Wprowadzenie do biopsychologii II

MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH

Integracyjne mechanizmy percepcji

Literatura obowiązkowa:
Grabowska A. (1997) Percepcja wzrokowa i jej analogie
do innych form percepcji. W: T. Górska, A. Grabowska, J.
Zagrodzka. Mózg a zachowanie. PWN, Warszawa: 147-
183.

Magdalena Senderecka
adalbert@apple.phils.uj.edu.pl
Termin dyżuru: wt 13.00-14.00,
sala 320 (ZPF)
 KORA V1-V5

Kora V1 – rekcja na linie o określonym położeniu

Kora V2 - analiza ruchu i głębi (grube paski),
analiza formy i kształtu (obszary międzypaskowe),
analiza barw (cienkie paski)
Kora V3 – przetwarzanie informacji o głębi i odległości,
prawdopodobnie również percepcja ruchu
Kora V4 – analiza barw i kształtu
Kora V5 (MT) – przetwarzanie informacji o ruchu
DWA STRUMIENIE PRZETWARZANIA
 SYMULACJA OBRAZU TWARZY
PERCYPOWANEGO PRZEZ NIEMOWLĘ

1 MIESIĄC 3 MIESIĄC
PERCEPCJA KOLORU
MECHANIZMY ROZPOZNAWANIA GŁĘBI

1. Stereoskopia (przesunięcie międzyoczne; do ok. 30 m).

2. Propriocepcja z mięśni soczewki (akomodacja).

3. Ruchy ciała (oczu, głowy; bliskie przedmioty przesuwają się szybciej).

4. Perspektywa (konwergencja linii równoległych interpretowana jest jako głębia).

5. Zasłanianie (przedmiot bliższy zasłania dalszy).
6. Doświadczenie (znając wielkość przedmiotu możemy ocenić jego odległość).

7. Cieniowanie (tekstura, światłocienie).

STEREOSKOPIA
ILUZJA KORYTARZA JAMESA GIBSONA.
ILUZJE OPTYCZNE
ILUZJE OPTYCZNE
PERCEPCJA KSZTAŁTU Z CIENI
ILUZORYCZNE KONTURY
PROCESY UWAGOWE TOP-DOWN
W PERCEPCJI WZROKOWEJ
- ILUZORYCZNE KONTURY
PROCESY UWAGOWE TOP-DOWN
W PERCEPCJI WZROKOWEJ
- FIGURY DWUZNACZNE
PROCESY UWAGOWE TOP-DOWN
W PERCEPCJI WZROKOWEJ
- FIGURY DWUZNACZNE
PROCESY UWAGOWE TOP-DOWN
W PERCEPCJI WZROKOWEJ
- FIGURY DWUZNACZNE
PROCESY UWAGOWE TOP-DOWN
W PERCEPCJI WZROKOWEJ
- FIGURY DWUZNACZNE
ILUZJE OPTYCZNE
– ODKSZTAŁCENIA LINII PROSTYCH
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

1. Brak doznań percepcyjnych w określonej części pola

widzenia

Występuje wskutek uszkodzenia podkorowej drogi

wzrokowej (siatkówka, nerw wzrokowy, skrzyżowanie
wzrokowe, pasmo wzrokowe, promienistość wzrokowa)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

2. Ślepota korowa + blindsight (ślepowidzenie)

Występuje wskutek obustronnego uszkodzenia obszaru

V1 (kora potyliczna).

Blindsight jest skutkiem działania systemu wzgórki

czworacze górne + pole przedpokrywowe pnia mózgu.
Pozwala on pacjentom ze ślepotą korową na orientację
w stronę bodźca oraz na rozpoznawanie jego ruchu, bez
świadomości istnienia bodźca.
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
- zaburzenia świadomej percepcji,
występujące wskutek uszkodzenia różnych obszarów
w obrębie drogi brzusznej „co?”
(potyliczno-skroniowej)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
a) agnozja kształtu (apercepcyjna) –
- utrata zdolności kopiowania i rozpoznawania kształtów,
- zachowana umiejętność identyfikowania koloru bodźca,
ruchu i jego kierunku, orientacji linii, natężenia światła,
dostosowywania uchwytu (manipulacja dłonią) do kształtu
bodźca
- pojawia się wskutek uszkodzenia wczesnych okolic
asocjacyjnych – obszaru V2
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
a) agnozja kształtu
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
b) agnozja koloru –
- brak umiejętności rozpoznawania barw,
- zachowana umiejętność sortowania barw według kategorii
oraz dobierania barw według odcieni
(umiejętność ta jest zaburzona w przypadku
achromatopsji ośrodkowej, spowodowanej
uszkodzeniami w obrębie płata potylicznego)
- pojawia się wskutek uszkodzenia kory wzrokowej V4
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
b) agnozja koloru
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
c) agnozja ruchu –
- utrata zdolności percepcji ruchu
(rzeczywistego oraz pozornego),
- postrzeganie zmian położenia obiektów statycznie,
nieumiejętność dostrzeżenia dynamicznego przejścia
z jednej pozycji do drugiej,
- pojawia się wskutek uszkodzenia kory wzrokowej V5 (MT)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
d) agnozja głębi –
- utrata zdolności widzenia stereoskopowego
- pojawia się wskutek uszkodzenia pól 18 i 37 Brodmanna
w prawej półkuli
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
e) agnozja kojarzeniowa (asocjacyjna)
- utrata zdolności rozpoznawania, co przedstawiają
określone kształty,
- przy zachowanej zdolności ich kopiowania lub rysowania
z pamięci,
- pojawia się prawdopodobnie wskutek uszkodzenia pól 18,
20, 21 Brodmanna w prawej półkuli
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
e) agnozja kojarzeniowa
(asocjacyjna)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
f) prozopagnozja
- utrata zdolności rozpoznawania twarzy znanych osób
(włącznie z twarzami osób bliskich pacjentowi, czasami
również jego własną twarzą)
- zazwyczaj współwystępuje z zaburzeniami rozpoznawania
innych kategorii obiektów
- pojawia się najczęściej wskutek obustronnego
uszkodzenia dolnej kory skroniowej (pola 20, 21
Brodmanna)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

3. Agnozje wzrokowe
f) prozopagnozja
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

4. Ataksja wzrokowa
- niemożność inicjowania prawidłowych reakcji na bodźce
wzrokowe, niewłaściwie układanie dłoni przy sięganiu
po przedmiot
- występuje wskutek uszkodzenia obszarów należących
do drogi grzbietowej „gdzie?”
(potyliczno-ciemieniowej)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania

- niezauważanie obiektów znajdujących się po jednej
stronie (zaburzenie to dotyczy znacznie częściej lewej
strony niż prawej)
- występuje najczęściej wskutek uszkodzenia tylnej
części kory ciemieniowej półkuli prawej, przy braku
uszkodzeń układu wzrokowego
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania

 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU

5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania

 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU
5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania
Eksperyment z placem katedralnym w Mediolanie:
(Bisiach & Luzatti, 1978)
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU
5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania

Eksperyment z rysowaniem linii i rzucaniem lotkami

(Halligan et al. 1991)
Test linii z dodatkami
Line bisection: As the lines decrease in length, the tendency
to bisect to the right diminishes. At very short lengths,
patients (and normals) tend to bisect to the left of center.
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU
5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania

Marshall & Halligan,

1988.
Obrazki były
prezentowane jeden
pod drugim.
„Czy obrazki są takie same?” – Odpowiedź pacjentów: „Tak”.
„W którym domu wolałbyś zamieszkać?” – Pacjenci zawsze
wskazują dom bez płomieni.
Object centered neglect. A. Patient with left hemi-neglect
copies details of the right side of the tower. B. Same patient
copies the right side of the tower when it is tilted, rather than
the left half of space.
Global vs focal neglect: Same patient that neglects the left
side of space above (a), neglects left side of each half of the
display (b) when the workspace is split in two.
Random letter cancellation
task. Top, shows typical
diagonal effect. Bottom,
patient promised money for
each item found, performance
improves, but returns to
baseline moments later.
Random letter cancellation
task from a 40 yr-old man
with widespread right
hemisphere head injury.
Below, cancellation
improves when letters are
arranged in orderly
fashion, presumably
allowing for more strategic
and ordered search.
Caloric stimulation. Patient was asked to imagine and name
towns in France, produces only those in the east (right side of
map). After cold-water stimulation to the left ear, patient
names significantly more towns from both the east and west of
France.
Przeszukiwanie wzrokowe

Czerwone kropki
= punkty fiksacji
Żółte linie =
sakady

Husain et al,
Brain, 2001
 ZABURZENIA WZROKOWO-PRZESTRZENNE
WYSTĘPUJĄCE PO USZKODZENIACH
RÓŻNYCH OBSZARÓW MÓZGU
5. Hemineglect – zespół jednostronnego pomijania

JEDNA Z HIPOTEZ WYJAŚNIAJĄCYCH ZJAWISKO NEGLECTU

- PRAWA PÓŁKULA ZAJMUJE SIĘ CAŁYM POLEM WIDZENIA,

NATOMIAST LEWA JEDYNIE KONTRALATERALNĄ JEGO
POŁOWĄ
OBSZARY ZAANGAŻOWANE W STEROWANIE UWAGĄ TO
TYLNA KORA CIEMIENIOWA ORAZ KORA PRZEDRUCHOWA
(Mesulam, 1981)