SHEFATI, Ndërmjetësimi Në Ditën e Gjykimit

SHFFATI, ndcrmjctcsimi nc Litcn c Cjykimit 2
Titulli: SHEFATI, ndrmjetsimi n Ditn e Gjykimit.

Autor: Dr. Nasir ibn Abdurrahman el-Xhedia
Titulli i origjinalit: Shefati sipas Ehli Sunetit dhe prgjigjja ndaj
atyre q e kundrshtojn at.
Prktheu: Altin Plumbi
Redaktoi: Loenard Xhemani
Recensoi: Justinian Topulli
Ballina dhe faqosja: Gentian Asllani
Botoi:
Lr. Nasir ibn Abdurrahman clXhcdia
3
Falnderimet i takojn Allahut,
krkojm prej Tij ndihm dhe
falje, mbrojtje nga e keqja vetve
dhe punve tona. At q udhzon
Allahu, nuk ka kush ta humb, e
k humb Ai, ska kush ta udhzoj.
Dshmoj se nuk ka Zot tjetr
t adhuruar me t drejt prve
Allahut, i Pashoq, si dhe dshmoj se
Muhamedi sht rob dhe i Drguari
i Tij, paqja, bekimi, lavdrimet dhe
shptimi i Allahut qofshin mbi t,
familjen dhe shokt e tij.
Me ndihmn e Allahut vendosa t
shkruaja rreth tems s Shefatit
(Ndrmjetsimit) dhe far lidhet
me t, duke mbledhur dhe sistemuar
shtjet e tij, sipas kndvshtrimit
t Ehli Sunetit dhe Xhematit.
Parathnie:
1- Mungesa e literaturs n librarit Islame rreth ksaj teme1, s cils ti
jen qartsuar detajet dhe ti jen mbledhur shtjet kryesore. Ndoshta
ky studim arrin t bhet referenc pr lexuesit dhe studiuesit e ksaj
shtjeje.
2- Rndsia e ksaj teme, e cila ka lidhje me shtjet e Dits s Kijametit,
radhitet nga shtyllat e besimit, sikurse sht e ditur. Pr kt arsye,
dijetart musliman e kan vendosur kt tem n shkrimet e tyre te
shtjet e Akides (besimit).
3- Tema e Shefatit sht me vler, ku besimtari dshiron t jet prej atyre
q e meritojn at.
4- Rnia n gabime, n teori dhe praktik, e disa grupeve n lidhje me
shtjen e Shefatit, duke e tepruar apo duke ln mangt, ndaj dhe duhet
sqaruar e vrteta rreth tij.
5- Qartsimi dhe prhapja te njerzit e kndvshtrimit t drejt e t
argumentuar nga Suneti, duke u dhn prgjigje t gjith atyre q
kundrshtojn mbi kt shtje, me qllim q t ndihmohet e vrteta
dhe t ruhet besimi i pastr.
Nuk ka dyshim se rruga e drejt sht ndjekja e t Parve Tan t Mir, n
teori dhe praktik, t cilt ishin kapur fort pas Kuranit dhe Sunetit duke
pir nga burimi i tyre, ndaj dhe Allahu u knaq me ta. Duke qen kjo Rruga
e Drejt, nuk lejohet shmangia prej saj pr t kaluar n drejtime dhe besime
t kota e t shpikura.

1 Libri i vetm q kam gjetur dhe q e trajton kt shtje, sht ai i Shefatit me autor
ebu Abdurrahman Mukbil ibn Hadi. Aty ai i kushton m shum rndsi e pothuajse merret
vetm me hadithet mbi kt tem, duke mos i shqyrtuar mendimet e kundrshtarve mbi
kt shtje.
kryesore t shkrimit
rreth ksaj teme jan:
Arsyet
5
Allahu thot: Dhe kjo sht rruga (feja) Ime e drejt (q e caktova
pr ju), pra prmbajuni ksaj e mos ndiqni rrug t tjera e tju
shmangin nga rruga e Tij. Kto jan porosit e Tij pr ju, me qllim
q t ruheni nga t kqijat. (El-EnAm: 153)
I Drguari i Allahut
2*
thot: Ai q do t jetoj prej jush pas meje, do t shikoj
mosmarrveshje t shumta. Ju e keni detyr t kapeni pr Sunetin tim dhe t
Halifeve t drejt e t udhzuar, kapuni fort pas tyre, mos i lshon dhe largojuni
risive n fe, se do risi sht bidat, e do bidat sht humbje
3
.
2
*
Komenti i shprehjes Salallahu alejhi ue selem, sht: Pr sa i prket fals Salallahu,
kuptimi real i saj sht lavdrimi q Allahu i bn Muhamedit tek engjjt (sipas hadithit q
transmeton Ebu Alije n Sahihul Buhari). Ndrsa shprehja Selem, kuptimi i saj sht ru-
ajtja dhe largimi prej tij i t metave. Me fal t tjera, kur themi Salallahu alejhi ue selem,
e cila sht fali lutse, i krkojm Allahut ti jap mirsi Muhamedit, ku m kryesorja sht
lavdrimi i tij para engjjve, si dhe t largoj prej tij mangsit, ta pastroj e ta shptoj prej
tyre. ( Marr nga komenti i librit Akide Uasitijeh i dijetarit t njohur ibn Uthejmin).
N t gjith librin kt kuptim do ta hasni me simbolin i cili lexohet (Salallahu alejhi ue
Selem) dhe mbart kuptimin e lartprmendur. (Sh.r.)
3 Ebu Daudi n Sunen 5/14, kreu i suneteve, nnkreu T ndjekurit e Sunetit, shprehja
sht e tij; Tirmidhiu n Sunen 5/44 (dhe ka thn: hadithi sht hasen sahih); Ibn Maxheh
1/15; etj.
Ky studim prmban hyrjen, katr kapituj dhe
mbylljen.
Vet hyrja prmban:
1- Kuptimi i Shefatit.
2- Qartsimi i Shefatit n shtjet e dynjas.
Kapitulli I prmban:
Vrtetimin e Shefatit dhe argumentet pr t bazuar n: a)- Kurani. b)-
Suneti. c)- Ixhmaa.
Kapitulli II prmban:

Nj parathnie dhe kto dy pika:
1- Llojet e Shefatit t Muhamedit .
2- Kush bn Shefat prve t Drguarit t Allahut.
Kapitulli III prmban:
Kushtet e Shefatit dhe si arrihet, e ndar kjo n tri studime:
1- Kushtet e Shefatit.
2- Shkaqet e prftimit t tij.
3- Rregullat e krkimit t Shefatit prej t Drguarit t Allahut.
Prmbajtja
7
Kapitulli IV prmban:
Shefatin sipas kundrshtarve t Sunetit dhe prgjigjja ndaj tyre, n kto
pika:
1- Hauarixht dhe Mutezilitt, e ndar n :
a)- Si e trajton drejtimi i tyre Shefatin.
b)- Paqartsit e tyre n argumentet q kan dhe prgjigjja ndaj tyre.
c)- Paqartsit e tyre logjike rreth Shefatit dhe prgjigjja ndaj tyre.
2- Adhuruesit e varreve e t ngjashmit me ta, n kto pika:
a)- Drejtimi i tyre n shtjen e Shefatit.
b)- Paqartsit dhe prgjigjja ndaj tyre.
Mbyllja
Ktu prmblidhen disa prfundime, t cilat i arrita gjat shqyrtimit t
ksaj teme.
Pasqyra e lnds
Ktu paraqiten ajetet, hadithet dhe referencat e prdorura si dhe temat
e ktij studimi.
SHFFATI, ndcrmjctcsimi nc Litcn c Cjykimit S
Metoda q kam ndjekur n shkrimin e ktij studimi mund t prmblidhet
si vijon:
1- N kapitujt dhe pikat q fasin pr vrtetsin e Shefatit, llojet, kushtet
dhe rregullat e tij, jam mbshtetur n tekstet e Kuranit dhe Sunetit, si dhe
kam marr nga thniet e dijetarve t umetit, t hershm dhe t tanishm.
2- Nuk kam prdorur t gjitha tekstet e Kuranit dhe Sunetit gjat
argumentimit, me qllim q t mos zgjatesha, por u mjaftova me disa prej
tyre.
3- Gjat argumentimit me hadithet nuk kam prdorur vese ato q jan
njohur si t vrteta, sipas rregullave t dijetarve t hadithit, si dhe kam
trhequr vrejtjen rreth disa haditheve t dobta apo t shpikura q lidhen
me temn e Shefatit.
4- Hadithet i kam nxjerr nga librat prkats t Buhariut dhe Muslimit, dhe
jam mjaftuar me to. Ato q nuk gjendeshin, i kam nxjerr nga librat e tjer
t besueshm t haditheve, duke e shoqruar hadithin me gjykimin q i
kan br dijetart.
5- Nuk kam prmendur biograft e dijetarve q kam cituar, duke mos
dashur t zgjatem, sepse shumica e tyre jan t njohur.
6- Jam treguar objektiv duke cituar edhe thniet kundrshtare t Sunetit
nga vet librat e tyre, sidomos thniet e Mutezilitve, pr shkak t librave
t shumt q kan, prkundr Hauarixhve, ku librat e tyre jan t pakt.
Kjo ishte nj parathnie e prmbledhur rreth ktij studimi, duke qen i
vetdijshm se nuk sht prpjekje e madhe si dhe mund t ket dobsit e
veta, sepse njeriu nuk i shpton dot mangsis dhe harress.
Lus Allahun t mi fal gabimet dhe krkoj prej Tij shprblim.
Paqja, bekimi dhe lavdrimet e Allahut qofshin mbi t Drguarin ton,
Muhamedin, vula e profetve.
Metoda
:
Hyrje
Prmbajtja e saj:
1- Kuptimi i Shefatit n: a)- Gjuhn Arabe b)- Terminologjin Islame.
A- Kuptimi i Shefatit n gjuhn Arabe:
Ibn Faris ka thn se fala Shefa tregon shoqrimin e dy gjrave, dhe esh-
Shefa sht e kundrta e Vitrit(tekut)
4
.Tuhet: Ishte tek dhe e shoqrova
(i bra shefat) at
5
. ...Shefati sht fala e ndrmjetsuesit te mbreti (apo te
pushtetari) pr nj hall apo nevoj q ka dikush tjetr ...
6
.
Ragib Asfahani thot n librin el- Mufradat te fala e Allahut n suren en-
Nisa, ajeti 85: Kush ofron ndihm (ndrmjetsim) t mir, do t ket pjes
nga ajo, dhe kush ofron ndihm pr ndonj t keqe, do t ngarkohet me
t,. Ofron do t thot: kush bashkohet me dik, e ndihmon dhe bhet
ndrmjetsues pr t, n nj pun t mir apo t keqe. Duke e ndihmuar dhe
duke iu br atij krah, ai merr pjes n dobin apo t keqen e ksaj pune.
Gjithashtu thot se Shefati sht bashkimi me dik tjetr pr ta ndihmuar
dhe pr t krkuar ndihm pr t, si dhe n t shumtn e rasteve prdoret
pr t ndrmjetsuar tek ai q ka pozit dhe shkall m t lart, e kshtu me
radh
. Imam Sefarini thot pr kt: sht tamam sikur ndrmjetsuesi

bashkon krkesn e tij me krkesn e atij pr t cilin ndrmjetson
8
.
Pas ksaj q u tha, nxjerrim si prfundim se baza e ksaj fale (Shefatit)
tregon bashkimin e dy gjrave dhe shoqrimin e tyre, dhe se Shefati ka
ardhur nga fala shefa, e cila ka kuptimin e kundrta e fals tek (vitr).
Ather Shefati qenka bashkimi me dik tjetr, me qllim ndihmesn e tij.
B- Kuptimi i Shefatit n terminologjin Islame:
Ibn Ethiri e ka prkufzuar at duke thn: Shefati sht krkesa pr
mosmarrjen parasysh (n prgjegjsi) t gjynaheve dhe gabimeve
.
4 Muxhem Mekajis el-Lugah e ibn Farisit 3/201.
5 Es-Sihah e Xhuheriut 3/1238.
6 Lisan el-Arab 8/184 me shkurtime.
El-Mufradat f garib el-Kuran e Ragib Asfahanit f. 263.
8 Leuamia el-Enuar e Sefarinit.
En-Nihaje f garib el-hadith e ibn Ethirit 2/485.
Gjithashtu n nj prkufzim tjetr thuhet se Shefati sht krkesa pr t
mir, n dobi t dikujt tjetr
10
.
Kur meditojm kto dy prkufzime, shohim se i pari e kufzon Shefatin
vetm te krkesa pr largimin e s keqes dhe gabimeve, kurse i dyti e
kufzon vetm n sjelljen e t mirave. N t vrtet, krkesa e Shefatit nuk
kufzohet me njrn nga t dyja ant, madje ka lidhje her me njrn dhe
her me tjetrn. Pr kt arsye disa e kan prkufzuar Shefatin kshtu:
ai sht ndrmjetsimi pr dik, me qllim sjelljen e ndonj t mire apo
heqjen e ndonj t keqeje
11
. Ky sht prkufzim i plot, i cili i prfshin t
dyja ant s bashku, si dhe vlen pr Shefatin qoft pr shtjet e dynjas,
qoft pr shtjet e bots tjetr (Ahiretit).
Me Shefat nnkuptohet ndrmjetsimi tek ata q kan t drejta, pozit dhe
pushtet, pr t plotsuar nevojat dhe qar hallet e t tjerve, pr tu dhn
atyre t drejtat q u takojn apo t ndalojn padrejtsit q u jan br, e
tjera si kto.
Ky Shefat sht dy llojesh:
A- I lejuar dhe i plqyeshm
B- I ndaluar dhe i urryer.
Imam Neveviu thot: sht i plqyeshm Shefati pr ata q kan halle dhe
nevoja, t cilat nuk bien ndesh me fen. Ky Shefat bhet te pushtetari apo
mkmbsi, apo te dokush nga njerzit, me qllim largimin e nj padrejtsie,
apo t nj ndshkimi (Teazir)
12
, apo dhnien e ndonj shprblimi pr ndonj
nevojtar etj.
Ndrsa Shefati n dnimet ligjore (Hudud)
13
sht i ndaluar, po kshtu
edhe n mbshtetjen e s kots apo n hedhjen posht t s vrtets
14
.
Pra Shefati lejohet pr dhnien e t drejtave apo heqjen e padrejtsive
dhe q jan t lejuara. Kjo gj sht nj vepr e mir dhe e lavdrueshme.
10 Leuamia el-Enuar e Sefarinit 2/203.
11 Komenti i Lumatil Itikad e shejh ibn Uthejmini f.128, shiko edhe Sherh el-Usul el-
hamse e Kadi AbdulXhebar f. 688.
12 Teazir sht nj dnim edukues q jepet nga gjykatsi, pr t cilin nuk ka ndonj mas
t caktuar, por sht m i ult sesa Hududi. (Sh.p)
13 Hudud jan dnimet ligjore t prcaktuara qart nga Sheriati. (Sh.p.)
14 Komenti i Sahih Muslimit e imam Neveviut 16/1,18 me shkurtime.
11
Prkundr Shefatit pr shkeljen e t drejtave, vendosjen dhe mbshtetjen
e s kots apo heqjen e dnimit ndaj atij q e meriton ku prpjekja n t
sht e urryer dhe e papranuar. Pr at q tham, kemi si argument faln
e Allahut: Kush ofron ndihm t mir, do t ket pjes nga ajo, dhe kush ofron
ndihm pr ndonj t keqe, do t ngarkohet me t. Allahu sht i plotfuqishm
ndaj do gjje. (En-Nisa 85).
Imam ibn Kethiri thot n komentin e pjess s ajetit Kush ofron ndihm t
mir, do t ket pjes nga ajo: Kush prpiqet n nj shtje q ka si prfundim
dika t mir, i takon pjes (shprblim) nga ajo. Ndrsa pr pjesn tjetr t
ajetit: E kush ofron ndihm t keqe, do t ngarkohet me t : Ka gjynah nga kjo
pun q erdhi si rezultat i prpjekjes dhe nijetit t tij.
Muxhahid ibn Xhebr ka thn: Ky ajet ka zbritur pr Shefatet q njerzit
bnin pr njri- tjetrin
15
. Ai q bn Shefat t mir (pr pun t mir), ka
shprblim edhe nse nuk pranohet, sepse ai bri at q kishte mundsi. Ibn
Xheriri transmeton se Hasen Basriu ka thn: Kush bn Shefat pr pun t
mir, i takon shprblim edhe nse nuk pranohet ndrmjetsimi (Shefati) i
tij, sepse Allahu thot: Kush ofron ndihm (ndrmjetsim) t mir, do t ket
pjes nga ajo, dhe nuk thot: nse do ti pranohej atij Shefati
16
.
Nga argumentet e Sunetit prmendim at ka transmetohet n Sahihun e
Buhariut dhe Muslimit, nga Ebu Musa El Eshari (Allahu qoft i knaqur me
t) q thot se i Drguari i Allahut , kur i vinte dikush pr ti krkuar, apo i
krkohej q t qante hallin e dikujt, thoshte: Ndrmjetsoni q t shprbleheni
dhe Allahu vendos nprmjet gjuhs s t Drguarit t Tij far t doj
1
.
Gjithashtu transmetohet n librat e msiprm nga Aishja (Allahu qoft i
knaqur me t) se Kurejsht i shqetsoi shtja e gruas nga fsi Mahzum, e
cila kishte vjedhur, dhe than: Kush mund ti fas t Drguarit t Allahut
, e t ket kurajn t ndrmjetsoj tek ai, prve Usames, t cilin ai e
do shum? E Usama i foli dhe i Drguari i Allahut tha: A po ndrmjetson
n nj prej vendimeve pr dnim t vendosur nga Allahu?! pastaj u ngrit dhe
u foli njerzve: O ju njerz, ata q kan qen para jush, kan humbur (nga
rruga e drejt), sepse kur vidhte i fsmi, nuk e dnonin, por kur vidhte i dobti,
e dnonin. Betohem n Allahun, se sikur Fatimja, bija e Muhamedit, t vidhte,
do tia prisja dorn
18
. N kt hadith ka argument pr ndalesn e Shefatit
15 Tefsiri i ibn Kethirit 1/532.
16 Xhamiu el-Bejan 5/186.
1 Sahih Buhari 2/18, kreu i Zekatit, nnkreu: Nxitja pr sadaka (lmosh) dhe ndrm-
jetsim n t; Sahih Muslimi 4/2026, kreu i Mirsis, Lidhjes (farefsnore) dhe Edukats,
nnkreu: Lavdrimi i Shefatit n at ka nuk sht haram; dhe shprehja sht e Buhariut.
18 Sahih Buhari /16, kreu i Dnimeve (Hudud), nnkreu: Ndalesa e Shefatit n shtjet e
n dnime, kur shtja i ka mbrritur gjykatsit apo organit kompetent.
Pr kt arsye, Buhariu e ka radhitur kt hadith n nnkreun: Urrejtja
ndaj ndrmjetsimit pr heqjen e dnimeve, kur shtja sht kallzuar te
pushtetari. E mbshtet kt ajo q hadithi ka ardhur nga disa drejtime
1
.
Ibn Haxheri prmend se Abdul Berri (Allahu e mshiroft) ka thn: Nuk
di t ket ndonj mospajtim q Shefati pr gabuesit sht i mir, prderisa
shtja nuk ka mbrritur te gjykatsi apo pushtetari. Ktij t fundit i takon
t zbatoj dnimin kur shtja mbrrin tek ai. Ndrsa imam Maliku ka
br dallim ndrmjet asaj q njihet si e dmshme ndaj njerzve dhe asaj q
nuk njihet si e till, dhe thot: Nuk bhet ndrmjetsim pr t parn (t
dmshmen), pavarsisht nse ka mbrritur shtja tek udhheqsi (imami)
apo jo, e ndrsa pr t dytn (q nuk njihet si e dmshme pr njerzit) nuk
ka t keqe nse ndrmjetsohet pr t derisa nuk i ka mbrritur shtja
imamit
20
.
Kjo ishte nj prmbledhje e shkurtr pr Shefatin q lidhet me shtjet e
dynjas, ndrsa qllimi kryesor i studimit ton sht Shefati q lidhet me
shtjet e Ahiretit (bots tjetr), e Allahu sht Ndihmsi i vetm tek i cili
varet suksesi.
dnimeve kur shtja sht ngritur (ka shkuar) te gjykatsi (apo prisi i muslimanve);
Sahih Muslim 3/1315, kreu i Dnimeve, nnkreu: Prerja e dors s vjedhsit me ose pa
pozit dhe ndalesa e Shefatit n Dnime (Hudud); dhe shprehja sht e Buhariut.
1 I ka sjell kto drejtime ibn Haxheri. Shiko Feth el-Bari 12/5.
20 Referenca e msiprme 12/5.
13
Kapitulli
i par
F kush cshtc ai qc mund tc
ndcrhyjc tck Ai (Allahu),
pcrvc sc mc lcjcn c Tij`
(clBckarc. 255)
15
Vrtetimi i Shefatit dhe argumentet pr t:
Prmban argumentet nga: 1- Kurani 2- Suneti 3- Ixhmaa
Argumentet q vrtetojn Shefatin n Ditn e Gjykimit. Kjo mbshtetet
nga Kurani, Suneti si dhe t part tan t mir jan n unanimitet pr
vrtetsin e tij.
Kurani: N Kuran fala Shefat me t gjitha format e saj gramatikore
prmendet 26 her dhe shumica e ajeteve q kan lidhje me t, fasin pr
Shefatin e Ahiretit (bots tjetr), kushtet dhe mohimin e tij pr ata q nuk
e kan merituar etj.
Disa nga ajetet q fasin pr kushtet e tij, jan: E kush sht ai q mund t
ndrhyj tek Ai (Allahu), prve se me lejen e Tij? (el-Bekare: 255)
... dhe ata nuk mund t ndrhyjn vese pr ata q Ai (Allahu) sht i knaqur
me ta. (el-Enbija: 28)
Ndrmjetsues nuk do t ket, vetm pasi t lejoj Ai (Allahu).. (Junus:3)
At dit asnj ndrhyrje nuk do t vlej, vese pr at q i Gjithmshirshmi ka
dhn leje dhe fala e t cilit sht e pranuar nga Ai (Allahu) (Taha: 10)
E sa engjj ka n qiej, ndrmjetsimi i t cilve nuk bn dobi, vetm pasi Allahu
t jap leje pr at q dshiron dhe sht i knaqur pr t? (en-Nexhm:26)
Pr kushtet e Shefatit do t fasim n mnyr t hollsishme n kapitullin
prkats. Ajetet q fasin pr mohimin e Shefatit ndaj atyre q nuk u takon
(e ata jan mosbesimtart), jan:
... ku nuk do t ket as mbrojts, as ndrmjetsues pr ata ve Tij,.. (el-Enam: 51).
... nuk do t ket asnj q tu bhet shok, as ndrmjetsues pr zullumqart
(politeistt dhe keqbrsit)..(Gafr:18).
Kshtu, asnj ndrmjetsim i ndrmjetsuesve nuk do tu bj dobi (el-
Mudethir: 48).
Mohimi i Shefatit pr jobesimtart n kto ajete e n t tjera si kto, na bn
t kuptojm se Shefati do t ket dobi vetm pr besimtart. Kjo prkon me
mnyrn e argumentimit t shtjes s shikimit t Allahut prej besimtarve
n Ditn e Kijametit, ku Allahu thot pr jobesimtart: Jo dhe jo! At dit do
t jen t penguar prej (shikimit t) Zotit t tyre (el-Mutaffn: 15), dhe kur
jobesimtart e kan t ndaluar shikimin e Allahut, pr shkak t zemrimit
t Tij, ather ky sht argument se ata q Allahu i do, pra besimtart, do ta
shikojn At, sikurse e kan pohuar dijetart e Ehli Sunetit
21
.
Kto jan disa nga ajetet e Shefatit, t cilat i prmenda vetm si shembuj,
sepse n vijim, inshallah, do t prmend ajete t tjera. Ndrkaq, kush
dshiron t shtoj njohurit mbi argumentet e Kuranit rreth Shefatit, le
t kthehet te librat q kan shkruar komentuesit e Kuranit rreth ajeteve
t Shefatit.
Suneti: Shefati sht prmendur shum her n hadithet profetike. N
nj koh kur Kurani prmend kushtet dhe kriteret e Shefatit tek Allahu n
Ditn e Gjykimit, Suneti ka qartsuar llojet dhe cilsit e tij, si dhe llojet e
ndrmjetsuesve dhe t atyre pr t cilt bhet ndrmjetsimi. Hadithet e
Shefatit jan t qarta dhe t vrteta n pohimin e tij. Ato jan aq t shumta,
sa kan arritur shkalln e hadithit Muteuatir
22*
. Ibn Ebu Asim ka thn:
Hadithet q na jan transmetuar nga i Drguari i Allahut rreth Shefatit
q ai do t bj n Ditn e Gjykimit, pasi Allahu do ta lejoj me mirsin
e Tij, jan t vrteta dhe bjn t domosdoshme dijen me realitetin q
prmbajn ato rreth Shefatit
23
. Ibn Tejmije thot: Hadithet e Shefatit jan
t shumta, prej tyre ka n Sahihun e Buhariut dhe n at t Muslimit, si
dhe n libra t tjer hadithesh si Es-Sunen dhe Musnede, ku numri i tyre
vjen duke u shtuar
24
. Dijetari Muhamed ibn Ahmed es-Sefarini (Allahu e
mshiroft) ka thn: Shefati i t Drguarit t Allahut sht nj element
q bazohet n shpalljen dhe pr t cilin kan ardhur hadithe q kan arritur
shkalln Muteuatir .
25
Ndrsa pr vrtetsin e Shefatit q do t bhet prej
tjetrkujt ve t Drguarit t Allahut thot: Duhet t besohet se tjetrkush,
ve t Drguarit t Allahut , prej ndrmjetsuesve do t ndrmjetsojn
n kt Dit, sepse ka hadithe t vrteta dhe t prafrta n kuptim q
mbshtesin kt gj.
26

Ndrsa tani po prmend shembuj nga hadithet e vrteta q fasin pr
Shefatin e t Drguarit t Allahut : Enes ibn Malik (Allahu qoft i knaqur
me t) transmeton se i Drguari i Allahut ka thn: Pr do t drguar ka
pasur nga nj lutje, me t ciln sht lutur dhe i sht plotsuar, ndrsa un e
21 P.sh. shiko librin Udhzuesi i shpirtrave i ibn Kajimit.(Versioni arabisht: f.23).
22
*
Hadithi Muteuatir sht ai q transmetohet nga nj grup i madh transmetuesish, aq sa
sht e pamundur q t gjith t bien dakord pr t gnjyer. Sh.p.
23 Es-Sunneh e ibn ebi Asim 2/3.
24 El- Fetaua 1/314.
25 Leuamia el-Enuar el-Behije e Sefarinit 2/208.
26 Referenca e msiprme 2/20.(Me shkurtime).
17
ruajta lutjen time si Shefat pr umetin tim n Ditn e Kijametit
2
. Buhariu dhe
Muslimi.
N nj transmetim tjetr t Muslimit nga Ebu Hurejra thuhet: do i drguar
ka pasur nj lutje t pranuar dhe t gjith e bn at, ndrsa un e ruajta lutjen
time si Shefat pr umetin tim n Ditn e Gjykimit.
28
Dijetart thon se kemi
t bjm me nj lutje q bhet e ditur se sht e plotsuar pr profett,
si dhe me t realizohet dshira e tyre. Vrtet, sa e sa lutje u jan pranuar
profetve. Po kshtu edhe t Drguarit ton i jan pranuar aq lutje sa
nuk numrohen, por gjendja e tyre (profetve) gjat ktyre lutjeve ka qen
ndrmjet shpress dhe friks, ndrsa pr kt lutje (t veant) iu sigurua
se do t pranohet, ndaj dhe prgjigjja ishte e sigurt.
2
Ibn Huzejme thot: I
Drguari i Allahut, Muhamedi , e vonoi lutjen e tij pr ta pasur si Shefat
pr umetin e tij n Ditn e Gjykimit, nga mirsia dhe mshira e madhe q
kishte pr umetin. Allahu e shprbleft t Drguarin ton, Muhamedin, sa
m mir, me at q shprblen nj t Drguar, dhe lutemi q ta ngrej n
vendin e nderuar (Makamun Mahmud), t cilin Allahu ia ka premtuar pr
t ndrmjetsuar. Allahu nuk e shkel premtimin e Tij dhe do tia plotsoj
t Drguarit at lutje q nuk e bri pr n dynja, por n kohn e Shefatit pr
umetin e tij n Ditn e Gjykimit.
30

Gjithashtu n Sahihun e Buhariut e t Muslimit transmetohet nga Xhabir
ibn Abdullah (Allahu qoft i knaqur me t) se i Drguari i Allahut , ka
thn: M jan dhn pes gjra q nuk i jan dhn kujt para meje... dhe
prmend prej tyre: m sht dhn Shefati.
31

Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t) transmeton se i Drguari i
Allahut , ka thn: Un jam zotria i bijve t Ademit n Ditn e Kijametit e
nuk mburrem, jam i pari q do t dal nga varri, jam i pari q do t ndrmjetsoj
dhe i pari q i pranohet ndrmjetsimi
32
.
Ebu Seid el-Hudriu (Allahu qoft i knaqur me t) transmeton nga i Drguari
i Allahut , ku n nj hadith t gjat thot: dhe Allahu i Madhruar
2 Sahih. Buhari /145, kreu i lutjeve, nnkreu i dyt; Sahih. Muslimi 1/10, kreu i Besimit,
nnkreu: Ruajtja e lutjes s t Drguarit t Allahut , si Shefat pr umetin e tij. Shprehja
sht e Buhariut.
28 Sahih. Muslimi 1/18.
2 Esh-Shefa bi Tearif Hukuk el-Mustafa i Kadi El-Ijad 1/223.
30 Kitab et-Teuhid i ibn Huzejmes 2/622.
31 Buhari 1/86, kreu i Tejemumit, nnkreu i par; Muslimi 1/31, kreu i xhamijave dhe
vendeve t faljes, hadithi i tret.
32 Muslimi 4/182, kreu i vlerave, nnkreu: Vlera e t Drguarit ton Muhamed mbi t
gjitha krijesat.
SHFFATI, ndcrmjctcsimi nc Litcn c Cjykimit 1S
thot: Engjjt ndrmjetsuan, t Drguarit ndrmjetsuan dhe besimtart
ndrmjetsuan
33
.
Prsri Ebu Seid el-Hudriu transmeton se i Drguari i Allahut , ka thn:
Ndrsa banort e Zjarrit, t cilt do t qndrojn gjithmon n t, nuk do t
vdesin e as nuk do t jetojn (nga dnimi i rnd), vetm se disa njerz q i ka
kapur Zjarri pr gjynahet e tyre, do ti kap nj vdekje, derisa t bhen si qymyri,
ather jepet leja pr Shefat. Vihet me ta grupe-grupe m vete dhe shprndahen
n lumenjt e Xhenetit, pastaj thuhet: O banort e Xhenetit, hidhni mbi ta uj, e
ather ata ngrihen si mbin fara nga toka, n t ciln hidhet uji
34
.
Kta jan vetm disa shembuj nga hadithet e Muhamedit , rreth shtjes
s Shefatit. E duke dashur t mos zgjatem, do t prmendim dhe hadithe t
tjera n kapitujt q vijojn.
Ixhmaa: T part tan t mir kan rn dakord rreth vrtetsis s Shefatit
n Ditn e Kijametit, ashtu si ka ardhur n tekstet Kuranore dhe hadithet
profetike. Pr vrtetsin e tij kan dshmuar shokt e t Drguarit t Allahut,
sahabt (Allahu qoft i knaqur me ta), t cilt kan transmetuar hadithet e
Shefatit, pastaj ata q erdhn pas tyre, tabiint (Allahu i mshiroft), pastaj
ndjeksit e tyre deri n ditt tona, aq sa ka dashur Allahu. Shefatin, apo disa
lloje t tij, e kan mohuar vetm bidatinjt.
Ixhmaan rreth vrtetsis s Shefatit e kan prmendur nj grup
dijetarsh.
Ja disa shembuj:
Ebu Hatimi dhe Ebu Zura kan thn: Kemi takuar dijetar n t gjitha
vendetnj prej mendimeve t tyre ka qen se Shefati sht i vrtet
35
.
Nj nga shtjet pr t cilat sht rn dakord dhe q sht prmendur
edhe nga Ebu Hasan el-Eshariu, sht ajo e Shefatit ku ai thot: sht rn
dakord se i Drguari i Allahut , do t bj Shefat pr ata q kan br
gjynahe t mdha nga umeti i tij, si dhe do t nxjerr (me lejen e Allahut)
njerz t umetit t tij (nga Zjarri), pasi jan br si qymyri.
36

Imam Neveviu transmeton se Kadi El Ijad ka thn pr Shefatin: Pr
Shefatin kan rn dakord t part, t vonshmit e ata q kan ardhur pas
33 Buhari 8/182, kreu i Teuhidit, nnkreu: Fjala e Allahut Disa fytyra at Dit do t
shklqejn (Nadirah); Muslimi 1/10, kreu i Besimit, nnkreu: Njohja e rrugs s Pamjes.
Shprehja sht e Muslimit.
34 Muslimi 1/12, kreu i Besimit, nnkreu: Vrtetimi i Shefatit dhe nxjerrja e njehsuesve
nga Zjarri.
35 Akidja e ebu Hatimit dhe e ebu Zuras f.1.(Punoi ebu Abdullah el-Hadad).
36 Risaletu Usul Ehli Sunne uel Xhema f.0.(Punoi d. Muhamed Sejjid el-Xhelind).
1:
tyre.
3

Ibn Tejmije ka thn: Ndrsa pr Shefatin q i Drguari i Allahut , do
t bj pr gabuesit e umetit t tij, kan rn dakord (pr vrtetsin e tij)
sahabt, tabiint e t gjith dijetart e katr medhhebeve, e t tjer ve
tyre. Ndrsa e kan mohuar kt Shefat shum nga bidatinjt.
38

Imam Sefarini thot gjat fals s tij pr Shefatin: T part tan t mir
kan rn n unanimitet pr Shefatin, para se t shfaqeshin bidatinjt,
3
.
Gjithashtu prej dshmive rreth unanimitetit t Ehli Sunetit pr vrtetsin
e Shefatit n Ditn e Kijametit, sht dhe fakti se shum dijetar t Ehli
Sunetit q kan shkruar librat e Akides (Besimit), e kan prmendur n to
Shefatin. Nga kta libra po prmendim:
Kitab Et-Teuhid i Ibn Huzejmes 2/588;
Akide Tahauije i imam Tahauit (komenti nga Ibn Ebi el-Izz) 1/282;
Kitab Esh-Sheriah e El-Axhurit f.258;
Sherh uel Ibaneh ala Usul es-Sunneh ued Dijaneh i Ibn Battah f.303;
Sherh Usul El Itikad Ehli Sunneh ue Xhemaa i Imam El-Lalikait 2/108;
Akide El-Uasitije i Ibn Tejmies f. 215;
Medarixh es-Salikin i Ibn Kajimit 1/340;
Leuamia el-Enuar i Sefarinit 2/204;
Kitab et-Teuhid i Muhamed ibn Abdul Uehab f.51, etj;
S fundi mund t them se kto argumente, e t tjer gjat studimit, jan
mse t mjaftueshme pr besimtarin, i cili krkon t vrtetn rreth Shefatit
n Ditn e Kijametit, me kushtet dhe llojet e tij.
Imam El-Lalikai prmend n librin e tij Sherh Usul El Itikad Ehli Sunneh ue
Xhemaa, pasi tregon disa argumente pr Shefatin, se Hanbeli (bashkkohs
i Ahmed ibn Hanbel) ka folur me imam Ahmedin rreth haditheve q
transmetohen pr shtjen e Shefatit. Imam Ahmedi i ka thn: Kto jan
hadithe t vrteta, i besojm dhe i pranojm, i thash: Por a do t ket
njerz q do t dalin nga Zjarri? Ai tha: Po, e nse nuk do t pranojm at
q na e ka sjell i Drguari i Allahut , ather kemi refuzuar dhe faln e
Allahut sepse Ai thot n Kuran: ... ka tju jap i Drguari, merreni, e ka
tju ndaloj, prmbajuni (El-Hashr: ) I thash se edhe Shefatin? Ai tha:
Sa e sa hadithe jan transmetuar nga i Drguari i Allahut pr Shefatin dhe
3 Komenti i Neveviut mbi Sahih Muslimin 3/35.
38 Fetaua 1/148.
3 Leuamia el-Enuar 2/208. Autori prmend gjithashtu falt e imam el-Hakemi dhe t
shejh Muhamed Siddik Hasen rreth ksaj shtjeje, por pr t mos u zgjatur nuk po i pr-
mend, sepse kan t njjtin kuptim.(Sh.p.)
rezervuarin (haudin), e tij n Ditn e Gjykimit, por ka q i prgnjeshtrojn
kto dhe i bjn kritika, si thniet e disa Hauarixhve, t cilt thon se
Allahu nuk nxjerr njeri nga zjarri pasi ta ket futur aty. Falnderimet i
qofshin Allahut q nuk na sprovoi me at q sprovoi ata
40
.
Imam Ebu Bekr El-Axhuri ka vendosur nj kapitull t librit t tij me vler
Sheriati, me titullin Kapitulli: Obligimi i t besuarit te Shefati. Dhe n
fund t tij, pasi prmend nj numr tekstesh q vrtetojn Shefatin, thot:
Ka rn posht argumenti i atij q ka prgnjeshtruar Shefatin, mjer pr t
nse nuk pendohet. Pastaj transmeton me senedin e tij se Enes ibn Maliku
(Allahu qoft i knaqur me t) ka thn: Kush prgnjeshtron Shefatin,
nuk ka pr t prftuar prej tij
41
.
40 Sherh Usul Itikad Ehli Sunneh 6/1111.
41 Sheriah i Axhiriut f.33; Sherh Usul Itikad Ehli Sunneh 6/1110,1111. Ibn Haxher
prmend se Seid ibn Mansur e ka transmetuar me sened t vrtet nga Enesi (Feth el-Bari
11/426).
21
Kapitulli
i dyt
O Muhamcd
Ngrijc kokcn,
kcrko c do tc tc jcpct, ndcrmjctcso
dhc do tc tc lcjohct.
Buhari 5/225, kreu i Tefsirit,
surja e Beni Israil (Surja El Isra),
Muslimi 1/184, kreu i Besimit.
Shprehja sht e Muslimit
23
Llojet e Shefatit
1- Llojet e Shefatit t Muhamedit .
2- Ndrmjetsuesit e tjer prve Muhamedit .
Hyrje
N kapitullin e par t argumentimit t vrtetsis s Shefatit n Ditn
e Kijametit, gjat leximit t haditheve t Muhamedit , si dhe falve t
dijetarve, bhet e qart se Shefati ndahet sipas ndrmjetsuesve dhe sipas
llojit t tij. N disa raste do t ndrmjetsoj Muhamedi , e n disa t tjera
t tjer prve tij.
Pr kt arsye, nnkreu i par do t kufzohet n qartsimin e llojeve t
Shefatit q bn Muhamedi , prej t cilave disa jan t veanta e disa jan
t prgjithshme pr t e pr tjetrknd ve tij.
Ndrsa nnkreu i dyt lidhet me qartsimin e llojeve t ndrmjetsuesve t
tjer.
Nnkreu i par
Llojet e Shefatit t Muhamedit
1-Shefati i Madh
Ai sht Shefati i par dhe i veant vetm pr Muhamedin , n dallim
me vllezrit e tij t Drguar. Ky do t ndodh n kohn kur njerzit, Ditn
e Kijametit, do t'i krkojn Ademit, pastaj Nuhut, Ibrahimit, Musait dhe
Isait, q t ndrmjetsojn tek Allahu pr t flluar gjykimin e njerzve dhe
pr t'u ndryshuar atyre vendin e qndrimit n t cilin ndiejn vshtirsi.
Askush nga t Drguarit nuk merr prsipr t ndrmjetsoj, duke ia
pasuar at njri-tjetrit, derisa arrin shtja tek i Drguari yn Muhamedi
, i cili ndrmjetson tek Allahu pr njerzit. Ky Shefat sht m i madhi,
e pr kt arsye quhet Shefati i Madh. Ai sht i prgjithshm pr t gjith
njerzit, pavarsisht nga besimet e tyre t ndryshme. Gjithashtu ky Shefat
sht vendi i nderuar (Mekamun Mahmud), sipas mendimit t shumics s
dijetarve,
42
vend ky t cilin Allahu ia ka premtuar Muhamedit n faln e
42 Pr m shum hollsi shiko far thuhet rreth Makamul Mahmud n librat q vijojn:
Teuhidi i ibn Huzejme 2/24; Tefsiri i ibn Xherir Taberiut 16/143; Sherh Usul Itikad Ehli Sun-
Tij: Zoti yt do t t ngrej n Gradn e Lart t premtuar (Mekamun Mahmud
- Vendin e nderit t Ndrmjetsimit t Madh n Ditn e Kijametit)(Isra: ). Ky
Shefat mbshtetet nga nj transmetim i Buhariut nga Abdullah ibn Umeri
(Allahu qoft i knaqur me t) se i Drguari i Allahut , ka thn: Njeriu
qi vazhdimisht do tu lyp njerzve (duke mos pasur nevoj), do t vij Ditn
e Kijametit dhe n fytyrn e tij nuk i ka mbetur cop mish, - pastaj vazhdoi:
Dielli do t afrohet Ditn e Kijametit, aq sa djerst do t mbrrijn gjysmn e
veshit. N kt gjendje njerzit i krkojn ndihm Ademit, pastaj Musait e n fund
Muhamedit , i cili ndrmjetson q t bhet gjykimi i njerzve. Shkon derisa t
kap rrethin e ports (me t cilin trokitet n der), e n kt koh Allahu e ngre n
Pozitn e Lavdrimit (Mekamun Mahmud), pozit q t gjith e lvdojn
43
.
Abdullah ibn Umeri ka thn: Njerzit n Ditn e Kijametit do t bhen
grupe-grupe, do umet do t ndjek t Drguarin e tij, ku do ti thon: O flan!
Ndrmjetso (pr ne tek Allahu), derisa e drejta pr Shefat do ti jepet Muhamedit
. E kjo sht dita kur Allahu do ta ngrej at n Vendin e Lart t Nderit (pr
Shefatin e Madh n Ditn e Kijametit)
44

Ebu Hurejra ka thn: Nj dit i ofruan t Drguarit t Allahut , mish pr
t ngrn, iu ofrua nj cop shpatull, t ciln e plqente shum. Ai kapi prej
saj nj cop me majat e dhmbve dhe tha: Un do t jem zotria i njerzve n
Ditn e Kijametit, dhe a e dini pse? Allahu do t grumbulloj njerzit n Ditn e
Kijametit, t part dhe t fundmit, n nj rrafsh t vetm, ku i arrin zri i thirrsit
dhe i prfshin shikimi, e Dielli afrohet sa njerzit ndiejn vshtirsi dhe pikllim,
aq sa nuk i rezistojn dot. Disa njerz u thon disa t tjerve: a nuk e shikoni se n
far gjendje jemi? A nuk e shikoni se far ju ka rn? A nuk po shikoni se kush
mund t ndrmjetsoj pr ju te Zoti juaj? Disa t tjer thon: shkoni tek Ademi.
Ata shkojn dhe i thon: O Adem! Ti je babai i njerzimit, Allahu t ka krijuar me
duart e Tij, ka fryr te ti nga shpirti i krijuar prej Tij, si dhe ka urdhruar engjjt
e ata t ran ty n sexhde, ndrmjetso pr ne te Zoti yt, a nuk e shikon se deri ku
ka arritur shtja? Ai u thot: Zoti im sht zemruar sot si kurr m par, e kurr
nuk do t zemrohet m pas si tani. Ai m ndaloi nga pema q t mos haja prej
saj, e un e kundrshtova. Vetja ime! Vetja ime! Shkoni te ndonj tjetr, shkoni te
Nuhu! Ata shkojn te Nuhu dhe i thon: O Nuh! Ti je i pari i t Drguarve, Allahu
t ka quajtur rob falnderues, ndrmjetso pr ne te Zoti yt! A nuk e shikon se
neh uel Xhemaah e Elkaiut 6/1111; Tefsiri i Kurtubiut 10/30; Feth el-Bari 8/400,11/426.
43 Buhari 2/130, Kreu i Zekatit, nnkreu: Kush u krkon njerzve pr t shtuar (pasurin
dhe jo se ka nevoj. Sh.p.).
44 Buhari 5/228, kreu i Tefsirit, surja e Beni Israil, nnkreu : Fjala e Allahut:Zoti yt do t
t ngrej ty n Gradn e Lart t premtuar (Makamun Mahmud).
25
n gjendje jemi? A nuk e shikon se deri ku ka arritur shtja? Ai u thot: Zoti
im sht zemruar sot si kurr m par, e kurr nuk do t zemrohet m pas si si
tani. Nj lutje (t pranuar) q e kam pasur, e bra kundr popullit tim. Vetja ime!
Vetja ime! Shkoni tek Ibrahimi! Ata shkojn tek ai dhe i thon: Ti je i Drguar i
Allahut dhe mik i Tij nga banort e toks, ndrmjetso pr ne te Zoti yt! A nuk
e shikon se n gjendje jemi? A nuk e shikon se deri ku ka arritur shtja? Ai
u thot atyre: Zoti im sht zemruar sot si kurr m par, e kurr nuk do t
zemrohet m pas si tani, dhe u kujton atyre gnjeshtrat e tij
45
. Vetja ime! Vetja
ime! Shkoni te dikush tjetr, shkoni te Musai! Ata shkojn te Musai dhe i thon: O
Musa! Ti je i Drguar, Allahu t ka przgjedhur duke t dhn Shpallje (Risaleh)
e duke t t folur drejtprdrejt, ndrmjetso pr ne te Zoti yt, a nuk e shikon se
n gjendje jemi? A nuk e shikon se deri ku ka arritur shtja? Ai u thot: Zoti im
sht zemruar sot si kurr m par, e kurr nuk do t zemrohet m pas si tani.
Un kam vrar nj njeri, pr t cilin nuk isha i urdhruar ta vrisja. Vetja ime!
Vetja ime! Shkoni tek Isai! Ata shkojn tek Isai dhe i thon: O Isa! Ti je i Drguar
i Allahut, u ke folur njerzve kur ishe n djep, ti je Fjal prej Tij (Allahut), t
ciln Ai e vendosi te Merjemja si shpirt i krijuar prej Tij. Ndrmjetso pr ne te
Zoti yt! A nuk e shikon se n gjendje jemi? A nuk e shikon se deri ku ka arritur
shtja? Isai u thot: Zoti im sht zemruar sot si kurr m par, e kurr nuk do
t zemrohet m pas si tani - dhe nuk u prmend ndonj gabim. -Vetja ime! Vetja
ime! Shkoni te dikush tjetr, shkoni te Muhamedi ! Shkojn te Muhamedi dhe
i thon: O Muhamed! Ti je i Drguar i Allahut dhe vula e Lajmtarve. Allahu
t ka falur gabimet e kaluara dhe t mvonshme, ndrmjetso pr ne te Zoti yt!
A nuk e shikon se n 'gjendje jemi? A nuk e shikon se deri ku ka arritur shtja?
Dhe un nisem dhe shkoj nn Arshin (e Allahut) dhe bie n sexhde pr Zotin tim,
pastaj Allahu m frymzon disa lavde dhe falnderime pr T, t cilat nuk ia
kishte frymzuar tjetrkujt para meje, pastaj thuhet: O Muhamed! Ngrije kokn,
krko e do t t jepet, ndrmjetso dhe do t t lejohet. E ngre kokn dhe them: O
Zot! Umeti im, umeti im! Tuhet: O Muhamed! Fut n Xhenet prej umetit tnd
at q nuk ka llogari, nga porta e djatht e portave t Xhenetit, e ata do t hyjn
me njerzit edhe nga portat e tjera ve ksaj. Pasha At n dorn e t cilit sht
shpirti im, distanca ndrmjet dy anve t nj dere prej dyerve t Xhenetit sht
sa distanca ndrmjet Meks dhe Hexherit (qytet n lindje t Medines), ose sa
distanca ndrmjet Meks dhe Busras (qytet n jug t Siris)
46
.
Ibn Huzejme, pasi sht argumentuar me kt hadith pr vrtetsin e
45 Prmenden kto gnjeshtra n Sahih Buhari 4/112, shiko Feth el-Bari 6/31-34.
46 Buhari 5/225, kreu i Tefsirit, surja e Beni Israil (Surja El Isra), Muslimi 1/184, kreu i
Besimit. Shprehja sht e Muslimit.
Shefatit t Madh, thot: Ky Shefat q na sht prshkruar, sht i pari q
bhet, si dhe i pari me t cilin ndrmjetson i Drguari i Allahut, Muhamedi
, me qllim q Allahu t flloj gjykimin ndrmjet krijesave. Allahu n
kt Shefat e urdhron t Drguarin Muhamed , q t fus n Xhenet,
nga porta e djatht e tij, ata (njerz nga umeti i tij) mbi t cilt nuk rndon
llogaria.
4
2- Shefati pr hapjen e ders s Xhenetit pr banort e tij.

Enes ibn Maliku (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se i Drguari i Allahut
, ka thn: Un jam ndrmjetsuesi i par pr n Xhenet, asnj i Drguar nuk
ka pasur pasues aq sa kam pasur un. Ka t drguar q nuk e ka besuar dhe
pasuar nga umeti i tij, vese nj njeri
48
Gjithashtu transmetohet nga Enesi
(Allahu qoft i knaqur me t) se i Drguari i Allahut , ka thn: Do ti
afrohem ders s Xhenetit n Ditn e Kijametit dhe do t krkoj t hapet, e roja
i tij do t thot: Kush je ti? Do ti them: Muhamedi. Ai: Pr ty jam urdhruar ta
hap dhe pr asnj tjetr para teje
49

Ebu Hurejra dhe Ebu Hudhejfe (Allahu qoft i knaqur me t dy) tregojn
se i Drguari i Allahut , ka thn: Allahu i Lartsuar i grumbullon njerzit
(Ditn e Kijametit), e besimtart qndrojn derisa u afrohet Xheneti, i shkojn
Ademit dhe i thon: O babai yn! Krko t hapet Xheneti pr ne! Ai: a nuk ju
nxori prej tij (Xhenetit) vese gabimi i babait tuaj (Ademit)?! Nuk jam un pr
kt, shkoni te biri im Ibrahimi, miku i Allahut! Ai tha: Dhe Ibrahimi u thot: Nuk
4 Teuhidi i ibn Huzejme. Pr efekt mos zgjatjeje po sjell shkurtimisht diskutimin e disa
dijetarve q prmend autori, rreth asaj pse shumica e t parve tan t mir kur vinte puna
te Shefati i Madh, argumentoheshin me kt hadith, n t cilin nuk prmendet qart Shefati
i t Drguarit t Allahut pr nisjen e gjykimit, gj q iu krkua nga njerzit q t shptonin
nga gjendja e rnduar ku kishin rn. Por ajo q prmendet qart, sht Shefati pr nxjer-
rjen e gabuesve t umetit nga Zjarri, i cili ndodh pasi t jet br gjykimi dhe t jen futur
n Zjarr ata q e kan merituar. Me kt pjes t hadithit, kta dijetar mjaftoheshin n
argumentimin e tyre pr kt lloj Shefati, n nj koh q ka edhe hadithe t tjera q fasin m
qart pr Shefatin e Madh si p.sh. hadithi i Surit (Bririt t cilit i fryhet n Ditn e Kijametit).
Ibn Kethiri n librin e tij En-Nihaje fl Fiteni uel Melahim e sqaron kt duke thn: Ql-
limi i t parve tan t mir n t mjaftuarit vetm me kt pjes t hadithit (q ka t bj
me nxjerrjen e gabimtarve t umetit nga Zjarri), ka qen kundrprgjigjja ndaj Hauarix-
hve dhe atyre q i ndjekin ata prej Mutezilitve, t cilt kan mohuar daljen e kujtdo nga
Zjarri, pasi ai t ket hyr n t, sepse kjo pjes e hadithit sht kundrprgjigje e qart ndaj
bidatit t tyre q kundrshton hadithet.Sh.P.
48 Muslimi 1/188, kreu i Besimit, nnkreu: Fjala e t Drguarit t Allahut: Un jam i pari i
njerzve q ndrmjetsoj pr t hyr n Xhenet.
4 Referenca e msiprme.
27
jam un pr kt, un isha mik i Allahut pas disa t tjerve, shkoni te Musai, t
cilit Allahu i foli vet me fal! Ata shkojn te Musai dhe ai u thot: Nuk jam un
pr kt, shkoni tek Isai, Fjala e Allahut dhe shpirti i krijuar prej Tij, dhe Isai u
thot: Nuk jam un pr kt, dhe i shkojn Muhamedit , i cili ngrihet dhe i jepet
leje
50
.
Kto hadithe dhe t tjera si kto na argumentojn se Muhamedi , sht
i pari i ndrmjetsuesve pr banort e Xhenetit pr t hyr n t. N kt
kndvshtrim, ky lloj Shefati sht i veant pr t . Ibn Tejmije thot pr
kt lloj Shefati dhe at para ktij: Kto dy lloje t Shefatit jan t veanta
pr Muhamedin . Sikurse i Drguari yn, Muhamedi sht i pari q
krkon hapjen e ders s Xhenetit, e cila m pas i hapet, po ashtu edhe i pari
umet q do t hyj n Xhenet prej popujve sht umeti i tij
51

Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se i Drguari i Allahut ka
thn: Ne jemi umeti i fundit (n Dynja), t part n Ditn e Kijametit, t part
q hyjm n Xhenet
52
. Kjo sht nj nga mirsit, bujarit dhe przgjedhja
e Allahut t Lartsuar pr kt umet, umetin e Muhamedit, vuls s
Lajmtarve, prijsit dhe t nderuarit t t parve dhe t mvonshmve.
3- Shefati pr lehtsimin e dnimit t atij q e ka merituar
Ky Shefat sht i veant pr t Drguarin e Allahut , t cilin do ta bj pr
xhaxhain e tij, Ebu Talibin. Argumenti pr kt sht ajo q transmetohet n
Sahihun e Buhariut dhe t Muslimit nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur
me t) i cili ka thn: O i Drguari i Allahut! A i ka br dobi Ebu Talibit
fakti q ai t mbronte dhe zemrohej pr ty? Ta: Po, ai sht n Zjarrin
q i mbrrin deri te kyet e kmbve dhe po mos t isha un (shkak), ai do t
qndronte n fundin e tij (Zjarrit)
53

Ebu Seid el-Hudriu (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se i Drguari
i Allahut , kur sht prmendur n pranin e tij Ebu Talibi, ka thn:
Ndoshta i bn dobi Shefati im n Ditn e Kijametit, dhe vihet n Zjarrin q
i mbrrin deri te kyet e kmbve, prej t cilit do ti vlojn trut.
54
Nga kjo
del se shkaku i Shefatit t t Drguarit t Allahut pr xhaxhain e tij n
50 Muslimi 1/186.
51 Fetaua 3/14.
52 Muslimi 2/585, kreu i Xhumas, nnkreu: Udhzimi i ktij umeti pr ditn e Xhuma.
53 Buhari 4/24, kreu i vlerave t Ensarve, nnkreu: Historia e Ebu Talibit; Muslimi
1/15, kreu i Besimit, nnkreu: Shefati i t Drguarit t Allahut pr Ebu Talibin. Shprehja
sht e Muslimit.
lehtsimin e dnimit, sht se ai e mbrojti dhe e ndihmoi at. Duke pasur
kshtu edhe dnimin m t leht t banorve t Zjarrit. Ibn Abasi (Allahu
qoft i knaqur me t dy) tregon se Muhamedi , ka thn: Dnimin m
t leht prej banorve t Zjarrit e ka Ebu Talibi, q do t vesh kpuc prej zjarri,
prej t cilave do ti vlojn trut.
55
Duhet t dim mir se ky Shefati nga i cili do
t ket dobi Ebu Talibi, duke qen jobesimtar (kafr), sht pr lehtsimin e
dnimit dhe jo pr nxjerrjen e tij nga Zjarri (pr kt shtje do t fitet m
me hollsi).
4- Shefati n rritjen e shkallve t Xhenetit pr disa banor t tij
Argumenti pr kt, si thot Ibn Kethiri
56
, sht ai q transmetohet n
hadithin e Ebu Musa El Eshariut (Allahu qoft i knaqur me t), n t
cilin thuhet se Muhamedi e ka drguar xhaxhain e Ebu Muss, Ebu Amirin
(Allahu qoft i knaqur prej tij), n krye t nj ushtrie pr n Eutas, ku Ebu
Amiri u godit nga nj shigjet n gjurin e tij dhe ai i thot Ebu Muss: O
djali i vllait tim! Nisu pr tek i Drguari i Allahut , dhe bji selam prej
meje. Tuaji se Ebu Amiri krkon prej teje q t'i lutesh Allahut q t m fal!
Ebu Musa thot: Pastaj Ebu Amiri m caktoi n krye t ushtris, jetoi pak
dhe pastaj vdiq. Sapo u ktheva tek i Drguari i Allahut , hyra tek ai dhe e
njoftova pr ka ndodhi duke i thn: Ebu Amiri ka krkuar t'i lutesh Allahut
q ta fal. I Drguari i Allahut krkoi uj, me t cilin mori abdes, e pastaj
ngriti duart dhe tha: O Allah! Fale Abijd Ebu Amirin, aq sa pash t bardhn
e sqetullave t tij, pastaj tha: O Allah! Ngrije at n Ditn e Kijametit mbi
shum prej krijesave t Tua, ose prej njerzve, i thash: Lutu edhe pr mua o i
Drguari i Allahut ! Dhe i Drguari i Allahut tha: O Allah! Falja Abdullah
ibn Kajsit (Ebu Musa) gabimet e tij dhe fute Ditn e Gjykimit n Xhenet.
5

Umu Seleme (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se i Drguari i Allahut
, sht lutur pr Ebu Selemen kur vdiq, duke thn: O Allah! Fale Ebu
Selemen, ngrija shkalln (gradn) me t drejtt dhe t udhzuarit, lr dik pas
nga pasardhsit e tij, na fal ne dhe at o Zot i botve dhe zgjeroja e ndrioja
varrin
58
. Ky lloj Shefati (pr ngritjen e shkallve n Xhenet) thuhet se sht
55 Muslimi 1/16, kreu i Besimit, nnkreu: Ai q ka dnimin m t leht nga banort e Zjarrit.
56 Shiko En-Nihaje fl Fiteni uel Melahim 2/206. Me kt sht argumentuar edhe ibn
Kajimi, por mos duke qen i prer, shiko Tehdhib Sunen Ebi Daud i ibn Kajimit.
5 Buhariu 5/101, kreu i Betejave, nnkreu: Beteja e Eutasit; Muslimi 4/143, kreu i vler-
ave t sahabve, nnkreu: Vlerat e Ebu Musa El Eshariut dhe Ebu Amir Eshariut.
58 Muslimi 2/634, kreu i Xhenazes, nnkreu: Mbyllja e syve t t vdekurit dhe lutja pr t
kur e sjellin.
2:
i veant pr t Drguarin e Allahut
5
, si edhe thuhet gjithashtu se nuk
sht i veant pr t , por ka prparsi n t.
60
5- Shefati pr hyrjen n Xhenet pa llogari

Argument pr kt sht transmetimi nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur
me t ta), sipas t cilit i Drguari i Allahut , ka thn: Para meje u shfaqn
popujt, ku nj profet kaloi me umetin e tij. Pas tij nj profet tjetr e me t disa
njerz, e m pas nj profet tjetr e me t dhjet veta, dhe m pas nj profet e me
t pes veta, e m pas nj profet e me t nj i vetm. Hodha shikimin, kur ja nj
numr i madh njerzish, dhe thash: O Xhibril! Ata jan umeti im! Ai tha: Jo, por
hidhe shikimin n horizont, -hodha shikimin, kur ja nj numr akoma m i madh,
dhe ai tha: Ata jan umeti yt, shtatdhjet mij veta jan n ball t tyre, nuk ka
pr ta llogari e as dnim. Un: E pse? Ai: Ata nuk mjekoheshin me djegie, as nuk
krkonin t shroheshin me fryrje (nga dikush tjetr) as nuk ishin supersticioz
dhe te Zoti i tyre mbshteteshin. Ukashe ibn Mihsin iu drejtua dhe i tha:
Lute Allahun q t m bj prej tyre! I Drguari i Allahut tha: O Allah!
Bje at prej tyre!, pastaj u ngrit nj tjetr dhe tha: Lute Allahun q t m
bj (edhe mua) prej tyre! Ai tha: Ta kaloj pr t Ukashe.
61

Gjithashtu transmetohet nga Ebu Hurejra q thot se ka dgjuar t Drguarin
e Allahut , t thot: Do t hyj n Xhenet nj grup prej shtatdhjet mij
vetsh, fytyrat e tyre ndriojn si drita e Hns kur sht e plot, dhe ngrihet
Ukashe...
62

Imran ibn Hasijn (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se i Drguari i Allahut
, ka thn: Shtatdhjet mij vet nga umeti im do t hyjn n Xhenet pa
llogari, i than: e kush jan ata o i Drguar i Allahut? Ai tha: Jan ata q
nuk mjekoheshin me djegie
63
. N disa libra hadithesh transmetohet nga
Ebu Umame el-Bahiliu (Allahu qoft i knaqur me t) q thot se ka dgjuar
t Drguarin e Allahut , t thot: Zoti im m ka premtuar se do t fus n
Xhenet shtatdhjet mij vet nga umeti im. Pr ta nuk ka llogari e as dnim, me
do nj mij, shtatdhjet mij (t tjer),.
64
Gjithashtu edhe m par sht
5 Fetaua 14/3; Leuamia El-Enuar 2/211.
60 Shiko Ealam es-Sunne el-Menshura i Hafdh El Hakemi f.116.
61 Buhari /1, kreu i Rikak, nnkreu: Do t hyjn n Xhenet 0 mij vet pa dhn llog-
ari, Muslimi 1/1, kreu i Besimit, nnkreu: Argumenti pr hyrjen e disa grupeve prej
muslimanve n Xhenet, pa dhn llogari dhe pa u dnuar.
62 Buhari /1; Muslimi 1/1.
63 Muslimi 1/18.
64 Tirmidhiu 4/626, kreu: Prshkrimi i Kijametit, kapitujt e Shefatit dhe thot Tirmidhiu:
prmendur hadithi i Ebu Hurejres pr Shefatin e Madh, ku n fundin e tij
thuhej: ...O Muhamed! Fut prej umetit tnd at q nuk ka llogari, prej ports s
djatht prej portave t Xhenetit...
6- Shefati pr ata q kan br gjynahe t mdha
Me kt nnkuptohen ata q kan kundrshtuar Allahun, duke qen njsues
(t Tij), t cilt kan hyr n Zjarr pr shkak t gabimeve (gjynaheve) t
tyre. Pr ta bn Shefat i Drguari i Allahut , dhe t tjer prve tij, me
qllim q t dalin nga Zjarri pasi kan hyr. Prej argumenteve q mbshtesin
kt lloj Shefati, sht ai q transmetohet nga M'abed ibn Hilal el-Unezi,
i cili thot: U grumbulluam disa vet nga banort e Basras dhe shkuam
tek Enes ibn Maliku, me vete kishim dhe nj t besuar t tij q ta pyeste
rreth hadithit t Shefatit, ndrkaq ai gjendej n shtpin e tij dhe po falte
namazin e Duhas. I morm leje dhe na lejoi. Duke qen ulur n shtratin e
tij, i tham t besuarit t tij: mos e pyet pr asgj para hadithit t Shefatit,
dhe i tha: O Ebu Hamza! Kta jan vllezrit e tu (n Islam) prej banorve
t Basras, kan ardhur te ti pr t t pyetur rreth hadithit t Shefatit. Enesi
tha: Na ka rrfyer i Drguari i Allahut , duke thn: Kur t ndodh Dita e
Kijametit, do t vrshojn njerzit mbi njri-tjetrin e do ti shkojn Ademit e do ti
thon: ndrmjetso pr ne te Zoti yt, dhe ai do tu thot: nuk m takon mua ajo,
por shkoni tek Ibrahimi, sepse ai sht miku i (Allahut) t Gjithmshirshmit. I
shkojn Ibrahimit dhe ai u thot: nuk m takon mua ajo, por shkoni te Musai,
sht ai q i ka folur vet Allahu. I shkojn Musait dhe ai u thot: nuk m takon
mua ajo, por shkoni tek Isai, ai sht shpirti i krijuar prej Allahut dhe Fjala e Tij.
I shkojn Isait dhe ai u thot: nuk m takon mua ajo, por shkoni te Muhamedi
, dhe ata m vijn mua e u them: un jam pr t dhe krkoj leje tek Allahu. M
jepet leja dhe Ai m frymzon dhe un e falnderoj me fal q nuk i di tani, e
falnderoj me to dhe bie pr T n sexhde, e thuhet: O Muhamed! Ngrije kokn,
thuaj e do t dgjohesh, krko e do t t jepet, ndrmjetso e do t t lejohet t
ndrmjetsosh. Tem: O Zot! Umeti im, umeti im. Tuhet: Nisu dhe nxirr prej tij
at q ka n zemr besim sa kokrra e elbit
65
, nisem dhe e bj kt, pastaj kthehem
dhe e falnderoj (Allahun) pastaj bie pr T n sexhde dhe thuhet: O Muhamed!
Ky sht hadith hasen garib; Ibn Maxheh 2/1433; Ahmedi 5/268; Sheh Albani thot: Isnadi
sht sahih (shiko: Mishkat el-Mesabih e Tebrizit. 3/1542).
65 Ibn Huzejme thot se kuptimi sht: Disa prej atyre q kan n zemr kt mas besimi,
sepse t tjer prve t Drguarit t Allahut , do t ndrmjetsojn gjithashtu. Shiko
Kitab et-Teuhid 2/28,2.
31
Ngrije kokn, thuaj e do t dgjohesh, krko e do t t jepet, ndrmjetso e do t
t lejohet t ndrmjetsosh. Tem: O Zot! Umeti im, umeti im. Tuhet: Nisu dhe
nxirr prej tij k ka besim n zemrn e tij sa nj grimc apo sa nj kokrr sinapi
(hardel), nisem dhe e bj kt, pastaj kthehem dhe e falnderoj (Allahun) pastaj
bie pr T n sexhde. Tuhet: O Muhamed! Ngrije kokn dhe fol t dgjohesh,
krko dhe do t t jepet, ndrmjetso dhe do tt lejohet t ndrmjetsosh. Tem:
O Zot! Umeti im, umeti im. Dhe thot: Nisu dhe nxirr prej tij k ka besim n
zemrn e tij sa grimca m e vogl e sinapit, nisem dhe bj kt. Sapo dolm nga
shtpia e Enesit, u thash disa prej shokve sikur t kalonim nga Hasan El
Basri. Ai ndodhet i fshehur n shtpin e Ebu Halifes,
66
shkuam tek ai, i
dham selam dhe na dha leje. I tham: O Ebu Seid! Erdhm te ti pasi ishim te
vllai yt (n fe) Enes ibn Maliku, e nuk kemi dgjuar si ajo q na rrfeu rreth
Shefatit. Ai: Pa h, m tregoni. Ne i treguam hadithin aq sa e dgjuam dhe ai
tha: Vazhdoni. Ne: Nuk na rrfeu m shum se kaq. Ai: M ka rrfyer mua
- kur ai ishte m i ri - para njzet vjetsh, e nuk e di a ka harruar apo nuk i
ka plqyer q t mbshteteni (te ky hadith). Ne: O ebu Seid! Na trego! Qeshi
dhe tha: Njeriu nga natyra e tij sht i nxituar, nuk jua prmenda vetm
se dua tjua tregoj. M ka rrfyer far ju ka treguar juve, tha (dhe ky sht
vazhdimi i hadithit): pastaj kthehem pr t katrtn her dhe e falnderoj me
kto falnderime, pastaj bie pr T n sexhde dhe thuhet: O Muhamed! Ngrije
kokn, thuaj e do t dgjohesh, krko e do t t jepet, ndrmjetso e do t t
lejohet t ndrmjetsosh. Tem: O Zot! M lejo t ndrmjetsoj pr at q ka
thn LA ILAHE ILALLAH. Tot (Allahu): Pasha Fuqin, Lavdin, Pushtetin
dhe Madhshtin Time, do t nxjerr prej tij (Zjarrit) kush ka thn: LA ILAHE
ILALLAH.
6

Enes ibn Maliku tregon se i Drguari i Allahut , ka thn: Allahu do ti
grumbulloj njerzit n Ditn e Kijametit dhe ata do t thon: sikur t krkonim
ndrmjetsim te Zoti yn sa t na heq nga vendi q ndodhemi. Ta: i shkojn
Ademit... , derisa i Drguari i Allahut tha: "... dhe m vijn mua e un i krkoj
Allahut leje, kur e shikoj At, bie n sexhde dhe m l kshtu sa do Ai, pastaj m
thuhet: ngrije kokn, krko e do t t jepet, fol e do t dgjohesh, ndrmjetso
e do t t lejohet ndrmjetsimi. E ngre kokn, falnderoj Zotin tim me fal q
mi mson Ai, pastaj ndrmjetsoj dhe m vendos (cakton) nj kuf (njerzish),
66 Hasen Basriu ka qen i fshehur n shtpin e ebu Halifes q t mos binte n dorn e
Haxhaxh ibn Jusuf, ndrsa vet ebu Halifa sht Haxhaxh ibn Iban el-Basriu.(Shiko Feth
el-Bari 13/46; Sherh Sahih Muslim i Neveviut 3/64).
6 Buhari 8/202, kreu i Teuhidit, nnkreu: Shefati i Zotit t Lartmadhruar n Ditn e
Kijametit me t Drguarit e t tjer ve tyre; Muslimi 1/182, kreu i Besimit. Shprehja sht
e Buharit.
pastaj i nxjerr nga Zjarri dhe i fus n Xhenet, pastaj kthehem dhe bie n sexhde
njlloj (si n t tretn her apo t katrtn), aq sa nuk mbetet n Zjarr vese ai q
ka mbajtur Kurani.
68
, d.m.th. ve ata q e kan merituar qndrimin n t.
Imran ibn Hasijn (Allahu qoft i knaqur me t dy) se i Drguari i Allahut
, ka thn: Nj numr njerzish do t dal nga Zjarri me Shefatin e Muhamedit
, dhe hyjn n Xhenet, e kshtu do t quhen Xhehenemijun
69
.
Enes ibn Maliku prcjell se i Drguari i Allahut , ka thn: Shefati im sht
pr ata nga umeti im q kan br gjynahe t mdha
0
.
Gjithashtu pr kt shtje transmetohen hadithe nga Xhabir ibn Abdullah
dhe Abdullah ibn Umer. Abdullah ibn Umeri (Allahu qoft i knaqur me ta)
transmeton se i Drguari i Allahut , ka thn: M sht dhn t zgjedh
ndrmjet Shefatit, ose t hyj gjysma e umetit tim n Xhenet, dhe un zgjodha
Shefatin, sepse ai sht m i prgjithshm dhe m i mjaftueshm. A mendoni
se (Shefati) sht vetm pr besimtart e devotshm? Jo, por ai sht dhe pr
gabuesit dhe mkatart
1
.
Pr sa u prket haditheve q kaluan dhe t tjera prve tyre, sahabt, tabiint
dhe t gjith dijetart e muslimanve kan rn dakord dhe nuk e mohojn
kt (lloj Shefati) vese bidatinjt
2
, si Hauarixht dhe Mutezilitt (pr
kt fitet me hollsi m pas). Ky lloj i Shefatit nuk sht i veant vetm pr
t Drguarin e Allahut , por sht i prgjithshm pr t, si dhe pr t tjer
prve tij nga robrit e Allahut t Lartsuar. Vetm se i Drguari i Allahut
sht m parsor dhe askush nuk ndrmjetson prej krijesave t Tij n t
njjtn mas q ndrmjetson ai, sepse ai ndrmjetson pr krijesa q nuk e
di numrin e tyre ve Allahu
3
. Ndrkaq, edhe m par kemi prmendur disa
hadithe q mbshtesin kt q tham.
68 Buhari /203, kreu i Rikak, nnkreu i cilsis s Xhenetit dh Zjarrit; Muslimi 1/180,
kreu i Besimit.
6 Referenca e msiprme e Buhariut.
0 Ebu Daud 5/106, kreu i Sunetit, nnkreu i Shefatit; Tirmidhiu 4/625, kreu i prshkrimit
t Kijametit /11 dhe thot: Ky hadith sht hasen sahih garib nga kjo an; Imam Ahmedi
3/213; Ibn Huzejme n Kitab et-Teuhid 2/651; etj. Ibn Kethiri thot: Isnadi i ktij hadithi
sht sahih sipas kushteve t Buharit dhe Muslimit (Tefsiri i ibn Kethirit 1/488) dhe thot
Albani: Hadithi sht sahih me drejtimet e tij (Kitab es-Sunneh e ibn Ebi Asim me komentet
e Albanit).
1 Imam Ahmedi n Musned 2/5; Sabuni n Akiden e selefve f.260; Bejhekiu n Kitab
el-Itikad f.202; El Lalikai n Sherh el-Usul 6/1104. Mundhiriu thot: E transmeton Ah-
medi dhe Taberani dhe isnadi sht i mir (Tergib ue Terhib 4/448). Etj.
2 Shiko Sherh el-Usul i El Lalikai-t 6/108; Fetaua 1/148.
3 Tefsiri i ibn Kethirit 3/65; Mearixh el-Kabul i El Hakemi- t 2/261; Kijametul Kubra i
Umer El Eshkar f.10.
33
shtje: A prfshin ky lloj i Shefatit at q ka merituar Zjarrin, pr t mos
hyr n t?
Po t meditojm n hadithet e siprprmendur, q fasin n shtjen e
Shefatit pr ata q kan br gjynahe t mdha, do t gjejm se kto hadithe
ndahen n dy kategori:
a)-Hadithe q tregojn vetm pr Shefatin n nxjerrjen e gabuesve nga
Zjarri, pasi kan hyr n t.
b)- Hadithe q jan t prgjithshme rreth Shefatit, i cili bhet pr ata q
kan br gjynahe t mdha pa prcaktuar se a kan hyr n Zjarr apo jo, si
p.sh. hadithi: Shefati im sht pr ata q kan br gjynahe t mdha nga umeti
im etj., t ngjashm me t.
Ndoshta ai q pohon pr Shefatin, i cili bhet pr ata q kan merituar
Zjarrin pr t mos hyr n t, sht bazuar mbi ann prgjithsuese t
ktyre haditheve. Imam Ibn Kethiri sht argumentuar n librin e tij En-
Nihaje fl-Fiteni uel-Melahim pr ndodhin e ktij lloj Shefati, me dy
hadithe
4
, t cilat i transmeton nga Ebu Bekr ibn Ebi Dunja. Hadithi i par
transmetohet nga Abdullah ibn Abasi, sipas t cilit i Drguari i Allahut ka
thn: Pr t Drguarit n Ditn e Kijametit do t ngrihen minbere (podiume)
t arta, mbi t cilat ata do t ulen. Un nuk do t ulem n minberin tim, por do t
qndroj n kmb para Allahut t Lavdishm, i ngritur pr umetin tim, nga frika
se mos m drgojn n Xhenet dhe umeti im ngelet pas, pastaj do t them: O Zot!
Umeti im, e Ai thot: O Muhamed, e far do q t bj me umetin tnd? I them: O
Zot, shpejtoje llogarin e tyre, e Allahu urdhron dhe bhet llogaria e tyre, ku nga
t cilt ka q hyjn n Xhenet me mshirn e Allahut e nga ata q hyjn n t me
Shefatin tim. E do t vazhdoj t ndrmjetsoj derisa m jepet nj grup me njerz,
t cilt ishin nisur pr tu drguar n Zjarr, e Maliku, roja i Xhehenemit, do t
thot: O Muhamed, nuk le vend pr zemrimin e Zotit ndaj umetit tnd
5
.
Ndrsa hadithi i dyt transmetohet nga Minhal ibn Amiri se Abdullah ibn
4 Kto dy hadithe jan t dobta, sikurse do t vij sqarimi i ksaj shtjeje inshallah.
5 Taberani n Kebir 10/385, n Ueset (Mexhmea el-Bahrejni) 8/11; me kt shprehje afr-
sisht e ka transmetuar edhe Hakim n Mustedrek 1/66, kreu i Besimit, dhe thot: Ky
hadith e ka isnadin t vrtet vetm se Buhariu dhe Muslimi nuk mbshteten te Muhamed
ibn Tabit el-Benani, e ai ka pak hadithe, i mbledh ato, e vet hadithi sht garib n shtjen
e Shefatit. Buhariu dhe Muslimi nuk e kan transmetuar kt hadith. E mbyll Dhehebiu
duke thn: E kan konsideruar t dobt (d.m.th. el-Benanin) jo m pak se nj dhe hadithi
sht munker; .; Hejthemiu thot: n t sht Muhamed ibn Tabit e ai sht i dobt,
Mexhmea ez-Zeuaid 10/380.
Harithi i ka thn se i Drguari i Allahut i ka thn: Do t kaloj te disa njerz
t umetit tim, pr t cilt ishte dhn urdhr q t futeshin n Zjarr, e ata thon:
O Muhamed, ta krkojm ty Shefatin. Ai: I urdhroj engjjt t ndalojn me ta
dhe nisem e krkoj leje pr te Zoti im i Lavdruar. M jepet leje, bie n sexhde dhe
them: O Zot, pr disa nga umeti im ke dhn urdhr q t futen n Zjarr. Allahu
thot: Nisu dhe nxirr prej tyre at q do Allahu t nxjerrsh, pastaj thrrasin
ata q mbetn: O Muhamed, ta krkojm ty Shefatin, kthehem pr te Zoti im
dhe krkoj leje. M jepet leja bie n sexhde dhe Ai thot: Ngrije kokn, krko e do
t t jepet, ndrmjetso e do t t lejohet t ndrmjetsosh. Ngrihem e lavdroj
Allahun me lavde q nuk i ka br kush, pastaj them: pr disa nga umeti im sht
dhn urdhr t futen n Zjarr, e Ai thot: Nisu dhe nxirr prej tyre kush ka thn
LA ILAHE ILALLAH. Dhe them: edhe kush ka n zemr besim sa nj kokrr fare.
Ai thot: O Muhamed, kjo nuk sht pr ty, kjo sht pr Mua. Ta: nisem e nxjerr
at q do Allahu mbesin disa q hyjn n Zjarr dhe banort e Zjarrit i lndojn
me fal duke u thn: ju ishit q adhuronit Allahun dhe nuk i bnit shok Atij,
e ndrkaq Ai ju futi n Zjarr. Ta: ata pikllohen pr kt gj e Allahu drgon
nj melek, ku n njrin krah t tij kishte uj me t cilin sprkat n Zjarr dhe nuk
mbetet kush nga ata q kan thn LA ILAHE ILALLAH, vese bie n fytyrn
e tij nj pik uji, tha: e ata njihen (dallohen) me t dhe banort e Zjarrit do ti
ken zili, pastaj ata dalin dhe hyjn n Xhenet, ku u thuhet: nisuni! Ata shkojn
si mysafr te njerzit (n Xhenet) dhe nse t gjith do t shkonin te nj i vetm
(si mysafr), do t kishte vend pr ta, e kshtu do t quhenMuxherredin (t
zhveshurit)
6
. Ibn Kethiri thot: Ky kontekst tregon pr shtimin e Shefatit
deri n tri her pr ata q meritojn t futen n Zjarr, me qllim q t mos
hyjn n t, duke qen kuptimi i fals nxirr-shpto, me argument faln
e t Drguarit t Allahut pas ksaj: ... dhe mbesin disa q hyjn n Zjarr ...
E Allahu e di m s miri
.
Ndrkaq nuk jam ndaluar n hadithe t tjera q i prkasin ksaj shtjeje.
Nga ata q e kan mbshtetur kt lloj Shefati, i cili bhet pr at q ka
merituar futjen n Zjarr pr shkak t gjynaheve t tij, sht imam Neveviu
8
,
6 Ky hadith sht i dobt pr shkak t irsal-it (prcjellsve) t tij, n isnad ndodhet Ismail
ibn Abid ibn Ebi Kerimeh, pr t cilin ebu Bekr Xheabi ka thn se rrfen nga Muhamed
ibn Seleme udira (Tehdhib et-Tehdhib 1/318,31) dhe ai sht transmetuesi prej tij n kt
isnad.
En-Nihaje i ibn Kethirit 2/203-206.
8 Komenti i Sahih Muslimit 3/35,58.
35
Ibn Tejmije
, Ibn Haxheri
80
, Muhamed Sefarini
81
, Allahu i mshiroft t
gjith. Ndrsa nga ata q kan abstenuar n kt shtje, sht imam Ibn
Kajim, i cili thot: Pr kt lloj t Shefatit nuk kam ndeshur deri tani n
ndonj hadith q t jet argument pr kt
82
.
Ndoshta t abstenuarit n kt shtje q ka t bj me prfshirjen ose jo
t Shefatit pr ata q kan merituar Zjarrin, pr t mos hyr n t, si dhe
mosqenia i prer dhe i sigurt pr ndodhin e tij, sht m parsor. Kjo pr
shkak t mos saktsis s haditheve t qarta n kt shtje, me t cilat u
argumentuan ata q e mbshtetn kt lloj Shefati.
shtje: A do t ndrmjetsoj i Drguari i Allahut pr ata q punt e
mira dhe t kqija i kan t barabarta?
Disa dijetar prmendin se nga llojet e Shefatit t t Drguarit t Allahut
sht edhe ai q i jan barazuar punt e tij t mira me t kqijat, me
qllim q t hyj n Xhenet. Imam Ibn Kethiri e ka mbshtetur kt lloj
Shefati n librin e tij En-Nihaje, por ai nuk ka prmendur argument
83
.
Gjithashtu edhe Ibn Haxheri
84
e ka mbshtetur kt lloj t Shefatit, ku pasi
ka prmendur llojet e tij, thot: M sht br e qart pas nj shikimi t
gjat se ka Shefat tjetr, e ai sht pr ata q punt e tyre t mira i kan t
njjta me t kqijat, Shefat ky me qllimin q t hyjn n Xhenet. Pastaj
thot: E ajo q e mbshtet kt sht thnia q transmeton Taberani nga
Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me t dy), i cili ka thn: Ata q rendin
pr t br t mira (besimtari q ka kryer detyrimet, t plqyerat, si dhe i
sht larguar haramit dhe veprave t paplqyera) do t hyj n Xhenet pa
llogari, ndrsa I mesmi (ai q ka kryer punt e detyrueshme, ka ln t
ndaluarat dhe mund t ket ln disa t plqyeshme e t ket br disa pun
t paplqyera), do t hyj n Xhenet me mshirn e Allahut, e ndrsa ai q
i ka br padrejtsi vetvetes (ai q ka ln disa pun t detyrueshme dhe ka
kryer disa t ndaluara) dhe ata q do t qndrojn n Araf, do t hyjn n
(Xhenet) me ndrmjetsimin e t Drguarit t Allahut
85

Fetaua 3/14.
80 Feth el-Bari 11/211.
81 Leuamia el-Enuar 2/211.
82 Tehdhib es-Sunen i ibn Kaimit /134.
83 En-Nihaje 2/204.
84 Feth el-Bari 11/428.
85 Taberani n Muxhem el-Kabir 11/18. Imam Dhehebiu thot n librin Mijzan el-Itid-
al 4/211: Musa ibn Abdurrahman Tekafu nuk sht i besueshm, ibn Hibani ka thn pr
Ibn Haxheri nuk ka folur rreth zinxhirit t ktij transmetimi nga Ibn Abasi,
ndrsa Hejthemiu thot se n t ka gnjeshtar
86
. Kshtu q ky transmetim
sht i papranueshm dhe nuk mund t mbshtetesh n t. Ndrsa ata q
do t qndrojn n Araf, mendimi m i drejt pr ta sht se i kan baras
punt e mira me ato t kqija, kshtu q punt e mira i kan br t mos
hyjn n Zjarr, ndrsa ato t kqijat i kan br q t mos futen n Xhenet,
duke qndruar pr nj koh n Araf, i cili sht nj mur ndrmjet Xhenetit
dhe Zjarrit. M pas ata urdhrohen t futen n Xhenet
8
. N suren Araf
sht prmendur dika nga lajmi i tyre n faln e Allahut: Nj mur do ti
ndaj ata, ndrsa n lartsit e tij do t ndodhen njerz, t cilt i njohin t dyja
palt sipas tipareve. (Araf :46).
Prve hadithit q prmend Ibn Haxheri dhe pr t cilin folm m posht,
nuk kam hasur ndonj hadith q vrteton kt Shefat t t Drguarit t
Allahut . Allahu e di m s miri.
Nnkreu i dyt
Ndrmjetsuesit e tjer prve Muhamedit .
N nnkreun e par treguam pr llojet e Shefatit t Muhamedit , si dhe
Allahu i Lartsuar do t lejoj q t tjer prve t Drguarit t Tij
88
t
fundit, t bjn Shefat Ditn e Kijametit. Ndrsa nnkreu i dyt do t jet
i veant pr qartsimin e llojeve t ktyre ndrmjetsuesve nn dritn e
argumenteve t vrteta, dhe kjo si vijon:
1-Shefati i Melekve (Engjjve):
Argument pr kt sht fala e Allahut: Dhe sa Melek ka n qiej,
ndrmjetsimi i t cilve nuk vlen, vetm pasi Allahu t ket dhn lejen pr at
q dshiron. (En-Nexhm: 26).
t: sht gnjeshtar i madh (dexhal), ka sajuar nj kapitull n tefsir sikur ta transmetonte
ibn Xhurejxhi nga Ata nga ibn Abasi, ku ibn Adij thot: hadithi sht munker.
86 Hejthemiu thot: E transmeton Taberani n Kebir dhe n Euset me shkurtime, n
t (zinxhirin e transmetimit) ndodhet Musa ibn Abdurrahman Senani, e ai sht edaa (q
gnjen n hadithe). Mexhmea ez-Zeuaid 10/38.
8 Kitab El-Bath uen-Nushur i Bejhekiut f.81-8; Tefsiri i Kurtubiut /211; Tefsiri i ibn
Kethirit 2/21; Feth el-Bari 11/428.
88 Pr kt arsye dhe Allahu e di m s miri. N ajetet e Shefatit n Kuran ka ardhur fala
Shufaa (Ndrmjetsues) n numrin shums, me shqiptim ose me kuptim si n ajetet: dhe
nuk u vlen atyre Shefati i ndrmjetsuesve (Muddethir 48), kush sht ai q ndrmjetson
tek Ai (Allahu) prve se me lejen e Tij (Bekare 255). Marr nga libri Akidja e Besimtarit i
Ebu Bekr Xhezairit f.135 me shkurtime.
37
Ndrsa argument nga Suneti sht hadithi q transmetohet nga Ebu Seid
el-Hudriu (Allahu qoft i knaqur m t), nga i Drguari i Allahut , ku
thuhet: dhe Allahu i Madhruar thot: ndrmjetsuan Melekt dhe nuk
mbeti vese Mshiruesi i Mshiruesve
8
2- Shefati i t Drguarve t Allahut (Lavdrimet, Paqja dhe Shptimi i
Allahut qofshin mbi ta)
Argument pr kt sht hadithi i msiprm i Ebu Seid el-Hudriut, ku thuhet:
dhe Allahu i Madhruar thot: ndrmjetsuan Melekt, ndrmjetsuan edhe
t Drguarit
0
3- Shefati i besimtarve
Argument pr kt sht hadithi i msiprm ku gjithashtu thuhet: derisa
besimtart shptojn nga Zjarri, pasha At q shpirti im sht n Dorn e Tij,
prkushtimi i ndonjrit prej jush n dynja n lutjen ndaj Allahut q ti kthej
t drejtn q ia ka shkelur dikush tjetr, nuk sht m i madh se prkushtimi i
besimtarve n lutjen ndaj Allahut q t ndrmjetsojn n Ditn e Kijametit
pr vllezrit e tyre (besimtar) q kan hyr n Zjarr, duke thn: O Zoti yn,
ata kan agjruar me ne, po kshtu faleshin dhe bnin Haxhin. E atyre u thuhet:
nxirrni (nga Zjarri) ata q njihni prej tyre dhe Zjarrit i ndalohet tua djeg
fytyrat, ndrkaq nxjerrin shum njerz q i kishte prpir Zjarri deri n gjysm
t krcirit, e disa t tjer deri n gjunj, pastaj thon: O Zoti yn, nuk mbeti n
t njeri nga t cilt na urdhrove (t nxirrnim), e Allahu thot: kthehuni dhe k
gjeni q n zemrn e tij ka (vepr) t mir sa masa e nj dinari, nxirreni. Kshtu
nxjerrin shum njerz dhe pastaj thon: O Zoti yn, nuk lam njeri pa nxjerr nga
ata q na urdhrove, pastaj (Allahu) thot: kthehuni dhe k gjeni q n zemrn e
tij ka (vepr) t mir sa gjysma e dinarit, nxirreni. Kshtu nxjerrin shum njerz
dhe pastaj thon: O Zoti yn, nuk lam n t njeri nga ata q na urdhrove pr t
nxjerr, pastaj (Allahu thot): kthehuni dhe k gjeni q n zemrn e tij ka (vepr)
t mir sa nj grimc, nxirreni. Kshtu nxjerrin shum njerz dhe pastaj thon:
O Zoti yn, nuk lam n t (njeri q t ket br vepr) t mir, dhe Ebu Seid el-
Hudriu thoshte: nse nuk m besoni me kt hadith, lexoni po t doni (faln e
Allahut): Sigurisht q Allahu nuk bn padrejtsi as sa nj thrrmij, por nse ka
pun t mir t br, Ai e dyfshon at dhe jep prej Tij shprblim t madh(En-
Nisa: 40).
Allahu i Madhruar gjithashtu thot: ... ndrmjetsuan Engjjt, ndrmjetsuan
8 Ka kaluar referenca e ktij hadithi.
t Drguarit, ndrmjetsuan edhe besimtart dhe nuk mbetet vese Mshiruesi i
Mshiruesve
1
. Gjithashtu ky lloj Shefati mund t argumentohet me kto
hadithe: Ebu Seid el-Hudriu transmeton se i Drguari i Allahut ka thn:
Prej umetit tim ka q do t ndrmjetsojn pr bashksi t mdha (njerzish),
e prej tyre ka q do t ndrmjetsojn pr nj fs, q do t ndrmjetsojn pr nj
grup njerzish
92
e q do t ndrmjetsojn pr nj njeri t vetm, derisa t hyjn
n Xhenet
3
.
Ebu Umame (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se ka dgjuar t Drguarin
e Allahut t thot: Do t hyjn n Xhenet me ndrmjetsimin e nj burri t
vetm q nuk sht i drguar (nga t Drguarit e Allahut), aq (njerz) sa dy fset
Rabia dhe Mudar, ose aq njerz sa ka njri nga fset Rabia dhe Mudar
4

Abdullah Ibn ebi Xheda (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se ka dgjuar
Muhamedin t thot: Do t hyjn n Xhenet me Shefatin e nj burri t vetm
nga umeti im, m shum njerz sesa fsi Beni Temim, than: O i Drguar i Allahut
, (me Shefatin e tjetr kujt) prve teje? Ai tha: Po, prve meje
5

Enes ibn Maliku (Allahu qoft i knaqur me t) transmeton se i Drguari
i Allahut ka thn: Nj burr q do t ndrmjetsoj pr dy burra, tre, si
dhe nj burr pr nj
6
. Pra, besimtart do t ndrmjetsojn n Ditn e
Gjykimit dhe sa m shum besim dhe devotshmri ka besimtari, aq m afr
Shefatit sht ai pr vllezrit e tij besimtar, si dhe e kundrta. Pr kt
arsye transmetohet n Sahihun e Muslimit nga Ebu Derdai (Allahu qoft i
knaqur me t) se i Drguari i Allahut ka thn: Ata q mallkojn, nuk do
t jen dshmitar e as ndrmjetsues n Ditn e Gjykimit
4- Shefati i dshmorve (shehidve)

Nga argumentet q e mbshtesin kt lloj Shefati, sht hadithi q
transmeton Mikdam ibn Muid Jekrebiu (Allahu qoft i knaqur me t) se i
1 Ka kaluar referenca e nj pjese t ktij hadithi dhe shprehja sht e Muslimit.
2 Grup prej dhjet deri n dyzet vet.
3 Tirmidhiu 4/62, kreu i Prshkrimit t Kijametit dhe thot se hadithi sht hasen;
Imam Ahmedi 3/20,63; Ibn Huzejme n Teuhid 2/636.
4 Ahmedi 5/25,261,26 dhe thot Mundhiriu: e transmeton Ahmedi me isnad t mir n
Tergib ue Terhib 4/445.
5 Tirmidhiu 4/626, kreu i prshkrimit t Kijametit dhe thot se hadithi sht hasen sa-
hih garib. Albani ka thn se senedi sht sahih (Mishkatul Mesabih 3/1558); Ibn Maxheh
2/1442; Ahmedi 3/41; Bejhekiu n Dalail en-Nubueh 5/ 38 .
6 Ibn Huzejme n Teuhid 2/45 dhe thot Hejthemiu: E transmeton Bazari dhe trans-
metuesit jan shih (Mexhmea ez-Zeuaid 10/382).
Muslimi 4/2006, kreu i bamirsis, lidhjes farefsnore dhe edukats, nnkreu i ndaless
ndaj mallkimit t kafshve e t tjera ve tyre.
3:
Drguari i Allahut ka thn: Pr shehidin (dshmorin), tek Allahu ka gjasht
cilsi dhe n fundin e hadithit thuhet: ... dhe i jepet leje t ndrmjetsoj pr
shtatdhjet njerz nga t afrmit e tij
8
.
Ebu Derdai prcjell se i Drguari i Allahut ka thn: Shehidi ndrmjetson
pr shtatdhjet vet nga t afrmit e tij
.
Uthman ibn Afan (Allahu qoft i knaqur me t) prcjell se i Drguari i
Allahut ka thn: Tre do t ndrmjetsojn n Ditn e Gjykimit: t Drguarit
(e Allahut), dijetart pastaj shehidt
100
.
5- Shefati i fmijve t besimtarve
Nga argumentet q mbshtesin Shefatin e fmijve pr prindrit e tyre
besimtar n Ditn e Gjykimit, sht transmetimi nga Ebu Hisani, i cili
thot: I thash Ebu Hurejrs se mua m kan vdekur dy djem dhe far do
t na rrfesh nga i Drguari i Allahut q t na knaqen shpirtrat n lidhje
me ata q na kan vdekur? Ta: Fmijt e tyre (besimtarve) nuk i ndahen
Xhenetit, ndonj prej tyre takon babain e tij - ose tha prindrit e tij - dhe e kap
at pr rrobe - ose tha pr dore - si t marr un tani nga cepi i ksaj rrobs tnde,
e kshtu nuk ndalon derisa Allahu e fut at dhe babain e tij n Xhenet
101
.
Ebu Hurejra tregon se i Drguari i Allahut ka thn: Nse ka dy musliman,
t cilve u vdesin tre fmij q nuk kan arritur moshn (e pjekuris), vetm Allahu
do ti fus ata dhe prindrit e tyre me mirsin e Mshirs s Tij n Xhenet. (Ta):
u thuhet atyre (fmijve): hyni n Xhenet, e ata thon: derisa t vijn prindrit
tan (duke e prsritur tri her), dhe thon po ashtu, e u thuhet: hyni n Xhenet
ju dhe prindrit tuaj.
102
6- Shefati i Kuranit
Ebu Umameh Bahiliu (Allahu qoft i knaqur me t) tregon se ka dgjuar
t Drguarin e Allahut t thot: Lexojeni Kuranin, se ai do t vij Ditn
8 Tirmidhiu 4/188, kreu i vlerave t Xhihadit, nnkreu: Shprblimi i Shehidit (dshmorit)
dhe thot se ky hadith sht hasen sahih garib; Ibn Maxheh 2/36; Ahmedi 4/131; Axhiriu
n Sheriah f.34.
Ebu Daudi 3/34, kreu i Xhihadit, nnkreu: Shehidi ndrmjetson; Axhiriu n Sheriah
f.350.
100 Ibn Maxheh 2/1443, kreu i Zuhdit, nnkreu i prmendjes s Shefatit. Busiriu thot:
Ky hadith e ka senedin e dobt pr shkak t dobsis s Alak ibn ebi Muslim, e transmeton
Bazari n musnedin e tij dhe Ebu Jeala Musiliu n musnedin e tij el-Kebir. Shiko Misbah
ez-Zuxhaxheh f Zeuaid ibn Maxheh3/321.
101 Muslim3/202, kreu bamirsis, lidhjes farefsnore dhe edukats, nnkreu: Vlera e atij
q vdes dhe ka nj fmij dhe shpreson me t shprblim tek Allahu.
102 Ahmedi 2/510; Nesaiu 4/25. Shprehja sht e Ahmedit.
e Kijametit t ndrmjetsoj pr at q e ka lexuar. Lexoni dy lulet: (suret) El-
Bekare dhe Ali-Imran, se ato do t vijn Ditn e Kijametit sikurse dy re, ose si dy
grupe zogjsh t rreshtuar, duke i mbrojtur ata q i kan lexuar. Lexojeni suren
El-Bekare, sepse t punuarit me t sht begati, lnia e saj sht dshprim dhe
nuk munden dot (ta msojn) magjistart
103

Ebu Hurejra prcjell se Muhamedi ka thn: Nj sure prej Kuranit me
tridhjet ajete do t ndrmjetsoj pr at q e ka lexuar, derisa ti falen gabimet:
I Lartsuar me madhshti qoft Ai, n Dor t t cilit sht Mbisundimi
104

(surja El-Mulk).
7- Shefati i Agjrimit
Abdullah ibn Amr (Allahu qoft i knaqur me t dy) tregon se i Drguari
i Allahut ka thn: Agjrimi dhe Kurani ndrmjetsojn pr njeriun Ditn
e Kijametit, ku Agjrimi thot: O Zot, ia ndalova ushqimin dhe epshet gjat
dits, m lejo t ndrmjetsoj pr t, ndrsa Kurani thot: i ndalova gjumin gjat
nats, m lejo t ndrmjetsoj pr t! Ta: dhe ata ndrmjetsojn
105
Pra pr
besimtarin sht detyr t besoj Shefatin e ndrmjetsuesve n Ditn e
Kijametit, pr t cilt fasin argumentet islame, si dhe at q Shefati nuk
kufzohet vetm tek i Drguari i Allahut, Muhamedi . Imam Sefarini ka
thn: Duhet t besohet se tjetrkush prve t Drguarit t Allahut
nga t Drguarit, engjjt, sahabt, shehidt, t sinqertt dhe ata q Allahu
i do, do t ndrmjetsojn me gjith pozitn e ndryshme q kan tek Ai,
dhe sipas shkalls s ksaj pozite ata do t bjn Shefat. Kt lloj t Shefatit
e mbshtesin shum argumente e kjo sht nj shtje e mundur, prandaj
edhe duhet besuar.
106

103 Muslimi 1/553, kreu: Namazi i udhtarve, nnkreu: Vlera e leximit t Kuranit dhe
sures Bekare.
104 Ebu Daudi 2/11, kreu i Namazit, nnkreu: Numri i ajeteve; Tirmidhiu 5/164 dhe
thot se hadithi sht hasen; Ibn Maxheh 2/1244.
105 Ahmedi 2/14; Hakimi n Mustedrek 1/544 dhe thot se hadithi sht sahih sipas
kushteve t Muslimit dhe nuk e kan transmetuar at Buhariu dhe Muslimi., si dhe e ka
aprovuar Dhehebiu; Albani e ka njohur si hadith shih (Sahih et-Tergib ue et-Terhib 1/411).
106 Leuamia el-Enuar 2/20.
41
Kapitulli
i tret
Allahut i takon gjithc
ndcrmjctcsimi. Atij i pcrkct
Mbizotcrimi i qicjvc dhc i tokcs.
Pastaj tck Ai do tc kthchcni
(czZumcr. 43,44)
43
Kushtet e Shefatit dhe shkaqet me t cilat arrihet
Nnkreu i par
Kushtet e Shefatit: Gjat meditimit t argumenteve bhet e qart se q t
ndodh Shefati dhe t prftohet prej tij n Ditn e Kijametit, duhet patjetr
t plotsohen tri kushte, t cilat jan:
A- Leja e Allahut pr ndrmjetsuesin.
B- T qent Allahu i knaqur me at pr t cilin bhet ndrmjetsimi.
C- Allahu nuk knaqet vese prej njsuesve t Tij.
Kto kushte i kan vendosur dijetart e Ehli Sunetit n librat e tyre. Ibn
Kajimi i ka quajtur kto kushte shtylla, ku thot: Kto jan tri shtylla ,
nuk ka Shefat vese me lejen e Tij (Allahut). Ai nuk jep leje vese pr at me
faln dhe punn e t cilit Ai sht i knaqur, e nuk knaqet nga fala dhe
puna vese me Teuhidin (njsimin) e Tij dhe ndjekjen e t Drguarit t Tij
10
. Shtjellimi i ktyre kushteve me hollsi vjen si vijon:
1. Leja e Allahut pr ndrmjetsuesin: Ajo duhet patjetr pr kdo prej
ndrmjetsuesve n Ditn e Kijametit. Kt e argumenton fala e Allahut:
Allahu sht Ai prve t Cilit askush nuk e meriton t adhurohet, i Prjetshmi,
as kotje dhe as gjum nuk e kap At. Atij i prkasin gjith sht n qiej e n tok.
E kush sht ai q mund t ndrmjetsoj tek Ai prve se me lejen e Tij?...(el-
Bekare: 255).
Nuk ka kush t ndrmjetsoj vetm pasi t jap leje Ai... (Junus: 3).
Ju (o njerz) nuk keni asknd tjetr prve Atij si Mbrojts dhe Ndihms, as
edhe ndrmjetsues. A nuk do t prkujtoni pra? (es-Sexhde: 4).
Ndrmjetsimi tek Ai nuk sjell dobi vese pr at q Ai lejon (Sebee 23).
Pra tek Allahu i Lartsuar askush nuk ndrmjetson vese me lejen e Tij
dhe Ai sht i Vetmi q zotron Shefatin n Ditn e Kijametit, si thot n
Kuran: A kan t tjer si ndrmjetsues n vend t Allahut? Tuaju: Edhe sikur
ata t mos ken fuqi mbi asgj dhe t mos mendojn. Tuaju: Allahut i takon
gjith ndrmjetsimi. Atij i prket Mbizotrimi i qiejve dhe i toks. Pastaj tek Ai
do t ktheheni. (ez-Zumer: 43,44).
Pra shtja sht e gjitha n dor t Allahut, si thot n Kuran: Tuaj (o
Muhamed): N t vrtet shtja i takon plotsisht Allahut. (Ali-Imran: 154),
Vendimi nuk sht i yti (o Muhamed, por i Allahut) (Ali-Imran: 128).
10 Medarixh es-Salikin 1/341.
Kjo leje lidhet me ndrmjetsuesin, t ndrmjetsuarin si dhe me kohn
e Shefatit. Me fal t tjera, nuk ndrmjetson vese ai q Allahu e lejon t
bj Shefat, e ndrmjetsuesi nuk ndrmjetson vese pr at q Allahu i
jep leje si dhe nuk ndrmjetson vese kur t doj Allahu.
108

N pjesn e par t librit folm m hollsisht pr llojet e Shefatit q
prfshinin Melekt, t Drguarit, besimtart, prej atyre q Allahu u lejon t
bjn Shefat, po kshtu ndrmjetsojn edhe Agjrimi dhe Kurani. Ndrsa
t tjer prve ktyre, ndjeksit dhe adhuruesit e t cilve shpresojn prej
tyre Shefatin, si p.sh. nga idhujt, nga cilido lloj qofshin, nuk ka Shefat pr ta
asnjher. Pr kt arsye Allahu thot rreth Dits s Kijametit: At Dit asnj
ndrhyrje (ndrmjetsim) nuk do t vlej vese pr at q i Gjithmshirshmi ka
dhn leje dhe fala e t cilit sht e pranuar prej Tij (Ta-Ha: 10). N komentin
e Kuranit nga imam Begaviut thuhet: d.m.th., nuk vlen Shefati i askujt
prej njerzve vese me lejen e Allahut dhe prej t cilit Ai sht i knaqur me
faln e tij, Ibn Abasi thot: d.m.th.: LA ILAHE ILALLAH, e kjo tregon se
nuk bn Shefat kush tjetr ve besimtarit
10
.
Allahu, duke mohuar pasjen dobi nga idhujt e marr pr zot nga idhujtart,
si edhe Shefatin e tyre, sepse ai nuk bhet vese me lejen e Tij, thot: Tuaju
(o Muhamed ktyre paganve): thirrini ata q ju i pohoni (t jen zota) n vend
t Allahut, ata nuk kan aspak pjes n ndonjrin prej tyre (n qiej ose tok) dhe
as nuk ka ndonj mbrojts tek Ai pr ta nga mesi i tyre. Ndrmjetsimi tek Ai nuk
sjell dobi vese pr at q Ai lejon (Sebee: 22,23).
Ibn Kajimi ka thn: Allahu i ka shkputur t gjitha shkaqet me t cilat
jan kapur t gjith idhujtart, shkputje kjo t ciln e di ai q mediton
dhe e njeh at q merr prve Allahut dik tjetr si ndihms, mbrojts dhe
ndrmjetsues, ai sht: ... si shembulli i merimangs, e cila ndrton pr vete
shtpin e saj, por pa dyshim se m e brishta nga shtpit sht ajo e merimangs.
(el-Ankebut: 41) Dhe Allahu thot: Tuaju (o Muhamed, politeistve,
paganve): thirrini ata q ju i pohoni (t jen zota) n vend t Allahut. Pra
idhujtari e merr dik si t adhuruarin e tij, sepse ai beson se do t ket dobi
prej tij, e ndrsa dobia nuk vjen vese nga ai q ka nj nga kto katr cilsi:
ose sht zotrues i asaj q i krkon adhuruesi i tij, e nse nuk e zotron,
ather sht ortak i zotruesit, e nse nuk sht ortak i tij, sht ndihms
dhe prkrahs i tij, e nse nuk sht ndihms dhe as prkrahs, ather
sht ndrmjetsues tek ai. Allahu i ka mohuar t katrta kto shkall, duke
kaluar nga m e larta te m e ulta, pra ka mohuar zotrimin, ortakrin,
108 Mearixh el-Kabul 2/250.
10 Tefsiri i Begaviut 3/232.
45
ndihmn dhe ndrmjetsimin e dikujt tjetr ve Tij, t cilat i hamendson
idhujtari, si dhe nga ana tjetr ka pohuar nj Shefat, n t cilin ska pjes
idhujtari, e ai sht Shefati q bhet me lejen e Tij.
110

Gjithashtu duke mohuar Shefatin e idhujve, t cilt adhurohen prve Tij,
Allahu thot: Dhe adhurojn n vend t Allahut gjra q as i dmtojn dhe as
u sjellin dobi, dhe thon: kta jan ndrmjetsuesit tan tek Allahu. Tuaju: A
mos po e njoftoni Allahun pr far Ai nuk di se ka n qiej dhe n tok? Lavdi
i qoft dhe i Lart sht Ai prmbi gjithka q ata ia veshin dhe ia bashkojn Atij
si shok t barabart (me T)! (Junus: 18).
Ndrsa te fala e Tij: Dhe ata (idhujt) q i lusin n vend t Tij, nuk kan aspak
fuqi pr t ndrmjetsuar; - prve atyre q dshmojn pr t vrtetn dhe i din
(faktet e njsis s Allahut) (ez-Zuhruf: 86), prjashtimi ktu (me faln
prve) sht i shkputur - sipas mendimit t Ibn Tejmijes - ku kuptimi
i ajetit sht: Askush prej t adhuruarve prve Allahut nuk zotron
Shefatin, Allahu pastaj prjashton ata t cilt dshmojn t vrtetn dhe i
din (faktet e njsis s Allahut). Kjo prfshin ndrmjetsuesin si dhe at
pr t cilin bhet ndrmjetsimi. Kshtu, Melekt (engjjt), t Drguarit
dhe Veprmirt, edhe nse nuk e zotrojn Shefatin, kur tu jap Allahu
leje, do t ndrmjetsojn. Atyre nuk u jepet leja vese pr ndrmjetsimin
ndaj besimtarve, t cilt dshmojn (LA ILAHE ILALLAH), pra dshmojn
pr t vrtetn dhe i din faktet (e njsis s Allahut) e nuk ndrmjetsojn
pr ata q e kan thn kt fal thjesht pr t ndjekur traditn e prindrve
dhe t t parve t tyre
111
Gjithashtu thuhet se komenti i fals s Allahut:
Dhe ata (idhujt) t cilt ata i lusin n vend t Tij, nuk kan aspak fuqi pr t
ndrmjetsuar , nnkupton Isain, Uzejrin dhe engjjt, t cilt idhujtart i
adhurojn. Ata nuk e zotrojn Shefatin tek Allahu pr asknd, prve se
pasi Allahu tu jap leje dhe vetm pr ata q dshmojn pr t vrtetn
duke e ditur at, e kan njsuar Allahun dhe i jan bindur Atij. T tjer kan
thn: Kuptimi sht se idhujt q politeistt (idhujtart) i adhurojn n
vend t Allahut, nuk e zotrojn Shefatin, prve Isait, Uzejrit dhe Melekve,
dshmojn pr t vrtetn. Pra e kan dshmuar at duke e ditur dhe duke
qen t sigurt pr kt, si dhe e zotrojn Shefatin tek Allahu vetm me
lejen e Tij
112
.
110 Medarixh es-Salikin.
111 Fetaua 14/40 me shkurtime. Ka folur gjat duke mbshtetur kt mendim rreth tef-
sirit t ktij ajeti si dhe duke diskutuar thniet e tjera.
112 Tefsiri i Taberiut 25/104.
2- Plqimi i Allahut pr at q bhet ndrmjetsimi: Prmendm q
patjetr duhet leja e Allahut t Lartsuar pr ndrmjetsuesin q t bj
Shefat, po kshtu patjetr duhet plqimi i Allahut pr t ndrmjetsuarin,
kshtu q leja pr ndrmjetsuesin q t bj Shefat, nuk sht vendimtarja.
Allahu thot pr ndrmjetsuesit: dhe ata nuk mund t ndrhyjn prve se
pr ata me t cilt Ai sht i knaqur. (Enbija: 28). Gjithashtu thot: Dhe
ka shum Melek n qiej, ndrmjetsimi i t cilve nuk vlen, vetm pasi Allahu
t ket dhn lejen pr at q Ai e dshiron (en-Nexhm: 26). Madje prijsi i
ndrmjetsuesve, i Drguari yn, Muhamedi , thot kur i vijn njerzit n
Ditn e Kijametit pr t krkuar Shefatin, si e prmendm n hadithin q
transmeton Enesi (Allahu qoft i knaqur me t): dhe i krkoj Zotit tim
leje dhe kur e shikoj At, i bie n sexhde dhe m l kshtu aq sa do Ai, pastaj m
thuhet: ngrije kokn, krko e do t t jepet, fol dhe do t dgjohesh, ndrmjetso
e do t t lejohet; e ngre kokn, falnderoj Zotin tim me falnderim t cilin ma
mson Ai, pastaj ndrmjetsoj dhe (Ai) m vendos nj kuf (numr t caktuar),
pastaj i nxjerr nga Zjarri dhe i fus n Xhenet, pastaj kthehem
113
. Ebu Hurejra
tregon se i Drguari i Allahut , sapo i zbriti ajeti: "Dhe kshilloje farefsin
tnd t afrm (o Muhamed) (esh-Shuara: 214), tha: O ju Kurejsh, shptoni
vett tuaja tek Allahu, un nuk ju bj dot dobi tek Allahu, o bijt e Abdulmutalibit,
nuk ju bj dot dobi juve tek Allahu, o Abas ibn Abdulmutalib, nuk t bj dot
dobi tek Allahu, o Safje, halla e t Drguarit t Allahut , un nuk t bj dot
dobi ty tek Allahu, o Fatime, vajza e t Drguarit t Allahut , m krko 't
duash, por nuk t bj dot dobi tek Allahu
114
Pra nuk lejohet t mbshteturit
n Shefatin e t afrmve dhe t tjerve si ata prej ndrmjetsuesve. Kush
dshiron Shefatin, duhet t prgatis veten pr t, me pun t mira q
knaqin Allahun, derisa Ai t jet i knaqur me t. Sa bukur ka thn dikush
pr kt shtje: Kush pretendon se sht nga fmijt e profetve apo nga
pasardhsit e euliave, dijetarve dhe dshmorve, apo nga nxnsit e sheh
flanit apo t madhit flan, si dhe pretendon se ata do ti bjn dobi nga
dnimi i Allahut n Ditn e Gjykimit, se do t ndrmjetsojn pr t q ti
shptoj llogaris dhe se do ti falen gjynahet pr shkak t pozits s tyre t
nderuar dhe afrsis farefsnore apo martesore, - ai sht i vetmashtruar,
injorant n fe, i privuar nga t kuptuarit e rregullave islame, madje i bn
shirk Allahut n veprimet e Tij n gjithsi, e veant kjo absolute vetm pr
114 Buhari 3/10, kreu i Porosive, nnkreu: A hyn (llogaritet) gruaja dhe fmija te t afr-
mit; Muslimi 1/12, kreu i Besimit, nnkreu: Fjala e Allahut: Dhe kshilloje farefsin tnd
t afrm. Shprehja sht e Muslimit.
47
T. Ndaj dhe askush, i mir apo i keq qoft, nuk mund t ndrmjetsoj pr
dik tjetr pa dshiruar Allahu. E ndrmjetsimi arrihet vetm pasi Allahu
t jet i knaqur dhe t jap leje, q t dyja kto kushte jan n dorn e Tij e
jo n dorn e t Drguarve, aq m pak t dikujt tjetr.
Ku bazohet ai n mbshtetjen te dobia e afrsis me profett, evliat,
dijetart dhe dshmort? Po, nse do t donim q Allahu t lejonte dik
prej tyre pr t ndrmjetsuar pr ne, patjetr q duhet t prgatitemi
pr kt, t bjm pun t mira me t cilat Allahu knaqet, ta kemi frik
e t shpresojm nga Ai i Vetm e i Pashoq, t sinqert n fen e Tij e me
prkushtim t plot, pa i br shok n asgj, sikurse i bjn idhujtart.
115
3- Allahu knaqet vetm nga njsuesit: Ndrmjetsimi n Ditn e
Gjykimit nuk sht i prgjithshm pr kdo, besimtar apo jobesimtar qoft.
Shefati, edhe pse i llojeve t ndryshme, sht i veant pr besimtart q
kan vdekur n Teuhid (njsimin e Allahut n adhurim). Allahu nuk e plqen
kufrin (mosbesimin) nga robrit e Tij dhe i ka paralajmruar mosbesimtart
me qndrim t prhershm n Zjarr Ditn e Gjykimit. Nga argumentet
q Shefati sht i veant pr njsuesit e Allahut, t cilt i kan shptuar
shirkut dhe mohimit, si dhe pr kafrt dhe idhujtart nuk ka pjes n t
(Shefat), sht fala q transmetohet nga Ebu Hurejra i cili thot: Pyetet
i Drguari i Allahut se kush sht m i lumturi i njerzve me Shefatin
tnd n Ditn e Kijametit? I Drguari i Allahut tha: Isha i sigurt o Ebu
Hurejra se nuk do m pyeste njeri para teje pr kt hadith, sepse e pash dshirn
tnde t madhe pr hadithin. M i lumturi i njerzve me Shefatin n Ditn e
Kijametit sht ai q ka thn LA ILAHE ILALLAH, i sinqert nga zemra e ti
116
.
Gjithashtu transmetohet nga Ebu Hurejra se Muhamedi ka thn: do
i Drguar ka pasur nj lutje t pranuar, do i drguar e nxitoi lutjen e tij, ndrsa
un e ruajta lutjen time si Shefat pr umetin tim n Ditn e Kijametit, e kjo lutje
prfshin k ka vdekur nga umeti im pa i br shok (ortak) Allahut n asgj
11
.
Auf ibn Malik el-Eshxheiu tregon se i Drguari i Allahut ka thn: M
erdhi dikush nga Zoti im dhe m la t zgjidhja ndrmjet asaj q t hynte gjysma
e umetit tim n Xhenet dhe ndrmjet Shefatit, un zgjodha Shefatin. Tam:
O i Drguar i Allahut , pr hir t Tij dhe duke qen shokt e tu, a na bn
edhe neve prej atyre pr t cilt do t bsh Shefat? Ta: Ju jeni prej atyre
q ftojn Shefatin tim Kur ata kmbnguln (n krkesn e tyre) tha: Un
115 Nga libri Feja e pastr e Muhamed Sidik Hasen 2/51.
116 Buhari 1/33, kreu i Dijes, nnkreu: Ambicia pr hadithin (n msimin e tij).
ju kam dshmitar se Shefati im sht pr at q vdes nga umeti im pa i br
Allahut shirk n asgj
118
. Ndrsa n nj transmetim tjetr thuhet: Tam:
O i Drguar i Allahut , lute Allahun q t na bj prej atyre q meritojn
Shefatin tnd! Ta: Shefati im sht pr do musliman.
11

Ibn Tejmije, duke sqaruar kufzimin e Shefatit vetm te njsuesit, prkundr
atyre q i bjn shok Allahut, n fardolloj forme, thot: Ajo me t ciln
prftohet Shefati, sht dshmia pr t vrtetn e q sht LA ILAHE
ILALLAH, si dhe nuk arrihet duke lutur dik tjetr ve Allahut qofshin
Melek, profet apo njerz t mir. Kush merr dik nga kta si ndihms dhe
i lutet, bn pelegrinazh pr te varri apo vendi i tij, betohet dhe premton
me emrin e tij, afron dik tjetr pr tek ai q t ndrmjetsoj pr t; kjo
e gjitha nuk i vlen tek Allahu asgj dhe sht nga njerzit m t largt prej
Shefatit t kujtdo. Shefati sht pr njsuesit e Allahut, t sinqertt nga
zemra dhe t prkushtuarit n fen e Tij, ndrsa kush lut dhe merr pr
ndihms dik tjetr prve Allahut n adhurimin e Tij, ai sht idhujtar.
Kto fal e adhurime, me t cilat idhujtart kan pr qllim t ftojn
Shefatin, i privojn ata nga ai, duke u dnuar me t kundrtn e qllimit q
kishin, sepse ata i bn Allahut ortak duke mos pasur prov e as dshmi prej
Tij pr kt. Shum prej t humburve mendojn se Shefati arrihet me kto
forma n t cilat ka shirk, ose jan shirk i qart, sikurse menduan idhujtart
e par, sikurse edhe kristiant apo dhe t tjer t humbur prej atyre q e
konsiderojn veten musliman, t cilt lusin dik tjetr ve Allahut. Allahu
thot: Tuaju (o Muhamed): Tirrini ata q pretendoni (pr zota, si melekt,
profett si Isai, Uzejri e idhujt etj.) prve Tij (Allahut); Ata nuk kan fuqi pr ta
larguar t keqen prej jush, si dhe as pr ta kaluar at prej jush te ndokush tjetr.
Ata q ata i lusin (si Isain-birin e Merjemes, Uzejrin ose ndonj melek etj.) duan
(pr veten e tyre) mnyr e rrug pr t drejt hyrjeje dhe afrimi te Zoti i tyre,
secili prej tyre do t donte t ishte m i afrti, shpresojn pr Mshirn e Tij dhe
kan frik ndshkimin e Tij. Vrtet q ndshkimi i Zotit tnd sht pr tu pasur
frik! (El-Isra: 56-5)
120
.
118 Tirmidhiu 4/62, kreu i prshkrimit t Kijametit/13; Ahmedi 6/28; Ebu Daud Tejalisi
f.8; Ibn Huzejme n Teuhid 2/641; Axhiriu n Sheriah f.342; Ibn ebi Asim n Sunneh
2/38 dhe Albani thot n shnimet e tij n kt libr: Isnadi sht sahih, transmetuesit
jan t gjith t besueshm sipas kushteve t Buhariut dhe Muslimit; Hakimi 1/6; e ka
sjell Hejthemiu n Mexhmea ez-Zeuaid 10/368-30.
11 Ibn Maxheh 2/1444; Ibn Huzejme n Teuhid 2/638; Axhiriu n Sheriah f.343; Ibn ebi Asim
n Sunneh 2/30 dhe Albani thot se isnadi sht sahih li gajrihi; Hakimi 1/15 dhe thot se sht
sahih sipas kushteve t Muslimit dhe nuk e kan transmetuar at Buhariu dhe Muslimi
120 Fetaua 14/312,313.
4:
Allahu e ka br t qart n librin e Tij mospasjen dobi t mosbesimtarve nga
Shefati q bhet n Ditn e Gjykimit, ku thot: Ksisoj, asnj ndrmjetsim i
ndrmjetsuesve nuk do tu sjell ndonj dobi(El-Muddethir: 48).
Kt Allahu e thot pasi ka thn: (Dhe do tu thon atyre): ju bri t hyni
n Xhehenem? Do t thon: Ne nuk falnim namazin; as nuk ushqenim t varfrin;
fisnim gnjeshtra (gjith at q Allahu urrente) me gnjeshtart; e prgnjeshtronim
Ditn e Gjykimit derisa na erdhi e sigurta (vdekja) (El-Muddethir: 42-4).
Allahu thot n gojn e idhujtarve: Tani ne nuk kemi asnj ndrmjetsues;
as edhe ndonj mik t afrt (pr t na ndihmuar). (Esh-Shuara: 100-101).
Atyre nuk u bn dobi asnj afrsi e as ndrmjetsim nse kan vdekur
jobesimtar, cilado qoft pozita e ndrmjetsuesit. Ibn Tejmije thot:
Shefati pr kafrt q t shptojn nga Zjarri dhe krkimi falje pr ta,
nse kan vdekur n kufr, nuk u bn dobi edhe sikur ndrmjetsuesi t
jet m i madhi i ndrmjetsuesve n pozit, nuk ka ndrmjetsues m t
madh se Muhamedi , dhe pastaj Ibrahimi (Paqja e Allahut qoft mbi t).
Ndrkaq, Ibrahimi sht lutur pr atin e tij dhe ka krkuar falje pr t, si
thot Allahu: O Zoti yn! M fal mua dhe prindrit e mi si dhe gjith besimtart
Ditn q bhet llogaria. (Ibrahim: 41).
I Drguari i Allahut, Muhamedi , ka dashur t krkoj falje pr Ebu Talibin,
xhaxhain e tij, duke marr shembull Ibrahimin, sikurse disa musliman
kan dashur t krkojn falje pr disa t afrm t tyre, e Allahu zbriti ajetin:
"Nuk shkon pr t Drguarin dhe pr ata q besojn, t krkojn faljen e Allahut
pr idhujtart, edhe sikur t jen m t afrmit, pasi u sht br e qart se ata
jan banort e Zjarrit (sepse ata kan vdekur duke qen kafra). (Teube: 113).
Pastaj Allahu prmend arsyen e Ibrahimit dhe thot: Dhe lutja e Ibrahimit
pr faljen e babait t tij ishte vetm pr arsye t premtimit q ai i bri, por kur
iu qartsua mir se (babai i tij) ishte armik i Allahut, ai u largua prej tij. Vrtet
Ibrahimi ishte el-Eueh (q i lutej Allahut me nnshtrim dhe e madhronte At
shum) si dhe shum i duruar. Allahu kurr nuk do ta humb at popull, pasi e
ka udhzuar, derisa tu bj t qart atyre se nga gjra duhet t largohen
(Teube: 114,115).
N Sahihun e Buhariut transmetohet nga Ebu Hurejra se i Drguari i Allahut
ka thn: Do ta takoj Ibrahimi t atin e tij, Azerin, Ditn e Kijametit, ku
fytyra e Azerit do t jet e zymt, e errt dhe e pluhurosur, e Ibrahimi i thot:
A nuk t thash q t mos m kundrshtoje? Ndrsa babai i tij i thot: Ja sot
nuk t kundrshtoj! Ibrahimi thot: O Zot! Ti m ke premuar q nuk do t m
poshtroje Ditn e Ringjalljes, a ka poshtrim m t madh se sa t jet babai
im m i larguari? Allahu i Lartsuar thot: Un e kam br haram Xhenetin pr
jobesimtart, pastaj thuhet: vshtro far ka nn kmbt e tua, e (Ibrahimi)
shikon, kur ja nj hien e ndotur me balt e q merret nga kmbt e saj dhe hidhet
n zjarr
121
Pra babai i Ibrahimit pasi vdiq idhujtar, nuk i bri dobi lutja e t
birit pr falje, pavarsisht nga pozita dhe vlera e Ibrahimit. Allahu thot
pr besimtart: Me te vrtet q ka pasur nj shembull t shklqyer pr ju tek
Ibrahimi dhe tek ata me t, kur i than popullit t tyre: Vrtet ne jemi t pastr
prej jush dhe gjithkaje q ju adhuroni n vend t Allahut. Ne ju kemi hedhur
posht si dhe ndrmjet nesh dhe jush ka flluar armiqsi dhe urrejtje prgjithnj,
derisa t besoni tek Allahu, Nj t vetm, prve thirrjes s Ibrahimit, babait t
vet Vrtet q do t krkoj falje pr ty (nga Allahu), por un nuk kam asnj fuqi
pr t br ndonj gj pr ty para Allahut. Zoti yn! Vetm te Ti mbshtetemi
dhe vetm te Ti sht kthimi yn i fundit. Zoti yn! Mos na bj ne sprov pr
jobesimtart dhe falna, O Zoti yn! Vrtet q Ti e Vetm Ti je i Gjithfuqishmi,
m i Urti Gjithgjykues (El-Mumtehine:4,5).
Allahu i Lartsuar ka urdhruar besimtart q t marrin shembull tek
Ibrahimi dhe kush e ndoqi at prve n faln pr babain e tij Vrtet q
do t krkoj falje pr ty (nga Allahu) se Allahu nuk fal ti bhet ortak Atij. Po
kshtu edhe m i nderuari i ndrmjetsuesve, Muhamedi , ku n Sahihun
e Muslimit transmetohet nga Ebu Hurejra se ai ka thn: I krkova leje
Zotit tim q t krkoja falje pr nnn time e nuk m lejoi, i krkova leje q t
vizitoja varrin e saj dhe m lejoi
122
. E n nj transmetim tjetr tregohet se i
Drguari i Allahut ka vizituar varrin e nns s tij dhe ka qar duke br
q edhe t tjert q ishin rreth tij, t qajn, pastaj ka thn: I krkova leje
Zotit tim q t krkoja falje pr nnn time dhe nuk m lejoi, e i krkova leje q t
vizitoja varrin e saj dhe m lejoi, vizitojini varret se ato me t vrtet ju kujtojn
vdekjen
123
.
N Sahihun e Muslimit transmetohet nga Enesi se nj burr ka thn: O i
Drguar i Allahut, ku sht babai im? Ta: n zjarr sapo ai u kthye i thirri
dhe i tha: me t vrtet babai im dhe babai yt jan n zjarr.
124

125
121 Buhariu 4/110, kreu i t Drguarve t Allahut, nnkreu: Fjala e Allahut: Dhe Allahu
vrtet e bri Ibrahimin mik t ngusht.
122 Muslimi 2/61, kreu i xhenazeve, nnkreu: Krkimi i lejes s t Drguarit t Allahut ,
nga Zoti i tij pr t vizituar varrin e nns s tij.
123 Referenca e larprmendur.
124 Muslimi 1/11, kreu i Besimit, nnkreu: Qartsimi se kush vdes n kufr (mohim), ai
sht n Zjarr dhe nuk meriton Shefatin dhe as nuk i bn dobi afrsia e t afrmve t tij.
125 Fetaua 1/145-14.
51
Nj paqartsi dhe prgjigjja pr t
Mund t ket kundrshtim pr at q u tha m par rreth mospasjes
dobi pr jobesimtart nga Shefati, me at q i Drguari i Allahut ,do
t ndrmjetsoj pr xhaxhain e tij Ebu Talibin, duke qen ky mohues.
Dijetart kan dhn nj numr prgjigjesh rreth ksaj:
1- Shefati pr Ebu Talibin sht vetm Shefat lehtsimi dhe jo pr nxjerrje
nga Zjarri sikurse ndodh me njsuesit q kan br gjynahe, t cilt nxirren
prej tij dhe futen n Xhenet. E kjo sht nj prgjigje e fort, pr t ciln ka
folur dhe e ka mbshtetur Kurtubiu (Allahu e mshiroft).
126

Po kshtu edhe Ibn Tejmije prmend se jobesimtart dallohen n kufrin
e tyre, sikurse dallohen besimtart, kshtu q kur ka prej kafrve q i
lehtsohet kufri pr shkak t ndihms dhe mbshtetjes (pr besimtart),
atij do ti bj dobi Shefati i t Drguarit t Allahut n lehtsimin e
dnimit ndaj tij, por jo n heqjen e krejt dnimit. M pas ai prmend ka
transmetohet nga i Drguari i Allahut n shtjen e Shefatit t tij pr
xhaxhain, Ebu Talibin.
12
2- Mospasja dobi e jobesimtarve nga Shefati sht e prgjithshme pr
t gjith mohuesit, por sht veuar nga kjo Ebu Talibi, ku dhe pr kt
numrohet ky Shefat nga t drejtat e t Drguarit t Allahut . Gjithashtu
edhe kjo prgjigje sht e fort t ciln e pranon dhe Imam Bejhekiu (Allahu
e mshiroft).
128
3- Ebu Talibi, t cilit do ti lehtsohet dnimi, do t ndjehet sikur nuk e
provon (shijon) lehtsimin dhe sikur ai nuk ka pasur dobi nga Shefati.
E mbshtet kt gj ajo ka sht transmetuar se ai nuk do t shikoj
(mendoj) se njeri tjetr po pson dnim m t madh se dnimi i tij, n nj
koh kur ai vet ka dnimin m t leht (n Zjarr).
12
Kjo sepse vetm pak
nga dnimi i Xhehenemit nuk mund ti rezistojn atij malet, e ai q dnohet
n t nga vuajtja n t ciln gjendet, e bn t besoj q lehtsimi (i dnimit)
nuk i ka br dobi.
130

Gjithashtu ktu mund t jepet prgjigje pr nj paqartsi tjetr q lidhet
me Shefatin e Madh, pr t cilin sht folur m par, ku i Drguari i Allahut
126 Et-Tedhkira f Ehualil-Meuta ue Umuril-Akhirah e Kurtubiut 1/24; Kitab el-Beath
uen-Nushur i Imam Bejhekiut f.31.
12 Fetaua 1/144.
128 Kitab el-Beath ue en-Nushur f.30; Feth el-Bari 11/431.
12 Muslimi 1/16, kreu i Besimit, nnkreu: Kush ka dnimin m t leht nga banort e
Zjarrit.
130 Feth el-Bari: 11/431.
ndrmjetson pr t gjith njerzit q jan t grumbulluar Ditn e
Gjykimit, e n mesin e tyre ndodhen jobesimtar dhe besimtar. Mund t
jepet prgjigje pr kt se Shefati i t Drguarit t Allahut n kt moment,
nuk do ti shptoj mosbesimtart nga zjarri, madje ky Shefat bhet vetm
pr t flluar gjykimi i njerzve, me besimtar e jobesimtar. sht e mira
pr ne q ta mbyllim kt studim me pjesn q vijon m posht, pr shkak
t rndsis s saj.
Dallimi ndrmjet Shefatit tek Allahu dhe Shefatit te njerzit
Nuk ka dyshim se ndrmjetsimi tek Allahu i Lartsuar nuk sht si ai te
njerzit n dynja, ku sqarimi i ksaj bhet si vijon:
1-Nga dallimet m t mdha sht se Shefati te njerzit mund t bhet pa
lejen e atij, tek i cili bhet ndrmjetsimi, qoft edhe pa qen i knaqur
ky i fundit, me at pr t cilin ndrmjetsohet, e kjo pr shum arsye. Kjo
tregon ndikimin q ka krijesa te krijesa tjetr, prkundr Shefatit tek Allahu
i Lartsuar, ku nuk bhet vetm pasi t jap leje Ai e t jet i knaqur me t
ndrmjetsuarin, sepse n dorn e Allahut t Lartsuar sht do gj, far
dshiron Ai t ekzistoj, ekziston, e far nuk dshiron t ekzistoj, nuk
ekziston. Nuk ndikon tek Ai asgj prej krijesave t Tij.
Dijetari Ibn Tejmije thot duke sqaruar kt: Tek Allahu nuk ndrmjetson
kush vetm pasi t jap leje Ai dhe vese pr personin q Ai sht i knaqur
me t, e ndrsa te krijesat nuk ndodh kshtu. Ata mund t jen t t njjtit
nivel, ose m lart apo m posht se njri- tjetri, ku ai q ndrmjetson
mund ta bj kt pa i marr leje atij tek i cili ndrmjetson. Ky i fundit e
pranon kt ndrmjetsim, ose nga pushteti i ndrmjetsuesit apo dobia
q mund t ket prej tij, ose si sjellje reciproke ndrmjet tyre dhe ndihm
t ndrsjell, ose pr shkaqe t tjera. Ndrkaq sht ndrmjetsimi, ai q
e v n lvizje dshirn e atij tek ai q i krkohet ky ndrmjetsim, pr ta
pranuar at q i krkohet edhe nse m par nuk e dshironte nj gj t till.
Kjo sikurse urdhri, i cili ndikon tek ai q urdhrohet pr ta zbatuar edhe
nse nuk e dshiron nj gj t till
131
.
Gjithashtu Ibn Tejmije thot: Dhe kur Allahut i lutet, lutsin e ndrmjetson
tek Ai ndrmjetsuesi, e Ai i pranon ato, por jo pr shkak t ndikimit dhe
presionit, si ndodh me krijesat. Por ngaq Allahu i Lartsuar sht Ai ia
mundsoj lutsit t lutet, ndrmjetsuesin t ndrmjetsoj, Ai sht
131 Fetaua 14/381.
53
Krijuesi i veprave t njerzve. Ai sht q ia lehtsoi robit t Tij pendimin
dhe pastaj ia pranoi at, ia lehtsoi punt e mira dhe pastaj e shprbleu pr
to, ia lehtsoi lutjen dhe pastaj ia pranoi. Tek Ai askush nga krijesat nuk ka
ndikim, por sht Ai q krijon shkaqet.
132

Muhamed Sidik Hasan Khan, kur krahason Shefatin q bhet n dynja
te njerzit me at q bhet tek Allahu, numron dhe komenton disa nga
shkaqet q ndikojn te Shefati q bhet te njerzit, duke thn:
A- Shefati i pozits. Duhet t dim q ndrmjetsimi sht prpjekje pr
ti br mir dikujt, ku n dynja ai sht i shumllojshm, p.sh: kur provohet
nj vjedhje e br nga dikush i afrt i ndonj pushtetari, e ndrmjetson pr t
nj ministr apo dikush me pozit, e kshtu falet vjedhsi dhe nuk dnohet.
Pa dyshim q kryepushtetari n zemrn e tij dshironte q ta dnonte
vjedhsin, sepse kishte kryer nj vepr t dnueshme dhe t prcaktuar n
ligjin e tij, por ai e pranoi ndrmjetsimin e ministrit apo kujtdo tjetr afr
tij, duke par pozicionin dhe gradn q ka, si nj nga shtyllat mbi t cilat ai
ka ngritur pushtetin e tij. Ai mendoi se mbajtja e zemrimit brenda vetes pr
veprn q u krye dhe falja e vjedhsit, sht m mir sesa zemrimi i ktij
ministri, gj q mund t onte n rrnimin e pushtetit t tij. Pikrisht ky
ndrmjetsim i ktij lloji quhet Shefati i Pozits, sepse u pranua pr shkak
t pozits q kishte ministri te kryepushtetari. Ky lloj Shefati nuk i shkon
pr shtat pozits s Allahut t Plotfuqishm dhe nuk sht i pranueshm
tek Ai. Askush nuk mundet t ndrmjetsoj tek Allahu n nj form t
till, absolutisht jo. Kush beson se dikush nga t Drguarit e Allahut , apo
dikush prej evliave, dijetarve, shehidve, engjjve dhe t nderuarve mund
t ndrmjetsoj tek Allahu me nj Shefat t till, ai q e beson kt sht
n t vrtet nj idhujtar q nuk ka kuptuar hyjnin e Allahut.
B- Shefati i dashuris. Pra t ndrmjetsoj nj i dashur i mbretit apo
i kryepushtetarit, me qllim q tia heq dnimin e mbreti e pranon kt
ndrmjetsim nga dashuria q ka pr ndrmjetsuesin si dhe nga bujaria
pr t. Kshtu e fali veprn, p.sh., vjedhjen, nga kjo dobsi e tij. Pra ky lloj
ndrmjetsimi quhet Shefati i Dashuris, pr shkak se u pranua duke u
bazuar n dashurin pr ndrmjetsuesin.
Si n rastin e par, edhe ktu ai (mbreti apo kryepushtetari) mendoi se
mbajtja e zemrimit brenda vetes pr nj her t vetme dhe falja e vjedhsit
me qllim q t ruante dashurin e tij, ishte m mir se hidhrimi nga
132 Fetaua 14/382,383; Igathetul Lehfan i Ibn Kajimit 1/220-223.
humbja e t dashurit. Gjithashtu edhe ky Shefat nuk sht i pranueshm
tek Allahu i Lartsuar, e kush pretendon se sht i pranueshm tek Ai,
ather ky sht idhujtar dhe injorant. Madje, Allahu i Lartsuar edhe nse
ka nderuar dik mes krijesave t Tij duke e konsideruar mik t Tijin, apo i
ka folur drejtprdrejt, apo e ka quajtur si i Drguar i Nderuar, apo Shpirti
Besnik, me gjith kt, Mbreti ngelet Mbret e vartsi, varts.
133
2- Gjithashtu nga dallimet mes Shefatit te njerzit dhe atij q bhet tek
Allahu sht se njerzit kan nevoj pr ndrmjetsimin ndrmjet tyre,
kjo pr shkak t mosnjohjes q kan rreth gjendjes s njri-tjetrit. Ndrsa
Allahu nuk ka nevoj q dikush t ndrhyj q ta njoftoj pr gjendjen e
dikujt tjetr, sepse Ai sht Njohsi i s dukshmes dhe s fshehts. Dijetari
Abdurrahman Ed-Deuseri (Allahu e mshiroft) e sqaron kt gjat komentit
t fals s Allahut n ajetin Kursij: E kush sht ai q mund t ndrhyj
(ndrmjetsoj) tek Ai prve se me lejen e Tij ?(El-Bekare 225), ku thot
se kjo pyetje n kt ajet mohon me t madhe ndrmjetsimin e dokujt
tek Allahu dhe tregon se jo thjesht nga ndrmjetsimi q bhet, Allahu e l
dnimin e ndonj gabuesi. Kjo bie ndesh me traditn, drejtsin dhe urtsin
e Allahut, sepse Ai sht Krijuesi dhe i Gjithdituri q njeh gjendjen dhe do
gj q ka lidhje me gabuesit dhe nuk ka nevoj pr ndrmjetsimin e dikujt
q ta njoftoj. Krijesat jan ato q kan nevoj pr ndrmjetsim ndrmjet
tyre, ku bn pjes pushtetari dhe vartsi, kjo nga dobsia e pushtetarit dhe
nevojs s tij pr njohjen e gjendjes. Ndrsa krahasimi i Allahut me krijesat
e Tij sht i papranueshm dhe jo i drejt.
134
Gjithashtu ky dijetar thot n
komentin e fals s Allahut: Ai di se far u ndodh krijesave t Tij n kt bot
dhe far do tu ndodh atyre n botn tjetr d.m.th., q Allahut t Lartsuar
nuk i fshihet asnj nga gjendja e njerzve, nga ajo q u ndodh tani dhe far
kan ln prapa, e Ai sht i Gjithdituri pr ka din dhe nuk din robrit
e Tij. Kjo pjes nga ajeti Kursij sht argument q hedh posht Shefatin
q pretendojn idhujtart dhe ithtart e librit (Jehudt dhe Kristiant),
sepse Allahu di gjithka nga veprat e njerzve, t shkuarat, t tashmet
dhe t ardhmet. Shefati q ata pretendojn sht i pamundur t bhet tek
Allahu, sepse ky Shefat arrihet pasi ndrmjetsuesi njofton at q zotron
pushtet pr hallin e dikujt q pushtetari nuk e njeh, e Allahu nuk ka nevoj
ta njoftoj askush pr gjendjen e krijesave t Tij.
135
133 Nga libri: Ed-Din el-Halis e Muhamed Sidik Hasan 2/16,1,18 me shkurtime.
134 Safuetul-Ethar uel-Mefahim min Tefsir el-Kuran el-Adhim 3/453.
135 Referenca e msiprme 3/455,456.
55
Nnkreu i dyt
Shkaqet e arritjes s Shefatit
N nnkreun e par prmendm kushtet pa t cilat nuk mund t realizohet
Shefati n Ditn e Kijametit.
Shum hadithe jan prcjell nga Muhamedi pr arritjen e Shefatit me
kryerjen e disa veprave t veanta, q jan shkaqet pr t cilat do t fasim
n kt studim. Kuptohet q thjesht kto shkaqe n vetvete nuk ojn tek
arritja e Shefatit, sepse patjetr duhen plotsuar kushtet e tij. Feja jon nxit
pr kryerjen e ktyre shkaqeve, t cilat kur bhen me sinqeritet dhe duke
ndjekur Sunetin e t Drguarit t Allahut , ojn me lejen e Allahut n
arritjen e Shefatit n Ditn e Kijametit, me falje gabimesh dhe gjynahesh
ose me ngritje t pozits n Xhenet etj.
Nga kto shkaqe prmendim:
1- Teuhidi (njsimi) dhe sinqeriteti n adhurimin e Allahut: Pa
dyshim teuhidi, i cili nnkupton veimin e Allahut n adhurim, sht nga
shkaqet m t mdha me t cilat meritohet Shefati n Ditn e Kijametit,
madje sht kusht kryesor i tij si edhe kemi folur. Pr kt ka ardhur n
hadith fala e t Drguarit t Allahut ,kur sht pyetur: Kush sht m i
lumturi i njerzve me Shefatin tnd n Ditn e Kijametit? E ai ka thn: M
i lumturi i njerzve me Shefatin tim n Ditn e Kijametit sht kush thot LA
ILAHE ILALLAH, sinqerisht nga zemra e tij
136
. Pr kt gj Ibn Tejmije thot:
Shkaku i Shefatit sht njsimi i Allahut, sinqeriteti n fe dhe adhurim, me
t gjitha llojet e tij. Sa m i sinqert t jet njeriu, aq m shum e meriton
Shefatin, sikurse meriton m shum dhe t gjitha llojet e mshirs. Vet
Shefati sht shkak nga shkaqet e mshirs me t ciln Allahu mshiron
robrit e Tij, ku ata q e meritojn m shum kt mshir, jan njsuesit
e Tij dhe t sinqertt. Sa m i sinqert t jesh n LA ILAHE ILALLAH me
dije, besim, vepra, distancim nga shirku dhe idhujtart, dashuri, prkrahje,
urrejtje dhe armiqsi (pr hir t Allahut), e meriton m shum mshirn e
Tij
13
.
2- Leximi i Kuranit: M par prmendm n hadithin e Ebu Umames
(Allahu qoft i knaqur me t) se ka dgjuar t Drguarin e Allahut , t
136 Buhari 1/33.
13 Fetaua 14/414, me shkurtime.
thot: Lexojeni Kuranin, se ai do t vij Ditn e Kijametit si ndrmjetsues
pr at q e ka lexuar.
138
Lexuesit e Kuranit jan ata q e lexojn at sipas
rregullave, ata q meditojn at q lexojn dhe punojn me t. Pr kt ka
ardhur n hadith: Punoni me Kuranin, bni hallall at q ka br ai hallall dhe
bni haram at q ka br ai haram, ndiqeni shembullin e tij e mos mohoni gj prej
tij. far sht prej tij e paqart pr ju, kthejeni (pr sqarim) tek Allahu dhe te
prijsit tuaj pas meje q tju njoftojn, besoni n Teuratin, Inxhilin, Zeburin dhe
n at far u ka ardhur t Drguarve nga Zoti i tyre, dhe le tju prfshij Kurani
e ka ka n t prej argumenteve t qarta, se ai (Kurani) sht ndrmjetsues q i
jepet e drejta t ndrmjetsoj
13
.
3- Agjrimi: N hadithin e Abdullah ibn Amrit (Allahu qoft i knaqur
me t) tregohet se i Drguari i Allahut , ka thn: Agjrimi dhe Kurani
ndrmjetsojn pr robin n Ditn e Kijametit, ku agjrimi do t thot: O Zot! I
ndalova atij ushqimin dhe epshet gjat dits, m lejo t ndrmjetsoj pr t. Ndrsa
Kurani thot: I ndalova atij gjumin gjat nats, m lejo t ndrmjetsoj pr t,
dhe ndrmjetsojn q t dy.
140
Pra ky hadith sht fare i qart n Shefatin e
agjrimit pr at q ka agjruar. Kjo tregon vlern e tij, veanrisht pr at
q e bn me besim dhe shpres pr shprblim tek Allahu.
4- Lutja pas ezanit. N Sahihun e Buhariut sht transmetuar nga Xhabir
ibn Abdullah (Allahu qoft i knaqur prej tyre) se i Drguari i Allahut ka
thn: Kush thot sapo dgjon ezanin: O Zoti yn, Zoti i ksaj thirrjeje t plot
q lajmron pr namazin t cilin do t falim! Nderoje Muhamedin dhe jepi
mundsin t jet ndrmjetsues pr ne (Ditn e Gjykimit),vendose at n Vendin
e Nderuar q ia ke premtuar. Pa dyshim, Ti e mban premtimin e dhn
141
. Kush
e bn kt lutje pas do ezani, atij i sht premtuar Shefati i t Drguarit t
Allahut , n Ditn e Gjykimit.
5- Banimi n Medine, n qytetin e t Drguarit t Allahut , durimi ndaj
vshtirsive t saj dhe vdekja n t. N Sahihun e Muslimit transmetohet
nga Ebu Seid Meula el-Mehri, i cili ka shkuar tek Ebu Seid el-Hudriu n
138 Muslimi 1/553.
13 Hakimi n Mustedrek-un e tij 1/568, kreu i vlerave t Kuranit, nga hadithi i Meakel ibn
Jesar el-Meznij (Allahu qoft i knaqur prej tij). Hakimi ka thn se ky hadith e ka zinxhirin
e transmetimit t vrtet dhe nuk e kan transmetuar Buhariu dhe Muslimi.
140 Ahmedi dhe Hakimi.
141 Buhari1/152, kreu i Ezanit, nnkreu: Duaja pas ezanit.
57
nett e Harres
142
dhe sht kshilluar me t pr largimin nga Medina, duke
iu ankuar pr mimet e larta dhe numrin e madh t pjestarve t familjes
s tij. Gjithashtu e njoftoi se nuk bnte dot durim prball vshtirsive
dhe rreziqeve t Medins. Ebu Seid el-Hudriu i tha: Sa keq pr ty! Nuk t
kshilloj ta bsh kt, sepse un kam dgjuar t Drguarin e Allahut t
thot: Kushdo q bn durim ndaj vshtirsive t saj (Medines) dhe vdes prej
tyre, un do t jem pr t ndrmjetsues apo dshmitar n Ditn e Gjykimit, nse
ka qen musliman
143
. Gjithashtu transmetohet nga Ebu Hurejra (Allahu
qoft i knaqur me t) se i Drguari i Allahut ka thn: Kushdo nga umeti
im q bn durim ndaj vshtirsive dhe rreziqeve t Medines, un do t jem pr t
ndrmjetsues ose dshmitar n Ditn e Gjykimit
144
. Ibn Umeri (Allahu qoft
i knaqur prej tyre) tregon se i Drguari i Allahut ka thn: Kush ka
mundsi t vdes n Medine, le t vdes, se un do t ndrmjetsoj pr at q vdes
aty
145
. N kto hadithe e n t tjera si kto tregohet vlera e t banuarit n
Medine, durimit ndaj vshtirsive dhe rreziqeve t saj, vlera e vdekjes n t,
t cilat jan nga shkaqet e meritimit t Shefatit t t Drguarit t Allahut .
6- Lutjet (salavatet) pr t Drguarin ton Muhamed: Ruejfea ibn
Tabit (Allahu qoft i knaqur nga ai) tregon se i Drguari i Allahut ka thn:
Kush bn salavat pr Muhamedin dhe thot: O Zoti im! Vendose (Muhamedin)
n vendin m t afrt te Ti n Ditn e Gjykimit, ai e ka merituar Shefatin tim
146
.
Taberaniu transmeton nga Ebu Derdaja (Allahu qoft i knaqur prej tij) se i
Drguari i Allahut ka thn: Kush bn salavat (lutje q Allahu ta lavdroj
dhe ta largoj nga t metat) pr mua sapo hyn sabahu dhjet her dhe sapo hyn
mbrmja dhjet her, at e kap Shefati im n Ditn e Gjykimit
14
. Ibn Mesudi
(Allahu qoft i knaqur prej tij) tregon se i Drguari i Allahut ka thn: Ai
142 D.m.th. n nett q ka ndodhur Fitnja (trazira) e njohur, n t ciln u mor me forc
Medinia n vitin 63 h (komenti i sahih Muslimit /13).
143 Muslimi 2/1002, kreu i Haxhit, nnkreu: Nxitja pr t banuar n Medine dhe durimi
ndaj rreziqeve t saj.
144 Referenca e msiprme 2/1004.
145 Tirmidhiu 5/1 n Kitab el Menakib, nnkreu: Vlera e Medines, Tirmidhiu thot:
hadith hasen garib; Ibn Maxheh 2/103; Imam Ahmedi 2/4,104; Ibn Hiban n sahihun e
tij 5/21, si dhe Sujuti e ka njohur si t vrtet (sahih) n Xhamiu es-Sagir f.163.
146 Ibn ebi Asim n Sunneh 2/35; Mundhiriu ka thn: Kt e ka transmetuar Bazzari
dhe Taberaniu n el-Kebir dhe e el-Euset dhe senedet e tyre jan t shkalls hasen; et-Tergib
uet-Terhib 2/505; Hejthemiu thot t njjtn gj pr senedet e tyre n Mexhmea ez-Zeuaid
10/163.
14 N Mexhmea ez-Zeuaid 10/120 thuhet: e transmeton Taberaniu me dy senede, njri
sht hasen dhe Sujutiu e ka njohur hadithin si hasen n Xhamiu es-Sagir 2/15.
q e meriton m shum Shefatin tim n Ditn e Gjykimit, sht ai q ka br m
shum salavate pr mua
148
.
7- Namazi i xhenazes s nj grupi muslimansh pr nj musliman:
N Sahihun e Muslimit, prcillet nga Aishja (Allahu qoft i knaqur prej
saj) se i Drguari i Allahut ka thn: Nse ka nj t vdekur (musliman) q
ia falin namazin e xhenazes nj grup muslimansh q mbrrin t njqind vett,
ku q t gjith ndrmjetsojn pr t, atyre do tu pranohet t ndrmjetsojn pr
t
14
. Gjithashtu transmetohet nga Kurejb Meula ibn Abas nga Abdullah
ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur prej tyre) se atij (ibn Abasit) i vdiq nj
djal n Kudejd apo Usfan
150
dhe tha: O Kurejb, a jan grumbulluar njerz
pr t? Dola, kur ja disa njerz ishin mbledhur dhe e njoftova. Ta: A thua
jan dyzet vet? Tash: Po. (Ibn Abasi) Ai: Nxirreni, se un kam dgjuar
t Drguarin e Allahut t thot: Nuk ka musliman q t vdes dhe tia falin
xhenazen dyzet vet q nuk i bjn shirk Allahut n asgj, vetm se Allahu do
ti lejoj t ndrmjetsojn pr t
151
. Murthed ibn Abdullah el-Jezniu ka
thn: Malik ibn Hubejra esh-Shami kur falte ndonj xhenaze dhe njerzit
mblidheshin pr tu falur, i ndante ata n tre rreshta, pastaj thoshte: I
Drguari i Allahut ka thn: Kujt ia falin namazin e xhenazes tre rreshta
njerzish, atyre u lejohet t ndrmjetsojn pr t
152
.
8- Sexhdet e shpeshta: Imam Ahmedi transmeton nga Zijad ebi Zijadi
ky nga nj shrbtor burr ose grua q thot: I Drguari i Allahut i
thoshte shrbtorit: A ke ndonj nevoj?, derisa nj dit shrbtori i
tha: O i Drguari i Allahut, kam nj nevoj. I Drguari i Allahut i tha:
E cila sht ajo? Ai: nevoja ime sht q t ndrmjetsosh pr mua n
Ditn e Kijametit. I Drguari: E kush t shtyu t krkosh kt? Shrbtori
iu prgjigj: Zoti im. I Drguari i Allahut tha: M ndihmo (pr kt) me
148 Tirmidhiu 2/354, kreu i Namazit, nnkreu: far ka ardhur nga vlera e duas pr t
Drguarin e Allahut dhe thot Tirmidhiu: ky hadith sht hasen garib; Ibn Hibban 2/133
(ibn Biliban).
14 Muslimi 2/654, kreu i Xhenazes, nnkreu: Kujt ia falin xhenazen njqind vet, ndr-
mjetsojn pr t.
150 Vende kto n afrsi t Meks, shih: Muaxhem el-Buldan 4/121,313.
151 Muslimi 2/655, kreu i Xhenazeve, nnkreu: Kujt ia falin xhenazen dyzet vet, ndrm-
jetsojn pr t.
152 Ebu Daud 3/510, kreu i Xhenazes, nnkreu: Safet e Xhenazes; Tirmidhiu 3/34 dhe
thot: hadith hasen; Ibn Maxheh 2/48; Ahmedi 4/.
5:
sexhde t shumta
153
. Muslimi transmeton nga Rabia ibn Keab el-Eslemi
se ka thn: Po kaloja natn me t Drguarin e Allahut dhe i shrbeva
me at far kishte nevoj si dhe pr t marr abdes, ku m tha: Krko!
Tash: T krkoj shoqrin tnde n Xhenet. Ai: Apo dika tjetr. Un:
(pikrisht) kjo sht ajo (q t krkoj). Ai: M ndihmo pr veten tnde me
sexhde t shumta
154
. Qllimi me sexhde ktu sht sexhdja n namaz dhe
shkaku i nxitjes pr t sht se ajo sht kulmi i modestis dhe pruljes pr
Allahun e Lartsuar, ku vendoset n tok pjesa m krenare dhe m e lart e
trupit, q sht balli. Kto jan nj pjes e shkaqeve, me kryerjen e t cilave
shpresohet t arrihet Shefati i t Drguarit t Allahut dhe i t tjerve ve
tij n Ditn e Gjykimit.
A sht vizita e varrit t t Drguarit t Allahut , Muhamedit, nga
shkaqet e arritjes s Shefatit?
Dikush ka prmendur se nga shkaqet e arritjes s Shefatit, sht dhe vizita
e varrit t Muhamedit , duke u argumentuar me hadithe q i jan veshur
t Drguarit t Allahut n kt shtje. Nuk ka dyshim se vizita e varrit
t tij sht e ligjruar n Islam (pa e pasur at si qllim t udhtimit) dhe se
vizitori ka shprblim tek Allahu, por fala se vizita e varrit shprblehet me
Shefat, ktu duhet t ndalemi pak. Hadithet, me t cilat sht argumentuar
kjo thnie, jan studiuar nga dijetart e hadithit dhe kan arritur n
prfundimin se ato nuk jan t vrteta. Ata kan kritikuar zinxhirin e
transmetimit t ktyre haditheve, por pr t mos u zgjatur po prmend
disa prej ktyre:
- Kush viziton varrin tim, e meriton patjetr Shefatin tim.
155

- Kush vjen tek un si vizitor, pa qllim tjetr ve vizits sime, sht detyr
pr mua q t jem ndrmjetsues pr t.
156

- Kush m viziton mua n Medine duke shpresuar tek Allahu shprblimin,
do t jem pr t ndrmjetsues ose dshmitar.
15
Kush viziton varrin tim ose m viziton mua, do t jem pr t ndrmjetsues
153 Ahmedi 3/500.Hejthemiu thot: E transmeton Ahmedi dhe transmetuesit jan t vr-
tet (Mexhmea ez-Zeuaid 2/24).
154 Muslimi 1/353, kreu i Namazit, nnkreu: Vlera e sexhdes dhe nxitja pr t.
155 Nxjerrja dhe gjykimi i ktyre haditheve gjendet n kto libra: Prgjigja ndaj Ehnauit
e ibn Tejmijes f.2; es-Sarim el-Menkij n prgjigjen ndaj Sebkiut e ibn AbdulHadij f.2;
Eudeh el-Ishareh e Ahmed Nexhmit f.133-13.
156 Es-Sarim el-Meknij f.68,130,230; Eudeh el-Ishareh f.13-142,145-153,15-161.
ose dshmitar.
158
Nga kto mund t themi se vizita e varrit t Muhamedit nuk sht nga
shkaqet e meritimit t Shefatit t tij, pr arsye t mosvrtetsis s haditheve
q fasin pr kt shtje. Pavarsisht nga numri i shumt i transmetimeve,
kur ato nuk jan t vrteta, nuk merren pr baz.
Nnkreu i tret
Rregullat e krkimit t Shefatit nga i Drguari i Allahut
Pr t njohur n mnyr t plot besimin e Ehli Sunetit rreth Shefatit, e
pash t nevojshme sqarimin e rregullave t ksaj shtjeje t rndsishme,
e cila ka lidhje me temn. Konkretisht, a sht e lejuar t krkosh Shefatin
nga i Drguari i Allahut ? Kur lejohet kjo e kur nuk lejohet?
Prgjigjja sht kjo: T krkuarit e Shefatit nga i Drguari i Allahut n
shtjet e dynjas (ksaj bote) n kohn kur ai ishte gjall, nuk kishte gj
t keqe. Ndrsa krkimi i Shefatit n shtjet e bots tjetr (Ahiretit) nga i
Drguari i Allahut , ktu shtja ndahet:
A- Nse kjo sht br n kohn kur ai ishte gjall dhe i pranishm, ka qen
e lejuar dhe ka ndodhur n t vrtet. Kjo sht si t krkuarit e lutjes prej
kujtdo q sht veprmir dhe i devotshm. Sahabt afroheshin tek Allahu
me lutjen dhe Shefatin q bnte pr ta i Drguari i Allahut
15
. Ibn Tejmije
prmend unanimitetin e muslimanve pr kt, ku thot: Shefati i tij (i t
Drguarit t Allahut ) dhe lutja e tij pr besimtart jan t dobishme n
shtjet e dynjas dhe t fes, kjo me unanimitetin e muslimanve
160
. Nga
argumentet q vrtetojn se sahabt kan krkuar Shefatin nga i Drguari
i Allahut n kohn q ai ishte gjall, sht ajo ka transmetohet nga Enes
ibn Malik (Allahu qoft i knaqur prej tij), i cili thot: I krkova t Drguarit
t Allahut q t ndrmjetsonte pr mua n Ditn e Gjykimit dhe m
tha: Un do ta bj kt. Un: O i Drguar i Allahut , po ku t t krkoj?
Ai: Vendi i par ku t m krkosh, sht n Sirat (ura mbi Xhehenem)
161
. E
mbshtet kt edhe hadithi q kemi prmendur dhe q transmetohet nga
15 Er-Raddu alal-Bekri i ibn Tejmijes f.328; Mexhmua el-Fetaua 1/143,14.
160 Fetaua 1/148.
161 Tirmidhiu n Sunenin e tij 4/621, kreu i Kijametit, si dhe ka thn: hadith hasen garib;
Imam Ahmedi 3/18 . Shejh Albani ka thn pr kt hadith n Mishkat el-Mesabih 3/155:
senedi i tij sht hasen.
61
Auf ibn Malik el-Eshxheiu, se i Drguari i Allahut ka thn: M erdhi
dikush ( prej engjjve i drguar) nga Zoti im dhe m dha t zgjidhja ndrmjet
asaj q t hynte gjysma e umetit tim n Xhenet dhe ndrmjet Shefatit, dhe un
zgjodha kt t fundit. Ne tham: O i Drguari Allahut, pr hir t Tij dhe
meq jemi shokt e tu, a nuk na prfshin dhe ne n Shefatin tnd? Ai: Ju
do tju prfshij Shefati im. E n nj transmetim tjetr thuhet: O i Drguari i
Allahut , lute Allahun t na bj prej atyre q i prfshin Shefati yt.
162

Duhet t dim se jo dokush q e ka krkuar Shefatin nga i Drguari i Allahut
gjat kohs q ai ishte gjall, do t thot se do ta prfshij Shefati, por
patjetr duhet t plotsohen kushtet e tij pr t qen nga ata q e meritojn
at. Pr kt arsye, Allahu e ndaloi t Drguarin e Tij t krkoj falje pr
nnn dhe xhaxhain e tij, sikurse kemi folur m lart. Allahu i thot t
Drguarit t Tij pr hipokritt: Edhe nse ti (o Muhamed) krkon falje pr ta,
madje edhe sikur t krkosh shtatdhjet her falje pr ta, (prsri) Allahu nuk
do ti fal, sepse ata nuk kan besuar Allahun dhe t Drguarin e Tij (Teube:
80).
B- Nse krkimi i Shefatit nga i Drguari i Allahut bhet pas vdekjes s
tij, d.m.th., n kohn q ndodhet n varr, kjo nuk lejohet dhe madje sht
nj nga bidatet (shpikjet n fe) pr t ciln nuk ka argument q ta lejoj.
Ibadetet (adhurimet) ngrihen dhe bazohen mbi ndjekjen e Sunetit (tradits
profetike) t t Drguarit t Allahut dhe jo mbi dshirat dhe bidatet.
Gjithashtu nj gj e till nuk sht br e as nuk sht kshilluar t bhet
nga sahabt e t Drguarit t Allahut . Ata kan qen m t prkushtuarit
e njerzve pr t br pun dhe vepra t mira, po kshtu dhe ata q erdhn
m pas prej ndjeksve t tyre. Pra, nuk lejohet krkimi i Shefatit nga i
Drguari i Allahut pas vdekjes s tij, para Dits s Kijametit, as te varri i
tij e as larg varrit.
Ibn Tejmije thot: Krkimi i Shefatit nga i Drguari i Allahut , apo
krkimi pas vdekjes s tij q t lutet pr dik, qoft edhe pran varrit t
tij, nuk sht e lejuar te gjykimi i askujt prej dijetarve islam, as nuk e ka
prmendur ndonj nga katr imamt (e medhhebeve) dhe as ndonj nga
nxnsit e tyre, por kt gj e kan prmendur disa t vonshm.
163
sht e
162 Tirmidhiu 4/62; Ahmedi 2/641.
163 Prej librave n t cilt jan mbledhur falt e ktyre t mvonshmve dhe q ua marrin
pr baz kto fal, sht: Sheuahid el-hak fl istigatheti bi sejjid el-hak, me autor Jusuf
ibn Ismail en-Nebhani, ku ndrkaq i sht kundrprgjigjur ktij libri sheh Mahmud Shukri
el-Elusij n librin: Gajetu el-emanij f er-rraddi ala en-Nebhani.
kuptueshme se nse krkimi i Shefatit dhe krkesa nga i Drguari i Allahut
te varri i tij q t lutet pr dik, nse do t kishte qen e lejuar, do t
kishin qen sahabt, dhe ata q i pasuan, m t ditur n kt shtje dhe m
t prkushtuar se do kush tjetr, sikurse dhe dijetart nuk do ta linin pa e
prmendur nj gj t till. Sa e bukur sht ajo far ka thn imam Maliku:
Nuk i prmirson t fundmit e ktij umeti, vese ajo q i ka prmirsuar t
part e tij.
164
165
Kshtu, kur nuk lejohet t krkosh Shefatin nga i Drguari
i Allahut pas vdekjes s tij, po kshtu nuk lejohet ta krkosh edhe nga
profett, engjjt dhe njerzit e devotshm, pr arsye t mospasjes mundsi
q ata t prgjigjen. Ibn Tejmije thot: Dije se i Drguari i Allahut dhe
askush tjetr prej profetve t tjer, nuk ua kan lejuar njerzve lutjen e
engjjve, profetve dhe njerzve t devotshm pasi ata kishin vdekur, dhe
as krkimin e Shefatin prej tyre, as pas vdekjes s tyre dhe as n munges
t tyre. T mos thot dikush: o engjjt e Allahut, ndrmjetsoni pr mua
tek Allahu, luteni t na ndihmoj e t na furnizoj apo t na udhzoj.
Gjithashtu t mos i drejtohet dikujt q ka vdekur prej profetve dhe njerzve
t devotshm: O i Drguar i Allahut , lute Allahun pr mua, krkoja kt
gj pr mua, lute t m fal. Kjo pra sht ajo far dihet n fen ton n
mnyr t prer dhe q ka ardhur me transmetime t shumta, si edhe far
dihet nga mendimi i prbashkt i muslimanve se as i Drguari i Allahut
e as profett e tjer para tij, nuk e kan lejuar kt gj, madje tek ithtart
e librit (Jehudt dhe Kristiant) nuk sht transmetuar q ndonj profet i
tyre ta ket lejuar kt gj. Gjithashtu askush nga dijetart musliman nuk
ka prmendur nga ritet e Haxhit e as sht e plqyeshme q t krkohet
prej t Drguarit t Allahut te varri i tij q t ndrmjetsoj pr dik,
apo ti krkohet q t lutet pr umetin e tij, apo t ankohet pr at ka i ka
rn umetit prej fatkeqsive n shtjet e fes dhe dynjas.
166
Argument
pr kt sht gjithashtu ajo q sahabt e t Drguarit t Allahut nuk i
krkonin atij Shefat pas vdekjes pr ndonj nga nevojat e tyre fetare apo
materiale. Madje kur u goditn nga thatsira, nuk krkuan prej tij q t
bjer shi, por kaluan te dikush tjetr prej atyre q ishin gjall. Pra, krkimi i
Shefatit nga dikush tjetr (ve t Drguarit t Allahut ) sht prej llojeve
t krkess pr t br lutje, e cila patjetr duhet t krkohet n kohn q
tjetri sht gjall dhe i pranishm.
Ibn Tejmije thot: "madje Umeri, Muavija (Allahu qoft i knaqur prej
164 Esh-Shifa i Kadi El Ijadit 2/88.
165 Fetaua 1/141.
166 Fetaua 1/160,161.
63
tyre) e t tjer me ta, kur u ra thatsir (pas vdekjes s t Drguarit t
Allahut ), afroheshin tek Allahu dhe krkonin ndrmjetsim q t binte
shi, me ata q ishin gjall, si Abasi, xhaxhai i t Drguarit t Allahut dhe
Jezid ibn el-Esued (Allahu qoft i knaqur prej tyre)
16
. Ata nuk krkuan
ndrmjetsim nga i Drguari i Allahut q t bjer shi, as te varri i tij e as te
varri i dikujt tjetr, por e bn kt me dik tjetr n vend t t Drguarit t
Allahut , si Abasi dhe Jezid ibn el-Esued si dhe bnin salavat (luteshin)
pr t Drguarin e Allahut. Umeri (Allahu qoft i knaqur prej tij) thoshte:
O Zoti yn! Ne afroheshim te Ti me t Drguarin ton (kjo kur ishte gjall)
e Ti na sillje shi, ndrsa tani afrohemi me xhaxhain e t Drguarit ton,
prandaj na zbrit shi o Zoti yn
168
. Pra kt e bn n vend t asaj q bnin
m par (pranin e t Drguarit t Allahut ), n nj koh kur e kishin
mundsin q t shkonin te varri i tij dhe ti krkonin afrim tek Allahu dhe
ndrmjetsim.
16
C- Ndrsa krkimi i Shefatit nga i Drguari i Allahut n Ditn e Gjykimit
sht i vrtetuar n tekstet islame, ku njerzit e krkojn Shefatin prej
tij. Ne folm disi pr kt kur prmendm Shefatin e Madh dhe njerzit
i krkojn t Drguarit t Allahut q t ndrmjetsoj pr ta te Zoti i
tyre, q t bj gjykimin e njerzve dhe t hyjn banort e duhur n Xhenet.
Krkimi i Shefatit nga i Drguari i Allahut n Ditn e Gjykimit sht
sikurse krkimi i Shefatit dhe krkimi i lutjes prej tij n kohn q ka qen
gjall. Pra ata (shokt e tij) do t krkojn prej tij t ndrmjetsoj tek
Allahu, sikurse kur ishin n dynja dhe krkonin prej tij q t lutej pr ta,
pr largimin e thatsirs
10
.Kjo gj, n kohn q ishte gjall, ka qen e lejuar
dhe ka ndodhur n realitet, pavarsisht se krkesa kishte lidhje me shtjet
e dynjas apo t Ahiretit. Ndrsa ta krkosh Shefatin prej tij pas vdekjes
s tij (kur ai sht n jetn e varrit), nuk lejohet, por mund ta krkosh at
prej Allahut t Lartsuar, sikurse lutsi t thot: O Zoti im, ma bj rrsk
Shefatin e t Drguarit Tnd, ose: O Zot im, m bj prej atyre q do t lejosh
t Drguarin Tnd t ndrmjetsoj pr ta, ose: O Zoti im, mos ma privo
Shefatin e t Drguarit Tnd, etj., si kto lutje. Nga dshira e madhe q
kishin t part tan t mir pr t merituar Shefatin e t Drguarit t Allahut
16 El-Isabeh f temjiz es-sahabe 3/634.
168 Buhariu 1/16, kreu i krkimit dhe lutjes pr shi, nnkreu i krkess s njerzve nga
imami q t lutet pr shi n kohn kur bn thatsir; Kitab et-Teuassul i shejh Albanit f.
51-6.
16 Fetaua 1/318,31.
10 Iktida Sirat el-Mustekim i ibn Tejmijes 2/83.
, e lusnin Zotin q tua mundsonte kt. Kadi El Ijad, pasi prmend se
kjo gj ka ardhur n transmetime t shumta, thot: Duke u bazuar n
kt (krkimin e Shefatit nga t part tan t mir prej Zotit t tyre) nuk
merret pr baz fala e atij, i cili thot se sht e paplqyeshme (mekruh)
q njeriu ti krkoj Allahut q tia mundsoj Shefatin e Muhamedit ,
(me arsyetimin) se ai (Shefati) na qenka vetm pr gabuesit.
11
12
Nga ajo
q ia vlen t prmendet ktu, sht se kush dshiron t arrij Shefatin e
Muhamedit apo t dikujt tjetr n Ditn e Gjykimit, t shtoj sa m shum
t krkuarit e Shefatit prej Allahut t Lartsuar, si dhe t bj shkaqet q
ojn n arritjen e Shefatit.
11 Kjo sht fal dhe paqartsi e Mutezilitze pr t ciln do t fasim m posht inshallah.
12 Tefsiri i Kurtubiut 10/310; Komenti i Sahih Muslimit nga imam Neveviu 3/36.
65
Kapitulli
i katrt
Lhc sa pcr ata qc janc asika
(jobcsimtarc, tc pabindur ndaj Allahut, tc liq),
vcndbanimi i tyrc do tc jctc Zjarri.
Sa hcrc qc do tc duan tc dalin,
do tc kthchcn pcrscri aty
(FsScxhdc 20)
67
Shefati sipas atyre q kundrshtojn Ehli Sunetin dhe cila sht prgjigjja
ndaj tyre.
Nnkreu i par: Hauarixht dhe Mutezilitt.
Drejtimi i tyre rreth shtjes s Shefatit
Folm n kapitullin e dyt rreth llojeve t Shefatit, ku ndrmjet tyre ishte
ai pr muslimant q kan br gjynahe t mdha (p.sh: pirja e alkoolit,
vrasja, vjedhja, imoraliteti) dhe prmendm argumentet q mbshtesin
kt lloj t Shefatit. Hauarixht dhe Mutezilitt e kan mohuar kt Shefat,
pra e kan br t ndaluar pr ata q meritojn dnimin, ose q t dalin
nga zjarri ata q kan hyr n t
13
. Pr ata, kush hyn n zjarr (Xhehenem),
nuk del m prej tij
14
. Nuk kan mohuar Shefatin pr ata q jan shprblyer
me Xhenet q tu shtohen shkallt n t
15
, sikurse nuk kan mohuar as
Shefatin e Madh
16
. Hauarixht, t cilt u shfaqn diku nga fundi i kohs
s sahabve, e mohuan Shefatin pr ata musliman q kan br gjynahe
t mdha, po kshtu dhe Mutezilitt, q u shfaqn n kohn e tabiinve.
Ata than se kush hyn n zjarr prej (muslimanve) njsuesve t Allahut, t
cilt kan br gjynahe, do t qndrojn aty prgjithmon edhe nse kan
dshmuar LA ILAHE ILALLAH MUHAMED RESULULLAH, edhe nse
kan falur namaz e kan dhn zekat, kan agjruar Ramazanin e kan
br Haxhin, kan lutur Allahun q ti mbroj nga Zjarri dhe ti fus n
Xhenet, vetm e vetm se ata kan vdekur dhe nuk kishin hequr dor nga
kryerja e gjynahut, duke e ditur dhe besuar q sht i ndaluar t bhet (ky
gjynah), si duke besuar n at ka ka ardhur prej paralajmrimit t ashpr
ndaj ktij gjynahu. Kshtu, ata (Hauarixht dhe Mutezilitt) gjykuan pr
ta se do t qndrojn prgjithmon n Xhehenem me Faraonin, Hamanin
dhe Karunin
1
. sht i njohur tek ata mendimi q Allahu nuk i fal ata q
kan br gjynahe t mdha, as nuk i nxjerr nga Zjarri pasi i ka futur n t,
as me Shefat e as me gj tjetr
18
si dhe kush hyn n Xhehenem, qndron n
t prgjithmon, sepse ai ose kafr (mohues), ose ka br gjynah t madh
13 Fetaua 1/116.
14 Kitab esh-Sheriah i Axhiriut f. 331; Mekalat el-Islamijine i ebu Hasen el-Eshariut
1/168,334.
15 Fetaua 1/116; Komenti i Sahih Muslimit nga Neveviu 3/35; El-Keshshaf i Zemehsheri-
ut 1/152.
16 Komenti i Neveviut 3/36; Mearixh el-Kabul i Hakemiut 2/256.
1 Mearixh el-Kabul e Hakemiut 2/256.
18 Fetaua 1/318.
dhe ka vdekur pa u penduar pr kt gjynah.
1
Ndrkaq, sapo Hauarixht
mohuan Shefatin, sahabt ua trhoqn vrejtjen pr kt veprim t tyre
dhe u treguan atyre at q kishin dgjuar nga i Drguari i Allahut rreth
ksaj gjje
180
. Shembull pr kt sht edhe ajo ka transmetohet nga
Muslimi prej hadithit t Ebu Asimit (Muhamed ibn ebi Ejub) q thot: M
ka treguar Jezid el-Fakir duke thn: M patn pushtuar disa mendime
t Hauarixhve. Bashk me nj grup prej disa vetsh shkuam pr t br
Haxhin dhe pastaj do t ngrinim krye (t luftonim) ndaj njerzve. Rrugs
kaluam n Medine, kur ja Xhabir ibn Abdullah duke biseduar me njerzit,
ishte ulur i mbshtetur pas nj shtylle duke u rrfyer atyre nga i Drguari i
Allahut . Ai prmendi Xhehenemlinjt (ata mysliman q dalin nga Zjarri
i Xhehenemit pasi kishin hyr n t) dhe un u thash: O shok i t Drguarit
t Allahut , 'sht kjo q po rrfeni kur Allahu thot: "Zoti yn! Vrtet ata
t Ti i fut n Zjarr, padyshim q i ke poshtruar(Ali Imran 12), ather sht
kjo q thoni? (Xhabiri) A e lexon Kuranin? Un: Po. Ai: A ke dgjuar pr
Mekamin (pozita) e Muhamedit? Un: Po. Ai: Ai sht Mekami i Nderuar i
Muhamedit, me t cilin Allahu do t nxjerr (nga Zjarri) ata q duhet. Pastaj
prshkroi vendosjen e Siratit (urs mbi Xhehenem) dhe kalimin e njerzve
n t, vetm se ai pretendoi q disa njerz do t dalin nga Zjarri pasi qen
n t. Tam: mjer pr ne! A mendoni se plaku (Xhabiri) gnjen ndaj t
Drguarin e Allahut ? U kthyem dhe pasha Allahun nuk ngriti krye prej
nesh kundr njerzve prve njrit.
181

Kadiu AbdulXhebar, nj nga kokat e Mutezilitve, ka thn duke sqaruar
drejtimin Mutezilit rreth Shefatit: Nuk ka mosmarrveshje ndrmjet
dijetarve n at q Shefati i t Drguarit t Allahut , do t bhet pr
umetin Islam, por mosmarrveshja qndron n at q pr k kategori do
t bhet ky Shefat. Te ne (Mu'tezilitt), Shefati sht pr t penduarit nga
besimtart, ndrsa te Murxhiat (d.m.th. sipas tyre: Ehli Suneti) sht pr
fasikt (ata q kan br gjynahe), t cilt kan pas falur namazin.
182
1 Leuamia el-Enuar i Saferinit 2/21; Milel ue Nihel i Shehrestanit 1/45,114,115.
180 Sherh usul itikad ehli sunneh i Elkaiut 6/104; Feth el-Bari 11/426.
181 Sahihu i Muslimit 1/1, kreu i besimit.
182 Sherh el-Usul el-Hamse i Kadi AbdulXhebarit f. 688.
6:
Paqartsit q kan argumentet dhe prgjigjja ndaj tyre

Paqartsia e par
Argumentimi i tyre me ajetet Kuranore q paralajmrojn pr dnimin me
Zjarr t atyre q kundrshtojn Allahun dhe bjn gjynahe, si dhe mosdalja
e tyre prej Zjarri.
Kjo sjell pr pasoj, sipas drejtimit t tyre, at se kush bn gjynahe t
mdha, qndron n Zjarr prgjithmon, nse ka vdekur pa u penduar,
sepse Hauarixht i konsiderojn kafra (jomusliman) ata q bjn gjynahe
t mdha. Ndrsa Mutezilitt i nxjerrin nga rrethi i besimit, por q nuk
i quajn kafra, duke i konsideruar n nj shkall ndrmjet dy shkallve
(besimit dhe kufrit). N botn tjetr, sipas tyre, ata qndrojn n Zjarr
prgjithmon (duke u bashkuar kshtu me mendimin e Hauarixhve pr
sa i prket shtjes n botn tjetr). Kadi AbdulXhebar thot: Argumentet
japin t kuptosh at q dnimi meritohet n form t prhershme dhe si
na dalka fasiku (mkatari) nga Zjarri, pr shkak t Shefatit t t Drguarit
t Allahut ,? Kt (mosdaljen e tij nga Zjarri) e mbshtet fala e Allahut:
"A sht pra ai, ndaj t cilit Fjala e ndshkimit sht e merituar dhe e prligjur
(njsoj me at q i largohet do t keqeje)? Pra, ti (Muhamed) do ta shptosh at
q sht n Zjarr?(Ez-Zumer 1)
183
. Pra ky ajet mbshtet at q i Drguari
i Allahut nuk ndrmjetson pr fasikt dhe t prishurit, sepse ai po t
ndrmjetsonte pr ta, do t ishte shptues nga Zjarri, e kt Allahu ia ka
ndaluar
184
. Gjithashtu argumentohen me ajetin: Zoti yn! Vrtet ata q
Ti i fut n Zjarr, padyshim q i ke poshtruar. Dhe pr Dhalimunt (mohuesit,
keqbrsit) nuk do t ket ndihms( Ali Imran 12), ajet pr t cilin folm n
argumentimin q bnin me t Hauarixht te hadithi (i Xhabirit) q kaloi
pak m sipr.
Kadiu AbdulXhebar thot: Ajeti mbshtet at se ai q sht i padrejt, nuk
e arrin Shefati i t Drguarit t Allahut , as nuk shpton nga Zjarri nse
ka vdekur pa hequr dor nga gjynahu i tij
185
.
Gjithashtu argumentohen me ajetin: Dhe sa pr ata q jan fasika (jobesimtar,
t pabindur ndaj Allahut, t liq), vendbanimi i tyre do t jet Zjarri. Sa her q
do t duan t dalin prej andej, do t kthehen prsri aty(Es-Sexhde 20). Kadi
AbdulXhebar thot: Nse fasiku do t dilte prej Zjarrit, pr shkak se kaq
183 Sherh el-Usul el-Hamse f. 63.
184 Muteshabih el-Kuran f. 52.
185 Referenca e msiprme f. 1.
kishte merituar t qndronte n t apo pr shkak t Shefatit, ather i bie
t mos ishte e vrtet ajo q Allahu thot se sa her duan t dalin prej tij
(Zjarrit), kthehen prsri n t
186
.
Po kshtu ajeti: Muxhrimi (krimineli, mkatari, jobesimtari) do t dshironte
t lironte veten nga ndshkimi i asaj Dite (n kmbim) me fmijt e tij. (El-
Mearixh 11).
Kadi AbdulXhebar thot: Ajeti mbshtet at q dnimi do t bjer mbi do
muxhrim dhe nuk ka rrugdalje pr t nga dnimi, sepse ai nse do t gjente
rrugdalje me Shefat apo dika tjetr, nuk do t prshkruhej n kt form,
e cila e bn dnimin t pashmangshm
18
.
Gjithashtu ajeti: Dhe kthehuni me pendim e prkushtim t vrtet te Zoti juaj
dhe nnshtrojuni Atij n Islam si musliman, para se tju vij ndshkimi, (sepse)
ather nuk do t ndihmoheni. (Ez-Zumer 54).
Kadi AbdulXhebar thot duke sqaruar me kt ajet drejtimin e tij Mutezilit:
Kujt i vjen dnimi, pr t nuk ka ndihms dhe kjo hedh posht mendimin
se pr t mund t ket Shefat
188
.
Prgjigjja ndaj ktyre paqartsive

Prgjigjja mund t jepet nga disa drejtime
A- Sahabt dhe kush i ka ndjekur ata me mirsi, pranojn dhe besojn
at q ka ardhur n shum hadithe t vrteta nga i Drguari i Allahut
, se Allahu do t nxjerr nga Zjarri njerz prej besimtarve, t cilt e kan
kundrshtuar At dhe kan br gjynahe. Do ti nxjerr me Shefatin e
Muhamedit , t tjer me Shefatin e tjetrkujt ve tij, ndrsa t tjer do
ti nxjerr pa Shefat
18
. Pra, sipas Ehli Sunetit, ata q kan br gjynahe
t mdha dhe kan vdekur me besim, nuk do t qndrojn prgjithmon
n Zjarr. Sahabt, Tabiint dhe t gjith dijetart e Islamit jan t nj
mendimi se askush prej atyre q kan (br gjynahe) dhe kan pasur besim
n zemrat e tyre qoft edhe sa nj grimc, nuk do t qndrojn n Zjarr
prgjithmon
10
. Kjo sepse Ehli Suneti nuk e konsideron kafr (jobesimtar),
18 Reference e msiprme f. 665.
18 Fetaua e ibn Tejmijes 1/14; Sherh el-Usul i Elkaiut 6/108; Sherh el-Akide et-
Tahauie i ibn ebil Izz el-Hanefj 2/524.
10 Fetaua e ibn Tejmies 1/14; Sherh el-Usul e Elkaiut 6/108; Sherh el-Akide et-Tahauie e
ibn ebil Izz el-Hanefj 2/524.
71
at q bn gjynah t madh sikurse te Hauarixht, dhe as si Mutezilitt q
e nxjerrin nga rrethi i besimit. Tek Ehli Suneti ky njeri sht besimtar me
besim t mangt, ose besimtar pr besimin e tij dhe fasik pr gjynahun e
tij. Pra nuk i jepet i plot emri besimtar, por as nuk i hiqet krejt
11
. Ai n
botn tjetr, nse ka vdekur pa u penduar, do t jet nn dshirn e Allahut
(nse Allahu dshiron, e fal e nse jo, nuk e fal).
Imam Ebu Uthman es-Sabuni thot: Ehli Suneti beson se besimtari edhe
nse bn gabime e gjynahe t shumta, t vogla e t mdha, ai nuk del nga
besimi.
12
B- Ajetet, t cilat ata q mohojn Shefatin i marrin si argument, jan t
veanta vetm pr jobesimtart.
Imam Ebu Bekr El-Axhuri thot: Ai q prgnjeshtron Shefatin, gabon
shum rnd n mnyrn se si komenton duke dal nga Kurani dhe Suneti.
Kjo ndodh, sepse ai mbshtetet n ato ajete t Kuranit, t cilat kan zbritur
pr jobesimtart, me t cilat Allahu lajmron se ata do t hyjn n Zjarr dhe
nuk do t dalin prej tij. Pra, ai q prgnjeshtron Shefatin, i merr kto ajete
sikur t ken zbritur pr njsuesit dhe nuk e kthen kokn fare n at far
ka njoftuar i Drguari i Allahut pr shtjen e Shefatit, i cili do t bhet
pr ata q kan br gjynahe t mdha, ku dhe Kurani e argumenton
13
.
Imam Bejhekiu thot: Ajetet q fasin pr qndrimin e prhershm n
Zjarr, jan t gjitha pr kafrt
14
.
Kto ishin prgjigjet n form t prgjithshme ndaj argumenteve t tyre,
ndrsa tani po japim prgjigjet n mnyr t hollsishme:
1- Ajeti: Ai sht nga ata, ndaj t cilit Fjala e ndshkimit sht e merituar
Pra, ti (Muhamed) do ta shptosh at q sht n Zjarr? Qllimi me Fjaln e
ndshkimit ktu sht fala e Allahut pr Iblisin: Se un me t vrtet do ta
mbush Xhehenemin me ty dhe me ata (njerz) q do t t vijn pas, me ju t gjith
s bashku. (Zumer 85). Allahu ka dashur me kt ajet qetsimin e zemrs
s t Drguarit t Tij, sepse ai kishte dshir t madhe q populli i tij t
besonte dhe Allahu i bri t ditur q kujt i sht caktuar se do t dnohet,
ai, i Drguari i Allahut , nuk mundet ta shptoj nga Zjarri duke e br
besimtar. Disa nga t part tan t mir kan thn: Ajeti ka pr qllim Ebu
11 Akide Uasitije f. 16,1; Mesail el-Iman f. 313.
12 Akidja e Selefve e imam Sabunit f. 26, si dhe shiko Kitab el-Bath uen-Nushur e Be-
jhekiut f. 36.
13 Sheriah f. 334,335.
14 El-Bath uen-Nushur f. 4.
Lehebin, djalin e tij dhe kdo q nuk besoi nga fsi i Muhamedit
15
2- Domethnia e fals s Allahut Zoti yn! Vrtet ata q Ti i fut n Zjarr,
padyshim q i ke poshtruar. Dhe pr Dhalimunt (mohuesit, keqbrsit) nuk
do t ket ndihms sht: O Zoti yn! At q Ti e fut n Zjarr prej robrve
t Tu dhe e mban aty prgjithmon, vetm se e ke poshtruar dhe ndrsa
besimtari nuk poshtrohet, rruga e t cilit sht pr n Xhenet edhe nse
dnohet n Zjarr pjesrisht. Ky koment sht transmetuar nga nj grup
prej t parve tan t mir, si Enes ibn Malik, Sejid ibn Musejib dhe Hasen
El Basriu (Allahu i mshiroft t gjith)
16
. Pra ky ajet sht i veant vetm
pr ata q nuk dalin nga Zjarri si dhe pr kt arsye Allahu thot: Dhe pr
Dhalimunt (mohuesit, keqbrsit) nuk do t ket ndihms
1
. T tjer si Xhabir
ibn Abdullah thon rreth kuptimit t ajetit: Ti o Zot, k fut n Zjarr prej
atyre q nuk dalin m e prej atyre q dalin, padyshim q jan poshtruar me
dnimin tnd, ku poshtrimi ktu sht nxjerrja n shesh i t metave dhe
turprimi i atij q dnohet, sepse Allahu k ka dnuar n Ahiret pr shkak
t gjynaheve, padyshim q e ka turpruar.
18
Kshtu q n kt ajet nuk ka
argument pr qndrimin e prhershm n Zjarr t kujtdo q hyn n t dhe
as nuk ka argument pr privimin nga Shefati.
3- Ndrsa ajeti: Dhe sa pr ata q jan Fasik, vendbanimi i tyre do t jet
Zjarri. Sa her do t duan t dalin prej andej, do t kthehen prsri aty. (Sexhde
20), komentuesit kan rn n nj mendje se qllimi me shprehjen ata q
jan Fasik sht: ata q mohuan dhe nuk iu bindn Allahut.
1
4- Ndrsa n ajetin: Muxhrimi (krimineli, mkatari, jobesimtari) do t
dshironte t lironte veten nga ndshkimi i asaj Dite (n kmbim) me fmijt e
tij.(El-Mearixh: 20), kuptimi sht: Kafri dshiron dhe uron n kt Dit
t Gjykimit, t lironte veten nga dnimi i Allahut qoft edhe me njerzit m
t dashur dhe m t afrm q kishte n dynja. Kjo pr shkak t belas dhe
dnimit t madh q i ka rn n kt dit.
200
5- Ndrsa n ajetin: Dhe kthehuni me pendim, besim e prkushtim t vrtet te
Zoti juaj dhe nnshtrojuni Atij n Islam si musliman, para se tju vij ndshkimi,
(sepse) ather nuk do t ndihmoheni(Ez-Zumer: 45), qllimi me kt sht:
Kthehuni te Zoti juaj me bindje, njsim, veim dhe sinqeritet n adhurim
para se tju vij ndshkimi, d.m.th., n dynja, pr shkak t mohimit tuaj ndaj
15 Fethul-Kadir e Sheukanit 4/456.
1 Tefsiri i Kurtubiut 4/316.
1 Tefsiri i Taberiut 11/10; Tefsiri i ibn Kethirit 3/463.
73
Allahut (sepse) ather nuk do t ndihmoheni, d.m.th., nuk do t ndaloheni
ndaj dnimit t Tij
201
. Pra qllimi me ndshkimin ktu sht dnimi n
kt dynja, si prmendin komentuesit e Kuranit dhe jo dnimi n Ahiret
(botn tjetr).
Paqartsia e dyt
Argumentimi i tyre me tekstet q friksojn dhe paralajmrojn nga dnimi,
t cilat gjenden n Kuran dhe Sunet, dhe q tregojn qart pr qndrimin e
prhershm n Zjarr, gj q hedh posht (sipas tyre) mundsin e Shefatit
pr gabuesit Ditn e Gjykimit. Nj nga ajetet me t cilat argumentohen,
sht: Dhe kushdo q vret besimtarin qllimisht, shprblimi i tij sht Xhehenemi
pr t banuar atje. Dhe Zemrimi e Mallkimi i Allahut sht mbi t, e pr t sht
prgatitur ndshkim i madh. (En-Nisa: 3).
Kurse nga hadithet sht ajo q transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Ebu
Hurejra (Allahu qoft i knaqur prej tij) se i Drguari i Allahut ka thn:
Kush vret veten e tij me hekur, do ta mbaj at n dor duke goditur barkun e tij
n Zjarrin e Xhehenemit, n t cilin do t qndroj prgjithmon.
202
Gjithashtu
argumentohen me at q transmetohet te Buhariu dhe Muslimi nga Xhubejr
ibn Mutim (Allahu qoft i knaqur prej tij) se i Drguari i Allahut ka
thn: Nuk hyn n Xhenet ai q pret lidhjet me t afrmit dhe farefsnin.
203

Gjithashtu ka transmetohet te Muslimi nga Hudhejfe, se i Drguari i
Allahut ka thn: Nuk hyn n Xhenet ai q merret me Nemime (prhapja
e t metave t njerzve me qllim t keq).
204
.
Prgjigjja ndaj ktyre paqartsive
1- Tekstet Kuranore dhe hadithet, t cilat paralajmrojn dhe friksojn
pr qndrimin e prhershm n Zjarr, apo pr privimin nga hyrja n
Xhenet i atyre q bjn gjynahe t tilla (si prmend ajeti dhe hadithet q
kaluan), mundet t ken pr qllim ata q i konsiderojn kto gjynahe si t
201 Tefsiri i Taberiut 24/1; Tefsiri i Kurtubiut 15/26,20.
202 Sahihu i Buhariut /32, kreu i Mjeksis, nnkreu: Pirja e helmit dhe i ilait (bashk)
me t; Sahihu i Muslimit 1/103, kreu i Besimit, nnkreu: Zmadhimi i ndaless s vrasjes
s vetes.
203 Buhariu /2, kreu i Edukats; nnkreu : Gjynahu i atij q pret lidhjet me t afr-
mit; Muslimi 4/181, kreu i Mirsis, lidhjeve dhe edukats, nnkreu: Lidhja e gjakut
dhe ndalesa nga shkputja e saj.
204 Muslimi 1/1001, kreu i Besimit, nnkreu: Zmadhimi i ndaless s nemimes.
lejuara, ku me kt gj ata kthehen n jobesimtar. Ndrsa ata q i kryejn
kto gjynahe, por duke besuar se jan t ndaluara (haram), nuk i prfshin
paralajmrimi me qndrimin e prhershm n Zjarr, por ai i dnimit t
prkohshm.
205
2- Dnimi q prmendet n tekstet Kuranore dhe hadithet q kaluan, sht
shprblim pr ata q i bjn t tilla gjynahe, por Allahu me bujarin e Tij i
nderon njehsuesit e Tij, duke i nxjerr nga Zjarri dhe duke i futur n Xhenet,
pr shkak t njsimit t tyre.
206
3- Paralajmrimi dhe friksimi pr mosfutje n Xhenet ka pr qllim at
q ka kryer nj gjynah dhe nuk e meriton hyrjen n Xhenet, nse do t
shprblehet sipas gjynahut t tij. Kshtu ai dnohet n masn e gjynaheve
q ka br dhe pastaj hyn n Xhenet. Ose ndoshta Allahu e fal dhe nuk e
dnon fare.
20
4- N kto tekste kemi t bjm me paralajmrim pr dnim, moszbatimi i
t cilit (dnimit) sht dika e plqyeshme. Allahut t Lartsuar i prshtatet
n Madhrin e Tij dhe i lejohet t mos e zbatoj kt paralajmrim,
ndrsa nuk i prshtatet madhris s Tij t mos mbaj premtimin. Dallimi
ndrmjet ktyre t dyjave sht se paralajmrimi pr dnim sht e drejt e
Allahut dhe moszbatimi i dnimit nga ana e Tij, sht falje, ndrsa premtimi
pr shprblim sht nj detyrim, t cilin Ai ia ka vn vetes s Tij, e Allahu
nuk e shkel premtimin.
208
5- Veprat apo gjynahet q prmenden n tekste, jan shkak pr dnim, por
kjo nuk do t thot se dnimi do t ndodh patjetr, kur kemi shkaqe t
tjera q e pengojn at, si p.sh: pendesa, njsimi, veprat e mira e t shumta
q fshijn t kqijat, fatkeqsit e mdha q i bien besimtarit me t cilat i
shlyhen gabimet, zbatimi ndaj tij i ndshkimeve ligjore etj.
20
Paqartsia e tret

Argumentimi me ajetet Kuranore q mohojn Shefatin, i cili nuk u bn dobi
atyre q kan kundrshtuar Allahun dhe se ai na qenka i veant vetm pr
rritjen e pozits dhe shkalls s banorve n Xhenet.
Nga kto ajete prmendim: Ksisoj, asnj ndrmjetsim i ndrmjetsuesve
205 Medarixh es-Salikin i ibn Kajimit 1/35; Feth el-Bari 3/22.
206 Feth el-Bari 3/22; Kitab el-Bath i Bejhekiut f. 4.
20 Kitab et-Teuhid i ibn Huzejmes 2/868,86.
208 Medarixh es-Salikin 1/26; Kitab el-Bath f. 50.
20 Medarixh es-Salikin 1/36.
75
nuk do tu sjell atyre ndonj dobi (Muddethir : 48). Njri prej tyre
(Mutezilitve dhe ky sht Zemehsheri), duke mohuar Shefatin pr ata
q kan kundrshtuar Allahun (qofshin edhe besimtar) dhe duke pohuar
se Shefati bhet vetm pr ngritjen e shkallve n Xhenet, thot: Nse t
gjith ndrmjetsuesit prej Melekve (engjjve), t Drguarve e t tjer ve
tyre do t ndrmjetsonin pr ata (q nuk i jan bindur Allahut), nuk do tu
vlente ky ndrmjetsim, sepse Shefati sht pr ata me t cilt Allahu sht
i knaqur, ndrsa kta pr shkak t gjynaheve q kan br, Allahu sht i
zemruar. N kt rast ka argument se ky Shefat vlen n kt Dit pr t
shtuar shkallt e atyre, me t cilt Allahu sht i knaqur
210
. Gjithashtu
argumentohen me ajetin: Nuk do t ket as ndonj q tu bhet shok, as
ndrmjetsues pr Dhalimunt (politeistt dhe keqbrsit), t cilve nuk do tu
kushtohet aspak vmendje (Gafr : 18). Ton (Mutezilitt): Pra, Allahu
e mohon q t ket pr Dhalimunt ndrmjetsues, ku ata q kan br
gjynahe t mdha jan Dhalimun
211
Gjithashtu ajeti: Dhe kini frik nj
Dit (t Gjykimit) kur askush nuk do ti bj dobi tjetrit, as nuk do t pranohet
ndrmjetsim prej ndokujt, as nuk do ti hiqet ndokujt nga shprblimi i tij e as
nuk do t ndihmohen (Bekare : 48). Ton: N t ka argument se Shefati
nuk pranohet pr ata q kan kundrshtuar Allahun, sepse (Allahu n kt
ajet) ka mohuar q dikush ti bj dobi tjetrit dhe q t pranohet Shefati
i ndonj ndrmjetsuesi. Kshtu, ajeti ka ardhur pr ata q meritojn
dnimin n kt Dit, sepse ky mesazh nuk u prshtatet vese atyre
212
.
Ajeti: O ju q keni besuar! Shpenzoni nga ajo me t ciln ju kemi furnizuar, para se
t vij nj Dit kur nuk do t ket as marrveshje, as shoqri dhe as ndrmjetsim.
E jobesimtart, ata jan Dhalimun (keqbrs, mohues). (Bekare : 254). Ton:
Nse doni q tju fshihen gabimet tuaja, nuk do t gjeni ndrmjetsues q
t ndrmjetsoj pr ju, sepse Shefati n kt Dit do t jet vetm pr t
shtuar shkallt n Xhenet e jo pr gj tjetr
213
.
Ajeti: ... dhe ata nuk mund t ndrmjetsojn vese pr ata me t cilt Ai (Allahu)
sht i knaqur. (Enbija: 28).
Argumenti pr ta (Mutezilitt) sht se ky ajet tregon se Shefati nuk do t
bhet vese pr at q punt e tij kan qen t knaqshme tek Allahu dhe se
kafrit (mohuesit) dhe fasikut (gabuesit) nuk u takon Shefati
214
.
210 El-Keshaf i Zemehsherit 4/162.
211 Sherh el-Usul el-Hamse i AbdulXhebarit f. 68.
212 Muteshabih el-Kuran f. 20; El-Keshaf 1/6.
213 El-Keshaf i Zemehsherit 1/152.
214 Muteshabih el-Kuran f. 4.
Prgjigjja ndaj ksaj paqartsie
Mund ti prgjigjemi ksaj paqartsie me at q ajetet Kuranore, t cilat
mohojn Shefatin, kan lidhje vetm me jobesimtart, prkundr njsuesve
q kan br gabime, ku Shefati pr ta sht i vrtetuar si ka ardhur n
Kuran dhe Sunet.
Ibn Hazmi thot: Shefati sht i vrtetuar me tekst Kurani, t cilin nuk e
mund e kota, si dhe sht vrtetuar q at lloj t Shefatit, t cilin Allahu e
ka mohuar, sht tjetr nga ai q e ka pohuar, n kt nuk ka dyshim. Ky
lloj q e ka hedhur posht, sht ai pr jobesimtart, t cilt do t qndrojn
prher n Zjarr , si dhe nuk ka dyshim se ai lloj i Shefatit, t cilin Allahu
e ka lejuar t bhet nga ata q sht i knaqur prej fals s tyre (LA ILAHE
ILALLAH), sht pr ata musliman q kan br gabime
215
. Ndrsa Shefati
pr shtimin e shkallve n Xhenet pr banort e tij, nuk ka kundrshtim n
t, por kjo nuk do t thot q t gjitha llojet e Shefatit do t jen kshtu,
duke devijuar nga komenti i vrtet i teksteve q fasin pr Shefatin, gj q
sht e papranueshme
216
. Kjo ishte nj prgjigje e prgjithshme ndaj ksaj
paqartsie, ndrsa tani u prgjigjemi argumenteve t tyre me hollsi:
1- Ajeti: Ksisoj, asnj ndrmjetsim i ndrmjetsuesve nuk do tu sjell atyre
ndonj dobi, qllimi me kt ajet jan jobesimtart, t cilve nuk do tu vlej
Shefati n Ditn e Gjykimit, si thot Allahu (duke i paraprir ktij ajeti):
(Dhe do tu thon atyre): ju bri t hyni n Xhehenem?. Do t thon: Ne
nuk qem prej atyre q falnin namaz e as nuk prej atyre q ushqenin t varfrit.
Ne fisnim gnjeshtra me llafazant dhe prgnjeshtronim Ditn e Gjykimit,
derisa erdhi te ne ajo q sht e sigurt (vdekja). Ksisoj, asnj ndrmjetsim i
ndrmjetsuesve nuk do tu sjell atyre ndonj dobi.(El-Mudethir : 42-48).
Imam Ebu Bekr El-Axhurij thot pasi prmend kto ajete: T gjitha kto
jan sjellje dhe karaktere t jobesimtareve, e Allahu thot: Ksisoj, asnj
ndrmjetsim i ndrmjetsuesve nuk do tu sjell atyre ndonj dobi, ku na tregon
se patjetr do t ket Shefat, vetm se nuk do t jet pr ta, por pr njsuesit
e Allahut, i cili thot: Elif Lam Ra. Kto jan vargjet e Librit dhe Kuranit
t qart. Sa shum do t dshironin t kishin qen musliman ata q mohuan.
(El-Hixhr : 1,2), jobesimtart do t shikojn se s bashku me ta n Zjarr ka
njerz nga muslimant. Kshtu fllojn tu prmendin atyre t metat duke
u thn: Nuk ju pati vler Islami juaj kur jeni me ne n Zjarr. Muslimant
hidhrohen nga kjo fal dhe Allahu urdhron Melekt, T Drguarit dhe t
215 El-Faslu fl-Milel e ibn Hazmit 4/64.
216 Sherh Sahih Muslim e imam Neveviut 3/35.
77
tjer prej besimtarve q t ndrmjetsojn pr ta. Ata ndrmjetsojn dhe
muslimant dalin nga Zjarri. Ndrkaq, banort e Zjarrit i humbin nga syt
dhe pyesin pr ta, ku u thuhet se ndrmjetsuesit kan ndrmjetsuar pr ta,
sepse ishin musliman dhe si t till e merituan Shefatin. N kt moment
mosbesimtart dshirojn t kishin qen musliman, q ti prfshinte
Shefati. Kshtu u siguruan se pr ta nuk kishte se kush t ndrmjetsonte e
as nuk kishte mik t ngusht q tu bnte dobi nga dnimi i Allahut.
Allahu thot pr mohuesit sapo i ka kapur dnimi dhe e kan kuptuar q
Shefati i prkiste tjetrkujt; Tan: Tani, a ka ndonj ndrmjetsues pr ne q
t mund t ndrmjetsoj n emrin ton? A po mundet t drgohemi prsri (n
dynja) q t bjm pun t mira ndryshe nga (poshtrsit) punuam? (Araf :
53). Gjithashtu Allahu thot: Pastaj ata do t hidhen kryengulthi (n Zjarr).
Ata dhe shejtant e tjer q u zhytn n gabim e ligsi. Dhe gjith ushtart
(ndjeksit) e Iblisit s bashku. Ata do t thon ndrsa hahen (me njri-tjetrin):
(Betohemi) pr Allah! Vrtet q ne ishim n gabim t qart, kur ne ju mbajtm
(pr zota t rrem) si t barabart (n adhurim) me Zotin e t gjith botve.
Dhe askush nuk na ka sjell ne n gabim prve Muxhrimunve (Iblisit dhe atyre
njerzve t zhytur n krime, politeistve, shtypsve). Tani ne nuk kemi asnj
ndrmjetsues. As edhe ndonj mik t afrt (pr t na ndihmuar). (Esh-Shuara
: 4-101)
21
.
El-Axhurij transmeton nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur prej t dyve)
faln e Allahut: Sa shum do t dshironin t kishin qen musliman ata q
mohuan se ka thn: Do t vazhdoj Mshira dhe Shefati derisa t thuhet:
le t hyj n Xhenet do musliman, e n kt koh mosbesimtart do t
donin t kishin qen musliman
218
.
2- Ajeti: Nuk do t ket asnj q tu bhet shok e as ndrmjetsues
Dhalimunve (politeistve dhe keqbrsve), t cilve nuk do tu kushtohet aspak
vmendje.(Gafr: 18). Qllimi me faln Dhalimun ktu jan jobesimtart,
sepse fala Dhalim sa her prmendet n mnyr absolute, ka t bj me
jobesimtart
21
.
Ibn Kethiri thot: Pr ata q i kan br vetes Dhulm (padrejtsi) duke
marr dik tjetr si Zot n vend t Allahut, nuk do t ket n Ditn e
Gjykimit t afrm q tu bjn dobi dhe as ndrmjetsues q t bj Shefat
pr ta. Madje do tu priten t gjitha lidhjet q kan pasur n dynja
220
.
21 Kitab esh-Sheriah f. 335,336, me shkurtime.
218 Kitab esh-Sheriah f.33; Tefsiri i Taberiut: 14/3.
21 Leuami el-Enuar e Sefarinit 2/21.
220 Tefsiri i ibn Kethirit 4/6.
3- Ajeti: Dhe kini frik nga nj Dit (t Gjykimit) kur askush nuk do ti bj
dobi tjetrit, as nuk do t pranohet ndrmjetsim prej ndokujt, as nuk do ti hiqet
ndokujt nga shprblimi i tij e as nuk do t ndihmohen, qllimi ktu me shprehjen
askush nuk do ti bj dobi tjetrit(El-Bekare) sht jobesimtari. Ndrsa fala
e Allahut as nuk do ti pranohet ndrmjetsimi prej ndokujt, ka pr qllim at
q ka vdekur n mohim pa u penduar tek Allahu
221
. Gjithashtu e mbshtet
kt koment shkaku i zbritjes s vet ajetit si prgjigje ndaj pretendimit t
Jehudve se baballart e tyre do t ndrmjetsojn pr ta
222
.
4- Ajeti: O ju q keni besuar! Shpenzoni nga ajo me t ciln Ne ju kemi
furnizuar, para se t vij nj Dit kur nuk do t ket as marrveshje, as shoqri
dhe as ndrmjetsim. E jobesimtart jan Dhalimun (keqbrs, mohues) (El-
Bekare: 254), komentuesit e Kuranit prmendin se Shefati i mohuar ktu
ka lidhje me jobesimtart.
Imam Taberiu e sqaron kt me hollsi, ku thot se kuptimi sht: Para
se t vij nj dit kur nuk do t ket as marrveshje e as shoqri dhe as
ndrmjetsim pr jobesimtart, sepse besimtart do t ndrmjetsojn
pr njri-tjetrin. Pastaj (imam Taberiu) transmeton nga Katade, i cili ka
thn pr kt ajet: Allahu e di se do t ket njerz q do t duhen me njri
tjetrin n dynja dhe se do t ndrmjetsojn pr njri-tjetrin, ku n Ditn
e Gjykimit nuk ka shoqri prve asaj t t devotshmve. Pastaj imam
Taberiu thot: N pjesn e ajetit E jobesimtart, ata jan Dhalimun , ka
argument t qart pr at q tham m lart, sepse faln e Allahut nuk do t
ket as marrveshje, as shoqri dhe as ndrmjetsim e pason pikrisht fala e
Tij E jobesimtart, ata jan Dhalimun , q tregon se jobesimtarve u sht
ndaluar ndihma nga shoqria si shprblim kjo pr mosbesimin e tyre tek
Allahu, duke i br vetes padrejtsi q i oi n kt prfundim t keq
223
5- Ajeti: ... dhe ata nuk mund t ndrmjetsojn vese pr ata me t cilt Ai
(Allahu) sht i knaqur (El-Enbija: 28). Imam Ibn Hazmi duke iu prgjigjur
atyre q argumentohen pr t mohuar Shefatin dhe duke e kufzuar at
vetm n ngritjen e shkallve n Xhenet, thot: Pr ta nuk ka argument
n kt ajet, sepse kur Allahu lejon pr nxjerrjen nga Zjarri dhe futjen
n Xhenet (t atij muslimani q ka br gabime) me ndrmjetsimin e
ndrmjetsuesve, kjo do t thot se Ai (Allahu) ka qen i knaqur me t
224
.
Imam Sefarini thot: Me fasikun (ai q ka br gjynahe t mdha), Allahu
222 Leuami el-Enuar 2/21; Tefsiri i Taberiut 1/26.
223 Tefsiri i Taberiut 3/3,4.
224 El-Faslu fl-Milel 4/64.
7:
sht i knaqur me t nga ana e besimit dhe e asaj pune t mir q mund
t ket br, edhe nse ka qen i urryer nga ana e gabuesve dhe kryerjes
s veprave t kqija; prkundr jobesimtarit me t cilin Allahu nuk sht
i knaqur n mnyr absolute, pr shkak t mungess s themelit mbi t
cilin ngrihen punt e mira... e ky themel sht besimi
225
. Kshtu pra, far
vjen n Kuran prej Shefatit t refuzuar, qllimi me t sht refuzimi i tij pr
mohuesit dhe idhujtart, sikurse kaloi n ajetet e msiprme. Gjithashtu
me disa ajete ku Shefati refuzohet, mund t kihet si qllim refuzimi i atij
Shefati q nuk jan plotsuar kushtet e tij, si p.sh., t jet pa lejen e Allahut
pr ndrmjetsuesin, ose t jet Allahu i paknaqur me at pr t cilin
bhet ndrmjetsimi, pra q Allahu t jet i knaqur me t, duhet t jet
musliman. Kto jan paqartsit kryesore q kan ata q mohojn Shefatin
pr besimtart q kan br gjynahe, ku me ndihmn e Allahut iu dha
prgjigje.
Paqartsit e tyre logjike dhe prgjigjja
Paqartsi t tjera, t cilat i kan veanrisht Mutezilitt, mund ti
klasifkojm brenda paqartsive logjike. Kto paqartsi i ka shfaqur nj nga
kokat e tyre, Kadi AbdulXhebar ibn Ahmed n nj nga librat e tij, ku po i
paraqesim si vijon:
Paqartsia e par
Ai thot: Ajo q transmetohet nga i Drguari i Allahut ,: Shefati im sht
pr ata nga umeti im, t cilt kan br gjynahe t mdha., ky hadith nuk sht
i vrtet, por edhe nse do t ishte i till, ai sht i transmetuar me drejtim
Ehad
226*
, pr kt arsye nuk vlen t argumentohet me kt hadith.
22

1- Kur folm rreth Shefatit pr besimtart q kan br gjynahe t mdha,
prmendm se ky hadith sht transmetuar n shum libra hadithesh si
225 Leuami el-Enuar 2/21,218; Tefsiri i Taberiut 1/3.
226
*
Hadithi Ehad sht ai q mund t jet i transmetuar n breza t ndryshm nga nj,
dy, tre apo m shum transmetues, ndrsa hadithi Muteuatir sht ai q transmetohet n
do brez nga nje numr i madh transmetuesish, aq sa sht e pamundur q t gjith t bien
dakord pr t gnjyer. Sh.p.
22 Sherh el-Usul el- Hamse f. 60.
SHFFATI, ndcrmjctcsimi nc Litcn c Cjykimit S0
dhe nga nj numr sahabsh, dhe se dijetart kan thn se ky hadith sht
i vrtet.
2- T mos e marrsh kt hadith si argument duke qen i vrtet, pr shkak
se qenka i shkalls Ehad, nuk sht e pranueshme, sepse si tham ai sht
i vrtet dhe sht transmetuar nga nj numr i madh sahabsh. Ndrsa
pretendimi i Mutezilitve sht se nuk mund t argumentohet me kto lloj
hadithesh Ehad, veanrisht n shtjet e Akides (Besimit). Kjo sht nga
pikat ku Mutezilitt kundrshtojn Ehli Sunetin, t cilt nuk bjn dallim
ndrmjet haditheve Ehad dhe Muteuatir kur ato jan t vrteta dhe i
marrin si argument n shtjet e Besimit.
228
3- Kt lloj t Shefatit (pr besimtart q kan br gjynahe t mdha) e
mbshtesin nj numr i madh hadithesh t tjera t vrteta, t gjata dhe t
prmbledhura, q gjenden n Sahih Buhari dhe Sahih Muslimi etj., ku disa
prej t cilave i kemi prmendur m par.
Paqartsia e dyt
Kadi AbdulXhebar thot: Qllimi me hadithin e lartprmendur (Shefati im
sht pr ata nga umeti im q kan br gjynahe t mdha) sht kur ata jan
penduar pr gjynahet e tyre.
22
1- Nuk ka argument q ta lidh kt lloj Shefati me pendesn, as n kt
hadith e as n nj tjetr prve tij.
2- Dihet se pendesa fshin gabimet dhe gjynahet q jan br para saj dhe
ai q sht penduar me sinqeritet e pastaj Allahu ia ka falur gabimin, sht
sikur t mos kishte br gabime fare. Allahu i fal t gjitha gabimet e t
penduarit. Derisa qenka kshtu, ai nuk ka nevoj pr Shefatin e askujt, por
nevoj ka ai q ka gabuar dhe nuk sht penduar. Ibn Tejmije, duke sqaruar
shtjen e faljes s Allahut pr t penduarit, thot: Allahu i Madhruar
thot: Allahu nuk fal ti bhet ortak Atij dhe fal do gabim prve ktij pr at
q do. (En-Nisa: 48,116), pra lajmron se nuk e fal shirkun, si dhe fal do
228 Kt shtje e kan studiuar nj numr i madh dijetarsh, duke u zgjeruar n argumentet
rreth saj dhe duke iu kundrprgjigjur atyre q kundrshtojn, madje disa e kan klasifkuar
kt shtje m vete n librat e tyre. Shiko p.sh.: Kitab er-Risaleh i Shafut f.36; Sahih Bu-
hari 8/132, kreu i haditheve Ehad; Prmbledhja e Sauaik el-Murseleh i ibn Kajimit 2/35;
Hadithet Ehad n hadithin profetik e Abdullah Xhibrin; Besimi n Allah i Omer el-Eshkar
f. 36.
22 Sherh el-Usul el-Hamse f.61.
S1
gabim tjetr pr at q do, dhe nuk sht e mundur q me kt t kuptohet
ai q pendohet, sikurse ka prej Mutezilitve q e thon kt. Allahu i fal atij
q pendohet shirkun e t gjitha gabimet e tjera, por shirkun e fal vetm me
pendim, ndrkoh q gabimet e tjera mund ti fal edhe pa pendes, pra n
rastin kur njeriu nuk pendohet dhe nuk ka br shirk, falja e tij lidhet me
dshirn e Allahut. Pr kt arsye, Allahu i Lartsuar sapo prmend faljen
pr t penduarit, thot: Tuaj: O robrit e Mi, q i keni br keq vetes me
gjynahe, mos e humbni shpresn n mshirn e Allahut! Allahu, me siguri, i fal
t gjitha gjynahet. Vrtet, Ai sht Falsi i madh dhe Mshirploti. (Ez-Zumer:
53).
N kt ajet, Allahu prfshin me faljen e tij t gjitha gjynahet, ku Ai i fal
robit do gabim pr t cilin sht penduar, si at q pendohet nga shirku,
ashtu edhe at q pendohet nga gjynahet e mdha. Pra n ajetin e msiprm
e prgjithsoi faljen pr t gjitha gjynahet, ndrsa n ajetin: Allahu nuk fal
ti bhet ortak Atij dhe fal do gabim prve ktij pr at q do, e prjashtoi
shirkun nga falja e Tij dhe duke ln n dshirn e Tij faljen e do gjynahu
tjetr
230
.
Paqartsia e tret
Kadi AbdulXhebar thot: I Drguari i Allahut , kur t krkoj t
ndrmjetsoj pr at q ka br gjynahe t mdha, ka kto mundsi: t
ndrmjetsoj, ose t mos ndrmjetsoj; nse nuk do ti jepej leja pr t
ndrmjetsuar, kjo nuk lejohet, sepse sht ulje pr pozitn e tij. Nse
do ti jepej leja pr ndrmjetsim, kjo nuk lejohet gjithashtu, sepse ne
argumentuam q shprblimi i atij q nuk e meriton (se ka br gjynahe
dhe nuk sht penduar) sht gj e keqe
231
Qllimi i Mutezilitve ktu
sht mohimi i Shefatit pr at q bn gjynahe t mdha. Gjithashtu thon:
Allahu i Lartsuar prmbush premtimin dhe zbaton paralajmrimin e Tij
n mnyr t prer, sepse Ai nuk gnjen dhe nuk ka kush q t ndryshoj
falt e Tij.
232

Pra duke u bazuar n ajetet q Allahu frikson dhe paralajmron me
dnimin i Tij, ata (Mutezilitt) ia bn t detyrueshm Allahut zbatimin e
dnimit t paralajmruar, si dhe pretenduan se Ai nuk ka mundsi t bj t
kundrtn; i Lartsuar sht Allahu nga kjo q ata i prshkruajn!
230 Fetaua 11/184, 185.
232 Kitab el-Mutezileh i Zuhdi Xharullah f.51.
1- Kemi folur m par se moszbatimi i dnimit t paralajmruar, nuk sht
gj e keqe, madje e lavdrueshme, si dhe Allahut t Lartsuar i lejohet t
mos zbatoj dnimin e paralajmruar nga Ai vet, sepse kjo sht nj e
drejt e Tij dhe Ai sht Fals e Mshirues.
2- Nuk sht e drejt q t bhet kufzim vetm me ajetet q paralajmrojn
dnimin, sikurse bjn Hauarixht dhe Mutezilitt, por as t kufzuarit
vetm n ajetet q premtojn pr shprblimin, sikurse bjn Murxhiet, por
patjetr duhet bashkimi ndrmjet gjith ktyre ajeteve n argumentim. Ky
sht drejtimi i mesm q ndjek Ehli Suneti.
3- N faln e Mutezilitve se shprblimi i atij q nuk e meriton sht gj jo
e mir, ka mosprputhje me at (q ata e pranojn vet) se do t ket Shefat
pr banort e Xhenetit q tu rritet grada, kur kt gj nuk e meritojn.
4- Fjala e tyre se njeriu i prgjegjshm pr veprimet e tij hyn n Xhenet
me punn (veprn) e tij, nuk sht fal e drejt, pr shkak t asaj q
transmetohet te Buhariu dhe Muslimi nga Aishja (Allahu qoft i knaqur
me t) se i Drguari i Allahut , ka thn: Synoni veproni drejt (bindjen
ndaj Allahut) dhe prgzoni, se askush nuk do t hyj n Xhenet me punt e
tij, (sahabt) than: As edhe ti o Drguari i Allahut ? Ai tha: As un, vetm
nse m prfshin (mbulon) Allahu me mshirn e Tij
233
. Ibn Tejmije thot:
Ky hadith hedh posht at ka mund t imagjinoj mendja se shprblimi
nga Allahu sht n formn e kompensimit dhe pagess, sikurse ndodh
ndrmjet njerzve n dynja
234
. Ndrsa argumentimi i Mutezilitve me
faln e Allahut ky sht Xheneti, t cilin ju e keni trashguar pr at q keni
punuar.(El-Araf: 43), nuk ka dyshim se puna e mir sht shkak pr hyrjen
n Xhenet, por vetm se Allahu i Lartsuar sht Krijuesi i shkaqeve dhe
pasojave, kshtu q kthehet e gjitha te mirsia dhe mshira e Tij.
235
Paqartsia e katrt
Ata thon: Nuk ka kundrshtim n umetin Islam n lejimin e lutjes:
O Zoti yn, na bj prej atyre q e meritojn Shefatin. Nse Shefati do t
233 Sahih Buhari, kreu i Rikak, nnkreu i vazhdimsis s puns; Sahih Muslimi 4/121,
kreu i cilsive t hipokritve, nnkreu: Askush nuk do t hyj n Xhenet me punn e tij, por
me mshirn e Allahut.
234 Xhamiu er-Resail 1/14.
235 Xhamiu er-Resail 1/145, 152; Hadij el-Eruah i ibn Kaimit f. 61; Sherh Akide Tahaui-
je 2/642, 643.
S3
ishte edhe pr ata q bjn gabime (gjynahe, sikurse thot Ehli Suneti),
ather kjo do t ishte lutje q Zoti t na bnte prej gabuesve, gj q sht
e papranueshme.
236
Imam Kurtubiu prgjigjet: do musliman dshiron dhe krkon nga Allahu
Shefatin e t Drguarit t Tij, nga besimi i tij se ai nuk u shpton dot
gabimeve dhe nuk ka kryer gjithka q Allahu ia ka br detyr. dokush
sht i ndrgjegjshm pr mangsit e vetes, pr kt arsye ai i friksohet
dnimit dhe shpreson shptimin.
23
Kshtu plotsuam paraqitjen e paqartsive q kan ata, t cilt mohojn
Shefatin pr muslimant q kan br gjynahe t mdha, duke iu prgjigjur
secils paqartsi. Allahut i takojn falnderimet.
Nnkreu i dyt: Adhuruesit e varreve.
1- Drejtimi i tyre n shtjen e Shefatit
Folm m lart se ka nga ata q mohojn Shefatin, i cili vrtetohet me Kuran
dhe Sunet, veanrisht at lloj Shefati q lidhet me ata q kan br gjynahe
t mdha, por ka nga ata q e aprovojn Shefatin, vetm se jo n formn
e duhur dhe t lejuar. N shumicn e rasteve, kt drejtim e ndjekin ata
q njihen ndryshe si adhuruesit e varreve, t cilt jan lidhur shum me
varret dhe t vdekurit, dhe i madhrojn ata. Po kshtu edhe t tjer prej
bidatinjve
238
, ku me kt form prputhen me idhujtart dhe kristiant,
Shefatin e t cilve Allahu ua ka mohuar n Kuran.
Ibn Tejmije rreth ndarjes s njerzve n shtjen e Shefatit, thot: Kjo sht
nj shtje, pr t ciln njerzit jan ndar n tri grupe: Dy t skajshm dhe
nj n mes. Te njri prej skajeve jan idhujtart dhe ata q prputhen me
ta, si jan disa nga kristiant, pastaj dhe t tjer prej bidatinjve t ktij
umeti (islam) q besojn n at lloj t Shefatit, t cilin Allahu e ka refuzuar
n Kuran ... etj.
23
Allahu na ka njoftuar n Kuran pr idhujtart, t cilt pretenduan se idhujt
238 Shiko p.sh. librin: Sheuahid el-Hak f istigatheti bi sejjid el-Hak e Jusuf Nebhauit.
23 Iktida Sirat Mustekim 2/821.
dhe statujat e tyre ndrmjetsonin tek Allahu duke thn: Ne i adhurojm
ata vetm q t mund t na afrojn tek Allahu. (Ez-Zumer: 3), Kta jan
ndrmjetsuesit tan tek Allahu. (Junus: 18).
Folm m lart se Shefati i vrtet n Ahiret ka kushte, ku kryesorja e
tyre ishte leja e Allahut pr ndrmjetsuesin q t ndrmjetsoj, si dhe
knaqsia e Allahut ndaj atij pr t cilin bhet Shefati. Allahu nuk sht i
knaqur vese prej besimtarve njsues, pra shtja sht e gjitha n dorn
e Tij. Vetm se adhuruesit e varreve e t tjer t ngjashm me ta e kan
kundrshtuar kt dhe besojn n Shefatin e evliave t tyre t vdekur, duke
ia krkuar Shefatin, sikurse idhujtart prej idhujve t tyre dhe kristiant
nga murgjrit dhe dijetart e tyre.
2- Paqartsia e tyre
Ata besojn se kur krkojn nga evliat dhe idhujt e tyre q t
ndrmjetsojn pr ta tek Allahu, sipas tyre idhujt patjetr bjn Shefat pr
ta, duke e krahasuar kt me ndrmjetsimet q bjn njerzit ndrmjet
njri-tjetrit n dynja.
Ibn Tejmije thot: Idhujtart i merrnin engjjt, t Drguarit dhe njerzit e
devotshm si ndrmjetsues, u ngrinin statuja dhe krkonin ndrmjetsim
prej tyre duke thn: Kta jan t afrmit e Allahut, ne afrohemi tek Ai me
lutjen dhe adhurimin kushtuar atyre q t ndrmjetsojn pr ne, sikurse
afrohesh te Mbreti duke prdorur t afrmit dhe bashkpuntort e tij.
Duke qen m afr tij se kushdo tjetr, ata ndrmjetsojn te mbreti pa
qen nevoja ti krkojn leje dhe pr gjra t cilat ai nuk i ka zgjedhur vet,
kshtu pritet prgjigjja e tij me shpres dhe frik.
240
1- Shefati tek Allahu nuk sht si te njerzit, ku i kemi prmendur n
fllim dallimet ndrmjet tyre dhe kemi thn q dallimi m i madh sht
se Shefati te njerzit mund t bhet pa lejen e atij q ka shtjen n dor,
ose edhe nse nuk sht i knaqur nga ai pr t cilin bhet ndrmjetsimi.
Prkundr Shefatit tek Allahu, i cili nuk bhet dot vese pasi t jap
leje Ai pr ndrmjetsuesin dhe pasi t jet i knaqur ndaj atij pr t
cilin bhet ndrmjetsimi. Pra Shefati tek Allahu nuk sht shtje q
240 Fetaua 1/150; Shiko Tejsir el-Aziz el-Hamid, koment i librit t Teuhidit i Sulejman ibn
Abdullah ibn Muhamed ibn AbdulUehab.
S5
domosdoshmrisht do t ndodh, por sht e lidhur me kushte, t cilat
idhujtart nuk i kan plotsuar.
2- Allahu i Madhruar e ka mohuar dhe refuzuar Shefatin e shirkut (duke
i br Atij shok n adhurim), me t cilin jan t lidhur idhujtart. Kt
Shefat, Allahu e ka refuzuar n shum ajete Kuranore si p.sh.: Kshillojua
(Kuranin) atyre q kan frik se do t mblidhen para Zotit t tyre, kur nuk do t
ket as mbrojts, as ndrmjetsues pr ta prve Atij (Allahut), me qllim q t
ken frik Allahun dhe t plotsojn detyrat ndaj Tij. (El-Enam: 51)
A kan marr t tjer si ndrmjetsues n vend t Allahut? Tuaju: Edhe sikur
ata t mos ken fuqi mbi asgj dhe t mos mendojn? Tuaju: Allahut i takon
gjith ndrmjetsimi. (Zumer: 43-44)
Tuaju (o Muhamed, ktyre politeistve, paganve): Tirrini ata q ju i
pohoni (t jen zota) n vend t Allahut (Nj), ata nuk zotrojn as sa pesha e
nj grimce, qoft n qiej, qoft n tok, as nuk kan aspak pjes n ndonjrin prej
tyre (n qiej ose n tok) dhe as nuk ka ndonj mbrojts tek Ai nga mesi i tyre.
Ndrmjetsimi tek Allahu nuk sjell dobi prve se pr at t cilin Ai lejon. (Es-
Sebe: 22-23)
Dhe n t vrtet ju erdht te Ne vetm (pa pasuri, pa shok, pa ndonj gj
tjetr), ashtu si ju krijuam Ne pr her t par. Ju i lat pas gjithka q ne ju
kishim dhuruar. Ne nuk po i shohim me ju ndrmjetsuesit tua,j t cilt i pohonit
si shok prkrah Allahut. Tani t gjitha lidhjet tuaja me ta jan prer dhe gjithka
q ju e quanit tuajn gjithnj, tani sht shuar prej jush (dhe ju ka braktisur).
(El-Enam: 4).
E kush sht ai q mund t ndrhyj tek Ai prve se me lejen e Tij? (El- Bekare:
255). Ibn Tejmije, pasi prmend kto ajete, thot: Ky sht Shefati, t cilin
idhujtart e kan pohuar pr engjjt, profett dhe njerzit e devotshm,
derisa i bn statuja dhe thoshin: Krkimi i Shefatit prej statujave t tyre
sht njlloj si ta krkosh Shefatin prej vet atyre. Gjithashtu vizitonin
varret e tyre dhe thoshin: Ne krkojm prej tyre pasi jan t vdekur, q
t ndrmjetsojn pr ne tek Allahu. Kshtu u bn atyre statuja dhe i
adhuronin. Kt Shefat, Allahu dhe i Drguari i tij e kan mohuar dhe i kan
nxjerr idhujtart nga rrethi i besimtarve.
241

Gjithashtu Ibn Tejmije, duke komentuar faln e Allahut, thot: Tuaju (o
Muhamed): Trrisni ata prve Tij (Allahut), t cilt ju a merr mendja (pr
zota, si melekt, pejgamert, kushdo qofshin, Isai, Uzejri, idhujt etj.). Ata nuk
kan fuqi pr ta larguar t keqen prej jush, as edhe pr ta kaluar prej jush te
ndokush tjetr. (El-Isra: 56).
241 Fetaua 1/151.
Ibn Tejmije thot: dokush q lut nj t vdekur, apo nj q nuk ndodhet
i pranishm prej profetve dhe njerzve t devotshm, pavarsisht nse e
bn kt me shprehjet e krkimit t ndihms apo me t tjera shprehje, at
vetm se e ka prfshir ky ajet.
242
3- Ajo q idhujtart pretendojn n arritjen e ndrmjetsimit t idhujve t
tyre tek Allahu, nuk ka argument, madje sht n kundrshtim me fen dhe
logjikn. Sido q t jet, ndrmjetsuesit e tyre q ata pretendojn, ose jan
idhuj dhe statuja nga t cilt nuk vjen as dobi e as dm, si thot Allahu: E
ata (mosbesimtart prapseprap) adhurojn n vend t Allahut at q as nuk
mund tu sjell dobi, as nuk i dmton (Furkan: 55), ose jan ndrmjetsues
prej t vdekurve, ku nuk ka dyshim se lutja e t vdekurve nuk lejohet, por
lejohet vizita e varreve, e cila prmban lutjen e Allahut pr ata t vdekur
(nse kan qen musliman) dhe jo lutjen prej vet atyre. Mundet q kta
ndrmjetsues t jen prej t gjallve q jetojn, por nga ata q Allahu nuk
e pranon Shefatin e tyre e as e lejon pr ta.
242 Fetaua 15/226.
S7
MBYLLJA
Prfundimet m t rndsishme q arritm n kt libr, jan si vijon:
1- Origjina e fals Shefat tregon pr iftzimin e dy gjrave dhe
shoqrimin e tyre. Shefati si fal ka rrjedhur nga fala Shefa, e cila sht
e kundrta e fals Uitr (q do t thot Tek).
2- Prkufzimi i prgjithshm i Shefatit sht: Ndrmjetsimi pr dik
tjetr, me qllimin pr ti sjell dobi ose pr ti larguar nj t keqe.
3- Shefati n shtjet e dynjas sht dy llojesh: A- I plqyeshm apo i
lavdrueshm. B- I ndaluar.
4- Vrtetsia e Shefatit me llojet e tij n Ditn e Gjykimit argumentohet me
Kuran, Sunet dhe me unanimitetin e t parve tan t mir (me Ixhma).
5- Shefati q bhet Ditn e Gjykimit ndahet n lloje sipas ndrmjetsuesve
dhe t ndrmjetsuarve.
6- Llojet e Shefatit q bn i Drguari i Allahut jan t shumta, prej tyre
ka q jan t veanta pr t, si p.sh., Shefati i Madh dhe Shefati pr hapjen
e ders s Xhenetit pr banort e tij, si dhe ka lloje t Shefatit q jan t
prgjithshme pr t (t Drguarin e Allahut ) e pr t tjer prve tij, si
p.sh., Shefati pr ata musliman q kan br gjynahe t mdha.
- Allahu i jep leje pr t br Shefat n Ditn e Gjykimit tjetrkujt prve
t Drguarit t Tij, si engjjve, profetve, besimtarve dhe fmijve t tyre,
dshmorve, sikurse agjrimi dhe Kurani q ndrmjetsojn n Ditn e
Gjykimit.
8- Shefati n Ditn e Gjykimit nuk bhet vese pasi t plotsohen disa
kushte, t cilat jan:
a) Leja e Allahut pr ndrmjetsuesin q t ndrmjetsoj.
b) Knaqsia e Allahut ndaj atij pr t cilin bhet ndrmjetsimi.
c) Allahu nuk sht i knaqur prej askujt prve se prej njsuesve t Tij.
- Shefati tek Allahu nuk sht si ai te njerzit pr shum arsye.
10- Feja jon e nxit besimtarin t kryej disa shkaqe t cilat me lejen e
Allahut e bjn q t meritoj Shefatin, ku prej tyre prmendim: Teuhidi,
sinqeriteti n adhurimin e Allahut, leximi i Kuranit, Agjrimi, lutja e
caktuar pas ezanit, t banuarit n Medine dhe durimi ndaj vshtirsive t
saj dhe vdekja n t, salavatet (lutjet) pr t Drguarin e Allahut , namazi
i xhenazes, kur falet nga nj xhemat i caktuar muslimansh e m tepr, si
dhe sexhdet e shumta.
11- Vizita e varrit t t Drguarit ton Muhamedit , edhe nse sht e
SHFFATI, ndcrmjctcsimi nc Litcn c Cjykimit SS
lejuar pa qen ky qllimi i udhtimit, ajo prap nuk sht nga shkaqet q
bjn t meritohet Shefati. Ndrsa ka i kushtohet t Drguarit t Allahut
prej haditheve n kt shtje, dijetart i kan konsideruar si jo t vrteta.
12- Krkimi i Shefatit nga i Drguari i Allahut n kohn kur ishte gjall, ka
qen i lejuar dhe ka ndodhur n realitet, pavarsisht se lidhej me Shefatin
n shtjet e dynjas apo t bots tjetr, po kshtu njerzit do ta krkojn
Shefatin nga i Drguari i Allahut n Ditn e Gjykimit.
13- Krkimi i Shefatit nga i Drguari i Allahut pas vdekjes s tij, nuk
lejohet. Po kshtu edhe nga tjetr kush prve tij si profett dhe besimtart e
devotshm, as te varri i tyre e as larg tyre, po kshtu nuk lejohet t krkohet
as nga engjjt, pr arsye t mosprgjigjes s tyre.
14- Hauarixht dhe Mutezilitt e kan mohuar Shefatin pr ata musliman
q kan br gjynahe t mdha, duke pasur n kt shtje nj numr
paqartsish n argumentet fetare dhe logjike, t cilat i diskutuam dhe i
kthyem prgjigje me hollsi.
15- Adhuruesit e varreve e t tjer si ata q madhrojn t vdekurit, e kan
pohuar Shefatin pr Evliat e tyre t vdekur, dhe se ata e krkojn at prej
tyre n dynja, si e kan krkuar idhujtart nga idhujt e tyre, kristiant nga
murgjrit dhe dijetart e tyre t vdekur, duke e krahasuar kt Shefat me
ndrmjetsimet q bhen n dynja ndrmjet njerzve, gj q e diskutuam
dhe i kthyem prgjigje (pr moslejimin e tij).
S fundmi, u b i qart drejtimi i Ehli Sunetit n shtjen e Shefatit,
si dhe drejtimet e atyre q kan kundrshtuar, ku Ehli Suneti ishte m i
argumentuari dhe m krkuesi i s vrtets sesa t tjert, pra ata jan t
mesm ndrmjet ekstremeve.
E lusim Allahun t na fal gabimet dhe falnderimet i takojn vetm Atij.
Lavdrimet, Paqja, shptimi dhe mbrojtja e Tij qofshin mbi t Drguarin
ton Muhamedin, familjen e tij, shokt dhe ndjeksit e tij me mirsi, deri
n Ditn e Kijametit.

SHEFATI, Ndërmjetësimi Në Ditën e Gjykimit

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

SHEFATI, Ndërmjetësimi Në Ditën e Gjykimit

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

SHFFATI, ndcrmjctcsimi nc Litcn c Cjykimit 2

Titulli: SHEFATI, ndrmjetsimi n Ditn e Gjykimit.

. Imam Sefarini thot pr kt: sht tamam sikur ndrmjetsuesi

4- Shefati i dshmorve (shehidve)

Vous aimerez peut-être aussi