(Wpisuje zdajcy przed

rozpoczciem pracy)

Miejsce
na naklejk
z kodem

KOD ZDAJCEGO
MFA-W2A1P-021

EGZAMIN MATURALNY
Z FIZYKI Z ASTRONOMI
Arkusz II
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdajcego
1. Prosz sprawdzi, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron.
Ewentualny brak naley zgosi przewodniczcemu zespou
nadzorujcego egzamin.
2. Prosz uwanie czyta wszystkie polecenia.
3. Rozwizania i odpowiedzi naley zapisa czytelnie w miejscu
na to przeznaczonym przy kadym zadaniu.
4. W rozwizaniach zada rachunkowych trzeba przedstawi tok
rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz
pamita o jednostkach.
5. W trakcie oblicze mona korzysta z kalkulatora.
6. Prosz pisa tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisa
owkiem.
7. Nie wolno uywa korektora.
8. Bdne zapisy trzeba wyranie przekreli.
9. Brudnopis nie bdzie oceniany.
10. Obok kadego zadania podana jest maksymalna liczba
punktw, ktr mona uzyska za jego poprawne rozwizanie.
11. Do ostatniej kartki arkusza doczona jest karta odpowiedzi,
ktr wypenia egzaminator.
yczymy powodzenia!

(Wpisuje zdajcy przed rozpoczciem pracy)

PESEL ZDAJCEGO

ARKUSZ II
MAJ
ROK 2002

Za poprawne
rozwizanie
wszystkich zada
mona otrzyma
cznie 60 punktw

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 23. ( krople)

Z kranu do szklanki kapay krople wody.

Maciek mierzy zaleno wysokoci supa wody powstaego z kropel wpadajcych

do szklanki od czasu ich wpadania. Wyniki pomiarw zamieci w tabelce:
Czas [min]
0
4
8
10
12
16
20
Wysoko supa
0
1,5
3,0
3,9
4,5
6,0
7,2
wody [cm]
Maciek oceni dokadno pomiaru czasu na 0,5 minuty, a dokadno pomiaru
wysokoci supa wody na 2 mm.

Zadanie 23.1. (4 pkt)

Narysuj wykres zalenoci wysokoci supa wody w szklance od czasu wpadania kropel.
W tym celu oznacz i wyskaluj osie, zaznacz punkty pomiarowe, nanie niepewnoci
i wykrel prawidow krzyw.

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 23.2. (4 pkt)

Przeanalizuj otrzymany wykres i wykonaj nastpujce polecenia:

a. Przedstaw rwnaniem otrzyman na wykresie zaleno wysokoci supa wody
od czasu h(t).

b. Oblicz tangens kta nachylenia otrzymanego wykresu h(t).

Okrel, jakiej wielkoci fizycznej odpowiada ten tangens.

c. Napisz, jakim ruchem podnosi si poziom wody w szklance.

................................................................................................................................
................................................................................................................................

Zadanie 23.3. (4 pkt)

Korzystajc z wykresu, wyznacz cinienie hydrostatyczne wywierane przez sup wody

na dno szklanki po 14 minutach kapania kropel. Gsto wody wynosi 1000 kg/m3.

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 24. (owietlenie)

Wykres zamieszczony poniej przedstawia charakterystyk prdowo-napiciow

arwki wiata pozycyjnego samochodu.
0,4
0,35
0,3

I, A

0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
0

10

11

12

U, V

wiata pozycyjne samochodu tworz obwd, skadajcy si z 4 arwek poczonych

ze sob rwnolegle, szeregowo do nich doczonego opornika i akumulatora o napiciu
nominalnym 12 V. Opornik jest oporem zastpczym przewodw i oporu wewntrznego
akumulatora.

Zadanie 24.1. (2 pkt)

Na oprawce kadej arwki podana jest moc i maksymalne napicie zasilania.

Wyznacz nominaln warto mocy arwki wiata pozycyjnego, ktra powinna
znale si na oprawce arwki, jeeli maksymalne napicie zasilania arwki wynosi
12 V.

Zadanie 24.2. (2 pkt)

Czy prd pyncy w arwce spenia prawo Ohma? Uzasadnij krtko swoj odpowied.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 24.3. (4 pkt)

Przez kad z arwek wczon w obwd wiate pozycyjnych pynie prd o nateniu
0,345 A. Udowodnij, e warto oporu elektrycznego opornika znajdujcego si w tym
obwodzie przyjmuje jedn z wartoci przedziau (0,5 , 8 ).

Zadanie 24.4. (4 pkt)

Do obwodu wiate pozycyjnych doczono rwnolegle do pozostaych jeszcze jedn

identyczn arwk owietlajc tablic rejestracyjn. Wwczas natenie prdu
elektrycznego w obwodzie wzroso do wartoci 1,715 A, a moc kadej arwki
wynosia 3,69 W. Oblicz napicie na oporniku doczonym do arwek oraz ilo
ciepa wydzielonego w oporniku w cigu godziny wiecenia arwek.

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 25. (wahado)

Uczniowie podczas lekcji wyznaczali mas Ziemi, wykorzystujc wahado
matematyczne. Do dyspozycji uczniw przygotowano nastpujce przyrzdy: nici,
obciniki o maych rozmiarach, stoper, przymiar, haczyk przymocowany do sufitu
sali. Uczniowie zapisali wyniki swoich pomiarw i oblicze w tabelce:
Dugo
wahada [m]
redni okres
drga [s]
Masa Ziemi
[1024 kg]

0,5

0,75

1,0

1,25

1,5

1,75

2,0

2,25

2,5

1,43

1,73

1,99

2,24

2,45

2,66

2,83

3,00

3,17

5,885 5,939 6,031 5,958 5,988 5,952 5,994 5,976 5,988

Zadanie 25.1. (4 pkt)

Korzystajc z wielkoci mierzonych w dowiadczeniu, przedstaw sposb obliczenia

masy Ziemi oraz sprawd jednostk obliczonej masy.

Zadanie 25.2. (4 pkt)

Zapisz w punktach czynnoci wykonywane przez uczniw podczas dowiadczenia.

.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 25.3. (2 pkt)

Tablicowa warto masy Ziemi wynosi 5,9751024 kg. Oszacuj niepewno pomiarow
wyznaczonej dowiadczalnie przez uczniw masy Ziemi. Posu si metod bdu
At Ap
100% , gdzie At- tablicowa warto
wzgldnego (wykorzystaj wzr: =
At
mierzonej wielkoci, Ap - rednia warto wyznaczanej wielkoci).

Zadanie 25.4. (2 pkt)

Przeanalizuj i uzasadnij, czy masa wybranego obcinika i jego rozmiary oraz dugo
nici mog mie wpyw na otrzymane wyniki.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 26. (cyklotron)

Na poniszym rysunku zamieszczono schemat wntrza cyklotronu sucego do
przyspieszania deuteronw (jder deuteru).
Budowa cyklotronu

W cyklotronie jednorodne pola: elektryczne i magnetyczne s skierowane do siebie

prostopadle.
Widok cyklotronu z gry

.
.

.
V

Deuteron

.
.

Zmieniajce si pole elektryczne wystpuje jedynie pomidzy duantami, a stae pole

magnetyczne - wewntrz duantw. Masa deuteronu wynosi m = 3,310-27 kg, a adunek
q = 1,610-19 C.

Zadanie 26.1. (4 pkt)

Midzy duantami wytwarza si rnic potencjaw 1,5105 V. Deuteron wpada z
duantu do pola elektrycznego rwnolegle do jego linii z prdkoci 105 m/s. Oblicz
warto prdkoci deuteronu po przejciu przez pole elektryczne.

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

Zadanie 26.2. (1 pkt)

Narysuj na schemacie tor, po ktrym bdzie porusza si deuteron wewntrz duantu.

Deuteron
V

.
.

B
Duant

Zadanie 26.3. (3 pkt)

Promie toru deuteronu poruszajcego si z prdkoci 1,82107 m/s wewntrz duantu
wynosi 0,25 m. Oblicz warto indukcji pola magnetycznego w cyklotronie.

Zadanie 26.4. (4 pkt)

Maksymalna energia deuteronu przyspieszonego w cyklotronie wynosi 13 MeV. Oblicz
pd deuteronu wychodzcego z cyklotronu.

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

10

Zadanie 27. (energia Soca)

Soce nasza dzienna gwiazda jest gigantyczn kul rozarzonej plazmy.
Wodr stanowi 73% jej skadu chemicznego, a hel - 25%. Dlatego wewntrz Soca
znajduje si najwicej protonw (jder wodoru) i czstek (jder helu). Te pierwsze
s produktem wyjciowym syntezy jdrowej, a drugie - produktem finalnym tej
reakcji.
Aby dwa protony mogy ulec syntezie, czstki musz znale si w odlegoci okoo
10-15 m od siebie. Zblienie jder na tak odlego jest utrudnione, gdy pomidzy
nimi wystpuj siy elektrostatycznego odpychania. Czynnikiem sprzyjajcym
zachodzeniu reakcji midzy jdrami wodoru oraz helu jest wysoka temperatura
panujca w jdrze Soca.
Najbardziej energetycznym typem reakcji zachodzcym w Socu jest cykl
protonowy, ktrego schemat przedstawiono na rysunku poniej.
1
1H
1
1H

+
e

3
2

1
1H

1
1H

2
1

1
1H

1
1H

+
e

2
1

He

1
1H
4
2 He

3
2

He

1
1H

Wydzielona podczas tego cyklu energia ma warto 410-12 J.

Odbiorcami energii wyprodukowanej w sonecznym piecu jdrowym s wszystkie
ciaa Ukadu Sonecznego. Ziemia - trzecia planeta sonecznej rodziny, obiegajca w
cigu roku orbit okoosoneczn o promieniu 1 jednostki astronomicznej (1,51011 m)
- otrzymuje siedem razy mniej tej energii ni Merkury. Do najwikszej planety
naszego ukadu - Jowisza, obiegajcego Soce w odlegoci 5 jednostek
astronomicznych dociera jej bardzo mao, dlatego temperatura na powierzchni tej
planety mieci si w przedziale ( -140C, -100C).

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

11

Zadanie 27.1. (2 pkt)

Przeanalizuj tekst i napisz, czy ponisze zdanie mogoby znale si w treci zadania.
Odpowied uzasadnij, nie wykonujc rachunkw.
Siy grawitacji midzy protonami znajdujcymi si wewntrz Soca przyczyniaj si
do zbliania tych czstek do siebie na bardzo mae odlegoci.

Zadanie 27.2. (4 pkt)

Zakadamy, e rednia energia kinetyczna kadego protonu, biorcego udzia w reakcji

syntezy, moe by zapisana wzorem:
Ekr = CT , gdzie C = 2,0710-23 J/K , T - temperatura w K
Oszacuj rzd wielkoci temperatury, w ktrej dwa odosobnione protony mog zbliy
si do siebie, pokonujc elektrostatyczn barier potencjau. Przyjmij, e staa
1
N m2
elektrostatyczna k =
= 9109
.
4 0
C2

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

12

Zadanie 27.3. (3 pkt)

Czci skadow cyklu protonowego (rys.) jest reakcja zamiany deuteru 12 D
w hel 23 He . Napisz rwnanie tej reakcji i oblicz energi wydzielon podczas tej reakcji.
Masa wodoru wynosi 1,672610-27 kg, masa deuteru 3,343410-27 kg, masa izotopu helu
-27
3
kg.
2 He 5,006610

Zadanie 27.4. (3 pkt)

Oblicz okres obiegu Jowisza wok Soca.

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

BRUDNOPIS

13

14

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

BRUDNOPIS

Egzamin maturalny z fizyki z astronomi

Arkusz II

BRUDNOPIS

15