pr AMØimRqsr dy sdrS koeI DrqI nh» hY [ ikauNik
Pl pRdwqy pRmwqmw ny Awp ies ƒ bµnHxw kIqw hY [ jYsw ik :
bDohu puriK ibDwqY qW qU soihAw ] vsdI sGn Apwr AnUp rwmdws pur ]
hirhW nwnk ksml jwih nwieAY rwmdws sr ]10] ‰Punhy mÚ 5, AMg 1362Œ
ieho ijhI pivqr BUmI ivc siqgurU jI ibrwjy hoey sn, ijQy AnykW is`K AwpxI kilAwx
leI siqgurW dy dr qy mukqI dw mwrg pu`Cx leI jIvn jwc is`Kx leI AnykW qrHW dy pRØBU
imlwp dy pRSn puiCAw krdy sn Aqy SuB isiKAw lY ky prmpd dI pRwpqI krdy sn [ iek
idn snmuK nwmy is`K siqgurU jI ƒ bynqI pUrbk pu`Cx l`gw mhwrwj jI ! d`Øso ik ihrdy ivc
nwm dw vwsw ikvyN hovygw qW siqgurU jI ny ies au~qr ivc ieh AMØimRq bcn aucwrn kIqw
$ jo muKvwk ivc pRwpq hY : $
$ $
$
$ myrY hIArY rqnu nwmu hir bisAw; guir hwQu DirE myrY mwQw ] $
$
$ $
$ siqgurU jI dsdy hn ik myry ihrdy ivc pRmySr dw nwm jo rqnW qoN vI Amolk hY vw- $$
$
$ AslI rqn hY audoN visAw AQvw qW visAw hY jdoN myry isr au~qy gurU ny ikrpw rUpI h`Q rKxw $
$ $
$ kIqw [ ieQy siqgurU jI ny Awpxy pRqI Sbd aucwr ky is`K ƒ aupdyS kIqw hY [ ies quk iv`c $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \701| b>e 696

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jW hor bhuq swrIAW QwvW qy nwm dI qulxw rqnW nwl kIqI hY nwm ƒ rqn drswaux vwlIAW $
$ $
$ hor vI AnykW pMgqIAW gurbwxI ivc imldIAW hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. nwm rqnu suin jip jip jIvw hir nwnk kMT mJwry ] ‰tofI mÚ 5, AMg 718Œ $
$ $
$ 2. gur kw sbdu rqµnu hY hIry ijqu jVwau ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 920Œ $
$ $
$ $
$ 3. nwm rqnu ijin pwieAw dwnu ] iqsu jn hoey sgl inDwn ] $
‰rwmklI mÚ 5, AMg 891Œ
4. AYsw nwmu rqnu inrmolku puMØin pdwrQu pwieAw ]
Aink jqn kir ihrdY rwiKAw rqnu n CpY CpwieAw ]1]
‰soriT BIKn jI, AMg 659Œ
rqn Sbd dy AKrI ArQ ieh bxdy hn ik (rq+n) rq nwm pRIqI dw hY n pd ienkwr
dw vwck hY Bwv ijs ivc ieqnI iK`c hovy ik ijsƒ dyK ky iksy hor vsqU ivc pRIqI nW
rhy [ sµswrk p`K ivc rqnW dIAW iksmW nON ilKIAW hn [
1. hIry [ 2. lwl [ 3. pMØny [ 4. nIlm [ 5. iProj [ 6. lsn [ 7. puKrwj [
8. gomyD [ 9. gulIAW nv rqn srwP khY isrqwj ] ‰loikk pRmwxŒ
AMqrIv rqnW ivc, nwm vI rqn hY, igAwn vI rqn hY, mnu`KW srIr vI rqn, gurU
dI aupdyS rUp bwxI vI rqn hY, pRym vI rqn hY, vYrwg vI rqn hY [ is`KI dI dwq vI rqn
hY, bRhm ividAw vI rqn hY, AMØimRq vylw vI rqn hY [ ijnHW kol AYsy rqn hn AQvw nwm
rUpI rqn hY auh sµswr dy c`¸vrqI bwdSwh qoN vI v`fy bwdSwh hn [ ijnHW dy ihrdy ivc nwm
rUpI rqn visAw hY aunHW dIAW ibAMq audwhrxW gMRQW ivcoN imldIAW hn [
jYsw ik iek ibrkq mhWpurS jo Gr bwr C`f ky iek pUrn mhWpurS dI crn-Srn ivc
rhy ijnHW dI ikrpw nwl pRmySr dw nwm rUpI rqn ihrdy ivc vs igAw, aus nwm dI msqI
ivc vwSnW qoN au~pr au~T ky Brmx krdy iPrdy hn [ auqoN ru`q isAwl dI Aw geI [ rwq dw smW
sI mhWpurS iek ngr ivc pRvyS hoey [ qW iek BiThwrx jo dwxy Buµn rhI sI aus dI B`TI qy
A`g sykx leI bih gey nwl hI mhwrwjy dw mhl sI jo sB kuJ vyKdw irhw [ mhwqmw sbr sµqoK
vwly sn [ BiThwrx ny drvyS mhwqmw jwx ky do bu`k dwixAW dy id`qy ijnHW ¹ mhWpurSW ny c`b
ky r`b dw Sukr kIqw qy srdI qoN bcx leI A`g sykdy rhy qy jdoN nINd AweI qW B`T dy kol
hI Buµjy im`tI G`ØØty ivc lyt gey qy AMØimRq vyly iPr jwg ky pRØBU dI bµdgI ivc juV gey [ rwjy
ny svyry mhwqmw kol Awpxw nOkr ByijAw ik jw ky mhwqmw ƒ bulw ilAw [ nOkr ny Aw ky ikhw
$ ik quhwƒ mhwrwj Xwd krdy hn, pr vyprvwh mhWpurS kihx l`gy mYƒ koeI loV nh» ik mYN $
$
$ bwdSwh kol jwvW bwdSwh q`k myrw koeI kwrj nh» [ nOkr vwps igAw qy kihx l`gw ik mhwqmw $
$
$
$ ny Awaux qoN ienkwr kr id`qw hY [ pr bwdSwh dy mn ivc sI ik myry kol ieqny suKW dy swDn $
$
$
$ hn PulW dIAW syjW qy mYN pYNdw hW pr iPr vI mYƒ n»d bVI AOKI AwauNdI hY pr ieh swDU im`tI $
$
$
$ G`Øty ivc hI su`qw irhw hY [ ies Sµky dI nivrqI leI bwdSwh c`l ky Awp mhWpurSW kol igAw [ $
$
$
$ mhWpurSW kol jw ky kihx l`gw ik hy mhwqmw ! suxwE rwq ikvyN gujrI ? mhwqmw kihx l`gy $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 696 \702| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hy bwdSwh ! myrI rwq kuJ qyry vrgI qy kuJ qyyry qoN cµgI [ bwdSwh hYrwn hoieAw ik ies dI rwq $
$ $
$ myry vrgI vI nh» gujrI ! mYN suµdr qy koml syjw qy su`qw hW qy ieh im`tI G`Øty ivc, iPr kuJ rwq $
$ myry nwloN cµgI ikvyN bqIq hoeI [ bwdSwh kihx l`gw ik mhwqmw jI ! myrI vrgI qy myry nwloN
$
$ $
$ cµgI rwq ikvyN bqIq hoeI, ies dw inrxw krky d`Øso [ mhwqmw kihx l`gy ijQy sOx dI g`l hY
$
$ $
$ auQy Awpxy ivc smwnqw hY [ n»d Awaux qoN bwAd bµdy ƒ kuJ pqw nh» huµdw ik mYN Pu`lW dI syj
$
$ $
$ qy ipAw hW jW im`tI G`Øty ivc [ ies krky jo mYN sON ky rwq guzwrI hY auh qW qyry vrgI hY [ pr $
jo myrw smW rwq ƒ jwgdy dw lµiGAw hY auqnI rwq qyry nwloN vDIAw guzrI hY [ bwdSwh kihx
l`gw auh ikvyN ? qW mhwqmw ny au~qr id`qw ik hy bwdSwh ! qUµ ijqnw icr sOx qoN pihlW jwigAw
hYN auqnW smW ivkwrW ivc glqwn irhw hYN qy mYN ijqnW smW jwigAw hW auqnW icr ijs pRØBU
dw nwm myry ihrdy ivc visAw hY aus pRØBU dI Xwd ivc bqIq kIqw hY ies leI ieh rwq qyry
nwloN cµgI bqIq hoeI hY [ bwdSwh kihx l`gw ik nwm dw rs ikqy iviSAW dy rs nwloN vI vDIk
Anµd dyx vwlw hY qW mhWpurS kihx l`gy ik iviSAW dw rs qW iCx mwqr huµdw hY ies qoN
AnykW rog qn Aqy mn ƒ lgdy hn pr nwm dw rs qW iCx mwqr huµdw hY ies qoN AnykW rog
qn Aqy mn ƒ lgdy hn pr nwm dw rs sdIvI rihx vwlw hY ieh mn Aqy qn dohW ƒ Arog
krn vwlw hY [ jdoN mhWpurSW dw AYsw aupdyS bwdSwh ny suixAw qW ausƒ inscw ho igAw ik
sµswr dy swry pdwrQ Aqy aunHW dy Anµd quC mwqr hn [ mhWpurSW ƒ bynqI krn l`gw ik Awp
ikrpw kro mYƒ vI ieh sdw rihx vwlw Anµd bKiSS kro qW mhWpurS kihx l`gy ik ies Anµd
dI pRwpqI audoN hovygI jdoN nwm ihrdy ivc vs jwvygw [ rwjw kihx l`gw ik quhwfy ihrdy ivc
nwm dw vwsw ikvyN hoieAw hY qW mhWpurSW ny ikhw myry isr au~qy jdoN myry gurdyv ny ikrpw rUpI
h`Q riKAw qW myry ihrdy ivc nwm dw vwsw ho igAw qy ivSy ivkwr swry dUr ho gey, ivSy ivkwrW
dw nwS audoN huµdw hY jdoN ihrdy ivc nwm dw vwsw ho jwvy, ies qoN ibnW hor koeI SkqI nh»
jo ivSy ivkwrW dw ihrdy ivcoN Kwqmw kry qy nwm dw vwsw gurU dI ikrpw ibnW sµBv nh» [ iPr
bwdSwh mhWpurSW dy crn» ipAw qy nwm dI dwq bKSx dI bynqI kIqI qW mhWpurSW ny aus
qy ikrpw krky nwm dI dwq bKSI qy bwdSwh ƒ ikrqwrQ kIqw [ ieQy siqgurU jI nwm ƒ rqnW
dI inAwe» Amolk kQn kr ky d`s rhy hn ik jdoN gurU Amrdws jI ny myry isr qy ikrpw rUpI
h`Q r`ØiKAw qW myry ihrdy ivc pRØBU dy nwm dw vwsw ho igAw [

jnm jnm ky iklibK duK auqry; guir nwmu dIE irnu lwQw ]1]
jdoN siqgurW ny ikrpw krky nwm dyxw kIqw qW jnmW jnmWqrW dy ikl=inscy krky
$ ibK=ivhu b`jr pwp Aqy du`K dUr ho gey hn qy nwm dI SkqI nwl swrw dyv irx, ipqrI irx, $
$ irKI irx lih igAw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$ myry mn; Bju rwm nwmu siB ArQw ] $
$
$ $
$ hy myry mn ! lok pRlok dy siB=swry ArQw=mnorQW ƒ pUirAW krn leI rwm=rmy pRmySr $
$ $
$ dy nwm ƒ Bjxw kr [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \703| b>e 696

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
guir pUrY hir nwmu id®VwieAw; ibnu nwvY jIvnu ibrQw ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
$ bRhm igAwn ivc pUry gurW ny myry ihrdy iv`c hir=vwihgurU nwm id®VwieAw=p`kw krw id`qw
$
$ $
$ hY ijs nwm qoN ibnW jIvn ibArQ ArQ hIx hY [ Bwv jIvn dw koeI ArQ bwkI $
$ $
$ nh» rihMdw ]rhwau] $
$ $
$ $
$ ibnu gur mUV Bey hY mnmuK; qy moh mwieAw inq PwQw ] $

gur isiKAw qoN rihq mnmuK=mUrK ho rhy hn [ iehnW mUrKW dw smudwX mwieAw dy moh
rUpI ickV ivc Ps irhw hY [

iqn swDU crx n syvy kbhU; iqn sBu jnm AkwQw ]2]
AYsy mUrK mnmuKW ny siqgurU rUp swDU dy crxW ƒ kdy vI syvxw nh» kIqw, ijs krky
ienHW dw swrw jnm AkwQw=ibArQ clw igAw hY ]2]

ijn swDU crx swD pg syvy; iqn sPilE jnmu snwQw ]


ijnHW ny swDU=SWq Awqmw sqpurSW vw-siqgurU dy crn prsy hn qy swDU=sqpurSW dy crnW
ƒ syvxw kIqw hY Bwv pwd pKwrn Awid syvw kIqI hY auh snwQw (s+nwQw)=sihq suAwmI
dy hoey hn ijs krky aunHW dw jnm sPlw hoieAw hY [ vw: ijnHW ny sµqW dy crx=krqb ƒ
syvy=DwirAw hY Aqy sµqW dy crnW ƒ syivAw hY auhnW dw jnm sPlw hoieAw hY qy auh
snwQw=suAwmI dy imlwp dy sihq hoey hn [

mokau kIjY dwsu dws dwsn ko; hir dieAw Dwir jgµnwQw ]3]
hy jgµ=sµswr dy nwQw=suAwmI vwihgurU ! myry qy dieAw=qrs, rihm krky mY¹ dws ƒ Awpxy
dwsW dw dws kr dyvo jI ]3]

hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI; ikau cwlh mwrig pMQw ]


hm=qmwm jIv vw-As» srUp igAwn qoN hIx hox krky AigAwnI qy vYrwg ibbyk dy
nyqrW qoN hIx hox krky AMDy hW [ Awp jI dI ikrpw qoN ibnW guris`KI dy mwrg qy ikvyN qur
skdy hW Bwv nhIN qur skdy [

hm AMDuly kau gur AMclu dIjY; jn nwnk clih imlµQw ]4]1]


$
$ siqgurU jI jigAwsU muK duAwrw Purmwn krdy hn ik hm=mY¹ AMDuly=AigAwnI purS ƒ $
$
$ gur aupdyS rUpI AMclu=p`lw PVw idE ijnHW gurW nwl imlky mYN Awp jI dy imlwp dy rsqy $
$ $
$ clxw krW, AQvw ijnHW dy Awsry cl ky mYN Awp jI ƒ imlµQw=iml jwvW ]4]1] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 697 \704| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 1112 ‰Awid AMg 697Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 4 ] ijn hir ihrdY nwmu n bisE iqn mwq kIjY hir bWJw ] $
$
$
$ iqn suµ\I dyh iPrih ibnu nwvY Eie Kip Kip muey krWJw ]1] myry mn jip rwm nwmu $
$
$
$ hir mwJw ] hir hir i¸pwil i¸pw pRiB DwrI guir igAwnu dIE mnu smJw ]rhwau] $
$
$ hir kIriq kljuig pdu aUqmu hir pweIAY siqgur mwJw ] hau bilhwrI siqgur $
Apuny ijin gupqu nwmu prgwJw ]2] drsnu swD imilE vfBwgI siB iklibK gey
gvwJw ] siqguru swhu pwieAw vf dwxw hir kIey bhu gux swJw ]3] ijn kau i¸pw
krI jgjIvin hir auir DwirE mn mwJw ] Drm rwie dir kwgd Pwry jn nwnk
lyKw smJw ]4]5]

jYqsrI mhlw 4 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU rwmdws jI mhwrwj dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwgxI
ivc AMØikq kIqw hoieAw hY [ nwm hIx purS dI AwpxI durdSw dI g`l qW iek pwsy rhI aus
dI kul dI, Kwndwn dI ipqw-ipqwmw dI sB dI durdSw hY sµswr ivc, pr ivSyS krky mwqw
ƒ qwVnw krn dy bcn ijQy hor AnykW gRMQW ivc kIqy ieQy siqgurU jI vI AYsy nwm qoN hIixAW
dI mwqw pRqI ieh bcn kihMdy hn :

ijn hir ihrdY nwmu n bisE; iqn mwq kIjY hir bWJw ]
ijnHW purSW dy ihrdy ivc hrI pRmySr vwihgurU dw nwm n bisE=itikAw, visAw nh»
º aunHW dI mwq=jnnI ƒ hy hir=vwihgurU ! jy bWJw=sµqwn qoN hIx kr idMdw qW cµgw sI [
ieQy siqgurU jI ieh drsw rhy hn ik nwsqk purS, pwpqmw, nw ivroDI, smwjk
buirAweIAW pYdw krn vwly nlwiek pu`qr nwloN AOrq dw bWJ rihxw hI sµswr dy Bly ivc
hY [ AQvw ivDvw ho jwxw sµswr dy Bly ivc hY Bgq kbIr jI ny KotI sµqwn auqpq krn
vwlI mwqw ƒ ijs dI sµqwn igAwn hIx qy nwm hIx hY, AYsw ikhw hY, jYsw ik :
ijh kuil pUqu n igAwn bIcwrI ] ibDvw ks n BeI mhqwrI ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 328Œ
ies qoN AglI quk ivc kbIr swihb jI jnm lYx vwly nwm hIx purS ƒ ieh kih ky
iDrkwrdy hn ik jy qUµ pRØBU BgqI dI swDnw nh» sI krnI qW qUµ jµmdw hI ikauN nw mr igAw [
jy mwqw ny jnm dyx dI glqI kr hI id`qI sI qW qYƒ ijaUNdw nh» sI rihxw cwhIdw qW
$ $
$ jo sµswr ivc buirAweI nw PYldI [ jYsw ik : $
$ $
$ ijh nr rwm Bgiq nih swDI ] jnmq ks n mu E AprwDI ]1]rhwau ] $
$ $
$ ‰gauVI kbIr jI, AMg 328Œ $
$ $
$
$ ieQy kbIr sihb dI ivcwr muqwbk ijQy mwqw Aqy p`uqr ƒ aulWBw id`qw hY [ au Q y kbIr $
$
$ swihb dI ies soc ƒ smJxw cwhIdw hY ik kbIr swihb cwhuµdy hn ik sµswr ivc pYdw hox $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \705| b>e 697

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ vwlw hr mnu`K aus pRØBU dI BgqI krn vwlw hovy [ ieh Bwvnw swfy dyS dy irSI-munIAW, AvqwrW, $
$ $
$ keI jnW dIAW rcnwvW qoN vKry-vKry gMRQW ivc pRgt huµdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ jnnI jnY q Bgq jn kY dwqw kY sUr ] $
$ $
$ nh» qW jnnI bWJ rhY kwih gvwvih nUr ] ‰sUrdws jI smuMdrI gRMQŒ $
$ $
$ $
$ sUrdws jI ienHW qukW dy muqwbk iqMn iksm dI qwsIr vwlI sµqwn ƒ hI nyk sµqwn mMndy $
hn Aqy jnnI ƒ ieh hdwieq krdy hn ik pihly drjy dI sµqwn auh hY jo pRØBU dI BgqI
krky Bgq jn bxy [ dUsry drjy dI sµqwn jo dwnI suBwA r`Kx vwlI hovy Bwv dwn krn dy
kwrn dwnI kihlwey [ qIsry drjy dI sµqwn jo sUrmqweI dy kwrn sUrmw kihlwey Drm vwsqy
Awpxy srIr dw blIdwn vI dy dyvy iesy isDWq ƒ pMØifq gulwb isMG jI vI pRgt krdy hn :
hir nwm Bjy jg BIqr jo, jnnI suq Xw ibiD ko aupjwey ]
AQvw jnnI suq soie jny, rx BIqr jo Air ky dl Gwey ]
isr lO Dn dwn krY jg mYN suB kY jnnI suq jo inpjwey ]
ien qIn ibnw i¸m ky suq ky ihq, jobn nWih Akwj gvwey ]118]
‰BwvrswimRq sYÍXY 118Œ
Bgq sUrmw dwnI qoN ibnW kIiVAW dy b`ØicAW dI qrHW bykwr sµqwn d`sI hY [ ies dy pYdw
krn dw iksy ƒ koeI lwB nh» kyvl AwpxI jvwnI ƒ hI gvwauxw hY [ ivcwr ky dyKIey qW
ienHW iqMnW ivcoN jo mwx Bgq pu`qr ƒ imilAw hY aus dy mukwbly dUsry dohW ƒ vI nh» imilAw [
jYsw ik :
pMØifq sUr Cq®piq rwjw Bgq brwbir Aauru n koie ]
‰iblwvl rivdws jI, AMg 858Œ
ieQy rivdws jI ieh d`s rhy hn ik pMØifq=ivdvwn, sUr=sUrmw, Cq®piq rwjw=c¸vrqI
bwdSwh BgqI krn vwly dy brwbr nh» ho skdy [ pr Bgq hovy qW D¾A, pRihlwd, kbIr,
rivdws, nwmdyv, Awid vrgw [ jYsw ik :
rwm jpau jIA AYsy AYsy ] D¾ pRihlwd jipE hir jYsy ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 337Œ
dwnI hovy qW rwjy hrI cµd, krx, rGU rwjw, mhwrwjw iv¸m, iSiv rwjw Awid vrgw [
sUrmw hovy qW BISm ipqwmw, Arjn, krx, surWK rwjw, AQvw bwbw dIp isMG jI ShId vrgw
$
$ jo Bgq vI sn qy sUrmy vI sn [ Agr AYsw nh» qW iPir mwqw leI Srm dw kwrx hY ies $
$
$
$ nwloN qW iPr bWJ cµgI sI, ivDvw cµgI sI AYsw pihlI quk dw isDWq hY ieh pihlI mW hY $
$
$
$ dUjI mW jo Bgq, sUrmW dwnI pu`qr pYdw krdI hY ausƒ hor gMRQW dy pRmwxW qoN ibnW gurbwxI $
$
$
$ ivc AYsw sqkwirAw igAw hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. Dnu jnnI ijin jwieAw Dµnu ipqw prDwnu ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 32Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 697 \706| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. Awip lIey liV lwie dir drvys sy ] $
$ $
$ iqn Dµnu jxydI mwau Awey sPlu sy ]2] ‰Awsw PrId jI, AMg 488Œ $
$ $
$ $
$ ijQy mwqw ipqw ƒ AYsy pu`qr Dµnqw Xog bxwauNdy hn auQy vµS leI vI bVI gOrvqw dI $
$ $
$ g`l bxdI hY aus vµS ƒ Dµnqw Xog ikhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ Dµnu su vµsu Dµnu su ipqw Dµnu su mwqw ijin jn jxy ] $
$
$
ijn swis igrwis iDAwieAw myrw hir hir sy swcI drgh hir jn bxy ]3]
‰BYrau mÚ 4, AMg 1135Œ
ijQy mwqw ipqw qy vµS ƒ Dµnqw Xog bxwauNdy hn auQy ijs ngr ivc rihx aus DrqI
qy aus ngr ƒ vI gurbwxI ivc Dµn ikhw hY [ jYsw ik :
Dµin su gwau Dµin so Twau Dµin punIq kutµb sB loie ]
‰iblwvl rivdws jI, AMg 858Œ
ies pRkwr mwqw ipqw vµs ngr qy hor vI bhuq swry lok nwm jpx vwly pRqwpI mhWpurS
krky Dµnqw dy Xog bx jWdy hn [ AYsy sµq pu`qr dw pYdw hoxw bVI gOrvqw dI g`l hY [ pr
ienHW lwiek pu`qrW qoN ibnW nlwiek pu`qrW, cor, Xwr, T`g smwj ƒ du`K dyx vwly pu`qrW ƒ
jnm dyx vwlI mwqw ƒ muKvwk dI ies quk ivc ikhw hY ik qUµ ibnW AOlwd mr jWdI qW
cµgw sI [

iqn suµ\I dyh iPrih ibnu nwvY;


Eie Kip Kip muey krWJw ]1]
AYsy swkq purSW dI dyhI pRØBU dy nwm qoN ibnW suµ\I=KwlI iPrdI hY [ auh purS krWJw=klpxw
ivc Kip-Kip ky mr gey hn [ vw: auh krWJw=krMUJey dy bn sµswr ivc Kp-Kp ky insPl hI
mr gey hn [ vw: krWJw=i¸J-i¸J ky mr gey hn [ vw: krWJw=kjIAW ivc Bwv DµiDAW ivc
Kp Kp ky mr gey hn ]1]

myry mn; jip rwm nwmu hir mwJw ]


hy myry mn ! hir=hryk suAws-suAws mwJw=ivc rwm=rmy hoey pRmySr dy nwm ƒ jpxw kr [

hir hir i¸pwil i¸pw pRiB DwrI;


guir igAwnu dIE mnu smJw ]rhwau]
$ jdoN i¸pwlU hir=vwihgurU ny hir=hr qrHW krky i¸pw id®StI DwrI Bwv krnw kIqI qW $
$ $
$ siqgurW ny aus pRiB=mwlk dw igAwn dyxw kIqw ijs igAwn krky mn ƒ smJw=smJ Aw $
$ $
$ geI vw: mn ivkwrW vloN smJ igAw Bwv ivkwrW ƒ Koty jwx ky aunHW vloN ht igAw ]rhwau] $
$ $
$
$ hir kIriq kljuig pdu aUqmu; hir pweIAY siqgur mwJw ] $
$
$ $
$
$ kljug dy ivc hir=vwihgurU dI kIrqI au~qm pdvI kYvl moKS vw: pRØBU ivc AByd rUp $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \707| b>e 697

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ au~qm pdvI dy dyx vwlI hY [ pr hir=vwihgurU dI ieh kIrqI siqgurW dI sµgq dy mwJw=ivcoN $
$ $
$ pRwpq huµdI hY [ $
$ $
$ $
$
$ hau bilhwrI siqgur Apuny; ijin gupqu nwmu prgwJw ]2] $
$
$ $
$ mYN Awpxy siqgurW qoN bilhwr jWdw hW ijnHW ny myry ihrdy ivc gupq nwm ƒ pRgt kr $
$
$
$ id`qw hY ]2] $

drsnu swD imilE vfBwgI; siB iklibK gey gvwJw ]


vfBwgI=v`fy BwgW vwly ijnHW purSW ƒ swD=siqgurW vw-mhWpurSW dw drSn
imilE=pRwpq hoieAw hY aunHW dy swry iklibK=b`jr pwp gvwJw=nws ho gey hn [ vw-
iklibK=pwp cly gey Aqy pwpW dw Pl nrk vI gvwJw=guvwc igAw hY [

siqguru swhu pwieAw vf dwxw; hir kIey bhu gux swJw ]3]
ijs vyly sB qoN v`fy dwqy siqgurU rUp swhu=swhUkwr ƒ pwieAw=pRwpq kIqw qW siqgurW
ny myry nwl hir=vwihgurU dy bhuqy guxW dI sWJ pwauxw kIqI Bwv mYƒ pRmySr dy gux
bKSxw kIqy ]3]

ijn kau i¸pw krI jgjIvin; hir auir DwrE mn mwJw ]


ijnHW jigAwsUAW dy auqy sµswr ƒ jIvn dyx vwly vwihgurU ny i¸pw krnI kIqI hY aunHW
ny hir=vwihgurU nwm ƒ mn=mMn ky Bwv mMnx krky auir=ihrdy dy mwJw=ivc DwirE=Dwrnw
kIqw hY [

Drm rwie dir kwgd Pwry; jn nwnk lyKw smJw ]4]5]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik nwm dI SkqI duAwrw aunHW sqpurSW ny Drm rwj dy
dir=ivc jo aunHW dy krmW dy kwgz sn auh pwVy gey hn aunHW sµq jnW dw lyKw smiJAw
igAw hY Bwv aunHW dw lyKw dUr ho igAw hY [ jYsw ik :
sµqn mokau pUMjI saupI qau auqirAw mn kw DoKw ]
Drm rwie Ab khw krYgo jau PwitE sglo lyKw ]3] ‰soriT mÚ 5, AMg 614Œ
vw: jn=ipAwry jigAwsUAW ny nwm dI SkqI duAwrw krmW dw lyKw smJ ky Drm rwj
dy dr qy iljwx vwly jo sµskwrW rUp kwgz vw: sµcq krmW rUp kwgz vw AiBmwn rUp kwgz
$ $
$ AMqSkrn ivcoN pwV id`qy hn [ pr ieh sB kuJ gurU dI ikrpw duAwrw hI sµBv ho skdw hY ]4]5] $
$ $
$ ijs qrHW ieiqhws ivc swKI AwauNdI hY ik iek is`K ny gurU Arjn swihb dy crnW ivc $
$ $
$ bynqI kIqI ik siqgurU jI Awp inqwpRqI aupdyS krdy ho ik nwm jpx vwilAW dw pRlok $
$ $
$ dw lyKw imt jWdw hY aunHW ƒ pRlok dy du`K pRwpq nh» huµdy mYƒ ies g`l qy inscw iks qrHW $
$ $
$ Awvy [ gurU Arjn swihb kihx l`gy ik is`Kw qYƒ ies g`l dw au~qr Tihr ky dyvWgy [ siqgurW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 697 \708| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ny is`K ƒ rwq smyN iek supnw idKwieAw is`K mr ky pRlok ivc cilAw igAw [ jdoN Drm rwj $
$ $
$
$ kol pySI hoeI qW Drmrwj kihx l`gw ieh nIc purS sI pr hux iesny siqgurU jI dw sµg $
$
$
$ kIqw hY ijs krky ies dI aumr cwr mhIny dI hor vDweI jwvy qW jo ieh nwm jp ky mukq $
$
$
$ ho sky nh» qW ies dy ipCly krmW dw jo lyKw hY aus Anuswr ieh kdy vI kuµBI pwk nrk $
$
$
$ ivcoN nh» inkl skdw [ jy iesny cwr mhIny iv`c nwm nw jipAw qW iesƒ kuµBI pwk nrk $
$
$ idKw dyvo ijs ivc iesƒ pwieAw jwxw hY [ nrk idKw ky iesƒ vwps dyh ivc Byj id`qw, $
ausy smyN ies dI A`K KulH geI [ dUjy idn siqgurU jI kol igAw qW siqgurW ny ikhw ik is`Kw
d`s rwqI nwm dw pRqwp dyK ilAw ik nh» is`K kihx l`gw ik siqgurU jI mYN ipCly smyN ivc
bhuq pwp kIqy hn cwr mhIny nwm jpx nwl ieh nws nh» hoxy myrI aumr hor vDw idE [
siqgurU jI kihx l`gy nwm ivc AYsI SkqI hY ik ijs qrHW QoVHI ijhI A`g l`KW mx l`kVW
ƒ swV ky suAwh kr idMdI hY iesy qrHW gurU dI ikrpw duAwrw imilAw nwm mn ƒ iekwgr
krky QoVHw smW jpx nwl hI swry pwp suAwh ho jWdy hn nwm Aqy gurU dI ikrpw duAwrw Drmrwj
dw swrw krmW dw lyKw Kqm ho jWdw hY qy jigAwsU pRØBU ivc AByd ho jWdw hY [ siqgurU jI
ny aus dy mn ƒ iekwgr krn vwsqy ieh Sbd aucwrn kIqw [ jYsw ik :
ibnu ismrn jYsy srp AwrjwrI ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 239Œ
ies qoN is`K dw mn iekwgr ho ky nwm ivc juV igAw qy nwm jp ky Awpxy krmW dy
lyKy ƒ myt ky gurU dI ikrpw duAwrw pRmySr ivc AByd ho igAw [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \709| b>e 700

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 113 ‰Awid AMg 700Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 Gru 3 < siqgur pRswid ] koeI jwnY kvnu eIhw jig $
$
$
$ mIqu ] ijsu hoie i¸pwlu soeI ibiD bUJY qw kI inrml rIiq ]1]rhwau] mwq ipqw binqw $
$
$
$ suq bµDp iest mIq Aru BweI ] pUrb jnm ky imly sµjogI AMqih ko n shweI ]1] $
$
$
mukiq mwl kink lwl hIrw mn rµjn kI mwieAw ] hw hw krq ibhwnI AvDih qw $
mih sµqoKu n pwieAw ]2] hsiq rQ AsÍ pvn qyj DxI BUmn cqurWgw ] sµig n cwilE
ien mih kCUAY aUiT isDwieE nWgw ]3] hir ky sµq ipRA pRIqm pRB ky qw kY hir hir
gweIAY ] nwnk eIhw suKu AwgY muK aUjl sµig sµqn kY pweIAY ]4]1]

jYqsrI mhlw 5 Gru 3 < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg ivc
AMØikq hY [ ieh Sbd siqgurW ny rwg dy qIjy surqwl ivc aucwrn kIqw hY [ pihlW vsqU inrdySk
mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp,
pRswid=Anµd srUp [ iek vwr swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj ƒ is`KW ny aus smyN bynqI
kIqI ik jdoN siqgurU jI is`K sµgqW ivc SSoiBq sn [ kwmnw Dwr ky Awey hoey guris`KW ƒ du`D,
pu`q, dyh Arogqw dI pRwpqI sµswrk klySW dI nivrqI Aqy suK SWqI Awid dI bKiSS kr rhy
sn [ siqgurU jI hr iek sµswrk qy pRmwrQk ie`Cw is`KW dI kwmnw Anuswr pUrI krdy hn [ jYsw ik :
jYsI BUK qYsI kw pUrku sgl Gtw kw suAwmI ] ‰soriT mÚ 5, AMg 613Œ
ijQy sµswrk ie`CwvW pUrIAW krdy sn auQy jo vI pRØBU pRwpqI dy mwrg ivc AweIAW rukwvtW
dUr krn vwsqy siqgurU dy crnW ivc bynqI krdw aus dI pRmwrQI rwh ivc pYNdI rukwvt
dUr kr idMdy [ sµgq ivcoN iek is`K ny bynqI kIqI ik hy scy pwqSwh ! swfw mwqw ipqw iesq®I
pu`qrW Awid sµbµDIAW ivcoN moh dUr nh» huµdw [ AYsw aupdyS bKiSS kro ijs nwl swƒ ieh soJI
Awvy ik swfw sµbµD ikQoN q`k ienHW nwl s`cw hY [ ieh sux siqgurU jI ny ieh Sbd aucwrn kIqw :

koeI jwnY; kvnu eIhw jig mIqu ]


ies g`l ƒ koeI ivrlw hI jwnY=jwxdw hY, ik eIhw=ies jgq ivc kOx koeI iksy dw
im`qr hY ? ieh pMgqI pRSn rUp hY ies dw au~qr AglI quk ivc idMdy hn :
$ $
ijsu hoie i¸pwlu, soeI ibiD bUJY;
$ $
$ $
$ $
$
$ qw kI inrml rIiq ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ ijs au~qy vwihgurU i¸pwlU huµdw hY auhI ies ibiD=jugqI ƒ bUJY=smJdw hY [ qw kI=ausy $
$
$ purS dI rIiq=rhu-rIq, mirAwdw inrml=piv`q® hY ]1]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 700 \710| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mwq ipqw binqw suq bµDp; iest mIq Aru BweI ]
$ $
$ $
$ $
$ mwq=mW, ipqw=ipau, binqw=iesq®I, suq=pu`qr, bµDp=sµbµDI, iest mIq=ipAwry im`qr
$
$ $
$ vw-iest=pUjX dyv, mIq=im`qr Aqy BweI=Brw [ ieh swry :— $
$ $
$ $
$
$ pUrb jnm ky imly sµjogI; AMqih ko n shweI ]1] $
$
$ $
pUrb=pihly jnm dy sµjogI=BwgW krky imly hoey hn pr AMq smyN ienHW ivcoN koeI vI
shweI=shwiek nh» huµdw [ ‰sµjogI=jXoiqS nC`q®W dy myl dy SuB ASuB Asr mMny hn, ieh
muhwvrw-sµjogI, sµjogW nwl auQoN bixAw hY pr hux ies dy ArQ hn-BwgW nwl, krmW nwlŒ
jIvn dy AMq kwl koeI iksy dw shwiek nh» AigAwn vs ho ky jIv ienHW sµbµDIAW ƒ Awpxy
shwiek mMnI bYTw hY [ pr AslI shwiek qW kyvl nwm hY [ jYsw ik siqgurU jI Purmwn krdy hn :
1. jh mwq ipqw suq mIq n BweI ] mn aUhw nwmu qyrY sµig shweI ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 264Œ
2. iDAwieE AMØiq bwr nwmu sKw ]
jh mwq ipqw suq BweI n phucY qhw qhw qU rKw ]1]rhwau]
‰swrg mÚ 5, AMg 1212Œ
3. mwq ipqw suq bµDpw kUVy sBy swk ] ‰isrIrwgu mÚ 5, 47Œ
4. mwq ipqw suq swiQ n mwieAw ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 804Œ
5. mwq ipqw BweI suq binqw khhu koaU hY kw kw ]1]rhwau]
‰DnwsrI kbIr jI, AMg 692Œ

swKI—sµq mwDo dws jI—


ieiqhws ivc ies quk dy isDWq dI iek swKI sµq mwDo dws jI dI AwauNdI hY [ sRI gurU
Arjn dyv jI dy krnI qy kQnI dy pUry is`KW ivcoN soFI Kwndwn dy iek sµq mwDau dws jI
hoey hn [ iehnW ƒ pRcwr krn leI siqgurW ny kSmIr dw ielwkw id`qw [ ijQy ik ienHW dI
krnI Aqy kQnI dy pRBwv krky swry lok siqkwr krdy sn [ gurmiq ivcwrW sux ky sµgqW
lwB auTwauNdIAW [ kSmIr dy iek SwhUkwr dy cwr pu`qrW ivcoN sB qoN Cotw jo sµqW dw imlwpI
sI [ sµq mwDau dws jI dw sµgI ho ky Awpxw bhuqw smW syvw ismrn qy sqsµg ivc ibqwaux
l`gw [ kQw ivc AYsw nym pRp`k kIqw ik kQw dI smwpqI dI Ardws qoN bwAd hI Gr jwieAw
$ kry [ iek rwq koeI v`fI corI ho geI ijs kwrn bwdSwh ny hukm dy id`qw ik prjw ivcoN koeI $
$
$ vI mnu`K A`DI rwq qoN bwAd bwhr iPrdw pwieAw igAw qW ausƒ cor smJ ky ibnW koeI inrxw $
$
$
$ kIqy sUlI qy tµg id`qw jwvygw [ sµgqW ny sµq mwDau dws jI ƒ bynqI kIqI ik rwjy dw ieh $
$
$ hukm hY ies leI kQw dI smwpqI smyN Anuswr krn dI i¸pwlqw krnI [ mhWpurSW ny sµgqW $
$
$
$ dI bynqI svIkwr krky smwpqI smyN Anuswr krnI SurU kr id`qI [ iek idn mhWpurSW ƒ kQw $
$ $
$ dw AYsw rs AwieAw ik kQw dI msqI ivc smyN dw cyqw nw irhw [ jdoN smW auqy jWdw dyiKAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \711| b>e 700

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qW bwdSwh dy BY krky sµgqW au~T ky c`lIAW, pr mhWpurS A`KW mIt ky kQw krI gey qy iek
$
$ $
$ auh SwhUkwr dw lVkw bYTw irhw [ jdoN mhWpurSW ny A`KW KolHIAW qW kI dyiKAw ik swry au~T $
$ $
$
$ ky cly gey pr ieh lVkw nh» igAw [ mhWpurS kihx l`gy ik mYƒ smyN dw cyqw nh» irhw $
$
$
$ ijQy hor au~T ky cly gey hn qUµ vI cly jwxw sI [ auh lVkw kihx l`gw mhwrwj ! jy mYN cly $
$
$
$ jWdw qW iek qW myry sroqy px ƒ lwj lgdI, dUjw myrw inXm tu`tdw, qIjw kQw dw inrwdr $
$
$ huµdw ik iek sroqw nh» irhw ies krky gurU dIAW KuSIAW nh» sI hoxIAW [ cOQw kQw dw rs $
C`fky mYN jw nh» sikAw [ nw jwx krky BwvyN rwjy dy hukm dI aulµGxw hoeI hY pr mYƒ KuSI
hoeI hY ik mYN gurU dw hukm mMØinAw hY [ mhWpurSW dy AMdroN AsIs inklI ik b`cw ! qyrw gurU rwKw !
ieh b`cw jdoN Gr ƒ muiVAw qW A`DI rwq qoN smW auqy hox krky puils vwilAW ny PV ilAw [
iesny d`ØisAw ik mYN Plwxy SwhUkwr dw pu`qr hW [ bwdSwh dy swhmxy pyS kIqw igAw qW bwdSwh
ny SwhUkwr ƒ bulw ky pu`ØiCAw ik ieh qyrw pu`qr hY ? qW SwhUkwr jo Awpxy pu`qr vloN Gr dw
kMm nw krn krky duKI sI kihx l`gw ik ieh myrw kuJ nh» lgdw [ mwqw ny BI AYsy hI bcn
khy, pu`qr, iesq®I Aqy Brw ieh dyKky ik ieh puils dw PiVAw hoieAw hY swry hI mukr gey
ik ieh swfw kuJ nh» lgdw ikauNik bwdSwh dy hukm qoN swry fry hoey sn [ sUlI cwVHn qoN
pihlW bwdSwh ny ikhw ik qyrw hor koeI imlx vwlw jW sPweI dyx vwlw hY [ qW aus lVky
ny ikhw ik sµq mwDo dws Plwxy QW qy rihMdw hY [ sµq mwDo dws ƒ bulw ky pu`ØiCAw ik ieh
qyrw kI l`gdw hY ? qW sµq mwDo dws kihx l`gy ik jo Awp smJ lvo BwvyN cylw kho, pu`qr
kho, sqsµgI kho, syvk kho myrw sB kuJ hI hY [ bwdSwh ny ikhw sµq jI ! ieh A`DI rwq
AwvwrwgrdI krdw PiVAw igAw hY A`DI rwq qW koeI sqsµg nh» sI ho rhI [ myry hukm muqwbk
A`DI rwq qoN bwAd PVy jwx krky iesƒ sUlI qy cwVHn l`gw hW [ sµq mwDo dws kihx l`gy
bwdSwh ! smJ kr ieh cor nh» bygunwh hY Agr qUµ A`DI rwq qoN bwAd iPrn dw gunwh mMndw
hYN qW ieh szw mYƒ dyxI kro ikauNik myrI vjHw krky ies koloN smyN dI aulµGxw hoeI hY [ jy
mYN kQw dI smwpqI ieqnI dyrI nwl nw krdw qW ies dI ieh durdSw nw huµdI [ ieh swD
huµdw hoieAw vI cor nw vjdw [ bwdSwh hµkwr ivc Aw ky kihx l`gw ik ies ƒ bcwaux vwsqy
qUµ ieh qrIkw soicAw hY ik bwdSwh ny sµqW ƒ sUlI qy nh» tµgxw jy tµg id`qw qW rwjy dI
bdnwmI hovygI [ ikqy quhwfI vI ies dy nwl ih`sw p`qI qW nh» hY ? mYN iesƒ sUlI qy tµgx
l`gw hW jy bcwA huµdw hY qW bcwA lvo [ qW mhwqmw ny ikhw mYN iesƒ kI bcwauxw hY ies
ƒ gurU Arjn swihb bcwauxgy ijnHW dI bwxI dI kQw sux ky ieh pRØBU dI bµdgI ivc juiVAw
hY [ bwdSwh ny hµkwr ivc Aw ky ikhw iesƒ myry koloN nw qyrw gurU bcwA skdw hY qy nw qUµ [
bwdSwh dy hukm Anuswr jlwd l`kV dI sUlI qy cwVHn l`gy qW sµq mwDo dws ny nyq® bµd krky
$ $
$ guurU Arjn swihb dy crnW ivc Ardws kIqI qW aus su`kI l`kV ivcoN hrIAW lgrW inkl $
$ $
$ ky DrqI ƒ Aw lgIAW qy lVky ƒ kuJ vI nh» hoieAw [ iPr lohy dI sUlI g`fI geI qW auh $
$ $
$ vI mom vWg Fl ky DrqI ƒ Aw l`gI [ ieh dyK ky bwdSwh ny mhWpurSW dy crn PVy qy mwPI $
$ $
$ mMgI [ sµq mwDo dws bwdSwh qy lVky ƒ lY ky sRI AMØimRqsr swihb gurU Arjn swihb dy crnW $
$ $
$ ivc phuuµicAw qW siqgurW ny ieh qukW aucwrn krky mwDo dws ƒ snmwinq kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 700 \712| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ myry mwDau jI sqsµgiq imly su qirAw ] $
$ $
$ gur prswid prm pdu pwieAw sUky kwst hirAw ]1]rhwau] $
$ $
$ jnin ipqw lok suq binqw koie n iks kI DirAw ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 10Œ $
$ $
$
$ siqgurW dw ieh aupdyS sux aus lVky ƒ igAwn ho igAw ik sµswr ivc mwqw ipqw $
$
$ iesq®I pu`qr Brw qy hor sµbµDI iksy dw koeI nh» qW aus dy ihrdy ivcoN moh dUr ho igAw qy $
$ $
igAwn dI pRwpqI ho geI [ ies qrHW siqgurU jI auprokq pMgqI ivc ds rhy hn ik sµswr
dy sbµDIAW ivcoN AMq vyly iksy ny vI shwieqw nh» krnI, ibpqw pYx qoN ieh qW ijauNdy hI
swQ C`f jWdy hn [ ies leI siqgurU jI kihMdy hn ik ieh qW pUrbly jnm dy sµjogI imly
hn AMq ƒ koeI shwieqw nh» krdw [

mukiq mwl kink lwl hIrw; mn rµjn kI mwieAw ]


mukiq=moqI, mwl=mwlw, kink=sony dy gihxy, hIry lwl Awid jVy hoey vw hIry lwlW dIAW
mwlW bxIAW hoeIAW ieh sB mn ƒ rµjn=pRsµn krn vwlI ivrqI dy mwieAw=mwiekI pdwrQ
hn [

hw hw krq ibhwnI AvDih;


qw mih sµqoKu n pwieAw ]2]
hwie mwieAw-hwie mwieAw krq=kridAW AvDih=aumr ibhwnI=bqIq ho rhI hY qw=ies
pRkwr dI klpxw rUp ibrqI mih=ivc A`j q`k iksy ny BI sµqoK=sbr nh» pwieAw=pRwpq
kIqw ]2]

hsiq rQ AsÍ pvn qyj; DxI BUmn cqurWgw ]


hsiq=hwQI, rQ qy pvn=hvw dI qrHW qyj dOVn vwly AsÍ=GoVy ienHW dw DxI=mwlk
hovy BUmn=izmINdwrw BI hovy Aqy cqurWgw=cwr rµgW dI Bwv pYdl, rQW qy GoiVAW qy svwr
Aqy hwQI vwlI cwr qrHW dI POj hovy [ jYsw ik :
mwqy mqµg jry jr sµig AnUp auqµg surMg svwry ]
kot qurMg kurMg sy kUdq pOn ky gaun kau jwq invwry ]
BwrI Bujwn ky BUp BlI ibiD inAwvq sIs n jwq ibcwry ]
$ eyqy Bey qo khw Bey BUpq AMq kO nwgy hI pwie pDwry ]2]22] $
$ ‰sRI dsm gµRQ, pMnw 13Œ $
$ $
$ $
$
$ sµig n cwilE ien mih kCUAY; aUiT isDwieE nWgw ]3] $
$
$ $
$
$ AMq kwl ienHW cIzW ivcoN kCUAY=kuJ vI nwl nh» cldw jIv nµgw hI au~T ky isDwieE= $
$
$ clw jWdw hY ]3] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \713| b>e 700

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hir ky sµq ipRA pRIqm pRB ky; qw kY hir hir gweIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ jo pRØBU pRIqm hrI dy ipRA=ipAwry sµq jn hn aunHW dy nwl imlky hir=vwihgurU dy hir=hryk
$
$ $
$ pRkwr dy guxW ƒ gwauxw krIey [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk eIhw suKu AwgY muK aUjl; $
$
sMig sMqn kY pweIAY ]4]1]
$ $

siqgurU jI Purmwn krdy hn ik sµqW dy sµg krky hI eIhw=ies lok ivc suK pweIdw
hY Aqy AwgY=A`gy pRlok ivc vI muK aUjl=js rUpI aujwly vwlw, SoBw vwlw vw: pwpW dI
kwlK qoN rihq inrml huµdw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 701 \714| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 114 ‰Awid AMg 701Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 ] koeI jnu hir isau dyvY joir ] crn ghau bkau suB $
$
$
$ rsnw dIjih pRwn Akoir ]1]rhwau] mnu qnu inrml krq ikAwro hir isMØcY suDw $
$
$
$ sµjoir ] ieAw rs mih mgnu hoq ikrpw qy mhw ibiKAw qy qoir ]1] AwieE srix $
$
$
dIn duK Bµjn icqvau qum@rI Eir ] ABY pdu dwnu ismrnu suAwmI ko pRB nwnk $
bµDn Coir ]2]5]9]

jYqsrI mhlw 5 ]
ieh pwvn muKvwk swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg
ivc AMØikq hY [ ies Sbd ivc jigAwsU dI vwihgurU pRmySr ƒ pRwpq krn dI qVP hY [ jigAwsU
muK duAwrw aucwrn krdy hn :

koeI jn; hir isau dyvY joir ]


AYsw koeI vwihgurU dw jn=dws hY ? jo mYƒ hir=vwihgurU pRmySr nwl joir=joV dyvy [ au~qr
imilAw ik jy AYsw koeI jn iml jwvy qW Bytw kI dyvyNgw ? qW dsdy hn ik :—

crn ghau bkau suB rsnw;


dIjih pRwn Akoir ]1]rhwau]
mYN aus mhwqmw dy crn ghau=pkVWgw, rsnw dy nwl aus dy SuB guxW dy js ƒ
bkau=aucwrn krWgw qy Awpxy pRwxW dI aunHW ƒ Akoir=Bytw dyxI krWgw [ vw: AYsy sq purSW
dy crnW dI muTI cwpI krIey, rsnw nwl suB=syRSt js krIey qy pRwxW dI Bytw dyxI krIey [
jYsw ik :
1. koeI Awix imlwvY myrw pRIqmu ipAwrw hau iqsu pih Awpu vycweI ]
‰sUhI mÚ 4, AMg 757Œ
2. koeI Awix koeI Awix imlwvY myrw siqguru pUrw rwm ]
hau mnu qnu hau mnu qnu dyvw iqsu kwit srIrw rwm ]
‰vfhµs mÚ 4, AMg 572Œ
3. koeI Awix imlwvY myry pRwx jIvwieAw ]
$ $
$ hau rih n skw ibnu dyKy pRIqmw mY nIru vhy vih clY jIau ]3] $
$ $
$ ‰mwJ mÚ 4, AMg 94Œ $
$ $
$ ienHW pRmwxW ivc imlwp krwaux vwly dI Bwvnw pRgt kIqI hY Aqy aus Bytw dI g`l $
$ $
$ kIqI hY ik mYN aunHW ƒ pRwxW dI Bytw vI Arpx kr idAW [ imlwp dw, juVn dw AYsw Anµd $
$ $
$ hY aus au~pr pRwx inSwvr krn leI jigAwsU auqwvlw hY [ pr aus dw imlxw hovy Aqy XkIn $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \715| b>e 701

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ho jwey joVn vwly qy jy XkIn nw hovy qW joVn vwlw joV nh» skdw ies leI gRRMQW ivc $
$ $
$ joVn vwly ƒ qn, mn, Dn, jW pRwx Arpn krn dI g`l AwauNdI hY [ $
$ $
$ $
$ $
$ swKI—sRI gurU nwnk dyv jI Aqy rwjy iSvnwB $
$ $
$ $
$
$ swihb sRI gurU nwnk dyv jI jdoN sµswr ƒ qwrdy hoey BweI bwly ƒ swQI bxw ky ivcr $
$
rhy sn [ aunHW hI idnW ivc rwjw iSvnwB ijs dI rwjDwnI sµglwdIp sI [ ijsƒ iekwdSI
dy vrq qoN vrj ky BweI snmuK Swh ny gurmiq isDWqW dw jwxU krvwieAw sI [ snmuK Swh
ƒ rwjy ny puiCAw ik mYN gurU nwnk dy drSn ikQy jw ky krW [ qW snmuK Swh ny d`ØisAw gurU
nwnk jI ƒ ijQy koeI Xwd krdw hY auQy hI phuµc jWdy hn qUµ ieQy bYT ky hI gurU nwnk dw
ArwDn kr [ rwjw rwq idn gurU nwnk swihb ƒ Xwd krn l`gw [ jdoN pKMf krn vwly nklI
sµqW ƒ pqw l`gw qW ieh nklI gurU nwnk bx ky Awaux l`gy [ Awpxy nwl do cyly lY lYxy
iek ƒ bwlw qy iek ƒ mrdwnw kih ky bulwaux [ iehnW pKMfIAW ny rwjy ƒ KUb luitAw pr
Awpxw mnorQ pUrw hoieAw nw dyKky rwjw nwsqk ijhw bx igAw [ iek idn gurU nwnk swihb
ny BweI bwly-mrdwny ƒ ikhw jy hux AwpW sµglwdIp nW gey qW rwjw sdw vwsqy pRmySr nwloN
tu`t ky nwsqk bx jwvygw [ siqgurU jI rwjy iSvnwB dy suky bwg ivc jw ibrwjy [ nOkr ny
bwdSwh ƒ Kbr kIqI ik bwg ivc iqMn PkIr Awey hn pr rwjw iqMn-iqMn dI igxqI ivc
Awaux vwly swDUAW qoN qµg Aw cu`kw sI [ kdy qW smW sI ik rwjw pKMfIAW ƒ gurU nwnk smJ
ky drSn krn leI dOV ky jWdw sI pr A`j auh smW Aw igAw ik gurU nwnk ƒ pKMfI smJ
ky rwjw drSn krn nh» igAw [ qW jdoN nOkr ny ieh d`ØisAw ik aunHW swDUAW dy crn pYx
nwl hI qyrw brsW dw suikAw bwg hirAw BirAw ho igAw [ jYsw ik :
sUky hry kIey iKn mwhy ] AMØimRq id®sit sµic jIvwey ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 191Œ
nOkr ny ikhw hy rwjn ! ijnHW dI id®StI pYx nwl su`ky ib`RC hry ho gey hn [ qyrw vI
su`kw mn hrw ho jwvygw aunHW dy crnIN l`g jw [ pr bwdSwh kihx l`gw BwvyN sukw bwg hrw
krn dI g`l bhuq v`fI hY pr mYN prIiKAw ley ibnW nh» jwvWgw [ prIiKAw krn leI bwdSwh
ny cVHdI aumr dIAW suµdr lVkIAW ByjIAw ijnHW ny A`gy AnykW pKMfIAW, nklI sµqW ƒ Brmw
ky swbq kIqw sI ik ieh AslI gurU nwnk nh» hn [ jdoN siqgurW dy kol Aw ky siqgurW
ƒ moihq krn vwsqy hwv-Bwv krny SurU kIqy qW siqgurW ny bsµq rwgu ivc Sbd aucwirAw,
jYsw ik :
gwChu puq®I rwj kuAwir ] nwmu Bxhu scu doqu svwir ]
$ $
$ ipRau syvhu pRB pRym ADwir ] gur sbdI ibKu iqAws invwir ]7] $
$ $
$ mohin moih lIAw mnu mooih ] gur kY sbid pCwnw qoih ] ‰bsµqu mhlw 1, AMg 1187Œ $
$ $
$ ies Sbd duAwrw siqgurW ny aunHW dI mMdI vwSnW myt ky pRmySr nwl joV id`qw [ auh vwps $
$ $
$ jw ky bwdSwh ƒ kihx l`gIAW ik A`j qoN As» qyry drbwr ivc gwaux-vjwaux dw kµm C`ØifAw $
$ $
$ bwkI rihMdI aumr pRmySr dI Xwd ivc guzwrnw krWgIAW [ ies g`l qoN pRBwvq ho ky rwjw iSvnwB $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 701 \716| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ drSn krn leI AwieAw [ qW siqgurW ny soicAw ik jy jigAwsU is`K bxn qoN pihlW gurU dI $
$ $
$ prIiKAw lY skdw hY qW is`K dI vI prIiKAw krnI cwhIdI hY [ ieh soc ky siqgurU rwjy dy phuµcx $
$ $
$ qoN pihlW Alop ho gey [ bwdSwh dI AYsI bauirAW vwlI hwlq ho geI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr ibrhu BuXMgmu min bsY mMqu n mwnY koie ] $
$ $
$ rwm ibEgI nw jIAY jIAY q baurw hoie ]76] ‰slok kbIr jI, AMg 1368Œ $
$ $
rwjw l`Bdw-l`Bdw AKIr ƒ byhoS ho ky if`g ipAw qW gurU swihb ny pRgt ho ky iesƒ
hoS ivc ilAWdw qy bwdSwh qy ikrpw krky aus dw mn AYsw pRØBU nwl joiVAw ik ausƒ hr
jgHw pRmySr nzr Awaux l`gw [ bwdSwh inhwl ho igAw qy crnW qy sIs r`K ky kihx l`gw
ik siqgruU jI ! jo Awp ny myry qy ikrpw krky mYƒ pRØBU nwl joiVAw hY ies dy bdly mYN hor
kuJ qW nh» dy skdw pr A`j qoN qn mn Dn qy ieQoN q`k ik Awpxy pRwx vI Awp jI dy crnW
ivc Byt krdw hW [ iesy qrHW jdoN jigAwsU ny pRwxW dI Bytw dyx dI g`l kIqI qW A`goN gurU
srUp ho ky PurmwieAw :

mnu qnu inrml krq ikAwro; hir isMcY suDw sµjoir ]


AsQUl srIr ƒ iviSAW qoN rihq krnw ieh ikAwrw kr [ sq sµqoK dy bld sµ=BlI pRkwr
joir=joVnw kr [ sqsµgq rUpI KUh ivcoN pRIqI rUp hlt Aqy kruxwid qy sRvxwid itMfW duAwrw
hir=vwihgurU nwm rUp suDw=AMØimRq jl ƒ k`F ky bu`DI rUpI DrqI ƒ isMjxw kr [ iPr aus pRØBU
nwl juVnw hovygw [

ieAw rs mih mgnu hoq ikrpw qy; mhw ibiKAw qy qoir ]1]
ieAw rs=ies Awqimk rs ivc vwihgurU dI ikrpw nwl hI mgn=msq huµdw hY pr pihlW
jigAwsU mhw=v`fy iviSAW nwloN pRIqI ƒ qoir=qoVnw kry ]1] jYsw ik :
1. rwrw rsu inrs kir jwinAw ] hoie inrs su rsu pihcwinAw ]
ieh rs Cwfy auh rsu Awvw ] auh rsu pIAw ieh rsu nhI Bwvw ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 342Œ
2. hir rsu pIvY Almsqu mqvwrw ] Awn rsw siB hoCy ry ]1]
‰Awsw mÚ 5, AMg 377Œ
3. ibKY bnu PIkw iqAwig rI sKIey nwmu mhw rsu pIE ]
$ ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 802Œ $
$ $
$
$ AwieE srix dIn duK Bµjn; icqvau qum@rI Eir ] $
$
$ $
$
$ hy dIn=grIbW dy du`KW ƒ Bµjn=nws krn vwly vwihgurU ! mYN Awp jI dI Srx ivc AwieAw $
$
$ hW Aqy quhwfI Eir=qrP hI icqvau=dyKdw hW [ Bwv mYƒ qyrw hI Awsrw hY sµswr ivc iksy $
$ $
$ dw koeI Awsrw hY qy iksy dw koeI pr mYN qyrw Awsrw q`ØikAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \717| b>e 701

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. iks hI koeI koie mM\u inmwxI ieku qU ] $
$ ikau n mrIjY roie jw lgu iciq n AwvhI ]
$
‰sUhI kI vwr mÚ 2, AMg 791Œ $
$
$ $
$ 2. dIn drd duK Bµjnw Git Git nwQ AnwQ ] $
$ $
$ srix qum@wrI AwieE nwnk ky pRB swQ ]1] ‰gauVI suKmnI; mÚ 5, AMg 263Œ $
$ $
$ $
$ ABY pdu dwnu ismrnu suAwmI ko; $

pRB nwnk bMDn Coir ]2]5]9]


siqgurU jI kQn krdy hn ik hy suAwmI=mwlk jI ! Awp jI dw ismrn hI ABY=BY rihq
pdvI dyx vwlw hY ies leI hy pRB=mwlk ! Awpxy ismrn dw dwn dy ky myry jnm mrn dy
bµDn Coir=KolH dyvo [ jYsw ik :
kwtI byrI pgh qy guir kInI bµid Klwsu ]1] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1002Œ

swKI—bwlw rwau qy rusqm rwau


jdoN vI iksy dI s`cy siqgurW au~pr SrDw pYdw huµdI hY qW siqgurU jI ikrpw krky lok
pRlok dy bµDn k`t idMdy hn [ ikauNik gurU dI i¸pw sdw hI ho rhI hY [ pr is`K dy kol iBKwrI
dI inAweIN SrDw rUpI pwqr hoxw cwhIdw hY [ jdoN vI jigAwsU is`K AwpxI haumY dw iqAwg
krky dIn ho ky bynqI krdw hY qd gurU jI pRq`K Aw ky shwieqw krdy hn [ ijs qrHW d`Kx
ivc hYdrwbwd irAwsq jnvwrw ngr dy do Brw rusqm rwie qy bwlw rwie ijnHW ƒ mrh`ØitAW
ny sqwry dy iklHy ivc kYd kIqw hoieAw sI iehnW dy pYrW ivc sµgl pwey hoey sn [ ieqnI
s^q kYd ivc sn ik mnu`K qW kI auQy pMCI vI nh» jw skdw sI [ iehnW ny bhuq pIrW PkIrW
sµqW ƒ mnwauxw Bwv ArwDxw kIqw pr koeI vI iehnW dI shwieqw leI bhuV nw sikAw [
iehnW dy pUrbly krm, kudrq dy sv`b nwl auQy iek is`K pihrydwr sI jo hr vkq kµToN siqgurU
jI dI bwxI pVHdw rihMdw sI [ jdoN iehnW ny is`K koloN puuiCAw ik qUµ iks dI bwxI pVHdw hYN
qW is`K ny juAwb id`qw [ jYsw ik :
suniq isMG gur mihmw kh» [ bµd KlwsI smJo nh» ]
durg gÍwilXr mihˆ inRp kYd ] nihˆ CUtin kI ijXiq aumYd ]40]
As rwjy rjpUq Cufwey ] ismry jihˆ kihˆ Bey shwey ]
SRI goibMd isMG gurU bfyrw ] Abcl ngr Qwn ijn kyrw ]41]
$ $
$ ‰gu: pR: sU: gRµ:, AYn 2, AMsU 25Œ $
$ $
$ is`K ny gurU jI dI mihmw krdy hoey ikhw ik mnu`K dI kYd qW kI hY siqgurU jI qW jmW $
$ $
$ dI PwhI BI k`t idMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ khY isMG ‘kXw nr kI bµdw ] jm PwsI ko dyiq inkµdw ] $
$ $
$ bwly rwie sunI icq lwie ] srDw vDI khXo kir Bwie ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 701 \718| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ is`K ƒ pRym nwl ikhw ikrpw krky swfI bµd KlwsI dy leI pMcwimRq ‰kVwh pRSwidŒ sjw
$
$ $
$
$ ky Ardws kro, is`K ny Ardws kIqI qy eyDr ieh donoN BweI idn rwq suKW dy smuMdr siqgurU $
$
$
$ jI ƒ pRym sihq cyqy krdy hn ies qrHW iek rwq dy smyN jdoN iehnW dI surq gurU crnW ivc $
$
$
$ juVI hoeI sI qW ausy vyly klgIDr pwqSwh Awn pRgt hoey [ jdoN iehnW ny GoVy dy pOVW dI $
$
$
$ Awvwz suxI qy bVy iDAwn nwl Bwv nIJ lw ky vyKxw kIqw qy puCxw kIqw [ jYsw ik : $
$
$ $
ibsmiq bUiJÎo ‘khu qum kOn ?’ SRI pRØBu khih ‘ArwDihˆ jOn ]
so phÁucXo quv krin shwie ] auThu Abih nihˆ iblm lgwie ]49]
‰gu: pR: s: gR:, AYn 2, AMsU 25Œ
gurU jI ny AwiKAw jldI kro mYN quhwƒ lYx vwsqy AwieAw hW AwKx l`gy swfy pYrW ivc
byVIAW peIAW hoeIAW hn siqgurW ny ikhw vwihgurU nwm ƒ aucwrn kro Awpxy Awp hI byVIAW
tu`t jwxgIAW [ jdoN ienHW ny vwihgurU Sbd ƒ aucwrn kIqw qW ausy vkq pYrW ivcoN byVIAW
tu`t geIAW [ donoN BrwvW ny au~T ky gurU jI dy crnW ivc nmSkwr kIqI Dµn siqgurU, Dµn siqgurU
m`uK ivcoN aucwrn kIqw [ siqgurU jI ny iehnW ƒ aupdyS krdy hoey ikhw jo vI is`K pRym nwl
gurU ƒ Xwd krdw hY ies lok dy du`K qW nws huµdy hI hn AMq ƒ jmW qoN vI h`Q dy ky gurU
jI bcwauNdy hn, gurU jI ny donW BrwvW ƒ donoN rkwbW PVw ky iklHy dI kYd qoN mukq kIqw
ies pRkwr gurU jI syvkW dy sdw hI bµDn k`tx vwly hn [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \719| b>e 702

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 115 ‰Awid AMg 702Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 ] cwiq®k icqvq brsq myNh ] i¸pw isMDu kruxw pRB Dwrhu $
$
$
$ hir pRym Bgiq ko nyNh ]1]rhwau] Aink sUK ckvI nhI cwhq And pUrn pyiK $
$
$
$ dyNh ] Awn aupwv n jIvq mInw ibnu jl mrnw qyNh ]1] hm AnwQ nwQ hir $
$
$
srxI ApunI i¸pw kryNh ] crx kml nwnku AwrwDY iqsu ibnu Awn n $
kyNh ]2]6]10]

jYqsrI mhlw 5 ]
ieh piv`q® muKvwk swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg
ivc AMØikq hY [ ies Sbd ivc siqgurU jI ny sµqW BgqW dI s`cI pRIqI dw vrnx kIqw hY [
s`cI pRIqI ƒ is`D krn vwsqy pRi¸qI ivcoN iqMn id®StWq ley hn [ pihlw id®StWq ppIhy dw
hY jo sÍWqI bUµd ƒ s`cy idloN cwh irhw hY [ dUsrw id®StWq c`kvI dw ilAw jo Awpxy pqI dy
ivCoVy ivc qVP rhI hY [ qIjw id®StWq m`CI dw hY jo pwxI qoN ibnW bc nh» skdI [ hux
sB qoN pihlW ppIhy dw id®StWq dy ky sµqW BgqW dI s`cI pRIqI dw inrUpx krdy hn :

cwiq®k icqvq; brsq myNh ]


ijvyN cwiq®k=ppIhw icqvq=icqvnI krdw hY ik myNh=myG, b`dl Bwv mINh brsq=brsy
ijs kwrn myrI ipAws dUr hovy [ ppIhy dI ies pRIqI dw vrnx id®StWq rUp krky gurbwxI
iv`c hor vI AnykW QwvW qy AwieAw hY [ jYsw ik :
1. cwiq®ku cwhq myhu ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 838Œ

2. bwbIhw bynqI kry kir ikrpw dyhu jIA dwn ]


jl ibnu ipAws n aUqrY Cutik jWih myry pRwn ] ‰vwr mlwr mÚ 3, AMg 1284Œ

3. cwiq®k icq ipAws cwiq®k icq ipAws hy


Gn bUµd bicq® min Aws hy Awl pIvq ibnsq qwp ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 462Œ
4. bUµd ivhUxw cwiq®ko ikau kir iq®pqwvY ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 708Œ

ieiqAwidk AnykW QwvW qy ppIhy dI ipAws dw vrnx qy aus vloN sÍWqI bUµd dI icqvnI
$ dI g`l AweI hY [ iesy qrHW ppIhy dI inAweIN jigAwsU dy mn iv`c pRmwqmw dy drSn rUp SÍWqI bUµd $
$ $
$ dI qVP l`gI rihMdI hY [ jigAwsU bynqI krdw hY hy vwihgurU ! mYƒ qyyry drSnW dI ipAws l`gI hY , $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ drs qyry dI ipAws min lwgI ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 389Œ $
$ $
$
$ jy ppIhy ƒ koeI khy qUµ kdI iKAwl nh» kIqw pwxI dy qW ies DrqI iv`c hI toBy, qlwA, $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 702 \720| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ smuMdr Bry pey hn [ qUµ iek bUµd leI ieqnw kSt auTw irhw hYN [ qW ppIhw khygw ik AY d`sx
$
$ $
$
$ vwilAw g`l qW qyrI BwvyN TIk hY [ pwxI dy sµswr iv`c ibAMq toBy qlwA smuMdr hn [ pwxI $
$
$
$ hr QW qy Awpxw itkwxw bxweI bYTw hY pr myrI ipAws buJwaux dw kwrn SÍWqI bUµd hY; toBy $
$
$
$ qlwvW Awid dw pwxI myrI ipAws buJwaux ƒ smr`Q nh» [ iesy qrHW pRmySr dI pRwpqI dI ie`Cw $
$
$
$ vwly jigAwsU ƒ koeI khy ik pRmwqmw qW hr QW qy ivAwpk hY [ Pyr qyrI drSnW dI pRwpqI $
$
$ rUp ipAws ikauN nh» buJdI [ qW aus dw au~qr ieh hY ik ijvyN DrqI iv`c hr QW qy pwxI $
mOjUd hY blik DrqI pwxI iv`c gyNd dI qrHW qYr rhI hY [ DrqI iv`c ivAwpk pwxI iksy ipAwsy
dI ipAws buJwaux dw kwrn nh» bxdw [ iesy qrHW l`kVW iv`c smweI AgnI rsoeI Awid dw
kwrj is`D nh» krdI, nw hI iksy dw srdI dw duK dUr kr skdI hY Aqy nw hI rOSnI krdI
hY [ du`D iv`c smwieAw iGE rotI copVn Aqy dwl sbzI dy qVky dy kµm nh» AwauNdw [ ijvyN
ieh kwrj isD nh» huµdy [ iesy qrHW ivAwpk pRmySr qoN jigAwsU ƒ koeI lwB nh» [ qW hI jigAwsU
pRBU dy pRq`K drSnw dI ie`Cw krdw hY [ jYsw ik :
drsn ipAws ipRA pRIiq mnohr mnu n rhY bhu ibiD aumkweI ]1]rhwau]
‰swrg mÚ 5, AMg 1206Œ
drsn ipAws bhuqu min myrY nwnk drs inhwl ]3]9] ‰nt mÚ 5, AMg 980Œ

i¸pw isMDu kruxw pRB Dwrhu; hir pRym Bgiq ko nyNh ]1]rhwau]
hy ikrpw dy isMD=smuMdr pRBu=mwlk prmwqmw ! Awp kruxw=ikrpw id®StI Dwrn kro Aqy
hr qrHW nwl mYƒ pRymw BgqI dw nyNh=pRym bKSxw kro ]1]rhwau]

Aink sUK ckvI nhI cwhq; And pUrn pyiK dyNh ]


hux dUjw id®StWq dy ky jigAwsU dI pRIqI dw vrnx krdy hn, ik ijvyN c`kvI hor
Aink=AnykW pRkwr dy suKW ƒ nh» cwhuµdI Aqy dyNh=sUrj ƒ pyiK=dyKky pUrn Anµdq huµdI hY [
ckvI bwry iek pRis`D gwQw hY ik ijs vyly q®yqy dy Avqwr Bgvwn sRI rwm jI ipqw dw bcn
jo dyvwsur sµgRwm vyly mhwrwxI kykeI ny bhwdrI idKwauNidAW mUrCq rwjy ƒ swrQI bx ky
sµBwilAw, AwpxI jwn au~qy KylH ky mhwrwjy ƒ bcwieAw qW hoS Awaux qy mhwrwjy dSrQ ny
KuS ho ky kykeI ƒ do bcn id`qy ik qUµ jo cwhyN mMg skdI hYN qW mhwrwxI ny ikhw ik mY smW
Awaux qy hI ieh do vr mMgWgI [ ieh bcn iPr aus smyN kykeI ny mMgy jdoN Bgvwn rwm ƒ
rwj iqlk hox l`gw [ iek bcn Brq ƒ rwj dUjw bcn rwm jI ƒ cOdW swl dw bnvws [
$ mhwrwjy dsrQ ny bhuq imMnqW qrly kIqy pr kykeI nw mMnI [ AKIr rwjw kihx l`gw ik qUµ $
$
$ iek bcn Brq ƒ rwj dyx dw mnw lY ikauNik myry rwm ƒ rwj dw koeI lwlc nh», pr kykeI $
$
$
$ AwpxI iz`d qy AVI rhI [ jdoN Bgvwn rwm ƒ swrI gwQw dw pqw l`gw qW aunHW ny iCn iv`c $
$
$
$ hI rwj ibBUq qj id`qI [ Awpxy Drm dI pwlxw krdI hoeI sIqw vI munI bsqr Dwrn krky $
$
$ nwl jwx vwsqy iqAwr ho geI [ lkSmx ny v`fy Brw dy ipAwr dI mhwnqw drswauNidAW, $
$
$
$ Drm dI pwlxw kridAW jµgl iv`c jwxw svIkwr kIqw [ jµglW iv`c AnykW kSt duK shwrdy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \721| b>e 702

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ cOdW swl dw smW pUrw hox vwlw hI sI ik rwvx sIqw ƒ swDU ilbws dw DoKw dy ky cu`k ky
$
$ $
$ lY igAw [ auh smW Bgvwn jI vwsqy sIqw dy ivCoVy dw duKdwiek sI jdoN ibrCW ƒ vI pu`Cdy $
$ $
$
$ sn ik myrI sIqw ikQy hY pMCIAW ƒ vI sIqw bwry pu`Cdy qW aus smyN c`kvw c`kvI dI vwrqwlwp $
$
$
$ hoeI [ c`kvI ny c`kvy ƒ ikhw ik iehI q®yqy dw Avqwr khwaux vwlw rwm hY ? jo AwpxI iesq®I $
$
$
$ ipCy AigAwnIAW dI qrHW ivrlwp kr irhw hY [ aus vyly pMCIAW dI bolI ƒ jwnx vwly sRI $
$
$ rwm jI ny ikhw ik hy pMCIE ! myry leI ieh bhuq duK dw mOkw hY jy iksy duKI dI shwieqw $
nh» kr skdy qW ieho ijhy myhxy mwr ky aus dy du`K iv`c vwDw nh» krnw cwhIdw [ Bgvwn
jI ny ikhw mYN mirAwdw pRSoqm hW [ doKIAW ƒ fµn dyxw myrw Drm hY BwvyN auh pMCI hI ikauN
nw hovy [ v`fy-v`fy rwKSW ƒ qW fµn mYN SSqrW nwl idMdw hW [ ieho ijhy koJy bcn bolx vwly
pMCIE ! quhwƒ iek bcn nwl hI dµifq krdw hW ik qus» kdy vI rwq ƒ iek`Ty nh» ho skogy
Bwv pqI-pqnI dw imlwp nh» ho skygw qwik quhwƒ pqw l`g sky ik ivCoVy dw duK ikho
ijhw huµdw hY [ aus idn qoN lY ky A`j q`k c`kvI qy c`kvw rwq ƒ iek`Ty nh» ho skdy [ rwq
Br c`kvI pqI dy ivCoVy iv`c sUrj dw ieMqzwr krdI rihMdI hY ik kdoN sUrj cVy qy mYƒ myry
pqI dw imlwp hovy iesy krky aus dw sUrj nwl pRym hY ik sUrj hI myry pqI dw imlwp krwaux
vwlw hY [ jYsw ik :
1. ckvI nYn nˆØId nih cwhY ibnu ipr nˆØId n pweI ]
sUru crHY ipRau dyKY nYnI iniv iniv lwgY pWeI ] ‰mlwr mÚ 1, AMg 1273Œ
2. ckvI sUr snyhu icqvY Aws GxI kid idnIAru dyKIAY ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 455Œ
3. ckvI pRIiq sUrju muiK lwgY ] imlY ipAwry sB duK iqAwgY ]
‰gauVI mÚ 4, AMg 164Œ
4. ckvI sUrj hyq hY imil hoin suKwly ] ‰BweI gurdws jI, vwr 27, pauVI 4Œ
ijs pRkwr ienHW pRmwxW qoN isD hY ik c`kvI, c`kvy qoN ibnW bhuq BwrI duKI huµdI hY [
iesy qrHW jigAwsU rUp ckvI sµswrk suKW ƒ nh» cwhuµdI [ gurU rUp sUrj ƒ vyKky pUrn Anµdq
huµdI hY [ ikauNik gurU rUp sUrj dy imlx nwl bRhm rUp ckvy nwl imlwp ho jWdw hY [ ijvyN
Bgvwn rwm dy srwp kwrn ckvI qy ckvw rwq®I smyN iek`Ty nh» ho skdy [ BwvyN iblkul iek
dUjy ny nzdIk BI hox qW BI imlwp nh» huµdw [ iesy qrHW AividAw rUpI rwq iv`c AigAwn
dw AMDkwr CwieAw hovy qW jigAwsU rUp ckvI dy BwvyN kol hY pr kol huµdy hoey BI ivCoVw
bixAw rihMdw hY [ ies dw imlwp krwaux vwlI SkqI gurU rUp sUrj hI hY jo bRhm rUp c`kvy
$ $
$ dy nwl myl krw idMdw hY [ gurU qoN ibnW ieh imlwp sµBv nh» gurU Arjn swihb iek jgHw $
$ $
$ AYsw Purmwn krdy hn, jYsw ik : $
$ $
$ hY inkty Aru Bydu n pwieAw ] ibnu siqgur sB mohI mwieAw ]1] $
$ $
$ ‰BYrau mÚ 5, AMg 1139Œ $
$ $
$
$ ijvyN aupr ilKy pRmwx ckvI qy id`qy gey hn, iek jgHw Bgq kbIr jI AYsw Purmwn $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 702 \722| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krdy hn ik ckvI Aqy jigAwsU dy ivCoVy dw izmIN Asmwn dw AMqrw hY [ c`kvI kyvl rwq $
$ $
$ ƒ pqI qoN ivCVdI hY pr jo purS pRmySr qoN ivCV cu`ky hn aunHW dw imlwp gurU qoN ibnW nw $
$ $
$ idn Aqy nw hI rwq ƒ huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr ckeI jau inis bICurY Awie imlY prBwiq ] $
$ $
$ jo nr ibCury rwm isau nw idn imly n rwiq ]125] ‰slok kbIr jI, AMg 1371Œ $
$ $
ieQy ies g`l dw iDAwn r`Kxw hY ik auprly isDWq dw KMfn nh» blik ivcwr dw iek
p`K hY [ ijQy c`kvI dy rwq ƒ ivCVn dw pRmwx dy ky jigAwsU dy idn rwq ivCVn dI g`l
kIqI hY auQy sµswrI idn rwq dI g`l hY [ AMqrIv Bwv iv`c AividAw rUpI rwq hY [ AigAwn
rUp AMDyry ƒ gurU rUp sUrj dUr krky jigAwsU rUp c`kvI ƒ sdw vwsqy bRhm nwl myl idMdw
hY [ iPr kdy vI bRhm qoN jigAwsU dy ivCVn vwlI AividAw rUp rwq nh» AwauNdI [ Bwv iek
vwr gurU duAwrw igAwn rUp cwnx iv`c igAw qW jigAwsU muV AigAwnqw dy hnyry ivc
nh» AwauNdw [

Awn aupwv n jIvq mInw; ibnu jl mrnw qyNh ]1]


huux qIsrw pRmwx dy ky jigAwsU dI pRIqI dw vrnx krdy hn ik ijs qrHW m`CI Awn=hor
aupwv=jqn nwl ijauNdI nh» rihMdI pwxI qoN ibnW aus dw mrnw huµdw hY [ m`CI dI pwxI nwl
AYsI pRIqI hY jYsw ik bwxI iv`c Purmwn AwieAw hY ]1] jYsw ik :
1. mIny pRIiq BeI jil nwie ] ‰gauVI mÚ 4, AMg 164Œ
2. mInu ibCohw nw shY jl ibnu mir pwhI ] ‰kydwrw mÚ 5, AMg 1122Œ
3. ijau mCulI ibnu pwxIAY ikau jIvxu pwvY ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 708Œ

hm AnwQ nwQ hir srxI; ApunI i¸pw kryNh ]


hm=AsI vw: hm=qmwm jIv AnwQ=XqIm Aqy hy nwQ=mwlk pRØBU ! AsIN qyrI Srx iv`c
Awey hW Awp ApnI i¸pw kryNh=krnI kro [

crx kml nwnku AwrwDY; iqsu ibnu Awn n kyNh ]2]6]10]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy vwihgurU jI ! As» Awp jI dy crnW kmlW ƒ ArwDdy
hW iqs=Awp jI dy crnW qoN Awn=hor kyNh=kuJ swƒ nh» BwauNdw [
AQvw=iqsu=Awp jI qoN ibnW Awn=hor koeI rwKw nh» hY ]2]6]10]
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \723| b>e 703

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 116 ‰Awid AMg 703Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 Cµq Gru 1 < siqgur pRswid ] slok ] drsn ipAwsI $
$
$
$ idnsu rwiq icqvau Anidnu nIq ] Koil@ kpt guir mylIAw nwnk hir sµig mIq ]1] $
$
$
$ Cµq ] suix Xwr hmwry sjx iek krau bynµqIAw ] iqsu mohn lwl ipAwry hau iPrau $
$
$ KojµqIAw ] iqsu dis ipAwry isru DrI auqwry iek BorI drsnu dIjY ] nYn hmwry ipRA $
rµg rµgwry ieku iqlu BI nw DIrIjY ] pRB isau mnu lInw ijau jl mInw cwiq®k ijvY
iqsµqIAw ] jn nwnk guru pUrw pwieAw sglI iqKw buJµqIAw ]1] Xwr vy ipRA hBy
sKIAw mU khI n jyhIAw ] Xwr vy ihk fUµ ihik cwVY hau iksu icqyhIAw ] ihk dUµ ihik
cwVy Aink ipAwry inq krdy Bog iblwsw ] iqnw dyiK min cwau auTµdw hau kid pweI
guxqwsw ] ijnI mYfw lwlu rIJwieAw hau iqsu AwgY mnu fyNhIAw ] nwnku khY suix
ibnau suhwgix mU dis ifKw ipru kyhIAw ]2] Xwr vy ipru Awpx Bwxw ikCu nI sI
Cµdw ] Xwr vy qY rwivAw lwlnu mU dis dsµdw ] lwlnu qY pwieAw Awpu gvwieAw jY
Dn Bwg mQwxy ] bWh pkiV Twkuir hau iGDI gux Avgx n pCwxy ] gux hwru qY
pwieAw rµgu lwlu bxwieAw iqsu hBo ikCu suhµdw ] jn nwnk Dµin suhwgix sweI ijsu
sµig Bqwru vsµdw ]3] Xwr vy inq suK suKydI sw mY pweI ] vru loVIdw AwieAw vjI
vwDweI ] mhw mMglu rhsu QIAw ipru dieAwlu sd nv rµgIAw ] vf Bwig pwieAw
guir imlwieAw swD kY sqsµgIAw ] Awsw mnsw sgl pUrI ipRA AMik AMku imlweI ]
ibnvµiq nwnku suK suKydI sw mY gur imil pweI ]4]1]

jYqsrI mhlw 5 Cµq Gru 1 < siqgur pRswid ]


ieh piv`qr muKvwk sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg iv`c
rwg dy pihly sur qwl iv`c Cµq rUp ivc AMØikq hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [
1=Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS rUp, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [

slok ] drsn ipAwsI idnsu rwiq; icqvau Anidnu nIq ]


drSnW dI ipAwsI ho ky vwihgurU dy rwh ƒ rwq idn nIq=hmySW hI icqvau=dyKdI
rihMdI sW [ jYsw ik :
$ $
$ 1. Aws ipAwsI ipr kY qweI ijau cwiq®ku bUµdyry ] ‰quKwrI mÚ 5, AMg 1117Œ$
$ $
$ 2. pMQu inhwrY kwmnI locn BrI ly auswsw ] $
$ $
$ aur n BIjY pgu nw iKsY hir drsn kI Awsw ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 337Œ $
$ $
$ 3. hir drsn kau myrw mnu bhu qpqY ijau iq®Kwvµqu ibnu nIr ] $
$ $
$
$ ‰gof mÚ 4, AMg 861Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 703 \724| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Koil@ kpt guir mylIAw; nwnk hir sµig mIq ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI aucwrn krdy hn ik hux gurW ny Brm rUp vw-pMjW koSW rUp kpt=bUhy KolH $
$ ky hir=vwihgurU im`qr dy nwl mYƒ myl id`qw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$ Cµq ] suix Xwr hmwry sjx; iek krau bynµqIAw ] $
$
$ $
hy Aswfy sjx=pRmwqmw dy Xwr=im`qr siqgurU jI ! mYN jigAwsU rUp iesq®I Awp jI ƒ
iek bynqI krdI hW ‰vw-Xwr ies lok iv`c riKAw krn vwly qy sjx=pRlok iv`c riKAw
krn vwly siqgurU jIΠ[

iqsu mohn lwl ipAwry; hau iPrau KojµqIAw ]


iqsu=aus mohn=mn dy mohx vwly lwl ipAwry=ipAwirAW dy ipAwry vw-AiqAMq ipAwry
pRBU ƒ mYN KojµqIAw=l`BdI iPrau=iPrdI hW [

iqsu dis ipAwry, isru DrI auqwry; iek BorI drsnu dIjY ]
aus ipAwry pRØBU dw pqw d`s idau [ ieh jigAwsU rUp iesq®I dI qVP hY [ AgoN imlwp
krwaux vwly gurU ny ikhw, ik imlwp krwaux vwly ¹ Bytw kI dyvyNgI ? qW jigAwsU ny ikhw
ik mYN pR`qK isr lwh ky quhwfy crnW qy r`K dyvWgI vw-hµkwr rUp isr lwh ky quhwfy crnW
dI tyk Dwr lvWgI [ Bwv QoVHy mwq® vI Awpw nh» jxwvWgI iehI isr dw auqwrn rUp Bytw
idAWgI pr BorI=rµck mwq® drSn krw idau ijs drSnW dy pRqwp nwl igAwn rUpI BorI=idn
cVH jwvy Bwv igAwn dw aujwlw ho jwvy [ jYsw ik :
qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]
sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ] ‰vfhµsu mhlw 1, AMg 558Œ

nYn hmwry ipRA rµg rµgwry; ieku iqlu BI nw DIrIjY ]


myry nyqr ipAwry pqI pRmwqmw dy rµg=pRym iv`c rµgwry=rµgy gey hn, ausƒ imly qoN ibnW
iek iql mwqr BI DIrj nh» ho skdw [

pRB isau mnu lInw ijau jl mInw; cwiq®k ijvY iqsµqIAw ]


vwihgurU dy nwl swfw mn ies pRkwr lInw=imilAw hoieAw hY ijvyN jl=pwxI nwl m`CI
$ $
$ dw imlwp bixAw hY [ ies pRkwr swfw mn rUp m`C Awp jI dy drSnW rUp pwxI qoN ibnW nh» $
$
$
$
$ rih skdw [ ppIhy vWg pRØBU dy drSnW leI iqsµqIAw=qrsdw hY [ ijs qrHW ppIhw sÍWqI bUµd $
$
$
$ ƒ qrsdw hY iesy qrHW swfw mn rUpI ppIhw drSnW rUp SÍWqI bUµd leI qrsdw hY Bwv drSnW $
$
$
$ dI ipAws vwlw ho irhw hY ik gurU rUp b`dl AByd inScy rUpI aupdyS dI kdoN vrKw $
$
$
$ krngy [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \725| b>e 703

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jn nwnk guru pUrw pwieAw; sglI iqKw buJµqIAw ]1]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI aucwrn krdy hn ik mYN jn=dws ny pUry gurW ƒ pwieAw=pRwpq kIqw º vw : jd
$
$ $
$ gurW duAwry pUry pRØBU ƒ pwieAw qW pdwrQW rUp pwxI dI sglI=swrI iq®Kw=ipAws buJ geI ]1] $
$ $
$ $
Xwr vy ipRA hBy sKIAw; mU khI n jyhIAw ]
$ $
$ $
$ $
hy Xwr=sjn sµqo ! qus» swrIAW myry ipAwry dIAw sKIAW=shylIAW ho [ quhwfy swirAW iv`ØcoN
mU=mYN iksy jyhI vI nh» hW [ vy=hy dw vwck hY [ hy ipAwry sµq rUp im`qr ! swrIAW jo sµq rUp
vw—jigAwsU rUp shylIAW hn, koeI srDw vwlI, koeI Bwvnw vwlI koeI BgqI vwlI, koeI
srvx mMnx iniDAwsx vwlI, Aqy koeI igAwn vwlI hY, ienHW ivcoN mYN iksy vrgI vI nh»
hW [ myry iv`c ienHW vrgy gux nh» hn [

Xwr vy ihk fUµ ihik cwVY; hau iksu icqyhIAw ]


Xwr vy=hy s`jx rUp sµq jnoN ! jdoN qus» swry hI igAwn dI iek qoN iek cVHdI AvsQw
vwly ho qW hau=mYN iks qrHW ipAwry dy cyqy rih skdI hW ?

ihk dUµ ihik cwVy Aink ipAwry; inq krdy Bog iblwsw ]
qus» iek qoN iek cVHdIAW AvsQw vwlIAW ho ky myry ipAwry pRØBU nwl in`q hI AnykW
Bog iblws krdIAW ho [ AQvw iek qoN iek cVHdIAW AvsQw vwly igAwn dI pihlI BUimkw
SuB ie`Cw qoN SuB ivcwrnw vwly, dUjI qoN qIjI qnU mwnsw vwly, qIjI qoN cOQI Asµskq vwly,
cOQI qoN pMjvIN sÍqwpd vwly, pMjvIN qoN CyvIN pdwrQW BwvnI vwly Aqy CyvIN qoN s`qvIN qurIAw
BUimkw vwly [ inSkwm krm krn vwilAW qoN aupwSnw vwly, aupwSnw vwilAW qoN igAwn vwly,
igAwn vwilAW qoN swiKAwqqw vwly cVHdy qoN cVHdy Awp jI dy AnykW ipAwry hn [ sRvx krn
vwilAW qo A`gy mMnx krn vwly, mMnn krn vwilAW qoN A`gy iniDAwsx vwly, aunHW qoN A`gy
q`q q͵ dw sµSoDn krn vwly aunHW qoN A`gy ABydqw vwly Awp jI dy AnykW ipAwry hn jo Awp
jI dI ABydqw dy Anµd ƒ mwxdy hn [

iqnw dyiK min cwau auTµdw hau kid pweI guxqwsw ]


quhwfy aunHW AnµdI kOqkW ƒ dyKky myry mn iv`c vI cwau=auqSwh au~Tdw hY ik mYN kdoN
$ aus SuB guxW dy qwsw=Kzwny pRmySr ƒ pwvWgI vw=mYN vI kdy aus guxW dy Kzwny dw $
$ drSn pwvWgI [ $
$ $
$ $
$
$ ijnI mYfw lwlu rIJwieAw; hau iqsu AwgY mnu fyNhIAw ] $
$
$ $
$ ijnHW ny mYfw=myrw lwlu=ipAwrw pRØBU rIJwieAw=pRsµn Bwv KuS kr ilAw hY [ hau=mYN iqsu $
$
$
$ AwgY=iqnHW A`gy Awpxw mn fyNhIAw=dyNdI hW qy ies qrHW bynqI kihMdI hW :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 703 \726| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnku khY suix ibnau suhwgix; mU dis ifKw ipru kyhIAw ]2]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik hy pRmySr pqI dy suhwg vwlI sµq rUp sKI ! myrI bynqI
$
$ $
$ sux ky mU=mYƒ dis=d`sxw kr ik ipru=pqI pRmySr ƒ kyhIAw=ikhVI ivDI nwl ifKw=dyKxw $
$ $
$ krW ? AQvw iks swDn nwl pRwpq hovygw [ vw: hy suhwgxI ! myrI bynqI sux ky mYƒ rwh d`s $
$ $
$ idau qW ik mYN vI vyK lvW ik pqI pRwpqI dw Anµd ikho ijhw hY ? ]2] $
$ $
Xwr vy ipru Awpx Bwxw; ikCu nI sI Cµdw ]
Xwr vy=hy im`qr sµq jno ! auh pqI pRmwqmw Awpxw Bwxw=hukm mnwauNdw hY ausƒ
ikCu=iksy dI Cµdw=muhCµdgI nIsI=nh» hY [ Bwv ausƒ iksy dI ADIngI nh» auh suqµqr hY [
vw-ausƒ iksy dI Cµdw=pRvwh nh» hY [

Xwr vy qY rwivAw lwlnu; mU dis dsµdw ]


Xwr vy-hy im`qr sµq jno ! qus» ipAwry dy Anµd ƒ mwixAw hY mU dis=mYƒ d`s mYN dsµdw=pu`CdI
hW [ vw: mYN dsµdw=suAwlI ƒ BI rwh d`s idhu [ qW auqm sKI bRhm igAwnI pRBU dI siKAwqqw
vwly mhwqmw kihMdy hn :—

lwlnu qY pwieAw Awpu gvwieAw; jY Dn Bwg mQwxy ]


jy qY=qUµ aus ipAwry pRØBU ƒ pRwpq krnw cwhuµdI hY qW Awpu=Awpw Bwv hµkwr ƒ gvwauxw
kr vw: ipAwry ƒ qY=ausny pwieAw hY ijsny hµkwr ƒ gvwieAw hY pr hµkwr aus dw imtdw
hY vw-pRØBU ausƒ pRwpq huµdw hY ijs jigAwsU rUp iesq®I dy m`ØQy dy Bwg sRySt hox [

bWh pkiV Twkuir hau iGDI; gux Avgx n pCwxy ]


myrI buDI rUp vw-ibrqI rUp bWh ƒ Twkuir=pRmySr ny pkV ky iGDI=Awpxy v`l iK`c ilAw
hY Bwv Awpxy iv`c lIn kr ilAw hY qy myry guxW qy AOgxw dI pCwx nh» kIqI Bwv myry
gux AOgx nh» icqwry [

gux hwru qY pwieAw, rµgu lwlu bxwieAw; iqsu hBo ikCu suhµdw ]
ijsny SuB guxW rUpI hwr AMqSkrn rUpI gl iv`c pwieAw hY, Bwv SuB guxW ƒ Dwrn
kIqw hY qY=ausƒ ipAwry pRØBU dw rµgu-Anµd bx AwieAw hY Bwv pRwpq ho igAw Aqy aus dw
hBo=sB kuJ suhµdw=sohxw ho igAw hY [ Bwv iqs jIv rUp iesqrI dy qweIN SrDw BgqI Awidk
$ swry swDn soBdy hn, ijsƒ vwihgurU ny Awpxw pRym bKS id``qw hY [ $
$ $
$
$ jn nwnk Dµin suhwgix sweI; ijsu sµig Bqwru vsµdw ]3] $
$
$ $
$
$ siqgu rU jI Purmwn krdy hn ik auh jigAwsU rUp suhwgx iesq®I Dµnqw Xog hY ijs dy $
$
$ nwl pqI pRmwqmw vsdw hY ]3] pRmySr pqI dI pRwpqI hox qoN bwAd sµq mhwqmw rUp iesqrI $
$ $
$ ies qrHW kihMdI hY :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \727| b>e 703

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Xwr vy inq suK suKydI sw mY pweI ]
$ $
$ $
$ $
$ Xwr vy=sjx sµq jnoN ! inq suK suKydI=ijs pqI dI pRwpqI dI mYN inq suKW su`KdI huµdI
$
$ $
$ sI, sw mYN pweI=auh suKxw mYN siqgurW nwl iml ky pw leI hY vw: auh pRmySr rUpI vsqU pw $
$ $
$ leI hY [ $
$ $
$ $
$ vru loVIdw AwieAw; vjI vwDweI ] $

ijhVw pqI pRmwqmw jo mYƒ loVIdw=cwhIdw sI vw: ijs pqI ƒ mYN cwhuµdI sI auh pRwpq
ho AwieAw hY, Bwv-swiKAwqkwr ho igAw hY [ ies leI mn iv`c vDweI=KuSI vjI=pRgt ho
geI hY [

mhw mMglu rhsu QIAw; ipru dieAwlu sd nv rµgIAw ]


mhw mMglu=v`fw auqSwh vw v`fIAW KuSIAW Aqy isDWq rUp bRhm dy rhsu=Anµd ƒ pw
ky QIAw=iesiQq ho gey hW [ auh ipru=pqI pRmwqmw dieAwl Aqy sdw nvIn rµg vwlw hY [
ijs dw Anµd kdy ABwv nh» huµdw [

vf Bwig pwieAw guir imlwieAw; swD kY sqsµgIAw ]


vfBwig pwieAw=v`ØifAW BwgW krky pRØBU pwieAw hY [ v`fy BwgW krky vI Awp nh»
pwieAw [ guir imlwieAw=siqgurW ny ikrpw krky swD kY sqsµgIAw=swD sµgq duAwrw
mylxw kIqw hY [

Awsw mnsw sgl pUrI; ipRA AMik AMku imlweI ]


Awsw=dIrG kwl dI, mnsw=iCn iCn kwl dI, swrIAW pUrIAW ho geIAW hn [ ipRA=pqI
pRmwqmw ny AMØik=p`K vw : pRym krky mYƒ Apxy AMØik=srUp dy iv`c imlweI=myl lYxw kIqw hY [

ibnvµiq nwnku suK suKydI; sw mY gur imil pweI ]4]1]


siqgurU mhwrwj jI jigAwsU muK duAwrw kQn krdy hn ik jo pqI pRmwqmw dI su`Kxw
mYN suKdI sI, sw=auh suKxw mYN pUry siqgurW ƒ iml ky pRwpq kr leI hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 705 \728| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 117 ‰Awid AMg 705Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 vwr slokw nwil < siqgur pRswid ] slok ] Awid $
$
$
$ pUrn miD pUrn AMiq pUrn prmysurh ] ismrµiq sµq srbq® rmxµ nwnk AGnwsn $
$
jgdIsurh ]1] pyKn sunn sunwvno mn mih id®VIAY swcu ] pUir rihE srbq® mY nwnk
$ $
$ $
$ $
hir rµig rwcu ]2] pauVI ] hir eyku inrµjnu gweIAY sB AMqir soeI ] krx kwrx
smrQ pRØBu jo kry su hoeI ] iKn mih Qwip auQwpdw iqsu ibnu nhI koeI ] KMf bRhmMf
pwqwl dIp rivAw sB loeI ] ijsu Awip buJwey so buJsI inrml jnu soeI ]1]

jYqsrI mhlw 5 vwr slokw nwil, < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn siqgurU sRI gurU Arjn dyv mhwrwj jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI
dI vwr dy AwrµB dw hY [ ijs dI auQwnkw sµq igAwnI gurbcn isMG jI ny ies pRkwr kQn
kIqI hY [ ik iek pMfq ijs dw nwm ivjY nwQ sI [ jo BwrI ivdvwn sI [ vyd ividAw iv`c
inpuMn sI [ gurU Gr dw js suxky sRI AMØimRqsr ivKy AwieAw [ siqguru jI dw drSn krky SrDw
hor vI vDyry ho AweI [ jYsw ik :
jYsw siqguru suxIdw qYso hI mY fITu ] ‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 957Œ

dy mhWvwk Anuswr jYsw suixAw sI aus qoN vI vDyry Awpxy nyqrW nwl vyK ilAw [ hux mn
iv`c pRSn krn dI ie`Cw pYdw hoeI [ pRSn duAwrw siqgurU jI ƒ puiCAw ik swfy ihMdU m`q iv`c
mry pRwxI dy nim`q AMqm ikirAw iv`c [ jy auh SUdr hY qW aus dI gqI cwlI idnW bwAd,
vYS dI sqwrW idnW bwAd, C`qrI dI qyrW idnW bwAd Aqy bRwhmx dI bwrW idnW bwAd
gqI huµdI hY [ ikauNik jwq dy ADwr qy Apiv`q®qw qoN piv`q® hox dw smW inSicq hY [ bRwhmx
swirAW qoN aucy hn ies leI ienHW ƒ swirAW qoN G`t idnW iv`c piv`q®qw pRwpq huµdI hY [ quhwfy
is`KW ƒ nw bRwhmx, nw C`qrI, nw vYS, Aqy nw hI SUdr ikhw jw skdw hY ikauNik is`KW iv`c
swry hI rl g`f hn ienHW dI gqI ikvyN huµdI hY [ swfy ihMdU m`q iv`c mry pRwxI dI gqI leI
gruV purwx dI kQw mMnI hY [ qus» Awpxy is`KW dI kilAwx leI kI swDn mMØinAw hY Aqy mrn
qoN bwAd Apiv`q®qw qoN piv`q® hox leI ikqny idnW dw smW inSicq kIqw hY [ ikauNik bRwhmx
iv`c jnm smyN sUqk Aqy mrn smyN pwqk dw nW dy ky Apiv`q®qw mMnI hY qy ijs dy vrnW
dI vµf Anuswr idn G`t v`D inSicq kIqy hn qW siqgurU jI ny au~qr id`qw ik quhwfy m`q
$ $
$ iv`c ijhVw mnu`K ƒ cwr QW qy vµifAw igAw hY As» swirAW ƒ brwbr dw drjw dyx dw ivSvws $
$ $
$ rKdy hW [ is`KW ƒ swirAW qoN piv`q® smJ ky ds idn dI Bwv dusihrw mnwaux dI AwigAw $
$ $
$ id`qI hY Aqy gqI leI nwm hI sB qoN au~qm krm hY [ pr jy guris`K ny kQw dw vI lwB lYxw $
$ $
$ hovy qW mry pRwxI dy nim`q ies jYqsrI dI vwr dy do-do slokW dI kQw krky dsvyN idn smwpqI $
$
$
$
$ krnI [ ieauN krn nwl mukqI pRwpq ho jwvygI qy jmW qoN Cu`t jwvygw [ ikauNik bwxI nwm rUp $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \729| b>e 705

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY [ nwm qoN vfI SkqI kilAwx krn vwlI iksy vI swDn iv`c nh» hY [ ies leI As» Awpxy $
$ $
$ is`KW dI gqI bwxI duAwrw krdy hW [ is`K imrqk pRwxI ny nim`q bwxI dw pwT, kIrqn qy $
$ $
$ kQw krdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 vwr slokw nwil $
$
$ $
$ pMjvyN pwqSwh Awpxy muKwibMd qoN aucwrn krdy hn [ ies vwr iv`c slok mh`ly Aqy $
vwr=pauVIAW swrIAW sRI gurU Arjn dyv jI dIAW hn [ ikauNik keI vwrW slok Aqy mhly
qoN ibnW vI AwauNdIAW hn [ jYsw ik bsµq kI vwr Aqy s`Øqy blvµfy dI vwr [ ies leI ieh
sµkyq id`qw hY ik jYqsrI dI vwr slokW dy nwl hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [

< siqguru pRswid ]


1 Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS rUp siq=nws qoN rihq gur=cyqn pRswid=Anµd srUp [
ieh vwr sRI gurU gRµQ swihb jI dy mD Bwg rUp iv`c aucwrn kIqI hY [ ijs vyly sRI gurU
gRµQ swihb jI dw AKMT pwT r`ØiKAw hovy qW ies vwr au~qy pwT Awaux krky kVwh pRSwid
siqgurU jI dI hzUrI iv`c ilAw ky Ardws krky Bog lvwieAw jWdw hY [ AYsI mirAwdw purwqn
smyN qoN c`lI Aw rhI hY [ Axjwx pwTI jW qW pihlW hI Ardws AwrµB kr lYNdy hn jW jdoN
pwTI dI rsnw qy Awid pUrn miD pUrn Awvy qW audoN Ardws iv`c pwT m`D iv`c AwieAw hY
dy A`Kr myldy hn [ keI swrI Ardws pihlW krky muKvwk ies vwr dy AwrµB qoN suxwauNdy hn [
ieauN keI rIqW nwl Axjwx lok m`D dI Ardws krdy hn [ purwqn pMQk mirAwdw Anuswr
jYqsrI dI vwr dy AwrµB dy nwl hI Ardws AwrµB krnI cwhIdI hY [ keI ieh BI Sµkw krdy
hn ik sRI gurU gRµQ swihb jI dy Awm pRc`lq bIVW dy 1430 AMg hn [ ies leI mD 715
qy lgxw cwhIdw hY qy lwauNdy 705 qy hn jo glq hY [ ies Sµkw dw smwDwn :—1410 qoN
jo bwxI AwrµB huµdI hY aus dw isrlyK vwrW qoN vDIk hY Bwv ik vwrW qoN vwDU slok [ ieh
20 AMg k`F ky 1410 AMg rih gey [ ijs krky m`D 705 qy lgdw hY [ vw-sµq igAwnI gurbcn
isMG jI dy ividAwrQI bwbw nwhr isMG jI ny rwg mwlw ƒ ie`k Sbd mMn ky rwg mwlw smyq
swry Sbd igxy sn qW aus igxqI dy ADwr qy vI mD Awid pUrn miD pUrn ‘vwly slok qy
hI is`D hoieAw ies leI ies Sbd qy pwT Awaux qoN Ardws krn iv`c koeI vI Sµkw nh» [

slok ] Awid pUrn miD pUrn; AMØiq pUrn prmysurh ]


$ sRI (gurU) gRµQ swihb jI dy Awid=AwrµB iv`c pRmySr dw nwm pUrn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ < siqnwm ] sRI gurU gRµQ swihb jI dy m`D iv`c pRmySr dw nwm pUrn hY [ jYsw ik : $
$
$
$ $
$ ibnvµiq nwnku sdw iq®pqy hir nwmu Bojnu KwieAw ] ‰jYqsrI mhlw 5, AMg 705Œ $
$ $
$
$ AMØiq pUrn prmysurh=sRI (gurU) gRµQ swihb jI dy AMq iv`c vI pRmySr dw nwm pUrn hY [ $$
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 705 \730| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nwnk nwmu imlY qW jIvW qnu mnu QIvY hirAw ] ‰slok mhlw 5, AMg 1429Œ
$
$ $
$ $
$
$ ismrµiq sµq srbq® rmxµ; nwnk AGnwsn jgdIsurh ]1] $
$
$ $
$
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik AG=pwpW dy nwsn=nws krn vwlw jo jgdIsurh=jgq $
$
$ dw eISvr hY aus dw js swry sRI (gurU) gRµQ swihb iv`c rmxµ=rm Bwv iml irhw hY [ iesy krky $
$ $
$ sµq mhWpurS sRI gurU gRµQ swihb jI dw ismrµiq=ismrn krdy rihMdy hn Bwv hr vyly sRI gruU $
swihb jI dw pwT krdy rihMdy hn [
2. sRI (gurU) gRµQ swihb jI dw js swry rc irhw hY, iesy krky sµq jn sRI (gurU) gRµQ swihb
jI ƒ A`Ty pihr ismrdy hn, jgdIsur rUp sRI gurU gRµQ swihb jI dw pwT AG=pwpW dy nws
krn vwlw hY qy qwrny ƒ jhwz rUp hY ]1]

pyKn sunn sunwvno; mn mih id®VIAY swcu ]


sµq jn sRI (gurU) gRµQ swihb jI dw drSn dyKxw krdy hn [ sRI (gurU) gRµQ swihb jI dw
js suxdy rihMdy hn Aqy hornW ƒ suxwauNdy hn qy Awpxy mn iv`c s`c ƒ hI id®V r`Kdy hn [

pUir rihE srbq® mY; nwnk hir rµig rwcu ]2]


swirAW iv`c ‰sRI gurU gRµQ swihb jI dwŒ js pUrn ho irhw inscy krdy hn Aqy hrI srUp
jwx ky sRI gurU gRµQ swihb jI dy rµig=pRym iv`c rcy rihMdy hn ]2]
‰dUjw ArQŒ
sRI gurU gRµQ swihb jI dy Awid iv`c ijvyN kQn kIqw hY [ jYsw ik :
Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ]1] ‰jpu jI swihb AMg 1Œ
scu=inscy krky gurU jI jugwid=aucwrdy hn ik auh pRØBU Awid iv`c s`cw sI hux BI s`c
hY A`gy BI s`cw hovygw [ Esy mhWvwk Anuswr aupkrm aupsµGwr dI rIqI nwl sRI gurU gRµQ swihb
jI dy mD Bwg iv`c kQn krdy hn [ Swm vyd dI CWdog aupinSd dy CyvyN AiDAwie iv`c
auidAwlk irKI ny Awpxy pu`qr sÍyq kyqU dy pRSn Anuswr qqÍmsI mhWvwk dw aupdyS idMØidAW
hoieAW sRvx dy Kt AMg kQn kIqy hn :—
1. aup¸m aup sµGwr—jo pRsµg Awid iv`c AwrµB hovy, Esy pRsµg pr AMq ƒ smwpqI
krnI [
2. AiBAws—vwr vwr pVny ƒ AiBAws kihMdy hn [
$ 3. ApUrbqw—Aloikkqw ƒ ApUrbqw kihMdy hn [ $
$ $
$
$ 4. Pl—moK dI pRwpqI ƒ Pl AwKdy hn [ $
$
$
$ 5. ArQvwd—ausqqI ƒ ArQvwd kihMdy hn [ $
$
$
$ 6. aupmqI—AnukUl id®StWq ƒ aupmqI AwKdy hn [ $
$
$ $
$ iesy aup¸m aup sµGwr dI rIqI nwl kQn krdy hn :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \731| b>e 705

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awid pUrn miD pUrn; AMØiq pUrn prmysurh ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ auh pRmySr isRStI dy Awid iv`c vI pUrn sI, mD iv`c vI pUrn hY qy AMq iv`c vI pUrn $
$
$
$ hovygw [ ArQwq jo pRmwqmw ‰BUq, BivK, vrqmwnŒ iqMnW simAW iv`c pUrn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. Awid miD AMØiq pRBu soeI ] nwnk iqsu ibnu Avru n koeI ] $
$ $
$ ‰sUhI mhlw 5, AMg 760Œ $
2. iriD isiD nv iniD jw kY AMØimRqw prvwh ]
Awid AMqy miD pUrn aUc Agm Agwh ]5] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1017Œ
3. Awid AMØiq miD pRBu soeI ] Awpy krqw kry su hoeI ]
‰mwrU solhy mÚ 5, AMg 1085Œ
sµpUrn bwxI iv`c aup¸m aup sµGwr dI rIq ies qrHW vI hY ik siqgurU jI ny “s” A`Kr
qoN bwxI dI AwrµBqw krky “s” A`Kr qy hI smwpqI kIqI hY [ < mMgl rUp hY AgoN siqnwm
“s” A`Kr qoN SurU hµudw hY qy smwpqI qy “ATwrh ds bIs” smwpqI iPr “s” A`Kr qy hY [

ismrµiq sµq srbq® rmxµ; nwnk AGnwsn jgdIsurh ]1]


siqgurU jI kQn krdy hn auh sµswr dw mwlk vwihgurU AG=pwpW dy nwsn=nws krn
vwlw hY [ sµq aus vwihgurU ƒ swry prIpUrn jwxky ausdw ismrµiq=ismrn krdy hn ]1]

pyKn sunn sunwvno; mn mih id®VIAY swcu ]


aus vwihgurU ƒ dyKdy hn [ aus vwihgurU dw nwm hI sunxw qy sunwauxw krdy hn Aqy
s`cy vwihgurU ƒ hI mn iv`c id®VIAY=p`kw krdy hn [

pUir rihE srbq® mY; nwnk hir rµig rwcu ]2]


siqgurU jI kQn krdy hn ik auh swirAW iv`c pUrn ho irhw hY ies iksm dw inscw
krky hir=vwihgurU dy rµig=pRym iv`c rwcu=qdwkwr hoey rihMdy hn ]2]

pauVI ] hir eyku inrµjnu gweIAY; sB AMqir soeI ]


hy gurisKo ! iek inrµjnu=ml mwieAw qoN rihq vwihgurU dy nwm ƒ gwauxw krIey auh
sB=swry jIvW dy AMdr ivAwpk hY [

$ krx kwrx smrQ pRBu; jo kry su hoeI ] $


$ $
$ auh vwihgurU pRmySr sB kwrnW dy krn ƒ smr`Q hY, jo kuJ auh vwihgurU krdw hY auhI huµdw hY [ $
$ $
$
$ iKn mih Qwip auQwpdw; iqsu ibnu nhI koeI ] $
$
$ $
$
$ iCn iv`c hI Qwip=AsQwpn krdw Bwv bxwauNdw hY qy iCn iv`c hI auQwpdw=Fwhuµdw $
$
$ hY aus qoN ibnW koeI kuJ nh» kr skdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 705 \732| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
KMf bRhmMf pwqwl dIp; rivAw sB loeI ]
$ $
$ $
$ $
$ auho hI KMfW bRhmMfW pqwlW dIpW Aqy swirAW lokW iv`c rivAw=iml irhw hY [
$
$ $
$
$ nau KMf :—BwrqI BUgol vyqw ies DrqI dy nON ih`Øsy mMndy hn qy aunHW ƒ nON KMfW nwl $
$
$ Xwd krdy sn [ noN KMf ieh hn :—Brq, ielwivRq, ikMpurS, B`d®, kyqumwl, hir, ihrxX, rmX $
$ $
$ qy kuS [ $
$ $
keIAW ny ienHW KMfW ƒ nvyN BU-BwgW nwl imlwaux dw jqn kIqw hY pr ieh ho nh»
sikAw [ drAsl purwxy lokW ny Awpxy smyN Aqy igAwn Anuswr ieh vµf kIqI sI [
bRhmMf :—bRhmMf dy ArQ hn bRhm dw AMfw ArQwq golwkwr ipRQvI [ mƒ isimRqI qy purwxW
iv`c kQw hY ik jgq rcnW qoN pihlW iek sony rµgw AMfw pYdw hoieAw jo hzwr vrHy ipCoN Pu`t
ky do toty ho igAw [ ijs qoN s`q auprly qy s`q hyTly lok bxy [ s`q AkwS ieh hn :—BUr, Bvr,
suvr, mhr, jn, qp, sq [ s`q pqwl ieh hn :—Aql, ibql, suql, qlwql, rswql,
mhWql, pwqwl [ DrqI dw cOQw ih`sw KuSk qy bwkI pwxI hY [ ieh swrw Kyqr au~nI kroV s`qr
l`K vrg mIl hY [ ieh s`qW smuMdrW nwl iGry s`q dIpW iv`c hY [ s`q dIp ieh hn :—jMbU,
plKu, SwlmlI, kusU, ¸oNc, qy puSkwr [ nvyN BU ivigAwnI :—eySIAw, XUrp, au~qrI AmrIkw, d`KxI
AmrIkw, APrIkw, EsIlIAw qy D½vW lwgy brPw nwl FikAw ih`sw [ ieh s`q Bwg igxdy hn [

ijsu Awip buJwey, so buJsI; inrml jnu soeI ]1]


ijsƒ auh pRmySr Awp buJwey=smJwauNdw hY EhI buJsI=smJdw hY [ ijsny aus pRmySr ƒ
smiJAw hY EhI piv`q® jnu=purS hY ]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \733| b>e 707

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 118 ‰Awid AMg 707Œ $
$ $
$
$ slok ] bsµiq sÍrg lokh ijqqy ipRQvI nv KMfxh ] ibsrµq hir gopwlh $
$
$
$ nwnk qy pRwxI auidAwn Brmxh ]1] kauqk kof qmwisAw iciq n Awvsu nwau ] $
$
$
$ nwnk koVI nrk brwbry aujVu soeI Qwau ]2] pauVI ] mhw BieAwn auidAwn ngr $
$
$
kir mwinAw ] JUT smgRI pyiK scu kir jwinAw ] kwm ¸oiD Ahµkwir iPrih $
dyvwinAw ] isir lgw jm fµfu qw pCuqwinAw ] ibnu pUry gurdyv iPrY sYqwinAw ]9]

slok ]
ieh muKvwk siqgurU sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI dI vwr
iv`c AMg 707 qy AMØikq hY [ ies muKvwk dy slok dIAW do qukW iv`c pRmwqmw nwloN tu`Øty hoey
jIvW ƒ aupdyS dy ky smJwieAw hY ik id®Stmwn pdwrQ sB imiQAw rUp hn [ iehnW dy rsW
iv`c l`g ky jIv Awpxw mnu`Kw srIr dw kImqI smW byArQ gvw irhw hY [ mwq lok dy jIvW
kol qW Bog smgRI Alp rUp iv`c hY [ sÍrg iv`c vsx vwly jIv rUp dyviqAW kol ies Bog
smgRI dI bhulqw hY [ nwm qoN ibnW jIv dI hwlq ies qrHW hY ijs qrHW koeI rsqw Bu`l ky
aujwVW iv`c Btkdw hovy [ ies Sbd iv`c pdwrQW AMdr jIv dI PsI ibrqI ƒ auprwmqw dyx
leI pRmySr dy nwm iv`c joVn leI AYsw aupdyS bKiSS krdy hn ik sµswr dy Awm mnu`KW dI
qW kI g`l hY jo sµswr iv`c mhwn purS hoey hn [

bsµiq sÍrg lokh; ijqqy ipRQvI, nv KMfxh ]


ijnHW bl vwilAW nON KMfW vwlI ipRQvI=DrqI ƒ ijqqy=ij`q ilAw hY qy svrg lok
vrgy suKW dy AsQwn ƒ Awpxy bsµiq=vsx leI itkwxw bxw ilAw hY [

ibsrµq hir gopwlh; nwnk qy pRwxI auidAwn Brmxh ]1]


siqgurU jI aucwrn krdy hn ik AYsy mhWblI sµswr dy ij`qx vwly jy aunHW ƒ hir=vwihgurU
gopwlh go=DrqI dw pwlk ibsrµq=Bu`l igAw hY qW auh jIv sµswr rUpI aujwV iv`c Btkdy
hn vw: aujwV iv`c Brmx dI inAweIN duKI huµdy hn ]1] jYsw ik :
suµdr syj Anyk suK rs Bogx pUry ]
igRh soien cµdn sugµD lwie moqI hIry ]
$ $
$ mn ieCy suK mwxdw ikCu nwih ivsUry ] $
$ $
$ so pRØBu iciq n AwveI ivstw ky kIry ] $
$ $
$ ibnu hir nwm n sWiq hoie ikqu ibiD mnu DIry ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 707Œ $
$ $
$
$ ieqny mhwn suKW dy mwlk ho ky BI AKIr ruldy iPry, prmwqmW ƒ Bulwky AnykW jUnW $
$
$ iv`c D`Øky KwDy [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 707 \734| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. hym gly Aru sIs auqµs, auTwih su pwd mhW ihnnwqy [
$
$ $
$ kot qurµg krµg sy kUdq, dOr pRBµjn ko ijx jwqy [ $
$ $
$ idgj my gj Bon duAwr, su JUlq hYN mdrw md mwqy [ $
$ $
$ Xo ibiD XWih BeI qu khw, jb jwn kI nwQ ky rµg n rwqy [ $
$ $
$ ‰BwvrsWimRq sÍYXw 14Œ $
$ $
$ 2. jIq iPrY sB dys idswn ko bwjq Fol imRdµg ngwry ] $
guµjq gUV gjwn ky suµdr ihMsq hI hXrwj hjwry ]
BUq BivK Bvwn ky BUpiq kaun gnY nhI jwq ibcwry ]
sRI piq sRI Bgvwn Bjy ibnu AMq ko AMqky Dwm isDwry ]3]23]
‰qÍpRswid sÍYXy sRRI dsm gRµQ pMnw 13Œ
iek idn q®yqy dy Avqwr Bgvwn sRI rwmcµdr jI Awpxy isMGwsn qy ibrwjmwn sn [
aunHW dy gurdyv sRI viSSt munI jI vI aucy isMGwsn qy suBwiemwn sn [ AnykW irSI munI ies
sBw iv`c aupsiQq sn [ kuJ vzIr-AmIr-bu`DIvwn lok bYTy sn [ sBw iv`c jn smudwie dy
Bly leI iksy nw iksy ivSy qy ivcwr huµdI rihMdI sI [ keI vwr inrol Awqimk ivcwr vI
huµdI qy keI vwr mukqI dy rwh iv`c AweIAW rukwvtW dUr krn leI sOKy swDnW qy ivcwr
huµdI [ sB qoN vfI rukwvt jo mn dI vwSnW dI hY ies dI pRblqweI dw viKAwn huµdw [ A`j
Acncyq Bgvwn sRI rwm jI ibnW hI iksy hws-rs dI g`l qoN iKV-iKVw ky h`s pey qW ienHW
dy h`sx dy kwrn sBw iv`c bYTy irSI munI qy hor buDIvwn Ascrj ho gey ik ibnW hI kwrn
Bgvwn jI ikauN h`s rhy hn, h`sx dy kwrn dw pqw l`gx dI ie`Cw sB ƒ sI [ ies g`l
ƒ mihsUs krdy hoey mhW munI viSSt jI ny swirAW dI Sµkw dw smwDwn krn leI Bgvwn
sRI rwm jI ƒ pu`Cxw kIqw ik hy rwm ! Awp ibnW hI iksy kwrn qoN iKV-iKVw ky h`s pey ho [
ijQy q`k sBw iv`c bYTy lokW dw svwl hY [ swry hI ieh mihsUs krdy hn ik Acwnk ieqnw
hsxw, Sµkw dw kwrx bx igAw hY [ ies leI Awp d`Øso ik h`sx dw Aijhw ikhVw kwrn
hY jo sBw nhI jwxdI Awp ausƒ pRgt kro qW sRI rwm jI ny au~qr id`qw ik gurdyv AYsI
koeI Kws bwq nh» hY mYƒ qW suBwvk hI Acwnk hwsI Aw geI, mhW muin viSSt jI igAwnI
sn kihx l`gy ik hy rwm ies sµswr ivc roxw qy hsxw iek Awpxw ivSyS AsQwn rKdy
hn [ donW dy Awpxy-Awpxy kwrn hn [ rox dw Awpxw kwrn hY h`sx dw Awpxw kwrn hY [
kwrn pihlW hY roxw qy h`sxw bwAd iv`c hY [ so As» jwnxw cwhuµdy hW ik ies smyN h`sx
dw kI kwrn hY [ pRq`K kwrn qW ieQy koeI id`sdw nh» pr lgdw hY ik koeI kwrn AYsw zrUr
$ hY ijsƒ sBw dy lok jwxdy nh» hn qy Awp aus ƒ Cupw rhy ho [ so Awp i¸pw krky s`c- $
$
$ s`c inrsµkoc d`sx dI Kycl kro [ qW Bgvwn sRI rwm jI ny ikhw ik hy gurdyv ! myrw h`sx $
$
$
$ dw kwrn koeI bhuqw v`fw nh» hY [ b`s ie`k in`kw ijhw kwrn ijsƒ sBw iv`c bYTy mYN hI vyK $
$
$
$ irhw hW ies leI kyvl mYƒ hI hwsw AwieAw hY mYN Awp jI dy bcn dw siqkwr krdw hoieAw $
$
$
$ dsdw hW ik ieh ie`k kIVw jo myry isMGwsn qy cVHn dI ie`Cw r`Kky keI vwr koiSS kr cu`kw $
$
$
$ hY pr isMGwsn qy Awaux qoN pihlW hI if`g pYNdw hY iPr cVHdw hY qy iPr ifg pYNdw hY ies $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \735| b>e 707

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dI ikirAw ƒ dyK ky mYƒ hwsw Aw igAw [ qW gurdyv viSSt ny ikhw rwm ! Ajy vI g`l sp`St $
$ nh» hoeI kuJ ElHw Ajy vI bwkI hY ikauNik ieh g`l koeI Kws AihmIAq rKx vwlI nh»
$
$ $
$ hY [ ikauNik sµswr iv`c AnykW kIVy mkOVy aucIAW QwvW qy cVdy qy ifgdy hI rihMdy hn ies $
$ $
$
$ iv`c h`sx vwlI ikhVI g`l sI [ qW sRI rwm jI kihx l`gy ik gurdyv ies iv`c h`sx vwlI $
$
$
$ g`l hY [ ies kIVy dIAW do l`qW tu`tIAW hoeIAW hn [ l`qW GsIt ky DrqI qy clxw vI AOKw $
$
$ huµdw hY pr ieh qW isMGwsn qy cVHn dI koiSS kr irhw hY ies leI mYN h`ØisAW hW [ qW sRI $
viSSt jI ny ikhw rwm ! ies sµswr iv`c AnykW ku`Øqy, ib`Øly, pSU pMCI, kIVy mkOVy AYsI izMdgI
jIA rhy hn pr aunHW ƒ vyK ky kdy koeI Awm sDwrn ivAkqI BI hisAw nh» [ Awp qW
iek mirAwdw pRSoqm, buDIvwn ho, iPr irSIAW dI sBw iv`c SSoBq ho, zrUr ies iv`c koeI
g`l hY jo Awp Cupw rhy ho [ mYN gurU hox dy nwqy ieh AwdyS idMdw hW ik ies g`l ƒ cµgI
qrHW KolHo qWik suxn vwilAW dI qs`lI ho jwey ik rwm jI dw koeI vI krqb byloVw nh»
hY [ ijs krky sBw ƒ quhwfy qy ivSvws bixAw rhy sBw dI iesy g`l iv`c kilAwx hY [ qW
sRI rwm jI ny ikhw ik mhwrwj ! mYN ies r`bI Byd ƒ prgt nh» sI krnw cwhuµdw pr Awp
dy AwdyS dI pwlxw krnw myrw muFlw Drm hY ies leI mY ieh r`bI Byd KolHdw hW ieh jo
tu`tIAW l`qW vwlw kIVw myry isMGwsn qy cVHdw Aqy ifgdw hY bIqy smyN ivc cOdw vwr svrg
dw rwjw ieMd® kihlw cu`kw hY svrg dy AnykW su`K cOdW vwr Bog cu`kw hY qy hux ies dI ieh
hwlq hY ik nwm ƒ ivswr ky AnykW jUnW iv`c Brmx krdw iPr irhw hY pr Ajy vI isMGwsn
dI vwSnw dw sµskwr AMdr ipAw hox krky myry isMGwsn v`l ƒ vwr-vwr Aw irhw hY so ies
dI AYsI mUrKqw ƒ vyK ky mYƒ hwsw Aw igAw [ gurbwxI iv`c vI AYsw Purmwn kIqw hY [ jYsw
ik :
so pRØBu iciq n AwveI ivstw ky kIry ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 707Œ
kItw AMdir kItu kir dosI dosu Dry ] ‰jpujI swihb AMg 2Œ
so nwm ƒ ivswr ky jIvW dI AYsI hwlq huµdI hY [ jdoN Bgvwn rwm jI ny aus kIVy dI
ieh vwrqw d`sI qW swry hYrwn ho gey ik nwm ƒ ivswr ky jIv ƒ ieqnw Brmx krnw pYNdw
hY [ ieqny v`fy-v`fy mhwn purSW dw ieh hwl hY qW Awm jIvW dI kI hwlq hovygI [ ieh g`l
sux ky viSSt jI ny ikhw ik hy rwm ! kuJ smyN leI swrI sBw ƒ srb`gqw bKSo qW jo ieh
Awp hI vyK lYx ik jo qusI ikhw hY auh s`q hY [ Bgvwn jI ny swirAW ƒ srb`gqw bKSI
qW swrI sBw ny Awpxy AMdrly nyqrW duAwrw vyiKAw ik TIk ieh kIVw cOdW vwr ieMd® bx
cu`kw hY pr nwm ƒ Bulwaux krky Btk irhw hY [ ies leI siqgurU jI ny ies AMØimRq bcn iv`c
$ kQn kIqw hY ik jIv hrI gopwl pRmwqmw ƒ ivswr ky Brmx krdy hn [ $
$ $
$
$ kauqk kof qmwisAw; iciq n Awvsu nwau ] $
$
$ $
$
$ ijs jgHw kof=¸oVW qmwisAw=KyfW dy kauqk=nzwry vyKidAW hoieAW vwihgurU nwm cyqy $$
$ nh» AwauNdw AQvw kauqk=Ascrj rUp ¸oVW qmwiSAW krky ic`q iv`c pRØBU dw nwm cyqy $
$ $
$ nh» AwauNdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 707 \736| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk koVI nrk brwbry; aujVu soeI Qwau ]2]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik auh purS koVI=vIh nrkW dy qu`l du`K pwauNdw hY [ auh
$
$ $
$ bymu`K purS BwvyN bgIicAW iv`c rihMdw hovy pr auh QW aujwV dy qul kQn kIqw hY [ AQvw $
$ $
$ auh purS koVI=¸oVW nrkW dy qu`l du`K pwauNdw hY [ AQvw koVI=koVHI ho ky ATwrW nrkW dy qul $
$ $
$ du`K pwauNdw hY ]2] $
$ $
pauVI ] mhw BieAwn auidAwn; ngr kir mwinAw ]
mhw=v`fw BieAwn=BieAwnk qy auidAwn=aujwV jµgl rUp sµswr ƒ AigAwnI jIv ny bVI
rOxk vwlw Sihr krky mMØinAw hY [ sRI gurU Arjn dyv jI ny sµswr ƒ hor jgHw vI aujwV-jµgl
kQn kIqw hY Aqy snbµDIAW ƒ jµgl iv`c rihx vwly ku`qy ig`dV Aqy Koqy d`ØisAw hY [ jYsw ik :
auidAwn bsnµ sµswrµ snbµDI sÍwn isAwl Krh ] ‰slok shsi¸qI mÚ 5, AMg 1359Œ
ijhVy sbµDI lwlcI suBwA r`Kx vwly hn auh kuiqAW dI inAweIN hn jo ibpqw smyN C`f
ky dOV jwx auh kwier=ig`dVW dI inAwe» hn [ mUrK qy AbYVy suBwA vwly KoiqAW dI inAwe»
hn [ ies leI sµswr jy jµgl dI inAwe» hY qW sbµDI ienHW jIvW dI inAwe» hn [ jy koeI jµgl
iv`c rihMdw ienHW jIvW nwl hI rOxk mMny qW aus dI mUrKqw hY sµswr iv`c sB kuJ imiQAw hY [

JUT smgRI pyiK; scu kir jwinAw ]


sµswr dI smgRI jo JUT rUp hY ausƒ dyKky AigAwn krky scI jwixAw hY [

kwm ¸oiD Ahµkwir; iPrih dyvwinAw ]


kwm ¸oD qy hµkwr AwidkW ivc dyvwinAw=pwgl hoieAw iPrdw hY [

isir lgw jm fµfu; qw pCuqwinAw ]


jdoN isr auqy jmW dw fµfw lgw=vjdw hY vw: jmW dw fµfu=dµf Bwv szw lgdI hY [
qW iPr ieh jIv pCqwauNdw hY [ jYsw ik :
1. khu kbIr qb hI nru jwgY ] jm kw fµfu mUMf mih lwgY ]
‰goNf kbIr jI, AMg 870Œ
2. jm kw fµfu mUMf mih lwgY iKn mih krY inbyrw ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 480Œ

$ ibnu pUry gurdyv; iPrY sYqwinAw ]9] $


$ $
$
$ bRhm byqw pUrn gurU qoN ibnW sµswr iv`c ieauN iPrdw hY ijs qrHW sYqwinAw=cµcl-pwmr $
$
$ purS bury kµmW iv`c dOiVAw iPrdw hY ]9] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \737| b>e 709

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 119 ‰Awid AMg 709Œ $
$ $
$
$ slok ] dieAw krxµ duK hrxµ aucrxµ nwm kIrqnh ] dieAwl purK $
$
$
$ Bgvwnh nwnk ilpq n mwieAw ]1] Bwih blµdVI buiJ geI rKMdVo pRBu Awip ] ijin $
$
$
$ aupweI mydnI nwnk so pRBu jwip ]2] pauVI ] jw pRB Bey dieAwl n ibAwpY mwieAw ] $
$
$
koit AGw gey nws hir ieku iDAwieAw ] inrml Bey srIr jn DUrI nwieAw ] mn $
qn Bey sµqoK pUrn pRBu pwieAw ] qry kutµb sµig log kul sbwieAw ]18]

slok ]
siqgurU jI dw ieh pivq® bcn jYqsrI rwg dI vwr iv`c ATwrvyN slok dy rUp iv`c AMØikq
hY [ ies iv`c idAwlU prmySr dI idAwlqw, duK nwS krn vwlI SkqI dw vrnx krdy hn [

dieAw krxµ duK hrxµ; aucrxµ nwm kIrqnh ]


auh vwihgurU pRmySr dieAw dy krxµ=krn vwlw hY, duKW dy hrxµ=nws krn vwlw hY ies
leI hy jIv aus dy nwm Aqy kIrqnh=js ƒ aucwrn kr [ AQvw jdoN duKW dy hrx vwlw
vwihgurU dieAw krdw hY qdoN hI jIv nwm dw ismrn Aqy aus dw js rUp kIrqn aucwrn
krdw hY [
dieAw ƒ Drm dw mu`F mMØinAw hY [ ijvyN DrqI qoN ibnW koeI pyf nh» pYdw ho skdw [ iesy
qrHW dieAw rUp DrqI qoN ibnW Drm rUp ibR`C dI auqpqI nh» ho skdI [ hr ibR`C Awpxy mu`F
dy Awsry hI vDdw-Pu`ldw qy Pldw hY [ iesy qrHW hr Drm, dieAw rUp mu`F qoN ibnW SuB guxW
rUp p`qy, igAwn rUp Pl qoN hIxw hY [ SWqI rUpI CW vI nh» ho skdI [ ies krky Drm dw mu`F
dieAw ƒ mMØinAw hY [ ijvyN pwpW dw mu`F AiBmwn hY iesy qrHW dieAw Drm dw mu`F hY [ jYsw ik :
dieAw Drm kw mUl hY pwp mUl AiBmwn ]
qulsI dieAw n CofIAY jb lg Gt mYN pRwn ]
ijs qrHW hr iek jIv dy pYdw krn vwlI koeI nw koeI mW hY [ Agr mW nw hovy qW pu`qr
dw hoxw AsµBv hY [ iesy qrHW koeI vI Awsiqk m`q dieAw qoN ibnW DrmI nh» ho skdw [ jYsw
ik :
DOlu Drmu dieAw kw pUqu ] ‰jpujI swihb, AMg 3Œ
$ $
$
$ iesy leI is`K Drm iv`c dieAw ƒ Drm dI mW d`ØisAw hY [ jdoN gurU goibMd isMG swihb $
$
$
$ jI ny Kwlsy dI isrjnw kIqI qW Awpw smripq krn vwsqy dieAw rwm dy rUp iv`c rmy hoey $
$
$ rwm dI ByjI dieAw sI [ ijs qoN dUjy AsQwn ’qy Drm dI vwrI AweI [ ijqny vI Avqwr pYgµbr, $
$ $
$ irSI munI dyvqw hoey sB dw dieAw BUKx rhI hY [ ieh vwihgurU vloN id`qw hoieAw mhwn gux $
$ $
$ hY [ ijs dw mwlk Awp vwihgurU pRmySr hY [ ikauNik aus vrgI dieAw qW auhI kr skdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 709 \738| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jW auh iksy dyh dy iv`c pRgt ho ky Awpxy ies mhwn gux dw pRgtwvw krdw hY [ pr jdoN $
$ $
$ koeI sµq Bgq ies gux ƒ Dwrn kr lYNdw hY qW vwihgurU aus nwl ipAwr krdw hY Aqy KuS $
$ $
$ huµdw hY ik myry vwlw krm iesny kIqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ soeI sµqu ij BwvY rwm ] sµq goibMd kY eykY kwm ] ‰gof mÚ 5, AMg 867Œ $
$ $
$
$ pRmwqmw vI jIvW qy dieAw krdw hY qy sµq vI jIvW qy dieAw krdw hY ies leI sµq Aqy $
$
pRmySr dw ieko krm hY [ ijs dy AMdr dieAw hY auhI dUjy dw duK vµfw skdw hY [ Aihjy s`q purSW
dIAW AnykW swKIAW ieiqhws iv`c AwauNdIAW hn [ sµswr iv`c kuJ Aijhy Drm vI hn jo mUMh
qy p`tIAW bµnH ky dieAw dI PokI pRdrSnI krdy hn [ ies dieAw ny swfy smwj ƒ gulwmI dIAW
p`kIAW jµzIrW iv`c jkV id`qw [ swfIAW b`cIAW gjnI iv`c ie`k-ie`k tky ƒ ivkIAW [ swfy
dyS dy lokW dI gYrq mr cu`kI sI [ jy dieAw dw AslI nmUnw vyKxw hovy qW ieiqhws dy pMØinAW
qy Kwlsy dI mwrI auh mwr vyKo [ jdoN s`q idnW dy Bu`ØiKAW isMGW ny b`lo dy hYf qy ATwrW hzwr
ihMdusqwn dIAW kMØinAw ƒ Cufw ky aunHW dy Gro GrI phuµcwieAw [ Kwlsy dy dieAwvwn hox dw
qy du`KW ƒ hrn vwly hox qW ieh pR`qK sbUq hY [ jo Akwl purK iv`c gux º auhI Akwl purK
dI Poj Kwlsy iv`c pRq`K hY [ iesy qrHW sRI gurU qyg bhwdr mhwrwj jI ny ihMdU Drm qy dieAw
kIqI qy ihMdU Drm dy Drm sµkt rUp duK ƒ dUr krn vwsqy BwvyN Awpxy sIs dw blIdwn dyxw
ipAw [ ies dieAw dy auqy hI Drm pu`qr XuiDStr dI swKI AwauNdI hY [ Drm pu`qr XuiDStr jdoN
vI Bgvwn i¸Sn jI dy drSn krn jWdy qW Bgvwn jI hy rwjn kih ky bulwieAw krdy [ Drm
pu`qr dy mn iv`c AYsw sµklp sI ik Bgvwn jI mYƒ Bgq jI kih ky bulwaux mYN Bgvwn jI
dI ieqnI BgqI krdw hW [ iek idn Drm pu`qr XuiDStr iSkwr dI Bwl leI jµgl iv`c gey [
auQy kI dyiKAw ? ik iek BIlW dI lVkI bVy duK iv`c ro-kurlw rhI hY Aqy ibhbl hoeI mdd
leI iksy dw shwrw q`k rhI hY [ Acwnk Drm pu`qr XuiDStr ies lVkI kol Aw phuµcy qy pu`ØiCAw
bIbI qUµ ro ikauN rhI hYN qYƒ kI qklIP hY [ lVkI kihx lgI mhwrwj ! swfI pSU ibrqI hY [ aus
pSU ibrqI dy suBwA Anuswr mYN jµgl iv`c l`kVW cugx vwsqy Aw geI Gr iv`c bhuqI grIbI
hY [ mYƒ b`cw pYdw hox vwlw hY [ prsUqw vwXU dIAW pIVW sihn nh» ho rhIAW dweI myry pws nh»
hY [ hor koeI myrI mwqw, BYx jW hor AOrq nh» hY jo ies du`K smyN b`cy dy jnm idvwaux iv`c myrI
mdd krdI [ ies leI mdd dI loV hY [ Awp dieAw krky myry ies du`K iv`c shwieqw kro [ qW
Drm pu`qr ny A`KW qy p`tI bµnH ky aus dw pyt mlxw kIqw Aqy b`cw pYdw krwaux iv`c mdd kIqI [
BwvyN AiqAMq AOKw krqb sI pr Drm pu`qr ny dieAwvwn hox dw sbUq idMØidAW dweI vwlw
krqb inBwieAw qy b`cw suK-sWd nwl pYdw ho igAw qW aus bIbI ny ihrdy qoN AsIsW id`qIAW [
$ jdoN Drm pu`qr XuiDStr sRI i¸Sn jI dy kol AwieAw qW jo ieqnI dyr dw Bgq khwaux dw $
$ sµklp mn iv`c sI Bgvwn jI ny Acwnk ikhw “Awau Bgq jI !” qW Drm pu`qr kihx l`gw $
$ $
$ ik mYN koeI BgqI vwlw krm nh» kIqw A`j Acwnk hI Awp jI ny mYƒ Bgq jI kih id`qw $
$ $
$ ies dw kI kwrn hY [ i¸Sn jI kihx l`gy ik qUµ ie`k rwjw huµdw hoieAw iek byshwrw iesq®I qy $
$ $
$ qrs krky iek dweI vwlI syvw krky AwieAw hYN [ ies dieAw vwly krm ny qYƒ Bgq jI khwieAw $
$ $
$ hY [ qyry AMdr BgqI hox krky qYƒ Bgq ikhw hY [ jo iksy duKI ƒ dyKky aus dw duK dUr krnw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \739| b>e 709

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY ies dw nwm dieAw hY [ ieh dieAw kIqI hoeI vwihgurU dy dr qy pRvwn huµdI hY [ jIvW qy qrs $
$ $
$ krny krky ATwhT qIrQW dw puMn Pl pRwpq huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ATsiT qIrQ sgl puMn jIA dieAw prvwnu ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 136Œ $
$ $
$ mn iv`c sµqoK Dwr ky dieAw krnI ies vrgw koeI vI brq nh» [ jYsw ik :
$
$ $
$ $
$ min sµqoKu srb jIA dieAw ] ien ibiD brqu sµpUrn BieAw ] $
‰gauVI mÚ 5, AMg 299Œ
dieAw iek AYsw gux hY ik jo purS jIvW ƒ du`K nh» blik suK idMdy hn auh piq=ie`zq
nwl pRlok rUpI Gr ƒ cly jWdy hn [ jYsw ik :
dUKu n dyeI iksY jIA piq isau Gir jwvau ] ‰vwr gauVI mÚ 5, AMg 322Œ
so ies pRkwr dieAw dw ikxkw ijs purS dy ihrdy iv`c vsdw hY pRmwqmw dI aus qy
ies leI KuSI huµdI hY ikauNik pRmwqmw Awp dieAw dw swgr hY [ jo ausdy nwm dw aucwrn
krdy hn aunHW dy du`KW dw nws krdw hY [ Sbd dI pihlI quk iv`c hI ies gux dw kQn kIqw hY [

dieAwl purK Bgvwnh; nwnk ilpq n mwieAw ]1]


siqgurU jI aucwrn krdy hn ik jy Bgvwnh=Bgvwn-vwihgurU pRmySr dI idAwlqw hovy
qW ieh jIv mwieAw iv`c ilpweymwn nh» huµdw [ hr ie`k jIv mwieAw dI lpyt iv`c Bwv mwieAw
dI pkV iv`c AwieAw hoieAw hY [ jYsw ik :
1. mwieAw AYsI mohnI BweI ] jyqy jIA qyqy fhkweI ]1]rhwau]
‰BYrau kbIr jI, AMg 1160Œ
2. mohnI moih lIey q®Y gunIAw ] loiB ivAwpI JUTI dunIAw ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1004Œ
mwieAw ƒ srp nwl qulnw dy ky ies dI kwm ¸oD dI zihr jo pUry sµswr dy jIvW dy srIrW iv`c
PYlI hoeI hY ]1] ies ivhu ƒ mwrn dw Fµg qy mwieAw dy Gyry qoN Cutx dw jqn siqgurU jI d`s rhy
hn [ jYsw ik :
1. mwieAw BuieAMgmu srpu hY jgu GyirAw ibKu mwie ]
ibKu kw mwrxu hir nwmu hY gur gruV sbdu muiK pwie ]
‰slok mÚ 3, AMg 1415Œ

$ 2. khY nwnku gur prswdI ijnw ilv lwgI iqnI ivcy mwieAw pwieAw ] $
$ ‰rwmklI mÚ 3, AMg 921Œ $
$ $
$ $
$
$ Bwih blµdVI buiJ geI; rKMdVo pRBu Awip ] $
$
$ $
$
$ ijs dw pRØBU=vwihgurU Awp rKMdVo=riKAk rwKw hoieAw hY aus dy AMdroN blµdVI=bldI $
$
$ hoeI iq®SnW rUpI AgnI buJ geI º [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 709 \740| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. qn mih iq®snw Aig sbid buJweIAY ]19] ‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 147Œ $
$ $
$ 2. iq®snw buJY hir kY nwim ] $
$ $
$ mhw sµqoKu hovY gur bcnI pRB isau lwgY pUrn iDAwnu ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 682Œ $
$ $
$ 3. gur pRswid Awpn Awpu suJY ] iqs kI jwnhu iq®snw buJY ] $
$ $
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 281Œ

ijin aupweI mydnI; nwnk so pRBu jwip ]2]


siqgurU jI aucwrn krdy hn ik ijs vwihgurU ny mydnI=isRStI aupweI=pYdw kIqI hY so=aus
pRBu=mwlk dy jwp ƒ jpxw kr ]2]

pauVI ] jw pRB Bey dieAwl; n ibAwpY mwieAw ]


jw=jd pRB=mwlk dieAwl=idAwlU hovy qd jIv ƒ mwieAw nh» ibAwpdI [ ijs qy
aus dI ikrpw ho jwvy aus dy mn qy mwieAw pRBwv nh» pw skdI [

koit AGw gey nws; hir ieku iDAwieAw ]


iek hir=pRmySr dy nwm dy iDAwaux krky koit=¸oVW hI AGw=pwp nws=Kqm ho gey [
jYsw ik :
1. kty pwp AsµK nwvY iek kxI ] ‰vwr mlwr mÚ 1, AMg 1283Œ

2. koit AGw siB nws hoih ismrq hir nwau ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 707Œ

inrml Bey srIr; jn DUrI nwieAw ]


sµq jnW dI crn DUVI ivc nwieAw=ieSnwn krn krky srIr dy mn buD Bwv AMqhkrx
piv`qr ho gey [ jYsw ik :
1. jn pwrbRhm jw kI inrml mihmw jn ky crn qIrQ koit gµgw ]
jn kI DUir kIE mjnu nwnk jnm jnm ky hry klµgw ]
‰iblwvlu mÚ 5, AMg 828Œ
2. syvau swD sµq crnyrY ] bWCau DUir pivq® kryrY ]
ATsiT mjnu mYlu ktyrY ] ‰kwnVw mÚ 5, AMg 1304Œ
$ $
mn qn Bey sµqoK; pUrn pRBu pwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jdoN prIpUrn pRØBu=mwlk ƒ pwieAw=pRwpq kr ilAw qW mn Aqy qn iv`c sµqoK pRwpq $
$ $
$ ho igAw [ sµqoK iek Aijhw gux hY ijs dI pRwpqI qoN ibnW pdwrQW nwl koeI r`ØijAw nh» $
$ $
$ jdoN rijAw qW sµqoK dI pRwpqI qoN bwAd hI r`ØijAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \741| b>e 709

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ shs Kty lK kau auiT DwvY ] iq®piq n AwvY mwieAw pwCY pwvY ]
$
$ $
$ Aink Bog ibiKAw ky krY ] nh iq®pqwvY Kip Kip mrY ] $
$ $
$ ibnw sµqoK nhI koaU rwjY ] supn mnorQ ibRQy sB kwjY ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 279Œ $
$ $
qry kutµb sµig log; kul sbwieAw ]18]
$ $
$ $
$ $
aunHW dy sµg krky kutµb=pirvwr dy log Aqy kul dy swry log qr gey hn ]18]

vwihgurU jI kw ^wlsw [ vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 711 \742| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 120 ‰Awid AMg 711Œ $
$ $
$ tofI mhlw 5 ] hir ibsrq sdw KuAwrI ] qw kau DoKw khw ibAwpY jw kau $
$ $
$ Et quhwrI ]rhwau] ibnu ismrn jo jIvnu blnw srp jYsy ArjwrI ] nv KMfn $
$ $
$ ko rwju kmwvY AMØiq clYgo hwrI ]1] gux inDwn gux iqn hI gwey jw kau ikrpw $
$ $
$ DwrI ] so suKIAw Dµnu ausu jnmw nwnk iqsu bilhwrI ]2]2] $

tofI mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq hY [
hir ibsrq; sdw KuAwrI ]
hir=pRmySr vwihgurU ƒ ibsrq=Bu`l jwx krky sdw hI KuAwrI=KrwbI huµdI hY [ AQvw
hir=hr qrHW dy ibs=iviSAW iv`c rq=pRIqI krn nwl sdw hI lok pRlok iv`c KuAwrI=byie`zqI
huµdI hY [ nwm ƒ ivswr ky jo jIv dI dSw huµdI hY ies pRqI hor keI jgHw pRmwx AwieAw hY [
jYsw ik :
hir ibsrq so mUAw ]1]rhwau]
nwmu iDAwvY srb Pl pwvY so jnu suKIAw hUAw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 407Œ
nwm ƒ ibswrn vwlw vI iek ApxI iksm dI mOq mrdw hY [ iek ijsmwnI mOq huµdI hY [
ijMnI ijsmwnI aumr pRmwqmw dy dr qoN imlI hY ausƒ Bog ky jdoN jIv Awqmw dyh qoN Al`g
ho jWdI hY iesƒ ijsmwnI mOq kihMdy hn [ dUjI rwjnIqk mOq huµdI hY [ jo mnu`K rwjnIqk ql
qy KVw hY dUsry rwjnIqk lokW dI koeI AijhI cwl ijs nwl smwj dy lokW iv`c aus pRqI
iGrnw pYdw ho jwey [ lokW dy mn qoN aus dw ipAwr-ie`zq Kqm ho jwey ijs kwrn rwjnIqk
s`qw Kqm ho jwey [ iesƒ rwjnIqk mOq kihMdy hn [ qIjI Dwrimk mOq jo bµdw Awpxw eImwn
vyc bYTy DrmI lokW iv`c aus dw ADrm nµgw hox qoN ausƒ ADrmI mMn ilAw jwvy iesƒ Dwrimk
mOq kihMdy hn [ cOQI rUhwnIAq mOq-nwm icMqn krnw rUhwnIAq jIvn hY qy nwm icMqn ƒ
Bulw dyxw rUhwnIAq mOq hY [ jYsw ik :
1. AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 9Œ
2. idnih ibkwr krq sRmu pwieE ] nYnI nId supn brVwieE ]
hir ibsrq hovq eyh hwl ] srin nwnk pRB purK dieAwl ]13]
‰iQqI gauVI mÚ 5, AMg 299Œ
$ SuB guxW dI riKAw krn vwlI SkqI vI nwm ismrn hI hY nwm ƒ Bu`lx dy nwl SuB
$
$ $
$ gux gl jWdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ icq cyqis kI nhI bwvirAw ] hir ibsrq qyry gux gilAw ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰mwrU mÚ 1, AMg 990Œ $
$ $
$ ies leI siqgurU jI ny pihlI pMgqI iv`c hI ieh isDWq id`qw hY ik pRmySr dy nwm ƒ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \743| b>e 711

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Bulx krky jIv K`jl-KuAwr huµdw hY siqgurU jI ny ies leI cyqw krwieAw hY ik auh jIv $
$ $
$ K`jl KuAwr hox qoN bc jwvy [ jo vwihgurU dy Awsry rihMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ qw kau DoKw khw ibAwpY; jw kau Et quhwrI ]rhwau] $
$
$ $
$ hy vwihgurU ! ijnHW ƒ Awp jI dI Et=tyk hY aunHW ƒ DoKw=sµsw iks qrHW ibAwpdw hY ? $
$
$
$ Bwv nh» ibAwpdw ]1]rhwau] $
As» sµswr iv`c Awm vyKdy hW ik ijs iksm dI musIbq pYNdI hY aus musIbq qoN bcx
leI aus qrHW dI Et lYxI pYNdI hY [ CotIAW musIbqW leI Coty shwry qy v`fIAW musIbqW leI
v`fy shwry hn [
jYsw ik bwrS pYNdI iv`c bwrS qoN bcwA leI CqrI iek Et hY, CqrI dI Et iv`c AwieAw
mnu`K bwrS qoN bc jWdw hY [ duSmx qoN bcx leI lVn vwly PojI morcy dI Et lYNdy hn qW
ik duSmx qoN bicAw jw sky [ rwjy mhwrwijAW dy v`fy-v`fy iklHy Et dw hI pRqIk hn [ iesy
qrHW AnykW hor EtW dI klpxw kIqI jw skdI hY pr ies isDWq ƒ smJx leI ieqnw hI
kwPI hY [ CotI Et CotI musIbq qoN hI bcw skdI hY [ jIv ƒ sB qoN vfI musIbq jµmx mrn
dI, jmW dI mwr dI hY ies qoN bcx leI iek vwihgurU dI hI Et hY jo v`fIAW qoN v`fIAW
musIbqW qoN bcwaux vwlI hY [ jo vwihgurU dI Et iv`c Aw jWdw hY ausƒ iksy iksm dw DoKw
nh» ibAwpdw [

ibnu ismrn jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI ]


nwm ismrn qoN ibnW mnu`K dw jo jIvn blnw=jIvidAW rihxw hY, vw-ismrn qoN ibnW
jo ijauxw hY auh blnw=sVnw hY ijvyN l`kVW culHy iv`c sVdIAW hn iqvyN iq®SnW dI A`g
iv`c aus dw qn mn sV irhw hY [ ijvyN Ajgr s`p dI AwpxI ArjwrI=aumr hI duK dw kwrn
bxI hY ikauNik ijauN-ijauN lµmI aumr huµdI hY iqauN-iqauN ausdI zihr vDdI jWdI hY [ iesy qrHW
ijauN-ijauN mnmuK dI aumr vDdI hY iqauN-iqauN aus dI kwm ¸oD vw: iq®SnW-eIrKw dI zihr
vDdI hY qy s`p vWg duKI huµdw hY aus dI lµmI aumr vI insPl hY [ jYsw ik :
1. ibnu ismrn jYsy srp AwrjwrI ] iqau jIvih swkq nwmu ibswrI ]1]
‰gauVI mÚ 5, AMg 239Œ
2. ibnu ismrn koit brK jIvY sglI AauD ibRQwnd ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1204Œ

$
$
nv KMfn ko rwju kmwvY; AMiq clYgo hwrI ]1] $
$
$ BwvyN nON KMfW dw BI rwj kmwvY=krdw rhy; qW BI nwm ismrn qoN ibnW AMq smyN sµswr
$
$ $
$ $
$ ivcoN (ij`q ky nh») hwr ky jwvygw ]1] jYsw ik : $
$ $
$ 1. jy jug cwry Awrjw hor dsUxI hoie ] $
$
$
$ nvw KMfw ivic jwxIAY nwil clY sBu koie ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 711 \744| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ cµgw nwau rKwiekY jsu kIriq jig lyie ] $
$ $
$ jy iqsu ndir n AwveI q vwq n puCY ky ] ‰jpujI swihb, AMg 2Œ $
$ $
$ 2. jy lK iesqrIAw Bog krih nv KMf rwju kmwih ] $
$ $
$ ibnu sqgur suKu n pwveI iPir iPir jonI pwih ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 26Œ $
$ $
$
$ ijnHW ny ies sµswr iv`c nON KMf ipRQvI ƒ ij`q ky rwj suK qy AnykW pRkwr dy Anµd mwxy, l`KW $$
iesq®IAW dy nwl ivSy rs BoigAw pr AMq ƒ sµswr ivcoN hwr Kw ky nµgy pYrI hI cly gey [ jYsw ik :
kbIr iehu qnu jwiegw skhu q lyhu bhoir ]
nWgy pwvhu qy gey ijn@ ky lwK kroir ]27] ‰slok kbIr jI, AMg 1365Œ

swKI-shµsR bwh
sµswr dy mhwn joiDAW ivcoN iek joDw ijs dw nwm shµsR bwhU krky pRis`D hY ies dw nwm Arjn
vI hY [ jo qy®yqy Xu`D iv`c cµd®vµSI rwjy i¸qvIXµ dy Gr pYdw hoieAw [ ieh mwihsmqI ngrI dw rwjw
qy d`qw q®yX dw cylw sI [ ies dw jwq bwry kuJ gRµQW ivcoN AYsw sµkyq imldw hY ik ieh hYhX jwq
dw sI [ ivSn purwx iv`c iliKAw hY ik hYhX XwdvW ivcoN hn [ A`j klH dy ivdvwn “isidXn”
jwq ƒ hYhX mMndy hn [ mhWBwrq qoN pqw lgdw hY ik hYhX mnu dy pu`q® XXwiq dI AOlwd hn [
krnl twf ilKdw hY ik bGyl KMf dI sohwgpur dI GwtI iv`c hux vI hYhX jwq hY [ so ies pRqwpI
rwjy ny swry sµswr ƒ ij`q ky 85000 vrHy rwj kIqw [ iek vwr shµsR bwhU jµgl iv`c iSkwr Kyfx
igAw [ ausy jµgl iv`c ies dw sWFU jmdgin irSI BwrI qp kr irhw sI [ shµsR bwhU dI rwxI dw
nwm sIqw qy jmdgin irSI dI pqnI dw nwm ryxkw sI, dovyN skIAW BYxW sn [ jdoN ieh jmdgin
irSI dy AwSrm phuµcw qW irSI ny Awpxw irSqydwr jwxky ies dI AwE Bgq kIqI qy inmMqrx
id`qw ik lµgr myry AwSrm qy Ckx [ iesny hµkwr iv`c Aw ky auqr id`qw ik myry nwl ibAMq POjW
hn [ qUµ ieQy jµgl iv`c AqIq PkIrW dI izMdgI jIA irhw hYN, hy irSI nw qyry kol koeI rsdW bsqW
hn qy nw hI syvwdwr syvw krn vwly [ iPr ieqnI vfI POj ƒ inmMqrx dy ky Bojn ikvyN CkwvyNgw [
ies dy hµkwr ƒ qoVn vwsqy jmdgin irSI ny shµsR bwhU ƒ ikhw ik hy rwjn PkIrW kol BI kuJ
gupq SkqIAW hoieAw krdIAW hn [ jy qYƒ qyrIAW POjW Aqy hkUmq qy mwx hY qW swƒ pRmySr Aqy
aus dy nwm qy mwx hY [ qyrI ieh CotI ijhI POj qW kI PkIr qW swry sµswr ƒ inmMqrx dy ky iq®pq
kr skdy hn [ ies leI inrsµdyh, inr sµkoc AwE qy Kwxw iqAwr imlygw [ shµsRbwhU ƒ bVI hYrwnI
lg geI [ iSkwr qoN ivhlw ho ky Bu`K lgI qoN sYnw irSI dy AwSrm iv`c phuµicAw [ A`gy sB Kwxy
iqAwr imly [ jdoN Bojn Ckx lgy qW rwjy Aqy mMqrIAW dI hYrwnI dI koeI h`d nw rhI [ ikauNik
$ Aijhy suAwidSt Bojn rwjy ƒ AwpxI rsoeI iv`c nh» sn imly [ ienqy suµdr Kwxy bxwaux vwlw $
$ $
$ ieh ikho ijhw rsoeIAw hY Aqy ieqnI smgRI ieqnI jldI AwsRm qy ikvyN Aw geI [ ies g`l ƒ $
$
$ jwnx dI cyStw mn iv`c hoeI qW lµgr Ckx qoN bwAd lµgr bxn vwlI jgHw jwx lgw qW irSI $
$
$
$ dw iek pVdw kIqw hoieAw sI [ shµsR bwhU ny ieh pVdw auTwxw cwihAw qW ik pqw lg sky ik $
$
$
$ AwKr ies pVdy dy AMdr kOx qy iks qrHW lµgr iqAwr huµdw hY [ irSI ny mnHw kIqw ik rwjn mirAwdw $
$
$
$ Bµg nw kro [ ieh cwry cIzW pVdy dy AMdr hI soBdIAW hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \745| b>e 711

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Bojn Bjn Kjwnw nwrI ] cwry pVdy dy AiDkwrI ] $
$ $
$ $
$ pVdw au~Tx qoN cwry cIzW dI brkq-SoBw nSt ho jWdI hY [ rwjw Awpxy hµkwr iv`c Aw $
$ $
$ ky irSI dI ieh g`l mMnx ƒ iqAwr nw hoieAw, ikauNik sµswr iv`c iqMn ghu mMny hoey hn [ rwj $
$ $
$ ghu, bwl ghu, iq®Xw ghu, ghu dw ArQ hY hT [ Bwv ieh iqMn pRkwr dw hT hY [ jdoN rwjy ny $
$ pVHdw cuikAw qW iek gaU nzr AweI Aqy smiJAw ik ies gaU dI brkq nwl hI irSI ny $
$ $
$ ieqnw rwSn iqAwr kIqw hY [ shµsR bwhU ny irSI qoN ieh gaU mMgI [ irSI ny ienkwr kIqw ik $
ieh rwijAW dy nh» swDUAW dy kol hI SoBdI hY [ ies qy rwjy ny JgVw krnw cwihAw [ rwjy ny
Awpxy bwhU bl nwl zbrdsqI gaU KohxI cwhI qW gaU qoN pYdw hoeI POj ny rwjy dI sYnw ƒ
hrw id`qw [ ies Apmwn ƒ ic`q iv`c rK ky rwjw hwr Kw ky vwps clw igAw [ pr iek idn
Pyr Acwnk dl bl smyq AwieAw qy AwauNidAW hI irSI ƒ mwr id`qw [ keI QwvW qy ieh vI
iliKAw imldw hY ik shµsR bwhU gaU ƒ zbrdsqI iljwx lgw qW gaU AkwS ƒ aufI qW iesny
qIr mwirAw jo gaU dy kµn iv`c lgw [ gaU dy r`q qoN qµbwkU dI bUtI pYdw hoeI [ ijsƒ pIx dw
pwp gaU dI rq pIx dy pwp dy brwbr lgdw hY [ ies qrHW jdoN irSI ƒ kql kr id`qw qW
ies dy GrvwlI ryxukw ny Awpxy pu`qr prsrwm ƒ Xwd kIqw jo bVw BwrI augR qp kr irhw
sI ijs ny mwqw ƒ bcn id`qw sI ik jdoN mYƒ Xwd kryNgI mYN AwvWgw [ jdoN prsrwm Gr AwieAw
qW mry bwp ƒ dyKky ik myry ipqw ƒ bygunwh mwr id`qw hY rOx lg ipAw [ jYsw ik :
prs rwmu rovY Gir AwieAw ] ‰AMg 953Œ
pu`qr ƒ vyKky ryxukw kurlw auTI qy s`q iqh`QV mwr ky ivrlwp kIqw [ iqh`QV qoN Bwv
roidAW hoieAW iqMn AMg p`t CwqI qy isr auqy h`Q mwrnw [ prsrwm ny mW dy rox smyN ijsm
qy mwry 7D3-21 vwr h`QW qoN aus ny pRx kIqw ik 2 vwr ipRQvI ƒ C`q®IAW qoN rihq krWgw [
qy jµg krky shµsr bwhU ƒ mwirAw [ muKvwk dI auprokq pMgqI iv`c Aijhy blvwn rwijAW
bwry disAw ik nvW KMfW dw rwj krn vwly vI sµswr qoN hwr ky qur gey ijs qrHW prsrwm
qoN hwr ky shµsR bwhU vI clw igAw [

gux inDwn gux iqn hI gwey; jw kau ikrpw DwrI ]


SuB guxW dw inDwn=Kzwnw jo vwihgurU hY aus dy js rUp gux aunHW ny hI gwey hn ijnHW
dy auqy aus vwihgurU ny ikrpw DwrI=kIqI hY [ jYsw ik :
Awip jpwey jpY so nwau ] Awip gwvwey su hir gun gwau ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 270Œ

$ so suKIAw Dµnu ausu jnmw; nwnk iqsu bilhwrI ]2]2] $


$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn so=auh purS hI suKIAw hY qy aus dw jnm BI Dµnu hY, mYN aus $
$ $
$ qoN bilhwrI=kurbwn jWdw hY ]2] $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 713 \746| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 121 ‰Awid AMg 713Œ $
$ $
$
$ tofI mhlw 5 ] rsnw gux gopwl iniD gwiex ] sWiq shju rhsu min aupijE $
$
$
$ sgly dUK plwiex ]1]rhwau] jo mwgih soeI soeI pwvih syiv hir ky crx rswiex ] $
$
$
$ jnm mrx duhhU qy CUtih Bvjlu jgqu qrwiex ]1] Kojq Kojq qqu bIcwirE dws $
$
$ goivMd prwiex ] AibnwsI Kym cwhih jy nwnk sdw ismir nwrwiex ]2]5]10] $

tofI mhlw 5 ]
ieh drgwhI bcn ShIdW dy isrqwj SWqI dy puMj bwxI dy boihQ sRI gurU Arjn dyv jI
dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq hY [
Sbd dI pihlI quuk iv`c rsnw nwl vwihgurU dy gux gwaux dw mhwqm drswieAw hY [

rsnw; gux gopwl iniD gwiex ]


ijnHW ny rsnw nwl guxW dy iniD=smuMdr (go+pwl) go=DrqI dI pwl=pwlxw krn vwly
vwihgurU dw js gwauxw kIqw hY [

sWiq shju rhsu min aupijE; sgly dUK plwiex ]1]rhwau]


aunHW dy mn iv`c SWqI, shju=igAwn qy rhsu=Anµd pYdw hoieAw hY Aqy swry du`K
plwiex=dUr ho gey hn [ vw-dOV gey hn ]1]rhwau]
jo ieQy vwihgurU dy gux gwaux dI ivcwr siqgurU jI dy rhy hn [ gux iek sRySt KUbI
dw nwm hY [ vwihgurU iv`c sRySt KUbIAW ieqnIAW hn ik sµswr dy swry buDIvwn imlky ivAwiKAw
krn qW vI ho nh» skdI auh byAMq hY [ iPr aus dy gux gwaux dw Bwv kI hY ? ieQy ieh
g`l smJx vwlI hY [ gux Aqy AOgux do Al`g Al`g Sbd hn [ AOgx iek iGrxwXog inMdq
suBwA qoN pYdw hoieAw nIc krm hY [ gux iek sRySt suBwA qoN pYdw hoieAw sRySt krm hY [ bwxI
iv`c bhuq swry QwvW qy AOguxW dI crcw krn qoN is`K ƒ roikAw hY, iksy dy AOgux Polxy gµdgI
Polx dy smwn hI hn [ jy koeI gµdgI ƒ Poldw hY qW pihlW durgµDI Polx vwly ƒ hI pRwpq
huµdI hY [ ieh gµdgI Polx dw pRq`K Pl ausƒ pRwpq hoieAw [ ies leI sµswr dy Bly purS gµdgI
vyK ky ausƒ Polx dI QW aus qy im`tI pwauxw Xog smJdy hn qWik ies dI durgµDI PYl ky
vwqwvrn ƒ dUiSq nw kry, ijs qoN AnykW rog pYdw huµdy hn [ durgµDI rihq vwqwvrn iv`c
mnu`K Arog rihMdw hY [ ies leI hr mnu`K dw Prz hY ik ijQy vI auh rih irhw hY auQy Awpxw $
$
$ Awlw-duAwlw swP suQrw rKy [ ieQy iek ivcwrn vwlI g`l hY ik durgµDI pYdw hoeI ƒ qW toAw $
$
$
$ pu`t ky DrqI iv`c d`ØibAw jWdw hY [ jdoN ik sugµDI leI keI qrHW dy Pu`l lw ky auhnW dI AnykW $
$ $
$ kSt J`l ky ies leI pwlxw krdw hY ik vwqwvrn iv`c sugµDI PYly [ ijvyN durgµDI qy sugµDI $
$ $
$ dI vwrqw hY iesy qrHW guxW Aqy AoguxW dI vwrqw hY [ AOgxW dI crcw PYlwauxI durgµDI PYlwaux $
$ $
$ dy qul hY [ ijs nwl vwqvrn dUiSq ho ky smwijk burweIAW vw-mwnisk rog pYdw huµdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \747| b>e 713

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ies dy QW qy guxW dI crcw krnI iek bgIcI dy Pu`l lwaux dI qrHW jW ksqUrI cµdn kysr
$
$ $
$
$ nwl sugµDI PYlwaux dy smwn hY [ $
$
$
$ jy mnu`K iksy mnu`K dy guxW dI crcw krdw hY qW auh DoKy qoN KwlI nh» [ izAwdw-qr $
$
$
$ AYsw huµdw hY ik AOgux lukvIN qih iv`c pey hn [ gux nw hox dy bwvjUd vI lokW iv`c PYlwey $
$
$
$ hoey hn [ ieho ijhy Poky gux gwaux nwl kuJ nh» imldw [ ies leI siqgurU jI ny mnu`KW, dyvI $
$
$ dyviqAW dI QW pRmySr dy gux gwaux dI g`l kIqI hY [ jy iksy mnu`K iv`c koeI gux hovy qW $
aus dI SlwGw krn dI mnwhI nh» [ pr jo Pl pRØBU dy gux gwaux nwl pRwpq hoxw hY auh
mnu`K dy gux gwaux nwl pRwpq nh» huµdw [ pr ijnHW ny Awpxw Awp pRØBU ƒ smripq kIqw
hY [ aunHW dy gux gwauxy vI pRmwqmw dy gux gwaux dy qul hn [ vwihgurU dy gux gwaux dw
mhwqm bwxI iv`c AnykW QwvW qy AnykW rUp krky AwieAw hY [ jYsw ik :
1. rsnw gux gwvY hir qyyry ] imtih kmwqy Avgux myry ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1080Œ
2. nyq® sµqoKy drsu pyiK ] rsnw gwey gux Anyk ] ‰bsµqu mÚ 5, AMg 1181Œ
3. rsnw guxvMqI gux gwvY ] nwmu slwhy scy BwvY ] ‰mwJ mÚ 4, AMg 130Œ
4. nwm ibnw kYsy suKu lhIAY ] rsnw rwm nwm jsu khIAY ]1]rhwau]
‰gauVI mÚ 5, AMg 200Œ
5. gux gopwl aucru rsnw sdw gweIAY Anidno ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 784Œ

jo mwgih soeI soeI pwvih; syiv hir ky crx rswiex ]


ijnHW ny rsW dy Awiex=Gr rUp hir=pRmySr vwihgurU dy crnW ƒ syivAw hY auh purS jo-
jo vI pdwrQ mMgdy hn EhI-EhI pRwpq kr lYNdy hn [
rswiex=auh dvweI jo buFypy qy aus dy du`KW ƒ nyVy nw Awaux dyvy [ ies leI gurU jI
nwm ƒ AslI rswiex AwKdy hn [ jYsw ik :
nwmu rswiexu mnu iq®pqwiexu gurmuiK AMØimRqu pIvW jIau ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 99Œ
ikauNik nwm ƒ pRmySr dy crn mMØinAw hY ijs krky auprokq pMgqI iv`c siqgurW ny pRmySr
dy crnW ƒ rswiex d`ØisAw hY [ jYsw ik :
1. jo mwgau soeI soeI pwvau Apny Ksm Brosw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 619Œ
2. jo mMgIAY soeI pweIAY inDwrw AwDwru ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 47Œ

$ 3. jo mwgih Twkur Apuny qy soeI soeI dyvY ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 681Œ


$
$ $
$ 4. jo mMgih so lyvih ] pRB ApixAw sµqw dyvih ] ‰soriT mÚ 5 AMg 626Œ $
$ $
$ $
$ $
$
$ swKI-BweI Awdm dI $
$
$ $
$ gurbwxI dy ies isDWq nwl myl KWdI ieiqhws iv`c ie`k pRis`D swKI BweI Awdm dI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 713 \748| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY [ jo Buco ngr dw v`fw izmINdwr is`DU kul Bu`lr goq dw sI [ BweI Awdm Drm dI ikrq $
$ $
$
$ krky gujwrw krdw sI [ au~qm KyqI mDm vpwr lOikk pRmwx Anuswr KyqI ƒ au~qm smJ ky $
$
$
$ vwhI dw kµm krdw sI [ Gr iv`c hr qrHW dy pdwrQ sn [ jYsw ik cµgy mkwn du`D dyx vwlIAW $
$
$
$ gwvW m`JW, KyqI krn leI cµgy bYl aUT, Ku`lHI zmIn, mwiekI pdwrQ Bwv Gr iv`c sB kuJ $
$
$ sI pr iek pu`qr dy nw hox krky hr vyly mn iv`c icMqw rihMdI sI [ pu`qr pRwpqI leI bhuq $
$
$
$ swry tUxy twmx krn vwly pIrW PkIrW dIAW suKxW nwl koiSS krdw irhw pr iksy qoN vI mnorQ $
dI pRwpqI nw hoeI [ ijauN-ijauN aumr vDdI geI [ iqauN-iqauN sog iv`c vwDw huµdw igAw [ jYsw
ik :
1. bIV gey bhu sµmq Xw ibiD sµqiq nWih BeI suKkµdw ]
pIr ibswl PkIrn jwl rhXo siB syviq Bwv su ibMRdw ]
‰gur pRqwp rwis 2 AMsU 41Œ
ikqoN vI ie`Cw pUrI huµdI nw dyKky ies dw mn audws rihx l`g ipAw [ dwnI suBwA ieqnw
sI ik jdoN vI koeI pIr-PkIr ipMf iv`c AwauNdw qW lokI Awdm dw Gr dsdy [ iek idn
gurU dw iek is`K AwieAw [ ijs dI iesny qn-mn-Dn nwl syvw kIqI [ ies dy audws ichry
dI p`tI pVH ky aus is`K ny BweI Awdm qoN audwsI dw kwrn pu`ØiCAw qW auh Pu`t-Pu`t rox l`g
ipAw Aqy Awpxy ihrdy dw pu`qr dy nw hox dw du`K ibAwn kIqw [ ijs ƒ sux ky aus is`K ny
gurmiq dw shI rsqw drswieAw [ ijs rsqy c`l ky pu`qr dI pRwpqI dy nwl-nwl mnu`Kw jnm
BI sPl hovy [ auh rsqw drswieAw [ ies qoN pihlW mnmqIey lokW ny mnmq vwly rsiqAW
qy BweI Awdm ƒ BVkwieAw [ aus is`K ny ikhw ik jgq gurU sRI gurU nwnk dyv jI dw Gr
hI srb ie`Cw pUrn krn vwlw rswiex rUp hY qUµ auQy c`l auhnW dy koloN pu`qr pRwpqI dI kwmnw
pUrI ho jwvygI [ jYsw ik :
siqgur gurU rwmdws ijn nwm ] pUrn krih spUrn kwm ]
kir syvw iqn kI Aib jwie ] pu`q® kwmnw qih qy pwie ]7] ‰rws 2 AMsU 41Œ
ieh sux ky BweI Awdm ny AwpxI ibrD AvsQw v`l JUridAW dyiKAw ik su`ky ibrK ƒ
Pl nh» l`ØigAw krdy mYƒ pu`qr hux ikvyN imlygw [ ikauNik hux pu`qr pYdwieS dI aumr bIq
cukI hY [ aus guris`K dI pRyrnw ny BweI swihb dw mn Aijhw bxw id`qw clo jy pu`qr nh» vI
pRwpq hovygw qW siqgurW dy drSn qy syvw krky jnm qW sPlw hovygw ieh inscw kr ky
gurU jI dI Srn ivc AwieAw [ drSn qy syvw krky mn ƒ SWqI pRwpqI hoeI AOr inscy ivc
vwDw hoieAw ik mYN TIk QW qy s`cy siqgurU dI Srn iv`c AwieAw hW is`KW qoN pu`ØiCAw ik siqgurU
$ jI iks g`l nwl izAwdw pRsµn huµdy hn [ is`KW ny d`ØisAw ik ijhVw is`K ismrx krdw hY $
$
$ BwvyN KuS qW aus au~qy vI huµdy hn, pr ijhVw syvw qy ismrn donoN hI krdw hY ausqy ivSyS $
$
$
$ krky pRsµn huµdy hn [ BweI Awdm ny puiCAw ik ijhVI izAwdw loV vwlI syvw hY jW ijs $
$
$
$ ƒ G`t is`K krdy hn auh dso qW is`K ny ikhw ik AYsI syvw jµgl coN l`kVW ilAwaux dI $
$
$
$ hY [ so BweI Awdm ny l`kVW dI syvw SurU kIqI [ l`kVW dy do Bwr ilAw ky iek lµgr iv`c idMdw $
$
$
$ qy iek jmHW rKdw [ Gr vwlI lµgr pkwauNdI qy sµgqW dy jUTy BWfy mWjdI [ ies qrHW swrw $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \749| b>e 713

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ idn syvw krdy qy lµgr Awpxy pYisAW dw bxw ky Ckdy [ ies qrHW Cy mhIny gurU crnW iv`c $
$ $
$ rihMØidAW bqIq ho gey [ iek idn gurU jI sµgqW ƒ qwrn vwsqy bwhr ngrW iv`c gey qy $
$ $
$ goieMdvwl-KfUr swihb qoN ho ky vwps AMØimRqsr swihb Awey qW nwl bhuq sµgq sI [ sIq kwl $
$ $
$ dw smW hox krky kuJ vrKw qoN bwAd hvw c`l rhI sI [ rihx leI ieqny itkwxy srW nh» $
$ $
$ sI [ guris`K sµgqW dy ies du`K ƒ sihn nw krdy hoey idAwlU siqgurU jI ny aucy QW qy KVH $
$ $
ky au~cI Awvwz iv`c ikhw ik jo A`j guruis`K sµgqW dw Tµf dw du`K dUr krygw auh jo vI mMgygw
gurU nwnk dy Gr qoN auhI vsqU lY dyvWgy [ ieh suxidAW hI BweI Awdm ny QW-QW AMgITy bwl
ky sµgqW dy TµF dy duK ƒ dUr kIqw qy sµgqW dIAW AsIsW leIAW [ siqgurU jI vI dUr qoN
dyKdy rhy ik koeI is`K Gwlxw Gwl irhw hY [ dUjy idn drbwr iv`c siqgurU jI kihx l`gy
ik rwq vwlw is`K kOx hY ijsny syvw kIqI hY, ausƒ hwjr kro [ lWgrI is`K ny disAw ik
mhwrwj ! iek Bwr roz lµgr leI l`kVW dw lY ky Awaux vwlw BweI Awdm hY [ ausƒ bulvwieAw
BweI Awdm ny inmrqw grIbI sihq Aw ky nmSkwr kIqI qW siqgurW ny piv`q® muK qoN bcn
aucwrn kIqw [ jYsw ik :
qyrI Gwil prI sB Qwieˆ ] mWg lyhu br so Ab pwie ] ‰gu: pR: rws 2 AMsU 41Œ

AwpxI Aqy GrvwlI dI ibrD AvsQw v`l dyK ky Awpxy mn dw mnorQ siqgurW ƒ kih
nh» sikAw qy bynqI kIqI mhwrwj mYƒ nwm dwn bKSo [ siqgurU ny ikhw qUµ jdoN Gr qoN cilAw
sI qW qyrw mnorQ hor sI ies leI qUµ ijs mnorQ ƒ mn iv`c r`K ky gurU drbwr Aw Gwlxw
GwlI hY auhI kuJ mMgxw kr [ ieh kih ky iPr siqgur kihx l`gy qUµ k`l ƒ Aw ky mMg lv» [
jYsw ik :
jwcXo jwie n qoih qy pun Awvhu Bun swr ]
syvw qyrI sPl huie bWC dy krqwr ] ‰gu: pR: rwis 2, AMsU 41Œ

jdoN Gr AwieAw qW supqnI pu`Cx l`gI ik siqgurW qoN pu`qr dw vr mMg ilAw jW nh» [
qW BweI swihb kihx l`gy ik AwpxI dovW dI ibrD AvsQw kmzor srIr qy ic`Øty kys vyK
ky mYƒ pu`qr mMgidAW Srm AweI qy mYN nh» mMg sikAw qW Gr vwlI ny bhuq APsos kIqw
qy rox lg peI ik msW msW smW h`Q AwieAw sI pr iPr hQoN inkl igAw [ pr BweI swihb
ny disAw ik iek mOkw hor siqgurW ny id`qw hY [ Agly idn drbwr iv`c bulwieAw qW dovyN
hI hwzr hoey [ siqgurW dw hukm pw ky pu`qr dI jwcnw kIqI qW siqgurW ny nyqr bµd krky
vyiKAw qW kihx l`gy, quhwfy krmW ivc pu`qr nh» hY kuJ hor mMg lvo, pr Pyr vI pu`qr dI
$ $
$ jwcnw hI kIqI qW siqgurU kihx lgy myry Gr cOQw pu`qr hor Awauxw sI [ so auh As» quhwƒ $
$ $
$ bKiSS krdy hW [ BgqI dI AMs qoN pYdw hox krky ies dw nwm BweI BgqU r`Kxw [ ies pRkwr $
$ $
$ siqgurU rwmdws jI ny aunHW ƒ pu`qr dI dwq bKiSS kIqI [ auprokq pMgqI Anuswr pRmySr $
$ $
$ vw-gurW dy crnW dI syvw krky jo vsqU mMgdw hY jIv ƒ auhI kuJ pRwpq ho jWdw hY [ ikauNik $
$ $
$ pRmySr dy crn rswiex rUp hn [ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 713 \750| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jnm mrx duhhU qy CUtih; Bvjlu jgqu qrwiex ]1]
$ $
$ $
$ $
$ auh jnm mrn rUp dohW du`KW qoN Cu`t gey hn qy sµswr smuMdr qoN Awp qry hn qy horW
$
$ $
$ ƒ qwrdy hn ]1] $
$ $
$ $
$
$ Kojq Kojq qqu bIcwirE; dws goivMd prwiex ] $
$
$ $
dws ny KojidAW-KojidAW ieh qqu=isDWq ivcwirAw hY ik goivMd=vwihgurU dy prwiex=
Awsry rihxw hI suKW dw mUl hY [

AibnwsI Kym cwhih jy nwnk; sdw ismir nwrwiex ]2]5]10]


siqgurU jI kQn krdy hn hy purSw ! jy qUµ AibnwsI=nws qoN rihq suK ƒ cwhuµdw hYN vw:
jy qUµ AibnwsI pRØBU dI pRwpqI qy Kym=riKAw ƒ cwhuµdw hYN qW sdw hI nrwiex pRmySr dw
ismrn kr ]2]5]10]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \751| b>e 716

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 122 ‰Awid AMg 716Œ $
$ $
$
$ tofI mhlw 5 Gru 5 dupdy < siqgur pRswid ] AYso gunu myro pRB jI kIn ] $
$
$
$ pMc doK Aru Ahµ rog ieh qn qy sgl dUir kIn ]rhwau] bµDn qoir Coir ibiKAw $
$
$
$ qy gur ko sbdu myrY hIArY dIn ] rUpu AnrUpu moro kCu n bIcwirE pRym gihE moih $
$
$
hir rµg BIn ]1] pyiKE lwlnu pwt bIc Koey And icqw hrKy pqIn ] iqs hI $
ko igRØhu soeI pRØBu nwnk so Twkuru iqs hI ko DIn ]2]1]20]

tofI mhlw 5 Gru 5 dupdy < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq
hY [ rwg dy pMjvyN surqwl iv`c do pidAW vwlw Sbd aucwrn krdy hoey pihlW vsqU inrdySk
mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn,
pRswid=Anµd srUp [ aus vwihgurU pRmySr dy crnW iv`c jigAwsU vloN inmrqw sihq ieh Bwv
pRgt krdy hn :

AYso gunu; myro pRB jI kIn ]


myry auqy pRB=vwihgurU jI ny Aijhw gunu=aupkwr kIn=kIqw hY [ ieh Bwv jigAwsU dI
aus vyly dI AvsQw dw hY jdoN ihrdy ivcoN swry ivkwr myt ky vwihgurU nwl imlwp hoieAw [
vwihgurU dy Dµnvwd iv`c kihMdy hn :—

pMc doK Aru Ahµ rog; ieh qn qy sgl dUir kIn ]rhwau]
pMc doK=Sbd, sprS, rUp, rs, gµD, Aru=Aqy Ahµ=hµkwr rUp rog ieh swry hI qn qoN
dUr kr id`qy hn [ doK=sµsi¸q iv`c doS, pMjwbI iv`c doK Bwv AYb, AOgux buirAweI [ ieh pMj
iksm dIAW buirAweIAW vw: AOgux [ Sbd-kµnW dw ivSw, ijs Avwz ƒ suxky mn moihq ho
jwvy qy Awpxw Awp Bu`l jwvy, sprS cmVI dw ivSw, kwm Awidk dw ivSy suK, rUp=nyq® dw
ivSw, rs=jIB dw ivSw, gµD=nwiskW dw ivSw [ ienHW pMjW ivcoN iek-iek doK ieqnw mhwn
hY jo izMdgI leI qbwh kuµm swbq hoieAw hY [ ijnHW jIvW dI izMdgI qbwh kIqI hY aunHW dw
nwm lY ky Bgq rivdws jI ny pRmwx id`qw hY ik ienHW iv`c qW iek-iek doK sI pr ijs
mnu`K iv`c ieh pMjy mOjUd hn iPr aus dy bcx dI iks qrHW Aws ho skdI hY ]rhwau] jYsw ik :
$ 1. imRg mIn iBMRg pqµg kuµcr eyk doK ibnws ] $
$ $
$ pMc doK AswD jw mih qw kI kyqk Aws ]1] ‰Awsw rivdws jI, AMg 486Œ $
$
$
$ $
$ 2. pMc BUq sbl hY dyhI guru siqguru pwp invwry ]2] ‰nt mhlw 4, AMg 983Œ $
$ $
$ 3. gj imRg mIn pqµg Ail iekqu iekqu roig pcµdy ] $
$ $
$
$ mwxs dyhI pMØij rog pMjy dUq kusUq krµdy ] ‰Bw: gurdws vwr 5, pauVI 20Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 716 \752| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 4. nwd ik loB qjy imRg pRwn, su bIn suny Aih Awp bµDwey ]
$
$ $
$ mIn su qXwg AgwD jlµ, aur loB jgy gl loh Phwey ] $
$ $
$ kwgd kI puqrI krnI vs, mq gieMd su AMkus Kwey ]...]37] $
$ $
$ iB®g blI ipK kµj pRBw, aur loB lgy iqih mwih bµDwey ] $
$ $
$ rUp ik loB pqµg dhy, Aru cog ik loB ibhµg Phwey ]...]38] $
$ $
$ ‰BwvrsWimRq sYÍXw-37-38Œ $
5. krI kwm, AwimK mqs, imRg sÍr, rUp pqµg ]
Ail sugµD, ieqÎwid hq, iek iek ieMdRX sµg ]2]
sÍr sprS rs rUp gµD, pwcoN kwrx nws ]
jo jn pWco vs Bey, kQw khy ko qws ]3] ‰swrukqwvlI AiD: 13Œ
ijhVy-ijhVy jIv ny ijs ivSy ADIn Awpxw jIvn smwpq kIqw hY aunHW dw AYsw pRmwx
vI AwieAw hY [ jYsw ik :
haumY rogu mwnuK kau dInw ] kwm roig mYglu bis lInw ]
id®sit roig pic muey pqµgw ] nwd roig Kip gey kurµgw ]1]
jo jo dIsY so so rogI ] rog rihq myrw siqguru jogI ]1]rhwau]
ijhvw roig mInu gRisAwno ] bwsn roig Bvru ibnswno ] ‰BYrau mÚ 5, AMg 1140Œ
so AYsy ^qrnwk ieh doK ijnHW ny ienHW jIvW ƒ Awpxy vs krky im`tI iv`c imlw id`qw
hY [ pr jdoN myry vwihgurU ny ikrpw kIqI qW ieh pMjy doK Aqy Ahµ rog myry AMqSkrn ivcoN
dUr kr id`qy Aqy jo ihrdw ienHW krky hI qpdw rihMdw sI so auh vwihgurU dI ikrpw nwl
SWq ho igAw [ iehI ivSy bµDn rUp sn ijnHW dy Kqm hox nwl suqµqr jIvn pRwpq ho igAw [

bµDn qoir Coir ibiKAw qy; gur ko sbdu myrY hIArY dIn ]
moh dy bµDn qoVn vwlw iviSAW qoN Cfwaux vwlw gurU dw Sbd vwihgurU ny myry hIArY=ihrdy
iv`c id`qw hY [ jdoN vwihgurU dI ikrpw huµdI hY qW jµmx mrx rUp bµDn tu`t jWdy hn [ bµDn
qoVn dw kwrn swDUAW dI sµgq pRwpq ho jWdI hY [ jYsw ik :
1. tUty bµDn jnm mrn swD syv suKu pwie ] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 255Œ
2. tUty bµDn jwsu ky hoAw swDU sµgu ]
jo rwqy rµg eyk kY nwnk gUVw rµgu ] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 252Œ

$ 3. tUty bµDn bhu ibkwr sPl pUrn qw ky kwm ] $


$ durmiq imtI haumY CutI ismrq hir ko nwm ] ‰gauVI iQqI mÚ 5, AMg 300Œ $
$ $
$ $
$ rUpu AnrUpu moro kCu n bIcwirE; pRym gihE moih hir rµg BIn ]1] $
$ $
$ $
$ myrw rUp, AnrUpu=koJw rUp Bwv krUp kuJ vI nh» ivcwirAw hY [ jdoN mYN pRym ƒ gihE=gRihx $
$
$
$ kIqw qW hir=vwihgurU myry pRym iv`c iB`j igAw ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \753| b>e 716

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ swKI kuibjw dI $
$ $
$ $
$ gurU swihb dI ies quk dy isDWq dI sp`Stqw keI swKIAW iv`ØcoN imldI hY [ ijvyN ik $
$ $
$ duAwpr jug iv`c iek bVy grIb Grwxy iv`c jµmI hoeI lVkI [ jdoN ik AYsw smW sI lok lVkIAW $
$ $
$ nwl ipAwr dI QW nPrq krdy sn [ hux q`k BI lVky lVkI dw Prk swfy smwj ivcoN inkilAw $
$ $
$ nh» [ jdoN ik sµqwn qW sµqwn hY BwvyN lVkw hovy jW lVkI [ iesy nPrq kwrn keI lok jµmdIAW $
lVkIAW ƒ mwr idMdy pr keI grIb r`b dy BY vwly ies pwp krm krn ƒ sihmq nh» sn [
ieh lVkI iek qW aus pirvwr iv`c ijQy pihlW hI grIbI sI [ dUjw lVkI hoxw, qIjw jµmdI
hI srIrk qOr qy ku`bI sI [ ies leI ienHW kwrnW krky ies ƒ sµswr dIAW lVkIAW vrgw
nwm nh» imilAw [ sgoN ies dy koJy rUp ƒ dyK ies dw nW iq®vkrw riKAw igAw [ ikauNik
ies dy srIr iv`c qurn smyN iqMn vl pYNdy sn [ ijs qrHW A`T vl pYx krky Astw b`kr nW
sµswr ny riKAw [ ieh smwj iv`c iek lwhnq hY ik iksy dy koJy srUp ƒ dyKky aus dw nW r`Kxw [
ijs qrHW iek A`K nw hox krky lok kwxw kihMdy hn [ iesy qrHW ies ƒ iq®vkrw dy nW nwl
iesdy Gr dy bulwaux lgy [ sB qoN v`fw vl ies dy kmr iv`c pYNdw sI ijs krky ies dw
nW kuibjw pRis`D hoieAw [ ieh btnw mlx Aqy hwr prox iv`c bVI inpuMn sI [ ies dI inpuMnqw
vyKdy kµs ny Awpxy rwj mihlW dI dwsI bxw ilAw [ jo kµs ƒ btxw mldI, iqlk lwauNdI
qy aus dy gl iv`c suµdr Pu`lW dw hwr pwauNdI [ ies dw pUrblw koeI SuB krm kIqw hooieAw
jdoN A`gy AwieAw qW risk bYrwgI rUp Bgvwn i¸Sn jI dw Acwnk imlwp hoieAw [ jYsw
ik :
pUrb krm AMkur jb pRgty ByitE purKu risk bYrwgI ]
imitE AMDyru imlq hir nwnk jnm jnm kI soeI jwgI ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 204Œ
jdoN Bgvwn i¸Sn jI kµs ƒ pwpW dw fµn dyx leI Aqy Awpxy BgqW ƒ BgqI dw
Pl dyx leI mQrw phuµcy qW ieh kµs leI sugµDq pdwrQW ƒ simlq krky srIr qy mlx
leI btxw, qy cµdn rgV ky aus dw iqlk lwaux qy sugµDq PulW dI mwlw kµs dy gl pwaux
jw rhI sI ik rsqy ivc Bgvwn iml gey [ ijnHW dy srUp ƒ vyKky pUrbly BgqI dy sµskwr
auGV gey [ Bgvwn jI dy ichry ƒ dyKky AYsI byvs hoeI ik mn kwbU nW irhw [ jYsw ik :
mohin moih lIAw mnu myrw bµDn Koil inrwry ] ‰quKwrI mhlw 1, AMg 1112Œ

aus vyly mn iv`c Purnw PuirAw ik ijnHW dy drSn krn qoN hI ieqnw Anµd pRwpq hoieAw
$ $
$ hY [ ijhVw Anµd kdy mQrw nryS dy swrI izMdgI pdwrQ mlx qy PulW dy hwr pwauNidAW pRwpq $
$ $
$ nh» hoieAw [ Bgvwn i¸Sn jI vI ies dI pyRm Bwvnw ƒ smJ gey qy ikhw hy mwlx ! qUµ mQrw $
$ $
$ nryS dy qW roz iqlk lwauNdI hY A`j myry nh» lwauxw ? auh pihlW hI soc rhI sI ik mYN ies $
$ $
$ mnmohxI ichry qy iqlk lwvW [ jdoN m`ØQy qy iqlk lwaux qy gl iv`c hwr pwaux dI koiSS $
$ $
$ krn lgI qW ku`bI hox dy kwrn AYsw kr nw skI [ AwpxI ies srIrk Gwt kwrn ie`Cw pUrI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 716 \754| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ nw huµdI vyKky AwpxI ies Gwt qy rox lg peI [ by-shwirAW dy shwrw rUp Bgvwn kihx lgy $
$ $
$ ik mwlx roNdI ikauN hYN ? ausny ikhw ik pihlI vwr kµs qoN ibnW iksy hor dy AwpxI ie`Cw $
$ $
$ Anuswr iqlk lwaux l`gI sW ikauNik mQrw nryS dy iqlk kpUr aus dI mrzI Anuswr lwauNdI $
$ $
$ sW [ aus dw pRym vyKky pYrW qy pYr rKky h`Q dy AMgUTy dy shwry aus dI TofI ƒ AYsw auBwirAw $
$ $
$ ik iek iCn iv`c aus dw ku`b TIk ho igAw [ jYsw ik : $
$ $
1. gl PUln mwl ghI kubjw, qiv kbrI kI kt nwQ svwrI ]
‰BwvrsWimRq sYÍXw-87Œ
2. rUp ibhIn qrI kubjw, hirxw Cl rUp qry bny bn kw ] ‰BwvrsWimRq sYX
Í w 89Œ
3. Pl PUln qy bn BIl suqw, mQurw pur mY hir kUbir qwrI ]
‰BwvrsWimRq sYÍXw-90Œ
gurbwxI iv`c vI kuibjw dy pRQwie keI pRmwx Awey hn [ jYsw ik :
1. qwrIly ginkw ibnu rUp kuibjw ibAwiD Ajwmlu qwrIAly ]
‰gauVI nwmdyv, AMg 345Œ
2. biDku auDwirE Kim pRhwr ] kuibjw auDrI AMgust Dwr ]
‰bsµqu mÚ 5, AMg 1192Œ
3. prs nprs Bey kuibjw kau lY bYkuµiT isDwry ] ‰nt mÚ 4, AMg 981Œ
Bgvwn i¸Sn jI kµs dy pwpW dw fµn dy ky jdoN ies dw bD kIqw augRsYn ƒ rwj iqlk
dy ky iPr ies mwlx kuibjw dI kutIAw iv`c phuµcy [ ies ƒ igAwn aupdyS id`qw [ jdoN ies
dy ihrdy iv`c igAwn dIp jigAw qW Bgvwn jI dI ikrpw nwl EdoN ichry qy suµdrqw pRkwSq
ho geI [ suµdrqw dw AYsw pRkwS hoieAw ik sµswr dIAW suµdrIAW iv`c suµdrI vI ho geI qy mn
dI Su`Dqw hox krky iesƒ qwry hoey BgqW iv`c igixAw igAw [ ies leI auprokq quk dw
isDWq ies swKI nwl sp`St hoieAw ik pRmwqmw dy dr qy rUp krUp dw ivcwr nh» blik pRym
Bwvnw vyK ky pRmwqmw Kud aus pRym iv`c iB`j jWdw hY [

pyiKE lwlnu pwt bIc Koey; And icqw hrKy pqIn ]


ijs vyly ihrdy dy bIc=ivcoN Brm rUp pVdy ƒ Koey=dUr kIqw qW lwlnu=ipAwry pRØBU ƒ
pyiKE=vyK ilAw Bwv siKAwqwkwr ho geI qy Anµd rUp pRØBU ivc pqIn=Brosw hox krky
icqw=icq hrKy=KuS ho igAw Bwv Anµd pRwpq ho igAw [ jYsw ik :
$ $
$ 1. srb suKw bny qyrY ElY@ ] BRm ky prdy siqgur Koly@ ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, AMg 385Œ $
$ $
$ 2. ibnu vKr sUno Gru hwtu ] gur imil Koly bjr kpwt ]4] ‰gauVI mÚ 1, AMg 153Œ $
$ $
$ 3. gur imil qw ky Kul@y kpwt ] bhuir n AwvY jonI bwt ]4] $
$ $
$ ‰BYrau kbIr jI, AMg 1159Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \755| b>e 716

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
iqs hI ko igRhu soeI pRBu nwnk;
$ $
$ $
$ $
$
$ so Twkuru iqs hI ko DIn ]2]1]20] $
$
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy ik pRq`K Gr vw: srIr Gr vw: myrw ihrdw aus dw Gr hY, auhI $
$ $
$ myrw Twkuru=mwlk hY qy ausy ƒ mYN DIn=iDAwauNdw hW [ vw: aus dy DIn=ADIn aus dw syvk $
$ $
$ hW vw-ausy dy nwm dw DIn=AiDAYn krdw hW [ ies quk iv`c sB kuJ Arpx dI Bwvnw $
hY ]2]1]20] jYsw ik kbIr swihb jI ny AwpxI bwxI iv`c kQn kIqw hY ik hy myry pRØBU myrw
kuJ vI nh» hY [ jYsw ik :
kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hY so qyrw ]
qyrw quJ kau saupqy ikAw lwgY myrw ]203] ‰slok kbIr jI, AMg 1375Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI Pqh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 717 \756| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 123 ‰Awid AMg 717Œ $
$ $
$
$
tofI mhlw 5 ] mweI myry mn ko suKu ] koit Anµd rwj suKu BugvY hir ismrq $
$
$
$
ibnsY sB duKu ]1]rhwau] koit jnm ky iklibK nwsih ismrq pwvn qn mn suK ] $
$
$
$
dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ]1] cwir pdwrQ Ast mhw isiD $
$
$ kwmDynu pwrjwq hir hir ruKu ] nwnk srin ghI suK swgr jnm mrn iPir grB $
n DuKu ]2]10]29]

tofI mhlw 5 ]
ieh gurvwk sRI gurU Arjn dyv mhwrwj jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq
hY [ ijs iv`c nwm AiBAws qoN pRwpq hoey aus mhwn suK dI ivAwiKAw krdy hn ijs nwm
suK dy qul sµswr dw koeI vI suK nh» hY [ sµswr iv`c jo v`fy qoN v`fy suK igxy hn auh nwm
suK dy swhmxy qu`C hn [ ies dw kQn ies dy AwrµB iv`c hI krdy hn :—
mweI; myry mn ko suKu ]
mweI=hy BweI ! hux myry mn ƒ Aijhw suK pRwpq hoieAw hY [ mweI :—sRI gurU gRMQ swihb
iv`c mweI-mwie pd keI jgHw sµboDn iv`c AwieAw hY, EQy ArQ qW hy mW-hI hY, pr ikqy murwd
huµdI hY-hy gurU ! jYsw ik :
mweI mY ikih ibiD lKau gusweI ] ‰soriT mÚ 9, AMg 632Œ
ikqy murwd huµdI hY-hy sKI ! ikqy hy BweI ! jYsw ik :
ikAw kir AwiK vKwxIAY mwie ]1]rhwau] ‰mlwr mÚ 1, AMg 1256Œ
ies leI ieQy mweI dw ArQ hy BweI ! kIqw hY [

koit Anµd rwj suKu BugvY;


hir ismrq ibnsY sB duKu ]1]rhwau]
jo ¸oVW rwj sµpdw dw suKu=Anµd Bogdw hY vw: ¸oVW rwj sµpdw dy suK Anµd Bogx nwloN
pRmwqmw dy ismrn dw Anµd v`fw hY hir=vwihgurU dy nwm ƒ ismridAW swry du`K nws ho
gey hn ]1]rhwau] jYsw ik :
lK KusIAw pwiqswhIAw jy siqguru ndir kryie ]
$ inmK eyk hir nwmu dyie myrw mnu qnu sIqlu hoie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 44Œ $
$ $
$ $
$ gurU pRmySr dy inmK mwq® drSn Aqy bolx iv`c sµswr dy ¸oVW Anµd=suK ilKy hoey hn [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ qum@ dieAwl ikrpwl i¸pw iniD piqq pwvn gosweI ] $
$ $
$ koit sUK Awnµd rwj pwey muK qy inmK bulweI ]2] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 673Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \757| b>e 717

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ aus jIv ƒ hmySW ibpqw Aqy du`K qklIPW hn ijs dy ihrdy iv`c pRmySr dw ismrn nh» [ $
$ $
$ ¸oVW pdwrQW dy ¸oVW Anµd auQy hn ijQy pRmwqmw dy nwm dw js hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ibpiq qhw jhw hir ismrnu nwhI ] koit Anµd jh hir gun gwhI ]1] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 197Œ $
$ $
$ siqgurU jI ny ieQy du`K nwsk qy suKdwiek vwihgurU pRmySr dw nwm drswieAw hY [ jYsw $
$ $
ik :
1. srb rog kw AauKdu nwmu ] kilAwx rUp mMgl gux gwm ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 274Œ
2. swDsµig hir hir jsu khq ] srb rog qy Ehu hir jnu rhq ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 281Œ
3. sgl dUK kw hovq nwsu ] nwnk nwmu jphu gunqwsu ]5]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 290Œ
4. crx kml pRB irdY invwsu ] sgl dUK kw hoieAw nwsu ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 197Œ
5. nwnk Bgqw sdw ivgwsu ] suixAY dUK pwp kw nwsu ] ‰jpu jI swihb, AMg 2Œ
6. sgly dUK imty suK dIey Apnw nwmu jpwieAw ] ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1338Œ
nwm ismrn dw ieqnw v`fw pRqwp hY ijQy nwm jµmx mrx dy duK ƒ nws krn vwlw
hY [ auQy nwm duAwrw SrDw vwilAW dy srIrk du`K vI dUr hoey hn [

swKI igAwnI rwm id`qw jI


igAwnI rwm id`qw jI jo ik nwm dy rsIey, sRI gurU gRMQ swihb jI qy AQwh SrDw rKx
vwly, gurbwxI dy ArQW dy bVy sUJvwn igAwnI sn [ AwpxI ibrqI dw itkwA mUl mMqr jW
gur mMqr icMqn duAwrw bxwieAw hoieAw sI [ jW iPr gurbwxI dy ArQW iv`c mn ƒ itkwA
ky iekwgrqw iv`c Aw ky Anµd iv`c rihMdy sn [ iek idn Acwnk igAwnI jI ƒ iek Aijhw
rogI imilAw jo Awpxy jIvq rihx dI Aws lwh bYTw sI [ pYr dy AMgUTy qoN lY ky isr dI cotI
q`k swrw srIr kohV nwl Pu`ØitAw hoieAw sI [ KUn-pIk ijsm qoN hr vkq vihMdw rihMdw sI [
m`KIAW iBxkdIAW ijsm iv`ØcoN boA AwauNdI [ koeI mnu`K kol nh» sI KVdw Aqy nw hI iesƒ
koeI Apxy kol KVHn idMdw sI [ ieh AwpxI izMdgI qoN bhuq qµg sI [ mOq dw ieMqjwr kr
$ $
$ irhw sI ik kdoN mOq Awvy [ ies du`K Bry jIvn qoN myrw KihVw Cut jwvy [ hor koeI aupwA nzr $
$ $
$ nh» sI Aw irhw [ igAwnI jI ny ies dI pIVw smJI [ iesny bynqI kIqI ik mhwrwj ! myrw $
$ $
$ vI koeI aupwA ho skdw hY qW igAwnI jI ny ikhw nwm iv`c ieqnIAW brkqW hn ik nwm $
$ $
$ duAwrw sB kuJ ho skdw hY [ aus ny h`Q joV ky ikhw mhwrwj koeI FMg vrqo myrw sµswr iv`c $
$ $
$ koeI nh» [ hux qW kyvl quhwfw hI Awsrw q`ØikAw hY [ qW ienHW mhWpurSW ny ikhw ik Awsrw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 717 \758| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qW kyvl vwihgurU dw hI q`kxw cwhIdw hY, mnu`K dw Awsrw q`kxw ibArQ hY [ qyrw du`K dUr
$
$ $
$
$ krn vwsqy qYƒ hr roz kQw suxwvWgw [ ijqnI izAwdw SrDw rKyNgw auqnI jldI qyrw du`K $
$
$
$ dUr ho jwvygw [ so igAwnI jI ny cwlI idnW iv`c bwvn AKrI dI kQw suxweI [ cwlIvyN idn $
$
$
$ q`k hOlI-hOlI Arwm AwauNdw-AwauNdw kohV dw nwm inSwn q`k imt igAw [ so “hir ismrq $
$
$
$ ibnsY sB du`K” dw vwk pRq`K sPlw kr ivKwieAw [ $
$
$
koit jnm ky iklibK nwsih; ismrq pwvn qn mn suK ]
$

suK srUp vwihgurU dw ismrq=ismrn vw: icMqn krky ¸oVW jnmW dy (ikl+ibK)
ikl=inscy krky ibK=ivhu vrgy b`jr pwp nws ho jWdy hn qy qn mn pwvn=piv`q® ho jWdw
hY vw-qn suKI qy mn pwvn=piv`q® ho jWdw hY [ jYsw ik :
1. ismrq nwmu mnih swDwrY ] koit prwDI iKn mih qwrY ]
‰kwnVw mÚ 5, AMg 1298Œ
2. koit prwD imty iKn BIqir jW gurmuiK nwmu smwry ]1] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 670Œ
3. koit jnm ky ibnsy pwp ] hir hir jpq nwhI sµqwp ]
‰rwmklI mÚ 5, AMg 897Œ

dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw; drsnu Bytq auqrI BuK ]1]
aus vwihgurU dw srUp dyiK=dyKidAW swr hI Awsw pUrn ho geI hY Aqy drSn Bytq=kridAW
hI swrI Bu`K auqrI=lih geI hY [ vw: srUp inrgux dw qy drsn srgux dy krn nwl jo sµswr
dIAW AnykW pRkwr dIAW Awsw=loVW au~T rhIAW sn auh pUrn hox qoN Bwv vwihgurU dy drSn
krn nwl pUrIAW ho geIAW Bwv Kqm ho geIAW qy pdwrQ pRwpqI dI jo iq®SnW rUp Bu`K sI
auh vI dUr ho geI Bwv drSn krn nwl Awsw qy iq®SnW dovyN nws ho geIAW ]1] jYsw ik :
1. pRB dyKidAw duK BuK geI FwFI kau mMgxu iciq n AwvY ]
sBy ieCw pUrIAw lig pRB kY pwvY ] ‰mwrU vwr mÚ 5, AMg 1097Œ
3. duK BuK nh ivAwpeI jy suKdwqw min hoie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 43Œ
pRmySr srUp dy drSn krky swrIAW AwsW pUrn hox dI Bwvnw siqgurW ny pRgt kIqI
hY qy drSn krn qoN swrIAW Bu`KW dUr hox dI g`l kIqI hY [ iesy isDWq ƒ ieiqhws dI ieh
swKI hor vI sp`St krdI hY [

$ $
$ swKI—iSvd`q pMØifq $
$ $
$
$ swihb sRI gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny jdoN ptnw Sihr ivKy Avqwr DwirAw [ bwl $
$
$ AvsQw iv`c AnykW ƒ drSn dy ky i¸qwrQ kIqw [ jYsw ik BIKm Swh ƒ drSn dy ky aus $
$ $
$ dIAW swrIAW AwsW pUrn kIqIAW [ jo pRSn lY ky AwieAw sI ik ihMdUAW dy p`KI hn jW muslmwnW $
$ $
$ dy ? qW siqgurW ny ku`jIAW dw du`D pwxI rlw ky aus dI qs`lI krweI [ Pqy cµd mYxI K`qrI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \759| b>e 717

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dI rwxI jo pu`qr nw hox krky bVI duKI rihMdI sI [ siqgurU jI Awpxy hwxI bicAW ƒ nwl
$
$ $
$ lY ky auhnW dy Gr gey jw ky aus dI pu`qr dI Bu`K dUr kIqI [ Awp jI aus dI god iv`c jw $
$ $
$
$ bYTy ik mYN hI qyrw pu`qr hW [ siqgurW dI mnmohxI suµdr sUriq dyK ky ausdIAW swrIAW Bu`KW $
$
$
$ dUr ho geIAW qy pu`qr dI Awsw pUrn ho geI [ iesy qrHW iek bRwhmx jo Bgvwn rwm jI dw $
$
$
$ aupwSk sI, ijs dw nwm ieiqhws iv`c iSvd`q hY [ jo hmySw rwm cµdr jI dI mUrqI Aqy rwq $
$
$ idn Bgvwn jI ƒ Xwd krdw rihMdw [ Bgvwn jI dI aupwSnw kridAW ijMdgI dw bhuq v`fw $
ih`sw gujwr id`qw [ pr p`Qr dI mUrqI p`Qr dI hI rhI, kdy rwm rUp ho ky mu`K qoN bolI nh» nw
hI aus mUrqI ny kdy iSv d`q dI bynqI sux ky ies dI ie`Cw pUrI kIqI drSnW dI Bu`K vDdI
geI [ Bu`K dI vI iek h`d hY ijs qoN Agy Bu`K brdwSq nh» huµdI iehI hwlq A`j iSvd`q
bRwhmx dI hoeI [ iek idn mn iv`c socx l`gw ik mYN inq hI gurU qyg bhwdr swihb dy cmqkwrI
bwlk dIAW g`lW suxdw hW hovy nw ikqy eyhI myrw rwm sµswr ƒ qwrn vwsqy bwlk rUp iv`c
pRgt hoieAw hovy [ nh» qW AnykW sdIAW qoN ieQy AnykW b`cy ies ngrI iv`c jµmy pr ieho ijhIAW
AlOikk cmqkwrI KyfW iksy dIAW dyKx-suxn iv`c nh» AweIAW [ so iehI ijhIAW ivcwrW
krky iSvd`q dy mn iv`c SrDw vDdI geI [ SrDw iSvd`q ƒ ies h`d q`k lY geI ik auh
ies is`Øty qy jw pu`jw ik jy ieh bwlk AYsw hI AvqwrI purK hY jYsw ik mYN lokW qoN suxdw
hW qW iPr mYƒ myry ieSt Bgvwn rwm rUp iv`c drSn dyyvy qW mYN qnoN mnoN ienHW dw syvk ho
jwvW [ Awpxw pRmySr smJky iehnW dI aupwSnw krW qy myrw jnm sPlw ho jwvy [ iSvd`q dI
klpnw Anuswr siqgurU klgIDr dSmyS ipqw jI jdoN dUjy idn Kyfx leI b`ØicAW dI POj
lY ky gµgw dy iknwry qy Kyf AwrµB kIqI [ iSvd`q ie`k t`k iDAwn itkweI bYTw hY ik kdo mYƒ
rwm rUp ho ky drSn dyx [ siqgurW ny AYsw kOqk kIqw ik goibMd rwey jI Awpxy hwxI bwlkW
ƒ qW goibMd rwey hI ids rhy hn [ pr iSvd`q kI dyKdw hY ik pRq`K Bgvwn rwm jI moFy qy
Dnu`S DwrI drSn dy rhy sn [ iSvd`q ieqnw ibhbl hooieAw ik vYrwgI dSw iv`c A`KW qoN AQrU
nw sWBy jwx, bauirAW vwlI hwlq ho geI qy myry rwm myry rwm kihMdw crn» if`g ipAw crn
PV ley qy ikhw A`j qoN mYN qyrw ho igAw [ ies grIb bRwhmx qy ikrpw bxweI rKxI [ ies
qrHW drSn kr ky swrIAW AwsW pUrn ho geIAW qy jnmW-jnmWqrW dI drSnW dI Bu`K dUr
ho geI [

cwir pdwrQ Ast mhw isiD;


kwmDynu pwrjwq hir hir ruKu ]
$ Drm, ArQ, kwm, moK rUp cwry pdwrQ, Axmw, mihmw, grmw, lGmw, pRwpq, pRwkmX, $
$
$ eIsqw, bsIkrn, Ast=A`T ieh mhw=v`fIAW isDIAW, kwmDyn gaU Bwv kwmnw pUrI krn vwlI $
$
$
$ gaU Aqy pwrjwq=sÍrg dw iek ibrC jo klpnw pUrI krdw hY ieiqAwidk swry pdwrQ As» $
$
$
$ hir=swirAW ƒ hry Bry krn vwly hir=pRmwqmw dy nwm ƒ jwixAw hY vw: ienHW vloN ibrqI $
$
$
$ ƒ ruKu=ru`KI kr ilAw hY ienHW pdwrQW dI ie`Cw nh», swfy leI qW nwm hI pwrjwq Awid hY [ $
$
$
$ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 717 \760| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. pwrjwqu iehu hir ko nwm ] kwmDyn hir hir gux gwm ] $
$
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ $$
$ $
$ 2. cwir pdwrQ Ast isiD Bju nwnk hir nwmu ] ‰iQqI gauVI mÚ 5, AMg 297Œ $
$ $
$ 3. suK swgru surqr icMqwmin kwmDynu bis jw ky ] $
$ $
$ cwir pdwrQ Ast dsw isiD nv iniD kr ql qw ky ]1] $
$ $
‰soriT rivdws jI, AMg 658Œ
4. cwir pdwrQ Ast dsw isiD ] nwmu inDwnu shj suKu nau iniD ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1086Œ

nwnk srin ghI suK swgr;


jnm mrn iPir grB n DuKu ]2]10]29]
siqgurU jI kQn krdy hn ik ijs jigAwsU ny suKW dy swgr=smuMdr vwihgurU dI Srn
gRihx kIqI hY aus ƒ jnm-mrn dy Pyr=c`kr vw gyV iv`c mW dy grB dw DuKu=du`K nh»
huµdw ]2]10]29]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \761| b>e 718

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 124 ‰Awid AMg 718Œ $
$ $
$
$ tofI mhlw 5 ] hir hir crn irdY aur Dwry ] ismir suAwmI siqguru Apunw $
$
$
$ kwrj sPl hmwry ]1]rhwau] puMn dwn pUjw prmysur hir kIriq qqu bIcwry ] gun $
$
$
$ gwvq Aqul suKu pwieAw Twkur Agm Apwry ]1] jo jn pwrbRhim Apny kIny iqn $
$
$
kw bwhuir kCu n bIcwry ] nwm rqnu suin jip jip jIvw hir nwnk kµT $
mJwry ]2]11]30]

tofI mhlw 5 ]
ieh muKvwk sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq hY [
ijs dI pihlI quk iv`c pRmySr dy crnW dw izkr kIqw hoieAw hY [ gurbwxI iv`c ijQy vI
crnW dI g`l AweI hY [ BwvyN ies g`ØloN munkr nh» hoieAw jw skdw ik srgux srUp dy crnW
dI vI g`l hY [ ijvyN pRmySr dy inrgux Aqy srgux do srUp hn [ jYsw ik :
inrgunu Awip srgunu BI EhI ] klw Dwir ijin sglI mohI ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 287Œ
iesy qrHW crn vI do iksm dy hn, jYsy srUp vYsy crn [ srgux srUp dy pRq`K crn h`f-
cm-mws dy bxy hoey hn Aqy inrgux srUp dy crx nwm rUp hn [ jYsw ik :
Gr Gr pRnwm ] icq crn nwm ] ‰jwpu swihb 168Œ
srgux dy aupwSk prq`K crnW ƒ ihrdy iv`c vswauNdy hn Aqy inrgux dy aupwSk nwm
rUp crnW ƒ ihrdy ivc vswauNdy hn pr ieQy gurU swihb jI sWJw aupdyS bKS rhy hn [

hir hir crn; irdY aur Dwry ]


hir=vwihgurU jo hir=hr ie`k dy iv`c ivAwpk hY aus dy nwm rUp crn aur=ihrdy iv`c
Dwry=Dwrn kIqy hn [ AQvw hr vyly hrI dy crnW dw aurDwry=iDAwn Drdw hW [ ihMdI Sbd
swgr iv`c aurDwry dw ArQ iDAwn ivc rKnw hY ijs dy Anuswr ieh ArQ kIqw hY [ jYsw ik :
1. crn kml bisAw ird BIqir swis igrwis aucwirE ]
‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 534Œ
2. crn kml bsy ird AMqir AMØimRq hir rsu cwKy ]3] ‰soriT mÚ 5, AMg 616Œ
$ $
$ 3. crn kml bswie ihrdY eyk isau ilv lwau ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1220Œ
$
$ $
$ $
$
$ ismir suAwmI siqguru Apunw; kwrj sPl hmwry ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ Awpxy siqgurU suAwmI=mwlk ƒ ismir=ismridAW hoieAW swfy swry kwrj=kµm sPl ho $
$
$ gey hn [ vw: pRmwrQI qy sµswrI kwrj sµpUrn hoey hn ]1]rhwau] jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 718 \762| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. guru pUrw ijn ismirAw syeI Bey inhwl ]
$
$ $
$ nwnk nwmu ArwDxw kwrju AwvY rwis ] $
‰slok mÚ 5, AMg 1425Œ $
$
$ $
$ 2. Dr jIAry iek tyk qU lwih ibfwnI Aws ] $
$ $
$ nwnk nwmu iDAweIAY kwrju AwvY rwis ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 257Œ $
$ $
$ 3. siqguir pUrY syivAY dUKw kw hoie nwsu ] $
$ $
nwnk nwim ArwiDAY kwrju AwvY rwis ] ‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 320Œ

puMn dwn pUjw prmysur; hir kIriq qqu bIcwry ]


swirAW bydW swSq®W dw qqu=isDWq rUp jo hir=vwihgurU hY aus dI kIrqI dw jo vI ivcwr
Bwv kIrqn hY iesƒ As» puMn dwn Aqy prmySr dI pUjw Awidk SuB krm inscy kIqw hY [
jYsw ik :
1. puMn dwn jp qp jyqy sB aUpir nwmu ]
hir hir rsnw jo jpY iqsu pUrn kwmu ]3] ‰Awsw mÚ 5, AMg 401Œ
2. puMn dwn pUjw prmysur juig juig eyko jwqw ] ‰quKwrI mÚ 1, AMg 1109Œ
3. Aausir hir js gux rmx ijqu koit mjn iesnwnu ]
rsnw aucrY guxvqI koie n pUjY dwnu ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 49Œ

gun gwvq Aqul suKu pwieAw; Twkur Agm Apwry ]1]


Agm=mn bwxI dI gmqw qoN pry jo Apwry=pwrwvwr qoN rihq hY aus Twkur=mwlk pRmySr
dy gux gwauNidAW swƒ auh suK pRwpq hoieAw hY jo Aqul=qoilAw nh» jw skdw ]1] jYsw ik :
1. gux gwvq Acuq AibnwsI Anidnu hir rµig jwgw ]3]
‰soriT mÚ 5, AMg 616Œ
2. gux gwvq mnu hirAw hovY ] kQw suxq mlu sglI KovY ]
‰mwJ mÚ 5, AMg 104Œ
3. gun gwvq min hoie Anµd ] AwT phr ismrau Bgvµq ]
‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1338Œ
4. gun gwvq min hoie ibgwsw ] siqgur pUir jnh kI Awsw ]
‰sveIey mÚ 4 ky AMg 1396Œ
$
$ jo jn pwrbRhim Apny kIny; iqn kw bwhuir kCu n bIcwry ] $
$
$ $
$
$ jo jn=purS pwrbRhm ny Awpxy dws kr ley hn iqn kw=aunHW dw bhuir=bhuVo Bwv muV $
$
$ ky koeI gux AOgux nh» ivcwrnw kIqw [ ijvyN mwqw ipqw Awpxy pu`qr dy AOgux nh» icqwrdy $
$ $
$ iesy qrHW pRmySr vI Awpxy syvkW dy AOguxW ƒ nw icqwrdw hoieAw auhnW ƒ bKS lYNdw hY [ $
$ $
$ ijs qrHW BweI mrdwnw hT krky bcn nw mMnx dw AprwD krky qur ipAw sI, BweI bwly $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \763| b>e 718

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dy kihx qy vI nw smiJAw qy kOfy rwKS ny pkV ky qyl dy kVwhy iv`c qlxw cwihAw qW
$
$ $
$
$ mrdwny ny pukwirAw ik mhwrwj ! myry AOgux icqwrn dw smW nh» qW siqgurU jI ny jdoN BweI $
$
$
$ bwly ƒ disAw ik mrdwnw AYsy sµkt iv`c Ps igAw qW BweI bwly ny ikhw ik mrdwny ƒ bcn $
$
$
$ nw mMnx dI szw imlxI cwhIdI hY [ pr siqgurU kihx l`gy “nhI BweI bwlw ! AwpixAw dI $
$
$
$ lwj huµdI hY ijsƒ mYN Awpxw bxw lYNdw hW aus dw AOgux nhI ivcwrdw [” qy siqgurU jI ny $
$
$ jw ky mrdwny dI kOfy rwkS qoN riKAw kIqI [ $

swKI—BweI gOrw jI
BweI BgqU jI dy Gr do pu`qr BweI gOrw jI qy BweI jIauxw jI jnmy [ siqgurU sRI gurU
Arjn swihb jI dy smyN mwlvy dyS iv`c siqgurW dy cwr msµd bhuq au~Gy sn :—BweI bihlo,
BweI BUdV, BweI pMjwb qy BweI BgqU jI [ BweI BgqU jI ny gurU Gr dI bhuq syvw kIqI [ iehnW
dw srIr sqvyN pwqSwh q`k irhw [ iesƒ siqgurW ny bYrwVW dw dyS sONipAw hoieAw sI [ auQoN
hr swl sµgqW ƒ nwl lY ky siqgurW dy crnW iv`c hwjr huµdw [ gurU crnW iv`c jw ky Awp
vI syvw krdw qy sµgqW qoN vI krwauNdw [ gurU dI kwr Byt ilAw ky siqgurW ƒ Arpn krdw [
BweI BgqU dI GrvwlI do byty BweI gOrw qy ijauxw ƒ C`f ky pRlok isDwr geI [ ies krky
gurU hirrwie swihb jI kdy-kdy hws iblws krdy kih idMdy ik BweI BgqU qUµ hor ivAwh krvw
lY [ jdoN vI BweI BgqU idvwlI ivswKI qy sµgq lY ky AwauNdw qW hws iblws krdy siqgurU
jI ny pu`Cxw ik BweI jI ivAwh krw Awey ho ik nhI [ 1708 ibkrmI sµmq ƒ jdoN siqgurU
jI krqwrpur Tihry qW BweI BgqU drSn krn c`ØilAw qW mn iv`c soicAw ik siqgurU jI
iPr puCxgy ik ivAwh krvwieAw hY, jW nh» siqgurU jI iblws iv`c kihMdy hn pr is`K dw
Blw hukm mMnx iv`c hI hY [ dUsry pwsy BweI swihb dI aumr ibrD AvsQw iv`c hY ijsdy leI
ivAwh iek hwsI dw kwrn bxdw hY [ BweI swihb ny iehnW donW g`lW dw ieh h`l soicAw ik
iek igl ipMf dI muitAwr kuVI bwzry dI rwKI mxy auqy KVI dyKI [ gurU jI dw bcn pUrw krn
leI BweI mxy dy cuPyry iPr ky ivAwh dI rsm ijhI krky krqwrpur phuµcy siqgurW dy drSn
kIqy qy ivAwh dI kQw suxweI qW gurU jI bhuq pRsµn hoey [ ivswKI dw mylw hox qoN ipCoN BweI
jI ƒ dsq l`g gey bVw lcwr hoey [ syvkW ny ieh vI Sµkw kIqI ik Awp ieqnw kSt J`l
rhy ho syvkW ƒ du`KW qoN ikvyN Cfwaugy iesdw auqr BweI jI ny ieh id`qw ik hkIm BwvyN ibmwr
vI ikauN nw hovy pr aus dI dvweI lY ky rogIAW dw rog TIk ho jWdw hY [ myry du`K dw kwrn
ieh hY ik myry syvk bYrwV DwVvI bhuq sn auh lokW dIAW m`JW gwvW Kol ky lY AwauNdy sn [
$ $
$ auhnW ktrU bCrU ArVw-ArVw ky mr jWdy rhy [ auhnW dw du`D bYrwV mYƒ iplwauNdy rhy [ auh $
$ $
$ ihswb hux mYN ies krky dy irhw hW ik bwkI nw rih jwvy, ijs krky muV jnm nw Dwrn krnw $
$ $
$ pvy [ iqMn idnW dw kSt hor hY iPr dyh C`f ky scKMf iv`c invws krWgw [ EhI g`l hoeI qIjy $
$ $
$ idn 1708 ib¸mI sµmq hwV sudI pMcmI ƒ scKMf jw ibrwjy [ aunHW dI AMqm i¸Aw siqgurU $
$ $
$ jI ny Awp kIqI qy guris`KW pwsoN krweI [ aus dy pu`qr BweI ijauxy ƒ jo auQy hwzr sI dsqwr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 718 \764| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bnvweI ikauNik gOrw biTMfy sI [ EDr ijs lVkI nwl BweI BgqU ivAwh dw tUxw kr igAw $
$ $
$ qW auh lVkI l`ØijAw dI mwrI cu`p ho rhI [ pr jd BweI BgqU pOx, sUrj qy bUitAW ƒ gvwh $
$ $
$ bxw ky qur igAw qW mn iv`c iPkr ligAw [ qy Awpxy Gr jw ky kihx l`gI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ so rwhk kI kµnÎW suin kY ] l`jiq hoiq irdy bhu guin kY ] $
$ $
$ geI sdn mihˆ idXo bqwie ] ibRD purK iek mwrg jwie ]15] $
$ $
so muJ sµg bÎwh kir gXo ] qib qy myro mn iQq BXo ]
Apr sµig muih nihˆ prnwvhu ] ijh Ql hoih qhW phuˆcwvhu ]
‰guu: pR: sU: gRµQ, rwis 10 AMsU 10Œ
qW ies lVkI dy ipqw ny Koj kIqI ik ieh purK kOx sI qW iek purS jo dyKdw sI kihx
l`gw ik ieh qW gurU dw krwmwqI is`K BweI BgqU sI [ ieh BweI swihb ƒ aufIkdy rhy pr
auh nw AwieAw [ AMq pqw lgw ik BweI BgqU cVweI kr cu`kw hY qW ies dy ipqw ny hor
QW qy ivAwh krn leI ikhw pr lVkI nW mMnI [ jYsw ik :
suqw n bÎwh Apr so cwhw ] iqm hI rhI su hT aur mWhw ]
bhur sunÎo ‘BgqU imRØqu BXo’ ] ibDvw ByK Dwir iqh lXo ]19]
‰gu: pR: sU: gRµq, rwis 10 AMsU 10Œ
ivDvw Bys Dwr ky AwpxI mW ƒ kih id`qw ik mYN hor QW nh» jwvWgI [ mYƒ ausy dy Gr
Byj idE [ lVkI dw ipqw biTMfy BweI gOry kol igAw swrI vwrqw d`sI qy ikhw ik myrI bytI
qy AwpxI mweI ƒ Gr lY AwE [ sux BweI gOrw KuS hoieAw qy BweI BgqU dI sotI qy bsq®W
nwl ivAwh ky Gr lY AwieAw [ ausƒ mwqw kih ky bulwaux l`gw [ auh lVkI sdw hI Bjn
ismrn ivc l`gI irhw kry [ BweI gOry ny ausdy mn ƒ DIrj dyx qy prcy rihx vwsqy Gr
dw swrw mwl m`qw AwpxI mwqw dy spurd kr id`qw [ sµmq 1710 ƒ jdoN gurU hir rwie swihb
mwlvy dyS iv`c Awey qw PUl ƒ rwj krn dw vr dy ky AnykW ngrW ƒ qwrky ibMjokI jw auqry
qW BweI gOrw jI jo BweI BgqU dy QW bYrwVW dw AwgU qy SmSIr dy jor, biTMfy dw srdwr bx
irhw sI [ gurU jI dy drSnW ƒ AwieAw [ gurU jI dI C`b vyKky bVw KuS hoieAw [ iek GoVw bhuq
suµdr cWdI dI kwTI smyq pMj sO rupeIAw gurU jI dI Byt kIqw hor Awpxy syvkW qoN gurU jI
dI bhuq syvw krweI [ kuJ idn gurU jI nwl ivcirAw ijs idn gurU jI BUKVI ipMf jw auqry
qW j`sw nwmI is`K gurU jI dw cOr brdwrI, aus ny BweI BgqU dy ivAwh dw pRsµg suxky mKOl
ivc BweI gOrw jI ƒ ikhw ik BweI BgqU, qy mYN gurU dy is`K hox krky gur BweI hW [ ies leI
myrw ivAwh aus lVkI nwl kr dyvo [ ieh g`l gOry dy mn ƒ swbx dI qwr vWgU Kw geI [
$ $
$ audoN qW gurU jI qoN frdw kuJ nw boilAw pr ivcoN iv`c Gut irhw Aqy au~T ky cilAw igAw [ $
$ $
$ fyry jw ky swQIAW ƒ ikhw ik j`Øsy dw isr lwh ky ilAwau qW myrI KuSI hovygI [ brwV boly $
$ $
$ gurU jI ieh g`l sux ky burw jwnxgy [ jdoN ikqy bwhr inklygw mwr C`fWgy [ iek idn jdoN $
$ $
$ j`sw GoVy qy cV bwhr inkilAw qW brwVW ny golI mwr ky mwr id`qw [ ieh vwrqw sux gurU $
$
$
$
$ jI ny ikhw ik gOrw swfy swhmxy nw Awvy Aqy 101 sRwp id`qw qy ausy vkq auQoN kUc kr id`qw [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \765| b>e 718

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ BUKVI dy lokW ny crn PV ley kihx l`gy mhwrwj swfw ipMf aujV jwvygw [ auhnW dI SrDw
$
$ $
$
$ dyKky siqgurU jI auqr pey dUjy idn jµfW vwly Awidk AnykW ipMfW ivcoN huµdy hoey kIrqpur $
$
$
$ swihb Aw phuµcy [ auDr BweI gOry ƒ pscwqwp hoieAw qy gurU jI dI ApRsµnqw iv`c Awpxw $
$
$
$ ijauxw insPl smJky gurU jI dy ip`Cy ip`Cy qur ipAw [ pr gurU jI ƒ imilAw nh» [ ijQy gurU $
$
$
$ jI fyrw krdy aus qoN koh ipCy auqrdw [ kIrqpur qoN do koh BrqgV v`l ij`ØQy gurU hirrwie $
$
$ swihb dw qbylw irhw krdw sI [ ijsdy hux q`k inSwn kwiem hn [ aus jgHw BweI gOrw $
auqirAw [ siqgurW dy GoiVAW vwsqy Gwh lµgr vwsqy l`kVW, rsdW qy hor smwn idny mMgw
ky rKy qy rwq ƒ jw ky siqgurW dy drvwjy qy r`K AwieAw kry [ iesy qrHW iqMn mhIny syvw krdw
irhw [ auDr DIrml ny Awpxy pu`qr dy ivAwh iv`c swry pirvwr smyq gurU jI ƒ bulwvw ByijAw
qy Awpxy kuJ mwqbr ivAkqIAW ƒ lYx vwsqy ByijAw qW inrvYr siqgurU jI pirvwr smyq
qur pey [ siqgurW ny jwx vwsqy GoiVAW auqy suieny cWdI dIAW kwTIAW, jyvr, gWsIey kImqI
pvwey [ hwQIAW ƒ vI KUb iSMgwirAw [ foly, rQ jrIey JwlrW mKmlI Jµmx pvw ky nwl qory [
g`fy aUT smwn dy l`dy [ p`Dr-rsqy jwx vwsqy ropV ƒ ho ky mwCIvwVy dy p`qx ƒ Awey qW
A`gy muKls KW dw bytw muhµmd Xwr KW id`lI ƒ jwx leI hjwr ku svwr nwl bihlol pur
auqirAw hoieAw sI [ ausny Awpxy sUhIAW qoN suixAw ik gurU ikAW dy foly qy rQ JmJm krdy
qy aUT g`fy kImqI smwn dy l`dy hoey jw rhy hn [ ieh sB Kjwnw gurU hirrwie jI dw hY, jo
gurU hrgoibMd jI dy poqry hn qy auhnW dy QW gurqw dy mwlk hn [ siqgurU jI qW vhIr qoN
POj smyq iqMn koh Agy sqluj dy p`qx qy jw Tihry [ vhIr nwl QoVHy AwdmI sn [ muhµmd Xwr
KW ny lwlc v`s ho ky Awpxy ipau dw vYr icqwr ky ikauNik muKls KW ƒ CyvyN pwqSwh ny mwirAw
sI [ ies g`l krky AwpxI POj ƒ hukm id`qw [ sB smwn lu`t lE [ jdoN &Oj dy ispwhI qurµq
lu`tx vwsqy Awey qW eyDroN AYn vyly isr BweI gOrw jo FweI iqMn so Asvwr nwl ipCy Aw irhw
sI phuµicAw [ BweI gOrw qy ausdy swQIAW ny AgoN lV ky POj dw mukwblw kIqw [ sUrimAW ny
AnykW vYrI mwr ky zKmI kIqy lVdy BweI gOrw vI sKq jKmI hoieAw [ pr gurU swihb dy vhIr
dw vwl ivMgw nh» hox id`qw [ qurkW dw h`lw hox smyN iek Asvwr ny siqgurW ƒ Kbr id`qI
qW siqgurW ny KuS ho ky ikhw ky ip`Cy BweI gOrw Aw irhw hY auh Awpy qurkW ƒ mwrky vhIr
ƒ shI slwmq lY Awvygw [ ieDr BweI gOrw ny qurkW dI POj ƒ rok riKAw, vhIr Agy qur
igAw qdoN ƒ idn iCpx krky hnyrw ho igAw, qurkW dy kuJ h`Q AwieAw nw dyKky iCQy pY
ky Awp hI mwr Kw ky ipCy ht gey [ EDr jdoN vhIr ny jw ky swrI vwrqw siqgurW ƒ suxweI
qW aunHW Esy GVI Asvwr ByijAw ik gOry ƒ CyqI swfy pws lY ky AwE [ BweI gOrw Awpxy swQIAW
ƒ sµBwl irhw sI [ ausy vkq ShId hoey swQIAW dw l`kVW k`TIAW krky sskwr kr id`qw [
$ $
$ j^mIAW dy ptIAW bµnH ky aunHW ƒ nwl lY ky quirAw [ ieDroN gurU jI ny aupr QlI iqMn Asvwr $
$ $
$ gOry ƒ SIGr ilAwaux vwsqy Byjy [ jdoN gOrw siqgurW kool phuµcw qW n`Tky crnW qy if`g ky $
$ $
$ rox lg ipAw [ siqgurW ny pRsµn ho ky gOry dy swry sRwp bKS id`qy [ qy gOry ny h`Q joV ky bynqI $
$ $
$ kIqI ik jo srwp Pwhy lgky mrn dw hY auh rihx idE [ Aqy Awp dw bcn At`l rhy ijs $
$ $
$ qoN lokW ƒ ieh inscw rhygw ik siqgurW dy bcn sq huµdy hn ies qrHW Pwhy vwlw bcn s`cw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 718 \766| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hoieAw, ikauNik srIr qW Ain`q hY iek idn mrnw hY, qW qy Awp jI dw bcn sPl ikauN
$
$ $
$ nw krIey ? ieh g`l sux ky siqgurU jI hor vI bhuq KuS hoey qy gOry ƒ CwqI nwl lw ky lok
$
$ $
$ pRlok dw rwj Aqy gupq pRgt dOlq irDI isDI sB bKS id`qI qy j^mIAW ƒ Awpxy ^jwny $
$ $
$
$ ivcoN mwieAw bKSI [ auh rwq siqgurU jI ny ausy QW k`tI [ AMØimRq vyly gOry ƒ Amolk isrpwau $
$
$
$ bKSky biTMfy qoirAw [ ijQy ausny bhuq icr rwj kIqw [ ausy dI sµqwn kYNQl vwly BweI ky rwjy $
$
$ hoey hn qy ArnOlI, sµDUvwl, Juµbw Awidk irAwsqW qy reIs hux q`k hn [ aus idn qoN gOry $
dw qyj pRqwp bhuq vD igAw [ auDr siqgurU jI sqluj pwr au~qr ky mukMdpur, plwhI, Awidk
AnykW ipMfW qoN huµdy hoey kIrqpur swihb jw ibrwjy [ ies pRkwr siqgurW ny BweI gOry dy AOguxW
dI ivcwr nh» kIqI qy Awpxy crnW nwl lw ky aus pRØBU nwl AByd kr id`qw [

nwm rqnu suin jip jip jIvw;


hir nwnk kMT mJwry ]2]11]30]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik vwihgurU dw nwm jo rqnW dI inAweIN Amolk hY aus
nwm ƒ gurW qoN sux ky Aqy mn bwxI duAwrw jp-jp ky ijauNdw hW hrI nwm hI myry gl iv`c
gihxw rUp hY ]2]11]30] jYsw ik :
1. AMqir rqn jvyhr mwxk gur ikrpw qy lIjY ]7]
‰kilAwn mÚ 4, AMg 1324Œ
2. gur aupdyis jvwhr mwxk syvy isKu suo Koij lhY ]1]
‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1328Œ
3. gur kw sbdu rqµnu hY hIry ijqu jVwau ]
sbdu rqnu ijqu mMnu lwgw eyhu hoAw smwau ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 920Œ
4. mwxk moqI nwmu pRB aun lgY nwhI sµin@ ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 134Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \767| b>e 719

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 125 ‰Awid AMg 719Œ $
$ $
$
$ bYrwVI mhlw 4 ] hir jnu rwm nwm gun gwvY ] jy koeI inMd kry hir jn $
$
$ kI Apunw gunu n gvwvY ]1]rhwau] jo ikCu kry su Awpy suAwmI hir Awpy kwr kmwvY ] $
$ $
$ hir Awpy hI miq dyvY suAwmI hir Awpy boil bulwvY ]1] hir Awpy pMc qqu ibsQwrw $
$ $
$ $
ivic DwqU pMc Awip pwvY ] jn nwnk siqguru myly Awpy hir Awpy Jgru
cukwvY ]2]3]

bYrwVI mhlw 4 ]
ieh muKvwk sRI gurU rwmdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw bYrwVI rwg iv`c suBwiemwn hY [
ijs dI pihlI quk iv`c hI aus vwihgurU prmySr dy nwm Aqy gux gwaux dI Bwvnw pRgtweI hY :—

hir jnu; rwm gun gwvY ]


hir=pRmySr vwihgurU dw jnu=syvk rwm=rmy hoey pRmwqmw dy gux gwauNdw hY Aqy aus rwm
dy nwm ƒ jpdw hY [ jYsw ik :
1. gurmuiK rwqy sbid rµgwey ] inj Gir vwsw hir gux gwey ]
‰iblwvlu mÚ 3, AMg 798Œ
2. hir gux gwvY hir jn logw ] vfY Bwig pwey hir inrjogw ]
‰Awsw mÚ 4, AMg 367Œ

jy koeI inMd kry hir jn kI; Apunw gunu n gvwvY ]1]rhwau]


aus hir=pRmySr dy jn=syvk dI jy koeI inMdw vI krdw hY qW auh Awpxw praupkwr
krn vwlw gun nh» gvwvY=gvwauNdw [ ArQwq ieho ijhy suBwA vwlw gurmuK ijsdI AijhI
praupkwr vwlI ibrqI hY iksy ivroDI pwsoN Awpxw Apjs suxky Awpxy praupkwrI suBwA ƒ
bdldw nh» ]1]rhwau]
sµswr iv`c Al`g-Al`g suBwvW dy lok vs rhy hn [ ijQy suBwv myl nw KWdy hox auQy
hI JgVw KVw ho jWdw hY, ivroD pY jWdw hY, pr ismrn krn vwilAW dy suBwv iv`c ieh AMqrw
hY ik auh iksy dy tkrwA krn qoN vI tkrwA nh» krdy [ sgoN Awpxy inmrqw Aqy ipAwr
$ sdBwvnw dUsry dy ihq iv`c vrqnw, bury dw Blw krn dy suBwA iv`c vrqdy hn [ ijs dI $
$ $
$ puStI bwbw PrId swihb dy AMØimRq bcn nwl huµdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ PrIdw bury dw Blw kir gusw min n hFwie ] $
$ $
$ dyhI rogu n lgeI plY sBu ikCu pwie ]78] ‰slok PrId jI, AMg 1381Œ $
$ $
$ PrId swihb Awpxw suBw lokW ƒ idMdy hoey kih rhy hn ik bury purS nwl burweI nh» $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 719 \768| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ blik BlweI krnI cwhIdI hY [ ausdy bury px qy ¸oD krn dI bjwey iKmw kry ijs krky buDI $
$ $
$ rUp p`ly iv`c pRmwqmw dI i¸pw Awid sB kuJ pY jWdw hY Aqy dyhI ƒ koeI vI rog nh» lgdw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. su iKmw kih dyv suno mn mYN nr ¸oD kry qb mon ghIjY ] $
$ $
$ vih gwr bky muK BIqir jo pun qW pRiq koml vwk BnIjY ] $
$ $
jo iDkwr kry su pry iqh Aw pd pyK mhW krxw aur kIjY ]
qn qwVn mYN hrKy aur mYN i¸q pUrb pwp su my Ab KIjY ]90]
‰pRboD cµdr nwtk AiD: 4Œ
hir jnW dy suBwA dI puStI pRikrqI iv`c keI pRkwr dy id®StWqW qoN ho jWdI hY [ jYsw
ik cµdn dw ibrC hY ausdw jo SqrU, kuhwVw hY jo ausdy ijsm ƒ k`tdw hY jW lohy dw Awrw
hY jo ausdy ijsm dI cIr PwV krdw hY pr cµdn Awpxy SqrU kuhwVy Aqy Awry dy mUMh iv`c
sugµDI Br idMdw hY [ iesy qrHW jo cµdn rUp pRmwqmw dy ipAwry hn jy kuhwVy Aqy Awry dI inAweI
aunHW dy duSmx swkq purS sqpurSW dI inMØidAw krn jW aunHW ƒ du`K dyx qW bdly iv`c du`K
dyx dI QW aunHW ƒ BI BgqI rUp vw-suK rUp sugµDI hI pRdwn krdy hn, ikauNik auh swirAW
iv`c hI Awpxy srUp ƒ dyKdy hn [ jYsw ik :
1. sµq krY nih vYr khUµ, sBky ihq mY vrqy Aq hI ]
qW qn ko jb dwhq ko, vih q`dip dyq suKwmq hI ]
jYsy kuTwr ktY qru cµdn, gµD iqsY muK dyvq hI ]
hyqu sRbwqm hyrq hYN vh qW pd kµj nmo inq hI ]3]
‰swrukqwvlI AiD: 11Œ

swKI—ibAws jI dI
mhWirSI ibAws ijnW dI krxI Aqy kQnI ƒ pUrw sµswr jwxdw hY [ iek idn Acwnk
iksy ndI dy iknwry Awpxy nwm rµg iv`c syvkW sihq qury jw rhy sn ik Acwnk hI ingHw
ndI iv`c ruVy jWdy Kqrnwk jIv ib`CU qy peI qW Awpxy idAwlU suBwA Anuswr ausy vyly mn
iv`c ib`CU ƒ bcwaux dw sµklp pYdw ho igAw [ ausƒ ndI ivcoN bwhr k`Fx leI hor koeI swDn
nw vyKdy hoey ijauN hI ib`CU ƒ k`Fx leI h`Q vDwieAw qW ausny fµg mwr id`qw [ ies Gtnw
ƒ iek hor purS bVI hYrwnI nwl iknwry qy KVw q`k irhw sI [ ibAws jI ny dUjI vwr h`Q
$ vDwieAw qW ausny iPr fµg mwr id`qw iknwry qy KVy aus sµq syvI purS ny ikhw mhWpurSo ! $
$
$ ies ƒ bcwaux dI kI loV hY ? do vwr iesny quhwfy qy vwr kr id`qw hY [ ibAws jI dw iDAwn $
$
$
$ aus ƒ bcwaux ivc l`gw hoieAw sI, qIsrI vwr Aijhy qrIky nwl h`Q pwieAw ik ib`CU ƒ $
$
$
$ vgwh ky ndI qoN bwhr mwirAw qy aus dI jwn bc geI [ iPr aus pyRmI ƒ puiCAw ik BweI ! $
$
$
$ qUµ kI kih irhw sI ? ausny iPr ikhw mhwrwj ! ies Kqrnwk jIv ƒ ijsny quhwfy au~qy hI $
$
$
$ do vwr hmlw kIqw hY ausƒ ikauN bcwieAw hYN ? qW ibAws jI ny ikhw ik hr jIv Awpxy $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \769| b>e 719

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ suBwA dy ADIn hY qy jIv suBwA dy ADIn hI ikirAw krdw hY [ fµg mwrnw iesdw suBwA hY [ $
$ $
$ ijs krky iesny myry fµg mwirAw, iesdy suBwA qoN isiKAw lY ky jy iek ib`CU Awpxw suBwA $
$ $
$ nh» C`f skdw, iPr mYN Awpxy praupkwrI suBwA dw iqAwg iks qrHW kr dyvW iesny Awpxy $
$ $
$ Drm dI vrqoN kIqI hY mYN Awpxy Drm dI pwlxw kIqI hY [ ies krky siqgurU jI ieQy kQn $
$ $
$ krdy hn ik $
$ $
jy koeI swkq purS siq purSW dI inMØidAw vI krdw hY qW vI auh Awpxy praupkwrI suBwA
ƒ iqAwgdy nh» [ aunHW dI inMdw krky koeI kI krygw ijnHW ƒ vwihgurU pRmySr dw nwm ipAwrw hY [
jYsw ik :
1. iqn@ kI inMdw koeI ikAw kry ijn@ hir nwmu ipAwrw ] ‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ

2. inMdk kI giq kqhUµ nwhI KsmY eyvY Bwxw ]


jo jo inMd kry sµqn dI iqau sµqn suKu mwnw ]3] ‰Awsw mÚ 5, AMg 381Œ

jo ikCu kry su Awpy suAwmI; hir Awpy kwr kmwvY ]


jo kuJ vI jIv krdw hY auh hrI suAwmI=mwlk Awp hI krwauNdw hY [ qy hrI Awp hI
jIv rUp ho ky krdw hY [ ies leI krn krwvn dovyN aus dy Awpxy hI rUp hn [ jYsw ik :
1. jo ikCu kry su Awip Awpx BwixAw ]
Bgqw kw shweI juig juig jwixAw ]3] ‰Awsw mÚ 5, AMg 398Œ

2. jo ikCu kry su Awpy Awpy ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1025Œ

hir Awpy hI miq dyvY suAwmI; hir Awpy boil bulwvY ]1]
hrI pRmySr suAwmI=mwlk Awp hI suB miq=isiKAw idMdw hY [ hrI Awp hI boil=bcnW
ƒ bulwvY=aucwrn krvwauNdw hY ]1] jYsw ik :
1. hau Awphu booil n jwxdw mY kihAw sBu hukmwau jIau ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 763Œ
2. ijau bolwey iqau bolIAY jw Awip bulwey soie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 39Œ
3. bysumwr AQwh Agnq AqolY ] ijau bulwvhu iqau nwnk dws bolY ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 292Œ
4. ijau bolwvih iqau bolh suAwmI kudriq kvn hmwrI ]
$ swDsµig nwnk jsu gwieE jo pRB kI Aiq ipAwrI ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 508Œ $
$ $
$
$ hir Awpy pMc qqu ibsQwrw; ivic DwqU pMc Awip pwvY ] $
$
$ $
$
$ hir=pRmySr ny Awp hI pMjW q`qW jl, ipRQvI, hvw, AkwS qy Agn qoN isRStI dw ibsQwrw= $$
$
$ PYlwA vw pswrw kIqw hY Aqy Awp hI jIvW dy ihrdy iv`c pMj DwqU=kwm, ¸oD, Awid pwauxw $$
$
$ kIqy hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 719 \770| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. pMc qqu kir quDu isRsit sB swjI koeI Cyvw kirau jy ikCu kIqw hovY ]
$
$ $
$ ‰sUhI mÚ 4, AMg 736Œ $
$ $
$ $
$ 2. pMc qqu kir puqrw kInw ikrq imlwvw hoAw ] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 884Œ $
$ $
$ 3. pMc qqu kw rcnu rcwnw ] ‰mwrU solhy mÚ 5, AMg 1073Œ $
$ $
$ 4. pWc qq ko qn ricE jwnhu cqur sujwn ] ‰slok mÚ 9, AMg 1427Œ
$
$ $
jn nwnk siqguuru myly Awpy; hir Awpy Jgru cukwvY ]2]3]
siqgurU jI AwKdy hn ik hrI pRmySr Awp hI syvk jnW ƒ siqgurW nwl myldw hY Aqy
hrI Awp hI kwm ¸oD Awid dy JgVy ƒ dUr kr idMdw hY [ AQvw hir=vwihgurU Awp hI cOrwsI
l`K jUnW dy iek lµmy JgVy ƒ cukwvY=mukwauNdw hY ]2]3] jYsw ik :
1. siqgur hiQ inbyVu JgVu cukwieAw ]
krqw kry su hogu n clY clwieAw ]4] ‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 139Œ
2. JgVu cukwvY hir gux gwvY ] pUrw siqguru shij smwvY ]
‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1344Œ

swKI—BweI smIr jI dI
sRI gurU goibMd isMG jI srbµs vwr ky mwlvy iv`c ivcrdy hoey dIny ipMf phuµcy, jo kWgVy
ivcoN inkl ky visAw sI [ qW auQoN dy cODrI lKmIr, SmIr qy qKqm`l iqMny Brw jo rwey joD
dy poqy sn [ ijs rwey joD ny gurU hirgoibMd swihb jI dI bhuq syvw kIqI qy vr pwey sn [
siqgurU jI ƒ nyVy Awey jwxky guV dI BylI qy rupieAw lY ky imly [ siqgurU jI ny Bytw svIkwr
kIqI, prspr imlky bhuq KuS hoey [ iqMnW ny ikhw ik ijs qrHW quhwfy dwdw gurU ny swfy dwdy
qy bKiSSW kIqIAW sn ausy qrHW swƒ Awpxy jwxky ikrpw bxweI rKxI Aqy siqgurU jI ƒ
Awpxy nwl clx dI bynqI kIqI [ siqgurU jI ny bynqI pRvwn kr leI [ iek BweI dyS nwmy
qrKwx dy cubwry jo pihlW hI ilp poc ky riKAw sI, iv`c auqwrw kIqw [ cODrI smIr ƒ syvw
kridAW bhuq idn bIq gey qW ies dI syvw qoN pRsµn ho ky ikhw ik BweI smIr ! jo qyry mn
iv`c ie`Cw hY auh mMg lY gurU nwnk swihb jI dy dr qoN qYƒ EhI kuJ pRwpq hovygw [ qW cODrI
smIr ny ikhw mhwrwj myrw cOrwsI dw JgVw mukw idE, pqw nh» ikqny jugW dw ies JgVy
iv`c pY ky K`jl-Krwb ho irhw hW [ mhwrwj h`s ky boly ik qUµ kuJ hor mMg lY ikauNik qyry Ajy
bhuq jnm bwkI hn [ qW cODrI ny ikhw ijvyN sUrj A`Øgy hnyrw nh» Tihrdw iesy qrHW Awpdy
$ $
$ hukm Agy koeI pwp krm jW jnm-mrn dw c`kr nh» Tihr skdw [ Awp iehI bKiSS kro [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ suin kY SmIr pun giq krhu i¸pwlw ]22] $
$ $
$ inkt sQl inj dIjIey, jwcw ieh myrI ] $
$ $
$ Apr nh» mn kwmnw kwthu mmbyrI ] ‰gu: pR: ru`q-6 AMsU 56Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \771| b>e 719

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ siqgurW ny iqMn cwr vwrI kuJ hor mMgx vwsqy ikhw pr smIr ny cOrwsI k`tx dI hI
$
$ $
$
$ bynqI kIqI qW siqgurW ny ikhw ik cµgw ! k`lH ƒ AweI [ smIr nmskwr krky Gr ƒ clw $
$
$
$ igAw [ Gr jw ky jdoN plµG qy su`qw qW supny iv`c kUkr, sUkr, gDw, ib`lw, srp, TUhW, bYl, $
$
$
$ GoVy, imRg, shw, itfIAW, kIVy-mkOVy Awid AnykW jnm pwey qy AKIr iv`c cµfwlW dy Gry pYdw $
$
$
$ hoieAw [ Gr iv`c grIbI bhuq hY [ DIAW pu`qr bhuq hn [ iPr dyS iv`c kwl pY igAw [ AMn $
$
$ ikqoN vI nw imilAw [ swrw pirvwr jµgl iv`c pIlU Kwx igAw [ bhuq pIlU KwDy [ pIlU qoVn $
dy lwlc nwl iek pqlI twhxI qy pYr riKAw ijs nwl twhxI t`ut geI qy hyTW if`g ipAw [
ijauN hI ifigAw ieDroN A`K KulH geI socx lgw ik ieh sYNkVy jnm ieko supny iv`c pRwpq
hoey hn ieh iks pRkwr dw supnw sI [ jdoN jµgl idSw igAw qW kuJ pIlU pwKwny ivc vyKy [
jdoN dwqx krn lgw qW dµdW iv`c Psy hoey pIlUAW dy iC`lV inkly [ inmoJUxw ho ky gurU jI
dy crnW iv`c jw ky nmskwr kIqI qW siqgurW ny ikhw cODrI smIr ! iks qrHW dlgIr ijhw
ho irhw hYN ? smIr kihx lgw ik siqgurU quhwfIAW KyfW qusI hI jwxo, pr ieh d`Øso ik jo
mY rwq dyiKAw auh pRq`K sI jW supnw jy supnw sI qW iPr ausdy icMn jwgRq iv`c pRgt nh»
ho skdy qy jwgRq iv`c ieqny jnm nh» ho skdy [ siqgurU jI ny ikhw cODrI jI ! ies dw nwm
Akwl purK dI mwieAw hY jo nw bxdI g`l ƒ bxw ky idKw idMdI hY [ ijqny jnm qUµ rwq
ƒ supny iv`c dyKy ieh swry jnm qUµ jwgRq iv`c Bogxy sn [ qyry jnm supny iv`c Bugqw ky eISvr
dI mwieAw vI Bµg nh» kIqI Aqy qyrw cOrwsI dw Jgr vI cukw id`qw hY Bwv cOrwsI k`t id`qI
hY [ hux qyrw muV jnm nh» hovygw ijhVI pdvI jogIAW leI durl`B hY, auh qYƒ bKS id`qI hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 687 \668| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 105 ‰Awid AMg 687Œ $
$ $
$
$ DnwsrI mhlw 1 Cµq < siqgur pRswid ] qIriQ nwvx jwau qIrQu nwmu $
$
$
$ hY ] qIrQu sbd bIcwru AMqir igAwnu hY ] gur igAwnu swcw Qwnu qIrQu ds purb $
$
$
$ sdw dswhrw ] hau nwmu hir kw sdw jwcau dyhu pRB DrxIDrw ] sµswru rogI nwmu dwrU $
$
$ mYlu lwgY sc ibnw ] gur vwku inrmlu sdw cwnxu inq swcu qIrQu mjnw ]1] swic $
n lwgY mYlu ikAw mlu DoeIAY ] guxih hwru proie iks kau roeIAY ] vIcwir mwrY qrY
qwrY aulit join n Awvey ] Awip pwrsu prm iDAwnI swcu swcy Bwvey ] Awnµdu Anidnu
hrKu swcw dUK iklivK prhry ] scu nwmu pwieAw guir idKwieAw mYlu nwhI sc
mny ]2] sµgiq mIq imlwpu pUrw nwvxo ] gwvY gwvxhwru sbid suhwvxo ] swlwih
swcy mMØin siqguru puMn dwn dieAw mqy ] ipr sµig BwvY shij nwvY byxI q sµgmu
sq sqy ] AwrwiD eykµkwru swcw inq dyie cVY svwieAw ] giq sµig mIqw sµqsµgiq
kir ndir myil imlwieAw ]3] khxu khY sBu koie kyvfu AwKIAY ] hau mUrKu nIcu
Ajwxu smJw swKIAY ] scu gur kI swKI AMØimRq BwKI iqqu mnu mwinAw myrw ] kUcu
krih Awvih ibKu lwdy sbid scY guru myrw ] AwKix qoit n Bgiq BµfwrI Birpuir
rihAw soeI ] nwnk swcu khY bynµqI mnu mWjY scu soeI ]4]1]

DnwsrI mhlw 1 Cµq


ieh gurUvwk pihly pwqSwh sRI gurU nwnk dyv jI dw DnwsrI rwgxI iv`c AMØikq hY [
ies Sbd dy SurU iv`c Cµq iliKAw hY [ CµdW dy Anyk Byd hoieAw krdy hn [ ies dw ArQ hY
Aibqw kwv dI koeI rcnw [ hrI dy js dy gIq bwxI iv`c iek pRkwr dy Sbd jo cwr quky
vI hn [ jYsw ik :
qUµ suix hrxw kwilAw... ]
ieh Sbd jo muKvwk rUp iv`c AwieAw hY [ ieh cwr qukW vwly CµqW iv`ØcoN hY [ Cµq dw
Bwv hrI js dw gIq vw pRsµnqw, Anµddwiek vwihgurU dw js [

< siqgur pRswid ]


1=Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS rUp siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp, pRswid=Anµd srUp [
auQwnkw—swihb sRI gurU nwnk dyv jI dI kul dy kuJ lokW ny iek`Ty ho ky ikhw ik bydI kul
$ $
$ dy bzurg sUrj gRihx dy smyN QnySr qIrQ qy jWdy hn [ AwE AwpW BI Awpxy kul rIq Anuswr $
$ $
$ purb dy mOky Qnysr qIrQ qy c`lIey, (Qnysr) Qwn=AsQwn eysr=eISr, mhWdyv iSv dw AsQwn $
$ $
$ hox krky qIrQ Aqy Sihr dw nwm Qnysr ho igAw [ sUbw hirAwxw izlHw kurCyqr qy ies Sihr $
$ $
$
$ iv`c siqgurW dy ieiqhwisk s`q gurduAwry suBwiemwn hn [ keI sµprdweI igAwnI is`KW v`loN $
$
$
$ qIrQ qy jwx dI auQwnkw mMndy hn, pr ieh FukdI nh» blik isDW v`ØloN Aqy kul dy v`ØifAW $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \669| b>e 687

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ v`loN hI ieh ikhw isD hY [ ijnHW lokW iv`c qIrQ dI Bwvnw vDyry vsI hoeI sI, auhnW ƒ sc $
$ $
$ dw rwh idKwauNidAW siqgurW ny swirAW qIrQW qoN v`fw qIrQ nwm dsidAW Sbd aucwrn kIqw [ $
$ $
$ $
$
$ qIriQ nwvx jwau; qIrQu nwmu hY ] $
$
$ $
$ siqgurU jI ny ikhw mYƒ pRyrnw krn vwilE ! iks qIrQ qy nwvx jwau=nwvx jwvW ikauNik $
$ $
$ Asl qIrQ qW nwm hI hY [ qIrQ qy qW jweIey jy pihlW qIrQ qy invws nw krdy hoeIey, mYN $
qW pihlW hI qIrQ qy invws krdw hW is`DW puiCAw qus» ikhVy qIrQ qy invws krdy ho [
siqgurW au~qr iv`c ikhw qIrQu nwmu=nwm rUp qIrQ qy invws krdy hW [ dUjw iek hor BI qIrQ
hY [

qIrQu sbd bIcwru; AMqir igAwnu hY ]


gurW dy sbd qoN bRhm ivcwr krky jo AMdr igAwn pRwpq hoieAw hY ieh dUsrw qIrQ
hY [ khy hoey ƒ Pyr sp`St krdy hn [

gur igAwnu, swcw Qwnu qIrQu; ds purb sdw dswhrw ]


gurW duAwrw jo s`cy vwihgurU dw igAwn pRwpq hoieAw hY ieho hI Qwnu=Qnysr qIrQ hY [
pRq`K Qnysr qIrQ au~pr qW ds purbW dw iek`T kdy-kdy huµdw hY [ swfy ies nwm igAwn rUpI
Qwnysr qIrQ aupr ds purbW dw sdw hI dswhrw=iek`T ho irhw hY [
purwxk mq Anuswr jdoN ds purbW dw dswhrw=iek`qr hoxw hµudw hY [ aus vkq ieSnwn
dw ivSyS Pl d`ØisAw hY [ pr AMqrIv iv`c nwm igAwn pRwpq hoey qoN ds purbW dw sdw hI
dswhrw=Anµd ho irhw hY [ AQvw dswhrw=ds ieMd®IAW dw hrn Bwv dmn krn rUp ds purb
sdw hI lg rhy hn [ ijvyN pRq`K Qnysr qIrQ au~pr jdoN ds purb lgdy hn [ aus mOky jo purS
ieSnwn krdy hn [ auhnW dy ds pwp nws ho jWdy hn [ iesy qrHW AMq®Iv igAwn rUp Qnysr
qIrQ au~pr jo ieMdirAW dy dmn krny rUp ds purb ivKy jo ieSnwn krdy hn, aus dy sdw
hI ds pwp hry jWdy hn [ ies leI pRq`K qIrQ nwloN ies dI ivSySqw hY [ qIrQ dw ArQ piv`q®qw
hY [ so piv`qrqw nwm AOr igAwn qoN v`D iksy vI QW qy nh» ho skdI [ pwp nwSk jgHw ƒ
qIrQ ikhw hY, AOr nwm igAwn sB qoN v`D pwp nwsk hn [
ds purb=ihMdU m`q iv`c klpy gey ds purb ‰1Œ jyT dw mhInw ‰2Œ Suklw pK ‰3Œ dsmI
iQq ‰4Œ hsq inC`q® ‰5Œ bu`Dvwr ‰6Œ gur krx ‰7Œ Anµd Xog ‰8Œ ivqI pwq ‰9Œ puMnXw
dw cµd®mw ‰10Œ ibRK dw sUrj, ieh ds purb khy jWdy hn [
$ $
$ ds iksm dy pwp lwhux vwsqy ds purbW dI vIcwr purwxW iv`c AweI hY [ mn, bwxI $
$
$
$
$ srIr ƒ l`gx vwly ds pwp mMny hn [ ijnHW ivcoN iqMn pwp srIr dy hn ‰1Œ jIv ihMsw ‰2Œ $
$
$
$ ibnw id`qI vsqU gRihx krnI Bwv corI krnI, ‰3Œ pr iesqrI gmn krnw [ cwr pwp bwxI $
$
$
$ Bwv jo bolx krky lgdy hn :—‰4Œ ruKw bolxw, ‰5Œ JUT bolxw, ‰6Œ cuglI krnI, ‰7Œ $
$
$
$ AnrQ Bwv ivAwrQ bolxw, ijs dw koeI ArQ nw bxdw hovy [ mn duAwrw l`gx vwly iqMn $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 687 \670| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ pwp ‰8Œ prwieAw Dn gRihx krn dI ie`Cw ‰9Œ burw icqvnw ‰10Œ dUjy dI ibBUqI dyK ky $
$ sVnw [ ieh ds purbW qy ds pwp bRhmWf pRwx iv`c ilKy hoey hn gurmiq inrxy swgr dy 490
$
$ $
$ sPy qy pMØifq qwrw isMG inroqm jI dy ilKy hoey hn [ $
$ $
$
$ ‰2Œ jyT Suklw dsmI ijs idn gµgw dw jnm hoieAw ausƒ gµgw dswhrw kihMdy hn [ $
$
$
$ lokI mMndy hn, jy ies idn gµgw ieSnwn kIqw jwey qW ds qrHW dy pwp nws ho jWdy hn [ $
$
$ jy ies idn ies iQq iv`c hsq nC`q® qy mMglvwr pY jwvy qW hor BI iBAwnk mMndy hn [ $
ies idn lokI gµgw dw pUjn BI krdy hn [ mhwn koS dy inrny Anuswr ‰1Œ AstmI ‰2Œ cqurdsI
‰cONdyŒ ‰3Œ Amwvs ‰m`ØisAwŒ ‰4Œ pUrnmwSI ‰5Œ sµ¸wiq ‰sµgrwdŒ ‰6Œ auqrwXn ‰7Œ
‰dikxwXnŒ ‰8Œ vÎiqpwq ‰9Œ cµd® gRihx ‰10Œ sUrX gRihx [

hau nwmu hir kw sdw jwcau; dyhu pRB DrxIDrw ]


hy DrqI dy Drw=Awsrw rUp pRØBU mYN sdw hI hrI dw nwm mMgdw hW i¸pw krky dyhu=dyxw kro [
jYsw ik :
jwck jnu jwcY pRB dwnu ] kir ikrpw dyvhu hir nwmu ] ‰gauVI m: 5, AMg 289Œ

sµswru rogI nwmu dwrU; mYlu lwgY sc ibnw ]


swrw sµswr ibkwrW rUp rogW iv`c ipAw hoieAw hY [ iek pRØBU dw s`cw nwm hI dwrU=dvweI
hY [ sdw iQr rihx vwly pRØBU dy nwm qoN ibnW mn ƒ mYl lg jWdI hY [

gur vwku inrmlu sdw cwnxu; inq swcu qIrQu mjnw ]1]
gurU dw vwku=Sbd hI pRwxI ƒ inrmlu=piv`q® sdw cwnxu=sdw Awqmk cwnx idMdw hY [
ieh vwk inq=sdw kwiem rihx vwlw qIrQ hY [ ies Awqmk rUp s`cy qIrQ qy mjnw=ieSnwn
krnw hI s`cw qIrQ ieSnwn hY ]1]

swic n lwgY mYlu; ikAw mlu DoeIAY ]


pRØBU dy s`cy nwm iv`c juiVAW ƒ ivkwrW rUp mYl nh» lgdI [ ijs krky Pyr qIrQW Awid
qy jw krky ikAw=koeI, mlu=mYl, DoeIAY=Dox dI loV nh» pYNdI [

guxih hwru proie; iks kau roeIAY ]


pRmwqmw dy isPqW rUpI hwr ƒ ihrdy iv`c proie=pro krky vw SuB guxW rUpI hwr ƒ pro
$ krky iks kau roeIAY=iPr iksy dyvI dyviqAW A`gy pukwrW krx rUp rox dI loV nh» pYNdI [ $
$ $
$
$ vIcwir mwrY qrY qwrY; aulit join n Awvey ] $
$
$ $
$
$ ijhVy pRwxI gurU dy Sbd ivcwr rwh» mn ƒ ivkwrW vloN mwrY=mwr lYNdw hY [ auh sµswr $
$
$ smuMdr qoN Awp BI qrY=qrdw hY qy horW ƒ BI qwrY=qwr lYNdw hY [ aulit=muV ky jUnW dy c`kr $
$ $
$ iv`c nh» AwauNdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \671| b>e 687

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awip pwrsu prm iDAwnI; swcu swcy Bwvey ]
$ $
$ $
$ $
$ auh mnu`K Awp pwrs dw rUp bx jWdw hY [ prm iDAwnI=au~cI surq dw mwlk ho jWdw
$
$ $
$ hY [ auh Awpxy in`j srUp ƒ pw krky swcu=sdw rihx vwly s`cy pRØBU ƒ Bwvey=Bw jWdw hY [ $
$ $
$ $
$
$ Awnµdu Anidnu hrKu swcw; dUK iklivK prhry ] $
$
$ $
Anµd rUp pRmySr ƒ pwaux krky Anidnu=rwq idn swcw=s`cw hrKu=Anµd pRwpq huµdw
hY [ dUK=jµmx mrx dw duK qy iklivK=inscy krky swry pwp prhry=dUr kr ley hn [

scu nwmu pwieAw guir idKwieAw; mYlu nwhI sc mny ]2]


ijs mnu`K ny scu nwmu=sdw rihx vwlw nwm gurU duAwrw pwieAw=pRwpq kr ilAw hY,
aus ƒ gurU jI ny Awpxw suD srUp ivKwauxw kIqw hY [ ies krky sc mny=scy nwm ƒ jpx
krky qy mMnx krky mYlu nwhI=kdy vI ivkwrW qy pwpW rUp mYl nh» lgdI ]2]

sµgiq mIq imlwpu; pUrw nwvxo ]


sµgiq=sqsµgq iv`c scy mIq=pRØBU dw imlwp ho jwxw [ ieho hI pUrw pUrn nwvxo=
ieSnwn hY [

gwvY gwvxhwru; sbid suhwvxo ]


ijhVw pRwxI gurU dy Sbd iv`c juV ky gwvxhwru=gwvxjog pRØBU dy guxW ƒ gwvY=gwauNdw
hY aus dw Awqmk jIvx gur Sbd duAwrw suhwvxo=soBnIk bx jWdw hY [
pRSn :—qIrQW qy jw ky sB lok puMn dwn krdy hn ies qrP puMn dwn ikhVw kry ?
gur au~qr :—

swlwih swcy mMin siqguru; puMn dwn dieAw mqy ]


dieAw mqy=siqgurW dy aupdyS ƒ mMØin=mMn krky, mqy=m`q Bwv bu`DI iv`c dieAw Dwr
ky swlwih swcy=scy dI isPq slwh krky ieho puMn dwn kro [
pRSn :—puMn qy dwn iksƒ kihMdy hn ?
au~qr :—puMn :—sµgrwd, m`ØisAw, sUrj gRihx Awid purb smyN jo pdwrQ id`qw jwvy, ausƒ
puMn AwKdy hn [ dwn=jo hmySw Bwv hr roz id`qw jwvy aus ƒ dwn AwiKAw jWdw hY [

ipr sµig BwvY, shij nwvY; byxI q sµgmu sq sqy ]


$ $
$ s`cy dI isPq slwh krn nwl ipr=pqI pRØBU dI sµig=sµgq iv`c rih krky pqI pRmySr $
$
$
$ BwvY=ipAwrw l`gx l`g jWdw hY, auh ies pRkwr AMq®Iv Awqmk nwvY=ieSnwn krdw hY [ ijs $
$ $
$ qrHW pRq`K qIrQ pr ds purb l`gx vyly ieSnwn kry qW iq®bYxI dy ieSnwn krn dw Pl pRwpq $
$ $
$ huµdw hY [ sq sqy=jo inscy krky sqsµgq iv`c scy nwm rUpI qIrQ qy ieSnwn krdw hY iqs $
$ $
$ ƒ jmnw, gµgw, srusqI vw krm, aupwsnw, igAwn rUpI iq®bYxI dw sµgmu=imlwp huµdw hY [ iehI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 687 \672| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ jigAwsU vwsqy iq®bYxI dw sµgmu=sucy qoN sucw ieSnwn hY ‰2Œ pRq`K qIrQ qy purb smyN ieSnwn $
$ $
$ krn vwly ƒ s`qW smuMdrW dy ieSnwn krn dw Pl pRwpq huµdw hY [ ies qrP nwm rUp jl iv`c $
$ $
$ ieSnwn krn nwl sq=inScy krky s`q swDn :—‰1Œ vYrwg ‰2Œ ivvyk ‰3Œ Kt sµpqI ‰4Œ $
$ $
$ moK ie`Cw ‰5Œ sRvx ‰6Œ mMnx ‰7Œ iniDAwsx iehnW dI pRwpqI rUp s`qW smuMdrW dy ieSnwn $
$ $
$ dw Pl imldw hY [ $
$ $
AwrwiD eykµkwru swcw; inq dyie cVY svwieAw ]
hy BweI ! eykµkwru=iek jo EAMkwr mMgl rUp hY aus scy pRmySr ƒ AwrwiD=ismrxw kr [
ijhVw inq hI jIvW ƒ dwqW dyie=dy irhw hY, ijs ƒ nwm rUpI dwq idMdw hY aus dw js
svwieAw=AiDk qoN AiDk cVY=cVdw hY [

giq sµig mIqw sµqsµgiq;


kir ndir myil imlwieAw ]3]
s`cy siqgur mIqw=im`qr dI sqsµgq iv`c giq=pRwpq hoey qW gurU rUpI sµq dI sµgiq
iv`c Awaux krky gurU jI ny ndir=bKiSS krky pRmySr dy nwl myil imlwieAw=AByd kr
idqw ]3]

khxu khY sBu koie; kyvfu AwKIAY ]


hryk jIv khxu khY=aus dy js ƒ pRmySr dy nwl kihx vwlw ho ky khY=kihMdw hY [ pr
kyvfu=aus ƒ ik`fw ku v`fw AwKxw krIey [ vw: koeI d`s nh» skdw ik auh ik`fw v`fw hY [

hau mUrKu nIcu Ajwxu; smJw swKIAY ]


hau=mYN mUrK nIcu Ajwxu=AigAwq, AigAwnI sI, pr gurW dI swKIAY=isiKAw krky
smJw=smJxw kIqw hY [

scu gur kI swKI, AMimRq BwKI;


iqqu mnu mwinAw myrw ]
s`cy gurU dI BwKI=aucwrn kIqI hoeI AMØimRq rUp swKI=isiKAw duAwrw gur Sbd iv`c hI
myrw mn mwinAw=pqIj igAw hY [
$
$ kUcu krih Awvih ibKu lwdy; sbid scY guru myrw ] $
$
$ $
$ ijhVy jIv mwieAw dy moh rUp ibKu=zihr nwl lwdy=l`dy hoie jgq iv`c Awvih=AwauNdy $
$ $
$ hn [ gur Sbd ƒ ivswr krky sµswr iv`c ibKu=iviSAW rUp zihr ƒ l`d ky kUcu krih=cly $
$ $
$ jWdy hn [ pr ijhVy mnu`K sbid scY=s`cy Sbd duAwrw pRØBU dI isPq iv`c juVdy hn, auhnW $
$ $
$ ƒ gurU ies zihr dy Bwr qoN bcw lYNdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \673| b>e 687

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
AwKix qoit n Bgiq BµfwrI; Birpuir rihAw soeI ]
$ $
$ $
$ $
$
$ nwnk swcu khY bynµqI; mnu mWjY scu soeI ]4]1] $
$
$ $
$ pRmwqmw dI BgqI dy BµfwrI=Bµfwry Bry hoey AwKix=hox krky ausƒ kdy qoit n=Gwtw $
$ $
$ nh» huµdw [ ikauNik auh pRmySr swry Birpuir=hr QW ibAwpk hY [ $
$ $
$ gurU jI AwKdy hn jo jigAwsU aus s`cy dy dr qy bynµqI=Ardws krdw hY [ ies qrHW $
Awpxy mn ƒ mWjY=ibkwrW dI mYl qoN rihq kr lYNdw hY [ soeI=auh scu=s`cy pRmwqmw ƒ pRwpq
kr lYNdw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 689 \674| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ muKvwk nµbr 106 ‰Awid AMg 689Œ $
$
$ $
$
$
DnwsrI Cµq mhlw 1 ] ipr sµig mUTVIey Kbir n pweIAw jIau ] msqik $
$
$
$ iliKAVw lyKu purib kmwieAw jIau ] lyKu n imteI purib kmwieAw ikAw jwxw ikAw $
$
$
$ hosI ] guxI Acwir nhI rµig rwqI Avgux bih bih rosI ] Dnu jobnu Awk kI CwieAw $
$
$ ibriD Bey idn puMØinAw ] nwnk nwm ibnw dohwgix CUtI JUiT ivCuµinAw ]1] bUfI $
Gru GwilE gur kY Bwie clo ] swcw nwmu iDAwie pwvih suiK mhlo ] hir nwmu iDAwey
qw suKu pwey pyeIAVY idn cwry ] inj Gir jwie bhY scu pwey Anidnu nwil ipAwry ]
ivxu BgqI Gir vwsu n hovI suixAhu lok sbwey ] nwnk srsI qw ipru pwey rwqI
swcY nwey ]2] ipru Dn BwvY qw ipr BwvY nwrI jIau ] rµig pRIqm rwqI gur kY sbid
vIcwrI jIau ] gur sbid vIcwrI nwh ipAwrI iniv iniv Bgiq kryeI ] mwieAw mohu
jlwey pRIqmu rs mih rµgu kryeI ] pRB swcy syqI rµig rµgyqI lwl BeI mnu mwrI ]
nwnk swic vsI sohwgix ipr isau pRIiq ipAwrI ]3] ipr Gir sohY nwir jy ipr Bwvey
jIau ] JUTy vYx cvy kwim n Awvey jIau ] JUTu AlwvY kwim n AwvY nw ipru dyKY nYxI ]
AvguixAwrI kµiq ivswrI CUtI ivDx rYxI ] gur sbdu n mwnY PwhI PwQI sw Dn mhlu
n pwey ] nwnk Awpy Awpu pCwxY gurmuiK shij smwey ]4] Dn sohwgix nwir ijin
ipru jwixAw jIau ] nwm ibnw kUiVAwir kUVu kmwixAw jIau ] hir Bgiq suhwvI swcy
BwvI Bwie Bgiq pRB rwqI ] ipru rlIAwlw jobin bwlw iqsu rwvy rµig rwqI ] gur
sbid ivgwsI shu rwvwsI Plu pwieAw guxkwrI ] nwnk swcu imlY vifAweI ipr Gir
sohY nwrI ]5]3]

DnwsrI Cµq mhlw 1 ]


DnwsrI rwgxI iv`c Cµq rUp bwxI swihb sRI gurU nwnk dyv jI dI aucwrn kIqI hoeI
hY [ Cµq dI ivcwr ipCly muKvwk iv`c Aw cu`kI hY [ jigAwsU, mhwqmw dy sµbwd duAwrw pqI-
sqI dw rUpk Alµkwr vrqdy hoey kQn krdy mhwqmw kih rhy hn :—

ipr sµig mUTVIey; Kbir n pweIAw jIau ]


kwm AwidkW duAwrw mUTVIey=lu`tI hoeI jigAwsU rUp iesq®Iey ! ipr=pqI pRmwqmw qyry
sµig=nwl hY pr qUµ Ajy q`k AigAwn kwrn aus dI Kbir=igAwq, soJI nh» pweI jIau=jI [
$ $
msqik iliKAVw ly Ku; purib kmwieAw jIau ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijho ijhw krm purib=pUrbly Bwv pihly jnmW iv`c krnw kIqw hY, auho ijhw hI lyK $
$ $
$ qyry m`Qy auqy iliKAw igAw hY jIau=jI [ jYsw ik : $
$ $
$ lyK u n imteI hy sKI jo iliKAw krqwir ] ‰dKxI EAMkwr m: 1, AMg 937Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \675| b>e 689

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
lyKu n imteI, purib kmwieAw; ikAw jwxw ikAw hosI ]
$ $
$ $
$ $
$ purib=pUrbly jnm dy kmwieAw=kIqy hoey krm dw lyK jo mQy qy iliKAw igAw hY auh
$
$ $
$ Bogy ibnW imtdw nh» hY [ ikAw jwxw=kI jwxIey A`gy jw ky pRlok iv`c kI hosI=hovygw [ $
$ $
$ $
$
$ guxI Acwir nhI rµig rwqI; Avgux bih bih rosI ] $
$
$ $
gurU swihb dI pRwpqI dy vw-guxI=igAwn dI pRwpqI leI krqb nh» kIqy vw: guxI=
guxvwn ho ky qUµ rµig=pRym rUp Acwir=krqb iv`c rwqI=pRIqvwn nh» hoeI Aqy aunHW kIqy AOgxW
ƒ cyqy krky bih bih=JUr JUrky rovyNgI [

Dnu jobnu Awk kI CwieAw; ibriD Bey idn puMØinAw ]


Dnu=rupieAw pYsw, jobnu=jvwnI-bl vwlI aumr ieh sB kuJ Awk=A`k dI CwieAw=CW
vWg hn [ ijvyN A`k dI CW iksy kµm nh» AwauNdI iesy qrHW Dn juAwnI vI AMq ƒ iksy kµm
nh» AwauNdy [ ijvyN A`k dI CW QoVHy QW Aqy QoVHy smyN leI huµdI hY [ ijs koloN iksy pRwxI ƒ koeI
bhuqw suK nh» pRwpq huµdw [ iesy qrHW Dn Aqy juAwnI bhuqw smW nh» rihMdy [ jdoN ibriD Bey=bu`Fy
ho gey qW aumr dy idn puMØinAw=pUrn ho gey [ bwxI iv`c hor vI ies isDWq ƒ sp`St krdy
AnykW pRmwx hn [ jYsw ik :
Dnu jobnu Aru PulVw nwTIAVy idn cwir ]
pbix kyry pq ijau Fil Fuil juµmxhwr ]1]
rµgu mwix lY ipAwirAw jw jobnu nau hulw ]
idn QoVVy Qky BieAw purwxw colw ]1]rhwau] ‰isrIrwgu m: 1, AMg 23Œ
ieh Dn-juAwnI mwieAw rUp hY qy mwieAw Cl srUp hY [ kYsI inkµmI hY ik Gwh dI A`g,
b`dlW dI CwieAw dI qrHW nwsvwn hY [ jYsw ik :
mweI mwieAw Clu ] iq®x kI Agin myG kI CwieAw
goibd Bjn ibnu hV kw jlu ] ‰tofI m: 5, AMg 717Œ

nwnk nwm ibnw dohwgix; CUtI JUiT ivCuµinAw ]1]


siqgurU jI AwKdy hn ik jo jigAwsU rUp iesqrI vwihgurU nwm qoN ibnW=rihq ho rhI
hY Bwv ijs ny nwm ivswirAw hoieAw hY [ ausƒ JUT ny sdw hI Awpxy pqI pRmwqmw vloN
$ ivCuµinAw=ivCoV id`qw hY [ ijs leI auh CUtI=Cu`tV AOrq dI inAweIN dohwgix=Koty krmW $
$ vwlI ho rhI hY ]1] $
$ $
$ $
$
$ bUfI Gru GwilE; gur kY Bwie clo ] $
$
$ $
$ hy ivkwrW iv`c fu`bI hoeIey ! qUµ Awpxy srIr rUp Gr ƒ GwilE=qbwh kr ilAw hY vw: $$
$
$ hy pdwrQW iv`c fu`bI hoeIey ! qUµ Awpxy srUp rUp Gr ƒ GwilE=pwauxw kr [ srIr rUp Gr ƒ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 689 \676| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ivkwrW iv`c qbwh hox qoN bcwaux leI vw: Awpxy srUp ƒ pRwpq krn leI gurU dy Bwxy Anuswr $
$ $
$ Bwv gurU dI AwigAw iv`c c`lxw kr [ $
$ $
$ $
swcw nwmu iDAwie; pwvih suiK mhlo ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aus scy vwihgurU dy nwm ƒ iDAwauxw kr qW qUµ mhlo=srUp suK ƒ pw lvyNgI vw: Awpxy $
$ $
srUp ƒ pw ky suKI hovyNgI [

hir nwmu iDAwey, qw suKu pwey; pyeIAVY idn cwry ]


jy qUµ sdIvI suK qUµ pRwpq krnw cwhuµdI hY qW aus hir=vwihguru dy nwm ƒ iDAwauxw
kr [ ies sµswr rUp pyky Gr qW cwr idn hI rihxw hY [ ies leI ies sµswr dy suK vI cwr
idn Bwv QoVw smW rihx vwly hn [ sdIvI suK pRmwqmw dy nwm duAwrw bRhm iv`c AByd hox
qoN pRwpq huµdw hY [ ies leI qUµ sµswrI suKW dI Aws C`f ky nwm ƒ iDAwauxw kr [

inj Gir jwie bhY scu pwey; Anidnu nwil ipAwry ]


jdoN qUµ siqgurW pwsoN scy vwihgurU dy nwm ƒ pwey=pRwpq kr lvyNgI qW nwm duAwrw inj
Gir=Awpxy srUp rUp Gr iv`c jw bYTyNgI Aqy Anidnu=rwq idn Awpxy ipAwry pRØBU nwl Anµd
ƒ mwnxw kryNgI [

ivxu BgqI Gir vwsu n hovI; suixAhu lok sbwey ]


hy sµswr dy sbwey=swry-qmwm loko sunxw kro ik aus pRØBU dI BgqI qoN ibnW srUp rUp
Gr iv`c vwsw nh» hovygw [ srUp rUp Gr iv`c vwsw pwaux leI iek pRØBU dI BgqI hI sRySt
swDnw hY [

nwnk srsI qw ipru pwey; rwqI swcY nwey ]2]


siqguru jI Purmwn krdy hn ik jd qUµ scy pRØBU dy nwm iv`c rwqI=qdwkwr hovyNgI qW
Awpxy ipru=pqI pRmySr ƒ pwey=pRwpq krky srsI=sihq rs Bwv Anµd sihq hovyNgI ]2]

ipru Dn BwvY; qw ipr BwvY nwrI jIau ]


jdoN ipru=pqI pRmySr dw pRym jigAwsU rUp iesq®I dy mn ƒ Bw igAw audoN hI ipr=pqI
$ $
$ pRmySr ƒ jigAwsU rUp iesq®I Bw jwvygI [ $
$ $
rµig pRIqm rwqI; gur kY sbid vIcwrI jIau ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jo jigAwsU rUp iesq®I siqgurW dy sbid=aupdys ƒ ivcwrn vwlI hY, auhI pRIqm=vwihgurU $
$ $
$ dy rµig=pRym iv`c rwqI=qdwkwr hoeI hY jI [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \677| b>e 689

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
gur sbid vIcwrI nwh ipAwrI; iniv iniv Bgiq kryeI ]
$ $
$ $
$ $
$ jo siqgurW dy sbid=aupdyS ƒ vIcwrn vwlI ho ky inauN-inauN ky BgqI krdI hY vw-
$
$ $
$ qn ƒ nIvW krky qy mn ƒ nIvW krky Bwv qn mn ƒ inmrqw iv`c ilAw ky pRØBU dI BgqI $
$ $
$ krdI hY, auh jigAwsU rUp iesq®I nwh=pqI pRmySr ƒ ipAwrI hY [ $
$ $
$ $
mwieAw mohu jlwey pRIqmu; rs mih rµgu kryeI ]
$ $

auh mwieAw dy moh ƒ jlwey=swV ky pRIqmu=vwihgurU dy rs=pRym iv`c rµgu=Anµd mwxdI


hY [ ikauNik ijqnI dyr q`k mwiekI pdwrQW dw mohu=pRym ihrdy iv`c vsdw hY AQvw mwieAw
dw, sµswr dy sbµDIAW dw ihrdy iv`c pRym hY audoN q`k pRØBU dy nwm dw pRym ihrdy iv`c pYdw nh»
huµdw qy pRym qoN ibnW nwm ivcoN rs nh» AwauNdw, Aqy nw hI jipAw hoieAw nwm sPlw ho skdw
hY [ ies leI nwm dw rs pRwpq krn leI mwieAw rihq pdwrQW dy moh ƒ vIcwr AgnI duAwrw
vw gurW dy aupdyS rUp AgnI nwl swVnw pvygw, iPr swfy ihrdy iv`c pRØBU dy nwm dw pRym
pYdw hovygw pRym duAwrw jpy hoey nwm ivcoN Awqmk Anµd dI pRwpqI hovygI [ ijs Anµd ƒ pRwpq
krky sµswr dy pdwrQW dy rs dw Anµd cµgw nh» l`gygw [ jYsw ik :
ieh rs Cwfy auh rsu Awvw ] auh rsu pIAw ieh rsu nhI Bwvw ]35]
‰gauVI kbIr jI, AMg 342Œ

pRB swcy syqI rµig rµgyqI; lwl BeI mnu mwrI ]


jo jigAwsU rUp iesq®I Awpxy mn ƒ mwr ky scy pRB=mwlk dy nwm rµg nwl rµgyqI=rµgI
geI hY auh lwl=ipAwry vwihgurU dw rUp hI BeI=ho geI hY [

nwnk swic vsI sohwgix; ipr isau pRIiq ipAwrI ]3]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik auhI jigAwsU rUp iesq®I sohwgix=suhwg vwlI hY auh
pRØBU ƒ ipAwrI hY jo Awpxy ipr=pqI pRmySr isau=nwl pRIiq=pRIqI-ipAwr krdI hY [ AYsI
jigAwsU rUp iesqrI dw hI s`c srUp iv`c vwsw huµdw hY [ AQvw siqgurU jI kQn krdy hn
jo ies qrHW s`c iv`c vsI hY Aqy pqI pRmySr nwl pRIq krdI hY auh suhwgx pqI dI ipAwrI hY ]3]

ipr Gir sohY nwir; jy ipr Bwvey jIau ]


ijhVI jigAwsU rUp iesqrI ipr=pqI pRmySr ƒ BwauNdI hY, auhI ipr=pqI pRmySr dy srUp
$ rUpI Gr iv`c soBw pwauNdI hY [ $
$ $
$
$ JUTy vYx cvy; kwim n Awvey jIau ] $
$
$ $
$
$ jo pqI A`gy JUTy bcn boldI hY auh jigAwsU rUp iesq®I vwihgurU pqI dy kµm nh» AwauNdI $
$
$ vw: sµswr iv`c rihMØidAW cvy=khy hoey JUTy bcn pRlok iv`c vw: vwihgurU pqI dy imlwp krwaux $
$ $
$ iv`c kµm nh» AwauNdy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 689 \678| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
JUTu AlwvY kwim n AwvY; nw ipru dyKY nYxI ]
$ $
$ $
$ $
$ jo JUTy bcn bolx vwlI hY, auh pqI dy kµm nh» AwauNdI [ ausƒ pqI nYxI=A`KW duAwrw
$
$ $
$ vyKdw vI nh» hY [ $
$ $
$ $
$
$ AvguixAwrI kµiq ivswrI; CUtI ivDx rYxI ] $
$
$ $
ijs AOgxW vwlI ƒ kµiq=pqI ny Bulw id`qw hY aus CUtI=Cu`tV dI AvsQw rUpI rYxI=rwq
ivDx=duKW iv`c hI bqIq huµdI hY [

gur sbdu n mwnY PwhI PwQI; sw Dn mhlu n pwey ]


jo gurW dy sbd=aupdyS ƒ n mwnY=nh» mMndI Aqy moh dI PwhI ivc PwQI=PsI hoeI hY [
auh jIv rUp iesq®I Awpxy mhlu=srUp rUp Gr ƒ nh» pRwpq kr skdI [

nwnk Awpy Awpu pCwxY; gurmuiK shij smwey ]4]


siqgurU jI AwKdy hn ik gurW dy aupdyS duAwrw Awpxy srUp ƒ Awp pCwxy qW shij=SWqI
iv`c smwey=smwauNdI hY ]4]

Dn sohwgix nwir; ijin ipru jwixAw jIau ]


auh sohwgix=sohwgvµqI nwir=iesqrI Dn=Dµnqw Xog hY ijin=ijsny ipru=pqI pRmwqmw
ƒ jwx ilAw hY [

nwm ibnw kUiVAwir; kUVu kmwixAw jIau ]


jo vwihgurU dy nwm qoN ibnW kUVu=JUTy, idKwvy vwly krm kmwixAw=kmwauNdI hY auh jIv
rUp iesq®I kUiVAwir=JUTI hY [

hir Bgiq suhwvI swcy BwvI; Bwie Bgiq pRB rwqI ]


jo hir=vwihgurU dI BgqI krky suhwvI=soBnIk hoeI hY qy pRØBU dI Bwie=pRymw BgqI iv`c
rwqI=pRIqvwn hoeI rihMdI hY, auhI scy vwihgurU ƒ Bwie=BWvdI hY [

ipru rlIAwlw jobin bwlw; iqsu rwvy rµig rwqI ]


auh ipru=pqI pRmwqmw rlIAwlw=KuSIAW dyy dyx vwlw qy jobin bwlw=cVHdI jvwnI vwlw
$ hY jo ausdy rµig=pRym iv`c rwqI=iB`jI rihMdI hY ausdy rµig=Anµd ƒ BogdI hY [ $
$ $
$
$ gur sbid ivgwsI shu rwvwsI; Plu pwieAw guxkwrI ] $
$
$ $
$ jo jigAwsU rUp iesq®I gurW dy sbid=aupdyS ƒ pRwpq krky ivgwsI=pRsµn hoeI hY aus $
$ $
$ guxkwrI=guxW vwlI ny igAwn rUpI Pl ƒ pwieAw hY [ ijs ny igAwn rUpI Pl ƒ pwieAw $
$ $
$ hY auh shu=pqI pRmySr dy Anµd ƒ rwvwsI=mwxdI hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \679| b>e 689

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk swcu imlY vifAweI; ipr Gir sohY nwrI ]5]3]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI AwKdy hn ik ijs ƒ s`c srUp dI pRwpqI rUp vifAweI imlI hY auh iesqrI
$
$ $
$ ipr=pqI pRmySr dy Gr iv`c soBdI hY [ vw-s`c nwm krky aus ƒ auh vifAweI imldI hY ik $
$ $
$ jigAwsU rUp iesq®I pqI pRmwqmw dy srUp Gr iv`c soBw pwauNdI hY ]5]3] $
$ $
$ $
$ $
vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 691 \680| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 107 ‰Awid AMg 691Œ $
$ $
$
$ rwgu DnwsrI bwxI Bgq kbIr jI kI < siqgur pRswid ] snk snµd $
$
$
$ mhys smwnW ] syKnwig qyro mrmu n jwnW ]1] sµqsµgiq rwmu irdY bsweI ]1]rhwau] $
$
$
$ hnUmwn sir gruV smwnW ] surpiq nrpiq nhI gun jwnW ]2] cwir byd Aru isMØimRiq $
$
$
purwnW ] kmlwpiq kvlw nhI jwnW ]3] kih kbIr so BrmY nwhI ] pg lig rwm $
rhY srnWhI ]4]1]

rwgu DnwsrI bwxI Bgq kbIr jI kI; < siqgur pRswid ]


ieh Sbd DnwsrI rwgxI iv`c Bgq kbIr swihb jI dw aucwrn kIqw hoieAw hY [ pihlW
vsqU inrdySk mMgl kIqw hY [ 1=AduqI bRhm, ¡=srb dw pRkwS rUp, siq=nws qoN rihq,
gur=cyqn srUp, pRswid=Anµd srUp [ kbIr swihb dI sµgq krn vwly pRymIAW ny pRSn kIqw
ik jo pRmySr guxW krky byAMq ikhw jWdw hY ausdy guxW dw AMq iksy ny pwieAw hY jW nh» ?
qW pRmwx dy ky smJwauNdy hn [

snk snµd; mhys smwnW ] syKnwig; qyro mrmu n jwnW ]1]


snk, snµdn, snwqn, snq kumwr [ ieh cwry nwm bRhmw dy pu`qrW dy hn [ pRmySr dy js
gwien krn iv`c smwnW=smwA rhy hn [ mhys=iSvjI vI gwien krn iv`c smw irhw hY [
syKnwig=SyS nwig vI guxW ƒ gwien krn iv`c smwA irhw hY [ pr ienHW swirAW iv`ØcoN
iksy ny vI qyro=qyrw mrmu=Byd nh» jwixAw [ AQvw-iehnW dy smwnW=smwn hor BI viSSt
AwidkW ny vI qyry guxW dw AMq nh» pwieAw ]1] jYsw ik :
1. bRhmwidk snkwidk snk snµdn snwqn snqkumwr iqn@ kau mhlu dulBwvau ]2]
Agm Agm AwgwiD boD kImiq prY nw pwvau ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 401Œ
2. sys nwg isr shs bnweI ] dÍY shµs rsnwh suhweI ]
rtq Ab lgy nwm Apwrw ] qumro qaU n pwvq pwrw ]6]
‰sRI dsm gRµQ bicq® nwtk, pMnw 47Œ
aus vwihgurU pRmySr dw A`j q`k koeI AMq nh» pw sikAw nw hI koeI pw skygw [ vwihgurU
dI ibAMqqw qy AnykW pRmwx hn jYsw ik :—
mihmw n jwnih byd ] bRhmy nhI jwnih Byd ]
$ $
$ Avqwr n jwnih AMqu ] prmysru pwrbRhm byAMqu ]1] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 894Œ $
$ $
$
$ so ies pRkwr sµswr dy iv`c BwvyN koeI Avqwr hY, BwvyN koeI irSI, munI, pYkµbr, bRhmw $
$
$ vI hY [ ieh sB aus pRmySr dI byAMqqw ƒ jwx nh» skdy [ $
$ $
$
$ pYkµbr muhµmd swihb jI jdoN ies mwq lok iv`c Awpxy pRivrq kIqy mq dw pRcwr kr $
$
$ rhy sn qW iek smyN auhnW ƒ ieh hµkwr hoieAw ik jW qW iek mYN hW jW 14 qbk hn hor $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \681| b>e 691

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ koeI cIz nh» hY [ ijvyN bRhmw ny vI mwx kIqw sI ik jW mYN hW jW ieh kvl hY hor koeI cIj $
$ $
$ nhI [ pr pRmySr ƒ hµkwr BwauNdw nhI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ hir jIau Ahµkwru n BwveI......... ] ‰mwrU vwr mÚ 3, AMg 1089Œ $
$ $
$ ies leI bRhmw ƒ qW 36 jug kvl dI nwlI ivc gujwrny pey qy Pyr pRmySr dI mihmw $
$
$
$ kIqI qy bwhr AwieAw [ jYsw ik : $
$ $
“nwiB kml qy bRhmw aupjy byd pVih muiK kµiT svwir ]
‰rwgu gUjrI mÚ 1, AMg 489Œ
pYgµbr swihb dw vI Ahµkwr nivrq krn leI Akwl purK ny iek mwiekI kOqk ricAw [
muhµmd swihb iek idn qury jw rhy sn [ iek rsqw pwr krn l`gy [ pRMqU aus rsqy aUTW dI
kqwr, pMgqI lµG rhI sI [ auhnW soicAw ik aUT lµG jwx qW As» rsqw pwr krWgy [ kwPI
smW KVy rhy pr aUTW dI pMgqI mu`Øky hI nw ieh vyK ky bhuq hYrwn hoey ieqny smy ƒ jbrweIl
&irSqw Aw igAw qy puiCAw muhµmd swihb ! kI gl hY qus» hYrwn hoey KVy ho [ muhµmd jI ny
ikhw mY ies sVk ƒ pwr krnw sI, pr kwPI smW hoieAw ieh aUT qury hI qury jWdy hn rsqw
vyhlw nh» huµdw [ ies leI mYN Ascrj hoieAw KVw hW [ qW jbrweIl ny ikhw jdoN qoN mYN jµimAw
hW qy hoS sµBwlI hY aus qoN pihlW qoN ieh aUT qury jw rhy hn [ iesy qrW aupr sµdUk l`dy hoey
hI jWdy hn [ sux ky muhµmd swihb jI ny puiCAw iehnW iv`c kI hY qW jbrwiel ny auqr id`qw
ik mYƒ qW pqw nh» Awp vyK lau [ qW iek aUT kqwr ivcoN pwsy ibTw ky sµdUk lwh ky jµdrw
KoilAw, ijs dI cwbI BI nwl hI sI [ kI vyiKAw ik sµdUk AMØifAW nwl BirAw hoieAw hY qy
iek AMfw jdoN BµinAw qW kI vyiKAw ik aus ivc 14 qbk hn qy iek muhµmd hY [ iek qrHW
do iqMn AMfy Bµny qW ies qrHW auhnW iv`c BI 14, 14 qbk qy iek-iek muhµmd vyiKAw qW
hYrwn ho igAw iek-iek AMfy iv`c swrI isRStI hY qy iek sµdUk iv`c ikMny hI AMfy hn [ ieauN
ieh qW byAMq hI isRStIAW qy byAMq hI myry vrgy muhµmd hn Aqy aUTW dw koeI pwrwvwr nh»
AwauNdw [ ieh kOqk vyKky pYkµbr swihb jI dw hµkwr nivrq ho igAw hY qy h`Q joV ^udw Agy
bynqI kIqI ik qobw Kudwau ! qyrI mwieAw dw hI AMq nhI AwauNdw qW qyrw AMq ikvyN Aw skdw
hY ? jo qyrw AMq lYxw cwhuµdw hY auh mUrK hY [ ies leI mYN jo hµkwr kIqw sI ik jW 14 qbk
hn jW mYN hW ieh myrI Bul bKSo [ ieh kihky aUTW dI pMgqI ivcoN lµG gey [
so ies pRkwr hor qW iks ny AMq kI pauxw hY bRhmw vrgy jW iSv jI vrgy bRhmw dy
pu`qrW vrgy jo mhwn qp`svI hn AMq nh» pw sky [ aunHW dy smwn jo hor BI hoey hn AMq koeI
BI nh» pw sikAw [
$
$ sµqsµgiq; rwmu irdY bsweI ]1]rhwau] $
$
$ $
$ mYN sqsµgq krky swry rmyN hoey ‰rwmuŒ ƒ ihrdy iv`c vsw ilAw hY, AQvw hy jigAwsU $
$ $
$ jn ! quhwƒ cwhIdw hY ik sµqW dI sµgq iv`c imlky rwm nwm ƒ ihrdy iv`c vswauxw $
$ $
$ kro ]1]rhwau] jYsw ik : $
$ $
$ sµqsµg ijh ird bisE nwnk qy n B®my ]1] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 258Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 691 \682| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hnUmwn sir; gruV smwnW ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ pvn pu`qr h¹mwn vrgy blvwn Aqy aunHW dy sir=sdrS jo blI hn Aqy jo gruV dy $
$ $
$ smwn inktvrqI hn [ ienHW ivcoN iksy ny vI Awp jI dy guxW dw AMq nh» pwieAw [ $
$ $
$ ijvyN ik hƒmwn jI dI iek swKI iesy vIcwr nwl imldI AwauNdI hY ik jdoN Bgvwn $
$ $
$ sRI rwm lµkw pqI rwvx nwl Xu`D ikirAw iv`c sn qW iek idn AYsw Bwxw vriqAw ik POjW $
dw rwSn ^qm ho igAw [ sYnwpqIAW ƒ ies g`l dI bVI BwrI icMqw hoeI ik rwSn qoN ibnW
Bu`KIAW POjW dw jµg krnw qW iek pwsy irhw qurn qoN vI Asmr`Q ho jwxgIAW [ ies icMqw
dw pRgtwvw Bgvwn sIR rwm jI dy kol kIqw qW Bgvwn jI ny Awpxy h`Q ivcoN muMdrI lwh
ky hƒmwn jI ƒ sONpI qy ikhw ik Plwxy phwV qy clw jwh auQy qYƒ ie`k guPw imlygI, ijs
iv`c pRvyS krn qoN jo BI qYƒ imly ausƒ myrI muMdrI dy ky rwSn lY Aw [ Bgvwn jI dw bcn
mMn ky hƒmwn qurµq aus phwV v`l viDAw qy A`gy jw ky guPw iv`c pRvyS kIqw qW auQy ie`k
ibrD mwqw c`kI pIsdI dyKI [ hƒmwn jI ny jw ky nmskwr kIqI qy ikhw mwqw ! Bgvwn sRI
rwm jI dIAW POjW dw rwSn mu`k igAw hY auh ies vyly Drm X``uD iv`c pRivrq hn [ myrI ifaUtI
rwSn ilAwaux dI Bgvwn jI ny lweI hY [ qus» ieh muMdrI lvo qy mYƒ rwSn dy dyvo qW aus
mwqw ny ikhw ik muMdrI aus swhmxy KUh iv`c su`t idE [ hƒmwn bVw hYrwn hoieAw ik mwqw
ny muMdrI dI koeI kdr hI nh» kIqI pr soicAw ik Bgvwn jI dw hukm muMdrI dyx dw sI
Bwvy ies ƒ kol r`ØKy qy BwvyN KUh iv`c su`Øty [ pr jdoN hƒmwn ny muMdrI su`tx qoN pihlW KUh iv`c
Jwq mwrI qW kI vyiKAw ik KUh iv`c ies muMdrI vrgIAW byAMq muMdrIAW peIAW hn [ hYrwn
ho ky hƒmwn ny mwqw ƒ pu`ØiCAw ik Bgvwn dI muMdrI vrgIAW hor muMdrIAW ikvyN Aw geIAW [
qW aus mwqw ny d`ØisAw ik pu`qr mYN jdoN dI ieQy bYTI hW iehI kuJ vyK rhI hW [ ijMnIAW muMdrIAW
peIAW hn ieqnI vwr Bgvwn rwm jI ny rwSn lYx leI qYƒ ByijAw qy ieqnI vwr hI lµkw
qy cVweI kIqI Bwv Bgvwn rwm jI dy Aqy qyyry ieqny jnm pihlW ho cu`ky hn [ ieh g`l
sux ky hƒmwn jI bhuq Ascrj ho gey Aqy rwm pRØBU dI Kyf ƒ vyKky nwly rwSn leI Aw
rhy hn Aqy nwly js krdy hn [ so ieQy kbIr swihb ies Bwv ƒ lY ky hI hƒmwn dw pRmwx
dy rhy hn ik hƒmwn ny vI aus pRmySr dw AMq nh» jwixAw Aqy gruV ny vI AMq nh» jwixAw [
iesy qrHW—

surpiq nrpiq; nhI gun jwnW ]2]


$ surpiq=ieMd® Aqy nrpiq=rwijAW ny BI qyry guxW dy AMq ƒ nhIN jwixAw hY ]2] $
$ $
$
$ cwir byd; Aru isMØimRiq purwnW ] $
$
$ $
$
$ cwir byd=Swm, jujr, irg Aqy AQrbx, sqweI isMØimRqIAW, ATwrW purwnW ny vw :—ienHW $
$
$ dy rcx vwly irSIAW ny vw—ienHW dy pVHx pVwaux vwly pMØifqW ny vI aus dw AMq nhI jwixAw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \683| b>e 691

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jwnI n jweI qw kI gwiq ]1]rhwau]
$
$ $
$ kh pyKwrau hau kir cqurweI ibsmn ibsmy khn khwiq ]1] $
$ $
$ gx gµDrb isD Aru swiDk ] suir nr dyv bRhm bRhmwidk ] $
$ $
$ cqur byd aucrq idnu rwiq ] Agm Agm Twkuru AwgwiD ] $
$ $
$ gun byAMq byAMq Bnu nwnk khnu n jweI prY prwiq ]2]2]35] $
$ $
$ ‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 535Œ $

kmlwpiq; kvlw nhI jwnW ]3]


kmlwpiq=ivSƒ dw AMq kvlw=lCmI ny nh» jwixAw qy Akwl purK dw AMq koeI ikvyN
jwx skdw hY [ vw-(kmlw piq) kmlw=lCmI, piq=l`CmI dw pqI ivS¹ Aqy kvlw=kml
iv`ØcoN pYdw hox vwly bRhmw ny vI aus prmwqmw dw AMq nhIN jwixAw ]3]

kih kbIr; so BrmY nwhI ] pg lig rwm; rhY srnWhI ]4]1]


kbIr swihb jI kQn krdy hn ik auh purS Brmdw nh» jo purS rwm dy pg=crnW dI
srnWhI=srn iv`c l`gw rihMdw hY [ vw-jo rwm=pRmySr dy crnW iv`c l`gw rihMdw hY aus dy
sr+nWhI=sdrS hor koeI BI nh» hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 692 \684| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 108 ‰Awid AMg, 692Œ $
$ $
$
$ idn qy phr phr qy GrIAW Awv GtY qnu CIjY ] kwlu AhyrI iPrY biDk $
$
$
$ ijau khhu kvn ibiD kIjY ]1] so idnu Awvn lwgw ] mwq ipqw BweI suq binqw $
$
$
$ khhu koaU hY kw kw ]1]rhwau] jb lgu joiq kwieAw mih brqY Awpw psU n bUJY ] $
$
$
lwlc krY jIvn pd kwrn locn kCU n sUJY ]2] khq kbIr sunhu ry pRwnI Cofhu $
mn ky Brmw ] kyvl nwmu jphu ry pRwnI prhu eyk kI srnW ]3]2]

ieh Sbd Bgq kbIr jI dw aucwrn kIqw hoieAw DnwsrI rwgxI iv`c AMØikq hY [ ies
Sbd dI auQwnkw ividAw mwrqµf sµq igAwnI gurbcn isMG jI ^wlsw iBMfrWvwilAW ny ies
qrHW mMnI hY ik iek koeI iSkwrI ijsdw krqb jIv-Gwq krnw sI [ auh keI qrIikAW nwl
jIvW ƒ PVdw qy mwrdw [ iek idn auh DoKy nwl ihrn ƒ pkVn dw Xqn kr irhw sI ieh
dyK krky kbIr swihb jI ausƒ imRqU BY idKwauNdy hoey ies jIv pRqI kihMdy hn [

idn qy phr phr qy GrIAW; Awv GtY qnu CIjY ]


GVIAW qoN pihr qy pihr qoN idn huµdy hn [ ies qrW kwl dI sµigAw krky Awv GtY=aumrw
Gt rhI hY qy aumr dy Gtx nwl qnu=srIr vI CIjY=i¸S, kmzor huµdw jWdw hY [ ies jIv
ny sµswr iv`c jdoN jnm ilAw qW aus pRØBU ny ies dy jnm lYx qoN pihlW ies dy m`ØQy au~qy
mrnw iliKAw Bwv ies dI aumr ilKI ik ies ny sµswr iv`c ikqnI dyr q`k jIvq rihxw
hY ieQoN q`k ik ies dy srIr iv`c suAws Aqy idn vI aus pRØBU ny igx ky pwey aunHW qoN v`D
iek vI suAws PwlqU nh» lY skdw [ jYsw ik :
|ix Gwly sB idvs sws nh bFn Gtn iqlu swr ]
‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 254Œ
siqgurU mhwrwj ies jIv ƒ gurbwxI iv`c QW-QW aupdyS idMdy hoey dsdy hn ik ies jIv
dI iek-iek iCn krky aumr Gt rhI hY siqgurU jI dw Purmwn hY [ jYsw ik :
cyqnw hY qau cyq lY inis idin mY pRwnI ]
iCnu iCnu AauD ibhwqu hY PUtY Gt ijau pwnI ]1] ‰iqlµg mÚ 9, AMg 726Œ
siqgurU jI ny ieQy Pu`Øty GVy dw id®StWq id`qw hY [ jykr Pu`Øty hoey GVy iv`c ijsƒ qryV
$ AweI hovy pwxI pw deIey qW aus iv`c pwxI Tihrygw nh», iek-iek bUµd krky pwxI DrqI $
$
$ qy ifgdw jwvygw AMq iek smW Aijhw Aw jwvygw ik GVy kol pwxI iek bµd vI nh» bcygI $
$
$
$ swrw pwxI GVy qoN bwhr inkl Awvygw [ ies iv`c vI ie`k hor vIcwr hY ik ijqnw GVy iv`c $
$
$
$ pwxI vDyry hovygw auqnI ausƒ KwlI hox iv`c dyrI lgygI qy ijqnw pwxI G`t hovygw auqnw $
$
$
$ CyqI KwlI ho jwvygw [ iesy qrHW aus pRmwqmw ny GuimAwr dI qrHW AnykW BWfy GVnw kIqy hn [ $
$
$
$ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \685| b>e 692

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ bhu ibiD BWfy GVY kum@wrw ] ‰BYrau mÚ 3, AMg 1128Œ $
$ $
$ pr ieh jIv dI dyh rUp GVI Pu`tI hoeI hY ies iv`c pRBU ny suAwsW rUp pwxI pwieAw hY [ $
$ $
$ iksy dI dyh iv`c suAwsW dw pwxI krmW Anuswr v`D hY qy iksy dI dyh iv`c G`t [ iesy krky $
$ $
$ keI jIv bcpn iv`c keI jvwnI iv`c hI cly jWdy hn qy keI bu`Fy ho ky mrdy hn [ jo vI $
$ $
$ suAws jIv lYNdw hY mwno iek-iek suAws pwxI dI iek-iek bUµd hY [ cwhy GVy iv`c pwxI G`t $
$ $
hY jW v`D pr ijQy KwlI hox dw svwl hY auQy dovW ny hI KwlI ho jwxw hY [ iesy qrW ijQy
mrn dI g`l hY aus QW dohW iv`c smwnqw hY G`t suAwsW dI pUMjI vwly ny vI mrnw hY qy izAwdw
vwly ny vI [ pr swƒ Awpxy Awp ƒ ieh igAwn nh» ik swfy kol ikqny ku suAws hn [ siqgurU
jI dw Purmwn hY ik mnu`K ƒ kdy vI Awpxy suAwsW qy Brosw nh» krnw cwhIdw iek vwr siqgurU
sRI gurU nwnk dyv jI ny mrdwny qoN pu`ØiCAw ik BweI mrdwnw ! mOq ƒ Awpxy ikqnw ku nyVy
smJdw hY [ Awpxy jIvn qy qYƒ ikMnw ivSvwS hY ? qW mrdwny ny au~qr id`qw ik siqgurU jI !
qlvµfI iv`c rihMØidAW qW kuJ ivSvwS hY vI sI [ pr quhwfy nwl rih ky AwpxI izMdgI qy
ivSvwS nh» irhw ikauNik pqw nh» kdoN iks blw ny pkV lYxw hY [ mYƒ qW isrP ieqnw
hI mlUm huµdw hY ik A`j dw sUrj ciVAw vyK irhw hW k`lH dw sUrj pqw nh» vyKWgw jW nh» [
siqgurU kihx l`gy mrdwinAW bhuq AwsW Awpxy jIvn qy lweI bYTw hYN [ cµgw BweI bwlw !
qUµ d`s ik qYƒ Awpxy jIvn qy ikqnw ivSvwS hY mOq ƒ ikqnI dUr smJdw hYN ? BweI bwlw
kihx l`gy mhwrwj jI ! ieh jo A`j sUrj ciVAw hY pqw nh» iesƒ iCpdy hoey vyKWgw jW
nh» [ siqgurU jI kihx l`gy BweI bwlw qUµ vI mOq ƒ bhuq dUr smJ irhw hYN, mOq ieqnI dUr
nh» hY [ auh qW qyry pYrW qoN vI nyVy hY [ ieh g`l sux ky BweI bwlw qy mrdwnw dovW ny h`Q
joV ky bynqI kIqI ik siqgurU jI hux Awp hI ikrpw krky d`Øso ik mOq ikqnI dUr hY qus»
Awpxy jIvn qy ikqnw ivSvwS krdy ho [ qW siqgurU jI kihx l`gy ik hy ipAwirE ! mYƒ
Awpxy jIvn qy rqw ijMnW vI Brosw nh» jo suAws srIr ivcoN bwhr igAw hY pqw nh» muVky
Awvygw jW nh» [ jy Aw igAw qW pRwxI, nh» iPr ieh dyh murdw ho jWdI hY [ ies leI kdy
iek iCn vI aus pRØBU dy nwm jpx iv`c iF`l nh» krnI cwhIdI [ jYsw ik :
1. hm AwdmI hW iek dmI muhliq muhqu n jwxw ]
nwnku ibnvY iqsY sryvhu jw ky jIA prwxw ] ‰DnwsrI mÚ 1, AMg 660Œ
2. hir jpidAw iKnu iFl n kIjeI myrI ijMduVIey
mqu ik jwpY swhu AwvY ik n AwvY rwm ] ‰ibhwgVw mÚ 4, AMg 540Œ
$ 3. sws sws hir nwm jp ibrQw sws mq Koie ] $
$ $
$ ikAw jwnau ik AMq kau iehI suAws mq hoie ] ‰sRI dsm gRµQŒ $
$ $
$ $
$ iehnW pRmwxW duAwrw siqgurU jI jIvW ƒ mOq dI Xwd idvw rhy hn, ikauNik mOq dI $
$ $
$ Xwd iv`c pRmwqmw dI Xwd lukI hoeI hY [ jy swƒ mOq Xwd hovygI qW pRmwqmw vI Xwd rhygw [ $
$ $
$ jIv sµswr iv`c jo vI pwp=kukrm krdw hY auh mOq dI Xwd ƒ Bulw ky krdw hY [ ijsƒ mOq $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 692 \686| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Xwd hY, auh pwp nh» kr skdw [ BwvyN swry kihMdy hn ik mr jwxw hY mrny ƒ inscy nwl $
$ $
$ koeI-koeI pCwxdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ muKhu Alwey hB mrxu pCwxµdo koie ] ‰mwrU vwr fKxy mÚ 5, AMg 1099Œ $
$ $
$ pRmwrQI ijMdgI mOq dI Xwd qoN SurU huµdI hY qy mOq dI inrBYqw qy jw ky Kqm huµdI hY
$
$ $
$ jdoN Sbd duAwrw mrny dI AslI pCwx huµdI hY qW mOq dw BY Kqm ho jWdw hY qy jIv bRhm $
$ $
dw rUp bx jWdw hY [ pr SurU iv`c pwpW qoN bcx leI, pRmwqmw dI Xwd iv`c juVn leI mOq
dI Xwd jrUrI hY iesy leI Bgq kbIr jI ies Sbd dI pihlI quk iv`c hI mOq dI Xwd idvwauNdy
hoey kih rhy hn ik aumr GVIAW, pihrW qy idnW duAwrw Gt rhI hY qy kwl nyVy Aw irhw hY [

kwlu AhyrI iPrY biDk ijau; khhu kvn ibiD kIjY ]1]
kwl jo AMq krn vwlI SkqI AQvw mOq dw dyvqw AhyrI=iSkwrI dI inAweI hY, auh
biDk=PµiDk dI qrHW Awpxy iSkwr ƒ FUµFdw iPrdw hY, d`ØØso aus kwl qoN bcx dI ikhVI
ibiD=ibDI jugqI krIey, ikauNik kwl dy A`gy koeI vI jugqI nh» cldI ]1]
Awm jIv dI qW g`l hI kI hY ijhVy jugqW krn iv`c smr`Q sn aunHW dI vI koeI jugq
nh» c`lI [ aunHW jugqW vwilAW iv`c rwvx dw nW bVw mh`qvpUrn ilAw jWdw hY [ ijsny
kwl ƒ pwvy nwl bµinAw, pr AKIr kwl ny iSkwrI dI inAweIN ho ky ausƒ mwr ilAw [ iesy
qrHW iek hor mhwn purS jo kwl qoN bcx dIAW jugqW iv`c mMØinAw pRmMØinAw sI [ ies dw
nwm gRµQW iv`c APlwqU iliKAw hY jo iskµdr bwdSwh dw vjIr sI [ kihMdy hn ik Awpxy vrgy
hor srIr pYdw krn dI klw jwxdw sI [ jdoN iesdI mOq dw smW nyVy Aw igAw qW iesny isDI
dy bl nwl Awpxy vrgIAW AnykW SklW bxw leIAW qy iv`c Awp Cup igAw [ jdoN Drmrwj
dy dUq iesƒ mwrn leI Awey qW sYNkVy APlwqU vyK ci¸q ho gey, qy vwps jw ky Drmrwj
ƒ kihx l`gy ik auh bVw clwk purS hY, ijsny Awpxy vrgIAW sYNkVy sUrqW GVIAW hoeIAW
hn [ qW Drmrwj ny ikhw ik ausƒ PVn dI ieko-iek jugqI hY ik jw ky ausdI haumY ƒ jwigRq
kro [ pihlW iek pwisauN aunHW SklW dI SlwGw krdy jwE qy iPr AYvyN hI kihxw SurU kr idauN
ik ies sUrq iv`c Awh Prk hY [ ies iv`c Awh Prk hY [ jdoN Drmrwj dy dUqW ny ausdI aupmw
krnI SurU kIqI ik hy APlwqU ! qUµ Dµn hY qyry mwqw ipqw vI Dµn hn, ijnHW ny qYƒ jnm id`qw
sµswr iv`c qyry vrgI klw dw koeI jwxU nh» AijhIAW suµdr qy ieko ijhIAW SklW koeI nh»
bxw skdw [ APlwqU AwpxI aupmw sux ky hµkwr iv`c Aw igAw [ jmdUq kuJ hor A`gy gey
qy kihx l`gy ies sUrq dw kµn ivMgw hY, dUjI ƒ kihx l`gy iesdy n`k iv`c Prk hY [ ies
$ $
$ qrHW jdoN jmdUq SklW iv`c nuks k`Fx l`gy qW APlwqU jo pihlW AwpxI aupmw sux ky hµkwr $
$ $
$ iv`c BirAw bYTw sI [ AwpxIAW bxweIAW SklW iv`c nuks suxky bol auiTAw ik qus» kOx $
$ $
$ ho myrIAW bxweIAW sUrqW iv`c nuks k`Fx vwly qW jmdUqW ny J`t ausƒ PV ilAw qy kihx $
$ $
$ l`gy swfw hor sUrqW nwl nh» qyry nwl sbµD hY [ ies qrHW AijhIAW jugqIAW dy jwnx vwly $
$ $
$ rwvx qy APlwqU vrgy sµswr iv`c kwl qoN bc nh» sky qy kwl ny iSkwrI dI inAweI aunW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \687| b>e 692

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ƒ Awpxy vs kr ilAw [ hor sµswr iv`c ienHW qoN v`D ikhVw mnu`K kwl qoN bcx leI jugqI $
$ $
$ $
$ kr skdw hY [ kwl qoN sµswr iv`c koeI vI nh» bc skdw [ $
$ $
$
$ so idnu; Awvn lwgw ] $
$
$ $
$
$ auh kwl vwlw idn Bwv AMq smW jo dUsirAW dy au~qy vyKdw hYN hux qyry nzdIk $
$
$ Awaux l`gw hY [ jYsw ik : $
pwrosI ky jo hUAw qU Apny BI jwnu ]167] ‰slok kbIr jI, AMg 1373Œ

mwq ipqw BweI suq binqw; khhu koaU hY kw kw ]1]rhwau]


mwqw, ipqw, Brw, suq=pu`qr, binqw=iesq®I khhu=d`Øso ienHW sbµDIAW ivcoN AMq smyN kOx
iksy dw shwiek hY ?]1rhwau] jYsw ik :
sB ikCu jIvq ko ibvhwr ]
mwq ipqw BweI suq bµDp Aru Puin igRh kI nwir ]1]rhwau]
qn qy pRwn hoq jb inAwry tyrq pRyiq pukwir ]
AwD GrI koaU nih rwKY Gir qy dyq inkwir ]1] ‰dyvgµDwrI mÚ 9, AMg 536Œ

jb lgu joiq kwieAw mih brqY; Awpw psU n bUJY ]


ijqnw icr pRmySr dI cyqn s`qw kwieAw=dyh iv`c vrq rhI hY auqnW icr ieh
pSU=AigAwnI purS Awpxy Awpy ƒ n bUJY=smJdw nh» [

lwlc krY jIvn pd kwrn; locn kCU n sUJY ]2]


jdoN ibrD AvsQw Aw geI qW locn=A`KW nwl kCU=kuJ vI sUJY=su`Jdw Bwv idsdw nh»
pr iPr jIvn dI pdvI vwsqy lwlc=loB krdw hY ik mYN hor ijauNdw rhW [ hor ijauNdw rihx
leI keI qrW dy kuSqy, dvweIAW, jVIAW, bUtIAW, rswiexW Awid vrqdw hY ik myrI aumr
lµbI ho jwvy qy jvwn rhW ]2]

khq kbIr sunhu ry pRwnI; Cofhu mn ky Brmw ]


kbIr swihb jI kQn krdy hn ik ry=hy pRwnI=pRwxW DwrI jIvo ! sunhu=sunxw kro mn
dy Brm C`f idau ikauNik ieh Brm hI jnm mrn dyx dw kwrn hY [
$
$ kyvl nwmu jphu ry pRwnI; prhu eyk kI srnW ]3]2] $
$
$ $
$ hy pRwxIE ! kyvl=isrP iek vwihgurU dw nwm jpxw kro Aqy iek vwihgurU dI hI $
$ $
$ srnw=Srx iv`c pYxw kro qW quhwfI kilAwx hovygI ]3]2] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \688| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 109 ‰Awid AMg 693Œ $
$ $
$
$ pihl purIey puMfrk vnw ] qwcy hµsw sgly jnW ] i¸s˜w qy jwnaU hir $
$
$
$ hir nwcµqI nwcnw ]1] pihl pursw ibrw ] AQon pursw dmrw ] Asgw As ausgw ] $
$
$
$ hir kw bwgrw nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau] nwcµqI gopI jµnw ] neIAw qy bYry $
$
$
kµnw ] qrku n cw ] B®mIAw cw ] kysvw bcaunI AeIey meIey eyk Awn jIau ]2] $
ipMDI auBkly sµswrw ] B®im B®im Awey qumcy duAwrw ] qU kunu ry ] mY jI ] nwmw ]
ho jI ] Awlw qy invwrxw jm kwrxw ]3]4]

iek idn Bgq nwmdyv jI ƒ sµswr dI bxqr bwry sµklp pYdw ho igAw ik sµswr dI
rcnw pRmySr ny iks qrIky nwl kIqI hY [ ieh g`l jwnx leI Awpxy isiKAw dwqy bRhm igAwnI
igAwn dyv jI dy crnW iv`c jw ky bynqI kIqI ik hy gurdyv ! sµswr dI auqpqI iks qrIky
nwl hoeI hY qW igAwn dyv jI ny ikhw :—
not :—ies Sbd dy ArQ AnÍY rIq nwl hoxgy [
1. qU kunu ry ]
qU kOx hYN ‰nwmdyv ny ikhwŒ mY jI ] nwmw ] ho jI ] jI ! mYN nwmw hW jI [ ‰gurU ny iPr
pu`ØiCAw-ies vyly ikvyN AwieAw hY qW nwmdyv ny bynqI kIqIŒ
2. B®im B®im Awey qumcy duAwrw ]
mYN Brm dw BrmwieAw hoieAw quhwfy dr qy AwieAw hW [ ieh sux ky gurU ny ikhw [
3. qrku n cw ] B®mIAw cw ]
qrk=soc nW cw=kr Aqy Awpxw Brm cw=kihxw kr [ iPr nwmdyv ny bynqI kIqI [
4. Awlw qy invwrxw jm kwrxw ]3]4]
Awlw=sµswr ikvyN jm=pYdw hoieAw hY ? qy auhnW kwrnW ƒ d`s ky myry Brm ƒ invwrnw
kro [ nwmdyv jI dw ieh pRSn sux ky igAwn dyv jI ny ikhw ik hy ipAwry nwmdyv ! jgq
dI auqpqI keI kwrnW krky hoeI mMnI jWdI hY ausdw vyrvw QoVy A`KrW iv`c smJxw kr :—

pihl purIey; puMfrk vnw ] qwcy hµsw; sgly jnW ]


$ ‰purwxk mq AnuswrŒ pihl=pihlW purIey=pUrn pRmySr qoN mhW ivSƒ dI auqpqI hoeI $
$ Pyr puMfrk=kvl vnw=bixAw [ qwcy=iqs qoN Bwv kml qoN hµsw=bRhmw pYdw hoieAw aus qoN $
$ $
$ sgly=swry jnW=jIv Bwv isRStI pYdw hoeI [ $
$ $
i¸s˜w qy jwnaU; hir hir nwcµqI nwcnw ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ‰vydWq m`q AnuswrŒ ieh isRStI i¸s˜w=mwieAw qoN pYdw hoeI jwnaU=jwnxw kro [ jdoN $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \689| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ mwieAw dw hrI nwl klpqdwimk sbµD hoieAw qW hryk pRkwr dI AMfjwid jo nwcnw=ncx $
$ $
$ vwlI isStI hY ieh cyqn ƒ pwky nwcµqI=n`cx l`g peI Bwv ienHW do, pRØBU qy mwieAw qoN isRStI $
$ $
$ pYdw hoeI [ $
$ $
$ $
pihl pursw; ibrw ] AQon pursw; dmrw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
nwmdyv jI ny puiCAw dohW qoN ikvy pYdw hoeI qW dsdy hn :—
pihlW pursw=purS pRmySr qoN ibrw=bwxI eyko hµ bhu sÎwm pRjwXyX” pYdw hoeI ik mYN iek
qoN Anyk ho jwvW aus qoN AQon=pScwq ipCoN aus purS Bwv pRmySr qoN dmrw=mwieAw pYdw hoeI [

Asgw; As ausgw ] hir kw bwgrw;


As=ies mwieAw dy gw=guxW=(As`q jVH qy duK) Aqy aus purK-pRmySr dy gw=guxW-sq,
icq qy Anµd dy myl qoN jgq bixAw As=hY [ vw: As=jdoN mwieAw dw suBwA aus=eISr iv`c
gw=igAw Aqy eISr dw suBwA mwieAw iv`c gw=igAw As=hY [ mwieAw dw As`q, jVH duK
rUp suBwA eISr iv`c Aqy eISr dw sq icq Anµd srUp mwieAw iv`c clw igAw Bwv dovW
dw imlwp hoieAw qW

hir kw bwgrw; nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau]


pRmySr dw ieh bwgrw=bgIcw rUp sµswr pYdw hoieAw [ ijs qrHW ipMDI=itMfW iv`c swgrw=jl
n`cdw hY iesy qrHW jIvW rUp itMfW iv`c pRmySr dw cyqn s`qw rUp jl n`c irhw hY [

nwcµqI; gopI jµnw ]


ausy dI s`qw krky gopI=iesqrIAW Aqy jµnw=purS nwcµqI=n`c rhy hn [ AQvw jµnw=purSW
dIAW gopI=ieMdrIAW n`c rhIAW hn [

neIAw qy; bYry kµnw ]


neIAw=inXµqw Bwv pRyrnw krn vwly pRyrk Bwv vwihgurU dI s`qw qoN bgYr iek cIj hrkq
nh» kr skdI [ bYry kµnw (bYr+eyk+nw) ie`k pRyrk qoN ibnW [

qrku; n cw ] B®mIAw; cw ]
$ ‰ies dw ArQ mu`F iv`c ho cu`kw hY dyKo nµbr 3Œ $
$ $
$
$ ieh suxky nwmdyv jI ny ikhw :— $
$
$ $
$ ipMDI auBkly; sµswrw ] $
$ $
$
$ ieh jIv auBkly=hrt dIAW itMfW vWg sµswr iv`c AwauNdw jWdw rihMdw hY ies qoN Cutkwrw $
$
$ ikvyN pweygw [ qW igAwn dyv jI kihx l`gy [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \690| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kysvw bcaunI; AeIey meIey eyk Awn jIau ]2]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ kysvw=vwihgurU jo rom-rom iv`c ivAwpk hY ausdw bcn hY ik hy jIau=jIv qUµ eyk=iek $
$ meIey=myrI Awn=Srx iv`c Awauxw kr qW qyrI kilAwx hovygI ]2] $
$ $
$ $
$ not—ies qoN AglIAW qukW dw ArQ au~pr ho cu`kw hY kyvl pwT dy AMq iv`c ArQ krn $
$ vwly vwsqy sUcnw bRIk AMk ienHW ‰ Œ inSwnW iv`c ilK id`qy hn, aunHW AMkW Anuswr qukW $
$ $
dy ArQ vyKxw kro [
ipMDI auBkly sµswrw ] ‰5Œ
B®im B®im Awey qum cy duAwrw ] ‰2Œ
qU kunu ry ] mY jI ] nwmw ] ho jI ] ‰1Œ
Awlw qy invwrxw jm kwrxw ]3]4] ‰4Œ
dUjw ArQ :—
nwmdyv jI kihx l`gy mhwrwj Awp ny bhuq pRkwr, AnykW m`qW duAwrw isRStI dI auqpqI
kQn kIqI hY ienHW ivcoN AslI mq ikhVw hY ? qW igAwn dyv jI kihx l`gy mYN qYƒ pihlW
ikhw sI ik isRStI dI auqpqI iv`c AnykW Byd hn hux qUµ d`s ik :—

pihl purIey; puMfr kvnw ]


pihlW purIey=pUrn pRmwqmw qoN kvnw=kOx puMfr=pRkwisAw hY ? qW nwmdyv jI kihx lgy
jI myrI smJ iv`c qW ies qrHW AwieAw hY ik—

qwcy hµsw; sgly jnW ]


qwcy=iqs pUrn pRmySr qoN hµs vwhn vwlw hµsw=bRhmw pYdw hoieAw qy bRhmw qoN sgly=swry
jµnW=jIv pYdw hoey hn [ qW igAwn dyv jI kihx l`gy ieh m`q TIk nh» hY [ Asl ieh hY ik :—

i¸s˜w qy jwnaU; hir hir nwcMqI nwcnw ]1]


hr pRkwr dI nwcnw=isRStI jo hr iek pRkwr krky nwcµqI=n`c rhI hY ausƒ i¸s˜w qy
jwnaU=mwieAw sbl qoN jwnxw kr Bwv bRhm Aqy mwieAw dovW dy imlwp qoN isRStI pYdw hoeI
hY [ ‰qIjw ArQŒ
nwmdyv jI iPr kihx l`gy ik ijs mwieAw sbl bRhm qoN isRStI dI auqpqI hoeI hY qW
$ ausdI pRwpqI ikvyN hovy qW igAwn dyv jI kihx l`gy jy pRmwqmw dI pRwpqI dI loV hY qW $
$
$ “pihl purIey puMfrk vnw ]” $
$
$
$ pihlw purIey=AMqSkrn rUp purI ƒ pMufrk=kvl dI inAweI Su`D vnw=bxwauxw kry [ $
$
$
$ ikauNik swfy AMqSkrn iv`c iqMn doS ml, ivKyp Avrn hn :—inSkwm krmW duAwrw ml doS $
$
$
$ Aqy aupwSnw duAwrw ivKyp doS ƒ dUr kr ies qoN auprµq Avrn doS ƒ dUr krn $
$
$
$ leI :— $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \691| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
qwcy hµsw; sgly jnW ]
$ $
$ $
$ $
$ sgly=swry jo mhwqm jn hn qwcy=iqnW dI sµgq iv`c iml ky Pyr hµsW vWg du`D pwxI
$
$ $
$ Bwv q`q imiQAw dw ivvycn kry Bwv ibbyk ƒ Dwry [ nwmdyv jI ny pRSn kIqw ik ibbyk dw $
$ $
$ srUp kI hY ? qW dsdy hn :— $
$ $
$ $
$ i¸s˜w qy jwnaU; hir hir nwcµqI nwcnw ]1] $

hr pRkwr dI isRStI º qy hr pRkwr krky nwcµqI=n`c rhI hY [ ies ƒ i¸s˜w=mwieAw mwq®


Bwv Anwqm jwxky ihrdy ivcoN iqAwg dyvy ieho hI ibbyk dw srUp hY ]1] ijs qrHW ivcwr
swgr dy pihly qrµg iv`c inhcl dws jI ilKdy hn [ jYsw ik :
1. AibnwsI Awqm Ac`l jg qw kY pRiqkUl ]
AYso gXwn ivvyk hY sB swDn ko mUl ]13] ‰ivcwr swgr qrµg 1Œ
2. dyh pRpMc Ainq hY Awqm inq bKwn ]
swr AswrY jwnbo Xih ivvyk pihcwn ] ‰AiDAwqm pRkwS, dohrw 15Œ

pihl pursw; ibrw ]


pihlW purS ies qrHW kry ijs qrHW ipCy kQn kIqw hY Bwv pihlW ibbyk ƒ Dwrky iPr
pursw ibrw=vYrwg Dwrn kry [ vYrwg dw srUp, jYsw ik :
1. bRhmw ieMdr Awid lO hoq jo dyh Dr Bog ]
kwk ibSt sm jy ignY bIq rwg qy log ] ‰AiDAwqm pRkwS dohrw 14Œ
2. bRhm log lO Bog jo chY sBn ko qXwg ]
vyd ArQ igAwqw munI kihq qh vYrwg ]14] ‰ivcwr swgr qrµg 1Œ

AQon pursw; dmrw ]


vYrwg ƒ Dwrn krn qoN AQon=auprµq purS ƒ ieMdrIAW dw dmrw=dmn krnw cwhIdw
hY [ Bwv Kt sµpqI ƒ Dwrnw kry [ Kt sµpqI dw vyrvw=
sm dm srDw qIsrI smwDwn auprwm ]
KtI qiqiCXw jwnIey iBMn iBMn Xh nwm ]15]
sm=mn iviSAn qy rokno sm iqih khq suDIr ]
$ SrDw=sqX vyd gurvwkX hY SrDw As ivSÍws ] $
$ smwDwn=smwDwn qw kUµ khq mn ivKyp ky nws ]17] $
$ $
$ auprwm=swDn sihq, krm sB iqAwgy ] lK ivK sm iviKAn qy Bwgy ] $
$ $
$ id®g DwrI liK hYÍ ijX glwnw ] ieh lCx aupRwm bKwnw ]18] $
$ $
$ qiqiCXw=Awqm, SIq CuDw iq®Kw, ien ko sihn suBwv ] $
$ $
$ qwih qiqiCAw khq hYN, koivd muin vr rwv ]19] ‰ivcwr swgr qrµg 1Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \692| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Kt sµpqI AQvw cwry swDn, vYrwg, ibbyk, Kt sµpqI, moK ieCw ƒ Dwrky vw: swry swDnW
$
$ $
$ dy spMn ho ky gurW pws Awvy gurU jI AiDkwrI jigAwsU smJ ky iPr AYsw AByd boD dw aupdyS $
$ $
$ idMdy hn :— $
$ $
Asgw; As ausgw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ As=jIv dy Kt ivkwr iqAwg ky jo gw=igAwq mwq® pd hY [ aus=eISr dI srb`gqw $
iqAwg ky jo gw=igAwq mwq® cyqn hY [ iehnW dohW iv`c Bwg iqAwg lKxw krky As=As
pd ƒ gRihx kry [ Bwv=jIv dI Alp`gqw qy eIS dI srb`gqw ƒ iqAwg ky dohW ivcoN cyqn
Bwg ƒ gRihx kry [ iPr ieh inscw kry

hir kw bwgrw; nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau]


ik sµswr hrI dw bgIcw hY [ vw: jgq srUp bwgrw=bZIcy ƒ hrI dw rUp jwxy qy AYsw
inscw kry ik bRhm rUp KUh vw: smuMdr iv`c jIvW rUp itMfW n`c rhIAW hn [ AQvw dyhw rUpI
itMfW iv`c bRhm dI cyqn s`qw rUp pwxI n`c irhw hY ]1]rhwau]

nwcµqI; gopI jµnw ]


aus cyqn dI s`qw ƒ pw ky hI gopI=iesq®IAW qy purS n`c rhy hn [ vw: gopI=ieMdrIAW
qy AMqSkrn dIAW jµnw=ibrqIAW cyStw kr rhIAW hn [ vw: ausdI cyqn s`qw ƒ pw krky
jµnw=purSW dIAW ieMdrIAW n`c rhIAW hn [

neIAw qy; bYry kµnw ]


d`Øso qW aus neIAw=inXµqw, pRyrk vwihgurU qoN bYry=ibnw kµnw=kOx hY Bwv hr ie`k pRmwqmw
dw hI rUp hY [
qrku; n cw ] B®mIAw; cw ]
AnYÍ :—B®mIAw cw=nwmdyv jI kihx l`gy hy gurdyv Awp jI dy aupdyS ƒ sux ky cw=punw
mYƒ Brm ho igAw hY [ Awp kihMdy ho pRmwqmw qoN bgYr hor koeI nh», myrI smJ Anuswr sB
kuJ hY [ gurU igAwn dyv jI AwKdy hn ik hy nwmdyv jo aupdyS mYN qYƒ dyxW kIqw hY auh TIk
hY [ qrku n cw=ies aupdyS iv`c qUµ cw=punw qrk Bwv sµsw nw kr [ nwmdyv jI kihx lgy
hy gurdyv ! Awp kihMdy ho ik qrk nw kr sµisAw dI nivrqI vwsqy hI mYN :—
$
$
B®im B®im Awey; qumcy duAwrw ] $
$
$ $
$ B®im B®im=Btkdw Btkdw vw-Brm dw BrmwieAw hoieAw mYN Awp jI dy duAwry qy AwieAw $
$ $
$ hW Awp ikrpw krky sµisAw dI invrqI kro [ qW igAwn dyv jI kihx l`gy ik hy nwmdyv ! $
$ qUµ jo kihxw cwhuµdw hY kih, qyrw kI sµsw hY [ qW nwmdyv jI kihx l`gy :— $
$ $
$ $
$ ipMDI auBkly; sµswrw ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \693| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ijs qrW hrt dIAW klW krky ipMDI=itMfW kdy auB=aUcIAW AkwS ƒ qy kdy nIvIAW
$
$ $
$
$ jWdIAW hn [ iesy qrW AigAwn rUp hrt dIAW pwp puMnW rUp klW nwl jIv rUp itMfW sµswr $
$
$
$ rUp KUh iv`c peIAW hoeIAW kdy auB=au~cy svrgW ƒ jWdIAW hn qy kdy hyTW pqwl Bwv nrk $
$
$
$ ƒ jWdIAW hn [ Awp kihMdy ho ik pRyrk pRmySr qoN ibnW hor koeI nh» hY [ iPr ieh jµmx mrx $
$
$
$ ikauN pRqIq ho irhw hY myry mn iv`c ieh bVw BwrI sµsw hY [ qW igAwn dyv jI ny smJwieAw $
$
$ ik iesdI id®StI Ajy bhuq hyTly drjy qy hY aucy mhWvwk dy aupdyS ƒ ieh gRihx nh» kr $
skdw AYsw soc ky pu`ØiCAw :—

qU; kunu ry ]
qUµ kOx hY Bwv qUµ Awpxy Awp ƒ kI inscy kIqw hY ? qW nwmdyv jI kihx lgy :—

mY jI ] nwmw ] ho jI ]
hy mhwrwj ! myrw nwm nwmdyv hY qy mYN jIv hW bRhm nh» [ ieh sux ky gurU igAwn dyv
jI ny AwiKAw :—cµgw jy qUµ jIv hY qW Pyr jIv hI bixAw rih qW swƒ kuJ kihx dI loV
nh» ieh suxky nwmdyv crnW qy Fih ipAw qy bVI dInqw nwl bynqI krn l`gw :—

Awlw qy invwrxw; jm kwrxw ]3]4]


jmW dI vw jµmx-mrn dI pRwpqI krwaux dw kwrn jo Awlw=sµswr hY ieh myrw
invwrxw=dUr kro vw-Awlw=sµswr qy jmW (kw+rxw) kw=dw rxw=JgVw jo myry gl ipAw hY
iesƒ dUr kro [ qW iPr igAwn dyv jI kihx l`gy :—nwmw=nwm dw rUp jgq Aqy jI=jIv
puxw mY-hµgqw krky hI hY jI [ Awlw=AMqhkrn ivcoN jIv puxw qy hµgqw C`f dy qW iPr jmW
dy kwrn rUp i¸Sn jI nivrqI kr dyxgy [ qy ies nivrqI vwsqy jo aupdyS AsW ny dyxw sI
auh qYƒ dy cu`ky hW ik inAMqw qoN ibnW hor koeI nh» hY [ ies au~qy Bgvwn i¸Sn jI vloN pRmwx
sunxw kr :—

kysvw bcaunI; AeIey meIey eyk Awn jIau ]2]


1. kysvw=i¸Sn jI hn auhnW dw bcaunI=bcn gIqw iv`c Arjn dy pRqI AYsw hY ik
hy ipAwry Arjn ! AeIey=Awpxy iv`c vw: jIv iv`c qy meIey=myry iv`c iek eykqw ƒ ilAwaux
kr Bwv iek rUp jwnxw kr [ AQvw :—
2. kysvw=pRmwqmw dw bcaunI=bcn bydW iv`c ies qrHW AMØikq hY ik AeIey=jIv Aqy
$ meIey=eIS iv`c eykqw ƒ ilAw ArQwq jIv eIS ƒ AByd rUp inscy kr [ qW nwmdyv jI boly $
$
$ ieh swDn kTn hY koeI hor sOKw swDn d`Øso qW igAwn dyv jI ny aupwSnW dw aupdyS id`qw $
$
$
$ ik qUµ Akwl purK A`gy ies qrHW bynqI kr :— $
$
$
$ 3. hy kysvw=Akwl purK meIey=mYN iek Awp jI dy crnW dI Awn=Srn iv`c AeIey=AwieAw $
$
$
$ hW, Awp mYƒ sµswr qoN bcaunI=bcwauxw kro [ $
$
$
$ 4. hy Akwl purK mYN iek Awp dI Srn iv`c AwieAw hW [ qus» Awp hI AeIey=Aw ky $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 693 \694| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ meIey=mYƒ bcwauxw kro [ ieh aupdyS sux ky nwmdyv jI dw ic`q bhuq pRsµn hoieAw qy kihx $
$ l`gy hy gurdyv ! ijs dI Srn iv`c jwxw hY auh pRmySr kYsw hY qW igAwn dyv jI d`sdy hn :—
$
$ $
$ cOQw ArQ— $
$ $
$
$ pihly=sB qoN pihlW auh iek hI hY [ purIey=swrI jgw auh pRmwqmw pUrn Bwv ivAwpk $
$
$
$ hY [ puMfrk=kvl v`q inrlyp hY [ vnw=suµdr rµg vwlw hY [ hµsw=sUrj dI inAweI pRkwS rUp $
$
$ hY [ qw cy=iqs pRmwqmw qoN sUrj dIAW ikrnW dI inAweIN sgly jnW=swry jIv pYdw hoey hn [ $
(i¸s+nw) aus iv`c koeI i¸s˜=kmzorI nw=nh» hY AYsy pRmwqmw qy=qoN hI ausƒ jwnaU=jwixAw
jWdw hY Bwv Awp koeI ausƒ jwx nh» skdw ijsƒ jxwauxw cwhy auhI jwx skdw hY [

hir hir nwcµqI nwcnw ]1]


hrI krky hI hryk pRkwr dI nwcnw=isRStI nwcMqI=cyStw kr rhI hY ]1]

pihl pursw; ibrw ]


pihlW purSW ƒ ibrw=bwxI Dwrn krnI cwhIdI hY [ ies qoN AQon-ip`ØCoN pursw=purS jIv
puxy ƒ dmrw=rokxw kry, dbOxw kry, dlnw kry [

Asgw As; ausgw ]


As ies lok dI gw=igAwq dyx vwlw qy aus pRlok dI gw=igAwq dyx vwlw As=SuD
bRhm hI hY [

hir kw bwgrw, nwcY ipMDI mih swgrw ]1]rhwau]


sµswr rUpI bwg iv`c hrI ƒ rw=rimAw jwx lvy Pyr nwcY (n+AcY) pdwrQW ƒ Acx Bwv
Kwx dI koiSS nh» krygw [ jIvW rUpI ipMDI=itMfW iv`c bRhm dI cyqn s`qw rUp swgrw=pwxI
ƒ hI gRihx krygw ]1]rhwau]

nwcµqI; gopI jµnw ]


aus pRmwqmw dI cyqn s`qw krky hI gopI=iesq®I qy jµnw=purS nwcµqI=cyStw kr rhy hn [

neIAw qy; bYry kµnw ]


aus pRyrk vwihgurU qoN bYry=ibnW kµnw=koeI nh» hY [
$
$ qrku; n cw ] $
$
$ $
$
$ jy (qr+ku) qr=qrnw hY qW ku=kUV n=ƒ Awpxy ihrdy ivcoN cw=cu`k dy [ $
$
$ $
$
$ B®mIAw; cw ] $
$
$ $
$ qUµ qW Brm dw hI KwDw hoieAw hYN [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \695| b>e 693

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
kysvw bcaunI; AeIey meIey eyk Awn jIau ]2]
$ $
$ $
$ $
$ kysv jo bcaunI=bcwaux vwlw hY aus dy crnW iv`c bynqI kr ik hy pRØBU jIau ! mYN
$
$ $
$ meIey=mwieAw vloN ht ky iek Awp jI dI Awn=Srn iv`c AeIey=AwieAw hW [ vw: $
$ $
$ meIey=mwieAw vloN ht ky jmW qoN bcwaux vwly iek pRmySr jI dI Awn=Srn iv`c Awauxw $
$ $
$ kr [ jy mwieAw iv`c lgw rhyNgw ]2] $
$ $
ipMDI auBkly; sµswrw ]
qW itMfW dI inAweIN pwpW puMnW rUpI klw duAwrw kdy au~cw ho ky svrg iv`c clw jwvyNgw
qy kdy nIvW ho jwvyNgw Bwv nrkW iv`c clw jwvyNgw ies qrHW sµswr iv`c AwauNdw jWdw rhyNgw [
iPr bynqI krdy hn ik hy gurdyv !

B®im B®im Awey; qumcy duAwrw ]


mYN qW Brm dw BrmwieAw hoieAw Awp dy duAwry AwieAw hW [ gurU ny puiCAw qUµ kOx hYN
qW kihx l`gy [

qU; kunu ry ]
hw jI=mYN jIv hW qUµ kun ry=hy is`K qUµ jIv ikQy hYN qUµ qW Su`D srUp hYN [

nwmw ] ho jI ]
nwmw=nwm rUp Aqy jI=jIv puxw jo qyry AMdr Pur irhw hY iesƒ ho=hoV Bwv C`f dyxw
kr [

Awlw qy invwrxw; jm kwrxw ]3]4]


Awlw=nrk rUpI Gr vw=sµswr rUpI Gr qoN Aqy jm=jµmx Aqy kwrn=mrn qoN rihq ho
jwvyNgw [ AQvw duKW rogW dy Awlw=Gr AigAwn dI Aqy jm=jµmx jnm dw kwrn jo vwSnW
hY aus dI nivrqI ho jwvygI [ AYsw aupdyS sux ky nwmdyv jI bhuq pRsµn hoey qy Awpxy gurU
dy crnW qy nmSkwr kIqI hY ]3]4]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurUu jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 694 \696| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 110 ‰Awid AMg 694Œ $
$ $
$
$ piqq pwvn mwDau ibrdu qyrw ] Dµin qy vY muin jn ijn iDAwieE hir $
$
$
$ pRØBu myrw ]1] myrY mwQY lwgI ly DUir goibMd crnn kI ] suir nr muin jn iqnhU $
$
$
$ qy dUir ]1]rhwau] dIn kw dieAwlu mwDO grb prhwrI ] crn srn nwmw bil $
$
iqhwrI ]2]5]
$ $

Bgq nwmdyv jI pRym rs ivc Aw ky pRmySr dy piv`q® srUp dw iDAwn-Drky jo pwpIAW


qoN pwpIAW ƒ BI piv`q® krn vwlw hY AYsI piv`q®qw dy mwlk aus prm ipqw pRmwqmw ƒ snmuK
mMn ky ieh Sbd aucwrn krdy hn [ Sbd dI pihlI quk ivc pRmwqmw dw jo piqq pwvn
Drm hY aus dw kQn krdy hn :

piqq pwvn; mwDau ibrdu qyrw ]


hy mwDau (mw+Dau) mw=mwieAw dy Dau=pqI=Akwl purK ! Awp jI dw ibrdu=Drm piqq=
pwpIAW ƒ pwvn=piv`q® krn vwlw hY [ (vw: mwDau (mw+Dv) mw=pRkwS, Dv=pqI Bwv pRkwS
dw pqI=pRmySr [) jYsw ik :
piqq auDwrn BY hrn suK swgr inrµkwr ] ‰iQqI gauVI mÚ 5, AMg 296Œ

suKW dw smuMdr jo inrµkwr vwihgurU hY auh BY nwsk qy pwpIAW dw auDwr krn vwlw hY [
jYsw ik :
1. piqq auDwrxu siqguru myrw moih iqs kw Brvwsw ]
bKis ley siB scY swihib suix nwnk kI Ardwsw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 620Œ
2. piqq auDwrx pwrbRhm sµq bydu khµdw ]
Bgiq vClu qyrw ibrdu hY juig juig vrqµdw ]
‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 319Œ

3. piqq punIq kIey iKn BIqir AigAwnu AMØDyru vµ\weI ]3]


‰rwmklI mÚ 5, AMg 915Œ
jIv AihMsw krn vwlw mhW pwpI-PµDk jo pwpwqmw sI, aus dw BI auDwr kIqw qy pRmwqmw
ny Awpxy Drm dI lwj pwlI [ iesy qrHW gnkw jo jIvn qoN if`gI AOrq, smwj ivc burweIAW
$ PYlwaux vwlI qy hornW ƒ vI nrkW ivc Byjx dw kwrn bxI hoeI sI [ pYisAW bdly Awpxy
$
$ $
$ srIr ƒ ivSeI purSW dy A`gy vycdI rhI [ jYsw ik gurbwxI ivc Purmwn hY :—
$
$ $
$ $
$ ijau qnu ibDvw pr kau dyeI ] kwim dwim icqu pr vis syeI ] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 1, AMg 226Œ $
$ $
$
$ swrI izMdgI AYsw pwp krm krdI dI bqIq ho geI qy AMq smyN mhwqmw dy id`qy hoey $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \697| b>e 694

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ qoqy ƒ nwm jpwauNdI, muK ivc rwm sI, s`p ny fµg mwr id`qw [ pRmwqmw ny Awpxy nwm dI lwj $
$ pwlidAW ies mhW pwpx ƒ vI pwvn=piv`q® kr id`qw [
$
$ $
$ swKI—Ajwml dI—iesy qrHW bRwhmxW dy Gr pYdw ho ky iek ivdvwn dw pu`qr ijs $
$ $
$
$ dw nwm Ajwml sI [ smwj ivc kuJ ivAkqIAW dy nwm sUJvwn idmwgW dI kwF hoieAw krdI $
$
$
$ hY [ kuJ nwm swrQk Bwv sihq ArQ dy hoieAw krdy hn qy kuJ nwm inrwrQk Bwv ArQ rihq $
$
$ hoieAw krdy hn [ ijvyN A`j k`lH keI mW bwp Awpxy b`ØicAW dw nwm itMkU, imMkU, tonI, nonI $
Awid r`K lYNdy hn [
pr iehnW dw koeI ArQ nh» bxdw ieh nW nrwrQk huµdy hn [ jo nwm swrQk hn jYsw
ik gurdws ArQ bixAw gurU dw dws=syvk [ crn dws-gurU dy crnW dw dws qy hrI dws=pRymSr
dw dws, gurpRIq-gurU nwl pRIqI krn vwlw Awid [ iksy b`cy dy nwm qoN aus dw nwm r`Kx vwilAW
dI Akl qy sUJ bUJ dw pqw cl jWdw hY [ hux ieQy aus ivdvwn pMØifq dI jo iek rwj pMØifq
sI ivdvwnqw dw pqw ies nwm ivcoN l`gdw hY ik ausny Awpxy pu`qr dw nw Ajwml riKAw
ijs dw ArQ hY [ Aj=bRhmw kµny ivcoN AYVw lY ky Aml=krm=kµm Bwv ijs dw krm bRhmw
vrgw hovy ieQy Ajwml dy ipqw ny ieh kwmnw Dwrky ik myrw pu`qr ivdvwn hovy qy ijs dw
krm bRhmw vrgw vydW ƒ pVHn pVHwaux vwlw hovy [ iPr ieh nwm riKAw [ bwl AvsQw lµGx
qoN jdoN pVHn dy Xog pwieAw igAw qW ieh socky myry pu`qr ny myry koloN TIk qrIky nwl nh»
pVHnw Aqy nwly mYN kyvl ivdvwn hI hW Awpxy pu`qr ƒ au~cy jIvn vwlw bxwaux leI iek
ivdvwn mhWpurS kol pVHny pwieAw, ieh mhWpurS Sihr qoN bwhrvwr kutIAw bxw ky rihMdy
sn [ ieh mhWpurS ivdvwn hox dy nwl-nwl iek AnuBvI qqvyqw qy igAwn dw Bµfwr sn [
Ajwml dy ipqw ny Awpxy pu`qr ƒ aunHW mhWpurSW dy crnW ivc iljw ky kuJ imStwn Dr ky
nmSkwr kIqI qy bynqI krky ikhw mYN-A`j Awpxy pu`qr ƒ quhwfy crnW ivc sONpx ligAw
hW ies ƒ au~cw qy krnI vwlw jIvn pRdwn krnw jI qW mhWpurSW ny ikhw pMØifq jI ! bRhm
ividAw au~cy jIvn leI hI hY [ au~cy jIvn ivc ividAwrQI ƒ ividAw pVHwaux vwly dI AwigAw
dw pwlx krnw huµdw hY [ jy quhwfw pu`qr AwigAw ivc rhygw kdy gurU kol JUT nh» bolygw
qW Av`S hI ies dw jIvn au~cw hovygw [ pr jy AwigAw qoN bwhr rih ky ividAw pVHygw qW
ivdvwn qW bx jwvygw pr au~cy jIvn vwlw nh» bx skygw [ AijhI ividAw siqkwr nh»
vDweygI blik Apmwn dw kwrn bx jweygI [ ipqw ny SuB isiKAw dy ky Ajwml ƒ pVHny
pw id`qw [ ividAw dy nwl-nwl gurU jI nyk isiKAw idMdy rhy [ jdoN Ajwml juAwn hox l`gw
qy ividAw vI sµpUrn hox l`gI [ ieh g`l Ajwml dw gurU jo hmySw qoN kihMdw Aw irhw sI
$ ik bytw ! myry kol Sihr ivc dI nh» blik aupr dI AwieAw kr, Ajwml ƒ dUr dw c`kr $
$
$ ktxw pYNdw [ jdoN Ajwml jvwnI ivc pYr Drn l`gw qW gurU ny hr roz pu`Cxw ik Ajwml, $
$
$
$ bwhr dI AwieAw hYN ? iek idn Ajwml ny soicAw ik gurU jI mYƒ hr roz pu`Cdy hn qy Sihr $
$
$
$ dy ivc dI Awaux dI AwigAw nh» idMdy [ ies ny gurU ƒ puiCAw ik gurU jI ! mYN Sihr dy ivcoN $
$
$
$ ikauN nh» Awauxw qW gurU jI ny ikhw ik Ajwml ! qyrw bwhr ƒ Awaux ivc hI Blw hY ikauNik $
$
$ Sihr ivc iek bVI gµdI bsqI hY aus qoN bcx leI qYƒ Sihr ivcoN Awaux qoN mnHw kIqw $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 694 \698| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hY [ iek idn Ajwml ny AwpxI mrzI kIqI qy aus bzwr ivcoN lµiGAw jo vysvwvW dw bzwr $
$ sI [ soicAw ik gurU ƒ ikhVw ies g`l dw pqw l`gxw hY [ jy pqw l`g vI igAw qW myrI qW $
$ $
$
$ ividAw dw smW pUrw hox hI vwlw hY [ jy A`gy nh» vI pVHwxgy qW vQyrw pVH ilAw hY [ jdoN $
$
$
$ gurU ny puiCAw qW iesny JUT bol id`qw ik mYN bwhr dI AwieAw hW [ roz-roz Awaux krky Ajwml $
$
$
$ dy nyqr vI cµcl ho gey qy iek nozvwn vysvw ny hwv=Bwv idKw ky iesƒ Awpxy kwbU kr $
$
$ ilAw [ jdoN sµiQAw TIk Fµg nwl pkdI nw dyKI qW mhWpurSW ny ies dy ipqw ƒ bulw ky ikhw $
ik ies dI rucI hux hor pVHn dI nh» rhI blik myrI rwie hY ik ies dI SwdI kr id`qI jwvy [
ipqw ny AYsw hI kIqw qy iek suSIl kµinAw dy nwl ies dI SwdI kr id`qI pr iPr vI corI
qoN aus vysvw dy jwxoN nw ruikAw [ ienHW hI idnW ivc ies dy ipqw dI mOq ho geI [ bwdSwh
ny Awpxy rwj pMØifq dy QW aus dy pu`qr ƒ rwj pMØifq bxw ilAw [ hOlI-hOlI ies dw AOgux
lokW ivc pRgt hox l`gw [ jdoN p`ky sbUq iml gey qW iksy ny bwdSwh kol jw ky iSkwieq
kr id`qI ik mhwrwj ! rwj pMØifq vysvw gwmI hY [ Awpxy gupqcrW rwh» ieh g`l swbq ho
jwx ipCoN bwdSwh ny Bry drbwr ivc s^q szw dw hukm idMØidAW hukm kIqw ik Ajwml
qUµ pMØifq nh» mhW pwpI hY jo AwpxI pqIbRqw ivAwhuqw iesq®I ƒ C`f ky ibBcwrnI AOrq
dw sµgI bixAw hYN [ ies mhW doS swbq ho jwx qy qYƒ ieh hukm suxwieAw jWdw hY ik qYƒ
dyS inkwlw id`qw jWdw hY [ ijQy q`k myry rwj dI h`d hY ies dy AMdr nh» rhyNgw [ dUjw qyrI
zmIn jwiedwd-mkwn jo qyry bwp dwdy dw Dn pdwrQ hY aus dI mwlk qyrI ivAwhuqw iesqrI
hovygI [ qIsrw qyry nwl hI vysvw ƒ vI dyS inkwlw id`qw jWdw hY ijs ny Dn dy lwlc ivc
ieqnI BI Srm nh» kIqI ik rwj pMØifq hY [ qn qy pihny bsq®W qoN ibnW hor koeI vsqU cu`kx
dI AwigAw nh» id`qI [ vysvw qy Ajwml ƒ D`ky mwr ky pRjw qoN Apmwn krwky bwhr k`F
id`qw [ ienHW ny jw ky jµgl ivc rihxw SurU kIqw [ auQy jw ky pScwqwp krdy hn [ auDroN ies
qoN bwAd iek b`cy pYdw hoxy SurU ho gey [ Awpxw qy b`ØicAW dw pwlx posx huµdw nw dyKky iek
iSkwrI dw jIvn bqIq krn l`gw [ jIv ihMsw krky aunHW jIvW dw mws Buµn ky Awp Kwxw,
b`ØicAW Aqy vysvw ƒ Kvwauxw [ ies dy nwl hI Awpxy pihly jIvn ƒ Xwd krky mn ivc
Jurdw rihMdw sI [ vysvw dy pytoN Cy pu`qr pYdw ho gey iek idn vwrS pYNdI sI ieh Ajy iSkwr
qoN nhIN sI muiVAw ik ipCoN do mhWpurS ies dy Gr Aw phuµcy [ jdoN ieh bwhroN muiVAw qW ies
dy GrvwlI vysvw ny A`gy ho ky ieSwrw kIqw ik Gr mhwqmw Awey hn ikqy jIv ihMsw dyKky
Gr qoN cly nw jwx [ A`j AwpW vYSƒ Bojn hI krIey qWik mhwqmw dI KuSI leI jwvy [ Ajwml
ny iSkwr jo mwr ky ilAWdw sI pry Cupw id`qw qy h`Q pYr Do ky nmSkwr kIqI [ Bojn CkwieAw [
rwq ƒ muTI cwpI krn l`gw qy nwly Awpxy jIvn Br dy gunwh ro-ro ky d`sx l`gw ik mhwrwj
$ mYN mhW pMØifq qoN mhW pwpI bx igAw hW iksy qrHW myrw vI auDwr ho skdw hY ? qW mhwqmw $
$
$ ny ikhw jo qyrI GrvwlI dy pyt ivc b`cw hY ies dw nwm nrwiex r`KI qy ies nwl pRym krIN $
$
$
$ iehI qYƒ jmW qoN bcwvygw [ Ajwml ny mhwqmw dw bcn mMn ky pu`qr dw nwm nrwiex riKAw [ $
$
$
$ AMq smW jdoN AwieAw qW jmW ƒ dyKky kihx l`gw ik pu`qr nrwiex riKAw kr» [ Gbrwey $
$
$
$ hoey ƒ pu`qr Sbd Bu`l qy nwrwiex riKAw kr»-nwrwiex riKAw kr» kihx l`gw [ ijs qoN pRmwqmw $
$
$
$ ny Awpxy ibrd bwxy dI lwj rKidAW hoieAw ies mhW pwpI ƒ vI piv`q® krky bYkuµT ivc $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \699| b>e 694

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ QW id`qw ies krky nwmdyv jI kihMdy hn ik hy pRmySr qyrw Drm piqqW ƒ piv`q® krn vwlw $
$ $
$ hY [ jYsw ik BweI gurdws jI kQn krdy hn : $
$ $
$ $
$ piqqu Ajwml pwpu kir jwie klwvqxI dy rihAw ] $
$ $
$ guru qy bymuKu hoie kY pwp kmwvY durmiq dihAw ] $
$ $
$ ibrbw jnmu gvwieAw Bvjl AMdir iPrdw vihAw ] $
$ $
iCA puq jwey vysuAw pwpw dy Pl ieCy lihAw ]
puqu aupMnw sqvW nwau Drx no iciq aumihAw ]
gurU duAwrY jwie kY gurmuiK nwau nrwiexu kihAw ]
AMqkwl jmdUq vyiK puq nrwiexu bolY CihAw ]
jmgx mwry hir jnW gieAw surg jmu fµfu n sihAw
nwie ley duKu fyrw FihAw ]20] ‰BweI gurdws jI, vwr 10 pauVI 20Œ

Dµin qy vY muin jn; ijn iDAwieE hir pRØBu myrw ]1]


vY=auh munI=mMnx SIl mhwqmw qy pRmwqmw dy jn=syvk Dµnqw dy Xog hn ijnHW ny myry
hir=pRmySr pRØBU=mwlk ƒ iDAwieAw hY ]1]

myrY mwQY lwgI ly; DUir goibMd crnn kI ]


suir nr muin jn iqnhU qy dUir ]1]rhwau]
jo suir=dyvqy, nr=mnu`K qy munI jn hn iqnhU qy=iqnHW dI phuµc qoN pry jo pRmySr hY aus
dy crnW dI DUV myry m`ØQy qy lwgI ly=pRwpq hovy ]1]rhwau]

dIn kw dieAwlu mwDO; grb prhwrI ]


hy mwDo ! qUµ dInW dw p`KI qy idAwlU hYN vw dIn=duKIAW qy idAwlU hox vwlw hYN qy hµkwrIAW
dy grb=hµkwr ƒ prhwrI=ivSys krky nws krn vwlw hYN [

crn srn nwmw; bil iqhwrI ]2]5]


nwmdyv jI kQn krdy hn ik mYN nwmw=nwmdyv Awp jI dy crnW dI Srn gRihx krdw
hoieAw Awp jI dI vifAweI qoN bilhwr=kurbwn jWdw hY ]2]5]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]


$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 696 \700| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 111 ‰Awid AMg 696Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 4 Gru 1 caupdy < siqgur pRswid ] myrY hIArY rqnu nwmu $
$
$
$ hir bisAw guir hwQu DirE myrY mwQw ] jnm jnm ky iklibK duK auqry guir nwmu $
$
$
$ dIE irnu lwQw ]1] myry mn Bju rwm nwmu siB ArQw ] guir pUrY hir nwmu idRVwieAw $
$
$ ibnu nwvY jIvnu ibrQw ]rhwau] ibnu gur mUV Bey hY mnmuK qy moh mwieAw inq $
PwQw ] iqn swDU crx n syvy kbhU iqn sBu jnmu AkwQw ]2] ijn swDU crx swD
pg syvy iqn sPilE jnmu snwQw ] mokau kIjY dwsu dws dwsn ko hir dieAw
Dwir jgµnwQw ]3] hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI ikau cwlh mwrig pMQw ] hm
AMDuly kau gur AMclu dIjY jn nwnk clh imlµQw ]4]1]

jYqsrI mhlw 4 Gru 1 caupdy; < siqgur pRswid ]


ieh gurvwk gurU nwnk swihb dy cOQy srUp sRI gurU rwmdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI
rwgu ivc AMØikq hY [ rwg dy pihly surqwl ivc cwr pidAW vwlw Sbd hY [ pihlW vsqU inrdySk
mMgl krdy hn [ 1=AduqI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd
srUp [
auQwnkw : sRI AMØimRqsr swihb dI pivqr DrqI ivc siqgurU gurU rwmdws jI ibrwjmwn
sn [ ijs AMØimRqsr dI vifAweI gurbwxI ivc AnykW QwvW qy AijhI Bwvnw nwl kIqI geI
hY ik ies vrgI hor pivqr DrqI nh» hY [ jYsw ik :
ifTy sBy Qwv nhI quDu jyihAw ] ‰Punhy mÚ 5, AMg 1362Œ
ivcwrvwnW ny swry QW iPr ky vyKy hn pr AMØimRqsr dy sdrS koeI DrqI nh» hY [ ikauNik
Pl pRdwqy pRmwqmw ny Awp ies ƒ bµnHxw kIqw hY [ jYsw ik :
bDohu puriK ibDwqY qW qU soihAw ] vsdI sGn Apwr AnUp rwmdws pur ]
hirhW nwnk ksml jwih nwieAY rwmdws sr ]10] ‰Punhy mÚ 5, AMg 1362Œ
ieho ijhI pivqr BUmI ivc siqgurU jI ibrwjy hoey sn, ijQy AnykW is`K AwpxI kilAwx
leI siqgurW dy dr qy mukqI dw mwrg pu`Cx leI jIvn jwc is`Kx leI AnykW qrHW dy pRØBU
imlwp dy pRSn puiCAw krdy sn Aqy SuB isiKAw lY ky prmpd dI pRwpqI krdy sn [ iek
idn snmuK nwmy is`K siqgurU jI ƒ bynqI pUrbk pu`Cx l`gw mhwrwj jI ! d`Øso ik ihrdy ivc
nwm dw vwsw ikvyN hovygw qW siqgurU jI ny ies au~qr ivc ieh AMØimRq bcn aucwrn kIqw
$ jo muKvwk ivc pRwpq hY : $
$ $
$
$ myrY hIArY rqnu nwmu hir bisAw; guir hwQu DirE myrY mwQw ] $
$
$ $
$ siqgurU jI dsdy hn ik myry ihrdy ivc pRmySr dw nwm jo rqnW qoN vI Amolk hY vw- $$
$
$ AslI rqn hY audoN visAw AQvw qW visAw hY jdoN myry isr au~qy gurU ny ikrpw rUpI h`Q rKxw $
$ $
$ kIqw [ ieQy siqgurU jI ny Awpxy pRqI Sbd aucwr ky is`K ƒ aupdyS kIqw hY [ ies quk iv`c $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \701| b>e 696

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jW hor bhuq swrIAW QwvW qy nwm dI qulxw rqnW nwl kIqI hY nwm ƒ rqn drswaux vwlIAW $
$ $
$ hor vI AnykW pMgqIAW gurbwxI ivc imldIAW hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. nwm rqnu suin jip jip jIvw hir nwnk kMT mJwry ] ‰tofI mÚ 5, AMg 718Œ $
$ $
$ 2. gur kw sbdu rqµnu hY hIry ijqu jVwau ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 920Œ $
$ $
$ $
$ 3. nwm rqnu ijin pwieAw dwnu ] iqsu jn hoey sgl inDwn ] $
‰rwmklI mÚ 5, AMg 891Œ
4. AYsw nwmu rqnu inrmolku puMØin pdwrQu pwieAw ]
Aink jqn kir ihrdY rwiKAw rqnu n CpY CpwieAw ]1]
‰soriT BIKn jI, AMg 659Œ
rqn Sbd dy AKrI ArQ ieh bxdy hn ik (rq+n) rq nwm pRIqI dw hY n pd ienkwr
dw vwck hY Bwv ijs ivc ieqnI iK`c hovy ik ijsƒ dyK ky iksy hor vsqU ivc pRIqI nW
rhy [ sµswrk p`K ivc rqnW dIAW iksmW nON ilKIAW hn [
1. hIry [ 2. lwl [ 3. pMØny [ 4. nIlm [ 5. iProj [ 6. lsn [ 7. puKrwj [
8. gomyD [ 9. gulIAW nv rqn srwP khY isrqwj ] ‰loikk pRmwxŒ
AMqrIv rqnW ivc, nwm vI rqn hY, igAwn vI rqn hY, mnu`KW srIr vI rqn, gurU
dI aupdyS rUp bwxI vI rqn hY, pRym vI rqn hY, vYrwg vI rqn hY [ is`KI dI dwq vI rqn
hY, bRhm ividAw vI rqn hY, AMØimRq vylw vI rqn hY [ ijnHW kol AYsy rqn hn AQvw nwm
rUpI rqn hY auh sµswr dy c`¸vrqI bwdSwh qoN vI v`fy bwdSwh hn [ ijnHW dy ihrdy ivc nwm
rUpI rqn visAw hY aunHW dIAW ibAMq audwhrxW gMRQW ivcoN imldIAW hn [
jYsw ik iek ibrkq mhWpurS jo Gr bwr C`f ky iek pUrn mhWpurS dI crn-Srn ivc
rhy ijnHW dI ikrpw nwl pRmySr dw nwm rUpI rqn ihrdy ivc vs igAw, aus nwm dI msqI
ivc vwSnW qoN au~pr au~T ky Brmx krdy iPrdy hn [ auqoN ru`q isAwl dI Aw geI [ rwq dw smW
sI mhWpurS iek ngr ivc pRvyS hoey [ qW iek BiThwrx jo dwxy Buµn rhI sI aus dI B`TI qy
A`g sykx leI bih gey nwl hI mhwrwjy dw mhl sI jo sB kuJ vyKdw irhw [ mhwqmw sbr sµqoK
vwly sn [ BiThwrx ny drvyS mhwqmw jwx ky do bu`k dwixAW dy id`qy ijnHW ¹ mhWpurSW ny c`b
ky r`b dw Sukr kIqw qy srdI qoN bcx leI A`g sykdy rhy qy jdoN nINd AweI qW B`T dy kol
hI Buµjy im`tI G`ØØty ivc lyt gey qy AMØimRq vyly iPr jwg ky pRØBU dI bµdgI ivc juV gey [ rwjy
ny svyry mhwqmw kol Awpxw nOkr ByijAw ik jw ky mhwqmw ƒ bulw ilAw [ nOkr ny Aw ky ikhw
$ ik quhwƒ mhwrwj Xwd krdy hn, pr vyprvwh mhWpurS kihx l`gy mYƒ koeI loV nh» ik mYN $
$
$ bwdSwh kol jwvW bwdSwh q`k myrw koeI kwrj nh» [ nOkr vwps igAw qy kihx l`gw ik mhwqmw $
$
$
$ ny Awaux qoN ienkwr kr id`qw hY [ pr bwdSwh dy mn ivc sI ik myry kol ieqny suKW dy swDn $
$
$
$ hn PulW dIAW syjW qy mYN pYNdw hW pr iPr vI mYƒ n»d bVI AOKI AwauNdI hY pr ieh swDU im`tI $
$
$
$ G`Øty ivc hI su`qw irhw hY [ ies Sµky dI nivrqI leI bwdSwh c`l ky Awp mhWpurSW kol igAw [ $
$
$
$ mhWpurSW kol jw ky kihx l`gw ik hy mhwqmw ! suxwE rwq ikvyN gujrI ? mhwqmw kihx l`gy $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 696 \702| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ hy bwdSwh ! myrI rwq kuJ qyry vrgI qy kuJ qyyry qoN cµgI [ bwdSwh hYrwn hoieAw ik ies dI rwq $
$ $
$ myry vrgI vI nh» gujrI ! mYN suµdr qy koml syjw qy su`qw hW qy ieh im`tI G`Øty ivc, iPr kuJ rwq $
$ myry nwloN cµgI ikvyN bqIq hoeI [ bwdSwh kihx l`gw ik mhwqmw jI ! myrI vrgI qy myry nwloN
$
$ $
$ cµgI rwq ikvyN bqIq hoeI, ies dw inrxw krky d`Øso [ mhwqmw kihx l`gy ijQy sOx dI g`l hY
$
$ $
$ auQy Awpxy ivc smwnqw hY [ n»d Awaux qoN bwAd bµdy ƒ kuJ pqw nh» huµdw ik mYN Pu`lW dI syj
$
$ $
$ qy ipAw hW jW im`tI G`Øty ivc [ ies krky jo mYN sON ky rwq guzwrI hY auh qW qyry vrgI hY [ pr $
jo myrw smW rwq ƒ jwgdy dw lµiGAw hY auqnI rwq qyry nwloN vDIAw guzrI hY [ bwdSwh kihx
l`gw auh ikvyN ? qW mhwqmw ny au~qr id`qw ik hy bwdSwh ! qUµ ijqnw icr sOx qoN pihlW jwigAw
hYN auqnW smW ivkwrW ivc glqwn irhw hYN qy mYN ijqnW smW jwigAw hW auqnW icr ijs pRØBU
dw nwm myry ihrdy ivc visAw hY aus pRØBU dI Xwd ivc bqIq kIqw hY ies leI ieh rwq qyry
nwloN cµgI bqIq hoeI hY [ bwdSwh kihx l`gw ik nwm dw rs ikqy iviSAW dy rs nwloN vI vDIk
Anµd dyx vwlw hY qW mhWpurS kihx l`gy ik iviSAW dw rs qW iCx mwqr huµdw hY ies qoN
AnykW rog qn Aqy mn ƒ lgdy hn pr nwm dw rs qW iCx mwqr huµdw hY ies qoN AnykW rog
qn Aqy mn ƒ lgdy hn pr nwm dw rs sdIvI rihx vwlw hY ieh mn Aqy qn dohW ƒ Arog
krn vwlw hY [ jdoN mhWpurSW dw AYsw aupdyS bwdSwh ny suixAw qW ausƒ inscw ho igAw ik
sµswr dy swry pdwrQ Aqy aunHW dy Anµd quC mwqr hn [ mhWpurSW ƒ bynqI krn l`gw ik Awp
ikrpw kro mYƒ vI ieh sdw rihx vwlw Anµd bKiSS kro qW mhWpurS kihx l`gy ik ies Anµd
dI pRwpqI audoN hovygI jdoN nwm ihrdy ivc vs jwvygw [ rwjw kihx l`gw ik quhwfy ihrdy ivc
nwm dw vwsw ikvyN hoieAw hY qW mhWpurSW ny ikhw myry isr au~qy jdoN myry gurdyv ny ikrpw rUpI
h`Q riKAw qW myry ihrdy ivc nwm dw vwsw ho igAw qy ivSy ivkwr swry dUr ho gey, ivSy ivkwrW
dw nwS audoN huµdw hY jdoN ihrdy ivc nwm dw vwsw ho jwvy, ies qoN ibnW hor koeI SkqI nh»
jo ivSy ivkwrW dw ihrdy ivcoN Kwqmw kry qy nwm dw vwsw gurU dI ikrpw ibnW sµBv nh» [ iPr
bwdSwh mhWpurSW dy crn» ipAw qy nwm dI dwq bKSx dI bynqI kIqI qW mhWpurSW ny aus
qy ikrpw krky nwm dI dwq bKSI qy bwdSwh ƒ ikrqwrQ kIqw [ ieQy siqgurU jI nwm ƒ rqnW
dI inAwe» Amolk kQn kr ky d`s rhy hn ik jdoN gurU Amrdws jI ny myry isr qy ikrpw rUpI
h`Q r`ØiKAw qW myry ihrdy ivc pRØBU dy nwm dw vwsw ho igAw [

jnm jnm ky iklibK duK auqry; guir nwmu dIE irnu lwQw ]1]
jdoN siqgurW ny ikrpw krky nwm dyxw kIqw qW jnmW jnmWqrW dy ikl=inscy krky
$ ibK=ivhu b`jr pwp Aqy du`K dUr ho gey hn qy nwm dI SkqI nwl swrw dyv irx, ipqrI irx, $
$ irKI irx lih igAw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$ myry mn; Bju rwm nwmu siB ArQw ] $
$
$ $
$ hy myry mn ! lok pRlok dy siB=swry ArQw=mnorQW ƒ pUirAW krn leI rwm=rmy pRmySr $
$ $
$ dy nwm ƒ Bjxw kr [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \703| b>e 696

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
guir pUrY hir nwmu id®VwieAw; ibnu nwvY jIvnu ibrQw ]rhwau]
$ $
$ $
$ $
$ bRhm igAwn ivc pUry gurW ny myry ihrdy iv`c hir=vwihgurU nwm id®VwieAw=p`kw krw id`qw
$
$ $
$ hY ijs nwm qoN ibnW jIvn ibArQ ArQ hIx hY [ Bwv jIvn dw koeI ArQ bwkI $
$ $
$ nh» rihMdw ]rhwau] $
$ $
$ $
$ ibnu gur mUV Bey hY mnmuK; qy moh mwieAw inq PwQw ] $

gur isiKAw qoN rihq mnmuK=mUrK ho rhy hn [ iehnW mUrKW dw smudwX mwieAw dy moh
rUpI ickV ivc Ps irhw hY [

iqn swDU crx n syvy kbhU; iqn sBu jnm AkwQw ]2]
AYsy mUrK mnmuKW ny siqgurU rUp swDU dy crxW ƒ kdy vI syvxw nh» kIqw, ijs krky
ienHW dw swrw jnm AkwQw=ibArQ clw igAw hY ]2]

ijn swDU crx swD pg syvy; iqn sPilE jnmu snwQw ]


ijnHW ny swDU=SWq Awqmw sqpurSW vw-siqgurU dy crn prsy hn qy swDU=sqpurSW dy crnW
ƒ syvxw kIqw hY Bwv pwd pKwrn Awid syvw kIqI hY auh snwQw (s+nwQw)=sihq suAwmI
dy hoey hn ijs krky aunHW dw jnm sPlw hoieAw hY [ vw: ijnHW ny sµqW dy crx=krqb ƒ
syvy=DwirAw hY Aqy sµqW dy crnW ƒ syivAw hY auhnW dw jnm sPlw hoieAw hY qy auh
snwQw=suAwmI dy imlwp dy sihq hoey hn [

mokau kIjY dwsu dws dwsn ko; hir dieAw Dwir jgµnwQw ]3]
hy jgµ=sµswr dy nwQw=suAwmI vwihgurU ! myry qy dieAw=qrs, rihm krky mY¹ dws ƒ Awpxy
dwsW dw dws kr dyvo jI ]3]

hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI; ikau cwlh mwrig pMQw ]


hm=qmwm jIv vw-As» srUp igAwn qoN hIx hox krky AigAwnI qy vYrwg ibbyk dy
nyqrW qoN hIx hox krky AMDy hW [ Awp jI dI ikrpw qoN ibnW guris`KI dy mwrg qy ikvyN qur
skdy hW Bwv nhIN qur skdy [

hm AMDuly kau gur AMclu dIjY; jn nwnk clih imlµQw ]4]1]


$
$ siqgurU jI jigAwsU muK duAwrw Purmwn krdy hn ik hm=mY¹ AMDuly=AigAwnI purS ƒ $
$
$ gur aupdyS rUpI AMclu=p`lw PVw idE ijnHW gurW nwl imlky mYN Awp jI dy imlwp dy rsqy $
$ $
$ clxw krW, AQvw ijnHW dy Awsry cl ky mYN Awp jI ƒ imlµQw=iml jwvW ]4]1] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 697 \704| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 1112 ‰Awid AMg 697Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 4 ] ijn hir ihrdY nwmu n bisE iqn mwq kIjY hir bWJw ] $
$
$
$ iqn suµ\I dyh iPrih ibnu nwvY Eie Kip Kip muey krWJw ]1] myry mn jip rwm nwmu $
$
$
$ hir mwJw ] hir hir i¸pwil i¸pw pRiB DwrI guir igAwnu dIE mnu smJw ]rhwau] $
$
$ hir kIriq kljuig pdu aUqmu hir pweIAY siqgur mwJw ] hau bilhwrI siqgur $
Apuny ijin gupqu nwmu prgwJw ]2] drsnu swD imilE vfBwgI siB iklibK gey
gvwJw ] siqguru swhu pwieAw vf dwxw hir kIey bhu gux swJw ]3] ijn kau i¸pw
krI jgjIvin hir auir DwirE mn mwJw ] Drm rwie dir kwgd Pwry jn nwnk
lyKw smJw ]4]5]

jYqsrI mhlw 4 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU rwmdws jI mhwrwj dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwgxI
ivc AMØikq kIqw hoieAw hY [ nwm hIx purS dI AwpxI durdSw dI g`l qW iek pwsy rhI aus
dI kul dI, Kwndwn dI ipqw-ipqwmw dI sB dI durdSw hY sµswr ivc, pr ivSyS krky mwqw
ƒ qwVnw krn dy bcn ijQy hor AnykW gRMQW ivc kIqy ieQy siqgurU jI vI AYsy nwm qoN hIixAW
dI mwqw pRqI ieh bcn kihMdy hn :

ijn hir ihrdY nwmu n bisE; iqn mwq kIjY hir bWJw ]
ijnHW purSW dy ihrdy ivc hrI pRmySr vwihgurU dw nwm n bisE=itikAw, visAw nh»
º aunHW dI mwq=jnnI ƒ hy hir=vwihgurU ! jy bWJw=sµqwn qoN hIx kr idMdw qW cµgw sI [
ieQy siqgurU jI ieh drsw rhy hn ik nwsqk purS, pwpqmw, nw ivroDI, smwjk
buirAweIAW pYdw krn vwly nlwiek pu`qr nwloN AOrq dw bWJ rihxw hI sµswr dy Bly ivc
hY [ AQvw ivDvw ho jwxw sµswr dy Bly ivc hY Bgq kbIr jI ny KotI sµqwn auqpq krn
vwlI mwqw ƒ ijs dI sµqwn igAwn hIx qy nwm hIx hY, AYsw ikhw hY, jYsw ik :
ijh kuil pUqu n igAwn bIcwrI ] ibDvw ks n BeI mhqwrI ]1]
‰gauVI kbIr jI, AMg 328Œ
ies qoN AglI quk ivc kbIr swihb jI jnm lYx vwly nwm hIx purS ƒ ieh kih ky
iDrkwrdy hn ik jy qUµ pRØBU BgqI dI swDnw nh» sI krnI qW qUµ jµmdw hI ikauN nw mr igAw [
jy mwqw ny jnm dyx dI glqI kr hI id`qI sI qW qYƒ ijaUNdw nh» sI rihxw cwhIdw qW
$ $
$ jo sµswr ivc buirAweI nw PYldI [ jYsw ik : $
$ $
$ ijh nr rwm Bgiq nih swDI ] jnmq ks n mu E AprwDI ]1]rhwau ] $
$ $
$ ‰gauVI kbIr jI, AMg 328Œ $
$ $
$
$ ieQy kbIr sihb dI ivcwr muqwbk ijQy mwqw Aqy p`uqr ƒ aulWBw id`qw hY [ au Q y kbIr $
$
$ swihb dI ies soc ƒ smJxw cwhIdw hY ik kbIr swihb cwhuµdy hn ik sµswr ivc pYdw hox $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \705| b>e 697

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ vwlw hr mnu`K aus pRØBU dI BgqI krn vwlw hovy [ ieh Bwvnw swfy dyS dy irSI-munIAW, AvqwrW, $
$ $
$ keI jnW dIAW rcnwvW qoN vKry-vKry gMRQW ivc pRgt huµdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ jnnI jnY q Bgq jn kY dwqw kY sUr ] $
$ $
$ nh» qW jnnI bWJ rhY kwih gvwvih nUr ] ‰sUrdws jI smuMdrI gRMQŒ $
$ $
$ $
$ sUrdws jI ienHW qukW dy muqwbk iqMn iksm dI qwsIr vwlI sµqwn ƒ hI nyk sµqwn mMndy $
hn Aqy jnnI ƒ ieh hdwieq krdy hn ik pihly drjy dI sµqwn auh hY jo pRØBU dI BgqI
krky Bgq jn bxy [ dUsry drjy dI sµqwn jo dwnI suBwA r`Kx vwlI hovy Bwv dwn krn dy
kwrn dwnI kihlwey [ qIsry drjy dI sµqwn jo sUrmqweI dy kwrn sUrmw kihlwey Drm vwsqy
Awpxy srIr dw blIdwn vI dy dyvy iesy isDWq ƒ pMØifq gulwb isMG jI vI pRgt krdy hn :
hir nwm Bjy jg BIqr jo, jnnI suq Xw ibiD ko aupjwey ]
AQvw jnnI suq soie jny, rx BIqr jo Air ky dl Gwey ]
isr lO Dn dwn krY jg mYN suB kY jnnI suq jo inpjwey ]
ien qIn ibnw i¸m ky suq ky ihq, jobn nWih Akwj gvwey ]118]
‰BwvrswimRq sYÍXY 118Œ
Bgq sUrmw dwnI qoN ibnW kIiVAW dy b`ØicAW dI qrHW bykwr sµqwn d`sI hY [ ies dy pYdw
krn dw iksy ƒ koeI lwB nh» kyvl AwpxI jvwnI ƒ hI gvwauxw hY [ ivcwr ky dyKIey qW
ienHW iqMnW ivcoN jo mwx Bgq pu`qr ƒ imilAw hY aus dy mukwbly dUsry dohW ƒ vI nh» imilAw [
jYsw ik :
pMØifq sUr Cq®piq rwjw Bgq brwbir Aauru n koie ]
‰iblwvl rivdws jI, AMg 858Œ
ieQy rivdws jI ieh d`s rhy hn ik pMØifq=ivdvwn, sUr=sUrmw, Cq®piq rwjw=c¸vrqI
bwdSwh BgqI krn vwly dy brwbr nh» ho skdy [ pr Bgq hovy qW D¾A, pRihlwd, kbIr,
rivdws, nwmdyv, Awid vrgw [ jYsw ik :
rwm jpau jIA AYsy AYsy ] D¾ pRihlwd jipE hir jYsy ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 337Œ
dwnI hovy qW rwjy hrI cµd, krx, rGU rwjw, mhwrwjw iv¸m, iSiv rwjw Awid vrgw [
sUrmw hovy qW BISm ipqwmw, Arjn, krx, surWK rwjw, AQvw bwbw dIp isMG jI ShId vrgw
$
$ jo Bgq vI sn qy sUrmy vI sn [ Agr AYsw nh» qW iPir mwqw leI Srm dw kwrx hY ies $
$
$
$ nwloN qW iPr bWJ cµgI sI, ivDvw cµgI sI AYsw pihlI quk dw isDWq hY ieh pihlI mW hY $
$
$
$ dUjI mW jo Bgq, sUrmW dwnI pu`qr pYdw krdI hY ausƒ hor gMRQW dy pRmwxW qoN ibnW gurbwxI $
$
$
$ ivc AYsw sqkwirAw igAw hY [ jYsw ik : $
$
$ $
$ 1. Dnu jnnI ijin jwieAw Dµnu ipqw prDwnu ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 32Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 697 \706| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 2. Awip lIey liV lwie dir drvys sy ] $
$ $
$ iqn Dµnu jxydI mwau Awey sPlu sy ]2] ‰Awsw PrId jI, AMg 488Œ $
$ $
$ $
$ ijQy mwqw ipqw ƒ AYsy pu`qr Dµnqw Xog bxwauNdy hn auQy vµS leI vI bVI gOrvqw dI $
$ $
$ g`l bxdI hY aus vµS ƒ Dµnqw Xog ikhw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ Dµnu su vµsu Dµnu su ipqw Dµnu su mwqw ijin jn jxy ] $
$
$
ijn swis igrwis iDAwieAw myrw hir hir sy swcI drgh hir jn bxy ]3]
‰BYrau mÚ 4, AMg 1135Œ
ijQy mwqw ipqw qy vµS ƒ Dµnqw Xog bxwauNdy hn auQy ijs ngr ivc rihx aus DrqI
qy aus ngr ƒ vI gurbwxI ivc Dµn ikhw hY [ jYsw ik :
Dµin su gwau Dµin so Twau Dµin punIq kutµb sB loie ]
‰iblwvl rivdws jI, AMg 858Œ
ies pRkwr mwqw ipqw vµs ngr qy hor vI bhuq swry lok nwm jpx vwly pRqwpI mhWpurS
krky Dµnqw dy Xog bx jWdy hn [ AYsy sµq pu`qr dw pYdw hoxw bVI gOrvqw dI g`l hY [ pr
ienHW lwiek pu`qrW qoN ibnW nlwiek pu`qrW, cor, Xwr, T`g smwj ƒ du`K dyx vwly pu`qrW ƒ
jnm dyx vwlI mwqw ƒ muKvwk dI ies quk ivc ikhw hY ik qUµ ibnW AOlwd mr jWdI qW
cµgw sI [

iqn suµ\I dyh iPrih ibnu nwvY;


Eie Kip Kip muey krWJw ]1]
AYsy swkq purSW dI dyhI pRØBU dy nwm qoN ibnW suµ\I=KwlI iPrdI hY [ auh purS krWJw=klpxw
ivc Kip-Kip ky mr gey hn [ vw: auh krWJw=krMUJey dy bn sµswr ivc Kp-Kp ky insPl hI
mr gey hn [ vw: krWJw=i¸J-i¸J ky mr gey hn [ vw: krWJw=kjIAW ivc Bwv DµiDAW ivc
Kp Kp ky mr gey hn ]1]

myry mn; jip rwm nwmu hir mwJw ]


hy myry mn ! hir=hryk suAws-suAws mwJw=ivc rwm=rmy hoey pRmySr dy nwm ƒ jpxw kr [

hir hir i¸pwil i¸pw pRiB DwrI;


guir igAwnu dIE mnu smJw ]rhwau]
$ jdoN i¸pwlU hir=vwihgurU ny hir=hr qrHW krky i¸pw id®StI DwrI Bwv krnw kIqI qW $
$ $
$ siqgurW ny aus pRiB=mwlk dw igAwn dyxw kIqw ijs igAwn krky mn ƒ smJw=smJ Aw $
$ $
$ geI vw: mn ivkwrW vloN smJ igAw Bwv ivkwrW ƒ Koty jwx ky aunHW vloN ht igAw ]rhwau] $
$ $
$
$ hir kIriq kljuig pdu aUqmu; hir pweIAY siqgur mwJw ] $
$
$ $
$
$ kljug dy ivc hir=vwihgurU dI kIrqI au~qm pdvI kYvl moKS vw: pRØBU ivc AByd rUp $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \707| b>e 697

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ au~qm pdvI dy dyx vwlI hY [ pr hir=vwihgurU dI ieh kIrqI siqgurW dI sµgq dy mwJw=ivcoN $
$ $
$ pRwpq huµdI hY [ $
$ $
$ $
$
$ hau bilhwrI siqgur Apuny; ijin gupqu nwmu prgwJw ]2] $
$
$ $
$ mYN Awpxy siqgurW qoN bilhwr jWdw hW ijnHW ny myry ihrdy ivc gupq nwm ƒ pRgt kr $
$
$
$ id`qw hY ]2] $

drsnu swD imilE vfBwgI; siB iklibK gey gvwJw ]


vfBwgI=v`fy BwgW vwly ijnHW purSW ƒ swD=siqgurW vw-mhWpurSW dw drSn
imilE=pRwpq hoieAw hY aunHW dy swry iklibK=b`jr pwp gvwJw=nws ho gey hn [ vw-
iklibK=pwp cly gey Aqy pwpW dw Pl nrk vI gvwJw=guvwc igAw hY [

siqguru swhu pwieAw vf dwxw; hir kIey bhu gux swJw ]3]
ijs vyly sB qoN v`fy dwqy siqgurU rUp swhu=swhUkwr ƒ pwieAw=pRwpq kIqw qW siqgurW
ny myry nwl hir=vwihgurU dy bhuqy guxW dI sWJ pwauxw kIqI Bwv mYƒ pRmySr dy gux
bKSxw kIqy ]3]

ijn kau i¸pw krI jgjIvin; hir auir DwrE mn mwJw ]


ijnHW jigAwsUAW dy auqy sµswr ƒ jIvn dyx vwly vwihgurU ny i¸pw krnI kIqI hY aunHW
ny hir=vwihgurU nwm ƒ mn=mMn ky Bwv mMnx krky auir=ihrdy dy mwJw=ivc DwirE=Dwrnw
kIqw hY [

Drm rwie dir kwgd Pwry; jn nwnk lyKw smJw ]4]5]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik nwm dI SkqI duAwrw aunHW sqpurSW ny Drm rwj dy
dir=ivc jo aunHW dy krmW dy kwgz sn auh pwVy gey hn aunHW sµq jnW dw lyKw smiJAw
igAw hY Bwv aunHW dw lyKw dUr ho igAw hY [ jYsw ik :
sµqn mokau pUMjI saupI qau auqirAw mn kw DoKw ]
Drm rwie Ab khw krYgo jau PwitE sglo lyKw ]3] ‰soriT mÚ 5, AMg 614Œ
vw: jn=ipAwry jigAwsUAW ny nwm dI SkqI duAwrw krmW dw lyKw smJ ky Drm rwj
dy dr qy iljwx vwly jo sµskwrW rUp kwgz vw: sµcq krmW rUp kwgz vw AiBmwn rUp kwgz
$ $
$ AMqSkrn ivcoN pwV id`qy hn [ pr ieh sB kuJ gurU dI ikrpw duAwrw hI sµBv ho skdw hY ]4]5] $
$ $
$ ijs qrHW ieiqhws ivc swKI AwauNdI hY ik iek is`K ny gurU Arjn swihb dy crnW ivc $
$ $
$ bynqI kIqI ik siqgurU jI Awp inqwpRqI aupdyS krdy ho ik nwm jpx vwilAW dw pRlok $
$ $
$ dw lyKw imt jWdw hY aunHW ƒ pRlok dy du`K pRwpq nh» huµdy mYƒ ies g`l qy inscw iks qrHW $
$ $
$ Awvy [ gurU Arjn swihb kihx l`gy ik is`Kw qYƒ ies g`l dw au~qr Tihr ky dyvWgy [ siqgurW $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 697 \708| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ny is`K ƒ rwq smyN iek supnw idKwieAw is`K mr ky pRlok ivc cilAw igAw [ jdoN Drm rwj $
$ $
$
$ kol pySI hoeI qW Drmrwj kihx l`gw ieh nIc purS sI pr hux iesny siqgurU jI dw sµg $
$
$
$ kIqw hY ijs krky ies dI aumr cwr mhIny dI hor vDweI jwvy qW jo ieh nwm jp ky mukq $
$
$
$ ho sky nh» qW ies dy ipCly krmW dw jo lyKw hY aus Anuswr ieh kdy vI kuµBI pwk nrk $
$
$
$ ivcoN nh» inkl skdw [ jy iesny cwr mhIny iv`c nwm nw jipAw qW iesƒ kuµBI pwk nrk $
$
$ idKw dyvo ijs ivc iesƒ pwieAw jwxw hY [ nrk idKw ky iesƒ vwps dyh ivc Byj id`qw, $
ausy smyN ies dI A`K KulH geI [ dUjy idn siqgurU jI kol igAw qW siqgurW ny ikhw ik is`Kw
d`s rwqI nwm dw pRqwp dyK ilAw ik nh» is`K kihx l`gw ik siqgurU jI mYN ipCly smyN ivc
bhuq pwp kIqy hn cwr mhIny nwm jpx nwl ieh nws nh» hoxy myrI aumr hor vDw idE [
siqgurU jI kihx l`gy nwm ivc AYsI SkqI hY ik ijs qrHW QoVHI ijhI A`g l`KW mx l`kVW
ƒ swV ky suAwh kr idMdI hY iesy qrHW gurU dI ikrpw duAwrw imilAw nwm mn ƒ iekwgr
krky QoVHw smW jpx nwl hI swry pwp suAwh ho jWdy hn nwm Aqy gurU dI ikrpw duAwrw Drmrwj
dw swrw krmW dw lyKw Kqm ho jWdw hY qy jigAwsU pRØBU ivc AByd ho jWdw hY [ siqgurU jI
ny aus dy mn ƒ iekwgr krn vwsqy ieh Sbd aucwrn kIqw [ jYsw ik :
ibnu ismrn jYsy srp AwrjwrI ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 239Œ
ies qoN is`K dw mn iekwgr ho ky nwm ivc juV igAw qy nwm jp ky Awpxy krmW dy
lyKy ƒ myt ky gurU dI ikrpw duAwrw pRmySr ivc AByd ho igAw [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \709| b>e 700

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 113 ‰Awid AMg 700Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 Gru 3 < siqgur pRswid ] koeI jwnY kvnu eIhw jig $
$
$
$ mIqu ] ijsu hoie i¸pwlu soeI ibiD bUJY qw kI inrml rIiq ]1]rhwau] mwq ipqw binqw $
$
$
$ suq bµDp iest mIq Aru BweI ] pUrb jnm ky imly sµjogI AMqih ko n shweI ]1] $
$
$
mukiq mwl kink lwl hIrw mn rµjn kI mwieAw ] hw hw krq ibhwnI AvDih qw $
mih sµqoKu n pwieAw ]2] hsiq rQ AsÍ pvn qyj DxI BUmn cqurWgw ] sµig n cwilE
ien mih kCUAY aUiT isDwieE nWgw ]3] hir ky sµq ipRA pRIqm pRB ky qw kY hir hir
gweIAY ] nwnk eIhw suKu AwgY muK aUjl sµig sµqn kY pweIAY ]4]1]

jYqsrI mhlw 5 Gru 3 < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg ivc
AMØikq hY [ ieh Sbd siqgurW ny rwg dy qIjy surqwl ivc aucwrn kIqw hY [ pihlW vsqU inrdySk
mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn srUp,
pRswid=Anµd srUp [ iek vwr swihb sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj ƒ is`KW ny aus smyN bynqI
kIqI ik jdoN siqgurU jI is`K sµgqW ivc SSoiBq sn [ kwmnw Dwr ky Awey hoey guris`KW ƒ du`D,
pu`q, dyh Arogqw dI pRwpqI sµswrk klySW dI nivrqI Aqy suK SWqI Awid dI bKiSS kr rhy
sn [ siqgurU jI hr iek sµswrk qy pRmwrQk ie`Cw is`KW dI kwmnw Anuswr pUrI krdy hn [ jYsw ik :
jYsI BUK qYsI kw pUrku sgl Gtw kw suAwmI ] ‰soriT mÚ 5, AMg 613Œ
ijQy sµswrk ie`CwvW pUrIAW krdy sn auQy jo vI pRØBU pRwpqI dy mwrg ivc AweIAW rukwvtW
dUr krn vwsqy siqgurU dy crnW ivc bynqI krdw aus dI pRmwrQI rwh ivc pYNdI rukwvt
dUr kr idMdy [ sµgq ivcoN iek is`K ny bynqI kIqI ik hy scy pwqSwh ! swfw mwqw ipqw iesq®I
pu`qrW Awid sµbµDIAW ivcoN moh dUr nh» huµdw [ AYsw aupdyS bKiSS kro ijs nwl swƒ ieh soJI
Awvy ik swfw sµbµD ikQoN q`k ienHW nwl s`cw hY [ ieh sux siqgurU jI ny ieh Sbd aucwrn kIqw :

koeI jwnY; kvnu eIhw jig mIqu ]


ies g`l ƒ koeI ivrlw hI jwnY=jwxdw hY, ik eIhw=ies jgq ivc kOx koeI iksy dw
im`qr hY ? ieh pMgqI pRSn rUp hY ies dw au~qr AglI quk ivc idMdy hn :
$ $
ijsu hoie i¸pwlu, soeI ibiD bUJY;
$ $
$ $
$ $
$
$ qw kI inrml rIiq ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ ijs au~qy vwihgurU i¸pwlU huµdw hY auhI ies ibiD=jugqI ƒ bUJY=smJdw hY [ qw kI=ausy $
$
$ purS dI rIiq=rhu-rIq, mirAwdw inrml=piv`q® hY ]1]rhwau] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 700 \710| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
mwq ipqw binqw suq bµDp; iest mIq Aru BweI ]
$ $
$ $
$ $
$ mwq=mW, ipqw=ipau, binqw=iesq®I, suq=pu`qr, bµDp=sµbµDI, iest mIq=ipAwry im`qr
$
$ $
$ vw-iest=pUjX dyv, mIq=im`qr Aqy BweI=Brw [ ieh swry :— $
$ $
$ $
$
$ pUrb jnm ky imly sµjogI; AMqih ko n shweI ]1] $
$
$ $
pUrb=pihly jnm dy sµjogI=BwgW krky imly hoey hn pr AMq smyN ienHW ivcoN koeI vI
shweI=shwiek nh» huµdw [ ‰sµjogI=jXoiqS nC`q®W dy myl dy SuB ASuB Asr mMny hn, ieh
muhwvrw-sµjogI, sµjogW nwl auQoN bixAw hY pr hux ies dy ArQ hn-BwgW nwl, krmW nwlŒ
jIvn dy AMq kwl koeI iksy dw shwiek nh» AigAwn vs ho ky jIv ienHW sµbµDIAW ƒ Awpxy
shwiek mMnI bYTw hY [ pr AslI shwiek qW kyvl nwm hY [ jYsw ik siqgurU jI Purmwn krdy hn :
1. jh mwq ipqw suq mIq n BweI ] mn aUhw nwmu qyrY sµig shweI ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 264Œ
2. iDAwieE AMØiq bwr nwmu sKw ]
jh mwq ipqw suq BweI n phucY qhw qhw qU rKw ]1]rhwau]
‰swrg mÚ 5, AMg 1212Œ
3. mwq ipqw suq bµDpw kUVy sBy swk ] ‰isrIrwgu mÚ 5, 47Œ
4. mwq ipqw suq swiQ n mwieAw ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 804Œ
5. mwq ipqw BweI suq binqw khhu koaU hY kw kw ]1]rhwau]
‰DnwsrI kbIr jI, AMg 692Œ

swKI—sµq mwDo dws jI—


ieiqhws ivc ies quk dy isDWq dI iek swKI sµq mwDo dws jI dI AwauNdI hY [ sRI gurU
Arjn dyv jI dy krnI qy kQnI dy pUry is`KW ivcoN soFI Kwndwn dy iek sµq mwDau dws jI
hoey hn [ iehnW ƒ pRcwr krn leI siqgurW ny kSmIr dw ielwkw id`qw [ ijQy ik ienHW dI
krnI Aqy kQnI dy pRBwv krky swry lok siqkwr krdy sn [ gurmiq ivcwrW sux ky sµgqW
lwB auTwauNdIAW [ kSmIr dy iek SwhUkwr dy cwr pu`qrW ivcoN sB qoN Cotw jo sµqW dw imlwpI
sI [ sµq mwDau dws jI dw sµgI ho ky Awpxw bhuqw smW syvw ismrn qy sqsµg ivc ibqwaux
l`gw [ kQw ivc AYsw nym pRp`k kIqw ik kQw dI smwpqI dI Ardws qoN bwAd hI Gr jwieAw
$ kry [ iek rwq koeI v`fI corI ho geI ijs kwrn bwdSwh ny hukm dy id`qw ik prjw ivcoN koeI $
$
$ vI mnu`K A`DI rwq qoN bwAd bwhr iPrdw pwieAw igAw qW ausƒ cor smJ ky ibnW koeI inrxw $
$
$
$ kIqy sUlI qy tµg id`qw jwvygw [ sµgqW ny sµq mwDau dws jI ƒ bynqI kIqI ik rwjy dw ieh $
$
$ hukm hY ies leI kQw dI smwpqI smyN Anuswr krn dI i¸pwlqw krnI [ mhWpurSW ny sµgqW $
$
$
$ dI bynqI svIkwr krky smwpqI smyN Anuswr krnI SurU kr id`qI [ iek idn mhWpurSW ƒ kQw $
$ $
$ dw AYsw rs AwieAw ik kQw dI msqI ivc smyN dw cyqw nw irhw [ jdoN smW auqy jWdw dyiKAw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \711| b>e 700

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qW bwdSwh dy BY krky sµgqW au~T ky c`lIAW, pr mhWpurS A`KW mIt ky kQw krI gey qy iek
$
$ $
$ auh SwhUkwr dw lVkw bYTw irhw [ jdoN mhWpurSW ny A`KW KolHIAW qW kI dyiKAw ik swry au~T $
$ $
$
$ ky cly gey pr ieh lVkw nh» igAw [ mhWpurS kihx l`gy ik mYƒ smyN dw cyqw nh» irhw $
$
$
$ ijQy hor au~T ky cly gey hn qUµ vI cly jwxw sI [ auh lVkw kihx l`gw mhwrwj ! jy mYN cly $
$
$
$ jWdw qW iek qW myry sroqy px ƒ lwj lgdI, dUjw myrw inXm tu`tdw, qIjw kQw dw inrwdr $
$
$ huµdw ik iek sroqw nh» irhw ies krky gurU dIAW KuSIAW nh» sI hoxIAW [ cOQw kQw dw rs $
C`fky mYN jw nh» sikAw [ nw jwx krky BwvyN rwjy dy hukm dI aulµGxw hoeI hY pr mYƒ KuSI
hoeI hY ik mYN gurU dw hukm mMØinAw hY [ mhWpurSW dy AMdroN AsIs inklI ik b`cw ! qyrw gurU rwKw !
ieh b`cw jdoN Gr ƒ muiVAw qW A`DI rwq qoN smW auqy hox krky puils vwilAW ny PV ilAw [
iesny d`ØisAw ik mYN Plwxy SwhUkwr dw pu`qr hW [ bwdSwh dy swhmxy pyS kIqw igAw qW bwdSwh
ny SwhUkwr ƒ bulw ky pu`ØiCAw ik ieh qyrw pu`qr hY ? qW SwhUkwr jo Awpxy pu`qr vloN Gr dw
kMm nw krn krky duKI sI kihx l`gw ik ieh myrw kuJ nh» lgdw [ mwqw ny BI AYsy hI bcn
khy, pu`qr, iesq®I Aqy Brw ieh dyKky ik ieh puils dw PiVAw hoieAw hY swry hI mukr gey
ik ieh swfw kuJ nh» lgdw ikauNik bwdSwh dy hukm qoN swry fry hoey sn [ sUlI cwVHn qoN
pihlW bwdSwh ny ikhw ik qyrw hor koeI imlx vwlw jW sPweI dyx vwlw hY [ qW aus lVky
ny ikhw ik sµq mwDo dws Plwxy QW qy rihMdw hY [ sµq mwDo dws ƒ bulw ky pu`ØiCAw ik ieh
qyrw kI l`gdw hY ? qW sµq mwDo dws kihx l`gy ik jo Awp smJ lvo BwvyN cylw kho, pu`qr
kho, sqsµgI kho, syvk kho myrw sB kuJ hI hY [ bwdSwh ny ikhw sµq jI ! ieh A`DI rwq
AwvwrwgrdI krdw PiVAw igAw hY A`DI rwq qW koeI sqsµg nh» sI ho rhI [ myry hukm muqwbk
A`DI rwq qoN bwAd PVy jwx krky iesƒ sUlI qy cwVHn l`gw hW [ sµq mwDo dws kihx l`gy
bwdSwh ! smJ kr ieh cor nh» bygunwh hY Agr qUµ A`DI rwq qoN bwAd iPrn dw gunwh mMndw
hYN qW ieh szw mYƒ dyxI kro ikauNik myrI vjHw krky ies koloN smyN dI aulµGxw hoeI hY [ jy
mYN kQw dI smwpqI ieqnI dyrI nwl nw krdw qW ies dI ieh durdSw nw huµdI [ ieh swD
huµdw hoieAw vI cor nw vjdw [ bwdSwh hµkwr ivc Aw ky kihx l`gw ik ies ƒ bcwaux vwsqy
qUµ ieh qrIkw soicAw hY ik bwdSwh ny sµqW ƒ sUlI qy nh» tµgxw jy tµg id`qw qW rwjy dI
bdnwmI hovygI [ ikqy quhwfI vI ies dy nwl ih`sw p`qI qW nh» hY ? mYN iesƒ sUlI qy tµgx
l`gw hW jy bcwA huµdw hY qW bcwA lvo [ qW mhwqmw ny ikhw mYN iesƒ kI bcwauxw hY ies
ƒ gurU Arjn swihb bcwauxgy ijnHW dI bwxI dI kQw sux ky ieh pRØBU dI bµdgI ivc juiVAw
hY [ bwdSwh ny hµkwr ivc Aw ky ikhw iesƒ myry koloN nw qyrw gurU bcwA skdw hY qy nw qUµ [
bwdSwh dy hukm Anuswr jlwd l`kV dI sUlI qy cwVHn l`gy qW sµq mwDo dws ny nyq® bµd krky
$ $
$ guurU Arjn swihb dy crnW ivc Ardws kIqI qW aus su`kI l`kV ivcoN hrIAW lgrW inkl $
$ $
$ ky DrqI ƒ Aw lgIAW qy lVky ƒ kuJ vI nh» hoieAw [ iPr lohy dI sUlI g`fI geI qW auh $
$ $
$ vI mom vWg Fl ky DrqI ƒ Aw l`gI [ ieh dyK ky bwdSwh ny mhWpurSW dy crn PVy qy mwPI $
$ $
$ mMgI [ sµq mwDo dws bwdSwh qy lVky ƒ lY ky sRI AMØimRqsr swihb gurU Arjn swihb dy crnW $
$ $
$ ivc phuuµicAw qW siqgurW ny ieh qukW aucwrn krky mwDo dws ƒ snmwinq kIqw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 700 \712| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ myry mwDau jI sqsµgiq imly su qirAw ] $
$ $
$ gur prswid prm pdu pwieAw sUky kwst hirAw ]1]rhwau] $
$ $
$ jnin ipqw lok suq binqw koie n iks kI DirAw ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 10Œ $
$ $
$
$ siqgurW dw ieh aupdyS sux aus lVky ƒ igAwn ho igAw ik sµswr ivc mwqw ipqw $
$
$ iesq®I pu`qr Brw qy hor sµbµDI iksy dw koeI nh» qW aus dy ihrdy ivcoN moh dUr ho igAw qy $
$ $
igAwn dI pRwpqI ho geI [ ies qrHW siqgurU jI auprokq pMgqI ivc ds rhy hn ik sµswr
dy sbµDIAW ivcoN AMq vyly iksy ny vI shwieqw nh» krnI, ibpqw pYx qoN ieh qW ijauNdy hI
swQ C`f jWdy hn [ ies leI siqgurU jI kihMdy hn ik ieh qW pUrbly jnm dy sµjogI imly
hn AMq ƒ koeI shwieqw nh» krdw [

mukiq mwl kink lwl hIrw; mn rµjn kI mwieAw ]


mukiq=moqI, mwl=mwlw, kink=sony dy gihxy, hIry lwl Awid jVy hoey vw hIry lwlW dIAW
mwlW bxIAW hoeIAW ieh sB mn ƒ rµjn=pRsµn krn vwlI ivrqI dy mwieAw=mwiekI pdwrQ
hn [

hw hw krq ibhwnI AvDih;


qw mih sµqoKu n pwieAw ]2]
hwie mwieAw-hwie mwieAw krq=kridAW AvDih=aumr ibhwnI=bqIq ho rhI hY qw=ies
pRkwr dI klpxw rUp ibrqI mih=ivc A`j q`k iksy ny BI sµqoK=sbr nh» pwieAw=pRwpq
kIqw ]2]

hsiq rQ AsÍ pvn qyj; DxI BUmn cqurWgw ]


hsiq=hwQI, rQ qy pvn=hvw dI qrHW qyj dOVn vwly AsÍ=GoVy ienHW dw DxI=mwlk
hovy BUmn=izmINdwrw BI hovy Aqy cqurWgw=cwr rµgW dI Bwv pYdl, rQW qy GoiVAW qy svwr
Aqy hwQI vwlI cwr qrHW dI POj hovy [ jYsw ik :
mwqy mqµg jry jr sµig AnUp auqµg surMg svwry ]
kot qurMg kurMg sy kUdq pOn ky gaun kau jwq invwry ]
BwrI Bujwn ky BUp BlI ibiD inAwvq sIs n jwq ibcwry ]
$ eyqy Bey qo khw Bey BUpq AMq kO nwgy hI pwie pDwry ]2]22] $
$ ‰sRI dsm gµRQ, pMnw 13Œ $
$ $
$ $
$
$ sµig n cwilE ien mih kCUAY; aUiT isDwieE nWgw ]3] $
$
$ $
$
$ AMq kwl ienHW cIzW ivcoN kCUAY=kuJ vI nwl nh» cldw jIv nµgw hI au~T ky isDwieE= $
$
$ clw jWdw hY ]3] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \713| b>e 700

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
hir ky sµq ipRA pRIqm pRB ky; qw kY hir hir gweIAY ]
$ $
$ $
$ $
$ jo pRØBU pRIqm hrI dy ipRA=ipAwry sµq jn hn aunHW dy nwl imlky hir=vwihgurU dy hir=hryk
$
$ $
$ pRkwr dy guxW ƒ gwauxw krIey [ $
$ $
$ $
$
$ nwnk eIhw suKu AwgY muK aUjl; $
$
sMig sMqn kY pweIAY ]4]1]
$ $

siqgurU jI Purmwn krdy hn ik sµqW dy sµg krky hI eIhw=ies lok ivc suK pweIdw
hY Aqy AwgY=A`gy pRlok ivc vI muK aUjl=js rUpI aujwly vwlw, SoBw vwlw vw: pwpW dI
kwlK qoN rihq inrml huµdw hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 701 \714| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 114 ‰Awid AMg 701Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 ] koeI jnu hir isau dyvY joir ] crn ghau bkau suB $
$
$
$ rsnw dIjih pRwn Akoir ]1]rhwau] mnu qnu inrml krq ikAwro hir isMØcY suDw $
$
$
$ sµjoir ] ieAw rs mih mgnu hoq ikrpw qy mhw ibiKAw qy qoir ]1] AwieE srix $
$
$
dIn duK Bµjn icqvau qum@rI Eir ] ABY pdu dwnu ismrnu suAwmI ko pRB nwnk $
bµDn Coir ]2]5]9]

jYqsrI mhlw 5 ]
ieh pwvn muKvwk swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg
ivc AMØikq hY [ ies Sbd ivc jigAwsU dI vwihgurU pRmySr ƒ pRwpq krn dI qVP hY [ jigAwsU
muK duAwrw aucwrn krdy hn :

koeI jn; hir isau dyvY joir ]


AYsw koeI vwihgurU dw jn=dws hY ? jo mYƒ hir=vwihgurU pRmySr nwl joir=joV dyvy [ au~qr
imilAw ik jy AYsw koeI jn iml jwvy qW Bytw kI dyvyNgw ? qW dsdy hn ik :—

crn ghau bkau suB rsnw;


dIjih pRwn Akoir ]1]rhwau]
mYN aus mhwqmw dy crn ghau=pkVWgw, rsnw dy nwl aus dy SuB guxW dy js ƒ
bkau=aucwrn krWgw qy Awpxy pRwxW dI aunHW ƒ Akoir=Bytw dyxI krWgw [ vw: AYsy sq purSW
dy crnW dI muTI cwpI krIey, rsnw nwl suB=syRSt js krIey qy pRwxW dI Bytw dyxI krIey [
jYsw ik :
1. koeI Awix imlwvY myrw pRIqmu ipAwrw hau iqsu pih Awpu vycweI ]
‰sUhI mÚ 4, AMg 757Œ
2. koeI Awix koeI Awix imlwvY myrw siqguru pUrw rwm ]
hau mnu qnu hau mnu qnu dyvw iqsu kwit srIrw rwm ]
‰vfhµs mÚ 4, AMg 572Œ
3. koeI Awix imlwvY myry pRwx jIvwieAw ]
$ $
$ hau rih n skw ibnu dyKy pRIqmw mY nIru vhy vih clY jIau ]3] $
$ $
$ ‰mwJ mÚ 4, AMg 94Œ $
$ $
$ ienHW pRmwxW ivc imlwp krwaux vwly dI Bwvnw pRgt kIqI hY Aqy aus Bytw dI g`l $
$ $
$ kIqI hY ik mYN aunHW ƒ pRwxW dI Bytw vI Arpx kr idAW [ imlwp dw, juVn dw AYsw Anµd $
$ $
$ hY aus au~pr pRwx inSwvr krn leI jigAwsU auqwvlw hY [ pr aus dw imlxw hovy Aqy XkIn $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \715| b>e 701

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ho jwey joVn vwly qy jy XkIn nw hovy qW joVn vwlw joV nh» skdw ies leI gRRMQW ivc $
$ $
$ joVn vwly ƒ qn, mn, Dn, jW pRwx Arpn krn dI g`l AwauNdI hY [ $
$ $
$ $
$ $
$ swKI—sRI gurU nwnk dyv jI Aqy rwjy iSvnwB $
$ $
$ $
$
$ swihb sRI gurU nwnk dyv jI jdoN sµswr ƒ qwrdy hoey BweI bwly ƒ swQI bxw ky ivcr $
$
rhy sn [ aunHW hI idnW ivc rwjw iSvnwB ijs dI rwjDwnI sµglwdIp sI [ ijsƒ iekwdSI
dy vrq qoN vrj ky BweI snmuK Swh ny gurmiq isDWqW dw jwxU krvwieAw sI [ snmuK Swh
ƒ rwjy ny puiCAw ik mYN gurU nwnk dy drSn ikQy jw ky krW [ qW snmuK Swh ny d`ØisAw gurU
nwnk jI ƒ ijQy koeI Xwd krdw hY auQy hI phuµc jWdy hn qUµ ieQy bYT ky hI gurU nwnk dw
ArwDn kr [ rwjw rwq idn gurU nwnk swihb ƒ Xwd krn l`gw [ jdoN pKMf krn vwly nklI
sµqW ƒ pqw l`gw qW ieh nklI gurU nwnk bx ky Awaux l`gy [ Awpxy nwl do cyly lY lYxy
iek ƒ bwlw qy iek ƒ mrdwnw kih ky bulwaux [ iehnW pKMfIAW ny rwjy ƒ KUb luitAw pr
Awpxw mnorQ pUrw hoieAw nw dyKky rwjw nwsqk ijhw bx igAw [ iek idn gurU nwnk swihb
ny BweI bwly-mrdwny ƒ ikhw jy hux AwpW sµglwdIp nW gey qW rwjw sdw vwsqy pRmySr nwloN
tu`t ky nwsqk bx jwvygw [ siqgurU jI rwjy iSvnwB dy suky bwg ivc jw ibrwjy [ nOkr ny
bwdSwh ƒ Kbr kIqI ik bwg ivc iqMn PkIr Awey hn pr rwjw iqMn-iqMn dI igxqI ivc
Awaux vwly swDUAW qoN qµg Aw cu`kw sI [ kdy qW smW sI ik rwjw pKMfIAW ƒ gurU nwnk smJ
ky drSn krn leI dOV ky jWdw sI pr A`j auh smW Aw igAw ik gurU nwnk ƒ pKMfI smJ
ky rwjw drSn krn nh» igAw [ qW jdoN nOkr ny ieh d`ØisAw ik aunHW swDUAW dy crn pYx
nwl hI qyrw brsW dw suikAw bwg hirAw BirAw ho igAw [ jYsw ik :
sUky hry kIey iKn mwhy ] AMØimRq id®sit sµic jIvwey ]1] ‰gauVI mÚ 5, AMg 191Œ
nOkr ny ikhw hy rwjn ! ijnHW dI id®StI pYx nwl su`ky ib`RC hry ho gey hn [ qyrw vI
su`kw mn hrw ho jwvygw aunHW dy crnIN l`g jw [ pr bwdSwh kihx l`gw BwvyN sukw bwg hrw
krn dI g`l bhuq v`fI hY pr mYN prIiKAw ley ibnW nh» jwvWgw [ prIiKAw krn leI bwdSwh
ny cVHdI aumr dIAW suµdr lVkIAW ByjIAw ijnHW ny A`gy AnykW pKMfIAW, nklI sµqW ƒ Brmw
ky swbq kIqw sI ik ieh AslI gurU nwnk nh» hn [ jdoN siqgurW dy kol Aw ky siqgurW
ƒ moihq krn vwsqy hwv-Bwv krny SurU kIqy qW siqgurW ny bsµq rwgu ivc Sbd aucwirAw,
jYsw ik :
gwChu puq®I rwj kuAwir ] nwmu Bxhu scu doqu svwir ]
$ $
$ ipRau syvhu pRB pRym ADwir ] gur sbdI ibKu iqAws invwir ]7] $
$ $
$ mohin moih lIAw mnu mooih ] gur kY sbid pCwnw qoih ] ‰bsµqu mhlw 1, AMg 1187Œ $
$ $
$ ies Sbd duAwrw siqgurW ny aunHW dI mMdI vwSnW myt ky pRmySr nwl joV id`qw [ auh vwps $
$ $
$ jw ky bwdSwh ƒ kihx l`gIAW ik A`j qoN As» qyry drbwr ivc gwaux-vjwaux dw kµm C`ØifAw $
$ $
$ bwkI rihMdI aumr pRmySr dI Xwd ivc guzwrnw krWgIAW [ ies g`l qoN pRBwvq ho ky rwjw iSvnwB $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 701 \716| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ drSn krn leI AwieAw [ qW siqgurW ny soicAw ik jy jigAwsU is`K bxn qoN pihlW gurU dI $
$ $
$ prIiKAw lY skdw hY qW is`K dI vI prIiKAw krnI cwhIdI hY [ ieh soc ky siqgurU rwjy dy phuµcx $
$ $
$ qoN pihlW Alop ho gey [ bwdSwh dI AYsI bauirAW vwlI hwlq ho geI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr ibrhu BuXMgmu min bsY mMqu n mwnY koie ] $
$ $
$ rwm ibEgI nw jIAY jIAY q baurw hoie ]76] ‰slok kbIr jI, AMg 1368Œ $
$ $
rwjw l`Bdw-l`Bdw AKIr ƒ byhoS ho ky if`g ipAw qW gurU swihb ny pRgt ho ky iesƒ
hoS ivc ilAWdw qy bwdSwh qy ikrpw krky aus dw mn AYsw pRØBU nwl joiVAw ik ausƒ hr
jgHw pRmySr nzr Awaux l`gw [ bwdSwh inhwl ho igAw qy crnW qy sIs r`K ky kihx l`gw
ik siqgruU jI ! jo Awp ny myry qy ikrpw krky mYƒ pRØBU nwl joiVAw hY ies dy bdly mYN hor
kuJ qW nh» dy skdw pr A`j qoN qn mn Dn qy ieQoN q`k ik Awpxy pRwx vI Awp jI dy crnW
ivc Byt krdw hW [ iesy qrHW jdoN jigAwsU ny pRwxW dI Bytw dyx dI g`l kIqI qW A`goN gurU
srUp ho ky PurmwieAw :

mnu qnu inrml krq ikAwro; hir isMcY suDw sµjoir ]


AsQUl srIr ƒ iviSAW qoN rihq krnw ieh ikAwrw kr [ sq sµqoK dy bld sµ=BlI pRkwr
joir=joVnw kr [ sqsµgq rUpI KUh ivcoN pRIqI rUp hlt Aqy kruxwid qy sRvxwid itMfW duAwrw
hir=vwihgurU nwm rUp suDw=AMØimRq jl ƒ k`F ky bu`DI rUpI DrqI ƒ isMjxw kr [ iPr aus pRØBU
nwl juVnw hovygw [

ieAw rs mih mgnu hoq ikrpw qy; mhw ibiKAw qy qoir ]1]
ieAw rs=ies Awqimk rs ivc vwihgurU dI ikrpw nwl hI mgn=msq huµdw hY pr pihlW
jigAwsU mhw=v`fy iviSAW nwloN pRIqI ƒ qoir=qoVnw kry ]1] jYsw ik :
1. rwrw rsu inrs kir jwinAw ] hoie inrs su rsu pihcwinAw ]
ieh rs Cwfy auh rsu Awvw ] auh rsu pIAw ieh rsu nhI Bwvw ]
‰gauVI kbIr jI, AMg 342Œ
2. hir rsu pIvY Almsqu mqvwrw ] Awn rsw siB hoCy ry ]1]
‰Awsw mÚ 5, AMg 377Œ
3. ibKY bnu PIkw iqAwig rI sKIey nwmu mhw rsu pIE ]
$ ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 802Œ $
$ $
$
$ AwieE srix dIn duK Bµjn; icqvau qum@rI Eir ] $
$
$ $
$
$ hy dIn=grIbW dy du`KW ƒ Bµjn=nws krn vwly vwihgurU ! mYN Awp jI dI Srx ivc AwieAw $
$
$ hW Aqy quhwfI Eir=qrP hI icqvau=dyKdw hW [ Bwv mYƒ qyrw hI Awsrw hY sµswr ivc iksy $
$ $
$ dw koeI Awsrw hY qy iksy dw koeI pr mYN qyrw Awsrw q`ØikAw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \717| b>e 701

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. iks hI koeI koie mM\u inmwxI ieku qU ] $
$ ikau n mrIjY roie jw lgu iciq n AwvhI ]
$
‰sUhI kI vwr mÚ 2, AMg 791Œ $
$
$ $
$ 2. dIn drd duK Bµjnw Git Git nwQ AnwQ ] $
$ $
$ srix qum@wrI AwieE nwnk ky pRB swQ ]1] ‰gauVI suKmnI; mÚ 5, AMg 263Œ $
$ $
$ $
$ ABY pdu dwnu ismrnu suAwmI ko; $

pRB nwnk bMDn Coir ]2]5]9]


siqgurU jI kQn krdy hn ik hy suAwmI=mwlk jI ! Awp jI dw ismrn hI ABY=BY rihq
pdvI dyx vwlw hY ies leI hy pRB=mwlk ! Awpxy ismrn dw dwn dy ky myry jnm mrn dy
bµDn Coir=KolH dyvo [ jYsw ik :
kwtI byrI pgh qy guir kInI bµid Klwsu ]1] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1002Œ

swKI—bwlw rwau qy rusqm rwau


jdoN vI iksy dI s`cy siqgurW au~pr SrDw pYdw huµdI hY qW siqgurU jI ikrpw krky lok
pRlok dy bµDn k`t idMdy hn [ ikauNik gurU dI i¸pw sdw hI ho rhI hY [ pr is`K dy kol iBKwrI
dI inAweIN SrDw rUpI pwqr hoxw cwhIdw hY [ jdoN vI jigAwsU is`K AwpxI haumY dw iqAwg
krky dIn ho ky bynqI krdw hY qd gurU jI pRq`K Aw ky shwieqw krdy hn [ ijs qrHW d`Kx
ivc hYdrwbwd irAwsq jnvwrw ngr dy do Brw rusqm rwie qy bwlw rwie ijnHW ƒ mrh`ØitAW
ny sqwry dy iklHy ivc kYd kIqw hoieAw sI iehnW dy pYrW ivc sµgl pwey hoey sn [ ieqnI
s^q kYd ivc sn ik mnu`K qW kI auQy pMCI vI nh» jw skdw sI [ iehnW ny bhuq pIrW PkIrW
sµqW ƒ mnwauxw Bwv ArwDxw kIqw pr koeI vI iehnW dI shwieqw leI bhuV nw sikAw [
iehnW dy pUrbly krm, kudrq dy sv`b nwl auQy iek is`K pihrydwr sI jo hr vkq kµToN siqgurU
jI dI bwxI pVHdw rihMdw sI [ jdoN iehnW ny is`K koloN puuiCAw ik qUµ iks dI bwxI pVHdw hYN
qW is`K ny juAwb id`qw [ jYsw ik :
suniq isMG gur mihmw kh» [ bµd KlwsI smJo nh» ]
durg gÍwilXr mihˆ inRp kYd ] nihˆ CUtin kI ijXiq aumYd ]40]
As rwjy rjpUq Cufwey ] ismry jihˆ kihˆ Bey shwey ]
SRI goibMd isMG gurU bfyrw ] Abcl ngr Qwn ijn kyrw ]41]
$ $
$ ‰gu: pR: sU: gRµ:, AYn 2, AMsU 25Œ $
$ $
$ is`K ny gurU jI dI mihmw krdy hoey ikhw ik mnu`K dI kYd qW kI hY siqgurU jI qW jmW $
$ $
$ dI PwhI BI k`t idMdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ khY isMG ‘kXw nr kI bµdw ] jm PwsI ko dyiq inkµdw ] $
$ $
$ bwly rwie sunI icq lwie ] srDw vDI khXo kir Bwie ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 701 \718| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ is`K ƒ pRym nwl ikhw ikrpw krky swfI bµd KlwsI dy leI pMcwimRq ‰kVwh pRSwidŒ sjw
$
$ $
$
$ ky Ardws kro, is`K ny Ardws kIqI qy eyDr ieh donoN BweI idn rwq suKW dy smuMdr siqgurU $
$
$
$ jI ƒ pRym sihq cyqy krdy hn ies qrHW iek rwq dy smyN jdoN iehnW dI surq gurU crnW ivc $
$
$
$ juVI hoeI sI qW ausy vyly klgIDr pwqSwh Awn pRgt hoey [ jdoN iehnW ny GoVy dy pOVW dI $
$
$
$ Awvwz suxI qy bVy iDAwn nwl Bwv nIJ lw ky vyKxw kIqw qy puCxw kIqw [ jYsw ik : $
$
$ $
ibsmiq bUiJÎo ‘khu qum kOn ?’ SRI pRØBu khih ‘ArwDihˆ jOn ]
so phÁucXo quv krin shwie ] auThu Abih nihˆ iblm lgwie ]49]
‰gu: pR: s: gR:, AYn 2, AMsU 25Œ
gurU jI ny AwiKAw jldI kro mYN quhwƒ lYx vwsqy AwieAw hW AwKx l`gy swfy pYrW ivc
byVIAW peIAW hoeIAW hn siqgurW ny ikhw vwihgurU nwm ƒ aucwrn kro Awpxy Awp hI byVIAW
tu`t jwxgIAW [ jdoN ienHW ny vwihgurU Sbd ƒ aucwrn kIqw qW ausy vkq pYrW ivcoN byVIAW
tu`t geIAW [ donoN BrwvW ny au~T ky gurU jI dy crnW ivc nmSkwr kIqI Dµn siqgurU, Dµn siqgurU
m`uK ivcoN aucwrn kIqw [ siqgurU jI ny iehnW ƒ aupdyS krdy hoey ikhw jo vI is`K pRym nwl
gurU ƒ Xwd krdw hY ies lok dy du`K qW nws huµdy hI hn AMq ƒ jmW qoN vI h`Q dy ky gurU
jI bcwauNdy hn, gurU jI ny donW BrwvW ƒ donoN rkwbW PVw ky iklHy dI kYd qoN mukq kIqw
ies pRkwr gurU jI syvkW dy sdw hI bµDn k`tx vwly hn [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \719| b>e 702

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 115 ‰Awid AMg 702Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 ] cwiq®k icqvq brsq myNh ] i¸pw isMDu kruxw pRB Dwrhu $
$
$
$ hir pRym Bgiq ko nyNh ]1]rhwau] Aink sUK ckvI nhI cwhq And pUrn pyiK $
$
$
$ dyNh ] Awn aupwv n jIvq mInw ibnu jl mrnw qyNh ]1] hm AnwQ nwQ hir $
$
$
srxI ApunI i¸pw kryNh ] crx kml nwnku AwrwDY iqsu ibnu Awn n $
kyNh ]2]6]10]

jYqsrI mhlw 5 ]
ieh piv`q® muKvwk swihb sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg
ivc AMØikq hY [ ies Sbd ivc siqgurU jI ny sµqW BgqW dI s`cI pRIqI dw vrnx kIqw hY [
s`cI pRIqI ƒ is`D krn vwsqy pRi¸qI ivcoN iqMn id®StWq ley hn [ pihlw id®StWq ppIhy dw
hY jo sÍWqI bUµd ƒ s`cy idloN cwh irhw hY [ dUsrw id®StWq c`kvI dw ilAw jo Awpxy pqI dy
ivCoVy ivc qVP rhI hY [ qIjw id®StWq m`CI dw hY jo pwxI qoN ibnW bc nh» skdI [ hux
sB qoN pihlW ppIhy dw id®StWq dy ky sµqW BgqW dI s`cI pRIqI dw inrUpx krdy hn :

cwiq®k icqvq; brsq myNh ]


ijvyN cwiq®k=ppIhw icqvq=icqvnI krdw hY ik myNh=myG, b`dl Bwv mINh brsq=brsy
ijs kwrn myrI ipAws dUr hovy [ ppIhy dI ies pRIqI dw vrnx id®StWq rUp krky gurbwxI
iv`c hor vI AnykW QwvW qy AwieAw hY [ jYsw ik :
1. cwiq®ku cwhq myhu ] ‰iblwvlu mÚ 5, AMg 838Œ

2. bwbIhw bynqI kry kir ikrpw dyhu jIA dwn ]


jl ibnu ipAws n aUqrY Cutik jWih myry pRwn ] ‰vwr mlwr mÚ 3, AMg 1284Œ

3. cwiq®k icq ipAws cwiq®k icq ipAws hy


Gn bUµd bicq® min Aws hy Awl pIvq ibnsq qwp ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 462Œ
4. bUµd ivhUxw cwiq®ko ikau kir iq®pqwvY ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 708Œ

ieiqAwidk AnykW QwvW qy ppIhy dI ipAws dw vrnx qy aus vloN sÍWqI bUµd dI icqvnI
$ dI g`l AweI hY [ iesy qrHW ppIhy dI inAweIN jigAwsU dy mn iv`c pRmwqmw dy drSn rUp SÍWqI bUµd $
$ $
$ dI qVP l`gI rihMdI hY [ jigAwsU bynqI krdw hY hy vwihgurU ! mYƒ qyyry drSnW dI ipAws l`gI hY , $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ drs qyry dI ipAws min lwgI ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 389Œ $
$ $
$
$ jy ppIhy ƒ koeI khy qUµ kdI iKAwl nh» kIqw pwxI dy qW ies DrqI iv`c hI toBy, qlwA, $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 702 \720| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ smuMdr Bry pey hn [ qUµ iek bUµd leI ieqnw kSt auTw irhw hYN [ qW ppIhw khygw ik AY d`sx
$
$ $
$
$ vwilAw g`l qW qyrI BwvyN TIk hY [ pwxI dy sµswr iv`c ibAMq toBy qlwA smuMdr hn [ pwxI $
$
$
$ hr QW qy Awpxw itkwxw bxweI bYTw hY pr myrI ipAws buJwaux dw kwrn SÍWqI bUµd hY; toBy $
$
$
$ qlwvW Awid dw pwxI myrI ipAws buJwaux ƒ smr`Q nh» [ iesy qrHW pRmySr dI pRwpqI dI ie`Cw $
$
$
$ vwly jigAwsU ƒ koeI khy ik pRmwqmw qW hr QW qy ivAwpk hY [ Pyr qyrI drSnW dI pRwpqI $
$
$ rUp ipAws ikauN nh» buJdI [ qW aus dw au~qr ieh hY ik ijvyN DrqI iv`c hr QW qy pwxI $
mOjUd hY blik DrqI pwxI iv`c gyNd dI qrHW qYr rhI hY [ DrqI iv`c ivAwpk pwxI iksy ipAwsy
dI ipAws buJwaux dw kwrn nh» bxdw [ iesy qrHW l`kVW iv`c smweI AgnI rsoeI Awid dw
kwrj is`D nh» krdI, nw hI iksy dw srdI dw duK dUr kr skdI hY Aqy nw hI rOSnI krdI
hY [ du`D iv`c smwieAw iGE rotI copVn Aqy dwl sbzI dy qVky dy kµm nh» AwauNdw [ ijvyN
ieh kwrj isD nh» huµdy [ iesy qrHW ivAwpk pRmySr qoN jigAwsU ƒ koeI lwB nh» [ qW hI jigAwsU
pRBU dy pRq`K drSnw dI ie`Cw krdw hY [ jYsw ik :
drsn ipAws ipRA pRIiq mnohr mnu n rhY bhu ibiD aumkweI ]1]rhwau]
‰swrg mÚ 5, AMg 1206Œ
drsn ipAws bhuqu min myrY nwnk drs inhwl ]3]9] ‰nt mÚ 5, AMg 980Œ

i¸pw isMDu kruxw pRB Dwrhu; hir pRym Bgiq ko nyNh ]1]rhwau]
hy ikrpw dy isMD=smuMdr pRBu=mwlk prmwqmw ! Awp kruxw=ikrpw id®StI Dwrn kro Aqy
hr qrHW nwl mYƒ pRymw BgqI dw nyNh=pRym bKSxw kro ]1]rhwau]

Aink sUK ckvI nhI cwhq; And pUrn pyiK dyNh ]


hux dUjw id®StWq dy ky jigAwsU dI pRIqI dw vrnx krdy hn, ik ijvyN c`kvI hor
Aink=AnykW pRkwr dy suKW ƒ nh» cwhuµdI Aqy dyNh=sUrj ƒ pyiK=dyKky pUrn Anµdq huµdI hY [
ckvI bwry iek pRis`D gwQw hY ik ijs vyly q®yqy dy Avqwr Bgvwn sRI rwm jI ipqw dw bcn
jo dyvwsur sµgRwm vyly mhwrwxI kykeI ny bhwdrI idKwauNidAW mUrCq rwjy ƒ swrQI bx ky
sµBwilAw, AwpxI jwn au~qy KylH ky mhwrwjy ƒ bcwieAw qW hoS Awaux qy mhwrwjy dSrQ ny
KuS ho ky kykeI ƒ do bcn id`qy ik qUµ jo cwhyN mMg skdI hYN qW mhwrwxI ny ikhw ik mY smW
Awaux qy hI ieh do vr mMgWgI [ ieh bcn iPr aus smyN kykeI ny mMgy jdoN Bgvwn rwm ƒ
rwj iqlk hox l`gw [ iek bcn Brq ƒ rwj dUjw bcn rwm jI ƒ cOdW swl dw bnvws [
$ mhwrwjy dsrQ ny bhuq imMnqW qrly kIqy pr kykeI nw mMnI [ AKIr rwjw kihx l`gw ik qUµ $
$
$ iek bcn Brq ƒ rwj dyx dw mnw lY ikauNik myry rwm ƒ rwj dw koeI lwlc nh», pr kykeI $
$
$
$ AwpxI iz`d qy AVI rhI [ jdoN Bgvwn rwm ƒ swrI gwQw dw pqw l`gw qW aunHW ny iCn iv`c $
$
$
$ hI rwj ibBUq qj id`qI [ Awpxy Drm dI pwlxw krdI hoeI sIqw vI munI bsqr Dwrn krky $
$
$ nwl jwx vwsqy iqAwr ho geI [ lkSmx ny v`fy Brw dy ipAwr dI mhwnqw drswauNidAW, $
$
$
$ Drm dI pwlxw kridAW jµgl iv`c jwxw svIkwr kIqw [ jµglW iv`c AnykW kSt duK shwrdy $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \721| b>e 702

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ cOdW swl dw smW pUrw hox vwlw hI sI ik rwvx sIqw ƒ swDU ilbws dw DoKw dy ky cu`k ky
$
$ $
$ lY igAw [ auh smW Bgvwn jI vwsqy sIqw dy ivCoVy dw duKdwiek sI jdoN ibrCW ƒ vI pu`Cdy $
$ $
$
$ sn ik myrI sIqw ikQy hY pMCIAW ƒ vI sIqw bwry pu`Cdy qW aus smyN c`kvw c`kvI dI vwrqwlwp $
$
$
$ hoeI [ c`kvI ny c`kvy ƒ ikhw ik iehI q®yqy dw Avqwr khwaux vwlw rwm hY ? jo AwpxI iesq®I $
$
$
$ ipCy AigAwnIAW dI qrHW ivrlwp kr irhw hY [ aus vyly pMCIAW dI bolI ƒ jwnx vwly sRI $
$
$ rwm jI ny ikhw ik hy pMCIE ! myry leI ieh bhuq duK dw mOkw hY jy iksy duKI dI shwieqw $
nh» kr skdy qW ieho ijhy myhxy mwr ky aus dy du`K iv`c vwDw nh» krnw cwhIdw [ Bgvwn
jI ny ikhw mYN mirAwdw pRSoqm hW [ doKIAW ƒ fµn dyxw myrw Drm hY BwvyN auh pMCI hI ikauN
nw hovy [ v`fy-v`fy rwKSW ƒ qW fµn mYN SSqrW nwl idMdw hW [ ieho ijhy koJy bcn bolx vwly
pMCIE ! quhwƒ iek bcn nwl hI dµifq krdw hW ik qus» kdy vI rwq ƒ iek`Ty nh» ho skogy
Bwv pqI-pqnI dw imlwp nh» ho skygw qwik quhwƒ pqw l`g sky ik ivCoVy dw duK ikho
ijhw huµdw hY [ aus idn qoN lY ky A`j q`k c`kvI qy c`kvw rwq ƒ iek`Ty nh» ho skdy [ rwq
Br c`kvI pqI dy ivCoVy iv`c sUrj dw ieMqzwr krdI rihMdI hY ik kdoN sUrj cVy qy mYƒ myry
pqI dw imlwp hovy iesy krky aus dw sUrj nwl pRym hY ik sUrj hI myry pqI dw imlwp krwaux
vwlw hY [ jYsw ik :
1. ckvI nYn nˆØId nih cwhY ibnu ipr nˆØId n pweI ]
sUru crHY ipRau dyKY nYnI iniv iniv lwgY pWeI ] ‰mlwr mÚ 1, AMg 1273Œ
2. ckvI sUr snyhu icqvY Aws GxI kid idnIAru dyKIAY ]
‰Awsw mÚ 5, AMg 455Œ
3. ckvI pRIiq sUrju muiK lwgY ] imlY ipAwry sB duK iqAwgY ]
‰gauVI mÚ 4, AMg 164Œ
4. ckvI sUrj hyq hY imil hoin suKwly ] ‰BweI gurdws jI, vwr 27, pauVI 4Œ
ijs pRkwr ienHW pRmwxW qoN isD hY ik c`kvI, c`kvy qoN ibnW bhuq BwrI duKI huµdI hY [
iesy qrHW jigAwsU rUp ckvI sµswrk suKW ƒ nh» cwhuµdI [ gurU rUp sUrj ƒ vyKky pUrn Anµdq
huµdI hY [ ikauNik gurU rUp sUrj dy imlx nwl bRhm rUp ckvy nwl imlwp ho jWdw hY [ ijvyN
Bgvwn rwm dy srwp kwrn ckvI qy ckvw rwq®I smyN iek`Ty nh» ho skdy [ BwvyN iblkul iek
dUjy ny nzdIk BI hox qW BI imlwp nh» huµdw [ iesy qrHW AividAw rUpI rwq iv`c AigAwn
dw AMDkwr CwieAw hovy qW jigAwsU rUp ckvI dy BwvyN kol hY pr kol huµdy hoey BI ivCoVw
bixAw rihMdw hY [ ies dw imlwp krwaux vwlI SkqI gurU rUp sUrj hI hY jo bRhm rUp c`kvy
$ $
$ dy nwl myl krw idMdw hY [ gurU qoN ibnW ieh imlwp sµBv nh» gurU Arjn swihb iek jgHw $
$ $
$ AYsw Purmwn krdy hn, jYsw ik : $
$ $
$ hY inkty Aru Bydu n pwieAw ] ibnu siqgur sB mohI mwieAw ]1] $
$ $
$ ‰BYrau mÚ 5, AMg 1139Œ $
$ $
$
$ ijvyN aupr ilKy pRmwx ckvI qy id`qy gey hn, iek jgHw Bgq kbIr jI AYsw Purmwn $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 702 \722| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ krdy hn ik ckvI Aqy jigAwsU dy ivCoVy dw izmIN Asmwn dw AMqrw hY [ c`kvI kyvl rwq $
$ $
$ ƒ pqI qoN ivCVdI hY pr jo purS pRmySr qoN ivCV cu`ky hn aunHW dw imlwp gurU qoN ibnW nw $
$ $
$ idn Aqy nw hI rwq ƒ huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ kbIr ckeI jau inis bICurY Awie imlY prBwiq ] $
$ $
$ jo nr ibCury rwm isau nw idn imly n rwiq ]125] ‰slok kbIr jI, AMg 1371Œ $
$ $
ieQy ies g`l dw iDAwn r`Kxw hY ik auprly isDWq dw KMfn nh» blik ivcwr dw iek
p`K hY [ ijQy c`kvI dy rwq ƒ ivCVn dw pRmwx dy ky jigAwsU dy idn rwq ivCVn dI g`l
kIqI hY auQy sµswrI idn rwq dI g`l hY [ AMqrIv Bwv iv`c AividAw rUpI rwq hY [ AigAwn
rUp AMDyry ƒ gurU rUp sUrj dUr krky jigAwsU rUp c`kvI ƒ sdw vwsqy bRhm nwl myl idMdw
hY [ iPr kdy vI bRhm qoN jigAwsU dy ivCVn vwlI AividAw rUp rwq nh» AwauNdI [ Bwv iek
vwr gurU duAwrw igAwn rUp cwnx iv`c igAw qW jigAwsU muV AigAwnqw dy hnyry ivc
nh» AwauNdw [

Awn aupwv n jIvq mInw; ibnu jl mrnw qyNh ]1]


huux qIsrw pRmwx dy ky jigAwsU dI pRIqI dw vrnx krdy hn ik ijs qrHW m`CI Awn=hor
aupwv=jqn nwl ijauNdI nh» rihMdI pwxI qoN ibnW aus dw mrnw huµdw hY [ m`CI dI pwxI nwl
AYsI pRIqI hY jYsw ik bwxI iv`c Purmwn AwieAw hY ]1] jYsw ik :
1. mIny pRIiq BeI jil nwie ] ‰gauVI mÚ 4, AMg 164Œ
2. mInu ibCohw nw shY jl ibnu mir pwhI ] ‰kydwrw mÚ 5, AMg 1122Œ
3. ijau mCulI ibnu pwxIAY ikau jIvxu pwvY ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 708Œ

hm AnwQ nwQ hir srxI; ApunI i¸pw kryNh ]


hm=AsI vw: hm=qmwm jIv AnwQ=XqIm Aqy hy nwQ=mwlk pRØBU ! AsIN qyrI Srx iv`c
Awey hW Awp ApnI i¸pw kryNh=krnI kro [

crx kml nwnku AwrwDY; iqsu ibnu Awn n kyNh ]2]6]10]


siqgurU jI Purmwn krdy hn ik hy vwihgurU jI ! As» Awp jI dy crnW kmlW ƒ ArwDdy
hW iqs=Awp jI dy crnW qoN Awn=hor kyNh=kuJ swƒ nh» BwauNdw [
AQvw=iqsu=Awp jI qoN ibnW Awn=hor koeI rwKw nh» hY ]2]6]10]
$ $
$ $
$
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \723| b>e 703

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 116 ‰Awid AMg 703Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 Cµq Gru 1 < siqgur pRswid ] slok ] drsn ipAwsI $
$
$
$ idnsu rwiq icqvau Anidnu nIq ] Koil@ kpt guir mylIAw nwnk hir sµig mIq ]1] $
$
$
$ Cµq ] suix Xwr hmwry sjx iek krau bynµqIAw ] iqsu mohn lwl ipAwry hau iPrau $
$
$ KojµqIAw ] iqsu dis ipAwry isru DrI auqwry iek BorI drsnu dIjY ] nYn hmwry ipRA $
rµg rµgwry ieku iqlu BI nw DIrIjY ] pRB isau mnu lInw ijau jl mInw cwiq®k ijvY
iqsµqIAw ] jn nwnk guru pUrw pwieAw sglI iqKw buJµqIAw ]1] Xwr vy ipRA hBy
sKIAw mU khI n jyhIAw ] Xwr vy ihk fUµ ihik cwVY hau iksu icqyhIAw ] ihk dUµ ihik
cwVy Aink ipAwry inq krdy Bog iblwsw ] iqnw dyiK min cwau auTµdw hau kid pweI
guxqwsw ] ijnI mYfw lwlu rIJwieAw hau iqsu AwgY mnu fyNhIAw ] nwnku khY suix
ibnau suhwgix mU dis ifKw ipru kyhIAw ]2] Xwr vy ipru Awpx Bwxw ikCu nI sI
Cµdw ] Xwr vy qY rwivAw lwlnu mU dis dsµdw ] lwlnu qY pwieAw Awpu gvwieAw jY
Dn Bwg mQwxy ] bWh pkiV Twkuir hau iGDI gux Avgx n pCwxy ] gux hwru qY
pwieAw rµgu lwlu bxwieAw iqsu hBo ikCu suhµdw ] jn nwnk Dµin suhwgix sweI ijsu
sµig Bqwru vsµdw ]3] Xwr vy inq suK suKydI sw mY pweI ] vru loVIdw AwieAw vjI
vwDweI ] mhw mMglu rhsu QIAw ipru dieAwlu sd nv rµgIAw ] vf Bwig pwieAw
guir imlwieAw swD kY sqsµgIAw ] Awsw mnsw sgl pUrI ipRA AMik AMku imlweI ]
ibnvµiq nwnku suK suKydI sw mY gur imil pweI ]4]1]

jYqsrI mhlw 5 Cµq Gru 1 < siqgur pRswid ]


ieh piv`qr muKvwk sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI rwg iv`c
rwg dy pihly sur qwl iv`c Cµq rUp ivc AMØikq hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [
1=Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS rUp, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn, pRswid=Anµd srUp [

slok ] drsn ipAwsI idnsu rwiq; icqvau Anidnu nIq ]


drSnW dI ipAwsI ho ky vwihgurU dy rwh ƒ rwq idn nIq=hmySW hI icqvau=dyKdI
rihMdI sW [ jYsw ik :
$ $
$ 1. Aws ipAwsI ipr kY qweI ijau cwiq®ku bUµdyry ] ‰quKwrI mÚ 5, AMg 1117Œ$
$ $
$ 2. pMQu inhwrY kwmnI locn BrI ly auswsw ] $
$ $
$ aur n BIjY pgu nw iKsY hir drsn kI Awsw ] ‰gauVI kbIr jI, AMg 337Œ $
$ $
$ 3. hir drsn kau myrw mnu bhu qpqY ijau iq®Kwvµqu ibnu nIr ] $
$ $
$
$ ‰gof mÚ 4, AMg 861Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 703 \724| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Koil@ kpt guir mylIAw; nwnk hir sµig mIq ]1]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI aucwrn krdy hn ik hux gurW ny Brm rUp vw-pMjW koSW rUp kpt=bUhy KolH $
$ ky hir=vwihgurU im`qr dy nwl mYƒ myl id`qw hY ]1] $
$ $
$ $
$
$ Cµq ] suix Xwr hmwry sjx; iek krau bynµqIAw ] $
$
$ $
hy Aswfy sjx=pRmwqmw dy Xwr=im`qr siqgurU jI ! mYN jigAwsU rUp iesq®I Awp jI ƒ
iek bynqI krdI hW ‰vw-Xwr ies lok iv`c riKAw krn vwly qy sjx=pRlok iv`c riKAw
krn vwly siqgurU jIΠ[

iqsu mohn lwl ipAwry; hau iPrau KojµqIAw ]


iqsu=aus mohn=mn dy mohx vwly lwl ipAwry=ipAwirAW dy ipAwry vw-AiqAMq ipAwry
pRBU ƒ mYN KojµqIAw=l`BdI iPrau=iPrdI hW [

iqsu dis ipAwry, isru DrI auqwry; iek BorI drsnu dIjY ]
aus ipAwry pRØBU dw pqw d`s idau [ ieh jigAwsU rUp iesq®I dI qVP hY [ AgoN imlwp
krwaux vwly gurU ny ikhw, ik imlwp krwaux vwly ¹ Bytw kI dyvyNgI ? qW jigAwsU ny ikhw
ik mYN pR`qK isr lwh ky quhwfy crnW qy r`K dyvWgI vw-hµkwr rUp isr lwh ky quhwfy crnW
dI tyk Dwr lvWgI [ Bwv QoVHy mwq® vI Awpw nh» jxwvWgI iehI isr dw auqwrn rUp Bytw
idAWgI pr BorI=rµck mwq® drSn krw idau ijs drSnW dy pRqwp nwl igAwn rUpI BorI=idn
cVH jwvy Bwv igAwn dw aujwlw ho jwvy [ jYsw ik :
qY swihb kI bwq ij AwKY khu nwnk ikAw dIjY ]
sIsu vFy kir bYsxu dIjY ivxu isr syv krIjY ] ‰vfhµsu mhlw 1, AMg 558Œ

nYn hmwry ipRA rµg rµgwry; ieku iqlu BI nw DIrIjY ]


myry nyqr ipAwry pqI pRmwqmw dy rµg=pRym iv`c rµgwry=rµgy gey hn, ausƒ imly qoN ibnW
iek iql mwqr BI DIrj nh» ho skdw [

pRB isau mnu lInw ijau jl mInw; cwiq®k ijvY iqsµqIAw ]


vwihgurU dy nwl swfw mn ies pRkwr lInw=imilAw hoieAw hY ijvyN jl=pwxI nwl m`CI
$ $
$ dw imlwp bixAw hY [ ies pRkwr swfw mn rUp m`C Awp jI dy drSnW rUp pwxI qoN ibnW nh» $
$
$
$
$ rih skdw [ ppIhy vWg pRØBU dy drSnW leI iqsµqIAw=qrsdw hY [ ijs qrHW ppIhw sÍWqI bUµd $
$
$
$ ƒ qrsdw hY iesy qrHW swfw mn rUpI ppIhw drSnW rUp SÍWqI bUµd leI qrsdw hY Bwv drSnW $
$
$
$ dI ipAws vwlw ho irhw hY ik gurU rUp b`dl AByd inScy rUpI aupdyS dI kdoN vrKw $
$
$
$ krngy [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \725| b>e 703

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jn nwnk guru pUrw pwieAw; sglI iqKw buJµqIAw ]1]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI aucwrn krdy hn ik mYN jn=dws ny pUry gurW ƒ pwieAw=pRwpq kIqw º vw : jd
$
$ $
$ gurW duAwry pUry pRØBU ƒ pwieAw qW pdwrQW rUp pwxI dI sglI=swrI iq®Kw=ipAws buJ geI ]1] $
$ $
$ $
Xwr vy ipRA hBy sKIAw; mU khI n jyhIAw ]
$ $
$ $
$ $
hy Xwr=sjn sµqo ! qus» swrIAW myry ipAwry dIAw sKIAW=shylIAW ho [ quhwfy swirAW iv`ØcoN
mU=mYN iksy jyhI vI nh» hW [ vy=hy dw vwck hY [ hy ipAwry sµq rUp im`qr ! swrIAW jo sµq rUp
vw—jigAwsU rUp shylIAW hn, koeI srDw vwlI, koeI Bwvnw vwlI koeI BgqI vwlI, koeI
srvx mMnx iniDAwsx vwlI, Aqy koeI igAwn vwlI hY, ienHW ivcoN mYN iksy vrgI vI nh»
hW [ myry iv`c ienHW vrgy gux nh» hn [

Xwr vy ihk fUµ ihik cwVY; hau iksu icqyhIAw ]


Xwr vy=hy s`jx rUp sµq jnoN ! jdoN qus» swry hI igAwn dI iek qoN iek cVHdI AvsQw
vwly ho qW hau=mYN iks qrHW ipAwry dy cyqy rih skdI hW ?

ihk dUµ ihik cwVy Aink ipAwry; inq krdy Bog iblwsw ]
qus» iek qoN iek cVHdIAW AvsQw vwlIAW ho ky myry ipAwry pRØBU nwl in`q hI AnykW
Bog iblws krdIAW ho [ AQvw iek qoN iek cVHdIAW AvsQw vwly igAwn dI pihlI BUimkw
SuB ie`Cw qoN SuB ivcwrnw vwly, dUjI qoN qIjI qnU mwnsw vwly, qIjI qoN cOQI Asµskq vwly,
cOQI qoN pMjvIN sÍqwpd vwly, pMjvIN qoN CyvIN pdwrQW BwvnI vwly Aqy CyvIN qoN s`qvIN qurIAw
BUimkw vwly [ inSkwm krm krn vwilAW qoN aupwSnw vwly, aupwSnw vwilAW qoN igAwn vwly,
igAwn vwilAW qoN swiKAwqqw vwly cVHdy qoN cVHdy Awp jI dy AnykW ipAwry hn [ sRvx krn
vwilAW qo A`gy mMnx krn vwly, mMnn krn vwilAW qoN A`gy iniDAwsx vwly, aunHW qoN A`gy
q`q q͵ dw sµSoDn krn vwly aunHW qoN A`gy ABydqw vwly Awp jI dy AnykW ipAwry hn jo Awp
jI dI ABydqw dy Anµd ƒ mwxdy hn [

iqnw dyiK min cwau auTµdw hau kid pweI guxqwsw ]


quhwfy aunHW AnµdI kOqkW ƒ dyKky myry mn iv`c vI cwau=auqSwh au~Tdw hY ik mYN kdoN
$ aus SuB guxW dy qwsw=Kzwny pRmySr ƒ pwvWgI vw=mYN vI kdy aus guxW dy Kzwny dw $
$ drSn pwvWgI [ $
$ $
$ $
$
$ ijnI mYfw lwlu rIJwieAw; hau iqsu AwgY mnu fyNhIAw ] $
$
$ $
$ ijnHW ny mYfw=myrw lwlu=ipAwrw pRØBU rIJwieAw=pRsµn Bwv KuS kr ilAw hY [ hau=mYN iqsu $
$
$
$ AwgY=iqnHW A`gy Awpxw mn fyNhIAw=dyNdI hW qy ies qrHW bynqI kihMdI hW :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 703 \726| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnku khY suix ibnau suhwgix; mU dis ifKw ipru kyhIAw ]2]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik hy pRmySr pqI dy suhwg vwlI sµq rUp sKI ! myrI bynqI
$
$ $
$ sux ky mU=mYƒ dis=d`sxw kr ik ipru=pqI pRmySr ƒ kyhIAw=ikhVI ivDI nwl ifKw=dyKxw $
$ $
$ krW ? AQvw iks swDn nwl pRwpq hovygw [ vw: hy suhwgxI ! myrI bynqI sux ky mYƒ rwh d`s $
$ $
$ idau qW ik mYN vI vyK lvW ik pqI pRwpqI dw Anµd ikho ijhw hY ? ]2] $
$ $
Xwr vy ipru Awpx Bwxw; ikCu nI sI Cµdw ]
Xwr vy=hy im`qr sµq jno ! auh pqI pRmwqmw Awpxw Bwxw=hukm mnwauNdw hY ausƒ
ikCu=iksy dI Cµdw=muhCµdgI nIsI=nh» hY [ Bwv ausƒ iksy dI ADIngI nh» auh suqµqr hY [
vw-ausƒ iksy dI Cµdw=pRvwh nh» hY [

Xwr vy qY rwivAw lwlnu; mU dis dsµdw ]


Xwr vy-hy im`qr sµq jno ! qus» ipAwry dy Anµd ƒ mwixAw hY mU dis=mYƒ d`s mYN dsµdw=pu`CdI
hW [ vw: mYN dsµdw=suAwlI ƒ BI rwh d`s idhu [ qW auqm sKI bRhm igAwnI pRBU dI siKAwqqw
vwly mhwqmw kihMdy hn :—

lwlnu qY pwieAw Awpu gvwieAw; jY Dn Bwg mQwxy ]


jy qY=qUµ aus ipAwry pRØBU ƒ pRwpq krnw cwhuµdI hY qW Awpu=Awpw Bwv hµkwr ƒ gvwauxw
kr vw: ipAwry ƒ qY=ausny pwieAw hY ijsny hµkwr ƒ gvwieAw hY pr hµkwr aus dw imtdw
hY vw-pRØBU ausƒ pRwpq huµdw hY ijs jigAwsU rUp iesq®I dy m`ØQy dy Bwg sRySt hox [

bWh pkiV Twkuir hau iGDI; gux Avgx n pCwxy ]


myrI buDI rUp vw-ibrqI rUp bWh ƒ Twkuir=pRmySr ny pkV ky iGDI=Awpxy v`l iK`c ilAw
hY Bwv Awpxy iv`c lIn kr ilAw hY qy myry guxW qy AOgxw dI pCwx nh» kIqI Bwv myry
gux AOgx nh» icqwry [

gux hwru qY pwieAw, rµgu lwlu bxwieAw; iqsu hBo ikCu suhµdw ]
ijsny SuB guxW rUpI hwr AMqSkrn rUpI gl iv`c pwieAw hY, Bwv SuB guxW ƒ Dwrn
kIqw hY qY=ausƒ ipAwry pRØBU dw rµgu-Anµd bx AwieAw hY Bwv pRwpq ho igAw Aqy aus dw
hBo=sB kuJ suhµdw=sohxw ho igAw hY [ Bwv iqs jIv rUp iesqrI dy qweIN SrDw BgqI Awidk
$ swry swDn soBdy hn, ijsƒ vwihgurU ny Awpxw pRym bKS id``qw hY [ $
$ $
$
$ jn nwnk Dµin suhwgix sweI; ijsu sµig Bqwru vsµdw ]3] $
$
$ $
$
$ siqgu rU jI Purmwn krdy hn ik auh jigAwsU rUp suhwgx iesq®I Dµnqw Xog hY ijs dy $
$
$ nwl pqI pRmwqmw vsdw hY ]3] pRmySr pqI dI pRwpqI hox qoN bwAd sµq mhwqmw rUp iesqrI $
$ $
$ ies qrHW kihMdI hY :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \727| b>e 703

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Xwr vy inq suK suKydI sw mY pweI ]
$ $
$ $
$ $
$ Xwr vy=sjx sµq jnoN ! inq suK suKydI=ijs pqI dI pRwpqI dI mYN inq suKW su`KdI huµdI
$
$ $
$ sI, sw mYN pweI=auh suKxw mYN siqgurW nwl iml ky pw leI hY vw: auh pRmySr rUpI vsqU pw $
$ $
$ leI hY [ $
$ $
$ $
$ vru loVIdw AwieAw; vjI vwDweI ] $

ijhVw pqI pRmwqmw jo mYƒ loVIdw=cwhIdw sI vw: ijs pqI ƒ mYN cwhuµdI sI auh pRwpq
ho AwieAw hY, Bwv-swiKAwqkwr ho igAw hY [ ies leI mn iv`c vDweI=KuSI vjI=pRgt ho
geI hY [

mhw mMglu rhsu QIAw; ipru dieAwlu sd nv rµgIAw ]


mhw mMglu=v`fw auqSwh vw v`fIAW KuSIAW Aqy isDWq rUp bRhm dy rhsu=Anµd ƒ pw
ky QIAw=iesiQq ho gey hW [ auh ipru=pqI pRmwqmw dieAwl Aqy sdw nvIn rµg vwlw hY [
ijs dw Anµd kdy ABwv nh» huµdw [

vf Bwig pwieAw guir imlwieAw; swD kY sqsµgIAw ]


vfBwig pwieAw=v`ØifAW BwgW krky pRØBU pwieAw hY [ v`fy BwgW krky vI Awp nh»
pwieAw [ guir imlwieAw=siqgurW ny ikrpw krky swD kY sqsµgIAw=swD sµgq duAwrw
mylxw kIqw hY [

Awsw mnsw sgl pUrI; ipRA AMik AMku imlweI ]


Awsw=dIrG kwl dI, mnsw=iCn iCn kwl dI, swrIAW pUrIAW ho geIAW hn [ ipRA=pqI
pRmwqmw ny AMØik=p`K vw : pRym krky mYƒ Apxy AMØik=srUp dy iv`c imlweI=myl lYxw kIqw hY [

ibnvµiq nwnku suK suKydI; sw mY gur imil pweI ]4]1]


siqgurU mhwrwj jI jigAwsU muK duAwrw kQn krdy hn ik jo pqI pRmwqmw dI su`Kxw
mYN suKdI sI, sw=auh suKxw mYN pUry siqgurW ƒ iml ky pRwpq kr leI hY ]4]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 705 \728| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 117 ‰Awid AMg 705Œ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 vwr slokw nwil < siqgur pRswid ] slok ] Awid $
$
$
$ pUrn miD pUrn AMiq pUrn prmysurh ] ismrµiq sµq srbq® rmxµ nwnk AGnwsn $
$
jgdIsurh ]1] pyKn sunn sunwvno mn mih id®VIAY swcu ] pUir rihE srbq® mY nwnk
$ $
$ $
$ $
hir rµig rwcu ]2] pauVI ] hir eyku inrµjnu gweIAY sB AMqir soeI ] krx kwrx
smrQ pRØBu jo kry su hoeI ] iKn mih Qwip auQwpdw iqsu ibnu nhI koeI ] KMf bRhmMf
pwqwl dIp rivAw sB loeI ] ijsu Awip buJwey so buJsI inrml jnu soeI ]1]

jYqsrI mhlw 5 vwr slokw nwil, < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn siqgurU sRI gurU Arjn dyv mhwrwj jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI
dI vwr dy AwrµB dw hY [ ijs dI auQwnkw sµq igAwnI gurbcn isMG jI ny ies pRkwr kQn
kIqI hY [ ik iek pMfq ijs dw nwm ivjY nwQ sI [ jo BwrI ivdvwn sI [ vyd ividAw iv`c
inpuMn sI [ gurU Gr dw js suxky sRI AMØimRqsr ivKy AwieAw [ siqguru jI dw drSn krky SrDw
hor vI vDyry ho AweI [ jYsw ik :
jYsw siqguru suxIdw qYso hI mY fITu ] ‰rwmklI kI vwr mÚ 5, AMg 957Œ

dy mhWvwk Anuswr jYsw suixAw sI aus qoN vI vDyry Awpxy nyqrW nwl vyK ilAw [ hux mn
iv`c pRSn krn dI ie`Cw pYdw hoeI [ pRSn duAwrw siqgurU jI ƒ puiCAw ik swfy ihMdU m`q iv`c
mry pRwxI dy nim`q AMqm ikirAw iv`c [ jy auh SUdr hY qW aus dI gqI cwlI idnW bwAd,
vYS dI sqwrW idnW bwAd, C`qrI dI qyrW idnW bwAd Aqy bRwhmx dI bwrW idnW bwAd
gqI huµdI hY [ ikauNik jwq dy ADwr qy Apiv`q®qw qoN piv`q® hox dw smW inSicq hY [ bRwhmx
swirAW qoN aucy hn ies leI ienHW ƒ swirAW qoN G`t idnW iv`c piv`q®qw pRwpq huµdI hY [ quhwfy
is`KW ƒ nw bRwhmx, nw C`qrI, nw vYS, Aqy nw hI SUdr ikhw jw skdw hY ikauNik is`KW iv`c
swry hI rl g`f hn ienHW dI gqI ikvyN huµdI hY [ swfy ihMdU m`q iv`c mry pRwxI dI gqI leI
gruV purwx dI kQw mMnI hY [ qus» Awpxy is`KW dI kilAwx leI kI swDn mMØinAw hY Aqy mrn
qoN bwAd Apiv`q®qw qoN piv`q® hox leI ikqny idnW dw smW inSicq kIqw hY [ ikauNik bRwhmx
iv`c jnm smyN sUqk Aqy mrn smyN pwqk dw nW dy ky Apiv`q®qw mMnI hY qy ijs dy vrnW
dI vµf Anuswr idn G`t v`D inSicq kIqy hn qW siqgurU jI ny au~qr id`qw ik quhwfy m`q
$ $
$ iv`c ijhVw mnu`K ƒ cwr QW qy vµifAw igAw hY As» swirAW ƒ brwbr dw drjw dyx dw ivSvws $
$ $
$ rKdy hW [ is`KW ƒ swirAW qoN piv`q® smJ ky ds idn dI Bwv dusihrw mnwaux dI AwigAw $
$ $
$ id`qI hY Aqy gqI leI nwm hI sB qoN au~qm krm hY [ pr jy guris`K ny kQw dw vI lwB lYxw $
$ $
$ hovy qW mry pRwxI dy nim`q ies jYqsrI dI vwr dy do-do slokW dI kQw krky dsvyN idn smwpqI $
$
$
$
$ krnI [ ieauN krn nwl mukqI pRwpq ho jwvygI qy jmW qoN Cu`t jwvygw [ ikauNik bwxI nwm rUp $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \729| b>e 705

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY [ nwm qoN vfI SkqI kilAwx krn vwlI iksy vI swDn iv`c nh» hY [ ies leI As» Awpxy $
$ $
$ is`KW dI gqI bwxI duAwrw krdy hW [ is`K imrqk pRwxI ny nim`q bwxI dw pwT, kIrqn qy $
$ $
$ kQw krdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ jYqsrI mhlw 5 vwr slokw nwil $
$
$ $
$ pMjvyN pwqSwh Awpxy muKwibMd qoN aucwrn krdy hn [ ies vwr iv`c slok mh`ly Aqy $
vwr=pauVIAW swrIAW sRI gurU Arjn dyv jI dIAW hn [ ikauNik keI vwrW slok Aqy mhly
qoN ibnW vI AwauNdIAW hn [ jYsw ik bsµq kI vwr Aqy s`Øqy blvµfy dI vwr [ ies leI ieh
sµkyq id`qw hY ik jYqsrI dI vwr slokW dy nwl hY [ pihlW vsqU inrdySk mMgl krdy hn [

< siqguru pRswid ]


1 Adu`qI bRhm, ¡=pRkwS rUp siq=nws qoN rihq gur=cyqn pRswid=Anµd srUp [
ieh vwr sRI gurU gRµQ swihb jI dy mD Bwg rUp iv`c aucwrn kIqI hY [ ijs vyly sRI gurU
gRµQ swihb jI dw AKMT pwT r`ØiKAw hovy qW ies vwr au~qy pwT Awaux krky kVwh pRSwid
siqgurU jI dI hzUrI iv`c ilAw ky Ardws krky Bog lvwieAw jWdw hY [ AYsI mirAwdw purwqn
smyN qoN c`lI Aw rhI hY [ Axjwx pwTI jW qW pihlW hI Ardws AwrµB kr lYNdy hn jW jdoN
pwTI dI rsnw qy Awid pUrn miD pUrn Awvy qW audoN Ardws iv`c pwT m`D iv`c AwieAw hY
dy A`Kr myldy hn [ keI swrI Ardws pihlW krky muKvwk ies vwr dy AwrµB qoN suxwauNdy hn [
ieauN keI rIqW nwl Axjwx lok m`D dI Ardws krdy hn [ purwqn pMQk mirAwdw Anuswr
jYqsrI dI vwr dy AwrµB dy nwl hI Ardws AwrµB krnI cwhIdI hY [ keI ieh BI Sµkw krdy
hn ik sRI gurU gRµQ swihb jI dy Awm pRc`lq bIVW dy 1430 AMg hn [ ies leI mD 715
qy lgxw cwhIdw hY qy lwauNdy 705 qy hn jo glq hY [ ies Sµkw dw smwDwn :—1410 qoN
jo bwxI AwrµB huµdI hY aus dw isrlyK vwrW qoN vDIk hY Bwv ik vwrW qoN vwDU slok [ ieh
20 AMg k`F ky 1410 AMg rih gey [ ijs krky m`D 705 qy lgdw hY [ vw-sµq igAwnI gurbcn
isMG jI dy ividAwrQI bwbw nwhr isMG jI ny rwg mwlw ƒ ie`k Sbd mMn ky rwg mwlw smyq
swry Sbd igxy sn qW aus igxqI dy ADwr qy vI mD Awid pUrn miD pUrn ‘vwly slok qy
hI is`D hoieAw ies leI ies Sbd qy pwT Awaux qoN Ardws krn iv`c koeI vI Sµkw nh» [

slok ] Awid pUrn miD pUrn; AMØiq pUrn prmysurh ]


$ sRI (gurU) gRµQ swihb jI dy Awid=AwrµB iv`c pRmySr dw nwm pUrn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ < siqnwm ] sRI gurU gRµQ swihb jI dy m`D iv`c pRmySr dw nwm pUrn hY [ jYsw ik : $
$
$
$ $
$ ibnvµiq nwnku sdw iq®pqy hir nwmu Bojnu KwieAw ] ‰jYqsrI mhlw 5, AMg 705Œ $
$ $
$
$ AMØiq pUrn prmysurh=sRI (gurU) gRµQ swihb jI dy AMq iv`c vI pRmySr dw nwm pUrn hY [ $$
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 705 \730| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ nwnk nwmu imlY qW jIvW qnu mnu QIvY hirAw ] ‰slok mhlw 5, AMg 1429Œ
$
$ $
$ $
$
$ ismrµiq sµq srbq® rmxµ; nwnk AGnwsn jgdIsurh ]1] $
$
$ $
$
$ siqgurU jI kQn krdy hn ik AG=pwpW dy nwsn=nws krn vwlw jo jgdIsurh=jgq $
$
$ dw eISvr hY aus dw js swry sRI (gurU) gRµQ swihb iv`c rmxµ=rm Bwv iml irhw hY [ iesy krky $
$ $
$ sµq mhWpurS sRI gurU gRµQ swihb jI dw ismrµiq=ismrn krdy rihMdy hn Bwv hr vyly sRI gruU $
swihb jI dw pwT krdy rihMdy hn [
2. sRI (gurU) gRµQ swihb jI dw js swry rc irhw hY, iesy krky sµq jn sRI (gurU) gRµQ swihb
jI ƒ A`Ty pihr ismrdy hn, jgdIsur rUp sRI gurU gRµQ swihb jI dw pwT AG=pwpW dy nws
krn vwlw hY qy qwrny ƒ jhwz rUp hY ]1]

pyKn sunn sunwvno; mn mih id®VIAY swcu ]


sµq jn sRI (gurU) gRµQ swihb jI dw drSn dyKxw krdy hn [ sRI (gurU) gRµQ swihb jI dw
js suxdy rihMdy hn Aqy hornW ƒ suxwauNdy hn qy Awpxy mn iv`c s`c ƒ hI id®V r`Kdy hn [

pUir rihE srbq® mY; nwnk hir rµig rwcu ]2]


swirAW iv`c ‰sRI gurU gRµQ swihb jI dwŒ js pUrn ho irhw inscy krdy hn Aqy hrI srUp
jwx ky sRI gurU gRµQ swihb jI dy rµig=pRym iv`c rcy rihMdy hn ]2]
‰dUjw ArQŒ
sRI gurU gRµQ swihb jI dy Awid iv`c ijvyN kQn kIqw hY [ jYsw ik :
Awid scu jugwid scu ] hY BI scu nwnk hosI BI scu ]1] ‰jpu jI swihb AMg 1Œ
scu=inscy krky gurU jI jugwid=aucwrdy hn ik auh pRØBU Awid iv`c s`cw sI hux BI s`c
hY A`gy BI s`cw hovygw [ Esy mhWvwk Anuswr aupkrm aupsµGwr dI rIqI nwl sRI gurU gRµQ swihb
jI dy mD Bwg iv`c kQn krdy hn [ Swm vyd dI CWdog aupinSd dy CyvyN AiDAwie iv`c
auidAwlk irKI ny Awpxy pu`qr sÍyq kyqU dy pRSn Anuswr qqÍmsI mhWvwk dw aupdyS idMØidAW
hoieAW sRvx dy Kt AMg kQn kIqy hn :—
1. aup¸m aup sµGwr—jo pRsµg Awid iv`c AwrµB hovy, Esy pRsµg pr AMq ƒ smwpqI
krnI [
2. AiBAws—vwr vwr pVny ƒ AiBAws kihMdy hn [
$ 3. ApUrbqw—Aloikkqw ƒ ApUrbqw kihMdy hn [ $
$ $
$
$ 4. Pl—moK dI pRwpqI ƒ Pl AwKdy hn [ $
$
$
$ 5. ArQvwd—ausqqI ƒ ArQvwd kihMdy hn [ $
$
$
$ 6. aupmqI—AnukUl id®StWq ƒ aupmqI AwKdy hn [ $
$
$ $
$ iesy aup¸m aup sµGwr dI rIqI nwl kQn krdy hn :— $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \731| b>e 705

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
Awid pUrn miD pUrn; AMØiq pUrn prmysurh ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ auh pRmySr isRStI dy Awid iv`c vI pUrn sI, mD iv`c vI pUrn hY qy AMq iv`c vI pUrn $
$
$
$ hovygw [ ArQwq jo pRmwqmw ‰BUq, BivK, vrqmwnŒ iqMnW simAW iv`c pUrn hY [ jYsw ik : $
$ $
$ 1. Awid miD AMØiq pRBu soeI ] nwnk iqsu ibnu Avru n koeI ] $
$ $
$ ‰sUhI mhlw 5, AMg 760Œ $
2. iriD isiD nv iniD jw kY AMØimRqw prvwh ]
Awid AMqy miD pUrn aUc Agm Agwh ]5] ‰mwrU mhlw 5, AMg 1017Œ
3. Awid AMØiq miD pRBu soeI ] Awpy krqw kry su hoeI ]
‰mwrU solhy mÚ 5, AMg 1085Œ
sµpUrn bwxI iv`c aup¸m aup sµGwr dI rIq ies qrHW vI hY ik siqgurU jI ny “s” A`Kr
qoN bwxI dI AwrµBqw krky “s” A`Kr qy hI smwpqI kIqI hY [ < mMgl rUp hY AgoN siqnwm
“s” A`Kr qoN SurU hµudw hY qy smwpqI qy “ATwrh ds bIs” smwpqI iPr “s” A`Kr qy hY [

ismrµiq sµq srbq® rmxµ; nwnk AGnwsn jgdIsurh ]1]


siqgurU jI kQn krdy hn auh sµswr dw mwlk vwihgurU AG=pwpW dy nwsn=nws krn
vwlw hY [ sµq aus vwihgurU ƒ swry prIpUrn jwxky ausdw ismrµiq=ismrn krdy hn ]1]

pyKn sunn sunwvno; mn mih id®VIAY swcu ]


aus vwihgurU ƒ dyKdy hn [ aus vwihgurU dw nwm hI sunxw qy sunwauxw krdy hn Aqy
s`cy vwihgurU ƒ hI mn iv`c id®VIAY=p`kw krdy hn [

pUir rihE srbq® mY; nwnk hir rµig rwcu ]2]


siqgurU jI kQn krdy hn ik auh swirAW iv`c pUrn ho irhw hY ies iksm dw inscw
krky hir=vwihgurU dy rµig=pRym iv`c rwcu=qdwkwr hoey rihMdy hn ]2]

pauVI ] hir eyku inrµjnu gweIAY; sB AMqir soeI ]


hy gurisKo ! iek inrµjnu=ml mwieAw qoN rihq vwihgurU dy nwm ƒ gwauxw krIey auh
sB=swry jIvW dy AMdr ivAwpk hY [

$ krx kwrx smrQ pRBu; jo kry su hoeI ] $


$ $
$ auh vwihgurU pRmySr sB kwrnW dy krn ƒ smr`Q hY, jo kuJ auh vwihgurU krdw hY auhI huµdw hY [ $
$ $
$
$ iKn mih Qwip auQwpdw; iqsu ibnu nhI koeI ] $
$
$ $
$
$ iCn iv`c hI Qwip=AsQwpn krdw Bwv bxwauNdw hY qy iCn iv`c hI auQwpdw=Fwhuµdw $
$
$ hY aus qoN ibnW koeI kuJ nh» kr skdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 705 \732| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
KMf bRhmMf pwqwl dIp; rivAw sB loeI ]
$ $
$ $
$ $
$ auho hI KMfW bRhmMfW pqwlW dIpW Aqy swirAW lokW iv`c rivAw=iml irhw hY [
$
$ $
$
$ nau KMf :—BwrqI BUgol vyqw ies DrqI dy nON ih`Øsy mMndy hn qy aunHW ƒ nON KMfW nwl $
$
$ Xwd krdy sn [ noN KMf ieh hn :—Brq, ielwivRq, ikMpurS, B`d®, kyqumwl, hir, ihrxX, rmX $
$ $
$ qy kuS [ $
$ $
keIAW ny ienHW KMfW ƒ nvyN BU-BwgW nwl imlwaux dw jqn kIqw hY pr ieh ho nh»
sikAw [ drAsl purwxy lokW ny Awpxy smyN Aqy igAwn Anuswr ieh vµf kIqI sI [
bRhmMf :—bRhmMf dy ArQ hn bRhm dw AMfw ArQwq golwkwr ipRQvI [ mƒ isimRqI qy purwxW
iv`c kQw hY ik jgq rcnW qoN pihlW iek sony rµgw AMfw pYdw hoieAw jo hzwr vrHy ipCoN Pu`t
ky do toty ho igAw [ ijs qoN s`q auprly qy s`q hyTly lok bxy [ s`q AkwS ieh hn :—BUr, Bvr,
suvr, mhr, jn, qp, sq [ s`q pqwl ieh hn :—Aql, ibql, suql, qlwql, rswql,
mhWql, pwqwl [ DrqI dw cOQw ih`sw KuSk qy bwkI pwxI hY [ ieh swrw Kyqr au~nI kroV s`qr
l`K vrg mIl hY [ ieh s`qW smuMdrW nwl iGry s`q dIpW iv`c hY [ s`q dIp ieh hn :—jMbU,
plKu, SwlmlI, kusU, ¸oNc, qy puSkwr [ nvyN BU ivigAwnI :—eySIAw, XUrp, au~qrI AmrIkw, d`KxI
AmrIkw, APrIkw, EsIlIAw qy D½vW lwgy brPw nwl FikAw ih`sw [ ieh s`q Bwg igxdy hn [

ijsu Awip buJwey, so buJsI; inrml jnu soeI ]1]


ijsƒ auh pRmySr Awp buJwey=smJwauNdw hY EhI buJsI=smJdw hY [ ijsny aus pRmySr ƒ
smiJAw hY EhI piv`q® jnu=purS hY ]1]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \733| b>e 707

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 118 ‰Awid AMg 707Œ $
$ $
$
$ slok ] bsµiq sÍrg lokh ijqqy ipRQvI nv KMfxh ] ibsrµq hir gopwlh $
$
$
$ nwnk qy pRwxI auidAwn Brmxh ]1] kauqk kof qmwisAw iciq n Awvsu nwau ] $
$
$
$ nwnk koVI nrk brwbry aujVu soeI Qwau ]2] pauVI ] mhw BieAwn auidAwn ngr $
$
$
kir mwinAw ] JUT smgRI pyiK scu kir jwinAw ] kwm ¸oiD Ahµkwir iPrih $
dyvwinAw ] isir lgw jm fµfu qw pCuqwinAw ] ibnu pUry gurdyv iPrY sYqwinAw ]9]

slok ]
ieh muKvwk siqgurU sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw jYqsrI dI vwr
iv`c AMg 707 qy AMØikq hY [ ies muKvwk dy slok dIAW do qukW iv`c pRmwqmw nwloN tu`Øty hoey
jIvW ƒ aupdyS dy ky smJwieAw hY ik id®Stmwn pdwrQ sB imiQAw rUp hn [ iehnW dy rsW
iv`c l`g ky jIv Awpxw mnu`Kw srIr dw kImqI smW byArQ gvw irhw hY [ mwq lok dy jIvW
kol qW Bog smgRI Alp rUp iv`c hY [ sÍrg iv`c vsx vwly jIv rUp dyviqAW kol ies Bog
smgRI dI bhulqw hY [ nwm qoN ibnW jIv dI hwlq ies qrHW hY ijs qrHW koeI rsqw Bu`l ky
aujwVW iv`c Btkdw hovy [ ies Sbd iv`c pdwrQW AMdr jIv dI PsI ibrqI ƒ auprwmqw dyx
leI pRmySr dy nwm iv`c joVn leI AYsw aupdyS bKiSS krdy hn ik sµswr dy Awm mnu`KW dI
qW kI g`l hY jo sµswr iv`c mhwn purS hoey hn [

bsµiq sÍrg lokh; ijqqy ipRQvI, nv KMfxh ]


ijnHW bl vwilAW nON KMfW vwlI ipRQvI=DrqI ƒ ijqqy=ij`q ilAw hY qy svrg lok
vrgy suKW dy AsQwn ƒ Awpxy bsµiq=vsx leI itkwxw bxw ilAw hY [

ibsrµq hir gopwlh; nwnk qy pRwxI auidAwn Brmxh ]1]


siqgurU jI aucwrn krdy hn ik AYsy mhWblI sµswr dy ij`qx vwly jy aunHW ƒ hir=vwihgurU
gopwlh go=DrqI dw pwlk ibsrµq=Bu`l igAw hY qW auh jIv sµswr rUpI aujwV iv`c Btkdy
hn vw: aujwV iv`c Brmx dI inAweIN duKI huµdy hn ]1] jYsw ik :
suµdr syj Anyk suK rs Bogx pUry ]
igRh soien cµdn sugµD lwie moqI hIry ]
$ $
$ mn ieCy suK mwxdw ikCu nwih ivsUry ] $
$ $
$ so pRØBu iciq n AwveI ivstw ky kIry ] $
$ $
$ ibnu hir nwm n sWiq hoie ikqu ibiD mnu DIry ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 707Œ $
$ $
$
$ ieqny mhwn suKW dy mwlk ho ky BI AKIr ruldy iPry, prmwqmW ƒ Bulwky AnykW jUnW $
$
$ iv`c D`Øky KwDy [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 707 \734| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. hym gly Aru sIs auqµs, auTwih su pwd mhW ihnnwqy [
$
$ $
$ kot qurµg krµg sy kUdq, dOr pRBµjn ko ijx jwqy [ $
$ $
$ idgj my gj Bon duAwr, su JUlq hYN mdrw md mwqy [ $
$ $
$ Xo ibiD XWih BeI qu khw, jb jwn kI nwQ ky rµg n rwqy [ $
$ $
$ ‰BwvrsWimRq sÍYXw 14Œ $
$ $
$ 2. jIq iPrY sB dys idswn ko bwjq Fol imRdµg ngwry ] $
guµjq gUV gjwn ky suµdr ihMsq hI hXrwj hjwry ]
BUq BivK Bvwn ky BUpiq kaun gnY nhI jwq ibcwry ]
sRI piq sRI Bgvwn Bjy ibnu AMq ko AMqky Dwm isDwry ]3]23]
‰qÍpRswid sÍYXy sRRI dsm gRµQ pMnw 13Œ
iek idn q®yqy dy Avqwr Bgvwn sRI rwmcµdr jI Awpxy isMGwsn qy ibrwjmwn sn [
aunHW dy gurdyv sRI viSSt munI jI vI aucy isMGwsn qy suBwiemwn sn [ AnykW irSI munI ies
sBw iv`c aupsiQq sn [ kuJ vzIr-AmIr-bu`DIvwn lok bYTy sn [ sBw iv`c jn smudwie dy
Bly leI iksy nw iksy ivSy qy ivcwr huµdI rihMdI sI [ keI vwr inrol Awqimk ivcwr vI
huµdI qy keI vwr mukqI dy rwh iv`c AweIAW rukwvtW dUr krn leI sOKy swDnW qy ivcwr
huµdI [ sB qoN vfI rukwvt jo mn dI vwSnW dI hY ies dI pRblqweI dw viKAwn huµdw [ A`j
Acncyq Bgvwn sRI rwm jI ibnW hI iksy hws-rs dI g`l qoN iKV-iKVw ky h`s pey qW ienHW
dy h`sx dy kwrn sBw iv`c bYTy irSI munI qy hor buDIvwn Ascrj ho gey ik ibnW hI kwrn
Bgvwn jI ikauN h`s rhy hn, h`sx dy kwrn dw pqw l`gx dI ie`Cw sB ƒ sI [ ies g`l
ƒ mihsUs krdy hoey mhW munI viSSt jI ny swirAW dI Sµkw dw smwDwn krn leI Bgvwn
sRI rwm jI ƒ pu`Cxw kIqw ik hy rwm ! Awp ibnW hI iksy kwrn qoN iKV-iKVw ky h`s pey ho [
ijQy q`k sBw iv`c bYTy lokW dw svwl hY [ swry hI ieh mihsUs krdy hn ik Acwnk ieqnw
hsxw, Sµkw dw kwrx bx igAw hY [ ies leI Awp d`Øso ik h`sx dw Aijhw ikhVw kwrn
hY jo sBw nhI jwxdI Awp ausƒ pRgt kro qW sRI rwm jI ny au~qr id`qw ik gurdyv AYsI
koeI Kws bwq nh» hY mYƒ qW suBwvk hI Acwnk hwsI Aw geI, mhW muin viSSt jI igAwnI
sn kihx l`gy ik hy rwm ies sµswr ivc roxw qy hsxw iek Awpxw ivSyS AsQwn rKdy
hn [ donW dy Awpxy-Awpxy kwrn hn [ rox dw Awpxw kwrn hY h`sx dw Awpxw kwrn hY [
kwrn pihlW hY roxw qy h`sxw bwAd iv`c hY [ so As» jwnxw cwhuµdy hW ik ies smyN h`sx
dw kI kwrn hY [ pRq`K kwrn qW ieQy koeI id`sdw nh» pr lgdw hY ik koeI kwrn AYsw zrUr
$ hY ijsƒ sBw dy lok jwxdy nh» hn qy Awp aus ƒ Cupw rhy ho [ so Awp i¸pw krky s`c- $
$
$ s`c inrsµkoc d`sx dI Kycl kro [ qW Bgvwn sRI rwm jI ny ikhw ik hy gurdyv ! myrw h`sx $
$
$
$ dw kwrn koeI bhuqw v`fw nh» hY [ b`s ie`k in`kw ijhw kwrn ijsƒ sBw iv`c bYTy mYN hI vyK $
$
$
$ irhw hW ies leI kyvl mYƒ hI hwsw AwieAw hY mYN Awp jI dy bcn dw siqkwr krdw hoieAw $
$
$
$ dsdw hW ik ieh ie`k kIVw jo myry isMGwsn qy cVHn dI ie`Cw r`Kky keI vwr koiSS kr cu`kw $
$
$
$ hY pr isMGwsn qy Awaux qoN pihlW hI if`g pYNdw hY iPr cVHdw hY qy iPr ifg pYNdw hY ies $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \735| b>e 707

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ dI ikirAw ƒ dyK ky mYƒ hwsw Aw igAw [ qW gurdyv viSSt ny ikhw rwm ! Ajy vI g`l sp`St $
$ nh» hoeI kuJ ElHw Ajy vI bwkI hY ikauNik ieh g`l koeI Kws AihmIAq rKx vwlI nh»
$
$ $
$ hY [ ikauNik sµswr iv`c AnykW kIVy mkOVy aucIAW QwvW qy cVdy qy ifgdy hI rihMdy hn ies $
$ $
$
$ iv`c h`sx vwlI ikhVI g`l sI [ qW sRI rwm jI kihx l`gy ik gurdyv ies iv`c h`sx vwlI $
$
$
$ g`l hY [ ies kIVy dIAW do l`qW tu`tIAW hoeIAW hn [ l`qW GsIt ky DrqI qy clxw vI AOKw $
$
$ huµdw hY pr ieh qW isMGwsn qy cVHn dI koiSS kr irhw hY ies leI mYN h`ØisAW hW [ qW sRI $
viSSt jI ny ikhw rwm ! ies sµswr iv`c AnykW ku`Øqy, ib`Øly, pSU pMCI, kIVy mkOVy AYsI izMdgI
jIA rhy hn pr aunHW ƒ vyK ky kdy koeI Awm sDwrn ivAkqI BI hisAw nh» [ Awp qW
iek mirAwdw pRSoqm, buDIvwn ho, iPr irSIAW dI sBw iv`c SSoBq ho, zrUr ies iv`c koeI
g`l hY jo Awp Cupw rhy ho [ mYN gurU hox dy nwqy ieh AwdyS idMdw hW ik ies g`l ƒ cµgI
qrHW KolHo qWik suxn vwilAW dI qs`lI ho jwey ik rwm jI dw koeI vI krqb byloVw nh»
hY [ ijs krky sBw ƒ quhwfy qy ivSvws bixAw rhy sBw dI iesy g`l iv`c kilAwx hY [ qW
sRI rwm jI ny ikhw ik mhwrwj ! mYN ies r`bI Byd ƒ prgt nh» sI krnw cwhuµdw pr Awp
dy AwdyS dI pwlxw krnw myrw muFlw Drm hY ies leI mY ieh r`bI Byd KolHdw hW ieh jo
tu`tIAW l`qW vwlw kIVw myry isMGwsn qy cVHdw Aqy ifgdw hY bIqy smyN ivc cOdw vwr svrg
dw rwjw ieMd® kihlw cu`kw hY svrg dy AnykW su`K cOdW vwr Bog cu`kw hY qy hux ies dI ieh
hwlq hY ik nwm ƒ ivswr ky AnykW jUnW iv`c Brmx krdw iPr irhw hY pr Ajy vI isMGwsn
dI vwSnw dw sµskwr AMdr ipAw hox krky myry isMGwsn v`l ƒ vwr-vwr Aw irhw hY so ies
dI AYsI mUrKqw ƒ vyK ky mYƒ hwsw Aw igAw [ gurbwxI iv`c vI AYsw Purmwn kIqw hY [ jYsw
ik :
so pRØBu iciq n AwveI ivstw ky kIry ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 707Œ
kItw AMdir kItu kir dosI dosu Dry ] ‰jpujI swihb AMg 2Œ
so nwm ƒ ivswr ky jIvW dI AYsI hwlq huµdI hY [ jdoN Bgvwn rwm jI ny aus kIVy dI
ieh vwrqw d`sI qW swry hYrwn ho gey ik nwm ƒ ivswr ky jIv ƒ ieqnw Brmx krnw pYNdw
hY [ ieqny v`fy-v`fy mhwn purSW dw ieh hwl hY qW Awm jIvW dI kI hwlq hovygI [ ieh g`l
sux ky viSSt jI ny ikhw ik hy rwm ! kuJ smyN leI swrI sBw ƒ srb`gqw bKSo qW jo ieh
Awp hI vyK lYx ik jo qusI ikhw hY auh s`q hY [ Bgvwn jI ny swirAW ƒ srb`gqw bKSI
qW swrI sBw ny Awpxy AMdrly nyqrW duAwrw vyiKAw ik TIk ieh kIVw cOdW vwr ieMd® bx
cu`kw hY pr nwm ƒ Bulwaux krky Btk irhw hY [ ies leI siqgurU jI ny ies AMØimRq bcn iv`c
$ kQn kIqw hY ik jIv hrI gopwl pRmwqmw ƒ ivswr ky Brmx krdy hn [ $
$ $
$
$ kauqk kof qmwisAw; iciq n Awvsu nwau ] $
$
$ $
$
$ ijs jgHw kof=¸oVW qmwisAw=KyfW dy kauqk=nzwry vyKidAW hoieAW vwihgurU nwm cyqy $$
$ nh» AwauNdw AQvw kauqk=Ascrj rUp ¸oVW qmwiSAW krky ic`q iv`c pRØBU dw nwm cyqy $
$ $
$ nh» AwauNdw [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 707 \736| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
nwnk koVI nrk brwbry; aujVu soeI Qwau ]2]
$ $
$ $
$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn ik auh purS koVI=vIh nrkW dy qu`l du`K pwauNdw hY [ auh
$
$ $
$ bymu`K purS BwvyN bgIicAW iv`c rihMdw hovy pr auh QW aujwV dy qul kQn kIqw hY [ AQvw $
$ $
$ auh purS koVI=¸oVW nrkW dy qu`l du`K pwauNdw hY [ AQvw koVI=koVHI ho ky ATwrW nrkW dy qul $
$ $
$ du`K pwauNdw hY ]2] $
$ $
pauVI ] mhw BieAwn auidAwn; ngr kir mwinAw ]
mhw=v`fw BieAwn=BieAwnk qy auidAwn=aujwV jµgl rUp sµswr ƒ AigAwnI jIv ny bVI
rOxk vwlw Sihr krky mMØinAw hY [ sRI gurU Arjn dyv jI ny sµswr ƒ hor jgHw vI aujwV-jµgl
kQn kIqw hY Aqy snbµDIAW ƒ jµgl iv`c rihx vwly ku`qy ig`dV Aqy Koqy d`ØisAw hY [ jYsw ik :
auidAwn bsnµ sµswrµ snbµDI sÍwn isAwl Krh ] ‰slok shsi¸qI mÚ 5, AMg 1359Œ
ijhVy sbµDI lwlcI suBwA r`Kx vwly hn auh kuiqAW dI inAweIN hn jo ibpqw smyN C`f
ky dOV jwx auh kwier=ig`dVW dI inAwe» hn [ mUrK qy AbYVy suBwA vwly KoiqAW dI inAwe»
hn [ ies leI sµswr jy jµgl dI inAwe» hY qW sbµDI ienHW jIvW dI inAwe» hn [ jy koeI jµgl
iv`c rihMdw ienHW jIvW nwl hI rOxk mMny qW aus dI mUrKqw hY sµswr iv`c sB kuJ imiQAw hY [

JUT smgRI pyiK; scu kir jwinAw ]


sµswr dI smgRI jo JUT rUp hY ausƒ dyKky AigAwn krky scI jwixAw hY [

kwm ¸oiD Ahµkwir; iPrih dyvwinAw ]


kwm ¸oD qy hµkwr AwidkW ivc dyvwinAw=pwgl hoieAw iPrdw hY [

isir lgw jm fµfu; qw pCuqwinAw ]


jdoN isr auqy jmW dw fµfw lgw=vjdw hY vw: jmW dw fµfu=dµf Bwv szw lgdI hY [
qW iPr ieh jIv pCqwauNdw hY [ jYsw ik :
1. khu kbIr qb hI nru jwgY ] jm kw fµfu mUMf mih lwgY ]
‰goNf kbIr jI, AMg 870Œ
2. jm kw fµfu mUMf mih lwgY iKn mih krY inbyrw ] ‰Awsw kbIr jI, AMg 480Œ

$ ibnu pUry gurdyv; iPrY sYqwinAw ]9] $


$ $
$
$ bRhm byqw pUrn gurU qoN ibnW sµswr iv`c ieauN iPrdw hY ijs qrHW sYqwinAw=cµcl-pwmr $
$
$ purS bury kµmW iv`c dOiVAw iPrdw hY ]9] $
$ $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \737| b>e 709

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 119 ‰Awid AMg 709Œ $
$ $
$
$ slok ] dieAw krxµ duK hrxµ aucrxµ nwm kIrqnh ] dieAwl purK $
$
$
$ Bgvwnh nwnk ilpq n mwieAw ]1] Bwih blµdVI buiJ geI rKMdVo pRBu Awip ] ijin $
$
$
$ aupweI mydnI nwnk so pRBu jwip ]2] pauVI ] jw pRB Bey dieAwl n ibAwpY mwieAw ] $
$
$
koit AGw gey nws hir ieku iDAwieAw ] inrml Bey srIr jn DUrI nwieAw ] mn $
qn Bey sµqoK pUrn pRBu pwieAw ] qry kutµb sµig log kul sbwieAw ]18]

slok ]
siqgurU jI dw ieh pivq® bcn jYqsrI rwg dI vwr iv`c ATwrvyN slok dy rUp iv`c AMØikq
hY [ ies iv`c idAwlU prmySr dI idAwlqw, duK nwS krn vwlI SkqI dw vrnx krdy hn [

dieAw krxµ duK hrxµ; aucrxµ nwm kIrqnh ]


auh vwihgurU pRmySr dieAw dy krxµ=krn vwlw hY, duKW dy hrxµ=nws krn vwlw hY ies
leI hy jIv aus dy nwm Aqy kIrqnh=js ƒ aucwrn kr [ AQvw jdoN duKW dy hrx vwlw
vwihgurU dieAw krdw hY qdoN hI jIv nwm dw ismrn Aqy aus dw js rUp kIrqn aucwrn
krdw hY [
dieAw ƒ Drm dw mu`F mMØinAw hY [ ijvyN DrqI qoN ibnW koeI pyf nh» pYdw ho skdw [ iesy
qrHW dieAw rUp DrqI qoN ibnW Drm rUp ibR`C dI auqpqI nh» ho skdI [ hr ibR`C Awpxy mu`F
dy Awsry hI vDdw-Pu`ldw qy Pldw hY [ iesy qrHW hr Drm, dieAw rUp mu`F qoN ibnW SuB guxW
rUp p`qy, igAwn rUp Pl qoN hIxw hY [ SWqI rUpI CW vI nh» ho skdI [ ies krky Drm dw mu`F
dieAw ƒ mMØinAw hY [ ijvyN pwpW dw mu`F AiBmwn hY iesy qrHW dieAw Drm dw mu`F hY [ jYsw ik :
dieAw Drm kw mUl hY pwp mUl AiBmwn ]
qulsI dieAw n CofIAY jb lg Gt mYN pRwn ]
ijs qrHW hr iek jIv dy pYdw krn vwlI koeI nw koeI mW hY [ Agr mW nw hovy qW pu`qr
dw hoxw AsµBv hY [ iesy qrHW koeI vI Awsiqk m`q dieAw qoN ibnW DrmI nh» ho skdw [ jYsw
ik :
DOlu Drmu dieAw kw pUqu ] ‰jpujI swihb, AMg 3Œ
$ $
$
$ iesy leI is`K Drm iv`c dieAw ƒ Drm dI mW d`ØisAw hY [ jdoN gurU goibMd isMG swihb $
$
$
$ jI ny Kwlsy dI isrjnw kIqI qW Awpw smripq krn vwsqy dieAw rwm dy rUp iv`c rmy hoey $
$
$ rwm dI ByjI dieAw sI [ ijs qoN dUjy AsQwn ’qy Drm dI vwrI AweI [ ijqny vI Avqwr pYgµbr, $
$ $
$ irSI munI dyvqw hoey sB dw dieAw BUKx rhI hY [ ieh vwihgurU vloN id`qw hoieAw mhwn gux $
$ $
$ hY [ ijs dw mwlk Awp vwihgurU pRmySr hY [ ikauNik aus vrgI dieAw qW auhI kr skdw hY [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 709 \738| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ jW auh iksy dyh dy iv`c pRgt ho ky Awpxy ies mhwn gux dw pRgtwvw krdw hY [ pr jdoN $
$ $
$ koeI sµq Bgq ies gux ƒ Dwrn kr lYNdw hY qW vwihgurU aus nwl ipAwr krdw hY Aqy KuS $
$ $
$ huµdw hY ik myry vwlw krm iesny kIqw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ soeI sµqu ij BwvY rwm ] sµq goibMd kY eykY kwm ] ‰gof mÚ 5, AMg 867Œ $
$ $
$
$ pRmwqmw vI jIvW qy dieAw krdw hY qy sµq vI jIvW qy dieAw krdw hY ies leI sµq Aqy $
$
pRmySr dw ieko krm hY [ ijs dy AMdr dieAw hY auhI dUjy dw duK vµfw skdw hY [ Aihjy s`q purSW
dIAW AnykW swKIAW ieiqhws iv`c AwauNdIAW hn [ sµswr iv`c kuJ Aijhy Drm vI hn jo mUMh
qy p`tIAW bµnH ky dieAw dI PokI pRdrSnI krdy hn [ ies dieAw ny swfy smwj ƒ gulwmI dIAW
p`kIAW jµzIrW iv`c jkV id`qw [ swfIAW b`cIAW gjnI iv`c ie`k-ie`k tky ƒ ivkIAW [ swfy
dyS dy lokW dI gYrq mr cu`kI sI [ jy dieAw dw AslI nmUnw vyKxw hovy qW ieiqhws dy pMØinAW
qy Kwlsy dI mwrI auh mwr vyKo [ jdoN s`q idnW dy Bu`ØiKAW isMGW ny b`lo dy hYf qy ATwrW hzwr
ihMdusqwn dIAW kMØinAw ƒ Cufw ky aunHW dy Gro GrI phuµcwieAw [ Kwlsy dy dieAwvwn hox dw
qy du`KW ƒ hrn vwly hox qW ieh pR`qK sbUq hY [ jo Akwl purK iv`c gux º auhI Akwl purK
dI Poj Kwlsy iv`c pRq`K hY [ iesy qrHW sRI gurU qyg bhwdr mhwrwj jI ny ihMdU Drm qy dieAw
kIqI qy ihMdU Drm dy Drm sµkt rUp duK ƒ dUr krn vwsqy BwvyN Awpxy sIs dw blIdwn dyxw
ipAw [ ies dieAw dy auqy hI Drm pu`qr XuiDStr dI swKI AwauNdI hY [ Drm pu`qr XuiDStr jdoN
vI Bgvwn i¸Sn jI dy drSn krn jWdy qW Bgvwn jI hy rwjn kih ky bulwieAw krdy [ Drm
pu`qr dy mn iv`c AYsw sµklp sI ik Bgvwn jI mYƒ Bgq jI kih ky bulwaux mYN Bgvwn jI
dI ieqnI BgqI krdw hW [ iek idn Drm pu`qr XuiDStr iSkwr dI Bwl leI jµgl iv`c gey [
auQy kI dyiKAw ? ik iek BIlW dI lVkI bVy duK iv`c ro-kurlw rhI hY Aqy ibhbl hoeI mdd
leI iksy dw shwrw q`k rhI hY [ Acwnk Drm pu`qr XuiDStr ies lVkI kol Aw phuµcy qy pu`ØiCAw
bIbI qUµ ro ikauN rhI hYN qYƒ kI qklIP hY [ lVkI kihx lgI mhwrwj ! swfI pSU ibrqI hY [ aus
pSU ibrqI dy suBwA Anuswr mYN jµgl iv`c l`kVW cugx vwsqy Aw geI Gr iv`c bhuqI grIbI
hY [ mYƒ b`cw pYdw hox vwlw hY [ prsUqw vwXU dIAW pIVW sihn nh» ho rhIAW dweI myry pws nh»
hY [ hor koeI myrI mwqw, BYx jW hor AOrq nh» hY jo ies du`K smyN b`cy dy jnm idvwaux iv`c myrI
mdd krdI [ ies leI mdd dI loV hY [ Awp dieAw krky myry ies du`K iv`c shwieqw kro [ qW
Drm pu`qr ny A`KW qy p`tI bµnH ky aus dw pyt mlxw kIqw Aqy b`cw pYdw krwaux iv`c mdd kIqI [
BwvyN AiqAMq AOKw krqb sI pr Drm pu`qr ny dieAwvwn hox dw sbUq idMØidAW dweI vwlw
krqb inBwieAw qy b`cw suK-sWd nwl pYdw ho igAw qW aus bIbI ny ihrdy qoN AsIsW id`qIAW [
$ jdoN Drm pu`qr XuiDStr sRI i¸Sn jI dy kol AwieAw qW jo ieqnI dyr dw Bgq khwaux dw $
$ sµklp mn iv`c sI Bgvwn jI ny Acwnk ikhw “Awau Bgq jI !” qW Drm pu`qr kihx l`gw $
$ $
$ ik mYN koeI BgqI vwlw krm nh» kIqw A`j Acwnk hI Awp jI ny mYƒ Bgq jI kih id`qw $
$ $
$ ies dw kI kwrn hY [ i¸Sn jI kihx l`gy ik qUµ ie`k rwjw huµdw hoieAw iek byshwrw iesq®I qy $
$ $
$ qrs krky iek dweI vwlI syvw krky AwieAw hYN [ ies dieAw vwly krm ny qYƒ Bgq jI khwieAw $
$ $
$ hY [ qyry AMdr BgqI hox krky qYƒ Bgq ikhw hY [ jo iksy duKI ƒ dyKky aus dw duK dUr krnw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \739| b>e 709

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY ies dw nwm dieAw hY [ ieh dieAw kIqI hoeI vwihgurU dy dr qy pRvwn huµdI hY [ jIvW qy qrs $
$ $
$ krny krky ATwhT qIrQW dw puMn Pl pRwpq huµdw hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ATsiT qIrQ sgl puMn jIA dieAw prvwnu ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 136Œ $
$ $
$ mn iv`c sµqoK Dwr ky dieAw krnI ies vrgw koeI vI brq nh» [ jYsw ik :
$
$ $
$ $
$ min sµqoKu srb jIA dieAw ] ien ibiD brqu sµpUrn BieAw ] $
‰gauVI mÚ 5, AMg 299Œ
dieAw iek AYsw gux hY ik jo purS jIvW ƒ du`K nh» blik suK idMdy hn auh piq=ie`zq
nwl pRlok rUpI Gr ƒ cly jWdy hn [ jYsw ik :
dUKu n dyeI iksY jIA piq isau Gir jwvau ] ‰vwr gauVI mÚ 5, AMg 322Œ
so ies pRkwr dieAw dw ikxkw ijs purS dy ihrdy iv`c vsdw hY pRmwqmw dI aus qy
ies leI KuSI huµdI hY ikauNik pRmwqmw Awp dieAw dw swgr hY [ jo ausdy nwm dw aucwrn
krdy hn aunHW dy du`KW dw nws krdw hY [ Sbd dI pihlI quk iv`c hI ies gux dw kQn kIqw hY [

dieAwl purK Bgvwnh; nwnk ilpq n mwieAw ]1]


siqgurU jI aucwrn krdy hn ik jy Bgvwnh=Bgvwn-vwihgurU pRmySr dI idAwlqw hovy
qW ieh jIv mwieAw iv`c ilpweymwn nh» huµdw [ hr ie`k jIv mwieAw dI lpyt iv`c Bwv mwieAw
dI pkV iv`c AwieAw hoieAw hY [ jYsw ik :
1. mwieAw AYsI mohnI BweI ] jyqy jIA qyqy fhkweI ]1]rhwau]
‰BYrau kbIr jI, AMg 1160Œ
2. mohnI moih lIey q®Y gunIAw ] loiB ivAwpI JUTI dunIAw ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1004Œ
mwieAw ƒ srp nwl qulnw dy ky ies dI kwm ¸oD dI zihr jo pUry sµswr dy jIvW dy srIrW iv`c
PYlI hoeI hY ]1] ies ivhu ƒ mwrn dw Fµg qy mwieAw dy Gyry qoN Cutx dw jqn siqgurU jI d`s rhy
hn [ jYsw ik :
1. mwieAw BuieAMgmu srpu hY jgu GyirAw ibKu mwie ]
ibKu kw mwrxu hir nwmu hY gur gruV sbdu muiK pwie ]
‰slok mÚ 3, AMg 1415Œ

$ 2. khY nwnku gur prswdI ijnw ilv lwgI iqnI ivcy mwieAw pwieAw ] $
$ ‰rwmklI mÚ 3, AMg 921Œ $
$ $
$ $
$
$ Bwih blµdVI buiJ geI; rKMdVo pRBu Awip ] $
$
$ $
$
$ ijs dw pRØBU=vwihgurU Awp rKMdVo=riKAk rwKw hoieAw hY aus dy AMdroN blµdVI=bldI $
$
$ hoeI iq®SnW rUpI AgnI buJ geI º [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 709 \740| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. qn mih iq®snw Aig sbid buJweIAY ]19] ‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 147Œ $
$ $
$ 2. iq®snw buJY hir kY nwim ] $
$ $
$ mhw sµqoKu hovY gur bcnI pRB isau lwgY pUrn iDAwnu ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 682Œ $
$ $
$ 3. gur pRswid Awpn Awpu suJY ] iqs kI jwnhu iq®snw buJY ] $
$ $
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 281Œ

ijin aupweI mydnI; nwnk so pRBu jwip ]2]


siqgurU jI aucwrn krdy hn ik ijs vwihgurU ny mydnI=isRStI aupweI=pYdw kIqI hY so=aus
pRBu=mwlk dy jwp ƒ jpxw kr ]2]

pauVI ] jw pRB Bey dieAwl; n ibAwpY mwieAw ]


jw=jd pRB=mwlk dieAwl=idAwlU hovy qd jIv ƒ mwieAw nh» ibAwpdI [ ijs qy
aus dI ikrpw ho jwvy aus dy mn qy mwieAw pRBwv nh» pw skdI [

koit AGw gey nws; hir ieku iDAwieAw ]


iek hir=pRmySr dy nwm dy iDAwaux krky koit=¸oVW hI AGw=pwp nws=Kqm ho gey [
jYsw ik :
1. kty pwp AsµK nwvY iek kxI ] ‰vwr mlwr mÚ 1, AMg 1283Œ

2. koit AGw siB nws hoih ismrq hir nwau ] ‰vwr jYqsrI mÚ 5, AMg 707Œ

inrml Bey srIr; jn DUrI nwieAw ]


sµq jnW dI crn DUVI ivc nwieAw=ieSnwn krn krky srIr dy mn buD Bwv AMqhkrx
piv`qr ho gey [ jYsw ik :
1. jn pwrbRhm jw kI inrml mihmw jn ky crn qIrQ koit gµgw ]
jn kI DUir kIE mjnu nwnk jnm jnm ky hry klµgw ]
‰iblwvlu mÚ 5, AMg 828Œ
2. syvau swD sµq crnyrY ] bWCau DUir pivq® kryrY ]
ATsiT mjnu mYlu ktyrY ] ‰kwnVw mÚ 5, AMg 1304Œ
$ $
mn qn Bey sµqoK; pUrn pRBu pwieAw ]
$ $
$ $
$ $
$ $
$ jdoN prIpUrn pRØBu=mwlk ƒ pwieAw=pRwpq kr ilAw qW mn Aqy qn iv`c sµqoK pRwpq $
$ $
$ ho igAw [ sµqoK iek Aijhw gux hY ijs dI pRwpqI qoN ibnW pdwrQW nwl koeI r`ØijAw nh» $
$ $
$ jdoN rijAw qW sµqoK dI pRwpqI qoN bwAd hI r`ØijAw [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \741| b>e 709

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ shs Kty lK kau auiT DwvY ] iq®piq n AwvY mwieAw pwCY pwvY ]
$
$ $
$ Aink Bog ibiKAw ky krY ] nh iq®pqwvY Kip Kip mrY ] $
$ $
$ ibnw sµqoK nhI koaU rwjY ] supn mnorQ ibRQy sB kwjY ] $
$ $
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 279Œ $
$ $
qry kutµb sµig log; kul sbwieAw ]18]
$ $
$ $
$ $
aunHW dy sµg krky kutµb=pirvwr dy log Aqy kul dy swry log qr gey hn ]18]

vwihgurU jI kw ^wlsw [ vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 711 \742| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 120 ‰Awid AMg 711Œ $
$ $
$ tofI mhlw 5 ] hir ibsrq sdw KuAwrI ] qw kau DoKw khw ibAwpY jw kau $
$ $
$ Et quhwrI ]rhwau] ibnu ismrn jo jIvnu blnw srp jYsy ArjwrI ] nv KMfn $
$ $
$ ko rwju kmwvY AMØiq clYgo hwrI ]1] gux inDwn gux iqn hI gwey jw kau ikrpw $
$ $
$ DwrI ] so suKIAw Dµnu ausu jnmw nwnk iqsu bilhwrI ]2]2] $

tofI mhlw 5 ]
ieh AMØimRq bcn sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq hY [
hir ibsrq; sdw KuAwrI ]
hir=pRmySr vwihgurU ƒ ibsrq=Bu`l jwx krky sdw hI KuAwrI=KrwbI huµdI hY [ AQvw
hir=hr qrHW dy ibs=iviSAW iv`c rq=pRIqI krn nwl sdw hI lok pRlok iv`c KuAwrI=byie`zqI
huµdI hY [ nwm ƒ ivswr ky jo jIv dI dSw huµdI hY ies pRqI hor keI jgHw pRmwx AwieAw hY [
jYsw ik :
hir ibsrq so mUAw ]1]rhwau]
nwmu iDAwvY srb Pl pwvY so jnu suKIAw hUAw ] ‰Awsw mÚ 5, AMg 407Œ
nwm ƒ ibswrn vwlw vI iek ApxI iksm dI mOq mrdw hY [ iek ijsmwnI mOq huµdI hY [
ijMnI ijsmwnI aumr pRmwqmw dy dr qoN imlI hY ausƒ Bog ky jdoN jIv Awqmw dyh qoN Al`g
ho jWdI hY iesƒ ijsmwnI mOq kihMdy hn [ dUjI rwjnIqk mOq huµdI hY [ jo mnu`K rwjnIqk ql
qy KVw hY dUsry rwjnIqk lokW dI koeI AijhI cwl ijs nwl smwj dy lokW iv`c aus pRqI
iGrnw pYdw ho jwey [ lokW dy mn qoN aus dw ipAwr-ie`zq Kqm ho jwey ijs kwrn rwjnIqk
s`qw Kqm ho jwey [ iesƒ rwjnIqk mOq kihMdy hn [ qIjI Dwrimk mOq jo bµdw Awpxw eImwn
vyc bYTy DrmI lokW iv`c aus dw ADrm nµgw hox qoN ausƒ ADrmI mMn ilAw jwvy iesƒ Dwrimk
mOq kihMdy hn [ cOQI rUhwnIAq mOq-nwm icMqn krnw rUhwnIAq jIvn hY qy nwm icMqn ƒ
Bulw dyxw rUhwnIAq mOq hY [ jYsw ik :
1. AwKw jIvw ivsrY mir jwau ] ‰Awsw mhlw 1, AMg 9Œ
2. idnih ibkwr krq sRmu pwieE ] nYnI nId supn brVwieE ]
hir ibsrq hovq eyh hwl ] srin nwnk pRB purK dieAwl ]13]
‰iQqI gauVI mÚ 5, AMg 299Œ
$ SuB guxW dI riKAw krn vwlI SkqI vI nwm ismrn hI hY nwm ƒ Bu`lx dy nwl SuB
$
$ $
$ gux gl jWdy hn [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ icq cyqis kI nhI bwvirAw ] hir ibsrq qyry gux gilAw ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰mwrU mÚ 1, AMg 990Œ $
$ $
$ ies leI siqgurU jI ny pihlI pMgqI iv`c hI ieh isDWq id`qw hY ik pRmySr dy nwm ƒ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \743| b>e 711

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Bulx krky jIv K`jl-KuAwr huµdw hY siqgurU jI ny ies leI cyqw krwieAw hY ik auh jIv $
$ $
$ K`jl KuAwr hox qoN bc jwvy [ jo vwihgurU dy Awsry rihMdy hn [ $
$ $
$ $
$
$ qw kau DoKw khw ibAwpY; jw kau Et quhwrI ]rhwau] $
$
$ $
$ hy vwihgurU ! ijnHW ƒ Awp jI dI Et=tyk hY aunHW ƒ DoKw=sµsw iks qrHW ibAwpdw hY ? $
$
$
$ Bwv nh» ibAwpdw ]1]rhwau] $
As» sµswr iv`c Awm vyKdy hW ik ijs iksm dI musIbq pYNdI hY aus musIbq qoN bcx
leI aus qrHW dI Et lYxI pYNdI hY [ CotIAW musIbqW leI Coty shwry qy v`fIAW musIbqW leI
v`fy shwry hn [
jYsw ik bwrS pYNdI iv`c bwrS qoN bcwA leI CqrI iek Et hY, CqrI dI Et iv`c AwieAw
mnu`K bwrS qoN bc jWdw hY [ duSmx qoN bcx leI lVn vwly PojI morcy dI Et lYNdy hn qW
ik duSmx qoN bicAw jw sky [ rwjy mhwrwijAW dy v`fy-v`fy iklHy Et dw hI pRqIk hn [ iesy
qrHW AnykW hor EtW dI klpxw kIqI jw skdI hY pr ies isDWq ƒ smJx leI ieqnw hI
kwPI hY [ CotI Et CotI musIbq qoN hI bcw skdI hY [ jIv ƒ sB qoN vfI musIbq jµmx mrn
dI, jmW dI mwr dI hY ies qoN bcx leI iek vwihgurU dI hI Et hY jo v`fIAW qoN v`fIAW
musIbqW qoN bcwaux vwlI hY [ jo vwihgurU dI Et iv`c Aw jWdw hY ausƒ iksy iksm dw DoKw
nh» ibAwpdw [

ibnu ismrn jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI ]


nwm ismrn qoN ibnW mnu`K dw jo jIvn blnw=jIvidAW rihxw hY, vw-ismrn qoN ibnW
jo ijauxw hY auh blnw=sVnw hY ijvyN l`kVW culHy iv`c sVdIAW hn iqvyN iq®SnW dI A`g
iv`c aus dw qn mn sV irhw hY [ ijvyN Ajgr s`p dI AwpxI ArjwrI=aumr hI duK dw kwrn
bxI hY ikauNik ijauN-ijauN lµmI aumr huµdI hY iqauN-iqauN ausdI zihr vDdI jWdI hY [ iesy qrHW
ijauN-ijauN mnmuK dI aumr vDdI hY iqauN-iqauN aus dI kwm ¸oD vw: iq®SnW-eIrKw dI zihr
vDdI hY qy s`p vWg duKI huµdw hY aus dI lµmI aumr vI insPl hY [ jYsw ik :
1. ibnu ismrn jYsy srp AwrjwrI ] iqau jIvih swkq nwmu ibswrI ]1]
‰gauVI mÚ 5, AMg 239Œ
2. ibnu ismrn koit brK jIvY sglI AauD ibRQwnd ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1204Œ

$
$
nv KMfn ko rwju kmwvY; AMiq clYgo hwrI ]1] $
$
$ BwvyN nON KMfW dw BI rwj kmwvY=krdw rhy; qW BI nwm ismrn qoN ibnW AMq smyN sµswr
$
$ $
$ $
$ ivcoN (ij`q ky nh») hwr ky jwvygw ]1] jYsw ik : $
$ $
$ 1. jy jug cwry Awrjw hor dsUxI hoie ] $
$
$
$ nvw KMfw ivic jwxIAY nwil clY sBu koie ] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 711 \744| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ cµgw nwau rKwiekY jsu kIriq jig lyie ] $
$ $
$ jy iqsu ndir n AwveI q vwq n puCY ky ] ‰jpujI swihb, AMg 2Œ $
$ $
$ 2. jy lK iesqrIAw Bog krih nv KMf rwju kmwih ] $
$ $
$ ibnu sqgur suKu n pwveI iPir iPir jonI pwih ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 26Œ $
$ $
$
$ ijnHW ny ies sµswr iv`c nON KMf ipRQvI ƒ ij`q ky rwj suK qy AnykW pRkwr dy Anµd mwxy, l`KW $$
iesq®IAW dy nwl ivSy rs BoigAw pr AMq ƒ sµswr ivcoN hwr Kw ky nµgy pYrI hI cly gey [ jYsw ik :
kbIr iehu qnu jwiegw skhu q lyhu bhoir ]
nWgy pwvhu qy gey ijn@ ky lwK kroir ]27] ‰slok kbIr jI, AMg 1365Œ

swKI-shµsR bwh
sµswr dy mhwn joiDAW ivcoN iek joDw ijs dw nwm shµsR bwhU krky pRis`D hY ies dw nwm Arjn
vI hY [ jo qy®yqy Xu`D iv`c cµd®vµSI rwjy i¸qvIXµ dy Gr pYdw hoieAw [ ieh mwihsmqI ngrI dw rwjw
qy d`qw q®yX dw cylw sI [ ies dw jwq bwry kuJ gRµQW ivcoN AYsw sµkyq imldw hY ik ieh hYhX jwq
dw sI [ ivSn purwx iv`c iliKAw hY ik hYhX XwdvW ivcoN hn [ A`j klH dy ivdvwn “isidXn”
jwq ƒ hYhX mMndy hn [ mhWBwrq qoN pqw lgdw hY ik hYhX mnu dy pu`q® XXwiq dI AOlwd hn [
krnl twf ilKdw hY ik bGyl KMf dI sohwgpur dI GwtI iv`c hux vI hYhX jwq hY [ so ies pRqwpI
rwjy ny swry sµswr ƒ ij`q ky 85000 vrHy rwj kIqw [ iek vwr shµsR bwhU jµgl iv`c iSkwr Kyfx
igAw [ ausy jµgl iv`c ies dw sWFU jmdgin irSI BwrI qp kr irhw sI [ shµsR bwhU dI rwxI dw
nwm sIqw qy jmdgin irSI dI pqnI dw nwm ryxkw sI, dovyN skIAW BYxW sn [ jdoN ieh jmdgin
irSI dy AwSrm phuµcw qW irSI ny Awpxw irSqydwr jwxky ies dI AwE Bgq kIqI qy inmMqrx
id`qw ik lµgr myry AwSrm qy Ckx [ iesny hµkwr iv`c Aw ky auqr id`qw ik myry nwl ibAMq POjW
hn [ qUµ ieQy jµgl iv`c AqIq PkIrW dI izMdgI jIA irhw hYN, hy irSI nw qyry kol koeI rsdW bsqW
hn qy nw hI syvwdwr syvw krn vwly [ iPr ieqnI vfI POj ƒ inmMqrx dy ky Bojn ikvyN CkwvyNgw [
ies dy hµkwr ƒ qoVn vwsqy jmdgin irSI ny shµsR bwhU ƒ ikhw ik hy rwjn PkIrW kol BI kuJ
gupq SkqIAW hoieAw krdIAW hn [ jy qYƒ qyrIAW POjW Aqy hkUmq qy mwx hY qW swƒ pRmySr Aqy
aus dy nwm qy mwx hY [ qyrI ieh CotI ijhI POj qW kI PkIr qW swry sµswr ƒ inmMqrx dy ky iq®pq
kr skdy hn [ ies leI inrsµdyh, inr sµkoc AwE qy Kwxw iqAwr imlygw [ shµsRbwhU ƒ bVI hYrwnI
lg geI [ iSkwr qoN ivhlw ho ky Bu`K lgI qoN sYnw irSI dy AwSrm iv`c phuµicAw [ A`gy sB Kwxy
iqAwr imly [ jdoN Bojn Ckx lgy qW rwjy Aqy mMqrIAW dI hYrwnI dI koeI h`d nw rhI [ ikauNik
$ Aijhy suAwidSt Bojn rwjy ƒ AwpxI rsoeI iv`c nh» sn imly [ ienqy suµdr Kwxy bxwaux vwlw $
$ $
$ ieh ikho ijhw rsoeIAw hY Aqy ieqnI smgRI ieqnI jldI AwsRm qy ikvyN Aw geI [ ies g`l ƒ $
$
$ jwnx dI cyStw mn iv`c hoeI qW lµgr Ckx qoN bwAd lµgr bxn vwlI jgHw jwx lgw qW irSI $
$
$
$ dw iek pVdw kIqw hoieAw sI [ shµsR bwhU ny ieh pVdw auTwxw cwihAw qW ik pqw lg sky ik $
$
$
$ AwKr ies pVdy dy AMdr kOx qy iks qrHW lµgr iqAwr huµdw hY [ irSI ny mnHw kIqw ik rwjn mirAwdw $
$
$
$ Bµg nw kro [ ieh cwry cIzW pVdy dy AMdr hI soBdIAW hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \745| b>e 711

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ Bojn Bjn Kjwnw nwrI ] cwry pVdy dy AiDkwrI ] $
$ $
$ $
$ pVdw au~Tx qoN cwry cIzW dI brkq-SoBw nSt ho jWdI hY [ rwjw Awpxy hµkwr iv`c Aw $
$ $
$ ky irSI dI ieh g`l mMnx ƒ iqAwr nw hoieAw, ikauNik sµswr iv`c iqMn ghu mMny hoey hn [ rwj $
$ $
$ ghu, bwl ghu, iq®Xw ghu, ghu dw ArQ hY hT [ Bwv ieh iqMn pRkwr dw hT hY [ jdoN rwjy ny $
$ pVHdw cuikAw qW iek gaU nzr AweI Aqy smiJAw ik ies gaU dI brkq nwl hI irSI ny $
$ $
$ ieqnw rwSn iqAwr kIqw hY [ shµsR bwhU ny irSI qoN ieh gaU mMgI [ irSI ny ienkwr kIqw ik $
ieh rwijAW dy nh» swDUAW dy kol hI SoBdI hY [ ies qy rwjy ny JgVw krnw cwihAw [ rwjy ny
Awpxy bwhU bl nwl zbrdsqI gaU KohxI cwhI qW gaU qoN pYdw hoeI POj ny rwjy dI sYnw ƒ
hrw id`qw [ ies Apmwn ƒ ic`q iv`c rK ky rwjw hwr Kw ky vwps clw igAw [ pr iek idn
Pyr Acwnk dl bl smyq AwieAw qy AwauNidAW hI irSI ƒ mwr id`qw [ keI QwvW qy ieh vI
iliKAw imldw hY ik shµsR bwhU gaU ƒ zbrdsqI iljwx lgw qW gaU AkwS ƒ aufI qW iesny
qIr mwirAw jo gaU dy kµn iv`c lgw [ gaU dy r`q qoN qµbwkU dI bUtI pYdw hoeI [ ijsƒ pIx dw
pwp gaU dI rq pIx dy pwp dy brwbr lgdw hY [ ies qrHW jdoN irSI ƒ kql kr id`qw qW
ies dy GrvwlI ryxukw ny Awpxy pu`qr prsrwm ƒ Xwd kIqw jo bVw BwrI augR qp kr irhw
sI ijs ny mwqw ƒ bcn id`qw sI ik jdoN mYƒ Xwd kryNgI mYN AwvWgw [ jdoN prsrwm Gr AwieAw
qW mry bwp ƒ dyKky ik myry ipqw ƒ bygunwh mwr id`qw hY rOx lg ipAw [ jYsw ik :
prs rwmu rovY Gir AwieAw ] ‰AMg 953Œ
pu`qr ƒ vyKky ryxukw kurlw auTI qy s`q iqh`QV mwr ky ivrlwp kIqw [ iqh`QV qoN Bwv
roidAW hoieAW iqMn AMg p`t CwqI qy isr auqy h`Q mwrnw [ prsrwm ny mW dy rox smyN ijsm
qy mwry 7D3-21 vwr h`QW qoN aus ny pRx kIqw ik 2 vwr ipRQvI ƒ C`q®IAW qoN rihq krWgw [
qy jµg krky shµsr bwhU ƒ mwirAw [ muKvwk dI auprokq pMgqI iv`c Aijhy blvwn rwijAW
bwry disAw ik nvW KMfW dw rwj krn vwly vI sµswr qoN hwr ky qur gey ijs qrHW prsrwm
qoN hwr ky shµsR bwhU vI clw igAw [

gux inDwn gux iqn hI gwey; jw kau ikrpw DwrI ]


SuB guxW dw inDwn=Kzwnw jo vwihgurU hY aus dy js rUp gux aunHW ny hI gwey hn ijnHW
dy auqy aus vwihgurU ny ikrpw DwrI=kIqI hY [ jYsw ik :
Awip jpwey jpY so nwau ] Awip gwvwey su hir gun gwau ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 270Œ

$ so suKIAw Dµnu ausu jnmw; nwnk iqsu bilhwrI ]2]2] $


$ $
$ siqgurU jI Purmwn krdy hn so=auh purS hI suKIAw hY qy aus dw jnm BI Dµnu hY, mYN aus $
$ $
$ qoN bilhwrI=kurbwn jWdw hY ]2] $
$ $
$ $
$ vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ] $
$
$
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 713 \746| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 121 ‰Awid AMg 713Œ $
$ $
$
$ tofI mhlw 5 ] rsnw gux gopwl iniD gwiex ] sWiq shju rhsu min aupijE $
$
$
$ sgly dUK plwiex ]1]rhwau] jo mwgih soeI soeI pwvih syiv hir ky crx rswiex ] $
$
$
$ jnm mrx duhhU qy CUtih Bvjlu jgqu qrwiex ]1] Kojq Kojq qqu bIcwirE dws $
$
$ goivMd prwiex ] AibnwsI Kym cwhih jy nwnk sdw ismir nwrwiex ]2]5]10] $

tofI mhlw 5 ]
ieh drgwhI bcn ShIdW dy isrqwj SWqI dy puMj bwxI dy boihQ sRI gurU Arjn dyv jI
dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq hY [
Sbd dI pihlI quuk iv`c rsnw nwl vwihgurU dy gux gwaux dw mhwqm drswieAw hY [

rsnw; gux gopwl iniD gwiex ]


ijnHW ny rsnw nwl guxW dy iniD=smuMdr (go+pwl) go=DrqI dI pwl=pwlxw krn vwly
vwihgurU dw js gwauxw kIqw hY [

sWiq shju rhsu min aupijE; sgly dUK plwiex ]1]rhwau]


aunHW dy mn iv`c SWqI, shju=igAwn qy rhsu=Anµd pYdw hoieAw hY Aqy swry du`K
plwiex=dUr ho gey hn [ vw-dOV gey hn ]1]rhwau]
jo ieQy vwihgurU dy gux gwaux dI ivcwr siqgurU jI dy rhy hn [ gux iek sRySt KUbI
dw nwm hY [ vwihgurU iv`c sRySt KUbIAW ieqnIAW hn ik sµswr dy swry buDIvwn imlky ivAwiKAw
krn qW vI ho nh» skdI auh byAMq hY [ iPr aus dy gux gwaux dw Bwv kI hY ? ieQy ieh
g`l smJx vwlI hY [ gux Aqy AOgux do Al`g Al`g Sbd hn [ AOgx iek iGrxwXog inMdq
suBwA qoN pYdw hoieAw nIc krm hY [ gux iek sRySt suBwA qoN pYdw hoieAw sRySt krm hY [ bwxI
iv`c bhuq swry QwvW qy AOguxW dI crcw krn qoN is`K ƒ roikAw hY, iksy dy AOgux Polxy gµdgI
Polx dy smwn hI hn [ jy koeI gµdgI ƒ Poldw hY qW pihlW durgµDI Polx vwly ƒ hI pRwpq
huµdI hY [ ieh gµdgI Polx dw pRq`K Pl ausƒ pRwpq hoieAw [ ies leI sµswr dy Bly purS gµdgI
vyK ky ausƒ Polx dI QW aus qy im`tI pwauxw Xog smJdy hn qWik ies dI durgµDI PYl ky
vwqwvrn ƒ dUiSq nw kry, ijs qoN AnykW rog pYdw huµdy hn [ durgµDI rihq vwqwvrn iv`c
mnu`K Arog rihMdw hY [ ies leI hr mnu`K dw Prz hY ik ijQy vI auh rih irhw hY auQy Awpxw $
$
$ Awlw-duAwlw swP suQrw rKy [ ieQy iek ivcwrn vwlI g`l hY ik durgµDI pYdw hoeI ƒ qW toAw $
$
$
$ pu`t ky DrqI iv`c d`ØibAw jWdw hY [ jdoN ik sugµDI leI keI qrHW dy Pu`l lw ky auhnW dI AnykW $
$ $
$ kSt J`l ky ies leI pwlxw krdw hY ik vwqwvrn iv`c sugµDI PYly [ ijvyN durgµDI qy sugµDI $
$ $
$ dI vwrqw hY iesy qrHW guxW Aqy AoguxW dI vwrqw hY [ AOgxW dI crcw PYlwauxI durgµDI PYlwaux $
$ $
$ dy qul hY [ ijs nwl vwqvrn dUiSq ho ky smwijk burweIAW vw-mwnisk rog pYdw huµdy hn [ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \747| b>e 713

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ ies dy QW qy guxW dI crcw krnI iek bgIcI dy Pu`l lwaux dI qrHW jW ksqUrI cµdn kysr
$
$ $
$
$ nwl sugµDI PYlwaux dy smwn hY [ $
$
$
$ jy mnu`K iksy mnu`K dy guxW dI crcw krdw hY qW auh DoKy qoN KwlI nh» [ izAwdw-qr $
$
$
$ AYsw huµdw hY ik AOgux lukvIN qih iv`c pey hn [ gux nw hox dy bwvjUd vI lokW iv`c PYlwey $
$
$
$ hoey hn [ ieho ijhy Poky gux gwaux nwl kuJ nh» imldw [ ies leI siqgurU jI ny mnu`KW, dyvI $
$
$ dyviqAW dI QW pRmySr dy gux gwaux dI g`l kIqI hY [ jy iksy mnu`K iv`c koeI gux hovy qW $
aus dI SlwGw krn dI mnwhI nh» [ pr jo Pl pRØBU dy gux gwaux nwl pRwpq hoxw hY auh
mnu`K dy gux gwaux nwl pRwpq nh» huµdw [ pr ijnHW ny Awpxw Awp pRØBU ƒ smripq kIqw
hY [ aunHW dy gux gwauxy vI pRmwqmw dy gux gwaux dy qul hn [ vwihgurU dy gux gwaux dw
mhwqm bwxI iv`c AnykW QwvW qy AnykW rUp krky AwieAw hY [ jYsw ik :
1. rsnw gux gwvY hir qyyry ] imtih kmwqy Avgux myry ] ‰mwrU mÚ 5, AMg 1080Œ
2. nyq® sµqoKy drsu pyiK ] rsnw gwey gux Anyk ] ‰bsµqu mÚ 5, AMg 1181Œ
3. rsnw guxvMqI gux gwvY ] nwmu slwhy scy BwvY ] ‰mwJ mÚ 4, AMg 130Œ
4. nwm ibnw kYsy suKu lhIAY ] rsnw rwm nwm jsu khIAY ]1]rhwau]
‰gauVI mÚ 5, AMg 200Œ
5. gux gopwl aucru rsnw sdw gweIAY Anidno ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 784Œ

jo mwgih soeI soeI pwvih; syiv hir ky crx rswiex ]


ijnHW ny rsW dy Awiex=Gr rUp hir=pRmySr vwihgurU dy crnW ƒ syivAw hY auh purS jo-
jo vI pdwrQ mMgdy hn EhI-EhI pRwpq kr lYNdy hn [
rswiex=auh dvweI jo buFypy qy aus dy du`KW ƒ nyVy nw Awaux dyvy [ ies leI gurU jI
nwm ƒ AslI rswiex AwKdy hn [ jYsw ik :
nwmu rswiexu mnu iq®pqwiexu gurmuiK AMØimRqu pIvW jIau ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 99Œ
ikauNik nwm ƒ pRmySr dy crn mMØinAw hY ijs krky auprokq pMgqI iv`c siqgurW ny pRmySr
dy crnW ƒ rswiex d`ØisAw hY [ jYsw ik :
1. jo mwgau soeI soeI pwvau Apny Ksm Brosw ] ‰soriT mÚ 5, AMg 619Œ
2. jo mMgIAY soeI pweIAY inDwrw AwDwru ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 47Œ

$ 3. jo mwgih Twkur Apuny qy soeI soeI dyvY ] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 681Œ


$
$ $
$ 4. jo mMgih so lyvih ] pRB ApixAw sµqw dyvih ] ‰soriT mÚ 5 AMg 626Œ $
$ $
$ $
$ $
$
$ swKI-BweI Awdm dI $
$
$ $
$ gurbwxI dy ies isDWq nwl myl KWdI ieiqhws iv`c ie`k pRis`D swKI BweI Awdm dI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 713 \748| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hY [ jo Buco ngr dw v`fw izmINdwr is`DU kul Bu`lr goq dw sI [ BweI Awdm Drm dI ikrq $
$ $
$
$ krky gujwrw krdw sI [ au~qm KyqI mDm vpwr lOikk pRmwx Anuswr KyqI ƒ au~qm smJ ky $
$
$
$ vwhI dw kµm krdw sI [ Gr iv`c hr qrHW dy pdwrQ sn [ jYsw ik cµgy mkwn du`D dyx vwlIAW $
$
$
$ gwvW m`JW, KyqI krn leI cµgy bYl aUT, Ku`lHI zmIn, mwiekI pdwrQ Bwv Gr iv`c sB kuJ $
$
$ sI pr iek pu`qr dy nw hox krky hr vyly mn iv`c icMqw rihMdI sI [ pu`qr pRwpqI leI bhuq $
$
$
$ swry tUxy twmx krn vwly pIrW PkIrW dIAW suKxW nwl koiSS krdw irhw pr iksy qoN vI mnorQ $
dI pRwpqI nw hoeI [ ijauN-ijauN aumr vDdI geI [ iqauN-iqauN sog iv`c vwDw huµdw igAw [ jYsw
ik :
1. bIV gey bhu sµmq Xw ibiD sµqiq nWih BeI suKkµdw ]
pIr ibswl PkIrn jwl rhXo siB syviq Bwv su ibMRdw ]
‰gur pRqwp rwis 2 AMsU 41Œ
ikqoN vI ie`Cw pUrI huµdI nw dyKky ies dw mn audws rihx l`g ipAw [ dwnI suBwA ieqnw
sI ik jdoN vI koeI pIr-PkIr ipMf iv`c AwauNdw qW lokI Awdm dw Gr dsdy [ iek idn
gurU dw iek is`K AwieAw [ ijs dI iesny qn-mn-Dn nwl syvw kIqI [ ies dy audws ichry
dI p`tI pVH ky aus is`K ny BweI Awdm qoN audwsI dw kwrn pu`ØiCAw qW auh Pu`t-Pu`t rox l`g
ipAw Aqy Awpxy ihrdy dw pu`qr dy nw hox dw du`K ibAwn kIqw [ ijs ƒ sux ky aus is`K ny
gurmiq dw shI rsqw drswieAw [ ijs rsqy c`l ky pu`qr dI pRwpqI dy nwl-nwl mnu`Kw jnm
BI sPl hovy [ auh rsqw drswieAw [ ies qoN pihlW mnmqIey lokW ny mnmq vwly rsiqAW
qy BweI Awdm ƒ BVkwieAw [ aus is`K ny ikhw ik jgq gurU sRI gurU nwnk dyv jI dw Gr
hI srb ie`Cw pUrn krn vwlw rswiex rUp hY qUµ auQy c`l auhnW dy koloN pu`qr pRwpqI dI kwmnw
pUrI ho jwvygI [ jYsw ik :
siqgur gurU rwmdws ijn nwm ] pUrn krih spUrn kwm ]
kir syvw iqn kI Aib jwie ] pu`q® kwmnw qih qy pwie ]7] ‰rws 2 AMsU 41Œ
ieh sux ky BweI Awdm ny AwpxI ibrD AvsQw v`l JUridAW dyiKAw ik su`ky ibrK ƒ
Pl nh» l`ØigAw krdy mYƒ pu`qr hux ikvyN imlygw [ ikauNik hux pu`qr pYdwieS dI aumr bIq
cukI hY [ aus guris`K dI pRyrnw ny BweI swihb dw mn Aijhw bxw id`qw clo jy pu`qr nh» vI
pRwpq hovygw qW siqgurW dy drSn qy syvw krky jnm qW sPlw hovygw ieh inscw kr ky
gurU jI dI Srn ivc AwieAw [ drSn qy syvw krky mn ƒ SWqI pRwpqI hoeI AOr inscy ivc
vwDw hoieAw ik mYN TIk QW qy s`cy siqgurU dI Srn iv`c AwieAw hW is`KW qoN pu`ØiCAw ik siqgurU
$ jI iks g`l nwl izAwdw pRsµn huµdy hn [ is`KW ny d`ØisAw ik ijhVw is`K ismrx krdw hY $
$
$ BwvyN KuS qW aus au~qy vI huµdy hn, pr ijhVw syvw qy ismrn donoN hI krdw hY ausqy ivSyS $
$
$
$ krky pRsµn huµdy hn [ BweI Awdm ny puiCAw ik ijhVI izAwdw loV vwlI syvw hY jW ijs $
$
$
$ ƒ G`t is`K krdy hn auh dso qW is`K ny ikhw ik AYsI syvw jµgl coN l`kVW ilAwaux dI $
$
$
$ hY [ so BweI Awdm ny l`kVW dI syvw SurU kIqI [ l`kVW dy do Bwr ilAw ky iek lµgr iv`c idMdw $
$
$
$ qy iek jmHW rKdw [ Gr vwlI lµgr pkwauNdI qy sµgqW dy jUTy BWfy mWjdI [ ies qrHW swrw $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \749| b>e 713

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ idn syvw krdy qy lµgr Awpxy pYisAW dw bxw ky Ckdy [ ies qrHW Cy mhIny gurU crnW iv`c $
$ $
$ rihMØidAW bqIq ho gey [ iek idn gurU jI sµgqW ƒ qwrn vwsqy bwhr ngrW iv`c gey qy $
$ $
$ goieMdvwl-KfUr swihb qoN ho ky vwps AMØimRqsr swihb Awey qW nwl bhuq sµgq sI [ sIq kwl $
$ $
$ dw smW hox krky kuJ vrKw qoN bwAd hvw c`l rhI sI [ rihx leI ieqny itkwxy srW nh» $
$ $
$ sI [ guris`K sµgqW dy ies du`K ƒ sihn nw krdy hoey idAwlU siqgurU jI ny aucy QW qy KVH $
$ $
ky au~cI Awvwz iv`c ikhw ik jo A`j guruis`K sµgqW dw Tµf dw du`K dUr krygw auh jo vI mMgygw
gurU nwnk dy Gr qoN auhI vsqU lY dyvWgy [ ieh suxidAW hI BweI Awdm ny QW-QW AMgITy bwl
ky sµgqW dy TµF dy duK ƒ dUr kIqw qy sµgqW dIAW AsIsW leIAW [ siqgurU jI vI dUr qoN
dyKdy rhy ik koeI is`K Gwlxw Gwl irhw hY [ dUjy idn drbwr iv`c siqgurU jI kihx l`gy
ik rwq vwlw is`K kOx hY ijsny syvw kIqI hY, ausƒ hwjr kro [ lWgrI is`K ny disAw ik
mhwrwj ! iek Bwr roz lµgr leI l`kVW dw lY ky Awaux vwlw BweI Awdm hY [ ausƒ bulvwieAw
BweI Awdm ny inmrqw grIbI sihq Aw ky nmSkwr kIqI qW siqgurW ny piv`q® muK qoN bcn
aucwrn kIqw [ jYsw ik :
qyrI Gwil prI sB Qwieˆ ] mWg lyhu br so Ab pwie ] ‰gu: pR: rws 2 AMsU 41Œ

AwpxI Aqy GrvwlI dI ibrD AvsQw v`l dyK ky Awpxy mn dw mnorQ siqgurW ƒ kih
nh» sikAw qy bynqI kIqI mhwrwj mYƒ nwm dwn bKSo [ siqgurU ny ikhw qUµ jdoN Gr qoN cilAw
sI qW qyrw mnorQ hor sI ies leI qUµ ijs mnorQ ƒ mn iv`c r`K ky gurU drbwr Aw Gwlxw
GwlI hY auhI kuJ mMgxw kr [ ieh kih ky iPr siqgur kihx l`gy qUµ k`l ƒ Aw ky mMg lv» [
jYsw ik :
jwcXo jwie n qoih qy pun Awvhu Bun swr ]
syvw qyrI sPl huie bWC dy krqwr ] ‰gu: pR: rwis 2, AMsU 41Œ

jdoN Gr AwieAw qW supqnI pu`Cx l`gI ik siqgurW qoN pu`qr dw vr mMg ilAw jW nh» [
qW BweI swihb kihx l`gy ik AwpxI dovW dI ibrD AvsQw kmzor srIr qy ic`Øty kys vyK
ky mYƒ pu`qr mMgidAW Srm AweI qy mYN nh» mMg sikAw qW Gr vwlI ny bhuq APsos kIqw
qy rox lg peI ik msW msW smW h`Q AwieAw sI pr iPr hQoN inkl igAw [ pr BweI swihb
ny disAw ik iek mOkw hor siqgurW ny id`qw hY [ Agly idn drbwr iv`c bulwieAw qW dovyN
hI hwzr hoey [ siqgurW dw hukm pw ky pu`qr dI jwcnw kIqI qW siqgurW ny nyqr bµd krky
vyiKAw qW kihx l`gy, quhwfy krmW ivc pu`qr nh» hY kuJ hor mMg lvo, pr Pyr vI pu`qr dI
$ $
$ jwcnw hI kIqI qW siqgurU kihx lgy myry Gr cOQw pu`qr hor Awauxw sI [ so auh As» quhwƒ $
$ $
$ bKiSS krdy hW [ BgqI dI AMs qoN pYdw hox krky ies dw nwm BweI BgqU r`Kxw [ ies pRkwr $
$ $
$ siqgurU rwmdws jI ny aunHW ƒ pu`qr dI dwq bKiSS kIqI [ auprokq pMgqI Anuswr pRmySr $
$ $
$ vw-gurW dy crnW dI syvw krky jo vsqU mMgdw hY jIv ƒ auhI kuJ pRwpq ho jWdw hY [ ikauNik $
$ $
$ pRmySr dy crn rswiex rUp hn [ $
$
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 713 \750| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
jnm mrx duhhU qy CUtih; Bvjlu jgqu qrwiex ]1]
$ $
$ $
$ $
$ auh jnm mrn rUp dohW du`KW qoN Cu`t gey hn qy sµswr smuMdr qoN Awp qry hn qy horW
$
$ $
$ ƒ qwrdy hn ]1] $
$ $
$ $
$
$ Kojq Kojq qqu bIcwirE; dws goivMd prwiex ] $
$
$ $
dws ny KojidAW-KojidAW ieh qqu=isDWq ivcwirAw hY ik goivMd=vwihgurU dy prwiex=
Awsry rihxw hI suKW dw mUl hY [

AibnwsI Kym cwhih jy nwnk; sdw ismir nwrwiex ]2]5]10]


siqgurU jI kQn krdy hn hy purSw ! jy qUµ AibnwsI=nws qoN rihq suK ƒ cwhuµdw hYN vw:
jy qUµ AibnwsI pRØBU dI pRwpqI qy Kym=riKAw ƒ cwhuµdw hYN qW sdw hI nrwiex pRmySr dw
ismrn kr ]2]5]10]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \751| b>e 716

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 122 ‰Awid AMg 716Œ $
$ $
$
$ tofI mhlw 5 Gru 5 dupdy < siqgur pRswid ] AYso gunu myro pRB jI kIn ] $
$
$
$ pMc doK Aru Ahµ rog ieh qn qy sgl dUir kIn ]rhwau] bµDn qoir Coir ibiKAw $
$
$
$ qy gur ko sbdu myrY hIArY dIn ] rUpu AnrUpu moro kCu n bIcwirE pRym gihE moih $
$
$
hir rµg BIn ]1] pyiKE lwlnu pwt bIc Koey And icqw hrKy pqIn ] iqs hI $
ko igRØhu soeI pRØBu nwnk so Twkuru iqs hI ko DIn ]2]1]20]

tofI mhlw 5 Gru 5 dupdy < siqgur pRswid ]


ieh AMØimRq bcn sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq
hY [ rwg dy pMjvyN surqwl iv`c do pidAW vwlw Sbd aucwrn krdy hoey pihlW vsqU inrdySk
mMgl krdy hn [ 1=Adu`qI bRhm, ¡=srb dw pRkwSk, siq=nws qoN rihq, gur=cyqn,
pRswid=Anµd srUp [ aus vwihgurU pRmySr dy crnW iv`c jigAwsU vloN inmrqw sihq ieh Bwv
pRgt krdy hn :

AYso gunu; myro pRB jI kIn ]


myry auqy pRB=vwihgurU jI ny Aijhw gunu=aupkwr kIn=kIqw hY [ ieh Bwv jigAwsU dI
aus vyly dI AvsQw dw hY jdoN ihrdy ivcoN swry ivkwr myt ky vwihgurU nwl imlwp hoieAw [
vwihgurU dy Dµnvwd iv`c kihMdy hn :—

pMc doK Aru Ahµ rog; ieh qn qy sgl dUir kIn ]rhwau]
pMc doK=Sbd, sprS, rUp, rs, gµD, Aru=Aqy Ahµ=hµkwr rUp rog ieh swry hI qn qoN
dUr kr id`qy hn [ doK=sµsi¸q iv`c doS, pMjwbI iv`c doK Bwv AYb, AOgux buirAweI [ ieh pMj
iksm dIAW buirAweIAW vw: AOgux [ Sbd-kµnW dw ivSw, ijs Avwz ƒ suxky mn moihq ho
jwvy qy Awpxw Awp Bu`l jwvy, sprS cmVI dw ivSw, kwm Awidk dw ivSy suK, rUp=nyq® dw
ivSw, rs=jIB dw ivSw, gµD=nwiskW dw ivSw [ ienHW pMjW ivcoN iek-iek doK ieqnw mhwn
hY jo izMdgI leI qbwh kuµm swbq hoieAw hY [ ijnHW jIvW dI izMdgI qbwh kIqI hY aunHW dw
nwm lY ky Bgq rivdws jI ny pRmwx id`qw hY ik ienHW iv`c qW iek-iek doK sI pr ijs
mnu`K iv`c ieh pMjy mOjUd hn iPr aus dy bcx dI iks qrHW Aws ho skdI hY ]rhwau] jYsw ik :
$ 1. imRg mIn iBMRg pqµg kuµcr eyk doK ibnws ] $
$ $
$ pMc doK AswD jw mih qw kI kyqk Aws ]1] ‰Awsw rivdws jI, AMg 486Œ $
$
$
$ $
$ 2. pMc BUq sbl hY dyhI guru siqguru pwp invwry ]2] ‰nt mhlw 4, AMg 983Œ $
$ $
$ 3. gj imRg mIn pqµg Ail iekqu iekqu roig pcµdy ] $
$ $
$
$ mwxs dyhI pMØij rog pMjy dUq kusUq krµdy ] ‰Bw: gurdws vwr 5, pauVI 20Œ $$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 716 \752| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 4. nwd ik loB qjy imRg pRwn, su bIn suny Aih Awp bµDwey ]
$
$ $
$ mIn su qXwg AgwD jlµ, aur loB jgy gl loh Phwey ] $
$ $
$ kwgd kI puqrI krnI vs, mq gieMd su AMkus Kwey ]...]37] $
$ $
$ iB®g blI ipK kµj pRBw, aur loB lgy iqih mwih bµDwey ] $
$ $
$ rUp ik loB pqµg dhy, Aru cog ik loB ibhµg Phwey ]...]38] $
$ $
$ ‰BwvrsWimRq sYÍXw-37-38Œ $
5. krI kwm, AwimK mqs, imRg sÍr, rUp pqµg ]
Ail sugµD, ieqÎwid hq, iek iek ieMdRX sµg ]2]
sÍr sprS rs rUp gµD, pwcoN kwrx nws ]
jo jn pWco vs Bey, kQw khy ko qws ]3] ‰swrukqwvlI AiD: 13Œ
ijhVy-ijhVy jIv ny ijs ivSy ADIn Awpxw jIvn smwpq kIqw hY aunHW dw AYsw pRmwx
vI AwieAw hY [ jYsw ik :
haumY rogu mwnuK kau dInw ] kwm roig mYglu bis lInw ]
id®sit roig pic muey pqµgw ] nwd roig Kip gey kurµgw ]1]
jo jo dIsY so so rogI ] rog rihq myrw siqguru jogI ]1]rhwau]
ijhvw roig mInu gRisAwno ] bwsn roig Bvru ibnswno ] ‰BYrau mÚ 5, AMg 1140Œ
so AYsy ^qrnwk ieh doK ijnHW ny ienHW jIvW ƒ Awpxy vs krky im`tI iv`c imlw id`qw
hY [ pr jdoN myry vwihgurU ny ikrpw kIqI qW ieh pMjy doK Aqy Ahµ rog myry AMqSkrn ivcoN
dUr kr id`qy Aqy jo ihrdw ienHW krky hI qpdw rihMdw sI so auh vwihgurU dI ikrpw nwl
SWq ho igAw [ iehI ivSy bµDn rUp sn ijnHW dy Kqm hox nwl suqµqr jIvn pRwpq ho igAw [

bµDn qoir Coir ibiKAw qy; gur ko sbdu myrY hIArY dIn ]
moh dy bµDn qoVn vwlw iviSAW qoN Cfwaux vwlw gurU dw Sbd vwihgurU ny myry hIArY=ihrdy
iv`c id`qw hY [ jdoN vwihgurU dI ikrpw huµdI hY qW jµmx mrx rUp bµDn tu`t jWdy hn [ bµDn
qoVn dw kwrn swDUAW dI sµgq pRwpq ho jWdI hY [ jYsw ik :
1. tUty bµDn jnm mrn swD syv suKu pwie ] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 255Œ
2. tUty bµDn jwsu ky hoAw swDU sµgu ]
jo rwqy rµg eyk kY nwnk gUVw rµgu ] ‰gauVI bwvn AKrI mÚ 5, AMg 252Œ

$ 3. tUty bµDn bhu ibkwr sPl pUrn qw ky kwm ] $


$ durmiq imtI haumY CutI ismrq hir ko nwm ] ‰gauVI iQqI mÚ 5, AMg 300Œ $
$ $
$ $
$ rUpu AnrUpu moro kCu n bIcwirE; pRym gihE moih hir rµg BIn ]1] $
$ $
$ $
$ myrw rUp, AnrUpu=koJw rUp Bwv krUp kuJ vI nh» ivcwirAw hY [ jdoN mYN pRym ƒ gihE=gRihx $
$
$
$ kIqw qW hir=vwihgurU myry pRym iv`c iB`j igAw ]1] $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \753| b>e 716

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ swKI kuibjw dI $
$ $
$ $
$ gurU swihb dI ies quk dy isDWq dI sp`Stqw keI swKIAW iv`ØcoN imldI hY [ ijvyN ik $
$ $
$ duAwpr jug iv`c iek bVy grIb Grwxy iv`c jµmI hoeI lVkI [ jdoN ik AYsw smW sI lok lVkIAW $
$ $
$ nwl ipAwr dI QW nPrq krdy sn [ hux q`k BI lVky lVkI dw Prk swfy smwj ivcoN inkilAw $
$ $
$ nh» [ jdoN ik sµqwn qW sµqwn hY BwvyN lVkw hovy jW lVkI [ iesy nPrq kwrn keI lok jµmdIAW $
lVkIAW ƒ mwr idMdy pr keI grIb r`b dy BY vwly ies pwp krm krn ƒ sihmq nh» sn [
ieh lVkI iek qW aus pirvwr iv`c ijQy pihlW hI grIbI sI [ dUjw lVkI hoxw, qIjw jµmdI
hI srIrk qOr qy ku`bI sI [ ies leI ienHW kwrnW krky ies ƒ sµswr dIAW lVkIAW vrgw
nwm nh» imilAw [ sgoN ies dy koJy rUp ƒ dyK ies dw nW iq®vkrw riKAw igAw [ ikauNik
ies dy srIr iv`c qurn smyN iqMn vl pYNdy sn [ ijs qrHW A`T vl pYx krky Astw b`kr nW
sµswr ny riKAw [ ieh smwj iv`c iek lwhnq hY ik iksy dy koJy srUp ƒ dyKky aus dw nW r`Kxw [
ijs qrHW iek A`K nw hox krky lok kwxw kihMdy hn [ iesy qrHW ies ƒ iq®vkrw dy nW nwl
iesdy Gr dy bulwaux lgy [ sB qoN v`fw vl ies dy kmr iv`c pYNdw sI ijs krky ies dw
nW kuibjw pRis`D hoieAw [ ieh btnw mlx Aqy hwr prox iv`c bVI inpuMn sI [ ies dI inpuMnqw
vyKdy kµs ny Awpxy rwj mihlW dI dwsI bxw ilAw [ jo kµs ƒ btxw mldI, iqlk lwauNdI
qy aus dy gl iv`c suµdr Pu`lW dw hwr pwauNdI [ ies dw pUrblw koeI SuB krm kIqw hooieAw
jdoN A`gy AwieAw qW risk bYrwgI rUp Bgvwn i¸Sn jI dw Acwnk imlwp hoieAw [ jYsw
ik :
pUrb krm AMkur jb pRgty ByitE purKu risk bYrwgI ]
imitE AMDyru imlq hir nwnk jnm jnm kI soeI jwgI ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 204Œ
jdoN Bgvwn i¸Sn jI kµs ƒ pwpW dw fµn dyx leI Aqy Awpxy BgqW ƒ BgqI dw
Pl dyx leI mQrw phuµcy qW ieh kµs leI sugµDq pdwrQW ƒ simlq krky srIr qy mlx
leI btxw, qy cµdn rgV ky aus dw iqlk lwaux qy sugµDq PulW dI mwlw kµs dy gl pwaux
jw rhI sI ik rsqy ivc Bgvwn iml gey [ ijnHW dy srUp ƒ vyKky pUrbly BgqI dy sµskwr
auGV gey [ Bgvwn jI dy ichry ƒ dyKky AYsI byvs hoeI ik mn kwbU nW irhw [ jYsw ik :
mohin moih lIAw mnu myrw bµDn Koil inrwry ] ‰quKwrI mhlw 1, AMg 1112Œ

aus vyly mn iv`c Purnw PuirAw ik ijnHW dy drSn krn qoN hI ieqnw Anµd pRwpq hoieAw
$ $
$ hY [ ijhVw Anµd kdy mQrw nryS dy swrI izMdgI pdwrQ mlx qy PulW dy hwr pwauNidAW pRwpq $
$ $
$ nh» hoieAw [ Bgvwn i¸Sn jI vI ies dI pyRm Bwvnw ƒ smJ gey qy ikhw hy mwlx ! qUµ mQrw $
$ $
$ nryS dy qW roz iqlk lwauNdI hY A`j myry nh» lwauxw ? auh pihlW hI soc rhI sI ik mYN ies $
$ $
$ mnmohxI ichry qy iqlk lwvW [ jdoN m`ØQy qy iqlk lwaux qy gl iv`c hwr pwaux dI koiSS $
$ $
$ krn lgI qW ku`bI hox dy kwrn AYsw kr nw skI [ AwpxI ies srIrk Gwt kwrn ie`Cw pUrI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 716 \754| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ nw huµdI vyKky AwpxI ies Gwt qy rox lg peI [ by-shwirAW dy shwrw rUp Bgvwn kihx lgy $
$ $
$ ik mwlx roNdI ikauN hYN ? ausny ikhw ik pihlI vwr kµs qoN ibnW iksy hor dy AwpxI ie`Cw $
$ $
$ Anuswr iqlk lwaux l`gI sW ikauNik mQrw nryS dy iqlk kpUr aus dI mrzI Anuswr lwauNdI $
$ $
$ sW [ aus dw pRym vyKky pYrW qy pYr rKky h`Q dy AMgUTy dy shwry aus dI TofI ƒ AYsw auBwirAw $
$ $
$ ik iek iCn iv`c aus dw ku`b TIk ho igAw [ jYsw ik : $
$ $
1. gl PUln mwl ghI kubjw, qiv kbrI kI kt nwQ svwrI ]
‰BwvrsWimRq sYÍXw-87Œ
2. rUp ibhIn qrI kubjw, hirxw Cl rUp qry bny bn kw ] ‰BwvrsWimRq sYX
Í w 89Œ
3. Pl PUln qy bn BIl suqw, mQurw pur mY hir kUbir qwrI ]
‰BwvrsWimRq sYÍXw-90Œ
gurbwxI iv`c vI kuibjw dy pRQwie keI pRmwx Awey hn [ jYsw ik :
1. qwrIly ginkw ibnu rUp kuibjw ibAwiD Ajwmlu qwrIAly ]
‰gauVI nwmdyv, AMg 345Œ
2. biDku auDwirE Kim pRhwr ] kuibjw auDrI AMgust Dwr ]
‰bsµqu mÚ 5, AMg 1192Œ
3. prs nprs Bey kuibjw kau lY bYkuµiT isDwry ] ‰nt mÚ 4, AMg 981Œ
Bgvwn i¸Sn jI kµs dy pwpW dw fµn dy ky jdoN ies dw bD kIqw augRsYn ƒ rwj iqlk
dy ky iPr ies mwlx kuibjw dI kutIAw iv`c phuµcy [ ies ƒ igAwn aupdyS id`qw [ jdoN ies
dy ihrdy iv`c igAwn dIp jigAw qW Bgvwn jI dI ikrpw nwl EdoN ichry qy suµdrqw pRkwSq
ho geI [ suµdrqw dw AYsw pRkwS hoieAw ik sµswr dIAW suµdrIAW iv`c suµdrI vI ho geI qy mn
dI Su`Dqw hox krky iesƒ qwry hoey BgqW iv`c igixAw igAw [ ies leI auprokq quk dw
isDWq ies swKI nwl sp`St hoieAw ik pRmwqmw dy dr qy rUp krUp dw ivcwr nh» blik pRym
Bwvnw vyK ky pRmwqmw Kud aus pRym iv`c iB`j jWdw hY [

pyiKE lwlnu pwt bIc Koey; And icqw hrKy pqIn ]


ijs vyly ihrdy dy bIc=ivcoN Brm rUp pVdy ƒ Koey=dUr kIqw qW lwlnu=ipAwry pRØBU ƒ
pyiKE=vyK ilAw Bwv siKAwqwkwr ho geI qy Anµd rUp pRØBU ivc pqIn=Brosw hox krky
icqw=icq hrKy=KuS ho igAw Bwv Anµd pRwpq ho igAw [ jYsw ik :
$ $
$ 1. srb suKw bny qyrY ElY@ ] BRm ky prdy siqgur Koly@ ]1]rhwau] $
$ $
$ ‰Awsw mÚ 5, AMg 385Œ $
$ $
$ 2. ibnu vKr sUno Gru hwtu ] gur imil Koly bjr kpwt ]4] ‰gauVI mÚ 1, AMg 153Œ $
$ $
$ 3. gur imil qw ky Kul@y kpwt ] bhuir n AwvY jonI bwt ]4] $
$ $
$ ‰BYrau kbIr jI, AMg 1159Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \755| b>e 716

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
iqs hI ko igRhu soeI pRBu nwnk;
$ $
$ $
$ $
$
$ so Twkuru iqs hI ko DIn ]2]1]20] $
$
$ $
$ siqgurU jI kQn krdy ik pRq`K Gr vw: srIr Gr vw: myrw ihrdw aus dw Gr hY, auhI $
$ $
$ myrw Twkuru=mwlk hY qy ausy ƒ mYN DIn=iDAwauNdw hW [ vw: aus dy DIn=ADIn aus dw syvk $
$ $
$ hW vw-ausy dy nwm dw DIn=AiDAYn krdw hW [ ies quk iv`c sB kuJ Arpx dI Bwvnw $
hY ]2]1]20] jYsw ik kbIr swihb jI ny AwpxI bwxI iv`c kQn kIqw hY ik hy myry pRØBU myrw
kuJ vI nh» hY [ jYsw ik :
kbIr myrw muJ mih ikCu nhI jo ikCu hY so qyrw ]
qyrw quJ kau saupqy ikAw lwgY myrw ]203] ‰slok kbIr jI, AMg 1375Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI Pqh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 717 \756| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 123 ‰Awid AMg 717Œ $
$ $
$
$
tofI mhlw 5 ] mweI myry mn ko suKu ] koit Anµd rwj suKu BugvY hir ismrq $
$
$
$
ibnsY sB duKu ]1]rhwau] koit jnm ky iklibK nwsih ismrq pwvn qn mn suK ] $
$
$
$
dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ]1] cwir pdwrQ Ast mhw isiD $
$
$ kwmDynu pwrjwq hir hir ruKu ] nwnk srin ghI suK swgr jnm mrn iPir grB $
n DuKu ]2]10]29]

tofI mhlw 5 ]
ieh gurvwk sRI gurU Arjn dyv mhwrwj jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq
hY [ ijs iv`c nwm AiBAws qoN pRwpq hoey aus mhwn suK dI ivAwiKAw krdy hn ijs nwm
suK dy qul sµswr dw koeI vI suK nh» hY [ sµswr iv`c jo v`fy qoN v`fy suK igxy hn auh nwm
suK dy swhmxy qu`C hn [ ies dw kQn ies dy AwrµB iv`c hI krdy hn :—
mweI; myry mn ko suKu ]
mweI=hy BweI ! hux myry mn ƒ Aijhw suK pRwpq hoieAw hY [ mweI :—sRI gurU gRMQ swihb
iv`c mweI-mwie pd keI jgHw sµboDn iv`c AwieAw hY, EQy ArQ qW hy mW-hI hY, pr ikqy murwd
huµdI hY-hy gurU ! jYsw ik :
mweI mY ikih ibiD lKau gusweI ] ‰soriT mÚ 9, AMg 632Œ
ikqy murwd huµdI hY-hy sKI ! ikqy hy BweI ! jYsw ik :
ikAw kir AwiK vKwxIAY mwie ]1]rhwau] ‰mlwr mÚ 1, AMg 1256Œ
ies leI ieQy mweI dw ArQ hy BweI ! kIqw hY [

koit Anµd rwj suKu BugvY;


hir ismrq ibnsY sB duKu ]1]rhwau]
jo ¸oVW rwj sµpdw dw suKu=Anµd Bogdw hY vw: ¸oVW rwj sµpdw dy suK Anµd Bogx nwloN
pRmwqmw dy ismrn dw Anµd v`fw hY hir=vwihgurU dy nwm ƒ ismridAW swry du`K nws ho
gey hn ]1]rhwau] jYsw ik :
lK KusIAw pwiqswhIAw jy siqguru ndir kryie ]
$ inmK eyk hir nwmu dyie myrw mnu qnu sIqlu hoie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 44Œ $
$ $
$ $
$ gurU pRmySr dy inmK mwq® drSn Aqy bolx iv`c sµswr dy ¸oVW Anµd=suK ilKy hoey hn [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ qum@ dieAwl ikrpwl i¸pw iniD piqq pwvn gosweI ] $
$ $
$ koit sUK Awnµd rwj pwey muK qy inmK bulweI ]2] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 673Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \757| b>e 717

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ aus jIv ƒ hmySW ibpqw Aqy du`K qklIPW hn ijs dy ihrdy iv`c pRmySr dw ismrn nh» [ $
$ $
$ ¸oVW pdwrQW dy ¸oVW Anµd auQy hn ijQy pRmwqmw dy nwm dw js hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ ibpiq qhw jhw hir ismrnu nwhI ] koit Anµd jh hir gun gwhI ]1] $
$ $
$ ‰gauVI mÚ 5, AMg 197Œ $
$ $
$ siqgurU jI ny ieQy du`K nwsk qy suKdwiek vwihgurU pRmySr dw nwm drswieAw hY [ jYsw $
$ $
ik :
1. srb rog kw AauKdu nwmu ] kilAwx rUp mMgl gux gwm ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 274Œ
2. swDsµig hir hir jsu khq ] srb rog qy Ehu hir jnu rhq ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 281Œ
3. sgl dUK kw hovq nwsu ] nwnk nwmu jphu gunqwsu ]5]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 290Œ
4. crx kml pRB irdY invwsu ] sgl dUK kw hoieAw nwsu ]
‰gauVI mÚ 5, AMg 197Œ
5. nwnk Bgqw sdw ivgwsu ] suixAY dUK pwp kw nwsu ] ‰jpu jI swihb, AMg 2Œ
6. sgly dUK imty suK dIey Apnw nwmu jpwieAw ] ‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1338Œ
nwm ismrn dw ieqnw v`fw pRqwp hY ijQy nwm jµmx mrx dy duK ƒ nws krn vwlw
hY [ auQy nwm duAwrw SrDw vwilAW dy srIrk du`K vI dUr hoey hn [

swKI igAwnI rwm id`qw jI


igAwnI rwm id`qw jI jo ik nwm dy rsIey, sRI gurU gRMQ swihb jI qy AQwh SrDw rKx
vwly, gurbwxI dy ArQW dy bVy sUJvwn igAwnI sn [ AwpxI ibrqI dw itkwA mUl mMqr jW
gur mMqr icMqn duAwrw bxwieAw hoieAw sI [ jW iPr gurbwxI dy ArQW iv`c mn ƒ itkwA
ky iekwgrqw iv`c Aw ky Anµd iv`c rihMdy sn [ iek idn Acwnk igAwnI jI ƒ iek Aijhw
rogI imilAw jo Awpxy jIvq rihx dI Aws lwh bYTw sI [ pYr dy AMgUTy qoN lY ky isr dI cotI
q`k swrw srIr kohV nwl Pu`ØitAw hoieAw sI [ KUn-pIk ijsm qoN hr vkq vihMdw rihMdw sI [
m`KIAW iBxkdIAW ijsm iv`ØcoN boA AwauNdI [ koeI mnu`K kol nh» sI KVdw Aqy nw hI iesƒ
koeI Apxy kol KVHn idMdw sI [ ieh AwpxI izMdgI qoN bhuq qµg sI [ mOq dw ieMqjwr kr
$ $
$ irhw sI ik kdoN mOq Awvy [ ies du`K Bry jIvn qoN myrw KihVw Cut jwvy [ hor koeI aupwA nzr $
$ $
$ nh» sI Aw irhw [ igAwnI jI ny ies dI pIVw smJI [ iesny bynqI kIqI ik mhwrwj ! myrw $
$ $
$ vI koeI aupwA ho skdw hY qW igAwnI jI ny ikhw nwm iv`c ieqnIAW brkqW hn ik nwm $
$ $
$ duAwrw sB kuJ ho skdw hY [ aus ny h`Q joV ky ikhw mhwrwj koeI FMg vrqo myrw sµswr iv`c $
$ $
$ koeI nh» [ hux qW kyvl quhwfw hI Awsrw q`ØikAw hY [ qW ienHW mhWpurSW ny ikhw ik Awsrw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 717 \758| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ qW kyvl vwihgurU dw hI q`kxw cwhIdw hY, mnu`K dw Awsrw q`kxw ibArQ hY [ qyrw du`K dUr
$
$ $
$
$ krn vwsqy qYƒ hr roz kQw suxwvWgw [ ijqnI izAwdw SrDw rKyNgw auqnI jldI qyrw du`K $
$
$
$ dUr ho jwvygw [ so igAwnI jI ny cwlI idnW iv`c bwvn AKrI dI kQw suxweI [ cwlIvyN idn $
$
$
$ q`k hOlI-hOlI Arwm AwauNdw-AwauNdw kohV dw nwm inSwn q`k imt igAw [ so “hir ismrq $
$
$
$ ibnsY sB du`K” dw vwk pRq`K sPlw kr ivKwieAw [ $
$
$
koit jnm ky iklibK nwsih; ismrq pwvn qn mn suK ]
$

suK srUp vwihgurU dw ismrq=ismrn vw: icMqn krky ¸oVW jnmW dy (ikl+ibK)
ikl=inscy krky ibK=ivhu vrgy b`jr pwp nws ho jWdy hn qy qn mn pwvn=piv`q® ho jWdw
hY vw-qn suKI qy mn pwvn=piv`q® ho jWdw hY [ jYsw ik :
1. ismrq nwmu mnih swDwrY ] koit prwDI iKn mih qwrY ]
‰kwnVw mÚ 5, AMg 1298Œ
2. koit prwD imty iKn BIqir jW gurmuiK nwmu smwry ]1] ‰DnwsrI mÚ 5, AMg 670Œ
3. koit jnm ky ibnsy pwp ] hir hir jpq nwhI sµqwp ]
‰rwmklI mÚ 5, AMg 897Œ

dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw; drsnu Bytq auqrI BuK ]1]
aus vwihgurU dw srUp dyiK=dyKidAW swr hI Awsw pUrn ho geI hY Aqy drSn Bytq=kridAW
hI swrI Bu`K auqrI=lih geI hY [ vw: srUp inrgux dw qy drsn srgux dy krn nwl jo sµswr
dIAW AnykW pRkwr dIAW Awsw=loVW au~T rhIAW sn auh pUrn hox qoN Bwv vwihgurU dy drSn
krn nwl pUrIAW ho geIAW Bwv Kqm ho geIAW qy pdwrQ pRwpqI dI jo iq®SnW rUp Bu`K sI
auh vI dUr ho geI Bwv drSn krn nwl Awsw qy iq®SnW dovyN nws ho geIAW ]1] jYsw ik :
1. pRB dyKidAw duK BuK geI FwFI kau mMgxu iciq n AwvY ]
sBy ieCw pUrIAw lig pRB kY pwvY ] ‰mwrU vwr mÚ 5, AMg 1097Œ
3. duK BuK nh ivAwpeI jy suKdwqw min hoie ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 43Œ
pRmySr srUp dy drSn krky swrIAW AwsW pUrn hox dI Bwvnw siqgurW ny pRgt kIqI
hY qy drSn krn qoN swrIAW Bu`KW dUr hox dI g`l kIqI hY [ iesy isDWq ƒ ieiqhws dI ieh
swKI hor vI sp`St krdI hY [

$ $
$ swKI—iSvd`q pMØifq $
$ $
$
$ swihb sRI gurU goibMd isMG jI mhwrwj ny jdoN ptnw Sihr ivKy Avqwr DwirAw [ bwl $
$
$ AvsQw iv`c AnykW ƒ drSn dy ky i¸qwrQ kIqw [ jYsw ik BIKm Swh ƒ drSn dy ky aus $
$ $
$ dIAW swrIAW AwsW pUrn kIqIAW [ jo pRSn lY ky AwieAw sI ik ihMdUAW dy p`KI hn jW muslmwnW $
$ $
$ dy ? qW siqgurW ny ku`jIAW dw du`D pwxI rlw ky aus dI qs`lI krweI [ Pqy cµd mYxI K`qrI $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \759| b>e 717

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dI rwxI jo pu`qr nw hox krky bVI duKI rihMdI sI [ siqgurU jI Awpxy hwxI bicAW ƒ nwl
$
$ $
$ lY ky auhnW dy Gr gey jw ky aus dI pu`qr dI Bu`K dUr kIqI [ Awp jI aus dI god iv`c jw $
$ $
$
$ bYTy ik mYN hI qyrw pu`qr hW [ siqgurW dI mnmohxI suµdr sUriq dyK ky ausdIAW swrIAW Bu`KW $
$
$
$ dUr ho geIAW qy pu`qr dI Awsw pUrn ho geI [ iesy qrHW iek bRwhmx jo Bgvwn rwm jI dw $
$
$
$ aupwSk sI, ijs dw nwm ieiqhws iv`c iSvd`q hY [ jo hmySw rwm cµdr jI dI mUrqI Aqy rwq $
$
$ idn Bgvwn jI ƒ Xwd krdw rihMdw [ Bgvwn jI dI aupwSnw kridAW ijMdgI dw bhuq v`fw $
ih`sw gujwr id`qw [ pr p`Qr dI mUrqI p`Qr dI hI rhI, kdy rwm rUp ho ky mu`K qoN bolI nh» nw
hI aus mUrqI ny kdy iSv d`q dI bynqI sux ky ies dI ie`Cw pUrI kIqI drSnW dI Bu`K vDdI
geI [ Bu`K dI vI iek h`d hY ijs qoN Agy Bu`K brdwSq nh» huµdI iehI hwlq A`j iSvd`q
bRwhmx dI hoeI [ iek idn mn iv`c socx l`gw ik mYN inq hI gurU qyg bhwdr swihb dy cmqkwrI
bwlk dIAW g`lW suxdw hW hovy nw ikqy eyhI myrw rwm sµswr ƒ qwrn vwsqy bwlk rUp iv`c
pRgt hoieAw hovy [ nh» qW AnykW sdIAW qoN ieQy AnykW b`cy ies ngrI iv`c jµmy pr ieho ijhIAW
AlOikk cmqkwrI KyfW iksy dIAW dyKx-suxn iv`c nh» AweIAW [ so iehI ijhIAW ivcwrW
krky iSvd`q dy mn iv`c SrDw vDdI geI [ SrDw iSvd`q ƒ ies h`d q`k lY geI ik auh
ies is`Øty qy jw pu`jw ik jy ieh bwlk AYsw hI AvqwrI purK hY jYsw ik mYN lokW qoN suxdw
hW qW iPr mYƒ myry ieSt Bgvwn rwm rUp iv`c drSn dyyvy qW mYN qnoN mnoN ienHW dw syvk ho
jwvW [ Awpxw pRmySr smJky iehnW dI aupwSnw krW qy myrw jnm sPlw ho jwvy [ iSvd`q dI
klpnw Anuswr siqgurU klgIDr dSmyS ipqw jI jdoN dUjy idn Kyfx leI b`ØicAW dI POj
lY ky gµgw dy iknwry qy Kyf AwrµB kIqI [ iSvd`q ie`k t`k iDAwn itkweI bYTw hY ik kdo mYƒ
rwm rUp ho ky drSn dyx [ siqgurW ny AYsw kOqk kIqw ik goibMd rwey jI Awpxy hwxI bwlkW
ƒ qW goibMd rwey hI ids rhy hn [ pr iSvd`q kI dyKdw hY ik pRq`K Bgvwn rwm jI moFy qy
Dnu`S DwrI drSn dy rhy sn [ iSvd`q ieqnw ibhbl hooieAw ik vYrwgI dSw iv`c A`KW qoN AQrU
nw sWBy jwx, bauirAW vwlI hwlq ho geI qy myry rwm myry rwm kihMdw crn» if`g ipAw crn
PV ley qy ikhw A`j qoN mYN qyrw ho igAw [ ies grIb bRwhmx qy ikrpw bxweI rKxI [ ies
qrHW drSn kr ky swrIAW AwsW pUrn ho geIAW qy jnmW-jnmWqrW dI drSnW dI Bu`K dUr
ho geI [

cwir pdwrQ Ast mhw isiD;


kwmDynu pwrjwq hir hir ruKu ]
$ Drm, ArQ, kwm, moK rUp cwry pdwrQ, Axmw, mihmw, grmw, lGmw, pRwpq, pRwkmX, $
$
$ eIsqw, bsIkrn, Ast=A`T ieh mhw=v`fIAW isDIAW, kwmDyn gaU Bwv kwmnw pUrI krn vwlI $
$
$
$ gaU Aqy pwrjwq=sÍrg dw iek ibrC jo klpnw pUrI krdw hY ieiqAwidk swry pdwrQ As» $
$
$
$ hir=swirAW ƒ hry Bry krn vwly hir=pRmwqmw dy nwm ƒ jwixAw hY vw: ienHW vloN ibrqI $
$
$
$ ƒ ruKu=ru`KI kr ilAw hY ienHW pdwrQW dI ie`Cw nh», swfy leI qW nwm hI pwrjwq Awid hY [ $
$
$
$ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 717 \760| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ 1. pwrjwqu iehu hir ko nwm ] kwmDyn hir hir gux gwm ] $
$
$ ‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 265Œ $$
$ $
$ 2. cwir pdwrQ Ast isiD Bju nwnk hir nwmu ] ‰iQqI gauVI mÚ 5, AMg 297Œ $
$ $
$ 3. suK swgru surqr icMqwmin kwmDynu bis jw ky ] $
$ $
$ cwir pdwrQ Ast dsw isiD nv iniD kr ql qw ky ]1] $
$ $
‰soriT rivdws jI, AMg 658Œ
4. cwir pdwrQ Ast dsw isiD ] nwmu inDwnu shj suKu nau iniD ]
‰mwrU mÚ 5, AMg 1086Œ

nwnk srin ghI suK swgr;


jnm mrn iPir grB n DuKu ]2]10]29]
siqgurU jI kQn krdy hn ik ijs jigAwsU ny suKW dy swgr=smuMdr vwihgurU dI Srn
gRihx kIqI hY aus ƒ jnm-mrn dy Pyr=c`kr vw gyV iv`c mW dy grB dw DuKu=du`K nh»
huµdw ]2]10]29]

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \761| b>e 718

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 124 ‰Awid AMg 718Œ $
$ $
$
$ tofI mhlw 5 ] hir hir crn irdY aur Dwry ] ismir suAwmI siqguru Apunw $
$
$
$ kwrj sPl hmwry ]1]rhwau] puMn dwn pUjw prmysur hir kIriq qqu bIcwry ] gun $
$
$
$ gwvq Aqul suKu pwieAw Twkur Agm Apwry ]1] jo jn pwrbRhim Apny kIny iqn $
$
$
kw bwhuir kCu n bIcwry ] nwm rqnu suin jip jip jIvw hir nwnk kµT $
mJwry ]2]11]30]

tofI mhlw 5 ]
ieh muKvwk sRI gurU Arjn dyv jI dw aucwrn kIqw hoieAw tofI rwg iv`c AMØikq hY [
ijs dI pihlI quk iv`c pRmySr dy crnW dw izkr kIqw hoieAw hY [ gurbwxI iv`c ijQy vI
crnW dI g`l AweI hY [ BwvyN ies g`ØloN munkr nh» hoieAw jw skdw ik srgux srUp dy crnW
dI vI g`l hY [ ijvyN pRmySr dy inrgux Aqy srgux do srUp hn [ jYsw ik :
inrgunu Awip srgunu BI EhI ] klw Dwir ijin sglI mohI ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 287Œ
iesy qrHW crn vI do iksm dy hn, jYsy srUp vYsy crn [ srgux srUp dy pRq`K crn h`f-
cm-mws dy bxy hoey hn Aqy inrgux srUp dy crx nwm rUp hn [ jYsw ik :
Gr Gr pRnwm ] icq crn nwm ] ‰jwpu swihb 168Œ
srgux dy aupwSk prq`K crnW ƒ ihrdy iv`c vswauNdy hn Aqy inrgux dy aupwSk nwm
rUp crnW ƒ ihrdy ivc vswauNdy hn pr ieQy gurU swihb jI sWJw aupdyS bKS rhy hn [

hir hir crn; irdY aur Dwry ]


hir=vwihgurU jo hir=hr ie`k dy iv`c ivAwpk hY aus dy nwm rUp crn aur=ihrdy iv`c
Dwry=Dwrn kIqy hn [ AQvw hr vyly hrI dy crnW dw aurDwry=iDAwn Drdw hW [ ihMdI Sbd
swgr iv`c aurDwry dw ArQ iDAwn ivc rKnw hY ijs dy Anuswr ieh ArQ kIqw hY [ jYsw ik :
1. crn kml bisAw ird BIqir swis igrwis aucwirE ]
‰dyvgµDwrI mÚ 5, AMg 534Œ
2. crn kml bsy ird AMqir AMØimRq hir rsu cwKy ]3] ‰soriT mÚ 5, AMg 616Œ
$ $
$ 3. crn kml bswie ihrdY eyk isau ilv lwau ] ‰swrg mÚ 5, AMg 1220Œ
$
$ $
$ $
$
$ ismir suAwmI siqguru Apunw; kwrj sPl hmwry ]1]rhwau] $
$
$ $
$
$ Awpxy siqgurU suAwmI=mwlk ƒ ismir=ismridAW hoieAW swfy swry kwrj=kµm sPl ho $
$
$ gey hn [ vw: pRmwrQI qy sµswrI kwrj sµpUrn hoey hn ]1]rhwau] jYsw ik : $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 718 \762| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. guru pUrw ijn ismirAw syeI Bey inhwl ]
$
$ $
$ nwnk nwmu ArwDxw kwrju AwvY rwis ] $
‰slok mÚ 5, AMg 1425Œ $
$
$ $
$ 2. Dr jIAry iek tyk qU lwih ibfwnI Aws ] $
$ $
$ nwnk nwmu iDAweIAY kwrju AwvY rwis ] ‰gauVI mÚ 5, AMg 257Œ $
$ $
$ 3. siqguir pUrY syivAY dUKw kw hoie nwsu ] $
$ $
nwnk nwim ArwiDAY kwrju AwvY rwis ] ‰gauVI kI vwr mÚ 5, AMg 320Œ

puMn dwn pUjw prmysur; hir kIriq qqu bIcwry ]


swirAW bydW swSq®W dw qqu=isDWq rUp jo hir=vwihgurU hY aus dI kIrqI dw jo vI ivcwr
Bwv kIrqn hY iesƒ As» puMn dwn Aqy prmySr dI pUjw Awidk SuB krm inscy kIqw hY [
jYsw ik :
1. puMn dwn jp qp jyqy sB aUpir nwmu ]
hir hir rsnw jo jpY iqsu pUrn kwmu ]3] ‰Awsw mÚ 5, AMg 401Œ
2. puMn dwn pUjw prmysur juig juig eyko jwqw ] ‰quKwrI mÚ 1, AMg 1109Œ
3. Aausir hir js gux rmx ijqu koit mjn iesnwnu ]
rsnw aucrY guxvqI koie n pUjY dwnu ] ‰isrIrwgu mÚ 5, AMg 49Œ

gun gwvq Aqul suKu pwieAw; Twkur Agm Apwry ]1]


Agm=mn bwxI dI gmqw qoN pry jo Apwry=pwrwvwr qoN rihq hY aus Twkur=mwlk pRmySr
dy gux gwauNidAW swƒ auh suK pRwpq hoieAw hY jo Aqul=qoilAw nh» jw skdw ]1] jYsw ik :
1. gux gwvq Acuq AibnwsI Anidnu hir rµig jwgw ]3]
‰soriT mÚ 5, AMg 616Œ
2. gux gwvq mnu hirAw hovY ] kQw suxq mlu sglI KovY ]
‰mwJ mÚ 5, AMg 104Œ
3. gun gwvq min hoie Anµd ] AwT phr ismrau Bgvµq ]
‰pRBwqI mÚ 5, AMg 1338Œ
4. gun gwvq min hoie ibgwsw ] siqgur pUir jnh kI Awsw ]
‰sveIey mÚ 4 ky AMg 1396Œ
$
$ jo jn pwrbRhim Apny kIny; iqn kw bwhuir kCu n bIcwry ] $
$
$ $
$
$ jo jn=purS pwrbRhm ny Awpxy dws kr ley hn iqn kw=aunHW dw bhuir=bhuVo Bwv muV $
$
$ ky koeI gux AOgux nh» ivcwrnw kIqw [ ijvyN mwqw ipqw Awpxy pu`qr dy AOgux nh» icqwrdy $
$ $
$ iesy qrHW pRmySr vI Awpxy syvkW dy AOguxW ƒ nw icqwrdw hoieAw auhnW ƒ bKS lYNdw hY [ $
$ $
$ ijs qrHW BweI mrdwnw hT krky bcn nw mMnx dw AprwD krky qur ipAw sI, BweI bwly $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \763| b>e 718

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ dy kihx qy vI nw smiJAw qy kOfy rwKS ny pkV ky qyl dy kVwhy iv`c qlxw cwihAw qW
$
$ $
$
$ mrdwny ny pukwirAw ik mhwrwj ! myry AOgux icqwrn dw smW nh» qW siqgurU jI ny jdoN BweI $
$
$
$ bwly ƒ disAw ik mrdwnw AYsy sµkt iv`c Ps igAw qW BweI bwly ny ikhw ik mrdwny ƒ bcn $
$
$
$ nw mMnx dI szw imlxI cwhIdI hY [ pr siqgurU kihx l`gy “nhI BweI bwlw ! AwpixAw dI $
$
$
$ lwj huµdI hY ijsƒ mYN Awpxw bxw lYNdw hW aus dw AOgux nhI ivcwrdw [” qy siqgurU jI ny $
$
$ jw ky mrdwny dI kOfy rwkS qoN riKAw kIqI [ $

swKI—BweI gOrw jI
BweI BgqU jI dy Gr do pu`qr BweI gOrw jI qy BweI jIauxw jI jnmy [ siqgurU sRI gurU
Arjn swihb jI dy smyN mwlvy dyS iv`c siqgurW dy cwr msµd bhuq au~Gy sn :—BweI bihlo,
BweI BUdV, BweI pMjwb qy BweI BgqU jI [ BweI BgqU jI ny gurU Gr dI bhuq syvw kIqI [ iehnW
dw srIr sqvyN pwqSwh q`k irhw [ iesƒ siqgurW ny bYrwVW dw dyS sONipAw hoieAw sI [ auQoN
hr swl sµgqW ƒ nwl lY ky siqgurW dy crnW iv`c hwjr huµdw [ gurU crnW iv`c jw ky Awp
vI syvw krdw qy sµgqW qoN vI krwauNdw [ gurU dI kwr Byt ilAw ky siqgurW ƒ Arpn krdw [
BweI BgqU dI GrvwlI do byty BweI gOrw qy ijauxw ƒ C`f ky pRlok isDwr geI [ ies krky
gurU hirrwie swihb jI kdy-kdy hws iblws krdy kih idMdy ik BweI BgqU qUµ hor ivAwh krvw
lY [ jdoN vI BweI BgqU idvwlI ivswKI qy sµgq lY ky AwauNdw qW hws iblws krdy siqgurU
jI ny pu`Cxw ik BweI jI ivAwh krw Awey ho ik nhI [ 1708 ibkrmI sµmq ƒ jdoN siqgurU
jI krqwrpur Tihry qW BweI BgqU drSn krn c`ØilAw qW mn iv`c soicAw ik siqgurU jI
iPr puCxgy ik ivAwh krvwieAw hY, jW nh» siqgurU jI iblws iv`c kihMdy hn pr is`K dw
Blw hukm mMnx iv`c hI hY [ dUsry pwsy BweI swihb dI aumr ibrD AvsQw iv`c hY ijsdy leI
ivAwh iek hwsI dw kwrn bxdw hY [ BweI swihb ny iehnW donW g`lW dw ieh h`l soicAw ik
iek igl ipMf dI muitAwr kuVI bwzry dI rwKI mxy auqy KVI dyKI [ gurU jI dw bcn pUrw krn
leI BweI mxy dy cuPyry iPr ky ivAwh dI rsm ijhI krky krqwrpur phuµcy siqgurW dy drSn
kIqy qy ivAwh dI kQw suxweI qW gurU jI bhuq pRsµn hoey [ ivswKI dw mylw hox qoN ipCoN BweI
jI ƒ dsq l`g gey bVw lcwr hoey [ syvkW ny ieh vI Sµkw kIqI ik Awp ieqnw kSt J`l
rhy ho syvkW ƒ du`KW qoN ikvyN Cfwaugy iesdw auqr BweI jI ny ieh id`qw ik hkIm BwvyN ibmwr
vI ikauN nw hovy pr aus dI dvweI lY ky rogIAW dw rog TIk ho jWdw hY [ myry du`K dw kwrn
ieh hY ik myry syvk bYrwV DwVvI bhuq sn auh lokW dIAW m`JW gwvW Kol ky lY AwauNdy sn [
$ $
$ auhnW ktrU bCrU ArVw-ArVw ky mr jWdy rhy [ auhnW dw du`D bYrwV mYƒ iplwauNdy rhy [ auh $
$ $
$ ihswb hux mYN ies krky dy irhw hW ik bwkI nw rih jwvy, ijs krky muV jnm nw Dwrn krnw $
$ $
$ pvy [ iqMn idnW dw kSt hor hY iPr dyh C`f ky scKMf iv`c invws krWgw [ EhI g`l hoeI qIjy $
$ $
$ idn 1708 ib¸mI sµmq hwV sudI pMcmI ƒ scKMf jw ibrwjy [ aunHW dI AMqm i¸Aw siqgurU $
$ $
$ jI ny Awp kIqI qy guris`KW pwsoN krweI [ aus dy pu`qr BweI ijauxy ƒ jo auQy hwzr sI dsqwr $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 718 \764| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ bnvweI ikauNik gOrw biTMfy sI [ EDr ijs lVkI nwl BweI BgqU ivAwh dw tUxw kr igAw $
$ $
$ qW auh lVkI l`ØijAw dI mwrI cu`p ho rhI [ pr jd BweI BgqU pOx, sUrj qy bUitAW ƒ gvwh $
$ $
$ bxw ky qur igAw qW mn iv`c iPkr ligAw [ qy Awpxy Gr jw ky kihx l`gI [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ so rwhk kI kµnÎW suin kY ] l`jiq hoiq irdy bhu guin kY ] $
$ $
$ geI sdn mihˆ idXo bqwie ] ibRD purK iek mwrg jwie ]15] $
$ $
so muJ sµg bÎwh kir gXo ] qib qy myro mn iQq BXo ]
Apr sµig muih nihˆ prnwvhu ] ijh Ql hoih qhW phuˆcwvhu ]
‰guu: pR: sU: gRµQ, rwis 10 AMsU 10Œ
qW ies lVkI dy ipqw ny Koj kIqI ik ieh purK kOx sI qW iek purS jo dyKdw sI kihx
l`gw ik ieh qW gurU dw krwmwqI is`K BweI BgqU sI [ ieh BweI swihb ƒ aufIkdy rhy pr
auh nw AwieAw [ AMq pqw lgw ik BweI BgqU cVweI kr cu`kw hY qW ies dy ipqw ny hor
QW qy ivAwh krn leI ikhw pr lVkI nW mMnI [ jYsw ik :
suqw n bÎwh Apr so cwhw ] iqm hI rhI su hT aur mWhw ]
bhur sunÎo ‘BgqU imRØqu BXo’ ] ibDvw ByK Dwir iqh lXo ]19]
‰gu: pR: sU: gRµq, rwis 10 AMsU 10Œ
ivDvw Bys Dwr ky AwpxI mW ƒ kih id`qw ik mYN hor QW nh» jwvWgI [ mYƒ ausy dy Gr
Byj idE [ lVkI dw ipqw biTMfy BweI gOry kol igAw swrI vwrqw d`sI qy ikhw ik myrI bytI
qy AwpxI mweI ƒ Gr lY AwE [ sux BweI gOrw KuS hoieAw qy BweI BgqU dI sotI qy bsq®W
nwl ivAwh ky Gr lY AwieAw [ ausƒ mwqw kih ky bulwaux l`gw [ auh lVkI sdw hI Bjn
ismrn ivc l`gI irhw kry [ BweI gOry ny ausdy mn ƒ DIrj dyx qy prcy rihx vwsqy Gr
dw swrw mwl m`qw AwpxI mwqw dy spurd kr id`qw [ sµmq 1710 ƒ jdoN gurU hir rwie swihb
mwlvy dyS iv`c Awey qw PUl ƒ rwj krn dw vr dy ky AnykW ngrW ƒ qwrky ibMjokI jw auqry
qW BweI gOrw jI jo BweI BgqU dy QW bYrwVW dw AwgU qy SmSIr dy jor, biTMfy dw srdwr bx
irhw sI [ gurU jI dy drSnW ƒ AwieAw [ gurU jI dI C`b vyKky bVw KuS hoieAw [ iek GoVw bhuq
suµdr cWdI dI kwTI smyq pMj sO rupeIAw gurU jI dI Byt kIqw hor Awpxy syvkW qoN gurU jI
dI bhuq syvw krweI [ kuJ idn gurU jI nwl ivcirAw ijs idn gurU jI BUKVI ipMf jw auqry
qW j`sw nwmI is`K gurU jI dw cOr brdwrI, aus ny BweI BgqU dy ivAwh dw pRsµg suxky mKOl
ivc BweI gOrw jI ƒ ikhw ik BweI BgqU, qy mYN gurU dy is`K hox krky gur BweI hW [ ies leI
myrw ivAwh aus lVkI nwl kr dyvo [ ieh g`l gOry dy mn ƒ swbx dI qwr vWgU Kw geI [
$ $
$ audoN qW gurU jI qoN frdw kuJ nw boilAw pr ivcoN iv`c Gut irhw Aqy au~T ky cilAw igAw [ $
$ $
$ fyry jw ky swQIAW ƒ ikhw ik j`Øsy dw isr lwh ky ilAwau qW myrI KuSI hovygI [ brwV boly $
$ $
$ gurU jI ieh g`l sux ky burw jwnxgy [ jdoN ikqy bwhr inklygw mwr C`fWgy [ iek idn jdoN $
$ $
$ j`sw GoVy qy cV bwhr inkilAw qW brwVW ny golI mwr ky mwr id`qw [ ieh vwrqw sux gurU $
$
$
$
$ jI ny ikhw ik gOrw swfy swhmxy nw Awvy Aqy 101 sRwp id`qw qy ausy vkq auQoN kUc kr id`qw [ $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \765| b>e 718

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ BUKVI dy lokW ny crn PV ley kihx l`gy mhwrwj swfw ipMf aujV jwvygw [ auhnW dI SrDw
$
$ $
$
$ dyKky siqgurU jI auqr pey dUjy idn jµfW vwly Awidk AnykW ipMfW ivcoN huµdy hoey kIrqpur $
$
$
$ swihb Aw phuµcy [ auDr BweI gOry ƒ pscwqwp hoieAw qy gurU jI dI ApRsµnqw iv`c Awpxw $
$
$
$ ijauxw insPl smJky gurU jI dy ip`Cy ip`Cy qur ipAw [ pr gurU jI ƒ imilAw nh» [ ijQy gurU $
$
$
$ jI fyrw krdy aus qoN koh ipCy auqrdw [ kIrqpur qoN do koh BrqgV v`l ij`ØQy gurU hirrwie $
$
$ swihb dw qbylw irhw krdw sI [ ijsdy hux q`k inSwn kwiem hn [ aus jgHw BweI gOrw $
auqirAw [ siqgurW dy GoiVAW vwsqy Gwh lµgr vwsqy l`kVW, rsdW qy hor smwn idny mMgw
ky rKy qy rwq ƒ jw ky siqgurW dy drvwjy qy r`K AwieAw kry [ iesy qrHW iqMn mhIny syvw krdw
irhw [ auDr DIrml ny Awpxy pu`qr dy ivAwh iv`c swry pirvwr smyq gurU jI ƒ bulwvw ByijAw
qy Awpxy kuJ mwqbr ivAkqIAW ƒ lYx vwsqy ByijAw qW inrvYr siqgurU jI pirvwr smyq
qur pey [ siqgurW ny jwx vwsqy GoiVAW auqy suieny cWdI dIAW kwTIAW, jyvr, gWsIey kImqI
pvwey [ hwQIAW ƒ vI KUb iSMgwirAw [ foly, rQ jrIey JwlrW mKmlI Jµmx pvw ky nwl qory [
g`fy aUT smwn dy l`dy [ p`Dr-rsqy jwx vwsqy ropV ƒ ho ky mwCIvwVy dy p`qx ƒ Awey qW
A`gy muKls KW dw bytw muhµmd Xwr KW id`lI ƒ jwx leI hjwr ku svwr nwl bihlol pur
auqirAw hoieAw sI [ ausny Awpxy sUhIAW qoN suixAw ik gurU ikAW dy foly qy rQ JmJm krdy
qy aUT g`fy kImqI smwn dy l`dy hoey jw rhy hn [ ieh sB Kjwnw gurU hirrwie jI dw hY, jo
gurU hrgoibMd jI dy poqry hn qy auhnW dy QW gurqw dy mwlk hn [ siqgurU jI qW vhIr qoN
POj smyq iqMn koh Agy sqluj dy p`qx qy jw Tihry [ vhIr nwl QoVHy AwdmI sn [ muhµmd Xwr
KW ny lwlc v`s ho ky Awpxy ipau dw vYr icqwr ky ikauNik muKls KW ƒ CyvyN pwqSwh ny mwirAw
sI [ ies g`l krky AwpxI POj ƒ hukm id`qw [ sB smwn lu`t lE [ jdoN &Oj dy ispwhI qurµq
lu`tx vwsqy Awey qW eyDroN AYn vyly isr BweI gOrw jo FweI iqMn so Asvwr nwl ipCy Aw irhw
sI phuµicAw [ BweI gOrw qy ausdy swQIAW ny AgoN lV ky POj dw mukwblw kIqw [ sUrimAW ny
AnykW vYrI mwr ky zKmI kIqy lVdy BweI gOrw vI sKq jKmI hoieAw [ pr gurU swihb dy vhIr
dw vwl ivMgw nh» hox id`qw [ qurkW dw h`lw hox smyN iek Asvwr ny siqgurW ƒ Kbr id`qI
qW siqgurW ny KuS ho ky ikhw ky ip`Cy BweI gOrw Aw irhw hY auh Awpy qurkW ƒ mwrky vhIr
ƒ shI slwmq lY Awvygw [ ieDr BweI gOrw ny qurkW dI POj ƒ rok riKAw, vhIr Agy qur
igAw qdoN ƒ idn iCpx krky hnyrw ho igAw, qurkW dy kuJ h`Q AwieAw nw dyKky iCQy pY
ky Awp hI mwr Kw ky ipCy ht gey [ EDr jdoN vhIr ny jw ky swrI vwrqw siqgurW ƒ suxweI
qW aunHW Esy GVI Asvwr ByijAw ik gOry ƒ CyqI swfy pws lY ky AwE [ BweI gOrw Awpxy swQIAW
ƒ sµBwl irhw sI [ ausy vkq ShId hoey swQIAW dw l`kVW k`TIAW krky sskwr kr id`qw [
$ $
$ j^mIAW dy ptIAW bµnH ky aunHW ƒ nwl lY ky quirAw [ ieDroN gurU jI ny aupr QlI iqMn Asvwr $
$ $
$ gOry ƒ SIGr ilAwaux vwsqy Byjy [ jdoN gOrw siqgurW kool phuµcw qW n`Tky crnW qy if`g ky $
$ $
$ rox lg ipAw [ siqgurW ny pRsµn ho ky gOry dy swry sRwp bKS id`qy [ qy gOry ny h`Q joV ky bynqI $
$ $
$ kIqI ik jo srwp Pwhy lgky mrn dw hY auh rihx idE [ Aqy Awp dw bcn At`l rhy ijs $
$ $
$ qoN lokW ƒ ieh inscw rhygw ik siqgurW dy bcn sq huµdy hn ies qrHW Pwhy vwlw bcn s`cw $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 718 \766| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ hoieAw, ikauNik srIr qW Ain`q hY iek idn mrnw hY, qW qy Awp jI dw bcn sPl ikauN
$
$ $
$ nw krIey ? ieh g`l sux ky siqgurU jI hor vI bhuq KuS hoey qy gOry ƒ CwqI nwl lw ky lok
$
$ $
$ pRlok dw rwj Aqy gupq pRgt dOlq irDI isDI sB bKS id`qI qy j^mIAW ƒ Awpxy ^jwny $
$ $
$
$ ivcoN mwieAw bKSI [ auh rwq siqgurU jI ny ausy QW k`tI [ AMØimRq vyly gOry ƒ Amolk isrpwau $
$
$
$ bKSky biTMfy qoirAw [ ijQy ausny bhuq icr rwj kIqw [ ausy dI sµqwn kYNQl vwly BweI ky rwjy $
$
$ hoey hn qy ArnOlI, sµDUvwl, Juµbw Awidk irAwsqW qy reIs hux q`k hn [ aus idn qoN gOry $
dw qyj pRqwp bhuq vD igAw [ auDr siqgurU jI sqluj pwr au~qr ky mukMdpur, plwhI, Awidk
AnykW ipMfW qoN huµdy hoey kIrqpur swihb jw ibrwjy [ ies pRkwr siqgurW ny BweI gOry dy AOguxW
dI ivcwr nh» kIqI qy Awpxy crnW nwl lw ky aus pRØBU nwl AByd kr id`qw [

nwm rqnu suin jip jip jIvw;


hir nwnk kMT mJwry ]2]11]30]
siqgurU jI Purmwn krdy hn ik vwihgurU dw nwm jo rqnW dI inAweIN Amolk hY aus
nwm ƒ gurW qoN sux ky Aqy mn bwxI duAwrw jp-jp ky ijauNdw hW hrI nwm hI myry gl iv`c
gihxw rUp hY ]2]11]30] jYsw ik :
1. AMqir rqn jvyhr mwxk gur ikrpw qy lIjY ]7]
‰kilAwn mÚ 4, AMg 1324Œ
2. gur aupdyis jvwhr mwxk syvy isKu suo Koij lhY ]1]
‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1328Œ
3. gur kw sbdu rqµnu hY hIry ijqu jVwau ]
sbdu rqnu ijqu mMnu lwgw eyhu hoAw smwau ] ‰rwmklI mÚ 3, AMg 920Œ
4. mwxk moqI nwmu pRB aun lgY nwhI sµin@ ] ‰mwJ mÚ 5, AMg 134Œ

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \767| b>e 719

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ muKvwk nµbr 125 ‰Awid AMg 719Œ $
$ $
$
$ bYrwVI mhlw 4 ] hir jnu rwm nwm gun gwvY ] jy koeI inMd kry hir jn $
$
$ kI Apunw gunu n gvwvY ]1]rhwau] jo ikCu kry su Awpy suAwmI hir Awpy kwr kmwvY ] $
$ $
$ hir Awpy hI miq dyvY suAwmI hir Awpy boil bulwvY ]1] hir Awpy pMc qqu ibsQwrw $
$ $
$ $
ivic DwqU pMc Awip pwvY ] jn nwnk siqguru myly Awpy hir Awpy Jgru
cukwvY ]2]3]

bYrwVI mhlw 4 ]
ieh muKvwk sRI gurU rwmdws jI dw aucwrn kIqw hoieAw bYrwVI rwg iv`c suBwiemwn hY [
ijs dI pihlI quk iv`c hI aus vwihgurU prmySr dy nwm Aqy gux gwaux dI Bwvnw pRgtweI hY :—

hir jnu; rwm gun gwvY ]


hir=pRmySr vwihgurU dw jnu=syvk rwm=rmy hoey pRmwqmw dy gux gwauNdw hY Aqy aus rwm
dy nwm ƒ jpdw hY [ jYsw ik :
1. gurmuiK rwqy sbid rµgwey ] inj Gir vwsw hir gux gwey ]
‰iblwvlu mÚ 3, AMg 798Œ
2. hir gux gwvY hir jn logw ] vfY Bwig pwey hir inrjogw ]
‰Awsw mÚ 4, AMg 367Œ

jy koeI inMd kry hir jn kI; Apunw gunu n gvwvY ]1]rhwau]


aus hir=pRmySr dy jn=syvk dI jy koeI inMdw vI krdw hY qW auh Awpxw praupkwr
krn vwlw gun nh» gvwvY=gvwauNdw [ ArQwq ieho ijhy suBwA vwlw gurmuK ijsdI AijhI
praupkwr vwlI ibrqI hY iksy ivroDI pwsoN Awpxw Apjs suxky Awpxy praupkwrI suBwA ƒ
bdldw nh» ]1]rhwau]
sµswr iv`c Al`g-Al`g suBwvW dy lok vs rhy hn [ ijQy suBwv myl nw KWdy hox auQy
hI JgVw KVw ho jWdw hY, ivroD pY jWdw hY, pr ismrn krn vwilAW dy suBwv iv`c ieh AMqrw
hY ik auh iksy dy tkrwA krn qoN vI tkrwA nh» krdy [ sgoN Awpxy inmrqw Aqy ipAwr
$ sdBwvnw dUsry dy ihq iv`c vrqnw, bury dw Blw krn dy suBwA iv`c vrqdy hn [ ijs dI $
$ $
$ puStI bwbw PrId swihb dy AMØimRq bcn nwl huµdI hY [ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ PrIdw bury dw Blw kir gusw min n hFwie ] $
$ $
$ dyhI rogu n lgeI plY sBu ikCu pwie ]78] ‰slok PrId jI, AMg 1381Œ $
$ $
$ PrId swihb Awpxw suBw lokW ƒ idMdy hoey kih rhy hn ik bury purS nwl burweI nh» $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 719 \768| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ blik BlweI krnI cwhIdI hY [ ausdy bury px qy ¸oD krn dI bjwey iKmw kry ijs krky buDI $
$ $
$ rUp p`ly iv`c pRmwqmw dI i¸pw Awid sB kuJ pY jWdw hY Aqy dyhI ƒ koeI vI rog nh» lgdw [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ $
$ 1. su iKmw kih dyv suno mn mYN nr ¸oD kry qb mon ghIjY ] $
$ $
$ vih gwr bky muK BIqir jo pun qW pRiq koml vwk BnIjY ] $
$ $
jo iDkwr kry su pry iqh Aw pd pyK mhW krxw aur kIjY ]
qn qwVn mYN hrKy aur mYN i¸q pUrb pwp su my Ab KIjY ]90]
‰pRboD cµdr nwtk AiD: 4Œ
hir jnW dy suBwA dI puStI pRikrqI iv`c keI pRkwr dy id®StWqW qoN ho jWdI hY [ jYsw
ik cµdn dw ibrC hY ausdw jo SqrU, kuhwVw hY jo ausdy ijsm ƒ k`tdw hY jW lohy dw Awrw
hY jo ausdy ijsm dI cIr PwV krdw hY pr cµdn Awpxy SqrU kuhwVy Aqy Awry dy mUMh iv`c
sugµDI Br idMdw hY [ iesy qrHW jo cµdn rUp pRmwqmw dy ipAwry hn jy kuhwVy Aqy Awry dI inAweI
aunHW dy duSmx swkq purS sqpurSW dI inMØidAw krn jW aunHW ƒ du`K dyx qW bdly iv`c du`K
dyx dI QW aunHW ƒ BI BgqI rUp vw-suK rUp sugµDI hI pRdwn krdy hn, ikauNik auh swirAW
iv`c hI Awpxy srUp ƒ dyKdy hn [ jYsw ik :
1. sµq krY nih vYr khUµ, sBky ihq mY vrqy Aq hI ]
qW qn ko jb dwhq ko, vih q`dip dyq suKwmq hI ]
jYsy kuTwr ktY qru cµdn, gµD iqsY muK dyvq hI ]
hyqu sRbwqm hyrq hYN vh qW pd kµj nmo inq hI ]3]
‰swrukqwvlI AiD: 11Œ

swKI—ibAws jI dI
mhWirSI ibAws ijnW dI krxI Aqy kQnI ƒ pUrw sµswr jwxdw hY [ iek idn Acwnk
iksy ndI dy iknwry Awpxy nwm rµg iv`c syvkW sihq qury jw rhy sn ik Acwnk hI ingHw
ndI iv`c ruVy jWdy Kqrnwk jIv ib`CU qy peI qW Awpxy idAwlU suBwA Anuswr ausy vyly mn
iv`c ib`CU ƒ bcwaux dw sµklp pYdw ho igAw [ ausƒ ndI ivcoN bwhr k`Fx leI hor koeI swDn
nw vyKdy hoey ijauN hI ib`CU ƒ k`Fx leI h`Q vDwieAw qW ausny fµg mwr id`qw [ ies Gtnw
ƒ iek hor purS bVI hYrwnI nwl iknwry qy KVw q`k irhw sI [ ibAws jI ny dUjI vwr h`Q
$ vDwieAw qW ausny iPr fµg mwr id`qw iknwry qy KVy aus sµq syvI purS ny ikhw mhWpurSo ! $
$
$ ies ƒ bcwaux dI kI loV hY ? do vwr iesny quhwfy qy vwr kr id`qw hY [ ibAws jI dw iDAwn $
$
$
$ aus ƒ bcwaux ivc l`gw hoieAw sI, qIsrI vwr Aijhy qrIky nwl h`Q pwieAw ik ib`CU ƒ $
$
$
$ vgwh ky ndI qoN bwhr mwirAw qy aus dI jwn bc geI [ iPr aus pyRmI ƒ puiCAw ik BweI ! $
$
$
$ qUµ kI kih irhw sI ? ausny iPr ikhw mhwrwj ! ies Kqrnwk jIv ƒ ijsny quhwfy au~qy hI $
$
$
$ do vwr hmlw kIqw hY ausƒ ikauN bcwieAw hYN ? qW ibAws jI ny ikhw ik hr jIv Awpxy $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \769| b>e 719

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ suBwA dy ADIn hY qy jIv suBwA dy ADIn hI ikirAw krdw hY [ fµg mwrnw iesdw suBwA hY [ $
$ $
$ ijs krky iesny myry fµg mwirAw, iesdy suBwA qoN isiKAw lY ky jy iek ib`CU Awpxw suBwA $
$ $
$ nh» C`f skdw, iPr mYN Awpxy praupkwrI suBwA dw iqAwg iks qrHW kr dyvW iesny Awpxy $
$ $
$ Drm dI vrqoN kIqI hY mYN Awpxy Drm dI pwlxw kIqI hY [ ies krky siqgurU jI ieQy kQn $
$ $
$ krdy hn ik $
$ $
jy koeI swkq purS siq purSW dI inMØidAw vI krdw hY qW vI auh Awpxy praupkwrI suBwA
ƒ iqAwgdy nh» [ aunHW dI inMdw krky koeI kI krygw ijnHW ƒ vwihgurU pRmySr dw nwm ipAwrw hY [
jYsw ik :
1. iqn@ kI inMdw koeI ikAw kry ijn@ hir nwmu ipAwrw ] ‰Awsw mÚ 4, AMg 451Œ

2. inMdk kI giq kqhUµ nwhI KsmY eyvY Bwxw ]


jo jo inMd kry sµqn dI iqau sµqn suKu mwnw ]3] ‰Awsw mÚ 5, AMg 381Œ

jo ikCu kry su Awpy suAwmI; hir Awpy kwr kmwvY ]


jo kuJ vI jIv krdw hY auh hrI suAwmI=mwlk Awp hI krwauNdw hY [ qy hrI Awp hI
jIv rUp ho ky krdw hY [ ies leI krn krwvn dovyN aus dy Awpxy hI rUp hn [ jYsw ik :
1. jo ikCu kry su Awip Awpx BwixAw ]
Bgqw kw shweI juig juig jwixAw ]3] ‰Awsw mÚ 5, AMg 398Œ

2. jo ikCu kry su Awpy Awpy ] ‰mwrU mÚ 1, AMg 1025Œ

hir Awpy hI miq dyvY suAwmI; hir Awpy boil bulwvY ]1]
hrI pRmySr suAwmI=mwlk Awp hI suB miq=isiKAw idMdw hY [ hrI Awp hI boil=bcnW
ƒ bulwvY=aucwrn krvwauNdw hY ]1] jYsw ik :
1. hau Awphu booil n jwxdw mY kihAw sBu hukmwau jIau ] ‰sUhI mÚ 5, AMg 763Œ
2. ijau bolwey iqau bolIAY jw Awip bulwey soie ] ‰isrIrwgu mÚ 3, AMg 39Œ
3. bysumwr AQwh Agnq AqolY ] ijau bulwvhu iqau nwnk dws bolY ]
‰gauVI suKmnI mÚ 5, AMg 292Œ
4. ijau bolwvih iqau bolh suAwmI kudriq kvn hmwrI ]
$ swDsµig nwnk jsu gwieE jo pRB kI Aiq ipAwrI ] ‰gUjrI mÚ 5, AMg 508Œ $
$ $
$
$ hir Awpy pMc qqu ibsQwrw; ivic DwqU pMc Awip pwvY ] $
$
$ $
$
$ hir=pRmySr ny Awp hI pMjW q`qW jl, ipRQvI, hvw, AkwS qy Agn qoN isRStI dw ibsQwrw= $$
$
$ PYlwA vw pswrw kIqw hY Aqy Awp hI jIvW dy ihrdy iv`c pMj DwqU=kwm, ¸oD, Awid pwauxw $$
$
$ kIqy hn [ jYsw ik : $
$
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
b>e 719 \770| l.f+sjHg qptrjw lBgw

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ 1. pMc qqu kir quDu isRsit sB swjI koeI Cyvw kirau jy ikCu kIqw hovY ]
$
$ $
$ ‰sUhI mÚ 4, AMg 736Œ $
$ $
$ $
$ 2. pMc qqu kir puqrw kInw ikrq imlwvw hoAw ] ‰rwmklI mÚ 5, AMg 884Œ $
$ $
$ 3. pMc qqu kw rcnu rcwnw ] ‰mwrU solhy mÚ 5, AMg 1073Œ $
$ $
$ 4. pWc qq ko qn ricE jwnhu cqur sujwn ] ‰slok mÚ 9, AMg 1427Œ
$
$ $
jn nwnk siqguuru myly Awpy; hir Awpy Jgru cukwvY ]2]3]
siqgurU jI AwKdy hn ik hrI pRmySr Awp hI syvk jnW ƒ siqgurW nwl myldw hY Aqy
hrI Awp hI kwm ¸oD Awid dy JgVy ƒ dUr kr idMdw hY [ AQvw hir=vwihgurU Awp hI cOrwsI
l`K jUnW dy iek lµmy JgVy ƒ cukwvY=mukwauNdw hY ]2]3] jYsw ik :
1. siqgur hiQ inbyVu JgVu cukwieAw ]
krqw kry su hogu n clY clwieAw ]4] ‰vwr mwJ mÚ 1, AMg 139Œ
2. JgVu cukwvY hir gux gwvY ] pUrw siqguru shij smwvY ]
‰pRBwqI mÚ 1, AMg 1344Œ

swKI—BweI smIr jI dI
sRI gurU goibMd isMG jI srbµs vwr ky mwlvy iv`c ivcrdy hoey dIny ipMf phuµcy, jo kWgVy
ivcoN inkl ky visAw sI [ qW auQoN dy cODrI lKmIr, SmIr qy qKqm`l iqMny Brw jo rwey joD
dy poqy sn [ ijs rwey joD ny gurU hirgoibMd swihb jI dI bhuq syvw kIqI qy vr pwey sn [
siqgurU jI ƒ nyVy Awey jwxky guV dI BylI qy rupieAw lY ky imly [ siqgurU jI ny Bytw svIkwr
kIqI, prspr imlky bhuq KuS hoey [ iqMnW ny ikhw ik ijs qrHW quhwfy dwdw gurU ny swfy dwdy
qy bKiSSW kIqIAW sn ausy qrHW swƒ Awpxy jwxky ikrpw bxweI rKxI Aqy siqgurU jI ƒ
Awpxy nwl clx dI bynqI kIqI [ siqgurU jI ny bynqI pRvwn kr leI [ iek BweI dyS nwmy
qrKwx dy cubwry jo pihlW hI ilp poc ky riKAw sI, iv`c auqwrw kIqw [ cODrI smIr ƒ syvw
kridAW bhuq idn bIq gey qW ies dI syvw qoN pRsµn ho ky ikhw ik BweI smIr ! jo qyry mn
iv`c ie`Cw hY auh mMg lY gurU nwnk swihb jI dy dr qoN qYƒ EhI kuJ pRwpq hovygw [ qW cODrI
smIr ny ikhw mhwrwj myrw cOrwsI dw JgVw mukw idE, pqw nh» ikqny jugW dw ies JgVy
iv`c pY ky K`jl-Krwb ho irhw hW [ mhwrwj h`s ky boly ik qUµ kuJ hor mMg lY ikauNik qyry Ajy
bhuq jnm bwkI hn [ qW cODrI ny ikhw ijvyN sUrj A`Øgy hnyrw nh» Tihrdw iesy qrHW Awpdy
$ $
$ hukm Agy koeI pwp krm jW jnm-mrn dw c`kr nh» Tihr skdw [ Awp iehI bKiSS kro [ $
$ $
$ jYsw ik : $
$ $
$ suin kY SmIr pun giq krhu i¸pwlw ]22] $
$ $
$ inkt sQl inj dIjIey, jwcw ieh myrI ] $
$ $
$ Apr nh» mn kwmnw kwthu mmbyrI ] ‰gu: pR: ru`q-6 AMsU 56Œ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw \771| b>e 719

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ siqgurW ny iqMn cwr vwrI kuJ hor mMgx vwsqy ikhw pr smIr ny cOrwsI k`tx dI hI
$
$ $
$
$ bynqI kIqI qW siqgurW ny ikhw ik cµgw ! k`lH ƒ AweI [ smIr nmskwr krky Gr ƒ clw $
$
$
$ igAw [ Gr jw ky jdoN plµG qy su`qw qW supny iv`c kUkr, sUkr, gDw, ib`lw, srp, TUhW, bYl, $
$
$
$ GoVy, imRg, shw, itfIAW, kIVy-mkOVy Awid AnykW jnm pwey qy AKIr iv`c cµfwlW dy Gry pYdw $
$
$
$ hoieAw [ Gr iv`c grIbI bhuq hY [ DIAW pu`qr bhuq hn [ iPr dyS iv`c kwl pY igAw [ AMn $
$
$ ikqoN vI nw imilAw [ swrw pirvwr jµgl iv`c pIlU Kwx igAw [ bhuq pIlU KwDy [ pIlU qoVn $
dy lwlc nwl iek pqlI twhxI qy pYr riKAw ijs nwl twhxI t`ut geI qy hyTW if`g ipAw [
ijauN hI ifigAw ieDroN A`K KulH geI socx lgw ik ieh sYNkVy jnm ieko supny iv`c pRwpq
hoey hn ieh iks pRkwr dw supnw sI [ jdoN jµgl idSw igAw qW kuJ pIlU pwKwny ivc vyKy [
jdoN dwqx krn lgw qW dµdW iv`c Psy hoey pIlUAW dy iC`lV inkly [ inmoJUxw ho ky gurU jI
dy crnW iv`c jw ky nmskwr kIqI qW siqgurW ny ikhw cODrI smIr ! iks qrHW dlgIr ijhw
ho irhw hYN ? smIr kihx lgw ik siqgurU quhwfIAW KyfW qusI hI jwxo, pr ieh d`Øso ik jo
mY rwq dyiKAw auh pRq`K sI jW supnw jy supnw sI qW iPr ausdy icMn jwgRq iv`c pRgt nh»
ho skdy qy jwgRq iv`c ieqny jnm nh» ho skdy [ siqgurU jI ny ikhw cODrI jI ! ies dw nwm
Akwl purK dI mwieAw hY jo nw bxdI g`l ƒ bxw ky idKw idMdI hY [ ijqny jnm qUµ rwq
ƒ supny iv`c dyKy ieh swry jnm qUµ jwgRq iv`c Bogxy sn [ qyry jnm supny iv`c Bugqw ky eISvr
dI mwieAw vI Bµg nh» kIqI Aqy qyrw cOrwsI dw Jgr vI cukw id`qw hY Bwv cOrwsI k`t id`qI
hY [ hux qyrw muV jnm nh» hovygw ijhVI pdvI jogIAW leI durl`B hY, auh qYƒ bKS id`qI hY [

vwihgurU jI kw ^wlsw ] vwihgurU jI kI &qh ]

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
Ô Ô

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$
$ O ldaepi f+ljds mm $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ epi rjwp dViqvp lsj yjVSp dVa ljyp agiop quVj mm $
$ $
$ $
$ $
$
l.f+sjHg qptrjw lBgw $

\Fje sPuj|

v[tw ^
WjWj hig dl>z #i.Zjr[ rjv[$
l.f+sj sqsqg Bwljv

$ $
$ $
$ $
$ f+wjLw ^
$
$ $
$ $
$
$ ?jvlj y{igB[Wv Bi,lB \idu^| $
$
$ $
$ epiqda dr,Ddsbjvj@ u,oj i.Zjrj $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ SAMPARDAI MUKH-VAK STEEK GURVAK CHANAN Vol. II $
$ $
$ by : $
$ $
$ BABA HARI SINGH 'RANDHAWE WALE' $
$ $
$ $
$ $
$ Published by $
$ KHALSA CHARITABLE TRUST (REGD.) $
GURMAT VIDYALA, JATHA RANDHAWA
CHANDIGARH ROAD, NEAR GURDWARA JYOTI SAROOP,
DISTT. FATEHGARH SAHIB, PUNJAB (INDIA)
TELE : 01763-266305 (M) 98158-35035

© v[tw

1 r{ljt l.qa 2056 dW*qg_VjVwLjhg l.qa 531_?jvlj l.qa 301 }


?jvlj f>o s[ 300 ljvj ljuVj dsrl $a[ fdhvg rji f'og f+wjLa h'Hg m

fdhvg rji bfi{v 1999


sPug rji upvjHg 2001
agug rji bf+{v 2005
F[Bj ^ 300~00 ipfH[

f+wjLw ^
?jvlj y{igB[Wv Bi,lB \idu^|
$ epiqda dr,Ddsbjvj@ u,oj i.Zjrj $
$ y.cgeC% i'c@ V[C[ epispbjij u'ag liPf@ d;v%j `adheC% ljdhW@ $
$ $
$ f>ujW \Fjia| $
$ $
$ $
$ $
$ df+>Bi ^ $
$ $
$ df+>Br{D,v@ 146@ dH>clB=gbv `'wv fpbjdH>B@ b>Ddq+ali $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $

lqifS
?jvlj ug s[ 300 ljvj ljuVj dsrl s[ fdr,ai dshjC[ $a[
ljdhW~H[~wqjv@ liW.l sjVg@ ?jvlj f>o s[ dliuShji
ljdhW l+g epiP e'dW>s dl>z ug qhjiju
}
duV%J V[ epiP wg wJLg a?a l+g sqsqj ljdhW \ljW' wg avr.cg|
drt[ b>Ddq+a qHg epiWjSg s[ bioJ sg Bwljv bji.F wgag
Lhgs WjWj sgf dl>z ug
ba[
Lhgs FjHg qVg dl>z ug
}
duV%J V[ epiP sg W?dLL f+jfa wiw[ epiWjSg s[ bioJ
s[ l'q[ } b,De[ ujig i,Ddtbj m
_hig dl>z i.Zjrj

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$
$ < siqgur pRswid ] $
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aawij lBgw $

qptrjw
f>Vj f>Vj

120! dHhp aVp qjdHbj fjdhbj dfbji[ 11 145! dudV wgbj dadV s[dtbj uep Z.ZC{ vjdHbj 159
121! apZp dWVp sPuj Vjhg w'dH 15 146! lpt l'dhvCj hdi dZbjrhp 165
122! hdi wgbj woj whjSgbj 20 147! upe yji[ ZV u[ Fr{ 172
123! FJcj Z'dH W{dl ZPfp s[rhp 27 148! u[ v'Cdh rip WjvCgH[ 179
124! FJcj hAj l'dH u' dalp Fjrlg 31 149! hdi fdhvCg vjr 186
125! hdi Vjqj hdi i.Xp h{ 36 150! bjrh' l.a uVhp epS ejrh e'dr>s w[i[ ijq 194
126! duo{ hdi bjijZgb{ dao{ hdi dqap lhjHg 41 151! epi l.a uV' dfbjij q{ dqdvbj 201
127! wgaj wiSj liW iujHg 46 152! hdi yiS wqv wg B[w 207
128! RpqdwY hgRp dqvV f+F ajHg 51 153! aP njwpi' W{ijei' q{ u[hg zS y[ig ijq 214
129! ihSp V fjrdh lpdi Vi s[rj 56 154! ljuVp fpitp ldaepip q[ij fPij 221
130! silVp s[dt ugrj epi a[ij 62 155! hdi uf[ hdi q>sip ljdubj 227
131! Whag uja ws[ ds=ldB V Zjia 68 156! l.aj w[ wjidu bjdf tv'dHbj 234
132! ljZl.de ai{ F{ ljeip 73 157! lPhW aj l'hjeSg uj q>DdV v{dh lyp VjRp 241
133! dudV q'h[ W+hq>c t>c ajhP qdh fjRp 78 158! duVg yvSp ujdSbj l[ dwRp widh droji 247
134! f+gda f+gda epigbj q'hV vjvVj 83 159! spdH sgr[ yRpsh hBVjv[ 253
135! wiq Ziq fjt>c u' sgldh 89 160! y'ij ujij i.cgbj wpBSgbj sgWjSp 259
136! u' dwAp wi{ l'Hg f+F qjVdh 95 161! dwl hg w'Hg w'dH q>Ep dVqjSg dHwp aP 265
137! dul w[ dli RPfdi aP. lpbjqg 101 162! u' dsV bjrdh l' dsV ujhg 271
138! qjSl uVqp spv.Fp epiqpdt fjdHbj 107 163! bjf[ lWsp bjf[ VgljVp 278
139! Vjq{ hg a[ lFp dwAp h'bj 114 164! fPij ojBp WSjdHbj fPi{ r[thp H[w lqjVj 285
$ $
$ 140! spVgbj V ljvjdh u' qdi r.Elg 122 165! bjrhp l.a dqvhp q[i[ FjHg 291 $
$ $
$ 141! w'Hg bjdS dqvjr{ q[ij f+gaqp dfbjij 133 166! liW wdvbjS wgH[ epis[r 297 $
$ $
$ 142! dqoV q'h bedV l'w ljei 140 167! lpt dVZjV f+gaq f+F q[i[ 304 $
$ $
$ 143! dldq+da W[s fpijS fpwjidV f'ogbj 147 168! FPv[ qjie duVdh WajdHbj 310 $
$ $
$ 144! Fdi u'WdVq{ qa f[HgbC{ zdi fjhpSg 153 169! qja dfaj lpa W.Zf FjHg 316 $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ f>Vj f>Vj $
$ $
$ 170! lhu lqjdZ bV.s lPt fPi[ epdi sgV 323 185! hdi hdi Vjqp lgav uvp dZbjrhp 412 $
$ $
$ 171! df>epv fiWa fjdi fi[ tv yapi Wwgaj 329 186! b>adi dfbjl Rpng f+F w[ig lpdS 419 $
$ $
$ 172! fjSg ftj fglp sjl w{ aW h'dh dVhjvp 335 187! f+F uVq qiV dVrjdi 426 $
$ $
$ 173! l+rVg lpVRp hdi hdi hi[ njwpi ulp ejrRp 341 188! H[wq H[w.wjip dVijvj 435 $
$ $
174! dHhp ljeip l'Hg ai{ u' hdi epS ejH[ 347 189! bjdsa rjdi bjds fpitp h{ l'Hg 451
175! Rpsqp wia bjVsp FdHbj dlqia lpt ljip 353 190! q{ qdV yjRp zSj ljdy drejlg ijq 460
176! qdV adV f+DFp bjijZgb{ dqdv ljZ lqje{ 360 191! q>ev ljup FdHbj f+DFp bfVj ejdHbj ijq 468
177! bfS[ Wjvw bjdf idtbVp fjiW+hq epis[r 364 192! lp.si lJda sdHbjv f+F liW lptj dVdZ fgRp 475
178! dWVp hdi wjdq V bjra h[ 370 193! W+hqp dW>sdh a[ W+jhqSj u[ yvdh ldaepi FjdH 482
179! epdi fPi{ q[ig ijdt vHg 376 194! b>sdi wfBp lsj sptp h{ qVqpt dZbjVp V vje{ 488
180! s'r{ ojr it[ epi lPi[ 381 195! ueap uv.sj idt v{ bjfSg dwifj Zjdi 495
181! apq¶ lqioj wjiV wiV 387 196! w'Hg rjh[ w' vpS{ w' fjH[ tdvhjdV 502
182! ugrRp Vjqp lpVg 392 197! de+Dhp adu WV t>c ujHgb{ ypdV tjHgb{ w.sj 508
183! dVwdB rl{ s[t{ lFp l'Hg 398 198! lxv uVqp q' wRp epi wgVj 516
184! qV wj wdhbj qVlj wi{ 405

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ aawij ljtgbJ $

qptrjw
f>Vj f>Vj

lhp~lphjeS sg 11 epiP VjVw ljdhW a[ e'fjv s,a sg 148


Vjqs[r ug sg 17 qhjaqj rv'G s' y[dvbJ } fitS sg 160
epiP VjVw ljdhW ug a[ FjHg qisjVj sg 18 Fea idrsjl ug sg 169
dZ+aijLBi sg 33 FjHg lJHg sjl a[ WgWg ijq' ug sg 180
FjHg qagsjl ug sg 38 da=LVjvP fpiL sg 203
Fea Vjqs[r ug sg 47 ijZwj spbjij FerjV d*LV s[ yiS
FjHg ijq wpdHi ug sg 63 dhis[ dry rljRpS sg 207
qjaj ljdhW w"i ug sg 65
FjHg sdHbj dl>z bjdsw f>u dfbjdibJ sg 224
b"i.e;[W sg 70
`igs ug sg@ fag f+qjaqj f+jfa wiV
dlw.si WjsLjh sg 70
sj Rpfs[L sg 243
epiP VjVw s[r ug sg 71
epiP VjVw ljdhW a[ dWiZ WjW[ sg 249
FjHg episjl ug sg 73
spVgy.s sg 257
FjHg qisjVj sg 74
upvjh[ sg NPn sg slaji WVjRpS sg 261
epiP bqisjl ug sg 77
FjHg W[b>a dl>z ug sg 266
qpvajVg q,v sg 79
dHw WgWg s[ f,pai sg i,Ddtbj
epiP e'dW>s dl>z ug ba[ v.qg Rpqi rjv[
u'eg sg 85 ldaepiP ug V[ wgag 268
Vjis qpVg wgiaV sg qh,aaj sg 90 ds=LBJa_yPh[ a[ yPhg sj 271
epiP VjVw s[r ljdhW a[ aitjS W,Dy[ s[ liq,s `wgi sg 282
WyV q>VS sg 92 FjHg fji' ug sg 287
FjHg W,pZP a[ FjHg v,tP sg_bjrj w,yj dihj 95 bVPf w"i ug sg 295
$ $
$ lpvhg ?J sg 101 dHw qplvqjV sg epiP RpD,Da[ Fi'l[ i,tS sg 306 $
$ $
$ ds=LBJa_dwv%[ s[ yRpijlgh WPdhbJ rjvj 110 W.sj dl>z Whjsi sg 312 $
$ $
$ WjWj V.s dl>z ug sg \l[rj f+ojdH| 135 dHw qjHg s[ f+q[Li } dlqiV sg 320 $
$ $
$ dV,wg W,yg a[ dWiZ WjW[ sg@ lhjdHaj wgag bZq WjsLjh sg 326 $
$ $
$ epiP e'dW>s dl>z ug V[ 142 dHw df>ev[ fpiL sg 330 $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ f>Vj f>Vj $
$ $
$ A,uP Ngri sg 330 wWgi ug sg 389 $
$ $
$ l.a debjVg lp.si dl>z ug 336 l+g epiP VjVw s[r ug sg 393 $
$ $
$ FjHg vjv' sg 339 qhjaqj spbjij l,pDw[ c,cP } fgl w[ $
$ $
$ FjHg lpW[e dl>z a[ LjhWj; dl>z sg 342 fjRPci WSjRpS sg 407 $
$ $
hqjIP. WjsLjh sj qjV a'CV sg 345 WgWg liSuga w"i sg 414
fa.e a[ uqjv sg 349 FjHg ljZP a[ iPf y.s sg 420
epiP VjVw s[r ug s[ dHw dl,t spbjij epiP e'dW>s dl>z ug a[ dHw f+[qS qjHg sg 470
sPli[ dl,t $a[ fiRpfwji wiV sg 357 FerjV ijq y.si a[ dH,w wgC[ sg 479
dH,w LjhPwji fnjS a[ dl,t sg FerjV ijq y.si ug sg epis[r }
uqJ a'G ApcjRpS sg 361 epfa rjiaj wdhSg 487
dH,w dl>z spbjij q>a= Lwag VLB wiV sg 364 L[i a[ WJsi sg 489
df+og y.s s[ dri'Z sg 365 Fea Vjqs[r ug sg dH,w fjt>cg s[ f+ojdH 490
f>AgbJ s[ ujv dry xlS sg 374 ijq dl>z sg@ epiP a'G W[qpt h'S sg 498
FjHg dWZg y.s sg 377 qjHg s[ sdibj aiV sg 504
FjHg dav'w[ sg 378 wjvg sjl s[ qV drwjig h'S sg 511
lirS a[ slio sg 382 FjHg dWZgy.s ug sg 517

$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\9| FPdqwj

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ FPdqwj $

l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,Dy'G rji rji bjRpS rjv[ qptrjw drbjdtbj ldha epirjw yjVS
Vjq[ e+.o dr,y qpw.qv wga[ eH[ hV m dHl fplaw s[ s' FjeJ dr,Dy'G fdhvj Fje 1999 sg drljtg
} l+g bV.sfpi ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW sg lB[u a'G igvg; h' w[ fjnwJ aw fhp.y y,pwj
h{@ dul dr,y 119 qptrjwJ sg drbjdtbj ije ePuig a'G LpiP wi w[ ije W{ijCg aw h{ m hpS
fdhv[ Fje sg sPug b{cgLV dr,y #Wjih qjhj$ ije qjN sg drbjdtbj Fg qpw.qv ds,ag eHg
h{ a[ ijeJ sj r[irj duV%J duV%J ijeJ dr,Dy'G qptrjw bjH[ hV@ dHV%J sg deSag 9 h{ a[ slrJ
qjN ije dul dr,Dy'G Wjih qjhj h{ m dHV%J sl ijeJ sj r[irj fdhvg f'og dr,y s[ ds,aj h{ m
#ihjRp$@ #qhvj$ a[ l.eijs LWs sg fdiFjLj Fg fdhvg f'og s[ q,pT dr,y ds,ag eHg h{@ aJ
dw drbjdtbjwji V[ u[ dHV%J dr,Dy'G dwl[ sg Fg drbjdtbj wiVg h'r[@ Rph q,pT dr,y hg dHlsg
drbjdtbj fC% w[ vjF Rpnj lwsj h{ m hpS sPli[ Fje dr,y da>V ijeJ_lPhg@ dav.e@ dWvjrv
sj r[irj f'og s[ q,pT dr,y s[ ds,aj h{ m dHV%J da>VJ ijeJ dr,y bjH[ qptrjwJ sg drbjdtbj@
duV%J qptrjwJ sg deSag 79 h{@ a'G dHvjrj sl[ epiP ljdhWjVJ sj ugrV dWRpij f'og s[ dfAv[
fjl[ ds,aj h{ m Vjv hg l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ fdhv[ f+wjL ba[ epiaj e,sg sj r[irj Fg
ds,aj h{@ aJ dw drbjdtbjwji } epifpiWJ $a[ W'vS vHg lhjdHaj dqv lw[ m hi dHw qptrjw
s[ Vjv l+g epiP e+.o ljdhW ug sj b>e ds,aj debj h{ ba[ qptrjw sgbJ apwJ a[ u' f+qjS
ds,Da[ hV@ RpV%J s[ Vjv Fg b>e ds,Da[ h'H[ hV m duhCj w'Hg f+qjS dwl[ h'i e+.o dr,Dy'G dvbj
h{@ Rpl e+.o sj Vjq ba[ f>Vj Fg Vjv dHl vHg ds,aj h{ dw fjnw } v,FS dr,y w'Hg qpLwv
Vj bjH[ m b>a dr,y sjl epiP zi s[ epSg debjVg f+yjiwJ a[ wojrjywJ a'G s[ig sg qpbj`g
q>esj h{ dwMdw wHg wjiVJ wiw[ dHh f'og AfS dr,y v[B h' eHg h{ m epiP zi s[ drsrjVJ
} W[Vag h{ dw dHl e+.o dr,y W[b>a QvagbJ h'SegbJ@ l' bjf V[ dvt F[uS sg t[yv wiVg
aJ dw bjMsg b{cgLV dr,y lpZjHg h' lw[ m
epiP f>o sj sjl_
hig dl>z
$ ?jvlj y{igB[Wv Bi,lB@ $
$ $
$ epiqda drdsbjvj@ uoj i.Zjrj@ $
$ $
$ cjw?jVj lih.s@ d;v%j `adheC% ljdhW@ $
$ $
$ f>ujW \Fjia| $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
da>V ijeJ sj r[irj \10|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ $
$ ijeJ sj r[irj $

\1| ijep dav.e_ije dav.e f+dl,Z ba[ qV'hi ije ] m dHl ije sj qZpi lpijaqw liPf
v'w l.ega drL[L wiw[ f>ujWg v'w l.ega dr,y df+b ] m dHl ije dr,y dVLjs s[ s'r[G
iPf f+I'e wga[ uJs[ hV ba[ diLF Z{ra } fPiV iPf dr,y ridua wgaj uJsj ] m Vpg
f ba[ e q e drL[L lpi l.eagbJ hV u' dHl ije sj liPf lojfa wiV dr,y lhjHg
hp.s[ hV m dHl sj rjsg e.Zji@ l.rjsg dVLjs@ ojB tqju@ lqJ dsV sj aguj fdhi ba[
ujag b"Cr~b"Cr ] m
bji'hg _ l e@ q f@ Vg l¹ m
bri'hg _ l Vpg f@ q e lm
l+g epiP e+.o ljdhW ug sg ijeqjvj WjSg dr,y dav.e } dh>Dc'v sg ijeSg wiw[ dvdtbj
]@ u{lj dw ^
puin AwieAau ihMØfolu pMc nwir sµig Ast suq ]
auTih qwn klol gwien qwr imlwvhI ]1]
qylµgI dyvkrI AweI ] bsµqI sµdUr suhweI ] ‰rwgmwlw, AMg 1430Œ

FjHg rgi dl>z ug bVplji_epiqda l.ega dr,y dav.e dh>Dc'v sg ijeSg ]@ u' dlbjq@
e"ig a[ fPiWg s[ q[v a'G WSsg ]@ dh>Dc'v sg AjIj lq[a ] m fi.aP h'iVJ qaJ dr,y a[
lpiajv lqPh dr,y q[z sg ijeSg dvtg ]@ Rpl } aVw Fg wdh>Ds[ hV@ q[v rg h'i hg ] m
qhjV w'L bVplji_dav.e sj Vjq l.ld*a e+.oJ dr,y da=wdv>e ba[ da=dv>e Fg ] dHw
s,tSg s[L sj Vjq rg ] u' L+g L{v a'G y'v ijuU s[ q,Z aw ]@ dHl Vjq sj wjiS
dHh ] dw dHl dr,y L+g L{v wjv[L:i ba[ Fgq[L:i Vjqw da>V fhjC hV@ duV%J RpKfi da>V
dLrdv>e hV m
dav.e dWvjrv njB sj dHw b"Cr ije sj Vjq rg ]@ dHl dr,y diLF ba[ Z{ra ridua
$ $
hV m Wjwg lji[ lpi Lp,Z hV m dVLjs ba[ f>yq sg dHl dr,y l.eda ] m rjsg lpi eJZji
$ $
$ ba[ dVLjs l.rjsg ] m ejRpS sj r[vj dsV sj aguj fdhi ] m $
$ $
$ $
$ dwadVbJ V[ dHl dr,y Z{ra lpi vj w[ LjCr q>DdVbj ]@ dHl ije dr,y qhvj 1@ 4@ $
$ $
$ 5@ 9@ Fea wWgi ug ba[ Fea idrsjl ug sg WjSg b>Ddwa ] m l+g epiP e+.o ljdhW $
$ $
$ ug dr,y dHl ije sj y"srJ blojV ] m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\11|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ \2| ijep lPhg_lPhg dHw bf+ydva ije ]@ dul sj r[irj uJ drbjdtbj Fjiag l.ega LjlaiJ $
$ $
$ dr,y RpfvWZ Vhk m bf+dl,Z ije h'S wiw[ dHl s[ liPf l.W.Zg drsrjVJ s[ wpN qaF[s $
$ $
$ hV m wpN drsrjV dHl ije } lPhj ije s[ lqjV hg q>Vs[ hV@ fi.aP epi LWs wgiaV $
$ $
$ fi.fij dr,y dHl sj lpa.ai a[ lf,LB iPf lojfa ]@ dHl ije dr,y qhvj 1@ 2@ 3@ $
$ $
$ 4@ 5@ Fea wWgi ug@ Fea idrsjl ug ba[ L[? `igs ug V[ WjSg RpyjiS wgag ] m $
$ $
$ dHl q"dvw a[ drdLLB ije lPhg sj f+I'e v'w ejdHV iPfJ vHg drL[Lwji h'dHbj ] m dHl $
ije dr,y dVLjs s[ s'r[G iPfJ } f+I'e wis[ h'H[ Wjwg lji[ lpi Lp,Z vejH[ uJs[ hV m dHl
sj rjsg f>yq@ l.rjsg LCu@ ojB dWvjrv@ lqJ dsV sj sPuj fdhi ba[ ujag l.fPiS
]m
bji'hg _ l i[ e q f@ Vg Z Vg l¹ m
bri'hg _ l¹ Vpg Z f@ e e@ i[ e i[ lm
FjHg rgi dl>z ug bVplji dHh dHw ijeSg ]@ u' epiP zi s[ epiqda l.ega dry F{ir@
dligije@ lji.e@ wjVCj s[ q[v a'G WSg ] a[ q[z sg AjIj lq[a ] m h'iVJ q,aJ dr,y
F{ir sg }h ] a[ dsV s[ agu[ fdhi ejHg uJsg ] m ijeqjvj dr,y q[z ije sg dHla=g
s,lg ] m u{lj dw ^
RPy{ lpdi lPhRp fpdV wgVg mm q[z ije dlRp fjyRp ygVg mm ªijeqjvj@ b>e 1430«
l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y dHl ijeSg sj f>s=rJ blojV ] m
\3| ije dWvjrvp_ije dWvjrvp Fjiag ba[ epiqda l.ega fi.fij sj f+dl,Z ije ] m q,Zwjv
s[ veFe lji[ l.ega e+.oJ dr,y dHl ije s[ Rpv[t a'G dHl ije sg v'w~df+Iaj Wji[ faj
v,esj ] m l.ld*a e+.owjiJ V[ dHl ije sj Vjq r[vjrvg@ drvjrvg uJ dWvjrvg b>Ddwa
wgaj ]@ dHl ije bZgV qhvj 1@ 3@ 4@ 5@ Fea wWgi ug@ Fea Vjqs[r ug@ Fea
idrsjl ug ba[ Fea lZVj ug V[ WjSg RpyjiV wgag ] m dHl ije sj l+g epiP e+.o
ljdhW ug dr,y l'v%rJ blojV ] m dHl ije l.W.Zg ldaepiP ug sj bjfSj `piqjV ] m
u{lj dw ^
hdi Rpaqp hdi f+DFp ejdrbj wdi Vjsp dWvjrvp ijep mm
Rpfs[lp epiP lpdS q>DdVbj Zpdi qladw fPij Fjep mm
ªrji dWvjrvp q^ 4@ b>e 849«
dHl ije sj ejdHV sj lqJ dsV sj fdhvj fdhi h'S wjiV dHl } lr[i sj wdvbjS
rg dwhj uJsj ] m Lp,Z lfaw s[ dHl ije dr,y lji[ l,a lpi f+I'e wga[ uJs[ hV@ dHl
$ sj rjsg Z{ra@ l.rjsg e.Zji@ njB dWvjrv@ lqJ dsV sj sPuj fdhi ba[ ujag l.fPiV ] m $
$ bji'hg _ l@ i[ e@ q f@ Vg l¹ m $
$ $
$ bri'hg _ l¹ Vg Z@ f@ q e@ i[ lm $
$ $
$ dHl dWvjrvp ije sj dHw ije f+wji rg ]@ dul sj Vjq dWvjrv s,tSg ]@ Fjiag $
$ $
$ l.ega s[ fpijaV ba[ f+dl,Z ije dWvjrv sj f+yji RpKaig ba[ s,tSg s'r[G l.ega f,ZagbJ $
$ $
$ dr,y ] m l+g epiP e+.o ljdhW dr,y l+g epiP VjVw s[r ug V[ dWvjrv s[ s,tSg iPf } bjfSg $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\12|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ WjSg s[ ejdHV dh,a f+I'e wgaj ] ba[ dWvjrv s,tSg dliv[t ds,aj ] m dHl ije dry $
$ $
$ w'qv e.Zji sj f+I'e wis[ h'H[@ bji'h dr,y e.Zji dVLjs ridua wga[ uJs[ hV@ dHl $
$ $
$ sj rjsg diLF@ l.rjsg f>yq@ lqJ dsV sj aguj fdhi ba[ ujag b"Cr l.fPiV ] m $
$ $
$ bji'hg _ l i[@ q f@ Z l¹ m $
$ $
$ bri'hg _ l¹ Vg@ Z f@ q ep@ i[ lm $
$ $
$ \4| ijep e'Gc_dHh dHw tjCr ujag sj Lp,Z l.wgiV ije ]@ u' ZVjlig@ qvji a[ dWvjrv $
s[ q[v a'G WSsj ] m dHh dsV s[ agu[ fdhi ejH[ ujS rjvj dHw ije ]@ dligijep s[
f>u fp,aiJ dr,Dy'G dH,w fp,ai ] m u{lj dw ^
ljvP ljie ljeij bRpi e'Gc e.Fgi mm
blB fpa= l+gije w[ ep.c wp.F hqgi mm1mm ªijeqjvj@ b>e 1430«
Fjiag l.ega dr,y wdnV a[ fpijaV ije ru'G ujS[ uJs[ ije e'Gc bZgV l+g epiP e+.o
ljdhW ug dr,y qhvj 4@ 5 ba[ Fea wWgi ug@ Fea Vjqs[r ug a[ Fea idrsjl
ug sg WjSg b>Ddwa ] m dHl ije sj l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y laji%rJ blojV ] m
Fjiag l.ega dr,y bf+ydva ije e'Gc dl,t wgiaVwjiJ dr,y drL[L iPf dr,y f+ydva
] m dHl ije dr,y lji[ lpi Lp,Z v,es[ hV m dHl sj rjsg LCu@ l.rjsg qdZbq@ ojB
dWvjrvp lqJ dsV sj sPuj fdhi ba[ ujag l.fPiV ] m
bji'hg _ q i[ e q@ f Z Vg Z Vg l¹ m
bri'hg _ l¹ Vg Z Vg f@ q e@ i[ lm
dHl ije sj ije f+wji rg ] dul sj Vjq dWvjrv e'Gc ] m dWvjrv e'Gc ije sj
Rpv[t Fjiag l.ega e+.oJ dr,y RpfvWZ Vhk ] fi.aP wpN fi.fijea ejdHwJ w'v'G ejdHV
iPf dr,y dHl ije sj debjV f+jfa hp.sj ] m l+g epiP e+.o ljdhW ug dr,y Fea Vjqs[r
ug sj w[rv dHw LWs dHl ije bZgV b>Ddwa ] m dqLia ije fdifjBg dHl s[ wHg
f+wji f+yji dr,y hV dur[G e'Gc qvji@ e'Gc lji.e bjds fi epiqda l.ega dr,y e'Gc
sj dli` dHw f+wji dWvjrv Vjv dqLia wiw[ ije dWvjrv e'Gc s[ iPf dr,y ejRpS
sg f+oj ] m dHl ije dr,y lji[ lpi Lp,Z ba[ rwi igag Vjv v,es[ hV m dHl sj rjsg
e.Zji@ l.rjsg Z{ra@ lqJ dsV sj fPuj fdhi ba[ ujag rwi l.fPiV ] m
bji'hg _ l i[ e q f@ Z Vg l¹ m
bri'hg _ l¹ Vg Z Vg f@ q e i[ q e@ f i[ lm

#qhvj$ fs Wji[ dryji


$ l+g epiP e+.o ljdhW ug dry #qhvj$ LWs Whpa rji bjdHbj ] m dul sj l.f+sjdH Lp,Z $
$ RpyjiS b,Zw ldha #qh,vj$ ] m qdhvj Vhk wiVj m dwMdw #qhvj$ LWs fpdv>e ] a[ dHl Vjv $
$ $
$ fdhvj@ sPuj@ aguj@ y"oj@ f>urJ ba[ VjrJ LWs fpdv>e hg ngw W{ns[ hV m u' #qhvj$ LWs $
$ $
$ RpKfi b,Zw Vj v,eg h'S sg e,v ]@ Rph b,Zw ljig epiWjSg dry RpyjiS lq[G v'C bVplji $
$ $
$ vejHg uJsg ]@ v,eg h'Hg Vhk ] m epiWjSg dry b{l[ W[b>a LWs bjH[ hV@ dur[G #qlwda$ $
$ $
$ } #ql,wa$ fdC%bj uJsj ] m $
$ $
$ $
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
\13|

$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$
$ $
$ duVg Vjqp dZbjdHbj eH[ #qlwda$ zjdv mm ªb>e 8«
$
$ $
$ $
$ VjVw hpwq{ u[ #WpN{$ a hRpq{ w] V w'dH mm ªb>e 1« $
$ $
$ #qdv$ atap W{nj l{ cjvg mm \b>e 967| $
$ $
$ $
$ #lpqda$ fjH[ Vjqp dZbjH[ epiqpdt h'H[ q[vj ugRp mm ªb>e 102« $
$ $
$ !!!#lng$ w[ W'T[fj bjr{ mm ªb>e 138« $
!!!lpdt #iuj$ uj apZp FjdHbj mm ªb>e 138«
#ladi$ sj qda hgSp #blghJ$ wj drRphjip V fjr{ mm ªb>e 138«
dqhi qlgda dlswp #qplvj$ hwp hvjvp wphjSp mm ªb>e 140«
dur[G dHV%J Rpfi'wa fsJ Rpfi b,Zw Vhk v,Ddebj fi dHV%J } b,Zw ldha fC%V Vjv
hg dHV%J sj bio lf,LB hp.sj ]@ H[l[ ai%J #qhvj$ } #qh,vj$ RpyjiS wiVj ] m qhvj fs
sj bio l.ld*a dry #liPf$ ] bioja #qhvj 1$ a'G Fjr ] fdhvj liPf uJ fdhv[ fjaLjh
\l+g epiP VjVw s[r ug| m H[l[ ai%J h'i ljigbJ ojrJ RpKa[ qhvj 2@ qhvj 3 bjds LWs }
sPuj liPf@ aguj liPf uJ sPu[ fjaLjh@ agu[ fjaLjh lqNSj ] m
duhC[ v'w #qdhvj$ RpyjiS wi w[ epiP ljdhW } dHlaig iPf dry ljWa wiV sj IaV
wis[ hV@ Rph LjdHs dHl s[ Vjv fdhvj@ sPuj@ aguj RpyjiS wis[ lq[G dHh Fp,v uJs[ hV
dw u[wi dHla=g~dv>e dry fdhvj wiJe[ aJ l.W.dZa b>wJ } rg fdhvg@ sPug@ agug fC%Vj
fr[ej fi b{lj h' Vhk lwsj dwMdw dHV%J b>wJ sj RpyjiS lj` a"i $a[ wHg ojHk ldaepiJ
V[ b,tiJ spbjij dvt w[ lf,LB wgaj ]@ dur[G dw ^
ijep dligijep qhvj fdhvj 1 zip 1 mm ªb>e 14«
eRpCg epbji[ig qhvj 4 yRpoj yRpfs[ mm ªb>e 163«
rch.l qhvj 3 qhvj aguj mm ªb>e 582«
l'idn qhvj 4 yRpoj mm ªb>e 604«
l'idn qhvj 1 fdhvj spapwg mm ªb>e 636«
ZVjlig qhvj 3 aguj mm ªb>e 664«
Wl.ap qhvj 3 aguj mm ªb>e 1169«
bjds Whpa ljigbJ ojrJ RpKa[ l+g epiP e+.o ljdhW ug dry bV[w rjig b,tiJ spbjij fdhvj@
$ sPuj@ aguj@ y"oj bjds dvt w[ dHV%J \1@ 2@ 3@ 4@ 5 ba[ 9| b>wJ sj RpyjiS lf,LB wgaj $
$ debj ] m dHl rjla[ dl,tJ V[ dwl[ rg Fiq dry Vhk f{Sj m #qhvj 1$ sj Lp,Z RpyjiS #qh,vj $
$ $
$ fdhvj$ hg wiVj ] m dHl[ ai%J qh,vj sPuj@ qh,vj aguj@ qh,vj y"oj@ qh,vj f>urJ ba[ qh,vj $
$

Vous aimerez peut-être aussi