MtCDA CLSkA (1890 1918)

plerwszy raz brak wydarzenla hlsLorycznego kLre zamykaloby poprzednl epok ale nowe pokolenle
przeswladczenle o odmlennoscl

Dekadentyzm (1890 1900)
przyspleszenle Lempa zycla czlowlek przesLal nadzac (wypalenla apaLla bezsens brak nadzle[l przeczucle
konca)
zmlana warLoscl
narkoLykl alkohol eksLremalny hedonlzm
szLuka [ako ekspres[a duszy sfera [ednosLkl wybrane[
szLuka dla szLukl"
przeclwlensLwo pozyLywlzmu
bunL arLysLw (szLuka absoluL)
szLuka wykracza poza obszar dosLpny zycle sLa[ sl szLuk
Schopenhauer
czlowlek zy[e z poczuclem glodu pragnlenla spelnlenla wy[Lkowoscl a paradoksem [esL zmlerzanle w sLron
smlercl
spelnlenle marzenla oLwlera [eszcze wlksze pragnlenle
zrdlo wlecznego nlepoko[u kLre konczy sl smlercl
NIkWANA wyzbycle sl pragnlen
arLyscl clerpl [eszcze bardzle[
glbokl pesymlzm
Ukazywan|e m|Iosc|
sfera seksualna plerwszy raz pokazu[e eroLyzm
nowe spo[rzenle na kobleL
uko[enle blu lsLnlenla
kon|ec w|eku przekonanle o kaLasLrofle przelom
Modern|zm odclcle sl od Lradyc[l
Symbo||zm wszysLko [esL symbolem (paLrzenle na swlaL w sposb mlmeLyczny)
Neoromantyzm epoka serca
odkow|nsk| obraz Szal unleslen"
wlz[a skandallczna kobleLa na konlu czern rudy blel
eksLaza granlczca z szalensLwem
kobleLa modllszka sll desLrukLywna
rudy kolor mlodopolsklch arLysLw oglen (oraz czarne wlosy l Lruploblada Lwarz)
apokallpsa czarne Llo oLchlan
szalensLwo choroba psychlczna zosLa[e wyrznlone docenlone noblllLu[e czlowleka fascynac[a
Mar|a komorn|cka
skoro arLysLa [esL ponad wszysLklm ogranlcza go plec sLala sl mzczyzn
S rzybyszewskl kazlrodczy zwlzek z crk
Seces[a klerunek arLysLyczny
sprzLy domowe codzlennego uzyLku bogaLo zdoblone
Ldward Munk
M|Iosc
rozkosz eksLaza uswlcenle clelesnoscl
zawsze przedsLawlana w perspekLywle smlercl
MI2CGINI2M pogld zaklada[cy nlzszosc kobleL ze sLrachu przed nlml
Monet lmpres[a Wschd Slonca"
swlaLlo zmlenla obraz swlaLa
uchwyclc uloLnosc chwlll
brak konLurw
pasLelowe barwy subLelnosc
eLeryczny nleuchwyLny obraz
przeml[anle
poeLyka snu
fragmenLarycznosc
MaeLerllnck o[clec dramaLu symbollcznego
symbol znaczenle nledoslowne
WLSLLL
dramaL narodowy
dlagnozu[e lde narodowowyzwolencz
wesele [ako preLeksL do przedsLawlenla syLuac[l wczesne[ olskl
wldownla byla zbulwersowana nawlzanlem do rzeczywlsLoscl
akc[a oparLa na fakLach nle moze byc LrakLowana [ako saLyra
bronowlcka chaLa symbol olskl
chlopomanla fascynac[a chlopsLwem
wczesna olska przepasc mldzy chlopsLwem a lnLellgenc[
8aclawlce Llo hlsLoryczne
cyLaL malarskl 8lLwa pod 8aclawlcaml kledys walczyll wsplnle pod wodz koscluszkl Leraz nle mog sl
z[ednoczyc
bohaLerowle zgromadzenl na weselu cala olska cala czasoprzesLrzen
korespondenc[a szLuk
synkreLyzm synLeza szLuk (Lanlec muzyka swlaLlo malarsLwo gesLy odgrywa[ ogromn rol)
zafascynowanle Wagnerem (podobnle [ak PlLler)
3 poeLyk
* reallzm
* naLurallzm
* symbollzm
* lmpres[onlzm (brak clgle[ wyrazlsLe[ akc[l)
* ekspres[onlzm
Struktura dramatu
l akL Lypowo reallsLyczny
ll akL symbollczny posLacl fanLasLyczne
lll akL reallsLycznosymbollczny
polczenle sl dwch sLanw [ako rodza[ przymlerza
Cospodarz Wlodzlmlerz 1eLma[er zasymllowany z chlopsLwem
an Mlody Luc[an 8ydel lnLellgenL
anna Mloda !adwlga Mlkola[czykwna chlopka
posLacl fanLasLyczne personlflkac[a marzen kompleksw bohaLerw
dldaskalla proza poeLycka mnogosc symboll kolory pasLelowe (obraz lmpres[onlsLyczny) onomaLope[e
(ekspres[onlzm)
Cospodarz marzy o byclu przywdc (nledo[rzalosc olakw)
Wernyhora zwlasLun nlepodlegloscl
zakonczenle (moLyw Lanca nawlzanle do epope[l) dramaL neoromanLyczny l narodowy
DIALCGI
Czeplec uzlennlkarz (chlop lnLellgenL)
Chlopl
gld wledzy doLyczce[ swlaLa
pal sl do walkl
domaga sl o d lnLellgenc[l posLawy sLrazy narodowe[
Cospodarz [ako [edyna osoba swladoma godnoscl chlopw
lnLellgenc[a
wypalenle marazm lgnoranc[a
moda chlopomanll fascynac[a kulLur chlopw ale zwlzana z esLeLyzac[ wsl wles arkady[ska ale brak
swladomoscl odnosnle zycla na wsl nlewledza na LemaL Lradyc[l (chodzenle boso)
Chochol symbol znlewolenla
lsla paLrzy na nlego w reallsLyczny sposb
8achela chlopka ale menLalnle arLysLka
Conf|teor"
kryLyka szLukl Lendency[ne[ (dla ludu)
powlnna byc LrudnodosLpna ellLarna (szLuka sfera sacrum)
szLuka dla plebe[sLwa swlLokradzLwo
ArLysLa [ednosLka wyblLna wybrana ponad wszysLklm
arLysLa Lworzcy dla pospolu przesLa[e byc arLysL
prowokacy[ny program manlfesL
zycle sLa[e sl szLuk
forma nawlzu[e do Lrescl
cechy sLylu blbll[nego
konLrasL (sLarymlody)
nawlzanle do pozyLywlzmu wlczyc (szLuk) po ullcach"
arLysLa kaplan l bg kosmlczna skala kanal lczy lch dusze z wszechswlaLem absoluLem nle ma ogranlczen nle
musl okazywac wysLarczy ze odczuwa choroba psychlczna cecha genluszu gdy nle [esL w sLanle wyrazlc ogromu
emoc[l na[genlalnle[szy
Sztuka
wleczna nlezalezna
pokazu[e dusz we wszysLklch [e[ prze[awach
odrzucenle sLare[ esLeLykl
wolna od obowlzkw
[esL celem sama w soble
przenlka La[emnlce byLu
Lvlva L'arLe" kazlmlerz rzerwa1eLma[er
Llum kLrym pogardza arLysLa
ucleczka przed od zwyklego zycla
bezwarLosclowy swlaL Lylko szLuka [esL warLoscl
uwypuklona opozyc[a
podmloL llryczny uLozsamlony z auLorem
arLyscl naLchnlenl wybranl przez 8oga konLakL z absoluLem
dekadenLyzm (czlowlek zglnc musl")
przeczucle schylku kryzysu zalamanle eLycznomoralne
pasywnosc posLawa blerna zupelne wypalenle
dusza szuka szLucznych ra[w
typy artysty
cygan
dandys uko[enle w konLemplac[l plkna
AkL lll scena ll
1eLma[er
marzenle o poez[l LyrLe[skle[
wyswobodzenle olskl z wlzlenla
cechy wypowledzl egzalLac[a szal unleslen
osLaLecznle wlemy ze nle sLworzy dzlela
an mIody dekadenL
ucleczka w sLron clelesnoscl sposb na uko[enle blu lsLnlenla
marnosc
esLeLyzac[a wsl Arkadla
pozyLywne warLosclowanle wsl
zenl sl z chlopk prze[aw chlopomanll
opls wsl l wyllczenla zachwyL arLysLy
brak zaangazowanla w sprawy narodowowyzwolencze
Wese|e krytyku[e
dekadenLyzm
chlopomanl
przybyszewszczyzn
podkresla przyczyny przepascl mldzy chlopaml l lnLellgenc[
konczy z mlLaml narodowyml
mlL 8aclawlc nlgdy wlce[ chlopl l lnLellgencl nle bd w sLanle wsplnle walczyc
wles olska Lo nle Arkadla lnLellgencl nle LrakLu[ powaznle zapalu chlopw rabac[a gallcy[ska rzez
chlopw na lnLellgenc[l Cospodarz [edyny lnLellgenL kLry moze sLanc na czele walkl lecz zawodzl nledo[rzalosc
obu grup
ChochoI symbo||zu[e
pragnlenle arLysLw o oderwanlu swlaLa od reallw
nard kLry popadl w marazm
1an|ec ChochoIa nawlzanle do ana 1adeusza
glbokl symbol Lradyc[l nadzle[a (an 1adeusz)
Wesele
[ednoczy" ukazu[e znlewolenle
nlemoc walkl bezbronnosc usplonych
Cn|ryzm
Lanlec somnambullczny
pesymlsLyczna dlagnoza doLyczca kondyc[l olskl
Wernychora
dldaskalla oLwlera[ce dramaL
cyLaL malarskl
po[awla sl przed Cospodarzem mlanu[e go przywdc
Stanczyk
uosoblenle mdroscl zaLroskany
Cechy dramatu modern|stycznego
synesLez[a szLuk
korespondenc[a szLuk (wszysLkle dzledzlny Lworz [edno)
kg symbol zaprzepaszczone[ szansy
nledowlerzanle + sLrach + zwLplenle ([ak w Pamlecle)
onLologla nauka o byLach
CntCI
S poetyk
* reallzm werysLyczny(naLurallsLyczny) mlmeLyzm droblazgowosc pozna[emy zycle czlowleka na wsl
zgodne z LeksLaml anLropologw Le[ epokl sLyllzac[a na gwar lowlck porLreL psychologlczny [esL wlarygodny
* naLurallzm walka dobra ze zlem Lurplzm bruLalnosc wyrazlsLosc w ukazywanlu zla
* symbollzm
* lmpres[onlzm (brak clgle[ wyrazlsLe[ akc[l)
* ekspres[onlzm
!eslen uplyw czasu pe[zaz ukazu[cy wles
Sfera sakralna
porwnanle do hosLll
obraz Lypowy dla menLalnoscl chlopskle[ rellgla warLosc nadrzdna
obraz nacechowany smlerc przyrody przeml[anle + moLyw nowego zycla
anafory
eplLeLy
oddzlalywanle na zmysly
wlzy[ny opls czyLa[c doswladczamy
budu[e aLmosfer przygnblenla
ukazu[e [ednosc czlowleka z naLur zachwyL
personlflkac[e (szacunek swlLosc)
przyroda [ako byL ozywlony
Synteza sztuk polczenle w [ednym dzlele [zykw rznych szLuk
cel szLuka ma ob[awlac La[emnlce byLu arLysLa Llumacz zagadkl swlaLa
2m|any w teatrze
[zyk symbollzmu (nasLr[ + symbol)
akc[a wewnLrzna" llczy sl psychlka posLacl
brak zdarzen
1wrcy
Ldward Cralg (Anglla)
Ceorg luchs (nlemcy)
Adolf Appla (Szwa[carla)
awllkowskl (olska)
Wysp|ansk|
Warszawlanka" lnsplrowal sl szLuk Slepcy" MaeLerllncka
nasLr[ oczeklwanla przeczucle klskl l smlercl
Lypowy dramaL symbollczny
kyszard Wagner (N|emcy)
dramaLy muzyczne (muzyka + slowo + obraz)
pobudzanle wyobraznl
budowanle swladomoscl narodowe[
LeaLr mlLologlczne cenLrum
Ierdynand kuszczyc 2|em|a"
monumenLallzm
masywne woly
klblasLe oblokl (domlnu[ w kompozyc[l przyLlacza[ce)
unleslony baL dynamlzac[a
ukazanle Lrudu pracy chlopa gloryflkac[a pracy
oddanle sl pracy uszlacheLnla l przybllza do ldealu
nleLypowa perspekLywa
konLrasL
Lo co przyzlemne clemna Lonac[a
sfera sacrum Lypowo nleblanskle kolory
zeLknlcle sl dwch swlaLw
unleslenle chlopa do rangl bosklego pomazanca
praca [ako powolanle zlemla [ako dar od 8oga
zlemla uprawna [ako na[wyzsza warLosc (podsLawa zabezpleczenla maLerlalnego deLermlnu[e pozyc[ spoleczn
zapewnla dobrobyL)
zlemla [ako maLkazywlclelka
Narrator
wszechwledzcy
mlodopolskl arLysLa
z perspekLywy mleszkanca
L|pce
symbol wle[skoscl
unlwersalny przyklad
ukazanle zycla na zasadzle symboll
CharakLerysLyka posrednla opls bohaLera w posLacl oplnll lnnych bohaLerw
MaIzenstwo lnsLyLuc[a ma przynlesc zyskl przyczyna Lraglzmu
Iagna
wrazllwa aLrakcy[na rozwlzla
kobleLa modllszka
porwnywana do zleml rodzce[" swlLe[" (boglnl plodnoscl)
Dw|e perspektywy op|su Iagny
z perspekLywy mleszkancw (poLplenle)
zycloda[na slla plodnosc
Wraz||wosc Iagny
placze przy opowlescl 8ocha
nle [esL w sLanle oplsac uczuc kLre nl Larga[ (arLysLyczna dusza)
wykracza poza schemaL zycla na wsl
na[leple[ wykonu[e wyclnankl l plsankl
ponadprzeclLna lndywlduallsLka
zdeLermlnowana mle[scem urodzenla
Iagna
zgodnosc posluszensLwo wobec maLkl
spoLkanle z MaLeuszem
opls odczuc !agny
nle pl[e
nle dosLosowywu[e sl (zwycza[ obclnanla wlosw po sluble)
placze gdy wychodzl z domu przed slubem
przezywa nlespelnlon mllosc (posLac Lraglczna)
2arzuty m|eszkancw wobec Iagny
przna brak pracowlLoscl (praca obowlzek podsLawa egzysLenc[l na[wyzsza warLosc mlara warLoscl czlowleka
decydu[e o pozyc[l spoleczne[ uszanowanle Lradyc[l)
[e[ uroda wywolu[e zazdrosc
uprzywlle[owana pozyc[a zawlsc
wykracza poza schemaL
Iagna wobec spoIecznosc|
bohaLer Lraglczny (zdeLermlnowana mle[scem)
parallzu[e [ sLrach przed maLk
popd blologlczny nle poLrafl sl oprzec mzczyznle
bunLownlczka nlezwykle odwazna
skompllkowana wewnLrznle
nle wle czego chce
czu[e sl nlezrozumlana
poLrzebu[e mlloscl wrazllwa dusza
poLrafl byc msclwa
amblwalenc[a
archeLyp bsLwa plodnoscl
8oryna
zona [ako panl domu
brak oplsu uczuc czysLo prakLyczne pode[scle
rozwazanla doLyczce malzensLwa
blcle WlLka
oczarowany !agn (prezenL)
nleublagany zdecydowany (rozmowa doLyczca podzlalu zleml)
Antek
konfllkL z o[cem
brak szacunku dla zony relac[a nle oparLa na uczuclu
zaprasza !agn na Lance zalezy mu na nle[
brak zleml dlaLego nle moze ozenlc sl z !agn
Agata
uboga sLara
pokorna
prosLoduszna uczuclowa
nle zywl do nlkogo urazy
nanka
prosLa kobleLa
nledocenlana przez mza
samoLna
zlemla na[wyzsza warLosc
archeLyp maLkl rodu
Dom|n|kowa
pragnle szczscla crkl
po nle[ !agna odzledzlczyla LemperamenL
krLko Lrzymala swolch synw
13 morgw
Iagustynka
wdowa
na[leple[ polnformowana osoba we wsl
ploLku[e
wygnana z domu przez kuzynw
przeplsala na swo[e dzlecl 10 morgw pola
sumlennle pracu[e u 8orynw
Iz|a
wykonu[e wlele prac w gospodarsLwle
na[mlodsza crka 8oryny
posluszna o[cu
kuba Socha
parobek 8oryny
kulawy
prosLy pobozny (uczyl WlLka paclerza)
nleufny wobec cywlllzac[l
walczyl w powsLanlu sLycznlowym
pochodzl z gospodarskle[ rodzlny
archeLyp prosLoLy ducha dobrocl rellgl[noscl
ks|qdz
dobroduszny
cho[ny
koch
plelgrzym
pobozny
nle [ada mlsa
podrznlk (czsLo plelgrzymu[e do CzsLochowy)
co Lrzecl zlm przychodzl do Llplec
uczy dzlecl
opowlada hlsLorle bdce meLafor bosklego mlloslerdzla
homo vlaLor (Lopos czlowleka w drodze)
Ias|o
syn organlsLy
uczyl sl na ksldza
Mateusz
nachalny
porywczy
LrzydzlesLoleLnl kawaler
clesla
mlal slabosc do !agny
klLnla Panka walczy o przeLrwanle (darwlnlzm)
Sty||zac[a
deflnlc[e wypowledzl l parLle narracy[ne
warLosc poznawcza przybllzenle reallw
pespekLywa bohaLera wle[sklego
usposoblenle bohaLerw
dokladnle przedsLawlone obycza[e
Lpope[a chIopska
z eplcklm rozmachem pokazu[e obraz spoleczensLwa na Lle lsLoLnych wydarzen (uwlaszczenle wsl)
obraz blLwy
[ednosLkowe losy zespolone z zyclem spoleczensLwa
Czas akc[|
obraz przyrody obraz czlowleka
[eslenzlmawlosnalaLo
czas naLuralny cykllczny Lypowe dla przesLrzenl mlLu
czas llLurglczny obrzdowy deLermlnu[e ludzkle zycle
czas pracy l swlLowanla (zabobonnosc)
czas hlsLoryczny (przeszlosc kuby powsLanle sLycznlowe)
nle ma wplywu na swlaL wewnLrzny wsl
czas fabularny
czas mlLyczny unlwersalny lsLnle[cy zawsze cykl zycla czlowleka l przyrody
M|e[sce akc[|
przesLrzen symbollczna wles przesLrzen odlzolowana swlLa
bezpleczne dom
granlce wsl granlce powlesclowego swlaLa
swo[e (sacrum) obce (profanum)
8ohater zb|orowy spoIecznosc w|e[ska
hlerarchla obowlzkw we wsl
kazdy ma wyznaczone mle[sce
sLale zasady
moralnosc zblorowa zgodnosc z prawaml zycla
ostac| |ndyw|dua|ne na t|e spoIecznosc|
archeLypy
Wydarzen|a | kompozyc[a
wplsane wydarzenla w cykl pr roku
rama kompozycy[na
lad celowosc spok[ odda[e ryLm zycla na wsl
opls reallsLyczny czsLo przechodzl w paLos
Narrac[a
wle[skl gawdzlarz (gwara obycza[e praca ale Lez przezycla bohaLera)
mlodopolskl poeLa (mlsLyczne przezycla bohaLera np nabozensLwa w kosclele)
Lrzeclo osobowy wszechwledzcy (reallzm)
Sty||zac[a na gwar
slownlcLwo
foneLyka
fleks[a
skladnla
lndywlduallzac[a [zyka (ksldz 8och)
odmlerzanle czasu za pomoc paclerza
zdrobnlenla (Lypowa cecha dla gwary prosLoLa Lkllwosc [ako cechy bohaLera wle[sklego)
1an|ec ekstatyczny
nacechowany opls odda[e przezycla bohaLerw wyolbrzymla charakLer wsplnoLo Lwrczy
charakLer symbollczny oplsu we[scle w nowy okres zycla
funkc[a oczyszcza[ca Lanca
Impres[on|zm
kolorysLyka
amorflcznosc kszLalLw
onlryzm
meLaforyzac[a anlmlzac[a personlflkac[a
onomaLope[e
synesLez[a
ad||na"
wy[Lkowy obraz arLysLy (rewelaLor prawdy [esL w sLanle odkryc La[emnlce l uwlecznlc [)
szLuka (arLysLa ponad kaLegorlaml plkno l brzydoLa dobro l zlo)
esLeLyzac[a (padllna ukazana [ak dzlelo szLukl)
konLrasL (dynamlczny obraz uplasLycznlenle wlz[l wyolbrzymlenle)
aflrmac[a szLukl (szLuka sllnle[sza nlz naLura nekrofllla zoofllla obraz szoku[cy obrzydllwy)
opls podszyLy eroLyk (modernlsLyczne ukazanle mlloscl wolnosc arLysLy)
mllosc ukazana w perspekLywle smlercl
Lub| k|edy kob|eta"
eroLyk
kobleLa ukazana w pespekLywle doznan clelesnych
domlnanLa kompozycy[na powLrzenle Lubl"
charakLer wyznanla
podmloL llryczny wyraza zachwyL koblecym clalem
opls akLu zbllzenla eksLazy
zbllzenla [ako forma zapomnlenla o calym swlecle forma ucleczkl
mlzoglnlzm
megalomanla (skuplenle na wlasnym samozadowolenlu (mzczyznl))
szoku[cy daleko odblega[cy od romanLycznego oplsu mlloscl
Me|od|a mg|eI nocnych"
pe[zaz opls kra[obrazu
charakLer lmpres[onlsLyczny uloLnosc chwlll pasLelowa rozmyLa kolorysLyka onomaLope[e amorflcznosc
kszLalLw
meLaforyzac[a np splca woda" gwlazda skona"
onlryzm
Ludz|e bezdomn|"
nlewldoczny clg przyczynowoskuLkowy
naclsk na sLan uczuc psychlkl bohaLerw
brak loglcznych konsekwenc[l
fragmenLarycznosc (pamlLnlk !oanny aryz przepasc Warszawa)
meLaforyczny sposb przedsLawlanla rzeczywlsLoscl
proza poeLycka
ekspres[onlzm lmpres[onlzm naLurallzm deLermlnlzm darwlnlzm alLrulzm !udyma
kreac[a bohaLera wsplgra z Llem zdarzen (rola przyrody)
dwuznacznoscl
Ioanna
emancypanLka
pragnle byc alLrulsLk (zbllza go Lo do !udyma)
sleroLa
Iudym
alLrulsLa
marzyclel
chce zllkwldowac ndz pomc na[blednle[szym
czlowlek nle [esL w sLanle uclec od mle[sca z kLrego sl wywodzl
czu[e sl moralnle odpowledzlalny za pomoc blednym
brak pozyLywnych uczuc do cloLkl
Iak kra|na dz|ec|nstwa postrzegana [est w ku|turze
kszLalLu[e osobowosc
bezLroska wyldeallzowana
Cdyse[a" na dom w Czarnolesle" Cpowladanla cynamonowe"
Mle[sce/dom wplywa na Lozsamosc czlowleka dom symbol warLoscl
!udym nle bdzle poLrafll dac komus mlloscl [esll sam [e[ nle oLrzymal
porywczosc bruLalna lnformac[a dla !oanny
pknlcle wewnLrzne bohaLera
Cf|ara czlowlek ponoszcy porazkl nlepewny sleble clerpl kLos kLo padl oflar przesLpsLwa czarna owca
wykluczony
Mczenn|k decydu[e ze bdzle clerplal w lml ldel
czlowlek lnLerpreLu[e rzeczywlsLosc
wyolbrzymla poswlcenla
Syndrom mczenn|ka
osLaLnla rozmowa z !oann rezygnac[a z mlloscl na rzecz warLoscl (alLrulzm promeLelzm)
oswlcenle pracy w Llsach
sumlenna praca w Warszawle pomlmo braku pac[enLw)
odczyL Lwarde sLanowlsko w obronle warLoscl (uLopla)
promeLelzm
rezygnu[e z mlloscl w lml wyzszych celw (konrad Wallendrod")
Clsy syndrom mczennlka w relac[ach ze wsplpracownlkaml uwaza ze caly swlaL [esL nasLawlony na zysk on
[edyny walczy o dobro
domaga sl osuszenla sLawu nle uwzgldnla koszLw (radykallzm brak dlalogu)
brak umle[Lnoscl porozumlenla sl (brak charyzmy brak reallzac[l [esL nlekonsekwenLny unlka rozmw
ham|etyzu[e czlowlek ldel ponosl klsk)
Syndrom of|ary
deLermlnlzm urodzll sl w nlskle[ klasle spoleczne[
dzleclnsLwo bleda ubsLwo blcle ponlzanle
wyklad doL ArLykuly nlezrozumlany oflara lekarzy dba[cych o wlasn kleszen nle ma pac[enLw
wrzucenle krzywonosa do sLawu oflara wlasne[ porywczoscl burzy uczuc
osLaLnla rozmowa z !oann odrzuca !oanne wyblera samoLn wak
Argumenty Iudyma
!oanna [esL z lnne[ kasLy nle moze zrozumlec moLlochu (kompleks pochodzenla)
uwaza ze sam [esL odpowledzlalny za ubsLwo (wyrzuLy sumlenla)
czu[e ze Lylko on moze poprawlc sLan nlzszych klas spolecznych
ma dlug do splacenla wzgldem warsLwy spoleczne[ z kLre[ sl wywodzl
musl poswlclc sl w caloscl wyrzec sl szczscla
nle chce sLac sl dorobklewlczem"
narcyz nle moze okresllc swo[e[ Lozsamoscl samoLnosc l klska
Walenrodyzm rezygnac[a z mlloscl
[ako [edyny sLara sl o dobro chorych
dzlala w afekcle porywczy
Iudym
brak umle[Lnoscl porozumlewanla sl
brak charyzmy
posLac hamleLyczna czlowlek ldel kLry ponosl klsk
bezkompromlsowy
marzy mu sl deus ex machlna chce zbawlc swlaL [ak ankracy w nle8oskle[ komedll (uLopla)
l toJzlol modernlsLyczny obraz fascynac[l kobleL
naLalla wywolu[e slodkle zemdlenle zmyslw" dreszcze"
Ioanna mllosc romanLyczna braLnla dusza
przy[aclel slosLra a nle kochanka
oswladczyny nasLplly po ucleczce naLalll
Lsknl za !oann czeka a poLem zrywa zarczyny nledo[rzaly nleodpowledzlalny
MoLyw mlloscl na[waznle[szy
klamra spoLkanle pozegnanle
pamlLnlk !oanny
2akonczen|e
glosl mlloslerdzle a ranl na[bllzsz osob
czy bdzle w sLanle pomc swlaLu?
rometeusz (porwnan|e) na[lsLoLnle[sz warLoscl [ak reprezenLu[e 1omasz Lo posLawa spolecznlka
bezlnLeresownego oddanego swo[emu zawodowemu powolanlu bunLownlka ragnc pomz [ednosLkom
poswlca sl dla nlch wbrew panu[cym zasadom ponoszc [ednoczesnle za Lo konsekwenc[e l skazu[c sleble na
clerplenle
Syzyf nlesLrudzonosc !udyma wskazu[e zas cech syzyfowe[ pracy nleefekLywnosc poczynan Lak [ak l nlekonczce
sl sLaranla zbllza[ go do legendarnego Syzyfa a dokladnle[ do [ego specyflczne[ kary ode[mu[c L decyz[
prawdopodobnle nle zdawal soble [eszcze sprawy ze swlaL [esL wbrew pozorom bardzle[ okruLny nlz sam go
doswladczyl a ludzle bezllLosnl l lnLeresownl kazdy kLo prbowal w po[edynk zwo[owac swlaL konczyl sw[ b[
flasklem bdz skazywal sleble na syzyfow prac kLra nlgdy nle bdzle spelnlona l nle oslgnle konca

Iqdro c|emnosc|"
mlkropowlesc symbollczna
wLkl anLykolonlzacy[ne

narratorzy
1 marynarz przysluchu[e sl
2 Marlow opowlada hlsLorl
rozmowa szkatuIkowa kompozyc[a
ow|esc szkatuIkowa Lyp powlescl kLre[ fabula sklada sl z kllku odrbnych opowladan polczenle kLrych da[e pelny obraz
fabuly a kazde z opowladan po[awla sl w Lekscle w sposb nleprzypadkowy
bardzle[ sublekLywna hlsLorla
bardzle[ sublekLywna hlsLorla
uwypuklony odblorca my rwnlez [esLesmy wprowadzenl do Lego LeksLu [esLesmy komenLaLoraml zdarzen
Marlow [esL bllzszy czyLelnlkowl nlz wszechwledzcy narraLor [esL bardzle[ ludzkl mozna sl z nlm uLozsamlc
kleru[e nas w sLron zdolnoscl poznawczych budowanla La[emnlcy
nlgdy nle bdzlemy w sLanle okresllc do konca klm [esL czlowlek
brak narraLora wszechwledzcego narraLor przyLacza oplnle lnnych
D|aczego n|e mw| prawdy narzeczone[?
llLosc
porazenle zlem
cynlzm zwLplenle w prawd
mlloslerdzle
Motyw podrzy
znaczenle doslowne
znaczenle meLaforyczne poznawanle zla kolonlallzm cywlllzac[a naLura szalensLwo naLura czlowleka kLra sl
wyzwala
Ataw|zmy zwlerzce lnsLynkLy
nasza moralnosc wynlka z nas samych czy ze sLrachu przed kar?
o||fon|cznosc
sublekLywlzm nlebezposrednlosc
sublekLywny narraLor przyLacza oplnle lnnych
o kurLzu [ak w Lalce" l w Cranlcy" (zlozonosc prawdy sLanowl przedmloL oplsu)
prawda wleloraka l [edyna"
komenLarze senLenc[e meLafory refleksy[ny charakLer dzlela
neart of Darkness serce clemnoscl
oksymoronlczne zesLawlenle
mllosc zycle
zlo bezposrednlo zwlzane z zyclem
LeksL zbudowany na zasadzle konLrasLu ([asnosc clemnosc Lurope[czycy Lubylcy obraz cywlllzac[l obraz konga
poLga duze[ przesLrzenl clsza)
Motyw c|emnosc|
anLycypac[a (zapowledz) clemnosc domlnu[e w dzlele

nastr[ podrzy
koszmar senny odrealnlenle
klausLrofoblczna przesLrzen
sugesLywne oplsy
onlryczna przesLrzen
srodk| artystyczne
anlmlzac[e operowanle konLrasLem eplLeLy nacechowane okreslenla hlperbole dzungla porwnywalna do morza
llczne powLrzenla l pararellzmy lronla (plelgrzyml kolonlzaLorzy)
sw|at natury
swlaL naLury ma ogromny wplyw na czlowleka [ego nasLr[ sposb posLrzeganla rzeczywlsLoscl
[e[ ogrom przyLlacza [esL zrdlem nlewladomego La[emnlc
???
sLopnlowanle naplcla
wzbudzenle nlepoko[u dezorlenLac[l czlowleka (nawlzanle do odczuc Marlowa)
prawda o czlowleku [esL nlepoznawalna (Marlow nle dowladu[e sl klm [esL kurz)
sklanla do osdu zycla oraz do refleks[l na LemaL smlercl wLpll w prawd cynlzm
zmlenllo sposb myslenla
cechy utworu
bogacLwo srodkw arLysLycznych
brak komenLarza odauLorsklego
fragmenLarycznosc
symbollzm + reallzm
lmpres[onlzm srodek nle cel Conrad sLosu[e Lo [ako meLod poznanla czlowleka
sprawozdawczosc + refleksy[nosc (Lon rozwazan fllozoflcznych)
onlryzm
sugesLywne oplsy
c|emnosc
zlo La[emnlca smlerc cos nleznanego nlebezpleczensLwo noc zagrozenle
[qdro
cenLrum zrdlo
przesLrzen przeslknlLa zlem sllnle oddzlalowu[ca na przybylych
mle[sce La[emnlcze nlepewne La[emnlca ludzkle[ duszy
mroczne wnLrze ludzkle[ psychlkl podswladomosc lnsynkLy
porazka kurza porazka cywlllzac[l
La[emnlca zwlzanla ze zrdlem zla
szok kulLurowy
nasLr[ grozy l nlezrozumlenle odrealnlenle
nlebezpleczensLwo wynlka[ce z polczenla cywlllzac[l l dzlkle[ kralny
kurtz
przywdca plerwoLne zdze pragnlenle wladzy
Lubylcy LrakLu[ go [ak wodza boga
amblc[a chc decydowanla
2apow|edz systemu tota||tarnego czlowlek kLry zaLracl lnsLynkL moralny doprowadzl do Lragedll
Zgroza zgroza" rozpoznanle zla
CzIow|ek
Lchrzllwy slaby
samoLnosc allenac[a
zy[e wygodnle bezmyslnle
owladnlcle konsumpc[onlzmem
poszuku[e dbr maLerlalnych
bez refleks[l
negaLywny obraz ludzl mleszka[cych na ldzle a marynarze s nauczenl odpowledzlalnoscl
odrz do wnLrza sleble zglblenle La[emnlcy czlowleka + w poszuklwanlu kurLza unde malum?
Ltyka Conradowska
odkrycle prawdy ze [dro clemnoscl [esL w nas
kurLz rozbudza w soble nleludzkle lnsLynkLy ulega deprawac[l ponosl klsk (osLaLnle slowa zgroza zgroza")
poLplenle raslzmu kolonlallzmu braku zasad
lsLnle[e konlecznosc wlary w par prosLych po[c" (eLyczny dorobek ludzkoscl) odpowledzlalnosc za los wlasny l
druglego czlowleka
Dosto[ewsk| | Conrad prorocy usLro[u LoLallLarnego
Ioseph Conrad Izef korzen|owsk| nle byl od razu docenlany w L bo plsal po anglelsku
L Crzeszkowa emlgrac[a zdolnoscl" kryLyka Conrada
1900r Lord !lm" plerwsze docenlone dzlelo
wlzlenle za pozwolenlem czlowleka
komunlzm l faszyzm
Conrad lkona kulLury
posLkolonlallzm
wyrazlsLe ukazanle kolonlzaLorw
Czas apokallpsy"
* uLopl[ne marzenla o swlecle doskonalym
* zawlera w soble ladunek zla l zbrodnl
* pokusy wladzy dykLaLury
* [dro clemnoscl noslmy w soble
2 modele lekLury Conrada
unde malum? Skd zlo
Lurope[skle [a kolonlzowany lnny kapusclnskl konLynuu[e aspekL relac[l Lurope[czyk l lnny
Csw|ecen|e nowoczesnosc
czlowlek ma pelnl odpowledzlalnoscl za sleble l losy swlaLa
odclcle sl od auLoryLeLu 8oga meLaflzykl
delzm l aLelzm 8g przesLal byc LranscendenLny
dlabel charakLer psychologlczny
kanL prawo moralne we mnle"
oswlecenle zosLalo skompromlLowane
8ewoluc[a francuska anarchla
Dosto[ewsk| bada[qc natur czIow|eka mw| ze rozum [est zrdIem zIa
Skoro 8oga nle ma wszysLko ml wolno"
rozum odrzuca 8oga
loglka prowadzl do nlemoralnych czynw
kryLyka cywlllzac[l zachodu zabl[a czlowleka mlasLo poLwr kLry mlazdzy [ednosLk
lsLnle[ [ednosLkl genlalne kLre musz wykraczac poza normy
uplorna loglka zabl[ udoskonal swlaL nle ponlos konsekwenc[l
8askolnlkow nle wzll pod uwag sumlenla
emoc[e mog ocallc grzesznlka rozsypana osobowosc moze byc scalona przez mllosc
rellgla nalwna pozarozumowa ale [esL w sLanle zbawlc czlowleka
xx wlek wlek zbrodnl
brak konsekwenc[l zachowan doLyczcych godnoscl czlowleka
D|aczego kurtz staI s| zbrodn|arzem
ulega wlasnym pokusom namlLnosclom
nle ogranlcza[ go prawa
sLa[e sl szalencem brak rozumu kLry chronl czlowleka przed uleganlem
pragnlenle wladzy (blbll[ny obraz kuszenla)
Conrad
swlaL w kLrym [esL nlewlele mle[sca na rellgl
dramaLy w wymlarze egzysLenc[onalnym samoLnosc
swlaL wldzlany przez mzczyzn kobleLy zy[ w swlecle lluz[l mskl swlaL przygd brak mle[sca na kobleLy l lch
emoc[e
sLereoLyp kobleLy skonLrasLowany z kochank kurLza duchowosc dzlkosc wrazllwosc zmyslowosc
nle ma rellgl[nego pocleszenla anl mlloscl kLra ocala
cala cywlllzac[a europe[ska zbudowana na rozumle
czlowlek kLry opuszcza Lurop odda[e sl naLurze w nle[ normy moralne nle obowlzu[
czlowlek musl klerowac sl rozumem gdy go wyclszy obudzl sl dzlkosc
Serce c|emnosc|"
zlo ma naLur emoc[onaln
dzlala poprzez sLrach nlenawlsc mllosc
slepym uwlelblenlem obdarzamy Lych kLrzy poLrafl wznlesc sl ponad normy
zduszenle w soble wyrzuLw sumlenla (dykLaLorzy)
Cdm|ennosc przyrody
plasLycznosc obrazu oddzlalywanle na wzrok l sluch
nacechowane okreslenla odda[e szok [akl przezywa Lurope[czyk wldzc plerwoLn naLur
szok Lrud przezywanla clszy
szok psychologlczny slonce mczy rzeka uklad sl w lablrynL
przyroda da[e poczucle zagrozenla zagublenla (anlmlzac[e personlflkac[e)
odwrcenle Loposu poszuklwanla ra[u wsrd naLury
Cdm|ennosc czIow|eka Afryk|
szok kulLurowy lnne domy maLerlaly zachowanla Lrudnosc w sposoble odczyLywanla gesLw
Lurope[czyk uzna[e sleble za normalnego
odmlenny wygld
ruchllwosc klaskanle mlmlka
okrew|enstwo m|dzy Lurope[czyk|em a Innym
szok anLropologlczny
Lurope[czyk wclz nosl w soble plerwoLn dzlkosc
M|s[a cyw|||zacy[na podporzdkowanle wchlonlcle asymllac[a skazanle na porazk
nle ma kulLur lepszych l gorszych s Lylko lnne
Inny (tuby|ec)
nle przysLa[e do powszechnle przy[Lych norm lnna pozyc[a aks[ologlczna
swlaL kladzle naclsk na dlalog mldzykulLurowy rodza[ kulLurowego lusLra
Marlow zaczl docenlac kulLur europe[sk dorobek cywlllzacy[ny
nle usprawledllwla lecz kryLyku[e kolonlallzm
rozpozna[e plerwoLny lnsLynkL naLury czlowleka
cywlllzac[a pomogla czlowlekowl panowac nad drzemlc w nlm besLl
Ltnocentrycznosc
powlnnlsmy zapanowac nad sLereoLypaml odrzuclc poczucle wyzszoscl zrozumlec odmlennosc
pozlom kulLury narodu mlerzy sl sLopnlem oLwarLoscl na lnnego
Idea nadczIow|eka (N|tze)
nle musl przesLrzegac odgrnych zasad [esL wyzwolony od auLoryLeLw
sllny nasLawlony na rozw[
kryLyka chrzescl[ansLwa kLre Loleru[e slabosc
fllozofla zycla posLawa akLywna wola mocy
powlnna byc reallzowana wylcznle w sferze kulLury a nle pollLykl
przesLrzega przed zalsLnlenlem Le[ Leorll w pollLyce unlcesLwlenle wolnoscl czlowleka
W oczach Afrykanczykw kurLz [esL nadczlowleklem
pogarda poczucle wyzszoscl + oLoczka propagandy
ko|on|a||zm zapowledz LoLallLaryzmu
2groza"
zrdlo zla Lkwl w naLurze
Lurope[czyk zna[du[e w soble dzlk fascynac[
zlem nle rznl sl od lnnego
Iak spotkan|e z kurtzem wpIywa na Mar|owa
Marlow czlowlek honoru zaczyna poznawac kurLza
[esL pod wrazenlem [ego osobowoscl
wlelkosc [ego dochodw budzl fascynac[
klamsLwo wobec narzeczone[ (wypelnlenle ldel kurLza czy forma llLoscl?)
N|ektre sceny
wldok czarnych ludzl dawal poczucle rzeczywlsLoscl + uczucle odrealnlenla
opls wybrzeza (plerwoLny wygld moLyw clemnoscl konLrasL prosLy monoLonny nudny)
wlzy[ny opls czarnych zezwlerzcenle ndza
kryLyka Lubylcw sLa[cych po sLronle kolonlzaLorw