Zacznik do Uchway nr X/77/2011 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 31 sierpnia 2011r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA NOWY TARG 2011 - 2014

MAJ 2010r. aktualizacja GRUDZIE 2010

Opracowa: mgr in. Wojciech Watycha, wersja 08.2011

z uwzgldnieniem korekt zgoszonych na sesji RM

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

SPIS TRECI
1. Wstp....... 4 2. Podstawa prawna opracowania...

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce... 5 4. Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu
5. Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego...

5.1. Relacje programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentw programowych gminy) .

32

5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu 40 kulturowego Nowego Targu 5.2.1. Zarys historii Nowego Targu 5.2.2. Krajobraz kulturowy 5.2.3. Zabytki nieruchome 5.2.4. Zabytki ruchome 5.2.5. Zabytki archeologiczne 5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw.. 47 50

5.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla miasta .. 53

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. Analiza szans i zagroe.. 7. Zaoenia programowe 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami.. 9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami.. 10. rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami... 11. Realizacja i finansowanie przez gmin zada z zakresu ochrony zabytkw.. 12. Bibliografia.

54 57 61 62 63 76 78

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

1. Wstp
Przedmiotem Gminnego programu opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ jest problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. Celem tego opracowania jest okrelenie zasadniczych kierunkw dziaa i zada na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Niniejsze opracowanie zostao sporzdzone zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162 poz. 1568 z pniejszymi zmianami) oraz z wytycznymi Krajowego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw. Gminny program opieki nad zabytkami sporzdza burmistrz, po czym jest przyjmowany przez Rad Miasta po uzyskaniu opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Program jest ogaszany w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Maopolskiego. Program sporzdza si na okres 4 lat, natomiast co 2 lata burmistrz przedstawia sprawozdanie Radzie Miasta z wykonania programu. Program opieki nad zabytkami nie jest aktem prawa miejscowego, natomiast stanowi dokument uwzgldniajcy zadania z zakresu opieki nad zabytkami bdcy uzupenieniem dotychczas przyjtych aktw prawa miejscowego. Okrela sposb ich realizacji poprzez stosowne dziaania organizacyjne i finansowe oraz upowszechniajce wiedz o zabytkach.

2. Podstawa prawna opracowania

Zgodnie z ww. art. 87 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami burmistrz miasta sporzdza raz na cztery lata gminny program opieki nad zabytkami. Program opieki nad zabytkami, w myl art. 87 ust. 2 tej ustawy, ma na celu: 1. wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; 3. zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego; 5. podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; 6. okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; 7. podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami

w Polsce
Obowizujce, podstawowe akty prawa dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami: - Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86; - Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162 poz. 1568 z pn. zm.), gwny akt prawny regulujcy przedmiotowe kwestie; - Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (tj. Dz.U. Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.) art. 7 ust. 1 pkt 9 ustala, e zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy [] kultury, w tym [] ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Inne akty prawne, majce istotny wpyw na ochron zabytkw i opiek nad zabytkami: - Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z pn. zm.); - Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tj. Dz.U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z pn. zm.); - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska (tj. Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z pn. zm.); - Ustawa z dnia 3 padziernika 2008r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziau spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227 z pn. zm.); - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (tj. Dz.U. z 2009r. Nr 151, poz. 1220 z pn. zm.); - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomociami (tj. Dz.U. z 2004r. Nr 261, poz. 2603 z pn. zm.); - Ustawa z dnia 25 padziernika 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tj. Dz.U. z 2001r. Nr 13, poz. 123 z pn. zm.); Zasady ochrony zabytkw znajdujcych si w muzeach i w bibliotekach okrelaj: - Ustawa z dnia 21 listopada 1996r. o muzeach (Dz.U. z 1997r. Nr 5, poz. 24 z pn. zm.) - Ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm.). Ochron materiaw archiwalnych reguluje: - Ustawa z dnia 14 lipca 1983r. o narodowym, zasobie archiwalnym i archiwach (tj. Dz.U. z 2006r. Nr 97m poz. 673 z pn. zm.).

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

4. Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami.
Zabytki - dawne materialne i niematerialne dobra kultury s wan czci skadow dziedzictwa kulturowego czowieka. Ich ochrona zadeklarowana zostaa jako konstytucyjny obowizek Pastwa (art. 5 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska (...) strzee dziedzictwa narodowego...). Zabytki w swych niematerialnych wartociach s dobrem wsplnym, nad ktrym piecz kodyfikuje artyku 82 Konstytucji stanowicy: obowizkiem Obywatela (...) jest troska o dobro wsplne. Ochrona i konserwacja zabytkw jest istotnym elementem polityki kulturalnej Pastwa, s one bowiem nie tylko ladem przeszoci, ale take cennym skadnikiem kultury wspczesnej, przyczyniajcym si do ksztatowania przyjaznego czowiekowi rodowiska jego ycia. Take rol zabytkw mocno podkrelaa ju midzy innymi Europejska Karta Ochrony Dziedzictwa Architektonicznego z 1975 r. (art. 3, 4, 5). Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest dziaaniem w wanym interesie publicznym ze wzgldu na znaczenie zabytkw w procesie edukacji, humanizacji spoeczestwa, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie take znaczenie dla sfery ekonomii i gospodarki. Zadaniem gwnym polityki Pastwa w dziedzinie ochrony zabytkw jest stworzenie w najbliszych latach: - mechanizmw porzdkujcych t sfer, dostosowujcych j do warunkw gospodarki rynkowej, zarwno poprzez niezbdne uzupenienia i drobne korekty legislacyjne, jak i poprzez zmiany organizacyjne obejmujce konieczne rozszerzenie zakresu dziaa istniejcych instytucji, - zmiany w strategii i organizacji ochrony. Te niezbdne, wprowadzane na drodze ewolucyjnej zmiany powinny z jednej strony nie dopuci do utracenia dotychczasowego bezcennego dorobku Polski w dziedzinie ochrony, z drugiej umoliwiajcy funkcjonowanie i rozwj tej dziedziny w zjednoczonej Europie. Opracowanie krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami jest ustawowym obowizkiem Ministra Kultury. Program okreli cele i kierunki dziaa oraz zadania, ktre powinny by podjte w szczeglnoci przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Program taki ma zosta opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury przez zesp ekspertw powoany przez Ministra Kultury. Celem programu krajowego bdzie wzmocnienie ochrony i opieki nad t istotn czci dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytkw w Polsce. Celem stanie si take stworzenie wykadni porzdkujcej sfer ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich, a to: - zasady primum non nocere, - w zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych), - zasady minimalnej niezbdnej ingerencji (powstrzymywania si od dziaa niekoniecznych), - zasady, zgodnie z ktr usuwa naley to (i tylko to), co na orygina dziaa 6

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ niszczco, zasady czytelnoci i odrnialnoci ingerencji, zasady odwracalnoci metod i materiaw, zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie. Wymienione zasady dotycz pracownikw urzdw, profesjonalnych konserwatorwrestauratorw dzie sztuki, konserwatorw-architektw, urbanistw, inynierw budowlanych, archeologw, badaczy, wacicieli i uytkownikw, w tym duchownych codziennych konserwatorw zabytkowych wity.

W ramach opracowywania strategicznych, dugofalowych dokumentw programowych rozwoju spoeczno-gospodarczego pastwa, a w szczeglnoci w ramach prac nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2004-2013 opracowana zostaa w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2007-2013 oraz Uzupenienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 przyjte w 2005r., bdce rzdowymi dokumentami tworzcymi ramy dla nowoczesnego mecenatu pastwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowoczenie pojmowanej polityki kulturalnej pastwa, funkcjonujcej w warunkach rynkowych, a take dla wsplnoty Polski z Uni Europejska. Gwnym celem strategii jest dziaanie na rzecz zrwnowaonego rozwoju kulturalnego regionw w Polsce. Przyjte zostay nastpujce priorytety: Aktywne zarzdzanie zasobem stanowicym materialne dziedzictwo kulturowe. Dziaania realizowane w ramach tego priorytetu maj na celu materialn popraw stanu zabytkw, ich adaptacj i rewitalizacj oraz zwikszenie dostpnoci do nich mieszkacw, turystw inwestorw. Realizacja dziaa pozwoli na zwikszenie atrakcyjnoci regionw a take wykorzystanie przez nie potencjau zwizanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dokumentem sucym wdroeniu Narodowej Strategii Kultury w sferze materialnej spucizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego. Program ten jest zgodny z Narodowym Planem Rozwoju oraz z zaoeniami do Krajowego Programu Ochrony Zabytkw. Podstaw do sformuowania Narodowego Programu Kultury Ochrona Zabytkw i dziedzictwa kulturowego jest uznanie sfery dziedzictwa za podstaw rozwoju kultury i upowszechniania kultury, a take za potencja regionw sucy wzrostowi konkurencyjnoci regionw dla turystw, inwestorw i mieszkacw. Wytyczone zostay strategiczne cele polityki pastwa w sferze ochrony zabytkw: - przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; - podjcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa; - poszukiwanie instrumentw wzmacniajcych efekty dziaalnoci suby konserwatorskiej; - ograniczenia uznaniowoci konserwatorw poprzez naoenie na nich odpowiedzialnoci za niezgodne z prawem postpowanie, - intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych.

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu
Strategia Rozwoju Wojewdztwa Maopolskiego na lata 2007-2013, przyjta uchwa nr XLI/527/06 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 30 stycznia 2006r. jest najwaniejszym dokumentem przygotowywanym przez samorzd wojewdztwa, okrelajcym cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu. Strategia jest podstawowym i nadrzdnym dokumentem formuujcym polityk rozwoju wojewdztwa z perspektywy regionalnej. W systemie zarzdzania regionalnego peni kluczow rol: - jako generalny plan postpowania regionalnych wadz samorzdowych na swoim terenie i narzdzie zarzdzania tym procesem, - jako dokument informacyjny i promocyjny oraz narzdzie komunikowania si i wsppracy z regionaln spoecznoci Ochrona dziedzictwa kulturowego w strategii rozwoju wojewdztwa maopolskiego jest definiowana w Polu B Rozwj spoeczny i jako ycia, w obszarze VII Dziedzictwo i przestrze regionalna, w ktrym wyznaczono 4 kierunki polityki, z czego 3 kierunki bezporednio dotycz ochrony zabytkw, a mianowicie: VII.1 Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego; VII.3 Opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym; VII.4 Rewitalizacja obszarw zdegradowanych. Miar sukcesu podjtych dziaa ma by pozytywna opinia publiczna. Celem porednim, ktry ma zosta zrealizowany poprzez realizacj ww. kierunkw to wysoka jako rodowiska przyrodniczo-kulturowego i przestrzeni regionalnej. Osignicie tego celu pozwoli m.in. zrealizowa cel strategiczny, ktrym jest stworzenie warunkw dla wszechstronnego rozwoju spoecznego i wysokiej jakoci ycia. Zachowanie dla przyszych pokole wiadectw rozwoju kultury oraz ochrona i wzbogacanie rodowiska kulturowego stanowi wraz z ochrona rodowiska przyrodniczego i sensownym zagospodarowaniem przestrzeni niezbdne elementy polityki trwaego rozwoju regionu. Nabiera to szczeglnego znaczenia w przypadku wojewdztwa takiego jak Maopolska bogatego w zasoby kulturowe i przyrodnicze, a jednoczenie silnie identyfikujcego si ze swoim dziedzictwem. W wojewdztwie znajduj si unikatowe zabytki oraz zbiory, ktre s niezwykle cenne z punktu widzenia dorobku kulturalnego kraju. Wiele z nich pozostaje jednak poza szerszym odbiorem, co powoduje ogromne problemy w prawidowym utrzymaniu, ochronie i ekspozycji. Kuratorom zapomnianych miejsc trudno jest zdoby odpowiednie rodki na prawidow konserwacj, nie wspominajc o ich promocji. Dziedzictwo Maopolski to nie tylko zabytki, to take odmienna od reszty Polski kultura regionu rzemioso, zwyczaje, tradycje, folklor, kuchnia oraz niepowtarzalny krajobraz. Wysoka jako rodowiska kulturowego Maopolski winna stanowi podobnie jak wysoka jako rodowiska przyrodniczego przewag konkurencyjn regionu, zarwno w sferze przemysw czasu wolnego, jak i w sferze codziennych warunkw ycia mieszkacw. Wojewdztwo Maopolskie to rwnie obszar historycznej wielokulturowoci o wyranie wyksztaconej tosamoci regionalnej. Zasoby wojewdztwa s bardzo 8

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ bogate zarwno, jeeli wzi pod uwag zabytkowe nieruchomoci i ruchomoci, jak i bogactwo unikatowego krajobrazu kulturowego i przyrodniczego. Dla ich ochrony konieczny bdzie rozwj muzew skansenowych oraz tworzenie parkw kulturowych. Za najwaniejsze uznaje si znaczce zwikszenie nakadw finansowych przeznaczanych na prace zwizane z konserwacja zabytkw i rewitalizacj. Wieloletnie zaniechania w zakresie prac i dokumentw inwentaryzujcych obecny stan zasobw oraz okrelajcych sposb ich utrzymania i poprawy, determinuj konieczno pilnych dziaa zmierzajcych do odnowy i rewaloryzacji najcenniejszych obiektw miast i zasobw wiejskich. Nieodzownym uzupenieniem projektw zwizanych z pracami dokumentacyjnymi i rewaloryzacyjnymi musi by programowy rozwj instytucji opieki nad zabytkami oraz podejmowanie dziaa edukacyjnych. czenie aktywnej ochrony oraz wzbudzanie zainteresowania, nie tylko ciekawymi obiektami, ale take historia i kultura regionu oraz najbliszej okolicy, jest konieczne dla osignicia zmiany w stanie dbaoci o zasoby regionalnego dziedzictwa. Podjcie wyzwa w tym zakresie pozwoli na: wykorzystanie zasobw dziedzictwa kulturowego i rodowiska przyrodniczego dla ochrony tosamoci regionalnej oraz promocji wojewdztwa i jego rozwoju gospodarczego, ochron, utrzymanie i przywracanie zasobw dziedzictwa kulturowego i rodowiska przyrodniczego, wykorzystanie i udostpnianie zasobw dziedzictwa kulturowego, zachowanie, ochron i rewaloryzacj historycznych ukadw przestrzennych, zachowanie, ochron i rewaloryzacj krajobrazu kulturowego, zachowanie, ochron i ksztatowanie architektury regionalnej, zachowanie, ochron i rewaloryzacj obiektw i zespow o najwyszej randze i szczeglnym znaczeniu dla kultury narodowej, zachowanie, ochron niematerialnych wartoci kulturowych, stanowicych o tosamoci regionu, podejmowanie dziaa organizacyjnych, badawczych i promocyjnych, integracj ochrony rodowiska kulturowego z ochron rodowiska przyrodniczego. W ramach kierunku polityki ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego, celem dziaa jest zachowanie najcenniejszych walorw krajobrazu kulturowego oraz rewitalizacja obszarw problemowych i waloryzacja historycznych ukadw przestrzennych. Wiodce dziaania mieci si bd w nastpujcym zakresie: Rewaloryzacja i rewitalizacja ukadw urbanistycznych: - podniesienie standardu przestrzeni publicznych, - przeprowadzenie kompleksowych prac remontowo-konserwatorskich najcenniejszych zabytkw w regionie, - oywianie centrw historycznych miast oraz rehabilitacja urbanistyczna starych miast, - budowa centrw miast i miejscowoci uksztatowanych wok zakadw przemysowych, - sanacja zasobw mieszkalnych. Integracja wartoci historycznych i tradycji lokalnych: - umacnianie tradycyjnych form dziaalnoci gospodarczej, 9

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ identyfikacja wsi z produktami regionalnymi, wsparcie rozwoju turystyki opartej o ofert agroturystyczn, Formuowanie zasad ochrony i ksztatowania strefy kulturowej: opracowywanie programw kompleksowej rewaloryzacji zespow staromiejskich, wdroenie programu ochrony zabytkw architektury drewnianej, zapewnienie bezpieczestwa obiektw zabytkowych, przeprowadzenie prac wynikajcych z systemu ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, tworzenie ofert inwestycyjnych i pozyskiwanie uytkownikw dla zabytkowych obiektw, rekompozycja urbanistyczna porzdkowanie przestrzeni, rozwj muzew typu skansenowskiego, utrzymanie regionalnego zrwnowaenia krajobrazu architektonicznego.

W ramach kierunku polityki opieka nad regionalnym dziedzictwem kulturowym, celem dziaa jest podniesienie walorw zabytkw i wykorzystanie ich dla rozwoju gospodarki regionu. Przewidywane dziaania obejmuj aktywno na rzecz: Rynkowego zorientowania regionalnego dziedzictwa kulturowego, poprzez: - stosowanie zintegrowanej konserwacji w planach lokalnych, - tworzenie ofert turystyczno-rekreacyjnych, uzdrowiskowych oraz kulturalnych, Podnoszenia wiadomoci dziedzictwa kulturowego, poprzez: - powstawanie, rozwijanie i rozpowszechnianie form ekspresji kulturowej, - wzmocnienie edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego, - nobilitacji zabytkowych miejsc i orodkw kultury, - zwikszenie udziau mieszkacw i lokalnych organizacji pozarzdowych w bezporedniej opiece nad zabytkami i obsudze ruchu zwiedzajcych. Funkcjonalnego zarzdzania dziedzictwem, obejmujcego takie zagadnienia jak: - wzmacnianie instrumentw regulacji zagospodarowania przestrzennego, - aktywizacja uytkownikw wacicieli zabytkowych obiektw do inwestycji we wasne nieruchomoci, oraz system wsparcia wedug zasady partnerstwa publiczno-prywatnego, - prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego, - zapewnienie moliwoci ksztacenia kadr zarzdzajcych potencjaem dziedzictwa, - zwikszenie roli partnerstwa organizacji pozarzdowych dla skutecznego zrzdzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego, - utworzenie regionalnej fundacji dziedzictwa kulturowego, - kreacja regionalnej instytucji bada dokumentacji zasobw regionalnego dziedzictwa kulturowego, - stworzenie i zapewnienie powszechnego dostpu do elektronicznych baz informacji o zabytkach, Podniesienia poziomu opieki nad zbiorami, poprzez: - popraw wskanikw spoecznego odbioru oferty muzew, - unowoczenienie instytucji opieki nad zbiorami, - ksztatowanie wizerunku muzew w tym wykorzystanie rodkw informatycznych dla rozwoju muzew, - wykonywanie prac studialnych i projektowych, w tym systematyczne opracowywanie kompleksowych ofert inwestycyjnych, 10

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ zwikszenie roli uczelni wyszych w dziaaniach zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego.

W ramach kierunku polityki rewitalizacja obszarw zdegradowanych, najwaniejsze dziaania wynikajce z przygotowanych i zaakceptowanych spoecznie programw rewitalizacji: Adaptacja obiektw i terenw poprzemysowych, powojskowych i pogrniczych do nowych funkcji gospodarczych, kulturowych lub rekreacyjnych, Dostosowywanie zdegradowanych obszarw dla potrzeb nowych inwestycji, Powstawanie i rozwj inkubatorw przedsibiorczoci, parkw przemysowych, technologicznych, centrw zaawansowanych technologii, Rekultywacja zdegradowanych terenw z przeznaczeniem na cele publiczne, Tworzenie sieci wsppracy instytucji uytecznoci publicznej, mieszkacw, przedsibiorcw, Poprawa infrastruktury komunikacyjnej, Rozbudowa i unowoczenienie infrastruktury technicznej, Rozbudowa i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej przy wykorzystaniu zabytkowych obiektw, Rozbudowa i modernizacja infrastruktury spoecznej, Przedsiwzicia modernizacyjne w budownictwie mieszkaniowym, Dziaania w zakresie bezpieczestwa publicznego. W 2009r. Zarzd Wojewdztwa Maopolskiego podj prac nad aktualizacj Strategii Rozwoju Wojewdztwa Maopolskiego do 2020r. Zgodnie z przyjtymi w lutym 2010r. zaoeniami aktualizacji strategii, jednym z wyzwa dla Maopolski w 2010r. bd potencjay regionalnej szansy: wysokie technologie, dziedzictwo kulturowe i turystyka. Z uwagi na fakt, e przemysy generowane przez nauk i kultur, charakteryzuj si wysokim poziomem innowacyjnoci i kreatywnoci, celowa wydaje si zmiana usytuowania sektora kultury. Konieczne jest przeamanie stereotypu traktujcego kultur w kategoriach luksusu, na ktry pracuje gospodarka. Traktowanie kultury jako penoprawnego czynnika rozwoju i wanej gazi gospodarki regionalnej powinno by standardem skutecznego zarzdzania rozwojem wojewdztwa. W tym kontekcie rodki przeznaczone na rozwj kultury oraz zarzdzanie dziedzictwem kulturowym traktowa naley jako rodki inwestowane. Uchwa nr 1177/10 z dnia 12 padziernika 2010r. Zarzd Wojewdztwa Maopolskiego przyj projekt Strategii Rozwoju Wojewdztwa Maopolskiego 2010-2020, ktra zgodnie z przyjtym harmonogramem zostanie przedstawiona do uchwalenia Sejmikowi Wojewdztwa Maopolskiego w I kwartale 2011r. Nowa strategia okrela wizj rozwoju wojewdztwa jako MAOPOLSKA 2020 NIEOGRANICZONE MOLIWOCI. Wizja ta bdzie realizowana poprzez cel gwny, ktrym jest Efektywne wykorzystanie potencjaw regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spjnoci spoecznej i przestrzennej Maopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. Realizacji celu gwnego Strategii Maopolska 2020 suy bd polityki publiczne oparte na 7 zasadniczych obszarach aktywnoci samorzdu wojewdztwa tj. obszarach polityki rozwoju. Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego wojewdztwa zostaa przedstawiona w 2 obszarze polityki rozwoju Dziedzictwo i przemysy czasu wolnego. Celem strategicznym w tak sformuowanym obszarze jest - Wysoka 11

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ atrakcyjno Maopolski w obszarze przemysw czasu wolnego dziki wykorzystaniu potencjau dziedzictwa regionalnego i kultury. W strategii postpowania okrelono m.in., e [] rezultatem zaplanowanych oraz realizowanych dziaa powinno by przejcie od pasywnej i biernej ochrony, polegajcej gwnie na dziaaniach konserwatorskich, do efektywnego i racjonalnego zarzdzania kultur, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego. Konieczne jest zatem podejmowanie przedsiwzi, ktrych gwnym celem bdzie nie tylko kompleksowa ochrona i zachowanie zasobw dziedzictwa kulturowego, ale rwnie generowanie impulsw do dalszego ich rozwoju. Tak rozumiane dziaania powinny stanowi podstaw nowoczesnego modelu zarzdzania kultur, ktry umoliwi pene wykorzystanie walorw przyrodniczych i kulturowych Maopolski. W tym celu niezbdne jest wdroenie mechanizmw wczajcych dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy przy zachowaniu priorytetowej roli dziedzictwa regionalnego. Ponadto naley dy, przy jednoczesnym eksponowaniu ich autentyzmu, do nadania zabytkom nowych funkcji poprzez okrelenie i upowszechnienie nowoczesnego modelu uytkowania zabytkw. Model taki bdzie czy ich ochron, zwikszenie dostpnoci, poszukiwanie nowych form opieki nad zabytkami, ale rwnie tworzenie sprzyjajcych warunkw dla rozwoju sektora przemysw czasu wolnego. [] [] Realizacja Strategii suy bdzie osiganiu spjnej wizji adu przestrzennego poprzez rozsdne planowanie zarwno w kontekcie urbanistycznym, jak i rodowiskowym. Niezbdne bdzie take lepsze wykorzystanie, obecnie zbyt sabej, wsppracy pomidzy podmiotami sektora publicznego, pozarzdowego i prywatnego. Realizowane dziaania powinny prowadzi do wdroenia skutecznych mechanizmw szczeglnie w zakresie edukacji, promocji oraz ksztatowania nawykw i potrzeb zwizanych z dziedzictwem regionalnym, estetyk otoczenia oraz adem przestrzennym. [] Zostay okrelone 4 kierunki polityki rozwoju: 2.1 - Ochrona maopolskiej przestrzeni kulturowej Dziaania podejmowane w zakresie opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym oraz ochrony i ksztatowania krajobrazu obejmowa bd m.in.: - ksztatowanie zrwnowaonego krajobrazu kulturowego, - popraw stanu i sposobu uytkowania zabytkw oraz przeciwdziaanie procesowi ich degradacji, - ochron i ksztatowanie zabudowy historycznych miast i miasteczek, - ochron tradycyjnej zabudowy regionalnej i ukadw ruralistycznych, - powstrzymanie degradacji wartociowych krajobrazw kulturowych oraz dewastacji obiektw zabytkowych i ich otoczenia, - kompleksow rewitalizacj obszarw zdegradowanych, - zachowanie i rewaloryzacj dziedzictwa kulturowego, w tym przywrcenie rzeczywistej wartoci zniszczonym obiektom oraz ponowne okrelenie dla poszczeglnych obiektw ich wartoci zabytkowych, wskazanych do bezwzgldnego zachowania, - utrzymanie wielokulturowego bogactwa oraz tosamoci lokalnej i regionalnej szczeglnie poprzez wspieranie folkloru, tradycji i sztuki ludowej, - funkcjonalne zarzdzanie kultur i dziedzictwem kulturowym, w tym rozwj partnerstwa sektora publicznego, pozarzdowego i prywatnego, - badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego, - popraw funkcjonowania instytucji opieki nad zabytkami, 12

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ wdroenie mechanizmw wczajcych wartoci dziedzictwa w obieg gospodarczy, ochron, rozwj i uporzdkowanie systemu obszarw chronionych, zapobieganie degradacji i ochron zasobw dziedzictwa przyrodniczego regionu, stworzenie systemu oraz procedur zarzdzania dziedzictwem przyrodniczym, zintegrowan ochron krajobrazu kulturowego i rodowiska przyrodniczego, szczeglnie w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i adu przestrzennego.

2.2 - Zrwnowaony rozwj infrastruktury oraz komercjalizacja usug czasu wolnego Dziaania podejmowane w ramach realizacji kierunku polityki skoncentrowane zostan na rozwijaniu infrastruktury w powizaniu ze standaryzacj, kategoryzacj oraz komercjalizacj usug, obejmujcych tworzenie i efektywne wykorzystywanie regionalnych produktw, szczeglnie w ramach kierunkw turystyki, wyznaczajcych przewag konkurencyjn Maopolski: - turystyka edukacyjna, kulturowa i pielgrzymkowa, - turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna, - turystyka uzdrowiskowa i prozdrowotna, - turystyka biznesowa, - turystyka przygraniczna. Wspierane w ramach kierunku dziaania prowadzi bd do podniesienia atrakcyjnoci turystycznej oraz zwikszenia potencjau rezydencjonalnego Maopolski. 2.3 - Ksztacenie kadr dla rozwoju i obsugi przemysw czasu wolnego - Dziaania obejmujce rozwj ksztacenia oraz doskonalenia kadr w obszarze: o obsugi ruchu turystycznego, o rozwoju i upowszechniania kultury fizycznej, sportu i rekreacji, o przemysw kultury, animacji kultury oraz zarzdzania kultur i dziedzictwem kulturowym, o zawodw gincych. - Dziaania obejmujce ksztacenie i rozwijanie postaw oraz kompetencji w zakresie: o kultury, w tym odbioru sztuki, poprzez szkolne oraz pozaszkolne projekty edukacyjne i artystyczne, a take zwikszanie dostpnoci do wysokiej jakoci oferty kulturalnej, o upowszechniania kultury fizycznej wrd dzieci i modziey. - Wdroenie mechanizmw wsparcia dla rozwoju i upowszechnienia zawodw gincych. 2.4 - Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysw czasu wolnego - Inicjowanie i wspieranie dziaa majcych na celu podnoszenie spoecznej wiadomoci i wraliwoci w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego zarwno zabytkw, jak i obiektw kultury wspczesnej, a take podejmowanie dziaa na rzecz poprawy poziomu estetycznego otoczenia i adu przestrzennego. - Promocja na rzecz ochrony i wykorzystania dziedzictwa regionalnego dla rozwoju gospodarczego regionu oraz aktywizacji uytkownikw do inwestowania we wasne nieruchomoci i adaptacji ich do nowych funkcji. 13

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ - Aktywna i skuteczna promocja oraz wsparcie regionalnej oferty przemysw czasu wolnego, w szczeglnoci markowych produktw turystycznych i wydarze kulturalnych, w tym artystycznych i twrczych. - Zwikszanie poziomu spoecznego uczestnictwa w kulturze oraz aktywnych formach spdzania czasu wolnego poprzez promocj i informacj o ofercie kulturalnej oraz zapewnianie jej dostpnoci i rnorodnoci. - Intensyfikacja wsppracy pomidzy podmiotami sektora publicznego, pozarzdowego i prywatnego w zakresie edukacji, promocji oraz poprawy wiadomoci i postaw obywatelskich w odniesieniu do dziedzictwa regionalnego.

Wojewdzki program opieki nad zabytkami, przyjty uchwa nr XXXVII/469/05 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 3 padziernika 2005r. pn. Wojewdzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski /obowizujcy do 8 listopada 2010r./ Wojewdzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski ma suy ochronie, aktywnej rewaloryzacji i lepszemu wykorzystaniu regionalnych zasobw dziedzictwa kulturowego. Osignicie celw zdefiniowanych w Wojewdzkim Programie Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski wymaga bdzie gbokich zmian wiadomoci, szczeglnie w obszarze odpowiedzialnoci jednostek samorzdu terytorialnego oraz wacicieli zabytkowych obiektw za ich stan oraz wszelkich sfer funkcjonalnych odpowiadajcych za ad i zagospodarowanie przestrzeni oraz ochron rodowiska naturalnego i kulturowego, a take wyznaczajcych kierunki rozwoju. Wynikiem powinno by przejcie z pasywnej i biernej ochrony i dziaa konserwatorskich do stosowania zintegrowanego zarzdzania zasobami dziedzictwa kulturowego. Ramy programowe Wojewdzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski wyznaczaj tezy problemowe, stwierdzajce, e niezbdne jest: konsekwentne, kompetentne i planowe realizowanie zada kompetencyjnych samorzdu Wojewdztwa Maopolskiego poprzez wykonywanie programu o charakterze wojewdzkim, umoliwienie racjonalnego wykorzystania rodkw finansowych na utrzymanie krajobrazu kulturowego oraz ratowanie obiektw o szczeglnych wartociach historycznych, wspieranie i kreowanie rnorodnych form i metod umoliwiajcych ochron zabytkw i opiek nad zabytkami stymulowanie zasad partnerstwa oraz odpowiedzialnoci wacicieli obiektw o podstawowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego w regionie, podnoszenie walorw zabytkowych i wykorzystanie ich w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w regionie a zwaszcza jako czynnika wpywajcego na rozwj gospodarczy regionu, umoliwienie kreowania i realizowania regionalnych i lokalnych projektw zwizanych z kompleksowymi pracami konserwatorskimi i restauratorskimi oraz chronicymi krajobraz kulturowy dla osignicia zauwaalnych i wymiernych efektw jakociowej zmiany, 14

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ kreowanie modelu odpowiedzialnoci za zasoby dziedzictwa kulturowego w regionie wrd mieszkacw i we wadzach samorzdowych, wspieranie aktywnoci lokalnej w dziaaniach majcych na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa oraz zachowanie wasnej odrbnoci i tosamoci (odbudowa i wzmocnienie regionalnej tosamoci maopolskiej), stymulowanie zasad partnerstwa publiczno-prywatnego z sektorem przedsibiorcw dziaajcych na rzecz dziedzictwa kulturowego (zagospodarowanie obiektw zabytkowych), tworzenie warunkw do niwelowania rnic w zakresie stanu zachowania podstawowej substancji dziedzictwa kulturowego w regionie, poszukiwanie i wspieranie projektw zwizanych z kreowaniem i wdraaniem nowych form opieki nad zabytkami i ich promocji (np. szlaki, oywianie zabytkw), niwelowanie negatywnych skutkw znieksztacania estetycznego i wartociowego wymiaru dziedzictwa kulturowego, zdyskontowanie szans penego, penoprawnego i kreatywnego uczestnictwa w ywym obiegu kultury zjednoczonej Europy, wczenie kultury i dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia zgodnie z zasadami planowania i wdraania programw prorozwojowych adekwatnie do oczekiwa mieszkacw Wojewdztwa Maopolskiego poprzez uznanie znaczenia dziedzictwa kulturowego w rozwoju spoecznoekonomicznym Wojewdztwa.

Wojewdzki program wyznacza do realizacji trzy cele strategiczne: Cel strategiczny I Utrzymanie i zarzdzanie zasobem regionalnego dziedzictwa kulturowego. W ramach tego celu wyznaczono nastpujce priorytety: PRIORYTET 1 Odnowa miejska, Kierunek dziaa rewaloryzacja i rewitalizacja ukadw urbanistycznych, realizowany poprzez ponisze dziaania: 1. Podniesienie standardu przestrzeni publicznych poprzez pene zachowanie ich atrybutw kulturowych wyznaczonych historycznymi, kulturowymi i cywilizacyjnymi nawarstwieniami znajdujcych odniesienie w opracowywanych planach zagospodarowania. 2. Konsekwentne stosowanie wytycznych konserwatorskich dla wszelkich podejmowanych prac remontowych i budowlanych w obiektach i obszarach objtych nadzorem sub konserwatorskich. 3. Oywianie centrw historycznych miast rozwj funkcji miejskich usug handlowych, usugowych, edukacyjnych, kulturalnych, zdrowotnych powizanych z powstawaniem nowych miejsc pracy jako efektu przeprowadzonych prac remontowych, konserwatorskich, rewaloryzacyjnych a zwaszcza nadanie najcenniejszym zespoom miejskim cech i funkcji turystycznych (drogi, place, pierzeje, zaoenia parkowe, otoczenia zabytkowych obiektw itp.). 4. Rehabilitacj urbanistyczn starych miast nadanie obiektom chronionym i ich otoczeniu w centrach miast wysokich walorw uytkowych poprzez wprowadzenie nowych sposobw uytkowania w istniejce formy w celu zaspokojenia wspczesnych potrzeb, w tym zwaszcza w miejscowociach uzdrowiskowych. 15

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 5. Opracowywanie lokalnych programw rewitalizacji z uwzgldnieniem programw inwestycyjno-budowlanych, ekonomicznych i spoecznych dla zakrelonych obszarw z udziaem powoywanych towarzystw odnowy. 6. Rewitalizacj obszarw poprzemysowych i zdegradowanych konieczno przeprowadzenia kompleksowych programw rewitalizacji wynika z procesu ekonomicznych zmian strukturalnych zachodzcych w obszarze przemysu oraz znacznej redukcji zapotrzebowania na powierzchnie ze strony wojska, komunikacji i transportu. Atutem uwalnianych obszarw jest blisko centrw miast i rozwinita infrastruktura. Opracowywane bd innowacyjne programy rewitalizacji dla obszarw konwersyjnych, ktre winny obj mieszkalnictwo, funkcje produkcyjne, handel, usugi, infrastruktur socjaln, transport, ziele itp. w sposb komplementarny. Dziaania w tym zakresie obejm wikszo miast regionu. 7. Sanacj zasobw mieszkalnych postulowane jest podjcie modernizacji okoo 70% zasobw mieszkaniowych powstaych w ostatnich 50 latach. Plany i programy obejmowa bd modernizacj systemw grzewczych, termomodernizacj, modernizacj sieci cieplnych, wodocigowych i kanalizacyjnych, racjonalizacj zuycia wody, usprawnienia gospodarki odpadami, segregacji i recyklingu, modernizacj infrastruktury technicznej oraz estetyzujcej, w tym zwaszcza zasobw wielkopytowych. 8. Optymalizacj wsppracy publiczno-prywatnej dla rehabilitacji miejskiej zesp niepodanych, destrukcyjnych procesw w sferze przestrzennej, spoecznej i ekonomicznej oraz historycznej, ktry spowodowa trwa degradacj obszarw wikszoci zabytkowych miast regionu wymaga, aby uczestnikami programw rewitalizacyjnych i sanacyjnych byli zarwno mieszkacy, jak i wadze lokalne i przedsibiorcy. Optymalnym rozwizaniem bd towarzystwa odnowy w formie spek prawa handlowego. Konieczne stan si specjalne fundusze suce realizacji programw odnowy miejskiej, w tym fundusze rewitalizacji i kredyty sanacyjne oraz ulgi (np. remontowe) i umowy inwestorskie. 9. Upowszechnienie i promocj dobrych praktyk pomoc w promocji najciekawszych miast i zespow urbanistycznych, w tym tworzenie zintegrowanych regionalnych produktw kultury oraz produktw turystycznych oraz lokalnej atrakcyjnoci gospodarczej. PRIORYTET 2 Odnowa zasobw wiejskich PRIORYTET 3 Rozwj instytucji opieki nad zabytkami Kierunek dziaa funkcjonalne zarzdzanie dziedzictwem, realizowany bdzie poprzez m.in. dziaania: 1. Wzmacnianie instrumentw regulacji zagospodarowania przestrzennego polegajce na wykorzystaniu ram prawnych dla praktycznej realizacji nadzoru budowlanego i urbanistycznego na kadym poziomie (regionalnym, lokalnym) z jednoczesn popraw oglnego nastawienia dla nowych inwestycji oraz dziaa zmieniajcych tkank przestrzenn. Istotnym elementem stanie si kreowanie koniecznoci przeprowadzania konkursw architektonicznych i urbanistycznych pozwalajcych na naturalne

16

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ wkomponowanie bezinwazyjnych nowych budowli w przestrze funkcjonaln miast i wsi oraz stworzenie katalogw projektw. 2. Aktywizacj uytkownikw wacicieli zabytkowych obiektw do inwestycji we wasne nieruchomoci, m.in. poprzez pomoc w opracowywaniu dokumentacji konserwatorskiej oraz grantowy system finansowego wspierania podejmowanych prac rewaloryzacyjno-konserwatorskich, zwaszcza w ramach wsparcia dla przedsibiorczoci. 3. Prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego poprzez tworzenie zintegrowanych regionalnych i lokalnych produktw kultury oraz produktw turystyki kulturowej z wykorzystaniem metod i instytucji sektora marketingu produktw i usug komercyjnych (uzasadnienie ekonomiczne dziedzictwo jako zasb gospodarczy). 4. Zapewnienie moliwoci ksztacenia kadr zarzdzajcych potencjaem dziedzictwa w wyniku rozwoju kierunkw studiw na uczelniach wyszych oraz studiw podyplomowych, w tym poprzez wykorzystanie i rozwijanie wsppracy europejskiej, doskonalenie zawodowe i ksztatowanie kadr, postaw i jakociowych metod zarzdzania. 5. Zwikszenie roli partnerstwa organizacji pozarzdowych dla skutecznego zarzdzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego umocnienie finansowych i pozafinansowych mechanizmw wsppracy dla osignicia optymalnie zdefiniowanych celw programowych. 9. Zapewnienie powszechnego dostpu do elektronicznych baz informacji o zabytkach, w szczeglnoci biece zarzdzanie systemem oraz jego rozbudow wynikajc z potrzeb zintegrowanego zarzdzania zasobem, w tym kompleksowa digitalizacja zasobw oraz ich upublicznienie poprzez systemy elektroniczne. Kierunek dziaa podniesienie poziomu opieki nad zbiorami, realizowany bdzie poprzez m.in. dziaania: [] 8. Zwikszenie roli uczelni wyszych w dziaaniach zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego poprzez prowadzenie oferty edukacyjnej oraz wykonywanie prac badawczych i programowych, w tym podnoszenie umiejtnoci kadr sucych sferze ochrony zabytkw. 9. Efektywn decentralizacj zada ochrony i opieki nad zabytkami dla skutecznego powizania zada programowych, dokumentacyjnych i badawczych, w tym przekazywanie instytucji publicznych, z kompetencjami samorzdw oraz systemowym wspieraniem i finansowaniem zada opieki nad zabytkami i krajobrazem kulturowy i kolekcjami muzealnymi (konserwator w roli stranika prawa). Cel strategiczny II Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego W ramach tego celu wyznaczono nastpujcy priorytet: PRIORYTET 1 Ksztatowanie struktur przestrzennych, Kierunek dziaa ksztatowanie spjnej przestrzeni maopolskiej sieci powiza przyrodniczych, realizowany bdzie poprzez m.in. dziaania: [] 17

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 2. Kreowanie tendencji rozwoju terenw osiedleczych poprzez opracowywanie katalogw form budownictwa i wytycznych architektonicznych zgodnych z tradycj danego obszaru z zachowaniem dojrzaych i rozwinitych form przyrodniczych. 3. Zachowanie i uczytelnienie istniejcych wartoci estetyczno-widokowych, m.in. rozwijanie wzorw zabudowy w nawizaniu do cech regionalnych, przywracanie rwnowagi przyrodniczej, zwikszanie biornorodnoci, porzdkowanie i odtwarzanie walorw kulturowych oraz odtwarzanie korytarzy ekologicznych. [] 5. Zagospodarowanie i udostpnianie stanowisk archeologicznych, m.in. jako oferta naukowa, dydaktyczna i turystyczna. Kierunek dziaa formuowanie zasad ochrony i ksztatowania strefy kulturowej, realizowany bdzie poprzez m.in. dziaania: [] 2. Wdroenie programu ochrony zabytkw architektury drewnianej w wyniku czego przeprowadzone zostan programy konserwatorskie dla okoo 100 najcenniejszych obiektw sakralnych i wieckich z zasobu okoo 250 obiektw, zwaszcza ujtych w Szlaku Architektury Drewnianej w Maopolsce. 3. Szerokie traktowanie prac konserwatorskich obejmujcych zespoy i pojedyncze dziea architektury wraz z otoczeniem oraz zabytkowym wystrojem, w wyniku prowadzenia kompleksowych programw konserwatorskich. Dziaania konserwatorskie bd obejmowa dziaania o charakterze kompleksowym i suce osiganiu zakadanych celw poprawy w moliwie najkrtszym czasie. 4. Zapewnienie bezpieczestwa obiektw zabytkowych poprzez wprowadzenie zintegrowanych zabezpiecze przeciwpoarowych, przeciwwamaniowych oraz zabezpiecze na wypadek klsk ywioowych oraz konfliktw zbrojnych. 6. Egzekwowanie zalece konserwatorskich w tym w zakresie procesu rewaloryzacji oraz uytkowania obiektw zabytkowych, cznie z zabytkami techniki, poprzez skuteczny system monitoringu i nadzoru. 7. Stworzenie ofert inwestycyjnych i pozyskiwanie uytkownikw dla zabytkowych obiektw, stosujc elementy wspomagania oraz zacht prawnych i finansowych, z jednoczesnym wprowadzeniem funkcji publicznych do najcenniejszych obiektw lub obiektw trudnych dla uytkownikw komercyjnych. 8. Rekompozycj urbanistyczn polegajc m.in. na eksponowaniu i odtwarzaniu w sylwetach miejscowoci dominant architektonicznych oraz osi widokowych i odkrywanie widokw na obiekty zabytkowe, porzdkowanie przestrzeni z estetycznego chaosu reklam, informacji oraz sukcesywn iluminacj najcenniejszych zabytkw. 10. Rozwj muzew typu skansenowskiego dla zachowania i odtwarzania na ekspozycji obiektw uchronionych od zniszczenia oraz nadania skansenom nowych funkcji zwizanych z wypoczynkiem, rekreacj i turystyk oraz przemysem kulturowym (ywe skanseny). Podstawowe programy obejm skanseny w Nowym Sczu, Wygiezowie, Zubrzycy i Szymbarku oraz innych organizowanych jako lokalne inicjatywy. 18

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 11. Utrzymanie regionalnego zrwnowaenia krajobrazu architektonicznego, w tym zwaszcza Podhala, Spisza, Orawy, Pogrza poprzez kultywowanie i propagowanie wzorw oraz powizanie opieki z nowym budownictwem. Cek strategiczny III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw dziedzictwa kulturowego W ramach tego celu wyznaczono nastpujcy priorytet: PRIORYTET 1 Prowadzenie marketingu maopolskiego dziedzictwa kulturowego, Kierunek dziaa rynkowe zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego, realizowany bdzie poprzez dziaania: 1. Stosowanie zintegrowanej konserwacji sucej wczaniu zagadnie ochrony zabytkw do kadego etapu procesw planowania lokalnego i regionalnego, znajdywaniu harmonijnego kompromisu pomidzy doktryn ochrony konserwatorskiej a wieloaspektowymi uwarunkowaniami ycia mieszkacw oraz dynamicznymi prawami ekonomii, a take procesami spoecznymi. 2. Poszukiwanie rozwiza ekonomicznych dla ochrony zabytkw polegajce na aktywnym poszukiwaniu gospodarzy i opiekunw zabytkw spoza sektora publicznego, stwarzaniu zacht inwestycyjnych, skutecznej pomocy publicznej i konsekwentnym podejmowaniu projektw wielofunkcyjnego zagospodarowania i zarzdzania dziedzictwem w oparciu o formu partnerstwa publiczno-prywatnego. 3. Tworzenie ofert turystyczno rekreacyjnych oraz kulturalnych poprzez szerokie udostpnianie najwartociowszych obiektw i zespow historycznych, konsekwentne dziaania zmierzajce do wyduenia sezonu turystycznego, tworzeniu i promowaniu zintegrowanych pakietw produktw turystycznych (szlaki turystyczne - propozycje zawarto w Aneksie do Programu), stymulujcych powstawanie miejsc pracy w sektorze usug, w tym w oparciu o zasoby lokalnego dziedzictwa i obyczajw, umiejtnoci, a zwaszcza produktw regionalnej produkcji oraz kuchni z wykorzystaniem nowoczesnych technik i narzdzi marketingowych. Kierunek dziaa wiadomo dziedzictwa kulturowego, realizowany bdzie poprzez m.in. dziaania: 1. Powstawanie, rozwijanie i rozpowszechnianie form ekspresji kulturowej opartej na walorach regionalnego i lokalnego dziedzictwa, twrczo wykorzystywanego i wiadomie interpretowanego, stymulujcego wiadome i aktywne uczestnictwo oraz wol odbioru przekazu kultury w formach warsztatw, spotka, przegldw, konkursw, festiwali itp. 2. Wzmocnienie edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego stymulowanie powstawania nowych programw edukacyjnych dla wszystkich poziomw nauczania, aktywizacj oferty nauczania wyszych uczelni, zintensyfikowanie powstawania materiaw naukowych i badawczych oraz ich przepywu i wykorzystania, a take ksztacenie profesjonalnych kadr dla zarzdzania i wykorzystania zasobw dziedzictwa (konserwacja, opieka, zarzdzanie), w tym take podnoszenie oferty instytucji opieki nad zabytkami (zwaszcza muzew). 3. Okrelenie i egzekwowanie kompetencji sub konserwatorskich i urbanistycznych tworzc sprawny system aparatu kompetentnych sub 19

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ konserwatorskich specjalistw z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz umoliwiajc kompleksowe zapewnienie warunkw do ochrony zabytkw i dbr kultury, sucych racjonalizacji dynamicznych procesw inwestycyjnych i eksploatacyjnych rodowiska naturalnego i kulturowego, powstawanie ewidencji i dokumentacji w tym zakresie. 4. Nobilitacj zabytkowych miejsc i orodkw kultury w wyniku realizowanych projektw wsppracy midzy rnymi partnerami, w tym na poziomie europejskim, tworzenie produktw multimedialnych uatwiajcych dostp do poznawania zasobw dziedzictwa, twrcz i dokumentowan wymian pogldw i dowiadcze specjalistw, upowszechnienie przedsiwzi kulturalnych oraz eksponowanie miejsc poprzez ich opisanie i oznakowanie, eksponowanie oraz akcje informacyjne i promocyjne (take szkolenia, seminaria, spotkania, konkursy nagrody itp.). 5. Osignicie dobrego stanu bezpieczestwa zabytkowych obiektw i zbiorw poprzez dziaania i inwestycje wynikajce z potrzeb zabezpiecze przeciwpoarowych, przeciwwamaniowych oraz zapobiegania klskom ywioowym, a take stworzenie systemu spoecznych opiekunw zabytkw oraz profesjonalnych stanowisk monitorujcych stan zachowania i uytkowania zabytkw, a ponadto regulowanie kwestii wasnociowych i prowadzenie prac wynikajcych z systemu ochrony archeologicznego dziedzictwa kultury w regionie. 6. Prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy, ktra powodowa ma zwikszenie moliwoci zatrudnienia w wyniku rnych form aktywnego porednictwa pracy, szkolenia na rzecz przekwalifikowania oraz tworzenie sprzyjajcych warunkw do zatrudnienia w sektorze usug kulturalnych i turystycznych zwizanych z urynkowieniem oferty. 7. Zwikszenie roli spoecznego partnerstwa opieki nad zabytkami poszerzanie obszarw wsppracy sektora publicznego z tzw. trzecim sektorem okrelajcym postawy spoeczne (szkolenia, wymiana informacji i opinii, wspieranie dziaa) poprzez systemowe programy, konkursy i ukierunkowane akcje, w tym zwizane ze zintegrowanym systemem promocji kultury i turystyki. 8. Wzmocnienie sektora usug na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego rozwijanie dziaalnoci przedsibiorcw wykonujcych prace remontowe i konserwatorskie, promocja wiadczonych usug, wsparcie dla doskonalenia zawodowego i ksztacenia kadr, system dotacji inwestycyjnych oraz praw do ochrony technologii. Podjte zostan prace badawcze, studialne i projektowe, dokumentacyjne i ewidencyjne oraz popularyzacyjne z zakresu opieki nad zabytkami i wymiany dowiadcze. Wspomagane bd systemowe rozwizania zwizane z informacj kulturaln i turystyczn (w tym elektroniczn) oraz inwestycje w instytucjach kultury oraz zrwnowaonym sektorze usug turystycznych. Z uwagi na cezur kocow Wojewdzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski przypadajca na 2009r. Zarzd Wojewdztwa Maopolskiego uchwa nr 808/08 z dnia 4 wrzenia 2008r. przystpi do sporzdzenia wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami wojewdztwie maopolskim na lata 2010-2013r. Bdzie on kontynuacj i rozwiniciem zaoe Wojewdzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski.

20

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Uchwa nr LII/843/10 z dnia 8 listopada 2010r. Sejmik Wojewdztwa Maopolskiego przyj Wojewdzki program opieki nad zabytkami w Maopolsce na lata 2010-2013. Program ten jest kontynuacj i rozwiniciem zaoe Wojewdzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski w latach 2005-2009. Wojewdzki program opieki nad zabytkami w Maopolsce na lata 2010-2013 wskazuje cele, priorytety i kierunki dziaa okrelone w wyniku przeprowadzonej analizy zasobu dziedzictwa kulturowego w regionie. Decydujcy wpyw na wybr priorytetw i dziaa miaa ocena stanu zachowania poszczeglnych rodzajw zabytkw i krajobrazu kulturowego, analiza zagroe oraz wystpujcych tendencji i problemw w zakresie szeroko pojtej ochrony przestrzeni kulturowej. Wyznaczono priorytety i dziaania o charakterze inspirujcym, ktre mog by realizowane przez rne podmioty i instytucje zarzdzajce. W celu ochrony dziedzictwa kulturowego, wojewdzki program przyjmuje zasad prowadzenia dziaa sucych zachowaniu autentyzmu obiektw i obszarw zabytkowych oraz uznania pojcia autentyzmu za naczeln warto dziedzictwa kulturowego. Program zakada kompleksowo opieki nad dziedzictwem kulturowym, w ktrej rezultacie prowadzone bd dziaania majce na celu powstrzymanie niekorzystnych i niekontrolowanych przemian przestrzeni kulturowej. Ochrona zasobw kultury materialnej i niematerialnej oraz ksztatowanie krajobrazu kulturowego powinny inicjowa i wspiera rozwj gospodarczy. W tym celu naley wdraa mechanizmy wsparcia i aktywizacji uytkownikw wartociowych obiektw zarwno zabytkw, jak i dbr kultury wspczesnej do inwestowania we wasne nieruchomoci oraz podjcia zagospodarowania tych, ktre niszczej. Program postuluje utworzenie i upowszechnienie nowego modelu uytkowania zabytkw czcego ochron zabytkw, poszukiwanie moliwych form opieki nad zabytkami oraz tworzenie sprzyjajcych warunkw dla rozwoju, w szczeglnoci sektora przemysw czasu wolnego i kreatywnych poprzez nadanie zabytkom nowych funkcji. Misja Wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami w Maopolsce na lata 20102013 realizowana bdzie poprzez 2 cele strategiczne: Ochron regionalnej przestrzeni kulturowej oraz Zarzdzanie regionaln przestrzeni kulturow. W ramach niniejszych celw okrelono 5 priorytetw oraz 13 kierunkw dziaa i 64 dziaania, ktre maj suy ich realizacji. CEL STRATEGICZNY 1 - Ochrona regionalnej przestrzeni kulturowej Priorytet 1 - Historyczna cigo regionalnego dziedzictwa Kierunek dziaa 1 Zachowanie autentycznoci regionalnego dziedzictwa kulturowego Dziaanie 1: Przyjcie pojcia autentycznoci za naczeln warto dziedzictwa kulturowego Dziaanie 2: Stosowanie zasady ochrony zabytkw in situ i eksponowanie ich autentyzmu Dziaanie 3: Wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad obiektami zabytkowymi w regionie Dziaanie 4: Ochrona zabytkw architektury drewnianej Dziaanie 5: Wzmocnienie poziomu ochrony zabytkw przemysu, techniki i sztuki inynierskiej Dziaanie 6: Wzmocnienie poziomu ochrony zabytkw o statusie trwaych ruin Dziaanie 7: Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego

21

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Dziaanie 8: Dziaanie 9: Dziaanie 10: Dziaanie 11: Dziaanie 12: Ochrona architektury regionalnej, tradycyjnej zabudowy i ukadw ruralistycznych Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa i przeksztaceniom zabudowy oraz ukadw urbanistycznych historycznych miast i miasteczek Powstrzymanie degradacji wartociowych krajobrazw kulturowych oraz dewastacji otoczenia obiektw zabytkowych Zachowanie i uczytelnienie istniejcych wartoci estetycznowidokowych krajobrazu kulturowego Rewitalizacja centrw zabytkowych miast i miasteczek wraz z dekompozycj urbanistyczn prowadzc do nadania im nowej funkcjonalnoci Rewitalizacja zespow zabytkowej zieleni i maej architektury Rewitalizacja obszarw poprzemysowych oraz rewaloryzacja zabytkw przemysu, techniki i sztuki inynierskiej cywilnej i wojskowej.

Dziaanie 13: Dziaanie 14:

Kierunek dziaa 2 - Kompleksowo opieki nad regionalnym dziedzictwem Dziaanie 1: Skorelowanie polityki ochrony dziedzictwa z polityk rozwoju regionalnego Dziaanie 2: Wzmacnianie instrumentw regulacji zagospodarowania przestrzennego Dziaanie 3: Zintegrowana ochrona dziedzictwa i krajobrazu kulturowego oraz rodowiska przyrodniczego przez planowanie przestrzenne Dziaanie 4: Stymulowanie rozwoju projektowania urbanistycznego, chronicego i wzbogacajcego przestrze kulturow Dziaanie 5: Wzmocnienie sub konserwatorskich i urbanistycznych Dziaanie 6: Inicjowanie i wdraanie form wsppracy administracji publicznej, rodowisk naukowych i innych podmiotw w obszarze dziedzictwa kulturowego Priorytet 2 Tosamo regionalna i lokalna oraz wielokulturowe bogactwo Kierunek dziaa 1 - Zachowanie historycznej wielokulturowoci regionu Dziaanie 1: Zagospodarowanie i zapobieganie procesowi degradacji zabytkw stanowicych pozostao po dawnych kulturach i narodach zamieszkujcych dawn Maopolsk Dziaanie 2: Opieka nad folklorem i sztuk ludow oraz zabytkami kultury niematerialnej Dziaanie 3: Digitalizacja dziedzictwa kulturowego, w szczeglnoci zbiorw muzealnych, bibliotecznych i archiwalnych Dziaanie 4: Archiwizacja cyfrowa zasobw niematerialnego dziedzictwa Maopolski Kierunek dziaa 2 Ochrona tradycji oraz produktw regionalnych i lokalnych Dziaanie 1: Zachowanie tradycyjnych form dziaalnoci gospodarczej Dziaanie 2: Wspieranie wytwarzania oraz promocja produktw regionalnych i lokalnych Dziaanie 3: Systemowe wspieranie tradycyjnego rzemiosa i gincych zawodw oraz ich utrzymanie na rynku pracy [] Kierunek dziaa 3 Budowanie silnej identyfikacji Maopolan z regionalnym dziedzictwem kulturowym Dziaanie 1: Zachowanie i umiejtne wykorzystanie lokalnych odrbnoci kulturowych 22

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Dziaanie 2: Dziaanie 3: Dziaanie 4: Dziaanie 5: Dziaanie 6: Nobilitacja zabytkowych miejsc i orodkw kultury Integracja wartoci historycznych i tradycji lokalnych Wspieranie funkcjonowania zbiorw prywatnych oraz wzrost poziomu ich udostpniania Wspieranie inicjatyw spoecznych w zakresie tworzenia muzew lokalnych i izb tradycji Zwikszenie roli spoecznego partnerstwa na rzecz budowania tosamoci kulturowej i wiadomoci wartoci regionalnego dziedzictwa kulturowego

CEL STRATEGICZNY 2 - Zarzdzanie regionaln przestrzeni kulturow Priorytet 1 - Aktywno spoeczna i emocjonalne zaangaowanie w opiek nad regionalnym dziedzictwem kulturowym Kierunek dziaa 1 Szerzenie wiadomoci autentycznych wartoci kulturowych Dziaanie 1: Zwikszenie roli partnerstwa organizacji pozarzdowych dla skutecznego zarzdzania i opieki nad zasobami dziedzictwa kulturowego Dziaanie 2: Rozwj partnerstwa sektora publicznego, pozarzdowego i prywatnego w celu upowszechnienia wartoci dziedzictwa kulturowego Dziaanie 3: Wzrost poziomu spoecznego odbioru ofert muzew i instytucji realizujcych zadania statutowe w sektorze kultury Dziaanie 4: Prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy - tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad dziedzictwem kulturowym Dziaanie 5: Aktywizacja uytkownikw wacicieli zabytkowych obiektw do inwestowania we wasne nieruchomoci i adaptowania ich do nowych funkcji Kierunek dziaa 2 Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego (wczoraj- dzi-jutro) Dziaanie 1: Edukacja powszechna i podniesienie spoecznej wiadomoci i wraliwoci w kwestii dziedzictwa kulturowego Dziaanie 2: Badanie, dokumentowanie i upowszechnianie regionalnego dziedzictwa kulturowego Dziaanie 3: Zapewnienie powszechnego dostpu do elektronicznych baz informacji o zabytkach Priorytet 2 - Funkcjonalne zarzdzanie regionalnym dziedzictwem kulturowym Kierunek dziaa 1 Harmonijne czenie walorw zabytkw z ich wspczesnymi funkcjami Dziaanie 1: Tworzenie nowoczesnych struktur zarzdzania przestrzeni kulturow Dziaanie 2: Wypracowanie mechanizmw wczajcych dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy. Kierunek dziaa 2 Integracja regionalna w oparciu o ide sieci obszarw, miast i instytucji Dziaanie 1: Zwikszenie konkurencyjnoci miejsc i orodkw kulturowych poprzez utworzenie sieci miejsc funkcjonujcych jako zintegrowane systemy powizane ze sob fizycznie i wirtualnie, Dziaanie 2: Wspieranie rozwoju nowych orodkw kulturowych Dziaanie 3: Wspieranie tworzenia ponadlokalnych produktw kulturowych

23

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Kierunek dziaa 3 Rozwj partnerstwa sektora publicznego, pozarzdowego i prywatnego Dziaanie 1: Promocja partnerstwa publiczno prywatnego jako skutecznego mechanizmu wykorzystania potencjau dziedzictwa kulturowego Dziaanie 2: Wykorzystanie najlepszych rozwiza wsppracy publiczno-prywatnej w celu zachowania dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa 4 Stworzenie ponadlokalnej struktury koordynujcej wspprac w obszarze dziedzictwa kulturowego Dziaanie 1: Unowoczenienie instytucji opieki nad zbiorami Dziaanie 2: Wspieranie rozwoju muzew, muzew na wolnym powietrzu oraz innych instytucji o charakterze muzealnym Dziaanie 3: Kreowanie i wspieranie instytucji zarzdzajcych i dokumentujcych maopolskie dziedzictwo kulturowe Kierunek dziaa 5 Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego Maopolski Dziaanie 1: Rozpoznanie stanu zachowania oraz potrzeb konserwatorskich i remontowych obiektw zabytkowych Dziaanie 2: Okrelenie strategicznych dla regionu zabytkw i obszarw dziedzictwa kulturowego oraz poprawa ich utrzymania oraz sposobu uytkowania Dziaanie 3: Wdroenie perspektywicznych programw i planw dziaa konserwatorskich wobec zbiorw muzealnych Dziaanie 4: Egzekwowanie wytycznych konserwatorskich oraz stosowanie zintegrowanej konserwacji Dziaanie 5: Wprowadzenie rnorodnych form ochrony dziedzictwa kulturowego, wyselekcjonowanych indywidualnie dla danego zabytku Dziaanie 6: Wspieranie rewaloryzacji oraz rozwoju przestrzennego krajobrazu kulturowego zgodnego z istniejcymi wartociami estetycznymi i historycznymi Priorytet 3 - Ekonomiczne zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego przemysy kultury i czasu wolnego Kierunek dziaa 1 Systemowa promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego Dziaanie 1: Podnoszenie poziomu wiadomoci wartoci krajobrazu jako elementu niezbdnego do rozwoju przemysw czasu wolnego Dziaanie 2: Prowadzenie aktywnego marketingu dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa 2 Rozwj przemysw czasu wolnego opartych na miejscowych tradycjach i autentyzmie lokalnego dziedzictwa kulturowego Dziaanie 1: Wspieranie rozwoju turystyki kulturowej i rekreacyjnej Dziaanie 2: Utrzymanie atrakcyjnoci turystycznej i kulturowej Dziaanie 3: Wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej Wspierajc realizacj dziaa wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami wyznaczono konkretne zadania programowe o randze ponadlokalnej wynikajce z przyjtych priorytetw i okrelone w oparciu o wytyczne dokumentw planistycznych i rekomendacje sub ochrony zabytkw. Zadania te nie stanowi katalogu zamknitego co pozwala na ich aktualne formuowanie i weryfikowanie. Wspierajc realizacj dziaa wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami wyznaczono konkretne zadania programowe o randze ponadlokalnej wynikajce 24

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ z przyjtych priorytetw i okrelone w oparciu o wytyczne dokumentw planistycznych i rekomendacje sub ochrony zabytkw, w szczeglnoci dotyczce: 1. zabytkw zagroonych, wymagajcych prac ratunkowych 2. zabytkw o znaczeniu regionalnym posiadajcych due znaczenie artystyczne i historyczne, bdce wybitnymi przykadami sztuki lub architektury lub zachowanego w niezmienionym ksztacie krajobrazu kulturowego 3. obszarw zaproponowanych do objcia ochron prawn w postaci parkw kulturowych i wpisania do rejestru zabytkw oraz uznania za Pomniki Historii 4. zasobw dbr kultury wspczesnej zidentyfikowanych w wojewdztwie maopolskim. Zadania, ktre wpisuj si w okrelone kierunki dziaa zwizane z objciem ochron prawn obszarw lub obiektw o szczeglnych walorach krajobrazowych lub zabytkowych powinny znale odzwierciedlenie w gminnych i powiatowych programach opieki nad zabytkami. Naley podkreli, e fakt wskazania zadania (obiektu lub obszaru zabytkowego) nie jest jedynym i wystarczajcym kryterium przyznania rodkw z budetu publicznego na jego realizacj. Peni jedynie funkcj inspirujc i aktywizujc jednostki samorzdu terytorialnego oraz wacicieli lub uytkownikw obiektw zabytkowych do podjcia dziaa w celu wykonania niniejszych zada oraz pozyskania rodkw na ich realizacj z innych rde finansowania.

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Maopolskiego (PZPWM) przyjty uchwa Nr XV/174/03 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r. Zadaniem planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa jest sformuowanie celw i kryteriw organizacji struktury przestrzennej regionu, ktre z jednej strony uwzgldniayby zaoenia polityki przestrzennej pastwa, ujte w dokumencie rzdowym z sierpnia 2001r. pt. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, za z drugiej tworzyy warunki przestrzenne do realizacji celw i programw zawartych w Strategii rozwoju wojewdztwa maopolskiego. W Strategii przyjte zostao zaoenie, e rozwj regionu powinien wyrasta z okrelonego sposobu mylenia o rozwoju regionalnym, e - innymi sowy - musi by zakorzeniony w zdefiniowanym modelu rozwoju. W POLU STRATEGII - PEJZA rodowisko i krajobraz - celem nadrzdnym jest wysoka jako rodowiska przyrodniczego i kulturowego. Cel strategiczny to m.in. - B.4. Ksztatowanie krajobrazu kulturowego poprzez: B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczeglnie na terenach grskich; B.4.5. Ochrona zabytkw i rewitalizacja starej zabudowy; B.4.6. Humanizacja blokowisk. W sferze kulturowej PZPWM wyznacza nastpujce gwne kierunki dziaa i wskazania polegajce na wykorzystaniu zasobw dziedzictwa kulturowego dla ochrony tosamoci regionalnej oraz promocji wojewdztwa i jego rozwoju gospodarczego. 25

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobw dziedzictwa kulturowego poprzez: ustanawianie nowych form ochrony zasobw kulturowych takich jak parki kulturowe; obejmowanie ochron w studiach uwarunkowa i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wartociowych obiektw i zespow znajdujcych si poza rejestrem zabytkw, w tym zabytkw inynierii; egzekwowanie zalece konserwatorskich oraz prawidowoci procesu rewaloryzacji i uytkowania obiektw zabytkowych; opracowanie i prowadzenie programw ochrony obiektw zabytkowych czcych ochron z wykorzystaniem gospodarczo-spoecznym; opracowanie i prowadzenie programw ochrony obiektw zabytkowych architektury regionalnej; opracowanie programu dotyczcego ochrony zespow architektury militarnej i pl bitewnych oraz miejsc wydarze historycznych, w tym martyrologii; ksztatowanie wiadomoci spoeczestwa o wartoci zasobw zabytkowych oraz wartociach regionalnych; dokumentowanie i opracowywanie pod wzgldem naukowym zasobw dziedzictwa kulturowego; ochrona dorobku mniejszoci etnicznych: stwarzanie warunkw do rozwoju kultur subregionalnych w celu integracji spoecznoci rozdzielonych granicami administracyjnymi. Wykorzystanie i udostpnianie zasobw dziedzictwa kulturowego poprzez: tworzenie ofert inwestycyjnych i poszukiwanie inwestorw proponujcych wykorzystanie zasobw w sposb niekolidujcy z charakterem i pierwotn funkcj obiektw; prowadzenie dziaa promocyjnych, organizacyjnych dla podniesienia wiadomoci spoeczestwa odnonie znaczenia i wartoci obiektw zabytkowych, a take moliwoci ich wykorzystania. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych ukadw przestrzennych poprzez: opracowanie programw kompleksowej rewaloryzacji zespow staromiejskich z zachowaniem wymogw konserwatorskich przy zapewnieniu im doboru waciwych funkcji oraz zapobieganiu zagroeniom wynikajcym z oddziaywania ukadw komunikacyjnych; podejmowanie dziaa rewaloryzacyjnych zespow staromiejskich wg. priorytetw wynikajcych z ich wartoci; promowanie wzorw gospodarowania w centrach historycznych miast i miasteczek; obejmowanie kompleksow rewaloryzacj zespow urbanistycznych i ruralistycznych w obrbie proponowanych rezerwatw i parkw kulturowych; eksponowanie i odtwarzanie w sylwetach miejscowoci dominant architektonicznych takich jak wiee kociow, klasztorw, zamkw, ratuszy oraz wkomponowywanie nowych; przeciwdziaanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi oraz powstawania cigw zabudowy wzdu drg powodujcych czenie si odrbnych miejscowoci. Zachowanie i ochrona krajobrazu kulturowego poprzez: obejmowanie ochron w formie rezerwatw kulturowych terenw o wybitnych walorach kulturowych; 26

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ obejmowanie ochron w formie parkw kulturowych terenw o wysokich walorach kulturowych; zagospodarowanie i udostpnianie stanowisk archeologicznych o czytelnej formie krajobrazowej w celach dydaktycznych, turystycznych i naukowych; powstrzymanie zanikania specyficznych i wyjtkowych form krajobrazu poprzez znalezienie dla nich nowych funkcji i sposobw utrzymania; stworzenie programu ochrony zabytkw architektury drewnianej i historycznego krajobrazu naturalno-kulturowego polan gorczaskich oraz ich promocji jako produktu turystycznego; wspieranie tradycyjnych form rolnictwa na terenach grskich, w tym hodowli owiec. Zachowanie, ochrona i ksztatowanie architektury regionalnej: utrzymanie zrnicowania regionalnego krajobrazu architektonicznego (Podhale, Orawa, Spisz, Pogrze, Ziemia Krakowska); ochrona najcenniejszych obiektw in situ oraz rozwoju muzew typu skansenowskiego; obejmowanie w studiach uwarunkowa i planach zagospodarowania przestrzennego problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawizywania now architektur do lokalnych form i materiaw; podnoszenie wiadomoci o wartoci architektury regionalnej; tworzenie programw pomocy w zachowaniu i konserwacji zabytkowych obiektw architektury regionalnej. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektw i zespow o najwyszej randze i szczeglnym znaczeniu dla kultury narodowej: wytypowanie obiektw zabytkowych o randze regionalnej i krajowej; podejmowanie dziaa na rzecz wpisania na list wiatowego dziedzictwa natury i kultury UNESCO obiektw o najwyszej randze; podejmowanie prac dla wytypowania i weryfikowania listy obiektw mogcych potencjalnie spenia warunki wpisu na List wiatowego dziedzictwa UNESCO. Zachowanie i ochrona niematerialnych wartoci kulturowych, stanowicych o tosamoci regionu poprzez: podjcie prac na rzecz inwentaryzacji zasobw niematerialnych (miejsc kultu, szlakw pielgrzymkowych, orodkw tradycji, obyczajw i obrzdw); promowanie imprez kultywujcych tradycj, regionalny strj, obrzdy; wspieranie zanikajcych zawodw; wykorzystanie niematerialnych zasobw dziedzictwa kulturowego w ofercie turystycznej wojewdztwa. Podejmowanie dziaa organizacyjnych, badawczych i promocyjnych: inicjowanie i wspieranie wsppracy midzy samorzdami na rzecz ochrony i promocji zasobw kulturowych; wspieranie wsppracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego pomidzy subami konserwatorskimi i samorzdami; wspieranie wydawnictw i autorw publikujcych problematyk kultury i tradycji regionu;

27

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ podejmowanie dziaa na rzecz komputeryzacji obiektw wpisanych do rejestru i ewidencji zabytkw oraz upowszechnianie wiedzy na ten temat m.in. przez strony www; wspieranie organizacji imprez regionalnych popularyzujcych materialne lub niematerialne zasoby kulturowe regionu. Integracja ochrony rodowiska kulturowego z ochron rodowiska przyrodniczego: obejmowanie ochron krajobrazu naturalnego zwizanego przestrzennie z zaoeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi; wykorzystanie wartoci kulturowych dla rozwoju gospodarczego regionu; opracowanie katalogu ofert kulturowych wojewdztwa; wspieranie podmiotw gospodarczych zainteresowanych ochron i konserwacj oraz wykorzystaniem obiektw zabytkowych; promocja produktu kulturowego Maopolski na rynku krajowym i zagranicznym. W odniesieniu do Nowego Targu PZPWM w zestawieniu proponowanych parkw kulturowych na terenie wojewdztwa wymienia miasto Nowy Targ. Okrelenie szczegowego przebiegu granic proponowanego parku kulturowego wymaga sporzdzenia dokumentacji konserwatorsko-krajobrazowej, uwzgldniajcej wartoci kulturowe, stan zachowania obiektw, zespow i innych elementw skadajcych si na lokalny krajobraz oraz sytuacj wasnociow obszaru a take pozwoli na okrelenie zakazw i ogranicze dla tych form ochrony. Ponadto PZPWM wymienia sie szlakw kulturowych jako jednej z istotniejszych form ochrony dziedzictwa i wykorzystania jego potencjau. Bogactwo zasobw obszaru pozwala na prowadzenie zrnicowanych tematycznie tras, umoliwiajcych poznawanie rozmaitych aspektw kultury regionu. Szlaki dziedzictwa przyrodniczo kulturowego to produkt turystyczny czcy kraje, regiony, miejscowoci oraz ich mieszkacw. Gwnymi zadaniami inicjowanych i istniejcych szlakw s: wspieranie spoecznoci lokalnych (rozwj lokalnej przedsibiorczoci, tworzenie miejsc pracy i dodatkowych rde dochodw, ochrona tradycyjnych zawodw), korzystanie z lokalnych zasobw (walorw przyrodniczych, kulturowych, bazy noclegowej i ywieniowej oraz innych produktw miejscowych) a take wspieranie i ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Trasy szlakw w wielu miejscach przecinaj si i pokrywaj si ze sob, pozwalajc zarwno na koncentrowanie si na temacie wiodcym, jak i jednoczesne zwiedzanie obiektw o zrnicowanej tematyce. Istniejce szlaki kulturowe na obszarze wojewdztwa maopolskiego przebiegajce przez Nowy Targ: Szlak Architektury Drewnianej; Proponowane szlaki kulturowe, ktre mogyby przebiega przez Nowy Targ, to np.: - orawski szlak solny na Wgry, - szlak historii lotnictwa - szlak papieski

28

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Obecnie zostaa wdroona procedura zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Maopolskiego. Uchwa nr XLV/732/10 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 31 maja 2010r. w sprawie zmiany uchway nr XXXIV/493/09 z dnia 3 lipca 2009r. w sprawie przystpienia do zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Maopolskiego przyjto harmonogram prac, zgodnie z ktrym uchwalenie zmiany ww. planu przewiduje si dopiero w IV kwartale 2012r. Strategia Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego, na lata 2006-2015 jest podstawowym dokumentem programowym ukierunkowujcym polityk Powiatu w zakresie rozwoju spoeczno-gospodarczego w wyznaczonym horyzoncie czasu i tworzcym ramy dla prorozwojowych programw i projektw realizacyjnych. Strategia dla obszaru Edukacja i Kultura okrela dziedzictwo kulturowe jako jeden z atutw powiatu, natomiast wykazuje rwnie niewystarczajce rodki finansowe przeznaczone m.in. na cele kulturowe. W strategii wyznaczono obszar Edukacja i kultura, w ktrym jednym z celw strategicznych jest Wyrwnanie szans edukacyjnych w stosunku do innych regionw i pastw z zachowaniem dziedzictwa kulturowego regionu. W ramach ww. celu strategicznego wyodrbniono m.in. cel poredni Dziedzictwo kulturowe jest chronione i kultywowane. Powiatowy program opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego na lata 2009 2012, zosta przyjty Uchwa nr 379/XLV/2010 Rady Powiatu Nowotarskiego z dnia 7 stycznia 2010r. Program opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego wyznacza nastpujce cele strategiczne: - inwentaryzacja i okrelenie stanu technicznego zabytkw nalecych do powiatu - poprawa stanu technicznego zabytkw wasnych powiatu poprzez ich konserwacj, a co za tym idzie pozyskiwanie rodkw zewntrznych na finansowanie tych prac; - poprawa skutecznoci ochrony i opieki nad zasobem dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu; - inicjowanie dziaa w celu aktywnej ochrony wybranych obiektw reprezentujcych tradycyjn drewnian zabudow wiejsk; - podnoszenie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych; - podnoszenie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb promocji regionu; - podnoszenie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb turystycznych; - podnoszenie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb edukacyjnych; - wspieranie przedsiwzi sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na ochron dziedzictwa kulturowego; - zwikszenie aktywnoci mieszkacw powiatu w obszarze opieki nad zabytkami; - ustanowienie spoecznych opiekunw zabytkw; - objcie ochron obszarw szczeglnie cennych pod wzgldem kulturowym, krajobrazowym i przyrodniczym. Jako priorytety ochrony ww. program ustala m.in.: - ochron architektury drewnianej sakralnej, zagrodowej oraz uzdrowiskowej; 29

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ ochron zespow przyrodniczo-krajobrazowych Doliny Dunajca, []; ochron i rewaloryzacja zabytkowych kapliczek i krzyy przydronych.

Program opieki nad zabytkami okrela rwnie zadania powiatu nowotarskiego: I. Wybrane zadania w zakresie inicjowania dziaa na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami dziedzictwa kulturowego. - edukacja oraz akcja informacyjna dotyczca wartoci, zagroe i przepisw zwizanych z zabytkami archeologicznymi; - wsppraca ze spoecznymi opiekunami zabytkw poprzez organizacj spotka i akcji promocyjnych; - promocja zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu za porednictwem szk, jednostek muzealnych oraz stowarzysze; - patronat nad izbami pamici i izbami regionalnymi, organizowanymi w domach kultury i szkoach jako element edukacji spoecznej; - promocja zasobu kulturowego i krajobrazowego powiatu przy pomocy portali internetowych oraz drukowanych materiaw promocyjnych; - promocja zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu poprzez udzia w corocznych Maopolskich Dniach Dziedzictwa Kulturowego organizowanych przez Urzd Marszakowski Wojewdztwa Maopolskiego oraz Europejskich Dniach Dziedzictwa Narodowego, organizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Krajowy Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw); - inicjatywa tworzenia nowych szlakw turystycznych promujcych unikatowe walory kulturowe i krajobrazowe powiatu; - inicjatywa i wsparcie realizacji przedsiwzi zwizanych z tworzeniem nowych tras spacerowych i rowerowych powizanych z zespoami zabytkowymi z terenu powiatu. II. Wybrane zadania w zakresie organizacyjno-prawnym: - ustanawianie spoecznych opiekunw zabytkw; - sygnalizowanie gminom powiatu koniecznoci staej aktualizacji Gminnej Ewidencji Zabytkw; - sygnalizowanie gminom powiatu koniecznoci monitorowania stanu zasobu dziedzictwa kulturowego na ich terenie; - sygnalizowanie gminom powiatu koniecznoci opracowania Gminnych Programw Opieki nad Zabytkami (tym, ktre jeszcze go nie opracoway); - podjcie dziaa na rzecz uznania za Pomnik historii zabytkowych drewnianych kociow (wpisanych do rejestru zabytkw) znajdujcych si na terenie powiatu. Dotyczy to wpisu jako zespou lub grupy reprezentatywnej: - podjcie dziaa przygotowawczych na rzecz rozszerzenia wpisu na list wiatowego Dziedzictwa Kultury kociow drewnianych (oprcz ju wpisanych: Dbno (z powiatu nowotarskiego), Binarowa, Lipnica Murowana, Haczw, Blizne) z terenu powiatu nowotarskiego np. koci p.w. w. Anny w Nowym Targu, koci parafialny p.w. Narodz. NMP w Harklowej lub innych po przeprowadzeniu szerokiej analizy wartoci historycznej, artystycznej, stanu zachowania substancji autentycznej itp.; - podjcie prac studialnych i przygotowawczych do wpisw obszarowych do rejestru zabytkw (m.in.): ukadu urbanistycznego Starego Miasta w Nowym Targu w jego XIVwiecznych granicach, 30

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ systematyczne uzupenianie rejestru zabytkw o wpisy obiektw, zespow obiektw, ktre posiadaj walory historyczne, zabytkowe i artystyczne, przez co kwalifikuj si do prawnej ochrony. - systematyczne uzupenianie opracowa GEZ przede wszystkim o obiekty drewniane architektury wieckiej, oraz obiekty murowane o wysokich walorach artystycznych, zagroone potencjalnymi modernizacjami i rozbudow; - sygnalizowanie gminom powiatu moliwoci i sposobu powoywania na ich terenach parkw kulturowych w wybranych, najcenniejszych obszarach; - denie do staej modernizacji infrastruktury komunikacyjnej znaczcych pod wzgldem turystycznym orodkw miejskich i wiejskich powiatu. Przede wszystkim dla lepszej i bezpieczniejszej dostpnoci wobec nasilajcego si corocznie ruchu turystycznego w obszarze powiatu. Niezmiernie istotne jest take, aby owe modernizacje obejmoway miejsca parkingowe zlokalizowane w pobliu obiektw zabytkowych; - zainicjowanie opracowania planu ochrony krajobrazu kulturowego Nowego Targu, zagroonego niekontrolowan ekspansj targw przygranicznych; - przyblienie wacicielom obiektw zabytkowych moliwoci ubiegania si o rodki na ich konserwacj i rewaloryzacj. III. Zadania w zakresie dokumentacji i bada. - wsparcie i inicjowanie przedsiwzi majcych na celu kolekcjonowanie i dokumentowanie materiaw i informacji historycznych dotyczcych zasobu dziedzictwa kulturowego z terenu powiatu. Wsppraca z jednostkami badawczymi, stowarzyszeniami oraz modzie szkoln poprzez organizacj konkursw i wystaw; - podjcie prac przygotowawczych oraz zainicjowanie (przy wsppracy z gminami) utworzenia bazy informacyjnej dotyczcej zasobu dziedzictwa kulturowego powiatu, majcej na celu gromadzenie i aktualizacj danych zawartych w GEZ. IV. Zadania w zakresie finansowania. - przeprowadzenie rozpoznania co do koniecznoci i moliwoci przystosowania obiektw zabytkowych do potrzeb osb starszych i niepenosprawnych; - pozyskiwanie zewntrznych rodkw finansowych na ochron i biec konserwacj obiektw zabytkowych stanowicych wasno powiatu. V. Zadania w zakresie interwencyjnym oraz remontowo konserwatorskim. - prowadzenie monitoringu oraz okrelenie stanu zachowania, sposobu uytkowania oraz zabezpieczenia przeciwpoarowego obiektw zabytkowych (we wsppracy z gminami, wacicielami); - zainicjowanie stworzenia programu rewitalizacji architektury drewnianej w celu ochrony najcenniejszych obiektw budownictwa drewnianego na terenie powiatu; - zainicjowanie opracowania katalogu wzorcowych projektw budynkw mieszkalnych nawizujcych do tradycyjnego budownictwa, ktry mgby by odpatnie (lub nieodpatnie) udostpniany zainteresowanym mieszkacom powiatu oraz inwestorom zewntrznym; - zainicjowanie opracowania kilku wzorcowych projektw bilbordw i tablic reklamowych, ktre mogy by by odpatnie (lub nieodpatnie) udostpniane zainteresowanym mieszkacom powiatu oraz inwestorom zewntrznym. -

31

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5. Uwarunkowania kulturowego

wewntrzne

ochrony

dziedzictwa

5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentw programowych gminy) Strategia Rozwoju Miasta Nowy Targ,
przyjta Uchwa Nr 40/XLVII/2002 Rady Miasta w Nowym Targu z dnia 4 padziernika 2002r. Strategia definiuje nastpujc misj miasta: Bdc Stolic Podhala dokadamy wszelkich stara aby wspiera zrwnowaony rozwj naszych najwikszych szans: maej i redniej przedsibiorczoci, turystyki oraz sportu. Tworzymy dogodne warunki suce poprawie stanu rodowiska naturalnego. Propagujemy nasz niepowtarzaln tradycj i kultur oraz kreujemy atrakcyjn ofert edukacyjn dla modziey z caego regionu. Pragniemy stale zapewnia naszym mieszkacom oraz gociom wysoki poziom bezpieczestwa i jakoci ycia, pozwalajcy realizowa ich wasne aspiracje oraz pomysy. W Strategii przyjto nastpujce gwne kierunki perspektywicznego rozwoju miasta: - podnoszenie jakoci ycia mieszkacw - rozwj przedsibiorczoci - turystyka i sport - kultura i edukacja - wsppraca midzynarodowa i transgraniczna. Analizujc przyjte w strategii domeny, ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego poruszona jest w nastpujcych obszarach: Domena TURYSTYKA I SPORT, I - CEL STRATEGICZNY: WYKREOWANIE Z NOWEGO TARGU REGIONALNEGO CENTRUM TURYSTYCZNEGO O SILNIE ROZWINITEJ FUNKCJI RECEPCYJNEJ I OBSUGI RUCHU TURYSTYCZNEGO I.3 - Cel operacyjny: Rozwj infrastruktury w celu przystosowania miasta do obsugi regionalnego ruchu turystycznego I.3.3 Zadanie: Adaptacja centrum miasta (Rynku) dla potrzeb ruchu turystycznego: stworzenie atrakcyjnego wizerunku centrum (odnowienie fasad kamienic), stopniowe wyprowadzenie ruchu samochodowego z centrum, wydzielenie miejsc pod ogrdki kawiarniane, lokalizacja estrady na Rynku, aranacja atrakcyjnych terenw zabudowy staromiejskiej (np.: z kapliczk w. Jana), przywrcenie charakteru placu 32

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

II - CEL STRATEGICZNY: WYKREOWANIE GWNYCH PRODUKTW TURYSTYCZNYCH NOWEGO TARGU SWOISTYCH, ALE POZOSTAJCYCH W HARMONII Z PRODUKTAMI TURYSTYCZNYMI REGIONU. II.1 - Cel operacyjny: Propagowanie dziedzictwa kulturowego miasta i regionu jako wanego produktu turystycznego Nowego Targu II.1.3 Zadanie: Adaptacja budynku Starej Plebani do celw muzealnych II.1.5 Zadanie: Denie do wpisania miasta i jego zabytkw w kulturowe szlaki tematyczne przebiegajce przez obszar Podhala i caych Karpat oraz wzmoenie ich promocji.

Domena - KULTURA I EDUKACJA I. CEL STRATEGICZNY: ROZWJ DZIAALNOCI KULTURALNEJ PROMUJCEJ NOWY TARG I PRZYCIGAJCEJ NA JEGO TEREN GOCI Z POLSKI I WIATA I.2 - Cel operacyjny: Rozwj infrastruktury sucej organizacji imprez kulturalnych i rekreacyjnych I.2.6 - Zadanie: Poprawa estetyki i zagospodarowanie Rynku pod ktem stworzenia gwnego miejsca spotka mieszkacw Nowego Targu wyprowadzenie parkingu, stopniowe ograniczanie ruchu samochodowego, wydzielenie miejsc pod ogrdki kawiarniane i miejsca spacerowe.

Obecnie zostaa opracowana Strategia rozwoju miasta Nowy Targ na lata 2010 2020. Zgodnie z przyjtym projektem ww. strategii problematyka dotyczca dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytkw zostaa przypisana do priorytetowego kierunku rozwoju TURYSTYKA, REKREACJA I SPORT. CEL STRATEGICZNY NR II: BUDOWA MARKI NOWOTARSKIEJ II.1 - Cel operacyjny: Opracowanie i wdroenie spjnego systemu promocji turystycznej Nowego Targu. II.1.3 - Zadanie: Denie do wpisania miasta i jego zabytkw w kulturowe szlaki tematyczne przebiegajce przez obszar Podhala i caych Karpat.

33

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Wieloletni Plan Inwestycyjny 2009-2013,

przyjty uchwa Nr XXVI/296/08 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 27 padziernika 2008r. W WPI w kontekcie ochrony zabytkw, wymienione zostay jedynie dwa zadanie Rynek modernizacja pyty wewntrznej; Modernizacja budynku Ratusza

Studium uwarunkowa i kierunkw przestrzennego miasta Nowy Targ,

zagospodarowania

zmienione uchwa Nr XLV/503/2010 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 czerwca 2010r. szeroko dotyka problemu dziedzictwa kulturowego miasta. Zakres studium uwarunkowa dotyczy m.in. obszarw oraz zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej; W obszarach zabudowanych i potencjalnie rozwojowych studium uwarunkowa wyznacza m.in.: - tereny o istotnych wartociach kulturowych, w tym gwnie zesp staromiejski, ktre bd porzdkowane poprzez eliminacj kolizji przestrzenno funkcjonalnych, zwizanych z utrzymaniem skali i charakteru zespow, kompozycji wntrz urbanistycznych oraz ochron ekspozycji szczeglnie wartociowych obiektw zabytkowych, utrzymanie przebiegu ulic stanowicych podstawowy element ukadu urbanistycznego zespou staromiejskiego, wykluczenie obiektw o charakterze uciliwym i kolizyjnych funkcjonalnie w tej czci miasta. - tereny zabudowy historycznych przedmie, zlokalizowane przy gwnych ulicach miasta, ktre bd systematycznie przeksztacane, co powinno prowadzi do porzdkowania przestrzeni z utrzymaniem skali i charakteru zespow, kompozycji wntrz urbanistycznych oraz przebiegu ulic. Kierunki zagospodarowania powinny zapewni ochron obiektw zabytkowych, popraw struktury funkcjonalnej oraz realizacj i modernizacj systemw i urzdze infrastruktury technicznej. Kierunki zagospodarowania podporzdkowane bd zapewnieniu penej integracji historycznych i wspczesnych struktur architektonicznourbanistycznych, podnoszeniu walorw uytkowych i architektonicznych obiektw, ochronie obiektw o wysokich wartociach kulturowych, zwaszcza obiektw zabytkowych oraz estetyki zespow i wntrz urbanistycznych, z zastosowaniem wspczesnej infrastruktury technicznej. W kierunkach zagospodarowania przestrzennego studium wyznacza tereny objte formami ochrony konserwatorskiej dbr kultury. Dotyczy to obiektw wpisanych do rejestru zabytkw oraz ewidencji zabytkw, chronionych z mocy ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, takich jak: 1. OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKW WKZ: a. ZESP KOCIOA PARAFIALNEGO P.W. w. Katarzyny Aleksandryjskiej, ul. Kocielna (A-40) - murowany, z gotyckim prezbiterium, wystrj barokowy,

34

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ portal wejciowy z XVIII w. (koci, dzwonnica, ogrodzenie, plebania, stodoa, stajnia); ZESP KOCIOA CMENTARNEGO P. W. w. Anny, z XV w. (A-39) drewniany z gotyck rzeb w. Jana Ewangelisty ul. Zacisze (koci, ogrodzenie); Ww. obiekty sakralne wpisane s w Szlak Gotycki szlak polsko -sowacki; CELA D. WIZIENIA I SSIEDNIA CELA EKSPOZYCYJNA, obok domu na ul Harcerskiej nr 10 (A-125); LICEUM im. S. Goszczyskiego, na Placu Krasiskiego nr 1 (A-851); ZABYTKOWA WILLA ANNA przy ulicy Kowaniec 4c (A-127/M).

b.

c. d. e.

2. OBIEKTY WPISANE DO EWIDENCJI ZABYTKW WKZ, wymienione s w zaczniku Nr 2 do Uchway Rady Miasta Nowego Targu w sprawie Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego. Uwaga: Skrelenie obiektu z rejestru zabytkw lub ewidencji zabytkw oraz wpis nowych do rejestru zabytkw lub do ewidencji zabytkw, zgodnie z przepisami odrbnymi, bez potrzeby zmiany ustale studium. 3. STANOWISKA I STREFA OCHRONY ARCHEOLOGICZNEJ, przedstawione na rysunku studium. 4. STREFY OCHRONY KONSERWATORSKIEJ: Zespou Staromiejskiego i dawnych przedmie, przedstawione na rysunku studium. Ucilenie granic stref moliwe na etapie opracowania planw miejscowych. Kierunki dziaa w ww. strefach okrelono w ustaleniach studium dla obszarw przeznaczonych do zabudowy. Zgodnie ze studium uwarunkowa polityka w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego prowadzona przez wadze samorzdowe, bdzie uwzgldnia: a. Ochron obiektw wpisanych do rejestru zabytkw oraz ewidencji zabytkw, chronionych z mocy ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami; b. wyznaczenie w planach zagospodarowania przestrzennego stref ochrony konserwatorskiej w obrbie wyznaczonych na rysunku Studium: Strefy ochrony zespou staromiejskiego, obejmujcej obszar osady przedlokacyjnej Stare Co, teren miasta lokacyjnego z poszerzeniem o XV - to i XVI - to wieczne przedmiecia, teren dworu i folwarku starostwa. Teren wskazany do objcia ochron poprzez wpis do rejestru zabytkw, zgodnie z przepisami odrbnymi. Strefy ochrony d. przedmie, obejmujce otoczenie zespou Kocioa w. Anny, rejon ul. Szaflarskiej, ul. Kowaniec, ul. Waksmundzkiej i ul. Krlowej Jadwigi. Stref ochrony archeologicznej, obejmujcych: stanowiska archeologiczne nr 9, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 22, w ktrych naley uwzgldni nadzr archeologiczny przy pracach ziemnych. c. ochron historycznego ta krajobrazowego, zwaszcza stokw gorczaskich z utrzymaniem charakteru ich zabudowy (przysiki), poprzez ograniczanie rozpraszania zabudowy. d. dziaania zmierzajce do estetyzacji wntrz urbanistycznych i architektonicznych.

35

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Na obszarze miasta obecnie funkcjonuje kilkanacie planw miejscowych. S to: 1. NOWY TARG 1, uchwaa Nr 73/XLII/96 z dnia 31 grudnia 1996r. (Dz. Urzdowy Woj. Nowosdeckiego Nr 10/97, 11.03.1997 ze zmianami); 2. NOWY TARG 3, uchwaa Nr 21/LVI/98 z dnia 26 marca 1998r (Dz. Urzdowy Woj. Nowosdeckiego Nr 17/98 z 4 maja 1998 ); 3. NOWY TARG 5, uchwaa Nr 22/LVI/98 z dnia 26 marca 1998r (Dz. Urzdowy Woj. Nowosdeckiego Nr 17/98 z 4 maja 1998 r.); 4. NOWY TARG 6, uchwaa Nr 47/X/99 z dnia 25 maja 1999r. (Dz. Urzdowy Woj. Nowosdeckiego Nr 30/99 z 5 lipca 1999 r. ze zmianami); 5. NOWY TARG 7, uchwaa Nr 58/XXV/2000 z dnia 25 lipiec 2000r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 63/2000 6 wrzenia 2000r. ze zmianami); 6. NOWY TARG 8, uchwaa Nr 106/XV/99 z dnia 28 padziernika 1999r (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 58/99 z 10 grudnia 1999r.); 7. NOWY TARG 9, Uchwaa Nr 57/XXV/2000 z dnia 25 lipca 2000r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Urz. Nr 63/00 z 9 wrzenia 2000r.); 8. NOWY TARG 11, Uchwaa N 8/XXXI/2001 z dnia 21 lutego 2001r.(Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego nr 34/2001 z 23 kwietnia 2001r.); 9. NOWY TARG 13, Uchwaa Nr 86/XXXIII/05 z dnia 26 padziernika 2005r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego nr 736 z 28 grudnia 2005r.); 10. NOWY TARG 14, Uchwaa RM Nr 32/XXXIV/01 z dnia 22 czerwca 2001r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 83/2001 z 23 lipca 2001r.); 11. NOWY TARG 15, Uchwaa RM Nr 3/IV/03 z dnia 28 stycznia 2003 (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 46/2003 z 7 marca 2003r.); 12. NOWY TARG 16, Uchwaa Nr 57/XLI/2006 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 26 lipca 2006r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 573 z 25 wrzenia 2006r.); 13. NOWY TARG 17, Uchwaa Nr XXVI/293/08 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 27 wrzenia 2008r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 713 z 21 listopada 2008r.); 14. NOWY TARG 19, Uchwaa Nr VII/35/07Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 marca 2007 r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 406 z 4 maja 2007r.); 15. NOWY TARG 20 Uchwaa Nr XIV/124/07 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 29 padziernika 2007r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 70 z 30 stycznia 2008r.). 16. NOWY TARG 22 (Centrum) Uchwaa Nr L/550/2010 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 8 listopada 2010r. (Dz. Urzdowy Woj. Maopolskiego Nr 656 z 8 grudnia 2010r.). Zgodnie z art. 15, ust. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z p. zm.), w planie miejscowym okrela si obowizkowo zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej. Projekt planu, zgodnie z ww. ustaw musi zosta uzgodniony przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Z ww. wymienionych planw miejscowych jedynie trzy obejmuj tereny i obiekty objte ochron konserwatorsk i przez to odnosz si w szczeglny sposb do kwestii ochrony zabytkw a mianowicie:

36

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ mpzp NOWY TARG 17 (okolice ul. Nad Czerwonk) w 6 ustala zasady ochrony dziedzictwa kulturowego oraz dbr kultury wspczesnej i krajobrazu: 1. W celu ochrony istniejcych wartoci krajobrazowych terenu planu oraz w celu wytworzenia atrakcyjnych przestrzeni widokowych, wprowadza si: 1) zakaz realizacji nonikw reklamowych na terenach [ ] pooonych przy gwnej trasie wjazdowej do miasta [al. Tysiclecia] wzgldu na ochron panoramy widokowej pasma gorczaskiego; 2) zakaz realizacji obiektw tymczasowych w obszarze planu; zakaz ten nie dotyczy realizacji obiektw zwizanych z procesem budowlanym (do 25m2; jednak nie duej ni na 3 lata od momentu rozpoczcia budowy); 3) nakaz utrzymania w terenie istniejcej kapliczki [od strony ul. Waksmundzkiej] oznaczonej symbolem graficznym na rysunku planu oraz zapewnienie do niej dojcia pieszego w cigu zieleni urzdzonej. 2. Z uwagi na zarejestrowane stanowisko archeologiczne AZP 114-57 nr 17, wprowadza si nakaz objcia nadzorem archeologicznym wszelkich prac ziemnych zwizanych z inwestycjami kubaturowymi na terenie zabudowy usugowo - produkcyjnej oznaczonym na rysunku planu symbolem. - mpzp NOWY TARG 19 (okolice szpitala) w 6 dla budynku starego szpitala zawiera nastpujce ustalenia - obowizuje ochrona istniejcego budynku starego szpitala, wpisanego do ewidencji zabytkw poprzez wprowadzenie nowych funkcji usugowych. Przy przebudowie lub rozbudowie budynku obowizuje odtworzenie formy i elewacji poudniowej, wschodniej oraz zachodniej w oparciu o inwentaryzacj istniejcego budynku. - mpzp NOWY TARG 22 (Centrum) obejmuje historyczne centrum Nowego Targu. Obowizujcymi elementami ustale planu wynikajcymi z dokumentw i decyzji wicych, wg przepisw odrbnych, zawartymi na Rysunku Planu, s: 1) obiekty i obszary zabytkowe wpisane do rejestru zabytkw, 2) strefa ochrony konserwatorskiej, 3) strefa nadzoru archeologicznego, Ponadto plan miejscowy reguluje zasady zagospodarowania obiektw wpisanych do ewidencji zabytkw, znajdujcych si na terenie planu. Zgodnie z 12 ust.1 pkt.2 cztery obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytkw wskazane s do objcia cis ochron i proponowane do wpisu do rejestru zabytkw. S to: kapliczka w. Jana Kantego, z koca XIX w. lub pocztku XX w., Rynek, Ratusz, Rynek 1 - budynek z ok. 1905 r., budynek dawnej Bursy Gimnazjalnej, ul. Nadwodnia 5 - zbudowany ok. 1911 r., Budynek Towarzystwa Gimnastycznego SOK, pl. Sowackiego 13 - zbudowany ok. 1908 r. Dodatkowo plan wymienia dwie grupy obiektw do objcia czciow ochron. Jedna grupa, wobec ktrej obowizuj bardziej restrykcyjne zapisy ochrony zawiera 58 obiektw. Druga grupa z mniej restrykcyjnymi zasadami ochrony obejmuje grup 162 obiektw. Dla obiektw pooonych w obrbie stanowiska archeologicznego wg ewidencji konserwatorskiej AZP 114 57/22, zgodnie z 12 ust.5 obowizuje zapewnienie warunkw dla nadzoru archeologicznego lub bada archeologicznych w przypadku podejmowania dziaa zmierzajcych do zmiany dotychczasowego zagospodarowania. Ponadto plan miejscowy w 12 ust.6 w celu zachowania zabytkowej struktury przestrzennej wyznacza stref ochrony konserwatorskiej, dla ktrej obowizuje: -

37

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 1) ochrona ukadu przestrzennego, w tym ukadu drg oraz rozplanowania pierzei, 2) dla nowych lub przebudowywanych obiektw ssiadujcych od strony drogi bezporednio z budynkami zabytkowymi obowizuje nawizanie do zasadniczych cech formy architektonicznej obiektw objtych ochron, w szczeglnoci do: a) umieszczenia gzymsw nad parterem oraz nad ostatni kondygnacj, b) ksztatu i rozmieszczenia otworw okiennych, 3) zakaz sytuowania tymczasowych obiektw budowlanych w tym handlowych i gastronomicznych, zgodnie z 5 pkt4, 4) naley dy do ujednolicenia form owietlenia ulicznego i innych elementw maej architektury harmonijnie zakomponowanej w obrbie strefy. Dodatkowo plan miejscowy porzdkuje kwesti umieszczania reklam w obrbie centrum miasta. Wprowadzono zakaz lokalizacji reklam i szyldw na paszczynie elewacji frontowej powyej gzymsu nad pierwsz kondygnacj. W pierzejach przyrynkowych zakaz lokalizacji reklam prostopadych do elewacji. Ponadto ustalono kolorystyk elewacji budynkw, szczegowe zasady wprowadzajc w pierzejach przyrynkowych. Odrbne zasady zabudowy i zagospodarowania ustalono dla Rynku terenu przestrzeni publicznej np. przy wprowadzaniu wewntrznego owietlenia i iluminacji pyty Rynku naley zapewni ekspozycj budynku Ratusza oraz kapliczki. Obecnie w trakcie sporzdzania s plany miejscowe NOWY TARG 21 (obszar lotniska wraz z otoczeniem) NOWY TARG 23 (Niwa-Grel), NOWY TARG 24 (Dzia), NOWY TARG 25 (Kowaniec-Kokoszkw), NOWY TARG 26 (Rwnia Szafarska), NOWY TARG 27 (Gliniki), NOWY TARG 28 (Leclerc)

Lokalny Program Rewitalizacji dla miasta Nowy Targ,

przyjty uchwa Nr XXIV/269/08 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 14 lipca 2008r. Celem programu jest Poprawa jakoci ycia mieszkacw poprzez kompleksow odnow przestrzenn, gospodarcz i spoeczn obszaru rewitalizowanego. Cele szczegowe programu to: Cel I. Poprawa uytecznoci i wprowadzenie waciwej funkcji przestrzeni miejskich, Cel II. Rozwj turystyki i kultury w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego Cel III. Rozwj infrastruktury sportowej i rekreacyjnej Cel IV. Wspieranie rozwoju przedsibiorczoci Cel V. Poprawa stanu zasobw mieszkaniowych wraz z odnow terenw midzyosiedlowych W ramach Celu II - Rozwj turystyki i kultury w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego program rewitalizacji przewiduje nastpujce dziaania: 1. Rewaloryzacja obiektw o wartoci architektonicznej i znaczeniu historycznym,

38

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 2. Przebudowa i remonty publicznej infrastruktury zwizanej z rozwojem funkcji turystycznych, kulturalnych. W ramach Programu wanym elementem bdzie podniesienie rangi najcenniejszych historycznie elementw struktury miejskiej, popraw ich otoczenia, zwaszcza obiektw istotnych dla jakoci ycia mieszkacw i atrakcyjnoci turystycznej miasta. W ramach Programu przewiduje si m.in. odnow zespou parkowo-rekreacyjnego im. A. Mickiewicza oraz rewaloryzacje budynku Ratusza wraz z dostosowaniem go do celw muzealnych. W obszarze rewitalizacji znajduj si take obiekty zabytkowe miasta Nowy Targ.

39

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Nowego Targu. 5.2.1. Zarys historii Nowego Targu
Jak wykazuj najnowsze badania archeologiczne dziki i surowy region Podhala zamieszkay by ju w epoce kamiennej. Zaledwie 10 km na poudniowy wschd od Nowego Targu, w skaach jaskini na Obazowej odkryto lady osadnictwa sprzed kilkunastu tysicy lat, w tym najstarsz na terenie Polski ko ludzk oraz bumerang z ciosu mamuta. W czasach redniowiecznych, w pobliu dzisiejszego centrum Nowego Targu, istniaa ju zorganizowana osada o nazwie Stare Co, lub Dugie Pole, lokowana przez Cystersw szczyrzkich, ktrych klasztor znajdowa si w pobliskim Ludmierzu. W niedalekim za Czorsztynie wznosia si warownia strzegca granicy od strony wgierskiej, a na poudniu niewielki zameczek na Skace w Szaflarach. Z roku 1326 pochodzi pierwsza wzmianka o Novum Forum, ktre w 1333r. miao ju wjta i plebana. 22 czerwca 1346r. krl Kazimierz Wielki powierzy lokacj miasta na prawie magdeburskim wjtowi nowotarskiemu Dytrykowi Szyji. Powstao ono na nowym miejscu, w widach Biaego i Czarnego Dunajca, w tym te czasie wyksztaci si jego miejski ukad urbanistyczny z duym centralnym rynkiem, od ktrego na wschd i na zachd odchodzia jedna ulica. Kazimierz Wielki by rwnie fundatorem pierwszego kocioa P.W. w. Katarzyny Aleksandryjskiej, bdcej patronk miasta. Koci ten jest najstarsz witynia Podhala. Dziki licznym przywilejom krlewskim i rozwojowi rzemiosa miasto szybko si rozwijao. Ju w 1396r. Nowy Targ by wanym orodkiem administracyjnym i handlowym z dziaajcymi w penym skadzie wadzami samorzdowymi. Od pocztku XVw. by miastem krlewskim i siedzib starosty. W XVIw. byo tu ju 100 domw, miasto uzyskao prawo skadowania wielickiej soli i olkuskiego oowiu, pobierania ca od wiezionych z Wgier towarw, regularnie odbyway si jarmarki. Starostwo nowotarskie w XVI i XVIIw. zmieniao wacicieli. Byli nimi Ratuowie, Pienikowie, Kazanowscy i Komorowscy. Ci ostatni przeszli do historii jako ciemiyciele miejscowych chopw. Cige powikszanie obowizkw paszczynianych wywoao protesty i wystpienia chopw z Klikuszowej i Czarnego Dunajca. W 1655r. Nowy Targ zosta zdobyty i spldrowany przez Szwedw. W 1770r. miasto przeszo we wadanie austriackie. Pod koniec XIX. wystpio znaczne oywienie gospodarcze. Wybrukowano wtedy ulice, zaoono w miecie stacj telegraficzn, uruchomion elektrowni, powstay cegielnia i drukarnia. Drukowana w niej bya lokalna prasa najpierw Gazeta Podtatrzaska (ok. 1903), a od 1913r. tygodnik Gazeta Podhalaska W latach 1882-1886 na terenie dzisiejszego lotniska sportowego powsta unikatowy na skal Maopolski obiekt militarny tj. austro-wgierski poligon artyleryjski. W jego skad wchodziy kompleks zabudowa koszarowych oraz pole strzela. W XX wiek Nowy Targ wkroczy jako najwaniejszy na Podhalu orodek ycia spoecznego i politycznego. Dziaay tu Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, Polskie Stronnictwo Ludowe Piast i kilka innych organizacji. W 1911 r. powsta w Nowym Targu Zwizek Podhalan z prezesem Wadysawem Orkanem. W roku tym dziki czonkom "Sokoa" utworzono Zwizek Druyn Podhalaskich, ktre weszy pniej w skad II Brygady Legionw. W 1914 r. oddano do uytku szpital, a miasto osigno liczb ponad 9000 mieszkacw.

40

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Po odzyskaniu niepodlegoci w 1918r. Nowy Targ zosta siedzib starostwa spiskoorawskiego, poczonego, poczonego w 1925r. ze starostwem nowotarskim w jeden powiat. W 1924 r. wybudowano pierwsze schronisko na Turbaczu (ktre spono w 1933r.), a w 1925r. utworzono rezerwat przyrody "Na Czerwonem" (pniej "Br na Czerwonem"). Rok pniej wybudowano szko powszechn na Kowacu. W 1927r. powsta tartak, a w 1930 lotnisko nowotarskie. W tym samym roku powicono plac pod budow nowego kocioa. W 1932 r. powsta klub sportowy Podhale Nowy Targ i budynek Komunalnej Kasy Oszczdnoci (dzi Urzd Miasta). W trakcie jego budowy odkryto kilka monet rzymskich z IV w. n.e. Miay one znale si w zbiorach gimnazjum, a w czasie wojny zagin. W 1934r. odsonito pomnik W. Orkana, a w 1935r. powstaa Wysokogrska Szkoa Rolnicza w Kokoszkowie. W czasie hitlerowskiej okupacji wielu mieszkacw miasta i podhalaskich wiosek prowadzio dziaalno konspiracyjn: w Konfederacji Tatrzaskiej, zaoonej w 1941r. przez Augustyna Suskiego i Jadwig Aposto, w Zwizku Walki Zbrojnej i w Tajnej Organizacji Nauczania, kierowanej przez Piusa Jaboskiego. W latach II wojny wiatowej zgino ok. 5 ty. nowotaran. Lata powojenne przyniosy miastu powane przeobraenia gospodarcze, spoeczne i kulturalne. W 1951 r. ukoczono w stanie surowym budow nowego kocioa, przerwan w czasie okupacji, a w 1962 r. zosta on konsekrowany. W 1955 r. utworzono Nowotarskie Zakady Przemysu Skrzanego "Podhale", ktre w czasach swojej wietnoci zatrudniay ponad 10 tysicy ludzi. Pod koniec lat 50. powstay pierwsze osiedla mieszkaniowe: Topolowe, Zawadzkiego (obecnie Suskiego). W 1961r. otwarto hal lodow, a ju pi lat pniej Podhale Nowy Targ po raz pierwszy zdobyo tytu mistrza Polski. W latach 70. zbudowano obwodnice centrum miasta Aleje Tysiclecia i "Zakopiank". W 1974r. otwarto Powiatowy Dom Kultury, ktry trzy lata pniej otrzyma status Miejskiego Orodka Kultury. W 1979 r. na lotnisku nowotarskim msz wit odprawi papie Jan Pawe II. W tym samym roku rozpoczto budow nowego szpitala, ktra zakoczya si dopiero w 2008 r. Od 1985 r. trwa budowa hotelu "Skalny", jednego z najwyszych budynkw w miecie. Utworzono prewentorium kolejowe im. Tadeusza Boya-eleskiego na Kowacu. Po 1989 r. w dawnym Domu Partii umieszczono Urzd Rejonowy, a pniej siedzib starostwa. W 1994 utworzono Euroregion Tatry z siedzib po polskiej stronie w Nowym Targu. Nowy Targ to najwaniejsze na Podhalu centrum owiatowe. Pocztkowo, od 1867r. istniaa tu czteroklasowa koedukacyjna Szkoa Gwna. Od 1873r. czynione byy starania o utworzenie szkoy eskiej, ktra zostaa otwarta w latach nastpnych. na przeomie XIX i XXw. powstaa Szkoa Przemysowa a w 1923r. Podhalaska Szkoa Haftu Szarotka. W 1904r. otwarte zostao nowotarskie gimnazjum. Odegrao ono istotna rol w ksztatowaniu patriotycznych i obywatelskich postaw mieszkacw miasta i Podhala. W latach 1911-1912 wzniesiono gmach Bursy Gimnazjalnej im. w. Stanisawa Kostki. Obecnie na terenie miasta dziaa kilka szk rednich, z ktrych najbardziej znane jest Liceum Oglnoksztacce im. Seweryna Goszczyskiego. Ponad 50 lat ma Szkoa Muzyczna I i II stopnia, w ktrej ksztacili si znani popularni muzycy i kompozytorzy jak np. Lucjan i Jerzy Kaszyccy, Jan Kanty Pawlukiewicz, Janusz Stokosa. Od 2001r. dziaa Podhalaska Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa oraz Zamiejscowy Orodek Dydaktyczny w Nowym Targu Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.[13]

41

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.2.2. Krajobraz kulturowy

Zgodnie z definicj zawart w ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami krajobraz kulturowy to przestrze historycznie uksztatowana w wyniku dziaalnoci czowieka, zawierajca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Nowy Targ, miasto poone w widach Biaego i Czarnego Dunajca, od pnocy oparte o zbocza Gorcw. Centrum miasta rozplanowane wok duego rynku o wymiarach 138 x 110 m (nieco mniejszego ni w Nowym Sczu). W XVI wieku w miecie znajdowao si 100 domw. Zniszczenia wojenne spowodoway, e w 1664r. w Nowym Targu znajdoway si tylko 84 domy. Miasto rozwijao si jednak i w 1769r. byo w nim ju 160 domw. Do dnia dzisiejszego mona w centrum miasta zaobserwowa pozostaoci historycznego, sigajcego redniowiecza rozplanowania ulic, szczeglnie dotyczy to przebiegu ul. Kolejowej niegdy gwny trakt w kierunku orawskim oraz ul. Waksmundzkiej wraz z przylegajcym obszarem gwny trakt na Nowy Scz. Rynek otoczony by do koca XVIII wieku drewnian parterow zabudow. Po poarze, ktry w 1784 roku zniszczy wiele budynkw mieszkalnych i gospodarczych, a take koci i dwr przystpiono do wytyczania nowych ulic na planie szachownicy. Zaczto wok rynku budowa murowane pitrowe kamienice, przebudowujc jednoczenie ukad pierzei. Wyprowadzone zostay wwczas z rynku po dwie ulice w naronikach. W 1820 roku w Nowym Targu znajdowao si 520 domw, ktre poza bezporednim otoczeniem rynku byy w wikszoci drewniane. Budowane w XIX w. wok rynku kamieniczki to budynki dwu lub trzykondygnacyjne, o elewacjach 3 do 5 osiowych. W 2 poowie XIX wieku wybudowany zosta murowany pseudoklasycystyczny ratusz zwieczony wie z zegarem. W roku 1884 pooono brukowan nawierzchni rynku. W XIX w. ukad urbanistyczny zosta wzbogacony o wane obiekty publiczne gmach Towarzystwa Gimnastycznego Sok. W latach 1898-1905 zaoony zosta w pnocno-zachodniej czci miasta park miejski. W 1904r. powsta budynek Cesarsko-Krlewskiego Gimnazjum przy ul. Krasiskiego, a w latach 1911-1912 wzniesiono gmach Bursy Gimnazjalnej im. w. Stanisawa Kostki. W 1912 roku zburzona zostaa stara szkoa, dziki czemu powsta dzisiejszy ksztat Placu Sowackiego. W 1914 r. wybudowany zosta szpital. W 1932 r. wybudowano gmach Komunalnej Kasy Oszczdnoci, w ktrym mieci si dzi Urzd Miasta. W 1934r. odsonito pomnik Wadysawa Orkana. W 1949r. w dawnym wizieniu, w ktrym przez kilka dni przebywa Lenin, urzdzone zostao muzeum. Cz budynku zwizana z tym wydarzeniem wpisana zostaa pniej do rejestru zabytkw. W 1961r. wybudowana zostaa w centrum miasta Hala Sportowa, a w 1962r. oddane zostao do uytku sztuczne lodowisko. W latach 70. powstay Aleje Tysiclecia oraz Zakopianka, pozwalajce na odcienie ukadu staromiejskiego od ruchu tranzytowego. Wybudowanie tych drg spowodowao rwnie przestrzenne domknicie historycznej struktury miasta: rdmiecie okolone dotychczas od wschodu i pnocy rzek, zostao ograniczone od zachodu i poudnia drogami o duym nateniu ruchu. Obecnie w panoramie miasta dominuje prcz wiey kocioa P.W. w. Katarzyny rwnie wiea kocioa NSPJ /tzw. Nowy Koci/ oraz sylweta wykaczanego w ostatnich latach byego hotelu Skalny obecnie galeria handlowa. Cz pnocna Nowego Targu, rozoona na poudniowych stokach Gorcw stanowicych to krajobrazowe miasta rozwijaa si stopniowo wzdu potokw Kowaniec, Klikuszwka, Zadzia. Obecnie ta cz miasta znajduje si pod dua presj 42

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ inwestycyjn nowej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej. Powstaj nowe osiedla, zabudowa mieszkaniowa nabiera coraz bardziej intensywnego charakteru. Wspczesny Nowy Targ charakteryzuje si zoon struktur przestrzenn i spoeczno-gospodarcz, bdc wynikiem ewolucyjnego rozwoju miasta, zaburzanego incydentalnymi zdarzeniami o charakterze klsk ywioowych /poary, powodzie/ i dziejowych /m.in. potop szwedzki/ oraz okresowymi trendami w polityce przestrzennej.

5.2.3. Zabytki nieruchome

Do najstarszych obiektw zabytkowych na obszarze Nowego Targu nale obiekty sakralne. Najstarszym zabytkiem miasta jest zesp kocioa parafialnego P.W. w. Katarzyny. Wpisany w ukad lokacyjny miasta 1346r. W skad zespou wchodz: - Koci: najstarszy na Podhalu, prezbiterium gotyckie, po 1346r. nawa manierystyczna, ok. 1606-1608; barokowa przebudowa caoci 17651766. Murowany. Wystrj wntrza kocioa utrzymany jest w stylu barokowym. W gwnym otarzu znajduje si obraz w. Katarzyny (z 1892 roku). W lewym otarzu bocznym mieci si obraz Przemienienia na grze Tabor. Zdobi go figury Mojesza i Eliasza, za w antepedium wprawiona jest toczona skra kurdyban, wg legendy przywieziony spod Wiednia przez Jana III Sobieskiego. Z prawej za strony znajduje si otarz w. Jzefa ktry jest kopi bogatego, barokowego otarza zniszczonego w poarze w 1932 roku, w ktrym znajduje si jego obraz (1970 rok). Drugi obraz, umieszczony w tym otarzu, to wizerunek w. Agnieszki Mczennicy. Obydwa te obrazy przysaniaj ukoronowan figur Matki Boej Krlowej. Otarz wieczy obraz w. Anny z Maryj i w. Joachimem oraz posta w. Michaa Archanioa, depczcego szatana. Niej na cianach nawy po kadej stronie jest jeszcze jeden otarz z lewej z figurk w. Antoniego z Dziecitkiem, w. Teresy i w. Kunegundy oraz obrazem Matki Boej Wniebowzitej (z 1899 roku); za z prawej otarz powicony w. Mikoajowi, w. Barbarze oraz w. Teresie, ktrej obraz wisi w tym otarzu. Ciekawy jest take chr muzyczny z tyu kocioa. Dziki pracom konserwatorskim odsonito umieszczone na balustradzie XVIII-wieczne zdobienia i malowida, bdce ilustracj do fragmentw psalmw. Miay one za zadanie wzbudzi pogard dla wartoci doczesnych i ulotnych. Balustrada podzielona jest na 7 pl. Pierwsze i ostatnie malowido nosz podpisy: "Panie przed Tob wszelkie pragnienie moie, y wzdychanie moie nie jest tayne Tobie"; oraz: "Me wchod wsad zsug twoim, albowiem nie kady bdzie usprawiedliwiony przed obliczem twoim". Wicej na temat wyposaenia kocioa w dalszej czci opracowania dotyczcej obiektw wpisanych do rejestru zabytkw ruchomych. - Dzwonnica: zbudowana lub gruntownie przebudowana 1727, barokowa murowana; - Cmentarz: zaoony ok. 1346r. (zwizany z ukadem lokacyjnym); mur XVIIIw., barokowy, z bramkami murowanymi; barokow 1765 i pseudobarokow 1987. - Plebania: 2 po. XIXw. przebudowana 1931r., murowana, parterowa.

43

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Zesp kapliczek racowych ze sztuczn grot, tradycyjny, murowany od ok. 1987r. Zesp zabudowa gospodarczych plebani, po wschodniej stronie kocioa, na skarpie nad Dunajcem, przy ul. Kocielnej. Pocz. XXw., przebudowany wspczenie, zgrupowany wok dziedzica wewntrznego. Zesp kocioa P.W. w. Anny i cmentarza komunalnego: Koci: wg tradycji 1219r., w rzeczywistoci XV/XVIw. gruntownie remontowany przed 1610r. (wwczas erygowano tu bractwo w. Anny), otoczony przez pewien czas sobotami (wzmiankowanymi tylko w 1761), z wie dobudowan zapewne 1772, remontowany 1865, 1879 (wieyczka na sygnaturk), 1903 (pokrycie dachu eternitem), 1926 (przywrcenie pokrycia gontowego), 1974, 2002. Drewniany, konstrukcji zrbowej, wtrnie wzmacnianej lisicami, z wie konstrukcji supowej, ciany szalowane deskami, dachy gontowe. Pnobarokowy otarz gwny pochodzi z 1 po. XVIII wieku. W jego polu rodkowym umieszczono obraz Rodziny N.P. Marii z 1516 r. (przykryty obrazem w. Rodziny z 1763r.), a w grnej kondygnacji obraz Matki Boskiej z Dziecitkiem z pocz. XVI wieku. W otarzach bocznych z koca XVII wieku znajduj si barokowe obrazy: w. Marii Magdaleny i w. Marii Egipcjanki w lewym oraz Matki Boskiej askawej i w. Rozalii w prawym. Malowida cienne autorstwa urodzonego w Nowym Targu malarza Hipolita Lipiskiego z ok. 1880 roku, przedstawiaj m.in. legend o zaoeniu kocioa przez zbjnikw. Do ciekawszych elementw wyposaenia wntrza nale take: rokokowa ambona, organy z 2 po. XVIII wieku oraz dwie gotyckie rzeby przedstawiajce Matk Bosk Bolesn i w. Jana Ewangelist. Wicej na temat wyposaenia kocioa w dalszej czci opracowania dotyczcej obiektw wpisanych do rejestru zabytkw ruchomych. Podczas ostatniego remontu, przeprowadzonego w l. 19982001, odnowiono m.in. malowida cienne i pooono marmurow posadzk. Koci znajduje si na maopolskim Szlaku Architektury Drewnianej. Jest to najstarsza gralska witynia na Podhalu. Cmentarz komunalny: zaoony 1790r. jako rozbudowa dawnego cmentarza parafialnego przy kociele w. Anny. Rozszerzany systematycznie ku pnocy i zachodowi i obecnie ku wschodowi (w 1937 i po II wojnie wiatowej i obecnie). Wielokwaterowy ze starodrzewiem. Najstarsza cz otoczona ogrodzeniem z kamienia amanego. Zachowane nagrobki z II po. XIXw., obeliski kamienne oraz krzye eliwne na cokoach. Koci parafialny P.W. Najwitszego Serca Pana Jezusa 1928 zatwierdzony projekt i rozpoczcie budowy przerwanej w latach 1939-1945, ukoczony 1951, konsekrowany 1962. Modernistyczno-neobarokowy, murowany z cegy i kamienia amanego, kryty blach. Zwrcony na poudnie, z wie od strony pnocnej. Teren wok otoczony metalowym ogrodzeniem, z bram od strony pnocnej, przy elewacji pnocnej krzy misyjny 1959r. Dawny cmentarz ydowski. Zaoony 1874, zdewastowany w czasie II wojny wiatowej, uporzdkowany w 1990r. Otoczony siatk, zadrzewiony, bez ukadu.

44

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Rozetki kamiennych macew z inskrypcjami hebrajskimi. Pomnik ofiar holokaustu gminy ydowskiej Nowego Targu w czasie okupacji. cmentarz choleryczny przy ul. Polnej. Wg tradycji miejsce pochwku onierzy rosyjskich zmarych w czasie epidemii w 1848r. podczas przemarszu z interwencj przeciw powstaniu wgierskiemu w okresie Wiosny Ludw. Trjktny placyk na skarpie Dunajca, oznaczony figur wzniesiona w po. XIXw. w formie supa na rzucie kwadratu, zwieczonego dachem namiotowym. Kapliczka w. Jana Kantego, przed zachodni pierzej Rynku, koniec XIXw. historyzm, grupa: wity w todze i birecie prof. oraz klczca dziewczyna z rozbitym dzbanem, na wysokim cokole, pod daszkiem blaszanym. Cao otoczona ogrodzeniem kutym midzy kamiennymi supkami. Kapliczka w. Jana Nepomucena, ul. Kociuszki (przy mocie na Czarnym Dunajcu), XVIII/XIXw. fundatorzy: F. Rek, A. de Udrys, pny barok, figura kamienna, ogrodzenie metalowem na postumencie z napisem i nazwiskami fundatorw. Kapliczka koo zagrody Buflak nr 10, przy drodze na Turbacz. Wzniesiona 1882, supowa, z kamienia amanego, bielona, z wnkami na figury, nakryta dachem namiotowym gontowym, w ostatnich latach odnowiona. We wnkach otarzyk z figur Matki Boskiej z Dziecitkiem, Pasyjka, Chrystus Frasobliwy. Wszystkie drewniane, polichromowane, barokowo-ludowe z czasw budowy. Kapliczka Niepokalanego Poczcia NMP, ul. Szaflarska k/nr 94. Wzniesiona w 1874r., murowana, z kamienia amanego z bogatym wyposaeniem z przeomu XIX/XXw. Wybrane zabytki niesakralne Ratusz historyzm pny klasycyzm. Murowany, tynkowany, pitrowy, na planie prostokta, z ryzalitem, sygnaturk, zegarem i balkonem w elewacji frontowej z przybudwk wejciow w elewacji tylnej. Zwizany z lokacj 1346. Pierwszy raz wzmiankowany 1594, wielokrotnie niszczony przez poary; 1657 (po nim na odbudowe ratusza krl Jan Kazimierz nada myn i tartak), 1729, 1784. Odbudowany XVIII/XIXw. jako murowany (zaznaczony na planie katastralnym 1846). Przebudowany w po. XIXw. (historyzm) i w okresie midzywojennym. Obecnie gruntownie odnowiony. Gimnazjum, ob. I LO im. Goszczyskiego, Pl. Krasiskiego 1- 1904, Budynek zaprojektowa architekt Teodor Talowski, ten sam, ktrego dzieem jest koci pod wezwaniem Najwitszego Serca Pana Jezusa. Budynek jest trzykondygnacyjny, na planie prostokta o dugoci 61 metrw i szerokoci 19 metrw. Zaprojektowano w nim 13 wielkich pracowni do poszczeglnych przedmiotw, bibliotek i aul, w ktrej pomieszczono kaplic. Budynek dawnej bursy gimnazjalnej, ul. Nadwodnia 5, - wzniesiony 1911-1912, proj. K. Wiszniewski, secesyjno-historyzujcy, murowany, pitrowy, wolnostojcy na rzucie prostokta z ryzalitami. Fasada siedmioosiowa, artykuowana gzymsami. Parter pokryty pseudorustyk. Stolarka okienna szeciokwaterowa, brama z kut krat.

45

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Budynek dawnego Towarzystwa Gimnstycznego SOK, pl. Sowackiego 14 ok. 1908, secesyjny, murowany, pitrowy. Dworzec kolejowy, wzn. 1898r. Murowany, tynkowany. Historyzm. Parterowy, na rzucie wyduonego prostokta, z ryzalitem, rodkowym pitrowym zajtym przez hall kasowy porodku. Fasada jedenastoosiowa, z ryzalitem rodkowym trjosiowym, zwieczonym trjktnym przyczkiem. Gmach Urzdu Miasta, pl. Sowackiego 3, 1931r., proj. S.Meyer, modernistyczny, murowany, dwupitrowy. Studium historyczno-urbanistyczne Nowego Targu, sporzdzone przez zesp pod kierownictwem mgr Zbigniewa Beiersdorfa 1990-1992r. zawiera katalog obiektw obejmujcy 853 pozycje, z czego obiekty zabytkowe - 284 oraz obiekty tradycyjne 569. W niniejszym opracowaniu przedstawiono jedynie kilkanacie obiektw najbardziej znanych i charakterystycznych dla Nowego Targu.

5.2.4. Zabytki ruchome

Do zabytkw ruchomych naley w pierwszej kolejnoci zaliczy wyposaenie kociow P.W. w. Anny i Katarzyny wpisane zreszt do rejestru zabytkw ruchomych, samochd sprzed II wojny wiatowej w rkach prywatnych, wybrane okazy sztuki i rzemiosa w Muzeum Podhalaskim im. Czesawa Pajerskiego np. maszyna drukarska z koca XIXw. Pojedyncze obiekty znajduj si rwnie w rkach prywatnych. Ostatnio wadze miasta zakupiy obraz olejny Adama Gorczyskiego sprzed 1870r. przedstawiajcy panoram Nowego Targu na tle Tatr.

5.2.5. Zabytki archeologiczne

Na terenie miasta brak jest znaczcych zabytkw archeologicznych, natomiast istniej nastpujce stanowiska archeologiczne: 1. stanowisko nr 9 os. Nowe, dziaka nr ewid. 3256; 2. stanowisko nr 12 os. Witkwka /Niwa/, dziaka nr ewid. 1183; 3. stanowisko nr 13 os. Niwa, dziaka nr ewid. 1978; 4. stanowisko nr 14 os. Grel, dziaka nr ewid. 377, 376; 5. stanowisko nr 15 os. Niwa, dziaka nr ewid. 507; 6. stanowisko nr 16 os. Konfederacji Tatrzaskiej, dziaka nr ewid. 16079/1, 16078/2; 7. stanowisko nr 17 os. Podczerwone, dziaka nr ewid. 16491 8. stanowisko nr 22 Miasto lokacyjne okrelone przebiegiem dzisiejszych ulic: od poudnia ul. Duga, od zachodu ul. Sokoa, od pnocy obnienie skarpy rzeki Czarny Dunajec, od wschodu ul. Jana Kazimierza wraz z obszarem zabudowy przy tych ulicach.

46

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony

Zgodnie z art. 7 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, formami ochrony zabytkw s: 1) wpis do rejestru zabytkw; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Na obszarze miasta funkcjonuj jedynie dwie z ww. form a mianowicie wpis do rejestru oraz ustalenia planw miejscowych. I. Do rejestru zabytkw nieruchomych wpisanych jest 5 obiektw: 1. Zesp Kocioa Parafialnego P.W. w. Katarzyny Aleksandryjskiej, ul. Kocielna nr rej. A-40 z 02.01.1970r. a) koci b) dzwonnica c) ogrodzenie d) plebania e) stodoa f) stajnia 2. Zesp Kocioa Cmentarnego P. W. w. Anny, ul Zacisze nr rej. XII-49-30 z 04.04.1930r. a) Koci b) Ogrodzenie 3. Gimnazjum, ob. I LO im. Goszczyskiego, Pl. Krasiskiego 1 nr rej. A-851 z 28.12.1998r. 4. Dawne Wizienie - Cela, ob. Dom nr 10 nr rej. 125 z 27.03.1969r. 5. Willa Anna, ul. Kowaniec 4c nr rej. A-127/M z 18.12.2007r., po poarze pod koniec 2009r. obecnie stanowi ruin, w zwizku z czym waciciel wystpi o skrelenie tego obiektu z rejestru zabytkw. II. Do rejestru zabytkw ruchomych wpisane s: 1. zabytki malarstwa, rzeby i rzemiosa artystycznego stanowice wyposaenie kocioa parafialnego P.W. w. Katarzyny, a mianowicie: 1-2/ dwa portale barokowe w dzwonnicy, po stronie wschodniej 1701 i od zachodniej 1765; 3-4/ portal od zakrystii, kamienny, barokowy, w. XVIII z malowanym w owalu portretem ks. Jzefa Sawickiego, prepozyta nowotarskiego i restauratora kocioa w 3 w. w.XVIII; drzwi dbowe z 2 po. XVIII w.; 5-7/ otarz gwny, barokowy, w. XVIII i XIX, przerabiany, z obrazem w. Katarzyny, mal. olej na ptnie w r. 1899 przez W. Rossowskiego w tradycji barokowej; oraz obrazem adoracji NP Marii przez witego w zwieczeniu; 8-12/ otarz boczny lewy, przy tczy, barokowy, w. XVIII, z obrazem Ostatniej Wieczerzy mal. olej na ptnie ok. r. 1830 przez Jana Jurczyka, w tradycji barokowej oraz obrazem Przemienienia Paskiego, barokowym, w. XVIII,

47

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ dwoma rzebami . Piotra i Pawa po bokach, wspczesnymi i kurdybanowym antepedium w stylu rejencji; 13/ otarz boczny prawy, ludowo-barkowy w. XIX; 14-15/ otarz boczny lewy, w nawie, barokowo-ludowy, w. XIX z wspczesnym obrazem Wniebowzicia NP Marii; 16-18/ otarz w kaplicy pn., barokowy, w. XVIII, z bramkami, dwoma rzebami aniow po bokach i obrazem Wniebowzicia NP Marii w zwieczeniu, mal. olej na ptnie, w tradycji barokowej, w. XIX; 19-20/ ambona barokowa, w. XVIII, z obrazem Chrystusa Dobrego Pasterza na zaplecku i obrazami czterech ewangelistw w pycinach parapetu; 21-22/ chr muzyczny drewniany, barokowy, w. XVIII /pocz./ z malowidami na parapecie, przedstawiajcymi stan duszy ucinionej; 23/ chrzcielnica z aniokiem jako kariatyd, barokowa, w. XVIII; 24/ szafa zakrystyjna z malowan scen Zwiastowania, barokowa; 25/ lawaterz cynowy, w. XVIII; 26/ obraz Chrystusa Ukrzyowanego, barokowy, w. XVIII; 27/ obraz Ecce Homo, barokowy, w. XVIII. 28/ portret ks. Jzefa Sawickiego, prepozyta nowotarskiego /na plebani/ barokowy, po XVIII; 29/ obraz Chrystusa Miosiernego, ludowy w. XIX; 30/ feretron z rzeba Matki Boskiej, barokowy, w. XVIII /we wnce dzwonnicy/; 31-33/ grupa Ukrzyowania za zason otarza gwnego, barokowa, w. XVIII; 34/ rzeba Chrystusa Ukrzyowanego w kaplicy Pd. barokowa, w. XVII; 35-37/ grupa Ukrzyowania w dzwonnicy, barokowa, rzeby Matki Boskiej i w. Jana w tradycjach gotyckich, ok. 1600r.; 38-40/ rzeby Chrystusa i dwch otrw w ogrojcu przy wiey, barokowoludowe, w. XVIII; 41-42/ rzeby . Piotra i Sebastiana we wnkach na dzwonnicy, barokowe, w. XVIII; 43-44/ rzeby Matki Boskiej: 1/ Wniebowzitej, barokowa, w. XVIII na przyczku kruchty pd. i 2/ Niepokalanie Pocztej, barokowa, w. XVII/XVIII, na zewntrz pd. ramienia transeptu; 45/ krata w arkadzie kaplicy, barokowa, przed 1761r.; 46/ monstrancja, rokokowa, w. XVIII; 47-48/ dwa kielichy; gadki i renesansowy z r. 1602; 49-54/ sze relikwiarzy rokokowych i klasycystycznych, w. XVIII i ok. po. XIXw.; 55/ ornat biay z kolumna haftowan, w. XVII /1 po./; 56/ pozostaoci sgraffita z fragmentem fryzu i data 1606 na cianie pd.; 57-58/ bramka w ogrodzeniu kocioa, z rzeb w. Jana Nepomucena w zwieczeniu, barokowa, 1763r. 2. zabytki malarstwa, rzeby i rzemiosa artystycznego z wyposaenia kocioa drewnianego P.W. w. Anny, a mianowicie: 1/ na strychu zakrystii okienko fazowane, ze star krat; 2/ otarz gwny, barokowy, ok. 1700r., architektoniczny, rozbudowany z bramkami i kolumnami oraz rzebami . Wojciecha, Stanisawa B-pa, Wacawa i Floriana, wspczesnymi a take; 3/ obrazem w. Rodziny, mal. temper na desce, gotyckim 1516r.;

48

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ obrazem Matki Boskiej z Dzieciatkiem, mal. temper na desce, gotyckim, z 2 po. XV w. ze zotym wyciskanym tem; 5/ otarz boczny prawy, barokowy, w. XVII/XVIII, w wspczesnym obrazem Matki Boskiej Nieustajcej Pomocy oraz 6/ obrazem w. Marii Magdaleny, barokowym, w. XVIII, a take 7-9/ rzebami: w. Jana ewangelisty, gotyck, ok. r. 1470; Matki Boskiej ludow w tradycjach gotyckich, w. XVII/XVIII i wietej, ludowo-barokowa, w. XVIII/XIX; 10/ boczny otarz prawy, barokowy, w. XVII/XVIII, z wspczesnym obrazem w. Marii Magdaleny oraz w. Marii Egipcjanki w zwieczeniu; 11/ ambona rokokowa, 2 po. XVIII.; 12/ organy rokokowe, 2 po. XVIII.; 13-15/ obrazy: Matki Boskiej z dziecitkiem, barokowy, w. XVIII/XIX/; Chrystusa Jerozolimskiego, barokowy, w. XVIII; w. Anny Samotrzeciej, ludowy, 1868r.; 16-18/ sztychy barokowe z przedstawieniami: Ukrzyowania /dwa/ i w. Katarzyny, w. XVIII; 19/ Drzeworyty ludowe, 1895r. z przedstawieniami Chrystusa Frasobliwego i Ukrzyowania; 20-27/ obrazki na szkle, ludowe, w. XIX-XX, z przedstawieniami: Matki Boskiej z Dziecitkiem /4/, Zoenia w grobie, Boego Narodzenia /2/, pasterza; 28 fragment polichromii na strychu nad prezbiterium w formie cz. fryzu z motywem wolich oczu, monochromatyczny; 29-30/ paskorzeby Zwiastowania i w. Trjcy, ludowo-barokowe, w. XVIII; 31-32/ rzeba . Barbary i Katarzyny, barokowe, w. XVIII; 33-34/ rzeby Chrystusa Ukrzyowanego, ludowo-barokowe, w. XVII i XVIII; 35/ posek w. Jzefa, rokokowy, 2 po. w. XVIII; 36/ relikwiarz w. Anny w ksztacie rki, w. XVIII. 3. figurka - dziewczynka z porcelany, minia II po. XVIIIw., wasno prywatna III. W obowizujcych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego jedynie dwa plany miejscowe obejmuj tereny i obiekty objte ochron konserwatorsk i przez to odnosz si w szczeglny sposb do kwestii ochrony zabytkw mpzp NOWY TARG 17, mpzp NOWY TARG 19 i mpzp NOWY TARG 22 (Centrum) zostao to omwione w pkt. 5.1. 4/

49

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw

Zgodnie z przyjt przez Burmistrza Miasta zarzdzeniem Nr 0151 178/10 z dnia 9 grudnia 2010r. uaktualnion gminn ewidencj zabytkw, obejmuje ona 560 obiektw. Wrd obiektw wpisanych do ewidencji zabytkw dominuj budynki mieszkalne, kamienice w centrum miasta, kapliczki, ale i rwnie znajduj si obiekty inynieryjne. Lista obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw: - ZESP KOCIOA P. W. NSPJ, ul. Krlowej Jadwigi (koci, kancelaria parafialna); - KAPLICZKI: Rynek (w. Jana Kantego), ul. Kolejowa k/nr 119 (w. Jerzego), ul. Kolejowa 147 (krzy), os. Olekswki k/nr 29, ul. Skadowa k/nr 18, ul. Szaflarska k/nr 94 (Niepokalanego Poczcia NMP), ul. Szafarska 134 (krzy), os. Niwa k/nr 10, ul. Nadmynwka k/nr 24 (w. Franciszka z Asyu), ul. Kowaniec k/nr 169, ul. Kotlina k/nr 18, os. Buflak k/nr 10 (Matki Boskiej z Dziecitkiem Jezus), ul. Polna, ul. w Anny Grel, os. Nowe k/nr 40, os. Robw k/nr 15 (Matki Boej), os. Robw k/nr 31, ul. Kociuszki k/nr 5 (w. Jana Nepomucena), ul. Waksmundzka (w. Doroty), ul. Waksmundzka w str. Waksmunda, ul. w. Anny Zacisze (Matki Boskiej Racowej z Dziecitkiem), ul. Dzia, ul. Jana Pawa II (Matki Boskiej z dziecitkiem), ul. Kasprowicza (w. Leonarda), ul. Kokoszkw 105, os. Szuflw, os. Buflak 11, os. Niwa 18 (teren szkoy) - dawny CMENTARZ YDOWSKI, ul. Jana Pawa II; - MOST KOLEJOWY - na pot. Czarny Dunajec; - MOST DROGOWY - na pot. Czarny Dunajec, ul. Kociuszki; - Rynek - RATUSZ NR 1, domy NR 2, NR 3, NR 4, NR 5, NR 6, NR 7, NR 9, NR 10, NR 11, NR 12, NR 13, NR 14, NR 15, NR 16, NR 17, NR 18, NR 19, NR 20, NR 21, NR 24, NR 25, NR 26, NR 28, NR 29/30, NR 31, NR 34, NR 35, NR 36, NR 37, NR 38, NR 39; - os. Bereki domy Nr 5, NR 8, NR 9, NR 17, NR 29, NR 31; - os. Buflak domy NR 3, NR 4, NR 5, NR 9, NR 10, NR 11, NR 12; - ul. Ceramiczna dom NR 2, NR 4, NR 7; - ul. Duga domy NR 3, NR 4, NR 8, NR 9, NR 10, NR 18, NR 22, NR 24, NR 30, NR 32, NR 34, willa NR 35, NR 36, NR 37, NR 54, NR 62, NR 86, NR 98, NR 102, NR 103, NR 114, NR 120, za NR 121, NR 22, NR 24, NR 26, NR 29, NR 151; - os. Gazdy NR 26, NR 31, NR 35, NR 42 (obok pensjonatu Joda); - ul. Grel - NR 7, NR 11, NR 13, NR 19, NR 20, NR 22, NR 43, NR 45; - ul. Harcerska domy NR 3, NR 7, NR 11, NR 12, NR 13; - ul. Jana Kazimierza domy NR 2, NR 5, NR 6, NR 7, NR 11, Kino TATRY NR 17 /budynek dawnej synagogi/, NR 19, NR 21; - ul. Jana Pawa II domy NR 10, NR 30, NR 33, NR 38, NR 43, NR 46, NR 73, NR 84; - ul. Kasprowicza domy NR 8, NR 12, NR 15, NR 16, NR 19, NR 28, NR 60, NR 61, NR 64, NR 65, NR 66, NR 76, NR 88, NR 92, NR 98, NR 100, NR 104, NR 106, NR 112, NR 114; - ul. Kazimierza Wielkiego domy NR 1, NR 6, willa NR 11, NR 12; 50

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ ul. Klikuszwka domy NR 3, NR 20, NR 25; ul. Kokoszkw domy NR 1, NR 2, NR 9, NR 10, NR 11, NR 14, NR 18, NR 25, NR 34, NR 38, NR 59, SZKOA ROLNICZA Kokoszkw NR 71, NR 91; ul. Kolejowa domy NR 2, NR 3, NR 6, NR 31, NR 35, NR 37, NR 39, NR 43, NR 45, NR 59, NR 68, NR 71, NR 72, NR 73, NR 76, NR 96, NR 111, NR 113, NR 115, NR 117, NR 122, NR 124, NR 127, NR 128, NR 130, NR 131, NR 138, NR 140, NR 141, NR 143, NR 150, Pawilon na stadionie NR 161, NR 162, ZESP DWORCA KOLEJOWEGO ul. Kolejowa; ul. Kotlina domy NR 1, NR 2, NR 3, NR 4, NR 5, NR 7, NR 8, NR 9, NR 10, zesp zabudowa dom wraz z mynem NR 13, NR 14, NR 15, NR 16, zesp zabudowa dom wraz z mynem NR 17, ZESP ZABUDOWA NR 21 (dom I, dom II, dom III, budynek administracyjny); ul. Kocielna domy NR 2, NR 7; ul. Kociuszki budynek poczty NR 2, budynek Stray Poarnej NR 3, Galeria Jatki NR 4 (hala handlowo magazynowa), domy NR 5, NR 8; ul. Kowaniec domy NR 6, NR 6b (dawniej NR 2), NR 10, NR 12, NR 14, NR 20, NR 33, willa Jasna za NR 33, NR 38, NR 39, NR 41, NR 43, NR 45, NR 47, NR 48, NR 53, NR 58, willa NR 66, NR 67, NR 69, NR 70, NR 71, NR 94, NR 96, willa NR 106, NR 107, NR 109, NR 117, willa NR 121, zesp szk ekonomicznych ul. Kowaniec 125, NR 127, NR 130, NR 143, NR 169, NR 177; ul. Krasiskiego domy NR 1, NR 2, NR 3, NR 4, NR 7, NR 11, NR 12, NR 17, NR 19, NR 21, NR 23, NR 24, NR 27-29, NR 30, NR 31, NR 34, NR 42, NR 45, NR 47, NR 48, NR 49, NR 50, NR 58, NR 59; ul. Krlowej Jadwigi domy NR 3, willa NR 6, willa NR 12, NR 18/20, NR 26, NR 33, NR 37, NR 39, NR 55, NR 71, NR 90, NR 106, NR 108, NR 110; ul. Krzywa budynek Urzdu Miasta NR 1 /rg z pl. Sowackiego/; ul. Ludmierska dom NR 1, NR 2, NR 4, NR 10, NR 22, NR 25, NR 46, NR 48; os. Marfiana Gra dom NR 2, NR 3; ul. Nadmynwka domy NR 3, NR 5, NR 10, NR 11, NR 13, NR 16, NR 20, NR 23, NR 25, NR 35, NR 41, NR 45; ul. Nadwodnia domy NR 1, NR 3, budynek dawnej Bursy Gimnazjalnej NR 5, domy NR 6, NR 8, NR 32, NR 34, NR 38; ul. Na Rwni domy NR 3, NR 7, NR 8, NR 10, NR 30, NR 35; os. Niwa domy NR 3, NR 4, NR 11, budynek NR 18 /szkoa podstawowa nr 4/, NR 23, NR 41, NR 43, NR 92, NR 93a, NR 97, NR 100; os. Nowe domy NR 5, NR 26, NR 28, NR 30, NR 39, NR 40, NR 41, NR 47, NR 48, NR 54; ul. Ogrodowa domy NR 1, NR 9, NR 19, NR 26, NR 33, NR 43, NR 48, NR 52, NR 60, NR 66, NR 67, NR 69/71, NR 70, NR 72; os. Olekswki domy NR 20, NR 29, PREWENTORIUM KOLEJOWE NR 42; ul. Orkana domy NR 12, NR 12a, NR 15; ul. Podtatrzaska domy NR 1, NR 12, NR 15, NR 22, NR 30, NR 40, NR 57: ul. Przechodnia 2; os. Robw domy NR 1, NR 2, NR 15, NR 31, NR 32; ul. Skadowa domy NR 6, NR 8, NR 12, NR 22; ul. Skotnica domy NR 3, NR 11, NR 12, NR 23, NR 29; pl. Sowackiego budynek daw. Towarzystwa Gimnastycznego Sok NR 13,

51

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ dom NR 15; ul. Sobieskiego - kamienica NR 5, NR 11, NR 21, NR 23; ul. Sokoa dom NR 2; ul. Studzienna dom NR 7; ul. Szafarska domy NR 1, NR 4, NR 5, NR 7, NR 25a, NR 30, NR 31, NR 33, NR 36, NR 42, NR 44, NR 46, NR 48, NR 51 /przedszkole/, NR 53, NR 59, NR 62, NR 63, NR 65, NR 71, NR 80, NR 82, NR 90, NR 102; ul. Szkolna domy NR 1, NR 2; ul. Szpitalna - ZESP SZPITALA NR 12; os. Szuflw domy NR 2, NR 3; ul. w. Anny domy NR 2, NR 4, NR 6, NR 8, NR 15, NR 40, NR 42, NR 44, NR 45, NR 47, NR 48, NR 52, NR 56, NR 60, NR 72, NR 73, NR 74, NR 80, NR 82, NR 83, NR 84, NR 93, NR 100, NR 107, NR 113, NR 115, NR 117, NR 123, NR 133, NR 135, NR 136; ul. w. Doroty domy NR 10, NR 25, NR 31, NR 41, NR 43, NR 49, NR 53; ul. w. Katarzyny domy NR 1, NR 3; ul. Ustronie domy NR 1, NR 8; ul. Waksmundzka domy NR 1, NR 2, NR 4, NR 9/11, NR 10, NR 13, NR 18, NR 21, NR 34, NR 37, NR 38, NR 39, NR 40, NR 45, NR 53, NR 56, NR 58, NR 60, NR 62, NR 71, NR 72, NR 76, NR 80, NR 86, NR 91, NR 93, NR 97, NR 98, NR 105-107, NR 112, NR 117, NR 118, NR 119, NR 121, NR 122, NR 123, NR 125, NR 127, NR 129, NR 131, NR 134, NR 135, NR 143, NR 151, NR 168, NR 171, NR 174, NR 199, NR 201, NR 229; ul. Zacisze domy NR 1, NR 3, NR 8, NR 10, NR 12, NR 15, NR 16; os. Zadzia domy NR 4, NR 5, NR 21, NR 23, NR 24, NR 25, NR 28; ul. Zielona domy NR 6, NR 15, NR 16, NR 17, NR 19.

Ponadto w ewidencji zabytkw znajduje si 39 zabytkowych nagrobkw znajdujcych si na cmentarzu komunalnym. Gminna ewidencja zabytkw jest na bieco uaktualniana. Gminna ewidencja zabytkw nie jest jedn z form ochrony zabytkw wymienionych w art. 7 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Natomiast zgodnie z art. 19 tej ustawy w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgldnia si, w szczeglnoci ochron zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw. Ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzenia programw opieki nad zabytkami. Natomiast ustawa z dnia 18 marca 2010r. o zmianie ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. nr 75, poz. 474) istotnie wzmacnia rang gminnej ewidencji zabytkw poprzez m.in. obowizek uzgadniania z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw projektw decyzji o WZIZT oraz projektw budowlanych dotyczcych obiektw ujtym m.in. w gminnej ewidencji zabytkw.

52

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

5.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla miasta

Do najwartociowszych zabytkw oraz obiektw zabytkowych znajdujcych si na terenie Nowego Targu naley przede wszystkim drewniany kociek P.W. w. Anny. Powiatowy program opieki nad zabytkami wskazuje nawet potrzeb podjcia dziaa przygotowawczych na rzecz wpisu na list wiatowego Dziedzictwa Kultury wybranych kociow drewnianych z terenu powiatu nowotarskiego w tym kocika P.W. w. Anny. Do najcenniejszych zabytkw zaliczy trzeba rwnie obiekty wpisane do rejestru zabytkw, takie jak: - koci P.W. w. Katarzyny wraz z otoczeniem wpisany do rejestru zabytkw; - budynek Gimnazjum, ob. I LO im. Goszczyskiego, Pl. Krasiskiego 1 wpisany do rejestru zabytkw, Ponadto, zgodnie z opracowaniem pt. Aktualizacja obiektw ujtych w wojewdzkiej ewidencji zabytkw dla Miasta Nowy Targ sporzdzonym w 2008r. przez arch. Magorzat Sawick, arch. Jerzego Godkiewicza oraz Ann Chmielowsk do najcenniejszych obiektw zabytkowych, proponowanych do wpisu do rejestru zabytkw nale: - Ratusz, Rynek 1; - budynek dawnej bursy gimnazjalnej, ul. Nadwodnia 5, - budynek dawnego Towarzystwa Gimnstycznego SOK, pl. Sowackiego 14; - dawny cmentarz ydowski przy ul. Jana Pawa II - oraz kapliczki: o w. Jana Kantego, Rynek, o przy ul. Szafarskiej, k/nr 94, o os. Bufak k/nr 10, a take Kapliczka w. Jana Nepomucena, ul. Kociuszki. Za charakterystyczne i cenne naley uzna zaoenie urbanistyczne Nowego Targu obejmujce zesp staromiejski, obszar osady przedlokacyjnej Stare Co, teren miasta lokacyjnego z poszerzeniem o XV - to i XVI - to wieczne przedmiecia, teren dawnego dworu i folwarku starostwa oraz dawne przedmiecia, obejmujce otoczenie zespou Kocika w. Anny, rejon ul. Szaflarskiej, ul. Kowaniec, ul. Waksmundzkiej, ul. Kolejowej i ul. Krlowej Jadwigi.

53

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. Analiza

szans i zagroe

Chcc waciwie oceni stan dziedzictwa kulturowego Nowego Targu oraz moliwoci miasta w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego waciwym jest przeprowadzenie analizy SWOT Jest to metoda diagnozy sytuacji w tym przypadku zasobw kulturowych miasta. Nazwa techniki pochodzi od pierwszych liter angielskich sw:

S W O T

- Strengths - Weaknesses - Opportunities - Threats

- Silne strony, siy, atuty - Wady, saboci, sabe strony - Okazje, moliwoci, szanse - Trudnoci, zagroenia

ZASOBY WEWNTRZNE ZASOBY WEWNTRZNE OTOCZENIE MIASTA OTOCZENIE MIASTA

Technika ta oceniajca zarwno wewntrzne, jak i zewntrzne czynniki, mogce mie wpyw na powodzenie programu opieki nad zabytkami, stanowi uyteczne narzdzie prowadzce do dokonania analizy zasobw kulturowych oraz okrelenia priorytetw niniejszego programu. W celu uzyskania jasnej analizy traktuje si atuty i sabe strony jako czynniki wewntrzne na ktre mamy wpyw, a okazje i zagroenia jako czynniki zewntrzne, znajdujce si w otoczeniu bliszym i dalszym na ktre nie mamy wpywu.

54

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

ANALIZA SWOT
Atuty
wietna lokalizacja miasta centrum Podhala, bogata historia miasta, cenne i wartociowe obiekty wpisane do rejestru zabytkw, w tym drewniany kociek P.W. w. Anny jeden z najcenniejszych tego typu obiektw na Podhalu. finansowe zaangaowanie wadz samorzdowych miasta polegajce na wsparciu prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych prowadzonych przy zabytkach podjta uchwaa dotyczca okrelenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw, pooonych na obszarze Miasta Nowy Targ biegnce przez miasto szlaki kulturowe szlak architektury drewnianej, transgraniczny szlak gotycki, atrakcyjna oferta turystyczna kampania Miasto ze smakiem. aktualizowana gminna ewidencja zabytkw; dobrze zachowany historyczny ukad urbanistyczny centrum miasta, imprezy o zasigu regionalnym kultywujce lokalne tradycje Jarmark Podhalaski, Maopolski Festiwal Smaku, zasoby kulturowe wiadczce o unikalnej tosamoci kulturowej miasta cotygodniowe jarmarki nowotarskie, produkty lokalne lody nowotarskie wpisane na List Produktw Tradycyjnych, oscypki szlak bacwek, zespoy regionalne. Muzeum Podhalaskie im. Czesawa Pajerskiego w ktrym zgromadzono ponad 7 ty. eksponatw. wysokie walory krajobrazowe miasta tradycja lokalnego rzemiosa i wyrobw regionalnych, silny rynek handlu i usug wynikajcy z atrakcyjnej lokalizacji miasta, rozwinita wsppraca z gminami partnerskimi. -

Saboci
znaczna liczba obiektw o wysokich walorach zabytkowych, ktre nie s wpisane do rejestru zabytkw. niech mieszkacw do dziaa majcych na celu szeroko pojt ochron zabytkw saba integracja rodowisk dziaajcych w obszarze dziedzictwa kulturowego (suby konserwatorskie, administracja, projektanci). brak popularyzacji wiedzy o wartoci chronionych obiektw oraz idei ochrony zabytkw. niedostateczne rodki na badania (architektoniczne, archiwalne), ktre powinny stanowi podstaw do waciwego postpowania w uytkowaniu i zagospodarowaniu obiektw zabytkowych. niedostateczna liczba parkingw szczeglnie w centrum miasta utrudnienia dla turystw, brak atrakcyjnie urzdzonych traktw spacerowych, deptaka, nieatrakcyjna pyta rynku, zaniedbane tereny parkowe, ograniczona przepustowo ulic w centrum miasta, brak spojrzenia na przestrze jako dobro publiczne.

55

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Szanse
rewitalizacja centrum miasta w szczeglnoci pyty Rynku i parku miejskiego, moliwo wsparcia finansowego z rnych rde w tym ze rodkw UE. uwzgldnienie zagadnie z zakresu ochrony zabytkw w programach prorozwojowych miasta wykorzystanie walorw przyrodniczych i zasobw kulturowych dla rozwoju turystyki, rozwj i wzrost skutecznoci dziaa edukacyjnych przybliajcych dzieje miasta oraz dziaa w kierunku poszanowania zabytkw. wzrost wiadomoci w widzeniu obiektu zabytkowego jako doskonaego produktu turystycznego. kreowanie nowych obszarw i produktw turystycznych w oparciu o atrakcyjny sposb zagospodarowania obiektw zabytkowych. rozwj inicjatyw lokalnych i organizacji pozarzdowych. poprawa dostpnoci do zabytkw przez wprowadzanie nowoczesnych, bazujcych na technologiach internetowych systemw informacji turystycznej. rozwj turystyki i handlu w miecie i okolicy, wyprowadzenie wewntrznego ruchu tranzytowego z centrum miasta modernizacja ukadu komunikacyjnego miasta, poprawa estetyki przestrzeni publicznych, -

Zagroenia
uznaniowo sub konserwatorskich, czste podejmowanie dziaa nieadekwatnych w stosunku do istniejcej wartoci substancji zabytkowej. brak jasnych i przejrzystych przepisw regulujcych dziaania przy obiektach zabytkowych nie wpisanych do rejestru zabytkw. wprowadzanie elementw obcych np. nieprzemylanej, niezgodnej z historyczn kolorystyki, agresywnych nonikw reklamowych, architektury niezgodnej z lokalnymi tradycjami. klski i zdarzenia losowe, szczeglnie poary. brak skutecznej egzekucji prawa. jednowymiarowe postrzeganie zasobw dziedzictwa kulturowego: wycznie poprzez pryzmat ich gospodarczego wykorzystania lub przeciwnie jedynie jako zasobu historycznego. ryzyko degradacji przestrzeni publicznej poprzez m.in. wielkogabarytowe, agresywne reklamy, tymczasowe obiekty handlowe stragany przy gwnych miejskich cigach komunikacyjnych.

56

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

7. Zaoenia programowe

Na podstawie przeprowadzonego stanu rozpoznania zasobw kulturowych miasta zostay wypracowane dwa priorytety:

Priorytet I Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Nowego Targu

Priorytet II Promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja suca budowaniu tosamoci kulturowej mieszkacw Nowego Targu

Do priorytetw zostay przypisane kierunki dziaa, ktre zostan osignite poprzez realizacj okrelonych zada.

57

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Priorytet I - Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Nowego Targu Kierunki dziaa Zadania
okrelenie zasad i ich wdraanie w zakresie umieszczania szyldw i reklam na obiektach zabytkowych; rewitalizacja centrum miasta, w tym przebudowa pyty Rynku i remont, w nawizaniu do historycznych, nawierzchni ulic i cigw pieszych w centrum miasta. modernizacja Parku im. A. Mickiewicza iluminacja zapewniajca atrakcyjn ekspozycj obiektw zabytkowych dotyczy szczeglnie pyty Rynku w tym Ratusza, kocika w. Anny, budynku Gimnazjum i Sokoa, budynku dawnej Bursy Gimnazjalnej. rewaloryzacja i ochrona zabytkowych obiektw poprzez wprowadzanie nowych funkcji np. stary szpital planowana adaptacja na cele PPWSZ. poprzez odpowiednie zapisy w planach miejscowych ochrona istniejcych wartoci krajobrazowych miasta oraz atrakcyjnych przestrzeni widokowych, w tym ochrona historycznego ta krajobrazowego, zwaszcza stokw gorczaskich z utrzymaniem charakteru ich zabudowy (przysikw) poprzez ograniczanie rozpraszania zabudowy, egzekwowanie ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego NOWY TARG 22 /Centrum/ opracowywanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego dla terenw o wysokich walorach krajobrazowych /plany miejscowe NOWY TARG 23, 24, 25/; dziaania zmierzajce do estetyzacji wntrz urbanistycznych i architektonicznych.

Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw na potrzeby spoeczne, turystyczne i edukacyjne

Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i rodowiska przyrodniczego

58

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

wystpienie do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o wpisanie do rejestru zabytkw cennych obiektw zabytkowych, m.in. Ratusz, kapliczka w. Jana Kantego na Rynku, podjcie stara o wpisanie do rejestru zabytkw obiektw nie bdcych wasnoci miasta - budynku SOKOA przy pl. Sowackiego, kapliczki przy ul. Szafarskiej, k/nr 94, kapliczki na os. Bufak k/nr 10, kapliczki na os. Olekswki k/nr 29, dawny cmentarz ydowski. wystpienie do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o wpisanie do rejestru zabytkw obszaru zespou staromiejskiego w granicach okrelonych w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Nowy Targ. ochrona istniejcej substancji zabytkowej poprzez wprowadzanie do obiektw nowych funkcji np. budynek starego szpitala, obejmowanie coraz wikszych obszarw miasta planami miejscowymi; bieca aktualizacja i weryfikacja obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw.

Rozszerzenie zasobw prawnych form ochrony zabytkw Nowego Targu

59

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Priorytet II - Promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja suca budowaniu tosamoci kulturowej mieszkacw Nowego Targu Kierunki dziaa Zadania Szeroki dostp do informacji o dziedzictwie kulturowym Nowego Targu
umieszczenie na stronie internetowej gminnej ewidencji zabytkw wraz z kartami obiektw; opracowanie interaktywnej mapy miasta z naniesion lokalizacj obiektw zabytkowych. aktywne wczanie si w organizacj obchodw Maopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego; wydawanie i wspieranie publikacji, folderw promocyjnych, przewodnikw powiconych problematyce dziedzictwa kulturowego miasta; organizowanie konkursw szkolnych popularyzujcych histori Nowego Targu oraz jego zabytki;

Popularyzowanie wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym

Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego suca kreacji produktw turystyki kulturowej.

promocja istniejcych szlakw kulturowych na terenie Nowego Targu szlak architektury drewnianej, szlak gotycki, szlak bacwkowym Nowotarski szlak lodowy; wyznaczanie nowych szlakw kulturowych na obszarze miasta: np. turystyczny szlak kolejowy przez Karpaty; orawski szlak solny na Wgry, szlak historii lotnictwa, szlak papieski. opracowanie zintegrowanego systemu informacji wizualnej obejmujcy zasoby i wartoci dziedzictwa kulturowego Nowego Targu. adaptacja czci pomieszcze Ratusza na punkt informacji turystycznej dodatkowy atutem powstanie nowych miejsc pracy.

60

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami

Realizacja programu opieki nad zabytkami bdzie si odbywa poprzez wskazane zadania gminy na rzecz osignicia priorytetw w nim przyjtych. Podstaw niniejszego instrumentarium stanowi obowizujce przepisy prawa i zawarte w nich regulacje dotyczce instrumentw prawno-ekonomicznych i finansw publicznych. Zakada si, e zadania okrelone w niniejszym programie bd wykonywane za pomoce nastpujcych instrumentw: - instrumenty prawne wynikajce z obowizujcych przepisw prawnych: - uchwalanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, - wnioskowanie o wpis do rejestru zabytkw obiektw bdcych wasnoci gminy instrumenty finansowe: - finansowanie prac i konserwatorskich przy obiektach zabytkowych bdcych wasnoci gminy, - korzystanie z programw uwzgldniajcych finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowanie dla wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych instrumenty koordynacji: - realizacja projektw i programw dotyczcych ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewdzkich , - wsppraca w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami z PPWSZ, organizacjami pozarzdowymi, zwizkami wyznaniowymi, instrumenty kontrolne: - aktualizacja i weryfikacja gminnej ewidencji zabytkw, - oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym miasta - analizy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego

61

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

9. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami

Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, burmistrz co dwa lata sporzdza sprawozdanie z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami, ktre przedstawia Radzie Miasta., Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzi ocena poziomu realizacji programu uwzgldniajca: - wykonanie zada przyjtych do realizacji w okresie czteroletnim obowizywania gminnego programu opieki nad zabytkami; - efektywno ich wykonania. Kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki nad zabytkami Gminy Miasto Nowy Targ :

Priorytet I - Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Nowego Targu nakady poniesione na program rewitalizacji, wielko udzielonej pomocy finansowej dla prac budowlanych przy zabytkach liczba obiektw wpisanych do rejestru zabytkw, powierzchnia miasta objta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (%),

Priorytet II - Promocja dziedzictwa kulturowego i edukacja suca budowaniu tosamoci kulturowej mieszkacw Nowego Targu liczba opracowanych i wydanych publikacji, folderw promocyjnych, przewodnikw powiconych problematyce dziedzictwa kulturowego miasta, liczba utworzonych szlakw kulturowych, liczba zorganizowanych konkursw szkolnych ktrych przedmiotem bya historia miasta.

62

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

10. rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami

rda finansowania niniejszego programu opieki nad zabytkami mona uzyska z: 1. Funduszy strukturalnych: a) Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko b) Program Operacyjny Kapita ludzki c) Europejska Wsppraca Terytorialna Program Polska - -Sowacja d) Maopolski Regionalny Program Operacyjny 2. rodki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 3. rodkw samorzdowych Wojewdztwa Maopolskiego 4. rodkw Gminy Miasta Nowy Targ

Opis poszczeglnych rde finansowania: 1. Fundusze strukturalne: a) Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko rodki na projekty z zakresu dziedzictwa kulturowego dostpne s w ramach Priorytetu XI Kultura i dziedzictwo kulturowe. W ramach Priorytetu realizowane bd projekty o charakterze ponadregionalnym. Priorytet XI podzielony zosta na trzy Dziaania, z czego dwa mog by wykorzystane w dziedzinie ochrony dziedzictwa: Dziaanie XI.1 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, Jego celem jest ochrona, zachowanie i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym. Dodatkowo wspierane bd dziaania zwizane z tworzeniem wirtualnych instytucji kultury (dotyczy wykorzystania w tym celu zbiorw zabytkowych). Pomocy finansowej udziela si podmiotom z tytuu inwestycji w zakresie: - rewitalizacji, rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, restauracji, zachowania, a take adaptacji na cele kulturalne obiektw wpisanych do rejestru zabytkw i zespow tych obiektw wraz z ich otoczeniem, - zakupu i remontu trwaego wyposaenia do prowadzenia dziaalnoci kulturalnej w obiektach bdcych celem projektu (wycznie jako jeden z elementw projektu), - konserwacji zabytkowych muzealiw, starodrukw, ksigozbiorw, archiwaliw i zbiorw filmowych, - zabezpieczenia zabytkw przed kradzie i zniszczeniem, - rozwoju zasobw cyfrowych w dziedzinie kultury, w tym: digitalizacj zabytkowych zasobw bibliotecznych i muzealnych oraz archiwaliw i zbiorw filmowych,

63

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ tworzenia wirtualnych instytucji kultury (dot. wykorzystania w tym celu zbiorw zabytkowych i/lub o szczeglnej wartoci historycznej), przygotowania kompleksowej dokumentacji niezbdnej do wnioskowania i realizacji przedsiwzicia w ramach dziaania.

Budet, dofinansowanie, minimalna warto projektu: rodki EFRR wraz z krajowym wkadem publicznym wynios 118,8mln euro. W ramach dziaania mona si ubiega o dofinansowanie w wysokoci do 85% kosztw kwalifikowanych projektu. Minimalna warto projektu wynosi 20mln z (w tym dla partnerstw zawizanych w celu realizacji projektu). Dla projektw dotyczcych wycznie: - konserwacji zabytkw ruchomych, - rozwoju zasobw cyfrowych w dziedzinie kultury, w tym digitalizacji zabytkowych zasobw bibliotecznych, muzealnych, archiwalnych i zbiorw filmowych, - zabezpieczenia zabytkw przed kradzie i zniszczeniem, - tworzenie wirtualnych instytucji kultury (dot. wykorzystania w tym celu zbiorw zabytkowych), w tym realizowanych przez partnerstwa projektowe, minimalna warto projektu wynosi 4 mln z. Ponadto dla wszystkich typw projektw realizowanych przez instytucje kultury pastwowe i wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego, archiwa pastwowe oraz dopuszczone w dziaaniu typy szk i uczelni artystycznych minimalna warto projektu wynosi 4 mln z. Beneficjenci: W ramach Dziaania o dotacj mog ubiega si: - instytucje kultury (pastwowe, samorzdowe oraz wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego), - jednostki samorzdu terytorialnego, - kocioy i zwizki wyznaniowe, - organizacje pozarzdowe, - archiwa pastwowe, - szkoy artystyczne (dla ktrych organem prowadzcym jest minister waciwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub jednostki samorzdu terytorialnego), wycznie w zakresie zada z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorw, konserwacji zabytkw ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzie i zniszczeniem, - uczelnie artystyczne (nadzorowane przez ministra waciwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) wycznie w zakresie zada z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorw, konserwacji zabytkw ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzie i zniszczeniem, - publiczne uczelnie wysze inne ni artystyczne wycznie w zakresie zada z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorw, konserwacji zabytkw ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzie i zniszczeniem, - partnerstwa zawizane w ramach okrelonego w dziaaniu katalogu beneficjentw.

64

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

Dziaanie XI.2 Rozwj oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym. Jego celem jest rozwj oraz poprawa infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz zwikszenie dostpu do kultury. W ramach dziaania wspierane bd projekty z zakresu rozwoju oraz poprawy stanu niezabytkowej infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym (prace w obiektach zabytkowych wraz z ich otoczeniem mog by realizowane jedynie jako niezbdny (dodatkowy) element projektu. Pomocy finansowej udziela si podmiotom z tytuu inwestycji w zakresie: - budowy, rozbudowy, remontu i przebudowy instytucji kultury, - zakupu i remontu trwaego wyposaenia do prowadzenia dziaalnoci kulturalnej (wycznie jako jeden z elementw projektu). Budet, dofinansowanie, minimalna warto projektu: rodki EFRR wraz z krajowym wkadem publicznym wynios 357,6 mln euro. W ramach Dziaania mona si ubiega o dofinansowanie w wysokoci do 85% kosztw kwalifikowanych. Minimalna warto projektu wynosi 20 mln z. Dla projektw, gdzie beneficjentami s instytucje kultury pastwowe oraz wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz archiwa pastwowe, minimalna warto projektu wynosi 4 mln z. Beneficjenci: W ramach Dziaania o dotacj mog ubiega si: - instytucje kultury (pastwowe, samorzdowe oraz wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego), - organizacje pozarzdowe, - kocioy i zwizki wyznaniowe, - archiwa pastwowe, - jednostki samorzdu terytorialnego, - partnerstwa zawizane w ramach okrelonego w dziaaniu katalogu beneficjentw. b) Program Operacyjny Kapita ludzki PRIORYTET 4 Szkolnictwo wysze i nauka. W ramach tego priorytetu mona stara si o dofinansowanie projektw poprzez: Dziaanie 4.1 Wzmocnienie i rozwj potencjau dydaktycznego uczelni oraz zwikszenie liczby absolwentw kierunkw o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, Poddziaanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjau dydaktycznego uczelni. Celem poddziaania jest wzmocnienie potencjau dydaktycznego uczelni, przyczynienie si przyczynia si do budowy potencjau rozwojowego uczelni

65

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ poprzez umoliwienie im rozszerzenia i wzbogacenia oferty edukacyjnej. Pomocy finansowej udziela si podmiotom w zakresie:, - otwierania nowych, atrakcyjnych kierunkw studiw, - organizacji praktyk studenckich, - wsparcia stypendialnego, - pomocy studentom niepenosprawnym w dostpie do oferty wyszych uczelni. Budet, dofinansowanie, minimalna warto projektu: Ogem budet Poddziaania wynosi 500 mln euro. W ramach Dziaania mona si ubiega o dofinansowanie w wysokoci do 85% kosztw kwalifikowanych projektu. Minimalna warto projektu wynosi 50 tys. z, maksymalna nie zostaa okrelona. Beneficjenci: Wnioski o dofinansowanie mog skada wszystkie zainteresowane podmioty. Projekt moe swym zasigiem obj cay kraj. PRIORYTET 7 Promocja integracji spoecznej W ramach tego priorytetu istnieje moliwo dofinansowania projektw poprzez Dziaanie 7.2 Przeciwdziaanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii spoecznej" Poddziaanie 7.2.1 Aktywizacja zawodowa i spoeczna osb zagroonych wykluczeniem spoecznym - projekty konkursowe Poddziaanie 7.2.1 ma na celu popraw dostpu do zatrudnienia osb zagroonych wykluczeniem spoecznym i rozwijanie sektora ekonomii spoecznej. Pomocy finansowej udziela si na projekty: - zakadajce utworzenie centrw integracji spoecznej w gminnych bibliotekach i domach kultury w celu poprawy dostpu do zatrudnienia osb zagroonych wykluczeniem spoecznym, - zajcia o charakterze kulturalnym (np. warsztaty muzyczne), majce na celu przywrcenie osb zagroonych wykluczeniem do ycia spoecznego, - pozaszkolne formy integracji spoecznej modziey (np. warsztaty teatralne w domach kultury). Budet, dofinansowanie, minimalna warto projektu: Ogem budet Poddziaania wynosi 271 758 559 euro. W ramach Dziaania mona si ubiega o dofinansowanie w wysokoci do 85% kosztw kwalifikowanych. Minimalna warto projektu wynosi 50 tys. z, maksymalna nie zostaa okrelona. Beneficjenci: Wnioski o dofinansowanie mog skada wszystkie zainteresowane podmioty. Projekt moe obj zasigiem wojewdztwo.

66

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

c) Europejska Wsppraca Terytorialna Program Polska - -Sowacja Gwnym celem Programu jest wzmocnienie opartej na partnerstwie wsppracy polsko-sowackiej, majcej na celu trway rozwj obszaru przygranicznego. Cakowity budet Programu wynosi 185,2 mln euro. O rodki na projekty z zakresu ochrony dziedzictwa mona si ubiega w ramach Priorytetu 2 Rozwj spoeczno-gospodarczy, Temat 2.2 Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Temat 2.2 Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Gwnym celem tematu jest wspieranie ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego pogranicza polsko-sowackiego. Pomocy finansowej udziela si podmiotom na dziaania, majce na celu ochron rnych gatunkw rolin i zwierzt, a take przygotowanie wsplnych programw ochrony przyrody oraz dziedzictwa kulturowego i historycznego. czny budet Priorytetu 2 wynosi 62,9 mln euro. Maksymalna wielko dofinansowania dla polskich partnerw wynosi 85%. Minimalna i maksymalna warto projektu nie zostaa okrelona. O dotacj w ramach Tematu 2.2 mog ubiega si m.in.: - jednostki samorzdu terytorialnego, ich zwizki i stowarzyszenia, - jednostki administracji pastwowej i jednostki samorzdowe utworzone w celu zapewnienia usug publicznych, - organizacje pozarzdowe non-profit, - Europejskie Ugrupowania Wsppracy Terytorialnej.

d) Maopolski Regionalny Program Operacyjny Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Maopolskiego dysponuje rodkami na projekty z zakresu ochrony dziedzictwa w ramach Priorytetu 3 Turystyka i przemys kulturowy: Dziaanie 3.2 Rozwj produktu dziedzictwa kulturowego, Typy projektw: - projekty z zakresu Dziedzictwa kulturowego i rewaloryzacji ukadw przestrzennych: projekty zwizane z konserwacj, renowacj, rewaloryzacj, zachowaniem oraz zabezpieczeniem przed zagroeniami obiektw (wraz z ich otoczeniem) wpisanych do wojewdzkiego rejestru zabytkw, na list wiatowego dziedzictwa UNESCO, uznanych za Pomnik Historii, objtych form parku kulturowego, miejsc pamici narodowej i martyrologii lub innych miejsc

67

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ historycznych powoanych za pomoc odrbnych ustaw oraz skansenw wraz z ich przystosowaniem dla celw kulturalnych i turystyki kulturowej, projekty zwizane z konserwacj, renowacj, rewaloryzacj, zachowaniem publicznych zabytkw inynierii, techniki i przemysu objtych form ochrony zabytkw (wymienione w pkt 1) wraz z ich otoczeniem w celu przystosowania ich na cele kulturalne, np. muzea, domy i orodki kultury, centra sztuki nowoczesnej, galerie sztuki oraz turystyki kulturowej, ze szczeglnym uwzgldnieniem projektw angaujcych nowoczesne technologie, projekty zwizane z konserwacj publicznych zbiorw zabytkw ruchomych oraz zabytkowych ksigozbiorw i archiwaliw, a take tworzeniem kompleksowych systemw informacji i zabezpiecze przed nielegalnym wywozem dzie sztuki oraz zabezpieczeniem zabytkw ruchomych i nieruchomych przed kradzie i zniszczeniem, z zastrzeeniem, i zbiory i zabytki bdce przedmiotem projektu s oglnodostpne dla mieszkacw regionu, projekty zwizane z konserwacj, renowacj, rewaloryzacj, zachowaniem oraz zabezpieczeniem przed zagroeniami ukadw przestrzennych (urbanistycznych i ruralistycznych) o wybitnych wartociach historycznokulturowych. W przypadku zespow architektury musz one zosta wpisane do wojewdzkiego rejestru zabytkw ( jako ukady lub zespoy urbanistyczne, ruralistyczne) lub by ujte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako strefa ochrony konserwatorskiej lub te zorganizowane w formie parkw kulturowych, rozumianych jako obszarowa forma ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego regionu.

Wkad ze rodkw EFRR: 32 mln euro. W ramach Dziaania mona si ubiega o dofinansowanie w wysokoci do 75% kosztw kwalifikowanych projektu. W ramach Dziaania o dotacj mog ubiega si: - jednostki samorzdu terytorialnego, ich zwizki i stowarzyszenia, - jednostki organizacyjne jst posiadajce osobowo prawn, - parki narodowe i krajobrazowe, - PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne, - instytucje kultury, - szkoy wysze, - organizacje pozarzdowe, - kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i zwizkw wyznaniowych. Dopuszczalne wartoci projektw: - projekty dotyczce utrzymania i ochrony dziedzictwa kulturowego: maksymalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu poniej 20 mln z, - projekty dotyczce konserwacji zabytkw ruchomych, rozwoju zasobw cyfrowych w dziedzinie zasobw bibliotecznych, archiwalnych, filmowych oraz zasobw wirtualnych muzew, galerii, fonotek, fototek, filmotek,

68

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ cyfrowych bibliotek itp., zabezpieczenia zabytkw przed kradzie i zniszczeniem oraz projektw realizowanych przez instytucje kultury pastwowe i wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego, archiwa pastwowe oraz dopuszczone w dziaaniu typy szk i uczelni artystycznych: maksymalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu poniej 4 mln z. Dziaanie swym zasigiem obejmuje wojewdztwo maopolskie. Dziaanie 3.3 Instytucje kultury, Typy projektw: - projekty z zakresu Rozwoju infrastruktury kulturalnej: W ramach dziaania przewiduje si wsparcie przedsiwzi o charakterze ponadlokalnym, realizowanych przez instytucje dbajce o rozwj kultury, ochron dziedzictwa kulturowego: inwestycje dotyczce zarwno istniejcych, jak i nowych obiektw, wyposaenie istniejcych i nowych obiektw publicznej infrastruktury kulturalnej przyczyniajcej si do aktywnego udziau spoeczestwa w kulturze. Preferowane bd przedsiwzicia zwizane z zaangaowaniem nowoczesnych technik przekazu i ekspozycji, umoliwiajce interaktywn prezentacj oferty kulturalnej beneficjenta, rozumiane wycznie jako cz szerszego projektu. - projekty z zakresu organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym w szczeglnoci festiwale, targi w obrbie sfery kultury, wystawy i przegldy form artystycznych (imprezy cykliczne bd wspierane tylko wwczas, gdy stanowi now ofert, ich zakres zostanie poszerzony w stosunku do oferowanego dotychczas). Wkad ze rodkw EFRR wynosi 29 mln euro. Dopuszczalne dofinansowanie: - dla projektw z zakresu Rozwoju infrastruktury kulturalnej dofinansowanie moe wynie do 75% kosztw kwalifikowanych, - dla projektw z zakresu organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym dofinansowanie moe wynie do 50% kosztw kwalifikowanych. W ramach Dziaania o dotacj mog ubiega si: - jednostki samorzdu terytorialnego, ich zwizki i stowarzyszenia, - jednostki organizacyjne jst posiadajce osobowo prawn, - instytucje kultury, - organizacje pozarzdowe, - kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i zwizkw wyznaniowych. Maksymalna warto projektu: Projekty z zakresu Rozwoju infrastruktury kulturalnej:

69

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ minimalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu od 1 mln z, maksymalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu: poniej 20 mln z, dla projektw, dla ktrych beneficjantami s pastwowe instytucje kultury oraz wspprowadzono z ministrem waciwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego oraz archiwa pastwowe: maksymalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu poniej 4 mln z.

Projekty z zakresu organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym: - minimalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu: od 500 tys. z, - maksymalna warto cakowitej kwoty wydatkw kwalifikowanych projektu: poniej 2 mln z. Dziaanie swym zasigiem obejmuje wojewdztwo maopolskie. 2. rodki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rokrocznie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogasza nabr do programu Dziedzictwo kulturowe Priorytet 1 Ochrona zabytkw. Celem programu jest: 1. ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego; 2. konserwacja i rewaloryzacja zabytkw; 3. udostpnianie zabytkw na cele publiczne. Rodzaje kwalifikujcych si zada: a) prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji niewymagajce wyonienia wykonawcy na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych; b) prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji wymagajce wyonienia wykonawcy na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych; c) prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzajcych rok zoenia wniosku (tzw. refundacja). Uwaga! Do priorytetu nie kwalifikuj si projekty realizowane przy udziale rodkw europejskich (np. Regionalnych Programw Operacyjnych). Budet programu na 2010r. wynosi 50 mln z. Minimalna wnioskowana kwota wynosia: 25 000 z dla wnioskw o dofinansowanie instalacji sygnalizacji poaru i instalacji sygnalizacji wamania i napadu 75 000 z dla pozostaych wnioskw

70

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ Na program w 2010r. nabr zosta zakoczony. Kolejna edycja ma 2011r. bdzie dostpna od IV kwartau 2010r. 3. rodki samorzdowe Wojewdztwa Maopolskiego Z budetu Wojewdztwa Maopolskiego udzielane s dotacje celowe na prace konserwatorskie obiektw ruchomych i nieruchomych, posiadajcych istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub naukowe oraz znajdujcych si w zym stanie technicznym. Celem programu jest: - zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; - konsekwentne stosowanie wymogw konserwatorskich i kompleksowo podejmowanych dziaa; - odnowa regionalnej architektury i ochrona przed zniszczeniem, - wspieranie i zachcanie wacicieli zabytkowych obiektw do podejmowania prac rewaloryzacyjno-konserwatorskich; - wdroenie programowej ochrony zabytkw architektury drewnianej (zwaszcza ujtych w Szlaku Architektury Drewnianej w Maopolsce); - zapewnienie bezpieczestwa obiektw zabytkowych oraz utrzymanie atrakcyjnoci turystycznej regionu opartej na walorach dziedzictwa kulturowego. Dotacje obejmuj prace na zabytkach nieruchomych bdcych ukadami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespoami budowlanymi; dzieami architektury i budownictwa, take obronnego i dawnego przemysu, zabytkowymi cmentarzami i miejscami upamitniajcymi wybitne osoby i wydarzenia historyczne oraz zabytkw ruchomych bdcych wybitnymi dzieami dawnej sztuki (malarstwa sztalugowego, rzeby, polichromii), rzemiosem artystycznym i sztuk uytkow; kolekcjami stanowicymi zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych oraz wytworami techniki charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujcych poziom nauki i rozwj cywilizacyjny. Samorzd Wojewdztwa Maopolskiego kadego roku przeznacza rodki finansowe na wspieranie prac konserwatorskich podejmowanych przez wacicieli zabytkowych obiektw w regionie - w latach 1999-2008 przekazano w sumie 18 125 262 z. Sejmik Wojewdztwa uchwa podj decyzj o udzieleniu dotacji na 2009 rok w kwocie ponad 8 741 000 z, na realizacj 127 zada. Uchwa z 3 lipca 2009 sejmik podj uchwa o przydzieleniu dotacji na kwot 2 376 500 z na realizacj 61 dodatkowych zada. cznie na wspieranie prac konserwatorskich cznie 188 zada w 2009 z funduszy marszakowskich przewidziano 11 117 500 z. Zadania, na realizacj ktrych moe by udzielona dotacja z budetu Wojewdztwa Maopolskiego: 1) przedsiwzicia, ktre polegaj na prowadzeniu prac konserwatorskich lub restauratorskich przy najwartociowszych i najcenniejszych, z punktu widzenia wartoci dziedzictwa kulturowego i wartoci artystycznej, zabytkach

71

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytkw, bdcych: - ukadami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespoami budowlanymi; - dzieami architektury i budownictwa; - dzieami budownictwa obronnego; - obiektami dawnego przemysu; - zabytkowymi cmentarzami; - miejscami upamitniajcymi wybitne osoby i wydarzenia historyczne. 2) prace konserwatorskie dotyczce zabytkw ruchomych, wpisanych do rejestru zabytkw, w szczeglnoci: - wybitnych dzie dawnej sztuki (np.: polichromie, rzeby, malarstwo sztalugowe, otarze), rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej; - kolekcji stanowicych zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych; - wytworw techniki charakterystycznych dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujcych poziom nauki i rozwj cywilizacyjny. 3) opracowanie programw prac konserwatorskich, 4) badania konserwatorskie, architektoniczne lub archeologiczne substancji zabytkowej. Dotacja na prace lub roboty budowlane przy zabytku moe finansowa nakady konieczne, obejmujce: 1) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej, architektonicznej lub budowlanej, z zastrzeeniem ust. 5, w tym: a) sporzdzanie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; b) przeprowadzenie bada konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych; c) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; d) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; e) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; f) sporzdzenie projektu odtworzenia kompozycji wntrz; 2) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 3) stabilizacj konstrukcyjn czci skadowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbdnym dla zachowania tego zabytku; 4) odnowienie lub uzupenienie tynkw i okadzin architektonicznych albo ich cakowite odtworzenie, z uwzgldnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 5) odtworzenie zniszczonej przynalenoci zabytku, jeeli odtworzenie to nie przekracza 50 % oryginalnej substancji tej przynalenoci; 6) odnowienie lub cakowite odtworzenie okien, w tym ocienic i okiennic, zewntrznych odrzwi i drzwi, wiby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 7) modernizacj instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, ktre posiadaj oryginalne, wykonane z drewna czci skadowe i przynalenoci; 8) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 9) uzupenienie narysw ziemnych dzie architektury obronnej oraz zabytkw archeologicznych nieruchomych o wasnych formach krajobrazowych;

72

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 10) dziaania zmierzajce do wyeksponowania istniejcych oryginalnych elementw zabytkowych ukadu parku lub ogrodu; 11) zakup materiaw konserwatorskich i budowlanych, niezbdnych do wykonywania prac i robt przy zabytku wpisanym do rejestru, o ktrych mowa w pkt. 7 i 15; 12) zakup i monta instalacji przeciwwamaniowej oraz przeciwpoarowej i odgromowej. Wniosek o udzielenie dotacji nie moe dotyczy jedynie kosztw wykonania dokumentacji konserwatorskiej, architektonicznej lub budowlanej. Dotacje z budetu Wojewdztwa Maopolskiego powinny by przeznaczane na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane unikatowych zabytkw Maopolski, w pierwszej kolejnoci: 1) wpisanych na List wiatowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO; 2) uznanych za pomnik historii; 3) wczonych do parku kulturowego; 4) najcenniejszych obiektw w skali kraju i regionu spord wpisanych do wojewdzkiego rejestru zabytkw. Przy udzielaniu dotacji respektuje si zasady otwartoci, konkurencji, jawnoci, przejrzystoci, niekomercyjnoci, apolitycznoci i partycypacji spoecznej. O dotacj moe ubiega si kady podmiot bdcy wacicielem lub posiadaczem zabytku, jeeli posiadanie to oparte jest o tytu prawny do zabytku wynikajcy z uytkowania wieczystego, ograniczonego prawa rzeczowego, trwaego zarzdu albo stosunku zobowizaniowego. Dotacja moe by udzielona na dofinansowanie nakadw koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich i prac budowlanych przy zabytkach, ktre wnioskodawca zamierza wykona w kolejnym roku w przypadku zoenia wniosku z terminem naboru do dnia 15 grudnia lub w roku zoenia wniosku w przypadku zoenia wniosku z terminem naboru do dnia 30 maja. Na zasadach okrelonych w niniejszej uchwale, wnioskodawca moe wystpi z kilkoma wnioskami o dotacje dla prac lub robt budowlanych przy wicej, ni jednym zabytku. Dotacja z budetu Wojewdztwa Maopolskiego na wykonanie prac lub robt budowlanych przy jednym i tym samym zabytku w danym roku moe by udzielona w wysokoci do 70 % ogu nakadw na te prace lub roboty. Jeeli zabytek posiada wyjtkow warto historyczn, artystyczn lub naukow albo wymaga przeprowadzenia zoonych pod wzgldem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych, albo gdy sytuacja wymaga niezwocznego podjcia prac lub robt budowlanych przy zabytku dotacja moe by udzielona w wysokoci do 100 % nakadw koniecznych na wykonanie tych prac lub robt budowlanych.

73

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

czna kwota dotacji udzielonych ze rodkw publicznych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauracyjnych lub robt budowlanych przy zabytku, nie moe przekroczy wysokoci 100 % nakadw koniecznych na wykonanie tych prac lub robt. Maksymalna kwota oczekiwanej przez wnioskodawc dotacji z budetu Wojewdztwa Maopolskiego nie moe by wiksza ni 200 000 zotych, z wyjtkiem dotacji na ratowanie zabytkw, ktrych istnienie zagroone jest skutkami kataklizmw lub katastrofy budowlanej.

PROGRAM KONSERWATOR: Samorzd Wojewdztwa Maopolskiego w poczuciu odpowiedzialnoci za dziedzictwo kulturowe regionu, majc na uwadze problem aktywizacji osb bezrobotnych zainicjowa i wdroy Program Konserwator - pierwszy w Polsce program czasowego zatrudnienia osb dugotrwale bezrobotnych zagroonych wykluczeniem spoecznym przy pracach zwizanych z zachowaniem i rewitalizacj substancji zabytkowej oraz ochron krajobrazu kulturowego. Program Konserwator realizowany jest na terenie wojewdztwa maopolskiego od 2004 roku na podstawie uchwa Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego oraz uchway Zarzdu Wojewdztwa Maopolskiego z 2007 roku w sprawie przyjcia Programu Konserwator. Uwzgldnia zaoenia dokumentw strategicznych dla rozwoju regionu - Strategii Rozwoju Wojewdztwa Maopolskiego na lata 20072013 oraz Wojewdzkiego Programu Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski. Podstawowym celem programu jest zmniejszenie ryzyka wykluczenia spoecznego osb dugotrwale bezrobotnych poprzez zwikszenie ich atrakcyjnoci na rynku pracy w wyniku stworzenia moliwoci nabycia nowych kwalifikacji i umiejtnoci oraz udzielenie wsparcia jednostkom samorzdu terytorialnego, instytucjom kultury oraz innym podmiotom realizujcym zadania na rzecz ochrony zabytkw i krajobrazu kulturowego w regionie.

74

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

4. rodki Gminy Miasta Nowy Targ Zgodnie z uchwa Nr 32/XXIX/05 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 kwietnia 2005r. w sprawie okrelenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw, pooonych na obszarze Miasta Nowy Targ wraz z pniejszymi zmianami osoby fizyczne, jednostki organizacyjne bdce wacicielem lub posiadaczem, bd te posiadajce tytu prawny do zabytku wynikajcy z uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego mog ubiega si o udzielenie dotacji celowej z budetu Miasta Nowego Targu na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Dotacja moe by udzielona na dofinansowanie nakadw koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku, ustalonych na podstawie kosztorysu zgodnego z programem prac zaakceptowanym przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, ktre zostan przeprowadzone w roku zoenia przez wnioskodawc wniosku o udzielenie dotacji.

75

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

11. Realizacja i finansowanie przez gmin zada z zakresu ochrony zabytkw.

W ramach zada z zakresu ochrony zabytkw Gmina Miasto Nowy Targ w ostatnich latach konsekwentnie wspiera prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane prowadzone przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw jak i tych nie wpisanych ale cechujcych si walorami zdefiniowanymi w ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Szczeglnie dotyczy to obiektw bdcych wiadectwem historii naszego miasta. Tylko w ostatnich latach dofinansowano nastpujce prace konserwatorskie: w kociku P.W. w. Anny: - posadzka, - polichromia cienna, - nadzr wizyjny, - wykonanie montau instalacji zabezpieczenia p.poarowego w postaci mgy niskocinieniowej systemu FOG. w kociele P.W. w. Katarzyny: - konserwacja 3 rzeb barokowych z pd. elewacji dzwonnicy, - kuta krata zabezpieczajca w przejciu pod dzwonnic, - konserwacja 3 rzeb tzw. Grupa ukrzyowania, - portal przed wejciem gwnym, - figura Matki Boskiej, tablica akt erekcyjny, fryz dekoracyjny, - wykonanie okadziny kamiennej z piaskowca Brenna cokou kocioa, - przegld i modernizacja systemu przeciwpoarowego i antywamaniowego, renowacja kapliczki w. Jana Nepomucena, renowacja pomnika Adama Mickiewicza, konserwacja obrazu olejnego Wesele Michaa Rekruckiego, zakup majolik autorstwa Anny Dobrzaskiej, konserwacja rzeb Edwarda Sutora drewnianych i kamiennych, renowacja kapliczki w. Rodziny przy ul. Jana Pawa II, renowacja kapliczki Matki Boej przy ul. Zacisze. Koszt dofinansowania ww. prac ok. 400 ty. z. Ponadto samorzd miasta Nowego Targu finansuje od 12 lat dziaalno Muzeum Podhalaskiego, w ktrym zgromadzono ponad 7 tysicy eksponatw. Kwota dofinansowania ww. Muzeum wynosi 517 850z. Corocznie odnawiane s zabytkowe pomniki na cmentarzu nowotarskim. W ramach niniejszego programu opieki nad zabytkami, w okresie 4 lat obowizywania tego programu przewiduje si nastpujce zadania do zrealizowania przez Miasto Nowy Targ: 1. Kontynuowanie dziaa zgodnie z uchwa Nr 32/XXIX/05 Rady Miasta Nowego Targu z dnia 28 kwietnia 2005r. w sprawie okrelenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw, pooonych na obszarze Miasta Nowy Targ.

76

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ 2. Wdraanie programu rewitalizacji centrum miasta, szczeglnie dotyczy to przebudowy i modernizacji pyty Rynku oraz parku miejskiego im. Adama Mickiewicza koszt ok. 22mln z. 3. Egzekwowanie ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego NOWY TARG 22 (Centrum) obejmujcego historyczne centrum miasta zapisy planu miejscowego s jedn z form ochrony zabytkw. 4. Sporzdzenie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego dla terenw o wysokich walorach krajobrazowych mpzp NOWY TARG 23 (Niwa-Grel); mpzp NOWY TARG 24 (Dzia), mpzp NOWY TARG 25 (Kokoszkw Kowaniec). 5. Wystpienie do wojewdzkiego konserwatora zabytkw o wpis do rejestru zabytkw obszaru zespou staromiejskiego w granicach okrelonych w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Nowy Targ. 6. Wystpienie do wojewdzkiego konserwatora zabytkw o wpis do rejestru zabytkw obiektw bdcych wasnoci miasta: - Ratusza, Rynek 1, prace renowacyjne zakoczone w 2009r., koszt ok. 738 000 z,; - kapliczki w. Jana Kantego, Rynek; 7. Podjcie stara o wpisanie do rejestru zabytkw obiektw nie bdcych wasnoci miasta: - budynku dawnego Towarzystwa Gimnastycznego SOK, pl. Sowackiego 14; - dawnego cmentarza ydowskiego przy ul. Jana Pawa II - kapliczki przy ul. Szafarskiej, k/nr 94, - kapliczki na os. Bulak k/nr 10, - kapliczki w. Jana Nepomucena, ul. Kociuszki. - budynek dawnej Bursy Gimnazjalnej 8. Utworzenie w budynku Ratusza punktu informacji turystycznej w ramach maopolskiego systemu informacji turystycznej - nowe miejsca pracy.

77

Gminny program opieki nad zabytkami Miasta Nowy Targ

12. Bibliografia:
1. Gminny Program Opieki nad Zabytkami, Poradnik Metodyczny KOBiDZ Warszawa 2008r. 2. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Maopolskiego na lata 2007-2013, przyjta uchwa nr XLI/527/06 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 30 stycznia 2006r. 3. Projekt Strategii Rozwoju Wojewdztwa Maopolskiego 2010-2020 przyjty uchwa nr 1177/10 Zarzdu Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 12 padziernika 2010r. 4. Wojewdzki Program Ochrony Dziedzictwa i Krajobrazu Kulturowego Maopolski przyjty Uchwa Nr XXXVII/469/05 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 3 padziernika 2005r. 5. Wojewdzki program opieki nad zabytkami w Maopolsce na lata 2010-2013 przyjty Uchwa nr LII/843/10 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 8 listopada 2010r. 6. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Maopolskiego - uchwaa Nr XV/174/03 Sejmiku Wojewdztwa Maopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r. 7. Strategia Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego na lata 20062015 8. Powiatowy program opieki nad zabytkami Powiatu Nowotarskiego na lata 20092012 przyjty uchwa nr 379/XLV/2010 Rady Powiatu Nowotarskiego z dnia 7 stycznia 2010 r. 9. Strategia rozwoju miasta przyjta Uchwa Nr 40/XLVII/2002 Rady Miasta w Nowym Targu z dnia 4 padziernika 2002r. 10. Projekt Strategii rozwoju miasta Nowy Targ na lata 2010-2020 11. Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Miasta Nowy Targ, 12. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego NOWY TARG 22 (Centrum), 13. Aktualizacja obiektw ujtych w wojewdzkiej ewidencji zabytkw dla miasta Nowy Targ, mgr in. arch. Magorzata Sawicka, mgr in. arch. Jerzy Godkiewicz, mgr in. Anna Chmielowska luty 2008r. 14. Polsko Sowacki przewodnik po atrakcjach turystycznych Nowy Targ Kiemark, Jagoda Jurkowska, Nowy Targ 2007, 15. Dzieje Miasta Nowego Targu, Podhalaskie Towarzystwo Przyjaci nauk w Nowym Targu, 1991r. 16. Nowy Targ Studium historyczno-urbanistyczne, mgr Zbigniew Beiersdorf, Krakw 1990-1992r. 17. Gorczaskie kapliczki i krzye przewodnik turystyczny, ks. Dariusz Ostrowski, Tomasz Koszarek, Wydawnictwo COMPASS, Krakw 2008 18. www.nowytarg.pl, www.wikipedia.pl, www.mkidn.gov.pl, www.kobidz.pl.

78