Phaà

n môûñaà
u
NHAÉC LAÏI CAÙ
C HEÄTHOÁ
NG
SOÁÑEÁM
1. BIEÃ
U DIEÃ
N TRAÏNG THAÙ
I CUÛ
A TÍN HIEÄ
U SOÁ
2. QUY LUAÄ
T BIEÁ
N THIEÂ
N CUÛ
A SOÁNHÒPHAÂ
N
3. BIEÃ
U DIEÃ
N SOÁNHÒPHAÂ
N BAÈ
NG MAÕHEX
4. TÍNH GIAÙTRÒCUÛ
A SOÁHEX
5. CHUYEÅ
N ÑOÅ
I THAÄ
P PHAÂ
N - HEXA

1. BIEÅU DIEÃN TRAÏNG THAÙI CUÛA TÍN HIEÄU SOÁ.

Ñeå bieãu dieãn 2 traïng thaùi cuûa moät tín hieäu soá ngöôøi ta duøng
khaùi nieäm logic 0 vaø logic 1. Theo chuaån TTL thì :
 Logic 0 duøng ñeå bieãu dieãn traïng thaùi ñieän aùp möùc thaáp (töø
0 → 0,8V)
 Logic 1 duøng ñeå bieãu dieãn traïng thaùi ñieän aùp möùc cao (töø 2
→ 5V)
Moät tín hieäu soá hai möùc traïng thaùi (ñieän aùp thaáp, ví duï 0V vaø
ñieän aùp cao, ví duï 5V) coù theå bieãu dieãn baèng soá nhò phaân 1 bit
coù 2 traïng thaùi 0 vaø 1. Moät taäp hôïp tín hieäu soá ñöôïc bieãu dieãn
bôûi soá nhò phaân nhieàu bit (moãi bit coù 2 traïng thaùi). Soá toå hôïp
traïng thaùi cuûa n tín hieäu soá laø 2n. Ví duï vôùi 3 tín hieäu C,B,A seõ coù
23 = 8 toå hôïp traïng thaùi goàm : 000, 001, 010, 011, 100, 101, 110
vaø 111.
• Neáu quaù trình xöû lyù moãi laàn chæ thöïc hieän ñoái vôùi 1 tín
hieäu soá thì ñöôïc goïi laø xöû lyù bit.
• Neáu quaù trình xöû lyù moãi laàn thöïc hieän ñoàng thôøi 8 tín hieäu
soá thì ñöôïc goïi laø xöû lyù byte (1byte = 8bit). Caùc heä thoáng xöû
lyù maïnh hieän nay coù theå xöû lyù moãi laàn ñeán 64 tín hieäu soá
(heä thoáng 64 bit).

2. QUY LUAÄT BIEÁN THIEÂN CUÛA SOÁ NHÒ PHAÂN

Giaù trò cuûa moät soá nhò phaân n bit ñöôïc tính nhö sau :

1
 Soánhòphaâ
n n bit

Bit thöùn-1

Bit thöù2

Bit thöù0
Bit thöù1
Giaù trò cuûa soá nhò phaân =
n−1

∑ (Giaùtròcuûabitthöùi)x(Troïngsoácuûabitthöùi)
i= 0
1 1 1 0 1 1

Troïng soá=22 =4
Troïng soá=21 =2
Troïng soá=20 =1
Troïng soá=2n-1

Ví duï soá nhò phaân : 1011 seõ coù giaù trò baèng : 1.23 + 0.22 + 1.21
+ 1.20 = 11
 Bit taän cuøng beân traùi coù troïng soá lôùn nhaát (aûnh höôûng
nhieàu nhaát ñeán giaù trò cuûa soá nhò phaân neáu bit naøy thay
ñoåi) neân laø bit coù yù nghóa nhaát (Most Significant Bit), kyù hieäu
MSB
 Bit taän cuøng beân phaûi coù troïng soá beù nhaát (ít aûnh höôûng
nhaát ñeán giaù trò cuûa soá nhò phaân neáu bit naøy thay ñoåi) neân
laø bit coù yù nghóa thaáp nhaát (Least Significant Bit), kyù hieäu
LSB.
MSB LSB

1 1 1 0 1 1
Neáu saép xeáp caùc soá nhò phaân theo trình töï taêng daàn giaù trò thì
soá beù nhaát goàm toaøn caùc bit 0 vaø soá lôùn nhaát goàm toaøn caùc
bit 1. Ví duï neáu saép xeáp soá nhò phaân 4 bit theo trình töï taêng daàn
giaù trò, ta coù baûng sau :
Giaù trò cuûa soá nhò Soá nhò phaân 4 bit
phaân
0 0000 (beù
nhaát)
1 0001
2 0010
3 0011
4 0100
5 0101
6 0110
7 0111
8 1000
9 1001
10 1010
11 1011
12 1100
13 1101

2
 14 1110
15 1111 (lôùn
nhaát)
Ñeå yù raèng khi bit beân phaûi chuyeån
töø 1  0 thì bit keá caän beân traùi noù

Chieà
chuyeån töø 0  1. Do ñoù khi nhoùm bít taän 0 0 1 1 Soáhieä
n taïi

taê
ng daà
cuøng beân phaûi cuøng baèng 1 thì traïng

u giaùtrò
thaùi keá cuûa nhoùm seõ laø taát caû cuøng 0 1 0 0 Soátieá
p theo

n
baèng 0 vaø bit keá caän beân phaûi cuûa
nhoùm seõ chuyeån töø 0  1. Ví duï soá
hieän taïi laø 0011 thì soá keá seõ laø 0100.

3. BIEÃU DIEÃN SOÁ NHÒ PHAÂN BAÈNG MAÕ HEX

Moät soá nhò phaân daøi nhieàu bit seõ toán thôøi gian vieát vaø deã
nhaàm laãn. Do ñoù caùch tieän duïng laø duøng maõ HEX (HEXA) ñeå bieãu
dieãn noù. Moät soá nhò phaân 4 bit coù giaù trò beù nhaát laø 0 vaø lôùn
nhaát laø 15 (taát caû laø 16 giaù trò). Soá nhò phaân 4 bit naøy seõ ñöôïc
thay theå baèng 1 chöõ soá hoaëc chöõ caùi (in hoa) duy nhaát tuyø theo
giaù trò cuûa noù nhö baûng sau :
Giaù trò cuûa soá Soá nhò phaân 4 bit Maõ HEX töông
nhò phaân öùng
0 0000 0
1 0001 1
2 0010 2
3 0011 3
4 0100 4
5 0101 5
6 0110 6
7 0111 7
8 1000 8
9 1001 9
10 1010 A
11 1011 B
12 1100 C
13 1101 D
14 1110 E
15 1111 F

Ñoái vôùi soá nhò phaân coù nhieàu hôn 4 bit, ngöôøi ta chia soá ñoù
thaønh nhieàu cuïm 4 bit baét ñaàu töø beân phaûi. Cuïm cuoái cuøng beân
traùi khoâng caàn phaûi ñuû 4 bit. Cuoái cuøng, moãi cuïm ñoù ñöôïc thay
baèng maõ HEX töông öùng.
Ví duï soá ñeå bieãu dieãn soá nhò phaân 1001010100 baèng maõ HEX,
caùc böôùc thöïc hieän nhö sau :

3
  Phaân cuïm :
1 0 1 1 0 1 0 1 0 0

 Böôùc 2 : Tìm maõ cuûa moãi cuïm :

1 0 1 1 0 1 0 1 0 0

2 D 4
Cuoái cuøng ta coù : 1011010100 ñöôïc vieát laïi baèng maõ HEX laø
2D4
Ñeå traùnh nhaàm laãn, ta theâm chöõ b sau soá nhò phaân vaø theâm
chöõ h sau soá HEX. 1011010100b = 2D4h
 Soá nhò phaân 4 bit bieân thieân töø 0000 → 1111 töông öùng vôùi
soá HEX bieán thieân töø 0 → F.
 Soá nhò phaân 8 bit bieán thieân töø 0000 0000 → 1111 1111 töông
öùng vôùi soá HEX bieân thieân töø 00 → FF
Baûng sau trình baøy quy luaät bieán thieân cuûa soá nhò phaân vaø soá
HEX töông öùng.
Soá thaäp Soá nhò phaân Soá HEX
phaân
0 0000 0000 00
1 0000 0001 01
2 0000 0010 02
3 0000 0011 03
4 0000 0100 04
5 0000 0101 05
6 0000 0110 06
7 0000 0111 07
8 0000 1000 08
9 0000 1001 09
10 0000 1010 0A
11 0000 1011 0B
12 0000 1100 0C
13 0000 1101 0D
14 0000 1110 0E
15 0000 1111 0F

16 0001 0000 10
17 0001 0001 11
… … …

31 0001 1111 1F

32 0010 0000 20
33 0010 0001 21

4
… … …

47 0010 1111 2F

48 0011 0000 30
49 0011 0001 31
… … …

63 0011 1111 3F

64 0100 0000 40
65 0100 0000 41
… … …

79 0100 1111 4F

80 0101 0000 50
81 0101 0001 51
… … …

95 0101 1111 5F

96 0110 0000 60
97 0110 0001 61
… … …

111 0110 1111 6F

112 0111 0000 70

113 0111 0001 71
… … …

127 0111 1111 7F

128 1000 0000 80

129 1000 0001 81
… … …

143 1000 1111 8F

144 1001 0000 90

145 1001 0001 91
… … …

159 1001 1111 9F

160 1010 0000 A0

5
 161 1010 0001 A1
… … …

175 1010 1111 AF

176 1011 0000 B0

177 1011 0001 B1
… … …

191 1011 1111 BF

192 1100 0000 C0

193 1100 0001 C1
… … …

207 1100 1111 CF

208 1101 0000 D0

209 1101 0001 D1
… … …

223 1101 1111 DF

224 1110 0000 E0

225 1110 0001 E1
… … …

239 1110 1111 EF

240 1111 0000 F0

241 1111 0001 F1
… … …

255 1111 1111 FF

4. TÍNH GIAÙ TRÒ CUÛA SOÁ HEX

Caùch tính giaù trò cuûa caùc soá thuoäc heä thaäp phaân, nhò phaân
vaø HEXA coù ñieåm chung laø :
n−1

Giaù trò = ∑ (Giaùtròcuûachöõsoáôûvòtríthöùi)x(Troïng

i= 0
soácuûa
chöõ
soáthöù
i)

Chöõ soá ôû vò trí taän cuøng beân phaûi laø chöõ soá thöù 0
Troïng soá cuûa chöõ soá ñöôïc xaùc ñònh nhö sau :
Heä ñeám Vò trí cuûa chöõ soá Troïng soá cuûa
chöõ soá
Heä thaäp phaân i 10i
(heä 10)

6
 Heä nhò phaân i 2i
(heä 2)
Heä thaäp luïc i 16i
phaân hay HEXA
(heä 16)

Ví duï giaù trò cuûa soá 225 (heä 10) ñöôïc tính nhö sau :
225 = 2.102 + 2.101 + 5.100 = 225
Giaù trò cuûa soá nhò phaân : 101001 laø :
1.25 + 0.24 + 1.23 + 0.22 + 0.21 + 1.20 = 32 + 8 + 1 = 41
Giaù trò cuûa soá HEXA : 2AF laø
2.162 + 10.161 + 15.160 = 687
Löu yù raèng soá HEXA : 2AFh = 10 1010 1111b
Soá nhò phaân naøy coù giaù trò :
1.29 + 1.27 + 1.25 + 1.23 + 1.22 + 1.21 + 1.20 = 687

5. CHUYEÅN ÑOÅI TÖØ SOÁ THAÄP PHAÂN SANG SOÁ HEX

Coù hai phöông phaùp chuyeån töø soá thaäp phaân sang soá HEX
 Caùch 1 : Ñoåi soá thaäp phaân → Soá nhò phaân → Soá HEX
 Caùch 2 : Chia tröïc tieáp :
Vd1 :

16 52 52/16 =3 dö 4
3 4 52 =34h

Vd2 :

16 265 265/16 =16 dö 9

16 16 9 16/16 =1 dö 0
1 0 265 =109h
Vd3 :
16 50254 50254/16 =3140 dö 14
16 3140 14 3140/16 =196 dö 4
16 196 4 196/16 =12 dö 4
12 4 50254 = C44Eh