MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA1

Międzynarodowa integracja gospodarcza– to proces obejmujący odpowiednie zmiany w strukturach gospodarczych

poszczególnych krajów w kierunku wytworzenia jednolitej struktury ekonomicznej i, opierając się na niej, jednolitego organizmu
gospodarczego.

Procesy integracyjne występujące we współczesnej gospodarce światowej odbywają się pomiędzy krajami:
• sąsiadującymi
• o zbliżonej strukturze gospodarczej
• o podobnym poziomie rozwoju gospodarczego

CELE INTEGRACJI

Ogólny cel: zespalanie narodów, państw, potencjałów gospodarczych, rynków i ludzi różnej narodowości;
Cele szczegółowe:
• wzrost efektywności gospodarowania, którego wyrazem jest przyrost dochodu narodowego,

• unowocześnienie gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji,

• brak ograniczeń w przepływie towarów, usług, ludzi oraz czynników produkcji,

• łatwy dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych, zwłaszcza surowców i wiedzy technicznej,
• łatwy dostęp do rynków zagranicznych,

• uzyskiwanie korzystniejszych cen zarówno w eksporcie, jak i w imporcie,

• rozwój międzynarodowej specjalizacji i kooperacji w sferze produkcji

• obniżka kosztów postępu technicznego i zwiększenie jego tempa.

PRZESŁANKI międzynarodowej integracji gospodarczej:

• POLITYCZNE – jednolity ustrój państw, podobne cele polityki ekonomicznej

• SPOŁECZNO – EKONOMICZNE – podniesienie tempa wzrostu dochodu narodowego czy poziomu dobrobytu, większe
możliwości zakupu i zbytu towarów i usług, poprawa efektywności gospodarowania w poszczególnych krajach

• INNE np.: tworzenie wspólnej infrastruktury (lądowej, powietrznej, wodnej), ochrona środowiska

WARUNKI integracji gospodarczej:

• położenie geograficzne – integrujące się kraje muszą leżeć blisko siebie (szybki i tani przepływ dóbr i usług)
• komplementarność struktur – struktury krajów powinny być dopasowane, aby móc rozwijać specjalizację i kooperację
produkcji(rzeczywista lub potencjalna możliwość uzupełniania się tych gospodarek
• odpowiednia infrastruktura – lądowa, powietrzna, morska, informatyczna i telekomunikacyjna umożliwiająca przepływ
towarów, usług, ludzi i informacji,
• sprzyjająca polityka ekonomiczna – państwa muszą udzielać sobie preferencji celnych, likwidować bariery pozacelne
utrudniające handel wzajemny, inaczej integracja nie będzie miała sensu

MODEL INTEGRACJI: całościowy obraz układu integracyjnego, obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym
zwłaszcza podział kompetencji pomiędzy organami międzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rządami państw członkowskich
oraz pomiędzy centralnymi ośrodkami władzy gospodarczej w poszczególnych krajach a przedsiębiorstwami.

1
J.Rymarczyk, MSG, PWE W-wa 2006, s.290-298
MODEL MIĘDZYNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ – zakłada, iż wszystkie decyzje integracyjne podejmowane
są wyłącznie przez przedsiębiorstwa w krajach członkowskich. Ośrodki integracyjne i państwa członkowskie odgrywają tu
zdecydowanie małą rolę. Państwo jest stróżem porządku w skali poszczególnych krajów, a ośrodki integracyjne są stróżem w
skali integracyjnej. Funkcjonuje tu wolny rynek i wolny handel, gdzie podstawowymi podmiotami są konsumenci i producenci
oraz gra rynkowa. Państwo nie podejmuje tu żadnych regulacji. Jest to model czysto teoretyczny, nie mający odpowiedników w
praktyce, celem ugrupowań jest dążenie do niego.

MODEL PONADNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ – ośrodek ponadnarodowy oraz ośrodki narodowe uzyskują
uprawnienia do oddziaływania na procesy integracyjne w obrębie ugrupowania; mogą one oddziaływać pośrednio na decyzje
przedsiębiorstw za pomocą zagranicznej polityki ekonomicznej Tego typu model stosowany jest w polityce Unii Europejskiej.

ETAPY MIĘDZYNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

STREFA WOLNEGO HANDLU – ugrupowanie kilku krajów, w ramach którego zostały zniesione cła i inne ograniczenia
ilościowe w handlu międzynarodowym; jednakże każdy z krajów zachował prawo do narodowych taryf celnych oraz prowadzenia
autonomicznej polityki handlowej względem państw trzecich
UNIA CELNA – członkowie znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną; ujednolicają politykę
handlową wobec partnerów zewnętrznych.
WSPÓLNY RYNEK – partnerzy zapewniają swobodę przepływu towarów, usług, kapitałów i ludności
UNIA WALUTOWA – uczestnicy koordynują lub unifikują politykę walutową
UNIA EKONOMICZNA – wyższy etap integracji polegający na koordynacji lub unifikacji polityki gospodarczej
UNIA POLITYCZNA – kraje integrujące się prowadzą wspólną politykę zewnętrzną i politykę bezpieczeństwa

TWORZENIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ:

ETAP I 1990 -1993 r. zacieśniona współpraca pieniężna banków centralnych i zniesione ograniczenia w wymianie walutowej
ETAP II 1994-1998 r. wyrównywanie poziomów gospodarczych w krajach unii i przygotowania do przyjęcia wspólnej waluty –
likwidowanie zadłużenia, zmniejszenie inflacji, niedopuszczenie do deficytów budżetowych
ETAP III 1999 – 2001 r. wprowadzenie euro na rynki finansowe (przystąpiło 12 krajów), utworzenie mechanizmu stabilizowania
kursów II (exchange rate mechanism II,ERM II).

EXCHANGE RATE MECHANISM

• kurs centralny waluty do euro

• pasmo wahań kursu rynkowego wokół kursu centralnego w przedziale +-15%
• zmiana kursu centralnego w ramach uzgodnień z EBC, Komisją Europejską, władzami monetarnymi i ministrami
finansów z krajów członkowskich ERM II
ETAPY EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

Rok Wydarzenia Opis

18.04.1951 – podpisanie traktatu paryskiego o zawiązaniu
EWWiS, zniesienie restrykcji handlowych na węgiel i stal
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
1951 1954 – zniesienie ceł na rudy żelaza, złom i węgiel
(EWWiS)
1955 – powstanie Strefy Wolnego Handlu
1958 – harmonizacja ceł dla krajów trzecich
25.03.1957 – traktat rzymski o zawiązaniu EWG,EWA,
wspólna polityka konkurencji, komunikacyjna, agrarna,
koordynacja polityki gospodarczej;
Europejska Wspólnota Gospodarcza
cel krótkoplanowy – Unia Celna,
1957 (EWG), Europejska Wspólnota Atomowa
cel długofalowy – Wspólny Rynek
(EWA)
1962 – Wspólna Polityka Agrarna
1966 – połączenie EWWiS, EWG, EWA – powstanie
Wspólnoty Europejskiej
Urzeczywistnienie UC; usunięcie ceł wewnątrz WE,
1968 Unia Celna (UC)
ujednolicenie taryf celnych dla krajów trzecich
Koncepcja Europejskiej Unii Walutowej i Banku Centralnego
1970 Plan Wernera 1979 – powstanie Europejskiego Systemu Walutowego;
stabilność walutowa, wspólna jednostka walutowa ECU
1973 Powiększenie Wspólnoty Przystąpienie Danii, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii
1981 Powiększenie Wspólnoty Przystąpienie Grecji do EWG
Koncepcja definitywnego zrealizowania programu
1985 Biała Księga wprowadzenia Rynku Wewnętrznego; lista koniecznych
środków wraz z planem czasowym
1986 Rozszerzenie Wspólnoty Przystąpienie Hiszpanii i Portugalii do EWG
Europejska Komisja uchwala program w celu
urzeczywistnienia Rynku Wewnętrznego; ponowne
1986 Jednolity Akt Europejski (JAE) opracowanie traktatu rzymskiego, zobowiązanie zrealizowania
programu Białej Księgi
1987 – wejście w życie JAE
Studium na temat przewagi kosztowej związanej z
1988 Raport Cecchiniego
urzeczywistnieniem ERW
Plan stopniowego 3 - etapowego wprowadzania Europejskiej
Unii Gospodarczej i Walutowej (EUGiW) poprzez
1989 Raport Delorsa
zliberalizowanie przepływu kapitału (1990), program
konwergencji gospodarczych
Podpisanie umowy o Unii Europejskiej
1992 Traktat z Maastricht Porozumienie dot. realizacji EUGiW oraz osiągnięcia wspólnej
polityki wewn. i zewn.
Wejście w życie ERW; cztery wolności: swobodny przepływ
1993 Europejski Rynek Wewnętrzny (ERW)
towarów, osób, usług i kapitału
1995 Powiększenie UE Przystąpienie Austrii, Finlandii i Szwecji
Przygotowania do rozszerzenia UE i Rozpoczęcie negocjacji z krajami pretendującymi do
1998
wprowadzenia III etapu EUGiW członkostwa UE
01.01.1999 – wprowadzenie jednolitej waluty EURO na
1999 Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa
obszarze tzw. eurolandu
01.05.2004 Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta,
2004 Powiększenie UE Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry przystępują do Unii.

Traktaty o przystąpieniu kolejnych podpisane w Luksemburgu pomiędzy UE a Bułgarią i

2005 Rumunią.
członków
Zgodnie z decyzją Rady Europejskiej zgromadzonej w
2007 Powiększenie UE
Kopenhadze w 2002 r., Bułgaria i Rumunia przystępują do UE.

Źródło: M.Komor, Euromarketing..., op.cit., s.13., www.europa.eu.int 12.07.2005 r.

MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU
postrzegane są w dwóch wymiarach:
• szerokim - jako wszelkie odnotowane w bilansie płatniczym ruchy przez granicę z motywu zysku, przez gospodarstwa
domowe, banki komercyjne i przedsiębiorstwa oraz przez banki centralne, aby osiągnąć określone cele
makroekonomiczne
• wąskim – jako ruchy kapitału ukierunkowane na zysk podejmowane przez gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwa i
banki komercyjne (bez Banków Centralnych).

Międzynarodowe transfery kapitałowe charakteryzują się przede wszystkim dwiema cechami:

• zwrotności - oznaczającej, że przekazanie pewnej (określonej) wartości za granicę lub otrzymanie jej z zagranicy
obliguje kraj otrzymujący do jej zwrotu.
• Odpłatności - oznaczającej konieczność przekazywania za granicę, w trakcie użytkowania zagranicznego kapitału,
określonych wartości jako wynagrodzenia za tymczasowe dysponowanie pewną siłą nabywczą.

Podmiotami biorącymi udział w międzynarodowej wymianie kapitałowej mogą być: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe,
banki komercyjne, budżety różnych szczebli, ugrupowania regionalne, banki centralne państw, międzynarodowe instytucje
finansowe

Ruchy kapitałowe uwzględniające podział na państwowe i prywatne możemy podzielić na cztery warianty:
• Od publicznych eksporterów do publicznych importerów (np. wiązane kredyty państwowe)
• Od publicznych eksporterów do prywatnych importerów

• Od prywatnych eksporterów do prywatnych importerów (kredyty kupieckie dla zagranicznych nabywców)

• Od prywatnych eksporterów do publicznych importerów (zakup obligacji rządowych przez zagranicznego

inwestora)

Formy wywozu kapitału są zależne od kryterium podziału kapitału. Podział może być związany z formą własności
(pochodzeniem kapitału) lub okresem na jaki kapitał został wywieziony2.
Odwołując się do kryterium pochodzenia wywożonego kapitału przepływy możemy podzielić na:
• Realizowane głównie pomiędzy przedsiębiorstwami (bezpośrednie lokaty kapitałowe, czyli bezpośrednie inwestycje
zagraniczne, pośrednie lokaty kapitałowe, czyli inwestycje portfelowe, lokaty na rynku walutowym, kredyty handlowe)
• Realizowane pomiędzy bankami (kredyty wiązane i finansowe)
• Realizowane przez instytucje rządowe i międzynarodowe (kapitał pożyczkowy)

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (bezpośrednie lokaty kapitałowe) – to podejmowanie od podstaw własnej działalności
gospodarczej zagranicą albo przejmowanie kierownictwa nad już istniejącym i funkcjonującym przedsiębiorstwem.

Inwestycje portfelowe są to lokaty w zagraniczne papiery wartościowe (akcje, obligacje, skrypty dłużne, bony skarbowe),
które przynoszą dochód, ale nie dają prawa własności i kontroli nad emitentem. Lokowane są najczęściej przez drobnych
inwestorów w celu osiągnięcia wyższego dochodu.

2
Z. Stachowiak, Ekonomia międzynarodowa wobec wyzwań cywilizacyjnych, Wyd. Akademia Obrony Narodowej, Warszawa
2004, s.195-200
 Inwestycje na rynku walutowym polegają na lokowaniu kapitału na rynkach zagranicznych w postaci krótkoterminowych
depozytów oraz niektórych papierów wartościowych, z zamiarem uzyskania większych zysków niż w kraju macierzystym.
Powodowane są najczęściej różnicami w wielkościach stóp procentowych oraz różnicami kursowymi.

Kredyty handlowe (kupieckie) – są bezpośrednio związane z międzynarodową wymianą towarową. Kredyt kupiecki jest
udzielany importerowi przez eksportera. Stanowi istotny element w podnoszeniu konkurencyjności danego produktu.
Specyficzną formą kredytu kupieckiego jest kredyt międzybankowy. „Właścicielem oraz podmiotem organizującym jego
przepływ jest bank komercyjny. Rola tego kredytu sprowadza się do zasilenia importera przez eksportera (który pozyskał w banku
lub innej instytucji finansowej). Charakteryzuje go oddzielenie umowy handlowej od umowy kredytowej zawartej między
bankami eksportera a importera.”

Kredyty wiązane, to kredyty komercyjne, które służą finansowaniu eksportu towarów priorytetowych z punktu widzenia
interesu całej gospodarki. Są subwencjonowane, refinansowane lub gwarantowane przez państwo.
Kredyty finansowe udzielane są na krótki, średni i długi okres. Generowane są zarówno przez wewnętrzne rynki finansowe,
jak i rynki międzynarodowe. Występują, gdy trudno jest uzyskać znaczne środki finansowe na rynku krajowym. Najlepszym
reprezentantem rynku międzynarodowego jest rynek eurowalutowy.

Kapitał pożyczkowy to forma międzynarodowego przepływu kapitału, w którą zaangażowane jest państwo. Udzielają go
międzynarodowe instytucje finansowe, państwa, banki i przedsiębiorstwa, poszczególnym krajom, instytucjom i
przedsiębiorstwom. Często jest to kredyt wiązany, czyli przeznaczony na zakup konkretnych produktów bądź sfinansowanie
określonej inwestycji. Charakterystyczną cechą tego rodzaju przepływów jest niskie oprocentowanie, bardzo długi okres spłaty
oraz kilku letnia karencja. Udzielany jest z motywów politycznych. Jedną z form przepływu kapitału pożyczkowego może być
pomoc dla krajów rozwijających się.

Motywy międzynarodowego transferu kapitału możemy podzielić na:

• Polityczne – są wyrazem chęci niesienia pomocy zagranicznej w postaci darowizn, subsydiów, zwrotnej pomocy
gospodarczej lub wyrównania przez zagranice zawinionych na skutek działań wojennych strat poprzez zapłatę reparacji

• Humanitarne – są odzwierciedleniem zagranicznej pomocy udzielanej w sytuacji zaistnienia klęsk żywiołowych, bądź
skutków działań wojennych „obejmują dary, długoterminowe pożyczki netto nieprzeznaczone na cele militarne a udzielane
przez instytucje państwowe lub organizacje międzynarodowe oraz pomoc techniczną”

• Ekonomiczne – powodowane maksymalizacją zysków podmiotów gospodarczych

• Militarne – powiązane z ruchami zarówno politycznymi jak i ekonomicznymi. Tworzą je transfery specyficznych dóbr
(uzbrojenie, sprzęt wojskowy), usług (np. szkolenie wojsk) a także środków pieniężnych na realizację przedsięwzięć
państwowych.

Do podstawowych przyczyn uczestnictwa w międzynarodowych przepływach kapitału zalicza się:

• Zysk ekonomiczny – różnice stopy zysku pomiędzy poszczególnymi krajami stanowią ekonomiczną podstawę przepływów w
skali światowej. Kapitał wywożony jest głównie z tych państw, w których spadkowy trend stopy zysku ujawnia się najsilniej,
rozmiary rynku są ograniczone, występują wysokie place, podatki i ceny surowców. Eksportowany jest do krajów o wysokiej
stopie zysku.
• Dążenie do osiągnięcia wyższej stopy procentowej od wolnych kapitałów, stopy zysku od lokat, minimalizacja ryzyka
• Zagwarantowanie dostępu do deficytowych źródeł surowców – wraz z rozwojem produkcji wymagane są większe zasoby
surowców po możliwie niskich cenach. Inwestycje na różnych rynkach umożliwiają zapewnienie sobie dostaw zagranicznych
surowców niezbędnych do szybko rozrastającej się produkcji.
• Pozyskanie nowych rynków zbytu – w warunkach wolnej konkurencji przy wysokim poziomie współzawodnictwa między
producentami lepszą pozycję ma ten, który wytwarza dobro bezpośrednio na rynku największego odbiorcy. Wtedy może
szybko reagować na zmiany popytu i sam może go kształtować przez odpowiednie narzędzia marketingowe.
• Ominięcie barier za pomocą lokowania kapitału w krajach gdzie zasady te nie obowiązują.
• Wykorzystanie przewagi technologicznej – transfer do krajów słabiej rozwiniętych technologicznie
• Inwestycje w państwach bardziej stabilnych politycznie i ekonomicznie w celu ograniczenia ryzyka prowadzenia działalności
gospodarczej
• Obniżenie kosztów produkcji – ta przyczyna prowadzi do inwestowania przez zagraniczne koncerny w krajach
rozwijających się. W państwach wysoko rozwiniętych rozbudowane przepisy dotyczące ochrony środowiska oraz silne
związki zawodowe podnoszą koszty bieżące przedsiębiorstw.

NIELEGALNE PRZEPŁYWY KAPITAŁOWE3

Zjawiskiem o charakterze globalnym są nielegalne przepływy kapitałów bez udokumentowanego pochodzenia.

Raje, oazy lub azyle podatkowe – to nazwy używane w stosunku do krajów lub obszarów, w których są stworzone zachęcające
warunki podatkowe, zarówno w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej, jak też lokowania kapitałów.

Do charakterystycznych cech oaz podatkowych należą:

• całkowicie poufny charakter informacji handlowych i finansowych,
• brak opodatkowania dochodów lub dogodne opodatkowanie dochodów,
• minimum formalności podczas zakładania i prowadzenia spółek,
• brak wymogów odnośnie kontroli dewizowej, sprawozdań podatkowych i księgowych,
• symboliczne opłaty za rejestrację spółki oraz stałe opłaty roczne za funkcjonowanie spółki,
• możliwość zastrzeżenia anonimowości co do osoby udziałowca (udziały na okaziciela),
• stosunkowo stabilna sytuacja polityczna i gospodarcza,
• elastyczne prawo,
• wykorzystanie nowoczesnych środków przekazu informacji

TYPY OAZ PODATKOWYCH:

• pełne – funkcjonujące na zasadzie świadczenia usług bankowych, doradztwa finansowego i organizowania kontraktów
finansowych (wyspa Man, Bermudy, Malta)
• ograniczone – dla pewnego typu spółek lub dochodów (Luksemburg – raj dla spółek handlowych, Panama gdzie
dochody ze źródeł zagr nie są opodatkowane)
• oazy z niektórymi ich cechami oraz normalnym narodowym systemem podatkowym (Liberia, która proponuje na
swoim terenie rejestrację statków bez spełnienia ograniczających ten proces formalności)

3
J.Rymarczyk, MSG, PWE W-wa 2006, s.131-156
SZARA STREFA
Gracze globalni, dla których obszarem działania jest cały świat to tzw grupa „Big five”, do której należy:

Mafia charakterystyka

Klany rodzinne, tajne związki; fuzja odłamu sycylijskiego i amerykańskiego

Włoska Współpraca w sferze handlu narkotykami;
(sycylijska) Dochody szacowane na 110 mld USD
Zajmuje się produkcją i dystrybucją narkotyków

Rekrutuje się z bezrobotnych lub źle opłacanych urzędników państwowych, oficerów

armii, urzędników policji, urzędów celnych a także naukowców
Rosyjska Dizała ok. 5 tys grup (100 tys. osób); ok. 80% firm rosyjskich płaci haracz w wysokości 10-
20% swoich zysków grupom mafijnym; na 2000 banków 160 jest pod ich kontrolą;
Zajmuje się kontrolą handlu opium, i heroiną z Pakistanu i Afganistanu

Kontroluje rynek amfetaminy, gry pieniężne, haracze, handel narkotykami i prostytucja;

Japońska dodatkowo zajmuje się legalnymi transakcjami na rynku nieruchomości i finansów; buduje i
prowadzi szkoły i szpitale.

Nie ma potrzeby wychodzenia na rynki zagraniczne; ich rynek narkotykowy jet ogromny
Triada chińska
szacowany na ponad 40 mln osób

Kartele kolumbijskie Produkcja i dystrybucja kokainy(udział w rynku 75%)

Główne rodzaje nielegalnych dochodów: handel narkotykami, produkcja amfetaminy, handel bronią, kradzież i przemyt
samochodów, handel żywym towarem, przemyt nielegalnych imigrantów, nielegalny handel metalami kolorowymi i ich przemyt.

„PRANIE PIENIĘDZY” – jest procesem w ramach którego ktoś ukrywa istnienie, nielegalność pochodzenia lub nielegalne
zastosowanie dochodu tak, aby wydawało się ono legalne.

MODEL PRZEBIEGU PRANIA PIENIĘDZY:

• LOKOWANIE – przepranie lub pranie wstępne
• MIESZANIE – pranie zasadnicze,
• INTEGRACJA – reintegracja

Międzynarodowe przepływy zasobów pracy

We współczesnych międzynarodowych obrotach gospodarczych znaczące miejsce mają przepływy zasobów pracy zwane
inaczej migracją. Zgodnie z interpretacją ONZ proces ten rozumiany jest jako zmiana pobytu i miejsca zamieszkania na okres nie
krótszy niż jeden rok.
Migracja ma w skali międzynarodowej dwojaki wymiar4:

4
Z. Stachowiak, Ekonomia międzynarodowa wobec wyzwań cywilizacyjnych, Wyd. Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2004
 1. emigracji – czyli opuszczenia przez ludzi ich dotychczasowego kraju zamieszkania i osiedlenie się w innym kraju na
okres dłuższy niż jeden rok
2. imigracji – czyli napływu do danego państwa ludzi zamieszkujących dotychczas w innych krajach

Międzynarodowe ruchy zarobkowe można podzielić na cztery podgrupy przyjmując jako kryterium podziału czas pobytu za
granicą:
1. tzw. mały ruch przygraniczny – obejmuje osoby mieszkające z jednej strony granicy i udające się regularnie na druga
stronę , do strefy przygranicznej sąsiedniego państwa
2. sezonowa migracja pracownicza
3. czasowe wyjazdy w celach zarobkowych – na nieokreślony z góry okres
4. wyjazdy za granice na stałe – umotywowane nie tylko względami ekonomicznymi ale i politycznymi

Wśród przyczyn ekonomicznych można wyróżnić przede wszystkim :

1. międzynarodowe zróżnicowanie poziomów rozwoju gospodarczego i wysokości płac
2. występowanie różnic w szeroko rozumianych kosztach (np. wydatki na transport, podatki etc.)
3. lepsze możliwości kształcenia i poprawy sytuacji materialnej dzieci
4. różnice w zapotrzebowaniu na określoną specyfikę zawodu

Do najważniejszych przyczyn poza ekonomicznych należą:

1. ustrój polityczny danego kraju
2. sytuacja na tle międzynarodowym
3. Konflikty etniczne wewnątrz kraju
4. Konflikty religijne
Pewną rolę mogą tez odgrywać takie czynniki jak : więzi historyczne lub kulturalne, pokrewieństwo językowe, bliskość
geograficzna, łatwość przekraczania granic, konflikty polityczne.

Przepływy zasobów pracy dokonują się w różnych formach. Są nimi przepływy :

1. niewykwalifikowanych pracowników
2. wykwalifikowanych pracowników, coraz częściej z wykształceniem wyższym (inżynierowie, lekarze etc.)
3. wysoko wykwalifikowanych specjalistów (tzn. drenażu mózgów) forma ta ma miejsce, gdy przy emigracji
wchodzą w grę względy ideologiczne lub polityczne 5

Skutki ekonomiczne migracji zarobkowej dla Polski 6

1. Spada podaż pracy w kraju, a rośnie podaż pracy za granicą. Przy dodatkowym założeniu, że
początkowy zasób siły roboczej nie był w pełni wykorzystany ani w kraju ani za granicą, może to
oznaczać spadek bezrobocia w kraju i zarazem wzrost bezrobocia za granicą.

2. Następuje wyrównywanie się płac realnych. Realne płace rosną w kraju, a spadają za granicą. W
warunkach początkowego bezrobocia, obie te tendencje są mniej nasilone. Ewolucja ta będzie
sprzyjać przyciąganiu siły roboczej z krajów o niższej stopie życiowej.

5
tamże: s. 208
6
Wpływ emigracji zarobkowej na gospodarkę Polski, Departament analiz i prognoz, Warszawa luty 2007
 3. Następuje wzrost łącznej produkcji w kraju i za granicą, przy czym sama produkcja krajowa
obniża się. Oznacza to, że przyrost produkcji za granicą jest większy niż spadek produkcji
krajowej. Idzie tu przy tym o tzw. produkt potencjalny, a więc produkt, którego poziom określany
jest przez istniejące zasoby krajowych czynników produkcji (a nie przez ich bieżące
wykorzystanie).

4. Stopa zwrotu z kapitału w kraju obniża się, zaś od kapitału znajdującego się za granicą rośnie. W
efekcie obniża się też relatywna atrakcyjność inwestycyjna kraju pochodzenia migrantów
zwłaszcza w relacji do krajów ich przyjmujących.

5. Transfery do kraju części dochodów migrantów, które zwłaszcza w warunkach, gdy osoby te nie
osiągały wcześniej dochodów z pracy w kraju, mogą istotnie zwiększyć rozporządzalne dochody
osobiste krajowych gospodarstw domowych. Ten czynnik może przyczynić się do wzrostu popytu
i cen na krajowym rynku dóbr konsumpcyjnych, ułatwiając przedsiębiorcom pokrycie
zwiększonych kosztów produkcji.

6. Rentowność sprzedaży eksportowej kraju pochodzenia migrantów może ulec obniżeniu, jeśli
eksporterom nie uda się zrekompensować wzrostu kosztów siły roboczej poprzez wzrost cen na
zagranicznych rynkach zbytu lub obniżkę innych kategorii kosztów produkcji.

7. Migracje mogą wpływać na zmiany cen relatywnych i na ogólny poziom cen. Według szacunków
Banku Światowego migracje powodują nieznaczny spadek ogólnego poziomu cen w krajach
rozwiniętych, natomiast spadki są większe w usługach (jak na przykład usługi zdrowotne,
budowlane, rekreacyjne) oraz największe w sektorze, dla którego nie ma oficjalnych danych czyli
pomocy domowej (opieka nad dziećmi, sprzątanie etc.).

Charakterystyka migranta polskiego7

Przy zachowaniu ostrożności co do uogólniania występujących tendencji przed i po akcesji Polski do UE sylwetce polskiego
migranta zarobkowego można przypisać następujące cechy:

- osoba młoda, częściej mężczyzna (18-34/37 lat)

- pochodząca z regionów mniej zurbanizowanych (jako charakteryzujących się większymi różnicami w
dochodach z uwagi na poziom bezrobocia i zatrudnienia, np. województwa podlaskie małopolskie,
podkarpackie)
- przemieszczająca się zarówno do dużych miast jak i regionów peryferyjnych w krajach
przyjmujących
- podatna na sieci migracyjne, związki historyczne i kulturowe
- bezdzietna
- stosunkowo dobrze wykształcona, poddana ryzyku brain drain i brain waste,
- wykonująca prace nie wymagające zbyt wysokich kwalifikacji (robotnik rolny, pomoc domowa,
kelner, robotnik budowlany, kucharz, opiekun/ka dzieci, osób starszych)
- lub wykonująca prace wymagające wąskich specjalizacji (np. dentysta, chirurg klatki piersiowej,
anestezjolog, glazurnik, masażysta, informatyk)
- tranferująca część zarobków do kraju.
7
Wpływ emigracji zarobkowej na gospodarkę Polski, Departament analiz i prognoz, Warszawa luty 2007
 Typologia polskiej migracji w Londynie8

• Bociany (20%) – to typowi migranci sezonowi, głównie zatrudnieni w niskopłatnych sektorach

rynku. Kategoria obejmuje różnego rodzaju jednostki – rolników migrujących na londyńskie budowy
w miesiącach jesiennych i zimowych lub studentów przyjeżdżających na lato (szczególny rodzaj
stanowią studenci studiujący zaocznie w Polsce a pracujący w Londynie, co wymaga
przemieszczania się co dwa tygodnie na zajęcia), ale również lekarzy jeżdżących do Wielkiej Brytanii
raz w tygodniu na dyżury. Niemniej celem jest zawsze maksymalizacja zarobków przy minimalizacji
wydatków i czasu jaki spędza się w Londynie. Bociany zazwyczaj pozostają w Londynie od dwóch do
sześciu miesięcy.

• Chomiki (16%) – migranci podejmujący tę strategię traktują swój wyjazd do Londynu jako
jednorazowy sposób akumulacji określonego kapitału zbieranego w celu inwestycji w Polsce. W
porównaniu z bocianami ich pobyt w Londynie trwa dłużej i jest raczej nieprzerwany. Niemniej
podobnie jak tamci, skupiają się w niskopłatnych sektorach zatrudnienia i są umocowani w gęstych
sieciach społecznych złożonych przeważnie z polskich migrantów. Podobnie jak bociany, widzą
migracje jako akt wiodący do awansu społecznego w Polsce.

• Buszujący (42%) – To grupa respondentów, którzy celowo nie sytuują swojej najbliższej przyszłości
w konkretnym miejscu – starają się maksymalizować liczbę dostępnych opcji niekoniecznie
ograniczonych do jednego kraju. W tej grupie przeważają młodzi, nastawieni na własny rozwój i
mobilni społecznie migranci występujący niemal we wszystkich sektorach rynku – od niskopłatnych
zawodów po wysoko wyspecjalizowane. Osoby te skupiają się na zwiększaniu własnego kapitału
ekonomicznego i społecznego zarówno w Polsce jak i Wielkiej Brytanii nie wykluczając żadnej z opcji
– pracy w Polsce, w Londynie lub dalszej migracji.

• Łososie – (22%) migranci, którzy podkreślają, że nie wrócą do Polski, „chyba na starość” (stąd
nazwa), i zamierzają w Londynie pozostać. Ta grupa również przejawia silne aspiracje mobilności
społecznej, tym razem jednak biorąc za punkt odniesienia przede wszystkim system społeczny w
Wielkiej Brytanii.

Transfery zarobków migrantów (Remittances) - definiowane są jako suma:

• wynagrodzenia pracowników (compensation of employees),

• przekazy zarobków w ramach transferów bieżących pozostałych sektorów (workers’

remittances)

• transfery migrantów uwzględniane w obrotach kapitałowych (migrants’ transfers).

Kierunki przeznaczenia remittances

8
J.Eade, S.Drinkwater, M.Garapich, Class and Ethnicity - Polish immigrants in London, CRONEM, 2007
Warto też zwrócić uwagę na strukturę przeznaczenia remittances uwzględniając nie tylko podział na
konsumpcję i oszczędności oraz miejsce ich realizacji, ale również cele. Transfery te przeznaczane były
głównie na bieżące potrzeby, a także na remont mieszkania czy domu, zakup sprzętu, spłatę pożyczek,
zakup samochodu lub mieszkania. Wśród innych deklarowanych wydatków znalazły się opłaty związane
z edukacją własną lub dzieci. Nieznaczny odsetek ankietowanych zgłaszał wykorzystanie pieniędzy na
inwestycje.

źródło: Wpływ emigracji zarobkowej na gospodarkę Polski, Departament analiz i prognoz, Warszawa luty 2007

Wpływ remittances na gospodarkę kraju pochodzenia emigrantów jest bardzo trudny do sprecyzowania,
co wynika z wielu kanałów jego oddziaływania:
- transfery z zagranicy powiększają dochody krajowe i zagregowany popyt,
- transfery z zagranicy przeznaczane są na konsumpcję prywatną, oszczędności lub inwestycje;
wpływ na rozwój gospodarczy jest mocniejszy w przypadku zaangażowania większej części środków
na przedsięwzięcia inwestycyjne
- w praktyce większa część przeznaczana jest na konsumpcję, co nie wyklucza pozytywnego wpływu
na gospodarkę uwzględniając, że jej udział w tworzeniu PKB jest znacznie większy niż inwestycji
- transfery z zagranicy mają pozytywny wpływ na produktywność i zatrudnienie i to zarówno w
sposób bezpośredni, jak i pośredni (jako zwiększenie inwestycji),
- transfery z zagranicy mają pozytywny wpływ na rozwój pewnych sektorów gospodarki (np.
budownictwa mieszkaniowego), a w konsekwencji prowadzą do efektów mnożnikowych,
- zwraca się też uwagę, że ożywienie konsumpcji prywatnej skutkuje również zwiększonymi wpływami
do budżetu z podatków pośrednich, co umożliwia wzrost również wydatków publicznych,

Główne wnioski

 Nasilenie zjawiska emigracji wraz z mającym miejsce obecnie ujemnym przyrostem naturalnym
prowadzi do zmniejszenia liczby ludności kraju,
 Znacząca skala wyjazdów z kraju wpływa równocześnie na strukturę ludności oraz aktywnych
zawodowo i w okresach przejściowych może destabilizować lokalne rynki pracy,
 W większym stopniu na pracę za granicą decydują się osoby młode, coraz częściej lepiej
wykształcone o wyższych kwalifikacjach,
 zmiany w strukturze ludności Polski – wchodzenie roczników wyżu demograficznego w wiek
poprodukcyjny, „starzenie się społeczeństwa”, spowoduje zmniejszenie liczby osób aktywnych na
rynku pracy,
 niekorzystne konsekwencje powinny być łagodzone przez napływ imigrantów do Polski,
 transfery pieniężne pracujących za granicą przekazywane do kraju w wielu przypadkach stają się drugim, po bezpośrednich
inwestycjach zagranicznych, zewnętrznym źródłem finansowania rozwoju kraju pochodzenia,

 analizy dotyczące remittances oparte są o oficjalne statystyki bilansu płatniczego, co oznacza że nie
obejmują znacznej części środków przekazywanych przez emigrantów w inny nieformalny sposób,

 Od proporcji „formalnych” i „nieformalnych” przekazów zależy też saldo na rachunku bieżącym. W

przypadku krajów, w których emigranci częściej korzystają z mniej oficjalnego sposobu przesyłania
pieniędzy – deficyt na rachunku bieżącym pozostaje znaczący, w odwrotnej sytuacji remittances
pomagają uzyskać równowagę w tym zakresie,

 pomimo aprecjacyjnego charakteru napływu remittances odnośnie do waluty krajowej, co może

osłabiać konkurencyjność – transfery tego typu traktuje się jako stymulatory wymiany handlowej. W
konsekwencji ich poziom może również wpływać na wiarygodność kredytową państwa i ułatwiać
dostęp do międzynarodowych rynków finansowych,
 Transfery te, są ważnym źródłem finansowania konsumpcji i inwestycji w kraju, przy czym
odmiennie niż inne (typu kapitał), nie wiążą się z nimi dodatkowe koszty obsługi czy też inne
zobowiązania,
 Transfery pieniężne emigrantów mają pozytywny wpływ na gospodarki krajów pochodzenia
migrantów, przy czym efekt ten jest bardziej widoczny w krótkim okresie, natomiast w długiej
perspektywie należy go uznać za relatywnie mały,

 z remittances łączyć należy zmniejszenie skali ubóstwa gospodarstw domowych klasyfikowanych w

najniższej grupie dochodowej,
 wzrost liczby emigrantów prowadzi do ograniczenia obszaru biedy