Çîrokên Kurmancî - Stig Wikander

(o \*
36
ROGER LESCOT
UPPSALA UNIVERSITETS ARSSKRIFT 1959:10
ACTA UNIVERSITATIS UPSALIENSIS
Recueil de textes kourmandji

PUBLIE PAR
STIG WIKANDER
UPPSALA A.-B. LUNDEQUISTSKA BOKHANDELN
WIESBADEN OTTO HARRASSOWITZ
Almqvist & Wiksels

BOKTRYCKERI AK.TIEBOLAG
UPPSALA
1959
PRFACE
Cette anthologie vise donner une ide plus complte d'un parler kurde que ne le font les textes publis jusqu'ici. En 1931, les frres Celadet et Kamuran Bedirxan ont cr un alphabet latin sur le modle du nouvel alphabet turc pour la forme de kurde occidental qu'ils appellent kurmanc ou kurdmanc. Nous employons aussi ce terme pour dsigner cette langue littraire, btie sur le dialecte boti et qui semble destine jouer un rle important dans la vie intellec tuelle des Kurdes. Elle a dj connu un bel essor, notamment pendant les annes 1932-1945. Notre anthologie tche de prsenter cette langue sous ses divers aspects. Elle donne des spcimens de folklore et de posie, mais aussi des articles ethnographiques et historiques et des morceaux de la littrature gram maticale. Les textes de la section VII "Grammaire" donnent donc au lecteur un assez bon aperu en kourmandji de la structure grammaticale de la langue pendant que les traductions de la section VI de certains morceaux de la littrature mondiale aideront le lecteur se familiariser tant avec la grammaire qu' avec le vocabulaire du kourmandji. La plupart des textes ont t tirs de publications parues en Syrie ou au Liban et peu accessibles au public occidental. Mais le recueil contient aussi de l'indit. Les morceaux sans indication de source, pourvus seule ment d'un nom d'auteur, m'ont t dicts en 1953 Damas ou Qubr al-
Bid. L'tude remarquable d'Osman Sebr sur l'orthographe et la phonologie du kourmandji (no. 37) est publie selon un manuscrit que l'auteur a bien voulu mettre ma disposition.
Uppsala, octobre 1958
Stig Wikandek,
TABLE DES MATIRES
I. TABLES ET ANECDOTES
1.
Piremek Silman (Osman Sebr)
7 7
2. r srker (Ibrahim Mulla) 3. Bmrov (anonyme, Str 22.10.1945) 4. Rov gur (Ibrahim Mulla) 5. Gur golik (Ibrahim Mulla)
6.
8 10
11
.
7. 8. 9. 10. 11. 12.
Ker rov leg (Ibrahim Mulla) Roviy xapnok (Qedrcan, Xwendina kurd 1938, p. 45) .... Sey ko gur tan fza pz (Osman Sebr, Bonh 15, 1943) .... War min ne kor e (Osman Sebr, Hawar 51, 1952) Ters sev (Osman Sebr) Enker Nekr (Osman Sebr) El Husein (sif Haco) II. CONTES POPULAIRES
11
12
12
15 16 17 19
13. 14. 15. 16.
Pra sehirdar (anonyme, Roja N 45-46, 1944) sif tenbrvan (Sileyman Merci, Roja N 54-55, 1945) Sro Pvaz (Ronahi 18, 1943) Hakim se keik (anonyme, Roja N 57 et 61, 1945)
III. VIE ET MURS DES KURDES
21
....
24 33 35
17. Kon res (Cegerxwn, Dwan, Damas, 1945) 18. Sivan Kurd (de Ereb emo pp. 28-37) 19. Meshingiv (M. E. Bot, Hawar 56) 20. Nr (Osman Sebr, Ronahi 17, 1943)
39
21. Gawestiyay koern Kurdan (Qedr Ceml Pasa, Hawar 52, 1943) . 22. Mil Zil bir esasn esrn Kurdan (Herekol Azzan, Ronahi 12, 1943 23. Ezd ola wan (Osman Sebr, Ronahi 19, 20, 21; 1943)
40 47 48 55
56 60
IV. POSIE POPULAIRE

24. Mme Alan (deux versions: Ronahi 23, 1944 et Destana Mme Alan
Damas, 1958,88-94)
25. Mso Xido (Herekol Azzan, Hawar 7, 1932) 26. Siyabend Silv (Herekol Azzan, Hawar 13, 1932) 27. Xerabo! ("Tawsparz", Hawar, 38, 1942)
69 78 79 80
Stig Wikander
V. POSIE MODERNE
28. 29. 30. 31. 32.
Hal welt (Osman Sebr) Hviya n (Osman Sebr, Roja N 1943) Roviy jr (Osman Sebr, Hawar 29, 1941) Bilra min (anonyme, Hawar 32, 1941) am sekir, welat srntir e (Cegerxwn, texte dict, cf. la version imprime Dwana Cegerxwn 2, Damas 1954, 42-43) 33. Pendnameh (Cegerxwn, texte dict, cf. les versions imprimes Hawar 24, 1934 et Dwana Cegerxwn, Damas 1945, 18-20) ....
VI. TRADUCTIONS
84
85 85 87 89
91
34. Evangile de Luc XV, 11-32 (Incila Lqa, Beyrouth 1953) .... 94 35. Kardx welat Kardxan (Xnophon, Anabasis III, 5-IV, 3, 2, traduit par Herekol Azzan, Hawar 32, 1941) 95 36. Keika kibrtfiros (H. C. Andersen, traduit par Bisar Segman, Ronahi 19, 1943) 100
VII. GRAMMAIRE
37. end gotin di war elefbya kurd tp dengn tde (Osman
Sebr) 103 38. Bingehn gramra kurdmanc (Celadet A. Bedirxan, Hawar 32, 1941) 105 39. Le systme verbal du kourmandji (Kurd Resd, Rzman a ziman kurmanc, 1956, 87-88, 93-98) 106
I. FABLES ET ANECDOTES
1.
Piremek Silman
Dibjin, gava Silman pxember Belks ji xwe re an b, Belks je xwest ko ji prta teyran je re nivnek ke. Silman pxember ferman da hem teyran got: ,,Div hn xwe biruiknin, da ko ji bo Belks nivnek kin!" Hing piremek xwe ravegirt, zka prta xwe ruikand . Le teyrine may ew ferman ha ne li r dtin gotin: ,, Silman px ember, ma ne guneh e, ko ji bona jina xwe me gikan han bid ruikandin? Em awan zivistana xwe b prt derbas kin? EhI prt ha cane me ji serma diparze." Silman pxember gotina wan rast dt dev ji wan berda. Le piremek xwe ruikand dib: ji w roj de erm dike ko bi ro derkeve, nav heval hogiran, ji lew re bi ev der t.
Osman Sebr
2. Sr srker
Kerek hja ji xwedey xwe rev mrgek fireh dz; kes ne di v der, ji ber ko rek xirab li w der heb. end rojan ker r, baz dida li ber aliy mrg. Sibehek z, r hd hd ji pas latak li ker nihrt got: "Gelo, ev dehbe ci ye?" r ket, nas ne kir. Hd hd r ber ve ker de hat, heta nzk b; bi zimanek xwe li w silav kir got: "Min nav te nas ne kir, ji kerema xwe bje mi nav xwe!" Ker end caran baz da, di w mrga fireh de, pt ji bin lingn wi derdiket bi dengek bilind got: "Nav min srker e!" r tirsaha ji ber ko nav w mezin e. r got: "Min div ko bibim heval te." Ker got: "Xem nne!" Her d be hev re man. Rojek ker gote r: "Hre ser iy ji min re teyra bifirne, da ez ji te re teyrek nr bikim." r bi lez teyran firand. Teyr hem bi jor ketin, le teyrek nexwe hinek fir li ber ker ket. Ker ban er kir got: "Were, min teyrek mezin ji te re nr kir!" r hat, dt, teyrek mezin, per w di bin linge ker de ye. r teyr bir gelek tirsaha got ji xwe re: "Ew heywan dehbek ecb e! Teyra li ezmn digire!" Roja dtir, r gote ker: "Me div ko em sobay dikin!" Ker tirsaha,
Stig Wikander
le ew ci bike? Bi hev re n, r xwe li em xist ji rih din ve z derket. Le ker gelek di nav av de ma, carek li ser av careklibin. Pit demek derket her du guhn xwe hejand. end mas je wen ji r re got: "Min di bin av de dom kir, da ko ez ji te re end masiyan bigirim." r gelek tirsaha ji ber re got: "Div ko ez xwe xelas bikim ji w dehbey ko teyra li ezmn digire masiyan li bin av nr dike." Di evek res de baz da, di nav lat zinara de bez. Gur, rov, hir hei dehbe hebn, li w re baz dan. Pitre, rov hte ber r gote w: "Tu ji ke direv?" r vegerand got: "Qet ne pirs e, srker nzk e, teyra li ezmn digire masiyan di bin av de de nr dike." Le rov got: "Ew kerek reben e, ez dikarim w bikjim." r le vege rand: "Ez linge xwe bi linge te vegirdim em biim." Linge xwe bi hev re girdan vegeriyan ber ve ker. Ker ji dur ve wan dt ji xwe re got: "Rov min kif kir li ber r." Ker end caran bez, pt irusk ji bin linge w derket ber ve sr rov de bez bi dengek bilind qiriya. r tirsaha ji rov re got: "rker hte me, div ko em birevin." r di nav lat zinara de baz da, roviy reben li bin eng kevir kuan ket, parce b, r ten xwe gihandi cihek dur nema b bi w re ji
bil linge rov.

Ibrahim Mulla
3. Bm rov
Heb bm rov. Bm her hlna xwe dikir hk dikir, liyn xwe derdixistin. Hlna bm di teht de bu, ji jr de du rima bilind ji
jor de j rimek bilind. Rov elim b, her sal, kid (ko w didt) liyn bm bi fir ketana, di ser teht ban bm dikir, digo : " Ji min re liyn xwe bavje; heger tu navj, ez teht bi ser te liyn te ve bixnim." Bm ban dikir, digo: "Ci heq te li liyn min heye?" Rov je re digo: "Z bavje!" Bm ji tirsa ruh xwe liyn xwe je re diavtin. Rov dixwarin liy di w (rov liyn xwe dixwarin) di. Her sal w wext, rov di ser teht ji bm re wilo digot. Sala sisiya (siwemn), bm di aqil xwe de difikir, go: "Evrovelimy min, liyn min dixwe, go: emr min hindik maye l bi fir ne xistin, lazim e ez ji xwe re bigerim, ez bibjim, hewal min rov wiha ye." Ji teht firya bi du diyaran qulib (qulup) nr ko miyek wa li mrgek ye, bi ten ye, ji xwe re got: bi Xwed, ev m heke ne aqil
w timam biwa, ya xurt e, nikar b bi ten bimne. Ew firya, cem mihe, dan. Mih je re got: "Tu li ci diger?" Go: "Hal hewal min rov wiha ye, liyn min dixwe, sal se sal in. pist end rojan dsa liyn min bi fir ketin (bikevin), wext e ko rov b". Mih je re go: "Ser we bman mezin e aqil we km e, hlna te hevqas bilind e, li teht de ye, ji jor de rimek heye, tu je ditirs tu liyn xwe davj je re! Ceger we bman tu ne! Hre wext w ko hat, bike neke, liyn di xwe je re mavje! Bi xirxir lepn rov teht nakeve. tal ko rov li ber te gerya ko bibj k ev sret li te kiriye, bje "filan mih, li filan mrg ye, ji min re gotiye". Bm firya, hat ser hlna xwe, ser liyn xwe, xwed kirin liyn di w timam bn. Mad rov qedya, hat ser teht ban bm kir go: "liyn xwe bavje ji min re!" Bm got: "sal se saln min in, tu liyn min dixw, ez guneh im, sal ji liyn min bigere!" Rov got: "Bavje, beriya ko ez teht bi ser te de bixnim lepn xwe avty kir xirxir." reta mih hat bra bm je ne tirsya got: "Bi Xwed, ez navjim, avn te birije!" Rov got: "Madam tu navj, bje min k ev ret li te kiriye!" Bm got: "Filan mih ji minregotye ev sret li min kiriye." Rov ji ser teht daket li du se kasan qulip hat cem mih je re got: "Te cire rizq min kut kir? Te ev sret li bm kir!" Mih je re got: "Min ne gotiye." Rov got: "Bi Xwed, te gotiye!" Mih gote w: "Sund di nav beyna min te de heye." Rov got: "Ka ez sund bixwim: te ji bm re gotiye." Mih got: "Were, sund bixwe! Eger tu sund bixwe, ez liyn bm ji te re bnim." Rov got: "Ka ez sund bixwim!" Mih got: "Tu se gavan bavj, tu bj:bi v ziyaret, te ji bm re gotiye." Rov rab se gav avtin. Mih je re got: "De bje, bi v ziyareta avzerdok, ev te ji bm re gotiye!" Rov got: " bi v ziyaret! ' ' avn rov li avn sehan ket, ko di bin pus de veart bn, ji wan tirsiya vegeriya cem mih go: "Bavo, ne te ji bm re gotiye", ji tirsa sehan re ji cem mih reviya dsa bi du se diyaran ber di ol ve qulip, avn xwe li gurek digerne, ko bne mih heyfa xwe je hilne. ' Nr ko gurek wa ye, cem je re got: "Tu cire wilo erpeze by, peran , prta te weiyaye?" Gur je re got: "Bi Xwed, ez digerim nagerim li iyay, titek bi dest min nakevit." Rov je re got: "Dil min bi te diewite, waye xwarineke ba min ji te re dye." Gur je re got: "Brak
10
Stig Wikander
rov, tu hilan li min nek?" Rov gote w: "Ez ji bona te dibjim. Dil min bi te digewite, tu persan by. Tu dixwaz, ez herim, gurek din re bjim, di ol de gur pir in." Gur je re got: "Bisekne, mre, ez bi te bm!" Gur da d rov n. Rov je re got: "Waye, ev miha ha biten ye, bimee, lazim ko te kut. Tu hebek ji min re bihl!" Ev gur giha ser mrg xwe idand ber xwe da mih; giha nzk w se p re rabn yek ji v al yek ji w al bi gur girtin avtin erd gur xira kirin. Nvxenqand di nav lepn wan filit. Rov j d ko gur filit, ew j ber gur reviya, bi du qulpan qulip hat psya gur. Gur je re got: "Tu ji ber hlekar kalikn te j hlebaz b." Rov ne wr b, xwe di nav lep w xista, gur ber p di rov direviya. Gur kir nekir ksa w le ne hat ko bigire. ^ 22.10.1945
4. Rov gur
Roviyek heb, nz nexwes. b. Ber efeq li dora golek av bi r ve di. Gurek bir nzk w hat, ajote ser da ko w bixwe. Roviy reben gote gur: "Min bihle, ez biim, zaroyn xwe bibnim, vegerem ba te: hing min bixwe, xem nake." Gur ji wi pirs: "V sibeh z te ci dik v der!" Rov vegerand: "Ez hte bm nra masiyan di v gol de." Gur je pirs: "Tu awa masiyan ji gol digir?" Rov vegerand: "Ew titek hsan ye, ez te an bidim. Ez biim, zaroyn xwe bibnim vegerem, t end masiyan bigir." Gur got: "Z z san min bide da ko ez end masiyan bigirim." Rov ji gur re got: "Li ser keviya gol rne, duv xwe drj nava av bike! Ew pist klek end mas bi duv te ve dalaqin, t xwe ji gol bikisn mas bi duv te re ew derkevin ser erd. Hing t masiyn paqj xwe bixw!" Gur rnit, li ser keviya gol duv xwe dirj nava w kir, da ko masi yan nr bike gote rov: "Hre, zaroyn xwe bibne bi lez vegere!" Rov ber ve gundek ve xwe an sehn gund da. eh bizn li pey rov, da ko w bixwin. Rov ber ve gur hat. Ew sib gelek sar bu, av qea girt b, duv gur di nav av as b b. Gur nema dikar b xwe bi der xne. Rov giha ber gur le silav kir got: "Tu ci dik?" Gur vegerand: "Ez nra masiyan dikim." car rov got: "Gelo, tu nrvan b, an baprn te dihatin nr da ko v sibeh tu hat nr? ji ber gur rev sehn ko dabn pey rov, cih ko gur dtin, dev ji rov berdan hatin, gur parce kirin xwarin.
Ibrahm Mulla

5. Gur golik
11
Di meha Tebax de germek dijwar dihat. end gur bir, nz, nzk gundek li bin siha kavilek sekin bn. Ji kelkela germ ziman wan dirj derket b ji dev wan. Dtin golikek re ji nav malan derket ber xwe da zeviya. Gur hem ber ve w n w ajotin p ve, ji gund bi dur xistin, heta gihane alek kort. Gur golik daxistin al dev le kirin w xwarin. ax ko w dixwarin, wext gelek germ b. Gur ji germa ji bir xuh dan. Yek ji guran got: "Ev al gelek germ e." Gurek din le vegerand got: "Ew germ ne germek rast ye, le ax ko xwediy golik dar tifing bne bte me di v al de li ser me bigire, hing ew germa rast
je."
Ibrahm Mulla
6.
Ker rovi leg
Legek nexwes, b per w weseha bu. Hdya xwe di r ve di nikar b bifiriya. Roviyek le rast hat xwe avte ser de. Leg di nav diran rov de sekin. Leg gote rov: "Ez hev dikim da ko tu min z bi lez bixw." Rov leg ji dev xwe derxist pirs ser w gotin. Rov got: "Min div ko ez zanebim ji bona ci ez bi lez te bixwim?" Leg vegerand: "Ji ber ko ez li riya hec me dibjin ko ko li riya hec dimire, die bihit." Rov got: "Ez hev dikim ko tu min j bi xwe re bib hec min nav te bixwim." Leg gote w: "Kerem ke were bi min re, le div ko tu roj bigir, qet mal xelk nexw tu dehban men." Rov got: "Ji niha pve ez bi roj bim, heta em bigihim hec vegerim." Bi hev re xwe bi r ketin, p ve diun. Ji nikek ve kerek jr heja rast wan hat, li wan silav kir ji wan pirs bi k d diin. Leg gote ker: "Em diin hec hem bi roj me, da ko Xwed heca me qebl dike." Ker got: "Ez ji heval we me! Ez j roj bigirim." Her se bi hev re bi r ketin, din. Roj bi roj per leg hin bi hin derdiket. Leg dikar b end gazan bi xwe bifiriya. ax ko dr heval xwe diket, end kurm genim ceh davte dev xwe nikuln xwe bi per xwe paqj dikir. Ker rov j bir ne, hd bi r ve din heta ko digihatin leg. Gelek diwestahan, ji ber ko ker rov bi roj bn, qet titek nedixwarin. ax ko rov pir bir b, gote hevaln xwe: "Me nav titek xelk bixwin, le me div ko bik e bi emr hem bixwin." Leg got: "Ez emr min gelek mezin e, ez ji beriya ser Rm Ereban hatime cihan." Rov got: "Ez mezintir im, ez hatime cihan beriya her se peyxemberan." Pitre ker ser xwe hilda, guhn xwe en dirj ber jor
12
Stig Wikander
dikir got: "Diya min, nav min emr min bi latn li bin linge min
pa nivisye: ez guman dikim, ko ez ji we her duwan mezintir im."
Rov got: "Ez xwe bi latn dizanim, ka ani me bide linge xwe!" Her linge xwe pa hilda ber jor; rov hd ser xwe nzk an. Ker pehinek heja xurt li ser rov xist, ser w perqej mejiy w tev li hev b. Di c de mir, ker baz da bi aliy mrgek n de, bire leg fir, bi aliy hlna xwe vegereha. Ibrahim Mulla
7. Roviy
Xapnok
Roviyek defek kir stoy xwe, li ber kna xwe sekin, li defa xwe dixist digot: "Xebereke mezin ... Daweteke giran ... Pronivseke ecb ... Lsk mikan . . . ere kwsan Stran allan . . . Rabin! Rabin! V rasthatya zengn rengn winda mekin, werin, werin (ding ding . . . ding ding) Derbasbna mirk kewan blas, e, rabin ... rabin " Kewek bi ferkeke mirkan xwe li deng girtin hatin. Kew ji feruk re got: Were, em derbas v dawet bibin, ji bo ko b pre ye. Gava derbas bn, rov got: De werin, werin, ez we bixwim. Hon ketin dava min. Kew ferk dest bi gir kirin li ber rov geryan, gotin: Ap rov, di me bibuhre! Rov got: De, ro xem nake, tat va min heye, ez sibeh we bixwim, rov kevirek dan ber kna xwe ger. Kew ferk bi nikuln xwe kevir wergerandin, derketin revyan. V car ferk ji kew re got: d nema em tn xapandin!
. . . . . .
Qedrcan, Xwendina kurd 1938, p. 45

8. Sey ko gur
tanl fza pz.
Di tebaxa sala 1923an de gurek hn keriy pez min b. Der adet, her du rojan pezek dixwarin. Em ko di ber de xwey pez in, tim seyn no ivann serwext bi xwed dikin, tu caran titn hol li me ne qewim bn. Keriy min ko se ivan, serivanek car sepandiy w bn, dirjiya sal di navbera 8 13 pezan de bi dev guran ve berdidan. Le di meha tebaxa 1923-an bi ten de nzka bst mihiyn ak bi dev gurek ve berdan.
13
Ji ber ko serwextiya ivan nobebna seyn min ji herkes re nas bn, ev yeka han ji xelk esra me Mirds re ecb dihat. Ji bo v yek, hn mehek kuta ne b b ko xelk nav min li gur kiri bn. Herwek, cih ko bigotana "sev gur pezeke Osman Sebr xwar" digotin "Gur Osman Sebr pezek xwar" an li filan cih hte dtin. d gur b b y min
nav min dihate salixdan. Ci roja serivan ser peza kut bianna, min dur dirj je dipirs bkriya w dida ruy w. Li ser gotinn min en giran serivn dev xwe dimizmizand b ko gotineke rast bide dest min di. Rojeke dsa em li od runit bn ko xortek digot: Duh gur Osman Sebr berdaye keriy Bdos (nav gundek min e) mihiyek biriye. d ci gur ko di w erdim de pez dibir bi nav min dihate xwendin. V yeka han ez gelek kiz kiri bm. Hn dilteng li ser min ne b ko serivan min Mislim Qucl kete hundir ser mihiyek kut li ber min dan. Di w bntengiy de hatina sersivn anna ser mihiyek nuh ez yekcar aciz kiri bm. Mna ko sersivan raste are cinan were: b xweragirtin, min hilmey ser camr kir got: Kuro Mislim: d nema ez dikarim li ber v psiya we ivanan xwe ragirim. Heke mihiyek din bte kutin, div hon her car sivan j terka pz bidin ez her car seyan j bidim kutin. Mislim xwesnas eqil gotinn min b. Heriya min bigota, ez nema je vedigerm min tann cih. Li ser gotina min Mislim serek pnij pa ser xwe hilda got: ev tifinga xwe bigire were cem pz, tuy her tit zan b. Pist v gotin rab bi der ket, . Mislim di seran de mrek akb: hindik dipeyiv pir dikir. Ji bo v min gelek rmeta w digirt gotinn w dibihstim. Evar pit ivan min pey an (peyayn) me tifingn xwe hildan em ne fza pz. Her car ivan j bi tifing bn. Di her car hln fz de em dudu bi dudu rnitin. Mislim di rex min de rnit b deng ne dikir. eveke tar b. Her car se hd hd di dora pz re din dihatin. Hn aryekeke sev ne b ko Mislim hdka gote min: Tu zan? Gur dike were. Tu ji ci dizan? Ev e, sey mezin dike gaziy ke. Ma qey sey mezin xiniz e? Ere, tu niha bala xwe bid, ez her tit pa ji te re bjim.
14
Stig Wikander
Li ser gotina Mislim min bala xwe day..Sey mezin li pz bidrket mna torpek sip di nava tariya sev de wenda b . ariyekek saet ne bor ko deng zrna se hat du se dengan li p hev zriya. Hn cara pan deng se ne hati b birn, ko di nveka iy de deng zrna gur j hat. Mislim gote min: Te deng gur j bihst? Ere. Ma hatina w de pir bajo? Nv saet. Di v navbar de sey mezin veger b cem pz herwek en din nobedariya hlek (hla ko gur de t re were) li xwe girt b. Pit aryekek saet deng reyna seyan xurt b. Je xweya b ko bhna gur kirine hatin nzk bye. end deqiqeyn din born: se yekcar har b bn bi reyn din bi ser xwe va kiri bn. Mislim hdka gote min: Qenc hiyar be, w niha b. Hn Mislim gotina xwe ne qedandi b ko gurn kete pz li ser me rab. Min titek ne dti b. Mislim bi destan salixa min dida digot: Ev e mihiyek bir. Min li dsa dest Mislim nihr. Gur li stoy mihiyek siwar b b dibir. Me her duyan da ser, le ew ji me bezatir b. Gava min dt xwe gihandin ne mikn e, me yek dest tifing berdan: gur mih berda rev. Ez serwext tevayiya rastiy b bm. Sey mezin gur tann fza pz di hla xwe ve r didan. Dema gur pez dibir, heya seyn may dihatin, sey mezin ber xwe didane hleke din sop li ser gur bi wendakirin dida. Sibetir dida ser op di ser bilata peza kut ter dixwar. Hnga ez vegerme ser Mislim min gote: Ma ne sey mezin gur taniye fza pz arkariya w dikiye! Ere ezben, haya min ji v yek heye. Mafir ko haya te je heye, te ima ji min re ne digot? Ez ditirsiyam ko tu se bikuj, ji lew re min ne digot. Ma gelo tu b ji v sey xiniz re kustin nav? Bel, div, le ne niha. Pit ko pz hem bide gur hinga em w bikujin? Ezben, ev se seyek ecb xurt jhatiye. Del me di van rojan de t ye se Min dil heb ez car duduyan w berdim ser dl pas te ser wext rok bikim hnga em w bikujin. Le ber ko daxwaza min cih bibne, tu bi bbextiya se hesiyay. Ji bo v yek min b sebeb bst mihiyn gewr bi dev gur ve berdan: dem ne hat ko w berdime ser dl end cewrn ba je bistnim. Di w navber de herwek sey mezin zan be ko em ora w dikine, hati
.
15
b p me. Hema min dev tifing da bin eng ling kiand. Pit ko
sey xiniz heq xiniziya xwe da, ez vegerm ser Mislim min got:
Heke li hviya ehmeqiya te bimana, ji bo tov seyek xiniz, de te hn gelek pez bidana der. Ma tu nizan ko ci tinawir xiniz liyn wj xiniz dibin. ko dl ji w ne hte se, an na min ew j dikust. Mislim ji wenda bna bst mihiyan poman ne b b gotina min a ko liyn xinizan j xiniz dibin bi ser w ne diket. W dizan ko ez ji kizbna xwe wan gotinan dibjim. Le a rast, bingeh ramana min li ser w yek b ko ji seyek xiniz cewrine ba rast car nabin mirov j wel. . . . Hn j car caran ez diramim dibjim: "Ma gelo heq di dest Mislim de b?" Pa t bra min ko Xwed di Quran de gotiye: " Nh got: Xwed, li ser erd jikek ji kafiran mehle! Heke tu bihl w ebdn te ji r derxin, ji ber ko ji gelacan b liyn kafir titek car nabe. ..." Srey Nh
Ji xwe tecribeyn ko min di war jn de dt, ev ramana han li nik min xurt kiriye. Ji qencan ne qenc, ji neqencan j qenc km caran car di bin. En may herwek meseloka me Kurdan dibje: "Ciya li ser koka xwe hisn dibe." Osman Sebr, Ronahi 1.6.1943
9. War min ne kor
Di Kurdistana roava wlayeta Meletiy de era Bzikan heye. Nv v esr y pirtir li nvroy Fert di wlayeta Rihaye de dimne, ko je re Bzik Omaxec dibjin. Ji ber ko Fert ev er kiriye du cihan, malmezinn her du cihan cida ne. Pir caran neyar j di navbera van malmezinan de dibe. Mala siv axa ji malmezinn Bzik jorn mala mrxasn er ne. V pasiy di v malbat de nav Hem Qadir axa mrek rab b, ko di w welat de r bi mran va ne hit b Bav Hem, Qadir axa, se kur hebn, Hem, Emer Mistefa. Biray biuk Mistefa him delaliy bav biran him j bi desthilanna xwe ji Hem ne kmtir b. Rojek Mistefa ji bo derbasbna Fert die ser gemiy li wir rast Seyd Weqas t, ko ew ji ji malmezinn Bzik Omaxac ye. Ji ber ko di ber de neyariyeke bik di navbera van her du malbatan de heb, li ser gemiy z li hev radibin her du bi earan bera
16
Stig Wikander
qefsinga hev didin. Berikn Seyd Weqs psra Mistefa dihingvin b can dikeve erd. Seyid Weqas j, ber ko gaz bi ser gih, li Fert derbas dibe die mala xwe. Qadir axa j t, cendek kur xwe dibe mal ji her al dost nasn wan ber xwe didin, mala Qadir axa, ji bo serxweiy. Le iqas ko Seyd Weqas b mal j ji tirsa Hem xew ne keti b avan ji mala xwe j baz da b. Mraniya Hem ewend deng da b ko Seyid Weqas riya rev j a kiri b. Pit car rojan Seyid Weqas ji xwe b hv b ber xwe da mala Qadir axa dexalet. ax nvro b, derna tastiya mvanan. Qadir axa li od hreyi danna sifr Hem j li metbex avdariya rakirina firaqan dikirin. Di w gav de b, ko Seyd Weqas li p mala Qadir axa xewin. Kesek bi xwe re ne an b, ko ev areta xwe avtin b. Xulaman li hla od xeber da bn Qadir axa li hla mal haya Hem kiri bn. Li ser v yeka ko ne dihat bra kes, bav bi kur ve xwe ne tertilandin her yek qesda y din kir. Qadir axa di dil xwe de digot: Hemo serhik e, heye ko gotinine sar bide ry Seyd Weqas an tistin lde. Hemo j dizan ko Qadir axa bi mihrivaniya bavtiy dexaleta xwniy kur xwe qebl neke bi w yek nav camer dilgirsiy li ser mal Usiv axa rake. Di navbera qesra od mal de kur bav raste hev hatin. Ji dev herduyan bi hev re ev gotin bi derket: Ev e Seyd Weqas tye xwe davje mala me. Div em t biborin. Pit ko her yek fikra din nas, Qadir axa, y ko heya we hing hstirek bi avan ne keti b, du hstiran di nav bijangan re da der. Dema Hem hstir li avn bav xwe dtin, got: Bavo, ma evend ji te re giran e ko tu di xwna kurek xwe bibor? Ma ji bo v digir? Qadir axa bi dil xwe xurt li Hemo vegerand got: Na Hemo, t borna xwna kurek ji min re ne ewend dijwar e. Le gava min tu li ser ve riya camr dt, ji kfxweiyan ev hstir bi avn min ketin. Sebeb kfxweiya min ev e, ko min zaniye war min ne kor e. . . . Osman Sebr, Hawar, no 51, 1942
10. Ter ev
Ji axayn Reuan bi nav Ose Qsim peyayek xurt merxas heb. Ew camer han ji dostn malbata me b. Ose di xortaniy xwe de gelek keleg kiri b. Min j di bikiya xwe de ji irokn kelesan kelesty
17
gelek hez dikirim. Her sal careke an du caran Ose Qsim dihat mala me bi heftan mehvan dima. Rojek min je pirs got: "Xalo, ma tu rojan tirs li te qewim?" Li min vegerand got: "Ma kes heye ko tirs le ne qewim be? Ez du caran di ewr Xwed tirsiyame, le ditirsim dijwar. Yek je: rojek min di navbera Adiyaman Bihisn de r kiri b. Min dt, xortek hat tifingek bi miln w heb. Min dikir ku tifinga xort je bistnim min got: "Braz, ma bihere agir nne, da cixera xwe vexwin!" Xort ber ve min hat ko agir bide min. Min dest avt tifinga w got: "Braz, min div tifinga te bibnim." Xort xuyaye ji hln xwe bawer b, ku tifing da dest min. Gava tifing ha giha dest min p bi hesp da meiya. Dema xort dit k dil min ne ak e, himbza xwe di stoy hesp rakir girt. iqas min li hesp da hesp da xwe, ne dikar xwe ji himbza wi xelas bike. d ez keti bm reweke dijwar. Ji be mefer peya bn me hev din girt. Serek dirj me hev d bir an. Min zan b ku xort ji min xorttir e w zora min bibe. Hing taliya emr min b. Daw bayek li min da ez ketim ser ogan. Dema me r ne ji hin ve xuya kir, xencera xwe hejand b hemd daw ande snga w. Hing destn w pda hatine berdan min tifing p bir. Tirsa dudowan ez bejime te, le div tu bi xal xwe ne ken. Rojek di binhla pira Ginder de min r heri b. Serek dirj ez rawestim, le tu nr ne hat. Careke ez li hla nvro fikirim ku karek di rex re de disekne, hol min dinihre. Ez bawer bm ku ev kar han ji kes bi n de maye di winda bibe. Mafir ku w roj tu ya na qenc min ne kiri b, min xwest qenciyek bikim min ber xwe da kar ku bigirim bnim, nzinga gundek berdim, da ku gur naxwin. Min dt kar kete ser ogan ber xwe da min dengek ecb li ser ket. Dikir "ye ye ye"; hing nizanim ji ci b, tirsek ecb giha min b ku li kar binrim bifikirim, min zeng avte hesp reviyam. Revek wel ku iqas hukm hesp heb direvim karik li p min nediman dikir "ye ye ye ye. . . ." W roj dirjiya riya du saetan ez reviyam karek li p min nediman her deng w di guhn min de b. Tal hesp qut west, d ez mecbr li ber xwe dane bm. Dema min hesp ragirt sekinim ku ser karek bikim, min dt, tift nne.
Osman Sebr
11.
Enker Nekr
Carek di iyayn Kurdistana navn de gundek bik heb. Xwediy w gund axayek ciwan ji xwe hez kiri b.
2-578431
18
Stig Wikander
Di rex gund de goristanek bi darn xwe en xort mezin bi tirs sihin heb. Xelk gund der heq w goristana han de gelek irok digotin. Ser bin irokn wan ji mirov re dida zann ko goristana gund netekne tde mir dinalin ter sev tn dtin. Ji lew re herkes bi ev ne diwre b hre nava w goristana han. evek zivistan bi ba baran axay ciwan di mvanxana xwe de rnit b ji gundiyn xwe re dipeyivin. Gotin, pit ko gelek do b, hte ser goristana gund irokn ku der heq w de tr.e gotin. Ax ber xwe da civat got: "Gelo, kes heye ko bikare bi v seva han a re di nava goristana gund nv gorek de raze?" Xortek ji xwe hez kiri, le ne jr got: "Bel, axa, ez dikarim. Heke ez biim c nv gora tu bixwaz heye sibe ez tda razm, tuy ci bid min?" Ax got: "Law, heke tu xwediy v gotina xwe b, ez tifinga xwe ya bazin-zvin bidim te!" Ew tifinga han li ber dil ax gelek heja b. Ev yeka han hem xelk gund dizanin. Ji lew re xort rab ser xwe got: "Axa, heke tu ji min re sond bixw ko tuy gotina xwe bn cih, ez niha herim nvgora dixwaz, tda razm sibe vegerim cem te." Ax got: "Bi gora bav min, heke tu her, di nvgora filankes de raz, ez tifing bidim te!" Xort remtele da xwe rab, ber xwe da mal ku tifinga xwe bigire
hre goristan. Di nava civata ax de end rsp hebn. Yek ji wan got: "Axay dlai, ne diviya b te ev sond bixwara, xort han remtele ye, hre di nava goristan de raz, ma ne heyf e tu tifinga xwe bid stalek hol?" Hinekan ji xortn civat gotin: "Wel yelew hre; le heke axa destra me bide, em dikarin herin, w bitirsnin." Hnga bi r ve, were mal nema axa tifing did pean dan ser riya goristan, xort remtele keti b piya wan ber wan xwe gihand nava goristan di nvgora, ko ax je re salix da b de, vezeliya b. ev re tar b, bi dirjiya gazek mirov hevdu ne didtin. Her du xortan di nava goristan de soln xwe xistin ber xwe dane nvgora ku xort t de. Dema pejna w bihstin, her yek xwe da hleke gor li ser away, ku gotina xwe bi r ve kir bn, dest bi pirsan kirin. Bi r ve gotina wan di w war de b b yek, ku zaravay Munkir Nekr bikin. Ji lew re yek wan gote xort: "Xweday te k ye?" Xort birast bawer kiri b ku ewn je pirsan dikin her du melek in. W j gora zanna xwe bersva wan da b. Pas xort din je pirs b: "Pxemberte k ye?" Bersva v pirs j ne dijwar b. Ji lew re pirsa w b bersv ne hist b. Le gava careke din je pirs got: "Sertn iman ci ye?" Xort nedizan bersva w bide le vegerand got: "Hey sebav! Melay gund
19
v tist nizane. Ma tu doza ci li min dik?" Gava hinek bi pirsn dijwar cih le teng kirin, da tifinga xwe, rab got: "Law, ma ne bes e ku we bav kaln me bi van bmirs aciz kirin!" bi deng w re tifing, da qefsinga yek ji wan ling kiand. Bi gurmna tifing re qrn ji xortek hat ket erd. Y din, dema mirin li ber av xwe dt, ber xwe da gund bazda. Xort remtele da ser pista w ku bikuje. Dema nzk gund b, li gundiyan dikir gaz digot: "Gel gundiyan, min Munkir kut ev e Nekr li p min direve: zka
xwe pegnin ku em tola bav kaln xwe je bistnin." Gundiyan bi heft belan ew xort ji nava destn w xelas kirin, le pit ku yek kust. Hj ji xelkn dora w gund hol henekn xwe bi wan dikin dibjin: "We Enker kust, ma ci bi Nekr hat?" Osman Sebr
12. Eli Husein
Gundek heye nav era Hawerqan, nav gund Gizr. Muhtar gund, nav w Osman. Ciwata muhtar di kok de qom b. Muhtar got: Gel ciwat, kesek heye go hre keft Prevoka, car lib hk bibe, bikelne ji xwe re li hindir keft bixwe. Ci dixwaze em dibin. Yek heb, nav w Husein. Husein got go: Hei hre v keft, hka tde bixwe, ez kea xwe dime. Eli rab
ser xwe, go:
Dest xwe bide me! Gel ciwat, hon hem ehada di navbera min Husein de go pa hle nebe, ez herim skeft. Muhtar j got: Ciwat, em sehada ne navbera wa de! Eli hte mala xwe, car lib hk rahitiye hebek rn mikilk, kirine elt xwe de ev rea tariy ber xwe da skeft. Ew Husein j, bavkeik, bi bez keft. Ber Eli keft, kete kn ya pa. Eli j , ji xwe re hebek dar ciwandin hindir skeft agir ji xwe re kir rnpja xwe dan ser agir hk xwe skandin hazir kirin, li ber xwe dan. Dest bi xwarin vekir. D go kesek ji pas skeft t, dibje: "El, ka hin bide me!" Eli ahwire ci b, hebek tirsaha, guh ne daye. Se car "El bide me!" Eli dixwe, guh na dide heta xelas kir xwarina xwe bi lez rab, ber xwe da mal. Ma heta sibeh, cem koka muhtar, go:
20
Stig Wikander
Ezben, ez m skeft, heke te bihor nake, du zilam bisye skeft! Muhtar rab, du zilam iyandin keft. Ew go n, meyizandin li keft, gava El agir kiriye kal hka li cem agir in. Vegerehan, ji muhtar re gotin: Ezben, rast e, El keft, me bi av xwe emel w d li keft. Muhtar go: Husein, El kea te bire. Kea te bide El! El iyand, keik an mala xwe, wilo mehr kir. El cem razaya, El ne zewic. Saleke keik ma cem El El ne zewic. Pas keik mala bav
xwe.
El , go: Husein, preka bide me! Gote: Bi kr naye, ez kea xwe nadime te, ji ber ko tu j weke pireka ! Kea min cem te nayini. (Husein go) El, tu zilamek bzirav . eva go ne paiya skeft, ez li ji te re go: "Ka, hin bide me!" tu pir tirsahay! El gote: Tu buy? Go: Bel, ez bm! El gotiye: Ma tu zan, te ci bi me kiriye? Ew ser sebeb te by, sebeb go ez ne
zewic. El xencera xwe kisand, bi mile Husein girt, da ber xencera kust dest jina xwe girt bire mala xwe. var cem xwe razahan zewic El.
Osif HaOO
IL CONTES POPULAIRES
13. Pra sehirdar
Zilamek dlai heb. Jinek ji xwe re an, pir je hez dikir, qedir qmeta hev du gelek zann. eytan di nav wan de dixebite ka wana li ser hev du xerab bike, nikare. eytan cem prek sehirdar je re got: Tu dikar di nav w zilam jina w xira bik? Go: Bel, ez dikarim. Go: Heke te xira kir, xelatek te y mezin li min heye. Pr dikana mr w je re got: Ez dixwazim topek hevrim ji bona dostika law min. Mrik je re topek hevrsim an, heq w deh zr zer standin. Pr hat, li mala w zilam pirs. Giha mala w, li deriy wana xist. Jina zilm biderket, go: Tu ci dixwaz? Go: Ya kea min, Xwed ji te re raz be, tu bihl ez li mala we nimj bikim, cih min dur e, ez ne ma digehim herim. Jinik je re got: Were; Oda, ko mr w le radize, secade je re dan go: De nimj ke! Pr bi derewa nimj kir, ew top hevrim xist di nav lihfa di wan derket, , xebera jinik p tu ne ye. Heya var, mr w hat, va xwe xwarin. Wa'd ko razin, ew top mrik d gelek qehir: Ez ewqas ji jina xwe hez dikim, jina min dost yar w hene. Ban jina xwe kir je re go: Hre mala bav xwe, mi tu berday! Jinik ne ma zane, hewala mr we ci ye. Jinik bi qehir gir derket ji mala xwe, pr li ser ziqaqa wan sekiniye. Nr ko jinik derket digir. Je re got: Hewala te ci ye? Jinik je re got: Mr min ez berdame. Pr go: Xem na ke. Were mala me, sibeh ez te mr te pev xwe bikim. Jinik p re mala wan. Lawik pr heye, keelok gur ye, pr jinik xist hinduro law xwe xist hinduro kir hawar. Esker p ve hat je re gotin: Hewala te ci ye? Go: Lawik min gur heye, min bi xwed kiriye heya niha, ko mezin bye, we hero yek bne cem xwe min bi der dike, min div hon li hal min bipirsin! Hikmet law pr jinik birine, xistin hebs, xebera jinik ji tisk tu ne ye, digir
hal xwe. Pr ji xwe re go: Ez car herim, wan derxim eytan le diferice, b ci dike. Pr sk, hinik nan helaw kir hat ber dev hebs ji dergevan hebs re got: Lawo, Xwed te bihle, sedeqak li min e, mi div tu bihli, ez herim hebsiya. . . . dergevan je re got: Bibihure, xem
22
Stig Wikander
na ke. . . . Pire cem wan, ji jinik re got: Were, erefa min li xwe ke derkeve ber der, ji dergevan re bje: Mala te ava, min sedqa xwe da van hebsiyan ez herim mal hre mala me heta ko ez bm; ez niha xwe xelas bikim. Jinik derket, wilo got mala pr. Pr kir hawar, go: "Ev ci hikmet e, ez law min em anne, xistine hebs, eyba me ci ye?" Hikmet hat, nr ko pr law wna ye, mane ecbmay. Mezin wan ji wan re got, ima w pr law wna keelok anne? Esker ji mezin xwe re gotin: Pr li mala xwe kir hawar, em n, jinikek law wna me an hebs; em ne ma zann, ev awa b prek sehirdar xuya ye. Ji pr re go: Hre mala xwe, bla te li te keve! Pr kur xwe hatin mal, ji jinik re got: Tu dixwaz ez te mr te pev xwe bikim, ci pre bi te re hene, ko tu bid min. Jinik je re got: Deh zr min hene: ez bi te dim, ko tu careke din min mr min pev xwe bik. Pr cem mr we giriya, mrik le nr ko pra ko top je kiriye ew e. Go: ima tu digir? Go: Ya, lawe min, ev top ko min ji te kir, law min ji min xwest b min ji cem te bir wa' de limja min hat, ez m malek ji v tax, min limj kir min top xwe li w der ji bra(xwe) kir; ez nema zanim kjan mal e, law min ne ma min dihewne. Gava wilo ev xeber ji zilm re da, go: Pr, mala te ne ava, min jina xwe li ser v top berda. Mrik gelik qehiri. Pire go: Lawo, ma qehire, ka top min bide min, aleh jina te li k be, ez ji te re bnim. Bel tu heq min bid min. Zilm je re got: Ha, ji te re deh zr heq te, ji te re top te, jina min br.e, biner b li k ye! Pr mala xwe ji jinik re go: Ka deh zra biliv bi min re, ez te mr te pev xwe bikim. Jinik p re , bir mala wna pev xwe kirin, pr vegeriya mala xwe. eytan l ma ecbmay, tit ko pr kir. Pr ji eytn re go: Ev ne titek mezin e, ez meztir bikim. Tu ji xwe re biferice. Daket sk, va kerwanek el xort hene, el xort hejay ne. Ji ehl gunda ne, el qantir bi wan re hene. Pr ji xwe re got: Ev derbek mezin e, ez di van de bikim. Giha rasta vana ji wan re got: Bar di we ci ye? Je re got in: Bar me fk ye, em daxin sk bifirosin. Pr ji wan re got: Ez jina serek bajr im, bar di we hem bi ten bikirim. Xortan je re gotin: Ba e! Pr da peiya wana birin. . . . Mizgeftik heye, du deriy wna hene. Pr ji wan re got: Ev mala me ye, hon li ber v der bisekinin, ez qantira bibim hews, bla xulamn me, bar we deynin ez qantira heq bar we ji we re bnim. Xortan je re go: Ba e. Li ber deriy mizgeft rnitin, pr qantir birin hewa
23
mizgeft di deriy din re derxistin, , qantir wan li sk ji xwe re firotin. Ew xort man heya nro, nrn ko pr derneket. Zilamek di wir re hat, ji wan re got: Hon li vir ci dikin? Go : Em li bend qantir di xwe ne. Jina serek bajr qantirn me birine, hna ne anne. Ew zilam ji wan re got: Ev deriy mizgeft e, herin, li qantirn xwe bipirsin, qantirn di we n. Ewan xortan rabn, nrn ko bi rast mizgeft e. Gelik qehirin bi sk de n, li pr digerin. Careke nrn, rast pr hatin. Pr girtin, je re gotin: Kan qantirn di me? Pr dib: Min qantirn we ne dne. Go: Bila, em herin seret. n cem qad mift. Pr ji wan
xortan re got: Ez ber we ban kevim ifada xwe li cem qad bidim, pitre hon herin; na be ko em hem pev re herin. Xortan je re gotin: Ba e, tu hre, piftre em hem ban kevin. Pr ban ket jor digir di miqabil qad mift de. Qad mift nrn ko pr digir, gotin: Ci hewala te ye, tu digir? Pr ji wan re got: Mr min el gund w heb mr min mir min xulamn di xwe anne, ko ez bifiroim. Je re gotin: Kan xulamn te? Pr got: Va, xulamn min li ber der ne, el xort in. Qad di sibak re nr, ko el xulam li ber der ne. Go: Ba e, em bikirin. Pr her el xort firot qad mift ji wan re got: Ne ma av min bardibe, ko ez di berwan re dakevim herim. Derk din tu ne, ez t re herim? Qad derk je re vekir pr mala xwe. Qad ban xorta kir ji wan re got: Hon ci kar dikarin bikin, go ez we binim gund di xwe? Xorta li hev du nrn ji hev re gotin: Te ci ji me re? Qad ji wan re got: Min hon kir ne. Xortan je re got: Te em ji k kir ne em hatine cem te seret! Qad go: Min hon ji pr kir ne. Go: Pr le fenek di xwe li me kir li te j kir, qantir di me birin em firotin te. Qad pir qehir tit ko pr te kir, go: Herin, lawn min, mal di xwe, ev i min ma, ez heyfa xwe a we ji pr hilnim. Ewan xortan ji w bajar derketin ji bez n heya gund di xwe go: Li me heram be, em tu car ne ma tn v bajar. Qad kar w li pr digre, di ziqaqek teng de rast pr hat je re got: 'car tu ji dest min xelas na b!' Bi dest pr girt bi d xwe kiand heya mala xwe bir: ksek an pr xist v ks dev ks girda ban hemalek xwediy qantirek kir je re got: V ks bavje behr; mecdik da xwediy qantir. Xwediy qantir ev ks bar kir ser qantira xwe bi r de ji xwe re got: Ev ks hejay mecdk, ma ima ez bavjim behr? ko di hindur w de ye, ez vala kim, bavjim behr ks ji xwe re bnim, bifirosim. Giha ber behr, ks vala kir, nr ko prek je diket. Pr av xwe vekir eheda xwe an ji xwediy qantir re got: Her mizgniy bibe ji law min qad re, b: diya te rahet b, elhemdi lillah,
24
Stig Wikander
w xelatek mezin, w bide te. Xwediy qantir beziya hat cem qad ban kir qad, go: Mizgniya min li te, diya te rahet b! Qad fehim kir je re got: Mizgniya min li te, qantira te ! Min ji te re got: Bav behr,
tu hatiy, mizgniy bid min! Xwediy qantir vegeriya ber behr, nr ko qantira w ye. Pr hat mala xwe mesela xwe hem ji eytn re got. eytn xwe je diweand, go: Ez nikarim wek te bikim, Xwed min bi agir te ne sewitne!
Roja N,
14. Usif tenbrvan
nos
45-46, 1944
Heb hakimek se lawn xwe. Hakim rojek ji rojan di xwe fikir got: Ez pir bme ev lawn di xwe min ne ceribandine bi kr tn na yn. Rojek ban law xwe mezin kir, je re got: Lawo, heger ez mirim, pit ko ez bimirim tu bray mezin , tu bib hakim li ser bajr, tu ci edalet bimen? Law wna je re got: ko hei tadayiya li min bike, ez tadayiya le bikim, hei qenc bi min bike, ez qenciya p bikim. Hakim je re got: Hre! ban law xwe nav kir. Ev xeber je re got. Ew j wek bray xwe mezin le vegerand. Hakim ban law xwe bik kir. Nav w sif e. Ev xeber je re got, sif li bav xwe vegerand: Hei xerabiy bi min bike, ez qency p bikim, hei qenciy bi min bike, ez se qenciya p bikim. Heger ez herim qehwa, ez xesareta ehl qehwa hemo bidim. Bav w dest xwe li pista wna xist je dilxwe b je re got: Sibeh ez dixwazim ez tu herin seyranmis. Sibeh her yek hespek ji xwe re derxist ji tewl. Hakim law xwe sif meiyan bi ol de. Ji sibeh heyan var mesiyan, sif ji bav xwe re got: Tu dixwaz me bibe k der? Bav wna je re got: Em va gihane qonaxa xwe. Nzk qesrek bn; gihane ber qesr. Hakim giha ber dwar qesr u ji qesr re got: Der veke! Derk ji qesr veb, n hinduroy hew. sif nr ko hewa qesr bi zv resf kiriye, sola xwe ji linge xwe kir. Bav w le nr ko sola xwe ji linge xwe dike, je re got: ima tu sola xwe ji linge xwe dik? Got: Ya bo, eyb e ji me re ko em bi qonder p li zv bikin. Bav w je dilxwe b, kefa w gelek hat, n hinduroy qesr. Nrn ko du text tde danne, her yek ji wan li ser textek rnitin, nrn ko va wan hte ber wan. Kes di qesr de nabnin. sif ma ecbmay. W ev razan. Sibeh hakim ji sif re got: Tu ci bixwaz ji dinyay, ev qesir ji te re hazir bike. De rabe, em car herine mal!
25
Nrn ko hespn wan idand hazir bn. Li hespn xwe siwar bn, ha kim ji qesr re got: Ya bimbarek, nefsa me ez bm, der ji min re vemeke! Heya ko ne ev law min sif be, der ji tu kes re vemeke! Hatine mal: end rojek man, hakim newxe ket, ji miclisa xwe re got: Heger ez mirim, law min yek ji mal mehrm e. end rojan ma, hakim mir. Pit ko mir,law di wna bi hevdu nekirin, her yek ji wan ji hev re dibje "Tu mehrm ", kes ji wan nizane ko k
mehrm e. Yek ixtiyar di meclisa wan de heye, ji wan re got: Ev kesik nikare saf bike xeyr Zerfa keika x Ereban. Her se rabn n mala sx Ereban. Konaxa se rojan meiyan. Gihan mala x, li bin kon w rnitin. Adeta Ereban heye, heyan se rojan ji mihvan xwe napirsin. Pit se rojan ji wan re got: Hon bi ci s hatine? Hewala xwe je re gotin. x ban qza xwe kir mesele je re got. Keik got: Ev s min! Keik ban biray mezin kir, je re got: Ez qz bum, di mala bav xwe de bm. Law ap min heye, ez dixwestim bav min ez ne didam ye, dil min zehf li cem wna b wna j li cem min b. Rojek yek tacir hat bin kon bav min ez xwestim ji bav min: xurcikek zran ji bav min re vala kir di w ev de ez siwar kirim ez birim gund xwe. Mehra min bir ez xistim odak. var hat od cem min, nr ko ez digirm. Ji min re got "ima tu digir? Tu ji min tir , heger tu posman by, ez te bibim mala bav te." Min je re got: "Ez ne poman im, feqet dil min bi hal law ap min diewite; ko xebera w bibe ko te ez xwestime birime, w xwe bikuje!" Gava ko ev xeber bihst tacir ji min re got: "Tu li min heram b li law ap xwe helal b! Ev pereyn ko min da bav te, qelen law ap te hesabek min tu ji w re an. Hre cem law ap xwe!" Ko bi min re hat heyan nzk gund vegeriya, . Ez hatim mala law ap xwe. Gava law ap min ez dtim, kfa w pir hat ji min re got: "Hewala te ci ye?" Min je re hewala xwe got. Ewna j got: "Madam tacir wilo r helal e, tu j li min heram bi, hre vegere cem tacir!" Ez m cem tacir. Heke tu tacir bna, te xurcika zran bi min bidana, te ji n ve ez vegerandama, ji law ap min re? Kur hakim je re got:
26
Stig Wikander
Ere, ma insanet ne maye? Got: Tu hre; Ban biray wna nav kir je re got: Heke tu law ap min bna ez wilo bihatama cem te, te card ez bibirama ji tacir re? Got: Ere, qenc qenciy nas dike! Keik ji w re j got: Tu hre! Ban bik kir, sif, ev xeber hem je re got. Got: Heke tu wek tacir an wek law ap min bna, ez a wilo xwesik bi
dest te kevim, te ez berdama? sif je re got: Na, awan dil min li te hebe ez berdim, ez xwe bidime kutin ez nahlim tu ji cem min her? Keik got: Bas e; ban her du birayn wna kir ji wan re got: Biray we bik mehrm e ji mal! Her se lawn hkim vegeriyan, hatin mala xwe. Du se rojan man, birayn xwe bi der kirin ji mal. Qesir bi bra sif ne hatiye; ji xwe re di nav bajr pars dike. Gelek peran b. Ci mala ko diiye, je re dibjin: 'Hre, heger tu ba bna, birayn te tu bi der nedikirin. Rojek li ber dwarek rnistiye bi hal xwe de digir. Qesra wna hat bra w; rab ser xwe ji bajr bi der ket heyan var gihat qesr. Ji qesr re got: Ya bimbarek, der veke! Der je re veb, hinduro. Nr ko va hemam germ e, av sabn hazir e; xwe ust. Nr ko bedlek cil milk hazir b je re. Cil xwe li xwe kir. Hat, nr ko textek hazir e; li ser texte xwe rnit. va wna hte ber w, va xwe xwar ser xwe dan raza. Se rojan di v kf de ma. Pit se rojan ji xwe re got: "Ez rabim, herim ber bi birayn xwe de!" Nr ko hespek je re hazir b, zihn gem wna hem zr in. Bi ser pita hesp ket ber xwe da bajr. Her du birayn wna j posman bne digirn dibjin: "awan me biray xwe bi der kir? Bst xulam li mala me hene, ew j weke wana bna eyb e ji me re ko bray me pars dike." Li bray dipirsin, saxlix wna hilnannin. Ew dib qey hina kutiye. Dorbn wana li ber avn wna ne, li ser riyan dinrin. Carek nrn ko siwarek ji w ve t. ewq ji w siwar die. Ewana got: Qey belk siltan hatiye bajer wan! Her du lawn hkim pr w siwar ve n, ser hesp wna girtin ann. Ban xistin jor, hespa w kiandin tewl. Her du lawn hkim le dinrin digirn. sif ji wan re got:
27
ima hon digirn? Je re gotin: Birak me heb, bav me ew ji mal mehrm kiri b, me ew bi der kir em poman bme em l digerin. Em wna nabnin. Tu di ikl wna. de y. Me li te nr, bray me hat bra me em giriyan. sif ji wan re got: Heger hon bray xwe dibnin, hon nas nakin? Gotin: Bel, heger tu niha ne di v sikl de bna, men bigota tu . Ji
wan re got:
Ez bray we me! Kfa wan pir hat je re gotin: Ya bray me, ev mal ji te re ji k? sif ji wan re got: Ez di nav bajr de bm, min ji xwe re pars dikir. Yek cuh ji min re got: "Were, cem min biuxile!" Ez p re um. Min nr ko mal wi zehf e min cuh kust ez di mala w de rnitim. Her du birayn w je re gotin: Lazim em sibeh herin, li mala te bifericin. Sibeh her se rabn, li hespn xwe siwar bn ber xwe dan qesr mesiyan. Heyan var meiyan, gihane ber qesr, nrn ko der di qesr de veb ji keviran. Gava her du birayn wna dn ko hewa qesr timam zv e, nrn ko se text ji wan re hazir bne; va her siyan, her yek biten, hat ber wana. Her du birayn wna mane ecbmay ji hev re gotin: Lazim sibeh em wna bi xwe re bibine ol em bikujin em v qesr ji xwe re bihlin. Ev qesir ji bajar me hem tir e. Sibeh ji biray xwe bik re gotin: Em dixwazin herin nr. Biray wna got Bila be! Her se siwar bne hespn di xwe meiyane heyan var. Rast ikeftek hatin. Her du brayd di mezin go tin: Em ev di v ikeft de razin! sif ji wan re got: Hon bi ya min dikin, em di ikeft de ranazin. Her duya got: Bel, em razin di dil wan de ko biray xwe sif bikujin di ikeft de. Her diwa a xwe kiriye yek bihortin hindur ikeft sif bi wan re. Careke nrn ko der ikeft li wan hte girtin Nrn ko htek di dev der de ye. sif sre xwe kisand ye, bi sre xwe li w ht dixne, iqa le dixne, titek p nabe. Ht ji wan re got:
28
Stig Wikander
Ez Canpola me! Ji niha heta sed sal hon li min xnin, tu taday bi min nabe. ertek min heye, heke hon bikin, xelas bin, heger hon nekin, hone bimnin di ikeft de heyan ko hon bimirin. Biray mezin got: ert xwe ji me re bje! Ht got: ert min, ez lingn xwe ji hev bikim, hone di nav lingn min re derbaz bibin, herin ji der ve. Biray mezin got: Ez hatim! Ht lingn xwe ji hev kir biray mezin di nav lingn w re derbaz b. Ht irek mz bi pista w de berda, heft dest got ji las w hilandin. Heft pars di las w de ikenandin, heft rih mraniy ji pita w qetandin, mala wi xira kir. Di fikra biray nav de ko biray w mezin xelas b, ew j got: Ez hatim! Ht irek mz bi w j berda. Ew j ket hal biray xwe, her du ji der ve li hevdu rast hatin, hevdu nas nakin tit ko bi ser wan hatiye. Biray wan sif di ikeft de maye, sre xwe dileyizne, li ht dixne: Dibe bla, ez bimirim di sikeft de ez di nav lingn te re derbaz nabim! Ht je re got: Tu xortek dlai , ci heq te li rh te heye ko tu xwe di ikeft de bimirn? ertek min e di heye, heger tu bik, tu xelas bib. sif je re got: ert te din ci ye? Htj re got: ert min e d Gulbarn keika mr Cinan. Tu ji min re bn, tu soz bid, ez te xelas kim. sif je re got: Bas. e, hiddn mr Cinan ps. min bike! Ht gote w: Ba e, were bi d min be! Canpola p re heta hiddn Cinan je re got: Ji vir wilo de ez nema karim bm, de Xwed bi te re be! sif Tenbrvan, tenbra wna p re ye, il tel li ser tenbra wna heye, her tlek il haw heye, deng wna zehf xwe e, meiya di nav bajar Cinan de; li ber dwarek rnit, tenbra xwe li ser onga xwe dan le dixne delal xwe di ber re dibje. Ehl bajr he deng wna dibihse, dev ji kar xebata xwe berdide t, le diferice. Di w heway de du se rojan ma. Xeber ji mr Cinan re f re gotin: Delo Eliyek hatiye v bajar ehl bajr sk dikann xwe girtine suxl di xwe hem betal kirine li w Delo El difericin. Mr Cinan got:
29
Ez dixwazim Delo El b cem min, ev tit wiha xwe, lazim em j bibnin. Yek ji xulamn xwe and d Delo El je re got:
Rabe, mr me te dixwaze! sif rab ser xwe bi xulam mr re hat dwan. Tenbra xwe li onga xwe dan bi w deng xwe xwe bi tenbra xwe re got. Adeta mr heye, ew di qesrek de ye, jina w di qesrek de ye keika wna di qesrek de ye. Heyan ko her se bi hev re tat firavn v bixwin, b hevdu titek naxwin. Ew roj mr xwe ji bra (xwe) kir heya var: ne xwarin ne jina w ne qza w ne hatin bra w. Jina mr ji criya
xwe re got:
Rabe, hre, b ci hewala mr e, em bir bne? Criya w rab, , hte dwana mr, nr ko titek ecb di dwan de ye. Criy ji xwe re got: Mr me rok xwe ji bra kiriye. Heger ev Delo El b cem xatna min, w ew se rojan xwe ji bra bike. Bi nda cr vegeriya xatn, je re got:
Ya xatna min, titek ecb min di miclis de dye! je re qala deng

tenbra Delo El kiriye. Xatn got:
De hre, bla b cem me j! Ma kf ji mr re div, ji me re nav? Cr , ji mir re got, mr got: Ba e! ji Delo El re got: Rabe, hre aliy mal cem xatunan! Delo El rab hte cem xatn. Rojek li cem w j ma, qza wna du rojan b xwarin maye: criya xwe and cem diya xwe, got: Biner, b hewal ci ye! Criya Gulbarn hat vegeriya, xeber an je re hewala Delo El je re got. Keik got:
- Bav min diya min pr in, kf ji wan re div, me, em qz in, ji me re nav? De hre, bila bileznin w binin cem min! Cr hat, ji wan re got. Diya keik ji Delo El re got: De rabe, hre cem kea me Gulbarn kf je re bibuhre! Delo El rab bi criy re hat cem Gulbarn. Gava av Gulbarn bi sif ket, his. eqil wna , je re got:
De rne, tit ko tu le digeriya ez le digeriya Xwed da me. end rojan di w kf de man, sif je re got: Wiha nabe, lazim ji me re sek tu saf bik: ez ji bona te hatime v der. Gulbarn je re got: Bav min bi qelenan min nade, ertek w heye. Gelek mr beg
30
Stig Wikander
axa hatine min ev ert bav min hilnanne. Ez newrim v sert je te re bjim, ev ert tistek zehmet e. sif je re got: Bje ci ert e! Gulbarn got:
Hemamek bav min heye li ber av, dixwaze w hemama xwe ave bike. Her sal ave bike: wext ko timam dike, teyrik heye, t, bask xwe li w hemam dixne ism sihr le dixwne, hemam xira dike. He ko kari be w hemam bisilimne, w min bidiy he nikare, ser w je dikin. sif got:
Ez dixwazim herim, v ert hilnim. Gulbarn je re got:
De hre, di dwan de du kurs hene, yek zv e, yek zr e; he xwezgniy min e, li ser a zr rdin, he b ko ji xwe re tistek bixwaze, li ser a zv rdin. sif rab, dwan li ser kursiya zr rnit. Mr je re got: Kuro, ev ne cih te ye, Tu Delo El y, tu hatiy, ez tistek bidime te. Li ser kursiya d rdin! Usif je re got:
Ev cih min e, ez ji bo xatir v kursiy hatime! Mr je mesela hemam got. sif got:
Ba e, ez karim v ert hilnim. Mr hoste berda hemama xwe: ave kirin. Roja ko timam b, sif , li ser pita hemam rnit, tenbra xwe li ser oga xwe dan deng xwe xwe p re dibje. Ehl bajr ji dora hemam reviyane ji hev re dibjin: "Wext teyir b, w w xort hemam berde bi av de!" sif carek di ko teyir hat xwe berda bi ser hemam de. Denge sif ten bra w kete guh teyir. Pir kf a teyir hat di ser ser w re bask xwe kir s guhdariy le dike. sif dest xwe avt linge teyir: ji dest sif filit, titek ket dawa w, nr ko hingulskek e. iqa le dinre, li w hingulsk, tit wiha ne dye. Xeber bi mr ve ko hemama te silim. Bi def zurna ve hatin piya sif, li hespek siwar kirin ann dwan gelek je dilxwes. bne. sif ji mr re got: Tu li ser soza xwe ye? Mr got:
Bel, kur min, rabe hre, cem Gulbarn: min day te, tu dixwaz hre, tu dixwaz li cem min bimne. sif cem Gulbarn: kfa wan bi hevdu hat, je re got: Va diyariyek ba, hingulskek min ji te re anye! Kfa Gulbarn hat. sif je re got: De rabe, em herin!
31
Her yek li hespek siwar bn hatin hiddn Canpola. Canpola bihna wan kir hte pr wan ve. Li w der sif ji Gulbarn re got: Hewala min Canpola ev e: tu ne ji min re ye, tu ji w re ye. Li w der ma' de keik nexwe b. Dil w gelek bi kul b. Canpola hat rahite keik ji ser hesp bihin kir, xwna we hemi ziwa kir. Ji sif re got: Hre, muhneta se roja ji te re ye; pit se rojan ez te li k der bibnim, ez te bikim ax! Canpola ikefta xwe sif ma bi dilek kul. Ji xwe re goncalek kola xwe t de vedire di miqabile ikeft de. s Canpola ci ye? Sibeh derdikeve, die nr, var t. Wexta ko die, sif t cem Gulbarin, kf heneka xwe dikin heya var, var die, di goncala xwe de xwe
vedire. end rojan di v haway de man. Rojek sif ji Gulbarn re got: Lazim e tu bi hawak li rh Canpola bipirs, biner rh w li k ye, ko em bikujin, heger ne wilo be, em je xelas nabin. var Canpola hat. Keik xwe digirne, Canpola je re got: ima tu digir? Got: Te ez anme, di v ol de biten te ez danme. Ne kes heye sebra xwe ez p bnim. Ez ji de bav xwe kut bme ez marne ji te re. Ez pir aciz dibim: titek ji min re div ko ez sebra xwe p bnim. Canpola je re got: Te ci div? Keik je re got: Min rh te dive. Canpola keniya je re got: Rh min dur e, ez ji te re bjim: ruh min di qutik de ye ev qut di kaba xezalek de ye, ev xezal di desta heywanan de ye. Kehnk di w det de heye, iqa heywann w ol tne ser v kehniy, av vedixwin. Ev xezal heya ko heywanik hebe, ew nay, pit ko heywana hem av vexwarin, w ew b ser kehniy heger bihna insana j bike, w bireve ev xezal tu car namire heyan ko tr kevanek ji sindiyan bahedad Diyarbekr le keve. ev sindiyan tu car nak heyan ko ne du m ji riha min di bin de b sewitandin: pitre w bik ev sindiyan. Icar, ya Gulbarn, tu li ruh min dipirs k kare bne. Gulbarn got: car dil min rahet b, gumana min je qut b. Pit ko Canpola raza, Gulbarn meqesek an, end m ji nav riha w qusandin. Sibeh Canpola nra xwe. sif hat cem Gulbarn. Gul barn hewal je re got. Ew end muyn riha w dane sif. sif bajar Diyarbekr, dikana bahedad, li ber dikana w sekin. Basliedad je re got: Tu ci dixwaz? sif je re got: Ez dixwazim tu min li cem xwe biuxln. Bashedad je re got:
32
Stig Wikander
Ba e, tu ci bixwaz ez bidim te roja te?
sif je re got: Ez peran ji te naxwazim, soz tu bid ji min re, heger sindiyan te ikest, tu ji min re tr kevanek je k? basliedad keniya, got: Lawo, ji xwe re titek d bixwaze, sindiyan min tucar nak go bila, qe, ez v ert bi te re bikim. Li cem ma heft het rojan. Roja n bi ser wan de hat, basliedad ji sif re got: av te li dikan be, ez herim limja n. Pit ko , sif ev muyn di xwe derxistin di bin sindiyn de ewitandin. Sindiyan teqiye. Deng w bahedad hindur mizgeft de. Bashedad hat gelek xeyid ma' de w nexwe b. Pit saetk bihna w fireh b. sif je re got: Soza xwe bi c bne, ji min re tr kevanek ke! Bahedad je re tr kevanek kir. sif deta heywanan. Li ber kehniy ji xwe re goncalek kir xwe t de veart. Dinya germ b, nr ko heywan sef bi sef hatin ser av, r piling rov gur fl. iqa heywann ko hene hatin, av vexwarin n. sif nr ko xezala wna ji w ve t. Hd ji xwe re dire nzk li av dike. Giha ser av, bihna insanan kir: ew xezal reviye, miwarek xurt beziye ber bi ol de. Gelek t bye, carek d vegeriye, hat dev xwe xiste av. sif je xwe re got: Ez v xezal li ser av de nakujim, ro neb sibe. Pit ko xezal av vexwar, ji ser av bi pas de , li xwe fitil bi stureyd di xwe xwe dixurne. sif tr kevan berday, xezal kut, , linge wna iknand, ev qut ji qaba w bi der xist, an hte cem Gulbarn. Qut vekirin, dtin ko se kurmik t de ne, dido kutin, ma yek, tay bi qirika Canpola girt. Hd ber bi ikeft ve t, ban kir: Ez li bext Xwed we me, hon min nekujin! We du kurm kutin, yek bihlin, heyata min winda mekin! sif dixwest v kurm bidiy, Gulbarn rahitiy periqand. Nrn ko Canpola di cih xwe de mir. Her du hatin, di qesra xwe de man bi dilxwes. Sibeh sif rab bajr, her du birayn w kutin ma hakim bajr. Kurdistane ser haziran sax be!
Slleyman Merc, Roja N,
nos
54-55, 1945

15. Sro Pvaz
33
Dibjin ko careke du zilam biray hev bn. Nav yek Sro y d Pvaz b. Rojek Pvaz gote Sro: Bira, min divt ez biim xulamiy. Tu ci dibj? Sro got: Tu bi dil xwe y, le tu ji ya min bik, na, tu nikar xula miy bik: tebet te nexwes. e. Pvaz got: Nabit, ez biim! Sro got: Bila be, tu bi dil xwe y! Sibeh Pvaz rab, , b mvan kesek. Kee got: Pvaz, tu li ci digerih? Pvaz got: Ez ji bo xwe li xulamk digerihim. Kee got: Were, bibe xulam min! Pvaz got: Qenc e, sala min bi ci ye? Kese got: Qewl min te ne bi sala ye, belk qewl min te heta pepk bixwn, ez hevqas bidim te. Bi w ert ko he ji min te bienirit, em zolek erm ji pita stoy w rakin heta ser dvka w. Pvaz got: Qenc e. Sibeh rabn ji xew. Kese got Pvaz: Hre cot, sey min li k rnit, li w der cot bike; var barek darn btovil digel xwe bne! Ez tatiya te rkim. Dema Pvaz ol, sey kee , geriha, li ser berek mexel hat. Pvaz gay xwe girda, li ser tat cot kir. Dema tat, kee tast da kea xwe got: Bje Pvaz, bila nan neknit, tok mast j nesknit, feht nek ter bixwit. Evar, dema mal hat, bila ga li der de nexit mal de, dwar j xirab nek. Kea kee nk Pvaz, herwek bav w got, ew j wel got Pvaz. Pvaz enir, nan nexwar, ma heta var. var hat, got kee: Mala te ne ava, ez biim mala xwe! Kee got: Ma tu enir? Sro got: Ere, ez enirm! Kee got Pvaz: Me qewl xwe kiriye, ez zolek erm ji pita te vekim. Kee rab, zolek erm ji pita Pvaz vekir. Pvaz tevl w xwn nik Sro. Sro got: Bira te h ser min lazim kir, ez biim heyfa te. Sibeh Sro rab, ber xwe da mala kese, b mehvan w. Sro b xul am kes. Kese tistn got Pvaz, wel gote Sro j. Sro j qebl kirin.
3-678431
34
Stig Wikander
Sibeh Sro rab, cot. Se j bi xwe re bir. Se dsa , li ser tehteke mexel hat. Sro dest avt berek, li bin guh sey kee da, kut; , h erdek xwe cot kir. Dema tast kea ke tatiya Sro an:wek got Pvaz, wel got Sro j. Sro got: Qenc e! Sro rab, ji nava nan xwar, dora w neskand. Bin dzik qui kir, tok wi neskand. Dema ter xwar, bin ke ik j qui kir. Keik vegeriha, hat, got bab xwe. Dema b var, Sro rab, nr halet ikandin, li ker kirin, ann mal. Dema Sro hat pita xan, her du ga j serjkirin, qet qet kirin, h kulek re avtin, hat nik kee. Kee got: Xwed qeweta te bidit, kan sey min? Sro got: Min sey te kut, min kea te j xirab kir, min nr halet j iknandin, min gayn te j serjkirin, qet qet kirin, li kulek re avtin. Ma tu
enir? Kese got: Ne xr, ez ne enirme! Kee jina xwe li hev wirn, gotin: Em ro kad ji xwe re k, esdek k, em birevin, Sro bihl xew de. Pkanna xwe kirin, kada xwe, esda xwe kirin ciwalek dann w der. Dema kee jina xwe nivistin, Sro rab, tistn ha ji ciwal derxistin xwe kir ciwl de. Ber sibeh kee rab, ciwal hilgirt, jina w kete p, n. Nzk sibeh mza Sro hat, di ciwl de mst. Kese got jina xwe: Ke, esda te iqas tr-dihin e! Jinik got: W bima ji Sro re, min hem xist esd. Dema n nzk gundek, seh hatin wa. Kee got jina xwe: Xwez Sro li hir bye, da seh ji me vekirana. Sro got: Mam, kese min dane ez se ji we vekim. Kee Sro dan. Dsa kee jina xwe li hev wirn ko "em bi, ev li ser pire raz". Jinik got kee: Tu li nav de raze, ez li rex te rast razim, bila Sro li rex ep raz. Dema bibit nv ev, em rabin, Sro bavjin av, je rahet bibin! Dema b nv ev, Sro cih ke, kee an cih xwe; demek ma bakir jinik: Rabe, em Sro bavjin av! Jinik rab, destn kes girtin, Sro lingn w girtin, avtin av. Kee U av de . Sro jina kee j ji bo xwe an. Heyfa biray xwe j ji erd
rakir. irok det, de bab min n bihut.

Ronahi 18 (1943), 2-3

16.
35
Hakim
se
keik
Hakim wezr rojek daketin seyranmi di nav bexan de. Nrn ko keik hene, ji xwe re dolab dirsin. Hakim ji wezr re got: Em xwe verin, binrn be, ev qz ci ji hev re dibjin! Keka wezr yek je, yek keka qad ye a sisiya keka gavan bajr e. Nrn, keka wezr ji hevaln di xwe re got go: Heke hakim bajar me ez bikirima, mine je re mexfrek kirina ko hindur mala xwe hem p raxistana derenceyd mala xwe heya bi
se
Keka qad got go: Heger ez bikirima, min je re balafirek kirina ko ew miclisa xwe t de siwar bibna, kjan dera ko dil wan bixwesta, bina bihatana. Keka gavan got: Heger ez bikirima, mine je re du zaro b'anna, yek qz yeklawik, her avdak ji pore wan yek zv yek zr hakim deng wan dibihsin. Hakim wezr vegeriyan mala xwe hakim ji wezr xwe re got: Hre, keka xwe ji min re bne! Wezr keka xwe ji hakim re an mehra wna li xwe bir. var gava cem qzik, je re got: Tu H ser soza xwe y an na? Keik je re got: Ci soz e? Go: Te di nav bexan de got: "Heke hakim min bike, ez je re mexfrek kim". Keik je re got: Mi derew ji xwe re kir. Ez ci zanim mexfra kim? Keka qad j bi v haway. Keka gavan an ji xwe re je re got: Tu li ser soza xwe j? Keik got: Heke Xwed bike, ez li ser soza xwe me. Sala w qediya, Xwed teala du zaro dan keka gavn. Kesk din li cem we tu ne, her duhew iyn w p ve. Gava her du hewiyn w dn ko keka gavn soza xwe bi cih an, pir je qehirn, n, du cewrik ann dann ber w, her du zarokn w vesartin. Sindoqek ann, her du zaro xistin sindoq, li wan girtin, qr zift kirin avtin bahr. n, ji hakim re gotin: Va, jina te du cewrik je re bne. Hakim pir qehir ermek gams an jinik xist nav v erm dan ser cad mir daye ser bajr, he hre he b tifk bidin v jink. Di bajar din de, yek masvanek heye. Carek nr ko sindoqek bi ser av re t. Ev sindoq an hat cem pra diya xwe je re got:
hew.
36
Stig Wikander
Xwed da me. Gava sindoq vekirin, nr ko du zarok t de ne. Her yek tiliya xwe xistiye dev din dimijin. Lawik pra diya xwe man ecbmay li wan zarokan. Ji diya xwe re got: d tu kar tu nek, av te li van zaroka be. Ev zaro li cem pr mezin bn, nav lawik danne Ferzende nav keik danne Gulek. Heyan ko mezin bne, emr wan b deh sal, her du U hev rnistine dibjin: awan bav me tu ne? Em ji pr re dibjin yad ji law wna re j dibjin yabo. Bav me k ye, div em seh bikin. n cem pr her du je re gotin: Yad, ji me re rast bje, b bav me k ye! Pr ji wan
got re:
nizanim. Law min b masvaniy nr ko sindoqek bi ser av re t hon her du t de bn. Em nizanin bav we k ye. Hon dixwazin li cem me bimnin, hon diwxazin herin! Ferzende je re got: Pr, t'aba xwe li me helal bike, em herin. Her du, Ferzende Gulek, rabn bi dinyay de mesiyan. Ketin kerbela, hatin ber emek mezin, nrn ko qesrek li ber em heye w al em, bajarek mezin heye. Nrn ko qesir vala ye, ban ketin qesr. Ev xweha xwe t de man. Miswarek krt di v qesr de wext xwe borandine. Ev bajar bajar bav Ferzende ye. Keka wezr p hesiya ko du zarok hatine v bajar. Seh kir ko ev zarok en ko avtine av. Kuncln n li xwe kirin qesra ko Ferzende Gulek t de ne. Ji Ferzende re got: Heyfa te, xort dlai, ko hesp te tu ne ye. Div tu her hesp qemer ji xwe re bn l siwar b. Encex minasib te ye. Ferzende je re got: Pr, hesp qemer li k der ye? Pr got: Lawo, heke te qesda ew kir, t' bibn; ez j nizanim li ku der ye, dibjin h bajar xerabe ye. Ferzende go: Lazim ez herim! Xweha w je re got: Heke tu bi ya min dik, tu na r, tu zaro y, t' li oline bimir her k? Ferzende go: Nabe, ez herim. Ferzende derket bi ol de meiya. Qonaxa du roja , gelek t b. Nr ko zelamek ixtiyar li ser dev r sekiniye. erbikek av p re heye, giha cem kalo, xeyirhatin t dan; kalo av day je re got: Ya xort dlai, t' her k? Ferzende je re got: Ez herim hesp qemer. Kalo je re got:
ez
Ya rast,
37
Law min, ya xort dlai, gelek peyayn weke te ne w hesp venegeriyane. Tu nikar bn, vegere mala xwe! Go: Nabe, ez herim. Kalo nr ko ra t na be, go: De ez mesela hesp ji te re bjim. Go ev hesp di bajar xerabe de ye, kesek nikare w zeft bike. Niha dinya nav roj ye, germ e, niha li ber siha dwarek bilind e, av xwe bigir, ez te li ber v bajar xerabe deynim, hre ser ser dwr xwe bavj ser pita wna. Hesp tihn e, ew dihn bibe bibeze. Tu je re bje: "Ya heywan dlai, ji roja xulka te bye, tu ji bona min ." W bisekine t' bn. Ferzende av xwe girt, kalo dest xwe li pista wna xist; cave xwe vekir, nr ko di bajar xerabe de ye. Miqabil xwe nr hesp b xwed. ser dwr, mna kalo je re got kir hesp xwe an; hte mala xwe. Keka wezr nr ko lawik hesp an keka wezr dixwaze w bie bi rk de ko ne y. ... Careke din hat ba wna, je re got: Hesp te proz be, tik d ji te km maye! Ferzende je re go: Ci ye ? Go: Tu b jin , heger tu Bilbilhezar ji xwe re bn, w gav t' kf bik. Ferzende je re go Bilbilhezar ci ye? W je re got: Qzek e, Bilbilhezar. Ferzende go: Lazim e, ez w j bnim. Ferzende li hesp xwe siwar b hesp wna mna b difire. Bi ol de , carek nr ko kalo sekiniye; giha cem kalo, xeyirhatin t da. Kalo je re got: Tu her k? Go: Ez herim Bilbilhezar! Kalo je re got: Gelek siward wek te bne kevir ne gihane w; ew hikm cina ye, tu bi ya mi dik, tu' veger. Ferzende go: Kalo, oxira ko ez p de derim, ez tu car venagerim! Kalo nr ko are t nabe, go: Lawo, tu niha her qonaxa du roja, t' bigeh, sirtek bilind, t' binr hem siwar in, bne kevir. T' di wan siwaran de bibihor, kehnk di psiya te de heye, t' peya bib, li ser v kehniya av, nan xwe derx li ber xwe deyn. Rovk heye, yek ko gur ye, w b cem te, t' je re b: "Kerem bike bi min re bixwe!" Rov w ji te bibje: "Ez gur me, awan ez bi te re bixwim?" Tu bje: "Xem nake, tu ji min tir ", w ev rov bibe zilam, w te bigihne mirad te. Heger te wilo ne kir, w te j mna wan siwaran bike kevir.
38
Stig Wikander
Ferzende bi ya kalo kir, giha wan siwara, rov d, qedr rov girt rov je re got: Sida te bas. e, ez te bigehnim mirad te. Rov je re got: Tu hatiye ci? Ferzende go: Ez hatime Bilbilhezar. Rov go: Bas e. Ev qesra hana tu dibn, t' her ber der qesr, srek di v al der heye qantirek li aliy din heye. Got li ber qantir danne giha li ber r danne. T' giha bavj ber qantir got deyn ber r, ew bi xwarina xwe dakevin, w r bidin te, tu her hinduro. el ebd hene li pit deriy qesr de razay ne, her el ebdan bikuj, qzek li ser texte xwe de raza ye Bilbilhezar, rahje w li ser hesp xwe deyne hre. Weke rov je re xeber da, bi ya wna kir Bilbilhezar an mala xwe. Pir kfa wna xweha w bi Bilbilhezar re hat. Bilbilhezar ji Ferzende
re got:
Lazim tu dara min bn v der. Konaxa se roja tu her, t' di welat Tar Bar kev, w li te bibe eva res, t' de di nav dora kev, aqek je bikne bne. Ferzende , aqek ji v dar an, li hew de ikandin. Sibeh nrn ko ev dar bi ser qesr ketiye, iqas fkiyn dinya hene, di v dar de dibin. Bilbilhezar ji Ferzende Gulek re got: Ev bajar bav we ye diya we niho di eyar gams de li ser cad danne, he dire t tifk didiy. Tu rabe, hre qehwa ko bav te le rnitiye je re bje: "Ya hakim dlai, ev tu li cem me mvan y." Ferzende qehwa ko bav w le ye je re got: Iew tu mvan me y. Hakim le nr ko ci xort dlai, eqa hkim ser w xort je re go:
Ba e, ez bm. Ferzende vegeriya, hte mal ji Bilbilhezar re got: Bav min w b v der. Kar wna kirin, xwarinek minasib je re kirin! var, Ferzende , hakim an mala xwe. Pit ko va xwe xwarin, Bilbilhezar ji hakim re got: Ji me re rokek bje! Hakim go: Ez nizanim, kerem ke tu ji me re bje! Bilbilhezar qiseta wna zaroyn wna her se keikan je re got. Ji n ve hakim nas kir ko zaroy wna ne. Kfa w gelek bi wan re hat jina xwe j ji erm gams derxist ew zaroyd w li ba hev ann her du jinn xwe en din kutin. Ser Kurdistan sax. . . .
Roja N, 57, 61, 1945
III
VIE ET MdURS
DES KURDES
17. Kon res
Kon res bi pikoj rewak t bi pmal perde pargon ert
Di bin de ewal tejber kulav nivn; bi pez deve hstir dewar mehn
Keban sipd radib pir eleng b xew, spiy li dar datn li dar dix meska dew.
Bi dest navkl du lewleb in, di bin re mexmer, mast dib dew bi ser dikev nvik zer.
Nvik xwe xw dik tavj bin hz; li welat jr hz e, li welat jor dz.
Sivika hindir ke e, yan bk e yaxud qerwa benik bi desta tr reng li pa.
Kom dik quncik sitrik sergn; malxo rnitiye, eko, Ferzende Gurgn.
Pez t ser dana brvan diin der, ivan pez dik kom serbr li ber.
r didoin vedigerin ciwanik pr, kod bi desta li nav pit eyarr.
var agir pt ge dib li nav konan wek irax loks yan strn li ezman.
Rencber malxo bi tifing in bi qrqr gizgiz, ter xwe diparzin ji dijmin gur diz.
end rojan li war xwe dimnin ew koer, bar dikin hstir bergr hustir ker.
40
Stig Wikander
Bi ir zir deng ji wan t geh bi sehn kaln. Koer diin, siwar in, xort kal ken narn.
Wardoz tim diin, digerin li waran,
deng pez t, kalna berxa warna karan.
Kona datnin, erta vedirenin pas, li pit hev rz dikin wek bajar gund.
rind:
Mkut radib ser ser sing di bin re pwend. Pev diin psr ben quflik bazin zend.
Dirnin kullk hosib gihay rengreng; h wan diborn sal dem ax beng.
Bi ad dilxwe dimnin b keser b sjii. Li cihan temasa nakin, ey Seyday Cegerxwn! Cegerxwn, Diwan (1945), 57-58
18. ivan
Kurd
Kurd xwed pez in li iyayn bi ter re rdinin. reyn iyan dewlemendiya welt pk tnin. Bi deh hezaran pez li w dirin, got bez digirin. Li zivistan, iya bi berfa str pand ne, le li bin trjn rojn bihar yen pn tebiat z vedinije. Berf dihele, erd nerm dibe, hesnay kullk qntarn iyan dixemilnin. Li iyan hewa siviktir e wek li newalan ne germ e. Ji lewre li w, li havn bi xwe, giya tu caran hik nabe. na giyayn hik by, giyayn dinn ter derdikevin kullk ciyn xwe ji yen n dihlin. Pez her gav riyn ter U ber xwe dibne, ji sib heya var b- ku ji gemiry aciz bibe, dire. Li w, wek li newalan pez ji pu, mn mezin heeratn din aciz nabe. Li ser darn iyan bi hezaran tyir bi hev re difirin nra kelm ma dikin. Hema berf dihele, giya n dibe, kullk vedibin, gund Kurd xwe tev dide. Ser sib z, n hatin destp dike, Kurd xwe pk tnin, da bi keriyn xwe ve herin lfa. Kurdan li lfan gelek bala xwe didin berxn n zay, wan xwe ter dikin, da ku z mezin bin bikaribin, gava dinya dibe germ, derkevin
zozanan.
41
Li zozanan, Kurda bi awak xas, dicivin hev bi nav "obe" ji 40 heya bikaribin tev de li iyan keryn xwe birnin. Li ser her obe "Oba bayek" heye, endam dewlementir bi-nifztir xudiyn pez. Her tit di bin emr w heye. Ew bs. davje ser xelk, ciy reyan nan dide wext zivirandina wan dibje. Ew merkez bi ntixab dib gelek bi eref b:diviya b her kes b lam cm emrn "Obe Bas" bi c bne. "Obe Ba" hemen, hergav serek qeble ye li ber avn feqr karkeran hakim mitleq e. Ji lewre, h ser sivanan wacib e, ji ixuln xwe yen ivantiy pve, hem karn "Obe Ba" j b pre biqednin: anna pez w kon, her var jimartina w, her sib paqij kirina govan derxistina zibl derve. Li gund Keleha Res. em bne si van. Em di meha Sibat de hatine hema giya di newalan de sn b, me pez da hev me ew bire lfan. Li gora adetn w ciy, pist pez digehe lfan dest bi zayn dike, her kurde dewlemend pezek serjdike, xwarin dirust dike, cran ivan diezimne. Xudiy pez jina w bi dest xwe xwarin didin mvann xwe.
80 l pk tnin, da
Pit xwarin, xort stran dibjin bi ivanan re direqisin. Gava cejin diqede, her kes sipasn xwe pkes mvandar xwe dike dia dike, ku jina w li havn gelek rn penr pk bne, ku tu nexwe neyte pez ku zozan bi xwesl hre ser. W roj ha, mvandar gelek comerd nan dan ewqas man gotdan me ku car rojan tra xelk maln me kir. Kurdan ji v cejn re "Ser Pez" dibjin. Di heyata xwe de cara pn b ku min ev tit didt je hyran mabm; le yad bavo dikeniyan digotin ku "Ser Pez" ne cejneke ewqas mezin e, le di nzk de "Baro Dan", roja sal ya xwestir, w b. Ez j b sebir li benda "Baro Dan" dimam. Ji roja ku berxik hinek mezin xurt bn berf hn btir li iyan helya, Obe-Ba roja "Baro Dan", ango derketina pez ji lfan ber bi zozanan ve, tayin kir. Ber hefteyek her kes haziriya xwe ji v roj re dikir. Ev roj bi xwe hat. Ser sib xelk gis. ciln xweik en cejn li xwe dikin. Ken ciwan ciln birengn ronak trznet wergirt, sern xwe bi kullkn ter dixemilandin xizm datann bviln xwe. Kurdan li sty m, beran bizinn xwe gulkn rengareng danbn li yen tirn ji wan j zingil daleqandbn. Pitire ew berdabn nav pez saeta me tayin kiribn. Ber bi r derketina me ve, roj li ifiq qederek bilind bb. Ezman saf b ewir b, hewa bi xweiya germiya rojek bihar bi bhna kullkan dagirt b. Her tist pkhat b Obe-Bas emr sefer da. Li pesiya "Baro
42
Stig Wikander
Dan" bi cil xwe y xweiktir bilra w di dest de, serivan dimeiya. Ew wezfeya serfermandar dikir: ji ivann xort re, ji bo dareya berxikn piuk miyn neban talmat didan. Li d serivan nr y spehtir dihat, li sty w zingil mestir danbn. Pa gotin min ku ew noteya bilindtir ldixist. Ber em bi r kevin, axa ban ivann xwe dikirin ji wan re digotin: "Bi girtina te ji xwe re ivan, ez ji te dixwazim ku tu wezfeya xwe ba bi c bn qenc bala xwe bid pez min." Gava tenbhat qediyan, serivan dest bi bilra xwe kir em gs. bi r ketin. Keriy me bi nzam li d ivan di duivan zaro li her du al, vir da w da, bazdidan, ne dihitin ku nzam xirab be bi kopaln xwe an bi fkandineke xas di nav ker de ji her pez re ciy w nan didan. Ji v roj heya nihu gelek sal derbaz bne, le tesrn cejna Baro Dan a pn di bra min de pir vejand mane. Her wek ro b, ez li ber xwe ryn biken en zaro, xort ivanan dibnim strann wan dibihsim. Ciln bi neqis. yen keikn dlai ser wan en bi kullkan xemiland di ber avn min re derbas dibin. Newal gis. bi hesnayiy pand ye. Li her der, ronahiya roj diirise li dur iya hn li bin berf ne. Barna m ya berxikan, strann sivan xortan li dur di newalan de ekis dikin gund ji maln xwe derdikevin tn syra me. Ev tit di sal de du caran dibin, li bihar, gava pez dibin zozanan, li payz dereng, gava ji zozanan vedigerin mal. Div ji br nekin, ku dewlemendiya Kurdn koer gi di keriyn wan de ye. Kurdan ji r ne bi ten penr rn xwe yen salek derdixnin, le je gelek j dibin bajaran li w digel hir pezn xwe yen zde, wan difrosin bi v away bs xwe didin ji kifletn xwe re tistn lazim dikirin. Usa qet ne ecb e ku Kurdan n vegera zozanan di heyata xwe de byern hja bigirin wan wek cejnn mezin bihesibnin.
Li zozanan
Xort, pit ku end klometir bi germ bi me re meiyan, em berdan vegeriyan maln xwe, le sivan dusivan, zadn wan li pist wan, hd hd dom bi riya xwe dikirin. Adet, roja ewil mesafeyeke pik dibirin, pitire her roj hin bi hin w zde dikin da ku pez gelek newestnin w hn cguhirandin bikin. Ker ji hev du hinek dur li du hev bi r ve din. Li qonaxa pn, em hinek rawestan da ku pez hinek bhna xwe bistne bire. Hing bav min, wek serekivan, ji me re dest bi parkirina diyariyn, ku axeyan
43
dabn me, kir: nan, got, helaw myweyn hik kir. Heya hatina axan, bav min wekl wan b. Li r, varan, ivan dihatin cem bavo ret je distandin. Gelek pirsa je dikirin: Ji bo istiraheta m berxikan, end car rawestan diviya b, end car ji wan re avdan lazim b? Li war pn, em bi tena xwe pir neman. Pit car rojan, axn me bi kifletn xwe ve hatin di c de konn xwe dann. Konn Kurdn dewlemend gelek mezin bi car, pne tan ji hev veqetand, bi mehfr secadeyan raxist bn. Kon hin ji wan ji hev dur, hinekan j li cem hev, li quntarn iyan, li nzk tehtan, leh robarn iyan dihatin dann. Ji dur ev konn res wek warek esker dixuyan. Di van robaran de, masiyn berad hebn, ku di wext de ber bi kaniyan ve derketin. Her kes xwe li w idiyay sentir dihesiya sixul ji me re xwe hsantir dihat. Zaroyn axan ji sib heya var li derve diman, dilystin, di robaren nzk de mas digirtin li re giya diinn. Jiyna ivanan bi awak din b. Li vir j, dewlemendn Kurd ji yen Molokan kmtir em ne diandin. Li vir j em peran bedbext bn. Di hatina me ji dest ber bi zozana ve, di ser kevir zinaran re, em pxas gihat bn jor. Ji dirih daran ciln me diqetiyan em bi kinc zerzil diman, wek li cem Molokan. Mal min ji van titan pve ne b: kulav ivaniy ku bi sev min xwe p dipeand, trik xwey, pereyek nan pyanek. Carna ji ivana hinek r min bi dest dixist. Diviya b ku xwarina germ tu car ney bra me. Digel v yek, hal min dsa ji yen din hinek tir b. Her du, se hefte carek min dikar serek bidim mal li w ji dest diya xwe xwarineke germ bixwim. Bav birayn min hin ji me bijortir pez min dierandin, di siveryeke wel re ku pez biqilo nikari b derbaz be. Ewan bi mehan ry mal ne didtin. Li ber dest min kerek heb ku p carna berxek nexwes. an hngikest min tan mal. Hurmir min j gi li ser pita v ker bu. ivana hem 24 saetn xwe li bin ezmn derbas dikirin. Wext baran bager min xwe li bin beriha, di sikeft an di quncikeke il de, vediart b agir bi ciln xwe yen il, bi saetan ve li w ji erm dilerizm. Carna bi heftan, heta bi mehan ve, min deng tu nsan ne dibihst. Di jiyna xwe de li ciyn kuv em her gav li ber xetera mirin bn. Me pez ji tada guran, ji eteyn dizan, ji herikandina spann berf ji gundirbna keviran diparast. Carna kevirn mezin ji ser iyan bi dengek gur digundirn li ber xwe ci heb dibirin newalan. Bi rojan em li paln iyayn a, di kenarn zinaran re, di kortalan de dimelyan, pez ji ciyn bi xeter bi dur dixist bala xwe dida ku tu ziyan ne gihe axayn me. Carna bi strandin an bi fkandin, b tirs telas, wek
44
pez kuviya, ji tehtek me xwe davte tehteke din. Le pitire me li jr dinr li bin xwe newalan an kortaln kr en bi lehiyan didtin: tirs dikete dil me em je gj dibn. Her wek dibjin: ji mirin em bi tiliyek dur bn. Le h miqabile van la me xurt hisn me tj dibn. Di c de, bi roj an bi ev, gava titek xerb xwe nzk me dikir, em p dihesiyan dengn gelek nizm z digihastin guhn me.
Lstikn me
Car car duivana keriyn xwe nzk hev dikirin dilyistin. Hin ji lyistikn me ji yen kevin bn ku ji me dizann, le hin je me bi xwe derdixistin. Ew j pir bn. Mesela, me destn hev digirtin me heleqeyek distrand en din j bi dengek le divegerand. Yek ji
bi xwe bi hev re pikahiya xwe de caran reqis stran dikir; yek ji me strann me ev b:
Lo ivano, lo, lo, sivano, dil bi kulo, dil kovano! nav ivan'm El ye, pez berda dora gel ye. Lo ivano, lo, lo, ivano, dil bi kulo, dil kovano!
Bilra sivan'm zytn e, pir bedew ikil ne, bi w deng xwe y xwes. e, di bilre de dixne, Lo ivano, lo, lo, ivano, dil bi kulo, dil kovano! Le keik, le bedew, navzirav lasqelew! Gava av m'ie dikeve, narazim ez roj ev. avn te di res. kutim, ax eman gidiyano!
Me strann kevin en li ser egdan j digotin, wan zilama, ku bi meran, ji bo bi destxistina reyn bastir, xwe davtin ser Kurdn din, ew dikutin an ew bi xwe dihatin kutin. Carna me bhna xwe bi ser beranan j derdixist. Ji nav keriyn xwe li berann xurt erker digeriyan, ew berdidan hew seyra wan dikir. Karkir ji me ew b ku berann w bera yen
dtir dida. Ev lstikn me bi diz dibn. Axeya qebl ne dikir ku em keriyn xwe bnin cem hev, ji tirsa ku pez ter nexw got negir. Di tenahiya me de, teseliya me ya bingehn bilra me b. Her yek ji me yeke w heb xwes ldixist. Bilr bi kr gelek tistan dihat: bi hewak hezn, me pez ker li hev didan, bi ahengeke din me ew dibirin av, dsa bi nexmeke din me ban yen winda by dikir. Hd hd me ew hn deng nexmeyan dikir. Gava berxik hin gelek pik bn me ew dibirin avdan, me ji wan re bi awak wel dixist ku li ciyn din naye lxistin.
45
Gava me xwey dida wan, dsa bi hewak xas me ew didan hev. Berxn me z dielimn dengn bilra ew ji hev gelek xwes. ferq dikirin. Kjan deng ji bo kjan sebeb b, z dikete guh wan li gora w dikirin.
Ji zozanan veger.
Cejna payz "Beran berdan".
Koeriya Kurdan xwed pez ne b sebeb e. Li bihar di newalan de berf z li iyan dereng dihele. Ber li quntarn jrn despdike hd hd, her hefte, li ciyn ku berf li w winda dibe, li bin germiya roj, erd sn dibe bi giyayn ter t raxistin. Bi berf re ku hin bi hin xwe bi nda dide, koer bi keriyn xwe ve hin ber bi bilindahiy ve derdikevin. Li payz, pit nv iriya psn, tevdan ber meqlb despdike. Li newala baran li iyayn bilind berf dikevin. Kurda j bi keriyn xwe ve ji ber berf direvin, ber xwe didin jr digehin warn xwe yen ber. Li w nihu giya ku H havn hik b bn ji n ve ter derdikevin. Pitire, di dawiya payz de, pez dadikeve newaln ku hin berf li w ne ketiye, eger bikeve j z dihele qet xwe nagire. Digel v yek, berf dereng namne ku bigehe newalan j; hing xwediyn pez bi keriyn xwe re vedigerin wargehn xwe yen zivistan. Kurda v vegera payz byereke bi xyir dihesibnin, ji ber ku rojn zozana, her xwetir serbestir bin j, ne b xeter in. Ev dem bi xwe digehe dawiya xwe ker bi selamet vedigerin ciyn xwe sivan jkiriya xwe ya havn timam ji axay xwe werdigirin. Digel v yek, ev roj ne wek a "Cejna bihar" ye. Di v de kmtir tevdan can heye. Guhirandina mewsim li ser nefsa Kurdan tesreke mezin dike. Ev tesr di dema hatina rojn payz yen bi mij baran de hn btir xuya dike. Yek dibe qey pez
bi v guhirandin dihese. Gava min pez xwe ji zozanan ber bi germiyan ve dibir, wel ji min re dixuya, ku heywan bi sern xwe yen bi awak dilikest xwar kir ji borna rojn serbest yen iyan posman bne naxwazin vegerin govn teng, heya dawiya zivistan ji azad mehrm tde bimnin. L heyat bi ihtiyac zerretn xwe me hergav bin dest dike. Jinn xwey pez, li ser riya vegera mal, ji hev dipirsin eger havn xwes. derbaz b an na? Bi hev re hsab dikin ji hev dipirsin her yek ji wan iqa rn, penr cac h hev daye?
peyda kirina rey zivistan j ne hsan ye. Her wek koer li ha vn ji pez xwe re ji bo zivistan tu m pk naynin, di zivistan de pez xwe derdixnin reya.
46
Stig Wikander
Preka bi tistn ku ji eriya kirne, xwe dinepixnin wan san hev dikin: destmal, derz, ta, bikov, kibrt znetn por. Xort ke sirn
xwe dibjine hev: ji xwe re k k dergist girtine wan distnin an na? Dilketiya behsa rojn bextiyar yen zozanan dikin ciyn, ku bi delaln xwe re bi saetan li w diman tnin bra xwe: kaniyn ku ji ava wan vexwarin, evn tavheyiv, gava bi tena xwe ji avn xelk dur, li bin stra, li ser iyan, di nav kullk hesnayiy de, deqqeyn jiyna xwe yen xwestir derbaz dikirin lawika digotin direqisin di dawiy de, bi nav Xwed sond dixwarin, ku heya mirin ji hev re sadiq bimnin. Ev tit nihu gis. dihatin ber avn wan p dil wan davt. Ke diyariyn, ku ji dostn xwe sitandi bn, an hevaln xwe didin: gustlkn zv, en paxir, eynikeke dora w zr kir, mirariyn rengareng. Xort j ji aliy xwe hediyeyn xwe an hevalan dikin: Destmal, cizdann neqis. kir, kirasn bi neqsn hevrim goreyn hir, lepik . . . Ev gis. h dora wan giyayn zer, kullkn hik by, dar bi peln xwe yen ilmi, ezmana tar bayn hik, deriyn zivistan vdikin li benda we diseknin. Bi v away, Kurdn koer bi kiflet keriyn xwe ve li ser riyn bi her, ber bi warn zivistan ve dimein. Gava digehin, prek hurmirn xwe z saz dikin, titn ji iya an bi c dikin, pez dijmrin karn xwe pk tnin. Pitire cejna "Beran berdan" t. Ji v re, ji her kes btir, kefaivan ya duivanan t. Di v roj de kar wan xilas dibe kiriya xwe ya havn ji axn xwe distnin. Roja "Beran berdan" -, m dixin govek bi ten berann tov, ku li havn ji wan cuda diriyan, berdidin nav wan. Usa dikin ku li bihar gis. di careke de bizn. Gava beran berdidin nav miyan, Kurd tifingan berdidin, herwek ahneta ziwaca miyn xwe dikin. W roj ha xwarinn rengareng dikin, xelk diezimnin, ban belengaza dikin ji wan re xwarin didin. Ken ciwan destmaln xwe ji sern xwe dikin wan davjin stuyn berann hjatir xort j diin, destmaln ken, ku hez dikin dixwazin, bistnin, direvnin. De bav bala xwe didin ka kjan xort destmal kea wan distne. Bi v away dizanin ku kea wan li havn bi v xort re li hev hatiye di dil w de heye ku w bistne. Eger de bav raz dibin, niana wan tte birn pit demek j daweta wan dibe.
Ereb Semo, ivan Kurd pp . 28-37

19.
47
Mshingiv
Di Kurdistan de li cih Botan h Qeza ernex esrek heye: nav w Esra Kendaliya ye. Esreke gelek pik hindik e, bi xweykirina pez r bi dihindana wan gelek meshr bi nav deng e. Le nemaze se behran bi pispr serve-bna mn hingiv hj meshrtir bi nav
dengtir in. Herwek ez bi xwe di sala 1938an de wext li welt bm, ez end mirov pismamn xwe li gel niwaln iyay pista ernex digerayn. Me dt ko end zilam en bi gopal, das, bivir celte bi mil ve w li nav kelebestan de giya, ku fersan de digerin tn diin. Wext min hol dt, min ji wan pirs kir: Pismam, ma ci li hewe qewimiye ko hn v spda hinde sar cemid li nav van giyan v erda xwsgirt il digerin, tn diin? Gotin: Pismam, a niha tu dibn dinya ro bihar e erd hem kesk hesn bye. Vca wext mn hingivye, mes hingiv hingiviy xwe dikin kin. Ji lew re em hol kin, ev li me qewimiye. Ica min ji wan re got: Ka xra xwe niha ji min re bjin ka hn awan dikin dizanin serve dibin. Gotin: Biha re pismam, msn hingiv de bn, li erd ter av, gui, kullk giya bigerin dann, ter av vexwin ji gui, kullk giyayn bi bihin bihindar barikn xwe kin bi lingn xwe ve girbidin biidnin, bifirin pa biin mal cih xwe hingiviy xwe kin. Vca em j d bn, li wan digerin hre bikin. Wext me hol dtin: em xwe li hviy bigirin heta firn yn. Heke me dt nv fitlek an du fitlan firn n, hing em dizanin cih wan nzk e ne dur e. Heke me dt se car fitlan bilind b xwe dewir da fir, hing em dizanin cih w dur e. Dibit ko riya saetek hebit, em le digerin p biin, heta em vdikevin serve dibin. Vca em tj hr le binrin ko ber xwe k ve da . Em xwe bi w hindam bigirin herin. Em winda nakin heta em rast biin ber dev quia wan bisekinin: vca eme dest birna mesa xwe bikin, mea xwe bibirin, hingiviy xwe je derxin biin mala xwe. Dibjin rojek Mihemed beg mr Botan li zozan Herekol b. Ji
civata xwe re got:
Me divt em v heftey herin, seyrana xwe li Kla-Mem bikin. Kla-Mem zozan Goyan e, gelek bilind xwes e, pez gelek le qelew xurt dibin. iya avn w gelek bi xr br in.
48
Stig Wikander
Rabn, kar bar xwe kirin, xwe pk ann n: li Kla-Mem dann

dest bi seyrana xwe kirin. Mr Mihemed digel civata xwe li nav mrg
menek ter av giya de li ser kaniyeke sar cemid rnitin. Dtin ko mek y a hingiv ji jor de hat li ser av dan. Di nav civata mr de zilamek Gever heb. Gever gundek li cih Botan, li qeza ernex, U qntara iy zozan irav ve ye. W zilam Gever got: Mr min, ev mea ha ya hingiv mea min e ji gund min Gever
hatiye. Mr got:
Te awan zan ko mea te ye? Zilam Gever got: Ez dizanim ya min e. Ka em rabin bicerbnin. Heke mea min derneket, bila mr ser min lbidit. Rabn, mes. girtin piik ermim bi linge w ve girdan berdan. Mesa gewir fir, . Mir rab, xulamek xwe rast dirist digel mrik Gever rkir. Her d vk re n Gever, li ber dinbaka mean rnistin. Dtin ko ew mea nankir di ser gurbika xwe re difirit. Vegeriyan nik mr mesele je re gotin. Mr ji Gever pirs: Te bi ci rengi zan ko mesa te ye? Mrik Gever got: Mr min, gava min dt mes. rab bilind b xwe dewir da ber xwe da niv bilind fir, hing min zan, ew mea min e. Mr rab, Gever xelat kir. M E Bqt; Rawar ^
20. Nr.
Li welat Kurdan nr nrvan titek wel ye, ko her Kurd p dizane. awan Kurd bi cengy erker hatine nasn, wel j bi nr vaniya xwe dilges. in. Li Kurdistan nr nrvan li gorey cih eran t guhartin. Nra ko ez dixwazim cela w bikim, heriya li nav era me Mirds p emel dikin dizanin e. Heye ko li cihine din awane nr en din j hebin, ko min ne dti be ne j bihsti be: le heriya dinivsim, nra ko min dtiye tistek je dizanim. Li nik me di navbera rawir, dirende firende de heft texlt nr hene ko hinek wan bi end tan dibin.
Nra hiran Nra van celeb direndeyan bi se tan dibe. t pn km nirvan dikarin p rabin, ko je re dilek xurt dixwaze. Nrvan v nr
49
ji bo dest xwe ep lepikeke kulav pir zexim tev singek hesin duser dunukul dide kirin. Xencera xwe bi wersek ve j dibe tev hevalek die ser dev kunhir. Serk wers li pita xwe girdide ser din dide dest heval xwe dibj: "Heke heya nv saet ez ne hatim, cendek min bikine!" Pit v gotina han xwe berdide kunhir. Kunhir gelek kr daketina w e dijwar e. Nrvan hd hd pda die: dema digehe dawiy, born bi hir dikeve dirj nrvan dike. Gava hir xwe digehn, nrvan dest ep ko lepikir singhesn t de derbas dev hir
dike. Hir b dilovan dest ko ket dv gez dike. Di w gezkirin de ya ko xwel bi hir dibe. Her du seriyn sing en dunukul di en ezman dev w da cit dibin. Ji ber ko her du seriyn sing e dunukul in, nema bi der tn. Nrvan pit ko bi v away xwe ji dev hir diparze, b ko ks bide destn w, bi dest rast xencera xwe di ser bin parxanan de bi lez end caran dadiikne. Heke nrvan xencerhingv be, bi du xenceran perda dil diirne davje erd. Ji xwe gava birna hir ne j dil be, bi sed xencer j namire. Dema hir dikeve, nrvan wers bi pita xwe va vedike p linge hir girdide wel dikisne der kun Di v away nr de li nav Mirds Mehmed Silman axa jhat b st dudyan: V away nr, nrvan ddevaniya kunhir dikin Ci gava opa lingn hir an ters w nuh li dora kun dtin, s-ar nrvan tev tn di dorhla dev kun de xwe vedirin. Pist roava ko tariy erd hilin, ji bo rey hir bi derdikeve. Gava ji der kun bi der ket, hem bi hev re tifingn xwe p de vala dikin. Heke birn ne xedar bin, hir direve difilite. t sisiyan: Ev away nr di mehn Gulan Hezran de dibe. Pit ko berf li iy radibe giyanermik di kortan de hisn dibe, hir pit roava ber birbang du danan ji w giyanermik dire. Ji bo ko nrvan bikari bin derba xwe bihingvin, di hveronan de diin v nr. Nrvann jhat pir caran ji v nr destvala venagerin.
Nra keftaran
Heke keftar ji bir direndan be j, li cem me bi w av le nanihrin. Ev rawir lexwer bi qas ko ji direndan bte jimartin ne jhat ye. Bi ten xelk Sriy ew j xistine nava direndan zarokn xwe p dikin xwe. Heke min va benda han U welat Kurdan binivsna, teqez min de ew ji bir rov eqelan bihesibandana. Le ji ber ko ro di Sriy de rdinim, div hinek hurmeta sira xelk cih bikim. Ji bo xatir v xelk bila keftar j dirende be.
4-578431
50
Stig Wikander
Nra keftaran li hem hln Kurdistan bi awak ye. Ew j ko temayiya kavil keftr dike, kr ben xwe digire, b ko hesaban je bike dikeve kuna w. Dema keftar nrvn dibne, ji tirsan dirann xwe li hev dixne eqeseq je t. Hnga nrvan je re lawikan dibje heke def p re hebe, li def j dide. Li ber dengbjiya nrvn, keftar weke keran guhan bi xwe de digire nrvan j her du ekan bi kr diqele serk bn tra
dike zexm girdide. Pas ser bn may digire dert derve hnga dikine. Gava kiande derve av bi roniy ket, nema li ber xwe dide; wek keran H p nrvan die. Hnga nrvan digire tne nava gund. Pit ko serek ravey xelk dike, kevirek li ser dide dikuje. Careke min yek ji keftaran girt dti b. Btir ko kovt nan bidana, ermok xweya b. Heke ez bjim, rmeta rovk di seravn w de tine b, teqez min zilim l ne kiriye. Nra keftaran kar gewendan e. Heke b gewendan j hinekn din hebin, teqez ew j ji gewendan ne e dur in. Mn dil heb endekan ji lawikn ko nrvan ji keftr re dibjin binivsim. Le pas hte bra min ko sazbend di pist keftaran rabin bjin: keftar ne direndeyek ewend tirsok e, l ji ber ko mla saz p re pir e, ji xwe die nema dibne ko eskn w tn qelatin.
Nra koviyan
Nra van celeb rawiran bi du stan dibe. Yek: end nrvann j hat diin gomn wan di goman de dikujin. Gomn pezkoviyan hergav di niyn zinarn mezin as de dibe ko ne r ne j xaer p nakevin. Ji xwe kov di yna ry zinaran de gelek jhat ne. Dema nrvan diin diyar zinar ko gom t de, nrvan anpaz di ry zinr re dadikeve gom koviyn t de direvne . Hnga en li diyr tif ingn xwe p de vala dikin. Ji ber ko kov gelek sivik in z li ber avn nrvanan winda dibin, nrvan pir sivik bi desthilann, ji du berikan zdetir nikare bavje. Hin caran nrvan, ko di niya zinr re xwe berdide goma koviyan, bi xwei li hevalan venagere. An linge w disemite, an j di nv r de kov xwe le diqelibnin di bilindiya 800-1000 gaz de dikeve xar ko per w mezin guh dimne. st dudyan: gava berfa kepek dibare, nrvan bi iy dikevin gop digernin. Gava bi ser rn wan ve bn, li p diin heya dibnin. Hnga nrvan jhatbna xwe yek, dudyan, sisiyan j dikarin bi kujin. Got koviyan payz, ber ko nr die nav keriyan, xwes t xwa rin. Ji ber ko di v dem de gelek qelew dibin.
61
Nra roviyan
Nra van celeb rawiran bi ten, ji bo kaviln wan tte kirin ko du awa ne. Yek di dora gindan de feq l t venandin ko v nr gewende dman dikin. Away dudyan bi seyn nr tajiyan tne girtin, ko min j ev nr kiriye.
Nra kvrokan
Ev nr bi car stan dibe. E pn bi tajiyan ko away kirina v nr ji her kes re nas e ne hewcey salixdan ye. Ji v nr re, ji agahiya segman pirtir xurtiya tajiyan div. Min pne salan ev nr
kiriye. dudyan li erd dibe ko her nrvanek bi kr v away nr nay. Ev celeb nrvan gelek bi bnay ne li erd dibnin. Gava nrvan kvrosk li erd dt, hd hd di dor re dos. dibe heya nzngiy l dike. Dema nzng le kir, b rawestn tifing berdide. E sisiyan: pit rakirina bnderan, kvrosk bi ev tn li ser bnderan hewn di nav ks efar de hildinin. Nrvan v nr bi roj diin ser bnder kozika xwe dikin: bi roava de tde rdinin. Gava bi ev kvrok t ser bnder, bi tifing ldidin. aran qemelax e, ko di berf barnan de ev celeb nr dibe. Dema du se bost berf dibare, ber ko berf xwe bigire hisk bibe, end nrvan tev de diin. Ci kvroskn ji ps. wan rabin, nafilitin. Ji ber ko lingn kvrok kin in heya bin zik di berf de terin xar. Heke bi holbn bi qas du se sed gaz bireve j, z diweste tte girtin. Li cihn may an li destan di hin cihan de bi teyran j nra kvrokan dikin. L di ve nr de, ev celeb teyr bi ser xwe nikarin kvrok bi girin: bi ten arikariya tajiyan dikin. Ev arikariya han ew e ko gava kvrok radibe, nrvan teyr tajiyan bi hev re berdidin. B ik teyr ber tajiyan xwe digehn. Di dema gihestin de, ji ber ko nikare bigire an rake, pern xwe li av kvrosk dixe ji tirsan kvrosk li ser pit xwe davje erd taj digehn. iqas ko teyrn xurt, un ko kvrokan hin ji wan mezintir rakin j hene, le ev celeb teyr bi kr nrvanan nayn. Ji hlek, ewend e mezin in ko ranabine ser destan, ji hla din, ewqas e kov ne ko ked nabin. Di nava teyran de xurtir dirende ev in. Ji van li welat me teyrr dbirang hene. Hinek ji Kurdan bi teyrres re terlan j dibjin. Ji ber xurt zexmiy Kurd w padisah teyran dizanin.
52
Stig Wikander
Nra masiyan
Nra masiyan h nik Kurdn berav pir t in. Le heriyn, ko li cem me p dixebitin, car in: yek, tor e ko ev away han ji hem kesan re nas e. Ji lewre di w war de peyivn ez zde dibnim. dudyan engel e ko ev celeb nr kar zarok biukn ko newrin xwe bidin nav av. sisiyan bi destan girtin e, ko ev celeb nr li nik beremiyan gelek bi rewac e. V nra han xortn ampaz dikin. Di rojn havn paz de birek xort digehn hev diin ber m. Kjan cih ko fireh kray hindik e, di wir de xwe berdidine m. Ev masvann han her yek kirasek an derpeyek li ser xwe dihlin di rex hev re bi nava m de dimein. Her masiyn hey li ber wan direvin xwe davjin keviya m bin keviran nikan (kun sargehn masiyan). Hnga masvan xwe noq av dikin yek bi yek, dudu bi dudu derdixin. Carina j masiyn li ps. xwe li keviyn tenik as dikin hnga di dorhl de rdinin. Bi v away hd hd qnxuk berve hev tn. Gava cih li masiyan teng dibe, dixwazin xwe li nav lingn masvanan de verin. Hnga nrvan dest xwe li ser stoy wan datnin digirin. aran avbirn e. Ev t han bi birna ava eman dibe. Pir caran zivistan, dema av pir dibe di m hilnay, di rex m de rne nuh vedike. Havn gava av hindik dibe, vedigere hal ber. Hnga masvan diin piya av digirin li riya nuh siwar dikin. Gava av li ser riya kevin hte birn, mas cih cih di pengavan de hinek j li gihar dimnin. W gav masvan bi destan p dikevin hemiyn digirin. Her berferat, nra wan bi piran dsa di dev eman de dibe. Ew cihn ko t de em dikevine ser Fert. Bi nav metran titek wek riman heye ko berferat p masiyan dikujin. Metran pik wek rim ye, bi ten sere w dunukul e. Gava mas van davje ms, ko li kjan cih keve, nema bidert. Bi dawiya metran ve benek heye, ko serk w ben bi pita masvan ve girday ye. Metran wek cirdan t avtin. Dema li ms ket p de cit b, masvan ser bn ko pita xwe ve dikine ms digire. Di emn me de se t mas peyda dibin ko ev in: ferxe, awt gamas. Masiyn eman pir mezin nabin, le got wan gelek xwe e. Le di Fert de heya bi penc-e gazan mas hatine dtin.
53
Nra kewan Nra kewan di welat Kurdan de bi kitrim belav bye, le nemaze li du cihan gelek ps ve ye, qezayn Bsn Gext. Xelk van her du qezayn Kurdistan zvar dewlemend, bik mezin v nra han dikin. Ev nr bi e tan dibe. L gava nra kewan tte gotin, nra ko kewan li ber kewan digirin an dikujin t bra mirov. Ber, em v nr ji xwandevann xwe re salix bidin pa vegerin ser her pne tn may. Ev nra han me goti b li ber kewan dibe ko se celeb in. Dudyn wan, nra mar atiy bi tifing, nra best bi defan dibe. 1. Nra atiy: at bi ghandina du kewan t p. Ev kewana bi bik tne girtin xwed kirin. Dema yeksal dibin, dudyn wan di qufikan de bi hev ve girdidin: di ilorean de p diin nr. Ev nr di ser giran, bestan dev newalan de dibe. Nrvan die, kewn xwe li ser hijek an di nav keviran de vedire, bi xwe di rex wan da kozikek dike t de rdin. Ci gava kewn w bixwnin, kewn ol bi deng wan re tn dirj ser atiy dikin. Hnga nrvan bi tifing kewn ol dikuje. Ev nra han di birbanga sib servaran de dibe. Nra mariy: Mar nav mkew ye. Dema meha Bihar a Pasn kew dibin zo mkew hkan dikin li ser rdinin, kewn nr bi ten dimnin ko bi wan re margiros t gotin. Kew margiros b mkew xwe ranagire. Roj p de dibe tiqetiqa w. Ci gava deng mkewe dikeve guhn w, b xweragirtin bi koran t. Di we dem de nrvan, ko mkewa w heye, die wek nra atiy, bi tifing kew margiros dikuje. Nra best: Best bi kew girdan re t gotin. Her kewek bi kr girdan nay. Ev celeb nr carina bi kewek (an ten bi best) carna j bi du kewan dibe. Bi kew dudyan re serdar t gotin. Ber nrvan best girdide li dorhl dafan direne, gava serdar hebe, w j li cihek bilind datne. Ci dema kewn nr bixwnin, kewn ol tn rast dirj best dikin. Birn wan ber ko bigehe best dikevin dafan. Hinekn wan j rast bi firek li ser best vedinin ko ser kewan di wir de dest p dike. Carcaran ser ewend di nava kewan de xurt dibe ko best bi kew ol digire bernade. Qewimiye ko nrvan kew ol di dev best de girtiye. Ji bo nra dafan tifing kew gewr (kewn iyaye Evdilezz) bi nav deng in. Dema kew nr pir qenc dibe, qelen w heya bi hstirek, hespek hja ye. 2. Nra tore: Herwek tora masiyan heye, ji bo nra kewan j celebek tor heye. Ev torn han perek caw arkoe ye ko bi dy rojin nina
54
Stig Wikander
li ser dikin bi ser du darikn eprast dixin. Nrvan dema kewan li ck dibne, tora xwe vedigire, dide piya xwe di talda w de ber ve kewan die. Ji ber ko kew nrvn nabnin, dikin qiteqit nafirin. Wek direndek bibnin, heya negihe wan, je narevin. Gava nrvan nzk dibe, dev tifing di kunika nveka tore re dike davje. Ji v nra han re nrvan sivik anpaz div. 3. Nra kaniyan: Kew li ser kaniyan j pir tne kutin. Dema payz t avn hikeliyan dimiiqin, servaran xwe berdidin ser kaniyn nepend. Hin nrvan kozikn xwe li ser van kaniyan dikin gelek kewan dikujin. Dema v nr ji mehek pirtir najo. 4. Qemelax: Gava berf dikeve, ber ko kew ji xwe re cih bann r bibne, gund bi dsti ve derdikevin qemelaxa kewan. Di berf de ji birna kew ji firek zde nikare bifire. Ji piran nermiya berf bi lingan j nikare bireve, hnga qemelaxvan wan bi destan digirin ko ji v away nr re j qemelax tte gotin. 5. Sokin: Di barna berf de hem kew cihn xwe berdidin dadikevin det, ber eman av u iravan, da ko di reiy de bikari bin birin. Gava dibe bihar berf li iy dihele, kew ber xwe didin cih warn xwe. Her refek bi sedan difirin. Nra sokin di her cih de nabe. Kozikn v nr nayne giharn. Heke kozik ba nrvan j jhat be, roj el-penc kew dikuje. Dema v nr bi ten heft-deh roj in. Kozikin sokinan hene ko bi qelen jinek tne guhartin. Ew j wek erd zeviyan ji milkan tn hesb. 6. Nra bi teyran: Gava em l nra teyran dikin, her kes dizane ko nrvan teyr xwe dibe dema kewan dibne, berdide wan digire. Le pir hindik mirov hene ko tn van teyran, away girtin bixwedkirina wan bizane. Ji ber ko min bi xwe teyr nr bi xwed kirine xerab ez hinek agah v yek me. Ji lewre min div v hla ko ji xwendevanan re nenas e, bidim zann. Teyrn ko nra kewan dikin, pne t in: teyrre, hullik, ahn, sipir doxan. Ji van her pne tan her dyn pn, yan teyrres. hullik, ked nabin bi kr nrvanan nayn. Le her se stn may ked dibin teyrine nrvan in. Ev teyrn han j bi tek tor tne girtin. Ev torana di kozikine xweser de tne vegirtin. Kozikn teyran gelek biha ten firotin ko yek hjay qelen jinek ye. Xwediyn van kozikan di rojn bi mij dman de diin tore li ser d warn kozik vedigirin. Mirskek di bin tore de datnin benek bi linge mirsk ve girdidin ser bn bi dest xwe dikin. Dema mij dman dikeve din ev teyrn han ji kfan radibin fir ger, nrvan teyran hd hd ser ben, ko
55
bi dest de ye, kas dike mirsk di cih xwe de vedipirtike. Gava teyr mirk dibne, di jor de xwe berdide ser dikeve tore. Bi v away nrvan die, tyr digire her du avan didir tne mal. Ev teyrn han h gorey cinsn xwe tn firotin. ahn, ko km caran t girtin, bihay w s zrn zer e. Tev ko teyrek bik e, tu nr xwe je xelas nake. Ev teyr bi kr nra qulingan j t. Dema quling ji iyan dadikevin detan gava vedigerin iyan, nrvan teyr xwe bera ref wan dide. axa ahn ref qulingan dibne, di jr ve wek trek tk hol dibe, heya bi serhla rf dikeve. Hnga ber hemiyan rber rf dikuje. Gava rber qulingan kete xar, d en may nema diza nin k da herin U ban ref li dora xwe dos dibe. Hnga ahn wek nandar jhat yek bi yek di ser qulingan de ldixe dixe jr. Heya qulingek li ban bimne, ahn danakeve. En ko bi sahn nra qulingan kirine, dizanin ko ev teyr bik ci bla ya. Her refn kewan in, ne bi away ref en qulingan, le dsa erpeze dibin. Gava kew psn digire, en may xwe berdidin erd nav dev keviran. Hnga segman tev seyn xwe wan li erd digirin. Kew, ko deng gujna per tyr keti be guh, heya du saetan diqutife hev nikare bireve. Sipir: pit ahn teyr eleng nrvantir ev e. L sipir, b kew kevokan bi kr tu nrn may nay. Di gava berdana nr de ew j ref kewan bi tevay diqefilne. Ji ber ko ew j kew pn digire yen may ji segmanan re dihele. Bihay v teyr bst zrn zer in. Doxan: bi qas ahn sipir ne nrvan e. Ji ber ko av nade kew pn carina di nv rf de pir caran kew pn digire. Ji lewre ref ko teyr di ser re ne firiye bi tevay naqefile difilite. Bihay doxan bi deh zran btir nne. Away xwedkirin daxistina teyran a nr j hewcey westeke mezin e. Ji ber ko benda me pir dirj b, min ne xwast ko xwandevanan kiz bikim. Heke rojek ks di min keve, d di bin nav: "Xwedkirin dax istina teyrn nr" de bendeke xweser ji axay xwe re binivsim. Ji van celeb nrn me nivs p ve j, dirende, rawir firende tne kutin, le nra wan ne e xweser e. Ji lewre min ne xwast wan ji tn
nr bihejmrim.
Osman Sebr, Ronahi 17 (1943), 13-18
21. Gawestiyay koeren Kurdan
Ber dora sed sal pire Kurmancan koer bn. Havnn xwe li iyayn Kurdistan en heftreng di nav gui gullkan da dibihartin. Pez
56
Stig Wikander
dewarn xwe bi nefel giyayn zozanan xurt qelew dikirin. Zivistan ber xwe didan nvro, ji ber pk berfa zozanan direviyan, dihatin germiyanan, biniya iyayn Kurdistan. Ji Fert heta Dicle li v deta hana fireh c c koeran datann. Di v n hatina koemal da gayn zexm xurt, hr mrn ma ln wan hildigirtin. Yekcaran end malan ji ber qelsbna gayn xwe nikar bn tev la xwe bimesin, ji wan diqetiyan; di ck ter av giya da end rojn xwe dibihartin. Pa din digihitin heval hogirn xwe. Hinek ji wan gawestiyan heyfa xwe ji war xwe n ra diann li w c digirt diman. Ji ber w ye ko di pey terikandina koeriy ra em dibnin, birek ji erek di germiyanan da ye, birek din li iy c bye. Ev ji hev veqetn bi sebebek din be j, ji wan ra gawestiyay t gotin. Wek remzek hatiye nas kirin, gawestiyay ew in ko ji era xwe a bingehn veqetiyane. Ger em li ern deta biniya Mrdn binrin, wek esrn Kkan Deqoriyan yen ko ern giran in, em bibnin ko tev da ne ji bavek ne, ji ern din gihane hev. Mesela Deqoriy Amd: bi xwe birek Deqoriyn welat Wan ne. Ew bi xwe j, herwek min got, ne ji bavek ne, di nav wan da bir Seyida heye, ko di Kurdistan da se car bir in. Qebla rehmet Seyidxan j yek ji wan e, qebla Gabara qismek ji iyay ingal ye, Kkan j wisa ye. T da Rem, Kosekan Omeriya hene. Evana tev da ji ern din in. Ev di w wexta koeriy de ji esra xwe, bi ci haway be, veqetiyane di nav Deqoriyan Kkan da mane: bne Kk Deqor. Pire ern Cezra Sriy wiha ne. Le heri er Xerecna ko ro temam bi ereb dipeyivin, gelo ji k ne? Evana ji iyay Trika dahatine biniya germiyana Mrdn. Di r da gay hinn wan westiyane li dora Drik mane. Yen lo li dora Drik mane, ko ro bi nav qebla Rta deng dayne, bi xwe xwer Kur mane in, ev Xerecna pismam hev in: d awan bye ko Xerecna ziman xwe winda kirine, divt ev bte kolan.
Bi min iroka gawestiyan ev e.
Qedr Ceml Pasa, Hawar 52 (1943),

22. Mil Zil bir esasn ern Kurdan
Di hejmara Hawar a 52an de d bend hene: "Gawestiyay koern Kurdan, (Qedr Ceml Pasa), "Mirdsangawestiynwan" (Osman Sebr).
57
Di van bendan de xwediyan li mesela gawestiyan hr bne esas v gotin xistine ber ronahiy. Heri axay Mirdsan, je pve roka era xwe, nemaze ji awir gawestiyan ve, bi ser ber w ve gotiye rpelek tarxa ern Kurdan ji windabn parastiye. Herwek ji wan bendan j dixuye, li wext koeriy dema ko Kurdan barn xwe li gan dikirin, hin er, gava din zozanan an je vedigeriyan, ji ber ko gayn hinan diwestiyan, ew er bi xwe ji hev vediqetn bir bindemay di cih de dima, nema vedigeriya welat xwe ji xwe re warek n dibijart. Ji w bir re gawest digotin. Pistre, ev gotin ji hem birn ern re, j'en ko bi sebebine din j ji koka xwe vediqetiyan, b elem. Yani ew bir j bi v nav hatine bi nav kirin. Li wext ber gava er ji hev de diketin ne bi ten di cihek de bi n de diman. L carina di yek btir waran de bi cih dibn: wek era Berazan. ro di se dern Kurdistan de Beraz hene: Deta Sir, Serhedan Welat Ecem. d em nizanin, ev birn ha di yek sefer de an bi seferine geler (miteedid) tvel (mixtelif) de hatine p. Ji mile din birn bindemay li gora boiy, carina bi nav xwe ereke bi ser xwe tann p, carina ji nav xwe hiltann le dibn qebleke era ko U war w datann. Biv nev, en bindemay heke bi ten ji end konan bi hev diketin, xelk wan konan di nav era xwediya war de winda dibn. Li gora msala Azzan, carina wan end peya bi serbendek hja malbateke hikimdariy j tann p dibn hakim welat an erek. Tit ko ez dizanim, Azzan di se dern Kurdistan de tne dtin: Ser hedan, Beriya Mrdn welat Botan. Azzan bi ser Heyderan ve dihesibnin. Le bi xwe ereke bo e warek w xweser heye je re welat Azzan dibjin. Herwek li welat Serhedan ji komeke golan re j goln Azzan tte gotin. Azziyn Beriya Mrdn qebleke Kkan in bi xwe dibjin ko ji ern gawestiyay ne. Wel dixuye, ko ew Azziyn ha gava ji era xwe veqetiyan nikar bn ereke bi ser xwe bnin p, xwe dane ser Kkan bne qebla w er. Di dora Kkan de ern din hene ko sedn wan digehin sedn Kkan. Gelo van Azziyn ha cire Kkan di ser ern din re girtine rajriya wan kirine? Heye ko ji ber sebeba Mil Zil. Bi rast Kkan j wek Azzan Silv in. Heri Azziyn cih Botan, ew ji gawestiyayn Azziyn Ser hedan in. Le wan di cih Botan de ne erek aniye p ne j bne qebla ereke Botan. Azziyn cih Botan mrn Botan bi xwe ne. Herend di destn me de tu wesqeyn tarx nn bin j, em dikarin bi
58
Stig Wikander
rzikn koeriya Kurdmancan ve herin, bidin ser opa Azziyn Botan texmnin li ser bikin. Li deta Mar li tixbe Jliyan iyayek heye, je re Ban-Azzan dibjin. Heta v paiy ev iya koza dudran b. Ev iyay ko nav Azzan hildigire, divt bi nav Azziyn gawest hati be bi nav kirin. Li gora v texmn, li wext ber gava era Azzan di nav Kurdistan de digeriya pit ko konn xwe li beriya Mrdn deta Hesinan vegertiye, reya xwe bi deta Miar j xistiye. Li det gayn hinan westiyane. En gawest li v det mane pa hilkiiyane iyay rex ew iya kirine koza xwe. Ji ber v yek nav Ban-Azzan li w iyay kirine. Ev Azziyn ha li na, ko bibin qebla ereke Botan, avn xwe berdane mezinahiya welt bi r va bne mrn Botan. Ji xwe ji mrn Botan re hetan ro j mrekn Azzan dibjin. Ji v biserhatiy dixuye ko gayn van Azziyan westiya bin j, bi xwe qet ne westiya bn. Westiya biwan ma keng dikar bn v xebata zor bixebitin bibin mr hakmn welatek.
Pit ko me avn xwe bi kurt li mesela gawestiyan gerand, em bn "Mil Zil". Herwek ji her du bendn "Hawar" ji v bend dixuye, ern Kurdan ji awir war tevdan ve bi du biran leva dibin: Ern ko li ser warn xwe en kevnare mane, ern ko di wext koeriy de ji giraniya ern xwe veqetiyane li warek njen danne. L di nav ern Kurdistan de je bi-esastir teqsmek heye. Ew j birn Mil Zil e. Mna ko herkes p dizane, ern Kurdan bi bingehn xwe ve vedigerin du bend cihderkan: Mil Zil. Yan her ern Kurdistan hene, an Mil an Zil in. Ji Zil re Silv j dibjin. Mirov ji kjan Kurd bipirse, ew tavil bibje: "Ez Mil im" an "Ez Silv im". Li wext ber, gava eran er hev dikirin, koma erevaniyan U ser v esas bi hev diketin. He Mil di warek de digihan hev, Zil j li hev diciviyan er dikirin. Heke di nav du ern Mil an Zil de neyart hebiwa j, gava er tevayiy dib, ev neyart ji br dikirin: Milan bi Milan Zilan bi Zilan re hevalt dikirin. Bel, Mil Zil wel bn ro j carina guh didin v esas. Em tev de p dizanin. Le cire? Mil ci ye? Zil ci ye? Ml k ne? Zil k ne? Divt ev bte ekere kirin. Min gelek le pirs. L tukes ne zan bi bersiveke maql li min vegerne. Divt peyayin hebin, ko p dizanin: le mixabin ez rast wan ne hatime.
ser mesela
59
Ber bst car salan yek nik dil min yek Sind di v babet de ji min rokek goti b. Ez j dikim w rok ji we re bibjim. Di sala 1919-an de ez li Zaxoy bm. Digel end axayn ern dor, em di civata Mihemed axay rehmet de rnit bn. Min l li Mil Zil dikir. Piraniya civatrnitiyan digot: "Erin hene Mil in, erin hene Zil in." Kalemrek pit ko da qelna xwe dev difina xwe ji d
duman tij kir, ber xwe da min got: "Ez ne xwende me, min tu mekteb medrese j ne dtine. Le careke di v babet de ji yek welatjor min rokek bihstiye. Ez w rok ji we re bibjim. Tu v iyay dibn (Cd an min dida), w bigire p ve hre heta bakur Wan. Ew der dawiya iy ye. Cihek as bilind e (Xuya dikir mexseda w Agir b) Li ser iy ne nsan ne heywan, tu tit bi can nikare debar bike. Hema berf qea ye. Li wext ber di w iyay de mirovek dij, giremrek, yek dwendam. Nav w Kurd b: Kurd bi mana mr qenc e. Mrik xudan l er b. Rojek berfendeyek bi qas iyak li war mrik gr bu. Mrik digel la xwe di bin berfend de mehiw b. Ji zar zn w du kurn w je xelas bn. Ew j di wext afet de daketi bn kntara iy li giyayin digeriyan, giyayine derman. Ma gerek e ez ji we re bibjim ko hing diktor eczaxane nn bn? Ji wan her du lawan nav yek Mil, nav din Zil b. Mil Zil gava vegeriyan mal ev hal ditin, li xwe heyir man: li r kevan bav xwe geriyan. Berf kolan r kevan dtin terka iy dan daketin det ji xwe re du keik revandin zewicn. Kurdmanc ji van her du biran peyda bne. Ji lew re er an Mil an Zil in. Le tev de ji bavek ne. Bav hemiyan Kurd e, Kurde ko di bin berfend de mir." roka ko min li Zaxoy bihstiye ev e. d ez nizanim kalo ev irok ji k bihsti b. Bel ji yek welatjor. Welatjor ji k bihsti b? Min ev tit j je pirs. Kalo hema kutebir kir gote min: Ji piyan. . . .
Mr eref di Serefnama xwe de gava li esil Kurdan hr dibe qala "Mil Zil" nake. Le bi awak din li birn Kurdan iaret dike dibje ko Kurd tev de vedigerin du bavan: Bext Becen. Bi rast Serefxan gava qala mrekn Hesenkf dike, bi hnceta vegera melk Xell mr Hesenkf ji Tevrz l li Hisn beg Becnew dike dibje: "Di heq Becneviyan de xudansiqe riwayet dikin dibjin ko Bext Becen birayn hev pismrn hakimn Cizr bn. Ji
60
Stig Wikander
ber hikmet gelek kete nav wan her du biran welat di navbera xwe lk vekirine. Cizr b para Bext, Hesenkf j giha Becen. Li gora riwayeteke din tafeyn Kurdan tev de zaroyn Bext Becen in." Ez bi xwe dibnim ko min di v bend de tu ronahke n ne reandiye ser mesela "Mil Zil". Bi ten min hev heye, pit ko min ev mesele bi v bend tev da, yen ko serwext in, cira xwe bxin ber mesela Mil Zil w ji tartiy xelas bikin.
Herekol
Azzan, Ronah 12 (1943) 12-14
23. Ezd ola wan
Tev ko der heq zdiyan de heya niha end kitbok hatine nivsandin j, a rast kes xwe negihandiye rastiy, ji ber ko rast ji ber sebebek winda bye. Ew sebeb j heya ro heznekirina zdiyan a ji xwendin nivsandin re ye. Gav ez bi txistiyn van kitbokan qaliya xwe nnim, ne ew e ko zanna xwe a di v war de bi nav rastiy berpey xwandevanan dikim! Na, ev yek ne hatiye bra min nay j. Bi ten di v war de a ko t bra min ev e ko zd Kurdine xwer ne ola wan a ro, ji averya gelek olan bi hevketiye hatiye p. Ji ber v ye ko dema em bawer r rzann ola zdiyan didine ber avn xwe, bi rihet t de opn oln Zerdet, Msa, Isa Mihemed tev dibnin. Ev ola ko ji oline tvel ji xwe re bawer peyayn mezin girtine, hjay pirsneke dur kr e ko ev yeka han, ji yek wek min xwediyn wan kitbokan re pkhatin gelek dijwar e. Heke droknivsn Ereban di navbera babilskn 7 15-an de bi titn hol mijl bbna, mikn b ko ro titek ji ola zdiyan zann ne dijwar bna. Le mixabin ko di dema me got de droknivsan bi ten bala xwe da bn pesna melkn dor an ser xwe bes! Ji ber v ye ko ro bi hr bna ola zdiyan a nehat nivsn, rast ji hev bi derxistin bi qas vejandina miriyan dijwar bye. Heya niha li ser v yeka han ez bi gelek zd nemaze bi se xn wan re mijl bme. Heywax ko di war baweriy de gotinn dudyan hev din ne girtine. Her wek diayn nivjan en ko x Heyder ji me re gotine, gava min ji x Xidir re xwandin, her wek ez je re titek biyan bixwnim: qma xwe p re ne dian. Dema min en ji deve x Xidir bihst ji x Xelef re xwandin, bi car ken xwe p kir. Tew smal beg rehmet bi awak din goti bne min. Dema mirov tveliya gotinn van her car mezinn zdiyan dide ber
61
hev, je ev rast t gihar: "01 baweriya zdiyan ji dest nehatina nivsan ewend gewher xwe bingehn winda kiriye ko bi ger hr bneke serpilk binat rastiya w bi dest xwe xistin, dijwariyeke di hikm ne bn de ye." Ji ber v yek, bi belav kirina heriya ko min di heq zdiyan ola wan de ji dev x Xidir nivs, mikn e ko bikari bim fikrek bidine xwandevann xwe. Di ser havna 1940- de ez bm Hes. Hng x Xidir x Xelef j li ber hikmeta raq rev bn hati bn wir. Di nav anzde rojn ko min li Hes derbas kiri da, pirtir diwazde caran bi x Xidir re sar caran j bi x Xelef re rnit bm. Di van rnitinn ko bi danan dajotin da, b pirsn nivsandina der heq zdiyan ola wan de me kar xebatek nn b. Tev v xwe westandina han, tit ko me hjay nivsandin dtiye ji xebata saetek p ve titik nne. Ew j ramana ko me li jor day zann dide mirov bes. Di pirn van civnn min x Xidir de air me dlai Cegerxwn j dihate dtin. Rojek pit belav bna civn di r de min ji Cegerxwn ev pirs kir: Seyda! Ev bn e heft civn ko tu j bi me re rdin. Ma gelo ji ola zdiyan ci dikeve ser te? Seyda bi nrneke mandar rk bi ken li min vegerand got: Ne titek. Ber ko ez van xan bibnim, min dizan ko ola zdiyan j wek oln may li ser bingehek hatiye dann. Le niha min zan ko ji torta oline tvel p ve ne titek e. Heke tu serwext , teqez te br biriye ko gotinn wan xan en duh ro nabine yek! Min bersiva gotinn seyda bi kenek sivik da dawiya gotin bir. Ere, gotina seyda rast b. Ev gotin li ser ola ko salixdana w me ji dev her du xan hempayn wan dibihistin b. Le ola zdiyan a bingeh b ik ne di hal ro b ser ber de b. Ji bingehn ola zdiyan heriya nivsan diviya b, b se titan, min hem nivsn ko ew her se tit ev in: 1. Diayn pne wext nivj. 2. Dia mehr birn. 3. Telqna ko li ser gora miriyan dixwnin. Sebeb ne nivsandina van her se titan ev b ko di v war de gotina du xan ne bye yek. Li gorey ko min zaniye, di piy de her wek me li jor got, ji ber ne nivsan, diayn bingeh winda bune an hline wan je hatine guhartin. B ik dema kuran ji dev bavan hn kiriye, km zde gelek tde bye.
62
Stig Wikander
xtiyar Mergeh
de xtiyar Mergeh wek xelf misilmanan papas Ev camr di rex newala Lale de li gund Esiyay rdin rzann ola zdiyan digerne. Di dema qewimna oln mezin de xtiyar Mergeh xwediy gotina dawiy ye heriya ew bje, de wel be. Her zdiy ko der ola xwe titek bike, xtiyar Mergeh w heram dike. Gava gunehkar hre, ber dest w tobe bike, dikare pit hin dlindz merasim w kes helal bike. zdiyek bi kirina se titan heram dibe: 1. Hek ji malbatn xtiyar, mr, xan pran bi yek re znay bike. 2. Bi biyaniyan re znay bike. 3. Bi dil xwe oleke din bihewne. Kes ko ji van her se gunehn mezin yek bike, bi fermana xtiyar belavkirina pran heram dibe. Kjan gunehkar ko ev cezay han je re bte dayn, kes zd je direve. Reveke wel ko ne dikarin p re bidin bistnin, ne herin mala w ne j w bihlin mala xwe. Ci kes ko mirove heramby bihewne, ew j heram dibe. Na heke gunehkar ne xwediy w kir b bgunehiya w xweya bike,
Di ola zdiyan
e.
filehan
xtiyar Mergeh tobe bike. Gava xtiyar qma xwe bi bgunehiya w an toba w qebl kir, hnga destra utina w ji gunehan t dayn. W gav yek, gunehkar dibe di avn Zimzim Kaniya-Sip de dio di pit re t, sicada xtiyar ma dike bi v away ji gunehan t utin paqij dibe.
d hnga hre cem
Bijartina xtiyar
xtiyar di nav malbatn xan tte bijartin. Le div xwediy sir kerem be. xtiyar heya titek b r neke, ji xtiyar nayte derxistin. Ci gava briyk bike, hem serekn zdiyan digehene hev, w ji Mergeh bi der dixin ji malbata x yek din dibijrin. xtiyar div nezewice:
na gava jin bike, rmeta wi gelek km dibe, le ji jinek pirtir nikare bne. Heke di malbatn xan de yek je re sir kerem be dikare, xwe ekere bike dibe xelf xtiyar. Ci dema xtiyar bimire, ew dikare sicad xtiyar bigire dest xwe kes tkil w nabe.
Mergeh
Mergeh di newala Lale de nav cihek ye, ko hem avahiyn zdiyan
en miqedes h wir in. Ev avahiyn han bi navn mirovn mezin hatine
kirin. Ji bo gotina xwe a jor der heq ola zdiyan a ro de, min nav
63
hin avahiyan nivs. Ji van navan xweya dike ko zdiyan ola xwe a kevin ji br kirine dest avtine peyayn oln din. Navn hin avahiyan
ev in:
'Der melek Ferxedn, mixara x Mend, quba melek x Husn, avaniya Sicann, quba x ems, avaniya Nasredn, avaniya erefedn Mehd, avaniya xo Bekir, avaniya mr Hesen Mema (serek pran), ava niya x Mihemed Rea, avaniya Amadin, avaniya ehsiwar, avaniya Xidir lyas, avaniya x Xidir emsan, avaniya x Xal emsan, avaniya x Hesen emsan, avaniya x Hevind emsan, avaniya x Tokil emsan, avaniya Babadn emsan, avaniya Hesnalek (pr), avaniya Xatna Fexra, avaniya sbiya, avaniya x Mielih (gava ev x ji yek dilxwe nebe, w dielne), avaniya x Bedir, avaniya Ms Sor, avaniya x Ibrahm Xitm, avaniya x Indirs xeyat, avaniya Habb necar, avaniya pr Kar, avaniya Hicala mominan, avaniya pr xetb S, avaniya Al, avaniya pr Bah, avaniya pr Btar, avaniya x Zendn, avaniya x Sva, avaniya Simal Enzel, avaniya x Evdilqadir Rehman, avaniya Mihemed Xuristan, avaniya Hec El, avaniya Hec Receb, avaniya x Rom, avaniya l mra, avaniya Bill Eb, avaniya x Heme, avaniya x Deq Mra.1" Ji van p ve j gelek avah hene ko ji ber piran b fde bn me ne xwest hemiyan binivsin. Ji van avahiyn han p ve di Mergehey de bi nav Ber-re mieleq, Zimzim, Kaf Kaniya-Sip car ziyaretgeh hene ko b dtina van heca mr zd tekz nabe.2 1 . Ber-re mieleq ev ber han di pencereyeke avahiya ava Zimzim de bi dar de kir ye. Her zdiy dixwaze heca xwe tekz bike, div dest xwe di ber-re bide ko ev ji ertn hec yek e. 2. Zimzim: nav golek av ye ko di ikefta Kaf de bi der tt. Bi qas du dest av je diherike. 3. Mixar: ji ikefta ser ava Zimzim re tte gotin. 4. Kaniya-Sip: ev ava han deh gazan di nvroy ava Zimzim de bi der t. Heciyn zdiyan xwe di v de j dion, ko ev utin j ji ertn
Di nav avaniyn han de gelek bi navn peyayn ola Mihemed an kesn, ko w ol xwey rmet in, hatine kirin. Xidir, lyas, Evdilqadir Rehman (Geylan), Bill Ebes (Bilal Hebes), Habb necar, Indirs xeyat, l mran (Ereb in) ji van kesan in. Ev peyayn ko di efsaneyn ola Mihemed de cihek ak girtine, zdiyan ew ji xwe re kirins mal di Mergeh de ji wan re yek avan kirina. Ji v xweya ye ko ola zdiyan ji ber nexwendin iqas gewhere xwe winda kiriye ketiye bin dar ola Mihemed. a Ber-re Zemzem dsa du tistn ko di heca slaman de sart hec ne. z diyan ev j ji xwe re kirine.
1
li nik xelk
64
Stig Wikander
heca wan in. Li ber v av se hewz hene ko yek ji bo mran, yek ji bo lawan y din ji bo kean e. Ji van her se biran kes xwe di hewz din de nao.
Celsa Mr
Mr di nav hem avahiyn miqedes de a mezintir bi rmetir e. Riya v cih di ikefta Zimzim de dadikeve bi riyeke binerdn digeh. Ev riya binerdn ssed gaz dirj dibe. Pit w mirov der se ikeftn di zik hev de derbas dike hnga digeh Celsa Mr. Di v ikefta han de ji zr an madenek wek w bi bilindiya mirovek textek hatiye kirin. Her car lingn txt li car kursiyan hatine siwar kirin, li dora hla txt, ji bo her car pxembern1 xudan kitb car sindirk di pit wan ve j ji bo gewretirn ola zd, bst sindirk hatine dann ko ev bst sindirk bi dwarn ikeft ve hatine nsikandin. Her sindirkek ji van bi perdeke rengin hatiye por kirin. Doraliyn txt bi heft zincn (iv) zrin hatine girtin. Ser her sinceke ji van bi car goyn (gog) zrin hatine xemilandin ko her goyek bi qas prtiqalek e mezin e. Li ser baweriya zdiyan, sal se evn bi ten Tawis melek tev px ember gewreyn ol di Celsa Mr de dicivin r rzann din digernin. Her fermann Xwed ne, Tawis melek di van civnan de dibje pxemberan gewreyan. Dema Tawis melek ne hazir be, her kes li ser sindirka xwe rdin. Le gava t li ser texte xwe vedine, en may ji ser sindirkan peya dibin li ser sicadan rdidin. Di van hatinn xwe de Tawis melek di ikl teyr Tawis de xweya dibe. Ji v ye ko zd rmeta v teyr pir digirin mrik bi w bi nav dikin. Her se evn ko Tawis melek dadikeve erd t, Celsa Mr rdin,
Celsa
ev in: 1. eva aremba pn ko dikeve ser sal. 2. eva da ser iley havn. 3. eva da er iley zivistan. Her zdiyn olparz di van her du dan de
j rojiy digirin.
Leyletil-Qedir
Di v ev de hem zdiyn, ko dixwazin ji xra v ev destkewt bibin, tev zar zen xwe di dorhln avahiyn miqedes de dicivin
1 Her car pxembern xudan kitb Msa, Dawid, sa Mihemed in. Ola z diyan ya ko ji ola Zerdest daketiye ro j xwe oleke serxwe dizane, nizanim awan di ola xwe de cih daye van her car pxembern ywey ol?
65
heya sib di bin ezmn de badet dikin. Li ser baweriya zdiyan di da newala Lale de li ezmn kaniyek heye di ber w kaniy de j dareke mezin heye ko tilahiyn w ber jr rehn w berjor in. Di w ev de Tawis melek di ikl teyrek de t ser w kaniy pern xwe di av dadike bi ser wan kesn ko badet dikine de radiwene. Ci zdiy ko ji v ava han ilkek wek xwenav were ser, d ew ry dujeh nabne. Sibetira v ev ji dibe cejn ko je re "da k emis" dibjin.
xn zdiyan xwe kurn x Had dizanin. Mezinatiya ola zdiyan di destn wan de ye. Riya bawer, nimj, roj dlindzan ji xan tn
hn kirin. Di wan end rojn ko min x Xidir dt de, min s-ar caran pirsa reha malbata xan kiri b. Min diviya b ez bizanim ka di bav endan de digeh x Had. Di her s-ar caran de j di bav bst sisiyan de gihandi by. Le di binavkirina bavan de pir xwe a dikir. Je xweya b ko di dayna van navan de ne gelek serwext e. Nemaze cara pan x Xelef j li wir b. Min dt di binavkirina bavan de gotinn wan ne yek bn her dyan qma xwe bi gotinn xwe ne diann. Pit nivsna gotina x Xidir, min xwest ji dev x Xelef j binivsim, le w a ber dil min br bir ne got. Gava min r da ser, xwe bi v gotin ji min xilas kir: Gotina x Xidir wel ye dirist e. Li ser gotina x Xidir be, reha w di jr ve hol digeh x Had: x Xidir, sx Eto, x Cind, x Re, Sar, x Heydo, x Husn, x Re, x Hesen, x Simal, x Yas, x Sar, x Eto, x Yas, x Cayd, Mr Mih, Ql Res, x Me'el, x Mend, x Bedir, x Adn, Melek Ferxedn, zd Nemr x Had. zd Nemr bi navn sitiya Zn sitiya Ereb du jin hebne ko Ferxedn Melek x ems ji a pn, sx Secadn x Nesredn j ji a pan hatine din. Di p x Hadi re, ev her du kurn sitiya Zn ji gewretirn ola zdiyan tne jimartin. zdiyn ko ro bi rzaneke er dijn, di bin hikm xan de ne. Her end er ji wan, bi xek ve girday ne ko daynek didin. Her x di nav xelk xwe de xwediy girdan berdan ye. Ji xwe di diyaneta zdiyan de pit xtiyar Mergeh x t. Ji ber v yek bdiliya x kirin ne mikn e.
5-578431
66
Stig Wikander
Pr
Di ola zdiyan de pit xan pr tn. Pr di reha binat de ji malbata xan in an ji kurn x Had ne. Le di parvakirina kar xebatn ol de hinek x hinek j pr hatine nasn. Her pr in, di bin destn xan de ne di nav xelk de arkar ngirt x tn zann. Prt j wek xtiy ji bav digeh kur yek ji pran nikare der malbat jin bike. Prek nikare kea zdiyek bixwaze, an kea xwe bide. Ji prek re kea prek div. Her debara pran, li ser dayna ko xelk er dide xan e. Ji v dayna han dudu x yek j a pr e.
Feqr
Di ola zdiyan de pit pr feqr t. Le feqrt wek xt prtiy ji bav nageh kur. Her mird, ko di ber dest x xtiyar de xizmeta ola zd bike, dibe feqr. Kar feqran di nav zdiyan de digerin der heq ola wan retan li wan dikin. Debara wan bi pars ye. Ji bo feqran ciline xweser hene. Nemaze di van cilan de li xwe kirina xirqe ert e. Bi av zdiyan xirqe cilek miqedes e. ko xirqe li xwe dike (k dibe dil w ye), mrek bikuje j, zd nikarin destn xwe dirj w bikin. Bi zdiyan be, zd xirqe ji xwe kiriye daye feqr. Je ber v, brmetiya xirqe brmetiya zd t hesb.
Koek
Koekt: ji x, pr, feqr mirdan ko kjan bibe xwey keramet, dikare haya xtiyar Mergeh bike. Gava ji xtiyar re bide xweya kirin ko xwey keramet e, hnga dibe koek. iqas ko koek di nav zdiyan de hindik e, j qedra w geleki mezin e. Kar koekan, her gav ji pendey neyan didin nexwean bi dian xwe dikin, an bi axa awahiyeke miqedes teberik salix nexwean didin. Hember van dian an salixana teberik sedeqeyek digirin ko riya debara wan di w da ye.
Mr
Mr mezin hem zdiyan e. awan ko her ereke serekek heye, mr mezin wan hem serekan e. Her zd sal titek xweya dayn dide mir. Ji bo civandina v dayn berefkokine xweser hene. Ber zd di gotina mirn xwe de bi der ne diketin. Le pa, pit ko
67
miran pita xwe dane hikmet mezinatiya xwe bi arikariya w kirin, di av zdiyan de ketin rmeta wan km b. Li ser gotina x Xidir be, koka mrn zdiyan bi nav Xelo ji xulamek x Had dadikeve. Dibjin, Xelo mirovek jr jhat bye. Di saxiya x Had de dil w pir ji xwe xwe kiriye. Gava mirin x Had, Xelo kiriye ngirt (wekl) xwe. Bi v away Xelo hefsar mezinatiya zdiyan girtiye dest xwe kurn w j bne mr.
Ern zdiyan
Ern zdiyan wek ern Kurdan en may heyn 3êktya xwe ne parastine. Erek tine ko ne bye end bavan dsa erek nne ko bavek an hlek je, ji ber sebebn ko em d li jr bjin, di zdxan1 an ola z diyan de bi derneketi be. Heke em du-s gundn zdiyn Kurdax end gundn li Kurdistana bakur je biderxin, hem ern zdiyan li raq di rdimn (menteqe) engal xan de dimnin. Ber se sed sal, zd ji ro gelek pirtir bn. Ci gava zd di zdxan de bi derketine li Kurdistan belav bne, gelek bavn pir eran hin bi tevay hinek j bi malbat bne slam. Di dema xlafeta Osmaniyan de hikmeta tirk ji bo qelihandina reha ola zdiyan pir caran bi lekerine mezin xurt bi ser zdiyan de girti b. Her careke ji van caran, awan ko bi sedan zd dihatin kutin, hin er bavn gelek eran j zdxane berdidan li nav Kurdistan belav dibn. Tirk tkil van ern derket ne dibn. Wan dizan ko her ern di zdxan de bi derkevin bi nav ern slam de herin, demek dur najo de slam bibin. Daw j her wek wan texmn kir bi derket. Ji van bav ern ko ji zdxaney bi derket ji sed het bne slam. Dinan, Delikan Gevozan ji van eran in. Ern ko ro di zdxan de mane, bne gelek bavan. Ji van en engal dsa hinek rewa xwe a ertiy parastine. Le her ern rdima xan ew rew j winda kirine ko bi ten nav eran maye. Ji ber v yek hem ern rdima xan e b serek raster bi mr zdiyan ve e girday ne. Navn ern rdima xan ev in: Hekar, Xetar, Mams, Tirkan, Qad, Domil, Hiraq, Xiskan, x Xidir, ariyan, Snan, Girpan, Dinay, Bat, Bezan Hekman. Ji van ern han Hekar bi ten di rewa ertiy de maye, ko ew j
1 zdxan ji erd ko zd t de rdinin rc t gotin. Le gava Kurd zdxan dibjin, qesda wan engal e.
68
Stig Wikander
di navbera x Xidir x Wezr de hatiye parvakirin. Tevayiya v er hezar sed mal e. Her ern engal, herwek me li jor gotiye, tev ko bne pir bavan j rewa xwe a erty parastine xwed serek in. Ji van eran Qran 1200 mal e: mezin wan x Xidir e. Feqran 300 mal e, serek wan Xwedda ye. Korkoran 250 mal e, serek wan Eliy Golo ye. Hibaban 750 mal e, serekn wan Etoy El bi Xidir Salih ve ne. Delikan 300 mal e, serek wan Mirad Evd ye. Mendikan 600 mal e, l bne se bavan: ji van Kele bo Qasim Meto ve, Ezoy bo Qasim Hisn ve enwan bi Xelef Hesen Re ve hatine girdan. Elfiran 250 mal e, serek wan Hesen Xelef e. Mirkan 500 mal e, serek wan Ideb Eso ye. Dinay 1300 mal e ko bi navn Bekiran Aldex du bav je veqetne. Bekiran 300 mal e, serek wan Cerdoy Mehmd e. Aldex 700 mal e, serek wan Hesen Har e. Le heriyn ko bi nav Dinan tne salixdan 300 mal e, serek wan Hesen Elo ye. sifan 500 mal e, serek wan Xelef Eto ye. Mala Xalt 700 mal e, serek wan Brahm Qlo ye. Msqoran 1000 mal e, serekn wan Hesen Berces Evdel Reo ne. Heskay bi navn Ciwan Xurkar bne du bavan. Ciwan 250 mal e, serek wan Xidir Hesm e. Xurkar 750 mal e, mezin wan x Xelef e. Hewer 100 mal e, mezin wan x Xelef e. Helq 400 mal e, serek wan Mirad Brahmko ye. Cefr 300 mal e, serek wan Mirad Osman e. Simoq 800 mal e, bye du bavan. Ji van Helermik 300 mal e, serek wan Hemo Milhim e Mehmd 500 mal e, serek wan Smal Ehmed e. elikan 150 mal e, serek wan Simoy Fatim ye. Ji van ern engal iqas ko Feqran hindik hatine nandan j, hem ern engal bi avn mezinatiy li serek wan kevin Hemoy ero dinrin. Pit mirina Hemo, kur w Xwedda cih bav xwe winda ne kiriye. Osman Sebr, Ronahi 19-20-21, 1943
IV. POSIE POPULAIRE
24. Mme A lan
Me Kurdan edebiyateke nivsk, ji end klasikn p ve, hesb nne. Le me edebiyateke xelk wel heye ko ew li nik km miletan peyda dibe. Ji v edebiyat re folklor dibjin. Bel folklora Kurdan ewend mezin fireh e ko em p dikarin ftixar bikin di nav xelk de serfiraz bigerin. Di folklora me de, bik aheser Mme- Alan e. Mme- Alan mal miletek ewropay biwa, Xwed dizane di heq w de end cild kitb dihatine nivsandin. Me Kurdan ewend guh ne day, ji air rber me mezin Ehmed Xan p ve. Bel Xan ber se sed sal bi qmeta v destanrok hesiya rab, li ser hm Mme Alan kitba xwe a mezin abadn "Mem Zin" an wicd. Bi gotinn din, Mem-Alan bi navek din bi nav kir je re "Mem Zin" got ferqin xiste navbera rokiya xelk esera xwe. Ji xwe herwek nas e, Xan bi hnceta rok deng li milet xwe kir dil kir ko w li nijad qewmiyeta w hiyar bikit. Ji hing ve ji 300 sal btir wext di ser me ve ne. Kes guh ne da Mme Alan, heta roja ko kurdzane hja bilindpaye Mr Roger Lescot ew digel tercimeke frensiz gihande ap.1 Herwek me got, ev destanrok di pit Xan re b xudan du navan: "Mem-Alan" "Mem Zn". Heri Mem-Alan, li gora Hewrkeyan guhartoyine geler hene. Xan hin tit li "Mem Zn"-a xwe zde kirine ji mile din titine din ji kitba xwe bi der hitine. V paiy av me di kovareke ereb2 de bi bendek ket. Yek bi nav Evdilmesh Wezr di w kovar de di heq Mem-Alan de nivsarek belav kiriye. Mr Evdilmesh herwek bi xwe j dibje, Merdn ye Mem-Alan di zarotiya de bihstiye. Benda Mr Evdilmesh hja ye. Evdilmesh qedir qmeta Mem-Alan, herwek sezay w ye, gelek bilind girtiye. Mr Evdilmesh xeman dixwe ko ev roka hja ne hatiye wergerandin zimanine din li dinya alem belav ne bye. Wel dixuye ko Mr Evdilmesh tercima Mr Lescot ne dtiye.
1 Institut franais de Damas. Collection de textes orientaux. Tome I. Roger Lescot, Textes kurdes. Deuxime partie. Marn-Alan. Beyrouth 1942. a El-risale we el-riwaye. Qahire, 12 ariya psn 1942. Sal 10. Hejmar 484.
70
Stig Wikander
Mr Evdilmesh, pit ko wesf destanrok dide, xulaseke rok j dibje. rokiya Mr Evdilmesh ji guhartoyn ke em nas dikin, xl bi ferq e. An Mr Evdilmesh bi ziman ve esil rok ji br kiriye, an rok bj w je re wel gotiye. Herhal ev minho ji bona me guhartoyeke n ye. Em gelek spasan ji Mr Evdilmesh re dikin. Mr Evdilmesh sernama benda xwe kiriye "Mem Zn", sername Xan ne ya xelk. Heye ko rokbj w, ev j je re wel gotiye. Ev e nivsara Mr Evdelmesh. C.A.B.
Mem Zn
Temaeke kurd abadn
Mm Zn nav rokeke strand e kurd abadn e. V rok Kurd hin nekurd1 j, di Iraq welatn ko Kurd t de dijn, wek Sriy, Tirkiye ran, distrnin.
Hj di bra min de ye, li Mrdn di evn zivistan en sar de, em zaro digel d bav nasn xwe yen ko ji bo v yek dihatin, di dora tenr de em digihan hev ker la] me guhdariya dengbj dikir, dengbj ko bi deng xwe zelal teb ji me re Mem Zn digot. Dengbj gava bihina xwe dida, rok ji me re bi ereb qise dikir.2 Stran rok heta derengiya ev dom dikir. Pit stran em dinivistin me di xewna xwe de evniya her du aiqan a tehil ya ko bi mirina her diwan temam dib, didt. Nik dil min roka Mem Zn bi hjabna xwe ji roken Yewnanistana kevin ne kmtir e. 'Mem Zn" yek ji roken Kurd ye. Hinn din wek" "Derw Evd", "iyay Maz", "Felt Quto" hene ko qet ne hatine belav kirin. Bi ten "Mem Zn" bi ziman kurd ketiye ap hatiye belav kirin. Ev cara pn e ko xulaseke "Mem Zn" bi zimaneke din tte belav kirin. Min di kitba "Elf leyle leyle-Hezar evek" de rokeke pik dtiye ko dimne Mem Zn. Nik dil min y ko roken "Hezar evek" dane hev, ew rok ji Mem Zn girtiye. Hing j Mem Zn di nav Kurdan de dihate gotin. Min hv ji Xwed heye ko rojek airek Ereb mezin an yek biyan v rok bxe ikil temaay an qesd herwek air ingilz F Jrard ji bo carinn Xeyam kiriye, nav deng w bxe dinyay.
1 2
Em tucaran rast wan ne hatine. Divet ev adet xweser Mrdn bit, an dengbj bi xwe ne kurdmanc b.
71
rok
L wext ber, di welat Kurdistan, di bajarek ava arnikarn w bi iyan dorgirt de, mrek ciwan bi nav Mem hikim dikir. Mr bi pakiya esil nijad, bi merd mran bi lewendiya xwe deng da b. Mem ezeb b qet ne tan bra xwe ko jin bikit. Ji ber ko di welat xwe de tu dotmreke eleng ya ko je re bi her away biwa hinkf ne didt. Rojek wezrn w je re qala ziwac kirin. Mr li wan venegerand xwe ker kir. Wext civata w belav b, mr nav cihan da ko rakeve. Mr texmn dikirin. Bel diviya b jin bikira da ko war w kor nemnit.
Mr di van texmnan de b ko di xew re xewnek dt. Mr di xewna xwe de xwe gihandi b bajar Cizr, Cizra Botan, Cizra ko li keviya Dicl b bi dar Sitiya Zn, kea Mre Cizr, keti b. Mem Zn ev pde li rex hev man bi eraba evn a saf serxwe bn: qerara xwe dan hev din bistnin. Mem Zn ji birayn w eko, Heso Qeretacdn d bixwesta, ji ber ko bav Zn, mr, rehmet. Mem Zn hingustiln xwe j pev guharti bn. Mem hingustila xwe bi tiliya Zn ve, Zn j ya xwe bi tiliya Mem ve kiri b. Pit guhartina hingustilan Mem Zn xwe li textek dirj kirin. Memi r xwe dan navbera xwe Zn, da ko beriya mehir tu tit neer di navbera wan de neqewimit. Mem bi xwendinn teyran yen ko sira b digihandin guhn w, hiyar b gote xwe: Ci xewneke rn b? Xwez ez ji v xewn hiyar ne biwam! gava avn w bi tiliyn w ketin, bala xwe da dt ko hingustila tiliya w ne ya w ye. Biserhatiya ev bi temam hte bra w. Hingustil di av xwe re kir li ser w nav Sitiya Zn xwend. Hing zan ko xewna ev ne xewneke adet, le heqqet b. He sret Sitiya Zn terka xiyala w ne dida. Ji mile din Sitiya Zn di qeraxa em Dicl de, gava ji xew hiyar dib, w j digot ko ev din xewneke rn dtiye. Le wext av bi hingu stila xwe kir, ew j zan ko tit ev din ne xewin le rast b. Sret Mem j li xiyala w hati b neqi kirin. Di rastiy de j tit ko li Mem Zn qewim b, ne xewin b. eva ko Mem bi wezrn xwe ve qala ziwac kiri b, periyan Mem xisti bn xewneke giran, Zn j nivinandin ew ann nik Mem. Bi v away Mem Zn heta fecara sib li cem hev man. Bi spd ve periyan ev card nivinandin Zn vegerandin bajar Cizr. Mem gava bi xwe hesiya, sond xwar ko ji kea mr Cizr, Sitiya Zn, pve (ziwaca) tukes nakit. Li ser v qerar Mem rab, rext bost xwe
72
Stig Wikander
girda, li hesp xwe siwar b b ko xelk xwe p bihesine, ji bajr der ket ber xwe da Cizr. Ew Zna, ko ev d periyan an b rex texte w, nan bikira. Pit sefereke dur dirj, Mem gihate bajar Cizr b mevan her se birayn Sitiya Zn. Wan j qedirek mezin je re girt. Zn bi hatina Mem hesiya b. Zn ji bo dtina Mem her fedakar da bn ber avn xwe di tu tevdr de teqsr ne dikir. Dawiy gihate mirad xwe ji ker ve di ba Mem. Bel wext ko birayn w din n r, Mem titek bihane dikir li qesir dima. Zn dihat qesira birayn xwe digiha Mem. Di qesir de bi nav Beko-Awan wezrek heb. Beko mirovek dexsok fesedkar b. Beko ji Mem hez ne kiri b le bi kn b b. Li firsendeke digeriya ko xirabiy p bikit. Beko bi evna Mem Zn hesiya b. Li ser v yek rab, li nik her se biran fesed kir qsetai xweha wan gel Mem digote wan. Le her se biran ewend guh ne didan. Dsa rojek Mem bi hnceta nexweiy ne nr li qesir ma Zn j hte bal. Mem Zn di texaliya evn de xwe ji br kiri bn. Her se bira digel Beko ji nr vegeriya bn ber xwe da bn dwana ko Mem le rnit b. Mem gava ew ji dur ve dtin, ebay xwe fireh vekir Zn di bin w de veart. L kezk Zn ji derve ma b. Gava her se mirn Cizr ketin hundir, Mem bi hnceta nexweiya xwe ji ber wan ve raneb. Her keziya ji dervemay ji Beko pve tukes ew ne dti b. Beko nzing li biray mezin eko kir li guh w pispisand: Ev mvan ci mirovek kanc e (qebe kmedeb). Ji ber we mrekan ve raneb di cih xwe de rnit ma. Heko hon xulamn w an kesine adet biwan! eko le vegerand got: Tu j ci mirovek km fesad , heke ji ber me ve ranebye, ne ji ber quretiy, le ji ber nexweiy ye. Beko: Bel, nerabna w ne ji ber quretiy ye. Le ne ji ber nexweiy ye j. Ez sebebeke din dibnim ko nahle mr mvan rabit. Beko ev got keziya Zn ya ko ji dervey ebay ma b, an eko da. eko Zn ji dwan qewirand Mem da hebis kirin. Mem avtin zndaneke wel ko di il pping re mirov t de di xwar. Mem il roj di zndan de dimnit. Zn j di v nav de dikit ko birayn xwe qan bikit. Ji wan re mesel dibje, ko Mem destgirtiy w ye ha tiye, w ji birayn w bixwaz. Dawiy Zn fesadn Beko p dike Mem ji birayn xwe re dida efiw kirin.
73
Roja ko Mem dikir ji zndan derkeve, Zn ciline speh li xwe dike, xwe dixemilne digel il ken ken yen ko ji nav bajr bijartine, qesta zndana Mem dike. Gava digeh ser derinc, Zn deng l dike, Mem le dinre w di w bedew spehtiy de dibne. Zn di dil xwe de dibje, ko Mem je ji birayn w eniriye. Zn card deng le dike dibje: Mmo, heke ji ber tit ko bye tu ji min enir, ve ne il ken bedew, yek ji xwe re bineqne! Van gotinan wek brskek li Mem didin. Mem di dil xwe de digot qey Zn nema w dixwazitin je kerixiye. Dilopek xwn di difina Mem de ttin Mem brih dikevitin erd. Zn digel mewkiba xwe vedigere na Mem girdide. Ji xwe gelek neborit, ew j emir Xwed dike li gora wesiyata w li rex Mem tte veartin. Pit il roj, her se bira, eko, Heso Qeretacdn, Beko j digel wan, dsan derket bn nr. Di wext nr de hespn nrvanan di ser erd, ko Mem l vearti b, re derbas dibn. Linge hesp eko kete kortalek. Ceko li kortal nihrt. Ew tirba Mem b, Zn li rex b; her diwan hev din himbz kiri b. Beko gote mr: Ma tu nabn, pit mirin j dev ji xebaseta xwe bernedane! eko li Beko hte xezeb, sre xwe kiand, li Beko da got: Hey, meln, hre cehenem! Xwed miroven ko xebsn wek te ji hev kirine, di axiret de digehne hev! Beko ji hesp xwe de brih ket cendek w ji tirba Mem dur, le di w erd de veartin. Pit midek her se biran tirba her du aiqan ziyaret kir. Di ser tirbn wan re gui iekine speh bikiv bn. Di nav wan de stiriyek heb. Ew ji dilopeke xwna Beko ya ko keti b w der car b b. Hetan ro tirba wan ziyaretgah e. Bexda. Evdilmesh Wezr, Ronahi 23 (1944)
Zn got: "Lolo! Mmo, ez bi heyrana w bejna mna tay rihan li qelem e Ku te de tune tk gulmit. Ji derd min re xwe ifa xwes merhem e. Her gav kedera dil min bi kul bi elem e. Seba xatir te, ez ito ranakim ser lvane? Le li pa binre, hem xelk bajar me y Cizr h me dikin temaane. Ebebozn bajar me Cizr, kar wana dek dibare ne. Sib heya var, digerin, dibn: Xwedo, tu ji me re bin er dawane'.
74
Stig Wikander
Dibn: Xwedo, le niha v xort xerb ji qzn me yen Cizr re orek bikira, yan peya biba li cem wane!" Ber gitikan xwe hazir kirine, dest wan li ser sr silehane. Hele, tu car binhre li sre wan, gitik car tiliyan ji kaln kane. Ma avn min rijiyane ku v arsef ji ser avn xwe rakim U cem van
qzane?
Welah, welah, ku ez arsef bilivnim ji ser avn xwe, bajar gisk de hilwee van derane, W me her diyan bavn ber dev srane Ma tu ber nizan ku xelk Cizr bne se bendane? W, li ser me, bi hev kevin, mna guran li erd hildin cendekane. Xwna mran w bimese li erd, mna emane. W li ser Kaniya Qestele bibe ngna sran tasn mertalane. Ez nakevime ber rh xwe v koma meriyane, Le xelk bje: Heyfa Padisah Kurdan, Mme Alane Ku li welat Cizr b pist, di ry toleke jinane! Tu gura min k, ser vi heywan rihet vegerne, hre ber der Hesen, eko Qeretacn, wane. Ji Xwed berjr ewana w ji derd min te re bibnin dermane. Mem got: Ll, Zn, ez nizanim ku tu ji min re rast an derewn ? Mna kihln tewlan en sorboz zengzern . Arek mezin ketiye hundir min dman ji dev min die, ma tu nabn? Tu nab, ez car ber xwe bidime Mem bjim: Tu dilbirn ! Tu niha bixwaz, dikar v are di dil hinav min de vemirn V hzar li ser avn res belek eniya gewr hiln Ma tu k da her? Tu dergistiya min , her hal tu nikar v gustir ji tiliya min bi derxn. Ku tu v nek, dikar min li ps hezar sed qzn Cizr vegern. Din alem bi mvan xwe y evan, Mme Alan siwar Boz Rewan bikenn. Were, guh bide min, car ku hzar bilivn, avn res belek, eniya gewr ji bin da, ji bo xatir min bi derxn. Wer ser kaniy, tasa zvn ji ber kember da bi derxn, Ji ava Gulan tij bik, bn, li ber psra Boz Rewan bisekinn, avn xwe rak, li avn min binhr tas bi dest rast hiln. Bi dest xwe av bi ser min vek, daxwaza min xerb bi ch bin! P v ar di hundir min de bi careke vemirn" Zn got: "Lolo, Mmo, dil min bi kul bi jan e. Madam ku tu guh nad gotinn merivane
75
Ji ber da, xelk kman xistine der
me jinane,
Dibjin: "Jin parsiya km in, rreiya d bavane" Were, dest xwe bavje dest min u min ek ke ser pita Boz Rewane, Ber xwe bide welat xwe, bajar Mixribiyane, Bila heywan me her diyan bibe, bigihne xwediyane. Em xilas bin bifilitin ji or gotinane. Nema li ser me dimne tirsa merane. Ne j bi me w birije xwna tu kesane. Gava em bigehin bajar we, Mixribiyane, W li nava xelk welat we bibe or gotin dengiyane, Xeber bigerin di dev mezin pikane, W bjin: "Dibne, hatiye Mme Alane, Bi xwe re aniye diyariyeke layiq padisane Keek aniye ji welat Cizra Botane Dibn nav v ke Zna Zdane".
W were Bengn, biray te y canecane. Li dora min kom bike temam qz bkn Bajar Mixribiyane. Gisk bjin: "Wa zewaca van dibe!" ji me re bikin pir duane. W bn: "Ku qeder b, bila wa be, bk zava proz bin ji xudiyane!" Mem got: "Zalim, li kirina bajar we y ewit H van zikakan
ewcane
Li van ka newaln di dor de, li van ol iyan meslewane! Ku meriv b heval jinan, her gav west were ber dest avane.
Min ji te tistek pik xwest, te ji nihu de ber min da dawiya , nizanim ku min biceribn bi derewane. Min ji te re digot: "Hele, ku hzar ark hilde ji ser eniya gewr her du avane, Were, tasek av bi dest min de, belk p vemire are di kezeba min hinavane
Gava Xwed kire qeder, em herin, tu bib bk ez zavane." Zn got; "Mmo, dil min ji kulan bi keser firqate wer liyan e! Y ku ro bi dest te de hat ser min, bira ney ser kes gawir misilmane! Ne min got: "Em jin, qism parsiya xwar in, hergav dibin ser hevda ser
peyane,
Ser xwediy xwe berjr dikin di nav xelkane.
Madam tu qebl nak peyiv gotinane, Ku tu tim bib sebeb ser me her diyane, Tu were, ez bi te rnim li ser kaniya Qestel, ava Gulane,
76
Stig Wikander
Tu j peya be ji ser pista v heywan berde nav keskay mrgane. Were, ez te va okn xwe bidine ser hev, ter li hev din binrin, bila ev hesreta nemne di dil me her diyane. Ez dibjim: "Belk va ji te re tir e ji vexwarina tasek av ji ser destane. Mem got: "Canemerg, dil min hewa ye! Va b saetek, te di ser min de ne hit, bi peyvan bendan, aqil sewdaye. Ev gotina ku tu dib, em li cem hev rnin, ongan bidine ser ongaye Ev yeka han li tu deran ne layiq mr padisaye!" Zn got: "Min ji te re ci gotib? Hele car binhre li pas xwe, U bajar Cizra Botane! Di nav bajr de, giregir axa ne mane. Hem rabne ser ban qesr qonaxan, rnitine li ser kursiyane. Tu niha dib, kaniya Qestel ji bajr pir dur e, kesek nabne meriyane. Herhal, niha drbn dane ber avane! Dinhrine li dorhla Kaniya Qestel li v xliy qzikane. Gava hinek me di v hal de bibnin, li van derane, ji bona me her diyan ermeke pir giran e." Mme got: "Ei Mem im, werg dn im, Va ses meh in bi p v s ketime, text tac xwe dihlnim. Ma ez nizanim v can xwe derbeke din li welt venagernim. Zn, bila tu zan b ku Hesen, eko Qeretacn bi min re bne bira, d ez xem li tu kesan nakisnim. Tu dixwaz ku ez car r xwe ji kaln bikisnim? Ez ne ketime xema mezin giregiren Cizr, tirsa min ew e ku p re xwna feqr fiqar b s birijnim. Niha ku tu pir bi dil min bid, ez werim, bi dest xwe w hzar ji ser avn te hilnim,
Daxwaza xwe bi zor ji te bistnim. Zn got: "Mmo, dil min liyan e. Ne dihate bira min ku ji dev te bibihsim van peyvan gotinane. Ma tu dixwaz min bitirsn bi srane? Ku tu niha dest xwe bavj qeter guliyane, Cane min bid ber dev lahr girane, Perce bik, bavj ber linge Boz Rewane, Dsa tu nikar hzara min rak ji ser avane ima tu ev tit ha tune di qanna welat Cizra Botane." Mem got: "Tu min nas nak! Ez Mem im, werg dn im. Mna teyrek serdestan eng bi erab xebxeb zr per zrn im!
77
Ez ne Tirk ne Tack im,

im!
ez
Kurde canpola serhik dilbirn
Ez ne hatim ser Kaniya Qestel, nav koma keikan, xelkbi xwe bikennim. Hewqasa pre didim, milkiya Kaniya Qestel ji her se biran distnim. Ev bne se roj dixebitim, tapiyan bi hikm peran bi der dixnim. Tap vane, min kirine brka xwe t de digernim. Ez hatime ku her car terefn Kaniya Qestel tev milk w bibnim. Bi qanna bajar Cizra Botan, hun iqas qzik t de ne, madam hun b izna min hatine nav v milk, ez dikim cezak mezin ji we hemiyan bistnim. Pas, Mem ber xwe bada ser koma qzn Cizeriyane, Got: "Keino, metirsin, ez ji we kes naxwazim tu cezane. Gava civatek bi axa37 xwe re die bajaran rdin li qehwane, Vexwarina qehw li civat ye, pre dayn para axay wan e. Hun j ro bi Zn hatine ser Kaniya Qestel ava Gulane, Di ber we gistikan ve, ew bide cezane." Mem dsa veger ser Zn got: "Zn, ez bi aqil im, ez ne dn im!. Ez niha dest xwe bavjime qevda sre Lahr, bikinim. Ma tu nizan ku ez bi zor tasek av ji te bistnim? Zn dt ku bay Mem bayek sas e, hevneke giran e, Nikare je re bibne are dermane. Wext ku Mem nuh hatib, gotib: "Roja we bi xr!" Zn ji nih ve silava w vegerand, bi ser avane. Ji ser ser xwe hzar rakir, tertb bajariyane. B mna serdara ern Kurdane. Tasek av rakir, da ser kef xwe y destane, Da dest Memi, w ji dest girt, vexwar ava gulane. Zn got: "Mmo, di ber ra, di ber ra! Tu v sib mina teyr ahn, xumam girt ser bask pera Tu ji welat xwe, bajar Mixribiyan, bi derket, heya bajar Cizr hat li ser av dilketiya xwe re." Hing Mem linge xwe bi der xist ji rikbane. Peya bu li ser Kaniya Qestel, mna teyr ku xwe berde ser koma kewane. Kew g bifirin, yek bi ten bimne li na wane. Mem Zn girt rnit li ser Kaniya Qestel, ava Gulane. Esmer zeriyn Cizr kirine qirn, gitik reviyane. Di bajar Cizr de, diz ebebozan nemane beziyane, Dest avtine ser qevdn rane,
78
Stig Wikander
Ber xwe dane Mem Zn, ji bo kutina wane, Bi hev re, ber bi Kaniya Qestil ava Gulan direviyane.
Destana Mme Alan, Damas 1958 pp. 88-94, cf. Lescot, Textes Kurdes II, vers 2151-2293.
25. Mso Xido
Du dengbjn deta Sirc, Mo Bekebr Xidoy Hindaw, hati bn ziyareta Hawar. Her du j Beraz, Mo Pj, Xido Elaedn. Mo peyak bejnkurt str, Xido bejnnavn zravk e. Emr Mo di dora pncih, y Xido di dora sih pncan de ye. Ji me re Mme Alan strandin. Xido b Mem Mo Zn. Xido: Mem li ser hesp xwe li ser kaniy sekinye, davje ser Zn:
Ez Mem im, tu Zn , Ez kur mr Mexribyan im, Tu kea Mr Zengn . Ez xwedan 1500 xortn Kurdan im, Tu xwediya 40 cariyn kember zrn, bi xelxaln zvn .
Mo ji Zn ve le vegerand:
Lo lo! Mmo bejnzravo, li fena tay rhan Pda tine tk kelemo! Ji dil min if a hem merhemo Xeyala dil min bi kul, bi elemo!
Mo end beyt ji ihreke xwe j gotin:
Em bik bn, pir nezan bn Ko mezin bn, cangiran bn Li p avn me dman bn Ev sn bav kalan bn Em ne dane ber xwendin Da bibnin reng din Ir j hat rja mirin.
Mo dt ko ji beytn w re kfa min hat, endekn din j gotin:
Rojek hilat li me zer b Hla Xwed li ser me b Herend rab xwe xeber b

Pa ne ma di ava Hv strik li nv nava Em j hem tevda biin Ci retn kur bavan Bibnin bejn balav Bi ruhnaya her du avan.
79
Di dema rabn
de, Mo Hawar
e
di dest xwe de gerand, dil kir ko li
me j xwe bikit. Ev
diyariya w:
Va a vaye van Drgul bi mrg kan Se mran qelem an Her se j Bedir-Xan.

Dengbjn me pitn xwe dan felek, bern xwe dan oxur, xatir xwestin n. Oxura wan li xr bit.
Herekol Azzan, Hawar

26. Siyabend Silv
7 (1932)
rroka Siyabend Silv bi nav deng e. Ev j wek Mme Alan yek ji rrokn me en kevn speh ye. Herkes p dizane. Ez li hir bi hnceta loriya-mirina ko min ber se salan nivsandiye di v hejmar de belav dikim, birek w hildim. Siyabend Xec di rja daweta w de ji destn heft brayn w revand biri b ser iyay Xelat. Ji ber ko Span dilketiyan dihewne wan diparze, nahle tu kes nizng wan bibit. Rjk Siyabend ser xwe dan b ser ejnwn Xec di xew re b. Ji dur ve keryek gakov derbas dib di ser delav. Di kery de dlek, ciwanegayek het gayn din hebn. Ciwanega rex dl ve di ne dihit heft gayn din nizng w bibin. He ko ber bi dl ve dihatin, stiruhn xwe di wan hilda. Xec wek ew dtin, mala w, heft brayn w ser rja revandin ket bra w. Ma Siyabend j wek v ciwanegay Xec ji destn heft mran ne stand revandi b. Xec bi bra mal heft brayn xwe ber xwe ket dest bi girn kir. end hstirn Xec keti bn rw Siyabend. Siyabend p hiyar b ji Xec re got: Ruhnya avan, cire digir; heta niho bi kf dilxwe by ci li te dest da, ka bje min!
80
Stig Wikander
Xec kir ko mbejit. L Siyabend je ne geriya, gelek ber w da. Daw le vegerand got: Siyabendo, keryek gakov derbas bn av. Tde dlek, ciwangayek heft ga hebn. Ko min ew dtin, ew rj hat bra min ko te ez ji destn heft brayn min revandim min ji xwe re got: "Heke w rj yek ji me bihata kutin, kut j tu bway, pit te re hal min de ci buwa" ser v yek girya min hat. Siyabend rab, kevana xwe hilda, ko hre, w ciwanegay bikuje. Xec ket buwara w ko meit; kir ne kir, Siyabend guh ne da ber bi delav ve . Ciwanega di dora dl de digeriya. Siyabend ew da ber kevana xwe, tr le ket. Ciwanega end gavn xwe randin xwe gihand kevya hevrazek li ser eharek veket. Bi birn b. En mayn dor li dl girtin baz dan. Siyabend ser, ciwanega ji stiruhn w girtin ko erjbike. Ciwanega gehit b ankeiy, bihna xwe a pan bidaya, bi hla cane xwe ser xwe hejand. Destn Siyabend ji stiruhn w filitn, pyn w emitn, gr b ji hevraz de ket newal. Di bin newal de dareke hik heb. Siyabend pitik keti b ser, iqiln dar di pita w re n. Xec demeke xwe ma hvy. Hvya w ne dihat, rab, da opa Siyabend xwe gihand ciwanegay lket. Ciwanega li ber mirin b. Ji newal de nalnek dihat. Xec xwe dahiland Siyabend xwe di w hal de dt. Le girya kilamin avtin ser. Di pey re xwe zer kir u avt newal, di rex mr xwe de mir. Dibjin ko di w newal, di w cih de, ko Siyabend Xec mirine, ser her buhar du derxn gui radibin du kok di ser wan re difirin. Dibjin j ko her iyay Kurdistan streke w heye. Ji hing ve yen Span Xelat bne dudo her ev di ser tirbn Xec Siyabend dibiriqin w goristan
diruhnnin. Herekol Azzan, Hawar, 13 (1932)
27. Xerabo!
Xerabo, Xerabo, weleh bileh, tu xerab . Tu bi xalixal, bi gotin nab. Mal te pir e, ji cane te re edabo! Qama te kin e, hember taxim memik mi nabo! ev Kanna dirj in, tu ji ber ser min ranabo! Belk debara te dibe, ebra min di mala bav mi de nabo!
81
Xerabo, weleh, tu xerab . Tu ji dinya, ji alem xerabtir . Tu ji koma pismam mi tir i. Ser memik mi, rebena Xwed, mnay tiriy lik Eliy Remo, di ax benga xwe de dikemil. Ser memik mi, rebena Xwede, mna Qesr Pirota, ser Mihela Mekna avakir.
Xerabo, dno, havn e, xwes havn e. Nan cehn e dew tirsn e. Serax binraxa min xelk dlai ebak saln e. Hei derd dila ne d be, bila nebne! Tu rabe, ji mi re gwzaneke berbera bne! Ez ser memik xwe biipilnim, ji kala rebikim tat, ji xorta re bikim feravne Baz dil min rojiya se meha digire, bila var p fitara xwe biknne.
Xerabo, xerabe dn, te mka xwe daye bi bizin, Te gula xwe daye bi sosin. Te ber xwe daye qetl spa zn. Ez Xerabe bi ten ev nv seva li zikaka biniya mala li hev rnistin. Me gilk xwe pev kirin gazind xwe dihistin, Kund skra, wawke ber dev ema, li hal min bejna zirav diponitin, Mirk gor di mezela, go sal hezar pne sed sal mir bn, kefen xwe li cemeum ser xwe gerandin, li ser qebr xwe rnitin, Li hal min bejna zirav diponitin. Ez bi te re dost bm, tu bi mi re dijmin by. Tu li pas xanka li min dikelist, te derbek bi tifing berda mi, ez dikutim. ev nv seva, te bi dest tola jina xwe girt, ez li ber dwara dihitim. Xerabo, Xerabo! Xwed teala bike, Reb, hei ji xerabe min re bje "Tu xerabo", Bila karn warna zarok nr tu care di mala wan de nabo! Bila sed olek genim sor li bine beriya Mrdn bine, li wne bila qerezwana re nabo! may, bila kuliy par prar le rabo! Bila salek bne ser bnder, gre bike bidre, ew ji je re bi ka bo! Kulmek zad ji wan re saf nabo! He ji Xerabe mi re bje: "Tu bas , tu pri qenc , "Xwed teala bike, Reb, kulmek gars li pita mala bine, Li wn sed olek genim sor hilne;
6-578431
82
Stig Wikander
Bi ofara bin qza xk, axak ji xwe re bne; Zikata mal v sal bide min baz dila, em p daweta xwe li dar
xnin. Min di baz dila bar xwe bar dike, ber xwe dide a mala Hac Sendn e. Tu li w newal timam bigere, tu li heft seriya bigere, tu avk di wan de nabne. Mi d mrata ap li arvan baz dil min dixne. Heft ap nva ji arvan baz dil mi hiltne. Daweta min Xerabe bi ten sala v sal nv c li dar dimne.
Xerabe mi xeyid ji gundiya, ji maliya. Mi d da ser rka Omeriya, Mine digo: "Ez rabim, ban kim heval hogir hemseriya, Bila herin, xelk dlai vegernin bi kef eq laqirdiya, Bila Xwed teala biqedne mirad miradxwaza dilketiya, Bila mirad min Xerabe mi bimne heya koer me vegerin ji deta Ms, rnin akinciya.
Xerabo, dno, Xerabe xelk, Te bjin ziravo, bi terha benik, Dilk min bejna zirav di hev heb ci kula go ketiye mala xelk. Xerabo, dno, mala bav kelegewra mi li w iv, li w ewc, U w zikak, li w fitlek, Te meqaz, meqetik, mesordek, Heiy xort go bi av xwe d bi dil xwe zewic, ew se roj se ev xwe kutine ji dinya, ji qoc felek.
Xerabo, dno, bila li te be, li w dil, Bila li mala hezar heft sed bav te be, li w sewdan, li w aqil. ewa te dev ji mi, kihla ser tewla berda, tu li bergla ixul Rismiliya Qibaliya dihesil. Mi ji te re ne go: "Di meha bihar, bergla li wna kihla metewil!" Li xka mezin biner, d re xka bik ji xwe re wer. Lawiko, dno, ez ci bikim? Sala v sal, ez bi mr im, tu bi jin . Kul keder te gelek in, ak berdane ser v dil.
Kul kedera ji bra nakim, heya ax mezelan, kl di kevir. Kul keder te pir bne, tucar dernakevin ji v dil.
83
Xelk digo: "Kelegewra te esmer e genimgwn e." Bi xelk tehl e bi nevsa ni rn e. Tu rabe, ser xwe di kulek ibak qesr re biderzne! Bila sira ba Qerejdax li ser sbisk te xne! Bi ser henark rk rast te vegerne. Ez dikim herim welat xerb xurbet, tu kan ramsanek bi mi de, ji boxaza qirik, ji xanman gerden, Bila keder ramsan te keik li welat xerb xurbet di dil mi de
nemne.
Wexta Ezral dakeve, rh mi distne, W gav, bila diwanzde mikweta zd heq mi li mi xne, Bila heq ramsan kelegewra mi ji mi hilne.
Xerabo, Xerabo, Xerabo! Wey li mine, wey li mine, wey li min, ewa ro hatiye cewaba nexr e ji mi keik re. Digo: "Delal dil te li welat xerb xurbet nexwes e, nexwesek li ber mirin. Ez ji kom pismama ne wrim herim serek bidim. Xwez ji xra Xwed re, ez bstekek li tenita Xerabe xwe rnitama, mey li hevdu helal bikira heq ramsana, malfeta der de dilketin! Gel gund malno, car crano, hn bi qedr Xwed kin, mala Xerabe mi ziyareteke pir evzel e, hn bi dest min bigirin mi bibne.
Ci darika di bex mala bav mi de b, ji gula, ji beybna xemiland, Xerabe mi rahiti hejk, lxisti, timam diweand. B lome be, ewa dostikek mero gelik i bedew hebe, Li iyak mina iyay Omeriya be, Mero dev je berde, dil pkeve erebek, li bin beriya jr, lvdeqand!
Xerabo, wile, tu Xerabo, Mal te pir e, ji cane te re edabo! Tu bi sexk diwanzde elm bo, Sed werd te di brka mi de bo Qenyantiya dil mi bi te nabo!
{Hawar 38 1942, pp. 12-14. Chanson populaire, recueillie chez les Omeris, tribu de vignerons prs de Mardine, par "Tawusparez")
6* -578431
V.
POSIE MODERNE
28. Hal welt
Div tu zanb, ev bne se sal min ne dn xwk bra xelk di mal. Ne me dt axa welt, pra diyan, ne vewxar kewsera gewr ava iyan! Dipirs ro ji min hal welt; De bjim: Je diin sed agir pt . . . ci iya, dest newal, rl zimag, ci bajar, gund kelat, avah, pag, Heyra bi dar giya ku zinar bi girn, kezeb ji min anne xar. Ne kzan, ne svan na giran. Sorger ava eman b'xwna biran. Roj sed es birn renc keser ji dil cerg di wan dertne der. An dibin armanc ji bo tra neyar, an diin ji nav welt b n war. Axivn j'can welt diwazde birn herikn Dicle, Firat deh sala xwn . . . Qe nizam hewce ye v hal xerab ku ji min cerg hinav kirye kebab. Bibjim b ser ber b doz toi, ji me n det iya, nams ol. Pir sipas bo Xwed we ew der he dt tube qey nemane mrxas egt. Welat dl, xelk t de hem raben b girn nabn, qet rk liken.
Osman Sebr

29. Hvya n Raza me li ber dergeh meyxaney naim Sermest b hes Mna keseye sondxwar parestey xa im
85
Wergirt cil re. Min xa ptn xwe wek brahm ikandin Ez bm bi ser xwe, Min ex mla, sof derw qewitandin Ji ps der xwe . . . Min hv zebn b ji mezin rsp kalan Heyhat hezar ax! Sist bne rehn r piling gur epalan Tev bne malkambax! ... Kes nne ji dil bo gel kurd bike xebat Wek Ristem hsan Bi dest zor veke rya jn felat Dilges bike Kurdan. Gava ko me dt dem hole bkr hat ji bo me
Zend xwe vemalan Xebata welt karek dijwar bi dom
e
Gaz ji hevalan. Me hv nema ji kes, b xortn welat Ew hm welt in. En tra neyar cerg hinav je sot pat
Tev agir pt in Yekt me div, me r ew e, em de biin her, Yezdan arkar bit Serdest ji bo me ne pir e em d bibin, ger Cihan bi neyar bit. Osman Sebr, Roja N 1943
30. Roviy jr
Min bihst ev ji kalan / sret ji bo hevalan dibn rojek ji rojan / rovk req dikojan je xewnin gur r / rab rev serberjr Gur li p kir gaz, / rov got: ci dixwaz? Gur gote: ho birak! / me xulamek div ak Eve ah dilawer / div bike te rber da me bib newalan / bikin nr talan nema bir dimn / ziki j xwe d'n
86
Stig Wikander
Rov zivir cem wan / silav da ji dil can Gelek b b jar qels / bir, rtal teres. r bi hal w ken / Rov digot: Ez ben, min her dixwest ji Xwed / ko min txe ser v r di v emr xwe pr / bibim xulam ji bo mr Mala xelk bisojim / ter hestiya bikojim W av da b dev r. / Gur got: Ho ker nr bide p me z biliv / me j' te nav ol iv Hayd ck bi nr / wel mir dike mr Rov di p wan da / r gur tev dane d n devrek bi apan / kerk pez dn bi sivan r dengek gurmij / erd ezman tev hej b kazekaz se revn / mih li hev dicivn. Xew li ivn tewir / ew j rev veir kesek ne ma di w c / pez hlistin v xwed r gote gur: hre wir, / du pezn ak bne vir! Bi lez bez gur rev / nabj apan dev , gihte nava pz / dido dido kirin rz di nava w ol pir / girtin ann du kavir Dema rov dt nr / da lotikan li p mr Zka sn kr sadir / tann didan dest gur. Rnit li ser totikan / carcar didan lotikan li cem wana veket r, / gur rakirin das kr. Gur rov wek biran / serjkirin tev guran r gote gur: Parveke / para min je cida ke! Gur epil vemalan / kete ser gost, kir talan, ser, gurik teve dil, / her du kezeb, her du mil, rakirin, tev dane jr, / got: Evana para r. Dv her got nerm / ji bo xwe hit ma li cem. Gava r dt yeka han, / ji qehra xwn ket avan, gurmista xwe hilan / di navava gur dan. Rep b del gur zer, / her du avan baz da der. Teriya gur dihez / r dane xwe du tez Got: Roviyo, tu y jr, / were, vcar tu kizr, v got han parvake, / para min je cida ke! Pit ko ev hal han / rov dt bi du avan bi sed fn du sed l / bi w geda bindirb Hol b di ser laa gur, / rakirin kr sadir Ne got gest, got nerm / rakisandin her du term
87
birn, dann h p r / bi n da hat heya jr got: Ji bo min bes e r / tev rviy wek bilr ji bo min ev tir in / ji ser min ztir in. r gote w: Afern! / Ji k ev eqil zann? Tu fr buy sey pr, / kesek nabe hinde jr! Rov gote: Ez xulam, / ji Kurdistan heya am min ne dn wek gur zer, / b mj zirt ker malbata me roviyan / di nav we koviyan tne nasn bi jr, / para me ye kizr avn gur en zq ep / del wi a hik rep bla bir ji der min / pir eqil xist ser min.
Osman Sebr, Hawar 29 (1941)
31.
Bilra min
Bilra min a rn tu di sariya sibeh hingra var de

heval bhevalan, destbray sivan dilketiyan . Deng te hstirn diln xemgran, silava ji hev-veqetiyan, girn zarna dilketiyan tne bra min. Bilra min tu , xemrevna terkesern dinyayn!
Deng bilra min, iya zozann bilind, kaniyn bi gui rhan dorgirt, guh keft ser zinaran guhdarn te ne! sura bay xerb te di nav peln dar de digerne.
Bilra min, were em bi w iyay bilind re bi hewa kevin, bibin cran bayn xurt
88
Stig Wikander
heval kimtn wan yen bi mij dman, t de deng xwe berdin, zarna deng me bikeve nav kortal geliyan bcaniya erdn jrn bihejne; pln ava heftreng
en xemzebaz nalna me bigehne deta Sir Diyarbekr; beriya mrxasn Berazan;
kalna berxan tev ehna hespan li me vegernin.
Bilra min, binre bibihse! Roj ava, stra var b ge, kolosn iyan en gewr hewraniyn wan en sor zrn
bne n; pln ava ev en re ketine det newalan heta ry gir kepezan. Di qeraca de kevir piy evgera dixapnin bdengiya ev de pjna lingn mrxasan tn.
Bilra min,
deng xwe ber de!
Dinya, mina zarokek berr, ket derga xwe; Denge xw berde, bilra min, je re bilorne, xema w birevne! Bilra min tu .
89
Xemrevna terkesern dinyay; li rohelat dema ko dinya hiyar dibe ji xew radibe ji me re strana azah serbestiya Kurdistan binehwirne, deng w stran, bila, mna tirjn roj en pak zrn bikeve nav dil guhn me. Bilra min, Tu xemrevna dilketiyn welt.
Seyday Gerok, Hawar 32 (1941), 14
32. am sekir
e,
welat srntir
Welat min tiw bka cihan Hem merg bihit bax kan
epal eng ox naz gewr Gelek rn rind pir ciwan.
Ser taca Silaheddn Kurd En roje, di brica asman .
Du birhn te kevan Rustem Zal Du zulfn te ji trn qehreman.

Riw te agir Zerdet Mezdik, Ji te hstir eraba Kamran.
ena te goh Cd ax Hebler Qirik eywan taqa kesrewan.
Du lvn te kitba Hac Qadir Ziman te ji benda x Xan. Du avn te wek deryay Hurmiz Kep elmase uxl Mu Wan. Du destn te tixubn Tirk Iran Hero cenge bi trn zervean.
90
Stig Wikander
Di snga te kitba Zendewista Memik ferfr t de neqs Man. Ji snga te bi jr de gely Laies Ziyaretgah e bo me her zeman.
Bi nan bi nan xwn rijandin Me dest girt qelen da tu an.
Ser pa zend bazin tev bi hinne Hem sorin ji reng zaferan.
Bi te em sa nebn ev b du sed sal Ji me deng tivinga ye ban.

Bira law bav ap pismam Li ser te hev di kustin Pehlwan.
Ji Loran ta bi Zazan tev bi xencer Dihatin hev li meydan beran.

Bi talan bi kustin, hem bi sotin Me kon ser h ser snga te dan
Emr begler pasa axa Kirin wran sera bire xan.

Li alk te deng ceng halan Li alk seday xews san.
Hem bne mird x sof Bihiti ne ikin nav nian.

Li axur radizin le x di jor Ber nvro ji ban t giran .
Ser Pa tev dik gulav ember Dib nre kero ma tu ci zan?!
Bi van xapan dixwarin xwarinn xwes Wek x melayn v zeman. D derdn me hebn dijwar xeddar Xizan yek, ew di her nezan . Weke r pilingan em din hev Penr rov ji meydan hilan.
Me ew rojn ciwan tev bi derdan Bi zvar, belengaz, ican.
91
Her bk pepk jar mest Li ser snga te zava man biyan.

Te re daye ser xwe her U ser me
Li te rok dib proz kitan.

Cegerxwne kur te her dinal Ji ber jana nezan xizan . . .
Cegerxwn, texte dict

(cf. la version imprime Dwana Cegerxwn 2, Damas 1954, 42-43)
33. Pendnameh
Ez bjim, le hun dil xwe megirin dinya ne hja ye, em tev bimirin
Mala me gelek kr e, yek max e, ew ji li bin ses heft tebeq ax e.
Em tev bira ne, ji yek d yek bav ji miriyan re ci maye ji bil nav?
Hn siyar nabin, ta keng razin? Hn mezin in, em ji we dikin gazin.
Xelk dibjine me x hem mla ax zekat dibjin bla.

Ma ima hezret peyxember gotiye zekat me xwe, ger tu Haim ye!
Malm we ye, ev qerja mal lewre ji erfan re ne helal e.
e,
Hn bi dil xwe tev hakim mr in di zekat de, ji qism feqr in.

Madam ko em wars enbiyan e, ma ima em xerk kar dinya ne?
Bes e, hon ji xew rabin, ez gor z, ji zarokn xwe re bjin ilmn n.
Ma ima hezret fexrilalemn gotiye: "itlibulilm welew fis-Sn!"
92
Stig Wikander
Misilman keng li Sn hebn ew ax ax! U dest we, x mla, ax, ax!

ima ji bona ax gund xwel per xwe didin h hev dikin gil?
Her yek pern xwe bixun bi serbest, di hember dijminan de bibine yek dest.
Ji hev re pir ba in guh bidrin, li erxa felek hun xwes binrin.
Gerek ji bo neyar
e
yek ji bo me,
a neyar hat, l a me bi dom e.
Em ji sva xwe bajon tov binin, de z sn be em w z hilnin.

Carna em rezek datnin deh sal. Em naxun, ] ji kur me re dib mal.
Ew ku kir papur balafir deh sal bi n ve nema, z , mir.
Ev tev ji me re riya dn man: "Hubbulweteni dell burhan." Ew kes b xwendin eql zann h rza kera ye, ci bidn bdn!
Ez bi xwe b l r ebr im, plek umr min maye, ez bimirim.
Bes ji bona we ye, ev qrqra min
le ez ci bikim, hun guh nadin ihra min.
Hn dizanin, le hn li xwe nakin bar. Em j ji ber dil dikin hawar.

He bjim, hn bjin bye kafir Hn nabnin dinya tev bye agir.
Hn dibjin: "Em bne qutb raz." Qet yek ji we nabe mift qaz. Hn bi van her d rutban ne raz ne lewre hun belangaz ptaz ne. Hn xort hn eleng mr ciwan hun ji psa pars dikin ji bo nan.
93
Ez mla me, lewre dile min t Xwed rehma xwe nek li p.
Em hm tu kar ne kirin yek car, lewre em tim mane tirai bkar.

Axa,
ez
ez end
ketime bext te Xwed, pirsan bjim, tu guh bid!
Di bin dest we de hebn psed xan, hem rencber cotyar sivan gavan.
Te mal wan distand her her bi dil hem dixin dev mamur derw.
Ger we tev bidana bi top tiving,
de hn ji bibna hember Firing,
Lakin ci bikim tev de bi abaa? Qet yek ji we neb wezir pasa! Li ser bext min b, hun mr ne, Sed ax, hn sr dest xelk ne!
Bes e, eql xwe bidin ser xwe, dest xwe bigirin vcar li per xwe.
Fikra min maye, min ev ten ne dixwest, l'ez ci bikim, li vir qelema min ikest.
Bi kr min, min tj kir ser qelema zil, v digel a t binivsim, dibin il.
Eger hun ji gotinn min pir aciz bn, hv dikim ef bikin Cegerxn.
Cegerxwn, texte dict

(cf. les versions imprimes Hawar 24, 1934 et Dwana Cegerxwn 2, Damas 1945, 18-20)
7 - 578431
VI. TRADUCTIONS
34. vangile de Luc
XV, 11-32
11. U got: Mirovek du kurn w hebn; 12 pik wan ji bav xwe re got, Bavo, ji mal te piska ber min dikeve, bide min. Ew j mal xwe li wan paye kir. 13 gelik wext ne bor, kur pik her tit da hev welatek dur; li w bi tolaz mal xwe telef kir. 14 ax hem xerc kir, H w welat xelayek dijwar b ew dest bi hewcebn kir. 15 , xwe bi yek bajar ve girt: ew j ew sand mezray xwe ko berazan birne. 16 minkar b ko zik xwe bi xernfn ko berazan dixwarin tej bike; l kes ne diday. 17 Le bi ser xwe hat got: end xulamn bav min hene ko nan ji ber wan dimne ez li vir ji birna helak dibim! 18 Rabim herim ba bav xwe ji w re bjim: Bavo, min li zid ezmanan li ber te guneh kir; 19 eyd ez ne layiq im ko kur te bme gotin; min wek xulamek xwe bike! 20 rab, hat ba bav xwe. Le hj ko dur b, bav w ew dt p dilsot b, bez xwe li stoy w da, ew rams. 24 kur je re got: Bavo, min li zid ezmanan li ber te guneh kir; eyd ne layiq im ko kur te bme gotin. 22. Le bav ji xulamn xwe re got: Bi lez xeftan ji hemiyan qenctir dernin le kin; hingstir bxine tiliya w plav bxine peyn w 23 conegay qelew bnin erjkin em bixwin a bin; 24 lewra ew kur min veye mir b sax b, winda b hte dtin. dest bi ah kirin. 25 kur w y mezin li zeviy b, ax ko hat nzk mal b, deng saz govendan bihst. 26 yek ji xulaman gaz ba xwe kir pirs ka ev ci ye? 27 W j je re got: Bray te hat ji ber sax selm dtina w bav te conegay qelew serjkir. 28 Le ew xezib ne dixwest bikeve hundur. Eyd bav w derket, je hv dikir. 29 ew li bav xwe vegerand got: Eve evqas sal in ko ez ji te re xulamtiy dikim qet ji xeber te derneketim; te qet karikek ne da min ko min bi dostn xwe keyf bikira. 30 Le gava ew kur te, y ko mal te bi qehban re xwar, hat, te conegay qelew ji w re erjkir! 31 ew je re got: Lawo, tu daim bi min re y her ci y min heye y te ye. 32 Le layiq b ko em a ge bibin, ima ko ev bray te mir b sax b, winda b hte dtin.
Incla Lqa Brt 1953

35. Kardx welat Kardxan
95
(Xnophon, Anabasis III,
5 IV,
3, 2.)
III. 5
1. Esker Ksnofon xwe gihandi b bilindcihan raser dijminan b b. Eceman xwe dida pas diketin rke din. Xrsof kumandarek yewnan bi esker xwe ve daketi b det, esker xwe li gundn trzad zexre bi cih dikir. 2. Pit nvro dijmin ji nikek ve daket det li me der b. Kardxan Yewnann, ko ji ordiw dur keti bn da bn pey taln, kustin. Li hire me gelek pez, ji pezn ko ivanan dikir U av derbas bikin, standin. 3-5. Eceman gava dt ko em zad xwe ji gundan dibin, rabn, agir berdan gundan, Ksnofon digot: Em herin arikariya gundiyan nehlin ko gundn wan bisewitnin. 6. Le Xersof ne di v fikr de b. Yewnan gotina Xerisof di ser gotina Ksnofon re girt wan j dest bi ewitandina gundn Kardxan kir.
IV.
4. Le ji ber ko Yewnanan nikar b di Dicl re derbas bibin, ber xwe
dan iyayn welat Kardxan. 5. Tevdra me ev b, ko em ji ker ve ji det rabin beriya dijmin xwe bigehnin bilindcihan. Ji xwe ji ev kotek ew zeman ma b, ko em b ko bne dtin ji det derbas bibin. Me emr barkirine da bi spd ve em gihane iy. 6. Xersof digel firqe segmann xwe en sivik keti b piy. Ksnofon di dimdar de ma b p re tu segmann sivik nn bn. Eskern w tev de piyadeyn giran bn. Ji ber ko Yewnanan mihtemel ne didt ko Ecem bidin iy, ji par re li wan digerin, bidin pey li wan xin. 7. Xersof, beriya ko Kardx p bihesin, digel esker xwe giha b pehnava iy. Ordiw dida pey. Bi v away em gihane gundn ko di newal di gran de bn. 8. Kardx gava bi me hesiyan, ji gundn xew rabn digel jin zarown xwe ber xwe dan iyan. Di gundn Kardxan de me gelek zad zexre
dtin. Xaniyn Kardxan bi kiloz dizikn tinc sifir xemiland bn. Yewnanan dest ne dane wan, ne ketin pey Kardxn ko direvin. Ji ber ko me di dil xwe digot: Heke me bi wan xwes kir, heye ko em ji we lat wan b teq req bi awak dostane derbas bibin. Ji xwe Kardx bi xwe neyar ah Ecem bn. 9. Le Yewnanan her zad zexre ne, tev de dibirin ji ber bgaviy. Kardxan guh ne da xwekirina Yewnanan tu ry dost aiy an wan ne dan. 10. Dimdar heta bi tariy di cih xwe de ma bi ev dakete gundan. Ji ber ko r gelek teng b, bi hewa ketin dahatin rojek ajoti b. Hinek ji Kardxan giha bn hev ajoti
96
Stig Wikander
bn ser Yewnann ko ji par re ma bn. Kardxan ew bi tr kevan kevir kustin, hinek j birndar kirin. Ji xra xwed re Yewnann, ko ji par re ma bn hindik bn. 11. An ne birek ordiw mezin bihata serjkirin. Bi ev em di gundan de man. Kardxan li ser iyan agir dada b. Me guhdariya hev dikir. 12. Bi efeq ve her zabit kumandar gihane hev qerar dan ko barxana ordiw sivik sivik bikin hsrn ko v paiy hati bn girtin, berdin. 13. Ji ber ko qelebalixa hsr dewaran em aciz dikirin. Eskern ko li wan miqate dibn nikari bn ser dikin. Hsran nan me j dixwar. Li ser v qerar ji dewarn bas her ko ji me re diviya b, me ew ji xwe re bijartin en mayn berdan. 14. Pit tatiy ord bi r ket. Roj p de em meiyan. Me carina ser dikir, carina j me bihna xwe dida. 15. Sibetir bapkek li me qelib. Digel v hind diviya b em bi r ve herin, ji ber ko zad me ne ma b. Xersof da b piy, Ksnofon di dimdar de ma b. 16. Kardxan derbeke xurt li me da. Kardxan nzing li me dikir kevir hesin li me dibarandin. Yewnanan dida pey ji par re dikisiyan. Bi v away em ji rven diketin. Gava dijman li me diidand, Ksnofon eskern xwe disekinand argeh dikir. Me elam dida Xersof:w j eskern xwe disekinand. 17. Le careke Xersof li na ko bisekne, xwe wer lezand ko ji adet der ji me bi dur ket. Biv nev titek li wan qewim b. Le Ksnofon nikari b hre piy seh bike. Dimdar j bgav ma lez da xwe. Bi awak wel ko mesa me b bez rev. 18. Di v nav de segmanek hja, Klonm, hte kutin. Trek li kleka w keti b. Tr mirtal kiras w erm qui kir ji par re avti b. Segmanek din, yek bijarte, bi nav Basyas j hati b kustin. Trek di ser w re b. 19. Gava em gihitin cih ko em le bimana, Ksnofon bi lez cem Xersof gazind je kirin. Ksnofon gote w ko bi v lezandin dimdar mecbr b b hem bi r ve hre hem ser bike. Dsan ji ber v lezandin Yewnanan cendekn du peyayn hja j li erd histi bn b ko bikarin wan verin. 20. Xersof le vegerand got: Tu van iyayn as dibn? Mirov di ser dest wan re nikare hre. Divt em xwe li wan biqelibnin. Tu v riy dibn, j p ve tu re nne ko em t re bikarin derbas bibin ji v der xelas bibin. Ev j rke zehf as nexwes e. Ji ber v yek min xwe lezand ez U hviya te ne mam. Min xwe ne lezanda heb ko dijmin beriya me biketa bilind cihan r li me bigirta. Rbern me bi xwe di bjin ko ji v p ve tu r nnin. Ksnofon gote Xersof: Bi min re du hsr hene. 22. Her du ji xelk v der ne, em careke ji wan j bipirsin. Hsr ann ew ji hev dur xistin ji pn pirsn heke rke din nas
97
dike. Kirin ne kirin w hsr ji no p ve tu tist ne got. Rabn, ew ji p avn heval w ve serjkirin. Heval w ann je pirsn. Ew got: 24. Heval min ji we re got ko rke din nas nake, ji ber ko di van gundan de keeke w bi mr e. An ne rne din hene. Ev Kardx soz da Yewna nan ko wan di rke qenc biborne, rke wel ko dewar ji te re bi rahet bikarin derbas bibin. 25. Ji gotinn rber dixuya ko di piya wan de girek heye heke Kardx bi wan hesiyan beriya wan ketine gir, Yewnan w hew bikarin di ber re derbas bibin. 26. wrek dann. Her zabit kmandar segmann bijarte gihane hev. Diviya b birek esker hre piy beriya dijmin bikeve w gir r bihemne. 2. 1. Roj di ava. Canfedan emr xwe girti b. Pit v w bi r ketin. Me rber grday j sparte wan. Wezfa canfedan ev b: Ew bi sev biketan gir heta spd, w t de biman. Bi sefeq ve, bi deng stirihan, w isaret bidana ordiw dirj dijmin ko riya mezin girti b, bikirana. Hing tevayiya ordiw xwe bigihanda wan. 2. Ji bo v kar du hezar canfeda hatine bijartin. Baraneke hr dibar. Ji bo vesartina hereketa canfedan xapandina dijmin, Ksnofon digel eskern dimdar li ber riya mezin argeh b b. 3. Newalek diket neqeba me iy. Diviya b em t re derbas bibin bi hewa kevin. Kardxan ji jor de kevirine gir hr li me gr dikirin, kevirine girover. Di nav wan keviran de hin hebn dibn bar erebek. Ev kevir gava gr dibn, li tehtan diketin, dipengizn, dieqitn, diikestin wek kevirn kukaniy, di heway re, bi fkneke tj, difirn. Di bin barana van keviran de me nikari b em nzing li r bikin. 4. Em li rke din digeriyan: ev j bi dest ne diket. Heta bi ev hal me Kardxan bi v kar b. Li me b sev. Em ji argehn xwe rabn, me xwe da pas me v xwar. Ji xwe eskern dimdar tat j ne xwari bn. Kardxan bi sev j dev ji me berneda, ku kevir li me gr dikirin. Me pjna wan dikir. 5. Canfedayan me bi rber xwe ve derbas iy b bn. Ji nikek ve bi ser qerekona dijmin de girtin. Kardxan agir dada b di dora w de rnit bn. Bi hatina Yewnanan ne hesiya bn. Yewnanan hinek ji wan kustin, hinn din j ji hevrazan de gr kirin ketin sna wan. Canfedan di dil xwe de digot qey b bn raser dijmin ji ordiw re rke bas temn kiri bn. 6. L ew ne sas bn. Di pas wan re kelhokek heb r di ber w re derbas dib. Kardxan mifrizek mezin xisti bun kelhok r bir bn. Digel v hind di neqeba gir ko keti b destn Yewnanan w kelhok de Miyek heb. 7. Kardx bi sev di gir de beyitn bi sibeh ve b deng pjin dane r. Mij girti b ser erd. Kardx Yewnan ji hev ne dixuyan. Yewnanan nzing li Kardxan kir dema ko bi dar hev ketin, borzanan
98
Stig Wikander
li boriyn xwe xist Yewnanan bi zirt fortan dirj Kardxan kir.

Kardxan xwe ne girt, ji cih xwe rabn revin. Ji ber ko gelek ist alak bun, Kardxan xwe bi lingn xwe xelas dikir km dihatine kutin. 8. Xersof gava deng borzanan kir, bi eskern xwe ve di riya mezin re ajote p. Kmandarn din dane r sivereyn ko diketin piya wan. Herkes bi awak qesta iy dikir hildikiiya ser. Hinekan rimn xwe pa xwe ve dirj dikir heval xwe ka dikir. 9. Riya ko rber an me da b ji bo dewar barxan ji hem riyn din tir b. Ksnofon bi esker barxan ve t ve di. 10. Li ser v riy mitikek heb dijmin keti b . Le Ksnofon nikari b riya xwe biguherne, ji ber ko dewar barxan nikari bn di rke d ve herin. 11. Yewnanan halan di hev hildan r kirin. Le li mitik wer ne hatin cihek rev ji dijmin xwe re hitin. 12. Kardxan j dest ne birine xwe, ji mitik rabn xwe dane pas. Eskern me tev da di ber gir re derbas bn. Le girek din diket piya me t de dijmin heb. Yewnanan dil kir w gir ji mna gir psn bi rek bibin riya xwe vekin. 13. Ksnofon p qail ne b; ji ber ko esker tev da dirj w gir bikira, heb ko Kardx vegerin gir ko dih le bn ji par re li barxan xin. Ji xwe ji ber tengiya r dewar yeko yeko da bn pey hev barxan b b karwanek ddirj. Ksnofon di bin fermandariya se zabitn heja, Kefsodor, Emfikrat Erxegoras de birek esker di gir psn de hist bi esker mayn ve dirj gir din kir ket . 14. Di piya gir de kelhokek as heb Kardx t de argeh b bn. 15. Ksnofon nzing le kir. Kardxan, b ko dest bibin xwe, kelhosk helitin baz dan. Yewnanan l ecbmay man di dil xwe de gotin qey avn dijminn xwe knandine Kardx yekcar ji desthilanne ketine. Yewnan sas bun, dixapiyan: avn Kardxan ne kiya bn. Kardxan tit ko di dimdar de eb b tev de dti bn, xwe ji kelhok da bn pas dikirin ko li gir psn bne wer li dimdar xin. 16. Ksnofon digel eskern xwe en ciwantir hilkiiya b ser kelhok talk bi avn xwe dti b. Ksnofon emr esker xwe kir ko hd hd bimein da ko en bindemay bikarin xwe bigihnin wan gava li hev civiyan, diviya b esker tev de xwe bidin erdek rast bikevin qora ser. 17. Ksnofon hj emr xwe ne qedand b ko Erxegoras ji niskek ve l der b got ko Kardxan bi rek ew ji gir rakiri bn, Kefsodor, Emfkrat he, ko nikari bn xwe ji zinaran de eng bikin, hati bn kutin. 18. Kardxan pit ko zora Yewnann gir psn birin, pey hev gir u mitikn din j rakirin ketin piya kelhok ko Ksnofon bi xwe le b. Ksnofon bi wasta dlbendek (tercimanek) deng li Kardxan kir
99
mitarekek ji wan xwest da ko Yewnan bikarin kutiyn xwe verin. 19. Kardxan pnihada Yewnanan qebl kir, bi sert ko Yewnan nema gundn Kardxan bisewitnin. Ksnofon j ev sert qebl kir. Dema ev mizakere yan mizakera ekdaniy dib dawiya ordiwa Yewnanan hj dikiiya dihate p, Kardxn ko ji kumbir kelhokn dor dihatin der, li hev diciviyan. 20. Yewnan ji xwe digihandin hevaln xwe yen ko ekn xwe dan bn. Ji nikek ve Kardxan da ber qran bi heytehol hilkiiyane kelhoke ko Ksnofon hj je daneketi b ji n ve kevir li ser Yewnanan gr kirin. Peyay ko mirtal Ksnofon hildigirt je bi dur keti b. 21. Segmanek bi nav rlok baz da mirtal xwe li ber Ksnofon girt. Her diwan di ber talda mirtalek de meiyan xwe gihandine ordiw. 22. Yewnan ji ber Kardxan kiiyan, gihane hev ketin xaniyn ter zad qwt. Di wan xaniyan de ewend erab heb ko xwediyan erabn xwe ber br sarncn ementokir da bn. 23. Me kustiyn xwe bi rber xwe guhartin. Rber cem xwediyan: Kardxan j destr da, ko em miriyn xwe verin. 24. Sibetir Yewnan b rber rzan bi r ketin. Kardxan dida pey li wan dixist carina ji beriya wan diketin geliyan r li wan digirtin. 25. Dema pdar disekin, Ksnofon ji par re hildikiiya ser iyan bera dijminan dida: ew belav dikirin. 26. Xersof ji aliy xwe ve, gava dijmin dirj dikir, xwe dida ber r ji dimdar re vedikir. Bi v away pdar dimdar li ber dengn hev bn li hev miqate dibn. 27. Wext Yewnan ji bilindcihn, ko hUkiiya bn ser, dadiketin jr, Kardxan ew gelek tandin. Gava me dida pey wan j, me bi wan ne dikari. Carina cih xwe ne diterikandin, heta ko em bi temam nzing wan dibn. Bi ten ji car pne gavan ji ber me radibn. Le Kardx hewqas ist psivik bn, ko dsan me ne dikar em xwe bigihnin wan wan bigirin an bikujin. Kardxan ji trkevan kukaniy p ve tu ekn din hilnedigirtin. 28. Kardx trkevanne serdeste bn. Kevann wan qeder du gaz nv dirj trn wan ji gaz nvek dirjtir bn. Gava trkevann xwe tavtin, xwe berdidan ser lingn xwe en ep, wers ber bi jr ber bi xwe ve dikisandin. Trn wan di zirih mirtaln me re derbas dibn. Trn Kardxan ko diketin destn Yewnanan: zolek erm bi sern wan re girdidan wek yadigarek ew ji xwe re hiltann. Di v welat iyayn de ji xelk her der btir xelk Girt bi kr hatin. 3, 1. Di roja heftan se em gihiti bn dawiya tixb welat Kardxan daketi bn det. Me qerargeha xwe li ber ava mezin dan. Av ji iyayn Kardxan ne gelek dur b. Me di gundn det de gelek zad zexre peyda kirin. Ji ber pirahiya zad, ko keti b destn me, ji ber ahiya,
100
Stig Wikander
ko em ji destn Kardxan xelas b bn, ew roj ji me re b b rojek cejn ahnet. 2. Em ji welat Kardxan di heft rojan de derbas b bn. Di van heft rojan de bstek ji me ekn xwe danan bn. Ezab u eziyeta, ko me di van heft rojan de dti bn, me ew ne di er ah Ecem, ne j pit kutina Kor di wext peraniy de j ne dti bn. Bi xeyala ko ji wan ezeban xelas b bn, Yewnanan di bin trjn tav en germ de bihna xwe dida kf dikir.
Herekol Azzan Hawar 32,4-7.
36. Keika kibrtfiros
iqas sar b .
sevine hikesahiy .
Berf dadiket, p re j tariya ev.

.
eva sal a pan b. Sibetir sersal . . . Di v eva sar de keikeke pik di nav ke kolanan de digeriya
. .
pxwas serkot. Gava terka mala xwe da, eqalin bi p bn: le bi kr w ne hatin. Ew plavine diya w bn, plavine kevin l fireh. Gava keik bi lez ji ber erebek xwe dida al, ew winda kiri bn. Keik li wan geriya, l ew peyda nekirin. Swlekek fereke wan peyda kir ew ji erd hilan. Le temaa kir, ken got: Gava ji min re zaro bn, ez ji wan re bi v seqal landikek kim. Keika kibrtfiro bi peyn xwe en werim morbuy di nav berf de di: li rizq xwe digeriya. Di berwanga w de paktine kibrtan hebn elbikek bi dest ve b. L b b sev hj titek ne firoti b. Bir b, dirann w dirikrikn, ji xurtiya sermay ry w diqermi. Kuliyn berf diketin ser keziyn w en seh di pora w a gungil hrgurpik re din. Le t de ne diheliyan, li ser diqerisn. Heko xwna keik j cemid b. Ji pencereyn xaniyan ronke ne li kuan diherik bihina qazn birat sva eva sersal li heway belav dib. Bel, eva sersal b. Keik dida eqil xwe, nizani b ci bikira. Vegere mal? Ne wr b. Hj titek ne firoti b. awan destvala w vegeriya mal. Ma ji bav xwe re w ci bigota? Dizan bu ko bav w de je bipirsiya, te iqas firotin? Gava je re bigota, min titek ne firot, kalo de li w bidaya. Bi van raman texmnan keik ket navbera du xaniyan xwe bi talda xank bilind girt. Heko ew der talde b xurtya serm le dikiya. Ma xaniy wan ji derve ji talda w xaniy mezin depdepe germtir b? Ma xaniy wan ci b? Koxikek, ji her der qulr. Quln koxik bi ka kincikan girt bn. L bay kannan t re dihat carna ew ji qulan
101
derdixistin, tavtin erd baran j bi xwe re dixiste hundir koxik. Keik li destn xwe en bgost terik dinihrt, Hestiyokn destn w di erm w re xuya dikirin. Qey erm ji ser de keti b. Titek hte bra keik. Kibrtek vxista di rivniya w de xwe germ bikira, ci dib? Ne wr b . . . Le pit midek, b ko bide eqil xwe, kibrtek ji qtk kisand ew li tenista elbik sidand . . . Xir . . . ci ronahke ge, ci germke rn! Destn xwe en qeris li pta kibrt gerand. Di germiya w kibrt de cane w mir qey vejiya. Sehwrin didtin. Digot qey li ber sobeke n li ser dosekan rnistiye. iqas l germ b b! Kir ko lingn xwe j bxe ber w sob, wan j germ bike. Le sobe ji nikek ve winda b. Kibrt vemir b. Li destn xwe nihrt. Tistek di nav tiliyn w de res dikir . . . bizot kibrt. Keik kibrteke din vxist. Dwar xaniy mezin di ber ronahiya w de qey b b ppoqek. Bnahiya mirov t re di: digihaste heta saloneke bihesmet. Di orta salon de maseke xwarin xuya dikir. Li ser mas, di nav lengerke isfehan de qazek birast heb: kr li pista w daikandi bn. Niho w bihatana, bi kr ew perce bikirina li mvanan lk vekirana. L wel ne b. Qaz xwe ji mas zer kir, daket erd ber xwe da keik . . . Kibrt vemir. Di psiya keik de ji dwarek str pve tu tist ne ma b. Keik kibrteke dn vxist. Nihrtinn keik dsan di dwr re un. Ma ne eva sersal b? Qirdikek kiri bn li dor diyariyin dan bn. Bi sedan find vket bn. Ci temaseke cazibebar! Keik kir ko destn xwe dirj wan bike . . . Kibrt vemir, dwar str ket ber avn keik. Bi ten find bi hewa diketin qesta ezmn dikirin. Gava gihatin dibn strk. Yek ji wan strkan ket 11 wek strkeke pekok li singa ezmn xeteke sor kisand winda b. Keik got: Yek dimire. Bel, dapra w je re digot: Gava strkek dikeve, canek ber bi Xwed dibe. Ax, ew dapra dlai, mirova tekane, ya ko je re qenc b. Heyhat strka w j keti b. Keik kibrteke din vxist ew da ber dwr. V car ci dibine? Dapra xwe! Keik xwe avte himbza w, da ber qran got: Dapra min, dadika min, min zka bi xwe re bibe! Ez dizanim, heke kibrt vemir, ex te j, wek soba n, qaz birast qirdik sersal, te dapra xwe j de diwinda bikim. Keik pey hev kibrtn elbik hem vdixistin, ko dapra xwe winda nekit. Dapra xwe tucaran evend speh dilovan ne dti b. Di ronahya ptn kibrt de dapr neviya xwe kir himbza xwe; her du bi perwaza milyaketan ber bi ezman jorn firn. Ewend bi hewa ketin ko nema bi serma birtiy dihesiyan. Gihat bn nik Xwed.
102
Stig Wikander
Sibetir emeleyn belediy, gava kue kolan re dikirin, di navbera du xaniyan de keikek dtin. Keik li erd rnit b: hinarikn w sor dikirin, kenek zvariy di ser lvn w re diqeliq. Keik mir b: ji sermay qufil . . . di eva sersal de emir Xwed kiri b. Dema ko tavika roja sersal dida cendeke w hr, xelk l diciviyan ew seh kirin. Di nav tiliyn w de darik kibrteke vemir re dikir. Elbikeke vala li rex cendek keik b. Xelk digot: Dixwest xwe bi kibrt germ bike, le . . . * Le ew titn speh, yen ko keik evd dti bn, ne dihate bra tukes. Dsan kes ne dizan, awan bi ci away di hembza dapra xwe de p li roja sal a psn kiri b.
H.
C.
Andersen, traduit par Biar Segman, Ronahi, 19, 1943
VIL
GRAMMAIRE
37. end gotin di war elefbeya kurd tp dengn tde
Elefbeya kurd ji 32 tpan digeh hev ko ji van 8 dengdr yan bideng 25 dengdar yan bdeng in. Dengder j dibin du biran, dirj krt. Dengdr en dirj ev in: a o . Dengdr en krt ev in: u e i. Dengdar: bcdfghhjklmnpqrstvwxxyz. Ji van tpn han dudu h x ji kok xwe ne tpn kurd ne, l liser dirjiya babliskan cinariya Kurdan bi Ereb Farsan re ev her du tpn han xistin nav ziman kurd ko psdetir b ivk de tde bikevin bimirin. Ji van pve di ziman kurd, nemaze di zaravay kurmanc de, se dengn xweser hene ko ev in: p k. Di elefbeya kurd de se tipn din
hene ko bi deng wan radibin. Heke mirov gelek ji dengn wan hr nebe, serweqt nabe ko ev tp ev in: p k. Bi van her se dengn pn bi sedan bje di ziman kurd de hene ko dixwazim ji bo dan nasn ji her deng end bjeyan bi tpa nzing w j end bjeyan bjim: : av cira em ilo lek, irrn, iv n ma ku l k o. : tpa nzing w ye: car ol ep el ay n n pa p pir hir xir mir awa ere. denge p: par pr pit p'ehn plav pek p. tpa nizing w p: pale pol pa porr pirr pell p pot. denge k: kar kr kr kurm kul kurr ke. tpa nzing w k: kar kr km ker ka k ket. Di sala hezar neh sed bst duwan de Mr Celadet Bedirxan elefbeya xwe dikir. Fikra end hevalan di v war de pirs b. Hing min heyna han dengan di ziman kurd de da b ber avn w. W ax w j ewket Zulf j ev gotina min ne di c de dti bn ima ko di elefbeya kurd de nzing her dengek ji van j xweser heye, ko bi kar wan radibin ji xwe li jor min (hem) ev tp ev deng dane hev bi her dengek ji wan end
104
Stig Wikander
bje gotine. Gelek ak tte bra min w gav Mr Celadet hol bersva min dab: Malava, xelk dixwazin elefbeyay xwe xweser krt bikin: ez dinihrim tu dixwaz dirj bik! Ev her se dengn han di elefbeya ermen de hebn, l pa tev hin dengn din j bider xistin. Ma ji bo ci em wan txin nav elefbeya xwe? Min bawer dikir ko ewket Zulf arikariya min dike, le dema min dt ko ew j gotina Mr Celadet rast dibne, min dev ji gotina xwe berda! ro pit bst yek salan pit ko ev her du camr j ne rehma Xwed, ez dinihrim ko gotina wan rast b, sas ez bm. Ji xwe her du j di war ziman kurd de zanatern kurdiy Sriy bn. Di elefbeya kurd de titek din heye ko hing min ew j goti b Mr Celadet rast ne dti b. ro yez xwe ji bo v yek rast dibnim ko ev e: hebna reya str lama str di ziman kurd de. Hing min gelek ji bo van her du dengan bi Mr Celadet qirn kiri b, le min nidikar w bi rastiya gotina xwe bidim bawer kirin. Ev e ji rey stur lama str end bjeyan dibjim ko nivisandina wan bjeyan bi r lama zirav bjeyey ji sveya kurd bi dur dixe: (reya str): berr birr birrn birrek berrik buhurr brrn barrn cerr crrcrrn cirrik cirre pirr perr perr porr porrik pirrani pirrik perritn
pirrparr kirr kurr kirrn kirrn kerr kurrn kerrik kvirr kirrik kerrixn kerrax qr qirr qirrn qirros qarrn qorrn qerr qorr qorrik qorrqorr qirrik wrrwrrok irr irr irrav ekurr errixn virr virrek virrn varrik warrn merr dirrn zirrn zirme zirr zirrzop zirrtone zurrn hirr herr hirrn herrixn serr sirrik sirrn orrik orrax herr tarr terr tirrone terrai terrik. (bi lama str): qollik qullik pellik pallik pllik pellt pellix ell celle ellik ollik illek mellixn sillik sillat billat qillr cillik collik xillik kulli kollox mille fille gillik tollik. Tev ko demek dirj bi ser de ye hem nivsariy xwe wek daxwaza Mir Celadet dikim j, pir caran b hemd xwe r lama str dinivsim. V paiy min elfebeyayeke nuh pek anye le ji bo apa w kes neketiye min. Di v elfebeya han de min reya str lama str danne. iqas ko min dev ji p k berdan j, ji ber gelek sebebn hja, em nikarin dev ji r lama str berdin.
Osman Sebr

38. Bingehn gramra kurdmanc
6. Tewang
105
52. Ziman kurdmanc zimanek tewangbar e. Yan bjeyn w di qiset de weke xwe namnin li gora cih ko di qiset de dikevin , wezfa ko h ser xwe digirin tne tewandin hin parkt bi wan ve dibin, an hin tpn wan bi tpine din diguhrin. 53. Ji birn qiset bi ten en guhrbar tne tewandin. En neguhrbar tucaran nayine tewandin ew hergav weke xwe dimnin. 54. Bi gelemper bje di qiset de an kirar an bireser in. Gava ew kirar in, weke xwe dimnin, gava dibin bireser, hng tne tewandin. Tewanga her bir qiset herend yekcar ji hev cida nebin j, ew km zde ji hev biferq in. Tewanga her bir di cih di devera w de d bte gotin. 55. Tewanga navdran: Navdr, hevenav bin sernav bin, li gora mjer zayndn xwe tne tewandin. Bi gelemper di yekejmariy de navdrn nr bi y navdrn m bi ye gelejmara her diwan bi an tne tewandin. Ev parkt bi pasiya navdran ve dibin:
Hesp hat Mehn hat
Hesp hatin Mehn hatin.
Di komekn jorn de navdrn hesp mehn ne hatine tewandin, ji ber ko ew her du j di wan komekan de kirar in kirar nayine tewandin. Le ev navdr bi xwe di komekn jrn de hatine tewandin, ji ber ko t de d ne kirar le bireser in:
Ez hesp dibnim Ez mehn dibnim Ez hespan dibnim Ez mehnan dibnim
Di msaln jorn de navdr hem bireser lker ne. Le navdr bireser navdreke din j dibin. Hng j tne tewandin. Herwek: Ev got lek ye. Ava gol rn e. Di iyayn Kurdistan de her texlt dehbe cenawir hene. Gola Wan goleke speh ye. 57. Her navdrn nr in, heke di wan de tpn e a hene, ev navdr dikarin bi guhartina van tpan bi k ji bne tewandin. Herwek di van komekan de: Soro ji kvir ket. Gurgn . Balafir ber bi ezmn fir. Ez U hsp siwar bm. Ferzo ji bajr tt. K li ser bn b? Em ji xn derketin. Bi v qeyd ve, divt di qiset de hin navdrn nr b tewang bimnin. Ji ber ko di hem navdrn nr de dengdrn e a peyda nabin. Ji lewre li nik kurdmancn ko bi v qeyd ve diin, bjeyn wek kum, got
106
Stig Wikander
dil, hi, mirov, mrik, gir, kur, mr, mr, gund nayine tewandin, ji ber ko di wan de ne e ne j a heye. Ji ber v yek, gava ew di qiset de dibin bireser j, weke xwe dimnin. Pit ko ev qeyde di zimn de cih bye, navdrn bi e a j di qiset de b tewang hatine gotin. Ji lewre herwek mirov dikare bibje ez ji kevir an kvir ketim, dikare bibje j ez ji kevir ketim bjeya kevir netewne. anek. Ji raveka jorn dixuye ko di navdrn nr de meyildariya zimn ber bi terikandina tewanga wan a yekejmar e; nemaze sikl pn. Ji lewre her se ikln jrn rast in: Soro kevir tavje. Soro kvir tavje. Soro kevir tavje. Gurgn a. Gurgin . Gurgn as. Balafir ber bi ezman fir. Balafir ber bi ezmn fir. Balafir ber bi ezman fir. Ez li hesp siwar bm. Ez li hsp siwar bm. Ez li hesp siwar bm. Ferzo ji bajar tt. Ferzo ji bajr tt. Ferzo ji bajar tt. K li ser ban b? K li ser bn b? K li ser ban b? Em ji xaniy derketin. Em ji xn derketin. Em ji xan derketin. Celadet A. Bedirxan Hawar 32 (1941), 9-10.
39. {Le systme verbal du kourmandji)
ax
o>Lrn
180. Kirin gis di axek de nabe ax j tm di demek de namne, her t dibuhure. Ji ber v, pk bi axve girdiyayye, hin movik xurde yen pirsan hene, ku bi pkve tne girdan, ax a qewimandin didin xuya kirin. Wek: ye die bie. Parce yen wek ye, di, bi, ku bi pkve hatine girdan ax a ku pk t de qewimiye didin xuya kirin. 181. Di pk de se ax hene: 1. ax a buhur, je re buhrk t gotin, min do kir. 2. ax a ku em t de ne, je re nuhok t gotin: ez nuha di kirim. 3. ax a ku hj ji wve t, je re mand t gotin: ez ikirim. 182. Du celeb buhrk hene: nzbuhr, mjbuhr: 1. Nzbuhr Eger me kirin bn a pk bi av xue dtibe, yan ji bn a w bawerbin, em bibjin: m, hatim. 2. Mjbuhr Eger me kirin bn a pk bi av xue ne dtibe,
107
yan j ji bn a w ne bawerbin, yan j di axek drtir de qewimbe, em bibjin:

me
hatime
ye
hatiye
3. Eger pk di ax a nuha de diqewime, em bibjin:
diim
im
die
4. Eger pk hj ne bye, le ew di piy de biqewime, em bibjin:

ez
ftiim
ez 6'm
Sazkirin a axan
192. ax en buhrk ji ping en nuhok mand ji fermaniy saz dibin. Car buhrk hene: nzbuhr, mjbuhr, mjbj, buhrkbj. a. Nzbuhr Bi hilann a paing ji makderan saz dibe. Eger pkeke derhingv be, (^jjiXc muta'add) ping rast a rast nzbuhre.
wek: ji kirn. min kir, te kir, w kir, me kir, we kir, wan kir. Eger pkek saltgr be (?j\J lazim), bernavn dmdar bi pingve tne girdan. Wek: ji hatin: ez hatim, tu hat*, ew hat, em hatin, hn hatin, ew hatin. b. Mjbuhr ji pingan saz dibe. Eger pkek derhingv be, ye li d ping te. wek: min kiriye, te kirye, w kiriye, me kiriye, we kirye, wan kirye. Eger pkek saltgr be, li d bernav kes peyvok e li d guhdar nediyar ye, li d koma her syan e t. wek: ez hatime, tu hatiye, ew hatiye, em hatine, hn hatine, ew hatine. c. Mjbj bi ann a ping a pk a bn li d ping saz dibe. wek: min kiri&n, te kiriw, w kiri&w, me kiri&w, we kiri&w, wan kiri&w Di pk en saltgr de bernav en dmdar li d bu tn. Wek:ez hati bm, tu hati b, ew hati b, em hati bn, hn hati bn, ew hati bn. d. Buhrkbj Bi ann a di ber ping saz dibe wek: min di kir, te di kir, w di kir, me di kir, wan di kir; ez di hatim, tu di hat, ew di hat, em di hatin, hn di hatin, ew di hatin.
193. ax en nuhok, mand pro
(^L-* mudri') ji fermaniy
saz
dibin. Ev her
se
ax ji bo her du celeb pk bernav en sait distnin.
108
Stig Wikander
a. Nuhok (JU- hal) bi pxistin a di dxistin a dmdar bi ferma niy re saz dibe. Eger tp a ser pk dengdarek be di dibe t. wek: Ez di kirim, tu di kir, ew di kire, em di kirin, hn di kirin, ew rfi kirin;' ez tm, tu i, ew t, em tn, hn n, ew tn. b. Mand (J^XX^ô mustaqbil) Bi berxistin a (, bi) dxistin a bernav en dmdar saz dibe, wek:ez &ikirim, tu ikir, ew &ikire, em ikirin, hn &ikirin, ew &ikirin. c. Pro (^.jL-ô mudri') Bi pxistin a &i dxistin a bernav en dmdar saz dibe, wek: ez &ikirim, tu &ikir, ew &ikire, em &ikirin, hn bi kirin, ew &ikirin.
Dzan
iji^âJl
194. Dzan ew ax en pkanin ku awa yen ravekirin a kirine p dikin. Di pkan de ji havil a axan pve awa yen ravekirin a kirine heye, wek:m, me, diim, biim. Ev her car ax en xur bn a karek di knga de bye yan hj ew ce bibe p me dikin. Le ku min got: bim, bima, car bi van pirsan ne bn a karek di axek de, bervaj hv lavay ya xue ji bo bn a w beyan dikin. 195. Du celeb dzan hene, gur (-î-UI al-habar) bir (]-iJ\ al-sart). a. Dzan a gur se ax en xur hevbend en wanin, ku buhrk nuhok mand en ji wan zde dibin. Ku me ew beyan kirine. b. Dzan a bir-e saximlajiv, gman, bijoke, nuhgo ya lavij, nuhgo ya gman, nuhgo ya bijokene. Lajiv bi berxistin a bi u bi pexistin a a yan ya li d paing saz dibe, wek: Ez bima, tu biya, ew biya, em bina, hn bina, ew bina. Gman ji ping ferman ya pk a bn bi-be saz dibe: Ez bim, tu &i, ew &e, em bin, hn c&in, ew bin. Bijoke ji ping ping a pk a bn saz dibe wek: Ez bma, tu bya, ew bya, em bna, hun bna, ew bna. Nuhgo ya lavij :Ez bima, tu biya, ew biya, em bina, hn e bina, ew bina. Nuhgo ya gman Ez bim, tu &i, ew &e, em bin, hn bin, ew bin. Nuhgo ya bijoke Ez bma, tu bya, ew bya, em &wna, hn bna, ew bna.
KtjrdRed,
Rzman a ziman kurmanc (1956), 87-88, 93-98.
I Uppsala Universitets rsskrift ha utkommit:

Sprdkvetenskapliga sllskapets i Uppsala jrhandlingar. Sept. 1882 Maj 1885. (Vtsld.) Sept. 1885 Maj 1888. (Utsld.) Sept. 1888 Maj 1891. s:2S. Sept. 1891 Maj 1894. 2:2sSept. 1894 Maj 1897. 2: 23. Sept. 1897 Maj 1900. 2:25. Sept. 1900 Maj 1903. 2:23. Sept. 1903 Maj 1906. (Utsld.) Sept. 1906 Dec. 1909. 2: 30. 1910 191a. 2:30. 1913 1915. 3:23. 1916 1918. 2:So. 1919 1921. 4 kr. 1922 1924. 4 kr. 1925 1927. 4 kr. 1928 1930. S kr. I93II9334-So. 1934 1936. 6 kr. 19371939- z-So. 1940 1942. 3:30. 1943 1945. 3 kr. 1946 1948. 6 kr. 1949 1951. S kr. 1952 1954. 10 kr. 1955 1957. 10 kr. Almkvist, H., Den semitiska sprkstammens pronomen. 1. 1875. 2: 23. , Ibn Battahs resa genom Maghrib. 1866. 2 kr. , Om det sanskritiska ahm. 1879. 30 are. Arbman, E., Rudra. Untersuchungen zum altindischen Glauben und Kultus. 1922. 12:30. Charpentier, J., Kleine Beitrge zur indoiranischen Mythologie. 191 1. S:7S, Indische Erzhlungslitteratur. 1. Paccekabuddhageschichten. 1908. 3 kr. , Brahman. Eine sprachwissenschaftlich-exegetisch-religionsgeschichtliche Untersuchung. i, 2. 1932. 4-Jo. Collinder, B., ber den finnisch-lappischen quantitatswechsel. 1. 1929. 10 kr. , Indo-uralisches sprachgut. 1934. 3:50. , ReichstUrkische Lautstudien. 1939. 3 kr. , Jukagirisch und Uralisch. 1940. 4:30. , Lappisches Wrterverzeichnis aus Hrjedalen. 1943. 4:30. Haldar, A., Studies in the Book of Nahum. 1946. 7 kr. Holmer, N. M., On some Relies of the Irish Dialect spoken in the Glens of Antrim.
1940. 4 kr. Johansson, K. F., Solfgeln i Indien. 1910. 1:50. , Etymologisches und Wortgeschichtliches. 1927. Lagercrantz, O., Indogermanisches Prdikativ. 1933.
Landberg,
,
C,
tude sur les verbes
jjjii.
<'
2:73. 1:23. Publ. par K. V. Zettersten. 1939.
s kr.
Glossaire de la Langue des Bdouins "Anazeh. Publ. par K. V. Zettersten. 1940. 10 kr. Leander, P., Ueber die sumerischen Lehnwrter im Assyrischen. 1903. 2 kr. heffler, h. F., Ngra ljudfysiologiska undersokningar rrande konsonantljuden. I. De klusila konsonanlljuden. 1874. /.- 73. Lewin, B., The Book of Plants of Abu Hanfa ad-Dnawar. Part of the Alphabetical Section. 1953. 27 kr. hfgren, O., Ein Hamdn-Fund. 1935. 2 kr. , Studien zu den arabischen Danieltlbersetzungen. 1936. 6 kr. , Ambrosian Fragments of an Illuminated Manuscript containing the Zoology of al-Grljiz. With a Contribution: >The Miniatures: fheir Origin and Style by C. J. Lamm. 1946. j kr.

Çîrokên Kurmancî - Stig Wikander

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Çîrokên Kurmancî - Stig Wikander

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

(o \*

Recueil de textes kourmandji

UPPSALA A.-B. LUNDEQUISTSKA BOKHANDELN

WIESBADEN OTTO HARRASSOWITZ

Almqvist & Wiksels

TABLE DES MATIRES

Piremek Silman (Osman Sebr)

7. 8. 9. 10. 11. 12.

13. 14. 15. 16.

IV. POSIE POPULAIRE

28. 29. 30. 31. 32.

bil linge rov.

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Ker rovi leg

pa nivisye: ez guman dikim, ko ez ji we her duwan mezintir im."

Qedrcan, Xwendina kurd 1938, p. 45

tanl fza pz.

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

12. Eli Husein

13. Pra sehirdar

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Ya xatna min, titek ecb min di miclis de dye! je re qala deng

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

rakir. irok det, de bab min n bihut.

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Roja N, 57, 61, 1945

17. Kon res

Kon res bi pikoj rewak t bi pmal perde pargon ert

Sivika hindir ke e, yan bk e yaxud qerwa benik bi desta tr reng li pa.

r didoin vedigerin ciwanik pr, kod bi desta li nav pit eyarr.

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Cejna payz "Beran berdan".

Ereb Semo, ivan Kurd pp . 28-37

Recueil de textes kourmandji

Rabn, kar bar xwe kirin, xwe pk ann n: li Kla-Mem dann

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Osman Sebr, Ronahi 17 (1943), 13-18

21. Gawestiyay koeren Kurdan

Bi min iroka gawestiyan ev e.

Qedr Ceml Pasa, Hawar 52 (1943),

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Azzan, Ronah 12 (1943) 12-14

23. Ezd ola wan

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

Recueil de textes kourmandji

IV. POSIE POPULAIRE