NR.

11

Nareszcie nadszed tak bardzo oczekiwany przez nas czas!

Wakacje! Chyba szczeglnie dzieci wyczekiway tego wolnego okresu. Rok szkolny peen wypracowa, zada matematycznych i trudnych sprawdzianw by przepeniony mylami o wakacjach, czyli o czasie penym wyjazdw, zabaw sportowych i odpoczynku. To wanie podczas nadchodzcych letnich dni bdziemy pywa, chodzi po lesie w poszukiwaniu jagd, jedzi na rowerze, po prostu cieszy si socem i wolnym czasem. Wakacje to czas zabawy, czas rnicy si od codziennego dnia szkolnego. Dlatego naley pamita e jest to czas szczeglny i pompony i pomponki musz pamita o pomiarach cukru i ustalaniu odpowiednich dawek bolusowych. Mamy nadziej, e niniejsze wydanie Zebry umili wolny wakacyjny czas, a take udzieli wielu wartociowych wskazwek. Wszyscy wiemy, e okresowi wakacji towarzyszy WYSIEK FIZYCZNY. To wanie o nim moecie poczyta na stronie 2. Dowiecie si czym jest i jak postpowa podczas aktywnoci fizycznej. To szczeglnie wany problem nadchodzcych gorcych dni odpoczynku. Pani doktor Magorzata Kosiska ze szpitala Wojewdzkiego w Zielonej Grze przybliy Wam tematyk OBOZW MODZIEOWYCH.

Niech yj wakacje!!!

Gazetka w paski dla uytkownikw pomp insulinowych MiniMed Eugeniusz nieko. Zobaczycie e z cukrzyc mona naprawd wiele! Chcemy take opowiedzie koniecznie o urzdzeniu, ktre moe Wam bardzo pomc w leczeniu sodkiej choroby. Opowiemy o nowym programie CARE LINK, ktry moe sta si Waszym nowym pomocnikiem do analizy danych z pompy insulinowej lub Guardiana Zapraszamy do lektury!

W tym numerze ZEBRA poleca:

Str. 2 Jak y aktywnie - czyli wysiek fizyczny i pompa insulinowa Str. 5 Chromy pomp bo warto! Str. 7 CareLinkTM - Twj nowy pomocnik! Str. 11 Jedziemy na obz - pomys za 100 punktw! Str. 13 Dojrzewanie - trudny czas dla dwch stron.

Mamy gorc nadziej, e pomoe Wam podj decyzj by wanie pojecha na taki obz i wietnie si bawi wraz z rwienikami. W tym numerze poruszamy take temat DOJRZEWANIA. To niezwykle trudny okres u osoby z cukrzyc. Zesp terapeutyczny z Rzeszowskiego Szpitala przy ulicy Lwowskiej udzieli nam kilku wanych informacji na ten wanie temat i opowie o dowiadczeniach pacjentw. O tym, e pomimo sodkiej choroby mona wiele i o swojej EKSTREMALNEJ PASJI opowie

Jak y aktywnie-

- czyli wysiek fizyczny i pompa insulinowa

Powszechnie wiadomo, e aktywno ruchowa suy zdrowiu. Jest tak rwnie w przypadku osb chorujcych na cukrzyc, dla ktrych wysiek fizyczny (wf) jest integraln czci procesu leczenia. Dziki regularnie podejmowanej aktywnoci fizycznej moe zmniejszy si zapotrzebowanie na insulin (gdy organizm lepiej reaguje na ten lek), mona uzyska lepsze poziomy glikemii, a take zredukowa mas ciaa. Wydawa by si mogo, e przy aktualnych metodach leczenia, uprawianie wf nie powinno stwarza osobom z cukrzyc adnych problemw, wystarczy mie tyko czas i dobre chci. O tym jak rusza si z gow z pomp insulinow przeczytacie w niniejszym artykule.
A jednak zdarza si, e wielu pacjentw korzysta ze zwolnienia lekarskiego z zaj WF w szkole, bd niechtnie podejmuje aktywno fizyczn we wasnym zakresie. Z czego to wynika? Osoby z cukrzyc typu 1 leczone s insulin. W trakcie ruchu dochodzi do gwatownych zmian w zapotrzebowaniu organizmu na ten lek, co moe zwiksza ryzyko hipoglikemii (niski cukier). Hipoglikemia moe wystpi w trakcie wysiku fizycznego, tu po nim lub nawet kilka godzin po jego zakoczeniu. W zwizku z aktywnoci ruchow mog si zdarzy take incydenty hiperglikemii (wysoki cukier) - zwaszcza u osb leczonych pompami insulinowymi. Wielu pacjentw w obawie przed ewentualnymi problemami zwizanymi z ruchem woli zrezygnowa z takiej aktywnoci - bo tak jest najprociej !!!! By moe wielu z Was uprawia sport, ale nie radzi sobie z wahaniami glikemii jakie wtedy si pojawiaj. By moe nie zawsze jest czas, aby omwi to z zespoem terapeutycznym, a w literaturze dostpnej dla pacjentw na ten temat znajduj si informacje, ktre zwykle nie zaspakajaj potrzeb osb leczonych pompami insulinowymi. Uytkownicy pomp insulinowych czsto zadaj nastpujce pytania: Jak bezpiecznie uprawia wysiek fizyczny?, Jaki rodzaj sportw jest najbardziej zalecany? Czy mona z pomp bezpiecznie chodzi po grach, pywa, nurkowa, jedzi na rolkach czy rowerze? Jeeli chodzi o rodzaj uprawianych sportw to mona krtko odpowiedzie: leczenie za pomoc pompy insulinowej nie jest przeciwwskazaniem do uprawiania adnego rodzaju sportu. Nie ma natomiast jednej, dopasowanej do potrzeb wszystkich pacjentw recepty, jak zmodyfikowa leczenie pomp w trakcie wf. Jest to zwizane z tym, e kady z Was inaczej reaguje na uprawiany sport. Dlatego te, zalecenia zwizane z uprawianiem wf powinny by dobierane bardzo indywidualnie, ze szczeglnym

uwzgldnieniem takich czynnikw jak: - wiek pacjenta - czas trwania cukrzycy - stopie wyrwnania metabolicznego cukrzycy - dawka insuliny - tryb ycia i oglnie pojta kondycja fizyczna (przygotowanie do uprawiania wf) - rodzaj, czas trwania i intensywno uprawianej aktywnoci Inaczej na aktywno ruchow, bd reagowa mae dzieci lub pacjenci z krtkim staem choroby, inaczej nastolatki (gdzie choroba moe trwa ju kilka lat), inaczej chorzy uprawiajcy sport regularnie, a jeszcze inaczej modzi doroli, ktrzy ze wzgldu na tempo ycia i fakt posiadania samochodu ruszaj si coraz mniej. Dlatego te kady chory z cukrzyc powinien metod prb i bdw sprbowa okreli wpyw danego rodzaju aktywnoci na swj organizm. Kierujc si tak zgromadzonymi informacjami (zapisanymi w zeszycie samokontroli) moliwe bdzie ustalenie, razem z lekarzem prowadzcym (zespoem edukacyjnym), indywidualnego postpowania przed, w trakcie i po zakoczeniu okrelonej aktywnoci fizycznej. Majc na uwadze nadchodzce wakacje okres, ktry sprzyja uprawianiu rnych sportw szczeglnie wodnych, pragniemy zachci Was do podejmowania aktywnoci fizycznej i przedstawiamy rady, ktre pomog Wam rozpocz przygod z wysikiem fizycznym na pompie. Dla wielu z Was bd to pierwsze wakacje z cukrzyc i pomp, rozumiemy Wasze obawy i mamy nadzieje, e ugruntowan wiedz z zakresu wysiku fizycznego pozwoli Wam dobrze wykorzysta ten czas. Jak to zro-

bi, by ruch przynosi Wam i Waszym rodzinom rado i satysfakcj, a jednoczenie by bezpieczny? Poniej przedstawiamy klika rozwiza, ktre moecie wykorzysta. Pamitajcie, e warto je omwi ze swoim lekarzem prowadzcym.Niezalenie od stosowanej metody leczenia, rozpoczynajc aktywno ruchow powinnicie pamita o koronnych zasadach, ktrych zawsze naley przestrzega: 1. oznaczy poziom cukru we krwi przed oraz po zakoczeniu wysiku fizycznego, 2. posiada przy sobie sodki napj lub inne wglowodany proste, 3. w otoczeniu powinna by osoba umiejca zauway objawy hipoglikemii i potrafica udzieli odpowiedniej pomocy. Musicie take pamita, e inne zasady obowizuj przy krtkotrwaym i intensywnym wf (tab.1), a inne przy aktywnoci o duszym czasie trwania.

Krtkotrway wysiek fizyczny

Krtkotrway i intensywny wysiek zyczny (1-2 godziny) (na przykad zajcia WF w szkole, pywalnia, rower, rolki) Zbadaj stenie cukru przed wysikiem zycznym

Tabela 1. Propozycje postpowania w przypadku krtkotrwaego i intensywnego wysiku, u chorych z cukrzyc typu 1, leczonych osobist pomp insulinow. Dugotrway wysiek fizyczny Dugotrway wysiek fizyczny to na przykad: caodzienna wycieczka w gry, wielogodzinna jazda na nartach, rowerze lub na rolkach. W takich sytuacjach proponujemy do wyboru trzy rozwizania: 1. Zredukowanie aktualnie stosowanego przepywu podstawowego (przy uyciu funkcji czasowej zmiany bazy) o 30-50%, a w niektrych sytuacjach nawet o 70 % (wielko redukcji uzgodnij ze swoim lekarzem prowadzcym); Przeczenie pompy na tzw. baz aktywn (pattern A). Wielko przepyww godzinowych w tej bazie omw wczeniej ze swoim lekarzem prowadzcym; 3. Okresowe odczanie si od pompy - na czas nie duszy ni 2 - 3 godziny. Po upywie tego czasu naley podpi si do pompy i poda bolus. Jego wielko powinna stanowi okoo 50% iloci insuliny, jak podaaby pompa ustawiona na baz zredukowan, w okresie, kiedy bya ona odczona. Przykad: jeeli baza normalna wynosi w godzinach od 10:00 do 13:00 - 1,0 j/godz., to przepyw zredukowany o 30% wynosi w tych godzinach 0,7 j/godz. W okresie trzech godzin pompa podaaby 2,1 j insuliny. Jeeli pompa bya w tych godzinach odczona, to po podpiciu si do niej, naley poda bolus normalny okoo 1,0 j. Przy dugotrwaym wysiku fizycznym naley pamita e: - optymalna warto glikemii przed rozpocz-

Glikemia mniejsza ni 120 mg% 1. spoyj wglowodany proste (1-2 WW), 2. odcz pomp i podejmij wysiek zyczny Glikemia pomidzy 120-200 mg% 1. Odcz pomp i podejmij wysiek zyczny Glikemia wiksza ni 200 mg% Zastanw si, dlaczego masz taki wysoki cukier? 1. Jeeli 60-90 min temu zjade posiek i dae bolus, prawdopodobnie moesz odczy si od pompy i podj wysiek zyczny 2. Jeeli od ostatniego bolusa upyno wicej ni 120 min, podaj bolus korekcyjny, odcz pomp i podejmij wysiek zyczny lub utrzymaj pracujca pomp z aktualnym przepywem podstawowym (baz) i podejmij aktywno. UWAGA! Jeeli stenie cukru jest wiksze od 250-300 mg% koniecznie zbadaj mocz na obecno cukru i ketonw. Jeeli obecne s ketony, wypij duo niesodzonych pynw, podaj bolus korekcyjny i raczej nie podejmuj wysiku zycznego. Zbadaj stenie cukru po zakoczeniu aktywnoci zycznej! i podcz si do pompy

ciem dugotrwaego wysiku to 120 do 200 mg%. W sytuacji, gdy zbadany przez Ciebie cukier mieci si w tych granicach, moesz rozpocz aktywno fizyczn korzystajc z jednego z powyej zaproponowanych schematw. - jeeli glikemia jest nisza ni 120 mg% naley zatrzyma pomp na okoo 2 godziny, spoy 1-2 WW proste i rozpocz ruch. Po okresie 2 godzin aktywnoci konieczne jest skontrolowanie glikemii, i jeeli mieci si ona w zalecanym przedziale 120-200 mg%, mona kontynuowa uprawiany sport, korzystajc z jednego z zaproponowanych powyej schematw. Jeeli warto glikemii jest dalej niska (mniej ni 120 mg%), mona rozway zatrzymanie pompy na kolejne 2 godziny (czny czas odczenia si od pompy podczas dugotrwaej aktywnoci nie powinien jednak przekracza 4 godzin). - jeeli stenie glukozy przed wysikiem jest wiksze ni 200 mg%, naley poda bolus korekcyjny (upewni si, czy wkucie dziaa!) i rozpocz aktywno, korzystajc z jednego z powyszych schematw. Wskazane jest skontrolowanie glikemii po 2 godzinach. - jeeli glikemia jest bardzo wysoka (powyej 250-300 mg%) poza podaniem bolusa korekcyjnego, rozway mona utrzymanie normalnego wlewu podstawowego (bez jego redukcji) przez pierwsze 1-2 godziny. W takiej sytuacji pamita naley o czstej kontroli glikemii. Przy wysokich wyjciowych wartociach glikemii nie wolno zapomnie o zbadaniu moczu na obecno ketonw. Jeeli s one obecne aktywno fizyczna jest przeciwwskazana, gdy grozi to rozwojem kwasicy cukrzycowej. - osoby stosujce pompy Paradigm i korzy-

stajce z funkcji kalkulator bolusa, przed wysikiem mog oceni ilo aktywnej insuliny. Informacja ta uatwi podjcie waciwych decyzji, co zmniejszy ryzyko wystpienia hipoglikemii. - naley unika podawania insuliny poprzez wkucie zaoone w koczynie, ktra bdzie obciona wysikiem, gdy zwiksza on szybko wchaniania insuliny z miejsca podania. - nie wolno zapomnie o zbadaniu poziomu cukru po zakoczeniu aktywnoci ruchowej! (najlepiej 10-15 minut po jego zakoczeniu). - jeeli dugotrway wysiek zakoczono w godzinach wieczornych lub pno popoudniowych, u niektrych pacjentw (szczeglnie maych dzieci), naley rozway utrzymanie

Po zakoczeniu aktywnoci fizycznej zbadaj stenie cukru! i podcz si do pompy.

zredukowanej bazy w godzinach nocnych lub spoycie dodatkowo 1-2 wymiennikw z wglowodanw zoonych przed snem (bez bolusa posikowego), aby zapobiega pnej hipoglikemii w nocy. Wskazane jest take skontrolowanie glikemii w nocy. - przypominamy take, e podczas aktywnoci fizycznej, w celu zapobiegania odwodnieniu organizmu, naley wypija odpowiednio due iloci napojw, najlepiej niegazowanej wody, szczeglnie w warunkach wysokiej temperatury otoczenia. Natomiast spoycie alkoholu, czasowo zwizane z aktywnoci ruchow, zwiksza ryzyko wystpienia hipoglikemii. UWAGA! Jeeli kiedykolwiek w trakcie wykonywania wysiku poczujesz si le, zawsze skontroluj poziom cukru!!! Ze samopoczucie moe by spowodowane spadkiem lub wzrostem glikemii lub wynika z braku kondycji. Wysiek fizyczny a hiperglikemia Wykonanie wf kojarzy si nam przede wszystkim z ryzykiem wystpienia niedocukrzenia. Pamita jednak naley, e stenie glukozy pod wpywem aktywnoci fizycznej moe si obniy (tak jest najczciej), ale w niektrych sytuacjach nie ulega ono zmianie, a nawet moe wzrosn (szczeglnie u osb z przewlekle le wyrwnan cukrzyc). Praca mini prowadzi do zwikszonego zuycia glukozy i tym samym do obnienia stenia cukru we krwi, ale tylko wtedy, gdy w organizmie znajduje si wystarczajca ilo insuliny. Insulina jest swoistym kluczem, ktry umoliwia wejcie glukozy do komrki miniowej. Tylko w jej obecnoci komrki naszego ciaa mog wykorzysta czsteczki glukozy znajdujce si we krwi.

Uytkownicy osobistych pomp insulinowych stanowi grup zwikszonego ryzyka wystpienia hiperglikemii w zwizku z wykonaniem wysiku fizycznego, szczeglnie gdy na czas trwania ruchu odpinaj si od pompy na okres duszy ni 2 - 4 godziny. Wynika to z faktu, e jedynym stosowanym u nich preparatem insuliny jest szybko dziaajcy analog (Humalog lub NovoRapid). Chorzy ci nie posiadaj adnych magazynw insuliny w tkance podskrnej, jak to ma miejsce u osb otrzymujcych penami insulin ludzk o przeduonym czasie dziaania (Humulin N, Insulatard HM, Gensulin N). Wysoka warto glikemii przed rozpoczciem wysiku wynika zwykle z niedoboru lub braku insuliny. W takiej sytuacji odpicie pompy i aktywno fizyczna moe doprowadzi do dalszego wzrostu stenia glukozy, a w sytuacjach skrajnych nawet do kwasicy cukrzycowej. Hiperglikemia moe take

wystpi po kilku godzinach od odpicia pompy na czas wykonywania wf, mimo e glikemia wyjciowa przed rozpoczciem wysiku - bya w normie, a pacjent w midzyczasie nic nie podjada. Jak wytumaczy to zjawisko? Ot gwnym magazynem glukozy w organizmie kadego czowieka jest wtroba. Za spraw pewnych hormonw dziaajcych podczas wf, z wtroby uwalniana jest glukoza, ktra ma suy miniom jako rdo energii do pracy. Jeeli w tkankach skoczy si zapas insuliny (gdy pompa odczona jest na okres duszy ni 3-4 godziny), glukoza uwalniana z wtroby bdzie powodowa wzrost stenia cukru we krwi. Dlatego te, podczas wykonywania dugotrwaego wysiku, naley albo pozostawi pomp pracujc na zredukowanym przepywie podstawowym, albo okresowo podcza si do pompy (patrz - schematy przedstawione powyej). Wysiek fizyczny a pne powikania cukrzycy W badaniach naukowych wykazano, e regularnie wykonywany wf zmniejsza miertelno z powodu choroby niedokrwiennej serca, poprawia jako ycia, a take zmniejsza ryzyko rozwoju/progresji pnych powika cukrzycy. Pne powikania naczyniowe cukrzycy wystpuj u dzieci i modziey rzadko. Jednak osoby, u ktrych stwierdza si retinopati proliferacyjn, nefropati czy neuropati autonomiczn powinny indywidualnie ustali ze swoim lekarzem prowadzcym rodzaj, czas trwania i stopie natenia wysiku, aby nie narazi si na wystpienie niebezpiecznych dla ycia i zdrowia powika.

Najczciej popeniane bdy podczas wysiku fizycznego - odczenie pompy na zbyt dugi okres czasu - podjcie aktywnoci fizycznej przy glikemii powyej 250-300 mg% - brak redukcji wielkoci przepywu bazalnego - zastosowanie bolusa przeduonego podczas wysiku fizycznego - spoycie zbyt duej iloci wglowodanw przed lub w trakcie rozpoczciem wf (w obawie przed hipoglikemi) - spoycie posiku przed wf, bez podania bolusa dr n. med. Aleksandra Grska Klinika Endokrynologii Dzieci i Modziey USD, Krakw mgr piel Teresa Benbenek-Klupa Medtronic

Pimiennictwo 1. ISPAD consensus guidelines for the management of type 1 diabetes mellitus in children and adolescents. Swift. P. G. F. ed.: ISPAD Guidelines 2000. Zeist, The Netherlands, Medforum. 2000 2. Zalecenia kliniczne dotyczce postpowania u chorych na cukrzyc 2007. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetol. Prakt., 2007, Supl. A 3. G. Admon, Y. Einstein, M. Phillip. Exercise with and without insulin pomp among children and adolescents with type 1 diabetes mellitus. Pediatrics. 2005, 116: 348-355

Chromy pomp bo warto!

Jak zabezpieczy pomp insulinow na czas wysiku fizycznego?
Kontakt z wod Pompy Paradigm i MiniMed posiadaj symbol wodoszczelnoci IPX7. Oznacza to, e pompy odporne s na zachlapanie i krtkie zanurzenie w wodzie np. podczas przypadkowego upuszczenia pompy do wody, czy przemoczenia podczas deszczu. Podczas pywania lub uprawiania innych sportw wodnych pomp naley zawsze odczy. Jeli przypadkiem doszo do zanurzenia pompy w wodzie, naley j szybko osuszy, uywajc mikkiego czystego rcznika, a nastpnie sprawdzi czy dziaa prawidowo wybierajc polecenie autotest (selftest). Warto sprawdzi czy woda nie dostaa si do komory adowania baterii i zbiornika insuliny, jeeli tak naley te miejsca osuszy mikk ciereczk. Nie naley suszy pompy rdem gorcego powietrza np. suszark lub pozostawia do wyschnicia poprzez bezporednie dziaanie promieni sonecznych! Zabezpieczenie przed piaskiem Pompy MiniMed 508, 507C naraone s na uszkodzenie w przypadku kontaktu z piaskiem, gdy ruba w tych modelach pomp jest odsonita. Drobne ziarna pisaku, jeeli dostan si do mechanizmu ruby spowoduj jego zablokowanie. Najlepszym zabezpieczeniem jest futera Sport Guard, ktry pozwala szczelnie zamkn pomp. Jeeli dojdzie do kontaktu pompy z piaskiem naley wyczyci rub pompy i komor adowania baterii za pomoc spronego powietrza lub specjalnie do tego celu przeznaczonego pdzelka. Wysoka temperatura i dziaanie promieni sonecznych Wysoka temperatura nie ma wikszego wpywu na prac samego urzdzenia. Naley jednak pamita, e w pompie znajduje si insulina, ktra jest preparatem biakowym i mimo tego, e jest konserwowana nie powinna by poddawana bezporedniemu dziaaniu promieni sonecznych. W zwizku z tym podczas upalnych dni pomp naley nosi w futerale. Starajmy si rwnie chowa dren zestawu infuzyjnego pod ubraniem. Pacjenci, ktrzy maj mae zapotrzebowanie na insulin jednorazowo powinni nabiera do zbiornika zapas insuliny wystarczajcy na 3 dni i przy zmianie wkucia zawsze uzupenia zbiornik wieym zapasem insuliny.

Ryzyko upadku Uszkodzenie ekranu to najczstsza usterka mechaniczna pomp insulinowych. Zwykle dochodzi do tego podczas jazdy na rowerze, rolkach czy podczas wycieczek grskich, gdy pompa nie bya zabezpieczona w odpowiedni futera. Podczas uprawiania sportw o duym ryzyku upadku polecamy zabezpieczy pomp w futera typu Sport Guard lub Cordura Sport Case.

Rady dla uytkownikw pomp Paradigm 722RT uywajcych transmitera Tegoroczne wakacje, to pierwsze wakacje dla pacjentw stosujcych pomp z transmi-

terem, co umoliwia odczyt stenia cukru w czasie rzeczywistym. Drodzy pacjenci pamitajcie, e z transmiterem i elektrod mona pywa! Transmiter i elektrod najlepiej jest umieci na poladku, mona wtedy wszystko zasoni strojem kpielowym. Warto transmiter i elektrod zabezpieczy plastrem. Idc si kpa odpinany pomp. Aby urzdzenie nie wzbudzao alarmu mona wyczy opcj sensora. Po podczeniu si do pompy naley wczy opcj sensora i uruchomi funkcj ponowne podczenie starego sensora.

szych, kiedy przepyw w bazie wynosi 0,0j/h lub 0,05 j/h, a aktywno dziecka jest niejednorodna, nie naley przesadza z iloci wymiennikw wglowodanowych podanych na zapas w obawie przed hipoglikemi. Rodzice bardzo czsto przekarmiaj dziecko, czego efektem jest hiperglikemia w trakcie lub po zakoczeniu aktywnoci ruchowej. Jeli wysiek fizyczny planowany jest z wyprzedzeniem jednym z rozwiza jest zredukowanie bazy o 50 % godzin przed planowan aktywnoci. Nie zaleca si jednak redukcji wielkoci bolusa posikowego do posiku poprzedzajcego ruch. Mocowanie wku Wysoka temperatura i dua wilgotno otoczenia powoduj zwikszon potliwo skry, co niestety sprzyja zbyt szybkiemu odklejaniu si plastrw mocujcych wkucie. Jedyne co mona zrobi w tej sytuacji, to bardzo dobrze odtuci i osuszy skr przed instalacj wkucia. Do tego celu mona wykorzysta np. preparat Ecolab Skinsept Pur (podajemy nazw preparatu polecanego przez pacjentw, ktrzy mieli problemy z przyczepnoci plastrw). Drodzy Pompiarze mamy nadziej, e zawarte w tym artykule informacje po szczegowym omwieniu z lekarzem prowadzcym (zespoem cukrzycowym) pozwol Wam aktywnie spdzi wolny wakacyjny czas, bez obaw o wystpienie duych waha glikemii. Powodzenia !!! mgr piel Teresa Benbenek-Klupa Medtronic

Rady dla rodzicw Drodzy Rodzice, pozwlcie swoim pociechom kpa si oraz bawi w piasku. Dla dzieci mniejszych to najwiksza frajda. Pamitajcie tylko, aby odpowiednio pomp zabezpieczy lub po prostu j odpi. W przypadku dzieci mniej-

Medtronic CareLink

Twj nowy pomocnik!

Prawidowe leczenie cukrzycy z wykorzystaniem cigego wlewu insuliny wymaga analizy wielu danych. CareLink to program oparty o sie WWW, dziki ktremu pacjent ma moliwo wgldu w poziomy glikemii. Moe take oceni efekt podanych bolusw insulinowych, czy te wpyw spoytych wglowodanw na stenie glukozy. CareLink to pomocnik, ktry ma za zadanie zwikszenie efektywnoci terapii. Uatwi pacjentowi i lekarzowi wspprac dziki wikszemu i bardziej szczegowemu dostpowi do wynikw pomiaru cukru i bolusw podawanych przez pomp.
Firma Medtronic, ktra jako pierwsza na wiecie, stworzya system podawania insuliny za pomoc pompy z cigym odczytem glikemii w czasie rzeczywistym MiniMed Paradigm REAL-Time, oferuje swoim pacjentom coraz wicej nowych udogodnie. Jednym z nich jest system zarzdzania leczeniem cukrzycy Medtronic CareLink, o ktrym opowiemy w tym numerze Zebry. Jest on przeznaczony nie tylko dla uy

-tkownikw systemu Paradigm REAL-Time, ale take dla posiadaczy pomp insulinowych Paradigm 715 oraz nowego systemu monitorowania stenia glukozy Guardian REALTime i wielu rodzajw glukometrw dostpnych na rynku. Wszystkie dane zapisane w 90-cio dniowej pamici pompy Paradigm, systemu Guardian, czy glukometru mona za porednictwem CareLinka przesa do komputera, zapisa, wydrukowa i zabra ze sob do lekarza diabetologa. Zrozumienie dziaania przyjtych dawek insuliny, wpywu posikw, czy wysiku fizycznego na poziomy glikemii jest niezwykle trudne. Jednoczenie jest to klucz do udoskonalenia leczenia cukrzycy i uzyskania dobrego wyrwnania. Przedstawienie glikemii i dawek bolusw za pomoc wykresw i specjalnie usystematyzowanych tabelek, pozwoli na zlokalizowanie ewentualnego problemu, a take pomoe w jego rozwizaniu. Tu moemy znale odpowied na pytania, kiedy oraz jak duy wystpi spadek lub wzrost stenia glukozy i z jakiej przyczyny. To wanie CareLink umoliwia efektywne dziaania polegajce na wykrywaniu i rozwizywaniu napotkanych problemw. Czego potrzebujesz by rozpocz prac z CareLinkiem? Korzystanie z CareLinka jest atwe i wygodne. Program jest dostpny bezpatnie w Internecie pod adresem: http://carelink.minimed.com

W chwili obecnej program dostpny jest dla pacjentw z Kanady, Wielkiej Brytanii i USA, jednak ju niebawem, a mianowicie od 22 czerwca, dostp do CareLinka bd mieli take pacjenci z Polski!!! CareLink jest programem w jzyku angielskim. Pacjenci maj wic okazj wykorzystania swoich zdolnoci jzykowych. Dlatego te logowanie i korzystanie z systemu nie sprawi problemw. Dodatkow korzyci z uywania bdzie doskonalenie zdolnoci jzykowych. Aby mc korzysta z CareLinka, ktry jest dostpny online dziki firmie Medtronic, bdzie Ci potrzebny: - dostp do komputera (z wyjtkiem Macintosh), posiadajcego Windows 98SE, ME, 2000 lub XP - dostp do Internetu - Microsoft Internet Explorer (wersja 5.5 lub wysza) - Adobe Reader (wersja 5.0 lub wysza) - zcze radiowe i odpowiedni przewd umoliwiajcy poczenie pompy z komputerem ComLink (pompy insulinowe Paradigm 715, 722, Guardian REAL-Time) oraz odpowiedni kabel, jeeli podczamy glukometr do komputera (Rys. na nastpnej stronie). Aby rozpocz korzystanie z systemu CareLink wykonaj 3 proste kroki: 1. Zarejestruj si na: http://carelink.minimed.com 2. Przelij dane z pompy lub glukometru na serwer CareLink 3. Przegldaj, zapisuj, drukuj i analizuj raporty wraz z Twoim lekarzem

Wygld okna programu CareLink

ne wpywaj na poziomy glikemii na przestrzeni dwch tygodni. Tabela przedstawia dane wartoci cukrw z tego okresu i wskazuje jak czsto wykraczaj one poza norm.
Wygld zcza ComLink

To jest naprawd proste! Kilka krokw podczas rejestracji pozwoli Ci na pene wykorzystanie atutw CareLinka. Haso i login zapewniaj pen prywatno i dyskrecj. W razie problemw zawsze jednak moesz skontaktowa si z przedstawicielem firmy Medtronic lub zadzwoni na 24godzinn lini pomocy: 0 801 080 987 lub 0-22 465 69 87. Poczenie Twojej pompy czy glukometru umoliwi przesanie wszystkich informacji do osobistej bazy danych CareLinka. Po przetransportowaniu danych do komputera, odpowiednie informacje takie jak dawki insuliny czy poziomy glikemii, mog by przedstawiane w bardzo rnorodny sposb, aby pomc w odpowiednim ich przeanalizowaniu. Odpowiednie korzystanie z ekranw i opcji, krok po kroku, pozwoli na wykorzystanie wszystkich udogodnie programu. Niektre z nich to szczegowy zapis: - spoytych podczas posiku wglowodanw wraz z dat, godzin i iloci wyraon

w gramach lub wymiennikach wglowodanowych WW - pomiarw glikemii data i godz. - dawek bolusw podanych przez pomp - wysiku fizycznego data, godz., czas trwania i poziom intensywnoci wicze - wyniki bada HbA1c - oraz szczegy dotyczce wymiany zestaww infuzyjnych i inne CareLink stwarza take moliwo porwnania zmian w poziomach cukru, czy innych informacji na przestrzeni czasu i na tle wysiku fizycznego czy zjedzonych posikw. Wykresy pozwalaj na zobrazowanie tych zmian graficznie, a tabele podaj wartoci tych zmian. Raporty To dziki nim mona zinterpretowa i przeanalizowa uzyskane wyniki leczenia. Program CareLink umoliwia uzyskanie a do 12 rnych raportw. Wrd nich wyrniamy: Raport sumaryczny dostarcza informacji jak dawka insuliny, dieta czy wiczenia fizycz-

Raport sensora opiera si na cigym wgldzie w poziomy glikemii, ktrych to pomiaru dokonuje elektroda enzymatyczna. Istnieje tu moliwo wybrania konkretnych 7 dni i obejrzenia ich przebiegu za pomoc wykresu. Mona take dokona bardziej szczegowego wgldu w konkretny dzie. Raport posikowy dotyczy analizy poziomw glikemii i zawiera take dane o iloci spoytych wglowodanw. Te dane pochodz z pamici Kalkulatora Bolusa. Dziki temu mona zauway, jaki efekt ma spoyty posiek na poziom glukozy we krwi.

Raport podsumowujcy dzie raport ten przedstawia dane z konkretnie wybranego dnia i za pomoc trzech wykresw ukazuje pomiary glikemii, zuycie insuliny i ilo wglowodanw pochodzcych z posikw w danym dniu, a take informacje dotyczce wysiku fizycznego. Wszystkie raporty pochodzce z programu CareLink s wywietlane w formacie PDF. Mog by ogldane online, zapisywane, drukowane czy te przesyane drog elektroniczn (jako zacznik do e-maila) do Twojego lekarza. Dziki nim analiza Twoich wynikw leczenia wraz ze specjalist bdzie duo atwiejsza. Zarwno pacjent jak i lekarz maj teraz lepszy wgld w wyniki samokontroli. CareLink przypomina udoskonalony elektroniczny dzienniczek samokontroli, zawierajcy wiele opcji, ktre mog pomc Ci w odpowiedniej interpretacji swoich wynikw. Prawidowa analiza wynikw leczenia prowadzi do poprawy terapii stosowanej przy leczeniu cukrzycy. A na tym wanie tak bardzo nam zaley! Powodzenia! Anna Zakrzewska mgr in. Marcin Winiewski

* Zcze ComLink (nr kat.: MMT-7304EU) dostpne jest w firmie Medtronic MiniMed, w cenie 244 PLN.

Pasja Ekstremalna

Aktywny tryb ycia to nie lada wyzwanie dla osoby chorej na cukrzyc. O tym jak trudno jest sprosta wszystkim obowizkom, a take znale czas na realizacj wasnych marze wiedz zarwno Ci sodcy jak i Ci niesodcy. Ale wiadomo, e towarzyszca koleanka cukrzyca ma znaczcy udzia w codziennych obowizkach. Czasem wrcz si wydaje, e przy niej nie ma czasu na marzenia, e przeszkadza w prowadzeniu normalnego trybu ycia. Gdy pojawia si choroba zadajemy sobie pytanie Czy ta choroba pozwoli mi realizowa moje plany i marzenia? Dwudziestopicioletni Eugeniusz nieko jest doskonaym przykadem, e z cukrzyc mona wiele. Choroba nie jest dla niego przeszkod, a dziki pompie insulinowej moe spenia swoje marzenia, czym podzieli si z naszymi czytelnikami.
Powiedz kilka sw o swojej pasji? Od czego wszystko si zaczo? Moja przygoda z motocyklami zacza si kilka lat temu, a dokadniej 4 lata temu. Kiedy moi koledzy kupili sobie fajne modele motocykli troch im pozazdrociem i zaczem si tym sportem coraz bardziej interesowa. Niestety jest to bardzo drogi sport wic troch czasu zajo mi uzbieranie rodkw na zakup pierwszego motoru. Byem coraz bardziej zafascynowany motorami i wszystkim co z nimi zwizane, dlatego te zapisaem si na treningi na jedynym w Polsce torze wycigw motocyklowych w Poznaniu. Na pocztku szo mi rnie, musz przyzna, e nie jest atwo opanowa technik jazdy. Ale bardzo si staraem i staram cigle udoskonala moje umiejtnoci. W zeszym roku uczszczaem tylko na treningi, a w tym roku planuj wystartowa w pucharze markowym SUZUKI GSX -R CUP, ktry bdzie rozgrywany podczas Wycigowych Motocyklowych Mistrzostw Polski. Nasz puchar bdzie si skada z 6 wycigw - eliminacji - kady po 9 okre Toru Pozna. Bd si ciga pod bander WTT-racing team. w Team - zesp zaoylimy w zeszym roku razem z moimi kolegami. Ja mam numer 13 i mam nadziej, e jest to szczliwa 13. Czy fakt e jeste chory na cukrzyc jest dla Ciebie ograniczeniem? Cukrzyc mam od 9 lat. Oczywicie nie mogem na pocztku si z ni oswoi. Ale rwnie odkd pamitam pocigay mnie sporty ekstremalne. Mam ukoczony kurs spadochronowy wolnego spadania i 41 skokw na koncie. Posiadam te zawodniczy stopie w kick-boxingu. Dlatego trzeba byo pogodzi si z obecnoci cukrzycy w moim yciu. By moe to ch speniania swoich marze spowodowaa, e musz wsppracowa ze swoj chorob. Uprawiam niebezpieczne sporty, mam tu szczeglnie na myli skoki spadochronowe. Dlatego te musz dba o zdrowie. Przeomowym momentem w moim leczeniu stao

si podczenie do pompy insulinowej. Czy mgby przybliy jak rol spenia pompa insulinowa w yciu kogo tak aktywnego? Przede wszystkim, kiedy uywaem penw do podawania insuliny trudno byo mi utrzyma dobre poziomy cukru we krwi. Pomimo moich stara nie zawsze udawao si je ustabilizowa. Szczeglnie, e w moim przypadku cigle towarzyszyy mi emocje zwizane ze sportem jak i czsty wysiek fizyczny. Wiele razy musiaem rezygnowa z treningw ze wzgldu na zbyt

niski poziom cukru. Natomiast zbyt wysoki powodowa, e miaem gorsze samopoczucie. Zanim zaczem uywa pompy miaem take nienajlepsz hemoglobin glikowan. Teraz jest duo lepiej, a poziomy glikemii s unormowane i co najwaniejsze, budz si z dobrym cukrem. Jest to dla mnie szalenie wane, gdy kady aktywny dzie rozpoczynam z prawidowym poziomem cukru. Mog miao stwierdzi, e pompa Medtronica jest dla mnie wybawieniem i to urzdzenie peni szczeglnie wan rol w moim aktywnym yciu.

10

ca nie stanowi dla mnie adnej przeszkody, po prostu z ni wsppracuj i yj. Jestem ywym przykadem, e nie ma przeszkd by realizowa wasne marzenia. Niestety oprcz czasu jazda na motorze pochania take do duo pienidzy. Jest drogim przedsiwziciem. Tyczy si to take udziau w wycigach. Razem z kolegami na wasn rk szukamy sponsorw. Jestemy natomiast zdeterminowani gdy sport ten jest dla nas szalenie wany. Na koniec opowiedz czytelnikom o swoich dalszych planach zwizanych z Twoj pasj, dotychczasowych osigniciach? Jak ju wczeniej wspomniaem bior udzia w tegorocznych wycigach w klasie 600 SUZUKI GSX-R CUP w Poznaniu. Kada runda mistrzostw trwa okoo 4 dni i skada si z 9 okre. Jedno okrenie to ok. 4,083 km. Maj one miejsce przewanie w weekendy: sobota to treningi kwalifikacyjne, a niedziela to ju waciwy wycig. W takim wycigu bierze udzia 40 zawodnikw. Po sobotnich kwalifikacjach zawodnicy ustawiani s wedug czasu ktry osignli. W zeszym roku, kiedy uczszczaem na treningi braem udzia w mini wycigach. I jestem bardzo zadowolony, gdy szo mi cakiem niele. Mam nadziej, e i w tych wycigach pjdzie mi dobrze. Jestem peen nadziei, gdy jazda na motocyklu sprawia mi niesamowit frajd. Bardzo dzikuj za rozmow. Rozmawiaa Anna Zakrzewska

Czy jazda na motocyklach jest niebezpieczna, szczeglnie dla osoby chorej na cukrzyc? Jazda na motorach jest niebezpieczna dla kadego, gdy nie przestrzega pewnych zasad i nie postpuje rozwanie. Jest to ekstremalny sport, a wic i niebezpieczny. Jeli chodzi o cukrzyc, to na pewno jej obecno czyni go jeszcze bardziej niebezpiecznym. Ale tak naprawd jeli kto o siebie dba i panuje nad wasn chorob to moe robi wszystko. Trzeba by bardzo ostronym i uwaa by nie dopuci do sytuacji

jazdy z niskim cukrem na motorze. Wtedy mona straci panowanie nad kierownic i moe nastpi jakie nieszczcie. Po prostu z cukrzyc tak jak i z innymi chorobami trzeba bardziej uwaa. I tu wanie ogromn pomoc jest dla mnie pompa insulinowa. Dziki niej jest mi duo atwiej stabilizowa cukry, a wic zapobiec hipoglikemii. Bardzo zaley mi na mojej pasji, musi wic mi rwnie zalee na wyrwnanej cukrzycy. Jak godzisz wszystkie obowizki zarwno zwizane z leczeniem cukrzycy jak

i te prywatne z tak pochaniajcymi czas sportami? Musz przyzna, e nie jest atwo. Oprcz obowizkw zwizanych z dbaniem o moj chorob mam take obowizki domowe. Jestem studentem Lingwistyki Stosowanej na Uniwersytecie Warszawskim, pracuj. Mam swoje ycie prywatne, ktrego ogromn czci s motory. Uwaam, e trzeba robi w yciu to na co ma si ochot, trzeba je urozmaica. Jak si chce to da si wszystko pogodzi. Motory ubarwiaj moje ycie by nie byo tylko szar codziennoci. Cukrzy-

11

Jedziemy na obz
- pomys za 100 punktw!
Czemu nie? Zbliaj si wakacje czas swobody i radoci. Pewnie wielu z Was chciaoby spdzi je tak jak Wasi rwienicy na koloniach lub obozie. Jednak dla dzieci z cukrzyc nie jest to takie proste. Owszem, mona skorzysta z kolonii dla diabetykw albo pojecha do sanatorium, ale czy mona pojecha na NORMALNY obz?
Nie jest to atwe. Rodzice boj si o dzieci i trudno im si dziwi; cukrzyca to choroba, ktrej leczenie trwa cay czas i wymaga duej odpowiedzialnoci. Organizatorzy wakacyjnego wypoczynku boj si dzieci z cukrzyc i te si im trudno dziwi, bo to normalne ba si czego, czego si nie zna. Czyby wic takie wakacje, jakie maj zdrowe dzieci, byy nieosigalne dla dzieci z cukrzyc? Czy jestemy tak inni, e nie moemy cieszy si swobod? Nie jest tak le. S na to sposoby. Musi by tylko spenionych kilka warunkw. 1. Samodzielno i odpowiedzialno dziecka To chyba oczywiste, e na samodzielny wyjazd moe pojecha dziecko, ktre zna si na swojej cukrzycy, umie dokona pomiarw cukru, ustali dawk insuliny i j poda, zna swoje objawy zwiastujce hipoglikemi i umie kontrolowa swoj diet. I oczywicie nie czeka, a mama wpisze mu to wszystko do zeszytu samokontroli, tylko samo potrafi ten zeszyt prowadzi. Jeli wic jestemy samodzielni i odpowiedzialni to ju moemy pojecha na obz? Potrzebny jest jeszcze drugi warunek: 2. Osoby na obozie, znajce si na cukrzycy Musicie pamita, e organizatorzy i opiekunowie obozu bior za Was odpowiedzialno, bo jestecie dziemi. Dorosy czowiek z cukrzyc moe robi, co mu przyjdzie do gowy, bo to on w wietle prawa odpowiada za swe postpowanie. Ale w przypadku osb niepenoletnich, to doroli opiekunowie odpowiadaj za to, by nie spad im wos z gowy a tym bardziej cukier we krwi. Sami wiecie, e leczenie cukrzycy nie jest atwe trzeba si na tym zna. I domylacie si, e trudno byoby znale wrd wychowawcw na obozie czy kolonii osob, ktra szybciutko si wszystkiego nauczy i bdzie Wam w stanie doradzi w razie wtpliwoci, przypilnowa w chwili saboci Waszej woli albo pomc w sytuacji podbramkowej. Dlatego najrozsdniej byoby pojecha na obz, na ktrym opiekunem jest osoba, ktra na cukrzycy ju si zna. Moe to bdzie Twj

wychowawca klasy? Albo te mama, ktra jest wychowawc na kolonii? Albo starszy brat? A moe lekarz rodzinny lub ten z poradni diabetologicznej? I bardzo wana sprawa: na obozie trzeba jak najszybciej rwienikom wytumaczy, o co chodzi w tej chorobie a przede wszystkim zaznajomi ich z objawami hipoglikemii i zasadami postpowania w takiej sytuacji. Na obozie, kiedy cay czas jestemy na wieym powietrzu i w ruchu, cukry bardzo lubi spada w najmniej odpowiednim momencie. A do trudno wtedy udziela wykadu o hipoglikemii gdzie na aglwce, ktra utkna w trzcinach, albo w czasie dyskoteki, nie mwic ju o meczu piki nonej o puchar obozu

3. Co zabiera na obz dodatkowo osoba z cukrzyc (poza cay sprztem, niezbdnym do obozowania): INSULINY (Uwaga! Naley zabra, poza wyliczon, dodatkowo 2 fiolki!!!) PENY (TAKE OSOBY NA POMPIE ! 1 ZAPASOWY!) + IGY DO ZMIANY GLUKOMETR PASKI DO GLUKOMETRU (MIN. 3 OPAKOWANIA=150 SZTUK) PASKI DO MOCZU-1 op. NAKUWACZ+ IGY DO ZMIANY GLUKAGON ZESZYT SAMOKONTROLI (1 KARTKA/1 DZIE)

12

paski do glukometru do trudno wybiera si z lenej ciki a aden komendant nie pozwoli na zamiecanie terenu obozu. Paski (s z plastiku!) wyrzucamy do mietnika! nie ma oszustwa, ktre prdzej czy pniej si nie wyda Nasze obozy Dzieci z cukrzyc z wojewdztwa lubuskiego na takie normalne obozy jed ju od kilku lat. Mamy zaprzyjanion komendantk ZHP, ktra si naszej (sporej ju!) grupki nie boi i przyjmuje nas pod dachy swych namiotw. Jedna z mam powica dzieciom swj talent pedagogiczny, a nad wszystkim czuwa lekarz z poradni diabetologicznej (ktry jest jednoczenie lekarzem caego obozu). Oczywicie, jak na kadym obozie, mamy te zapewnion pomoc pielgniarki. A dzieci? S najnormalniejszymi uczestnikami obozu, bior bez ulg udzia we wszystkich zajciach i dyurach, maj tylko swj dodatkowy obowizek cukrzyc. W ramach usprawniania pracy organizujemy dyury cukrzycowe (dyurnymi s dzieci), polegajce na przypilnowaniu, aby aden delikwent nie zapomnia zmierzy cukru (np. przed zawodami) albo zabra glukometr na caodniow wycieczk. Najsympatyczniejsze jest to, e do naszych dyurw doczaj si zdrowi rwienicy a przecie oni nie musz wstawa w nocy, eby sprawdzi, czy nie maj hipoglikemii po dyskotece. I co najwaniejsze zaczynaj rozumie, o co w tej naszej cukrzycy chodzi, podobnie jak druynowi, panie z kuchni czy inni doroli, ktrzy na pocztku patrzyli na nasz grup ze strachem przemieszanym ze wspczuciem. Tak wic robimy dodatkow dobr robot edukacj spoe-

- osoby na pompie- zapasowe wkucia, dreny, strzykawki, gaziki Leko (Uwaga! Wkucia nie na styk wzi zapas!) KOSTKI CUKRU lub TABLETKI GLUKOZOWE ZGODA NA ZABIEGI medyczne wykonywane przez osoby bez wyksztacenia medycznego (np. w przypadku koniecznoci podania glukagonu) KARTA INFORMACYJNA z wpisanymi dawkami insuliny, przelicznikami na WW, ew. dodatkowymi lekami. 4. O czym warto pamita na obozie dbanie o dobry poziom cukru jest w naszym interesie. Bdzie hipoglikemia druyna przegra gr terenow, bo bdziesz opnia grup... Nie daj Boe przeduajca si hiperglikemia bdziesz si le czu i nici z randki z nowo poznan znajom z ssiedniego namiotu. trzeba planowa proste sprawy np. gdzie pooy paski, a gdzie glukagon, eby mona je byo szybko znale zwaszcza w rodku nocy (a przy wietle latarki nie jest to atwe).

Pamita o tym, e koczy si insulina w penie, eby przynie j z lodwki w kuchni, a nie przypomnie sobie o tym pi minut przed wyjazdem na caodniow wycieczk rowerow, kiedy caa grupa czeka przy rowerach (a kuchnia na obozie zwykle jest nieco dalej, ni w domu). Tu nie ma rodzicw, ktrzy zwykle o takie drobiazgi si troszcz trudno to sobie wyobrazi, ale s miejsca na wiecie, gdzie nie mona dosta niczego do jedzenia np. koniec jeziora, gdy popyniemy kajakiem, rodek lasu w czasie podchodw Dlatego trzeba pamita o zabraniu na takie wyprawy choby 1 szybkiego i jednego wolnego WW mrwki bardzo atwo znajduj drog do zapasw cukru czy schowanej na czarn godzin drodwki dlatego trzeba pilnowa porzdku w namiocie, take dla wasnego bezpieczestwa kajak i aglwka maj to do siebie, e zwykle robi si tam mokro warto pomyle o zabezpieczeniu glukometru (jeli go zabieramy) lub cukru

czestwa. A poza tym oczywicie taki obz jest te lekcj dla kadego dziecka z cukrzyc mona tu naprawd nauczy si odpowiedzialnoci za siebie, za kolegw i koleanki, niektrzy ucz si, e NAPRAWD mona mierzy cukier czciej ni 3 razy na dob, jak te tego, e ze zwykej obozowej kuchni da si skomponowa diet, nie uwaczajc godnoci cukrzyka;-) No a czasem znajdzie si nawet czas na prawdziwe szkolenie diabetologiczne. Chyba nie jest to zy pomys na wakacje? Dr n. med. Magorzata Kosiska Szpital Wojewdzki SP ZOZ w Zielonej Grze Poradnia Diabetologiczna Consilium

13

Dojrzewanie

-trudny czas dla dwch stron

Dojrzewanie to bardzo szczeglny okres w yciu czowieka. To wanie podczas tego czasu zachodzi w organizmie wiele zmian, ktre moga zaskoczy, a nawet przysporzy kopotw, szczeglnie osobom z cukrzyc. O okresie dojrzewania oraz o tym jak poradzi sobie w tym trudnym okresie, opowiedz Wam specjalistki - Panie z zespou terapeutycznego z Dziecicej Poradni Diabetologicznej z Wojewdzkiego Szpitala w Rzeszowie, przy ulicy Lwowskiej 60- doktor Barbara Surdej, doktor Lucyna Lisowicz i pielgniarka Boena Olech.
Czy na podstawie dowiadczenia lekarskiego potrafiyby Panie poradzi jak postpowa gdy pojawi si cukrzyca w domu? Dr Surdej: Przede wszystkim, kiedy u pacjenta cukrzyca zostanie rozpoznana naley niezwocznie zgosi si do oddziau by rozpocz leczenie i zrozumie na czym ta choroba polega. U pacjentw, a waciwie u ich rodzicw mona zauway, e pierwszy tydzie po zachorowaniu to czas przemyle. Pierwsze dni przesania przeraenie tym, e choroba jest nieuleczalna. Na pocztku nie dociera myl, e z t chorob si yje, e dziki dobrej samokontroli, dziki terapii pompowej osoba z cukrzyc moe prowadzi normalne ycie. Dopiero po paru dniach mija ten najciszy szok. Dlatego szkolenie rodzicw i dziecka powinno si rozpocz dopiero okoo 3 doby po przyjciu na oddzia. Rodzice s wstrznici i ciko jest im oswoi si z myl o chorobie dziecka. Trzeba da im chwil na przyzwyczajenie si do nowej rzyczywistoci. Podczas szkole i spotka edukacyjnych sytuacja zaczyna by w ich oczach troch atwiejsza do ogarnicia. Czy najgorszym momentem na zachorowanie jest okres dojrzewania? Dr Lisowicz: Trudno powiedzie. Jest to przede wszystkim bardzo indywidualna kwestia. Trudno u maych dzieci polega na tym, e ciko jest im wytumaczy, e musi by czsto kute, a take e nie moe je, kiedy ma tylko na to ochot. Due dziecko ma natomiast problem emocjonalny. Jeli taki mody czowiek y nacie lat zdrowy to niezmiernie ciko jest mu si przestawi na inne ycie. Dr Surdej: Bardzo duo te zaley od nastawienia rodziny pacjenta. Jeli rodzina tylko uala si nad nasta sytuacj i widzi same problemy, to ciko w takim przypadku osign dobre efekty leczenia. Jeli natomiast rodzina jest nastawiona na rozwizywanie problemu, nie zaamuje si mona spodziewaa si wietnych efektw. Dziecko czy dorastajcy czowiek nie moe zosta z chorob sam! Jak powinno wyglda wsparcie rodzicw i rodzestwa dziecka z cukrzyc? Jak pomc akceptowa i jak zaakceptowa to co si przydarzyo? Dr Surdej: Jak ju wczeniej wspomniaam ani dziecko ani osoba nastoletnia nie moe pozosta z problemem choroby sama. Rodzice uwaaj, e nastolatek staje si dorosy i da sobie rad sam. To jest tylko pozornie dorosy czowiek. Caa rodzina powinna by obecna na szkoleniach terapeutycznych i wzajemnie si wspiera. Optymalnie jest, kiedy pewne nawyki ywieniowe przejmowane s przez wszystkich czonkw rodziny i w sprawach diety caa rodzina ze sob wsppracuje.

Zesp Terapeutyczny ze Szpitala w Rzeszowie Tu du rol odgrywa rodzestwo. Wiadomo, e nie mog oni cakowicie zmieni ycia ze wzgldu na chorob brata czy siostry. Ale mogliby zrezygnowa np. z podjadania sodyczy po kryjomu. Najlepsz reakcj jak mona sobie wyobrazi po zachorowaniu dziecka to stworzenie atmosfery nastawionej na rozwizywanie problemw i wzajemn pomoc. Ualanie si nad sytuacj tych modych ludzi nie przynosi pozytywnego skutku, wrcz negatywny. Podobnie jest w przypadku nauczycieli w szkole. Ich troska, czasami zbyt intensywna moe by le odebrana. Moe znowu przypomina ualanie si nad chorob, a tego dojrzewajca modzie naprawd nie lubi. Dlatego najlepiej byoby znale zoty rodek. Tak wywaon pomoc, ktra nie zraziaby nastolatkw ani do choroby ani do siebie samych. W okresie dojrzewania rodzice

14

powinni jak najczciej rozmawia z dzieckiem na te tematy. Spotkaam si z opini, e ojcom sprawia trudno zaakceptowanie choroby dziecka, czasem wrcz nie potrafi tego zrobi. Czy to prawda? Dr Surdej: Tak naprawd rzadko ojcowie akceptuj cukrzyc u swego dziecka. Owszem do naszej poradni przyjeda wiele rodzin, w ktrych zarwno mama i tata s ywo obecni w sodkim yciu pociechy. Jednak zdarza si te ze ojcowie odchodz od matek po zachorowaniu dziecka. Zostawiaj bardzo fajne dziecko i bardzo fajn kobiet. Nie potrafi stawi czoa chorobie, a tym samych bardzo krzywdz rodzin. Jakie powinno by podejcie rodzicw w sytuacji pogorszenia si wyrwnania cukrzycy w okresie dojrzewania? Dr Lisowicz: Rodzice zawsze maj za zadanie wspiera dziecko, bez wzgldu na okolicznoci. Spokojnie naley szuka przyczyny tego pogorszenia, najczciej konsultujc si z lekarzem. Dojcie do konsensusu jest bardzo trudne i nie zawsze si udaje to osign. W dzisiejszych czasach, kiedy rodzice s bardzo zapracowani tego wsparcia dzieciom bardzo brakuje. Nawet jeli dziecko nie woa wyranie o pomoc, to tej pomocy potrzebuje. Obowizki i praca powoduj, e brakuje rodzicom czasu by tej pomocy udzieli, chocia daliby bardzo duo by ten problem znikn. I ten problem dotyczy nie tylko cukrzycy ale kadej choroby przewlekej. W okresie dojrzewania wszystko jest trudniej-

sze. Relacje midzy dzieckiem a rodzicami s bardzo trudne, wrcz skomplikowane. Z bagaem choroby przewlekej jak jest cukrzyca wszystko jest podwjnie trudne. Dojrzewanie to okres buntu, ktremu towarzysz specyficzne problemy. Cukrzyca i jej wymogi stanowi dodatkowe okolicznoci do buntu. Dlatego te rodzice powinni chwali nastolatka, gdy wyniki leczenia s zadowalajce, a gdy wymagaj ulepszenia powinni zaofero-

wa swoj pomoc i wsparcie. Czy w zwizku z trudnoci utrzymania prawidowych glikemii w okresie dojrzewania wskazane jest stosowanie pomp insulinowych? Dr Lisowicz: Oczywicie. Pompa insulinowa jest najlepszym rozwizaniem w terapii cukrzycowej. W przypadku nastolatkw najle-

piej jest podcza ich do pompy od razu po zachorowaniu, gdy po kilku latach choroby jest trudniej przestawi kogo na terapi pompow. A to wanie terapia pompowa jest bardzo pomocna w stabilizowaniu poziomw glikemii. Piel. Boena Olech: Mamy w poradni wielu nastolatkw. Gdy podczenie do pompy nastpowao natychmiast po rozpoznaniu cukrzycy przyswajanie wiadomoci podczas szkolenia nastowao bardzo szybko i sprawnie. Natomiast nastolatki z duszym staem chorobowym pomimo przyswojenia wiedzy i obsugi pompy nie zawsze wcielaj w ycie to czego si nauczyli. Jest to spowodowane wanie okresem dojrzewania, a co za tym idzie buntem. Ten nastoletni wiek charakteryzuje si specyficznym nastawieniem. Dr Surdej: Moim zdaniem pompa Paradigm 722 ze sta moliwoci wgldu w poziomy glikemii byaby bardzo dobrym rozwizaniem dla nastoletniej modziey. Uregulowanie poziomw cukru podczas okresu dojrzewania byoby duo atwiejsze. Znayby swoje reakcje na stres, na wysiek fizyczny i kad inn okoliczno. Wgld we wasne cukry w kadej chwili to dla nastolatkw, ktrzy wstydz si zmierzy cukier przy kolegach to wietne rozwizanie. Przecie bywaj nawet przypadki, w ktrych pacjenci nie badaj cukru przez cay dzie w szkole bo si po prostu wstydz i boj odtrcenia. Dr Lisowicz: Jest to gwny problem, z powodu ktrego cukrzyca jest tak chwiejna w okresie dojrzewania. Nastolatki ukrywaj si z faktem e s chore, e musz zmierzy cukier w szkole, poda bolusa. W tym czasie modzie w ogle si nie godzi z chorob.

15

Wgbiajc si bardziej w problem okresu dojrzewania, poruszmy problem dorastania dziewczynek. Jak u nich przebiega ten proces i czy jest wyjtkowo trudny? Dr Lisowicz: Dziewczynki przede wszystkim odrnia od chopcw wiksza skonno do tycia. Z natury s mniej ruchliwe ni chopcy, co wie si z przybieraniem na wadze. I nawet gdy staraj si by aktywne fizycznie trudnej im utrzyma sta wag ni pci przeciwnej. Chopcom jest duo atwiej i s tylko sporadyczne przypadki skonnoci do tycia. Dziewczynki oprcz tego lubi sobie co popodjada. Dr Surdej: Niestety przybieranie na wadze wie si z pniejszymi prbami odchudzania. Bardzo czsto dochodzi do zaburze odywiania. Dziewczyny potrafi nic nie je cay dzie, a potem nie wytrzymuj i zjadaj w nadmiarze wieczorem. Bywa te tak, e daj za mae dawki insuliny jedzc normalne iloci jedzenia i doprowadzaj do bardzo wysokich glikemii. Uzyskuj zamierzony efekt - chudn, ale dzieje si tak kosztem zdrowia, gdy organizm jest zakwaszony. Takie postpowanie prowadzi do bardzo powanych powika cukrzycowych. Jest to bardzo niebezpieczne i ostrzegamy przed takim postpowaniem. Podczas wizyt bardzo staramy si uzmysowi pacjentom, jak wane jest leczenie cukrzycy, jak wane jest dobre wyrwnanie. Kiedy pacjenci dojrzewaj nawizanie z nimi kontaktu jest duo trudniejsze. Rady i pomoc dorosych, lekarzy czy rodzicw, modzie postrzega jako ingerencj we wasne ycie. Bardzo nam zaley by pacjenci starali si by ich cukrzyca bya wyrwnana i by yo im si jak najlepiej. Z kadej poprawy, z kadego dobrego cukru

Ze wyniki glikemii u dorastajcej dziewczyny mog wpywaj take na pogbianie takich zmian jak trdzik czy problemy z miesiczkowaniem. Dr Lisowicz: Sam brak wyrwnania cukrzycy doprowadza do dekompensacji hormonalnej caego organizmu. Dlatego te aby temu zapobiec podczas okresu dojrzewania naley pamita o dobrej samokontroli. Czy wahania hormonalne maj wpyw na poziomy glikemii i prawidowe dziaanie insuliny? Dr Surdej: Tak. Najbardziej jest to widoczne u dziewczt majcych zaburzenia hormonalne tarczycy. Wtedy poziomy glikemii s niesamowicie trudne do wyrwnania. Przede wszystkim te towarzyszce zaburzenia hormonalne tarczycy naraaj na niespodziewane spadki poziomu cukru. Taki wpyw mog mie wszelkie choroby autoimmunologiczne innych narzdw. Powoduj one wahania glikemii i zaburzenia metabolizmu. Mamy tu do czynienia z zaburzon gospodark hormonaln, ktra jest naprawd niebezpieczna. Podobnie jest w przypadku leczenia towarzyszcej choroby u osoby z cukrzyc np. terapi sterydow. To rwnie ma ogromny wpyw na prawidowe poziomy glikemii. Naley take pamita e zapotrzebowanie na insulin zmienia si w poszczeglnych fazach cyklu u kobiety. Dr Lisowicz: Jeeli nie ma rwnowagi hormonalnej w organizmie to mog nastpowa przecukrzenia czy te niedocukrzenia. Leczenie terapi hormonaln naley ogranicza do minimum. Wszystkie zaburzenia

hormonalne maj wpyw na zaburzenia w prawidowej samokontroli cukrzycy. Ok. 5-10%kobiet w Polsce planuje ci a w krajach zachodnich ok. 80%. Kiedy powinno si zacz planowanie ciy? Jakie zagroenia niesie niezaplanowana cia przy niewyrwnanej cukrzycy? Dr Surdej: Czasami staramy si ju osiemnastoletniej dziewczynie ze le wyrwnan cukrzyc uzmysawia, e aby mie zdrowe dziecko naley rok wczeniej zacz o tym myle. Dobrze wyrwnana cukrzyca zarwno przed zajciem w ci jak i podczas jest niezmiernie wana. Dlatego te rozmawiamy z pacjentkami, by byy odpowiednio przygotowane. Dr Lisowicz: Nieraz zostao udowodnione, e kiedy dziewczyna zachodzi w ci ma pen motywacj by mie dobrze wyrwnan cukrzyc. Wie, e bdzie odpowiada nie tylko za siebie, ale take za dziecko. Piel. Boena Olech: Niestety kiedy pacjent osiga 18 lat opuszcza poradni dziecic. Jest to okres przejciowy i przejcie do poradni dla dorosych wie si z pewnymi obawami. Podejcie lekarza w poradni dla dorosych, gdzie wikszo pacjentw to ludzie z cukrzyc typu 2, jest troch inne. A modzie trzeba si zaopiekowa. A szczeglnie modymi kobietami, ktre w przyszoci bd chciay zaj w ci. Niestety tej pomocy brak. Bardzo dzikuj za rozmow. Rozmawiaa Anna Zakrzewska

naszych pacjentw bardzo si cieszymy. Czy w zwizku z cukrzyc u dziewczynek w okresie dojrzewania mog wystpi niepokojce zmiany zwizane z miesiczkowaniem czy prawidow rwnowag hormonaln? Dr Surdej: Jeeli pacjentki s dobrze wyrwnane nie powinny mie zaburze hormonalnych. Dotycz ich problemy takie same jak zdrowych dziewczt. Na przykad jeeli nasza pacjentka jest dobrze wyrwnana i ma problemy z trdzikiem czy z zaburzeniem miesiczkowania to kierujemy j do naszej pani ginekolog. I specjalista ginekolog leczy je tak jak zdrowe dziewczyny. Natomiast jeli cukrzyca u pacjentki nie jest wyrwnana to jest prawdopodobne e zaburzenie hormonalne pochodzi wanie z niewyrwnania.

ZEBRWKA
1

wakacyjna

Poziomo
10 11

9
2

6
12

13

1- O 19-stej dla dzieci w telew ji ieci t l wiz telewizji a ik ze sma oyka 3- Zabieramy go na piknik ze smakoykami smakoykami sm 4- Leci rakiet w kosmos ardzo duo 5- Na play jest go bardzo d o 9- Pakowana w podr 11- Symbol Warszawy 12- Znosi jajka 14 Pieni si w kpieli

7
3

Pionowo
14

2- W ciecie 6- Potrawa z jajek na niadanie 8- Obowizkowa w szkole do przeczytania 10- Sucha trawa po ciciu 13- Lene owoce

1
5

ZEBRWKA:
Spord wszystkich prawidowych roziwza wylosujemy trzy nagrody niespodzianki ufundowane przez Johnson&Johnson Lifescan Sp.z o.o." Rozwizanie z dopiskiem ZEBRWKA prosimy nadsya do 20 lipca na adres : Medtronic MiniMed, ul. Ostrobramska 101, 04-041 Warszawa

ZEBRA
Redakcja: Anna Zakrzewska tel.: 022 465 69 34 Wydawca: Medtronic MiniMed, ul. Ostrobramska 101, 04-041 Warszawa Grafika i skad: Jacek Biskupski tel.: 0 886 159 452

HASO:

2 3 4 5 6 7 8 9