Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
CHRISTLICHEN SCHRIFTSTELLEE
DER
ADAMANTIUS
LEIPZIG
J.
C.
HINRICHS'SCHE BUCHHANDLUNG
1901
Druck von
August Pries
in Leipzig.
Grermaay
Hermann und
Elise geb.
-
Heckmann
Wentzel Stiftung.
http://www.archive.org/details/derdialogdesadaOOorig
DER
TH2
EO
(-)EON
OP0H2
III2TE&2
HERAUSGEGEBEN
IM
VON
DR.
W.
H.
VAN DE
SANDE BAKHYZEN
J.
C.
IHL
DEC
2 3>S/
331
Inhalt
Seite
Einleitung.
8
1
Der Inhalt
(^schichte der Schrift
JX
2
3
XI
XIII
Der Verfasser
Die Personen des Dialogs Die berarbeitung
4
5 6
7
XVI
XVIII
Der
Titel
XXII
XXIII
8
9
Die Handschriften
Hlfsmittel in griechischer Sprache
10 Andere
11
Die bersetzungen
A. Die bersetzung des Rufmus
B. Die bersetzungen des IG. Jahrhunderts
....
XLIX
LIII
12
Die Ausgaben
Die neue Ausgabe
13
LV
LVIII
.
Text.
Erster Teil
Zweiter Teil
114
Register.
Stellenregister
Altes Testament
244
244
Neues Testament
....
245
Namenregister
Wortregister
.
247
249
255
Einleitung.
1.
Der
Inhalt.
die
beiden Hresien
zu bekmpfen, welche
Kirche in den
die des
ersten Jahrhunderten
am
Marcion
Im
Anhnger
und Megethius,
ist
Adamantius sagt, Gegenstand er glaube an einen Gott, den Schpfer, und an den mit ihm wesensgleichen Megethius lehrt, es gebe (ofjoovioc) Logos, und an den heiligen Geist. drei Prinzipien {agyctf), den guten Gott, den Demiurg und den bsen Gott, d. h. den Gott der Christen, der Juden, und der Heiden S. 803 806b. Ziemlich unmotiviert geht er zu einem neuen Thema ber und versucht
der Disputation
das
Wesen
Gottes.
zu beweisen, dass es nur ein Evangelium gebe und alle anderen falsch
seien
810
a.
Dann kehrt
er zu seiner ersten
will
Gebote des A. T/s von einem anderen Gotte herrhren, 817 d. Es als die des N., und dass Christus jene aufgehoben habe eine Beweisfhrung des Megethius, dass der Vater Christi ein folgt anderer sei als der Weltschpfer und dass der vom Gesetze und den Propheten geweissagte Messias noch nicht erschienen sei 820a, dass Christus selbst gepredigt habe, es gebe zwei Herren 821c. Die Stelle des Megethius nimmt jetzt ein anderer Marcionit, Marcus, ein, dessen Lehre insoweit von der des Megethius abweicht, als er das Bestehen von zwei Gttern behauptet, einem guten, der die Menschen selig machen, einem bsen, der sie verderben will. Adamantius beweist dagegen, dass der Gute ebensowohl Strafe verhngt wie der Bse 824 d. Wieder nimmt Megethius Teil an dem Streit, um zu zeigen, dass Gott
zeigen, dass die
was Marcus jedoch mit dem Nachvon der Rettung des Geistes rede 826 d. Xach einer Widerlegung des Adamantius stellt Marcus die Behauptung
die Seele der
Menschen
retten wolle,
h. Schrift
zum Reiche
dem
des
guten Gottes gehre und den GeStreit hierber geht ein anderer
Dem
tos'
.C7 6 7<f
Einleitung.
Marcus nmlich will keine andere h. Sehritt anerkennen als das Evangelium und den Apostolus Marcion. Nach Beendigung dieser Darlegung h29e folgt der von Adamantius auiivfoehtene Beweis des Marcus, dass durch Christus alles neu len sei S32c. Adamantius fhrt viele Stellen des X. T.'s
ii
ber
die
Autoritt
der
b.
Schritt.
an
zum
rz
Beweise, dass der Apostel Paulus sich in seiner Lehre auf das
des Weltschpfers
sttze
ST Ib.
Am
Schlnss,
Ende
dass
Marcus beide von Adamantius besiegt seien. Kai ;i<u oxel, sagt er, fiovov oq&cqz ccjco<p(iiv80&cu rov vji Aafiavrlov bcred-evxa %pa &eov xzlzrjp xal rmiovQybv anavxmv, Xovxa IvBQyr^ xal Jtvevfia ayiov.
Megethius und
Im folgenden
Valentinianer.
um
die
Lehre der
Dogmen
dass Christus
nicht von
dass
es
Fleisches gebe.
Fr Adamantius ist das Bse nichts als das Fehlen des Guten. Marcus dagegen findet in der Welt zwei Prinzipien oder Wurzeln: das Gute und das Bse. Sein Gegner stellt die Mglichkeit in Abrede, dass zwei unerCT CT schaffene Dinge (ovo ayvr}ra) zu gleicher Zeit bestehen 839 e. Jetzt sollte Marinus zur Behandlung der zweiten These bergehen,
Der
Streitpunkt
ist
also
die
Lehre
vom Bsen.
Er
meint, dass neben dem ewigen Gott eine ewige Materie bevor ihr Gott die ihr gebhrende Gestalt gegeben, ohne Eigenschaften (axoiog) gewesen sei, und dass in dieser Materie der Ursprung des Bsen liege 844 d. Nachdem Adamantius diesen Angriff abgeschlagen
existiere, welche,
genosse, an eine ewige Materie glaubt, jedoch keine Materie ohne Eigen-
schaften
annimmt.
Auch
er,
diesen Gegner
weist
Adamantius
Eine
ist
dass nichts
846 c.
Gegner von Adamantius zum Schweigen gebracht sind, nimmt Marinus die Rede wieder auf, um sein zweites Thema, ber die Geburt Christi, zu verteidigen. Christus ist fr ihn kein wirklicher Mensch; der Sohn Gottes hat nicht in Wahrheit einen mensch-
Nachdem
diese beiden
Einleitung.
XI
liehen Leib
angenommen, er hat nur oxrjosi als Mensch gelebt und geAdamantius hlt seinem Gegner viele Schriftstellen vor, um ihn litten. zu berzeugen und ihm zu beweisen, dass Christus der wahren menschlichen Natur teilhaftig und der Erstgeborene der Toten sei 859b. Im letzten Abschnitt ist die Auferstehung der Menschen Gegen-
Dass keine Auferstehung des Leibes mglich sei, will Marinus mit allen ihm zu Gebote stehenden Mitteln erhrten, hauptschlich mit Argumenten, die der Beschaffenheit des menschlichen
stand
der Disputation.
Krpers entnommen
sind.
Krper ein Kerker der Seele sei und Fleisch Adamantius verwirft diese Argumente als sinnloses Gerede und beruft sich auf die Worte 866 e. des Apostels 1. Cor. 15. Am Ende der ganzen Unterredung erhebt sich wiederum Eutropius und fllt den entscheidenden Richterspruch: Alle Gegner der orthodoxen Glaubenslehre sind Irrlehrer: Megethius, Droserius und Marcus, Valens und Marinus; der einzige zuverlssige Fhrer ist Adamantius. Eutropius selbst ist von der Wahrheit seiner Lehre berzeugt worden und wnscht 872. in die christliche Kirche aufgenommen zu werden. 866 e 871b 2. Geschichte der Schrift. Im Altertum scheint der Dialogus Als Testimonia veterum lassen nicht sehr verbreitet gewesen zu sein.
die beweisen sollen, dass der
ment aus Methodius' ) Dialog ber Willensfreiheit, das wir auch in unserem Dialog 843b ff. wiederfinden. Aus Eusebius haben es Gregorius und Basilius in die Philocalia c. XXIV aufgenommen, und am Ende lesen wir: Tavra anb rov Xoyov xr\g Evstov rov HaXatCxivaiov
svayyeXtxrjg jtQOJzctQaxsvrjg r\vxXr\xai, ovxa,
aGi]{iov sv xolg
Sq
cprjiv,
Ma^ifiov ovx
tjvqtjtcci
xtlusva sv xeo 'Qgiylvovg Jtgog MaQxtoypcxag xal aXXovg algsxixovg ialoyco, EvzQOJtlov 6txdt,ovxog, Msys&Lov 6s avxiXsyovxog. Offenbar
denn in dem Dialogus finden wir nicht avxoXs^el dasselbe, sondern nur Fragmente, und der
dvxtXtycov
auftritt,
ist
im Anfang
des Dia],
sondern Droserius.
Haeret. fabul. Praef.:
Methodius, nicht, wie Eusebius schreibt, einem Maximus angehrt, haben u. a. Zahn, Zeitschr. f. Kirchengesch. 1888 IX 226 ff, und Armitage Robinson in The Philocalia of Origen, Cambr 1893, S. XL ff. bewiesen.
1)
Dass
es
dem
X.H
>vq he
Einleitung.
xmv xaltumv
rijq
\xlvov
in'i'mt
....
.
y.iCi
xara
.
rrjt xijq
.
lovoxlvoq
4
lexiv
'Llor/tD^
xaZatoq,
Sophronius belehrt uns cog aXXog uiv h:egoq 6h 6 //t' exsTvov 6 tjtizfojfrng
*Actfiavxioq.
48, ein
Fragment des
s.
Einl. 10.
21: Marcio-
cum universalem
e.
scb.,
im Altertum
worden
ist,
zieht
er
im
16.
Mehrere Abschriften datieren aus dieser Zeit und vier lateinische bersetzungen wurden angefertigt, eine in den Jahren 1550 1555, zwei erschienen in Paris in dem Jahre 1556, eine ward
Interesse auf sich.
ist,
B.
Was
ich
zu diesem Zuermitteln
sammentreffen
knnen.
Veranlassung
gegeben
hat.
habe
nicht
Die Praefationes, die Picus und Perionius ihrer Arbeit voranschicken, geben keinen Aufschluss darber. Nur Humfridus berichtet, dass er den Dialog bersetzt habe, um seinen Zeitgenossen, die nur die
profanen
Autoren lesen wollen, geistliche Nahrung darzubieten. Er schreibt in seiner Praef.: Sed est hoc loco mihi necessaria prope adhibenda querela nostrorum hominum et temporum. quibus aliis in rebus propemodum omnibus antiqua placent, statuae Caesarulm moneta peregrina, ruinae et reliquiae rerum, vetustate
Aegyptiorum hieroglyphicaab Iapeti et chaos antiquiora, quaecunque sunt vel poeticis involuta fabulis, vel omnino frivola: vetustatem autem literatam et religiosam. eosque quorum
cum
si
aetate
coniuncta
prudentia virtus
et
mordent aut
Home-
Tianz sicher
i.-t
gegen
Einleitung.
XIII
cias, o
morum
ber
3.
s.
Der Verfasser. Wer den Dial. verfasst hat, ist uns gnzlich unbekannt. Schon frh war die Annahme verbreitet, der Verfasser sei Origenes. Ist die Unterschrift zum c. XXIV der Philocalia (s. Einl. 2) von den Bearbeitern der Philocalia selbst, so ist diese Annahme bereits
Jnger ist sie aber jedenfalls nicht als 400 n. Chr., um welche Zeit Rufinus den Dial. als eine echte Schrift des Origenes bersetzte. Die bersetzer des 16. Jahrh. waren noch von der Echtheit der Schrift berzeugt; der erste, der
lter als
).
Zweifel hegte, war, wie uns Wettstein in seiner Ausgabe des Dial. Praef.
p.
lib.
II
c.
13.
Wettstein sagt:
liber sit
Primus,
quem
vidi,
de
eo
dubitare
coepit.
Utrum
Origenis
necne, inquit,
renit
non
Reges cuncti
et principes,
Worte
Nam
qui
et
et
ubinam gentium
meminit huius
sedes
locarunt?
celebris
victoriam reportarit
Quod Eusebium
alia
illum
non
latuit,
siluisse
mirum
est;
cum
serupulose
conquisierit,
Easdem
rationes
t.
cum
Riveto afferunt
II de Script. Eccles.,
144.
nicht
dass es auch schon vor Origenes' Zeit glubige Frsten gegeben habe;
um
817 e vvv e rov aOiZewq ovtoq freoeovg zu entwagte er die Vermutung: verba illa postrema (a yctQ exslvoi krften, yM&eiZov xrt.) ab interpolatore textui esse illata, Praef. p. 21. Htte er gewusst, was wir aus der bersetzung des Rufinus wissen, dass die Stellen, wo von christlichen Frsten die Rede ist, einem berarbeiter gehren, er htte wohl viel nachdrcklicher die Echtheit des Dialogus behauptet. Diese Stellen also knnen nicht als Beweise gelten. Dessenungeachtet ist der Dialogus gewiss nicht von Origenes geschrieben. Was Adamantius anfhrt, ist nicht die Lehre des Origenes, sondern widerspricht ihr offenbar. Das sah schon P. D. Huet. In seinen Origeniana
die Stelle
(in seiner
1)
p.
276: Inducitur
Dass die Philocalia, wie gewhnlich angenommen wird, im J. 358/59 abnicht bewiesen und nicht wahrscheinlich (s. Loofs in der Protest. REncykl. VIP S. 141 f.).
gefasst
ist, ist
xiv
Dial
et _
'
Einleitung,
anima deque resurreetione sententiam propugsensisse ipsom supra ostenderirnus. Die tunicae pelliceae a, cum alia sind die Qfiarivot yjTcji . 8 -d. von welchen wir GeD. 3:21 lesen:
de corpore
et
/.Ca
humano
ixolfjt
xvowq
9-eoq
to>
AdapL
xai
tij
yvvarxl
avzov yjTcorcu
so.
c:vroi\;.
Menschen nur
Seelen, V'vycl.
htten.
erhalten
absreneicrt
gewesen zu
wenigstens war er
An
schrieb
er
wider Celsus
vtjp
V
i-S
c.
23
594.
ov
qpafiev
ro iag&aQSV
c.oyj.^
elq
cficir. cfrq ove rbv icufd-cnh'Tc. tov xoxxov tov oItov /.eyouev
OVTWQ
'/.0y02
tu
ag>
elq
tHp&CLQig ....
ri
ovx
xav warbv
Deco'
olda/isv
ovx Ixi
Tf~)V
awxaoxrwv
Damit vergleiche
Behauptungen des Adamantius in dem letzten Abschnitt des Dial. 859b if. Auf die Frage des Marinas S59c rroiov ocoua dviraTc.i antwortet er: tovro to ocoua g)Tj[ii aviraofrcu o xsQtxeified-a, und auf die Erwiderung des Marinus, wie es mglieh sei, dass ein verwester Leichnam, dessen Teile zu Erde und Wasser geworden seien, auferstehe, v 61b: tc xoq avd-Qcixotq vvaza xaoa tcd {rem dvvaxa. Dazu kommt, dagrosse Stcke aus einem SL (de la Rue sect. IV. V
die
man
es ist gnzlich
undenkbar, dass
Origenes, der doch gewohnt war. selbst zu denken, einem anderen nach_
-
hrieben habe und noch gar einem Gegner, dessen Absicht war. die
zu bekmpfen.
Origenistische Lehre
An den
Origenistischen Ursprung
im Altertum
tifizierung
-
Wurzeln geschlagen hat. war die so bequeme Idendes Hauptredners im Dial. mit dem Verfasser, und des Samens
so tiefe
Hauptredners mit dem des Origenes (Ens. H. E. VI. 14 6 utvTOt Aafiavnog, xcu tovto yaQ f]v rw 'QoiyivH ovojia, vgl. Hier. Ep. 33
und de Vir. 11. 54 Dass Rufinas durch seine bersetzung die Verbreitung des Irrtums befrderte und keinen Zweifel aufkommen Hess. kann uns nicht wundern, da wir wissen, dass alles ihm willkommen sein was ihm zum Beweise dienen konnte, dass der von ihm verehrte 0: _ ein rechtglubiger Kirchenlehrer gewesen
.
Einleitung.
xv
einzige,
Unser Resultat
ist
nur negativ.
Das
was
aus
der Untersuchung
Die Kunst, einen geeigneten bergang von einem Argument zu einem anderen zu machen, verstand der Verf. gar nicht. Er reiht sie unverbunden aneinander. In
unbeholfen.
dem
Streit
mit
er zuerst die
Lehre
der drei Prinzipien, dann die Ansicht, dass die Evangelien des Mt., Mc.
und Joh.
falsch seien.
vorangehende Argumentation zusammen in der These 806a wenn der gute Gott, wie sie meinen, strker bestehen? Von den drei Mglichist, warum lsst er die nicht guten
er folgendermassen: Eutropius fasst die
muss eine der Fall sein: entweder er will sie bestehen lassen, oder er kann sie nicht vernichten, oder er weiss nicht, dass sie existieren. Und darauf erwidert Megethius: Ich kann beweisen, dass die Evangelien
keiten
falsch sind.
Im
zweiten Teil
verspricht
Marinus drei
Dogmen
ist,
zu behandeln.
tritt
Nachdem
ruhig
Ende gefhrt
ganz un-
fhrt
dann
ver-
schwinden.
Dazu kommt, dass mehrere Male derselbe Einwurf gemacht und, wenn auch nicht gerade auf dieselbe, so doch auf hnliche Weise bestritten wird. So in Bezug auf die Lehre der h. Schrift 806 a ff. und 828c ff., den Beweis, das Christus vlog &eov ist 808 c und 829c. Dass der Verfasser kein selbstndiger Denker war, zeigen zur Genge die beiden letzten Abschnitte des zweiten Teils, sect. IV u. V bei d. 1. Rue. Die erste Hlfte der sect. IV ist fast ganz dem Buche jzbqI tou
avzs^ovlov des Methodius nachgeschrieben; der letzte Abschnitt, sect. V, beruht auf fleissiger Leetre der Schrift des Methodius JtSQi avaTascog:
die meisten ber die
Die Mngel in seiner Komposition sind darauf zurckzufhren, dass er nicht die Ergebnisse seines eigenen Untersuchens und Denkens darbot, sondern nur compilierte. Dass er selbst eine Marcionitische Bibel
vor sich hatte, wage ich zu bezweifeln,
sichert 807a, 810
a,
864 a.
wahr-
aber
ltere
anti-marcionitische Schriften
Auf
kann
XVI
Einleitung.
Abfassung vergl. Zahn, Z. f. Kircheng. 1SSS IX. Der terminufl a quo ist die Entstehungszeit der Schriften xsq) ff. </i avaOvaOsog des Methodius. Dieser Schriftrar i:iT. -govolov und "Die ausgedehnte schriftstellerische Thtigkeit des steller starb um 311.
ber
>\
einen grsseren Zeitraum ausgefllt haben, und es Methodius mufi knnen die Bcher ber die Willensfreiheit und die Auferstehung ebenum 280 290 als nach 300 geschrieben sein. Der Terminus ad _
t
quem
aus
(i.
ist
das
datiert
1er
Vi rtblgungszeit,
.
Einl. 5
Abfassung nach 300; da es aber ebensogut mglich ist, dass der Verf. die Bcher des Methodius sogleich nach ihrem Erscheinen benutzt hat als einige Jahre spter, so kann der Dialogus schon vor 300 geschrieben sein. Die Personen, die im Dialog als 4. Die Personen des Dialogs.
J.
'.\\\
Zahn
setzt
?i
ner
auftreten,
Ein Droserius wird bei Macarius Magnes IV 15 erwhnt, allein unser Dros. ist, wie Harnack, Gesch. der Die beiden altchr. Litt. I 183, bemerkt, nur eine litterarische Figur. sind Marcioniten. In den gr. Hss. wird der Redner des ersten Teils Name Megethius nicht nher bestimmt, Marcus heisst S22 MaoxicovtGT/]-. Rufinus jedoch nennt Megethius: Manicher, und Marcus: Marciomsschis/// sunt Manichaei.* Es ist schwer, diesen fast unverstndlichen Worten einen Sinn beizulegen: Rufmus konnte doch nicht meinen, dass die Manicher zu der schismatischen Kirche des Marcion gehrten. Jedoeh wie dem sei, er ist im Irrtum, wenn er die Ketzer des ersten Teils Manicher nennt. Dass Megethius ein Anhnger des Marcion war,
,
864 a hervor, dass Marcus sein Parteigenosse war. zeigen die Stellen 823b, 867a, 869a. Zahn ist jedoch der Meinung,
b,
Z.
f.
ff.),
dass die
scktsmaticu
Manichaens, so schreibt
ist also
wegen der Verwandschaft beider Parteien und der allgeim-inen Verhasstheit der Manicher gewhlter Schimpfname, von welchem weiter kein Gebrauch gemacht wird. Das lsst sich aber kaum glauben.
Erstens lesen wir den
Manicbaeus in der berschrift der ersten Partie: tDisputao Origmis cum Megethio ManicJuieo, welche schon wegen
Namen
Xamens Origenes
Personen hinzugefgt:
(iudea
dixit*,
weiter
Namen
der redenden
dixit, Eutr.
Meg. (Manichaeus)
solchem Zusammenhang sieht es gar nicht wie ein Schimpfwort aus, sondern ist wohl eine Andeutung, wer dieser Megethius
und
in
Einleitung.
XVII
mindestens unwahrscheinlich dass der Verfasser, der usserlich wenigstens seinen Gegnern gerecht sein wollte, mit einer Beschimpfung angefangen haben sollte. Besonders passend aber, schreibt
sei.
Auch
ist es
Zahn
215 war der Vergleich mit den Manichern zur Charakteristik des erst im 2. Dialog auftretenden Marcioniten Marcus. Er erinnert ferner daran, wie Marcus der ursprnglichen Lehre des Marcion untreu
ib. S.
geworden sei und, wo dieser einen gerechten Gott (den Gott des A. T.'s) und einen guten Gott (den Gott des N. T.'s) unterschied, die dualistische Lehre zuspitzte und, sich den Manichern nhernd, einen bsen und einen Er erklrt weiter die Worte Marcionis schisguten Gott annahm. maticus als: einMarcionit, der von der Lehre des Meisters abweicht, und fhrt fort, S. 221: Marcus war in der That ein Marcionis schismaticus, und auch das ut sunt Manichaei trifft zu; denn man kann
nicht leugnen, dass diese schroff ausgebildete Marcionitische Lehre eine
Annherung an den manichischen Standpunkt bezeichnet. Die Worte Marcionis schism. u. s. w. sind aber m. E. zu unklar, um davon in einer Beweisfhrung Gebrauch zu machen, und die von Zahn gegebene Exegese kann ich nicht annehmen, denn Marcionis schismaticus kann schwerlich einen anderen Sinn haben als: schismaticus, von der Partei des Marcion. Dem sei jedoch wie ihm wolle,
der griechische
Verfasser wollte
ist es
offenbar
einen
Marcioniten,
keinen
mir nicht mglich, das Wort Manicher als ursprnglich zu betrachten, zumal da in den gr. Hss. nicht die leiseste Spur davon zu finden ist. Vergl. 11 A. Der erste Gegner des Adamantius, der im zweiten Teile des Dialogs V) auftritt, Marinus, ist, wie die Hss. bezeugen, (de la Rue sect. III Bardesanist. In seinen Reden berhrt dieser jedoch die eigentmlichen Dogmen des Bardesanes, so weit wir sie kennen, nicht; S. 855 e legt der Verfasser ihm die Worte des Valentinus in den Mund ojjzo vojq ia colr/vog (S. Epiph. haer. 31,4 und 7 S. 167a, 171 d), und von S. 864 a an wird wider ihn, als wenn er ein Glaubensgenosse der Marcioniten
wre,
Es war dem
Verf.
offenbar
seine
mehr darum zu
Gegner historisch genau zu schildern. Die Frage, ob Adamantius eine historische Person
(Z.
f.
sei,
m.
a.
W.
ob
im Dialogus
bejaht.
auftreten
Kgesch. IX 209
ff)
Ich bezweifle
Eine solche Absicht knnte nur ein Verehrer des Origenes gehabt haben, der den vielgeschmhten Kirchenlehrer rehabilitieren wollte, aber
das war der Verf. gewiss nicht,
Adamantius.
xvin
Einleitung.
in der
am Ende
ist
Adamantius..
Dieser Ausdruck
wenn wir
die
lat.
bers, lesen,
dann in der Epikrise des Eutropius unerwartet auf die usserung stossen: -qui ei Adatnantius eine Notiz, die wir eher von einem spteren
,
Glossator
als
vom
ursprnglichen
Verfasser
erwarten
drfen.
Den
Text lsst Zahn hier ganz beiseite, da der lat. Text in der vllig abweichenden griechischen Rezension der Schlussrede keine Parallele hat und dies konnte er thun, weil er keinen anderen gr. Text kannte als den de la Rues. Der richtige gr. Text hat aber, wie die besten Hss. beweisen, an dieser Stelle: A6a^avTtoq, ohne irgend welche Beifgung. In der alten Hs., aus welcher alle unsere Hss. stammen, waren die Namen der Mitredner nur mit den ersten Buchstaben angedeutet. Daraus erklrt sich die mehrfache Verwechslung der Personen, z. B. 865 von Megethius und Marcus, S. 868 ff. Marcus und Marinus, die Auslassung von Adaruantins vor S. 826 e, von a nach Adam. S. 870 e, und die Verwechslung der Silbe ei mit dem Namen Eutropius S. 805c, 822 b, 823d, 824 d, 839b, 845a, 862d (bei Ruf. Eutropius ausgelassen) 838c Dass ausserdem Verwechslung redender Personen leicht stattu. s. w. finden konnte, beweisen die Hss. der gr. Tragici und Comici. 5. Die berarbeitung. Unsere Hss. bieten nicht mehr den ursprnglichen Text. Nicht nur Abschreibefehler haben den Text verunstaltet, sondern auch absichtliche nderungen haben stattgefunden, teils um die ursprnglichen Worte in bereinstimmung zu bringen mit einer
griechischen
,
vernderten Zeitlage,
teils
Es sind zwei
findet
816 d; sie war fr de la fr unecht zu erklren; Wettstein wollte sie als interpoliert betrachten. Megethius nmlich, der Marcionitische Redner, will aus den Verfolgungen, die
sich
kommen.
die
ihnen feindselig
Meg.
d.\
TJel
ex eo qicod in persecutionibus
alterhis dei
sumus
semper,
fecit
manifestum
et
debet esse
quod
mundum
odit
nos
cum suo
Haec quidem
si de
aliquid uerisimile,
facile
etiam illud
Knige
die
aufgebaut hat, den andere zerstrten, und sagt ebenso wie Meg.: *sed
Einleitung.
XIX
et
patimur
Es
...
klar:
Christi discipuli
per-
ist
wer
so schreibt,
lebt
noch
'Ex
Dagegen
rov icox&TJvcu ?]fig fragt Megethius ovx ezi (paveobv on aXXov efihv d-eov xal rov xl]g yevsoeojg ccHotqioi; Darauf erwidert Adamantius: Tavra y.iv, sl Jtob xovxmv roov yoovwv eoocpiov, ojtmg jtore elys loyov .... vvv h rov aoJcog ovxog freosovg zl g)r]g; Man sieht: die Zeiten haben sich gendert, der regierende Kaiser ist ein Christ; der ursprngliche Text, den Rufinus vor sich hatte, ist der vernderten Zeitverhltnisse wegen umgestaltet. Daher sind die Beweise, .die der Regierung des Cyrus, den Makkabern und Anderen entnommen waren, als berflssig weggelassen, vgl. Caspari, Kirchenh. Anecd. S. V, Zahn, Z. f. Kgesch. IX S. 205 ff. Die andere Stelle ist weniger zwingend (s. jedoch Zahn a. a. 0. S. 204). In der Peroratio 871 f, 872a sagt Eutropius bei Rufinus: deum cui obtemperare reges terrae et principes populorum atque o??me conuenit humanuni genus, in dem gr. Text: oig (i. e. xolg aJttxojroig) GwayelaC^ovrai ailelg xal navteg gyovTtg. Man knnte fragen, ob derjenige, der diese Worte schrieb, vielleicht nur den Zweck hatte, ein Zukunftsbild zu entwerfen, denn auch fr die Zeit des ersten Christenkaisers trifft das waysZa^ovrcu aQyovreg nicht zu; da wir aber wissen, dass wenigstens an einer Stelle der Text den Zeitverhltnissen angepasst wurde, halte ich es fr wahrscheinlich dass dieselbe Hand, die dem Texte 816 b eine neue Form gab, auch hier gendert und dann 871 d zweimal Worte zur Verherrlichung der Trinitt eingeschaltet hat. Die Zeit dieser Umarbeitung fllt nach Zahn, a. a. 0. S. 206, 207, zwischen 330 und 337. Es ist nicht ein beliebiger christlicher Kaiser, sondern der erste dieser Art, unter dessen Regierung er (der Umarbeiter) arbeitete, denn die christenfeindlichen Kaiser werden nicht nur berhaupt der Vergangenheit zugewiesen, sondern als die Kaiser vor dem jetzt regierenden, als die Vorgnger Konstantins, bezeichnet. Andererseits hat der Interpolator das nicnische Konzil, den bergang Konstantins zu entschieden christlichen Regierungsmassregeln, seine Anfnge im Bau christlicher Kirchen und in Unterdrckung des Gtzendienstes bereits hinter sich. Also zwischen 330 und 337 u. s. w. Ist das Jahr 330 auch etwas willkrlich gewhlt, so hat doch Zahn mit dieser Be-
tw
jtvsvfia
xafrcog rjd-eZrjdev.
B*
x\
Einleitung.
P SSQ8
S
a
eine Interpolation
ist,
hat Zahn,
L98L
einleuchtend dargethan.
Von
cet.*)
vielleicht
infolge
der
Anfang ausgefallen, und nachher fehlt im Gr. der _ sste Teil einer Rede des Adamantius: nur die letzten Worte: Kara oe ro ovr lapavov vi Ioti: sind brig. Dann laufen ein paar Zeilen ziemlich parallel bis oti Owfia Itfn tu d^arcrouevov. und wieder fehlt im Gr. ein grosses Stack, das wir bei Rufinus finden, das ganze Cap. 26 in der Ausgabe Oasparis. Woher dieser Unterschied? Ist der
Interpolation,
gr.
lat.?
und
oft
nicht
bersetzt,
sondern
unserem
Buche
11\
(vgl. Einl.
den Worten
Unde
naturam camem nominauit. quae regnum Dei not adeptura*. Diese Worte sind mir ein Rtsel. Ich verstehe wenigstens nicht wie das aus diesem Citat euidenter apparet.
gestaltet sich
die Sache,
diese
Stelle
Das Citat hat im Gr. wohl eine andere Form gehabt. omnes quidem surgemus cet. ist eigentmlich lateinisch. Hieronymus schreibt Ep. 119 ad Minervium et Alexandrum. Ed. Vallars. I 800: commoneo hoc quod in Latinis codicibus legitur: Omnes quidem n gemus, non omnes autem immutabimur in graecis voluminibus non haberi, was zwar nicht ganz genau ist. da auch cod. D. die LA. avaxrfioue&a. or xavreq. 61 aX).. darbietet, aber doch die Seltenheit dieser LA.
Die LA.
im
Gr. bezeugt.
Dass
nicht
in
der latein.
Form
(yavanfofie&a xri) gegeben hat. wird fast zur Gewissheit durch 5b, wo Ruf. ebenso das ihm gelufige surgemus cet. schrieb, obgleich
im
Gr. xoif/Tj&Tjofie&a
stand.
Wir haben
den
gr. T. in einer
XiyW
avrtz ulv ov
xoipqihjdofisd-a,
xavzeg
dvofiasv
Und
so gelesen,
bersetzung so unklare Satz einen besseren Worten des Apostels wird von Marinus gefolgert dass die menschliche Natur selbst der Verwandlung bedrfe [xavreg cl/./.er// o. dass sie also Ist diese die oan sei. welche das Reich Gottes nicht ererben knne. Beweisfhrung richtig, so ist cap. XXVI der lat. Ubers. ursprnglich griechisch geschrieben und nicht von Ruf. hinzugefgt. Dazu kommt noch
]
Einleitung.
XXI
folgendes:
nach
dem
Einwurf des
Argument zu entkrften wozu sonst der Einwurf des Mar.? eine solche Rede aber findet sich wohl im lat., nicht aber im gr. Texte. Folglich ist im gr. Texte ein Teil ausgelassen (s. auch die Anm. z. d. St.), und dass wir nicht an ein Versehen, sondern an eine absichtliche Auslassung zu denken haben, das geht, meine ich, aus den Worten hervor, welche die fehlende Rede ersetzen sollen: xai axojzov fjyovfiai ev
dieses
um
man
xow
Beweisfhrung
ist
Ob
dies der
nmliche
der
muss dahingestellt bleiben. Zu derselben Kategorie gehrt, was wir bei Rufinus lesen IV c. 11 et respui, quae non sinunt, (Casp.) ^Quodsi et hoc obicias praescisse deum possunt, im Gr. aber 849 a. nicht finden (s. Anm. z. d. St.), und vielleicht 811 cd, wo wir eine Rede des Adamantius lesen El de elq exiv ofxotcc xvyyavei, die im Lat. fehlt (s. Anm. z. d. St.). Weniger wahrscheinlich ist berarbeitung 856 e Casp. V. 11. Der gr. Text Tcov ovo ovv txegov eyeQ&ei67]g ex vexgeov entspricht dem lat. Deniqiie dicit Der Zusammenhang restitueretur in nobis. gar nicht. ist aber im Gr. vortrefflich, und es ist kein Grund ersichtlich, warum ein Spterer den Text, wie wir ihn bei Rufinus finden, gendert haben sollte. Vielmehr liegt es nahe zu vermuten dass dieser sich grosse Freiheit in der bersetzung erlaubt habe, ebenso wie 808a Casp. I 6 >Et Herum dicit apostolus Opusfaceuangelistae, 818 d Casp. I 24 Sed
et
sermo correptionis
nominata
est.
Es erbrigt noch auf eine Divergenz anderer Art zwischen dem gr. und lat. Text hinzuweisen. Im Epilogus 871 bc hat der gr. Text mehr als der lat.: Tavxa h ev xolg omco Jieoctg sjud-sivai xm Xoycp.
Anm. z. Zusammenhang
In den
d. St.
um
(s.
den
Einl.
Er
Trjg
oig,
eprjiv,
6 &eog xov
vorjfiaxa
xmv
ccjclxcov.
Evxqojcioc.
Xegt&r/oovvxeg rag ex xebv yoacpwv grjeig xre., was Unsinn ist; er versuchte dem bel abzuhelfen, strich die Worte xrjg exxXrjlag xvyyaveig, und Hess auf die Worte des Marcioniten: exvepXo^e xa vor^iaxa xeov arnoxeov unmittelbar folgen: Evxq. Tavxa de ev xolg ojtloy jtegag ejiiDelvai xc Xoyco. Allem Anschein nach verdanken wir diesem Interpolator auch die Hinzufgung 871 e: og eX&cbv evjjyyeXiaxo cpaveQoofojOfied-a ev o&j, in welcher
\\II
tropius
die
Einleitung.
Hoffnung ausspricht, dass dem Ketzer die Vershnung mit Gott noch zuteil werden mge (s. d. Anm. z. d. St). Es versteht
sieh,
dass diese Interpolation aus spterer Zeit datiert, nmlich als die
1112
Vernderungen in dem ursprnglichen Texte sind als Fehler der Abschreiber, Auslassungen und Zustze zu betrachten, wie he in allen gr. Bchern vorkommen. Dass zu diesen Zustzen das Ofioovctoq $04 c nicht gehrt, hat Zahn (a. a. 0. S. 208) gegen Caspari Kirchenh. Anecd. 1 >. \ erwiesen.
Sonstig
I
Also ergiebt
sich, dass
ist,
aber
Geistes
und
0. S. 202),
Umarbeitung vernderter Zeitverhltnisse wegen hat stattgefunden an zwei Stellen. S. 816 und
wird durch genaue Prfung; nicht besttigt.
in
ist
drei
erweitert vielleicht an
sich
in
gefertigt
und hat
6.
Der
Titel.
besonderen
Xoyoc,
Titel.
Xur
DEG
.
xara Mc.oxiaviGTcov
in
sie
Prologs aus:
&eov on&tjg xlTSCoq XQoq Meyt&wv xal Ma.Qy.ov. Agooeotov, Ova/.svra y.al MclqIvov rov2 aloeTixovg. Der Prolog stammt aber nicht von dem
Verfasser des Dial.,
tcj
s.
Einl.
7.
In der Philocalia
c.
24 heisst
es:
ev
y
Manxuoviozag xal aXXovq algerixovg 6ta).oyop EvtqoxIov ixaZovrog Meye&iov de avT.tyovrog. Das ist aber ein Inhaltsverzeichnis, kein eigentlicher Titel. Welchen Titel Rufinus in seinem Exemplar gefunden oder dem Dialogus beigelegt hat, wissen wir nicht. Im Anfange lesen wir: Incipiunt libri Adamantii Origenis adversus haereticos numero quinque translati a Rufino presbytero et missi Paulo, aber diese Worte rhren wohl von einem Abschreiber her.
Qqiyivovc, xQoq
.
-.
Einl.
7.
Jeder Teil
Incipit tertius
des
Dialogus
liber),
hat
eine
eigene
II.
berschrift:
L Disputatio Origenis
secunda,
III.
Incipit disceptatio
e.
von Rufinus herrhren sollten, geben keinen Titel fr das ganze Werk Keiner dieser Titel kann als authentisch betrachtet werden. Am bekanntesten ist noch der dem Prolog entnommene IJeol t//c ug &eov oo&fjg jclTSOiq. De recta in deum fide. Wie der Verfasser selbst seine Schrift genannt
cipit quintus.
Aber auch
diese, selbst
wenn
sie
hat, bleibt
uns unbekannt.
Einleitung.
XXIII
In allen unseren
7.
HSS. wird
dem Dialogus
AiaXexxog (icue^tg DF, taXoyog H) ytvovg jisql x?/g Big &bov 6g&?jg jtlorsojg OvaXsvxa (OvaXt/v B ) xal Agootgiov txdoxov fihv ilag algtscog jrgoixaittvov,
1
evoeuag vtflZTJcu {drjX. Jt. sv. o. <C E), ouo\)i\uabv JtQog xov \\ay.dvxiov. 'HgBxiavxo {rjglavro A in mg. B ) de jzdvxsg cpuooocpov EXXrjva, Evxgbjziov ovofiarc, sxarov xcov
tjXov (tflovori
tsgl
1
FH)
slag,
sjisL&T)
xrj
xal JtoXXol vv
ydg
fisz
avxcov
Ovyxsxgortjfisvov
xal
sxxXfjiag,
6u-
xaxa
jigocojcov avtfiov.
Im
grssere,
Pariser
Cod.
finden
sich
x/jv
zwei Prologe.
rov Xgioxov
ug
%-sov og&r/g
BJtlxBvoav
xov Xqltov jtlxiv. xov Ovvxaxxixov Qgiyivovg sv AXegavgsia xd ovvrj&rj jtgdxxovxog, /jxoi Jtsgl xd frzla
ogd-cog
xt/v
scp
OvaXevxivov xal Magxicovog djttoxrj algeecog. xaxa r] xov ygovov xovxbv xivsg xcov algsxixcov xovx* dxovoavxsg, xaxoTj&mg jigbg xov 'Aciftdvxiov ?)X&ov iaX.syr\vai' xal xgix//v EXXrjvd xiva
cpiXoOocpov, ovbfiaxi Evxgojtiov BxXB^duivoi,
xiXog
?]
vixrj xr/g
xov iaXtyt&aL t/g^avxo. xa&oXixrjg ytyovBv ixxXrfiiag' xal JtoXXol flBxa xov
,
%grj[ia
jtBtyvxsv. bv ydg avxy JioXXd xoov <pvoixa>v tvgrjBig jrgoXJjftaxa xal xmv etiw&Bv oocpcov yvojfiag' xal fiXXov Ix xrjg &Biag xal hgdg ygarprjg.
r/g,
Jtwg de
(1.
JtoXXa 6 dvayvwo-
{iBvog
BvgrjBi
grjxd,
[laxatv.
ov ydg xaxa xov sXXoylfiov agavcq xd xcov algexrxcov saXXovxo iX?]. 6 d* av oig cpvBi arjxxr/xog dd^iag, ftagaXtwg xrjg aXrj&ovg jtixBwg dvxsXafidvBxo, xal Jtdvxa xd bjz avxbv Xrfttvxa
ijHXvvB xal vvtxgiipB sXrj
xfj
aXfjd-sia.
oi fihv
algenxoi
bIol
Meyi^
wiv
xog'
-
Einleitung.
Igodgiog'
xQoUSTa/iivov,
VCLL
Ott
nach
xcu
i>Tt
T<jei*;
H
.
cln'/at:
/ e yov t
doyo^tvorz u. s. w. Es folgt ein Inhaltsverzeichnis des ganzen Dialogs, das auch in Cod. H steht. hien aber nicht ntig es ganz abdrucken zu lassen, da es uns nichts neues lehrt und angefertigt wurde, nachdem die Verwirrung in den HSS. durch die Verschiebung der Bltter schon stattgefunden hatte. Dies ist also der Prolog, welchen Cardinal Baronius las und den er. Annal. z. J. 220' . S. excerpierte, s. d. 1. Rue Praef. zu der Ausg.
lxi':T/
avzfov
l'yei
zovg
i'.rrfj
des Dial.
Auf
den anderen Hss. kennen: Aialt^ii Adap. rov xcu. Qq. xre. Voran gehen folgende mit roter Tinte geschriebene Worte: Irena vjco&tu t7^ QQcyevovq ialigecog xegl r?j2 elg &ebv OQ&rjg jriGztojg. Dass diese Prologe nicht von dem Verfasser des Dialogus selber herrhren, sondern spteren Ursprungs sind, ist klar, erstens weil es mehr als eine Form des Prologs giebt, zweitens weil der Xame des Origenes als des Verfassers in ihnen genannt wird, drittens, weil sie sich in der alten bersetzung des Rufinus nicht finden. Am Schlsse des Dialogus findet sich in mehreren HSS. ABDEFH: Humfr. noch ein Epilog, der in C, bei Ruf. Pic. Per. fehlt. Er lautet: t. rravooffL. xsxoOfiTjftivi yrojoet. xalmg t/jv tcov a&tcov doytiarcov
rcooTaTfjV
rcnoOTariv H) Jtevraa
ol
djreec^c.^.
Aio
ot
xavTtz
il.
xizol
ysQalQOvrsg
ot f^covijV
rfj
....
qpcopfj)'
sxrsive Aavi
AafMPTioq ro &eoudyov oyfja. xdi ?)oav oveiog $vlcov Ioqcj)),. Dass die Worte nicht vom Verfasser, sondern von einem den Adamantius lobenden Leser
ist
S.
sind,
Ausgabe Wettsteins
ist
la Rue's,
schon
alt.
stimmen
darin
mit
einander
berein,
vixi)
an
der
geschrieben
letzte
steht:
nQmxr]
xad-oXvxr\g
Abschnitt
als berschrift:
xeq\ dvaord-
'
>z
hat.
ABCDG
(Wettsteins cod.);
in
F dagegen
Am
Ende der
Einleitung.
l ten Sect.
XXV
t. x.
Sect. 2
roter
Tinte geschieden.
Cod.
Sect.
stimmt
am Ende
der
l ten
(s.
10)
cod. F,
hat aber
am
Schlsse der
2.
Sect.
5. Sect.,
gemeinsame berschrift
Humfridus unterscheidet
d.
1.
R., Dial.
secundus
drei Dialogi:
II,
Sect.
Dial. tertins
die
Sect. III
= V.
den
Sect. I
Der
Sectt.
dritte
d.
1.
drei
R.'s
Xqitov
rrjg
dritte
= der zweite = = V.
Sect.
Teile geteilt,
nicht mit
Sect. III u.
Buch fngt mitten in Marinus mit den Worten an: Hoc est qiwd
Wettsteins.
Das
5.
Es
hat.
fragt sich
Die Worte explicit liber secundus, incipit tertius und dergleichen, die den Anfang und das Ende einer neuen Disputatio bezeichnen sollen, knnen nicht sie sind die gewhnliche mittelalterliche Abin Betracht kommen
aber,
schreibernotiz
und was da
(II
c.
bleibt,
wenn
diese hinwegfallen,
die
An-
inseruit
certamini
et
dixit
1),
Item
dixiU
(III c. 1),
sondern nur einen fortlaufenden Dialog. Wenn wir den Dialogus ohne Voraussetzungen lesen, so erhellt dass weder die Dreiteilung noch die Fnfteilung ursprnglich ist. Die Schrift
zerfllt in
Valentinianern.
aufsteht
Am
Ende der
ersten,
ber die vorgebrachten Streitgrnde auszusprechen. Dann tritt der Valentinianer Marinus auf mit der Erklrung, er werde die Unhaltbarkeit dreier Dogmen der katholischen Kirche besein
um
Urteil
weisen.
ber diese Thesen zieht sich bis dann macht wieder Eutropius den Schluss. Dialogs;
Der
Streit
zum Ende
des
Die Schrift
zum
zum Ende;
wvi
keine Einleitung,
Einleitung.
den Worten Bgayta ovXo/iivov fiov yvfivaat avaXJEB't OQd-oxarov oyfiazoq rrno'ioraiitvov, und setzt den d Teil voran-: Megethius und die Marcioniten nehmen als Zeugen
beginnt
mit
auch an
lein
Streite mit
den Valentinianern
Teil, 836e,
858c, und
am
zusammen Gericht
?}
gehalten,
jj
axavxmv
jraievoia
ov^i-
x&pvxad
xlu
\
MaQxog, OvaXrjg
MaQlvoq.
9.
Die Handschriften. Die uns bekannten Handschriften des Dialogus sind alle ohne Ausnahme schlecht. (Am besten ist der erste Teil des Dial. berliefert, mit Ausnahme von S. 828 830; die meisten Fehler rinden sich im zweiten Teil S. 840 ff.) Sie stammen alle aus
einer
las
st.
Hs., die
man
z.
B. cog tjcoiet
otOJitg
mg
tjtog
cov
st.
ro vtorslov tlnvov,
ovrjg
st.
('jJiao
clto
rijc
ovrs
Q?]rogixrjg
aJto
xr\q
YQafifiarixrjq
rrjg
Qt]roQixJjg
(n'ircoQ
xai a;ro r7jg laxgtxTjg o largog. ztjq ovoiag ovrs largix^g ovtjg
ovrs QTjTOQiXfjq, wie die Vergleichung mit der benutzten Stelle des Methodius beweist. In dieser alten Hs. war bereits ein ganzer Quaternio von seiner Stelle gerckt. Was wir i. d. HSS. zwischen
ovte
uijv YQaflfiaTtxrjq
trvcpXcoOt ta ro?]uarcc yag dxoXov&ia rcv axircav* gehrt, wie aus der bersetzung des Rufinus hervorgeht, S. S32c nach jtgog vov&siav ?/{icov. Dass infolgedessen an den drei Stellen 832 c. 866 e. 871b der Zusammenhang gnzlich aufgehoben wurde, versteht sich. Glcklicherweise haben die Abschreiber den Unsinn stehen lassen, und nur geringe Versuche gemacht, die Fugen unsichtbar zu machen und die nicht zusammengehrigen Stcke durch Vernderung einander anzugliedern. Sie haben nur interpoliert. S. 832 c war der fehlende Zusammenhang zu auffallend. Eine Seite schloss mit iy gafft) dt xQoq rovO-solav r/ficov, eine neue begann mit Jtgbg ro pij iavydoai, also mitten in einem Citat von 2 Cor. 4: 4. Da hat einer das Citat ausgefllt mit: Xtyti 6h xbq\ bxblvodv' hv oig o &eog rov cdfvoq zovrov trtffXfos rct vorjctara tcqv djtloTCQv. S. 871 haben
6e
u.
S71b lesen
jtoia
rag Ix tcqv yQCKpwv orjeig unbehelligt gelassen; einer hat aber einen neuen Epilogus gemacht, der zwischen den alten eingeschoben ist ohne ihn zu verletzen (s. Anm. z. d. St.). Es ist also leicht an beiden Stellen den
die
Abschreiber den
Unsinn
Evtqoji.
As^t&rjQovvrsg
muss aber schon alt sein; wir finden sie in allen unseren HSS. wieder, und das Griechisch der interpolierten Schlussrede ist dasselbe
Griechisch wie das des ganzen Dialogus.
Einleitung.
XXVI
Die Anzahl der uns bekannten Hss., meist alle sehr jung, betrgt Kl; auch die schon von de la Rue beAusgabe alle aufs neue collationiert worden (CDFGH von mir, A und B nutzten von Anderen) mit Ausnahme der beiden Cambridger Hss., die bekanntlieh
sie
sind fr diese
Es sind
Papierhs., wahrscheinlich aus dem M.JahrDie Hs. hat 182 Bltter. Der Dialogus beginnt 123 r. Dr. Biermann hat diese in Rom fr mich verglichen. Der Prolog diaXsxxog jzqogwjzov dvt\uov ist mit roter Tinte geschrieben. Am 'ActfiavTiov
hundert.
8!~i<jcq&?/
tavxov jiqcoxoxvjzcq
ojg i]v
vvaxov.
Diese
einer anderen
Hand
Dieselbe
Hand
Andere Verbesserungen scheinen von einem zweiten Korrektor herzurhren. Da es aber schwer ist, die beiden Hnde berall zu unterscheiden, bezeichne ich alle Correkturen in A als A 2 Ausserdem hat ein gelehrter Leser auf den Rand einige Conjekturen, mit lcog einge.
leitet,
geschrieben.
ist
Diese Hs.
ich mit
dem Buchstaben B
l
An
ydo jtqcox?] B T/fimv y. jz. in i)y.a>v y. ji. ?/ 2 mit ev ber wv\ 820b BA ejrgixo; 820 d xvqlov\ ib. BA zvgig, A mit og ber ig; 836b BA ovelg xoivcovia; ib. B hat am Ende einer Zeile JtSQMDQifievag gag und wiederholt beim Anfange der neuen Zeile: mgag, A hat jisoicoQifxsvag cogag Sgag; 836c B rjv 6* av Ttdltv B 2 Iv 6 av ji., A ?)v A 2 Iv; 855c B xovxog o ajtoxolog B 2 ovxog 6 d., A xovxog mit ov ber der ersten Silbe; 865aB*A wiederr\
S12d 814a
B avxconv
fthv
in
mg. avxijttjixov,
,
avxcojiuv
1
ccvxljiijcxoi;
B'A
svoevrjg
st.
evtQvrjg,
in beiden
corrigiert.
mehreren Stellen stimmt A mit dem corrigierten Texte der Hs. 809 a lsst B 1 den Namen Megethius aus, der am Rande hinzugefgt ist, A hat den Namen im Texte; 811a B 1 ov (vor coqico) B 2 cbv A cbv; 819 e B 1 f/sxd nach [irjjrcog, B 2A haben fiexct; 821c
An
(B 2 ).
<
f/exaZr]&7jvai.
AaftvTiog,
wo
B 2A
1)
vxviii
Einleitung.
axiCxtov,
B und A
l
das wider-
Aus
allen
man
sei;
folgern,
dass
auf Stellen,
..
wo
abweicht: 813 e
ACDE
unter
lcog;
S14a
r.
>}.
vofio&EOiaq,
in
AC
vofio&eoicu; 823a
B alla B xlvi
jcccqov,
r]6av /]iu:qt..
AC
ol\
ol
/'//cor.,
Strich
S-26a
OcoTTjQlag,
837d (p&aoTov. vat\ 838c (/?} (if]\ S54aB^i^?)y, AFHap^r; 856 b B rb jiqgjafiaQxavovxmv, ror. ACDEFGH tojv jroc5ro^; 862b to yag (paxeiv, A u. d. br. to5 yag <p. Man knnte zwar meinen, der Schreiber htte so aus Versehen oder ex conjectura geschrieben, allein dann erklrt sich die bereinstimmung mit den anderen, von A und B unabhngigen Hss. nicht, und, obgleich
Pic. Jtoobv;
ACDFH
832a
AC<
sich
lassen
der Hs.
von
so
B
ist
anfhren
man
doch die
Mglichkeit nicht absolut ausgeschlossen, dass beide Hss. aus einer lteren
geflossen sind.
criticus
auch die LA. aus A mitgeteilt. Die Hs. Vatic. 1089 enthlt nur zwei Schriften: Evelov rov IlafMpiXov rcv xara ManxtXXov rov 'AyzvQccc ejtixojtov Xoyoc, und unseren
Dialogus.
B. Codex Venetus Gr. Nr. 496, in der Bibliotheca S. Marci, eine Pergamenths. aus dem 12. Jahrhundert. ) Diese hat der damalige Bibliothekar Castellani fr mich kollationiert. Obgleich die Anzahl der Schreib1
fehler betrchtlich
ist,
Spuren der jetzt verschwundenen ursprnglichen LA. bewahrt. Sie ist von Anfang bis zu Ende mit Verbesserungen in mg. versehen. Viele sind nur Verbesserungen von Schreibfehlern, aber es ist doch offenbar, dass jemand die Hs. mit einer anderen verglichen und die Abweichungen notiert hat (B 2 ). Nur so erklrt sich, das B 2 andere
Stellen hat sie
B 2 amrmv, 812d B JioXXovg B 2 Jttorovg. 841 d B rtyv?]g hpr\ B 2 xtyvr\ og)rj, 859 b B jcagcuvtyt&ai B 2 jractcuzrjad-cu, 867c B vjrozrjag B 2 vjtb rrjg,
Wrter
hat, als
z.
B. Sllf
1
ajttovxojv
auch
statt
der
richtigen
eine
verdorbene
giebt,
z.
B. 81 ld
also in
Im
all-
1 ;
die
1)
11.
Jahrh.
ist
sie
datiert
worden,
s.
T. VIII p.
Einleitung.
XXIX
einzelnen
e.
Hand
seh.,
Die Hs. B war ehemals im Besitze des Cardinais Bessarion, der sie bei seinem Tode. 1472, mit vielen anderen gr. Hss. der Marcusbibliothek vermachte. Sie ist also nicht die Hs., welche Gesner als in Venedig Sie enthlt befindlich erwhnt hat (s. das Citat unten bei Cod. E).
Gregorii Nyss. Antirrhet. adv. Apollinarem, Eus.
lum
Aeneae Soph. Theophrastus, Theophili Ep. de Christianorum fide ad AutoDer Dialog fllt 34 Bl. fol. 92 125, also 68 Seiten. Bonwetsch hat fr seine Methodius-Ausgabe die var. leett. dieser Hs. benutzt an den Stellen, wo der Verfasser des Dial. den Methodius abgeschrieben oder Otto hat die Bcher des Theophilus ad Autolycum nach excerpiert hat. dieser Handschrift ediert und auch ein Specimen Codicis gegeben.
lycum.
C.
Codex Bodleianus
in Oxford, Ms.
Au ct. E 416,
im
Oxon. 1853: Cod. misc. Nr. 59. Papierhs. aus dem Anfange des 16. Jahrhunderts. Dies besttigte mir der Bibliothekar der Bodl. libr., Herr. E.
Die Angabe im Catalog von 1853 17. Jahrh. ist nicht richtig. Die Bodl. libr. erwarb sie 1620. Diese Hs. hat mehrere Lcken, die meisten des Homoioteleutons wegen, S. 815 a xiva rolvvv ejisira b ove'jtors xolaCsi, 855 b jiqiv ovv rov rov d-sov Xoyov a rb ysvvcofievov ol rov Xotorov, 855 e vlbg vifxrov xZrj&rjsrat, 856 ix ov Ayiov. Dazu kommt eine grosse Lcke 848 d ersgov rt mxq o Mehrere Hnde haben an 850 d (pdxovGiv avulr\(pivai\ xafrwg. Einzelne Verdiesem Codex nach seiner Fertigstellung gearbeitet.
B. Nicholson.
W.
besserungen
selber
z.
scheinen
vom
Schreiber
herzurhren;
andere
Marginalverbesserungen
stammen
aus
spterer Zeit;
atque ego.
Er
Zudem
lehrter aus spterer Zeit viele mit raxcc oder lcoq eingeleitete Conjek-
turen an den
Rand
Die Hs. hat 97 BL, also 194 Seiten und enthlt keine andere Grabe hat einen kleinen Teil davon (S. 840b avayvw&rjxco [loc e%iv) benutzt im Spicilegium ss. Patrum II S. 55 58.
to^e
NE.
D
B.
6.
Codex Bodleianus
im Catalog
v.
Papierhs.,
Sie ist
im Jahre 1543
XXX
von
mise.
'
Einleitung.
giua
in
),
2:>
demselben
und zwar aus wrde der Schreiber dieser Varianten zu dem richtigen avxixbtxov 812d nicht das fehlerhafte avxttjtslv hinzugefgt haben.
variae lectiones angemerkt,
Hand
D
nur hat
ist
Beide Hss. enthalten dieselben Schriften, Gregor. Kyss. Antirrh. adv. Apollinarem.
dieser Schrift in B.
in
Es
fragt
ob nicht auch der Dialogus in D aus B abgeschrieben ist. Wir mssen aber den Text des Dial. selber in den beiden Hss. untersuchen. Schon aus einem flchtigen berblick des appar. crit. er-
znsammengehen. An vielen Stellen, wo B von CF abweicht, kommt er mit D berein: 810a B 2 D xov yifzaxoJtoiov B' '/Jil l] CF ri] xov yiOiL, 813c B'D jtcog (B 2 cojtoog) CF o'jtoc, S15b ov xcfrcbg lxatog eoxai C xal ovx aya&bg lxatog eoxai F ovx
hellt,
dass
und
oft
CF xl ooi bvofta Xtyeiv, 829 d ajtoxoi&elg 833 b xl soxi CF xl ovv exi, 839 e dloiov CF alxiov. 845 d evXQTjxa (B ev'/QTjOra) CF XQ?]Oxa. 852 b aXr]frr/g ovv CF << ovv. 860a zweimal c ua Ix jraio&ev CF << s x, 866b &?]6avgbv hv xcp CF
yafrtg 6.L. 815 d xlg Xeyec
II.
dt
CF. <<
de.
thj,
x.
..
xavxcog
e. x.,
xal
x.
6.
870b ijttyvo) CF ejciyvmv, 871b lyuv CF lyu. Daraus ergiebt sich aber nur, dass D zu derselben Familie gehrt, nicht dass er eine Abschrift dieses Codex ist.
als
Wie oben
liche
gesagt
die
1
,
(B
und
haben wir in B zwei Codices: der ursprngAlso muss die Frage gestellt Korrekturen (B 2 ).
ist,
werden: hat
dem
als
Vorlage gedient?
erste
Das
Stellen,
kommt mir
Wohl
giebt es
wo D
B
2
ist:
805a
e<p?]Gsv
810c vvao&e,
1
813c nmg.
842 b <i yvoovat. (B t(p?]6ag. ?j6vva6&e, ojjtcog, -f- yvoovat), aber die zahlreichen Eigentmlichkeiten des Cod. B finden sich sonst in D nicht Wir lesen z. B. in B im Prologe ?)v yag fiexa, xb D ?/. y. fisx' wieder. avxrJjv. 804a ImoaXov D sxiqpaXovq, 805b xovxcov 'iovalcovD xov
1
xrZv'f..
Vav evayy.
I.
ovx Ixlv (B 2
jiolov
oyiou..
d ovXexatJ) ., 808a eg ovoavov ovo. tvayy.. 809 a Au$ov D Mey. AtlZov, ib. e^sxiv ovx l&tiv) 809b Ig ots D e^oxov, 810a oy^fiaxoSlOe jnoityuv D jzeouyei. ev, 811d aXXov DB 2 aXX
\h.
tj
1)
u.
Unters. I
S. 73. d.
2)
73.
Harnack, Gesch.
Einleitung.
xxxi
jrQoofrt'jvai
ov,
812 d avTcojttZv
avxtjzljixov
814 e
Jtyoort&rjvai
830c xoQveiav D o3g jt., 834b /}g ?/*> twdgd. D eu- //^o\, 839b outcc jzaodyei D ovr.yao Xtyet, 839 c Xtyovxog coq D Aeyei to g? v 845 e ^si> 859b jiaoaiveys/ixh D fitvetv, 855c oucfelg aXXog D ovdty ^2o^ 2 JzaoaLTrjdO-ij), 861b djco?M uavofitvt/ fttofrac D jtaQCurrjaGd'e (B 'Adafidvrtog. D djtoXa^idvec, 867c vjtoT?jag D vjto rrjg, 871c D An allen diesen Stellen, die zwei 809 und 859 ausgenommen, stimmt D mit B 2 Hat der Schreiber also B vor sich gehabt, so muss er den corrigierten Cod. gekannt haben. Die angefhrten Stellen beweisen aber nicht genug, denn die Lesarten von B 2 finden sich eben so gut in anderen Codd., die gewiss nicht von B abhngen, nmlich C oder F. Und die Abhngigkeit von dem korrigierten Cod. B wird zweifel;
<
haft,
wenn wir
804
B
1
oq&t)
DFH
B
2
tj
oQ&q, 808 c
ov %piXa
u. all. and.
<
ov,
812 d
jtoXXovg
jtirovg
jroXXovg.
Am
Rande
steht
moxovg,
Twv
ib.
jiclqovtcov
Ztjod-eiQ,
826 dB
aXXa tog DC a. lcog, 819 c B to Twv naoovxwv, 825 e B ImXa&ug DCF emhoxt drjfiiovcr/ovDF s. rov rjfi., 832 aB jtanov'DF jcqoov,
DCF
DCF xoftloij, 837 c B avafiixxmv DCF av dfilxTOJv, ib. B dytvrjTov DCF xal dyivrjrov, 840c B rov * av DC * av, 842 B 2 xar sju6Trj u?jv D [ir^ sjtir., 849b B 2 o oo<pia D < o, 853 e B xa aXrj&rjavTov DCF r.d. avrovg, 856 a B et ys slrai DF et xal d., ib. b B to jtocto^ DCF tcqv jzQmrwv, 867 d B jtots DC tots, 868 a B d-avfidsi DCF ftavpaGsie, 869 a B sV jiQoOwjzcp DCF o*3r e. jro., 870a B y rov faov DF t. It()ov #o, 870e B 6 Xq. DCF S 6 Xq., 871c B dycov DCF a/a*\ Dies alles macht eine direkte Abhngigkeit der Hs. D von B unwahrb
xofJL6?jg
rj
ii //
i)
scheinlich.
von B.
Noch nher verwandt ist D mit E. Folgende Lesarten finden sich nur in DE: 805b doyovav st. doftovcv, ib. c dreoa (in D ist e ber
st.
a geschrieben), 807 a jiagtxovrag st. jtaotxov rag, 809 a el ovx txtv u ovx l&Oriv, 810 c Ttaoady fiar st. jcaQadsiyfiarog, sis st. oids,
?/
ct.,
814a Jtavovrat
st.
st.
jiavcovxai,
ib.
b fid-stat
st.
i,aXi]xai
ovcfepi
a/a#oi3,
826a egiaxs
to Xo. st. u7ro t. X, 829a ovcfest. ou de, 836 e jccu do ovlac st. cu \ o., 837 c aA2 ?J st. a2^ //, 842 b aJtscp^vazo st. djzeprjvavro, [i?]d Jtt6T?/fi?jv st. ,w^ ^t' Jtiz.. 848 d jtagbv st. jt^ o, 855 e svayysXlov st. //f'^ov, 856 a <C5i ov ysvva>fivov, 858 b ^ruo^o^ nach jtvsvfiaTcxbv, 861 a ofioyoovov st. o,woXqoov ib.e ^c 7} st. ?y /y, 862b oQLdfis&a (in D korrigiert) st. oo^^cu. s.w.
y
<
am
Dagegen mssen andere
Abhngigkeit unseres Cod. von
Einleitung.
Stellen in
Betracht
kommen, welche
die
S29e << ov% <> vor tvjv rrnotf^Tcjr 840b <C tiq in sl t rtg, 842d<^v 6 &eog t} 845 d <jor nach orrolai, 855b <ixa&coQ vor x) o ccror., ir/2" o avaag, ovs (D to'r/ *ta o a^., ot'de^l S69a ouy vor r rrnoor'jrro). vile D ^(/agErai E owegy.. S43d D ar d?) E xl 6//. Und dass D nicht per conjectnram die Lcken in E ausfllt, geht daraus hervor, dass seine Lesarten mit denen der HSS. CF bereinstimmen.
zweifelhaft machen:
<
ist
mehr
besitzen,
die,
war aber mit dieser nicht ), identisch. Von den Bchern des Theophilus ad Autolycum wenigstens, welche Frisius in seiner Ausgabe von 1546 aus Mendoza' s Hs. abgel
druckt hat. stimmt der Text, wie Otto 2 ) bemerkt, nicht ganz mit
Cod.
dem
des
berein.
Wie
1)
Graux.
Paris 1S80,
An
dem Memorial
umfasste
Eusebii disceptatio contra Marcelluni Ancyrensem episcopum, sive ecclesiasticae theologiae libri IV.
Origenis dialogus contra Marcionistas. Zachariae Scholastici et episcopi Mitylenensis dialogus qui inscribitur monii, sive Aeneae sophistae.
Am-
Theophili ad Autolycum
libri III.
cet.<;
Der
zwei verschiedene Dialoge, den Amnionius< des Zacharias und den Tkeophrastus des Aeneas. Einen hnlichen Fehler des Verfassers des Memorial erwhnt Graux
Gesner teilt in seiner Bibliotheca universalis mit, dass in der Bibliothek Mendoza' s sich fanden: Eusebius contra Marcellum, libr. 5, al. 4, Origenes Dialogus contra Marcionistas, Zachariae scholastici (alias sophistae) Dialogus, Theophilus ad Autolycum. Den Dialog des Aeneas Sophista erwhnt er nicht; aus den Worten alias Sophistae< geht aber m. E. hervor dass er durch einen Katalog, wie das Memorials auf einen Irrweg geraten ist. Dagegen hat es
1. 1.
p. 371.
C.
>
den Anschein, wenn wir bei Gesner lesen: Dialogus contra Marcionistas et Epistola ad Africanum Venetiis latent apud Diegum Hurtadum s. unt. S. XXXIII, dass in derselben Handschrift sich auch die Epistola ad Afr.fand. Dies ist jedoch wahrscheinlich nur ein blosser Schein. Da Gesner die HSS. des Mendoza nur aus Katalogen kannte, hat er mehrere Male sich geirrt oder ungenau ausgedrckt,
'raux
1.
1.
242.
2) J.
I
C. T. Otto, Corp.
Apolog. VIII
S.
XIX.
73,
74.
Einleitung.
xxxill
Den
Cod.
benutzt,
5558, und dass auch Wettstein Lesarten daraus gekannt hat, geht aus der Bemerkung hervor, die wir in seinen Notae in Or. Dial. S. 2 lesen: Codex Oxoniensis una cum nostra habet: xara MctQxiavtTcov,
was nur auf
Pamph. Reprehensiones adv. Marcellum libr. II, von demselben: de Theologia eccl. adv. Marcellum libr. III, Orig. Ad. Dialogus, Zachariae Scholast. Ammonius, Aeneae Soph. Theophrastus, Der Dialog fngt an fol. 122 r. und endet Theophili ad Autol. libr. III.
Er
enthlt: Euseb.
fol.
181
E.
v.,
umfasst also 60
fol.,
120 Seiten.
dem
Titel:
contra Marcionitas
.
Exhortatio ad
Basileae 1674. Der Martyrium, Eesponsum ad Africani epistolam enthielt auch die Epistola Africani, und diese steht auch in dieser Codex
.
.
sie nicht
erwhnt.
S. 3, 4, folgender-
weise: Primus huius conatus (d.h. seines Versuches, die drei Schriften
exstitit
Vir Beverendus
et Clarissi-
mus
Joh. Rodolfus
Wetstenius,
ss.
Ordi-
narius,
mihi Parens
filiali
observantia
colendus.
sua
tradidit
cum
Thaumat. Panegyrico, et Justiniani imperatoris Oratione ad Menam,- contra impium, ut vocat, Origenem; nee non Zachariae Episcopi Mitglenes Dialogo ? Ammonio diclo, Graece omnia, sed non una manu exarata, continebantur Est autem Codex MS. unde ista depromta
.
manu
et
circiter,
ad
summum
enim nostro arrogare, vetat Scripturae nitor, forma literarum Idemne sit cum illo cujus mentionem fecit Polyhistor Tigurinus Conradus Gesnerus in Biblioth. Tit. Origenes, edit. 1545 (S. 529 v.) Ins verbis\ Dialogus contra Marcionistas et Epistola ad Africanum Venetiis latent apud Diegum Hurtadum, Caesareum Oratorem: incertum habeo. An forte ad Hieron. Frobenium, a quo se aeeepisse Codicem Ms., quem transtidit, fatetur Humfredus, dimiserit praedictus Vir illustris: nobis non
ipsa charta.
,
c uns tat.
Wettsteins Hs.
soll
also
aus
dem
13.
oder
14.
Jahrh. stammen.
Wo
habe ich nicht ausfindig machen knnen. 'Ich glaubte, sie wre in Basel, da de la Rue S. 803, annot., einen
sie jetzt ist, sie sich
\\\
Einleitung.
nicht:
stenii
(1.
1.
gemeint
Sie
stimmt
's
Ausgabe
und
nahe verwandt. In sehr vielen Fllen haben beide denselben Text, auch dieselben Fehler, wo die anderen
Mit
der Hs.
ist
aber
HSS. das
5.
richtige
Wort
bieten;
man
S.
XXXI.
loch
1>
sind die
Abweichungen zu
z.
um
und
behaupten zu knnen,
B.
S14c
ib.
tcci
E
1)
y).tvt]v
y/.evtiv,
822b
tieov
xrrjiv
&e<x>,
vvarai, 824 d
u.
s.
S25e
hjiiXad-eiq
Ijtv-
tfteig
w.
die in
Qen,
oben unter
nicht
vorkommen, habe
abdrucken
liess,
ich
Dazu kommt,
im Jahre 1674. ein Alter von und D nicht ber das sechzehnte
dieselben Schriften wie B, eine
Jahrb. zurckreicht.
Endlich umfasst
D
B
.enommen,
Dass
in vielen
aus
dem oben
1
ge-
sagten ersichtlich.
Eine Copie
ist
er aber nicht.
z.
Von B weicht
er
1
ab
schon unter
c'.vtjv.
D
B
1
genannten Stellen,
B. im Prologe
1
fiera
to
uer
809a
E E E
dvTiJtijiTov, 839 b
rraQcuTt'iGao&8, 867 c
ovx ionv. 812 d B avrojjtelr jtagdyu E yag Xtyei. 859 b B jraQcuvexfrtd-cu B vjtorrjag E vjco zrjg. Diese Lesarten hat
1
B
1
tZeriv
sie
knnen
Emenab-
Vom
weicht,
korrigierten Cod.
wo D
ausgenommen 825 e tjnZa&slq. 869 a << s71c aytbv. S. 812d u. 811 f hat E offenbar Bwrde
haben.
er die fehlerhafte
Sonst
LA. JioXXovg
u.
F.
Codex
frher
Papierhs. aus
der Mitte
des
16. Jahrh.,
ge-
1574
an der Kn.
schon oben 7 bemerkt ist, hat sie ausser dem gewhnlichen Prolog im Anfange noch einen anderen, lngeren und berdies ein aus-
Wie
fhrliches
Inhaltsverzeichnis;
der
Schluss
ele,
jidvoocfe
xtL
steht
Nur an
Einleitung.
xxxv
mg. gebessert. Wie B und C hat diese Hs. noch Spuren einer besseren LA. bewahrt, die in anderen schon verwischt sind. Sie hat 132 Bltter, d. h. 264 Seiten und enthlt ausser dem Dial. noch Aeneae Gazaei dialogus Theophrastus. Dieser Codex ist, wie aus Vergleichung der Stellen hervorgeht, der Codex Regius secundus bei de la Rue.
Hand
in
Gr.
Codex
56.
Papierhs. aus
die letzten
870b.
dem 16. Jahrh. Sie enthlt den Dialogus bis auf Worte lauten: cpavegov ort xov xtiGccvtoq Itlv
fehlt.
Eine sehr fehlerhafte, mit grosser Nachlssigkeit geschriebene Hs. berall wo ein Irrtum durch Homoioteleuton mglich war, finden wir Lcken, an anderen Stellen dagegen sind Worte
ajioroXoq, das brige
wiederholt, der Satz 859 a [ivfroig
ihre
jiitvovtc,
sogar viermal
Auch
Vorlage gehrte nicht zu den besten und war mit DE verwandt. Es fragt sich sogar, weil die meisten Fehler und Abweichungen dieser HSS. sich in G wiederfinden, ob G nicht eine Abschrift einer dieser HSS. sei. Was E anbetrifft, mssen wir es verneinen, denn wo E
Lcken
folgt
gezeigt habe,
den meisten Fllen den besseren Hs. Der Hs. D ist sie aber so hnlich, dass man annehmen muss, sie sei eine Abschrift von D oder Eine Reihe Belegstellen folgen zu lassen von der Vorlage dieser Hs.
hat keinen Nutzen, denn die Hs. hat sehr geringen Wert.
darin nur eine var.
lect.
Ich habe
luii-
gefunden,
die
st.
Sie
Johannis
ad Theodorum lapsum, die letzte: Matthaei Comaristae Prolegomena artis rhetoricae. Der Dialogus ist die dritte Schrift und fllt fol. 56 Vgl. Omont, Catalogue des mss. grecs 102, also 94 Seiten. de Fontainebleau. Diese Hs. ist der Codex regius primus bei de la Rue.
Chrysostomi
ep.
H. Codex Parisiensis, in der Bibliotheque nationale Nr. 460. Papierhs. aus dem 16. Jahrh. Herr Omont hatte die Gte mir in betreff dieser
Hs. das folgende mitzuteilen: Le ms. grec 461 est tont entier copie de
4),
les
titres
en rouge de la
suite,
mais avec moins d'elegance; enfin Palaeocappa a copie la seconde partie de ce meme volume. Der Anfang dieser Hs. ist: Hlva^ tcv cuqstcxcv nooraoscov aq o rov 'Qqlysvovqjisqlsxsi. iaXoyoc, und dann folgt
das Inhaltsverzeichnis, das wir auch in
finden,
XXXVI
hat sie jedoch nicht.
r/~_-
Einleitung.
Am
mj
xdi
Auf
toi-
ugrov Go(pwT<XTov
schwarzer
ein
'AdccftavTiov
und dann
wieder in
der gewhnliche
Nachdem
Schreiber,
dieser
Verbesserungen angebracht, wie 839b Evxqoxio<^ das im Texte vor Elxbq ausgelassen war; SblheysQOiv. im
meistens in margine.
im
T. xrjQvooerat, u.
a.,
die er
wohl nicht
funden
1.
Codex
radirt
H
ei
ist
dem
bereits beschriebenen
z.
sehr hnlich
st.
und hat
viele
ist
?]
Schreibfehler mit
ihm gemein,
B.
814b r\xuv
ib.
st.
f.
slxeiv (in
st.
und
st.
darber geschrieben),
xojilCeiv
xolaCeiv.
832c
867
ovofiara
vo?]f/ara,
S47d (poov
(povov.
Hist or?]ag durchgestrichen). 871a ivvot)rwav u. jtovj]Qav st. Ivvodrcoav u. JtovrjQa, ib. f cp&ovov st. dcp&ovov. An allen diesen Stellen finden sich dieselben Schreibfehler nur in FH.
vxoCrrjac
TTjg Zeyofiivrjg (in
HSS. schreiben richtig. Man wrde jedoch m. E. einen voreiligen Schluss ziehen, wenn man deshalb H fr eine Copie von F hielte. Es giebt nmlich Stellen, wo H mit anderen Codd. ein Wort gemeinsam hat, das in F aus Versehen ausgelassen ist: 845b Xiyetv vor olxlav, 862 d ia rb, 869b ()7]rbv. Weiter hat F 806b iptvij u. jr/r, Hmit den anderen Codd.: (pdla, 814a F {haTSQOP, H mitd. a. C. &aTtQov, 821Ftc <pvosig sivaie<p7]Q,
die anderen
mit
d.
Da
rag (pvtic elvat u. s. w. nun 461 ganz, und 460 zum Teil von einer Hand geschrieben
a.
Codd.
trpr/g
Cod. 460
Er beginnt mit dem Dial. fol. 1 113: dann Maximus Tyrus, Quid sit deus secundum Platonem; Zachariae
Aeneae GazaeiTheophrastus:Preces
dicendae.
ante
communionem
I.
Codex Cantabrigiensis, in der Bibliothek v. Trinity College, CamEr ist die Abbridge, 0. 4. 41. vorher im Besitze des Thomas Gale. schrift eines Cod. Bodl., was aus der Bemerkung hervorgeht, die wir
fol.
65
r.
lesen:
-Tiloz
xwv
iaZoycov *QQiyivovq.
mannus Scotus in Bibliotheca Bodleiana anno redemptae salutis 1613, und dieser Cod. Bodl. war, wie sich aus der Vergleichung der eigen-
Einleitung.
xxxvn
der ersten Seite steht:
Col-
Auf
Coli. Cant,
cum
Mso.
Codex Cantabrigiensis,
9.
in der Bibl.
24.
bridge. B.
10.,
vorher R.
4.
56, Zoyog xara MaQxiavizcov. und am Ende steht: In gratiam Praestantissimi et Eruditissimi viri Isaaci Vossii S. V. D. describebam Lutetiae Parisiorum Decembri 1647. Ego Claudius Sarravius. Er ist also eine Abschrift des von mir mit G bezeichneten Pariser Codex; aus 1219, Cod. F, sind variae lectiones
darin aufgenommen.
(A eatalogue of the Ms. preserved in the library of the University of Cambridge 1861, IV p. 87, Nr. 44); diese enthlt aber nur variae lectiones aus K; und in Dublin eine, vom Bischfe Usher (f 1656) geschrieben. Letztere ist nur ein drei Seiten langer Auszug, wahrscheinlich aus einem Oxforder Cod.. weil im Anfauge Bibliotheca Bodleiana geschrieben steht. Es mssen aber noch mehr HSS. des Dialogs vorhanden sein. Die, welche Wettstein benutzte, und die Vorlagen der HSS. welche im wurden, werden doch noch nicht alle ver16. Jahrh. geschrieben loren gegangen sein; ich war jedoch nicht so glcklich, in den vielen Catalogen, die ich zu Rate zog, unbekannte aufzufinden ). Allein auch wenn wir diese noch finden sollten, ist es fraglich, ob sie uns viel weiter bringen wrden. Da doch dieselben groben Fehler und die Verschiebung der Bltter allen bekannten HSS., auch dem Venetus, gemein sind, so ist nur von sehr alten HSS. Heil zu erwarten, und vielleicht giebt es solche nicht mehr. Aus der bersetzung des Rufinus geht sogar hervor dass schon in seiner Zeit der Text an mehreren Stellen verdorben war. Es ergiebt sich also, wenn wir auf die gesamten 10 HSS. zurckblicken, 1. dass sie alle aus einer, schon sehr corrupten Hs. stammen; 2. dass sie in drei Grnppen zerfallen: B mit seinen Verwandten ADEGIK, C, die allein steht, und FH. Von diesen sind eigentlich nur BCFH der Bercksichtigung wert; die anderen knnen ohne grossen Schaden beiWeiter befindet sich
in
Cambridge
5.
werden.
1)
d.
WW11I
rade im Anfange
rieben
dies<
1
Einleitung.
11s
Vergleiehung beider Werke kann daher oft, da der Text des Methodius reiner erhalten ist. ber verdorbene Stellen Aufklrung gewhren. Ich lasse die Stellen folgen, in welchen unser Verfasser den Methodius benutzt hat.
oder excerpiert;
rreol
tov avxegovoiov.
Meth. ed.Bonwetsch.
S.
ftoi e%siv,
ib.
7
14.
2.
..
..
ov
ytuj
xevco
..
..
axodexoficu
die.
ah
b evyvtDfiOvcac sqcotco, B.
B. 12. 13.
ttc~j2.
t
B. 14.
..
b tyco de
vgl.
ei
843b
..
,.
839 d)
842b to
fit)
xaltq
slrreiv,
B. 14.
dt xbymQiod-cu
..
ei
dt xiq
844 a
Igtcxi
sixvvei,
r>.
B.
t
16.
exiGtpc/.eg dh ul/.ov, B. 17
19.
S44a
..
v).r v t
ovvtivai
tj
21.
tuoi
v/J]
curia.
o B. 29. 845a xivoq ovv &80V, B. XQOVXTJQXW b xiva xqoxov S45d 6?ov6xi xaq...xaxaq, B. 29 xoxsqov dvvdusvov 846 egoviav r/u, B. 32 35. s47a Ix tjv VfisrpcoTCov 847c dxvvGfrai, B. 25 eym xqwxov 849 a S ovlsxcu dsdojxtvai, B. 43 48. admissum. B. 11 Caspari 93. 3 non Ruf. IV
..
..
I
29.
..
32.
..
27.
..
c.
S.
est iusti
53.
n?
jtegl
avaoxaoeco2.
ovv
1)110.2
859 c o jrtorxtiutfra, B.
..
89.
..
xo
yc.n
860a
>a
..
..
TOiyoyoarfoi xtL. B.
1(J6.
..
Qsvxrjq oviaq
dcxc.vifttv, B. 81. s 2.
..
b nolov
yrjQaltov, B. 82.
..
..
hX"i v T u axoxoxxofisva xtL. B. 218. tdti dt xal Tc.g ov).dg xrL, B. 93. 220.
alt
..
..
..
86, 217.
Einleitung.
XXXIX
S60e ov xb yovLfJKDtarov xzL, B. 219. sxxqLvsxcu, B. 80, 81, 208. 861a HGJi(iJioiikvti 86, 244. b 6 av&Qouioi Ix yrjq xxL, B. 84 ojOjtsq yag slt xig xxL, B. S5. c ol ccvOq. php yag oIpov xxL, B. 216, 245, 247. d aXXct firjv xal xa yZvxea vaxa xxL, B. 246, 250. e avaytvmxco ajacpaoiv xxk., B. 229. s62c ort coim sfiog xzi, B. 73, 108, 110, 113, 114,
.,
..
.,
117, 167,
176.
.,
,,
d eplovg
.,
B. 74, 112.
..
.,
,,
..
863 b o yag ccjtooxoXog xxL, B. 227, 229. d xaixoL ovx jisxv., B. 179, 180.
.,
865 c
o'tOJiEQ
Das aus dem Buche jisqI xov avx$oviov benutzte Stck hat Eusebius aufgenommen in seine Praeparatio Ev. VII 22; aus Eusebius haben Gregorius und Basilius es aufgenommen in die Philocalia c. XXIV. Ein Excerpt aus den Bchern jcsqI xov avxf^ovoiov u. jisqI avaoxaoecog finden wir in Phot. Bibl. cod. 236, 234.
ist
am
Ausgabe aber
ist
die
Es
ist
im Texte
sind,
Das
dass einige
auch
findet. S. 843 d haben LA. axs fieoog st. dys fitQOg; auch Coisl. hat ctxz. S. 844b haben die meisten HSS.: rp?]g &sov eivca, was Unsinn ist, dasselbe auch Coisl. Ib. die HSS.: aixiov st. dvalxiov, dasselbe Coisl. u. Laur. des Meth. S. 848 e alle HSS. fehlerhaft: reo vm ovXexcu jieifr., aber auch bei Leontius hat der Text des Meth. fast denselben Fehler, nl. xcov co ovXexcu jt. Es fragt sich wie sich diese bereinstimmung erklren lsst. Man knnte annehmen, dem Verf. des Dial. habe ein
ABCD
Einleitung.
hlerhaffa
Exemplar
als
dt
vorgelegen und
daraus
habe
er
die
Fehler nachgesehrieben;
wenn
Tupfen Lesarten
Es
ist
Buch
nicht
hinbergenommen
hat,
nicht (p?)g freov uvai\ noch tjv 09, s. z. d. St. Die Frage, wie voneinander unabhngige HSS., wie die des Dial.
e
v>
und
die
vermag
ich
nicht zu lsen.
es nicht
l
).
In
der Beantwortung der 48. Quaestio finden wir ein Citat aus Dial. 818 d
Aavuj). /.tysi
519b xal
?)
xjj
66^?].
Da
Anastasius es
Freiheit wiedergegeben hat, kann es fr die Feststellung mit g des Textes wenig ntzen. Ich lasse es aber der Vollstndigkeit wegen
hier folgen mit den var. leett. einer
tov jtobg MeytiUov tov. MaQxiojviOT?]v iaXoyov. Mi'/td-ioz <p]GC Aavir\l /Jyer li&og iT[i?']&}/ avev ytioojv xal ijzaTa$t xr\v elxova xal ijtoif/oev avT))v oog xovloqtov xal s^egwrjO-?] vx dvtiiov. elxvvTai ovv Xqitov fzr/jtoj iXrjXvd-tvar el yao i)j 'ilor/tvovg
ix
5 Xvfret,
ovx av t)v tTtna aoiXela exl r//c yrjg, oig idrjXoDev o Aavir/X' ix dt tov rcdag Tag aiXelac vdxrjxsiv xq6?]Xov u?]jrco eXrjXv&ivcu Tor dia voftov xal rrnoy r/Tiv x?]Qvttoli8VOV XqlGtov.
{
*LlQiyvovg.
AXX mg
10 oi
lotxe
yaQ
rrooty7jTai
15
TavTa evTtftav tvo$ov. xcX xsqI fikv xr^g xyo'jTtjg 'Hoatag ovtoj (p?]iv' uofitv avTOV xcx ovx tiye xaXXog ovts eiog, aXXa rb eiog ovtov a.Tiy.ov, exZelJcov xaQa TOvg vlovg tcov av&ooiJimv, xal lov 6 Jialq uov ov fjQeTioa u?ji\ o ajtxxtjxbg iv o) svoxrjoev /) ipvy?] [iov ovx egioei ovh xoavyaotL iv Talg x'/.aTaig, xa.Xay.ov owTtTQiyytvov ov xaTEazti xal Xlvov TtTV(pojtvov ov oioei, xal 6 Zayaolag' yaioe orfooa VvyaTSQ 2iojv,
(fovoi.
u'iav iv Taneivo(fQoGvinj. t/)v .-tqojt?]v. xal (tSTa
{ t
xal ext ;!sfpewg hx\ ovovy eoz iv to? evayyiXico erfkoiTai otl xafrlag
VA. Jac. Gretser 1617;
^liirne, Patrol.
Graeca
vol. 89.
Einleitung.
XLI
20 L~cl
evztoav
z7\
{reov,
iv gxovfj aQxayydXov bv
oaXjtiyyi
xaza/jtzac
xvQLOg an
ijrl
AavL7j).'
avdocjjtov
zw
evayys/Jro' SJteg
aTQaJtfj sxaivsi
r\ eXsvig zov avzov tZevoig Iv
avazolwv
tttxzai ovv
t)
rj
(iev
jiqojz?/
TCJTfjvofpQoovvt] yeyovvia.
Cod. Vat. 275
Vat.
h evztga iv o^].
19 xal
11.
<
<
[
a)J.a
14 //Qez^aa
i.
e.
rjoenoa Vat.
17 zvcpfxevov
Vat.
26 rov
vS-Q. Vat.,
<
Ed. Gretser.
Die bersetzungen.
An
bersetzung
Jahrhundert,
sind,
dem
16.
die
des
Rufinus, die innerhalb eines Jahrhunderts nach der Abfassung des Originals hergestellt
worden
ist,
die wichtigste.
Wir mssen
sie
deshalb
auch genauer
A.
seinen
als die
anderen untersuchen.
Die bersetzung des Rufinus. Dass Rufinus schon bei Lebzeiten dem Verdacht der Untreue in seinen bersetzungen
ist
bekannt, vgl.
S.
J.
XXXIff.
Er
3.
offenherzig ber die Art seiner Arbeit aus: in seinem Briefe an Maca-
den wir
als Praefatio
er:
Buches
fecimus,
jtsqI
agyaiv beistis
sitzen,
schrieb
sicut
prioribus
eius
libris
(d.
etiam in
observavimus ne
aliis
t.
ea
qaae reliquis
(In
h.
Origenis)
sententiis
et
adulterata praeterirem
d.
1.
d.
Orig. 1571
712,
R.
S. 107,
z.
1.
an denselben, Praef.
Migne XI S. 247). Ebenso in dem Briefe Buch: Hie uero noster, quantum potuit, id
quam
illi
ad impietatem
traxerunt, ad pietatem
[iste]
converteret.
quod ab ipso
seeundum regulam protulimus quam ab ipso frequenter invenimus affirmatam (ib. S. 664, d. 1. R. I S. 46, Migne XI S. 114). Dass Rufinus meinte, die Feinde des Origenes htten manche Stellen in dessen Schriften verflscht, ergiebt sich aus seinem Tractat: De adulteratione
simus, aut
librorum Origenis.
Wir
befinden uns
aber mit
der bersetzung
I.XH
_
Einleitung
Im
Schrift zu retten
er nichts
-
wnschen konnte, und deshalb verdient seine Arbeit, wenn auch kein unbedingtes, doch grosses Vertrauen. Aus einer Vergleichung der gr. und lat. Texte ergiebt sich folgendes. Die bersetzung des Dial. ist treuer als die der anderen Bcher des Origenes, die wir von Rufinus haben (s. J. A. Robinson, a.a.O. S. XXXIX). Da wo die Fragen und Antworten des Adamantius und seiner Gegner
Reden so orthodox als er nur
nur kurz sind, sind die beiden Texte meistens ganz gleich,
2
jj
bisweilen
fjfiSQa
in Kleinigkeiten.
S.
ov xoooxa xvh. so citiert, dass erst yivcoOxei, dann xqogoxc. steht, und ebenso hat Ruf. erst nescit, dann non sperat-, 857b, Rom. 5: S, 9
lassen beide vvp
de
1
und
avxov aus, 857 d ex\ Jiaoiv oiq ).al?joa. Ruf. sumt; S57e ir7//.a(frjaTi W xal lsre ist im
(
und bei Ruf. ausgelassen ). Ganz anders aber stellt sich das Resultat, wenn wir die lngeren lu-den des Adamantius und seiner Mitredner untersuchen. Da finden
Hai.
l
Wortlaut, sondern verbindet auch die Stze anders und giebt die Ge-
danken
eine
S.
in seiner eigenen
Weise
wieder,
Paraphrase.
Man
lese
einmal beide
eos missos
cet.,
Texte
nacheinander,
cet.
,
z.
B.
/.aPjCov
Cum
Jtcg
uidisset.
contrario diciU
al ovo ovolca >Ut quid ovv sjra&tv cohaerent, 841 b xal xov ij.Iv {reov xrt. >Nam quidem ergo passus est deum cet, 847 b xaxog de /.tytreu xrt. ^Similiter ittique cet. Man knnte sogar die Frage aufwerfen ob nicht an diesen Stellen der gr.
Defmi prius*
cet.,
837b
Text seine ursprngliche Form unter der Hand eines IJberarbeiters eingebsst habe und der lat. auf einer lteren Redaction fusse. Dass wir diese Frage aber nicht bejahend beantworten knnen, folgt aus der Vergleichung solcher Stellen, wo der gr. Text feststeht, da er dem Methodius entnommen ist. Einen schlagenden Beweis liefert z. B. S. S48c
vxo
fihv
xov &eov
XT.
Wenn
1
wir diese
so
Zwei andere Beispiele fhrt Zahn an, Z. f. Kgesch. IX S. 195. Seine dort Behauptung: Wo nicht das Gegenteil durch anderweitige Er-vvcrungen zu beweisen ist, drfen wir voraussetzen, dass Rufins bersetzung dem ihr vorliegenden Original entspricht', erweist sich jedoch bei einer Vergleichung
sprochene
ler
Texte nicht
als stichhaltig.
Einleitung.
XLIII
gr. Text bald erweitert, bald verkrzt. Erweiterung finden wir 818c sed et sermo nominatus est, 820 \siaut envm dixi suum est, 834b jtolov de oyf/a elQyaf/tvog
Die ergo
n rhu
fulgebit
oqccts
syovra Doceat
quin sensibile
uidetis habere,
cet..
853 d xal ol
(Jtlv
ayytXoi xtL
corpus hbuerit
den etwas losen machen, Stze besser zu verbinden, den eigentlichen Sinn der Worte mehr hervorzuheben. Dasselbe ist der Fall in
Rufinus hatte dabei die Absicht
Zusammenhang
806b.
walten
fester zu
Es
ist
die
drei aQxai.
ist,
Eutropius fragt,
warum
wenn
doch strker
als Antwort des Megethius: eyoo vvauai el^ai ort cpala erl ra evayyilia. Dieser Sprung ist so gross, dass wir auf den Gedanken kommen knnten, hier sei ein Stck ausgefallen, wenn w ir nicht wssten dass die Composition des Dialogus sehr viel zu wnschen brig lsst, und dass der Verfasser kein Werk aus einem Gusse geliefert, sondern aus verschiedenen Quellen geschpft und die Beweisfhrung Anderer mit der seinigen sehr ungeschickt verbunden
Darauf folgt
hat.
Dem
Rufinus aber
fiel
er,
um dem
Frage
Sed
Auf
die
Haec ex argumentis
hoc
primum ostendam
r
810c lesen w ir: ov tqojiov yvvt] xtL, dann einen Zwischensatz: ole yao xal o aJtooroXog xrh., und spter, viele Zeilen nach ov tqojiov den Hauptsatz: xov avxbv tqojiov xtL Rufinus hob diesen Missstand auf, machte aus dem einen Relativsatz zw ei Hauptstze: Mulier cum genuerit filium, norme prius lade eum alit ? Et non pnto quod ex hoc iudicatur ab aliquo contraria sibi facere mulierem cet. So gewann er
T
Raum
('na
et
modo
cet.
812 e
nahm Rufinus
,
o Zctoq
xal sfieZZs
ajirjVTne
folgte.
Grund Anstoss an der Construction: xal zjiexiaev .... yv de oolov .... xal ejreoe worauf dann erst der Hauptsatz: xovag AaQoov Er wendete dasselbe Mittel zur Verbesserung an,
nicht ohne
indem
populus
Sed
et
Iustum utique
erat
.... Sed
cum
coelitus
Quo
audito
Aaron cet. Mit 813b verhlt es sich ebenso. Vgl. g cov xal 6 XQidTog .... xelemi xtb mit unde et Christum doeuimus iuhere cet. und tvexev de tov xts. mit Pro eo uero cet. Andere Stellen, wo keine bergangsformel vorhanden oder wo zweimal dasselbe gesagt war, suchte er durch Hinzufgung von prae%
\!
i\
Einleitung.
iam< 850
f.
De
tutis
zu bessern.
gleich
S21f endet das Gesprch mit Megethius mit ojioiov devQOV rjv\ darauf beginnt Marcus mit iyco ooiZouai. Rufinus fand den SS OXOlOV ivnov t/v;) viel zu abgerissen; er erweiterte daher
Et
e
contrario Iudas.
cum
esset apostolus,
sine
dubio bona
?nalos
attulit
fruetus?
Das
accla-
Um
das Gesprch
passend abzuschliessen,
was
sich
im Griechischen nicht
Megethius nichts
findet:
Et
in
hoc
cum
matum
tempus,
esset
ab omnibus,
cum
confusione
discessit
und erffnete das zweite mit: Item Marcus dixit. Ebenso verhlt es sich mit dem Satz im Anfange des
S.
ad
dritten Ge-
sprchs.
mit:
Ei rursus
auftritt.
bergnge
Marinas
wo
Droserius, 844
d.
wo
Valens, 849
b,
wo
dass
er so oft
Wenn
das lateinische
Wort
6o^,?]q
cultum ueneratio-
c TQSlg clg/ctg
805a ia
nequam,
et
xo ao'/etv ^prineipatum
ib.
jcovqQog malus
e
et
b aXXoxQLOiq
alienis
extraneis
et
ib.
Goepiopaxa sophismata
ignotus,
836 a ai{h]Ta
sensibilia et
itvijOt
coniunetus
et
soeiatust,
853b
separatae*, 862 e
Gvveoybv coopeiari ... uel admi nistrare-, 863a OVPSQyov iuiorium ei minister tum , 866e ajiidtvGia imperitia uel imprudentia. A\ mn wir demnach auch an anderen Stellen dergleichen Doppelungen _ gnen, so haben wir kein Recht zu der Annahme, dass im gr. Texte ein Wort ausgefallen sei. Etwas anders verhlt es sich mit respicere
Es
scheint,
dass Ruf.
avajivtvGai
hat.
m argine
An
gemacht
scripta sunt, 817c ovdeig aXr/frr} xal Garp?/ Ostendis etxweig ovv yao ajtQW voficp y.t'/Qt/xai paQxvQt xm vopop Nemo enim lege quam improbat <, 837b, wo das von Eutropius gesagte ei psv yag ayiirnToq lojVQOtiQOV ovxoq bei Rufinus ausgelassen ist (es kann
p]inleitung.
XLV
832c tjiav jiQoX?]<p&&i6a excaeccmturt, 838a 833a xagd xov Xqlxov ytvoftevov Quae bene dicta ei axoejzxoi oi avfrooyjioi 854 de mg hjil xr/g MctQ. Jimc; Ad. Xeys xtxv%i/x6xtg und 857c ovx eljts ajzt&avov von Rufinus ausgelassen, M)2c oxe jrciQt/j y.tI. Quando praevaricata cet.
aber auch
Ist
es
lat.
Einen sehr wichtigen Punkt im Dialogus bilden die citierten Bibelstellen, aber auch in der bersetzung dieser ist Rufinus etwas frei. Eine buchstbliche Genauigkeit drfen wir auch nicht erwarten, denn Rufinus schrieb nicht fr uns, die wir seine Arbeit benutzen wollen um den gr. Text zu controlieren. Fr eine eingehende Prfung aller Citate ist hier natrlich nicht der Ort; ich fhre deshalb nur Beispiele an. Wenn die Citate im Gr. und im Lat. verschieden sind, kann Rufinus schuld daran sein; es knnen sich aber auch in beide Texte Fehler der Abschreiber eingeschlichen haben. Daher ist es schwer zu entscheiden, ob der Text verdorben ist, oder ob Rufinus ungenau bersetzt hat, z. B. 811b [irjxz jzr]Qav firjTS ovo ycxmvag neque pera neque uirga, neque duas tunicas, 854b oxi Xgixbg cuzi&avev vjthg xmv a\iagxiwv rjficv quia Christus mortuus est pro peccatis nostris secundum scripturam, 857 d hv
LVovt
in
sindone
noua,
863 c,
ist
wo
in
Ruf. ojiov
fehlt.
807a jzegl ov sXaexe evxoXag iva tXd-n jtgbg vfig' e^ad-s ovv avxov de quo accepistis mandata ut, si uenerit ad uos, susciyiatis eum. 807 b ovx i'xiv aXXo xaxa xb evayyiXtov pov, si \ir\ xivsg sioiv ol xagaovxsg v ug xal {rsXovxeg fisxaxgsipac eig sxsgov svayysXiov xov Xgioxov Miror quod sie tarn cito transferimini in aliud euangelium, quod non est aliud, nisi sunt qui uos conturbant et uolunt peruertere euank
gelium
Christi.
808 a jiciq o evrjyyt/uafisxra praeter quam quod euangelixauimus uobis anathema s. Die Auslassung des svrjyysXtdusda in den gr.
HSS. beweist dass die zwei gleichlautenden Worte unmittelbar einander folgten und kein dvdfrsfia sxoj dazwischen stand.
auf-
817 e. Zum Beweise dass die Israeliten Gott nicht wirklich kannten, sagt Adamantius: xal 'tegsuiag Xsysi cog jcaXat (in den HSS. jzaXcv) [ir] yveo&svxa avxov Xsysi ydg' Ildvxeg [ie yvojovxac et Hieremias
dicit
:
Einleitung.
:i.
Der
sa
-
wer
citiert
xavxeq
in
us
;v
r
ii-<:r
eoJ
gchennam.*
9.
H sum e Tor .TiOTiveir Ijti xoiv cid credmdum de omnibus.* >b xavzsq fihp ov xoiut^tfoueira tomnes quidcm resurgerm eine Lesart, die sieh last nur in lat. HSS. rindet. S. Hieron. ep. 119 ad Minerviurn et Ak-xandrum: lllud autem breuiter in fine commoneo hoc qnod in Lat. codd. legitur Omnes (juidem resurgemus. non ornnes autem immutahimur in graecis uoluminibus non haberi. Hier berRuf. nicht, sondern er citiert den Text in der ihm gelufigen Form. Ich will noch auf Stellen aufmerksam machen, die von Ruf. fehlerhaft bertragen worden sind, sei es dass er den gr. Text nicht richtig and. oder dass sie schon in seiner Vorlage mehr oder weniger verdorben waren
857
..
-^
s
-.,'
u a n r vo n>r 816 d (WTTJQIOP > tos 'im n iu m 818d zov excuveld-ai yztjoazo hat Ruf ausgelassen. sind es gerade diese Worte, worauf es ankommt.
<
>
Und
doch
auagziac rffOQaev; E. Al)Xov 6x1 zr\v ctfiagxiav xvqiov topo/iae xal eZvzQmazo, v.c.x ccynrfiT r/.to 2 elxmv t/yooay.ivc.i. M. Ovx ebtev ort duaoxia xvQioq loxi. Diese Frage und Antwort lassen sich ohne Mhe erklren, aber unklar werden sie in der
IJagc: r/^j
1)
82 ld M.
bertragung: Meg. Ab
at
ipso
.
Meg.
Non
peccatum donri-
noster.
i,
826c u
i.
eimq oxi
d-avazog: a&avaxoq?
ijfiiovQyov utjze
a Creatore,
8!
>b
xo zov
xqipovzoc
(irjzs
axsiXovvzoq
cum
mdicet quod
cum
va
>s
tpaxopxoq.
Ruf. verstand zov rouov erwhnt. nicht dass Entr. ganz allgemein ^on xXfJQCOfia spricht und fgt * Caritas* hinzu: Audiw ise de apostolo quod plenitudo legis sit Caritas.*
der Apostel
ein JtXrjQmua
ib.
s.
z. d.
St.
Ruf. eben-
falls
fehlerhaft:
81
mandata
nosri.
}<>!;
dvvaxor. d l xal xo'12 ovgazov rjUiovQfov ovx czjioxeXQTjxai Ad. Aut fortassis seeundum istos, is non utur creatorw.t 837 cd sluhv ysvtjzov xal c\ytvr xov. vvazat xo cfsvrrzov atp&aot
8d
\id."fooj.
xaz avzovq,
zov zb
61
yevrjzov tpfraozov.
Avvaxai*
heisst hier:
bedeutet, valet.c
Einleitung.
XL VI]
esse
Ruf.
wnum
immutabilem
et
unum
d-iXsiq
mutabem.*
844 b
ei fisv
ovv
x//v vZtjv Ix
ist
xmv vjtooxavxojv
yevt/xcov
vjtovo'clv xxt.
Dieser Satz
unvollstndig.
Methodius wird
dass sie schon
es wahrscheinlich, dass
auf dytv/jrov
vitdoytiv endeten.
in Rufinus'
Vorlage
fehlten.
Er
bersetzt
wenigstens
den verstmmelten Satz nicht, sondern giebt statt dieses einen anderen selbstgemachten *Quia ergo rnateriam suspicaris ingenitam, in qua rtiani causam malorum putas, discutiatur ratio eorum quae dicis.*
^4,")b
e<p
hjzv
o3c
xf]
ovola
oixia
yevbfievoL
%qui lapides
cum
substantiam lapides.
ixac,
si quis
et
cum
qui uerbi
causa
in
adulterio comprehensus
iadicet legibus
puniat.
Hier hat
Rufinus wohl mit Absicht ungenau bersetzt, da, was der Grieche schreibt,
S53c o anooxo'/.oz Ruf.: Adamantius. So4 d el rita xov fravaxov xcu xov aiuaxog xov XqlOxov x?]v Ocoxf]oic.r xcov avirQcojicov xaxayyslloviv ovxa djttd-avtv IxaXXa xm oxslv xavxa Der voq yevoueva Xiyexai Hauptsatz fngt mit ovxe jrtfr. an. Ruf. dagegen lsst ihn mit aXXa
,
X(o
oxv anfangen.
855a esigsv bxi
///}
o Xoyoc
ax ovgavov
xazrjXd-ev,
avd-Q.
uq
ovq. avr\X&tv.
-ostcndit
homo in coelum adscenderit. S5Sb ?]ec de jtQoyvcorrjg mv xovg lovalovg diixovvxaq xb xaxa jivevfia, xal hjzv&txo Xsycov' El ovv Aavt ev Jtvev/iaxi xvgiov avxbv Xtyec. Der Verfasser des Dial. erklrt das *sv Jivsvftaxi falsch, indem er es mit xvqlov verbindet. Dass Ruf. ihm hierin folgt, dazu hat er Recht, allein er geht noch weiter und verbindet xb xaxa Jtvsvfia mit Jtooyvcoxrjg cov David, tamquam propheta, praevidebat in Einige Zeilen weiter verbindet er xo h xaxa. oagxa vlbv spirihiA
mit jcaQaoxrjoco.
die sinnlosen
Worte: oxav
r/
ywyj/
firj
t^nrac xa
Der
lat,
T. ist leider
ne corpore, qaod
coactile dicitur.
xb
ii
Einleitang.
ia
xa&cuti
uiikmus
gr.
Es
Dieser vergleicht den Leib, der keine Speise in sich aufnimmt, mit Wolle, die sich zusammenzieht, wenn
W-rf. nicht verstand.
sie
feucht wird; Ruf. dachte an die Eigenschaft vieler Krper, die im tVuchten Zustande anschwellen, im trocknen sich zusammenziehen, und
cum infusum
mdehtr
rcdigitur.
rf crescere,
cum
suam
S63c
tel.
v
ist
im
]at.
T.
orav
ausgelassen.
\e hcvrjipaTE >expergiscimim.<
dass,
wo
dem Wege
geht,
zur Reconstruction
Handhabe
war
S29f zo 6h evayyeXiov
iet,
y>et
830 a xaz
auctoritatewi.
non potest dicere quia est. Mib Das in unseren HSS. unkennbar verstmmelte Gvezelov dtljtvov lsst er ganz aus. S49d d IxiCvuaivei jiafroc zt zco Xoycp zov d-eov, aielzat zb ttclov. Diese im Zusammenhang nicht klare usserung vertritt bei Ruf.
schreibt:
die Frage:
nitati?t
und
dei,
660 cd
ist
ejtl
zeltest zb ioyov
ist
in
In Ruf.'s bers,
der ganze
Passus weggelassen.
gr.
enthielt,
sich
schliessen:
815c Die Worte *et scis quia promisisti* gehren nicht dem Meg., sondern dem Ad. 828a Das *nisi forte conuatte aliquid dicatur esse in medio entspricht
dem
gr.
T., ist
Diese avatQel zr/v xQtotv. 830b ziva zqojwv Xoizbg Ivst d. St.; in Worte mssen zwischen Marc. u. Ad. verteilt w erden, s. z. Ruf.'s Vorlage waren schon die beiden Namen ausgefallen. b Vor ixeotwotfievag conag xzL und h/9' euoeg waren w ohl Daher sind in seinem Exemplar die Namen der Redenden ausgefallen.
r
T
i
Einleitung.
M,l X
Wortr ovlv
in
OVficpCDVOvOt
gelegt.
ctJtolov.
xai
coexa to 0x6ebenfalls
zog ganz
dem Marcus
ist
den
Mund
841 d
ajtoiTjrov
verdorben aus
Ruf. scheint
drrot/jTov gelesen zu
posita.*
esset et
Nichtsdestoweniger
Feststellung
Bltter 866
unseres Textes.
die
Einl. 9),
noch nicht interpoliert war (s. Anm. z. 871) und die berarbeitung (s. Einl. 5) noch nicht stattgefunden hatte. Wenn auch nicht fehlerfrei, war diese Hs. doch weit besser als alle unserigen, und dass Rufs Arbeit uns die Mittel darbietet den Textus reeeptus zu emendie Schlussrede
davon kann fast jede Seite zeugen. Schade, dass sie nur in einer schlechten Hs. uns bergeliefert ist. Es ist eine Hs. aus dem 12. Jahrh.,
dieren,
jn
Caspari
.
und gab sie heraus in Kirchenhistorische Anecdota verffentlicht von Dr. C. P. Caspari, Prof. der Theol. an der norwegischen Ob dieser Codex identisch ist mit dem, Univers. Christiania 1883. welcher frher im Kloster Lorch aufbewahrt war (Lorcher Katalog bei Mai, Spie. Rom. V, 181 (= Becker, Catal. Bibl. ant. 101, Nr. XXXIV) wissen wir nicht. citiert von Harnack, Gesch. d. Chr. Lit. I S. 479 '), Der Abt Trithemius (Wettst. in seiner Ausg. des Dial. Praef. S. 14)
fand
sie
.
Origenis
Qui.
erverfasste:
Chroist
der
viel
zu
verdanken.
Mit seinen
sein.
Er
nimmt
aber
z.
wo
wo
Es
leuchtet
als
dass es leichter
ist
eine solche
Ausgabe zu verbessern
neu
herzustellen.
B.
in Betracht
1)
Jahrhunderts. 2 ) Die erste, die von Johannes Picus. Der Titel lautet: Origenis
16.
Harnack bemerkt
auch,
dass
in
der
2.
Adamantius.
Einleitung.
mant de recta in deum fide dialogus adversu8*Megethium, Marcum, Droserium, Valentem et Marinuni haereticos, Johanne Pico, Senatore Parisiis 1556. Der Permis d'iinvirinier auf der Parisiensi interprete, Rckseite des Titels, datiert 7. Januar 1555, belehrt uns. dass dieser Picus Jean Picot, conseiller du Roy en la conrt de Parlement de Paris
. . .
ei
In seiner
Widmung
an den
von Frankreich schreibt er ber seinen Codex folgend* >: Accepi, Rex, superioribus annis a quibusdam viris non iniperitis Origenis dialogum graece manuscriptum, eui titulus est rrtnl t?jc elg &eov oq&ijq xitewg, hoc est, de recta in Deuni fide, antea nurnquarn impressurn, nee Latino sermone traditum. und in der Praefatio: ob meine Arbeil
Konig Heinrieh
rt
hat,
sfacile iudicabit.
qni Latina
qum
Graecis contulerit.
et
me
unico exemplari
_noverit.
Graeco.
et
eo multis in locis
Icher
Codex
es
war.
giebt
er
sehr hn-
Er hatte wie H nur denkleinen Prolog ); er hatte dieselben Lcken wie H: 825h va ev vjj revtoei ytync.uidva. Ad. Avctyivcoxca 23 v.; 827c ovx tv t>] aiZeia 'Agactfi 2S v. (um den Zusammenhang zu retten, hat er den Xamen Marcus nach AQtzap in Eut.ropius verndert t7jc tpvyj^ 62 i\; die Lcke 839a A6. S62d xal xqiv UavzoxQaxoQa ij ov kommt bei Picus. 37 v.. nicht vor, das Fehlende ist aber in H in mg. beigefgt, und Picus hat schon die Marginalver-
besserungen in
Ferner hat
wir in
Fehler und
eigentmliche Lesarten
die
2
ixcdov eivai
ovx cyaO-ov. S15b per bonitatem H dyadeoc. 829b sine scriptis Hin H, 841 d artificio mg. aynapoig. 830a sum H- elui. 833 a <[ axove manifeste H rr/v)} atpjj, 844 c a sc ipso H a(p eavrov, 848 c necesse est serrire H arc.~ "/.i ov/.tvttv. 858 a persequebaiur H in mg. oWgaro, i
zolwv, 871 b homines H vd-Qcixovg st. ovQavovg. Doch folgt daraus noch nicht mit Gewissheit, dass H die Vorlage des Picus war. Der Verschiedenheiten sind viele. S. 838 c H Tic, Picus las noi ABC; ib. H (17} dfiaQravoPTwp, Pia <C /*>} AC; 84Gb avvaxov << H, Pic. bers, es; 855 e gxoptjv <C H, Pic. bers, es; 861c mvQ <! H. Pic. bers, es. Dazu hat Pic. viele richtige Lesarten gekannt, die sich weder in H noch in einem anderen unserer Codd. finden: 822h Maox. Tov xovtjqov d. HSS., 836 c szi vor a<pTtQov statt
865
e st
igur
ei
<
1)
Zahn
Z.
f.
nichts
schreibt
Nur
Einleitung.
nach aXXrjXoig, 837 d reo oi'/. zarrc tpvtv ayafrcp, Sf)SI> >/(?/. dt jrooyvcorric aiv, 860 d orre st. or'rc, 8(>7a xetXcog, 871b xvyxdvei Aafidvtcog.
Dass Picus sich selbst den Text z. B. S. 838 per conjeeturam zurecht gemacht hat ist nicht unmglich; die Voraussetzung, dass er die verbesserte Hs.
auch
Anm.
aufgenommen.
von Perionius und hat den
est,
ist
Titel:
Dia-
de reeta in
Deum
fide
Joachimo Perionio, Benedictino Cormoeriaceno, Regio interprete. Parisiis 1556. Am Schlsse des Extraict du Privilege du Roy lesen wir Genebrardus Acheve d'imprimer le deuxieme jour de Janvier 1556. hat sie spter in seine Ausgabe Origenis Adamantii opera, Par. 1574 t. I, aufgenommen.
. .
ber
diese
sein.
bersetzt,
bersetzung wieder. Den grossen Prolog und das Inhaltsverzeichnis bietet er ebenso wie F. Nur hat er einzelne Stellen, die offenbar verdorben sind und nur leichter Emendation bedrfen, verbessert. So 838c qui peccarent F //?} fiaQravovxcov ib. in quosnam* d. h. xlt F xig, ib. d quaenam salutis causa F xivog .... dixiov xb OcoCeod-ai. brigens ist Perion. bei weitem der schwchste der drei bersetzer und lsst sich zahlreiche
finden, finden wir in seiner
,
Schnitzer zu schulden
berv.
berichtigt,
als
gr.
vvwv,
ob
ein Ptcp.
gr.
h Zir/gcov
(O-rjQav
mit xnQelv
verwechselt), 832c wenouare* gr. dvavsvat, 832 d mentes siue sensu. Ich
werde diese bersetzung nur dann anfhren, wenn sonst kann sie uns nichts lehren.
sie
von F abweicht,
bersetzung stammt fast aus derselben Zeit. Sie ist von dem Englnder Laurentius Humfridus (Humfrey); die Praefatio ad generosissimum virum et darum equitem d. Antonium Cavum, dominum et patronum suum ist vom 6. Aug. 1557 datiert. Zum ersten Male,
Die
dritte
D*
ii
Einleitung.
meines
lnantii
Wissens, wurde
sie
*
in
operum
Basileae
tom.
11
p.
n mit
dem
Nachher
Arbeit
hat
genommen.
folgendes:
Praefatio berichtet
Humfrey ber
seine
Adieci
ex
Frobeniano
Dialogos.
Sic
enim
per
et
intervalla
exemplar
argumenti
Graecum divisum
personarum
diversitas,
rerum,
et
similitudo flagitabantc
Ob
er eine unserer
HSS. benutzt
zu ermitteln,
Wo
der
macht
er
selbst
B.
S71b Evtq.
Tijq Exxlrjiaq
Sunt qui voculas ex scripturis venantur, quasique hmo captant et expiscantur copiose quae suo morbo et praeiudicio serviunt, qui viam in coelos planam et expeditam in
Eutr. ecclesiae
fieri
membrum
barathrum et spinis interclusa diverticula convertunt cet.' Unseren Cod. A hatte Humfr. nicht vor sich, denn er bersetzt S15d y.al iuxqov vutsqov xaQaxovGavTa, die in A fehlen; nicht B, denn er kannte keine der diesem Cod. eigentmlichen Lesarten; nicht CFH, Xlyeiv, noch den grossen denn er kannte weder S15d vi oi ovo ua
lesen.
Der sehr verstmmelte Cod. G war gewiss Von den beiden Cambridger Codd. war der eine,
ist
in
L Gr.
Er hat aber nicht recht, denn die Worte S42e r\v o Oeoq fjvcofidvoQ, die bei ihm fehlen, hat Humfr. gekannt. Die grosste hnlichkeit hat seine bers, mit unserem Cod. D. Lcke 870d y.cu fiarrjv xoivcovta findet sich bei beiden. An einigen Stellen, wo der Text in D und den anderen HSS. verdorben ist, weicht i'r ab und folgt einer besseren Lesart. So 806a nonmia non consignal'i-, ovofL ysyQ. d. HSS.: 807c *immo rero nnus, aV. ove slq d. BSS.; 808a >Nunciavimus <[ d. HSS.; 851b tproditorem*, Jtagaod-tvxa
Cod.
(bei
mir E) bersetzte.
//
d.
BSS. Es
ist
nicht zu geben.
Einleitung.
LHI
Dem
haben ), kann ich nicht beipflichten. Picus hat nicht nur viel genauer bersetzt, sondern auch einen besseren Codex vor sich gehabt. Wettst. kannte den Dial. nur aus seinem eigenen Codex, und diesem war die Vorlage des Humfr. jedenbez. ihrer V orlage gezollt
falls
sehr hnlich.
wurde noch eine vierte verfertigt, die nicht herausgegeben worden ist. Ich kenne sie nur aus dem Bericht Casparis (Kirch eng. Anecd. I S. IV): Eine vierte von Ambrosius Ferrarius nach dem noch unbenutzten Cod. Marc. 496 Bess. verfertigte und dem Papst Julius IL 1550 1555 dedi-
Marc, be-
nutzen konnte.
mehrere latein. bersetzungen erschienen waren, wurde der gr. Text erst 1674 von Joh. Rodolfus Wettstein d. J. herausgegeben. Er benutzte einen Codex, den wir nicht mehr besitzen und den ich mitE bezeichnet habe; ferner empfing er vom Bibliothekar Hyde einige, jedoch sehr sprliche Nachrichten von
12.
16. Jahrh.
Die Ausgaben.
Whrend im
den Oxforder Codices (Praef. p. 14, 21, 28) und verglich die bersetzungen des Picus und Humfridus, die des Perionius konnte er nicht zu Rate ziehen. Er Hess den Codex samt seinen Fehlern abdrucken;
am Rande und
teilte er seine
in seinen
von
viel
Textverbesserungen mit.
er die Philocalia 24
(=
Am
die
Ende
seines
Variae lectiones,
Buches giebt er in einer Coronis ad Lectorem die die ihm von Thomas Gale, Socius Colleg. Trinit. CantaDieser hatte 3 Codd. untersucht, 2 Pariser,
er
als
Codex
Regis
Gallorum primus
(unseren
Cod.
G)
und
Den
Addenda
et
dem
Vater.
Quin etiam constat, ut Andr. Rivetus, Crit. S. II c. 13, jam ante annos LX observavit: Interpretes Dialogi praedicti usos esse Graecis codicibus valde diversis; at pleniorem et distinctiorem fuisse quem secutus est Humfredus, ut ex collatione cuivis pateat. Nee multo aliter, post L annos, censuit acerrimus Soc. Jesu Theol. Phil. Labbeus, de Script, eccl. II p. 145: Humfreduin usum esse sinceriore apographo atque ube]) v.
1674, Praef.
p. 4:
Cl. Theol.
riore,
quam
res
ipsa loquitur.
Utriusque testimonii
i,iy
Einleitung.
Was
diese weiter
in Paris die
Kue: auch den Dialogus hat er aufgenommen, obgleich er selbst der vorangehenden Adruonitio die Echtheit der Schrift bestreitet.
Text ist wesentlich der Wettsteins mit den ntigen, von diesem empfohlenen Verbesserungen und einigen anderen, die Handschriften
entnommen
Dialogus
<Talliarum
sind.
Auf
et
S.
est iste
cum quatuor
regis,
mss.,
altero
uno Vaticano 10S9, duobus Christianissimi Thomae Gale. Man wrde sich aber sehr
ihn. hat.
tuschen,
diese vier
De
la
wenn man glaubte, dass de la Rue, oder ein anderer fr HSS. genau untersucht und alle Variae lectiones benutzt Rue giebt die Nummern der Pariser Codd. nicht an, und
guten Grund:
er hat
das
weder diese noch den des Th. Gale vor Augen gehabt. Seine Var. lectt. sind genau dieselben, die Th. Gale dem Wettstein bersandte und die hinter dessen Ausgabe in der Coronis abgedruckt sind; andere kannte er nicht, und den Pariser Codd konnte er keinen anderen Xamen geben als die von Th. Gale eingefhrten Bezeichnungen, nmlich: Regius primus und Regius secundus. Bei de la Rae finden wir daher dieselben Fehler. Schon im Anfange des Prologs hatte Th. Gale notiert: vicutZic. Ita uterque codex Regius et recte. Ea voce Plato in Symposio et Zacharias Schol. in suo Dialogo hoc sensu utuntur. De la Rue bemerkt wrtlich dasselbe, ohne Angabe seiner Quelle; es ist aber nicht richtig: der Regius secundus (F) hat zweimal ialegig, der Regius primus (G) zweimal dialexrog. Ebensowenig als die drei genannten HSS. hat er die bersetzungen des Picus und Humfridus selbst untersucht: was er davon mitteilt, ist aus Wettst. abgeschrieben. Das einzige, was die de la Ruesche Ausgabe von den
hatte
seinen
anderen
nicht
unterscheidet,
10S9.
ist
die
Aufnahme
lsst
einiger
Lesarten
aus
dem
ist
Vaticanus
Die meisten
er
trekannt.
Er
notiert
z.
\x'cuavToz
Das
la
nicht so.
Der Vat.
und dann
seine
6hl,
De
Rue hat
die Annotatio
Wettsteins (Xotae
kritischen
rarischen
Bemerkungen kein unbedingtes Vertrauen. Die litteund historischen Bemerkungen unter dem Text hat er den
Migne
Kinleitung.
LV
und Lommatzsch in seiner OrigenesAusgabe, t. XVI, geben mit sehr geringen Abweichungen nur Abdrcke von de la Rue's Werk. Mit der "Wiederherstellung des Textes haben sich ferner noch beschftigt: Grabe, der in seinem Spicilegium SS. Patrum 11 55 58 das OvaXevxivovz aus den Oxforder Codd. abdruckte, und Jahn, oytia
in seiner Patrologia Graeca,
t.
X,
der in seinem
el
Methodius
S.
xal ra [taZioza
besserter
Form
vvarcortQovQ rov Dtov ajttei^e in verwiedergab, aber der beln Gewohnheit huldigt, nicht
e
861
er
99 aus
dem Dialogus
die
Seiten 8(50
nher anzugeben,
wo
von dem T.
rec.
Die neue Ausgabe. Die Absicht, welche mich bei dieser neuen Ausgabe leitete war, den gr. Text womglich so zu geben, wie er ursprnglich vor aller berarbeitung gelautet hat. Es war aber keine
13.
leichte
herauszuschlen.
Aufgabe, aus so verdorbenen Handschriften den echten Text Vorarbeiten gab es sehr wenige ); wo Methodius und
1
die
Fehler aufzudecken,
wo aber
allzufrei),
diese
Quellen
versiegten
(Ruf. bersetzt,
wie bemerkt,
oft
war
turen durfte ich nicht absehen; leider musste ich meine Untersuchnngen
werden andere
Wo
heit
eine
Stelle
81 6 d
e)
total
berarbeitet
erschien,
war
es
natrlich unmglich,
Worte
den Text
in
solchen Fllen
vor Vokalen,
sind die
einig.
HSS. sehr
Bchern bliche Schreibweise befolgt. Wie der Verf. schrieb, knnen wir doch nicht mehr ermitteln; es ist sogar wohl mglich dass er sich
selbst nicht
immer
gleich blieb.
Es giebt mehrere Zeitwrter, deren Schreibweise in unseren HSS. sehr schwankend ist. Neben elxvvfii und den davon abgeleiteten Formen finden wir dtixvvoj, in deren Gebrauche alle unsere HSS.
ohne Varianten bereinstimmen. Von den 38 Fllen, wo das Verbum vorkommt, finden wir 13 mal: uxvvco, datxvvsic, sixvvei, uxvvoiiev,
1)
Die einzige
ist
f.
KG. IX und
Gesch.
12
u. II 2.
zu danken habe.
i.vi
Einleitung,
fxrnro.
,/.i>tTn.
'i:i.
Von
cuoeir
finden
wir
ein
Med.:
eD.ero,
t/.tfrcjoai',
aber
einmal. Silo,
cdgtjCafiipovq
ohne
871. in
A'B'DE
?/(>//#
A-B
und
d.
fibr.
tfXe&e).
u.
s.
Ich habe
alQtjafiivovq stehen
gelassen
Verf.
w.
Es
v.
Formen dem
ist
Der Aorist
in
Gebrauch an den 2 ersten Stellen. 84 ld, 845 d, weil der Verf. diese aus M hodius abgesehrieben hat, wo wir xariXixev lesen, und weil er einige Zeilen vorher xazaXixelv (od. xariXixsv) schrieb. Da es aber
dieser
der
Form
Auffallend
nicht unmglich
ist
Wohl
836 d
(in
axoXXvei drucken zu lassen, und statt eines Optativs nach oa Tn\ 867 a. der Gewohnheit des Verf. gemss, den Conjunctiv zu setzen. In der Schreibweise Mcorjq bin ich der Mehrzahl der
eren
Codd. gefolgt.
ich in
Wo
dem
gr.
stiess,
die aus
Methodius
ausgefllt
werden kann, habe ich diese in der Regel nur angedeutet und den Text des Meth. in den Anm. gegeben. Seine Worte in den
hielt ich nicht fr ratsam, weil ich nicht zu
Text aufzunehmen,
beweisen
alle
man
es
nicht missbillio'en.
z.
Schreibfehler,
und
S.
804 ff.
L-ciCfc.Xovc
aufzunehmen,
oder tdoacouc:
st.
st.
tQaicofia,
ov/.e&e, rovzcov
e/.r/yeofre.
Iovaiwv
st.
st.
tpalvsra
wre
es.
die
welche nicht
im Cod. G anzugeben. Alle anderen, ganz wertlos sind, habe ich m. W. in meinem Apparatus
vielen
Lcken
eritiens verzeichnet.
Den
dem
wichtigsten Zeugen,
die
abdrucken lassen, weil man sie -mal zur Feststellung der ursprnglichen Abfassung zu Rate ziehen mnss. In meiner Ausgabe habe ich die Arbeit Casparis zugrunde
griechischen
Texte gegenber
gelegt,
paris
wozu die Universitt Christiania, unter deren Programmen CasAusgabe erschien, der Akademischen Kirchenvter-Kommission
Erlaubnis
ich
in
erteilt hat.
Igst die
Was
habe,
sind
die
Einleitung.
LVII
dem
griechischen
Verfasser
des
Dialogs herrhren.
Wo
es
ntig war,
war
verbessert.
Die von Caspari mitgeteilten LA. der Hs. habe ich vollstndig wiedergegeben, weggelassen habe ich seine grammatischen Bemerkungen
schon am Fusse mir verfehlt vorkam habe ich ausgelassen oder nur in kurzen Worten erwhnt. Die Anmerkungen unter dem lateinischen Texte sind also in der Hauptsache von Casparis Hand; was ich selbst hinzugefgt habe, habe ich mit dem Buchstaben B bezeichnet. Am Ende meiner Arbeit habe ich noch die vielfache Untersttzung dankend zu erwhnen, welche es mir mglich machte diese Ausgabe vorzubereiten und zu Stande zu bringen. Die Liberalitt der Bibliothekare der Bibliotheque nationale in Paris und der Bodleyan Library in Oxford setzte mich in den Stand die dort befindlichen HSS. hier zu untersuchen; und nicht weniger als ihnen bin ich Herrn J. H. Hesseis, damals in Cambridge, grossen Dank schuldig, der mir freundlichst die reichhaltigsten Nachrichten ber die englischen, besonders die Cambridger
und
die
Angabe der
citierten
Bibelstellen,
welche
aufgenommen waren.
Was
HSS. gegeben
hat.
Die Proff. Dr. 0. von Gebhardt und Ad. Harnack hatten die Gte mir whrend des Drucks ihre Bemerkungen zukommen zu lassen, welche mir immer willkommen waren. Schliesslich danke ich meinen Freunden Prof. Dr. H. v. Herwerden, dessen Rat ich, wo die Feststellung des Textes Schwierigkeiten bot, niemals vergebens gesucht habe, sowie Dr. L. Morell, der mir den Dienst
erwiesen hat die Correctur mit mir zu berwachen.
am
den Dialog fr die patristischen Studien, besonders fr die Untersuchung der auf Marcion sich beziehenden Fragen, brauchbarer zu machen.
gethan zu haben
um
Adamantius.
nnd Abkrzungen.
sec.
Wahrscheinlich
XII oder
XIV.
sec.
XL
XV
oder XVI.
D E
F
H
L
r.
1
Cod.
XVI. Wettst. sec. XIII oder XIV. Par. Bibl. Nat. 401. sec. XVI. Par. Bibl. Nat c. XVI. Par. Bibl. Nat. 460. sec. XVI.
Meth. B.
Methodius, Ausg.
y.
Bonwetsch 1S91.
Galland.
Bibl.
III p.
771 sq.
Meth. in Apographon Sirmondi bei Combefisius und Vgl. Meth. Bonw. Vorbemerkungen S. XXII.
in Florilegium des Leontius
L2
= Meth.
in
Vgl. Meth.
sacr. II
tit.
Pic. Per.
Humfr.
die
lateinischen bersetzungen
des
Picus, Perionius,
Humfridus.
Zwischen
nach,
druckt.
Gehren diese
Texte,
so
dem
*).
ursprnglichen
gr.
sind sie
sie
zeichnet
Gehren
es
sie
Ist
ungewiss,
sie
<
od.:
hat
haben)
nicht..
haben
mehr.
Alios quidem
quam plurimos
uideo,
cum ad
quidem et sitim propriae cupiditatis explere, sed rum mutorum animalium more conculcare pedibus pocula, quibus fuerant delectati, et fiuenta limpidissima ab imis commota uadis probrorum coeno
uenerint, bibere
Sed tu, Paule frater, qui, rationabiliter sitiens, breuis otii mei apud Patauium amplam (partem) nactus, dum uenerabili patri Iobino uisendi redderemus officia, summo a me desiderio poposcisti, ut tibi aliquid de Grraecorum fontibus propinarem, suscipe interim has Adamantii disputationes in latinum uersas, quas aduersum multos simul 10 haereticos habuit arbitro presidente, quinque immanes bestias solus expugnans et congressione famosissima spectaculum mundo, et angelis et hominibus, factus. In quibus perspiciens assertiones eius, per quas uel haereticos ad dogmatum ueritatem, uel gentiles conuertit ad fidem, et considerans, quam catholice, quam integre ecclesiastici dogmatis defen5 temerare.
qnod suinum
et
in der
Am
Schluss:
B)
6 Das zu amplam gehrige Substantiv fehlt im Cod. Es muss partem oder auch portionem gewesen sein. Vgl. in Bezug auf das letztere luven. Sat. IX, 127 f.: miseraeque breuissima uitae portio. (Diese Konj. befriedigt nicht, amplam
ist
sei, ist
|
ungewiss.
B)
10 Cod.
arbitrio residente.
|
Marc. XIV,
9, 3.
XXVI,
10,
10 (presidente
8 Mit suscipe fngt bei Caspari Vgl. Spart. Hadr. 13, Amm. B) 16 Cod. margaritis e rumpendis.
|
Adamantius.
Erster
sQ3
Tlieil.
AAAMANTIOS.
Xovrsg} LtI
<~'ir
_.
Ol
xbv
<fi).c)J]&r}
ueiadicoxovxez xcu xr\v xove xov xboiiov ioov ev y.aXa iovv e&ex/jv a^ie'gaoxov xcu
a^idyaoxov xioxiv
xrjv elg
&ebv
d<po-
lyxgaxeig
de
ol
T)t 2
aiieivovoq xcu
xeletoxdxi]g
o$7]g
ylvovxai,
Tory.'i'Tiov
zigoleuevoi.
6&ev
itoi
oxel ov
eig
xi)z
EJti<paZovq
xal g:avh]g
&ebv
xlozewg' aoiv yag otucu xc tgcdoD^a elvai zraocov xcov dgexoov r/jV ag uoZovoav &eco doZav xe xcu JtloxtV 6&ev, et ooi oxel, dgt
10
METESIOZ.
/.oyov
L~TOt?'/Ocxo'
//
IJgo/.acbv
o dsXtybq \iday.dvxiog
t
xbv
vjteg efiov
yag xal ?j uelg bxi i) Jtlxcg ndvxcov og&?j eig &ebv o^c. ovv xbv ixax?]v b iacpegei xcu yg?/ Liaxovavxcc aucfoxegcov oxiuacu ev xivc exlv ?/ ah/fr rjg xal deitim 15 lxcuc: rtioxig * * * *. yag oxi flXXov lacprjiielxe xbv xrebv /jjteg oZcZexe. xal xbv uev d/.?]&ivbv &ebv ovxa dya&ov, yvwgiZeiv ov &eXexe. exegov e dvxl xov dya&ov o$dCeiv ovXeofre. Xeyovxog xov Xgioxov' ovo eig dycfrbg ei fit} eig, o xaxtjQ.
cudauev
. k
EYTPOniOX
AA.
"AncfbxegoL algelo&e
fie
txaxrjv;
'AiucfbxegoL.
EYTP.
'Efiuevexe
xr\
efifj
xgloei;
MET.
Euuevco xcu
18,19 Mc.
7
tov
13
i
t
uoO-/t
AFH, ADFH,
xiv d. br.
y,
<
d. br.
fallen,
Ad quod
HSS. 9 ^x&fis&a] eytoue&a d. HSS. u. Ausgg. 15 Zwischen nianq und da'cto sind Worte ausgeEntropium entsprachen, wie die Frage des Eutr.
|
|
numero
Disputatio Origenis
dixit:
cum Megethio
Manickaeo).
Quicunque amatores sunt ueritatis et honestati morum student omneque aeuum, quo in huius mundi luce uersantur, emendatioris uitae firmare cupiunt institutis, non aliter poterunt quae proba et perfecta sunt obtinere, nisi firma et stabili fide in deum semper intenti sint, seque ab eo indesinenter non ambigant
c.
I.
Adamanus
intueri.
rectam curiositate nimia, immo potius profunda stultitia corruperunt. contumeliam magis per ea quae profitentur, quam cultuni ueneratio-
nemque
10 fides
offerunt deo.
Unde mihi
est,
videtur non
parum
esse periculi,
si
nostra,
et
quae de deo
crepido
uel
totius
Fundamentum
dignum
fiat ser-
namque
est,
pietatis
sentire
credere.
Et ideo
tibi
uidetur,
o Megeti,
monis exordium.
Megethius
15
dixit:
Praeueniens
frater
Adamantius
sententiam meae
20
Fatemur namque et nos quia fides et recta de deo sententia praestat Omnibus bonis, si quid aliud boni est in rebus humanis. Et ideo hoc utile est, ut medius inter nos iudex sedeat talis, qui probare possit quis nostrum rectam et ueram fidem exponat. (Ad quod peridoneum puto prudentem hunc et eruditum uirum, Eutropium.*) Ego enim ostendam quia uos blasphematis magis quam creditis in deum, cum uerum deum, qui solus bonus est, non uultis agnoscere, sed alium quendam pro bono deo subintroducitis, cum ipse dominus Iesus Christus dicat: Nemo bonus, nisi unus deus pater.
mentis
exposuit.
Eiitropiiis dixit:
Ambo
ergo
me
iudicem elegitis?
25
Ad.
d.\
Ambo.
Seruabitis ergo sententiam
Eutr.
d.:
meam?
|
ist
illud
|
Unrichtig.
B)
wie Amm. Marc. XXIII 5, 13, passivisch gebraucht. boni est in rebus humanis. (Caspari nderte boni in bonum. B). 24 elegitis] So der Cod. (Caspari nderte es in eligitis. 1*
hier,
Adamautius.
De
la
Rue
S04 b
8
elyt xc
1.
ixlo(H
i
t
xc
ovy
ol
vxolq xaQccTy
euuevco xcu
alifslaq /.eyouevou.
MIT.
5
AJ.
TC02
fj
Bovist xowxov ifie kgeraOcu ex tcov ygacpcjv: Qioao&co jtncoTov Meye&io2 oxooz jiote ozcuet.
xcu
1)
i'v
ov-
lzeTc:oi2
axoei^iq
tcov
ogioO-evTcov
Ix.
tcov fQcupmv
njci.
MET.
10
QiaodxD xQmxov
Aafiatmog,
avrbq
yag xcttriQ^axo
top rrgoag^cuavov avxbv oola&cu. AA. 'Eva 9-ebv xcu xxlxfjv xcu r,uiovgybp tcov axavxcov elvai xeJtlxsvxa xcu tov et avTOV frebv Xoyov buoovoiov. del ovxa xcu d l~t ioyaTcov xcugcov avd-Qcoxov ex Mctoiaq avaXaovxa, xcu tovtov
Iotl
OTcvQOJxre'i'Tc:
EvXoybv
xcu
ae\
avaoxavxa Ix
ovti.
fpijfii
vexncjv.
rriOTevco de xcu
xcp ajlcp
xvevfiart
"
xm
tov jzaTega tov Xgitov dycfrbv xcu d/.Xov tov 6/jUiovgybv xcu txsQOv tov xovtjQOV. yag ayafrog ovte f/Uiovgyog Iotl tcov xaxeov. [ovrs bt yvvcuy.be ytyilVljTCd' OVTE O X00U02 0VT02 et O.VTOV e?j UlOVQytjT CU allOXQlOq de xarjq xcaclaq xcu xavxbq tov fjuiovgy/juaTog. xcu eltco xavBHfyco
.
MET.
OVTCQ2
"e'/eiv.
AA
geboeu'
Acr/a.2
cur/))
ecp)t oc.2
eivcu
TQelg'
avayxrj
oe
exrjyyslXco
jt/.?
yag
fiot
oxel /.eyeo&cu ia to
xvgieveiv
tivcov'
xvQwq
/.eyeTc.i
die:
to
TLV02
toivvv
dgyovoiv
cd
25 Tgei2 dgyai:
axoxcuvov.
'II
MEF.
b
dycfh]
r)
clcr/j]
t)
de 6?j iitovgyix/
tojv TovaicoVj
xoivcovol
eloiv
ol
TQelq
?/
ovev xoirov
31
MET.
AA.
eijuiovgy/jOc.v
19 6
<
Migne
gehren nicht zum ursprnglichen Texte; von einem Weibe ist hier unpassend und fehlt bei 22 <prjOV A mit c:z ber ev) f^DE Humfr.
yey&njrai
Caspari
I c. 1
3.
Dialog.
Meg.
Ad.
d.:
Seruabo
Nobiles
Si
et
d.:
mus
et
auditores.
iusta
sententia,
omnes isti quos adesse cerniergo etiam istis rectum uisum fuerit iudicium tuum obseruabo etiam ego ea quae secundum ueritatis
et eruditi
5 lineas terminaueris.
c.
IL
Meg.
d.:
Ad. (catholicus)
credit,
(Manichaeus)
quomodo
ut ita
demum
Meg. {Manichaeus)
d.:
Definiat
prior
Adamantius
(catholicus).
Ipse
Consequens
est illum
Ad.
15 credo, et
Unum
deum, creatorem
et
uerbum
Quod uerbum
assumta,
in
novissimis
temporibus,
virgine
homo
et
Similiter
filio.
autem
Mea
haec
20
Meg. {Man.)
ipse definiat.
dico
esse
tria
unum deum, patrem Christi, bonum, et alium creatorem, et tertium malum. Etenim bonus deus neque creator est malorum, neque dispenneque hie mundus ab ipso conditus est. Alienus uamque omni malitia et ab omni creatura. Et ostendam ita se habere.
sator,
est
ab
25
c.
III.
Ad. [cath)
d.:
tres, et
te,
quod pollicitus es, implere. Principatus namque mihi uidetur dici ex eo quod in aliquem subiectum prineipatum agit et potestatem, sicut et dominus quis dicitur pro eo quod dominatur alieui. In quos ergo
exercent prineipatum tres
30
isti
Responde.
ille,
Meg.
d.:
Bonus
Tres
ilie
quem
sunt
et
malus
et
nequam, gentes.
se
et
isti
quos
ais
prineipes
se
concordes inter
commune ad
illis
inuicem habent?
est.
Nihil
inter se
commune
Ad.
d.:
Toti
tres, in
unum
conuenientes, finxerunt
hominem
vel fe-
7 ff.
putatio
u.
ist
Manichaeo von Rufin (oder einem Abschreiber) hinzugefgt. Einl. 4 11 A. B 31 diximus] So der Cod. (Caspari fragt: Dicimus? Diximus aber richtig vgl. 21. B).
S.
|
Die Epitheta Catholicus, Manichaeus, iudex sind wie der Titel Dis-
Z.
Adamantius.
De
la
Rue
805 be.
zovq
jpg;
av&Qmxovg,
Ml.!'.
hcadxoq
lavro)
Ixrioe
Ovx
f
oi
eig.
AA.
MET.
t
xcov 'iovaicov.
Tov tvjv lovatcov d-eov xziavzoq xovg dv&gcojiovc, xaxa .-roioi' nolav alxiav dgyovotv 6 ayad-bg xal 6 jtozqoxov vfjooq tvj)' drttgcoicov; elxwxat yag i$ d^cpoxegcov o tjjuovgybg el fiep excbv ovvr/c6g)(Oev avxolg xb [ov] xcov iicov dgyetv, txyaO'OQ.
I.
//
>tcj g avayxfjq o /
fievog.
ti
uiovgybg ayatJog. 6
ovxoi
Jtov?/goL
xa.
dt
Qoq
aqtrjQJcaav
eoovxai
ol
xcov
aXXoxgicov
uevoi.
El dyadbv Xeyetq xbv dgjidoavxa xa xov 6?] uiovgyov gyovxa xcov au.oxglcov Jtcog oiov xe exiv ayafrbv XeyedOai xbv xa aXXoxQia anrraCovxa; MET. Gry /'/gxaoev. all kXerjaq tJtefitye xbv vlbv cog {ayad-bg)
i
EYTP,
xrX
AA.
20 fiivfl'
ovvejtdfr?]6ev
c
Tb eXeelv xiva vfijidfreia xig jrgbg xb olxelov exi yivoovv 6 yafrbc lioig ?/ a/.Xoxgioig;
AXXoxQloiq.
xa'/.olg
MET.
d
AA.
Qg
c
6vvejzd&i]6ev
rj
cog xaxolg;
MET.
AA.
uev
25 hcxid-Tjav
2g diiagxcoXolg.
Ilglv
/]
xaxoi; cog ovv xaXcv ejrefrvfi?]6ev )] cog xaxcov; el )} ovv cog xaxcov, eoxcu xaxcov ejri&vfitjxrjg' ayad-bg de xaxcov ovx Ixt&vpeV el h cog dyadcov. exai o ?](Uovgybg ayaB-cov ioii}T?]g. [pvxovv aya&og' cov yag jtgdxxei xig xag jtgo?]yogiag XaiiIB, avei, e).t?jucov ex xov hXeelv, xal xaXXa ofiolcog). 3" MET. Ovxe cog aya&cov ovxe cog xaxcov, aXXa uilayyvL&elg
/]/.t'?/ev.
EYTP. BovXexai
e xl fiiov
vv<~,
aXXa
xa/ie-
xovxcov.
\ir\xe
Xovg
:ir
ovv exl
9 ov getilgt mit Ruf. 11 xal xax advv. C 14 El a. E. 17 ayaS-dq a(ptaavxa A [a ber |) A 2829 obxotiv 6/xola>q sni9vpeT 26,27 aya&dq
|
Kinl. 4
B^
<
< HSS. vgl. Ruf. u. < HSS. vgl. Ruf. < Ruf.
d.
d.
|
Caspari
c. 3.
Dialog.
cerunt?
aut
unusquisque
sibi
fecit
principatum?
Meg.
Ad.
5
d.\ <L: d.:
Non
toti tres
hominem
Quis ex tribus?
Meg.
Ad.
ludaeorum princeps.
Si
ludaeorum deus creauit homines, quomodo aut qua de causa aut bonus deus, aut ille alius, malus, potestatem in hominibus habent? Ex utroque enim creator inagis ostenditur bonus. Si enim
d.:
bonus qui
alienis et extraneis
dominium propriae
est,
possessionis impertit.
iste
uim
cum
illo
pro eo quod
15
bonus dicitur deus, et idem rursum creatoris dei opera uel figmenta, id est homines quos sibi creauerat, dicitur inuasisse, non potest bonus dici qui diripuit ille
Eutr. {iudex)
d.\
(Si*)
pater Christi
aliena.
Meg. (Man.)
d.:
Non
rapuit,
sed miseratus
misit
filium
tanquam
bonum
20
Ad.
mo-
ueri affectum.
est
an erga alienos?
Meg.
Ad.
25
d.:
Erga
alienos.
est,
d.\
Meg.
Ad.
an tanquam malos?
Priusquam peccarent homines, boni a Creatore creati sunt, an mali? Et bonus deus tanquam bonos desiderauit, an tanquam malos? Et siquidem tanquam malos desiderauit, erit malorum cupidus bonus deus. Et quomodo erit bonus qui desiderat malum? Si uero tanquam
d.:
30
bonos desiderauit,
Meg.
d.:
erit creator
Neque
d.\
ut
misericordiae causa
Eutr. (iudex)
commotus
35
quod uult dicere Megethius, quia neque dies est neque nox, sed aliquid horum medium. Lucidius explana quod dicis. Si neque bonos dicis creatos esse homines neque malos, quid
est
Hoc
aliud
medium
1
est inter
malum
et
bonum?
B) So der Cod. Man erwartet pertineret (vgl. aber a.Q%ei. in hominibus] st. in homines. So auch nachher in his st. in hos 30 erit]
pertineat]
|
Cod. erat.
Im
gr.
torai.
B.
Adamantius.
De
la
Rue
805 e 806 c.
MEE.
(fir <>ti
\
eycb
I.
VAV.
\
\.
MEr,
-7J.
ti]
IoyvgoTega;
MEE.
i
Ovxovp xazd Jov/./jGtv tov xgetTTOvog al i]TTOveg dgyal xavra jigarrovtv; MEr. Ov xctva ovXfjip avrov ovroc ra Jtovrjgd stgcizrovocv'
\.
\
Tci 6h loyvgoTegog avTcov eOTt). xal yag 6 hZ&cbv XgtTog xal tov iaoiov h'lx/je xal rd tov 6?]fitovgyov oyfiara dvergsxpev. AA. Kard jov/.?]Otv tov dyafrov eiotv ovxoi;
15
MEr.
AA.
3
Ov.
slolv;
20
tov dya&ov aXXcog 6h xal u/) aXouevov avTOvg eivat' Jicog to'lvvv tovt ev6exeTat; ei yag eTtv avTog ioyvgoTegog xal u?] ovXofxevog eivat avTovg. eil 6h xaTa tov oov Xoyov. (jOv).ETat avTovg eivat. tj ov 6vvaTat avTovg aveXetv. ])
eivat
, { t
//
MET.
AA.
Eyco 6vva uat 6ei$at 6t t cfaXoa eorl xd evayyeXta. Ajio noloiv dnoei^ecov eystg 6el^at Tav{f ovTeog eyetv;
t
MEE.
AA.
rcaOTa;
An
Aeyy]
(i?)
eivat
MEE. Aeyofiat edv 6ei^rjg' eijth 6e ngcoTov t ovofiaTa tcov ygaWavTcov Ta evayyeXta. AA. Ol {lafrrjTal tov XgtOTOv yeygacpr\xatv, 'icodvvrjg xal MaTftalog, Mgxog xal Aovxg.
MEE. Mgxov
iXeyyeo'&e
c
xal
Aovxv ovx
ffdXoa jiotovvTeg.
tco evayyeXico,
cov
yeygajtTat
Ta cjvofiaTa ev
ol
ft?)
ovxeg (ia&?]Tat;
24
1'/uv\ e/ei
A 25
|
qxiXoa] W8v6/]
33
(p/.oa] Ti/.aoz
Caspari
I c. 4. 5.
Dialog.
c.
IT. Meg.
d.\
d.\
argumenta.
Ego enim de
ais,
Ad.
Istos
quos
aequales esse
an
Meg.
d.\
Absit!
Non
sunt aequales.
Ad. Meg.
Ad.
d.:
d.:
d.:
d.:
Meg.
10
Ad.
d.
Ergo uoluntate
potioris
illi,
agunt?
Meg.
d.:
Non cum
Denique
et
creatoris
legem in decretis
dogmatibus euacuauit. Ad. d.: Hoc ipsum ergo, quod sunt isti, uoluntate boni dei sunt? Meg. d.: Non. Ad. d.: Quid ergo, (si contra uoluntatem suam sunt, interimere eos non
ualet?
Meg.
20
Non
ignorat.
Eutr.
Fortiorem
deum bonum.
Dicis etiam
quod non
Quae ergo dabitur consequentia? Si enim est ipse fortior et esse istos omnino non uult, sunt tarnen isti secundum assertionem tuam, aut uult eos esse et ideo sunt, aut non uult et interimere eos non potest, aut ignorat quia sunt.
uoluntate ipsius sunt
isti reliqui.
25
c.
Y. Meg.
quae uos
d.\
d.\
d.:
Ego autem de
scripturis
Ad.
Meg.
30
falsa
Ad.
d.\
me
si
patieris
quia
non sunt?
Meg.
d.\
Patiar,
ostenderis.
euangelia conscripserunt.
Ad.
d.\
Meg.
d.\
Marcum
et
Lucam nee
8
potiori] Ursprnglich stand im Cod. inferiori und wohl vom Abschreiber selbst, ber die Zeile gesetzt worden. 17 Wie aus der Antwort non ignorat hervorgeht, ist der Grieche ursprnglicher, und hat Ruf. den gr. Text erweitert. B 25/26 Ruf. hat den losen Zusammenhang verbessert. B. B 28 Cod. potest 32 Cod. edicite.
1.
ab altero
fehlte
potiori.
|
Dies
ist,
10
xiz <><r lex)
Adaniantius
De
Lil
la
Rue
S06c SOTb.
(ov)
Aovxz
xfj
>,
Magxoz: /^.tyy^xe
g.
toitw orouaxa
>aj(in'rc h>
ygayf] Jigocft'norT;
tpcdvsrctt
El TP.
fj
t<>iz
;nt
tovt
ov xaXcz lyeiv
tei
rovq fta&ijrag avrovq turuoxtvfr/'jrai fiXXov. AJ. Maihjai doi xal ovxoi xov Xoiotov.
VA7".
Uobjav
avccypartfhTJvcu
oxi
ETTP.
10
/
/.
-lrcr/)'OJG&/jTCO.
'!'~r
xcur d
ETTP.
AA. MaQXOg
ovi'
IJgc'jxovz d.itoreiXa
zc.l
i$ xal
litexd
ravxa
o' svayyeXloaG&at.
.lovxz
Ix
rcov off
ovxsg,
l ovi'svfjyye/joarTO.
MEr.
AI.
Aovxa.
'Avvaxov ort Jtor ttov ovtol IlavXov. Aelxrvta avxbv xov dxoGxoXov ftagxvgovvxa Jldgxop xal
Tco oco cfaXoco ov xiGravco dxoGxoXixcp.
MET.
/.
AA. Ilgoh'tyxs rb djroGxoXixbv Gov, et xal ra. fid/uGxa jiegi.xouutvov IgxL xal ddxvvuL oxi Jlgxog xal Aovxg vvfjQyrjav
I
UavXcp.
MER
-
JeZgo?.
30
AA. \AvayivcoGxco Iv xolg xeXevxaiotz xT^ Jtgbg KoXoGGauc UavXav' Axa^srat vug. g:t]Gli\ 'AgiGxagyog, 6 GvvaiyuaXo?xbg //ov. xal Mgxoz. 6 dveipibg Bagvda. Jiegl ov eXatvs IvxoXag fpa tX&)j Jtgbg vuac' taod- ovv aixbv xal Ir/Govc ovtol fiovoi 6 Xeyouev og Iovrog, ol ovreg Ix JtSQirofiijg. sIgi Gvvsoyol elg xtjv aGLXelav xov (heov, oixiveg eyeftov vrjd-rjGav not xaQTjyoQia, xal xa lrjg. dojidCerai v(iaq Aovxc
xi/g
xal dt] (lag. rragtoyov zag cutoeigeic axoGxoXog [mgxvgel avxolz. b avxbg
huroZfjg.
ETTP. MEr.
35
AfjXrj
?)
jiegl
zovrwv
dnodeisigXeyei
ydg
djtoGxoXog ev tvayytXiov.
13; Lc. 6: 14. 10:
1
1.
reGGaga Xeyexe.
2530
:
i.ut
in
ov <C alle HSS. Huuifr. tum oonsignata, Pic. non scripta^ C in mg. /.eiTiei mg. i.u,. Wettst. conj. ov yeyo. 4 ov xaXwg] ovy. a/./xoz C 5 tiiotev\
|
djprat
C 11 o" In C ist der Buchst, ' nach 15 ehrjyyeXlaarro 4 HSS. 19 (pdXoy] n/.aozj F 27 Per. 33 rtaoa d. BBS. 34 tpaXoa] n'/.aoz F.
|
ausgemerzt
v/u;
t)
t
13 ug IPFH
|
tiqctov'?
Pic.
Humfr.
Caspari I
c.
5.
6.
Dialog.
Cur enim illi discipuli, quorum nomina in euangelio scripta sunt, euangelia non scripserunt, sed alii, nescio qui, (qui) nee fuerunt discipuli? Quis est Lucas, aut quis est Marcus?
ipso
quod
Et ideo de
5
ipsis noniinibus
convineuntur.
Eutr.
d.\
certum
est
quod
ipsis
magis
quam
non
10
erant.
Hoc mihi
Et isti discipuli sunt Christi. Meg. d.: Fac legi euangelium et inuenies quia nomina diseipulos Christi scripta non sunt.
Ad.
d.:
ista
inter
Eutr.
d.:
Legatur euangelium.
leeta sunt nomina,
Ad.
15
d.:
non
20
enim septuaginta (duorum). Eutr. d.: Quantos habuit Christus diseipulos? Ad. d.: Primum duodecim et postea septuaginta duos, quos misit euangelizare. Marcus et Lucas ex illis sunt septuaginta duobus, qui cum apostolo Paulo euangelium praedicarunt. Meg. d.\ Impossibile est. Nemo probat quod isti viderint Paulum. Ad. d.\ Ostendo ipsum Paulum Marco et Lucae testimonium dantem. Meg. d.\ Tuo falso codici non credo. Ad. d.\ Profer tuum apostoli codicem; licet sit undique circumrosus, inde tarnen ostendo quia Marcus et Lucas socii et adiutores erant Pauli.
Meg.
Ad.
d.:
d.:
25
Ostende.
Lego
in
ultimis partibus
epistolae Pauli
et
ad Colossenses:
Marcus, consobrinus
ut,
si uenerit
enim
soli
sunt
ite-
30 adiutores
mei in regno
dei qui
mihi
solatio fuerunt.
Et
reliqua.
35
rum: Salutat uos Lucas et Demas. Ex his igitur scriptis est quia ipse apostolus Paulus eis testimonium praebet. Eutr. d.: Euidens est de his probatio. c. VI. Meg. d.: Ego ostendo quia falsa sunt euangelia. Dicit enim apostolus quia unum est euangelium, uos autem quatuor dicitis. Ad. d.\ Euangelistae quatuor sunt, euangelium autem unum est.
3 Qui fehlt im Cod. 8 non fehlt im Cod. B 15 Duorum fehlt im 19 Cod. euangelia 21 Cod. dante 27 Cod. consobrinus meus. Meus ist aber als irrig unterstrichen 29 Der Cod. Jesum, durch Einfluss des vorhergehenden eum. Der griech. Text und die neutest. St. 'Ir/oovQ, Jesus 32 Nach testimonium ist im Cod. eis wiederholt.
|
Et manifestum
Cod.
12
Adamantius.
./
De
la
Rue
tv,
807b 808b.
/.
v svTjjjeXiGavTO xal
6h ol
IXov xc aXXop Xqitov avfffoosvev ?] svijyysXiaro sv Xtysiz" viaQeq rrsnl Ivbq Xqitov Xsyovoiv. ovxsn rtGoaga aXXa
k
sl
sv.
MEr. dnooroXog ovx sijrt' xaxa rd svayyt'Xid uov. aXXd' xaxa to svayy iXibv fiov. ls jicqq Xsysi tv sivai. xal Xsysi' sl' r/j Vfiq svayy sXiGSTai jtccq d svt]yysXiod usO-a vulv. dvdt
if-sua tOTc.
/
I.
10
EvayyiXiov xc rjfistg cpausv sv svayysXiGTal 6h TSGGagtq. MEr. Ov6h TtGGagsg svayy sXigtoI aXX* [ove] sh' Xiysi ydg ort' ovx Iotlv aXXo xarct to svayy sXiov uov. sl u?) Tivsq sioiv
ol
slq
stsqov
jicqq 0>$cj
1")
tva sivai;
MEr.
-
Ovx
tirrtv
AA.
rfi
rcgbg FaZarag Ltigto/Sj' aXXa xav r/usig ?} dyysXog Ig ovgavov svayy sXiTjrai v ulv jiag 6 svfjyysXidftt&a. svr\yysXit
20
odusd-a
sijrsv,
sl
yao
sig ?)v,
sXsBsv
dv
Jiag
o sv7)yysXiodai}V ro 6h
25
svr/yyeZiGafisfra jtoXXovq rjuaivsi. EYTP. To svTjyysXidfisfra jzoXXcov IgtI xal ovx tvog. MET. Ov rovrovg Xsysi aXXa UiXovavbv xal Tifiofrsov. EYTP. Tb jtgoTtgov Xsycov JJavXov ubvov sivai svayysXiGTi)v, vvv xc aXXovg couoXoyrjGag. s^bv ovv xal rovg Xoijzovq uad-i]Tag
svayysXioao&ai.
sl
svfjyys-
slxbg jcoXXcov
6] 2
Tim.
2: 8,
Rom.
7/8] Gal. 1: 9, S.
1113]
Gal. 1:
7.
und
so
4 ot-f- BFH 10 ovh zeooaQEQ alle HSS., de la Rue aus Versehen ovdh ol z. auch Migne u. Lommatzsch ove vor ei^ habe ich getilgt, obgleich es in
! |
immo
vero
unus
ist,
11 Ruf.
+ ^avixaC.0) evcy|
Ob
Es findet sich bei Ruf. Humfr. eranEt Herum Per. Wettst. hat es in den Text aufgenommen 21 Ruf. Es ist sehr wahrscheinlich, dass Ruf. den gr. Text erweitert und demzufjelistae. folge das z6 Eiriyye/.iGUfxs&a, das nicht gut mehr passte, in Haec omnia gendert Im gr. T. hngt alles besser zusammen, da die Beweisfhrung Der Plural hat. ^yye'/.ioduEd-a weist auf mehrere Evangelisten hin nicht von anderen Citaten unterbrochen wird. Auffallend ist auch, dass Ad., indem er sagt, er citiere aus Marcions Apostolicum, bei Ruf. eine Stelle aus einem Briefe anfuhrt, der gar nicht in Marcions Apostolicum stand, aus dem Briefe an Timotheus 25 ouoloyr/Gaq BFH.
19 Das zweite
Caspari
c.
Dialog.
13
Unum
enim Christum omnes annuntiant, et omnes eadem dicunt. Nam si unusquisque eorum alium et alium Christum praedicaret vel annunSi uero toti quatuor de uno Christo loquuntiaret, bene haec diceres.
fcur,
non sunt quatuor, sed unum est euangelium. Meg. d.\ Apostolus non dixit: Secundum euangelia mea, sed secundum euangelium meum. Vides quomodo unum dicit esse. Et iterum
dicit:
Si uobis quis
aliter
euangelixauerit,
anathema
sit.
Cum
ergo
ille
dicit
unum
Ad.
d.:
esse,
dicitis?
sed
euangelistas
10 quatuor.
Meg.
apostolus:
d.\
Neque
sed unus.
Dicit enim
(Miror quod
est aliud,
tarn
cito
quod non
15
uos conturbant
gelium Christi.
Ad.
d.\
Paulo dicente
quomodo
tu
dicis
unum
esse?
d.\
Meg.
Non
eum dicentem
sit.
in
Sed
et
si nos, inquit,
Uides
de se
ergo
quia euangelizauimus
dixit.
Si
enim euangelizaui
Ita et
dixisset,
Nunc autem
dicit
dicens:
apostolus:
(Et iterum
Dominus
disposuit his
qui euangelium annuntiant, ut de euangelio uiuant, et non dixit: knie qui euan25 gelium annuntiat. Et iterum, cum ipse esset euangelista, scribit Timotheo: Opus
fac euangelistae.)
Eutr.
d.:
non
unum.
Meg,
30
d.:
d.\
Non
de Siluano et Timotheo.
esse
Eutr.
euangelistam
nunc
autem etiam
et
dicit
reeipi debere,
unum
esse euangelium.
2 Unus in unusquisque steht im Cod. ber der Zeile. Ob es vom Schreiber selbst oder von einem Anderen herrhrt, ist schwer zu entscheiden Cocl. praedi carent, aber mit unterstrichenem n 7 nobis statt uobis druckt Caspari irrtmlich. B 23/24 lCor.9: 14 26 2 Tim. 4: 5 33 Cod. qui statt quod; Caspari setzt statt quod euangelizauimus uobis des Folgenden wegen secundum evangelium meum in den Text; allein aus dem quod konnte das unum euangelium gefolgert werden. Eine Abweichung vom Original erlaubt sich Rufin fters. B.
| |
14
Adamantius.
De
la
Rue
808b d.
MEr.
\.
xal
AXXov
ir:
xca
aXXov Xnioxbv
avxlxsivxai.
tvcr/ys/.lZovrcu;
dtagxDW
MEP.
I
Ovx. aXX
J.
Ogiocu o ovXei.
\'va
xci.
ovtojc
))
tzexaoig ytvqxai.
MEr.
10
WiXag,
xcu
AJ. ^itysi ovv o Xgiocbg ort' vlog dvfrgoijiov ei/tl' ca&QfDXOv toxi xaxa gL xa) ov &tov; MEr. XoiGTog &ov Igtlv vlog. EYTP. E(f) 2 xa yeygay.y.iva ovrcog r/siv jtoog ovv Igxlv
t
vlog
c d-eov.
15
alG&?/xrj;
ovv
.
tqp?]g
yuXa
stvai xa.
xwv
ov
ipiXa
(xal
o oxovgl
Xtjiei
ia(p(ovv 6 vovg 6
ai'TUg EVQLGXtTCU*).
20
MET.
EYTP.
Ta uev
Joxelg
vo?]xd.
[iol
(ptgeGd-cu.
MET.
xov vlov xov dv&goijtov jtagaoX?/ 25 IxiyijQaxxai; avayvcod-i oxl ovx sjuyeygajixaL jtagaoXrj. (jco&ev ovv trxvvtig oxl vlog freov Igxi: xwv ovo ydg frdxegov ofioXoyrjoeig.) d xaxa yaQ xa ool ogavxa tj rpevGx?]g evglxexai o XgiGxog, oxl fi/j (ov dv&goijtog tavxbv D.eyev vlbv av&gojjtov, ?j vorjxai sIgl JiaGeu al &elaL ygerpoi. tl xal ,>/ IjtLyeygajixaL JtagaoXrj' [lo neu naGa #fo30 7ivsvctoc uoi]xca naou tov cmoGzokov xal Iv vol avxSv rj GvfMpeovla evgiGxexaL [rj voyxal doi naoai al yoacpai], xal ovx rfii] xa ysygafif/tva ipiXa xavx toxi xa aX?]rj xal Gacf7 r
']
9
1
Lc. 5: 24
und
<':/.'/.
fter.
t'.'/./.c:
xal
>:
wiss unrichtig,
vgl. in
|
Migne: -Forte eiciendum istud xal, utpote redundans. Ge810b a'/j.ov der nchsten Zeile aXkov xal a).).ov Xqlozov
,
(fa/.oa) Ti/.aoz
5 avTueetvtcn
ABCFH,
j
<
Ruf.
< alle HSS. xal elq evQLGXEzai 29/30 io cltiogx/.ov in allen HSS.,
Es hat allen Anschein, dass diese Worte nicht echt, sondern eine Randbemerkung sind 31 yQa<pal] mit Recht von Wettst. getilgt. Ton einem Abschreiber aus einer vorangehenden Zeile wiederholt.
<C Ruf.
|
//
Caspari
I c.
7.
Dialog.
15
et diuersa dicunt,
c.
VII.
d.:
Meg.
d.:
unde
et falsa
credenda sunt.
Ad.
5
Alium
et
et
idcirco
ea discre-
pare dicis?
Meg.
d.\
Ad.
d.\
Non, sed contraria sibi inuicem dicunt. Defini quod uis. Spiritalem dicis esse sensum
scripturis an
purum
quod
10
et historicum,
Unum
demum
et
Meg.
Puras dico
habere nee
sit?
quiequam
Ad.
Si filius
aliud.
d.:
Quid ergo est quod dicit Christus quia filius hominis hominis est, seeundum te dei filius non erit.
d.\
Meg.
Eutr.
d.:
Sed
definisti
15 ut scripta sunt.
Quomodo
ergo est
filius
dei,
hominis esse?
Meg.
Eutr.
d.: d.:
Parabola usus
Spiritalem.
est,
Meg.
20
talis
d.:
Eutr.
d.\
Quomodo
Quaedam
Meg.
Eutr.
(L:
quaedam
d.:
d.:
Meg.
Ubi scriptum
25 uero historica.
Ad.
d.:
filio
hominis scriptum
est
parabola?
Nusquam hoc
scriptum
seeundum te aut mendax inuenitur hominis dicit, cum non sit filius hominis, aut neintellegi scripturas et non ita suseipi, quae scripta
est,
et ideo
26 Scriptum
= est B.
16
Adainantiu>.
De
la
Rue
SOSd 810 a.
V/7
Li.
ItlSoj
ti tv
ton to tvayytXiov.
l(pt)z
7Vj
Vy
dvai tv:
t>]
WEF
AJ.
e
XnlOr
u
Avxoq
xvgioq
ourcD
\iEr,
\
ygdqn:
\.
MEr.
JJ.
10
UaQfjv yag UavXoq tv reo OTavgw&rjvai tov Xqlotov; Avzbg tygaite to tvayytXiov djtXcoq.
ort ov jtagt]v.
aXXa xal
f/eza
zavxa
ticoxs
toiv
t/^j kxxlfjUzg,
Xountavog:
XgiTiavoq;
oq ovs ovof/a XgiOTiavov xar?]^lcooai
MET.
l
Ov yag
IL'jz
ti
slui
l.
XniOTiarog.
fftgsiv:
MET. Kai
15
OVTS
s
VLISIJ.
AA.
sl
Ei dvfrgcojTov
tizov ovv
ia
sv tovtco
tycb
fjt]
(fav'/.ov:
[ov%\
tztTiv ovoua
lii]
av&gcojtov
t
cptgsiv
f/slZcov
?]v.
Magxioiv
UavXoq;
MET.
AA.
UavXoq.
"Axovs ovv.
et
tov itvr/voyoToc IlavXov jtgooTaoovtoz' rjxovzal uoi. cftjolv. vjtb tcov XXotjc 6t t tgisq slolv b lv vulv 02 usv yag vficov Xsysr syoo fisv eifit IlavXov, sya) 25 e *AxoZXd), tyo) s Kfjg>. fief/igtorai 6 XgiToq; (f/?j UavXoq tGTavgojxrt] vjisg v ucv. >; siq to ovofia IlavXov sajtTi&tjts; MEr. Ev uoi Liirftgtiq to ovoua' sya) XgiTiavoz Xiyouat. xal yag cbt XsyovTai JScaxQaruxvot tivsc. 30 AA. 'Eycb to JJwxQarovq ovof/a dgvovuai. ovx siojg tU sotiv. EYTP. El dXXrjXotq L-uptgsTS to. ovouaTa. dvdyxt] d ug:oTsgovq
JovXei.
t
t
dgvr/ao&ai.
AJ.
SIC
/
Ovts ola tU sotl ^ojxgaT?]c. agvelTat xal ovtoq Magxiaova; MET. Mcgxicv Ltioxo.Tog uov ?)v. flXXov 'EZ otov Magxlcov ItsXsvttjos. toovtcov sjrtoxojrojv.
t .
1.
2327;
Cor. 1:
1113.
Vielleicht xa&okutol 17 xa&6Xov BC 4 i<nav(>a>(hp u. dvSarrjv d. HSS. In der Einteilung der Rede folgte ich Ruf. Die HSS. haben: Msy. Xey6fi9a 18 tcEonv loxiv CEG eyto] ezi d. HSS., A !* ovx 1-R xth. dtlqor (fioeiv.
|
|
<
vgl."
Ruf.
2527
iu
iamiotoiTE
<
Ruf.
35
;-i
oze
BK
Caspari
I c. 8.
Dialog.
17
c.
VIII. Meg.
d.\
d.\
Ad.
Quis est
Ostendam quia unum est euangelium. qui scripsit istud ipsum quod solum ais
esse euan-
gelium ?
Meg.
5
d.\
d.\
Christus.
Ad,
Et
Meg.
Ad.
d.:
Meg.
10
Ad.
Christianus?
Christianus?
es,
Adim.
15
Christianus
qui nee
nomen
Christiani habere
Non enim
Et uos
catholici dieimini.
Ergo non
estis Christiani.
si
Ad.
d.\
uero pro eo
licet
Tu mihi
ostende
si
hominis
nomine
censeri:
20 alieuius
appellatione cognominari
non
licet diseipulos,
sed ne apostoli
quidem.
Meg.
te,
Marcion an Paulus?
Marcione praeenim mihi, inquit, de uobis ab his
et
Paulus.
Ad.
d.\
Audi
Perlatum
est
alius dicit:
est
Ego sum
obicis,
Pauli, alius:
Ego
Apollo, alius:
Ego Cephae.
si
Diuisus
Christus?
Meg.
et
d.:
Ego
tu mihi
nomen hominis
es.
Socratianus
et
Ego
Socratis
nomen abnuo
nomina
quae uobis
sit
denego.
30
Eutr.
d.:
Si uobis invicem
ipsa,
utrumque
abnegare.
Ego
nescio quis
35
Marcion episcopus meus fuit. Ex quo defunetus est Marcion, tot episcopi, immo pseudoepiscopi apud uos fuerunt. Cur nullius eorum uocabulo utimini, sed solius Marcionis qui et schisma ab ecclesia primus fecit? 17 quid in ista] Im Cod. steht quod in ista. Dem o ist aber wie es scheint von der Hand des Schreibers ein i bergeschrieben 19 Cod. episcoMeg.
Ad.
d.:
d.:
pali cuius.
von episverbunden ward. vor ego Apollo und ego zwischen alius und
i
|
Adamantius.
In
Adamantius.
De
ia
la
Rue
///}
810a
ti\
c.
xtoxoxcov,
xao
vfitv
taoycu yeyovaf
t'i
xmv
v/ila xixXvjfre, aXXa Tt\ tov oyiouc.Torroiov Maoxicorog: El TP. Tov axoCxoXov UavXov alxicofiivov ia tu xivag Iji ovoficxog avxov r\ AxoXXm i) Krjy (ftneoOcu, tixrvxct pq etv ovoaari xixoxov xsxQTJo&cu' ei yctQ fiXXov rm diaq>ioovxi ovo/iaxt jzqojis-
ku
i,
tv)
rjzzovt
MEr.
;lr,i)-.
Eav
uti
1101
Gvyycon/jOtjTt slxslv,
xc
aXXoq tofiv o
s
tov rouov
xai tTegog
-freu?
xoi
1"
xai
EYTP.
AA.
.
b tut'c (pavrjExat
))
sxaxov
(\ti
ioIxtjiq.
MEr.
15
Jeixvvco
o rjfUOVQybq
aXXa
Xoi-
AA,
voelv
oe.
Aia
die.
t<j
iag>ooovg xai
oiet
evavxiovfievovg
xovxo
MET.
IL
lg
Kai
i/a/.cr
aXXov xai aXXov {reov eivai; eavxcp oveig xoxe evavxiovxai ovh avxlxeixai,
vbiici.
cj.Tin avxixsixat
xb evayyiXiov tcj
Igt ir
(lovog xai
ME F.
c
AA. Ovsvbg elxbq (iixqov xaoaeiyfiazog aipatid'ai jegbg xb gvvezmxsoov yevifrai t6 Xsyofisvov. ov xqoxov yvv// xexoxvla Jiaitov, ov xqoxsqov xeXsiav xovxm xQOxofii&i zrjv tqo<t/)v. cXa. yaXaxxo2 r/7 hinzugefgt mit CFH 8 Es fallt auf dass Megethius, der drei aoyal annimmt, nur zwei Gtter aufzahlt, mehr noch, dass er vom guten Gotte gnzlich hweigt, da er doch, wie die folgenden Reden beweisen, die Absicht hatte den Unterschied zwischen dem Gotte des Gesetzes und dem Gotte des N. T. darzulegen. Ruf. hat st. TionjQg: bomts. Deshalb muss man vermuten, dass novrjQbq< Schreibung ya&dg, oder vielmehr, dass zwischen vliov &eog u. xai Worte ausgefallen sind, z. B.: xai r.'/.'/.oz 6 aya&dg eoi. Ebenso folgen r.'/j.o;, aUoq, 6X6QOQ 805a, 8l0d 9 D. gr. HSS.: fjfiex6Qa>v. Mit Recht hat Zahn, Gesch. d. N. T. Kan. [12 S. 421 Anm. 2, vu<cT>'nvjr verbessert 10 ei to. <pva] Pic: et
|
tr<
Wettet, verm.
i)
tq. <{vg.
verdorben.
dchtig.
Aber auch so kann nl. nicht einsehen, warum dieses Beispiel ur/.oov heissen soll und meine, dass die gleichartige Stelle an Ironie ist doch nicht zu denken 839 d uns das richtige Wort bietet. Man lese also: oiShv neixg xoofiixov itaQaelypaxoq aipao&ai, d. h.: Es ist gar nicht unziemlich, ein Beispiel anzufhren, das dem irdischen Leben entlehnt ist 2-t ngoxegov Gale bei Wettst. conj. roizco FH. Schon Wettst. vermutete es. Die and. HSS. u. d. Tinixov. Unntig
ObSkv aneixdg.
Ich
22 Die Stelle ovevg tlxoq xzh. ist zweifellos Puto absurdum non videri fhrt zu der Konjektur: kommen wir nicht aus. Auch fiiXQOV ist mir ver\
Caspari
c.
8.
9.
Dialog.
19
Entr.
(/.:
Cum
suo,
uel Apollo,
episcoporum
nominis
uel Cephae appellentur, ostenditur quia non liceat nominibus compellari; dignius namque est eminentioris
inferioris appellatione censeri.
quam
c.
IX.
Meg.
(!.:
Si
tres sunt principatus, et quia alius est legis deus, alius est bonus.
Etiam
Prius ostendatur
si
Ad.
d.\
Ostende quia
et
Meg.
illi
d.\
contrariam.
Ad.
d.\
deum?
sicut
Et ualde! nemo enim unquam sibi contrarius fuit, coutrarium est euangelium legi. Ad. d.\ Creator deus, quem dixisti Iudaeorum esse, unus est
Meg.
d.:
solus,
an sunt
Meg,
alii
d.\
plures?
Unus est, qui legem dedit, deus Iudaeorum. Puto absurdum non uideri si utamur etiam similitudinem Ad. d.\ 20 quandam, ut fiat eorum quae dicimus manifestior intellectus. Mulier, cum genuerit filium, nonne prius lacte eum alit et postmodum, cum adoleuerit, solidioribus cibis? Et non puto quod ex hoc iudicetur ab aliquo contraria
quae prius lacte paruulo ubera propinauit, post exincle 25 iam adulto robustiores praebuit cibos. Nouit et apostolus Paulus secunsibi facere mulier,
profectum singulorum etiam leges hominibus promulgare, cum dicit: Lac uobis potum dedi, non escam nondum enim poteratis, sed nee adhiic quidem
;
dum
potestis;
adhuc enim
estis carnales.
Simili ergo
leges.
modo
populo
Israel.
Adae quidem tanquam paruulo aliter uero Noae, aliter Abrahae, aliter per Moysen Per euangelium quoque tanquam iam mundi maiorem
| |
B 16 Cod. euuangelium 20 Cod. similitude quandam 24 Casp. rauherem. 25 Cod. robustioris 26 Casp. conj.: promulgari. Unntig. B 31 Cod. euangelia Cod. tanquam iam mundi maiorem profectum, was keinen Sinn giebt. Der hier notwendige Gedanke und das vorangehende seeundum profectum mentium fordern seeundum nach tanquam oder mglicherweise auch statt dieses Wortes, welches aus dem folgenden si tanquam hominem durch Versehen heraufgekommen sein und den Ausfall von seeundum verursacht haben kann (tanquam seeundum iam mundi oder seeundum iam mundi cet. konnte Ruf. doch nicht schreiben. In iam steckt m. E. ein Fehler. B). 2*
|
|
Adamantius.
De
la
Rue
810c 811a,
gcoftaGi
yao xca o aJToroXoj. IJavXoc xara xqoxoxtjv vouo&zoiac roic Xiycov' yaXa vftaq IjroTiGa, ov ocof/a, \xoiq rrnooayeiv ovxi rjvpa&e, aXX ovo eti vvv vv aod-e tri yao Gaoegte ruv error tqo.tov xal o d-sog' xara yao av$?]0iv Toig xtxol
. .
olfc
TQOyst,
xca
fisrixBira
fitiZot
xai
irr/vQOTEQOtc
xeyorjTai
d t:rfrno'>rmig trnitod-tTt]Gsi> ,
aXXa
ict
tco 1-Mrc//
mg
V7]jrioi,
ia.
IIa
fiipoVf
tco
AQaau, ETEQa
ovv
o^tjq dov-
10 gtcitov
jraoEzofiai
vtbq
ducfOTSQa
Evofio&ETr/GE.
XQOOTartet
.
15
avrov tov vlov f/STct Tavra vofto&sTel ia McoGEcog fi?j siv cfoveveiv. aXXa tov QaoavTa dvooxTOviav tovtov dvTiXTeivEG&ai. LteI ovv o avTog ixaiol cpovevEiv xal /j?j cpovevEiv ovo eqeiq eivai xal )]varTicouevovg aXXrjXoig; Osovq ETTP. avtoq xsXevei cpovevsiv xal fiTj cpovevsiv; avTog. xal ov uovov Iv tovtco evoloxerai aXX.a xal Iv
tpovevsiv
, i
fihv
avTm
fit}
jcQOgieoeod-ai.
djroxQivctG&co
ovv
ei
aXXog IotIv o xeXevcov GcpdeG&ai tov Ioaax, xal aXXog jtqoGcpoveveiv xal d-volag jrooGcpeoeGd-ai xal
<
TaTTei
firj
jrQOGcpegso&ai.
ETTP.
811
El
ovreo rreoie'yeTai iv
,
tjj ygacpi}.
{rvlav jTQooxouiZeiv
jtots
[
fi?]
ovXeG&ai,
IviaXXaGGmv tovq vofiovc, ?j avroq Igt iv o d-eog 6 25 coQiGm tva tov Jjfiiovoyov slvai; xal ovxIti tqsiq dgyal aXXa TeGGaoeq. xal ovy iGTaTai vueov to oyfia). C c MET. O T(hv 'iovaiaiv o avToq Igtiv, o ijf/iovoyoc. o h ?jfieTsooq ovx Igtiv error vioc. AA. IJola djroei^ig tov firj eivai tov Xqigtov vlov tov rjfi:30 ovgyov: >JEE. Oxi 6 XqiGtoq dvtTQitpE tcc tov r} uiovQyov. xal uxvvpii
t
oti avdroetpe.
AA.
3-5^
Aeuov
1
oti dvTQ8tf).
2, 3.
Cor. 3:
2 ole] etie
-
DE
B
breibweisen Mioafjt;
|
u.
d.
v auslassen
/Exai
TiEQLiyELV
".
on
rieht fr
tceqled. HSS., vgl. Einl. 4 am E. FH, 7iEQir/nv ohne folg. ev A, UEoiE'/Ei d. br., Humfr.: Man knnte auch: ovzatq e/ei vermuten, allein das habetur des Ruf. tceo/etl etcltoIuelv G, schon conj. v. Wettst., d. br. HSS. etcltoetcel
22 El]
1
,
Ruf.: si habetur, et
<
I'/el
2426 wv
My/ut <
Ruf.
Caspari
1 c. 9.
10.
Dialog.
21
Quid ergo inconsequens uidetur, si tanquam hominem a prima natiuitate usque ad senectutem, ita Deus omnem mundum incipientem a prima pueritia, tunc deinde, crescentem ad profectum, uenientem ad mediam (aetatem) et inde iam ad senectutis matuprofectum
alia est legislatio.
5 ritatem
perfectionemque properantem,
et
unamquamque eius aetatem aptis Uerum ne me aestimetis haec ostendo haec scripta esse quomodo unus
lubet Deus Abrahae immolare filium
10
suum; postea per Moysen prohibet omnino hominem iugulari, sed et comprehensum in hoc opere puniri iubet. Quia ergo nunc occidi filium iubet, nunc uero occidentem puniri, duos dicimus esse deos sibi contrarius?
Eutr.
d.\
Non
occides?
et in
Ad.
d.:
Idem
15 multis aliis.
Aut
ficia,
dicat
si
Et non solum in hoc ita inuenitur, sed Interdum enim offerri sibi sacrificia iubet, et iterum non idem ipse est qui utrumque praecepit.
uetat.
aliquando prohibeat, quid dices, Megethi: Idem ipse est deus, qui
20
X.
d.:
Meg.
d.\
est,
noster autem
non
Ad.
Meg.
d.:
ostendo hoc
ipsum.
25
Ad.
d.:
mediam] So der Cod. Schwerlich ganz richtig. Sollte tunc 3 crescente deinde crescendo ad profectum oder auch crescentem ad profectum et venientem ad mediam aetatem zu lesen sein? Doch lsst sich crescente ad profectum
Es kann nmlich indem die Welt zum Fortschritt wchst Nur zu mediam muss notwendig aetatem hinzugefgt werden. (Man lese:
B)
911
Es scheint,
als seien
entweder vor
hoc prohibet, als Breviloquenz auffassen. (Das letztere ist gewiss das richtige, vgl. den gr. Text. B) 1 1 Dicemus ? Der griech. Text sgeTq 1 7 Gr. ovzajg tceq. xzh. Man knnte daher sie statt si lesen wollen (vgl. d. Anm. zu d. gr. T. B) 18 quid] Cod.
Worte non solum oder vor sed et Worte wie verum non solum oder hoc facit ausgefallen. Doch lsst sich, was der Text bietet,
|
quis
20 noster] So der Cod. mit dem griech. Original. Nach dem folgenden: Quomodo probatur Christum non esse filium creatoris? und dem sed Christus non
1
unten erwartet
man
Christus,
B)
Adamantiii-.
De
la
Rue
811ad.
HEr. u 9-ebq xfjq yevios oq kvxxaXxai Mcoou kxalvovxi hx yrjq Alyvxxov liymv* tToiuui yivBd-e, xrjv 6<pvv iZooiiiroi, rovc xoi - vxodsefisvoi, tc:~ Qaovq r ra!*: yeuo\r Vficov, Tag it^i'Tov^' xqvoov xal aoyvoov xal to. aXXa .t x ovxe $
i /
'(
xavra axevdyxao&t
xcv
Alyvxxlmv.
axoxiXXmv xovq (iad^xaq avxov elq t/jv olxovfiivrjv Xeyei' <if' Ti vxodrjfiara tv zoij xolv vilojv. // f}x t m'joav, u?jze ovo ?jt yc/.xur Iv xalq Cmvaiq viicov. "ide jzcjg z7]Xav ytog Xircvaq, 6 aya&oq zolg txilruv LvavziovzaL 6y uaoi)
-.
t
k
ii
10
EYTP. Tb avxo uol tpalvexai zovzo ujzeo to (poveveiv xal fifj (fovtvttr. xm tu iovca {rvoiag xal fi?j iovat. zavTOV ovv eTt xdi
{
ji?/Qav. xal
//>)
Xafjdveiv.
Cr/zd) rj
rbv vlov,
tovto aXXoq
Iot\v o ro uo{rT7/oac
15
\
xm Aoaa/i
to.
jiQoTa^ac.
\.
Kl
de eig Iotlv
tvtc.
ei
vo uo{reT?'/ag
l
rjvavxiojfieva,
eivai.
xal
r\yXv
oxovglv evavxla
zw
20
XQOxa&Oi, ovo Xsystq eivai {reovg zovg jtQoozdooovzag, fi?) elaq rrcog ovv o avzbg tov vo/jov &eog, eig cov, eine (poveveiv xcu u?) (povsveiv; ei de Izbv avzcp cog decp xazd xalgovg o ovXezai, uXXov de o doxifiaCei yorjOifiov. vofto&eTeiv o avzbg eixvvzai o rrnoOTasag Xaftaveiv ecpoia zrjg oov xal u?] Xa uaveiv. t?]v de aixlav tovtcov eycb eijtelv ovx ly/o, xa 6e xnayfiaxa o\uota xvyyavei.) HTTP. Ti Xt'yeig. Meyi&ie; 6 avxog freog eig eoziv, ?} ovo ev tc
,
{ t
25
MEr. Ovxoq ulv o avxoq, o de XoiGTog ovx Iotlv avTOv vloq. EYTP. Ei ta to oxeiv evavTiovo&ac zag vofxoO-eoiag Xsyscq
aXXov vlov eivai tov Xqltov. ji/mtt?], Msysd-ie, eeiyt] yag o avxbg to. lia avaxQStpaq, cog xal avTog ofiuXoyrjxag. AA. Kai ei ?)v o jtQoeTtive xeg:dXaiov, eeLxvveTO evbg xal tov
'2
Exod. 12:
7/8]
Mt, 10:
9,
Lc. 9:
3,
10: 4.
}
4 xa vor a/la B,
Ruf. fehlt diese
Eutr.
<
d.
br.
8
zi
AiBCD
Xiysig
1523
Bei
M.
Ob
Text Original
ist,
bestimmen.
Es kann sehr gut sein, dass Ruf. wie fters (s. Einl. 11) gekrzt hat. Befremdend jedoch ist der Schluss z//v 6h aixlav iya) elntlv ovy. e/co. Als der AFH Verfasser S. 810 c u. 811 d f schrieb, wusste er es ja ganz gut 19 ovv 26 6 avxq TtooGxdaaovxeg Worte des Ad. 24 Bei Humfridus sind o avxoq d-eov giebt m. E. keinen guten Sinn. ixiv A 27 vofio&elaq Migne 30 xal ei fjv
<
Wort evavxlov
ausgefallen
ist,
xlov hier
u. in
der folg.
bleibt
Z.
eeixvvexo av,
dennoch unklar.
Caspari
c.
10.
Dialog.
23
Meg.
d.:
in
de Aegypto,
calceati,
et
Parati estotef
in
lumbi
sint
et
pedes
uirgae sint
atque
argenium
5 noster,
manibus et perae super dorsum, et aurum uel omnia Aegyptiorum auferte monilia. Dominus autem
est,
rum,
u'trifn,
clicit:
neque
aperte
d.:
tanicas
habeatis,
est,
Uides
quam
10
qui bonus
illius
legibus obuersatur.
et illud: occidere et
non occidere, et ofierre hostias et non offerre, et accipere pecuniam et peram Hoc ergo requiro, cum Creator praeceperit Abrahae et non accipere.
Eutr.
occidere filium,
si
alius
et alius qui
15
Quid dicis, Megethi? Unus Abrahae filium iugulari praecepit. an duo? Meg. d.\ Hie quidem unus atque idem est, sed Christus non
illius filius.
est
est
Eutr.
rius
dicis
d.\
esse
hoc,
Megethi.
sicut
Claruit
etenim
Ad.
quomodo idem
d.\
leges
proprias
destruxit,
etiam
tu
20 confessus es
Etiam
si
esset contrarium
Uerum
Von
keine Spur.
Es
ist
12: 34:
et
aus
et
Et sumpsit populus conspersam farinam imposuerunt super humeros suos, und, was
stammt 12 prohibuit] Cod. praecepit 13 praecepit] Cod. prohibuit 21 Cod. legem. Man knnte auch ex lege lesen oder legem euangeliorum praeeepto fr eine Glosse ansehen. Fr das letztere Hesse sich anfhren, dass der gr. Text bloss: aal et i\v t> 7iqo8Zelve xeepa.Xatov hat. (Eine Glosse kann legem euangeliorum praeeepto nicht sein. R) Der Acc. legem scheint durch protulit hervorgerufen zu sein 22 Cod. euuanperae
Auch
virgae
dem
|
N.
T.,
Matth. 10:
Luc. 9: 3
|
sit]
Cod. sint
geliorum.
Doch
ist
B).
24
e
Adauiantius.
De
la
Rue
81 ld 812b.
gvtoc
9-sov'
v.
o/tax; f dtixvviti
///}
ttvai evavTiov
ol
uev
t
yag
a<p
'legovoaXijfi
^(//V' evcr/yelloa&cu djrtOTeXXovTo' ol de et- AiyvjiTov jtoXepLco tdiJXOVTO vrro TCOV Idicov [Xctp yaQ naig oiKsrt]g BGxaL roig ccek5 (poig
avTOv,
yyjlv
r/
ygacpt]
^/.u,
Xctp,
tdei
lacpiff;
olxeTCOV.
OVV TOVg
ovtco
yag Xiyei ort' f'jc,ti o xvgiog tov xaxov dovXov ev ?]{iega j] ov 10 yivcooxei xal ev coga. ?) ov jtgoodoxa, xal ixorofi?jec avxbv * xal d-?joei to fiegog avTov fiSTa tcov djilTcov. eTl tolvvv lxcuov Tovg jioXepLOvvTag ddlxa>g dvTLJtoXefieloiraL ixaicoc,. ovtco tolvvv ixaiov Tovg elgrjvr]v evayyeXioafievovg dixa ojiXcov evayyeXla&aL. aXXcog de xal Hotag 6 Jigo(p?]T7]g eXeyev' cog cogaloi ol 812 jtoec tcov evayyeXi^ofLevcov elgrjvrjv. ?)v de xal jtagd tco
|
Jtgoq)?jT}]
eoxifiafLevog
edei,
ex 2lcqv e^eXevoeTai vbfiog, xal Xoyog xvglov eS, 'legovoaX/jii xal xQivel dva fieov e&vcov xal eXey^eL Xabv
(ptjavTog'
jtoXvv, xal ovyxoxpovt Tag fiayaigag avTcav eig dgoTga xal 20 Tag Civvag avTcbv eig dgejtava, xal ov firj XrjipeTai e&vog ejt ed-vog ftdyaLgav, xal ov [irj fid&woiv eTi jtoXefielv.
EYTP.
c
eder/-r]
xal o XgiOTog
Tovg xaxovg dcivvo/uevog, Xeycov iyoToyielo&ai tov dovXov tov xaxov. MET. O jtgorprjT?]g tov &eov ttjq yeveoecog. jtoXefiov ovOTavTog b 25 Jtgbg tov Xabv, dvaag ejtl Trjv xogvcprjv tov ogovg, et-eTeive Tag X&Qag avTov jtgbc tov freov. Iva JtoXXovg toj JioXe[iq> aveXr\' o de xvgiog r/uev. dyafrbg lov, e^eTeive Tag yelgctg avTov ovyl tov dveXelv
Tovg dv&gcoJiovg aXXa tov omaL.
30
xi
ovv bfioiov; o
ftev
dia
Trjg
AA.
1721]
\\vayxalov av
elr\
4 5] Gen. 9: 25.
Jes. 2: 3. 4.
7.
46 Xau avzov ist zweifellos eine d. br. rf/) den Text verirrt hat; olxexwv gehrt zu llcov. Dass Ruf. diese Worte nicht gekannt hat, ist offenbar. Er fand in den Worten des Ad. eine Anspielung auf die Herrschaft Josephs, was jedoch unmglich gewesen wre, wenn in seinem Exemplare Xfx ya.Q xxh. gestanden htte. In spterer Zeit schrieb ein Leser beide Citate Gen. 9: 25 u. 26 in margine 6 Vielleicht muss auch tovg w. e. seh., FHD in mg. G in mg. Pic. gestrichen werden 11 anioxwv B 2 oixhag Humfr. anivzojv d. br. u. d. Ausgg. Das richtige vermutete schon Wettstein
1 d/iwq de
BCDEF,
dfiatg
Randbemerkung, die
sich in
15
d.
<C
HSS. u. Ausgg. i/v de nao zip noorpr/Zfl xal 16 onze^ 27 aytog d. HSS. 30 ixz. zibv yeiyGav ayup.^.
\
|
24
vor nQO<pr(zr^g
Caspari
I c.
l. 11.
Dialog.
25
docebo nunc non esse hoc contrarium, sed diuersum. Non enim statim, quod diuersum est aliud ab alio, continuo etiam contrarium dicitur. Isti ergo, qui ab Hierusalem mittebantur a Christo, pacem mittebantur
annuntiare
5 [et] praelio
per populos;
illi
autem,
ab
his,
bantur.
runt
quondam
contulerant,
et
facultatibus
10
euangelium continet ultiones in ingratos Denique ita dicit quia: Ueniet dominus serui et poenam mortis intentat. illius in die, qua nescit, et hora, qua non sperat, et diuidit eum ac partem
nudarentur
eins
Nam
cum
infidelibus ponit.
intulerant iniuste,
tanquam hostes
contrario
absque armis
15 etiam
et
Denique
multum tempus
pacem! Sed tempus designat idem propheta futurum quando usus cessaret armorum, dicens: De Sion Et iudicabit in medio gentium exiet lex et uerbum domini ex Hierusalem.
dicens:
speciosi pedes euangelizantium
Quam
20
populum multum, et confringent gladios suos in aratra et suas in falces, et non assumet gens aduersum gentem gladium nee
et
arguet
lanceas
discent
idtra bellicare.
Eidr.
in malos.
c.
d.:
Hoc non
Meg.
esset
d.
:
XI.
illi
Propheta dei
illius,
cum bellum
25
populo
illatum,
ascendit
manus suas ad deum ut quamplurimi hostium prosternerentur in bello. Dominus autem noster, qui bonus est, extendit manus suas, non ut inQuid ergo simile est, ubi alius exterimeret homines, sed ut saluaret. tendit manus suas ad interitum, alius ad salutem?
30
Ad.
d.\
manuum
utrius-
2 Cod. ab aliquo 5 Cod. qui et praelio. Qui ist durch Einfluss des vorangehenden qui: qui ex Aegypto proficiscebantur, und vielleicht auch des folgenden: ab his qui irrtmlich in den Text gekommen (1. [et] B) 6 insurrexerunt] Es ist nicht ganz sicher, ob der Cod. insurrexerunt oder insurrexerant hat 10/11 Man erwartet dividet und ponet f. r/oro/birjoei, 9fj0i. Doch stehen auch im Cod. aur. beide Verba im Praesens, whrend der Cod. Veron. wenigstens ponit hat. Mglich brigens, dass das i in beiden nur auf der bekannten populren fehlerhaften Aussprache beruht 16 Die 15 Man erwartet pronuntiavit oder pronuntiaverat dicens stehen am Rande. Im Texte steht ; als Zeichen, Worte Quam speciosi
|
ist
24 In
C.'s
Ausg. bello.
Wohl
ein Druckfehler.
28 Cod. extendet.
Adamantras.
De
fiep
la
Rue
S12b e.
Miocik
ei
y.c
Ofiotai,
/]
ev ap fyoi,
dl
(frovq
[ikv
Ivcanim xQoq aXXrjXovg, xodeixrdov. xcu Mcooecoz yag ex"....".v xitop t<~> fem scaos, tovq h vxepapff. xcu t Xqitov ovTeog kxobjep. ei uhv ovv yti'jtji' tov Xqitov xainaq eocooe. xitovq re xai axixcu tpovelq xcu uoiyovz. oxeZq tl /.eyeiv ei h oi xizevavreg
/]
_
avrq)
ti
'nh c:r.
t
ol
axiTfjapreq
fiexa
t/]v
r\
avrcp
i-xzaoir
axmXopro,
cjg
AfiaXex,
cIcj-tiov:
xai xcu
ydn
<>
tcjv '/slqcdv
,
zov
xcu
Xqitov
10 teo.zxofi
t<~jv
oxUstojp
vaoq xcu
xoXiq xaze<fzQa<p7]
ij
Xaoq xcu axc&Xsro. opoia zoiwv ezlv sxzaoiq tcop Mcooecoz yevo/ievrj' XeiQwv afignreQcop j xQotvxcoiq tov Xqitov a/ig>co yaQ tovq uhv xiTOvq eocooav. tovz h xiTOVq axcoXeap.
o
/)
MET.
d
El TP.
poelp
zc\
Xeyofiepa'
CTTeiV. OXOTCtP
TOVZ XVTOVq
00J7J.
MEE.
c'yet'
ajaxaTe
e xvQioq /]ucov. ayad-bq cov. top ey&nov aov' tovg ex&QOvq vueov xcu evyeo&s vjihg tcov
icoxoptcop
-iJ.
v/ig.
ei
e 25
top ovv Qe/iofiePOP zov eyd-gov aov. ovx edoecc cvtov axoXe&ai' apaag axocoeig cvtco zov jovv avzov. xcu xaXip qdcxec eav L7jq tov ovov tov eyd-Qov oov ev ti] oco TreoovTc. ov u/j avnxaQeX&yg o.vt6v %a>g exaQag youcooijg zov ovov. aXX'
xcu
eav
lflg,
fprfli,
ovp
ye
7)
o^a
4.
1^ 19
Deut. 22:
2
1.
Mt
5: 43.
26 2 7
Exod
23:
5.
20 21]
28]
in
Mt
16:
5: 44.
23 25]
Exod. 23:
Num.
F
4143.
t
rait drei Punkten unter xcu 4 r vor C 11 yevouevtj 9 xcu vor 6 vadq w. e. seh.. Migne, ytvoidvn d. HSS. 13 ovSk BCDC4H. ovze d. br. 15 mazavQ X^-B 2 2 FH Pic. Humfr.. noXXovg d. br. Schon Wettet vermutete ixiaxovq. 25 avqa; D : Per. Der d. H v " een& Pic. r$ag H in mg. Verf. des Dial. kann diese Form gebraucht haben, wie e/.ein-a statt e'/unov, LXX d. br. u. d. Ausgg. anoovQktpaq 2 7 aitoyofia)oyq? 2S 6 vor Xabq ABCDFH.
am
Exriov
AEFH.
|
xai
aat.
FH.
xzaaiq
<
01
<
<
Caspari
c.
11. 12.
Dialog.
27
sit.
que perspicere, Moysi et Christi, et uidere si similis an dissinrilis sibi Moyses manibus extensis populum credentem Deo saluauit, hostes
Christus ergo,
si
extensis
manibus
a Christo
omnes saluos
nisi
fecisset,
credentes et
vero,
et impios,
Nunc
cum
neminem
saluari,
qui
ei
crediderit,
ille
infideles
autem
et
incredulos deperire,
similiter
ut perit
et
tunc Amalech,
Denique posteaquam Christus manus extendit in Hierusalem, populus ille, qui ei non credidit, una cum templo ipso et urbe prostratus est,
10
et,
si
est.
Ita
similis
manuum
15
Uterque etenim in extensione manuum et salutem credentibus et interitum non credentibus praestitit. Meg. d.\ Quid in hoc est aequale uel simile? Eutr. d.\ Uideris mihi non intellegere quae dieuntur, aut, quod magis est, quid respondeas non habere. Tunc etenim diuersum aut contrarium uideretur,
tibus
contulisset.
si
unus salutem credentibus, alius etiam non credenNunc uero, cum uterque idem ostendatur operatus,
iudicari.
20 in
nullo
potest
contrarius
sequere.
25
XII. Meg. d.\ In lege deus dicit: Diliges diligentem te, et odio liabebis inimicum tuiim. Noster autem bonus dominus dicit: Diligite inimicos uestros, et orate pro eis qui perseeuntur uos. Ad. d.\ Siquidem in solo euangelio hoc esset praeeeptum, dicere fortassis aliquid uideretur. Quid? quod et in lege hoc idem scriptum inuenimus, cum dicit: Si uideris, inquit, inimici tut bouem errantem, non permiites eum perire, sed reuocabis eum et reddes ei bouem suum. Et
c.
iterum
30
dicit:
cecidisse,
non
pertransies
asinum et oneres. Sed et populus insurrexit super Moysen et obumbrauit eum gloria domini. Iustum utique erat eos qui insurrexerant uelut inimicos atque insidiatores interimi. Sed
eo
1
cum
Im folgenden
c.
Lew
duos
um
6 Cod incre|
Cod. Doeperire
dicere
reris
videretur]
korrigiertem e
So der Cod.
Man
erwartet dici
25/26
bonum.
Bj
28 Cod. permittas
bouem] Cod.
29 Cod.
Adainant
v
De
la
Rue
^12e S13c.
odop tocz
1"
ihjacou. xal IfiaXXep oXXvG&ai 6 Xaiq, t^v tyttgc.v. tde/jirf] toc B-eov v.xeg xcov xaQaxifjnpaq r avxov, Ixt ii" Aauc'jr. axaPTijoif reo 0X0 IrnevT ii. Xamp u r x sl Q* 6(,i T " xvqsIov axovoaq *Aclqwp axfjircrjoi xal exbxaotv votq. aXXa xai Jaci iorxouevoz uxb toc JSaovX xal avt/.eiv acTov. ovx dvel/.ev aXXa vovpapxlop tcy/]r w zoxov vxtQ ccvtoc rroteiTtu' aXX ocv ye xal IeQSfiiag, Xtj&etq vx* eyncov ovx turfjOtxcix/,0 r aXXa Tocvavxiov xal avxbg tjiyexo ei. icocxov, oxsq i:vt(~jv. Xtyei de ev xcu '/oaiuictTi toc evayyeXiov' dvcrycogelxe ax tuov. ol egyaZouevoi x//v dvouiav. OQag oti ocvadei xb
t
xaxa
Mi
>
tfifiSPOP
ti
ur
.'
'
UO
.VA7'.
TOJ
PO(lCf>.
Ep tui
ocvddei;
15
ETTP. IIcj- ocx edn ta avxa; a xqo&vsipsp 6 XQioxbg yeveod-ai. tavta tv tm rouco yeyovev. ly-nocz dyajtv XQOCexage, xal 6 vofiog
XQOoxaEP, aXX ocde ueygt oog r\ ovov xaQOQaP xe/.ecet. xmg de xc o XgiOTOz ov uiGtjgsi tocz ta g>avXa xgaaooptag mg eygocz. Xsymp' dr a\[wqsIx e djr" euoc; xocxo ocx Iotlv ajaxrjg ru a.-iQjoaofrcu xovz eyjrgocz. MEr. XQoeprjXTjg toc {reoc ttjg yeveoecoz. Iva xoXs/udp x/.eiovag dvu.rr BOXTjGt tov t'i'/uov xoc u?) dcoai uryoi GvpxeliQ dvcuocov tocz
syihjocz
u/]
aucveoircu
xoleuovpxag jiooz tov Xaop' o de xvQiog, dya-og chv. Xiyei' 6 fjXiog jianoQyioucj cucov. AA Ilegl toc tocj adlxcag xoXsftop xaxa tonoTcov GvGxrjGapdpovg [otffOK] ucaicog apaiQSiGd-m axoidsixxcu, eS top xal o XoiOTog Tor yac/.cjz dvaToaq'cVTCi xsXsvsi Xrj&rjpat elg xb gx.otoz to $cqxtgov. oxov oxXavftpog xal o QVjfiog xcbv oopxcpp. tvtxev 61 xoc' o rjXiog u exivexco Lxl toj rcagogyioucZ vucv. xocxo tixrcxai oc uopop i EPXoXrjg tv toj vouco. aXXit d Igyoc yeyovoz. mg fEjQaxxai oti xaQWQyuoap tov Mcogtjp kv tolg SQyoig acTcov aeXcpf} avxov, GcuFjpac de x/)i' Mcoiav /.ejrga Aoqwp xal Maoia rcenirceoelv ta tov xanooyiouov' o de MmGrjg rtaga xoc Aagojv alx?/IxeTecoe tov ocx dveueive xov rjXiop cocu. d/./.a. xocvavTiov Ireiz &ebv fa&ijpcu t/)v aeXg^p acToc. ga to'lvcv oti xc ev tco vouco
/)
/)
i 5
7: 23,
8: 12,
Nnm.
16: 46.
6"
2022
q
Jos. 10:
8"
22 23
Epk
4: 26.
22: 13,
30 Sl] Num.
1
j
5 xal
xovoaq FH.
i.
ax.
25 ooiny steht
all.
14 z ahn' zd
FH
~/
v de
1
A^
12 ahtf&elg
<
d.
H.^S.
Caspari
c.
12. 13.
Dialog.
29
cum
coelitus
quoque
ultio processisset in
ini-
micitiarum,
deum pro
dicens ad
tuam turibidum. Quo Sed et Dauid, cum fugaretur a Sule et inuenisset locum interficiendi eum, non interemit, sed e contrario orabat pro ipso. Hieremias quoque, ab inimicis demersus in lacum, malorum memoriam non reseruat, sed e contrario etiam ipse orat pro ipsis. Et rursus in euangelio inuenimus scriptum, domino Christo
audito
assumens in
manum
Aaron
dicente: Discedite a me, operarii iniquitatis, (in tenebras exteriores! ibi erit
10 flatus
et
Stridor dentium, et
legi.
quamplurima
bis similia).
consonat euangelium
Meg.
d.:
In quo consonat?
FAitr. d.:
fieri,
ipsa,
etiam
15 lex
despici iubeat.
Sed
tantum ut nee bouem quidem uel iumentum Christus, quomodo non uidetur odisse eos qui
habere,
male agunt,
qnitatis !
et inimicos
cum
dicit:
Discedite
me
operarii ini-
Hoc
diligentis
non
tenebras exteriores).
20
c.
XIII. Meg.
d.\
Propheta dei
suos.
illius,
eo,
trueidaret inimicos
est,
dicit:
Sol
non
Ad.
quidem, qui bellum iniuste inferunt, rectum esse 25 consequens ut excipiant ea quae belli lege referuntur, ostendimus, unde et Christum doeuimus iubere inimicos in tenebras exteriores detrudi, ubi
his
De
Pro eo uero quod dictum est: Sol non oeeidat super iraeundiam uestram, ostendam in lege non solum praeeepto, sed re atque opere expletum. Scriptum est enim de his qui contu30 meliam irrogauerant in Moysen, id est de Aaron et Maria, sorore sua, quod leprae ultio data fuisset in Mariam pro eo quod exaeerbauerant et laeserant fratrem. Moyses uero, (rogatus*) ab Aarone, non exspeetavit ut oecumberet sol, sed ante solis occasum prostrauit se deo et rogauit ut reeiperet sanitatem. Uides ergo quia et in lege haec fiebant, ut ne
erit
fletus et Stridor
dentium.
Druckfehler.
6 Cod. dimersus 13 Cod. ipse 18 Hoc] (In Casp.'s Ausg. hos, wohl ein B) 25 Cod. excipient mit a ber dem zweiten e 29 Opere steht im Cod. ber der Zeile 31 Cod. exaicerbauerant.
| [
Adamantius.
Do
la
Rue
S13c 814 a.
aXXc.
zouzvza
ftfjv
.
xa>q ;u
o xgog)T}TT}<;
g
xw
r(
xfjovoet ava<pavov'
mv
x\
t
jvt
zoiwv
xa\
rouro xcl
ti-
m xaQOQyifiw
vucav.
ME1\
>i"
tov
///,
kxtveiv
El TP.
xcu
.T,
tvQtjzcu xcu
yeyevTjuepov
li'
t(~j
voucp'
zb yao xaoayyelXat
ecozer. 6
vop XQoq>r}zrjv
i]iitnc.g
xood-suiav
zw xaQOQyiOum
aX)! dvzlixog.
iprjixaxelv xQoerage.
et.
MEr.
\.
Qg
(paiverai, ov dr/ciGT/^
otii\
xcu.
aXX'
/)
dXrjfreuc avzt]
LiVTidr/.iir
-<>.
jzt'cfvxe.
v.-TLCjyet
alrjfrsia,
Xdozrjfia tov
aya&ov
El
TP.
Ol rraoorre^ axooarcu
Xsyszcoav
cov
xaoa zb ixcuov
avzbg
MEE.
ETTP.
zw
voucp.
To rjvavrico&cu ovx ij?/ ovo xreovg eixwoi' xcu yao muoXoyrjzai vxo ov <>zi eiz r\v o Xiycov (povsvov, xat ///} (povsvo
MET.
~>
Ex zovzov eixwzat
El
die.
///}
cor
ayad-bg 6
d/jUiovoybg ort
cl'r.l'TlOVTCU.
AA.
u/j
itvcu
c'.yc.fioi'.
axove
[iog cSv]
ort xcu o
ccvtov.
aXX
t/~j
SU
yao-
ex&QOlg
2 B] Zach. 7: 19.
29; Mt. 8:
12.
2 u^r AFH. dneog] itwq AB^E fiebani 4 o fjXwg ABFH. 6 <C d. br. 11 6 f 6 TCQXMp. S yi/.nrixeTr B Loramatsch. wohl aus Versehen 19 Das unbeaiugte Verlangen des Eutr., Christ zu werden, passt hier nicht; es kommt viel zu frh und hat seine richtige Stelle erst 833 e. Eutr. sollte sagen, dass er unparteiisch sein will, sagt aber hier gerade das Gegenteil. Statt vdyxr ovv erwartet man nach dem vorangehenden: r. yr.o. Es kommt mir wahrscheinlicher vor, dass ovp richtig ist und dass nach yeveod-ai und ovv vom Absehr. Worte ausgelassen worden sind. Vgl. Ruf. 19 aiQJjaaa&ai ABC w. e. seh.. H. al^aeo^ai d. br. 22 (povevaeig B 25 zefrrjxevai B 26 Xooq <>v <; FH Pic. ovv ">>: utv C, ovv A. mit Punkten unter den Buchst. 27 i'aojg A in m?. taog vjv CDE, fffog wv F Pic. l'aog d. br. u. d. Ausgg. vgl. Ruf. 1 iyivezo FE. iyivszo d. br.. Ruf.
|
]
uev
d. br.
Caspari
c.
13.
14.
Dialog.
31
Sed
et
propheta manifestissime
quia, sicut in euan-
uestris.
Unde apparet
uestram.
Meg.
d.:
Non
est
scriptum in lege
alio dicis?
cundiam.
Eutr.
Nam
,
et
uerbo
tibi
et
10 praecepit
iracundiam
in
Nam
d.\
:
Ut
uideo,
non
es
Ad.
d.
Non
Eutropius
tibi,
eius falsa
talis
est,
dicentibus aduersari.
Eutr.
si
pronuntiaui.
Nam
ego,
cum
gentilis
sim,
me
dicuntur*). ut sequar id
c.
XIY.
d.:
Meg.
d.:
Eutr.
deos,
25
unum
esse
deum
non
Meg.
contrarius
d.\
Ex hoc
ostenditur
non
sibi
est.
Ad.
d.\
Si pro eo,
eum non
esse
et Christus nihil
sed similiter
haec
Quo-
modo
ergo,
si
Num-
quid debet
aliter
agere ipse
quam
praecepit?
18
D.
aliquid iustum
i.
iustum
ist
deus zu lesen
Cod. diuersa.
Man
lese: leges
B.
Adamantius.
De
La
Rue
814fr<L
x '".
eh rb oxotoc to kt-mxeoov;
6<p&aZ[iov xcu
rouot Zeyer
6<pd-aXpbv avx\
/,
iav xlq $ nczxio?] eh Xfjv otayova. rragduez avTc xa\ r. p aX AJ. KaXXlxmq xcu aoftolmq xid-eivxtu al tpmvdi voiioireoiaz. ulr yan rrncortj ev tco voueo. og>d-aXfibv vxl otpd-aXftov, tpom
/.
OvpcixQazcu,
h o
oxmq
tu)
tiz
roXfirjag
tavwvrcu xoiq aXXrjXovq uv^ixaxiaz. mxeo ovv hv tco rotten qooz exco/.voe vfjv udytji-. ovreo xcu ev tco evayye/Jco tov avxop xqoxov xexmXvxat ftf} ia xo e/.dyiOTov Qaxitifia drTtXe'yeiv xai ftvijnixaxeir. aXX erxeiv xcu xel&e&cu. TavTCt to'ivvv eOTi g>6oq xai e.Tieixeia. appoxeoa eloijvfjq xaxaxsvaxixa' xcu oq uer ia tov cpofiov
r/~j
xixccvxcu xijq
ei
itc'ry^z.
At/.eyjrcu eyetz. dxove tov evayye'/.iov Xiyovxoq' m ueToeiTe fiixom avxi/texQTjd'rjexai vuiv. fiafrexe Oag>dxsoov ex tov ccvtov evayye/.iov otl exaToz xa&b
itovov
ev
tco
vofico
Taz vxcLxooeiq
2" /.e'zctf
exoa^e ro uro xou'heTai. mOxeo ocf.fru).iibv pxl 0(p&aXuov, ev tco o; av ue aQVfjrjxai ettrenood-ev xmp vd-gcbxmp dovrj,
oouai xdyco avxov eurrooGirev tov jraTQOz uov tov ev ovqccvoiz. eeixTcu xolwv xcu ia vouov xcu ia. tov evayyeiov oti
tovto xouieiTcu. MEr. O XQOcprjrriq tov d-eov t/Jc yeveoecoq ex ovuov 7EKiaocdog] aQxxcp elxsv 6sX0slv xcu xaxapayslv Tovg axavTTjGavraq c:vtco xalaq' o e cc/aO-oq xvQioq' dcfeTe. qyql, rc xaila eoyeofrai .too: ue' xmv yan toiovtcov exlv ?) aoileia tcop ovoaveov. AA. Xgij xolwv afMpoxsomv xmv naiicov Tac jrgooe/.evoeic loxociijOat xai &l uev loai sloiv cu xQOGaycoyai ev av eyoc. IotI ydo to rrv cutiov xotq rcoooiovoiv. oi uev toj Xqigtco jTQooehjXvfroTez l evloy'iaz XQOfjeaV oi e ia yXev^v xcu voiv erreojcaoavTO eavxolq oZe&nov (hjQimdtj. eeix.Tai ydo cm xQoq a xoaxxei exaxoq, ovtod lxaiov to'ivvv tovz rrnooerj/.vfroTag Xaelv evloyic:. xouiZeTcu.
hcaxoq xobq a xoaTTei n-nbz tov adeXepbp avxov,
c
.
25
30
3
17 IS"
4"
21.
6]
Mt
20-22 Mt
10: 33.
26 27
Mt
19: 14.
Mc. 10:
1
1 10 navaovxm DE 24 Der Name 9 i&Xeiv] i&ZXai nach TiaTbcz. Zwischen (W[iov u. aQXZtp gehrt er ebenso*EXiaoatoq =teht Kr igt gewiss von einem Leser an den Rand geschrieben und von einem wenigr.
fatimetXev
H in H
A^
28
lazoQrjoai] S-ecoo/'ocu
ipsi sibi
.
1
\
81 havzotq
Caspari
c.
15. 16.
Dialog.
33
c.
XV.
Meg.
d.\
dente.
in euangelio: Si quis
te
per-
Optime et conuenienter se habet legislatio. Primum enim in lege mandatum, quo iubetur oculus pro oculo repeti, metum incutit, ne quis audeat alterius oculum eicere, dum suum pertimescit amittere,
Ad.
ut,
cum
cemodi metus iniuriam comprimebat, ita et in euangelio prohibet talionem, ne forte propter exiguam palmae unius iniuriam pugnae orirentur 10 et caedes, utque ibi metus (cohiberet), hie lenitas et patientia mitigaret. Quod utique utrumque ad concordiam tendit, cum alius metu cohibetur a caede, alius iniuriosum per lenitatem inuitat ad pacem. Ut autem
scias
non solum
dicit:
mandatum, audi
et in
euangelio
quid
15
Qua mensura metieritis, eadem remetietur uobis. Et iterum euiclentius, tanquam si diceret: Oculum pro oculo, ita dicit: Quicunque me negauerit corarn hominibus, et ego negabo eum coram patre meo, qui
est in coelis.
geliis
hoc
reeipiet.
c.
XYI.
et
Meg.
d.\
20 silva
comedere pueros
d.:
oecurrerunt.
talium
est
dicit: Sinite
pueros uenire ad
me;
et
Conueniens puto utrorumque puerorum discutere propositum, siquidem simile inuenitur, recte dicis. Etenim omnium quae geruntur
Ad.
causa
maxime
in proposito
consistit.
25 propter
benedictionem accesserunt;
illi
morsum pudemon-
In superioribus etenim
manifestissime
stratum est quod unusquisque seeundum opera sua quae agit reeipiet.
Iustum igitur
30 consequi
fuit
eos,
qui
accesserunt
et
ut
aeeiperent
benedictionem,
eos,
qui
accesserant ad in-
8 Cod. iuria 5 quo] Cod. quod 6 Cod. audiat 10 Man erwartet nach metus ein Verbum wie cohiberet oder coerceret, und nach mitigaret ein
| |
(M. E. unntig.
|
24
illi]
B)
25, 3.
B.
3
Adamantius.
A-lain-iutius.
De
la
Rue
814 d815b.
tv/
(prjTTjv
'
.
.-
xad-mq exoavrbq yag 6 XQiOzoq xeqprjvtzro c'/uv ova\ tc) av&Qcixm i oi- o vlbq tov avd-Qcaxov xaoa\ldorai' ovfMpeoet avxqi sl ui tytvr/jd-?}. ij yi vv & vt a fivXm xooOTe&rjpat xal xaxaxoPTiO&fjpat ev tco direi Ttjq ttc/.doo/,g. evoyosiq e xcu Tovg rrgoy S/Tag xoXXaxtq rro/.kovg eXstjr . aXX ovp ye xcu vexgovg eyelgavTas. aXXa xcu ScouavlTi. etj&etoc: tov rrgocf/jTov axelXfjfps tov Te&vrfxOTa avTfjq viov. aJtoy.t
iq
xvoiov
'
ij
istxzai
XijiToi"
ovp
eig
;
(paptomq
r.
trog
&eov
ov
toq
dwq
dya&ov fiovov
eivai (xcu
6 Xoiozog].
eivat xcu
ayad-bq yaQ
el e xo/.aZei.
ixcuoq.
r uiovgy<>g.
815 fupoq
t
Xsxxeop toIwv xcu tovto' r//.ov yag otl lxacog. ovev eiye xgyiia xoXacu tov 'iovav u?~/ev tjtxtj.
I
xoq avrov. aXX ovh iaoXoq rjvpcrto xo/.docu tov Iovav. ur ev ix avrov Xaslg, u/./.ov e tovvcvt'iov otj&fjd-siq' ov yag poelxo xcu eoa' vi euo\ xal ooi; /j/.freg xob xcagov aoavioat
elxog ovp
xo/.dZsod-cu tov 'iovav.
25
vxb tov ayad-ov XgtOTOv ovixore xokaZei. Tiva to'ivvv tojv Tgicv (f,?)g xexoXaxevai top 'iovav; eeix.Tcu yag otl o ixcuoq, ovrt dixrjdslq ctvTog. ovx exoXat ftrjkv Xaeiq' el de exoXaOSP, dvdyx/, c.vtov ojg exixov xaraTOPra eivcu rrag<: tov iXTj&eproq. el h o didoXog sxoXas tov Iovav, eoTcu ixatoq xcu ov xaxog' o yag xaTaxgivaq tov aixcoq rcagaovTc ixawq' erat ovv ixaiog xcu ov xoprjQoq. el h o XgcOToq bcoXae, tovvc.vtIov Tijq Ofjq ypmurjq Iotcw aya&oq yag ovi'jroTe dxove t] xal y.o'/.dlei' el e kxoXae, ixaioq xcu ovx dya&oc eorai.
dya&bg yag
4-7 Mi
8
fY/./'
6.
Kn.
4':
1737.
20
Mt
I
S: 29.
11 xal vor oi/l ABCDE"4H. xal ovv yt d. Au?gg. d. BBS xal ov/l xal ixaioq 12 6 Xqloto^ gl einige Z. unten: ayaOdq -* eine Randglosse, ixaiov 14 xoXativ] xopt&iv F !! wie oben 'EXiaoaioq r; u. ya&ovQ d. HSS., in H ist in beiden Worten der Wettet Buch?* g -trieben. C in nag. x/a ixaiov u. aya&ov, so auch Pic. Per. : wollte den Genit. lesen oder zw 16 ozi dixc.io; v. Lomm. ausgex 21 laseen nb] anh AB^ 24 brt 6] ort Wettet, H in mg., uze d. HSS. 2s
.
(.'/.'/.<:
<
Aitc Wettst. Pic. Humfr., napao&evra d. HSS. ; xcu oi xcCo; ixawq otcu die Ausgg. /
::
x aya&dq Six
30 ixaioq xal ovx aya&q c'<n<:t u. HSS. ausgen. CFH. ixaitoq xal per ia>q xal ovx ayaBihq dixcuog eorai FH. Pic: rii % FH, de d. br. Per. it
.
Caspari
c.
16.
Dialog.
35
melius Uli fuerat non
tiauit:
Uae
aut
Uli
certe
per quem
nato
filius
hominis tradetur ;
nasci,
molam asinariam
profundum
5
maris.
fecisse
miseri-
10
Denique Sunamitis illa, cum supplicasset prophetae, recepit mortuum filium suum, et ideo ostenditur unius Dei esse prophetas et euangelia. Alioquin hie, quem dicis tantum bonum deum esse et non iustum, quomodo impium ludam dicit melius esse in profundum maris praeeipitari? Puto enim quod qui peccantes plecti iubet iustus est. Bonus enim seeundum te neminem punit. Si autem punierit, (erit) et iustus. Sed et illud dicendum puto quod iusto deo nihil negotii erat in Iuda, ut eum puniret cui nihil deliquerat. Sed nee diabolus quidem poterat ludam punire, a quo non
fuerat offensus,
immo
Illum enim,
quem
timebat
15
et
de quo clamabat:
Quid mihi
et
tibi
est,
me, hunc uidebat ab eo morti esse traditum. Si ergo neque iustus deus, neque diabolus ulciscebatur in ludam, deus autem
tempus
tor quere
2'J
25
non poterat, quem ex his tribus dicis animaduertisse in ludam? quia neque diabolus uindicat bonos et malos punit, alioquin non erit malus, sed iustus, neque iustus iniuriam filii ulciscitur alieni, neque bonus peccantem punire creditur, alioquin simul et iustus et bonus esse probabitur, aut, si utrumque esse non Audi et apostolum dicentem poterit, iustus magis erit quam bonus. quoniam: JJnusquisque a domino aeeipiet quae egit, siue bona siue mala. Meg. d.: Quid hie est simile? Propheta oeeidit, Christus autem salNihil est omnino simile. uauit.
bonus, qui
neminem
Eutr.
d.\
Uli,
aeeepturi?
Ad.
d.\
et
iniuriam facerent.
mabant
30
ei:
d.
Eutr.
Iustum
illi]
est ut,
illi
quemadmodum
dixisti[s]
quod
6 Cod. Alioquin hunc quomodo, quem dicis tantum bonum deum esse et non iustum mit einem Punkte ber den Anfangsbuchstaben von hunc und quomodo, wohl als Zeichen des Anstosses an dem Casus und der Stellung dieses Wortes 7 Caspari will impio Iudae nach den Ew.; unntig. B 10 Erit fehlt im Cod. Der gr. T. e'cvcu xal lxcuoq 18 Cod. animaadvertisse 30 Man erwartet den Sing, dixisti. Doch geht der Plur. an. Der Verf. kann Ad. als Vertreter der Katholiken haben sprechen lassen. (Das lsst sich aber hier nicht annehmen. Man lese den Singular: dixisti. B). brigens geht, was Ad. oder seine Partei geussert haben soll, dass zu denen, die zu Christus kamen, von diesem gesagt worden sei, >ut seeundum fidem mentis suae reeiperent, auf usserungen des Ad. zurck, die wir im griech. Text als Erwiderung auf Meg.'s Worte: TL o uoLOV nioleaev, die eowaev antreffen, seil. Toivavziov aber in Rufins Vorlage oder im Cod. ausgefallen oder von Rufin bersprungen sind. 3*
Cod.
1 melius
illi u.
a ber melius
Adamanthu.
rot)
e i
De
la
Rue
S15b d.
axotoXov
c-
/.r/oj'roj:
ir
r
V/.7*.
I
t t
oxf XOXOV.
t,
Xpiotoz ecosv. Tovpavxlov 61 tovj axlrovq axeiXeoev. e/.eye yao exaoxcp' xlxiq oov oeoa>xe oe' ei ovr // rriOTig exazov, ?) ex jtgoatQe'oeojj:. pvxt o<j~;n\ rovravTiov axixia axc&XeOev*) EYTP. Ol t< : xQoanjxy jtQooeZ&ovTez evXoylaq Xaelp jtQoot}lfrov AA Ovx. aXXa y/.evf^ ti'cxev xal voeeQ a/iiXei <pa/.axobv
77 ofiotov; o XQO<pyzT)q axixxetvev, 6 de
I.
>]
>
Toi'Tor txix/.fjxov.
10
y.c.l
XQoOaywyrjq ovrco xouioaottai. ftaXixa tov djtooTO/.ov leyovrog rraoa tov Xqixov
rjv
EYTP.
Jixaiov
t7jz
iryad-a xat
xaxa
xoftlCeod-ai.
MET.
ei; o
V) fjuiovoybg
jtov
15
Xoiozo- xal zovq iaXoyiouovg \oiv av&QcoJMov r/et. AJ. IJojg oiv xal o XgtOTog Jteol AaZaoov Xeyei' Jtov ts&sie
jtov xelrai.
Olag oft EXfjyyeilco Ix tov rjusxeQOV evayyeXiov eixvvvai. d ejtel ovv (ov) ov/.et tovto. Jtjg xvv&avexai o XgiOTog xoqcl rov agyi20 aiuovog Xeycov t'i oot lortv bvoita; 6 de. (prjip, sijte' Aeyeojv.
tocog
AA
MEr.
et;
Gry ouoiov.
eivat.
EYTP. 'Auipoxega uot doxovotv yvota xal to' xi oot ovoua; Xeyeiv.
to re Aeyetv' jtov
25
xw&apofisvoq 6 &eog xm Aau tpaxsi' Jtov ei; to Jtgozegov yao Iv uaxaoioT?]Tt d'/J. vjtoutui'?iOxeiv avxbv eovXsxo. didyoiTc xal ulxqov votsqov xoQaxovavxa t^z vToZ?jg xal ovTa
AA
Ovy
oj.
ei;
Zeycov,
oga ev
jtolotz
i2 t
xal jtov
et.
2 Cor. 5: 10.
9.
5."
Mt. 0: 22.
20
13; Gen.3:
C
|
9^ 2
Kn. 2:
23.
Lc. 8:
3a
|
lat. T. 10 TtQOOayaryrjq mit Wettet., i 18f. Der Verlauf 18 'Adafidvzwq der Rede bei Ruf. ist gewiss fehlerhaft. Die Worte >quia hoc non uis hngen mit dem vorangehenden nicht zusammen, und Ad. hat nichts versprochen, wohl Zahn hat Recht, wenn Iris scripturis ostendere possum*. aber Meg.
46
d.
TtQoay.
HSS.
17
Meyed-wq
<
<
er
810a mit Rufinus vfiettywv liest Gesch. d. N. T. Kanon II 2 S. 421, Anm. 2 Nur ist htel oir ovXei, das er unberhrt lsst. nicht richtig: der Sinn fordert die Einschaltung von or. vgl. Ruf. Vor 7iei hat A: \Aaluhztn;. aber durchgestrichen 19 Xqlozq] &f-o; d. HSS. 23 aiKfzeoa Wettet., die HSS. ayvoiai C 24 aoi vofia Xiyeiv CFH Pic. Per., zig Xfyei B 29 A in mg.: I'goj; tov naQaeloov. 25 zip zv d. HSS. 26 yaQ d. br.
.
| I |
j
<
Caspari
I c.
16. 17.
Dialog.
37
secundum fidem mentis suae reciperent, etiam istos apropheta secundum mentis suae propositum recepisse, quippe si constat etiam apostolum dicere quod a Christo unusquisque
debant ad Christum, dicebatur
eis
ut
recepturus
sit
prout
gessit, siue
c.
XVII.
d.:
Meg.
d.:
Dicit
hominum
nouerat.
Quomodo
ergo et Christus
dicit
de Lazaro:
Ubi posuistis
nisi
Meg.
d.\
Non
est
scriptum
sie
in
nostro euangelio,
et
scis
quia
Ad.
cl:
uis,
ille
quomodo
interrogat Iesus
Legio.
Quod
tibi
nomen
d.:
est?
Et
respondit:
Meg.
15
Hoc non
est:
est simile.
Eutr.
d.:
pertinere, et illucl
quod dictum
Ad.
d.:
Non
Deus
dixit:
monere eum uolens in qua beatitudine fuerit ante praeuaricationem et Nudatum in quantam nunc confusionem ex praeuaricatione uenisset.
20 quippe
eum
es?
cum
deliciis para-
disi excidisti.
2 etiam
istos
recepisse]
Es
sollte eigentlich
etiam
isti
ist. Der Umstand, und jenen Worten eine ganze Reihe von Stzen trat die Stze: quemadmodum reeiperent scheint bewirkt zu haben dass der bers, die Konstruktion, die er im Anfang der Rede im Sinne hatte, mit einer anderen vertauschte, wenn nicht etwa der Text fehlerhaft ist. (Der Text ist gewiss fehlerhaft. Vielleicht muss ut nach Iustum est gestrichen werden. B) 3 Si Cod., quia Caspari. Unntig; das quippe si fhrt die Begrndung rhetorisch wie eine Bedingung ein. B Cod. dicire 16 Cod. diett 19 Cod. Nudatis. Der Fehler
ist
Adainanti
De
la
Rue
815e 816c.
62
MEr. Umq ovn kv reo vof/up Xtyer Ipaxiov dvd-' l uaxiov, 6 "j xrgiog Xt'yei' tdv Tig ov dg?] ro iftaziov, jigoo&eg
{
ctiTc) xal
\
J.
tov yiTcora; Tovto utv tu xeataXaiov OfiOiov koxi tov' oovtcc dvxl
d'/.X'
\doVTO
816 ofrai.
et
i'va ////
olfj&jjq
xcp
tm-
(pegeiv rag Ix
Iotl
tov LtiXvouevov tovto to' edv xig ov dgtj to tfidxiov ev luv tco evayyeXiop yeygajixai. ev de xolg jtaTgtdgyaig egyep yeyev?]Tai.
lcjott (f aJiovfreig
aXXa xcu ixia xal Iv xcigcp Xiuov xgocpdg xal doa jtXelxa [oaa] %grj uaxa. aXXa xal Iv xcp voueo xovxo jtgooxtxaxxat' lav lat] ov 6 deXcpbg dgyvgiov ifiaxiov], xcp ebficp firjvl xal xbv xoxov xal xb xecpaXaiov b acpi]eiq avxcp [xtu tov yj,rcova].
rrgoodlcoot.
t
xaxa to Xeyev Iv
i]
MET.
xgo<7]xt]g
xov dsov
xr/q yeveecoq
i
Xeyec xa
xo^a
[iov
20
evxexafieva xal xa eX?] fiov 7]xov?] ueva, o de djtbxoXbg cp?]iv evdvco{re x?)v jtavojtXiav xov &eov Jtgog xb vvaG&ai xa iXr xov jiov?]gov to. Jtejivgcofieva eat. AA. KaXov xalm ovx dvxixeixai, ovxe xaxbv xaxcp ovxe epcog
i
.
cpoixi.
<>Ui
d/.Xa
jeeoq
xolvvv
xavxa avxixeio&ai xa xov jtgocpr]xov xal xa xov anooxoXov; ?j dyvoelg oxi xoza xal [?J] fidyjuga xal ftvgebg xal e'X?] xal ojtXa jtdvxa
.xo/.euixd eoxiv;
25
EYTP.
fjV,
xov ixaiov
?}
xov jtovrjgov;
MET.
c
AA.
Xeyei 6
xa
e'Xrj
Mi
5: 40.
4]
20.
1012] Gen.
Jes. 5: 28,
1315] Deut.
15:
1-3, Exod.
16/17]
4 xb
ABCDEG,
|
<
d.
Ausgg.
12 oaa
|
F oaa mit
drei
Punkten
14, 15 rj luziov u. xov yixibva haben alle - 28 Die ganze Beweisfhrung ist nicht recht klar. Was lat. bers. 20 HSS. am Ende ov xalzv iaziv heissen soll, verstehe ich nicht. Rufins eadem sunt omma* heisst, w. e. seh.: Prophet und Apostel sagen dasselbe. Muss nach laxiv
unter den drei Buchst., xal oaa
<
Muss ov gestrichen werden? Ist ein Satz ausgefallen? 24 aaxiv <. E. 23 rj vor /uyaipa in all. HSS. Ich wage nicht zu entscheiden
ein Fragezeichen
stehen?
Caspari
c.
18. 19.
Dialog.
39
est
XVIII. Meg. d.\ Quomodo in lege scriptum mentum pro uestiraento, bonus autem dominus dicit:
c.
auferri uestitibi
Si
quis aufert
tunicam, da
Ad.
5
d.:
ei
et
pallium?
illi
non posse tuis propositionibus respondere, licet iam hoc non sit proprium disptationes proponere de scripturis et absolutiones requirere eorum quae scripta sunt, tarnen de eo quod ais: Si quis sustulerit tibi uestimentuw in euangeliis quidem ita scriptum est, in lege autem a patriarcha ita
deute.
Ocidum pro
dentern pro
Uerum ne
10
gestum
est.
Ioseph namque,
quum
cam
nias
reliquit in
manibus exuentis,
Sed
praebuisse referuntur.
Uerum
ei
lex
quidem
et
de huiuscemodi
te
praecepto.
15 nieim,
pecu-
usuram,
mittes
c.
XIX.
Meg.
d.\
et
sa~
gittas
meas consummabo in
Apostolus uero
est contrarium,
20
Ait. d.:
album
Quomodo
dicit
propheta
Eutr.
et apostolus?
An
et iacula et
arma omnia
Iusti.
ista
25
d.\
Propheta, cuius
aut mali?
Meg.
Ad.
d.\
d.\
Quomodo
ergo
malignum
dicit
apostolus
iustum,
dicens
Eutr.
d.\
Eadem
sunt omnia.
6ff.
Cod. disputationis
stiones ein
und
will
durch logisch zurechtgerckt, aber die Eingriffe sind nicht gerechtfertigt. ^Proprium- kann sehr wohl absolut stehen. B) 14 Acceperit steht im Cod. doppelt, das eine Mal unterstrichen 21 nee lux] Nec< fehlt im Cod.
Adainantius.
De
la
Rue
816c
817
a.
V/7',
tolfjOt
frsoq
tfjq
yevt'oecog
vxo%vd-ivra
ayafrog cov
tov 'loaax
,
ovxsti
iaXtWiu.
o de xvgiog rjftmv,
jioXXcqv TiHfAaJv
fjvotgsv og>&al(iovg.
i
I.
xaQa rroooxiav im
lixeip,
t
vlovg,
xal
^()fa,wroc
rb
ra fieyaXela iegeQXOfievoi y.rjxvvco}.iv tov 6vvaT0 xal tov loaax fit) ovyycooTjOai vjro%v&7Jvai. aXX' tjcel Xoyov. tus/./.Ev o Iaax tov Iloav evXoyeiv, ?)v de elgrjfzevov ttj 'Petxxa otl d o ueiZoov ovXevosi tc IXclttovi, dia to hvtj)qlov tcov ovo 10 Xacov vjzeyv&tj, ojtcog dxcov evkoyrjoy tov vecoTsgov ^Iaxco, tovtetl ror f.iTayvtOTEoov tcov 'lovctlcov Xabv T?/g xairoXix/jg exxXrjoiag. MEE. Ex tov icoy^vat i)^g JtoXXaxig xal fiitlod-ai ovx eOtc ffavtQov otl aXXov eo uhv &ov xal tov Ti\g yevtoecog aXXoTQtoi; XtysL yao' xaoia aiXecog ev X l Q L ^ f o. tjXov ovv otl avTog 15 o rijg ytvtEcog {heog rjf/g elcoxev ctJtb tov Iv yjeoolv exeiv Tag xaoi'ra
///}
jtavra
AA.
etx
e
TaiTa
fiep,
ei
6e
avao uoTCog
k
xal axejiiTJ]eioig
xaioov)
Kai oUcoxovra,
eteqov
ftsbv
tov zcaeyjn'Ta
Tr}v
YMQLav tovtov; xqelttov yao xai TOvvavTiov Tiv aikicov exelvcov avTog
d yag ixslvoi Tta&slkov
,
aOiksvEi.
amog
avcoxo6(xrjev
te
ovg ekeivoi
i(.iir]6av
ovTog
25
yiya7Tr]6v
ovg
ekelvol
ETificov
vaoi;?
xal
EicoXa
avTog
y.a&EikE.)
ovv XXog &og ?)v ev exetvoig xal TQog ev tovtco' jtoXXJ] aX)! ov fiovov rjfilg (iia'/drHiev), aXXa xal ol jiqoytjTai jioXXoI [/aQTVQt]6av, aXXa. xal ol TQElg Jtaleg jzqo tovtov. SIT xal tovto cpr\Otv 6 JiQocpi]Tr\g' %vxa oov &avaTOVfi&a oX?]v t?]v
oe
xaTa
V tovto? avoia.
tttj
avTy
xal
evExa oov ftavaTov^efta oXr\v tt\v rjtiegav*) opoicog dh tov Xqltov fia-rjTaL xaTOJtiv tcov jiQO(prjTCQV aivovTeg, cooavTcog (eiojy.ovto)avayxr\ oe ccXXotqiov elvai tov xavovog tcov
ol
5
21:
1.
Gen. 21:
2. Tob. 11: 912. 7] Gen. 27: Dan. 3: 13 ff. 27] 28/29] Ps. 43: 22.
1.
9]
1
Gen. 25:
23.
14]
Prov.
30] Rom.
8: 36.
7 jdvvato ABDEFH, tivaxo d. br. 17, 20ff. Den ltesten, 10 evloyhEi B ursprnglichen Text finden wir bei Ruf. Ein gr. berarbeiter hat den gr. Text
|
|
gendert,
um
ihn den vernderten Zeitverhltnissen (der Regierung eines christDaher schrieb er >tiqo toitojv t. /(>., tov aaih'cog bis
dioj>:6 u9a,
i
i'-KJoyrjLitv u. idia>-
S.
Einl. 5
18
e'l/e
6\\
e~v/e
B*
23 a yao] yo
s.
<
B^
29,30: in der
bers.,
d.
Anm.
Caspari's.
Caspari
c.
20. 21.
Dialog.
41
c.
XX.
cl:
lieg, d.\
Deus
legis
Ignoras dispensationes
senectute
dei.
filium in
habere concessit
omnia mirabilia enumerantes, sermonem protrahamus in longius, poterat et Isaac uisum restituere. Sed quoniam futurum erat ut Isaac benediceret Esau, Rebeccae autem iam dictum erat quia maior seruiet minori, propter testimonium duorum populorum aspectus eius suffunditur,
ut fraus salutaris
filii
10 admitti,
in
populus formabatur.
15
Uel ex eo quod in persecutionibus sumus semper, manifestum debet esse quod alterius dei sumus, contrarii huius qui fecit mundum et odit nos cum suo mundo. Denique sie scriptum est, quia cor regis in manu dei est, huius scilicet qui praeest huic regno et habet in manu sua cor regis et inclinat illud ad persequendum nos. Ad. d.: Haec quidem, si (de uno aliquo tempore*) commentari posses,
c.
XXI.
uiderentur
fortasse
habere
aliquid
uerisimile,
licet
facile
etiam istud
posset absolui.
20 protulisti.
Nunc autem
omnes
reges,
manu
eius
dei
sit
mulis et fauet his qui sui sunt, deberent omnes omnino persequi Chri-
quam
egit prior.
et
oderat
ille
alios
nunc est. Nam et Cyrus templum dei in Hierosolymis quod alii nihilominus reges postmodum destruxerunt*.) Quid ergo? Alius in illo erat deus, alius in istis? Satis hoc stultum est. Sed nee nos soli persecutionem (patimur *). Et prophetae eadem passi sunt, et multi ex ipsis martyres extiterunt, et tres pueri martyrium pertuleDei uirtute
liberati sunt.
sanguinis
profusione
tota
Propter
di
te
morte affieimur
Sed autem
et
et
Das zweite
in
2 Cod. bonus noster 5 ne in utine steht im 8 testimonium] So der Cod. Der gr. Text (xvozrjpiov, my3terium, ohne Zweifel das Rechte. Ruf. muss [xagzigtov gelesen haben 9 fraus] Cod. frustra Cod. bedictionibus 11 formabatur] So der Cod. Praeformabatur? (M. E. unntig. B) 15 dei est] Cod. dei deest, mit einem Strich unter de von deest 19 Cod. posse 21 Cod. bonis. B 24 Cod. aliquos oderat 29 martyres B, maiores Cod. 31 duxerunt] So der Cod. Tulerunt? Pertulerunt? 32 Cod. prophete Nach diesem Citate mssen notwendig die Worte: Unde et Paulus eadem uoce prophetica usus dixit: Propter te morte affieimur tota
reddit in seiner Hs. gelesen
|
Adauiantius.
7 ,<f)j( )r
De
la
Rue
817a d.
xc:l
ixaicov.
El TP.
ei
lh :>g uvr
drrooxoXog^ djroxryg?]iai
xolg rrgog)?jXcag;
yaQ
sil
xQoaHJrat Xt'yovoi xai avxbg buoicog. ?jXov bxi ovx dxvgoi, toXBQ xaXolq xa) vouiuoig xt'ygtjxai.
ni
MEP.
U.
xai
OTO/.fj'
Ovevl gtjxcog d-roxtyg?]xac xcov dgyaicov d^tjjyavov. Jtixvvui b> xoXZolq Xsyovxa xov djtboxoXov xai ijtixvgovvxa
Xsysi yag iv
xr\
ovx d.xodk/.ovra.
orrcog
flfj
15
c
xavyj]0i]xai jroa oag, svcojiiov avxov' Ig ivrov s vuelg sots iv Xgioxcp I?]ov. og iysv?)&i] oocpia fjfilv drrb d-sov, ixaioovvi] xs xai ccyiaoinbg xai ato Xvxgcooig, Iva xcAhcbg ysygajrxai' 6 xavycofisvog iv xvgico xavydofrco. dxnijt'oxegov s sv xr\ avxf] sjuoxoXtj hficpaivei, Xsymv' xlg jtotuaivst jtoiuvrjv xai Ix xov yaXaxxog ovx so fr ist; u7] xax av&Qcoxov xavxa Xa/.c. ?/ ovyl xai 6 vo uog xavxa Xsysi; iv yc.n Tco Mcootcog vouco ysygajtxai' ov cpL[ic6sig ovv aXocvxa. u?/ xcov owv fieXei xcp&scp; // t ?]fig Jtdvxcog Xsysi; i oxi ocfsiXsi ex sXn'ii o dgoxgicov rjfiaq yao iygdcpt]
t
agoxgiv.
oxi Mcooscog vo/iov sijtsv. aXX ixvgcoosv slncbv xcov ocov iisXsi, <fi]oi, xco {rsco; rj t rjfzg Jtdvxojg xsqI Xsysi; l niig yag iygdcpi]. ogag oxt xvgol xai cog xaXcog xsifisvqi xtynrjTcu. ovslg yao oarrgco voficp xsygr)xai Jtgog djrosiZiv ?] cpavXco, aXXa xgsirxovi xai xsXsior cog ydg ov. ovXousvog ovvioxv xa vjtb oov Xsyousva. IlavXco xsyoi)Oai udgxvgi. i'va taia ?/ xa vxb oov Xeyoutva. ovxco xai o dnboxoXog axeyg/jOaxo udgxvgi xco vofiqi. MET. Eycb ix xcov ygacpcov ei^co oxi dXXog ioxlv o xov Xgioxov -Tcr/Jo. xai dXXog 6 f/taovgyog. 6 ?/uiovgyog iyvcoo&r) xco 'Adti xai Toi~2 xaxa xaigov cog iv xalg ygacpalg rjXovxar o s xov Xgioxov .xaxijg dyvcoOTog ioxiv. cog c.vzbg 6 Xgtoxbg djtscprjvaxo. Jtsgl avxov
;nj
t
9-12;
''>
Cor. 1:
2931.
gr.
Jer. 9: 23.
1319
Cor. 9:
7-10.
b. Die
erhellt, hin-
dnozo/.o; <.
d.
d.
lat.
zugefgt werden.
Sonst
wrde
kein
Subjekt haben.
]
Auslassung
kann durch den gleichlautenden Anfang veranlasst sein 4 xrooi] evqol d. HSS. Vgl. unten 817b xov anoox. t^ixioorrza, 817c ixiQtoaev u. Ausgg. ohx tc'joi B \.i avxov F 14 7iolurr r B [noifiv^v) DE, Tzoiuvrjov C, noiut/v d. br. afcjj 25 uj.' yao FH, et yao d. br. ab ovXfievog] ffVfiovL A (mit ov ber d. Z.) B^E,
1
.
|
|
ni
r uov/.(J.svnq C. }V
Caspari
c.
2123.
Dialog.
43
Christi discipuli,
tiam
(tolerant*).
Una
est.
igitur nobis
cutionibus causa
c.
XXII.
Eutr.
d.:
Quomodo
phetarum? Si eadem dicit quae prophetae ante dixerunt, certum est quia non in irritum uocat, sed tanquam bonis eis et legitimis utitur. Meg. d.: Nullo prorsus antiquorurn sermone utitur Paulus. Ad. (/.: Ostendo in multis Apostolum dicentem et utentem prioribus Ait enim in epistola ad Corinthios prima: Ut non glorietur scriptis. 10 omnis caro coram ipso. Ex ipso enim uos estis in Christo Iesu, qui factus
5
est
et iustitia et sanctificatio
et
scriptum
eadem
15 lege
epistola ostendit,
Quis pascit
manducet?
bubus
dico,
In
de
os boui trituranti
Numquid
cum
est deo ?
An
scrij>-
tum
est
Meg.
Eutr.
Scis quia
legem Moysi
dixit et
d.\
dixit,
20 consequentibus, dicens:
dicit?
Numquid
esse
sermonem
et
propterea eo utitur.
Nemo enim
quam
improbat.
c.
XXIII.
et
Meg.
d.\
De
qui
scripturis
25 Christi
alius creator,
cum Adam
et innotuit.
uel
cum
caeteris
nulli co-
autem pater
die,
sein, da sie Eutropius im folgenden Der Ausfall wurde durch das Homoeoteleuton
Propter
5 Caspari schliesst die Frage bei dixerunt. B 6 eis] Cod. eius 14 manducet] Und mchte nicht essen. Manducatl Der griech. Text, It (Codd. u. Citate bei den Vtern) und Vulg. haben alle den Indikativ 18 dixit] Cod. dixisti. Dixit verlangt der Zusammenhang. Auch hat der gr. T. eitvev 22 Cod. legem. Nach unmittelbar vorangehendem et propterea eo utitur erwartet man lege. An und fr sich knnte legem stehen.
|
44
ii'jy
r
(
Adamantius.
De
In
Rue
S17d SlSb.
tl utj
6 vlog,
yivcocxst
\A
Ih'trv
u/
xax
/]
Q.
voi'or'jT' i-
'(t'n/j
xeol
vag yncyag'
yan ubvov
vxo tov
o
0(ot/j()o^
Xt/.tyai
xovxo.
axove
Tor XTfjOafievov xa) ovoq Typ (faTvt]v tov xvnlov avxov. Jona/)/, dt ut ovx tyvco xal o /.fto: fts ov vvtjxev. xal 'itotr;
fllag
/.;'/.!
tog
jcd/.ai
u/j
yvoooih'vxa avxov*
Xt'yti
yan'
Tavxeg
u;
yvcioovr
V/.7'.
ai ax'p
ovv tv xc 'jtCtxt/j/. liyef kxsyvmd-Tjv xolg jtazoaOiv vueov tv t f] eQfjucp. Ovx fjrj td tu top 'hCexif/X tptjai' tjttyvojoO-?]v T0I2 xaxoaQiv avxcbv. xal cvxol tyvcooav avxov xal yaQ o xvoiog i)uwv bfiovg Xqito2. xooovxod xqovco ovvtaxnicov toiz fiafhjralg, eXeyev'
I
Umq
l.
tl
//>}
jTCtT?']Q'
all
ovx tyivojoxtxo.
t
/.t'ycov
dvayonilTt
efiov 01
urj 6
xaoio-
ovx tjtt'yvw avxov 2: aXX ovx a>g tovXtxo tjco/axsvovxo' xb yan ovrnir yivcooxtiv Xeysxai, odq xal Aav'i" 01 Jtaxtyeg vfioov
y?j
Xavadv.
xaixoi siov.
ovxt
yan Ix tov Ueojqeiv ^i] xal xb ovvitlv xaoaxeitai. (favtQoba tvQixt] uij uovov XQoarqTaiq dvTi/.tycov d/./.a xal tc tvayyt/Sm' tov yaQ Xnioxov t'.To rrdvTajv d-toiQovutvov dvacxavdbv xcl '/.tyovTog' ovela oit tov viov. vpelq svavxiovg touj xnocfi'ixaq oho&e. oacpwq xoivvv xal 6 Xnixbg xal 01 JiQoyrjTai luiji'voav jtsqI yvojewg fttov xal
ygayal Xtyovoir. onoxt ydo XQoanjrtjg Xeyei' FOQarjX dt iut ovx tyvm xal o Xaog ut ov Qvvi)xtv. oiiooz [dr xal o Xqcotoq. ovviaTQimv toiq fiaih}xalzu.tytv ovtlc oidt xbv vlbv ei iu/ 6 jzax ?]Q. d/./.d xal ovvcov t/.tytv avxolg' ovtxox e tyvojv vflg.
Al^.ov
25 dyvcooiaz.
EYTP,
6t l
xb
ovvielv
yivcixeiv
al
1/2]
4-6'
Jes.
1:3.
Ezech. 20:
14]
1:3.
27 28]
7
Jes.
Mt
29
Mt. 11:27
7/8] 7: 23.
9 10
7.
tk'O.ul
|
Ausg..
zta/.LV
d.
HSS.
olini
Humfr.
11
ff7 cf
fyvuxj&rjv
d.
stellt
und
28
dfiwg] die
HSS.
Ausgg. ouwz.
Ich habe
de gestrichen,
Ca^pari
c.
23.
Dialog.
45
gnitus
est, sicut
Nemo
nouit Patrem
Ad. iL: Ualde inconsequenter scripturis sanctis abuteris. enim hoc a solo saluatore dictum. Audi et Esaias quid dicit: bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui, Israel uero cognovit et populus me non intellexit. Et Hiereinias dicit: Et gnoscent me a minimo usque ad maximum eorum. Meg. d.\ Quomodo ergo Ezechiel dixit: Et agnitus sum
//rsfris
Putas
Agnouit
me non
non
co-
patribus
in deserto?
d.\
10
Ad.
Non
eum
esse a patribus,
et
eum
esse confirmat.
Nam
dominus
noster Christus,
cum
cum
discipulis, dicebat;
Nemo
15
Et quidem uidebatur ab omnibus, sed non novit filium nisi cognoscebatur. Uis autem uidere magnificentiorem uerbi flguram? Ipse dominus et saluator dicit ad peccatores: Discedite a me qui operamini iniquitatem, quoniam non noui uos. Numquid ille, qui corda omnium nouit, ignorabat eos? An propterea haec dicit, quia sibi eorum conuersatio displicebat? Intellegere etenim agnoscere dicitur, sicut et Dauid dicit: Patres uestri non intellexerunt mirabilia mea in terra Canaan. Non enim ex eo quod uidetur, sed ex eo quod intellegitur, quis nosci dicitur uel rursurn, si non intellegitur ignorari. Et ideo manifestissime inueniris non solum prophetis, uerum et euangeliis contradicere, ubi Christus, qui ab omnibus uidebatur, dicit quia: Nemo nouit filium. Et quomodo contrarios esse prophetas euangeliis dicitis, cum eadem et prophetae et
pater.
,
6
unser
wo
es aber
et
cognoscent
me
Citats in
dem
dem cognoscent des Jeremias folge dass Israel zur Zeit dieses Propheten den Herrn nicht gekannt habe, und das non im Cod. scheint daher zu rhren, dass Rufins Vorlage, oder dieser selbst, oder endlich ein Abschreiber seiner bers., die Argumentation des Verf.'s nicht verstehend, das negative Adverbium in der Meinung hinzugefgt hat, es msse in dem Citat, ebenso wie in dem vorangehenden aus Jesaias, ein Nichtkennen des Herrn von Seiten Israels direkt ausgesagt sein. Oder sollte etwa: et non cognoscunt zu lesen sein? Dann wrde der Yerf der Schrift, oder der Urheber der Vorlage Rufins, oder dieser das von Jer. gebrauchte Fut., um die in [den Worten des Propheten liegende Thatsache direkt auszudrcken, in das Prs., und ein Abschreiber der rufinischen bers, dieses
dass aus
wiederum
in das aus der It. oder Vulg. bekannte Fut. verwandelt haben, ([ch glaube nicht, dass eine so verwickelte Lage anzunehmen ist. Aus der Auslassung
von
Tidlat-
(s.
d. griech.
Text) geht m. E. deutlich hervor, dass Ruf. die ArgumenVielleicht hat er schon rtXiv gelesen.
B)
j
19 Cod.
W.
unterstrichen
20
quis]
Quid?
Cod. discitur.
evQioxy
Adamantu)
De
la
Rue
SISb d.
MEPn
txatov tov
/..
txioa
o
uoi
urj
elvai
vior tov
yao tov vouov ovxco e/.i/vd-e. sl yao rjXdsv, xo av tc\ elq avxov ixb tov Javt x/jov/Otirc. Xiyovxoq' ti kfpovagav ttiv?, xa\ Xao) kfieXexTjav zeva: xagtOT oav fva Ot alXstq Zfjq "//"_. xa\ ol arr/ovTtz VVTjxd-fjOav e*x) ro
.
Xoiotov
avxo xaxa tov xvoiov xa\ xaxa tov Xoiotov avxov, xcu xaXiv' alrrjat rrao tuov xcu dcooo ooi ed-prj, xr\v xZfjQovopiav oov.
xcu
tc:
-
\
oti
.tu/ u
er 1
a vr
Vg
ev
Qa6
co
Oi/j o
5.
Ix xovxov
10 (o]t
elxwxat o eZ&cbv XoiOxoq a/./.ng exiv, Ix tov io'/te aoi/.eiz aQXovxaq fevtod-at xax avrov, ih'itb ed-vy xoiuav&fjvai e*v gacp
idtioa.
AA.
xcu
15
<>ti
Xi/ovxog'
d Ptopaicov,
6i
7)2
tc\
yao
jvi
hl 2
xZTjQOVOuiav avTc
soutva. ntol
xjj
fjq
xXffQOVO/iiaq Ziyei
o Javid' 20
kxixeipai fjuaq iv ttj ocoxfjoia tov ed-vovq oov. [xov exaivel&at uexa T? 2 xXrjQOVOulag oov. ^/.ov ovv oti avxq exlv
t i
t
xXrjQovofiia
xmv i&vmv
El
ur)
a)v ?/T//o~aro.*)
EYTP.
t
r\v
46
;.
Ps. 2:
1. 2.
7 8;
Ps. 2:
S.
9.
15 16] Dan.
2: 40.
1921
Ps
5.
cL
!
ABEFH
HSS. iXqkv&EL, der Sinn fordert das FH 21 ovv 15 zor vor Javu,).
Perf.,
Ruf.
uenit
14 anoexzeov
<
<
G.
Caspari
c.
23. 24.
Dialog.
47
agni-
Eutr.
d.:
Manifestum
cum
dicit
me non
me non intellexit. Similiter et Christus cum discipulis positus dicebat quia: Xemo nouit filium, nisi pater, et rursum his, cum quibus erat, dicebat: Non noui uos. Meg. d.\ Habeo ualidissimas propositiones, quibus ostenc. XXIVdam Christum non esse filium iusti dei creatoris, cuius Christus necdum
cognouit
et
populus
enim uenisset, sine dubio fuisset expletum illud quod de eo prophetauerat Dauid: Quare fremuerunt gentes et populi meditati sunt
uenit.
Si
10 inania?
et
principes conuenerunt in
unum
aduersus
l.~)
dominum et aduersus Christum eins. Et rursum: Pete a me et dabo tibi gentes Jiaereditatem tuam et reges eos in uirga ferrea. Ex hoc ergo approbatur quod Christas hie, qui uenit, alius est, quia neque reges, neque principes insurrexerunt aduersus eum, neque gentes in uirga ferrea regit. Ad. d.: Quicunque uidebantur esse reges in Israel et habentes potestatem uitae et mortis, omnes aduersus Christum conuenerunt. Et
quia in virga ferrea gentes gubernantur, ostenditur in prophetia Danielis,
dicentis
Romanorum
est,
quas
sibi
correptionis, quia unusquisque ab eo redarguitur pro peccato et (ut) uas figuli con-
fiat,
uirga ferrea
nominata
est.)
Sed
et alibi dicit:
Domine, memor
tuae.
tuo, uisita
mir korrupt zu sein, ich finde aber 8 uenit] Cod. enit mit u ber dem e 12 Eos keine leichte Einendation. geht auf terminos in dem ausgelassenen zweiten Hemistich von Ps. 2: 8 et possessionem tuam terminos terrae zurck. Doch knnte es sich auch auf alle Ein-
es scheint
B Cod. quo Mglich auch, dass das ausgefallene Wort tanquam war, was wir et uas figuli. Ps. 2: 9 in den Psalt. finden, whrend Hieronymus' eigene bers, daselbst ut hat 22 Cod. confringetur in oder ad statt et liest Caspari nach der lat. Bibel, aber die Konjektur ist unntig. nominata est B 20 23 Die Worte sed et sermo finden sich nicht im gr. T. und sind entweder von Rufin oder von einem spteren hinzugefgt. Sie geben eine zweite Erklrung der von Meg. angefhrten Stelle Ps. 2, erklren aber die nicht von ihm angefhrten Worte uoq oxevoq xEQatxecuq avvzQLipEiq avxovq. Der Verfasser dieser Erklrung scheint an Stellen wie Apoc. 19: 15, 2: 27 gedacht zu haben. B 23 Nominata ist vielleicht nicht durch uirga ferrea hervorgerufener Textfehler, sondern durch Attraktion entstanden. Diese lag hier um so nher, als sermo so fern steht 23/24 Die an sich nicht klare Beweisfhrung des gr. Schriftstellers ist in Ruf.'s bersetzung ganz unverstndlich geworden: die Worte, auf die es ankommt zov 67icuvETcd-cu fiez xr\q
Mt. 28: 19
|
21
quia] Casp.
B.
A.damantroa.
De
la
Rue
SlSd S19b.
xailov, Xl&og Ixu/jd-)] kgooovg ipev yiniov xal l.xdxaSe tfjv elxova [avtv ytiotov], xal Irroiosv avTTjv cog xovioqtov xal <pvT)d-f) vx vi/iov. 6 Xi&oq
f]
WEr.
Ix
fteov
aojela lv b^yj
.
pcuvofiivt)
xc
?]
eixcov
y)
lx\
t^
;/"-
ailsla
avGT^y.fiv
XqiOtov
a
.11
Lit]trrcj
xtjg
ytjg,
mg kutjwot
utjxat
vzrpuip
eixvvrai
kXffXv&mg
ia
vofiov
xal
XQoqpTjxmv
XQtOtog.
I l
Ta
ixa'icoz lv
tcu
y&Q
rrnofff'jTai
xca
ffovoi.
f doz)].
ueza zavza lv
avxov d/./.d xb eiog avxov Tiuov. IxXslxov vxbq Tovg vlovg xmv av&Qc&xcov. xal xaXiv'
iov
uhv
ovv
ovrcog
etxep'
eloasv
xaiz ov yoiziOa, 6 ayaxrjxog, lv m svdoxrjev ?] tyvyi) uov ovx Igloei ove xoavyaoet lv xalz xXazeiaig, xaXauov ovvxexQLUiievov ov xaxed^ei. xal Xivov xe r vy co uev ov ov iosL xal xaXiv' yalni. d-vyazso 'ieQovOaXvju Gcpbgc. xfjqvOOs, 0-vyaxeQ SimV lov 6 aoiXevz oov Igyexai xQavc k*xisijxmg ex ovov. C02 lv xco evayyeXicp etjXmzai bxi xa&ioag
6
.
|
Lx
25
ovv xo xozl uev lv biyj. xoxl e lv XQavxTjxi' ole h x?)v lv oZ?] xal av/.oz o axo0x0X02. Xeycov' lv xsXeiouazi &eov. lv cccovfj dgyayyeXov. lv ti loydx)} OaXxiyyi xaxarjsxat xvoiog ax ovoavov, xal oi a
elofjXfrev
elg
ovov
Iegovoa/.y]u.
zrjXavyeg
xsqiXsixoasvoi tl~ x t/V rrc.Qovoiav avxov aua Ovv avroig aQjzayrjOous&a lv vsq>iXaig eiz axavzrjiv avxov' xa&dtg xal o Aavvr\X \yei' elov mg vibv v&ocixov ia xcv vecfe/.cov Igyouevov.
i][ilg
oi
13" Dan. 2: 34. 30. 13-15" 111-21 Zack 9: 9. Vgl. Jes. 40:
16-19"
Jes. 42:
13.
9 f., 62:11.
21]
Mt. 21:7.
2428
29; Dan.
7: 13.
<
ABDFGH
Pic.
Humfr.
y,
vor Ix S-eov
<
d.
HS8.
ABlFH. ovittfyceiv d. br., (Tvarrjxvia Tb. Gale bei Wettet Wettet. reicbt das Wort und vermutet dass des Abschreibers Auge abgeirrt sei auf die Es fehlt bei Pic. 12 er Worte 7ic:<7(:; u Xeiaq Giozi/xeir. die bald folgen. s 19a, b. Ruf. 22 drr ; 16 rjvxrjoev B in gloria* \o^ov d. HSS.; vgl. AC'D hier u. weiter 23 ngadzipzi FH z^r h> 66g% ABCDE, zbv i. 6. d. br.
5 oioT^y.fi
|
;
\ |
t'i,v
BvzsQav
xo:)
evo^ov Ana>t.
s.
r-]inl.
1"
20 nqwftoy
E.
Caspari
c.
24. 25.
Dialog.
49
faisset,
Kiitr. iL:
Nisi
regum
d.:
et
principum potestas
dicit:
quomodo
poterat
Christus crucifigi?
c.
XXV.
Meg.
et
Daniel
imaginem et fecit eam quasi piduerem, qui exLapis autem erat regnum a Deo gloriosum, et flatus est a uento. sii f imago terrenum indicat regnum. Unde ostenditur quia is qui per legem et prophetas annuntiatus est, Christus, nondum uenit. Si enim uenisset,
sine
manibus
percussit
10
regnum esset in terris, sicut indicat Daniel. Ex eo autem, quod omnia regna (in) sua incolumitate perdurant, constat hondum adesse illum Christum regem qui per legem et prophetas annun-
nunquam
aliud
15
20
Quae recte in scripturis sanctis dicta sunt non recte uis intellegi. Lex enim et prophetae non duos Christos uenire dicunt, sed unius Christi duos aduentus indicant, unum in humilitate, primum, alterum in gloria, secundum. Et de primo aduentu dicit Esaias: Uidimus eum, et non habnit speciem neque decorem, sed species eius despecta et deEt iterum: Ecce puer mens quem elegi, ficiens supra fdios hominum. dilectus mens in quo complacuit animae meae, non contendet, neque clamabit, neque audict quis in plateis uocem eius. Calamum contritum non conEt iterum: Laetare filia Hierufringet et Unum fumans non extinguet.
Ad.
d.\
filia
tibi
mitis super
asinam,
sicut
et
in
euangelio
introiuit Hierusalem.
Manifestum
indicat,
mortui resurgunt
sicut
et ante
primi, deinde nos qui uiuimus, qui reliqui sumus in aduentu eius, simul
cum
ipsis
Daniel
dixit:
Sed
et
mit dem Zeichen :, das auch im Text vor Et selbst hat der Grundtext P^in ntn, die LXX (&elo()Elq und die Vulg. Uidebas. In der It. scheint Cypr. Testimm. II, 17 und Firm. Mat. De err. prof. relig. 21 zufolge das Verb, gefehlt zu haben 4t Cod. sine manibus de monte, mit einem b ber sine und einem a ber de 9 Cod. sua incolomitate Cod. perdurarant, mit Strich unter ra 10 et] Der Cod. hat ein schwaches, bleiches, durch Ausradieren und Auswischen halbzerstrtes ad 14t Das i von unius steht ber der Zeile als Korrektur duos aduentus] Duos steht ber der Zeile. Es sieht aus wie die Korrektur eines Spteren 18 Cod. contendit 26 resurgunt] So der Cod. Dasselbe haben auch Cod. Sangerm. und Cod. Reg. seu Ciarom. bei Sab. In den Citaten bei den Vtern ist indes resurgent allgemein (s. Sab. z. d. St.), was wohl auch hier zu lesen ist. Adamantius. 4
3 Uidi steht
ist.
am Rande
gesetzt
An
der
citierten
St.
Adamantiu-.
t
De
?/
la
Rue
819 b d.
ixalvsL an avaxolmv xa\ tpaivexai tcog voiicov, ovrcog torai 7) eXeviq tov vlov vov av&Qconov. rtjlavyiorara deeixrai ?) eXevGig avrov
xai
iv reo
evayyt/.ico'
mCxQ
dToctJt?]
>,
XQwrt],
xcu
/]
yl ovxoq xai aXXt)v xagovoiav xrjQvrrovrog. t?)v p 6og otpellovav yeveotrai. locog vug ivavriovofre ralg ovo xaoovoUug' ovre yciQ r/)v XQmrr\v avrov xagovolav exeyvcore, ovre r?]v tvrov
kv
tj]
Tolvw
aZlfjv xQOOoxave,
t
<u]
MEP.
/]v
AxQtrj
Ooi
r\v
tov
10 vo/dov xa\
a&ovaxov,
avrov'
axovaq ydg iv
//
reo G[icor?]Qiq)
AA
Kl
rregl
Xgiorog. tpaxet igybiievog >/ iregov xooGoxwfiev; d vvv tolvw ovx tOTL q gov/jOecog to to3v jragovrcov e^eraoai' ov ei; 6 Xeycov ls /tvoq tov (heov, 6 cdgcov ri/v dfiagriav tov xofiov, ovx t)yvoti otl avTog iGTLV all, kxel Jigogoiiog eyivero, (ei)
20 xai iv
Xqlotov yao' ov ei
ov
ei
25
ydg Xiyovra avrov vxayoa xai aXXoig rce(i\pco tov xaQaxZrjrov, rovrin rb xvevfta rb dyiov, exeirj ol (la&fjral avrov ijav avade xai rb d/j/d-eoregov iia&e. yivartxovreq ulv ovo xaooviaq tov Xqlotov. dyvoovvreg 61 otl avzoq iGTLV fiiXlmv sievai ix tov xofiov, 6 Icoavvrjg uerajtagaLovg reo soxorij rovg fiafhjraq' ?)v ydg d-ifug rovg vxb 'icoavvov fiafr?]tco
ad?]
ijzvv&dvero'
ijei
13"
.
Mt.
_>4:
12 13]
Alt.
11:
3.
18]
Joh. 1: 29.
20]
Joh.
14: 16.
tov fijfjuovQyov, 11 tov ix yevia.] Man erwartet tov tov -eov tT z yevioewq wie 814 c, 810b. Stnde dies in dem Texte, dann Hesse sich auch tov Xqlotov Ich habe nicht gewagt, so viel zu ndern, zumal da Ruf. clvtov gut erklren.
(
17 to tjv
ttcq.
ACDEFH,
|
Hat
19
< to el <
d.
br.
Ruf.
alicai dicere*.
d.
HSS.
Vielleicht sind
nach
20 i'M
ABCEFH
Pic.
Caspari
c.
25.
26.
Dialog.
51
et
usqm ad occidentem, ita erit et aduentus filii hominis. Ex quibus Omnibus euidentissime comprobatur primus in humilitate aduentus, qui iam factus, et secundus in gloria, qui futurus est. Uos autem, qui eum iterum uenin euangelio scriptum est:
apparet
turum esse non creditis, certum est quia eum nee uenisse non intellegitis diuinarum consequentiam literarum.
credatis,
dum
c.
XXVI.
Meg.
d.:
Ueriora
tibi
cognouit eum,
10 raret
tens
impossibile erat
ut
dixit:
Tu
es
qui uenturus
es,
an alium
exspeetamus?
d.\
Christus?
Nunc autem
tollit
dicit:
Tu
es qui
uenturus es?
peccata mundi.
erat eius,
Non
eum
quia praecursor
interrogabat
praecederet.
diseipulis:
Uado
et
mittam uobis
duos
alium paraclitu?n,
quidem aduentus Christi non ignorabant, quod autem ipse esset, qui utrumque impleret aduentum, ne diseipuli dubitarent, uolens Iohannes confirmare eos, discedens de hoc mundo mittit eos ad dominum, veluti seruus
1 Wahrscheinlich ist exit zu lesen (gr. ixalvEi).
S.
11 dixit] Cod. dixit. Das letztere dicens. Man erwartet entweder misit dicens oder mittens entspricht Mt. 11 2, 3, das erstere dem gr. Text. Es scheint, als habe der Schreiber erst sagen wollen mittens dixit, dann aber statt dieses Wortes dicens gesetzt, weil in der Schrift dicens so oft anzufhrende Worte einleitet 15 Cod. praesentiali cui 17 Cod. ipse praecederet 20 Der zu ut gehrige Satz fehlt im folgenden, indem die Rede durch die mit quia beginnenden Zwischenstze anakoluthisch wird. Der bersetzer fallt von ne diseipuli an aus der Konstruktion 22 Caspari setzt nesciebant nach adventum ein; aber es ist m. E. keine Ergnzung ntig. Man konstruire: Ut, quia ignorabant, ne diseipuli dubitarent quod autem ipse esset impleret adventum, Joh. volens cet. d. h. damit die Disc. des Joh., die zwar die zwei nuQovaiat kannten, nicht zweifeln sollten, dass derselbe Christus wiederkommen wrde so sandte Joh. u. s. w. Die Verbindung ut ne findet sich auch I c. 13 ut ne oeeideret. B 23 Cod. seruos. Sollte dies das Rechte sein, so wre mittit eos ad dominum veluti seruos, domino tradens zu interpungieren. Allein die Bezeichnung der Schler des Johannes als serui Christi ist nicht recht motiviert, wogegen die Bezeichnung des Johannes als seruus Christi, der diesem seinem Herrn das seinige bergiebt, durchaus passend ist. 4*
2,
Germ.
Cod.
S.
Gat.
z.
iainantius.
De
la
Rue
Sl9eS20b.
<'
.
peraxaoado&ijpai' o ovv *lcodvvrjc dxtGreiZe oxmg ndthjoiv ort txetvng tOTi. Liijjrcog Ura Tt)v armv
\^('~r<~.
VT/ r Offct/.ejtv.
t
tTii"
d.Tt'/.&eTe ovv vueic. dxooctoaoire. tptjiv, avroq ooxB de xa\ ti,v Xqiotov djroxoioiv. ueraxaQaladtP rovg rag d ovlopepog euai. ra loya xQotcuev eixcov Tvcf'/.ol
psxqoI tyei noj'Tt'.i xal uaxaoio'g og edv inj oxavaXiod-?} Iv uoi. avrovg ovv usraxaQaXamv evov&eTei ia tcov eQycov. Tva
.
i)
alfft-tta
xa.
MET.
ff
Ovtcoj:
r././.nrotot
fjftev
rov cfcvevTog
Xqiotov. xal 6
XoiOrog rov xoitjaprog 0-eov. ojot8 Ilav/.oz leyet otl Xql0X0 2 rjftq eSr^/oocoe. 61]Xov ovv ort cu.loTQiovg' iiovg yao ovelg .Torf cyooaZer ayooaCt yaQ alloroiovg ovx llovg. AJ. IJdvv d.-TQaxoXov&riTroz cfiosod-e. o ovv vrrevorjoag ei eletag, ev av r/or ei de j.oyov {r?]oeveig firj errvouevov, ovy oolcog tpQOVtlq. rop rrQiauevov lg;7]g elvai rov Xqiotov 6 jze.Toc.xcbg Tic hrtv ; ovx i/).d-ev dg oe o djtXovg uv&og otl 6 jccoXcov xal o dyoQaZoiv aeZcfoi eioir: ei xaxog cov o taolog tco dya&cp jrejrQcxxev, ovx Iotl b xaxog. all aya&og' o joq ax c'Q'/Ji? (&ovfjGag tco cw&qcqjio? vvv 20 ovxItl vxb yfrorov ayeTai. tco dya&co ti)v vofirjv rtaoaovg. Itczl ovv ixciog, [o] Tc>v cfftovov xat xavroq xaxov rravoduevog. avTog
Li
_
5 S~ Mt 11:5.
Objekt
seine
v.
XQoictkE.
.
Der Sinn
ist:
Werke vor
Statt Ae7~<-u
nach r<': Unrichtig, denn z i'oya ist da er die Schler belehren wollte, hielt er ihnen ich meine, vermutete Th. Gale (bei Wettst.) >dtdai
:
Komma
da wir aus dem unmittelbar vorangehenden: ozi avroq :-oti ergnzen knnen 8 avrovg] avrg d. HSS. eos aeeipiens Humfr. 11 looze) ut P. dieii l'ic. d. br., to; H 2 sie .... ut P. dicat< Per., tu taatum .... ut 11 Xn. C 16 7tQtd/ievov ABC'DFG. TtQiwfisvov d. br. zl tozir F 10 Ruf. oti
-.7 sich erklren lsst,
| |
<
habe ich gestrichen; es steht aber in allen HSS. (ii>rov Zwei 7iv>'/.i\cji;^ Ich zweifle an der Richtigkeit dieser Worte. A 21 f. Flle sind mglich: dass der idokoq die Snder an Chr. verkauft hat. und dass das gethan hat. So lesen wir auch bei Ruf. Dass avrq 6 'n-o; sie verkauft hat, ist m. F. ein undenkbarer Fall, und es kommt mir vor. dass diese :ie berreste sind eines verlorenen Satzes, der etwa wie die lat. bers, ged.
HSS..
y.(Ct
d.
1.
R.
21
lautet hat.
Caspari
c.
26. 27.
Dialog.
5:}
dornino
tradens
quae
sua
sunt,
ut,
scientes
ipsum
esse
dominum
est,
diu errare in
non possint, et ait ad illos: Ite uos ipsi; non solum qui uenit, sed et qui uenturus
ad se ut
firmius,
Denique lde Christi domini responsum. Cum eos missos uidisset fides eorum confirmaretur non tarn uerbis, sed et, quod erat
,
operibus
eos
instruit.
Ostendit
quia,
si
uerbis
egisset
cum
ipsis,
ueritas comprobatur.
XXVII.
et
Meg.
d.\
apparuit,
rursum
emit.
Christus
deo,
ut
Paulus
diceret:
nemo unquani
Manifestum est utique quia alienos; proprios enim Sed ille dicitur emere qui[d] quod alienum est,
uideris.
Si
probare posses,
recte id proferre
debueras;
uero captas
quorum rationem dare non possis, non prudenter agis. Quia enim emptorem ais esse Christum, die nobis: Uenditor quis est? Aut non uenit ad te antiquum prouerbium quia Qui uendit et qui emit fraires sunt? Si malus diabolus Christo bono uendidit, non erit ergo malus, sed
dicis,
inuidere cessauit,
suum
et
factum esse
(Si
et
bonum,
qui possessionem
mali
ad dominum bonum.
creatorem deum,
iustitiae
quem
si
probabitur,
alii
Si
enim
pretio
erit
30 boni
erant
qui distrahebantur,
si
st.
ins knftige?
7 instruit]
Der Cod.
inseruit,
[
was nicht recht passt. Der Acc. wre nicht anstssig. S. Plaut. Most. 1, 3, 59 Cod. eis namque, mit b ber eis und a ber namque 8 Cod. reddert 11 Cod. aparuit 16 Im Cod. fehlt qui. Doch steckt es vielleicht in quid, und
I
ist
zu lesen: Sed
ille dicitur
emere, qui.
(Ich
B)
19 Cod. ursprnglich
o ber
a 20 possis] So der Cod. Man erwartet potes. Doch auch der Konjunktiv erklren: von denen du keine Rechenschaft geben knnen mchtest 27 Cod. trastulit 27/28 sed deum] Wohl Breviloquenz fr sed creatorem deum id fecisse dicis 30 Cod. seruuos.
dem zweiten
|
lsst sich
;>4
Adamantius.
o frBoq svQioxTL:i .Trv./Jc:'
ol
De
[ol]
la
Rue
S20b d.
tavrovg
.'
uXXov 6h
Tjitagrtjxorec
axvjXXoxQUDap
Tfjg'
dr&gmxoi
1"
tSav 6ta typ evorrXayyj'iav avrov. rovro ydg cpi]oiv 6 xgocf?/xalq a/iaoxlaiq vucv exgd&rjre xal ralg dvoiiiaig eaxzeiXa xfjp fjrjrtga vucov. xal aXXog xaXiv 6cogedv exgd-?]re xcu ov fisx agyvglov Xvrgmd-ijed-e. rb 6e' ov ixer agyvglov 6t XoT <>n {6tc: rov cui/arog rov Xgirov' rovro ydg cpdxei 6 xgoan' avxoq trgavfiariofr?] 6id rag df/agriag r\iicov, reo fprfxr\q [tmJLcoxi avrov rjfielq ldd-?] uev. elxbg 6h ort xard oh hxgiaro, 6ovg lavrot; xo ciiia' jrcog ovv xcu Ix vexgow 7/yalgero; el ydg 6
t
k
la&v
rt r
t
tiu/jT
fj?)
ovxiri
o
ejtco-
X),oei" el 6h
yovv 6id-
oXoq xariyti rb alfia rov Xgirov avrl r^g riiii]g rcov dvd-gcoxcov. .to/./j djte&avev , dviori] cog XaOq, tjuog dvota' epev rcv xaxeov.
d
ed-rjxev.
avrr)
jtoia
xgdoig;
rov
xgocp?']rov
xal 6iaxogjii&r\rcoav ol iy&gol avxov. jtov dvdoraig. txei &dvarog. EYTP. Aoxtl ixoi fifj xaQ dXXov ?)yogaxivai' rlg 6t jrore rd
6 frebg
AA.
Avrbg
t
6 Xgiorog ovvd6cov
nag
xoudp
r/jv d uagrlccv
6ovXog hrt
4 5
Jes.50:
1.
6"
Jes. 52: 3.
8 9
Jes. 53: 5.
17 ls;
Ps.68:l.
2
"'
i^ir.nT/y/.Ttz
av&Q.] So
d.
HSS.
5 aXXog] einzuklammern. Pic. las cu r^iaoziy/.. VTettst. verra. r././.ojc. Nicht richtig. Der Verf. meinte, dass cogeur y.rl-. aus einem anderen proph. Buche stammte, sonst wrde er nur xal nhv geschrieben brf/.ovxi d. habfn 7 brf/.ol vzi 6 xb fa ov B 2 H, ro dh oirie C, tb ovdh d. br. d. ia Vgl. Ruf. Man knnte auch rw de tjXov oxi vermuten Pic. o yg 10 el yao ist richtige Konj. Wettsteins, vgl. Ruf. Nam 8*< HSS.
fachste
ist,
ol
als
interpoliert
<
d. H.^^.
16 Vielleicht auch o
hUhjxev e*Xaev.
l&iy/.tv o
Xaev
d.
HSS.
Caspari
c.
27.
Dialog.
55
Sed ille magis qui sanus est scripturae sensus latere nos non debet: quia unusquisque peccator per hoc ipsum, quod peccat, alienum se facit a deo per peccatum, et, quia alienationis eoruru a dei possessione uelut pretium quoddam positum fuerat peccatum, ille qui uenifc auferre peccatum per sanguinem suum redemptiouis eorum pretium illud esse dicitur, quod sanguis pro remissione effunditur peccatorum; quod utique merito redemptio dicitur,
qui
pretio accepto, facit alienum malum*.)
suum malum,
uenumdati
estis,
et
matrem uestram. Et
et
10
dicit:
Hoc autem
et
dicit
propheta
quia Ipse
est
liuore eins
Quod
ille
animam suam
grata uenditio,
eius
animam
eius,
erit
uel
animam
Potestatem habeo
20
quomodo resurrexit? et ubi est, quod dicit: ponendi animam meam et potestatem habeo iterum sumendi
eum? Aut hoc tibi uidetur, quod diabolus retinet sanguinem Christi et animam eius pro humani generis pretio. Grandis est ista blasphemia et profunda stultitia. Mortuus est et resurrexit; quod posuerat recepit. Quae hie uenditio, aut quae emptio? cum et propheta dicat: Exurgat deus et disperdantur inimici eins. Ubi resurrectio est, ibi mors.
Eutr. d.\ Uidetur mihi quod emitur ab alio emi. emit quod proprium est?
25
Quis enim
unquam
dicens:
Ad.
d.\
Ipse
facit
Dominus consonans
prophetis
pronuntiat
Omnis qui
peccatum seruus
est peccati.
4 Cod. alienationes
(5
Cod. adei
Cod. possesCod.
B)
B)
|
w.
|
e.
seh.
10
alius]
So
von Picus (et alius rursum), Perionius (ebenso) und Humphrey (et alius alibi) zufolge auch der gr. T. c'OJ.oq, was also schon Rufin gelesen hat. Wettstein am Rande: alJ.coq und Delarue in den Noten: forte legendum a?J.(oq. Lommatsch hat alXwq geradezu in den Text aufgenommen. (Vgl. die Bemerkung zu d. Gr. T. B) 23 Exurgat sieht im Cod. aus wie exurgiat 24 disperdantur] So der Cod., aber mit dem Abkrzungszeichen von con zwischen n und tur.
Die
et,
lat.
berss. dissipentur
in ibi
Der
gr. T.
otwv
B.
Alainantiu^.
De
}':
La
Rue
820 d821a.
MI'/'.
UaQ
r/~_
aftaQzlaq
T/ r
t
El
OitTo.
TR
dijZQp ort
XaTC.yn^GTlXrj- El.ZrJV
V/7',
))
(hm elxev oxt auagzia xvqioj: toriv. El TP, lln/././) od rjia' tc~) i-ljzetv xg 6 jioiodv z//r duagxlav ovZoq Ioti z7 2 a/iaQxlag, ovx lsi^e Oag>mg;
t
\\.
2ag>dozQov
Lzegya^tzai
xvQioq,
to)
z.byco
ctJtoozoXog.
Xiyov
rt
ovlot
zijs
l
afiaQrlag, tsvfrsgoi
////
n
10
".
;
/.tyjl-si/
El TP,
MEr. Xgtzbq tpavegmg /.tysi ort' ovdelg vvazai vot xvQloiq ovZsveiv rt tztgc avx a/./.cov eioayazt;
.
J.
821
15
MET. Kc&mgXfyeixb tvayyt/.iov ov vvazai tvgov Oaxgbv xaQxovg xalovg tveyxslv. ovl tvgov xaXbv xagxovg xaxovg tvtyxcr ol ovo xvquh tdEiyrjOav. ogag ovo gjvosig, ovo
xvqIovq.
11.
Jic.
zl
)]
ir/j
oXtjp
rtjV
axo/.oviHc.v
,
aXX*
pofdCyug Oot xgoaQfio&iv fiopa zavza elo/jy/joco; ytygaxzcr ovdelg, tprjci, vvazai vol xvglotg ovXeveiv yag zov %va (iitjei xal zbv tzegov yajt?]ei, svog av&tstzai xal zov tz egov xazacfgov?]06i. ov vvaofts ?/ &tc ov/.Eveiv xal uaucopcu EYTP. Mc.ucovav zlva ovtezat ovoiiaZtiv;
$~
ix).ciauEV02 a
Rom.
6: 20.
1112 Mt
G: 24.
U-16
zC<>
Mt
|
2023]
|
Mi
6: 24.
Statt
Eho.
hat Ruf.:
soll,
Adam.
ist
zb
AB'C
jt&q ya.Q
rte
xzL beweisen
nicht einzusehen.
ausgefallen sind, worauf sich yao bezieht. Man lese nach dixaioovvy: xal VfjXavyioteQW oder oa<fbazenor '/Jytr apuxgzia yao v/mSjv oixtzi xioisioei. Die Worte ra'og yao Wahrscheinlich hat er. wie xvQisvofieyov hat Ruf. nicht. er so hufig thut, gekrzt 10 d&eixzai ACDE, d&ezzca d. br. 11 Wie fters, bricht hier die Beweisfhrung pltzlich ab, und wird ganz unvermittelt ein neues Argument eingefhrt. Meg. citiert Mt. 6: 24. um seinen Gegner zu berzeugen, dass es mehrere ao/al gebe. Was er aber mit zl trtoc. avr aXXuav EcoyezE will, erhellt aus dem vorangehenden gar nicht. Dagegen wird alles klar, wenn wir diese Worte dem Adam, zuteilen. Dieser hat das neue Argument des Meg. angehrt und erwidert: Warum wirrst du alles durch einander und bringst Beweise herzu, die nicht zur Sache dienen? Sage mir: wie viel Herren u. s. w. Man lese
stl
MET.
Habe
gr.
XQunbg
|
SovXeveip.
d.
A AC
/.
TL tzeoa
etgijxivai.
fiafiatv hier u. weiter
ich recht, dann moss der Fehler schon alt sein, da Ruf. 's bers, mit unseren
(svquc.)
ABDFH,
FH 23
j
Ausgg.
Caspari
c.
27. 28.
Dialog.
57
Meg.
Ad.
</.:
Ab
10
Peccatum ergo habebat ins in nobis dominii. Meg. cl: Non dixi quia peccatum dominus erat noster. Eutr, (L: Hoc absurdum est; sicut enim dixi quia nemo emit quod suum est, ita nemo vendit nisi quod suum est. Quod ergo dixit: Omnis qui facit peccatum seruus est peccati, ostendit manifeste peccati dominium. Ad. (/.: Et adhuc euidentius in reliquis aperit Apostolus dicens: Cum autcm essetis send peccati, liberi eratis iustitiae. (Et adhuc manifestius dicit: Peccatum in nobis ultra iam non dominabitur*) Eutr. d.\ Hoc manifestissime comprobatum est.
cl:
c.
XXVIII.
d.\ d.\
Meg.
d.\
Christus
euidenter
dicit
quia
Nemo
potest
Ad.
Meg.
Non
et
potest arbor
duos dominos.
Quare non et illud quod sequitur addidisti, sed haec sola assumis quae putas tibi suffragari? Sed ego dico sicut scriptum est: Nemo potest, inquit, duobus dominis seruire; aut enim unum odio habebit 20 et alterum amabit, aut tinum patietur et alterum contemnet. Non potestis Deo seruire et mamonae.
Ad.
d.:
Eutr.
d.:
Mamonam quem
uult dicere?
Der gr. Text ist hier viel besser. Die Worte des Megethius nana ab ipso peccato cet. sind eine Frage, auf welche Eutr. oder Adin. Antwort giebt; Meg. erwidert: ovx elrcev nl. Dominus. Dass Chr. uns von der Snde gekauft habe, kann die Meinung des Meg. unmglich sein. Man knnte meinen, nach emit nos Christus sei ein Fragezeichen zu setzen und statt dixi dixit zu lesen. Dem aber steht ergo im Wege, das dann keinen rechten Sinn giebt. Die Mglichkeit bleibt, dass Ruf. in seinem Exemplar einov statt einev gelesen und die Beweisfhrung nicht verstanden hat. B 6 Cod. dominum 13 Quot] Cod. Quod. Wohl nur weichere Aussprache fr quot. Vgl. das im Cod. oft vorkommende inquid statt inquit, sowie ad fr at und adque fr atque 16 sunt] Cod. funt 18 Cod. sufragari 20 aut] Cod. et.
1
xfjq xxk. lat.:
"
Adaniantius.
De
la
Rue
S21a
d.
mioei e oe xal 6 t^cod-ev Xoyog fxazoq () r/TTfjTCU, tovtco xal eovkcorai. jigoOTarrei rolpvp xcu o XoiOxbq ///} at'Te'ye&ai ygfjtudzcov. fifJTt ovXov reo iiciiojv': yeve'ihu. jtg ydg aXXit &cp fiovco rrgooaveyed'. tprjlv, v a/iaorlav ovXog eori rij: afiaoxlaq. o ico im v t ETTR El Tuv ftafuopv ovXerat cpvoiv liav elveu xcu liav
\
\.
Ta
lt X'j/ uaTi:.
r afffvoiL
/,
l'Jjyj',1'.
)}
xXslrcu ool
t/./ r/
l
I
Iotcu ydg
xcu
xctl
Ofiolcoq,
dorga xcu
xeog roivvv
(ftt g
ra
MET. Ovx eyco eijrov' o XgiOrbg eijzev c'nr ov vvarai evqov oaxoov xctQxovq xaXovq Jtgoeveyxelv ovs evgov xaXov xagrrovg CfaxQOvq jtgoeveyxat.
,
15
20
25
AA. Tovro rb xsq>aXcuov ov cpvoecov evexa leyexai. aXX* dv&gcoxmv' xcu d xeol cfvoecov u.eyev. ovx av xagnovg covofiaoev' dvvarov ydg qrrjt UcTaPjXrifrtjvai. tri eixvvut Ix rov evayyeXiov ort itegl dvthjcojccQV avTc^ovoicov Xeyei. xal ov xeol dgyojv. Xeyei ydg ovtwq' EQXOVzai rrgbg v/ig Iv evvfcaoi jrgodzoiv. eocod-ev e eli Xvxoi anxayec' axb rcov xaoxmv ccvrcov ejctyvcoOe&e avrovg. dyad-oc dv&gcojzog ex rov dya&ov d-rjavgov xa\ rrd/uv Xeyei' XQ0<piQEi aya&c. xal o jtov?]q6q dv&gcojcog ex rov xov?]Qov &i]6avQOV JTQocfeoei jtov?]gd. ex rov xegcoevfiaroq rrjg xagiag rb oroua XaXeV ex yctQ Ti)g xagiag e^egyovxai taXoyiouol xovrjQoi OQaq on ex fiig cpveog dv&gcoJicov xal xaXov xal xaxbv o oojzrjg '/.eyet Jigocpege&at. MEE. Ov xeol dv&go^jrcov zovro /.eyet.
2
18 19
Mi
7: 15.
11-13] Mt
7: 18,
Lc. C: 43.
20241
Lc. 6: 45.
Mt
15: 19.
(A 2 B 2 kqosv. CFH 12 TtQOeveyxelv 13 TtQoaevsyxai d. HSS. Ruf. Aber so bersetzt er auch das simplex (fboeiv 821 e 14 ov (pvaeojg d. HSS. afferre*. Es ist aber von zwei Naturen die Rede, s. 821a, Ruf. naturas 15 neol (fvoewv ACFH (In F steht ein Punkt unter, und ein g ber d. Buchst, v). Ruf.: de naturis 15 16 oMrc.iov fieraXTj&fjvai] Die HSS. haben alle <pi]6i (D (frjoiv); Ruf.: imposest naiuram mutari. Schon Wettst. veiTautete: (fioiv, aber auch mit dieser 8tbile
| \
AW
Konjektur
ist
olvv. xze.
kann ich nicht annehmen. Gerade das Gegenteil behauptet dieser S21d: qccq ?>zi Ix uulg qrvaewq av9-Qaman> xal xa'/.ov xal xaxbv gojti,o /.i'yti Tiooff/oEobcu und seinem Gegner wirft er vor: ubxa'/.r zovz S(frjq t tu; ffi'oti; tlvcu. Lautete der urspr. Text dann vielleicht cM. yao (ft/c (fioiv {leia/..^ Coviiaoev und Aber auch so fehlt der Zusammenhang zwischen Toxin ro xe (f. ad. yr.o xzt. Dazu kommt dass Meg. noch nicht gesagt hat, die Natur sei unvernderlich. Vielleicht kann Cod. B uns den Weg zeigen. Dieser hat: fiSTaXrj9yvai
in
dem Adam,
den
Mund
gelegt habe,
Caspari
c.
28.
Dialog.
59
Ad.
<L:
Pecuniam
clicit
gentili
lingua.
Sicut et
uulgo
dicitur
Et ideo praecepit Christus non quaerere pecuniam, neque seruum mamonae fieri, sed in deo tantum Omnis enim, inquit, qui facit peccatum seruus est peccati. confidere.
quia Unusqisque Uli seruit a quo uincitur.
5
Eutr.
d.:
Si
mamonam
propriae uult
esse
naturae
Megethius
et
proprium habere principatum, hoc est pecuniam, iam non erunt duo uel tria principia, sed plura. Multo enim facilius dicere poterit et solem propriae naturae esse et sui principatus et lunam et Stellas et aerem et aquam. Quomodo ergo dicis pecuniam habere proprium principatum et 10 propriam naturam?
Meg.
Ad.
d.:
Non
ego
dixi,
sed Christus
dixit
quia
Non
potest arbor
afferre,
afferre.
hominum
pro-
enim de natura dixisset, non utique fructus nominasset, 15 quia impossibile est naturam mutari. Et ostendam de euangelio quia de hominum libero arbitrio haec dicuntur et non de naturis uel principiis. Ait enim: Uenient ad uos in uestitu ouium, intus autem sunt lupi rapaces; ex fructibus eorum cognoscetis eos. Et iterum: Bonus homo de bono thesauro profert bona, et malus homo de malo thesauro profert mala. 20 Ex abundantia enim cordis os loquitur. De corde enim procedunt cogitationes malae. Uides quia ex una natura hominum bona et mala proferri dominus dicit. Meg. d.: Non de hominibus hoc dicit.
positum.
Si
dem Wort
4 est steht im Cod. mit kleiner Schrift Genus ist aber durch zwei feine Striche Der gr. T. cpvaiv llav streu 13 hominum]
| \
Adamantioa
De
La
Rue
s21d II
822a.
Tovtcv xolav traQyeoTtnav axodst&v tfltelq; AfisraX^TOvq tyfjq raq ffvoEtz streu' /.t'yet de ev reo evayrv)v Xlbmv Tt'xva eyeloai reo 'AQaap' /.eyei e tovto /. y.i:i cLtot oloq' to jiqoteoov ovra ue Xaocf:?jfiov xai flavloq dimxtffv xa\ QiOrf}V oxoMov evqov /)v. xalbv tj gujtqov; cxjioI
EFTP.
I.
<>
xuivov.
MEP.
AA.
- '_
Ov
.To)
.
t
UavZov
^?jT(~>.
10
ueta ravTc: yeyovEV ccjiootooc.' roirvv to oaxobv ipQOv ye'yove xa'/.v. ei ov vvarai evqov axobv xaQXOvq xaXovq tviyy.Eiv; xai Iovaq to jzqoteqov ojtolov e'vJicjy.i)
') to jzqoteqov
AJAPK02
a/./.a
ManxiortOTfjg.
eIiv al
'Eye?
oQuof/ai ov
TQSlq
aoyaz Eivai
[/ev aQ'yJ/V
AA.
l loye
AvTOCfveu
sivai.
i)
i)
tov
de
avaoyog;
MK.
AA.
MK.
AA.
20
xiQavxoL
to
HavTi) ovv xai o xovtjqoq EjiEXTEiVETai xai o aya&oz: yao axeoavTov rravTayj/ Eivai dti.
:;
Mt. 3:9.
45
Tim. 1:13.
'ASa/iOPtioq ezl feixrv/u, d. h. mit Itl eixwfu fngt Ad. eine neue Rede an; nicht Ad. spricht also die vorangehenden Worte, sondern Meg. Demzufolge knnte man
tovzo tu
--..
xt<f.
wvd/iaaev.
MET
A
J.
So widerspricht Ad. sich nicht lnger und kann mit Recht behaupten, 821 d.: OfiBxaXJftox ; E<p\z idu. ~^leg.) za; (fioEiz elvc'.i. Da aber offenbar Ruf. den Textus reeeptus vorfand, wage ich diese Verbesserung nicht vorzunehmen und habe daher im Texte nichts gendert.
2
a/istt
/.
eivai
i'ytt c
r.
ff
ig.
z<>
nozeoor B 1
zr
tto. d.
br.
Maf>xiwvuttf]q
ACD
{-ovurc.)
12 Hier EFH.
eivai Die Worte MK. Ath'ocvtul. AA. Tldvzi] das zweite Sei werden in den HSS. wiederholt, aber so, dass sie erst: Eivai oxeZ, Mal ehrai Stt haben. Die Angabe bei d. 1. Rue ist unrichtig. In den Oberes, des
Mrujxivjvm,; B, Migne
1820
Ruf., Pic.
Humfr..
Wiederholung
nicht.
Caspari
I c.
28 H
d.:
c.
1.
Dialog.
61
istis
Kutr.
probationibus requirimus ?
Ad.
d.:
Immutabiles
autem scriptum
est ex lapidibus
Abrahae.
Meg,
d.\
d.\
Non
de Paulo quaeritur.
Ad.
Quomodo
Et
e contraria
quomodo potuit arbor mala afferre Iudas, cum esset apostolus, sine dubio
ab omnibus, Megethius uictus cum confu-
bona
10
erat arbor.
(Et in hoc,
Quomodo
cum acclamatum
(II.
C.
I.
(Item)
Marcus
ut
sunt
Manichaei,
uidens
Ego
Ad.
definio
d.:
non
Ex semet
d.:
sunt
isti
malum
Marcus
20
Ex
semet
ipsis
Et absque fine sunt, aut fine aliquo terminantur? Marc, d.: Absque fine sunt. Ad. d.: Ubique est ergo et bonus et malus? Hoc est enim nullo
Ad.
d.:
fine concludi.
11 Die Worte ad tempus stehen in einer eigenen Zeile, die die erste Columne 10 13 Die letzten Worte der ersten und sind gesperrt geschrieben Disputatio Et in hoc ad tempus fehlen in allen gr. HSS. und in allen berss. Sie sind wohl von Ruf. hinzugefgt. Das Finit seeunda prima und Incipit gehrt dem Abschreiber. B 14/15 Ebensowenig sind die ersten Zeilen der
schliesst,
zweiten Disp. vom gr. Verf. Vgl. d. gr. T. und Einl. 4. B 13 Cod. diseeptio Mit diesen mit roter Tinte geschriebenen zwei Zeilen (12, 13) beginnt die zweite Columne. Das da von seeunda steht im Cod. auf einer dritten Zeile 14 Item Marcus Marcionis] Diese drei Worte sind mit roten Kapitalbuchstaben und gesperrt
j
geschrieben
15 Cod.
dicit
20 Cod. sunt
fine,
ber fine.
62
Adamantius.
De
la
Rue
11
822a823a.
VA
I
Jldrrt,
ro Jtovi]QOV.
Ovxovp
VA.
i
\
ovv vvaTai ovo rroayucTCt aTrsiooiisyttr?] vjraQysiv.dXXrjXojvxeycDQifisvcc; ra allTjXmv xiycooioiara Ig dvdyxt/g sv Jitoaxi tvoloxsTat. ro s .7 <>v y.cA aQXqv t$si, ro s aoyJjV eyov xal zt/.og sysr ovts ovv jya. ovts aTe/.evTfjTa vouio{r?']08Tai, dvdyx.i) s xal top jtSQtsyovTa
jtavTcr/Jj.
Ovts oviLTt.TXeyusvai. ovts xpavovoai. To >>rr axo Tivog ieTcbg ovx sotl
jtmg
toxov
10
EYTP.
sv
lieget
ax
eivcu Xsyeiv tov d-sov (isqlxov e tov &sbv xcu xegag eyovTa
ovx av Tig ev (fQorcov vrtoXaoi' ei de l dXX?']Xa>v yconsiv Tag ovo OQXaq ixreXoisv. cbv to fiev dya&ov. to 6s jiov?]q6v, dvdyxi] [iSTsysiv ro xovtjQOV tov ayc.xrov xal to ayafrov tov jcov?]Qov.
15
VA'.
"Eyti
txaOTOg
t?/v
syst
tavTOV
t/)v
vvaiiiv.
.
EYTP,
lyei
Et txaOTOg
liav vvautv
tptjQ
elxbg
oti
exaTog
,
T)t v
?/
liav xtioiv.
xal Tivog
slvai
Tovg
av&QOJJtovg
tov
aja&ov
tov JtovfjQov;
VA".
Tov
Jtopf/Qov.
EYTP.
llcog
"iGc.g
toov ovo
lyovTcov; Tag dvvdusig MK. Oqojv o aya&bg y.eXXovTag Tovg dv&QoiJiovg xaTaixaCsofrat vxo tov xovrjQOV, sX&ojv. Ti)g fisv xaTalx?]g sgovaTo, ay.vi]OTiav
s xal acfstv ecoxs tojv duaQTTj&svTOJV.
\
EYTP. Tlvi })oav ?iuaQT?]xoTeg ol dvd-QWJtoc; MK. Tcp xovi'iQch. EYTP. Tig ovv dve^STcu ov Tr/g ygaoXoyiag; ol tco liqp eorcoT?] 7jf/aQTfjXOTeg vx aXXov acpeiv aiiaoTtcov Xafiaveiv vvavTai;
C
Tivog ydoiv tov uh> avTcov jiovtjqov, tov e dyad-bv Xeyere; cd o usv dyad-og, o s ovbuaoi uovoig druoynojiievoi; // JCQay/iaTi
AA.
am
tnjoog yaiveTar.
VA'
ngdyuaOLv avTOig
<E
dieazog
E
|
lozC
Izi
. .
C
.
8 vyy.y]
d.
de] 6s
|
< BD
13 r
R.)
iiU-
zbv s
|
HSS.
16 Eito.
17 xzloiv ABCDFGH, xal <. B 19 Mgxog. Tuv 7ior?jouv so verm. auch Wettet., xo^in' E u. d. Ausgg. Wettst. ergnzte es aus der bers, des Picus. Vgl. Ruf. 25 ol ),uauz. C d. HSS. 32 Man erwartet dolv 6 TiovtjQg novrjQuz xal u aya&ug 28 Mvaxai ACDH Ruf. bers., als ob im Gr. elolv 6 juhv >;, und vielleicht muss man so lesen.
(bei d.
1.
el xal
1
FH
<
xovijqSq, 6
*t
cLya&dq stehe.
Caspari
II
c.
13.
Dialog.
63
Marc.
Ad.
d.\
d.:
in
semet
ipsis
permixtae
Ad.
d.\
Neque cohaerent sibi, neque sibi inuicem connexae sunt. Quod ergo dirimitur ab aliquo et distat non est ubique.
fieri
Et quomodo potest
nantur.
ut duae res
quae nullo
fine
clauduntur a se
10
Quod si bunt. Quod autem habet principium, etiam finem habeat necesse est. Quomodo ergo absque fine et absque initio esse probabuntur? Sed et
locum ipsum maiorem esse
Kutr.
est
<1.\
Necessario ergo circumscriptione aliqua termiterminari inueniuntur, sine dubio et principium habe-
et
est
Si separata a se inuicem
deum
dici
in parte
autem
esse
deum
et fine aliquo
15 terminari
asseruit.
inuicem duas
dubio inserit
permiscet
II.
Marc,
d.:
d.:
20
Eutr.
ut unusquisque
esse
Mali.
Quomodo
cum
uterque
eorum aeque
Marc.
d.\
Uidens bonus deus condemnandos esse homines a malo, uenit et, a condemnatione eos eripiens, remissionem eis tribuit peccatorum. Eutr. d.\ Cui enim peccaverant homines?
Marc.
30
d.\
Malo.
35
Et quis suscipiet aniles fabulas tuas? Possunt hi qui proprio domino peccauerunt ab alieno delictorum ueniam promereri? c. III. Quibus ex causis alium ex ipsis malum, alium bonum nominatis? Nominibus tantummodo hoc dicitis, an causis et rebus alius bonus, alius autem malus deus inuenitur? Marc. d.\ Rebus ipsis alius bonus, alius uero malus est.
Eutr.
d.\
2 Cod. permixti
istae]
|
Cod. ipse
7
|
Cod. sunt
14 Cod.
mit s ber q 32 Cod. alium ex ipsis causis. und nachfolgenden causis 33 Nach causis darf nicht wie bei Caspari ein Fragezeichen gesetzt werden. Ruf. bersetzt das eine 7tQdy uaTi mit zwei lateinischen Worten causis et rebus, wie fter, s. Einl. 11. B) 34 deus] Cod. dominus.
|
64
/
AdamttitnM.
\.
De
la
Rue
II
823 a
mg;
VA.
./J.
<m
J/t'r
xaxaxQlveu
VA.
LI.
Ka\ rrdrv dyad-ov yag ton ro ocoCen-. MxiOq OVV T?jJ TOVTOV CC/C.i)-(QGVVrjQ tozat 6 JTOV?]QOJ.
VA'.
Umg;
'<m
.
.11.
ti
1.1/)
j)
rcov diiagravovrcv,
o &eog ovx
y.araixi)
(.'.'j'/Jtr
l)v
tx/.?]d?/
ayafrog*
tcjv diiagrcoXcdv
xal airia vijg aryad-movvrjq avrov r) xal aXXcog h eixvvrci (xij cov rrt(f7]ve.
avrov
Xeyeig.
MK.
AA.
Ilavxori ionv
[6]
aya&og.
tJtl
MK.
15 e~tl rcov
/
Kafhbg
rregit'yei
ro evayyeXtov ort
Tiegiov Kaioagog.
ygbvcov UiXarov.
J.
Xioorco
/)v
xaTTJX&ev.
dyadbg:
Jtoiel Xt'yeod-cu'
oj uoXot
oov ejcl Tiegiov Kaiagog avrov x.cre/j}Xvdtvai. tjXov ovv ort t^orov hocooev exrore xal Tfjg rtgoot/yoQiag rov dyad-ov Xtyeodcu dyadbg rervyiyxev. Ei dta ro (koCiv ovrog dyadbg xaXelrai. e$ avdyxrjg dyad-ov
.
\.
25 voeiodcu
xal
rov rjuiovgyov.
oojZet
cog
o iiev Jiov/joog. o h
c
dyadbg vulv
30
O aya&og dg jtdvrag eorlv dyadbg. jrei&outvovg avrm htayyiXXsrai mtpiv. M. O dyad-bg xdvrag go'jCsi. xal cfovelg
VA'.
c
o h r/fiwvgybg rovg
xal ptotyovg.
//
uovovg
gojCsi*.)
EYTP.
35 tvgioxtrct
avrolg ooiCovoc.
roig
:
l ixsiB-slg drrooeiovrat.
yag
'0
lorj
jtgoaigeoig dncfortgcov.
ut/v
t
MK.
xaraxgivei
will nicht
eivai.
9 &eo;
823c
Ai
1
|
12 Ich habe
eingeklammert.
Vgl.
|
28
ei;
d.
<
23 tetv/ev B. w. e. DEG 34 y.al zov tcov)]qov navxa d. HSS. 32 7iQO<pivyovxa<; EG 33 eI C. HSS. H in mg. xal rov hovtjqov. Richtige Konjektur, vgl. Ruf. 36
|
<
<
Caspari
II
c.
3.
4.
Dialog.
65
Ad.
d.:
Quomodo?
Quia bonus salutem confert, malus condemnationem.
tribuit,
Marc,
Ad.
d.:
iL:
bonus dicitur?
Marc.
5
(L:
Ad.
d.:
Et maxime, boni etenim est salutem praebere. Causa ergo bonitatis huic, quem bonum dicitis, erit hie malus.
Marc.
Ad.
(/.:
Quomodo?
d.\
10
neque bonus ille fuisset appellatus. Sed et hoc ostenditur quod ex initio non fuerit bonus, si ex eo quod salutem praestat bonus dicitur.
illius
quam
Marc, Ad.
d.\
d.\
Marc.
d.\
scriptum
est
in
euangelio,
Ad.
d.:
Ex quo
plasmauit creator
iste
hominem
ad quintum deeimum
tem, utique in omni
annum
illo
bonus? Marc. d.\ Semper fuit Entr. d.: Ais: Pro eo 20 autem tu ipse quod sub certum est quod ex quo uocabulum boni.
erat
c.
modo
bonus.
quod salutem
praestat,
salutem praestitit,
IV.
25 necesse est
et
quod salutem praestat hie bonus uocatur, etiam malum, qui creator est, bonum intellegi. Multis enim
Ad.
d.:
Si pro eo
ipse
salutem praestat,
sicut
lex
pollicetur
et
prophetae.
Quodsi
Marc,
30
d.:
est,
creator
autem
eis
qui sibi
aut
Bonus omnes
ei
saluat,
et
homieidas
et
adulteros,
eos
tantummodo qui
Eutr.
d.:
uero
35 atque
et
incredulos abicit,
quae differentia
est
boni
et mali,
ubi
unum
idem utriusque propositum demonstratur. Marc, d.: Bonus eis qui sibi credunt salutem
tribuit,
non tarnen
5 Casparis Fragezeichen nach malus habe ich getilgt. B 7 Cod. clelinIm lat. T. ist eine Zeile ausgefallen. 27 Cod. habeantur 32/33 Gr.: MK. Toi-g TiQoacfevyovrag avx) tovtovq Gto'Cei. Dass Ruf. sie kannte, geht
quissent.
B.
Adamantius.
Adamantius.
De
la
Rue
II
S23e 824c.
zovq axei&fjoavraQ
.
i:vt<o'
n>cj a/iaQt
xqIvbi
cfr]g.
x;
xal xo/.cuei.
AJ.
12g
nrr
o dyaftbg
oveva xolvei;
jceiO-ij
VA.
\
Ov.
\.
Eav
ci^Q)
oxiv aZXog;
VA.
/
Ov
Tco
i-ixvveig.
J.
824
VA".
\
djroGTolixcp
xei&ouai.
I.
tteog
El TP.
iiiffaivtL
15
To
t7jq xoiecog
a$iav avxcov
67)Xov oxi xal
l
xaxaixrjv de tcov
jtovrj-
Q&v
xt xal aOecov.
yivo/iEinj
Xqltov
xoioig,
/)g
eXeyyijGexat xax
ailav.
avxaxoooiv.
\
\.
fiev
Jiaocbv de tco Jtvevf/axL, r/6?] ojg xaocov xbv ovxco xovxo xaTeoyaod uevov. ev tco ovoiiaxi tov xvqIov 7juc7jv Itjov Xqixov, ovvcr/^evTcov vijlcov xal xov
\czcbv x
ooifiaxL.
yao xexoixa
cog
25
tuov rrvevuaxog. ovv xfj dvvd ueL xov xvq'lov j^lojv Iijov, rzaoadovvaL xov tolovtov tco 2axava eig oXe{roov. xal jtdlLV XeysL' o xaodocov vfig axdoei xo xoi.ua. Jtaoa x'ivog o
k
xaodoocov
ayad-ov
r\
axdoei xo xoiiia; djtoxQLveo&o^' jzaoa xov xov jtovrjgov aoxdoeL xo xoiua; ei uev jzaod xov xovtjqov,
t/)v ExxXrjlav
{
cov.
xal o ajtooxoXog'
ei
de jtaoa
xov ayad-ov, cpaivexai o dyattbg xQLxyg. jiov ovv xi&eiiev x?jv yoacp/)v r/jv Xeyovoav' d yao dv OJteioy dvd-Qcojtog xavxa xal d-enloei; /.cd tzuKlv' og plv y.oivei t](iigav 7g:()' ijft^wr, 6g 6s xgivsi TtaGav
rrjv
xov wttJQOQ // cpcovi] ?/ Xeyova' co u ex o co (istqeZtb uexQ^O- fjOexaL vulv, xal' og av aov?jG?jx ai fie lijiqo&ev xc7jv ccvitqoijiodv, ovTjGOfiai xaycb avxov sfutgo( &ev xov jzaxobg llov xov ev xolg ovoavolg, xai' ovx /jX&ov,
rjUEoav.]
jtov
?j
xal
~>
1012 Rom.
6:
7.
2: 16.
31 32
Rom.
14:
5.
1924] 1 Cor. 5: 35. 25] Gal. 5: 10. 30 33] Mi 7:2.-- 33-35] Mt. 10: 33, 34.
auilet
1
Gal.
acuZcJv] In
A: GcoCfav mit
ber der
Zeile, in
|
H:
guj^ei,
|
vom
Abschr.
in
d.
verndert 6 akXcag A 9 tj IixCo 6b FH 10 /.tyov FH 15 rjXovoti 30 &fQlorj AB 31/32 Die einge23 1ri<sov\ '/v^'" Xgicruov FH Ruf. klammerten Worte hat schon Wettst. mit Recht fr unecht erklrt. Vgl. Ruf.'
oojZcjv
ED8S.
\
Caspari
II c. 4. 5.
Dialog.
67
sibi,
autem condemnat
et punit.
V.
d.:
Ad.
d.:
d.:
Ergo, ut
ais,
Marc,
5
et
Non.
Ad.
Si ostendero
bonum
unus
est
deus
non
Ad.
alius?
d.:
Marc,
Non
Meo
ostendis.
d.:
Adquiescis apostolo?
codici adquiesco.
Marc.
10
<1.\
Habeo uestrum codicem et lego ubi dicit apostolus quia Deus iudicabit occulta hominum secundum euangeliam meiern per Iesum
Ad.
(L:
Christum.
Eutr.
uirtute
d.:
ludicii
nomen laudem
dignam
ipsorum retribuere mercedem, condemnationem uero malis et 15 impiis. Sine dubio et istud iudicium, quod fieri dicitur secundum euangelium per Iesum Christum, in quo occulta hominum arguuntur, pro meritis iustitiae et iniustitiae singulis quibusque retributionem parabit. Ad. d.: Audi ipsum apostolum dicentem: Ego quidem uelut absens corpore, praesens autem spiritu, iam iudicaui tanquam praesens eum, qui 20 talia operatus (est), in nomine domini nostri Jesu Christi conuenientibus uobis tradere huiusmodi et meo spiritu cum uirtute domini nostri Iesu Christi, hominem satanae in interitum carnis. Et iterum dicit: Qui conturbat uos
portdbit iudicium,
quieunque
est
ille.
secundum
te
ab ipso esse
apostolus;
si
uero a
scriptura:
dicit
quod
et:
Deinde, ubi ponimus quod est bonus deus. Quodcunque seminauerit homo hoc et metet, et iterum, saluator: Qua mensura mensi fueritis, eadem remetietur uobis,
et
ego negabo
eum
coram patre
sed gladium,
30
meo qui in
Non
pacem
14 Cod. uirtutem. Ein durch Einwirkung von dignam hervorgerufener Fehler 15 quod] Cod. q mit o ber der Zeile 17 Cod. parauit. Der gr. T. Ttoir/GEvai. Wohl nur die bekannte Vertauschung von b mit dem konsonantischen u 20 Est ist im Cod. ausgefallen. It. Vulg. qui sie operatus est 30 Cod. mettere mit bergeschr. i.
9 Cod. codice
| | |
5*
Adaniantiu>.
De
.
la
Rue
II
824cf.
aXstv slQyvrjv, aXX udycigcv xal' ovx i XQ-ov aXelv elQfjvfj aXXa xvq, xal to' oval vulv yQauuaxslg; xal xaXiv o axoaxoXog' etxsQ, 'fi/Ot. ixaiov jraga xvq Lop drroovvai toi g
(f/ji.
t
d-Xiovoir v/tg O-JLlipiv, xa\ vulv Tolg d-Xioutvoig aveGiv. d xiq ovp tuTiv 6 dvrarroiovg t/)v tr/.nriv: xoxQivsdw.
VA",
I.)
xovrjQoq.
TP.
EL
t;]j
xovfjQoq
Tt,r
d-Xlipiv
idcoGi.
67/Xov Ott
xal xv\v
aveoiv
xal
1" t>]v
xgb
d-Xiirswg)'
xl
eig
dvtoiv.
Xauavopxsq ovv jtag avxov Tt)v #/?yvr ygciav ryoutv aXXov &tov; dtsixxai Gaycog 6
o'jv.
&eog
xgiT/jg xal
Tovto to Xeytttv vxo tov djroroZov lym T?,XavytOTegov artoeUco. elxsQ, (prji, xaQa, freco ixaiov avxaXOovvai volq d-Xiovoiv Vfiaq d-Xlipiv xal vulv rolg d-Xiouivoig cisoiv (isuvrjd-ai yag og>eiXsig ort xgeiq dgyag (OQiduTjv, iao)]v xal xovtjQav. i) 15 dyafr/jv, ovv fJto?] dgy/j. vjtaxovoaoa reo e aya&cp. avtoiv Iojglv. vxaxovCaa h top xovtjgtp. &Xli}'iv dicootv. AJ. YjCTjQizTjq ovv Igtlv b (liaoq tov jiovtjqov xal tov dyafrov, xal oveuiar tyet ezovoiav eavxm, vxoxsiuevog djjcfOTtgoig' dxog h oti ovhv xax llav id&eoiv stgaTTti. all <>oa av 6 dya{rbg xal 6 20 xovfiQoq e&ely. Xeys zoivvv xaTa xivoq ov).i]Giv b uioog tovz dvd-Qwxovq tt/uiovgy?]Gs. MET. OvTog xax' llav e?/uiovgy?jGe Toig dv&gmxovq' utTcfieudXrjuat ydg. (pTftl, oti sxolf]Oa tov dv&gwjtov. usTSv6?]oev ovv xaxovq TjfuovQyijaaqxat e&dXtjtie xovrovq xaxaxQivai xal dxoXeoai. 25 f o ovv cya&og ov ovvtycogfjGEV. d'/J? rjXdrje to ytvog tqjv dv&gcbjtejv. EJ TP. Tovto ovx Igtlv aycfrov to u?) ovyyoogrjoac to, xaxa dvaigefrfjvcL' ovXouivov h tov r^uovgyov dvs/.elv TavTa, 6 dya&bg
[o rrgjTog.]
i
MET.,
1/2]
Lc
12: 49.
2]
Mt. 23:
13ff.
3/4]
|
2 Thess. 1:
6, 7.
22 23
1
Gen. 6:
6.
xcu ovx ABCE, u. x. to oix d. br. 3 Tiao xvqiov d. HSS., von einer anderen Hand to ber ov geschrieben. Vgl. 824 d 7 El 6r '/.ov ozi C Ruf., ykovzi d. br. nov. C Ruf., et d. br.. ycL Einl. 4 8 7iQ<> non; C. Tino xT z ti-'/.ivi'tioz hat Ruf. nicht bersetzt, daraus folgt aber nicht, dass es in seiner Vorlage fehlte, da er fters Worte ausliess, die ihm nicht gefielen. tuxq cItov nenn zov 9*ov d. HSS., aber nach ovv passt das nicht. Ruf. >ab n tzoCozoq tovto .... arcode Igco. 1 1 In den Ausgg. De la Rue bersetzt Primus ego hoc verbum docebo. Gewiss unrichtig. Ohne Zweifel gehrt 6 Uno; zu dem Namen Megethius und ist vom Verf. oder, was mir wahrscheinlicher vorkommt, von einem Abschreiber hinzugefgt worden, um anzudeuten, dass dieser Meg. derselbe ist, der im ersten Abschnitte des Dial. auftrat, und der erste Gegner des Ad war 12 &ew ABCDGH, teoV d. br. 20 e&i/.oi d. HSS.. &&oi r.v A mit Punkten ber ov) B 22 Mey.} Lomm. unrichtig Moxo^ h'-ysi FH
nr./c.ujc.v
nur
ist in
<
zoi;
dvil-o.
iSijfi.
fierafjiikijfiai
EF.
Caspari
II
c.
5.
6.
Dialog.
69
Uae uobis, scribae
et
et:
Ignem ueni
Pliarisaei?
retribuere
et
iterum apostolus:
deum
Quis
Responde.
Malus retribuit tribulationem. Eutr. d.\ Si malus retribuit tribulationem, certum est quia et ipse refrigerium dabit. Quodsi ab ipso recipimus et tribulationem et refrigerium, quid opus est adhue alium deum quaerere? Manifestissime approbatuin est quod deus et iudex sit et unus sit, et superfluum est
d,\
Marc
VI. (Et rursus inserens se) Megetkius ait: Hoc quod dictum est ab apostolo ego possum manifestius exponere,. quod ait: Siqidem iustum est apud deum retribuere tribulantibus uos tribidationem et uobis, qui tribulamini, refrigeriimi. Debetis enim meminisse
C.
15 quia
tres
principatus
ego
definieram,
medium quendam
dabit,
et
bonum
et
malum. Iste ergo medius, bediens bono, refrigerium rursum malo, tribulationem praestat. Ad. d.: Minister ergo iste medius mali et boni
potestatis,
obtemperans
habet
et nihil ipse
cum
et,
20 agit,
bono uel a malo fuerit iniunctum. Die ergo: Cuius uoluntate iste medius homines creauit? Meg. d.: Hie quidem seeundum propriam uoluntatem homines fecit. Sed poenituit pro eo quod malos creauerat et uoluit eos punire et perditum dare, sed bonus deus, miseratus humanuni genus, non permisit
uel a
sed quod
25
hoc
fieri.
Eutr.
(L:
Hoc non
Quid
est
fuit
facere
creator.
nisi
ut
4 Cod. tribuit. Das vorangehende retribuere in der citierten St., das nachfolgende retribuit des Marcus und das avzaTtoiovq des gr. T. verlangen retribuit 11 Die Worte Et rursus inserens se stehen auf gleicher Linie mit den
|
von mir notierten am Ende der ersten und am Anfange der zweiten Disputation; sie sind ohne Zweifel eine Erluterung von Ruf.'s Hand. Keine der gr. HSS. kennt sie. S. Einl. 11 A. B 22 Meg.) So der Cod. Auch nach den von Pic, Humph., Perion.. Wettst. und Del. benutzten Codd. gehrt das nachfolgende Megethius, nach Lomm. dagegen Marcus an. Da jener von Ad. gefragt ist, und in der Antwort auf die Frage desselben von dem geredet wird, was der medius, der creator gethan hat, so ist Megetkius dixit das Rechte 27 Cod. meserere, doch mit Vernderung des letzten e in i. Da der Gebrauch von misereri mit dem Accus, unsicher ist, da der Verf. soeben miseratus humanum genus gesagt hat
(1.
miserari.
B).
Ldamantras.
ti:
De
la
Rue
II
824f825c.
tftiittr
ainog tojv xaxojv 6 dyairog' exelvov ydo ov iriu. tov avaiQovvra tcc xaxcu Jiollm yao eXricov OvXofiVOg rfvcu ta xaxa tov Tavra icTtjoelv ts xal Gro^civ
xaxcu
torat ovv
\
-/.oittrov.
VTEr.
o
tc/aQ-oq
/
I.
kaxov^ rovg avlhocojtovg ovrag (tvodf/evog ex tov jiovi)QOv fiexeaXe xal hxoltfiev dya&ovg Tovg jiiGTevGavTag avroj. /'.7a lq>t)q ovdutvov tov dyafrbv uTaehjxevat Toi)g v{
>rmvg
xal oojfta
In
eig
//
{
dyairoT/^a,
t//v
ipvy/jv
MEr.
I
Movfjv
\.
II ipv/Jj tov
aya&ov Lgtiv
/)
//
tov
dt] uiovQyov;
t
MEr.
fUOVQyrjev,
ipvyj)
eiKpvGiqiia.
aya&og D.e?jGag l(>(>voaTo avTijV Ix tov jiovtjoov. AA. aya&oq, QVGa uevog t?]v ipvyj/v ix tov
t
jzov?]Qov,
looxe
tco d/juiovoycp
//
MEr. EYTP.
pfjOL,
KaTtoyj:
il
nag
tavTcp).
fi/J.ov
jro;S/g
dya&oTrjTog.
d^eoTi]Tog,
eZae.
nana tov
eiicfvo/jtiaTog.
AI.
t/)v
ivvyjjV 6 7]HLOvgy6g.
MET.
25
oi)
jiao^yyeiXe
(irj
<payeiv,
AA.
Avayvco&i
jtcg
xaTtxoive t?jv
tt\
ipvyj/v.
MET.
AA.
tl
'AvdyvGjfri tcc ev
TeveGei eyyeynafiiieva.
to Gcfia. liysi yag ovTcog' 6t i rixovGag T7/C yvvaixog Gov xal lepayeg djib tov ^vlov, ov aveT tiidut/v tovtov iibvov (i?j (payelv, an avTOv l(payeg. IjtLxaTaoaTog i) y7j kv TOlg toyoig Gov' ev Xvnaig (pctyq avT?/v
Igti to xaTaixao&ev,
ipvyr/
?/
29ff.] Gen. 3:
1719.
u.
5 6 aiTi'K
In
d.
HSS.
Worte xaxovq
t
bis
nicht richtig sein. Mit dem folgenden i(pr q u. denn dieser giebt die Antwort. Ist uvov x^v txvr) Worte des vjry/fV von Meg. gesprochen worden, dann sind auch xaxovq Meg. 8 T> y v.v/) v C 9 rj fj.vrjv] fiovov F mit rj ber der Zeile 14 noyQuftiGav F 18 Aus der bers. Ruf.'s habe ich MET. Kavtaye n. e. hinzugefgt, das in d. gr. HSS. fehlt. Der Ausruf des Eutr. "i2 TloXXrjg xzh. setzt eine usserung des Meg. voraus 20 aitoazsq^aei E.
Diese
Xfye
spricht
Ad. zu Megethius,
Caspari
II c. 6.
7.
Dialog.
71
bonus deus? Nos illum dicimus bonum esse qui interimit mala. Aut non uidetur multo esse melior is qui non uult esse mala, eo qui conseruari ea et permanere facit? Meg. d.\ Malos homines deus bonus liberauit a malo et immutauit
fieret
5 eos
ei
fierent boni.
10
Quoniam dixisti quod liberauerit bonus deus homines et permutauerit eos ad bonum, die ergo quid uenit saluare bonus deus, animam et corpus aut solam animam? Meg. d.: Solam animam. Ad. d.\ Anima boni est dei an creatoris? Meg. d.\ Creatoris insufflatio est anima; et, cum eam fecisset, uidens eam inobedientem, abiecit eam. Quam malus, cum uidisset eam abiectam, adduxit eam ad semet ipsum, bonus uero, miseratus, liberauit eam
c.
TU.
Ad.
d.\
a malo.
15
Bonus deus cum liberasset animam creatori suo, aut retinuit apud semet ipsum? (Meg. d.: Retinuit apud semet ipsum*.)
Ad.
d.:
a malo, reddidit
eam
Eutr.
d:.
magna
bonitas!
immo magna
quod
impietas!
eius esse
et
20
Ad.
d.\
creator deus.
Meg.
d.:
Quando manducauit de
ligno,
et proieeta.
2o
Lege quomodo condemnauit animam. Lege ea quae in Genesi scripta sunt. Ad. d.: Lego creatoris sententiam, et ostendetur quid est quod condemnatum est, anima aut corpus. Ita enim scriptum est: Quia audisti uocem midieris tuae et manducasti de ligno, de quo praeeeperam tibi ne de
Meg.
d.:
eo
solo
manducares
Marcus.
S.
dem
Cod. permutauit
9 Cod. Magethius.
Es scheint,
er
als
habe der
nachdem
Namens
|
und darum zu denselben gethius hinzugefgt, ohne das a von 11 Cod. Creatoris. Insuffl. cet 12 Cod. abicit 18 Die immo im Cod. mit grossen Buchstaben eam] Cod. ea inquit] Cod. in qd. mit U ber qd B 20 Cod. ostendit. Gr. TiaQaayJo&a). ostendito? Cod. ostenditur. Gr. eLy?'ja8rca mand. 26 29 de eo mand.] Der Cod. bloss Gr. an ccl'vov scpayEg.
habe,
Ma in Worte
e zu verndern
72
.7*
_
AxLamantroa.
De
la
Rue
II
82E
326a.
xal tQioXovq ilooix Q (f a yr t ov yoQzov to v a y Q u v tv iQ&r i tov \xov oov <payi zov aoxov Oov, %mq ov axoGTQitpm oe ytjv t g kZrjipd-rjq, ort yl] el xal 8L2 yl\v xelevOy. axo<paiq xaxadhcq pvpfe loxiv )) ocoitazoc; FA TP. II axo<paOiq owgiaxoq xaxaixfjv kug>atvet xal ov d vyj 2.
taq tipioaq
\
t/~j
t
^cofjq
oov axav&aq
'
/]
tpaxsi
yao"
,
?
iA.
?)
q eX?jrffrf{ 2.
)}.
tpTjoiv,
6 yad-bq eocoos.
KaxaQav avxm lcoxe. xmq ovv ov xaxsixaosv; IL Ov top av&Qwxov xarijQaaro, aXXct rr/v yrjv Xtyei yao yl] iv rolz \oyoiq oov. ovxmq* IxixaxaQaxoq
i)
MEP.
MEP.
FA'TP.
e
xx\q yf)z;
Mtxow xooo&ev
ueooq xal
ex ytjq
efiqpvorjfia
eivat
tov drjfuovoyov'
vvv ovv.
avxov Xtyeu
elXfjard-ai.
AA. T/)v <>vv u)j xaxaixaoQ-tioav f]X&e tpvyjjv ocoai o aya&oq; FA TP. Fl ovv xaxaeixaxat uev ro ocoua ov tovto t Iotl xax avxovq tu ocoZouevov aXXa to tov xaxaixaavxoq euqpvrjua, oxbq Iot'lv. co2 Xeyovoiv. ?) tyvy/j. ij/.ov 6t to ulv tx {reov ov xal txelvov ov ueQoq tocooe. tco 61 xaxatxaO&evxi, Ix yrjg ovti. ovsv
.
eofjthjce.
Tavxa uev xgbg Meytd-tov xaXmq oxu Xe/Jyat. xobg s to rjfiSTSQOV oyua dvajroeixTog 6 /.oyoc. ?/ueig yao ove coua ovh wvyj v /Jyoutv. a/.'/.a to xvevfia, xa&mq Xsysi o anoOToloz' xaoeojxc. tov tolovxov d z b/.eO-oov t7jc agxoq, i'va to jrvsi\ua & 1). AA. Tb xvevua tov fjf/iovQyov Iotlv. o eoytv o av&QO)7ro2. //
C
t
MK
MK
\
J.
Ovxovv xoivcj2
ysvoftevoi o
lrj-
MK
11.
Ums;
Fy?)2 xr\v
*0
to
eofia]
to dk
\
ovy ovtcjj:
oxe exZae
MK
2
.
rjuiovQyoq,
Cor. 5:
5.
25-27":
e
i.
BS.
<
15 fauXTjO&eh; ACDFG. imXa&elq d. br. Beachtenswert jedoch ist die Konjektur am Rande der h. tov avd-Qamov. 16 WLr/<p&at A'BC 20 tylovort d. HSS. 35 ovrw d. HSS. va%a
ov
Huinfr.
Caspari
II
c.
7.
8.
Dialog.
73
tuae.
in
tristitia
tibi
Spinas
et
tribulos pro-
manducabis foenum agri. In sudore uultus tui manducabis panem tuum, usque quo redeas in terram unde assumtus es, quia terra es
ducet
et
in terram
ibis.
Haec
est
sententia condenmationis.
Animae
est
an
corporis?
Eutr.
(L:
Ait enini:
ibis.
quia terra es
et
in terram
deus saluare.
Ki
Meg.
<1.\
Ad.
Meg.
d.:
Maledictum ei dedit, et quornodo non condemnauit? Non homini maledixit, sed terrae. Dicit enim: Maledicta
Et homo non
est
de terra?
et insuffla-
15
Paulo ante dicebas animam partem quandam tionem esse creatoris; nunc, tanquam oblitus tui, de terra
Eutr.
dicis horni-
nem
assurntum.
Ad.
d.\
erat,
saluare
uenit
bonus deus?
20
hoc autem negant eum uenisse saluare, sed insufflationem creatoris partemque eius quam isti animam dicunt, huic qui de terra fuerat assumtus, qui et condemnatus est, nihil praestitit.
Eutr.
d.:
est,
25
VIII. Marc.d.: Haec aduersum Megethium uidentur consequenter dicta. Aduersum nostrum uero dogma impossibile est horurn aliquid ualere. Nos enim neque corpus neque animam dicimus, sed spiritum, sicut apostolus dixit: Tradidi eiusmodi hominem satanae in interitum
c.
fiat.
Ad.
d.\
Marc,
30
Ad.
d.:
hominem.
Marc,
Ad.
dei.
d.:
Quornodo?
d.:
Dixisti
animam
et
et
spiritum boni
Aut non
Marc.
d.\
ita est?
35
quando plasmauit hominem et insufflauit in eum, non potuit ad perfectum eum explicare. Uidens autem desuper bonus
Creator,
17 Cod. anima
20 Man
erwartet negent
25
sed] Cod.
et.
Lamantin
De
la
Rue
II
826a d.
ovx rjdvvrj^ avxov xsZeog>o^Oai' idco)> dt vco&ev 6 aya&oq xvZto/tevov tu xZaopa xa) oxaouov. exspnpev ht xov liov xvsvfiaxoq
xai
ToVTo OVV
(fCALlV
YjflSlC,
TO XVtVfi
\.
avreq
ol
av&Qwxot
ayaihp;
ivyi'.niTit:-
rj
<u
xiOxBvavxsq
VA".
t(o
Tfjq
Ex)
,<j'/.tc:i.
JJ.
Hag
d-ivai; ovxtTi
ovv egxxx . jri Gmxqnia avtrocojrov avxov xaxeZrjZvovv tov avtrQCQjtov qZ&e ooca, aZZct xb liov xvevpa.
\mxrjolaq ovv
ZQV&
Tu
T(> ^
ayad-ov xvevfia.
LI
xiqq h(i<pavovq
avai-
r/vvTia-.
xaxedixaO&T} to
Ov.
_
xvev/ia
avd-omxm
JJ. To ovv u/j xaxaixaG&iv, exelvo /)/.(h omoat; El TP. II yao ovyxaxeixao&tj reo ccv&qcojtco to axoOxaZhv xov ayad-ov xvev/ia*,) xa) a/isivov Igtiv vxaxoveiv reo fjfuovQyq) ovtl dvvaxmxsQco o yao loyvoe.g ro xvsvfia tov ayad-ov xaxaixaOai xmq ovy) u/./.ov xaxaixaet xovq vx avxov ytvoutvovg av&Qwxovq, cj2 u/j vxaxovavxaq c.vtco ; ov xaTedrxaG&rj to xvtvuc. xai // qlOov to /.t'ytiv tovtov exl coxTjoia dvd-QODJccov xaoayeyovivai.
.
MET.
l&sv
.
ayaO-og.
iojv
xazasixa/ievfjv
t?/v
xpvyjjv.
eZerjoaq
o de TjfUOVQybg ?]{re/.t]Gtv
avTw
JJ.
-'
']
avTog EtZexo,
vx aZZov
rjvayxaG&r];
TjfiiovQyog, lcov
.
MEr.
xeovZevev avTc
iiij
tlobg
tov ayaQ-bv XvovTa avTov tov vouov, otl o fravaTog tov ayad-ov oroxijQia
etZexo
av-Qwxcov lylvexo.
>,
J Axo&avsZv vxho t7{2 ajXTjoiaq xmv dvdQojjrojv avTog ix a/.Xov rjvayxafrrj; MEr. Avxoq stZsxo, ov yao rjixelxo vxo tov d-avaxov.
1.
Ovxixt ovv kxsovZevsv avxtp o drjfuovQyoq. EYTP. Tiq ovxcoq porjxajq /.t'^tt exiovZeveO&ai TavTa ccxbq d avxoq etZexo xafrslv; si uiv yao avxoq uXtxo tov ftavaTov, jreoiooov
\\.
8 <paoxt
DE
d.
br.
13 MK.] MEr.
d.
HSS.
aber offenbar an den Marcus gerichtet; auch das darauffolgende handelt ber das m>evfia des Marcus; also muss auch das >>r ihm zugewiesen werden 13 16 .VA', ov nvefia <. Ruf. Ich halte es fr echt.
Die Frage des Ad.
77<v
|
einer Interpolation hat es nicht, da es eine unntige Wiederholung und solche Wiederholungen der Komposition des Dialogus gar nicht fremd sind 18 xccxaSuedaei ARFH Pic, xazaucaoai d. br.
Den Charakter
ist,
|
Caspari IT
c.
8.
9.
Dialog.
75
figmentum creatoris et palpitare, misit ex proprio suo spiritu et uiuificauit hominem. Hoc est ergo quod nos dicimus spiritum saluum fieri. Ad. d.: Omnes homines de hoc spiritu habent, aut soli illi qui cre5 dunt bono? Marc d.: Per eucharistiam uenit.
deus
uolutari
Ad.
dit?
<!.:
Xon
ergo iam
Quomodo ergo dicebas quia ad salutem honiinum descenhominem saluare uenit, sed proprium spiritum, et
mira impudentia! Condemnatus
Spiritus ille
est
cum homine,
Ergo
quem
a Creatore damnatur.
erit
deum
tan-
15
ualidiorem qui potuerit etiam boni dei spiritum condemnare. Ex quo multo magis uerendum est ne et eos condemnet homines, qui ab Aut non est condemnatus ipso facti sunt, si non obtemperant sibi. spiritus, et superfmuru est, quod dicitis, hunc uenisse ob salutem reparandam eorum qui fuerant condemnati.
quam
c.
IX.
Meg.
d.:
Bonus
deus uidens
condemnatam
ei
eum
cruci affigere.
20
Ad.
Meg.
d.\
d.:
Mori pro
insidiatus est
hominum elegit, an ab alio coactus est? Creator, cum uidisset bonum deum soluere legem suam. ei, nesciens quod, cum immortalis esset, ob salutem homisalute
num
uenit.
Ad.
d.\
Mori pro
hominum
ipse delegit,
25 pulsus est?
Meg.
.4'/.
d.:
d.:
Ipse delegit.
Non enim
Ergo non
Et quis
Eutr.
d.:
Insidias
dicis id
quod
Si
sponte delegit.
Si ipse
uoluit,
ex superfluo
nominantur
insidiae.
Cod. uoluntarii
Cod. ficnientuui
gr. T.
11 Vor ergo
erit
aus|
zovtov
22 Ruf. hat
d. gr. T.
nicht verstanden.
A damantra
tv
:<>.
De
la
Rue
II
826d827b.
avrog
ixiovXfjv'
sl
de o
dfj/uovQjog
//vdyxaoev
clvtov.
Gmrqolag xmv av&goixmv xc ovy o ayadig. Hjfistq axo vmv yQafpmv duxvvouev ort o e/.{rcov Xqiotoz ovx Ion tov rjfUOVQYOv aXXa tov drya-ov. y.t'A yaQ TOV VOllOV TOV
r/"j
VA".
pj
//
tovo yo v xariXvosv,
I.
'.
!.7(*
VA".
Axo
II.
Eav ovv
xcu
tov djtoOTo/.ov.
xav\ ZagrrjfHBv;
VA".
xootprjTaiq.
AA.
VA",
AXXa
tco
evayyeXicp
'ff
ov:
ntifrouc.i.
A
15 s *27
\.
Avayivcbxm
ro
r\v
xal
deixvvui
6ti
fit/
XQOqirjxag ovde
evayysXlov
deyeTc.i.
\
'/u'yei
ovxcog o XqlGtoz'
xcu evedidvoxeTO xoofpvoav xcu vov, cvff gaivofievog xad- qfieoav /.c.uxqcoc. jitco/oz 6t T12 ovo/iart .idZcnog sdXtjro ei 2 tov xvXmva rjXxmfisvog
Ti.
ap&Qcoxoq
xXovdog
25
kxi&vfimv yoQTcofr^rcu arro tcov xixxovxmv axo t7j2 TQaxi^tjg tov xXovlov aXXaxai 01 xvveg egyouevot IXeryov xa tocvucztc: avrov. eyevexo de djto&cvetv tov xrm%bv xcu an e v e y& v cu avrov v:t dyye'/.cov eiz tov xoXxop tov jt/.ovoioc xcu exacf?] ev tcq ddr Qaa/L axe&avt de xal kxaoag ovv tov.: oipd-aXpovq avrov, vrrdoycov ev aavoig, 00a 'Aoaafi axo uaxood-e v xal Ad Zanov ev t<x> xoXxqp avTOv. xcu avrog g>a>ptjoag eine' jcdxeg 'Aoaafi, e/.e?/ov ice xal xe/itpov ^laZaoov l'va atprj to axoov tov axrvXov vdaxoz xcu xaT aipvZ?] rtjv yXwav uov. oti ovvm/iai ev T7j tpXoyl ravrrj. 'Aoaafi de eiste' Texvov. fivi)od- t t oti axiZaeg ov t a et 7 c 0- a ev rjj Z co ?j 00 v xc: A d Zcqoz ouoico 2 x d x ax a' v vidi ode xaoaxaXelxai, ov de odvvdocu. xcu ex\ jroi tovtolz
xcu
1)
.
iitTcZv vfimv xcu fjpmv ydouc. fiiya loxr\Qixxai, oxcoz 01 evTcvxrc. iarjpat xobq vfig fit) dvvcovTcu ur de 01 exeld-ev ()de iaxeomiv. eomxm ovv oe, xctxeQ. Iva xspipqg c.vtov r v i x i a v tov xaroog u v lycjydo exel xivre ade/u; v g i _
t
/]
I
1
ff/
Lc
16: 19 ff.
abzq)
Man
tov
erwartet ovtog.
hat.
Es kann aber
\
sein,
genau ausgedrckt
Auch
|
Ruf.: ipse*
2 olx otya&Q
1
|
HSS.
de
toi
tj/u-
moynf ADEFH,
< d. br.
A^B^CD
KFH
(in
<B
.
12/13
<A
21
< AB*
31 Ze
Caspari
II c. 9.
10.
Dialog.
77
hominum
iste
qui
eum
G.
compulit.
<L:
Nos de
scripturis
ostendimus quia
et
qui uenit
creatoris, sed
legem
creatoris destruxit.
Ad.
d.:
Marc,
De quibus scripturis haec ostendere te promittis? d.: De euangelio et apostolo. Iudaicis uocibus non acquiesco,
Igitur
si
pbemare?
10
Marc,
euangelio.
Ad.
d.:
solo
d.:
Marc,
d.:
Acquiesco.
et
Ad.
15
d.\
Lego
neque euangelium
diues,
suscipit.
et
Homo quidam
laetabatur.
erat
indutus purpura
in epulis
cotidie
Pauper
repletus,
et
mensa
diuitis;
sed
canes
Factum est autem ut moreretur mendicus, 20 et ablatus (est) ab angelis in sinum brahae. Mortuus est autem et diues et sepultus est in infernum. Eleuans autem oculos suos, cum esset in tormentis, uidit Abraham de longe et Lazarum in sinu eius. Et ipse exclamans dixit: Pater Abraham, miserer e mei et mitte Lazarum, ut intinguat summum digiti sui in aqua, ut refrigeret linguam meam, quia crucior in Abraham autem dixit: Fili, recordare quia recepisti bona iu 25 hoc flamma. nifa tun et Lazarus similiter mala; nunc autem hie requiescit, tu uero cruciaris. Et in his omnibus inter uos et nos chaos magnum- confirmatum est, ut hi qui hie sunt ad uos uenire non possint, neque qui ibi sunt huc
3 Der Cod. hat im Text Megethius dixit,
dixit
|
am Rande
als
Korrektur Marcus
3/4 Cod. quia qui uenit iste Chr., mit a ber quia und b ber iste. Der Schreiber hat wohl darauf aufmerksam machen wollen, dass er die etwas auffllige Wortfolge in dem von ihm kopierten Cod. vorgefunden habe. Mglich doch auch, dass er sie nach seiner Gewohnheit durch die beiden Buchstaben als unrichtig hat bezeichnen wollen und nur aus Versehen die Stellung derselben verwechselt hat. Sie ist brigens beizubehalten, da sie der des Grundtextes entspricht. (Die Buchst, a u. b bedeuten, meine ich, dass quia iste qui venit, Christus zu lesen sei. B) 6 Cod. euangeliis. Ich habe den Plur. in den Sing, verndert, da dieser nachher wiederholt und insbesondere in den gleich darauffolgenden auf Marcus' usserung Bezug nehmenden Worten des Adamantius gebraucht ist, da der gr. T. evayye/Jov hat, und da endlich die Marcioniten ja nur ein Evangelium hatten 19 Cod. lingentes mit einem Strich unten und (w. e. seh., von spterer Hand) baut ber entes 20 Est fehlt im Cod. (28 possunt ist wohl ein
B).
Ts
Adamaatnis.
De
la
Kue
II
827b828b.
avxol sX&wiv elq tovov tov t /.e'yn avrtp' l'yovoi ftfwaia xal xovq JQO<pt}Taq axovoazcoocv avrmv. 6 de eimv ov%i xaxeQ aZZ lav tu tx vsxgmv xoq ufl-fl xQoq vxovq, (tezavoyzvQrjrcu avxolq o.Tor xfjq aavov.
}
///)
xc.\
nvon'.
oi.r.
o de
elxev'
i-x
ei
Mmimq
ovd
av tiz
avaaxaq ex vexQmv nSidi'.Si xa hv xjj xoioet et //// aovoz 6 Xq(otoz: ooi ovr <>vx ede^cvTO Mcooea t] tovq xgog>rjxaq ovdt xbv avaoxavxa ht vsxqcov IdClc.rxo. VA. Ev tc cd)] 'irrer slvai tov 'Aoaafi, ovx ev rr\ aOiZela,
i
mr
B2S
T<~,y
OVQCLVCQV.
\
I.
Ivcyvojfri ort
ovx kv xm
cd)]
liyei
VA.
OVX
15
-
Arro
to)'
1 To OfuXelv xobq aZZrjZovq rjxovoaq, to de Zeyofievov yaoua ovx lpcovaq; tov yao ovqopov xal T)]z yijq to psoP ydoac /.eyet. VA. Avvaxai ovv tiz drro t7,z yr\q %mq ovqopov ogav; advvazov. Ixaoaq xovq og>&aZ[iovq avxov ideiv vvaxai tiz axb yijq, fj pZZov axo tov cdov elq tov ovoavbv oqcv ei tu) rjZov <>tl cfdocyZ r\v er ueoro avrmv.
I
ue'yc
U.
xwq
25
Ol ocoul:tixo\ oy-c/.uol
tcc
axo&efievot toJz
/.e'yei
tTjz
to evcyye/.iov otc
sxagaq tovz
orffrc/.tiovz
c.vtov.
EYTP.
dixclr-jv
O Xgixog,
ti
xcA
t)V adixmv,
xZoviov.
aya&op;
*]
yog eWeoov Iotci ?] atJLeia xmv ovoav&v y tj/Lovoxi xaxalx?] et ///} xcxov; xi bxsqop exai i) yeevvc. xc\
/)
HSS. 6 i'.r tiq d. HSS. axovawoi d. HSS. 13 MK. Eutr. 17 trjq AH 17 20 Diese Beweisfhrung verstehe ich nicht. Rufins bers. nisi forU medio giebt ebensowenig einen guten Sinn; gewiss war in seinem Man knnte eine Wiederherstellung des gr. Exemplar der Text schon verdorben. Texte? versuchen, etwa folgenderweise: Jviazcu ovr xiq autd ZTJq yqq foq ovocxvov
4 firavoyo<o<Jiv
d.
|
<
d<pd-aXfiovq auzov eldev. et u>/ vvtxrai ziz \Xov fb xof aov th zor ovpccvdv qlv, ijjXov oxi (focr/z i,r ev tiatd yijq r<~jy. Aber alles bleibt ungewiss, solange sich nicht bessere HSS. finden 23 7IOG/J-; d. HSS. 24 25 Das Verb, itegmcev passt hier m. E. nicht gut. Aus der Vergleichung mit dem lat. Texte geht hervor, dass etwas ausgefallen ist. Ich
tov.
indoaq xovq
sei:
dxi'
indoaq tovq
uqti.
avzov.
6>]).ov
-f'L
Caspari
II
c.
10. 11.
Dialog.
79
transire.
Jtabeo
(e,
fratres
Si
eum
et
in dorn um patris
et
mei
ut
denuntiet eis ne
ipsi ueniant in
hune
eos.
Dit
pater,
dixit:
ei:
Habent Moysen
prophetas,
audiant
At
si
ille
Non,
At
ille
5 poenitebunt.
Moysen
et
neque,
audiant eum.
rexit
Quicunque
c.
XI.
d.:
Marc.
d.\
In
inferno
dixit
esse
Abraham, non
in
regno
coelorum.
Ad.
Lege quia (non) in inferno dixit Abraham. Marc. <L: Ex eo quod locutus est cum diuite non dubitatur quod
sint,
d.:
simul
15
Quod loquantur ad inuicem audisti, quod autem chaos magnum medium esse {dicitur) non audisti. Quod inter caelum et terram medium chaos dici [esse] potest. Marc, d.: Potest ergo aliquis de terra uidere in coelo. Hoc imposAd.
sibile est.
Quodsi de terra
2(>
in coelo*
nemo
d.:
Ad.
autem animae
carebant oculis
25 dicit
immensum
extenduntur.
Et
illi
animae
Namque modo
euangelium quia Eleuans oculos suos, (diues uidit Abraham. Procul dubio, qui elevat oculos suos*) sursum uersus ad coelum eleuare dicitur. Nam ut ea quae in terris sunt quis uideat, quomodo eleuat oculos?
Kiitr. d.\
Ut mihi
rum
30
et
iniustorum,
pauperis
et
diuitis.
Quid enim aliud esse probatur regnum coelorum nisi bonum aliquid, aut quid aliud erit gehenna nisi malum aliquid et poena, sicut de euanist mglich, dass Rufin den verdorbenen Text vorgefunden und genau bersetzt hat. B 12 Cod. legi Im Cod. ist non ausgefallen. Der gr. T. ort ovx fjv er tj arj 16 esse dicitur] Cod. esse. Es lge zunchst, esset zu lesen, da das t der dritten Pers.
schon
|
Sing, bisweilen
verteidigen
im Cod. ausgelassen ist. Allein esset lsst sich sprachlich nicht und entspricht auch nicht dem vorangehenden Prs. loquantur. Diesem und dem xb ob Xsydfzevov ydofxa des gr. T. gemss habe ich esse dicitur emendiert 17 Cod. cahos [Esse] B 18 Cod. inposibile 24 Cod. sibi inuicem. Sibi scheint durch uidebantur hervorgerufen zu sein Intuere kann vulgre Aussprache fr intueri, aber auch Activ. sein. S. ob. I c. 1 25 Cod. abarham B). (25/26 dives oculos suos. Von dem Gr. des Homoiotel. wegen ausgelassen.
|
Adamantiu-.
r
De
(prji,
la
Rue
II
828b e.
/.i
T(J>
-vcyyi /.irr
rix vor,
fiVTj&rjTl otl
axdXasq ov tc dya&a tv rfj Zcotj oov, xcl AaZcoog of/olcoc xa xaxa' vir h oe xaoaxaXslzat, ov de odwoiu. xriXavymq
di
xuttBVOVxaq Mcoo xai tolj, XQOtpqzaiq, xovxovq <)i c/. vbxqwv avaoxavxi rriOTaveiv ax<pr}vaxo. VA". Hfislq xog>ijtaq xcl vduov ov t^oftsirct, ovh yao eioi tov rjfisxdgov d-eov' dexo/isd-a de to evayyiXiov xai rov ajtoorolov. olov axooroXov; xoXXovq yag toye dnoOTolovg 6 Xgioxoq. VA". UavXov. Iloirev iyvcoz oti EfavXoq axoxoXoq aOTiv; ei uev yao e%etq tv tco evayyeXim to ovo/ia avxov yeygcuiiivov, elzov. al ' ovayov yeu xovxo yayoc.ay.ivov, nofrev epa&eq otl dnoOTolog eOxiv; d VA". Avxoq vxbq avxov ygacptt /.iycov IlavXog, ajtoTo'/.o*
xcl
rovq
///)
t< :>
I.
\.
Itjov Xolotov.
15
AA.
UavXoq
otl
ov%
TU
JlO&aV OVV
OTL
ovxoq axoxoXoq;
Ypslq xo&sv avxov tyvcDTa djioOToXov;
20 evayyeXioiq vayeyoaxzai.
AA.
fiev oog
oxavog
exXoytjq vxo tov Xolotov OfioXoyov/ievov, jii] h vjzo IJaTQov tov axoxoXov ytyoaitfiavov' xaxa t/jv ooq>iav, cft/oL x >)v eoyiv )]v t (~) cd i u o v Tic X co ff co EYTP. Aiyaoxre. Maoxe, Tag tcov djroOTo/.cov jiga^aLg xcl ycfrt]'/.
.
d/.//{rrj
//
ov;
VA'.
H/islq jt/.iov
EYTP.
\
AI jtgdlaiz xcl
evayyaXUp axalvcov
ei
eiol xcl
cl
ovXei,
avayivmxm
-22
23
Act. 9: 15.
1,
Col. 1:
1.
16J
:$
Ze
FH,
j
vgl.
827b,
cLte
br.
12 tovto
17 Ruf. quomodo eertum est? lovtov d. br. 17 18 otl ovzoq] 6 tOLOvzoq FH Pic. 29 al vor imax.
|
FH
mg.
<
30
off]
eopfaovTa H.
Caspari II
c.
11. 12.
Dialog.
81
recepisti
bona in
tu aufritt
Nunc autem
requiescit iste,
prophetis, declarat
neque
d.:
10
legem non recipimus. Neque enim sunt nostri dei. Susciphnus autem euangelium et apostolum. Ad. d.: Quem apostolum? Multos enim habuit apostolos Christus. Marc. d.\ Paulum. Ad. (L: Unde nosti quia Paulus apostolus est? Siquidem habes in euangelio nomen eius scriptum, ostende; si uero nusquam habes hoc
c.
XII. Marc,
Nos prophetas
Marc,
Ad.
et
d.:
Christi.
d.\
Nemo
ei
ipse Paulus
dixit:
Non
probatus
est.
15 Si
ergo
nemo
testimonium dedit
certum est quod hie apostolus est? Marc. d.\ Uos unde eum agnouistis
uestris euangeliis annotatus est?
esse apostolum,
Ad.
20
d.\
et
inuenies
ei
nium, ubi
Eutr.
dicit
meo Paulo.
epistolas
Suscipitis,
Marce,
actus apostolorum
et
quas
eorum?
Marc.
d.\
d.\
Nos
25
Eutr.
Actus
et epistulae
namque quod
ginta duo.
in euangelio
duodeeim
sunt diseipuli et
alii
septua-
Ad.
d.
et euangelia.
placet, lego
hoc scriptum
et
quomodo praedicare
30
eorum] So der Cod. Schwerlich richtig. Dicit msste entweder auf Petrus gehen oder impersonell aufgefasst werden. Aber in den angef. Worten Petri ist nicht von den Briefen der Apostel, sondern nur des Paulus die Rede, und die dritte Pers. Sing, kann in dem an epistolas angeschlossenen einfachen Relativsatz quas dicit nicht impersonell stehen. Man hat daher wohl quas dieunt oder quae dieuntur zu lesen. Der gr. Text hat hier etwas ganz anderes. (Vielleicht mssen wir uns bei dicit als Subject: Adamantius denken. B).
Adamantius.
B3
Adarnantius.
De
la
Rue
II
828 e829
EFTP.
Avafvm&L
ix
92
tvayye/Jov ovyxaXsapevoQ 6h Toig avTolg vvauiv xal tlovoiav ejt\ Jiavra t c: aifiovia xa) voovg ^egajtsvstv. xal djieOTSilev avTovg] XTjQVOeiv rfjv aotXsiav tov &eov xal loirai. y.cd vjtodg /ist oXlyov /.eyer e^sgyofisvoi 6h irjgyovTO xara jto/.eig xal xcouag evayye iZofievot xc &gajiavovTg jtavTayov. EVTP. Ilcg. Mdgxs, rovc uhv axodxalzvxag vjto XgtOTOv evay\.
Avar/iVoCxm
tov
coexcc, tejxev
yt/.ioao&ai xal
10
xijqv^cu ov eyeG&e,
t
ov 6h ajtoel^eic
fit}
Jtgocftgexe.
xovxov tyto&e: xal Max&alov uhv xm Icoavirrjv, cov xal xd ovofiaxa avay ty garer ai. txcfcr/.iZexe. ovg xal o Xgtxbg xrjgvjicu xal evayysXlav/.ov 6t. ov ovsuiav djz66eLa.LV eyexe. tovtov 'jd-cu cuticreiSj
e'yeo&e; xal .tc5j ov yO.oiov; Xt'ye
6rj
avTO
15
?}
ov;
'ExtjQvgav.
MK
EVTP.
//
dygacpcog;
MK
EVTP.
20
xovg
fiev
djtoxaXevxag
xtjQvgcu
u?)
{
xa\
ajio-
25
c
xovTovg (aygarfcog) xrjQvgcu tpaxeiv, tov 6h oxaXevxa DavXov lyygacpcog siayjvcu (pdoxeLV. elx.bg ovv otl xolg tote llovov dxovovoi xrjv oyxrjglav extjgvooov xolg 6h //T TavTa oveuiav Bvvoutv reegtoyov' tcc ydg aygacpcog Xeyoiieva jtaveTai usT o/.iyov. ovx eyovTa t/jv ajtoeiziv. AA. Hfz 6h xal tov Xoltov vlbv d-eov laiv; ajtoxgivao(rmoav' ei fitv ydg iyovxcu tov votiov xal xovg Jtgoff?/xag xovg Jtgoxf/gvoovTag. ev dv eyoL' an exelvcov ydg extjgvooexo otl ueXXoL o Xoyog tov d-eov evav{rgo?Jtelv xal oxavgovod-a.L xal oi^etv to yevog xmv dv&gwjtoiv el 6h fit) tyovxai xovg Jtgoxf/gvoovxag xal vjioeixwvxag, rro&ev avxolg yvcovai otl Xgioxbg Irjovq vlog d-eov eoxLv;
evayye/.Laoirac.
, t k
30
EVTP.
xov evayye/.iov xal tov ajzooxoXov. AA. Kcdxoi tv tw evayye/Jcp ov ).tyei avTov vlov &eov vlov av&ocixov.
MK
Axb
au.
25]
Lc. 9: 1,2.
7;
Lc. 0:
6.
in
13 6ixe(f9e CDH. ^eoSai Migne mg. Schon von Wettst. ergnzt aus
|
19 ayo(foj;
d.
<
d.
HSS.
Nur hat
cpcxELq d.
es
tpaoxsiv]
qxxaxeiq
ABCFH, quod
Pic.
20
HSS.
Caspari
II c. 12. 13.
Dialog.
g3
Ad.
d.\
Legam de
regnum
curare.
omnia daemonia et languores curare, et misit Et post pauca iterum dicit: Cum
et uicos,
autem
tes
exissent, egrediebantur
per ciuitates
euangelizantes
et
curan-
ubique.
Quomodo, Marce, eorum quidem qui a Christo missi sunt euangelizare et praedicare non suscipitis scripta, sed eius cuius nomen scriptum non habetis? Nam Matthaeum et Iohannem, quorum nomina
Eutr.
d.:
quos
et Christus
Paulum
est
hoc ridiculum?
Marc.
Eutr.
d.\
d.\
d.i
isti
Praedicauerunt.
15
Marc.
Eutr.
Ualde mihi uidetur inconueniens esse quod dicis ut hi, qui ad praedicandum missi sunt euangelium, praedicationis suae non reliquerint scriptum, eum uero qui neque missus est ad praedicandum dicis scripta reliquisse. Quodsi illis tantummodo profuerunt, quibus
d.:
Quod
est
monimentum.
c.
XIII.
Ad.
d.:
Quomodo autem
25
eum prormntiauerunt uenturum, manifesta sunt documenta. Illorum namque testimonium est quod uerbum dei uenturum esset in carne atque homo
norunt ? Respondeant.
si
Nam
humano.
filius
Unde agnouisti, Marce, quia filius dei sit Marc, d.: De euangelio et apostolo. Ad. d.: Equidem in euangelio non se dicit filium
Eutr.
d.:
Christus?
sed filium
dei,
hominis.
3 Cod. et dedit. Sollte dies richtig sein, so msste man ConuocauiU lesen 5 egrediebantur] So der Cod. Kaum richtig. Es ist wohl circumgrediebantur zu lesen. Die Codd. der vorhieron. berss. haben circu(m) ibant und circum transibant 17 Ad steht mit ganz kleinen Buchstaben ber der Zeile 25/26 Caspari setzt nach illorum einen Punkt und meint, nach testimonium sei illorum ausgefallen: manifesta sunt documenta illorum. Namque testimonium (illorum) est. B 27 Cod. conferre 28 qui] Cod. quid 29 quia] Cod. qui.
j
6*
Adamantms.
De
la
Rue
II
S29c f.
AV T(p evayysXUp Xtyst 6 Xqitoq' xiva u Xiyoviv oi xot top viov tov clv&q<dxov; Xiyoviv oi (ta&Tjrai' 'icoavvrjv zur axriOryv, aXXoi h 'HXlav, aXXoi h otl xqo~
VA.
k
c.nyaicov dvir/j. e'ljie h avxolq' vgietq h tIv toxQid-slg h EToog eljie' top Xqlgtop. nixQoq, Iovalog cop xa) vofiOfia&T]Q, top vjtb xov voftov xca tov XQog>ijrcp x/jOVGoouspop Xqitov xqooxcp, t<p?j avxbp
(prjTfjq
\
ti^ tcop
/.
El TP.
10
ffirgoq,
aXX
ovx c^ avroq Ttfrtixcbg cvtco to bpofia tovto, ciq tjr} XQoaxrpcocbq, (paGXEL top Xqlgtop. tovto
IIsTQoq egtip o ygcnpaq to svayyiXiov;
ovv egxxxsg avxovq aygaqxoq tLa%EPai; Ov UszQOq typaiptp. aXX 6 Xqlgto^ to evayytXcop. EYTP. Wevhq ovp to avayvco&ev ep toj evayyeXlq) otl Tovg
a.TtOTei/.ep
15e
3'
t
evayyeXlad-aL
qv,
?j
aXXwq
UavXoq axoCxoXoq
faQ
ovx ap elep aXif-stq oi vjt 'ActfiavTiov Xsyopevoi Xoyoi; to. tiaXai yao vxox^svra xal jzqIp /) ysvs&cu XTjgvofisva xal tllgtevo-
AA.
XqLGTOP Xal
>
{.Djh tlc
EPP0LO.P TLPOq
xmxoxi
(fijTcp,
cupiyfisvov
tprjl,
avayxalov
ovv rrncoTOP egtlp axQiwq e^ETaGca tlpl el JtLGTEVGaVTag ovTwg E^aG&aL tcc vjt clvtov XQOGTtTayfLEPa. ovte /(>. cog cpccip, vjio
25
f
to.
t/p
jzsqI
civtov naoTvoelTaL,
cog
ovte
o aypcoGTog,
avTog eljiev
lyCO JtEnl
UaVTOV UCQTVQcb.
13 IG,
Lc, 9: 19, 20.
l)
{LClOTVOlCt
[10V
OVX EGTLP
1 5
Xniozov
ist
Mt. 16:
<
d.
ABD
br.
|
11 6
<
d.
7/8 aviuv
|
Ausgg.
15 Es
Vgl.
Sinn.
av
fters aus.
17
19
xa
7i?.ai
7tQOGdoxto uEva]
ist
Worte ohne
fp>
tzoogoxwuev
zweifelsohne verdorben.
Die
den folgg. Zeilen mehrere unverstndliche Stellen; in der alten HS., aus welcher die unsern geflossen sind, war, w. e. seh., eine ganze Seite sehr verstmmelt 21 ovxwq kann nicht richtig ABCDGH haben: oi-/ ovtu)q ovy 6 vnd rwv xrh. E lsst 6 aus. In ovy ovxoiq in. verbirgt sich, vermute ich, ein Ptcp., das andeutet: der erschienen ist; iXqkv&WQ entfernt sich aber weit von der berlieferung. Pic. bersetzt ovxoq non est is
sperabanittr.
Es giebt auch
in
gut
eet*.
im Stich
23
Migne
24
rcooxexay-
h:yc
CK II
A.
Caspari
II c. 13. 14.
Dialog.
85
Marc,
d.:
Quem me
Iohannem baptistam, alii Heliam, Dixit autem ad eos: Uos alii quia propheta aliquis antiquus surrexit. Bespondens Petrus dixit: Tu es Christus. itero, quem me esse dicitis? Ad. d.\ Petrus Iudaeus erat et legem sciebat. Quia ergo exspectafllhim hominis?
Dicunt
ei discipuli:
Alii
bat illum
qui
prophetis
praenuntiatus
fuerat
Christum,
propterea
dixit ipsum esse Christum quem audierat esse uenturum. Eutr. d.: Petrus numquid quasi ipse ei nomen hoc imponens
et
10
proprium aliquod ei uocabulum ascribens, dixit quia tu es Christus? Sed uidetur mihi quia hoc eum esse dixerit quod in omnium exspectatione habebatur. Hoc autem uolo a te discere: Petrus est qui scripsit euangelium? Et quomodo dicebas quia nulla doctrinae suae reliquerit
monimenta?
Marc.
15
d.\
Non
Petrus
scripsit,
Eutr.
d.\
Falsum
est ergo
quod
duodecim discipulos ad euangelizandum. Sed omittamus haec. Habes aliquid documenti quod Paulus apostolus sit, aut quia filius dei sit Christus? Quodsi non habes, satis uera sunt quae allegat Adamantius. Ea enim quae promissa sunt olim uel, antequam fierent, praenuntiata
20 indubitatam fidem possident
c.
cum
implentur.
Hie e contrario dicit peregrinum esse quendam Christum et incognitum et ne mentem quidem unquam alieuius intrasse. Sed uideamus qui magis fide dignus est, iste quem nemo nouit, an
XIY.
Ad.
d.\
ille
et
cum
de ipso constiterit,
ita
25
demum possumus
suseipere.
Nam
es de ipso, neque
rursum
sit et
est,
maxime
si
ignotus
cuilibet
peregrinus,
Non enim
et ut libet
dicenti
quomodo dignum
est credere,
etiamsi,
ut
8 Cod. impones hoc, mit h ber impones u. a ber hoc. Der Schreiber hat den Strich ber e vergessen 11 a te steht ber der Zeile und sieht aus, als wre es von spterer Hand hinzugefgt 12 In Casparis Text steht nullae,
| |
Adamantius.
alTjQ-rjQ'
.TlOTEVEll'.
De
xivi xe(
la
Rue
II
829 f830a.
ovdk yoQ,
toq tzv/Ei'.
axlmq
ecevzov XiyovTi ti
tmt
Tu ICVTO XOlOVOl
////de
\
mOTSVEtrai
TU
630 d
10
hXxia&ivxa .Tort ////re XQOOoxTjd-ivxa y.c.T avvovq XTjQvoov. jtg5c de Xt'ytt Tor Xqitov /. vai tu tvayyt'Xinv; ov yoQ wg jisql ccvtov 6 yoaipag ToevayytY( SUov korjfiaps, Oftficdpei ov xrjQvoaet Xqitov Itjoovv. ovxt 6 yyaipag xeol avzov uaircov. tovtov xtjQvooei tuv xar avTOvg tikvov' ova u?j yao ccvzmv tOTir evQtlv utl o gcot/jq iidazt Tiva oti' Xqlotoq elfii svoq. VA. O XgiOTug xal UavXog, ei i/Oav vjzo tov rjfuovQyov axoOTaXim ej. ovx av xariXvGav tov vo uov xal Tovg xgocp?jTag. AJ. Tiva tqojzov XgiOTug Xvet xal o axoToXog; (poaaTCO.
'i
k t
ayvmcxov
2 4 tu de evayyeXtov xtjqvooov] Wie diese Worte mit den vorangehenden zusammenhngen, ist unklar; vocuo&ehj steht hier wohl fr vo/uiaS-elt] av 4 xtjovooiov ABCEFH. xtfQvoaov Wettst. Xqigzv 'I/jgovv) Der bers, des 5/6 ov yo Ruf. wrde ov yo tag tleqI ccvtov y^dtpaq 6 ygaipaq zo evayyiXiov ioi] uave 8v xriQwooei xzh. entsprechen. Der berlieferte Text kann aber erklrt werden, wenn
| |
wir bei
nem
ccvtov
avzov fxa&Lov] d. 1. R. legendum videtur was gewiss einen besseren Sinn giebt nag <'AT<>i 7 ovafiij avztbv verstehe ich nicht. Ruf. bers, legt die Vermutung nahe, dass iv zCo evayye/.Uo ausgefallen ist. Der Plur. avzjv, wie das einige Zeilen vorangehende <pao~i ist grammatisch nicht berechtigt, kann aber richtig sein: der Verf. dachte an Marcus und >eine Glaubensgenossen, die Marcioniten 8 eifii] ei fiif d. HSS., nur H 2 Pic: Etfxi, C in mg.: z/a ei/u. Dasselbe vermutete Wettst. 11 ff. In allen gr. HSS. und Ausgg. Adau&vxiOQ. Tiva zoonor Xoigtz /.vel xal 6 ltiozo/.oz (poaozto zov vfiov Ivei; z>,r xo/.ccgiv drazoi^ei. vcciQEi t^v xqlgiv. uijSevdq ovv xze., sodass zlva ZQOQiov bis ooziz av g nur einen Satz bildet, der dem Adamantius gehren soll.
7
tieq!
|
''s
Das kann aber nicht richtig sein. Erstens erregt das wiederholte Xvet Anstoss, zweitens knnen die Worte z^v y./.. avarg. xzs. im Munde des Ad. garnicht erklrt werden. Das ist ja die Lehre des Marcioniten Marcus. Auch dem Rufin fiel diese Verwirrung auf und er versuchte, den ursprnglichen Text wiederherzustellen, indem
Quomodo Christus sollt it quomodo soluit legem, negat futurum iudieium, poenas negat peeeatoribus inferendas'f Aber dieser Interpretation steht die Partikel ovv im Wege, die Ruf. auch begreiflicherweise ausliess. Dazu kommt, dass fr den Adamantius kein Grund vorhanden war zu fragen: Quomodo Chr nenat ? Marcus wenigstens hatte davon kein Wort futurum Judicium, poenas negat gesagt. Dagegen wird alles klar, sobald die Worte zov vuov Xvei raioel zt/v der Unbekannte, y.oioiv dem Marcus in den Mund gelegt werden. So meinte schon der im Cod. C am Rande schrieb: zaya '/.eijiel MdiQXoq, und nach xqllv: 'Aapvzio;. Man knnte einwerfen, dass die Worte zov v/j.ov Xvei, wenn man sie dem Marcus zuerteilt, eine unntige Wiederholung bilden, aber dem Stile unseres Buches ^ind solche Wiederholungen nicht fremd. Vielleicht mssen wir noch einen Schritt weiter gehen, zov vov mit dem Vorhergehenden verbinden und "/ael streichen, -odass Ad. sagt: zlva TQnov (foaozuj, tov v6(jlov, und Marc, antwortet: z/jv
er das
an
Caspari
II c. 14.
15.
Dialog.
Deinde
Non enim tanquam de tanquam alium et qui extra Sed nee hoc quidem in euangelio eorum se sit praedicans Christum. scriptum refertur usquam quod ipse saluator docuerit aliquem et dixerit
quomodo
dicit
quia
Ego sum
c.
10
Et Christus et Paulus, si essent a deo creatore missi, nunquam utique legem et prophetas destruxissent. Ad. (L: Quomodo Christus soluit legem uel apostolus? dicat, quoMarc,
d.:
XY.
sv
b
Adamantiu>.
De
la
Rue
II
830b e.
VA.
I
Ttjv
x?jv xqiGlv.
l.
vis ZQtk*
6t] uiovQyov
xpivovxog
fi?]xe
aJiei-
Xovvroq xoXaZctv: xal xmq ri XeXvuevojv xovxcov' oval exeivm 6c v To oxdvaXov tQyexai; // ;tg5c* o xagdoomv Tjftg aGxdoet,
t o
xp
I //
ou
t _
j]
Ta JtgoOxdyftaxa avxov vaxoejtei. l^Xor ovv coq xa evavxla xcov jiQOOxexay^evcov yive&at .1 ovXeraL aXX evavxlov eoxl xco ov fiocx^vGeig xb ftotxevetv, xco ov tpoveveic xb cpoveveiv, bfioicog de xal xco (ir} xXejzxetv xb xltJtxeir. slxoq ovv oxi xal xa Xocjtd evxaXfjaxa avexQanrjav. Jtcog ovv c avexgexpev o XoiOxog xbv vofiov; Xeyexco. ev ydg xco vbiico yeyoajzxar ov ftoiyevoeig. ov ipevdo{iaQxvQ?]Geig xal xa egfjg. Xeyexco xoivvv t'i tovxcov dvexgeipt; x'ivt jtgooxdxxei fiotxeveiv, 6g ye xal xb fiovov 15 lelv XQog Lxiftvuiav cog Jtogveiav aJieigrjxe; x'tva cpoveveiv exeXevoev o Xiymv tttje dvxioxFjvai xco jtov?]gcp dvfrgcojicp; xlva xXejzxetv elaev o GmxTjQ Iva avxutgd^?] xco vofio&exrJGavxi; xavxa ydg xa rrnoGxdyiiaxa xov Gcoxr/gog ovx sIgI eva, aXX* Ix vofiov xal Jioo<pr)xcv. c/doxei ydg o Gcox?jg' eycb de Xeyco vfilv fi?j dvxiGxr\vai xco 20d xovtjqc, Xeyovxog xov naXaiov ygdfifiaxog' elxaxe xolg fiiGovGiv v/tg xal eXvGGOfievotg' deXcpol 1)1100 v eGxe. xov vofiov rraXiv Xeyovxog' tirj xXeipyg, 6 gcqxtjq eXeye' jrc6X?]Gov gov xa vjtagyovxa xal bg Jtxcoxolg. xb e tdovat xolg Jtxcoxolg ov $evov eGxl layfia, aXX ex x?jg JiaXaig ia&r]XT]g jigoGxsxayfievov.
\.
MK.
25 ij
x e L Q ov %XV orjfreiv. xal xb dyajcxe xovg ex&Qvg vficov, vjtb xov GwxrjQog Xeyouevov ovx Igxl ^tvov. aXX* ev xolg jtQOcprjxaig ieGxaXfzevov edv jieiva o ex&Qog Gov, ipwfii^e avxov, xal edv ditya, jtoxtCe avxbv. xal xl el [irjxvvetv xbv Xoyov; (paveowg yovv xov gojxtjqoj:
axoGxV,
(prjGiv,
'
i)
MK. Tovxo ol 'iova'Coxal eygaipav, xb ovx ?jX&ov xaxaXvGai tov voov aXX\d jiXrjQojGai' ovx ovxmg 6e etjtev o XgiGxog, Xeyei yao' ovx IjXd-ov nX^ocoGai xbv vb\iov aXXa xaxaXvGai.
9/10] Exod. 20: 13 19] Mt. 5: 39. 20/21 Jes. 66: 22/23] Mt. 19: 21. 25] Prov. 3: 27. 26] Mt. 5: 44, Lc. 6: 27. 2729] Prov. 25: 21. 31/32] Mt. 5: 17. 2 xoXa<J&T]<JOfivov < HSS., jedoch nmss entweder dieses oder ein hn4 6
Mt, 18:
5. 7.
ff.
d.
sein
8
yLi]
tb x]
wate
d.
HSS.
10
r>
x/Jmsiv xb
fx?/
xb x/Jnxeiv x> /ut/ ztTtxeiv d. br. xXhczeiv 13 Ruf. scheint vor ov uoi^eioelq: ov (poveiGEiq gelesen zu haben, und vielleicht ist das die richtige LA. 15 coc tioqveiccv) xal n. CDE, log <C B 25 ev tcolelv D,
xX&txeiv F, x)
?j xXtTzxeiv
xC<)
1
,
|
|
&noiiv
d.
br.
l'yei
27 ovx
eoxl
ACFH
Pic, ovy.bxi
d. br.
Caspari
II c. 18.
Dialog.
89
modo legem
a Creatore,
cum nemo hoc ipsum uindicet quod cum Creatore suo quis permanet, nemo condemnet? Quod si nulla dicuntur futura supplicia,
5 his
omnibus
aut
absolutis,
quare
Uae
sit
Uli
uenit?
est ille?
quomodo
d.\
Qui conturbat
eius infringit.
quicunque
Marc.
Mandata
Ad.
10
d.:
Sine
Contra-
rium autem
terare, nel:
quod dictum
est:
Kon
adidterabis, adulfurari,
et
Non
Non
furandum,
quae utique si infregit, contraria his praecepit ipse mandata. In lege scriptum est: {Kon occides*,) Kon adidterabis Kon falsum tesiimonium dices et caetera. Dicat ergo: Quid contrarium praecetera his similia,
,
15 cepit?
Numquid
iussit
adulterium
aut
occidi
fieri,
qui
etiam
iussit,
de
qui
corde
abscidi
iubet
concupiscentiam?
aliquem
nee resistere
quidem iubet malo? Aut numquid aliquem furari doeuit saluator, ut contraria legi mandata promulgare uideatur? Immo potius mandata sua de lege et prophetis profert. Ait enim saluator: Ego autem dico uobis 20 neque resistere malo. Quod et apud ueteres ita praeeipitur in prophetis:
Dicite, inquit,
estis.
Fratres nostri
diceret:
Kon
lege,
Uende
bona iua
est
da pauperibus.
Hoc
25
quandoeunque
manus
tua.
Et iterum, quod
est,
nee hoc
nouum
potum da
ei.
est
sermonem nimium
30 non, ut
isti
legem uenit sed adimplere? Marc, d.: Hoc illi scripserunt qui iudaizabant, hoc est: Kon ueni soluere legem sed adimplere. Christus autem non ita dixit, sed ita dicit:
dieunt, soluere
Kon
12
lat.
ipse]
dem
25 Cod.
Non
sinas
Gewiss corrupt.
Man
lese:
Die alte
b.
B.
90
831
/
/.
Adainantius.
De
la
Rue
II
831a c.
Ex\ xiu tovto tijq VfUxiQaq ToXy/jg oxsQ ra Xouta xal tvto kvaXXa^aL aXXa yovp sraoiToj o anoToXog eXtyycop v\ucop
\
r/}r
QaiovQflav.
$avsQQ)q Xtyei o OcoTfjQ' ePToX/jP xaip//p lcoyi vy.lv vo xaipov T(~> naXaim ovx lov, Xeyei yao jraXip o cot/jq' aXXovoiv olvov vtov elg aoxovg Ptovg xal aycpoxeQot vpt ijqovpxau t xaiVOV ovx \oti JtX?jQco/ia tov JtaXaiov, JiaXip yao Xiyei o
MK.
ovtlg ejtiaXXei ejtlX?][za (xxxovg aypacpov Ifiarlcp xaXaiS. ovx eOTi jtXrjgcoya voyov ovtf o XgiOTog ovo" 6 <xjtoOcoxt}Q'
10
oroXog.
AA.
[itva
b evayytXiop
Oga. hocoTazE
Xe,i{r?]Qcop
xccl
EvTQome
xaxcog
,
JtQO(pe\)i.
JtooTagov
vayvco&rjvai
xo
O 6COT7JP.
15
EVTP.
Wvayvcofri'iTw.
AA. 'Apctypcnoficci' sptoXijp, <pt]l, xaip?jp icofiL vylp l'pa ayajtare aXXrjXovg, xa&cbg o jicittjo rjyaJttjep vyg. EYTP. A7/Xop ort ttjp ayajctjp cdqlccto zivai xatvi]v ePToX?jv. AA. Tb xcupop ovyl xal epop toxi tov jcQOvjtaQyovxog Jta20 Xatov.
Tb JtaXatop xov pofiov xov rjfiiovoyov eoxi, xo 6s xaipop xov ayaftov' ovelg yao, (pn'ip, ejtiaXXei ajtb oaxovg aypacpov
e~rl Ifiaxiqy
MK.
JiaXcucp.
exai xo
AA.
c
Ilcog
vfpaivopxai
xa BQia; aXXa xal r/ xiypii r\ eQiovoyix>i [da xal (rj) avxrj vjiaoxec fj jtotova xal xa maXata xal xa. xaiva. aXX ovp ye xal o oivog ex xr/g avxrjg a [Mit Xov xal o JtaXaibg xal o Ptog JiQOcpeoeTai. l'pa de
,
35
epxoX?)p xaipop ioifit vylp i'pa ayajrxs aXXr/Xovg, avaytpwxco xa ep tco po [im ieoxaXytpa' yajc?jig, <pr}6i, xvqlop xop fr top et- oX?/g xr/g iapoiag ov xal evxeoop' xop JtXrjlop ov cog oeavxop. MK. Ilcog ovv o ajtoxoXog Xeyet' el xtg ep Xqlxco, xaiprj xxlig, xa. aoyala jraQr/X&ep' lov yeyope xa Jtapxa xaipa;
4] Joh. 13: 34.
16/1
5: 37.
17.
<
9 ovx eozi] Itaque ncc Chr. nee DE, 6 an beiden Stellen FGH
ap. Pic.
|
AB,
|
vor dndaz.
<
17
Ttaxitfj] ocdtijq
Pic
HSS.
BE
22
18 rjXovn d. 26 tQOVQyix^i
ABE
vor avxy
<
d.
29
ojq oxl
ABCFH,
log d. br.
Caspari
II c.
15.
1(3.
Dialog.
91
etiani hoc,
et
Ad.
caetera
d.\
Est
et
fecistis.
sicut
falsa
uestra
conuincet.
c.
XVI.
Marc,
Mandatum nouum
5 do uobis.
quia Si mittahir
uinum nouum
assuit
in utres nouos,
utraque conseruabuntur.
10
assumentum panni rudis ad uestimentum uetus. Unde constat quia Christus expletio legis non est neque apostolus. Ad. d.: Peruidete, quaeso, quomodo ea quae bene scripta sunt male profert captando sermones. Iube legi euangelium, ut cognoscatur de quo mandato nouo saluator praecepit.
Eilt >: d.\
Et iterum: Nemo
Legatur.
inquit,
Ad.
d.:
Legam. Mandatum,
Certum
est
nouum
Eatr.
d.:
quia
de caritate
nouum
se dicit dare
man-
datum.
Ad.
d.:
Nouum non
peregrinum
est et est
Marc,
dei.
d.:
Uetus mandatum
legis
Nemo
Ad.
d.:
pannum
20
diserepans,
tia,
Quomodo nouus pannus a ueteri alienus uidebitur aut longe cum utique una atque eadem inderetur in utroque substantextrini.
unum
noui
25 festius
opus esse
et
Iam uero
uini
species
quis dubitat
quod
et
ueteris sit et utraque de uite? Et (ut) maniomnes intellegant quomodo in nullo a se discrepet utrumque mandatum, ex eo quod dictum est: Mandatum nouum do uobis ut inuicem diligatis, lego et ea quae in lege scripta sunt: Diliges, inquit, deum dominum tuum ex toto corde tuo et secundum: et proximum tuum sicut
,
una eademque
te
ipsum.
Marc.
d.\
30
Quomodo
ergo apostolus
dicit:
Si qua in Christo,
?
noua
creatura
omnia noua
medi nur Schreibversehen fr: medi, oder soll der Strich ber o anzeigen, dass medium, nicht medio zu lesen sei 3 Conuincat? Doch ist es nicht gerade ntig so zu
2 Cod. procedit.
gr. T. naQtxoi
|
Der
21 Cod. indiretur 22 Cod. utrosque intellegunt 27 lego] Cod. lege diliges] Cod.
lesen
|
Adamantius.
d
De
la
Rue
II
S31d S32b.
hlgov xolav xxlciv xcuvtjv hcxiev, iy jiolov ovgavbv xaixolav yrjv xcuvtjv, xolov 61 avd-omxov xaivov. w ov voetq vov or/ riys avTTjq ovotaq wpsoxmOTjq, xa xaXaia avavsovfieva xcuva XQOayOQBVexai; EYTP. Ta xaiva t< :jv xaXaimv ov giva rtj v).i] vjrdgyti ovo* aXXotqia' atq e! tiq ovXoixo to xaXaim&kv tojv oxevcov vaxXaai xai ao&iq yn/jOausroj rg rr/vy dvaxevacu xcu xaivovoyyoai xbv pyvQOV, ov Xdget givov vcu rij vh] rb xaivov tov jtaXatov. xcu
>
t
dA
6oaq gdvtjv xcu xaivr)v jrgocftgsiv axoeigiv evQS&rjexai ev reo xcu avoTjrov rb Xtyeiv ^evov &ebv xc $,eva 6oyvouep yeyoafifie'vr
.
UCTUOVTC.
e
/
I.
izlv
)j
xovroq' xo yao ov cpovevoeig. ov uoiyevoecg, <p?jiv. ov xXifpeiq 15 xai ei T12 exioa kvxoZf], ev Tovrcp t cp Xoym c\v c.xs cp aXai-
ovxai, Iv reo Ayaxr)iq xbv xXrjOiov oov ayaxf] reo xXrjlov xaxbv ovx egyd^eTcu.
?/
cog
vbuov ayaxrj. MK. Tb avctxeqpaXcucofrfjvcu Xvoiv r/Xoi rov jrgoTegov. EYTP. EbcovOa rov axoxoXov, xXrjQcoua rov vbuov cpdoxovTog,
\
ei
xZrjQovfiivov ,
yao to sXXslxov xXfjQOVxai, ovx ?]6?j to jiqoov $evov eoxl tov emaXXa ovyxigvoiuevov xcu rb dvaxecpaXatovuevov ov rov exai tov xooxioov. AA. Saatdxsoov oe jteioeL 6 6cot?]q Iv too evayysZicp, xqogsX9-ovxoq avTcp tivoq' AiaoxaXs ayad-L xl noir\6ag, cprjoi, cotjv almviov xXriQovourjOoo; eine 6e I?}ovg' xl [te Xeyeig aya&ov; ovelq ayad-bg el fir) eig o &eog' o 6s ecprj' Tag evToXag ol6a' u/, ff ovtvijq, urj fioixsvJjg, urj xXeipyg, (ir)6h tysv6o[iaQTVQtjOyg, Ttua tov xaTtoa oov xal ttjv fiTjTtga ov. xai, (prjiv, TCLVTa ndvTa icpvXa^a Ix veoT?]Tog. axovag TavTa o I?]Oovg tijtev avTcp' tv oi Xetxet' jcdvxa oOa ty^e ig nooXr\ov xai bg XTo^yolg, xai ts tL ? &rj6avobv ev ovgavcp. EYTP. 'Ogag, Mgxe, jtdvTag Tovg xgoaTag Te&rjxoTag sjtl Talg
,
9,10.
25-32] Lc. 18: 1822, Mt, 19: 1621, Mc. 10: 1721.
B
1
,
leicht:
avaaxEvdoag xai xaivovQyrjGca A. Viel21 tcqoov ACDFH Pic. 17 GWEQyoXtai E 26 6 Ir]GOvg F 27 oiccq Humfr., noaov E, naoov d. Ausgg. 22 bTiiTZ/.tjoojixtvov B d. HSS. olSa richtig Zahn, Gesch. d. N.T. Kanons II S. 484 Anm. Vgl. Epiph. xaz Mccqx. Schol. 50: xai avzl tov' rc tvzolag olag /.tysi' rag ivrol.q oida 28 u. (fovtiaei;, fi. fior/eiOEi;, u. xXhpeiq, (x. xpevoixaQxvQiqaELQ B
<\ra.c>y.V('icaq
xaivoroy^ocz
(
Caspari
II c.
IG. 17.
Dialog.
93
creauerit, aut
Ad.
d.:
Ostende
quod coelinn
Aut non
d.\
intellegis
Eutr.
Noua
ueteribus
si
secundum materiam
dum
10
argentum sit, nouum se habere dicit argentum, cum utique ipsum sit argentum secundum materiam quod ante fuerat uetus. Ut uideo ergo, etiam hoc quod bonum te protulisse credebas scriptum inuenitur in lege, et ideo
superfluum
alia esse
c.
est
deum
qui
illa
mandauerit,
et
dogmata,
Ad.
conscripta relegantur.
15
Et adhuc manifestius Paulus edocuit quod plenitudo legis sit dilectio. Et, si placet, lego locum in quo scriptum est. Ita namque dicit apostolus: Quod enim dixit: Non occides, non adidterabis, non furaberis, et si quid aliud est mandatum, in hoc verbo restauratur: Caritas proximo malum non Diliges yroximum tuum sicut te ipsum.
operatur; plenitudo ergo legis est Caritas.
XVII.
Marc,
20
d.:
d.:
Eutr.
Caritas.
erit illud
legis sit
Si ergo,
adimpleatur,
(ab) eo,
quod adimpleri
dicitur,
restauratur
Ad.
d.:
non utique alienum ex alieno reparatur. Euidentius adhuc saluator ipse declarauit
ad eum quidam, dicens
ei:
cum
25 accessisset
30
Ait ei Iesus: Quid me dicis bonum? Nemo bonus, unus deus. Et adiecit dicens: Mandata nosti: Non occides, non adulterabis, non furaberis, non falsum testimonium dices, honora patrem tuum At ille ait: Haec omnia seruaui a iuuentute mea. Beet matrem tuam. Uade, omnia quae hohes spondens uero Iesus dicit eil Unum tibi restat.
aeternam consequar?
nisi
uende
et
da pauperibus,
d.\
et
habebis thesaurum in
coelo.
Eutr.
omnes
auditores,
2 Cod. prodixerit,
Caritas] Caritas
kommt im
und
gnzen sollen. Der Verf. spricht hier nicht von der Liebe, sondern nur von der Bedeutung des Wortes Tzfo'jQajcc. B 22 eo] Caspari ei. Ich habe ab hinzugefgt. nosti] Ruf. fand die fehlerhafte LA. oidag schon in seiner B 27 et adiecit Vorlage und versuchte, wie gewhnlich, dem bel abzuhelfen. Rufin vertauschte daher die Einfhrungsformeln, indem er vs. 20 durch et adiecit dicens einleitet, also wieder zur Fortsetzung der Rede Jesu in vs. 19 machte, und dagegen vs. 21 at ille ait, sodass dies erst die Antwort des Jnglings ist." Zahn, s. Anm. z. d.
er. T.
- B.
il
Adaniantius.
De
$<pff,
la
Rue
II
832b. c
xaQadoOig dxoeizeoiv.
o iX&cov
coq
In oc Xeljtei iva xofiioi] &?]6avovnarc: ovxovv xrjXavycDQ rb tv rcv XoLJtmv jrXr}Qa>[icc rrdrv yaQ xal o ajtoxoXoq vvasi reo Xoyco tovtoj ro ax<pf]POT0
pov tr
}
5 hf
c
I.
Xiov. Xtycov'
lyQacpri e
Ov% ovxmq yeyQajtrat. [ov] Xtyu yag' ravr arvjtmq ovvtaivzv txeivotz. tyQatp?] 6h jzqoc vovO-eolav rj^imv.
VA'.
7
HSS.
2 eipaaxev
|
av
ext gol
tebut
ACDEFGH,
|
e<f.
en
o.
ev
)..
B,
adhuc
unum*
Ruf. Pic.
xoplot]
ACDFH,
9 ff. In unseren HSS. lautet der Text: Moxog. Oi/ ovzajg yeyganxat' Tvnoq Gvve.Jaivev exeivotq eygaqri e tcqq vovSeoiav rjfiibv yaQ o$ 't.eyei e zieol exeivwv er oiq 6 &ebq xov aiivoq xovzov exry/.wGe za vor^iaxa xxe. Wie sich aus Ruf.'s bers, ergiebt, gehrt S66e nola S71b vof'j/xaza xCbv dnlaxcav zwischen Tzooq vov&eGiav ?,uibv u. Xeyet l Tienl ex. Vgl. Einl. 9. Es gengt aber nicht, diesen Blttern ihre ursprngliche Stelle wiederzugeben, wir mssen auch einige Fehler verbessern, die in den Text gerieten, weil Abschreiber die entstandene Lcke zu verdecken sich bestrebten. Wenn wir die disjeeta membra wieder vereinigen, ergiebt sich folgender Text: MK. Oi"/, ovzcoq yeygaTtzat' ov X&yet yo' zavza zvnoq awscuvev exeivotq, eyocprj e nobq vov&eGtav rjfijv. noia yao axoXov&ia h> zoixco zvj Xdyw o<x>'Z,eG9at vvazca (Evxq. Uoia xoX. xzh. AB Eixn. noia yao axo/.. xze. C .) So kann aber der Verf. nicht geschrieben haben. Warum ov Xiyei yao statt ov yao Xtyet^ Was soll das yag nach Tiola? Mit Tiola muss eine neue Rede anfangen, eine Erwiderung auf die Behauptung des Marcus. Von der richtigen Lesart haben ABC noch Spuren bewahrt, vollends belehrt uns ber den wahren Sachverhalt die bersetzung des Rufinus. Auf dessen Autoritt fassend hat Zahn versucht, den berlieferten Text zu verbessern. Darnach', so schreibt er Gesch. des N.T. Kan. II p. 508 Anm., wre der durch Bltterversetzung entstellte gr. Text so wieder herzustellen: ov/ ovzcjq yeyoanzat ev z) i.utzt-oo) aTtoozo'/.ix) (von Rufin stets durch Codex bersetzt) /./,' ovxvjq ).eyer xarzc: /ojoL oder aivev zinov Gvveaivtv ixelvoiq xze. Einleuchtend jedoch ist diese Conjectur keineswegs. Die Einschaltung ev xi ?]/u. an. ist unntig, da Rufinus sich auf jeder Seite erlaubt, den gr. T. zu erweitem oder zu krzen, und sine typo- kann viel einfacher auf atVTUoq zurckgefhrt werden; xavza zvitoo, und retvr xv7twq sind einander fast gleich, und dass axvjtioq das richtige Wort ist,
xoplotiq d. br.
/.tyei
verirret
dem folgenden
'/j'yei
azvTcog e vov&eGt'r..
Dass oi vor
yao
getilgt
werden muss,
ist
selbstverstndlich.
Als die
corrupte LA. zavza zirtoq entstanden war, versuchte ein Abschreiber, den Unsinn
Denselben Ursprung
hat yao in
tlo'w.
yao
ux.,
AB
1
fehlt.
Ich
habe es eingeklammert, sowie auch xal vor vov&exeTdixi. haben AFH: eGzi.
Es
fehlt
B ^
statt xal
Caspari
II c.
17. 18.
Dialog.
95
Ille,
quod mirabiliter
clicebas
ei
prolatis
quem
dixit
uenisse
ut solueret legem
contrariisque
nouis
decretis,
Adhuc unum tibi restat, ut In quo manifestissime declaEt rauit unum istud, quod adiecit, esse plenitudinem caeterorum. eonsonanter his apostolus pronuntiauit reliquorum esse mandatorum
qui se dixerat mandata legis implesse:
t/iesaurum integrum adipiscaris in coelo.
plenitudinem caritatem.
c.
XYIII.
Ad.
d.
Sed
et
typum
in
figuram
uel
10
euangeliis habentur,
dicens:
Haec
Non
est sie
autem sunt propter nos. scriptum in codice nostro, sed ita dicit: Haec scripta sunt autem ad commonitionem nostram.
Ulis, scripta
Verbum
B)
|
ausgefallen zu sein.
Restauraret?
S. ob.
93 Z. 19.
6 Cod. apostolus
u.
Adamautius.
De
la
Rue
II
S66e S'
EFTP. Dolo ycto axoXov&ia lv zovzco zco Xoyco oco^eo&ai vvazcu; vvxov yaQ xQoayovroq Ig avayxqq [nal] vovfrszd-at vovq
ovx av reoze eiy&eh]. Ja ovv xaQloxaxai zi dyyivoia zfj ofj, gayv zi JtgoxagzeA /yc: cxovi- tov arroozoXov zov vx avzcov jrgoxouifrtvzog, oxmq fiafryg x/]r tovrwv drotjoiav 6 ydg oyizXtog Magxicov. gaiorgy/joag rc xaza zov arcoozoXov ov jcavzarcaoiv aJty'jXeiipe, xal ovzoi fitygt zov evoo srtgiaigovoiv oa av fiTj ovvzgeyr/ zi] avxcov yvcofi?]. oa ovv u/) vot^oavzi:^ xazt'Xetipav tavzolg Ivavziovfisva, zavza &Oxbq IxupvXlidaq araXe^dutvog Ix zcov djcoozoXixcov xal jroocprjzixcv
rvxoq
dl-
vovdsla
'
\.
10
cfcjrrjr.
15
cd yvvaixig lv IxxXtjoia oiydzcooav. ov ydg IjtcztXQaxxai avxalq XaXelVj aXX vjrozdoGeo&ai, xa&cog xal o votiog Xt'ysi. xal xaXiv Xiyw zglzov zovzo IgyofiaL jtgbg zgicov fiagzvgcov za&rjoezai jtv Vfig. k*xl ozouazog ovo
ozoXog'
//
Qfj/ia.
opoieog 6h xal
cpaivtzai
25
zco vouo) o ajtoozoXog. zav Xtyyy zoze yevrjezai 6 Xoyog o yey gaiiiilvog' xazejxo-?/ o &dvc:zo- etq vlxog' \Jtov Oov, &dvaze. zb vlxog*;) Xaylzcooav Jtov yeygajizai avzolg ovzog 6 Xoyog. I //>) lv vouoo xal jrnocf?jzaig' cog ovv xazaXeXvutvov zov voiiov (fjjol yev/]oeo&ac zov txel yeygaitittvov Xoyov. t) jzX?/gco&/iGo ulvov ; zcov ydg (iij IvtyoLttvcov lozl xal xazaXvuv zov vofiov xal cpaGxtiv [xbv vouov tuu] za lv avzco yiygany.va tGeofrat [kiysiv], 'Ecfeolocg 6h ejuztXXoiv grrji' uvrjfcovevovzeg ort jcozI v/islg, za tfrv?/. ol Xtyoiiivoi axQovTia vxo zr/g Xeyofisvrjg JcegizoLirfg lv oaoxl yeiooxoiijtov, zl tjZi- lv zco xciiQ co Ixtlv co yo) glg Xg ioz ov xrjXXozQicofidvoi zrjg xoXtzeiag zov IQCtTjX xal ctvoi zcov tatir)xcv Tfjg IxayysXiaq, iXxla urj eyovztg xal afreoi lv zco xofico' vvvl 6h vtielg, o? jcoz c ovzsg uaxgdv. lytvrj&Tjze i lv z co a tu azi zov Xg lozov. xolag ovv IxayyOAag Ivzav&a 7 v
k
1214
Jes. 25: 8.
1
2:
14 16
11-13.
|
2 Cor. 13:
1.
1719"
24 30 Epk
<\.
2 yg u. xal >. d. vorang. Anm. 3 deiy&ehj} dey&ei d. ELSS. 6 Gyti HSS. Picu>: iniser* S tqq dtiQo AB ovyxqI/ol d. H8S. 12 htixstgeictai CDE
|
17 ozav dt A (mit Punkten unter 61) B 1 Hyt] BCDFH, Xlyei d. br. 18/19 nov pixoq<.RoL, vielleicht wegen des Homoiotel. 21 Ixel] Ixe Zoe d. HSS. 22 xaxaXveiv xi>v vfiov] xaraklyeiv xoi vfiov d. HSS. Das folgende (fdoxEtv xbv vouov verstehe Ich vermute, dass irrigerweise xbv vfiov xal nach ich nicht; bei Ruf. fehlt es.
|
|
<(f''.oxEiv
wiederholt
ist;
dieser Fehler
Man
d.
erwartet
t
yevJjoeOxkci
oder nXijgatS^aeadiXi
|
imooxJjoaQ xF z
br.
|
FH
(oxt^oa; ausradiert)
26,27
a7itl /./.oxououvoL
BCH,
a7ti]XX(OTQ.
d.
29
Y9vi dl
br.
Caspari
II c. 18.
Dialog.
97
esse in
Eulr.
d.\
hoc uerbo?
Typ um
paululum patienter audire, lego apostolum, quem ipsi proferunt, ut intellegant omnes quanta sit eorum peruersitas. Infelix enim Marcion, cum adulterasset scripturas, apostoli codicem non est ausus in omnibus uel falsare uel etiam delere; sed isti etiam nunc quae eis uisa fuerint auferunt, id est ea quae assertionibus 10 suis uidentur esse contraria, et ea sola derelinquunt quae aduersa sibi non intellexerunt. Haec ergo ego uelut racemos quosdam ab istis
5
Ad.
d.:
Itaque dicit
uenio ad
Non enim
dicit:
lex dicit
Et iterum
Ecce hoc
tertio
In ore enim duorum et trium testium stabit omne uerbum. In quo absque ulla ambiguitate sermonibus utitur legis. Sed et in alio loco
mors in uictoria. Dicant, ubi scriptus est iste sermo, nisi in lege et prophetis. Quid ergo? 20 Destructam dicit esse legem is qui adseuerat esse futurum sermonem qui ibi scriptus est, an potius adimplendam? Absurdum etenim uideretur legem destruere et implenda esse dicere quae in eo scripta haberentur. Ad Ephesios autem scribens, ita dicit: Quia uos aliqnando
dicit:
fiet
Tunc
est:
bsorpta
est
25 manufacta,
qui eratis
Mo
tempore sine
Christo,
alienati a
conuersatione
et
sine
estis
deo
in
mundo.
Nunc autem
uos,
Hoc
commemorat,
1 uerbo]
Adamantius.
Cod. uero
18 Cod, absorta
20
adseuerat]
Cod. ad se uenerat
7
22 Cod. impleud.
Adamantius.
De
la
Rue
II
867c 868a.
titurijci.
d
rjq
oi ^t'roL zcogig
Xgioxov rjtdgyovoiv;
//
dg 6 xax* avxovg
[irjs-
<fart\g
>
t
rrgb
xmv
//
Jtcog dyvojxojg
avrotq
vovq
v o .xgoxsgov XaXcov
rij
xov IogarjX a&sovg (pdoxmv slvai. xal xaliv ).r/si' oai yag sjtayysXlai &sov, sv avxcp xb vai ei yag ivoq xal rrgcxov vvv <pavs\g ovxs syvojd-?] xivl Jtgoxsgov, ovxs
4vovq
ia&rjxtjg
LxfjyysiXaxo,
7]iuovoy2.
i/Xov
?]
6 ex
tvrjXoxsgov
ovXofiai
oxi
Xgixbg
15
avxbg o Oa>x?)g jtsgl 'iwdvvov XaXcjv cf/jtjy ovxoq sxi Jtsgl ov ysy gajtxar iov, djiooxsXXoo Tor dyysXov fiov Jcgb jiqoocojiov oov, og xaxaoxsvdosi x?)v oov oov e fiJtgoG&sv Oov. xavxr\g ovv ia xmv jzgocpt/xcjv ysvox?jg vjtooyeosojg ooxs (livrjg jrgogof/ov xvqlov aJiooxaXr]vai igb jFQOGcjrrov avxov. xbv sxoi[idoovxa x?)v obv xov &sov Iojdvv?]v, lyovoi sl^ai ixsgov xiva ov Jtgb jzqoGwjiov sxsivoq aJtsxaXrj; et yag eXr/Xvfrev exegog xig jrgb Xgixov vjio xov fjfiiovgyov Jts^Kf^sig,
sixvvxojoav,
Irjovg
ei
fj?]
20 f
gbv oxi xoxs ?)v jreJtX^gojfisvf] r\ jtoxs sjtrjyysXfisvrj vjtoxsig, xal ovsvbg aXXov &sov sxiv o Xgixbg ?j xov rjfiiovgyov [-B-sov] ov xal
oi
868
30
jidvxag vjio x?]v vt<piXr\v i)Oav, xal Jta\vxeg ia, xrjg d-aXaOOrjg ltjX&ov, xal jtdvxeg sig xbv Mmrjv eajtxid-rjav v T fi veptXy xal sv xq &aXa60r\, xal navxsg xb avxb gwfia jtvsvfiaxixbv scpayov, xal Jtavxsg xb avxb Jibfia jrvsvfiaxixbv sjiiov sjtivov yag ex jtvsvfiaxixrjg xoXov&ov7)g Jtsxgag' r\ s ~zsxga i(V o XgtOxog; xig ovx av ftavfiasis xr\v avocav xovxcjv, dvayivoooxovxoyv usv xavxa xal (xt) ovvlsvxoov; sdv s xig Jtaga&jj
rilicov
\
2 Cor. 1: 20.
1113] Mt
2329]
1 Cor. 10:
14.
aq
d.
HSS.,
nur
hat a
2 nts] tte
df.,
|
CDE 4
|
Komma
d.
nicht nach
sondern nach
'Iooa//?.
15 azoifxaovza
|
hoLfidaavra
d"OV
d. br.
HSS., Inrf/yEU.aixhri
inr]yyE?.Evrj rj noxs 7iE7iXr]Qco/j.tv}] 20 tote] zovto 21 6r] uiovQyov &eov] creatoris Ruf. Vielleicht ist E
|
A^^
28 sittov] nur eine fehlerhafte Wiederholung der zwei letzten Buchst, ov ein Buchst, radiert etclvov yao] etclov y. emvov B w. e. seh. Zwischen i u. v ist 1) 29 avixaGEiE CDEFH, admiretur Pic, 9av/i6Ei d. br. 30 iv e tiq] Quid uero si< Ruf., Quid %i quis'< Pic. Muss man lesen: TL 6e lav xiz?
\
Caspari II
c.
18.
Dialog.
99
Numquid
illum
nescio quem, (quem) dicunt ipsi ignotuni et peregrinum deum, dicent Et quando promisit, qui nunquam apparuit ante aliquid promisisse? tempora Tiberii Caesaris? Aut si ipse est qui promisit, iam non erit peregrinus et ignotus, qui et locutus est hominibus aliquid et promisit.
hi,
qui
dicit:
peregrini
erant
testamento
Israel, sine
clei,
deo essent.
Et iterum
Quaecunque autem
jiromissiones
in ipso sunt.
Quod si peregrinus
est
et
ignotus et
modo primum
sit
apparuit nee cuiquam prius innotuit, neque repromisit aliquid deus iste
10
quem
praedicas,
dubium non
quin
is
deus.
15
20
Sed adhuc apertius ostendere cupio quia Christus a lege et prophetis praenuntiatus sit, sicut ipse saluator de Iohanne loquens dicit: Hie, inquit, de quo scriptum est: Ecce mitto angelum meum ante faciem tuam qui praeparabit uiam tuam ante te. Cum ergo per prophetas data sit illa promissio ut praecursor Iohannes Christi praeueniret aduentum et praepararet uiam dei, numquid possunt ostendere aliquem alium uenisse cuius aduentum Iohannes praecesserit, ut alium dicant Christum a Creatore missum, cuius fuerit ille praecursor? Si uero nullus alius uenit nisi solus dominus noster Iesus Christus, et ipsum praecessit Iohannes, certum est quia tunc completa est illa promissio quae per legem et
prophetas dicitur repromissa, et nullius alterius dei est Christus,
creatoris cuius et prophetae erant et lex, per quos eius
nisi
mundo
promitte-
Sed apostolus numquid (non) euidenter ex lege et prophetis praedicat Christum, dicens Corinthiis quia Patres nostri omnes 25 sub mibe fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes in Moysi baptizati sunt in nube et in mari, et omnes eandem escam spiritalem mandueauerunt, et omnes eundem potum spiritalem biberunt, bibebant enim de spiritali sequenti petra, petra autem erat Christus? Quis non obstupescat eorum insipientiam qui haec quidem legunt, his uero contraria astruunt et 30 diuersa? Quid uero, si quis hie adiciat etiam illud, quod dicit apostolus: Etenim pascha nostrum immolatus est, Christus ? quod pascha sine dubio a Creatore deo in lege designatum est.
batur aduentus.
,
1 fuerunt] Cod.
ft
|
Im Cod.
|
quem
|
14 Cod. praeparauit
bloss:
20
numquid
ex] Cod. et
30
B.
7*
[00
Adaniantiu-.
De
tzvt*/,
la
Rue
II
SGSa
d.
ZOVTCp
T(~)
'j'jr*
Tt'r
Tn
mur/t:
rjfl&V
Xgioxoz; OXBQ
5 b
10
15
20
Tavxa (Av rjxovag zov axoxolov, exslva de ovx fjxovaq /.t'yoi'Tnjtyivexo o Jtgcoxog av&gcojrog. Aafl, elg ipv//]i' d>0av, o toyczoz. xvqioq, elg xvsvfia Zcoojcotovv 6 jtgeozog av&gcoxog ix ytjq yolx.bg. o evzegog. xvqioq, i$ ovgavov; 2ag>mq o d.-rnoxoZog teiZe xc zov jrgcozov, Adu. xal zbv evzenor. xvgiov zov avzov &sov xal ovx tzegov zivbg' el yag ovzcog ytygarrxai' .7oo5to: Ix yi)g yo'ixoz avd-gcojtog. Aafl, xal o evzegog Ig ovgavov. xvqioq, xegiGG?) loztv ?/ fivd-ojtoa. xal yag zb yeygau/ie'rov ovx aXXay/j ?] ev zco vofitp evged-rjoexai yeygafifidvop" xal b ovgavbg de. 6&ev 6 xvqioq ))/.{rev. ovy txtgov eixvvxat cov B-sov aXX )) rov rnuovgyov. El TP. Ovgavovg xexxtjxai o dya&og; MK. Ov xovg rov rjuiovgyov. EYTP. Hagoixel ovv xeo ijftiovoycp; IIovq \yei ovgavovg o dyad-bg. EYTP. Aeeixxcu ovv xal o dya&bg ?/uiovgybg cov ovgavcbv. MK. Exelvoi 61 rov dyafrov ovgavol dyeigojtob]xoL xal dyevrjxoi. AA. Ovxovv. el ayevrjxoi, xal avovofiaxoi' xb yag dyevi]xov xal dvovbuaxov. dV.cog l xal avxociaxwubv doyiiaxi^ovoi xaxa rov ExixovQov.
l I.
.
MK.
MK
eg>tj
evxegog. e ovgavov.
el
(xafr* viig*)
25
xvqioq'
t
el [iev
rov
6?]-
de f a).Xov
Ojxelv yg?/
et
AA.
volg
Iocoz
xax avxovg.
(ojieg
dvvaxov*).
al).
dciox.ygi)xcd.
5:7.
4-6;
d. HSS. 1 zb 2 &8ov] xovzov d. Ausgg., tovto AEFH, zovxo od. rovzov B. Keine dieser LA. kann die ursprngliche sein. Ruf.: a Creatore deo. Ich vermute. dass r-dr] uLOVQyoi fraor* geschrieben war, und xovzov aus yov S-eov stammt; i'rtl znr d> u. H Pic. 3 Von hier an bis zum Ende der versetzten Bltter ist in vielen
t
<
HSS. der Name Marcus in den des Marinus verndert. EFGH (Z. 23 C i. mg.) Pic. Per. haben Moxo;. Humfr. hat zweimal: Marinns, aber S6Sc vor liovz: Marcus E u. d. Ausgg. 20 oi ye13 top] ovzoq d. HSS. 15 zovq z. . ABCDFGH, rt,z. C 24 Nach Ad. u. Eutr. schrieb der Apostel nicht xvqioq, sondern avd-ownoq. Daher ist das y.a^ iiiz. das in der bers, des Ruf. fehlt, richtig 27 Ztjzelv yoi\ xzh.} Diese Beweisfhrung ist nicht klar. Die Yergleichung mit der bers, des Ruf. fhrt zu der Vermutung, dass wir lesen mssen ttjzeZv yQij el ig dyevr^ov, y.fxl el ayivr zov xzL 28 otieq dvvazov. Vgl. S39b ovo uyr?jzcc eivai adivazov.
|
|
<
Caspari
II
19.
Dialog.
101
e.
XIX.
dicit,
Marc.
d.\
Haec
audisti
apostolum dicentem.
lila
alia,
quae
homo, Adam, in animam uiuentem, nouissimus autcm, dominus, in sjnrikcm tiiuificantem ; primus
non
audisti:
Factus
est pri/m/us
homo
5
10
primum, Adam, et secundum, dominum, eiusdem dei et non alterius. Si enim scriptum est, ut dicis: Primus homo de terra, Adam, secundus de coelo, dominus, superfluae iam erunt uestrae fabulae. Hoc enim, quod dicis, non alibi, sed in lege scriptum esse reperietnr, et coelum ipsum, unde dicis esse dominum, non alterius dei, quam creatoris ess'e docebitur. Eutr. d.: Coelos possidet bonus deus? Marc d.: Non istos qui creatoris sunt.
Ad.
Manifestissime
apostolus
ostendit
et
Marc,
15
d.:
d.: d.\
Non.
Ostenditur ergo etiam bonus creator esse coelorum.
Uli coeli, qui sunt boni dei,
Eutr.
Marc.
Ad.
d.\
Ergo nee facti sunt. habere potest. Ut uideo, iam Epicuri nobis dogma introducitis et automatismon praedicatis, id est sponte sua esse quae sunt, ex nullo auetore
20 condita uel creata.
Marc.
Eutr.
d,\ d.:
Quomodo?
Apostolus
dixit:
Secundus de
Si
coelo,
dominus.
ut dicis,
si ita est,
De quo
coelo,
et
quidem de
creati.)
isto
creatoris,
uidetur
si
autem
alterius coeli,
requirendum
plura introduc
id est
non ab aliquo
Quod
ingenita et increata.
Ad.
d.:
Aut
fortassis
ille,
secundum
at certe
istos.
Etiam
utitur.
si
coelis
non
utitur
coeli
creatoris deus
bonus
nominibus
Unde nomen
Si]
Cod. Sic
9 scriptum
dem
und
esse docebitur in
parallelen Satze
ovqccvoq
6h,
et
Reperietur
des
gr. T.
geschtzt
|
wird sowohl durch docebitur als durch das evQS^oexccL 17 Cod. eergo, mit einem Punkte ber und unter dem
zweiten e
si
anderen Himmels ist 25 introduc] Introducis? Doch geht der Imperativ an: So fhre du mehrere Nichtgewordene und Ungeschaffene ein, lehre du u. s. w., nicht wie du jetzt thust, nur zwei. (Es kann wohl sein, dass Ruf. an die aQ'/al des Marcus gedacht hat; der gr. Verf. dachte an sie m. E. nicht. B) 27 Aut fortassis cet.] Es ist mglich, dass Ruf.'s Vorlage verstmmelt war, oder dass er nicht gut bersetzt hat; am wahrscheinlichsten ist,
sein:
coeli
Man
Doch kann
Wenn
er eines
ist,
gr. otcsq
avvcaov.
28
at]
Cod. aut.
102
Adaniantiu>.
De
t]
la
Rue
II
S68d S69a.
rov voftov;
xojzel
<~>X<>y
tjXov djtb
r.u
,<iu
Xt'yic iy.a/.eGev 6
tuctu tu afehq ToXiujiia, xmq xaosxaQaav r?)v yoacprjv. rtjv xaxa aQxa yivv?)Giv tov Xuiorov ccveXsZv ovXofisvoi, ivr)XXa^av to' o svTBQoq av-ocDjcog xal ijtoh/Gav' 6 svtsqoq, xvQiog, ovx loVTSq oti // 65 dvdyx/jg ouoXoyt'jGEiv avzovg xal z?)v xaxa Gaoxa tov xvevfiarixov Xqlgtov yivEGiv, // uEzayVEGzsgov avzbv rov A6a u
3
t k
rb ydg iyivEzo o Jtgmzog xal 6 dsvrsQoq dxovovzeg, t'l tzsgov // tovto voovuev eI ixElvog fisv Jtgmzog iyivEzo, 6 de 10 xvQiog EVzegog. xoXov&ov iGzi voeIv [lEzayEveGzegov rov xvgiov
e ofioXoyFjOai.
tov Adii; xaliv yag Kogivfrioig 6 djtoGzoXog ygdcpoov <$i]Giv ort o&eog, o eljzcbv ix oxbzovg jpcoc Xa utyai, 6g eXafityev ivzalq xaglatg vficov Jtgbg (pojztGfibv zrjg yvcbecog zrjg o?]g avzov iv rrnocQx'cp Xolgtov. zig ovv o eIjzwv dsbg ex xoxovg qxx>g
t
dxmv,
rov XgtGzov <po3g. sl fihv yao o xaz avzovg dvajtXady.Evog aya&bg #oc ioztv o zovzb rivi ?] ziiv eljiojv (Evgioxszai dyvojorog cov xal) ELyfrijvac 6 El jzoze rj ri // zlOlv eljze. xal si eijze,
rruooijcov
20 ipEvlg rb
[1?je jzote
Jt(pavga>[iEVov ,
(irjh
Elg
avrbv vjcdnyeiv. eI yag xal jzqoteqov dyvmzog ?jv, ovte tote Jtgcozov, 869 ojg cpaiv. ijtl TiEolov xazEXd-mv icpdv/j iv Katpagvaovy.. ei 6h ovx 7/v ovzog 6 VjtooybiJLEVog to (pcbg, aXX* 6 ?]Laovgyog, ixuvov t]Xov6tl 25 iofilv xal TjtiElg ol patTt^OfiEVoi, xal o XotGzbg ov iv JiQOmJica Xcl^jcei TO Jtaoa TOV /jfliovoyov (fig. (o yag aya&og, (prjoiv, ayveoarog rjv.)
Ivvoidv
iXaXei te xal ijzrjyyeXXEzo, ovte
|
nvog
2]
Gen. 1:
8.
5]
1114]
C
|
2 Cor. 4:
6.
4 yaQ <. B yivvrjoiv BDEFH, yivrfiiv d. br. 6 FH, xal r/jv a. CE, xaxa x^v o. d. br. yevvTjOiv 7 persona* Ruf., iv noooihnco^ 17 10 et fiev yag
| |
|
r}
<C
xiolv
FH
verdorben, 19 def/fjvca
bers.:
tj
B^,
2.
Pic.
bonus Dens, quem ipsi ftngunt opificem, Hmnfr.: Si enim is qui refinxerat et bonus Deus, quomodo isti jactitant, hoc alicui aut aliquibus dixit, invenitur videlicet iynotus ille etiam doeuisse aliquando et alicui dixisse et aliquid. Ruf. entfernt sich vom berlieferten Texte Si enim seeundum fabidas istorum
si est
Xam
quando
dixit"..
von doeuisse zeigt. Hat Ruf. einen anderen gr. T. gekannt, oder ist er, wie an anderen Stellen, den Schwierigkeiten aus dem Wege gegangen? Man kann mehrere Conjecturen machen,
unserer HSS.
die seine
und
eine Spur
avaTtt.aoauivovq lesen
u.
oq xovx Zivi
xioiv
[xal]
]
kommen,
HSS.
|
19 xal
ei eine
ABCFH
br.
|
Pic, Humfr., ei
o
ACDFH,
<
d.
26
yao
<
d. br.
25
i^v,
Caspari
II c.
19.
Dialog.
103
est.
habetur?
Sic
est
Sed
et illud
non
10
esse natum, quod uolentes immutarunt hoc quod de apostolo protulerunt. Ubi dicit: secundus homo, isti fecerunt: secundus, dominus, non aduertentes imminere sibi hoc ut aut confiteantur necessario etiam secundum carnem natum spiritalem Christum, aut posteriorem eum esse dicendum ab Adam. Quod enim dicitur quia factus est primus et secundus, quid aliud intellegi necesse est nisi hoc quod ille prior sit, et hie posterior? (Et secundum hoc quod falsa sunt et quod secundum carnem natiuitatem eius abstulerunt,
excludere
inuenies i
spiritu posteriore
est,
confiteri.)
Sed
de
et
dixit
tenebris
Quis ergo
et
est
15
dixit,
uel quando,
diligentius requiramus,
est lux,
quae datur nobis in persona Christi. Si enim secundum fabulas istorum bonus deus hoc dixit, ostendi oportet quibus uel quando dixit, et erit iam falsum, quod
praedicat apostolus,
quem deum
unde
cognitum neque mentem 20 alieuius intrasse. Si enim iam prius loquebatur et repromittebat, neque ignotus est, neque, ut dieunt, temporibus Tiberii primo manifestatus est in Cafarnaiim. Quodsi non est ipse qui dixit lucem fulgere, sed creator est, certum est quia et nos ipsius sumus qui ex eius luce illuminamur,
dieunt,
ignotum
esse
deum
et
numquam
ulli
et Christus ipsius
est
in cuius
25 resplendere.
Et ueniens euan|
2 nonjst steht ber der Zeile, wohl als vom Schreiber ausgelassen 8 Nach im Cod. ein durch Auswischen und Ausradieren halbgetilgtes em< wohl enim, dadurch entstanden, dass das Auge des Sehr, von quid cet. auf das vorangehende quod enim abirrte 9 Et secundum hoc cet.] Dieser Satz ist in unserem Cod. sehr verdorben. Caspari vermutet, dass nach falsa sunt Worte wie
quid steht
|
nicht einleuchtend.
quae dixerunt, dubitari non potest ausgefallen seien. Diese Conjectur ist aber Die Beweisfhrung des Adamantius ist m. E. folgende: Indem die Marcioniten das Wort Pauli flschen, bemerken sie nicht dass sie entweder
oder lehren mssen dass er spter als
Adam
geschaffen
sei.
Da
sie
nun
die leibliche
Geburt leugnen,
so bleibt
nur der
folgende
Wie hat
Ich teile
Vermutung
Anderen den Weg zur Besserung ebnet: Et secundum quod secundum carnem natiuitatem eius abstiderunt, inue-
homine, qui prius creatus est, confiteri. Caspari bemerkt, dass Ruf. confiteri in spiritu st. in spiritum, 6p.o).oyetv ei'q zivcc schreiben konnte. Der ganze Satz fehlt im gr. T. B 15 cui] Sieht im Cod. aus wie eui
dixit]
was zur Not angeht 16 quae] Cod. uel que iam, mit b ber falsum und a ber iam.
Cod. die
(dicit),
18 Cod. falsum
Adamantiu-.
De
la
Rue
II
869 a
d.
tK
<u:t>
r
t
/
t
lOfABV
ga
b .Torf yt
ixufziXXwv o axozoXoq (ptjoc xal e/.&cop evyyyeXlr v/itv voZq (laxQav xa\ volq iyycj, oxii avxov v xgoaymyrjv ol afiqporsQOi kv svl xvevftaxt XQoq
t
tov xaxiQtu
T<>r
tlvog
xc.T
fiaxgav vxtJqxo/isv, 'iovaiot e tyyvq; error,- gipov xtu ayvc&xov &sov; xc xmq ixelpov
rj/tstq
fikv
rj/iZv
?)yvoovp.
cog
XQOic%ov}
t7]
txt'gro
XaxQevovxsq
{tecq,
xtiut'rco
fyofisv xgo6aymyv\v ol -Tutor xaxEQa, tj jjXovotl top xxlavxa rj(tq; tri te avapxlggrjxop QTJXOP Ix TOV OVXOV OXOXOXOV Jl(CQaOT?']60 UEP tPCC elpcu top tojv
i
xbv [wpop yag UavXog' slg #oj xaxtjg xavxwv xal Ip Jtoiv ?j uip' xaxrjg ovv xavxmv 15c &E02. xlq ovp xax cvtovj i-maoirth]; jroreoop 6 zur avxovq yc.&oq,
\T8ov rt xal xxioxtjp tJucop re xal
oXmv
xaCqq
ra,
X7\q xxiotcog,
(prjl
xavxa.
t
utjTt
xxlaq xiva
xipcop
vq>
Tjfiaip,
urjT
t
ripbg oXcog
rroiy/Tf/g
))
rj/uovgybq
ydo exeLpov ?jug JCQo<p?'jT)/g' ovyl ov //// yeyevTJfisd-a. &eog exxiev r/fig xcCi xaxr^g jcccptcop t/ucop sotip; MK. Tmv xigt8v6pt(dp xaxi\g eotcp 6 yci&og, Ztysc yag IlavXoq
rrrdnyov; >/ xixva elpcu.
exai
xaxqg; ovx
evejjExai
Xe'ysc 6h
xal o
ti etq
ejiI
xrj
axai-
Oov tpiXoveixia, ov yag tijiEP 6 djtoOToZog otl Eig xaxr\g xixwv, aXXa Ttdvxov xal ia jzo.pt cop xal ep rttp ?j ulp.
evrcp
k
25d
MK. *AX
vioxouixai;
.
eijcep' eIc
Eoxat ovp xoPTjgbg o jzq axovxoq xa aZZoxgia u;.?j(pcog, ayad-bg de o ovy/coorjoag. ort 6h UavXoq top 6r] uiovgybv xtjqvOsi &eop avavxiQQrjx&q etI fia&eiv avTov XeyoPTog' o &eoc, (pyjoi,
t
l.
t
awexigaOE to
14] Eph.
Eph. 1:5.
ist
ocoiia
tcq
2: 17, 18.
14'
Eph. 4:
21] Gal. 4:
5,
29/30]
gewiss eine
Anmerkung
hat.
erklren, da Ad. in
cioniten
im Plural
xca avzoiz.
2 etypnjv zoZq tyyic AB vgl. 871 e 3 Ttvevpazt] spiritu Ruf. atouari d. d. HSS. 9 z^v rtooaaHSS. Tischend, kennt keine varia lectio gujixcctl 5 tov 2 u. d. Ausgg.: nazt]o htl tcvzojv &eq, 14 jucz^q ovv tc. &.] DEB ywytyv AG
,
| \
<
Ttaz.
BTil
7i. S>.
A 2 CFH,
als
Worte des
Apostels; 7iaz*)o
oii
n. 9.
(ov)
1
.
Dieses
In dieser
Form
sind die
Worte kein
Citat
mehr
23
ffi/.overxelu C.
Caspari
II c. 19.
Dialog.
105
gelizauit
pacem
Jus
qui longe
et
Jiis
Xumquid non ab isto ignoto deo? Et quomodo Iudaei prope ipsum esse dieuntur quem utique, similiter ut nos, et ipsi ignorabant et quem ne audierunt quidem unquam, quippe cum alium
bono deo? Dicit ergo quia Per ipsum habemus accessum, utique ad patrem. Ad quem patrem? Numquid non manifestum est quia ad eum qui creauit nos? Sed et aliud, cui contradici non potest, ex ipso apostolo proferam quod unus sit omnium deus, qui et creator est uniuersorum, qui et solus bonus Ait et iustus est, cuius et mundus est et omnia quae in eo sunt. namque Paulus: Unus deus et peer omnium, (qui super omnes, et per omnes) et in omnibus nobis. Pater ergo omnium deus est. Quis iste deus? Secundum uos putabitur iste quem dicis ignotum, qui neque creauit aliquem nostrum, neque aliquid facturae suae habet in hoc mundo. Et cuius erit pater? Non enim potest fieri ut filii simus eius qui nos non genuit, quia et propheta sie dicit: Nonne deus unus creauit nos et pater omnium unus? Marc, d.: Credentium pater est bonus deus, dicit enim Paulus quia
colerent, ut isti dieunt, illum qui esset contrarius
10
15
Eutr.
(L:
Non enim
dixit
apostolus
unus
Sed
deus, pater
omnium, qui
est
super omnes
per omnes
in omnibus nobis.
25
Marc.
d.:
dixit
Aliquando
adoptat?
filios
Ad.
d.\
uero
ille
cui eleered,
cum
3 non] Cod. nani. Im Stile Ruf.'s passt non besser. Vgl. Z. 8. B 12/13 qui per omnes fehlt in den gr. HSS. B 14 Cod. ignotus 15 habet steht am Rande mit dem Zeichen der Auslassung, das auch im T. nach suae (sue)
steht
zu tilgen.
21 ides] Cod. uideris, gr. oqq. B 22 imperitia tua B 25 Susceperit? suseepit? gr. elr/cfS-rjfxev.
et ist
wohl
sicher
lt6
Adamantiu>.
De
la
Rue
II
S69d S70b.
oJort. (fiji, fifjdelg xavyao&<) tv av&Qmxoiq' xavra y&Q ru< r eoxiv, elxe IJccvXog, )v _ tirt xoouog. e ? t e Cco/j, e'lra &dvctTog. elrs evei otvjti:. bXtb fiiXXovxa' xavxa v ucov vfielg de Xqixov, XqiTlftfjV.
fj
T^/.avytOTtoov qtjtov'
f:
1"
yao ?) didvoia tov q?jtov tov djtoGToXrxnr avrovq avapcaOst t/jV cl/j/d-elav eljteiv xcu axovTcg. Tivog roXovxai tivc.i tov Xqigtov &eov; jtoxQivaG&coGav. VA". Tov ayad-ov. Aya&ov doa xcX ijuelg. ol rov Xqigtov, xal r qpirsQa, TOVT8GTIV XOOUOq XCU Tj co?j xal 6 d-dvcwog xcu tc\ eveOTCQTa xal
;ro-:
de 0-sov.
avrtj
I.
tcx
uiXXovxa,
VA'.
15
xoouog tov JtovfjQov eGTcv. KV TP. KcX o XoiGTog xcu avXog xc:l Kt/Cfg xcu 1] c?) xctcc oe tov rtovijoov eoovTcw yaveQcg yaQ elg dvGGeeiav rj cpiXovetxia yei. A Ovx oxprjm xcu eTeQov QtjTOV tov djtoGToXov JiQOGevey\.
xelv
f
ovxm XiyovTog'
fjiig
tco
de &eco,
(pqol }
yctQig.
tco
JtdvTOTe
frQia/ievoVTi
Gecog
avxov
gtov evcodia
20 uevoig* xolg
ev tco Xqlgtco, xcu ti]v og/u?)v t?jq yvcotpaVEQOvvxi c y)ucov ev ciavxX xojico, otl Xqieouev ev xolg Goj^o uevoig xcu ev xolg axoXXviiev oGctt/ ex ftavdxov elg &dvaxov xolg de oo u?j Cco?jv. eg ov xolvvv xa Jtdvxa r^ilv Igtl, d?]Xov otl i) tov Xqigtov evcodia elg Ccot/v vxaQ'/VGa Tolg Gco^ot
de fravaTovoc.
ol
elg
tccvt
eloi
Ttjg
Jtcog
Weoov
el
ejtr/eioovvTeg
aycd-ov
xcu
jtaTeQa
tov
XoiGTOV
xcu cGxot?/v;
xoO/iog xcu
oGurj
Lgtl
yao Ig evbg
rj
tcx
stdvTa xcu
to.
T eGfiev xcu o
ftavciToz xcu
TtGi
iiev
Ca>7Jg,
on/ xcu
de
tov eTeQOV 30 &eov eGTc.L jrc.nevoeGig. jicdq de ovx cudovVTai, XeyovTog JlavXov otl euoL (prjL, tco IXcr/iGTOTeQco JtavToov ayicov, edod-J] i\ %aQig avxrj ev Tolg ed-veotv evayyeXiGaGfrai tov ave^iyvlaGTov b xX\ovtov tov Xqigtov xcu cfcoTioai JtavTag zig rj olxovofiicc ror uvgtiiqiov xov djcoxexQV/ifievov ajtb xcov aloovcov ev
tigl
d-avaTov,
reo
&ecp 15;
16
xeo
t a JtdvTc.
2123.
xtlgcivti.
(siye)
avTi)
?)v
?]
ajzo
toiv
3: 8, 9.
1 Cor. 3:
16-21]
3135] Eph.
|
mit Punkten unter den Buchst. 29 zzbQOv DFGH d. Ausgg. Aus dem Nachfolgenden geht aber -e] tv klar hervor dass der Verf. & tj #ew schrieb, sv steht in allen HSS. 35 In d. HSS. u. d. Ausgg.: Atzr/ t v xoXq afrveoi av/.og. <PavQov xze. So aber hngen t
ffr ol {
<
|
C, in
(fr ol t
Pic.,
<
d. br.
31/35 tv
rw
<
die Stze nicht zusammen. Ich folgte Ruf.: <>Si utiqtie haec est im Cod. C schrieb ein Unbekannter in mg.: I'gojq XeItcsi eu
dispensatio.
Schon
Caspari
II c. 19. 20.
Dialog.
K)7
nestra sunt, sine Paulus, sine
:
Itaque
nemo
glorietur in hominibus.
Omnia
Cephas, sine hie mundus, siue uita, sine mors, sine praesentia, siue futura omnia uestra sunt, uos autem Christi, CJiristus autem dei. Hie sensus apostoli etiaru inuitis extorquet fateri quod uerum est. Cuius enim
5 uolunt esse dei
Christum?
dei
Respondeant.
et nostra
Marc,
Ad.
d.\
d.:
omnia, id est
Marc.
10
d.\
Cephas et uita seeundum te maligni erunt. Uides manifeste quia contentio te ad blasphemiam trahit.
Eutr.
d.:
et
Paulus
et
Et mihi quidem non est pigrum adhuc et alia proferre apostoli testimonia, sicut dicit: Deo autem gratias qui semper
c.
XX.
Ad.
d.:
et
odorem
per nos in
et
omni
loco,
in his
qui pereunt,
aliis
ad uitam.
Christi
Ex
eo
ex quo nobis
omnia sunt, ex
et
et
de
20
morte in mortem his qui pereunt. Quod cum ita legatis et uideatis quod ex uno eodemque habere se dicit apostolus odorem uitae et mortis, unde haec tanta caecitas mentibus uestris obripit ut alium bonum et patrem Christi qui salutem tribuit, alium uero dicatis conditorem esse
25
enim ex uno omnia et ex uno odor uitae et odor mortis, nonne superfiua est geminae diuinitatis adinuentio? Quomodo autem non erubeseunt Paulum dicentem quia: Mihi, inquit, minimo
et
iudicem mundi?
Si
omnes quae sit dispensatio mysterii huius absconditi in saeculis in deo qui omnia creauit. (Si*) utique haec est dispensatio a saeculis abscondita in deo creatore, et hoc est mysterium
13 Cod.
in
sicut.
Casp. Sic
17
et]
aliis autem durch Versehen den Text gekommen ist 18 uitam] Cod. uita 25 Cod. minimo inquid, mit b< ber dem ersten und a ber dem zweiten Wort 29 Cod. absondita, mit einem kleinen fast wie i aussehenden c ber o.
|
dem vorangehenden
|
|
Adamantras,
De
la
Rue
II
S70b e.
tdmvfov oixovofda tov ave^cyviaGTov xXovxov tov Xoiotov axoxexQVfiX } ToVTo tOTl Tn (VTfjQlOV EVayytXutTCl xal (fCJTUtl Tottov xxldavxoq Igtiv axocroXog, 6 t>/v U IlavJLoQ, tpav g w oxi
i.vTc')
wlovtov toc Xoiotov ovy erioov, aXXa tov rrdvTa xTioavTog liycov. ri iu]v: ocjfcjj. xal c.vl.vt ton T(jj. hteyvco tov vouov xal va xcr cjots o uev vo/ioq dyiog xal rj avxbv XQoCrar/fittxa, (f> o\ yao c tTTo/.// ayla xal ixala xal aya&fj' xal xaXiv* ?) duaoTia. cva d fi q t t a 6 d tov a y a fr o v uoi xclt toyaCo it ev?/ fravarov. <f avjj ryadijq to'ivvv r/%- xaxa tov vof/ov ovrjq evtoXfjg, ojg ytyocLTTca, dfjXov oti aya&oq Ig avajxfjg o/wlojffi^srcu xal 6 ovg avvfjv, elys xal xaXiv' jceolto^?] iisv Ix tov xoqxov vo tvQov yivcoxeTc.i o cd tpeXel a v v u o v x o gg?j g. ei yao tog>sXsl 7) xegiropT} Tovg yi xoaOCovtag tov vouov. (faveobv oti dya&?j avzotg svqIcxstcu. tu ovxog uifiTjvsv mg tcl m<peXovvra firj Sfw/.oyelv ctya&d; xal ?) d dir. Mcaimg ofretoa xetoc Xotrog fjv, eog iei%e UavXog. rj ovv L'.rrocfc-.vovvTi'.i ovx aya&bv tov Xoiotov. tov ovTa t?)v xexoav ?) to de ciot?)qiov rrjg evXoyiag. tov ts yad-ov ouo/.oy/joovoi. Tov ov xXcJuev f/vixa av Xty?] tov cuuaTog xal tov GwfiaTOg 2"Tor xvq'lov etvai xoivwvlav. ovyl JtccvTOjg xal dya&d GvvvxaxovEG&ai JovXtTai; el e 11?] Jigoz to. xovtjqo, tOTai 7) tov aifiaTog xal tov OcjtiaTOz tov Xolotov *I?]Oov xoivcovla. xal uaT7]v Xr/?]oirai' Tig xoivojvla (&tI xqoq oxotoq; eav s xal to ev tco evcyyeXlcp ysyoaufievov dvayvcoOLV 6t c o xvgiog avaXeil'ag 8 lg 25 tov ovoavbv evyaoiOT el. ovyl xqoz tov xtitj/v tvyaoiOTel; Xamv e de clqtov xal jcoti)qlov xal BvXoffjag, tTEQov ovv svXoysl vjteq tiv tov d?]uiovoyov xTiouaTOiv ?i tov avTct jtou'/GavTa xal JiaosyovTa; MK. Hfislq djib tov axoroXov xal tov evayyeXiov eiud&oyev xal tov ?jfuovQybv xal tcl xzlofiara avTOV jtov7]od. 30 "A o Xqlgtoz dya&d oiioXoy gv Xsysig jrov?]Qa. A MK. Ov Xeyst dya&bv rbv xoGfiov ove tc. xrlfiara avTov' Xty st ydo' el /)t8 Ix tovtov tov xoguov. xogcioq av to iiov i(fiXsi.
t
' t
.
\.
Rom.
1
1S-20;
9: 16.
8 Cor. 10:10.
7: 12.
9"'
Rom.
23
12 13" Rom. 2: 25. 15] 1 Cor. 10: 2 Cor. 6: 14. 24/25] Mt. 14:19, Mc. 6: 41,
7: 13.
d.
4.
Lc.
yao
<
d.
HSS.
11 fyXovou
HSS.
7)
16 9 ovv]
el
. .
<
4
B'C.
Vielleicht
1]
war der
m*sprngl. Text:
y.al
(ei)
di Mcootojc
.,
iauHpavovncu
y.zh.
|
gefgt mit
ABCFH
zig xoivcovla
<
d. br.,
vgl. Einl.
E.
Caspari
II
c.
20.
Dialog.
109
creatoris
nuntiare?
ait:
Sed
lex
adhuc amplius legem collaudans et praecepta eius, quidem sancta, et mandatum sancium et iustum et bonum.
et
est
Itaqae
Et iterum:
5 Ut
mortem.
Cum
igitur
bonum
iudica-
de fructu arbor
cognoscitur.
dias.
Et iterum
quod
utile est
etiam
bonum
bonus est Christus et Christus erat petra, necessario etiam ille qui dedit petram bonus intellegitur. Tunc deinde [de] ipsa substantia creaturae, in qua
15
Sed et per Moysen data est populo Israel petra, qui Quid eis uidetur? Nonne, ut Paulus interpretatus est.
sacramenta
designat,
confecit
Christus
et
signacula
corporis
sui
sanguinisque
nonne materiam corporis spiritus saneti largitione sanetifieat? Et quae esset societas lucis ad tenebras, si alterius esset ipsa quae sanetificatur substantia creatoris? Sed et quod dixit: Dominus respiciens
in coelum gratias
20
egit,
Nonne
coelum?
Marc,
d.:
Nos de
Ad.
d.:
Quae Christus
d.:
dicit
bona tu
esse
dicis mala.
Marc,
25 in
Non
dicit
bonum
mundum neque
creaturas
utique
quae
quod
eo sunt.
Ait enim:
mundus
suum
esset amaret.
gr. fjioloyri&ijaexai Vgl. die Worte: 7 Cod. etiam ut. seeundum uos arbor ex fructibus agnoscatur weit. unt. cap. 21. Der Schreiber hat wohl vergessen, sein b und a ber etiam und ut zu setzen 10 Caspari will et utilis ohne zureichenden Grund streichen. B 12 si] Cod. sibi. Caspari meint, unter Berufung auf uoluntatem suam I c. 4, dass sibi hier statt eis gebraucht sei; er liest: Knne sibi bonus est Christus? et Christus erat petra. Necessario etiam cet., und bemerkt: Vor Necessario scheinen Worte wie: Si uero bona erat petra ausgefallen zusein. Durch die nderung von sibi
cum
in si
B wird dies unntig. 14 deinde ipsa substantia] Cod. de ipsa substantia deide mit b ber ipsa und a ber deide, d. h. w. e. seh. deinde de ipsa substantia. Caspari: Tunc deinde de ipsa designat. Nonne materiam u. s. w.; Ich habe de eingeklammert. Signacula ist er hlt die Stelle fr verdorben. wohl richtige Conjectur Casparis statt singule ac, was der Cod. bietet. Die Beweisfhrung ist jedoch m. E. nicht klar. B 17 Cod. lucis societas, mit b ber lucis und a ber societas 21 Cod. euangeliis. Vgl. II c. 10 25 sunt] Cod. est. Man knnte auch creaturam .... est lesen, was von Caspari bezweifelt
|
||
wird.
B.
Uli
Adainantius.
De
la
Rue
II
870e S32c.
Avrov tov OanrJQog lcoid ooi g:cjvdq, Xiyovxoq tv r<~ tav ttva, tpiflLvy vpmv alrfjoy 6 vtoq c.vtov r, ] in Xi&ov trrccoosi avrco; (?] sdv alr?jo?] Ix&vv. ///} o(f iv sjiicoei cvTj*:) xal air^oet ooov, jj?) exlcobl avxco xoqxLov; et ovv vftelg, xovtjqoI ovtsq, otars ofiara cya&d iovai toiq texvoiq Vfiojv [na\ tu etijg]. dyad-d ovv 6 uoXoytjaq ouaxa aorov re xal cobv xal iy-vv a toxi xrlo uaxa tov
\.
t
{
dflfuovfryov,
B71
xa>g
6
ov
avTcov xal
\
top tovtodv
jtoi?]T/jv
dyad-bv
xmv
ilcov
xaQxmv
yivcSoxeraL
10
zav
vrjv
Xiyi]
cottjq ort
bfiola lxlv
xoxxm ivxemq,
?i\u7j.
{rsov.
oh ouolav
xov
dxoxaZovvxeq, xiva yvoo[irjv e^ovol xeoI ei yag 6 xoxxoq xov tvdjrsojq jrov?jgov xar avTOVz &sov xxlfia vjrdgyov. ?} xal
xal qv ouoiol avxolg aoiXelav to5v ovgav65v.
rd
Xoisia.
f/Xov oxi
xc ri xoi&giev avT?/g. ovrjq ~rov?]gg; el h dya&rj eotiv ?} aoiXsla tojv ovgavmv. i$ avdyx?]q dya&og eotl xal 6 xoxxoq xov ivdxemq
b xal
dyafr?) xov &eov atlda. 7) xov ajtoOToXov jiagtyo[iai, x?)v sixvvovoav oxl tov xoofiov d/./.og eotI freoq* ovxco yag Xsysr ev oig, <?]6lv, 6 ^to: tov alcovoq tovtov 8TV<pX&G ra vo?)[iaxa xoov dxlftsog xov alcavog tovtov stvOTCOV [Isysi de tieoI iy.civoov' iv oig rpklCE TU VOljuUTU T C V UTtLTCOv] TtgOC XO [17] LCtVyaCtl aVTCJV tov <proTL6[/6v. ls otl jtov7]gbv jLeyet tov d~sbv tovtov tov almpoq, tov fi?) jtoiovvra xaxavyaai tov ^ojti^iov.
xa Xoixa xavxa
MK.
<Pavegdv
(foovi)v
25
2] Mt
2 Cor. 4:4.
7:
9-11,
10/11]
Mt
2125]
3 alzfon BCDFH, ahtfaei d. br. 4 ahtfaei] in el gendert 6 xal xa Ecr/Q, welches in den Ausgg. v. d. 1. Rue, Migne, Lomm. steht, fehlt in d. HSS., Ruf., Pic, Humfr. Bb scheint aus der bers, des Perionius in den gr. T. der Ausgg. bergegangen
2
flzrfii]
B 2 CFH,
ahtfaei d. br.
in
tj,
f'.LTtjGfi
B 2 C.
In
ist el
in
tj
10 Jiyag ABCDFH, Xkyei 18 y.al eq vdyxrjg A*B (LTiloTujV" sind wir ans Ende der
zu sein
|
d.
|
FH
Pic.
11 OLvrcEog ACDE 15 i) y.al] ?} B, xal EF 22 Mit dem ersten vo//^ra zov versetzten Bltter gelangt. Wir kehren zurck
br.
|
oivdrcEog
zu 832c, finden aber, dass die beiden Stcke, in ihre ursprngliche Stelle zurckversetzt, nicht mehr aneinander passen, wie aus dem Textus receptus ersichtlich
ist.
auf Eyofftj 6e tiooz vov&Eoiav ijfiwv 832c ein neues Blatt, das mit ngbg r fxtj duxvyaoai avrjv tov qxazuf/idv anfing. Das war Unsinn, und darum versuchte ein
Abschreiber den zerstrten Zusammenhang, so gut durch die Ergnzung: Xiyei 61. tceql exelvojv iv oig 6
tc\
er
vermochte, wiederherzustellen
S-Eg
ETi(f).(oO
Man
und
Caspari
II
c.
20. 21.
Dialog.
Ul
Ad.
d.:
Ipsius
saluatoris
Quem ouam
5 fitetur
dabo tibi uoceru dicentis in euangelio: suus panem, numquid lapidem dabit Uli? aut
dabit
filiis
numquid
ei
scorpionem?
Si ergo uos,
cum
suis
uestris.
panem et piscem et ouum, quae sunt utique creaturae creatoris dei. Quomodo ergo non etiam ipsum qui fecit ea uult nos bonum intellegere, cum et secundum uos arbor ex fructibus agnoscatur? Sed et cum dicit saluator quia Simile est regnum coelorum grano sinapis, aut
reti,
regnum dei: quid sententiae habere possunt de ipso regno dei hi qui mala dicunt esse ea quibus regnum dei simile dicitur? Si enim granum sinapis malum est, id est mali dei
creatura, uel reliqua quae supra diximus, certum est quia et illud tale
erit
quod
ei
15
necessarium
lorum,
necessario
malum bonum
est?
est
regnum coelorum. Et ubi nobis (Si) sine dubio bonum est regnum coeet grauum sinapis et reliqua his similia.
Euidentissimam uocem Pauli apostoli proferam, per quam declaratur hie mundus alterius dei esse. Ita etenim dicit:
c.
XXI.
Marc.
d.\
Orientes infidelium,
ut non
dicit
illuminatio
euangelii.
Uides
deum
Hier scheint das was der Herr Luc. 11: IIb u. Mt. 7: 10 sagt, etwa die Worte: -aut piscem si petierit, serpentem porriget oder dabit, ausge2 dabit
illi]
fallen zu sein,
da
es nicht
nur in unserem
gr. T. steht,
panem
et
piscem
et
ouum
voraus-
6 uult nos] So der Cod. Man ist versucht, statt uult nos zu lesen uultis, zumal da cum et secundum uos folgt. Allein die Lesart des Cod. wird durch den gr. T. geschtzt 9 Cod. rete 10 creatoris. So nach dem gr. T. zov 6t]fjLLOVQyov d-Eov. Im Cod. ist creatoris ausgefallen 11 Cod. male Cod. ea ex
| |
|
quibus
15
Caspari folgt
dem
Cod.,
B.
112
/
AdamantuiB.
De
la
Rue
II
832c833c
.
*Exav rrnn/j^f^Hoa ipvyj/ iVro xc.xvjv xc.Tc:oye^r iib/.ig avavevcu nvXexai. xa yovv xaXmq rragd xeo drrozoXep xei ueva. xavxa xaxmq vosl Liiyeigoviv. ov yccg aXXov &ebv ovXbf/tvog deinen o axoxoXoq xnvxo eirrsi\ aXXd Jtegl xeov dnlxcov' rb h grjrov, xl'JS r.T t'garov xeluevov. ri] vuerega ^qo'/j)h^i ovxrog tyov voelxai.
I.
t
t
el
ovXei ixiCrrjcu
ti a
aXfjd-a,
axove'
axoOzoZcp Xeyeiv ev olg. tpfjlv, 6 &ebg xeov ditixcov xov alevog xov rov tTV(fXo)e xd vo?juaxa. ol yag u?j Jtioxevovxeg dvd-geojtoi
S33 reo d-eco
10 o
.
oi'TOt
ztxpXovvzai,
(Iva
,#>}
xal
ovvievxeg xaracfgovcoiv.
yag ovXog. tprjiv, o ypovq xal ,w>) rroirjag agrjsxai xoZZa, o h Liij yvovg. xoifJGaq h d$ia -rXfjycov. agrjoezai
oXiya.
cjg
xal
dya&bg xal
el
xovxo
Xeyer
edv
axove
//>}
vvfjre.
15
-VA".
61
cfiXoveixelg.
yevouevov.)
Tovxo dyad-ov
d-eov toxi
xb xvcfXovv;
AA.
uev r^uiovgybg
u?/
xovg a-iioxeog
avxm
jrgooegyoi/evovg
eZeoxegov. ojtov 6
jteog e xal
xXav&ubg xal
ajtoxoX.og.
xovg dv&gcojtovg Xe'yeoV elg oXed-gov. xl ovv exi dtieivov, xvcfXovo&ai xovg {(?] jtixevovxag elg xb xoxog aXXed-ai. xal xeo oaxava jtagaiood-ai; xeo d-eco 25 EYTP. u xvcfXcod-elg evbg [iovov y.eXovg jtovov gayvv vvv v.teueive. xeov Xouieov fieXcov okov ovxcov, o e X?]&elg elg xb xoxog xb esoizegov. oxov o xXavfrubg xal o gvyfibg xeov oovxoov xal o to) oarave. naoa6o&e\g jzavrcov crcaZajcXcog tqov y.eXcov Xarjv vjioc uevovuiv. dueivov ovv evbg fieXovg Xat]v vjcoiieivai ?] oXov xb
.
xov aya&ov ov, Jtagaicoi xeo oaxava Jtagecoxa xbv xoiovxov xeo oaxava
?/
30 Sfia
aapoig rtagaloS-cu.
Lc. 12: 47. 4S.
10-12]
22
23]
13
Jes. 7: 9.
12.
1 Cor. 5: 5.
2 vavEiGci] Die Bedeutung dieses "Wortes ist nicht klar. Schon in Ruf.'s Zeit gab es zwei LA. Er bersetzt: respicere aid respirare d. h. avanvsvaau Per.: renovari d. h. &vaveov<f$izi 5 tcoog/^ivel d. HSS., tzqo/.. Wettst. 6 bTiiOTtivat B 1 ( yevu uevov findet sich 13 oidh ov LXX. ausgen. Q, ovde fxtj ovv. 9 15 iva ut/ nicht in Ruf.'s bers. Wahrscheinlich hat Ruf. hier, wie an vielen anderen Stellen
\ | j
\
gekrzt,
s.
Einl. 11
14 (f.ovixEt^
F
j
15 yivbuevov
d.
10 fcoC
ABCEFH
v. d.
Humfr.,
|
<
xal
d.
br.
23 ovv CF'GH,
<
d.
24 a/leoaL
d.
CDFH,
'/.eo&cci d. br.
rw
Ruf.,
r.
o.
HSS.
Die
Verwechslung
TiagaedSofhu
u.
30 Tiaoadloo&ai Lomm.,
HSS.
Caspari
II c. 21.
Dialog.
113
Ad.
d.:
Quae bene
clicta
sunt ab apostolo
baec ad
malam
intelle-
Non enim
difficile
deum
cum
prae-
iam respicere poterit aut respirare. Sed quia sermo apostoli cum hyperbaton positus est, uos secundum uestram animi praesumptionem in aliam intellegentiam quod scriptum est detorquetis. Dicit enim quia Deus mentes excaecauit infidelium huius mimdi. Non ergo deus huius mundi, sed infideles huius mundi ab apostolo discernuntur. Quia non crediderunt deo homines, ipsi excaeuenta fuerit anima in malis,
10 cantur.
15
Et hoc boni dei est, homines excaecare? Ad, d.\ Creator quidem deus infideles homines et ad se dissimulantes uenire dicitur excaecare, iste uero quem tu meliorem Creatore deo dicis esse, Christum, audi quomodo iubeat non credentes mitti foras in tenebras exteriores, ubi est fletus et Stridor dentium. Deinde et apostolus boni dei quomodo tradit satanae homines? Dicit enim: Tradidi eiusmodi hominem satanae in interihtm. Quid tolerabilius tibi uidetur, excae-
Marc
(l:
Qui excaecatus est unius membri suffert dolorem, cetera 20 membra integra habet. Qui uero in tenebras exteriores mittitur, ubi est
Eutr.
d.:
fletus et Stridor
membri iacturam
pati,
quam
3 dicens] Cod. dicens. Casp.: dicit. Der Schreiber hatte wohl dicens geschrieben und dies dann durch " ber c in dicit verndert, dabei aber vergessen, ens durch eins seiner kritischen Zeichen als Fehler zu bezeichnen.
Dicens
19 Cod.
membris.
Adamantius.
H4
/ I.
Adamantius.
De
la
Rue
II
S33c III
834a.
Axovt avxov rot) ocjT^Qog ev reo evayysXUo Xiyovrog' hdv o e^iog ocffraXfiog Oov oxavaXiZt] oe, e^eXe avzbv xal aXe xo oov. viKft'oei yaQ ooi Iva dxoX/jrai ev rcov {ieXcov oov oXov tu ocufia oov Zrjd-jj sie ysEvvav xvoog. IJ EYTP., [avaoTag cjg xQtTfjq, XQOg Jtdvxag rovg dxQoaxag ECfij') Msyed-iov uev xc Maoxov xc rovg rovroig O(tooovq yXid-iovq v.ioXaudvco' 0(fo6oa ydg xi&avmxiocu cd EXX?]vixal rgaycolat T?jq TniT'Ji' vxod-toecog. 6 php yao Meyi&iog xoelq doxdg SoiodtiEvog,
aya&qp, txaicv. xovrjnav. ovofiaoi y.bvov EJuxpr/odfiEvog EcpdXiy rcov yr.o xQccyfiavwp l,7]tj]&evtcov 6 xov/jQog ov eg>axBV evQrjrcu txaioreoog rov txcdov, xc ov lxaiov eZeyev aJtEcpdvfr?] dyafrcoTEoog rov dyc&ov. Moxog 6h ovo agydg oQLd^EVog, aya&?)v xal jiov?]odv, rov Xoyov eZetcCoiuevov. ?) xovtjqcl do'/jj dya&cozEQa xal xXovouoTEoa r?jg xcu uoi oxeI uovov oo&cog axocpcdvEO&cu rov vx ccyafrfjg rrecf/jVe. \danc.vTLOV exte^evtc: Eva &eov, xtIttjv xal //[uovoy6v dxdvzcov, '/.oyov e'/ovtc: EVEQyTj xc xvevfia dytov, og xdvteov xoaxEt, co avxiXEITCU OViVj OV TT] OVljj OVEV aV&EGTijXEV, CO lXCUCOq XQOXElXat
t
?]
xa&oXixt)
Exx)jjOLC'.,
?)g
yivoLro
rrj
\
cr/E/jj
Zweiter Theil.
S34
MAPIN02
C.vdo'/EOd^E
BaQ/jOiaviOT?]g.
EYTP.
Aiye rh
'Exc'cgtote
ol
MAP.
-'
xa yEyoaciiiEva ovXovrac voeIv, oxeq aXoyov' id rovzo ovZoftat Li' EvTQOxiov Euai ei iftielg Evyvcopovoig jieqI xa
fc(j6uEvoi aXXcog
//
vuElg.
Oqioi xqcoxov xoiov oyfiarog ctQoiGTaoat xal ex&ov t?/v rriGciv oxcoq xore og&ig, l'v ovrcog ?) C?jT/jOtg yEvt/rat. ei yao xig
AA.
1-4] Mt5:29.
12 MQXOQ de ABCFGH Pic, Humfr., Ruf., de Ro, Ttiqnjve d. HSS. oo^ovAii 22 vaoy^o^e 7<pjV] apparu /Jo^fu A'B'LE. i\vi.-/ecAH d. Ausgg. 29 el' rig yaQ d. HSS.
11 avEtfvit'!
;
<
d. br.
A 2 2DFGH,
Caspari
II
c.
21 III
Audi
c.
1.
Dialog.
115
euangelio
Ad.
d,\
et
ipse saluator in
quid
dicit:
Si oculus
te, erue cum et abice a te. Expedit enim tibi membrorum tuorum et non omne corpus tuum eat in unum
ijehennam ignis.
5
c.
XXII.
Megethium
et
Marcum
et
et
caeteros istiusmodi
dogmatis
deceptos.
sectatores
insipientiae
simul
ignorantiae
uideo
errore
Multo enim ueresimiliora Graecoruin continent ficta et tragoeNani Megethius, qui tria principia definierat, bonuni, iustum et diae. rualum, nihil aliud quam in nominibus differentiam dedit. Cum enim
10 haberi coeperit
est,
examen,
ille
quem
dicebat
malum
15
20
Marcus uero duo principia statuens, malum et bonum, cum ad conflictum uentum est, apparuit malum principium, quod dicebat, et benignius esse et locupletius eo quem bonum asserebat deum. Unde mihi uidetur illa sola recta esse definitio quam statuit Adamantius de uno deo Creatore et conditore omnium habente uerbum et spiritum, per quem et omnipotens est et imperium uniuersorum tenet, cui contrarium potest esse nihil nee aliquid uoluntati eius obniti. Quem recta sequitur ecclesia quae dicitur catholica, quae solo ueram obtinet seetam, cui opto etiam ego congregari et unus effici ex his qui iam recte de deo uel intellegunt uel fatentur.
et (Explicit liber seeundus.)
quem
(Incipit tertius.)
c.
I.
(Item succensens)
me
disputare
uobiscum
Die age.
25 patiemini.
Eutr.
d.\
Marinus
intellegunt,
d.:
Semper simpliciores
eas
quique
diuinas
scripturas
res
non
et
dum
conantur
aliter
intellegere
quam
poscit
tramitem teneat.
Ad.
d.\
et
expone fidem
Diuina etenim
B 7 Cod. ueresimiliore 9 nominibus] Cod. omnibus 16 Cod. habentem 21 Explicit 1. sec. Inc. tert. Diese Worte bilden eine Zeile und sind mit roter Tinte geschrieben. (Item succensens ist gewiss von Ruf. hinzugefgt. Vgl. Einl. 4 u. 11 A. B) 28 Cod. intellegentes. Caspari fragt: quique diu. scr. non intellegunt? Wahrscheinlich richtige LA. B 29 Cod. bloss inseCod. uel.
|
| |
runt
Incurrunt ?
lli
Adanranti..
De
tyjTBlV
la
Rue
XCL
III
S34b S35b.
doyucxa.
OVXOITO
it
.
(fl/.a/.f]ihjg
XCA
t
U/)
(ft/.tnlOXOg
tefo
I"
byua o /Jyetg bg&btaxov 'yv< ixivci: lxoxqIvov, ira aavioO-elq ixo d-axsQcov 6 Xoyog >joj ava<pavq xa&a ynvobg vxo xvobg Elpyao uEvog. \ MAP. Axoxop rjyovpcu xb Xtyeiv vfig xb xaxbv vjtb xov &<>? Vebg ydo xaxcov avcdziog, xc:t rb /Jysiv vfig xov VfJG&cu, /<>i' Tau 9-eov OaQxa uvd-ocoxov avsiXrjpdvcu, xal rb <pd.Gx.Etv xavxt v shcoxmg ydo dyog xai tijv odoxa siq )]v kvsdifisd-a, aviGxao&ci. oijfta xal eoud xexZrjrai ca rb dfiaox/jGaGav xtjV yvyr/v evetod-ai dxoGxoXoz xov Xqlgxov UavXoc Boa reo ocouaxi xovxco. coz b Qva&ijvcu ixo xov muazog, /Jyojv xaXalxmoog eyco dv&Qcojtog' xig ue QVOezai ex xov coficrtog xov fravaxov xovxov; xavxa
rf]XavyeTaTf]P
T/ v d/.t]irttav.
rrolov 61
tc:
xo'ia
IgxIv d
Z))xcj.
EJTTP.
15
xbxs
ravra
Z/ T>/
t
MAP. Oeov
835 bxt
xdyoo tva
tpTjf
eh
IrEog'
xfj
xa&o/.rxij
hatXjjoLa.
ovy vxo &eov J.Eyo^EV ExxiOxrai' xal rov XniGxbv ov /.tyouev Ix yvvaixbg ysyevfjod-ai' xal rb Gc ua fi?] dvit
oxaG&ci.
AA.
ipaoO-ai.
Avayxalov dv
eItj
e$
(paoxbvxcov vxo
25 {reov
rb xaxbv izxi&at.
xovxo ydo
xaxbv
90
ovx Igti xaxbv. ojiote xal zbv oqiv e agx^jg vxoaXXeiv rfj Eva XiyEt ?) YQagtfj; XXa xal diaoXog jiavraxaGiv iv reiz fQaxpalg EiorjTaL xal Gaxavaz xal xovrjoog xal xaxojcoiog. Jtmg ovv Xiysig' ovev I'gxl xaxbv; Xsys.
JJ(bz
MAP.
AA.
Tl egtl xb
c
xaxbv;
MAP.
AA.
c
xaxbv
Eivai;
MAP
35
Uooz;
yvyj/g xb odtpa,
y.al
AA.
paorvoa IlavXov
xaQTflayeq Xtfovxa' Ta/.aijtogoz sycb avfrQoixog' xtg [iE QvGexai Ix xov oo'j/uaxog xov (ravdxov xovxov; 6 h (fbvog. ov %<pr\g
11/12] Rom. 7:24.
el;_
?)g
1
,
ek B 2 C,
<
Caspari III
c.
1.
2.
Dialog.
117
sed amore
ueritatis
inquiri.
dogrnata
contentionis
sanissimum tuuin dogma cuius te denuntias assertorem? Cum enim serrno ex utraque parte pulsatur, tunc uelut (si) diuersis metallis ignis adhibeatur, plumbum quidem uel aes aliamque huiuscemodi fucatam materiera resoluet et arguet, auri uero metallum
niulto pretiosius ipsa sui purgatione fulgebit.
quod malum a deo factum sit, deus enim nullius mali auetor est, sed et quod dicitis uerbum dei carnem hominis assumsisse, uel quod dicitis hanc carnem. qua nunc
Mar.
(I:
Absurdum mihi
uidetur dici
10
circumdamur, resurrecturam quae utique in scripturis uel onus, uel sepulcrum, uel uineula nominatur pro eo quod anima peccatrix uineulis huius corporis alligata est, sicut apostolus Paulus clamabat liberari a
,
quae requiro.
credis deo.
Haec
sit
prima tua
et
d.\
Mar.
Deum
Deum.
etiam ego
unum
unum
esse
cum
ecclesia catholica.
Eutr.
20
d.\ d.\
Quae sunt
ista?
sit
Mar.
Quod
diabolus non
non
dici-
mus
c.
Consequens
est
pium.
malum
a deo
creatum
25
Mar.
d.:
cum nos hoc solum dicamus esse malum si bono Quomodo non est malum, cum et serpentem ab
ad praeuaricandum persuasisse?
quis careat.
initio dicat
scriptum
nihil est
Euam
Sed
et diabolus
ubique
in scripturis satanas et
malignus appellatur.
Quomodo
Ad.
30
dicis esse
malum?
tibi
Mar.
Ad.
Homicidium non
uidetur esse
malum?
Ad.
d.:
Dixisti
uineula
animae
esse
corpus,
hoc
etiam
Pauluni
me
huius?
3/4 tunc
adhibeatur.
Indicativ.
adhibeatur]
|
si
< Cod.
Casp.
Plumbum u. s. w. Er bemerkt zu adhibeatur Man B 5 Cod. fugatam. Wahrscheinlich ist indes fucatam
34 Cod.
liberauit.
erwartet
den
verflscht
zu lesen
Vgl. II
c.
5 parauit
st.
parabit.
L8
Adainantius.
De
la
Rue
III
835b836a
ton ocouarcov
povog, o ).vcjv top eouov tov oco^iaTog cLto Tfjq yvyj/g' xai xara xa on\ doSccrTCi o (fovog Itlv dyad-og. o tov eo uojT?]v elev&eocov xa\ axaZlaOcov tov %d-ovg t?jv yvyjjv.
k
MAP.
'Eyco jtsqI
mv cogiod^v
Tct
I.
M/j
ovyyee
Cf]Toi\uevcc.
Jtegl
Jtoiov
gqTfjfiazoG
ovXst
MAP.
10
Ilegl
tov iaoZov.
i)
de
EYTP. A^KfOTsgoL jzqqjtov oglaod-e. AA. 'Eycb ovsv stsqov dyev?]Tov Xeyco Xoixa xavxa ooa Itl yevi]Ta xai ktiGtcl.
xa
MAP.
xc ovo
15
guag oia. jtov?/gav xai dyad-rjv. Avo ovv dytv?]Ta (fi]z slvai, jzovrjgbv xai aya&ov; MAP. Avo glCag (prjiii AA. Avo g'tU'.g eprjq hlvai dysvrjTovg' Xeye e, TQEJZTaL eloiv
EYTP.
r\
otqsxtoi;
MAP.
EYTP.
Urng;
AvvaTai Tgajirjvai ?] xaxrj glCa xai yeveod-ac dya&r): MAP. Ov' ovtco yag jzbtpvxev. EYTP. A?j).ov oti ovts dyafr?) ZQaxfjvcu vvaTai xai yeve&aL xaxj). MAP. Ov' ovo yag eloiv. dyad-rj xai Jtovtjgd.
AA.
25
'Ejzel
ovoiag t//v
ovv ovo giCag aTgejtTOvg vjte&ov, liye jtOLOTi)Ta xai ti]v Ivigyuav.
6i]
txdTijg
MAP.
xaxov
f/
Tov dya&ov
\
?;
jtol6t?]c
xai
?]
evegysia
ei
AA.
30
alS-t/Ta;
tJillv
MAP.
to Xeyuv.
oouzon' aujua
38.
ADF
v.zlov
10 16
(\.
aytvvr,TOv
yevrt]TOv:
F F
'/.eye
d;/?
25 Mao.] M&qxo
Conj. Caspari;
HSS.
Caspari III
c.
24.
uero,
Dialog.
119
malum, animae uincla dissoluit. Manifeste ergo bonum est homicidium, per quod anima de uinculis corporis liberatur et de pondere poenaque liberatur.
Homicidium
quod
dicis esse
Mar.
5
cl:
d.\
Ego de quibus
Ad.
De quo
uis
primum mouere
sermonem?
Mar.
d.:
De
diabolo.
c.
III.
d.\
Eutr.
d.\
Ambo
prius definite.
10
quod factum non sit uel creatum, nisi solum deum, caetera autem omnia quae sunt facta esse et creata definio. Mar. d.: Diabolum ex semet ipso esse pronuntio et a semet ipso uel exortum uel factum, et duas radices esse dico, bonam et malam.
Ad.
nihil dico esse,
Ego
Eutr.
d.:
d.\
Duo
malum
et
bonum?
Mar.
15
Ad.
d.:
Duas Duas
radices
Die ergo:
mutabiles sunt
istae,
aut immutabiles?
Mar.
Eutr.
fieri
d.:
Quomodo?
d.\
Non
intellegis
quod
dicit?
et
bona?
Mar.
20
Non, quia huius naturae est. Eutr. d.: Igitur neque bona mutari potest et fieri mala. Mar. d.: Duae enim naturae sunt, bona et mala, c. IT. Ad. d.: Quia ergo duas substantias immutabiles
d.:
definisti,
Mar.
d.:
Boni
efficacia uel
lux, bonitas,
dextra
iustitia
Mali
Ad.
30
d.:
quae
dicis,
an sensibilia
et corporalia?
est.
Mar.
d.:
1 uincla] Die
5 Cod. moue.
Frage haben. schaltet Non vor Duae ein. Da aber ein Satz mit enim folgt, ist diese Einschaltung unntig. B 25 Boni qualitas] So der Cod. Man erwartet qualitas uel efficacia. Vgl. d. vorangehende u. d. folg. Z. u. d. gr. T. 26 Cod. similea, mit i ber e. Das sieht wie ein in i verbessertes e aus, und statt a stand etwas anderes, was einem 1 gleicht und jetzt ausgewischt ist. Simile est? 27 Cod. malitiae. Ich habe den Plural, der durch Einfluss von tenebrae entstanden zu sein scheint, nach dem vorangehenden bonitas und dem tzovtjoov des gr. T. in den Singular verndert.
| |
zusammengezogene Form nur hier; vorher u. nachher uineula Die nachfolgenden Worte des Marinus zeigen, dass wir hier eine Vgl. den gr. T. 20 huius] Cod. uhius 22 Duae enim] Caspari
|
12i
Adamantiu-.
De
la
Rue
III
S30a c.
AA.
.
To
<fcjj.
Tal-
vorjxov;
MAP.
i'VTP.
mm xmv
Nai
(MAP.
t
/.
tu
ff(J2 xcu
rb xotoq e?jiuovgy>jav;
(lodtI
MAP. Ov Xtyei yag b ccjzootoXoq' ovefila xoivcovia XQoq xotoq. ove XgtTco srgbg BeXiag.
AA.
i
ovp vucccovovl rb cccoq xcu rb xotoq; MAP. Ovev ov[fcovoviv. ove Xyovl ti xoivbv Jtgbg aXXr/Xovq. Ilegicogiuevaq ojoq exet, rb (pcog xcu to xotoq; MAP. I* tvQctq eyet tu (lcoq, xcu coexa to xotoq. AA. El hvog ovx toxi to cpcoq xcu to xotoq, ccvvcitov Itlv rcaycogelv ftciTegov ftccTegco' ?) yag av xcctci ovf/cpcoviav tcov t/fuovgycZv i\~zoyejgoi to xotoq tco tparti xcu to cpcog tco xotsc, avIL'jq
i.
///}
teqov e
-
Ltit?/co\.
ixaxa'
'^"/7SJ
'j
ott
EYTP.
AA.
SO]
Kai
ei xclto.
e'/ei
to
cpcoQ,
xcu coexa to xotoq. eelxvvTO Ivbq xcu tov clvtov {reov ovtci' vvv
2 Cor. 6: 15.
(faiv.
HSS. die bejahende Antwort ausgefallen, die Ruf. noch in seiner Vorlage fand 8 ov6elq xoivwvia AB 9 Xqlozov BE 12 ff. In Ruf.'s bers, fehlt der Name >Adarnantius, und wird alles von oidhv an bis ujexa z oxzoq dem Marinus zugeteilt. Die Einteilung im gr. T. ist wahrscheinlich richtig. Es ist dem Stil des Dial. angemessen dass Ad. seinen Gegner durch seine Fragen zu Antworten verleitet, die seine Thorheit ans Licht bringen sollen 14 ff. Bei Ruf. gehren die Worte El kvbq a.).h)).oiq dem Eutropius. und fngt Adam, mit Iva 6h tiqoq z. an. Eine Spur dieser Einteilung hat Cod. B 1 der den Namen Ad. zweimal hat, zuerst vor Ei evq und dann nochmals vor Izl 2va. Alle anderen HSS. teilen Ei evq 6rj[Movoyovq dem Ad. zu. Wahrscheinlich mit Recht. Wenn wirklich die Frage UeQKOQiOfjLtvaq xts. dem Ad. gehrt, liegt es auf der Hand auch die Fortsetzung der Beweisfhrung dem Ad. in den Mund zu legen. Eutropius wiederholt oder recapituliert, fhrt aber keine neuen Grnde an. Dazu kommt dass Iva 6h sich eng an das Vorangehende anschliesst. Das.s Ad. dem dixcazi, ; zuredet, beweist nicht, dass dieser die unmittelbar vorangehenden Worte gesprochen hat, vgl. S31a. Der Name Eutropius konnte
ist
|
vis;
in unseren
leicht aus
dem Anfangsworte
d.
et entstehen,
s.
Einl. 4
a.
E.
16
vTtoyayQoi Conj.
Migne, VTioytooeZ
HSS.
17/18
'Adauvzioq ezi
ist
AB
1
,
;./.
I'zl
d. br.
Ich vermute, dass Izi von seiner Stelle gerckt Vgl. Ruf.
und vor
Caspari III
c. 4.
5.
Dialog.
121
Ad.
d.:
Lucem boni
et
Mar.
Eutr.
d.\
d.:
Interim de
Hoc
est ea
(Mar.
5
d.\
Ita*.)
Ad.
d.\
et
malus
est
lucem
et tenebras
(I:
Mar.
Ad.
10
Quid enim?
lud
Quomodo
Nulla
Mar.
Duodecim habet
alterum
15 alteri
cum
conuenire,
nisi
forte
cedat.
Alioquin auetoribus
ipsis
c.
Y.
Ad.
d.\
Adhuc
manifestiora proferam ex
quibus responsio
20
Quomodo?
si
duodecim horas haberet ostenderetur ex hoc ipso unius eiusdemque utriusque spatii moderatio. Nunc autem ne hoc quidem ipsum ita Nam in hiemali tempore tenebrarum spatium in longius protelatur
Ad.
d.:
Quia, et
seeundum uerbum
ipsius
7 Caspari liest
d.,
und bemerkt:
Vielleicht
ist indes das non zwischen scriptura u. dicit das Non, was vor Quid enim gestanden haben muss". (Es ist mglich, dass wir Quid enim scriptura dicit, ohne
Das Non vor Quid enim ist aber unntig, vgl. ob. c. 3. 8 Christi] Ruf. folgt d. alt, gr. HSS. u. d. alten lat. bers, des N.T. 11 luxj Cod. nox. Die Worte suis lux werden im gr. T. dem Ad. beigelegt. Vgl. die Anm. z. d. gr. T. B B 13 Eutropius] Vgl. d. Anm. z. d. gr. T.
;
B)
19
-B
ei]
Cod.
eis
23 quidem
ist
im Cod. zweimal
gesetzt,
Strich unter
dem Worte.
122
<>v%
Adamantius.
De
ei l ie Q iVtl
la
Rue
III
S36c f.
to
ovxmq ^xBt
'
ev
i6V
7^0 T ll
y.
tqojitj
fjiipcvPSTat
tqojt(j
MAP, "AXXov
cpcbg
EYTP
d
El
in)
hon to
cpcog
xal
xal to yag evavTlov rb xaxbv tco dya&cp xal rb dycc&bv tco xaxcp. kv tovtolz de tco cpeoTt xal reo xotC ovdefilcc SVQlOXSTai evavTioT/jg, dl]Xov ovv oti evbg ijfuovoyov rb cpcog xal to xotoc.
tu Oxoroq,
xmq
oiov Te
oxoTog
tco cfcoTi; ei
10
15
tov ya&ov ovalav elvat cpcog, ti)V de JtotoTtjTa ayafrov, de^tov tco de to dyevt]TOV xal acp&aoTov oviieqxev. dvTtxeiTcu de to aya&bv tco xaxcp; djzoxQtvda&co. MAP. Kcctcc JtavTa ccvrlxeirai to xaxbv tco aya&co. AA. A?jXov otl xal xaT ovlav xal xaTa jtotOTTjTa xal xaTa to ovue/jxog' xaT ovalav [iev xotoq dvTlxetTcu cpcoTl, xaTa JtotoTrjTa
'Ecf.)]
AA.
Ti]v
e de
xaxbv
ayad-co.
el
de
xaTa
OVfte?/xbg dvTlxetTcu,
eTat yev?]TOV
MAR
EYTP.
20 ayevrjTcp to
nmq;
Yjre&ov dyevrjTovg Tag ovo ovlag'
ovfijtecpvxs
de
tco
&avaTov
xal dvdyx?],
sc dyevr\Tol elotv al
dvo ovalem
TavTag ad-avaTOvg vjidoyetv tco ayevrjTOvg eivat Xeyetv. in de ovtco axojtet. el to xaxbv dyevrjTOv eOTt, to ayafrbv ovx yev?]TOV, ejtel Litj xaxbv eaTi, xal tco avTco Xoycp Xeyofiev otl, ei to xaxbv yevrjTOV Jtecpvxev, yafrbv xal ov xaxbv eaTi to dyevrjTov.
25
cpd-aQTal
?}
acp&aQTOi,
?]
r)
uev acp&aQTog,
k
r)
METE&I02.
f
r/dr/
AA.
"Edet
fiev
dxQocoy.evov
rvylav
Maglvcp.
dyetv
jtQodtetXsyftevojv
30
MET.
EYTP.
AA.
4
a'/./.o
elftt
aXXo oxx. d. HSS. Aus der Erwiderung des Eutr. ergiebt sich dass urspr. zweimal a)lov geschrieben war 6 miidbvai A 1 !} 1 10 eyrjq d. HSS. Allein Ruf. und das folg. anoxQivaG&o) sprechen fr e<pr] 11 aykvvr^zov F 12 to xaxbv xb aya&bv C 16 xax ov/Li. avxlx.] -et secimdum aeeidentiam Ruf.,
(f>g
x.
yevvr xbv t
u.
yevv7]xov
A*CF
20
J
im
folg. bis
837 b el
fiev
A G 31
aytvvrovz
ADH.
Caspari III
c.
57.
Dialog.
123
et mains sine dubio tempus assumit; et rursum aestiuis mensibus lucis protenduntur spatia longiora, sine dubio ex his quae assumpta sunt de temporibus tenebrarum.
Mar.
5 eiusdem.
d.:
Aliud
Si
est
Non
Eutr.
brae,
d.:
quomodo
tenebrae luci?
Si
enim
bonura malo, in istis autem nihil inuenitur esse contrarium, manifestum est quia unius creatoris et lux inuecontrarium est
10 nitur et tenebrae.
c.
malum bono
VI.
Ad.
d.\
et incor-
bonum
malo.
Aut non
ita statuit?
15
omnibus contrarium est malum bono. Ad. d.: Procul dubio secundum substantiam quidem tenebrae luci contrariae, secundum qualitatem bono malum. Si uero (et) secundum accidentiam, contrarium est necessario increato et ingenito id quod creatum et factum est et immutabili mutabile.
Mar.
d.\
Ita est.
Et
in
Mar.
20
d.: d.:
Quomodo?
Proposuisti
Eutr.
et
quod
in-
genitum
et
est
necessario etiam
si
immortale
erit
est.
est.
stantia et immortalis,
utraque ingenita
atque idem
te
Quodsi utraque
cuius
et ingenita
immortalis
est,
sit,
unum
ratio.
Quodsi
secundum
bonum
et
est
25
VII. Ad. d.: Utraeque substantiae incorruptibiles sunt et immutabiles, aut una ex ipsis mutabilis? Meg. d.: Utraeque immutabiles. Ad. d,\ Te quidem iam oportebat tacere, quia iam de his quas moueras quaestionibus pronuntiatum est, et confutata sunt quae proc.
30 ponebas.
Meg.
Eutr.
d.\
d.\
Sed de
his
eadem mihi
Si dicitis
ingenitas et increatas
ambas
35
immo
et similes
8
Gr. T.
bonum
tcprjQ.
malum
|
giebt.
wendet
tabile.
sich
Ad. Fr die dritte Pers. ait spricht das folgende statuit. an Eutr. u. die Zuhrer 18 immutabili] Ursprnglich stand immuist
Dies
26 Cod. utraque.
121
Adaniantius.
De
la
Rue
III
S36f S37b.
MEr.
_
Ovx
tloi
t)]
vvduei
lioai.
ut)
yevono.
vvarai elq Tt/v olxiav tov xovtjqov eleX&elv xal tcc oxevt] ccvtov diaojzdoai, eav inj xqctov f'j}] tov hv/vgov dt/oi ovv ort I6)]e tov iaoXov,
tc)
evayyt/Jco'
ovslq
ijVQOXBQOq
mv
xa) ra oxevf]
avTov eXaev.
UQfjxs'
oacpcoq 6 xvqioc
Meigev
n ovraq
fjuq
tov jiov?]Qov
t
vvv de cpaxet' oxev?] tov Jtovr]Qov 7 Iv yjj^ei eoye xal ovx ccvtov t v. ovts xcctcc Jtoirjiv ove
ti /.tytiv
ccX/.cc xcctcc
xarh
e
xt7jii\
XQtjtv, iaZo^ievov
to (xXIotqiov.
fiaQTvgel
tovxoiq
IIac/.<>-
Xeycov'
t/J
ovXary
rrjars
\
aixiq xcu
tit
cjjisq JiaQ6T?/GaTS to, fieXrj vficov axccfragola elq avofiiccv, ovtco jtaoccfrecp
(isXr)
tcq
dovXa
t//v
It-anTov
xal
yt'i'fjTor
eivai
']
rrcog ovv ejza&ev i'va tov ftavctTor dyeviovq yag diicpoTeoovq xal acp&aQxataXvoy, tov ///} Xvofcevov; Tovq egjrjq. ovxovv xaoaycQQei' aTeoog ftaTegco paviecoq evexa; el '/(':(> tovtov TOOavTa eiva. JtoiovvTog tov xaxov. ovx excolvoev 6 ayafrog, ove av Gvveycooei o xaxbq /.vfr?jvai tcc avTov, dy.cfOTeQcov
xaTa
tiye
EYTP.
'2-4:
?)
?)
eTega yevqtq,
1113} Rom.
6: 19.
tov.
4-5
bessert
d.
HSS.:
(fcytfg
zur iGyvozeoov
loyrydg
FH
|
Ruf.: fortem
fortior.
Ver-
von Caspari
5 oa<fjz 6 Xqigtoz
v.
Man
|
Die Anfangsbucbst.
nicht
ungenau ausgedrckt 8 eiye F 10 xca <. d. HSS. Ich habe y.xiaiv knnen das Ausfallen veranlasst haben.
d.
gewagt ovdh
|
in ovze zu
gebraucht
xz^olv] xz'lolv
|
HSS., Ruf.
ndern, weil der Verf. beide Worte oft promiscue Jedoch ist xz^glv hier notwendig, xz'lglv
rv t
= TtohjGiv
Auffallend
ist
zu verbinden.
Der Verf.
wollte sagen: Aus Mt. 12: 29 geht nicht hervor dass wir das Eigentum des 7iovr/Qg
waren; zu Gxeirj hat der nov. weder geschaffen, noch rechtmssig erworben, er macht davon nur Gebrauch, indem er sie einem anderen raubt 18 21 El yao ya&og; oldh yao ovvevzwv\ Der Textus receptus: TL yao, zovzov zooavza /'-ooei y.zh. Allein haben: el yu.Q st. zL yao, und dazu stimmt Ruf.'s bers. i.nta seelera faciens cd. Aus der LA. el folgt dass mit oi'de kein neuer Satz anfngt, und dass yao verdorben ist aus av 22 ff. Die Rede des Eutr. el fihv loyvoozbooi- uvzoq ist von Ruf. nicht bersetzt. Wahrscheinlich hat er gekrzt, da sie nichts Neues enthlt. Es ist ganz der Gewohnheit des Eutr. gemss, die Argumente des Ad. zu recapitulieren, und, wenn ocpoa anriQV&Q. xzh. die Fortsetzung der Reden des Ad. wre, wrde der Verf. m. E. Gcfddoa ovv geschrieben haben. Ruf. macht selbst eine Verbindung mittelst Verum-.
A^EG
</
Caspari III
c.
7.
Dialog.
125
Dicit enim
et
Heg.
d.\
Absit!
Non
Christus in
diripere, nisi
euangelio:
Nemo
et
potest introire in
domun mali
et
uasa eins
prius
quasi
alligauerit
fortem,
ex
quo indicatur
diripuerit,
quia
alligauerit
diabolum
fortior
uasa
eius
5 clarauit
10
dominus quia, cum essemus uasa mali, ipse nos liberauit. Ad. d.: Siquidem dixisset simpliciter: mali, et non dixisset: uasa mali, haberes fortasse quod diceres. Nunc autem dicit: uasa mali, ex quo ostenditur quia usum uasorum habuit malus et non dominium. Non enim dixit: facturam mali aut creaturam, sed uasa nominauit, quae et furto auferri possunt alieno. Testern quoque horum quae dico producam Paulum apostolum dicentem: Sicut enim exhibuistis membra uestra seruire iniustitiae et immunditiae ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra Dixisti ergo quia et immutabilis et inuestra Deo seruire in iustitia.
genita
sit
utraque substantia.
15 laborat Iesus,
Ut
et
immutabilis est
neque de malo aliquid in alteram partem commutari posse credendum Tunc deinde, si tanta scelera faciens malus nunquam prohibitus est est. 20 a bono, quomodo nunc concedet malus mortem resolui, in qua ipse regnabat, cum aeque ingenita et immutabilia sint ea quae mali sunt, sicut illa quae boni sunt? Uerum quoniam satis impudenter uideo
4 fortior] Cod. fortiorem 8 dominium] Cod. dnm 22 Cod. irnpudentem. habe m in r verndert, vgl. gr. cmiiQi&QiccGuavujQ. B.
|
|
Ich
126
Adainantius.
De
la
Rue
III
837b e.
,
Usjvqoxbqov tHZptalov tit tu dye'vt]xov vjtaQxew xal acp&aoxov xb ao&eveOTSQOV 6ia xb streu yevt/xov. xov dyev/jxov loyvQoxoov bvxoz*.)
AA.
g.
drroxuirdod-co
Lxi/utyvvvxai
ufj
t
/]
MET.
/
Ovx LxiulyvvvTai'
J.
Umq
(el
ovp
u/)
)j).&cv
ycc&og elg xa
uT3.ig.
xov
jzov?]qov,
i]
jtcog
xalxot evavxlcov
ovxcov
xov 7//Gou aZZ" >/ xov xaxov, rtcog ?)v 'ifjoov eZ&eZv, ovx loyvooxeQcp ovxt; ol yag ooo&svelg ov6exsQog nobg xov txeoov ajiitjvat 6vvavxcu, 6ia xb elvai
tiog
k
t
yag
o xoo uog
vvaxbv
xco
MAP.
AA.
d
15 a
'Eye')
ty?]
ui
k
fiovov.
Ovxovv b 6idoZog
El
fiep
EYTP*)
6vvaxat xb dyev?/xov
MAP.
AA.
<Ptne
Ilvtrov.
6t).
MAP.
AA.
'Eoxiv
dya&ov;
NaL
"Exl xaxov;
tprjfu
k
MAP.
xax ovolav
elveu,
xb h xaxov aloxr?]xov' xc ovv {xaxa. aya&co ovx iiuGvuavu xb xaxov, aZZa xco xaxa &sglv dya&co
aoco uaxov,
Tl Igxl
xb avxe$ovGLOv.
MAP.
AA.
xaxa
(fVGtv xal
xaxa
xa (idZixa ho$ag uqcovlxijv Jtevocv jtgoayayuv, xaxa yvotv loxlv b frebg cryad-og, co utj6hv ejuvfialvei Oficog dxove. xaxov. xaxa 6h frtGiv v&Qwjco^ Ztytxat cryad-og' Sorten xal xov Zoyov xov 9-eov xaxa yvGiv Zsyofiev vlov, xovq 6h dvd-QoiJiovg xaxa freiv
i
El xal
Ruf.
L'DFH. dvauixxajv
d. br.,
yincommixtae Humfr.
yao au.(fOTtoovz <Z Ruf. Jedoch mssen wir es Erwiderung des Mar. >iyvj (fr^ui xov xreov acfS-ccQTOv fzvov auf d(f&Qxovz afi<po~ TSQOvq zurckgeht 10 Svvavzai BCDE, dvvaxci d. br. 11 yevvi'fxovq C 14 Bei Ruf. fehlt der Name -Euhv, in seiner Vorlage vielleicht wegen des folgenden El
| |
aulxxcov]
ausgefallen
(
ACDEFGH,
<
d.
1.
R. Wettst. vermutete: xb 6h
Es scheint mir jedoch nur die Conjectur eines Abschreibers zu sein; zivai ist hier nicht nur unntig, sondern auch ungehrig. Der Sinn ist m. E.: Wenn es ein yzvrpbv und ein ti>v giebt, dann heisst ivvaxaC) ayhr xov soviel als cuf&aoxov, yevr/zov soviel als tpfktQtbv 14 15 yt\vi]xuv u. ayivv^xov F 22/23 xaxa cpiaiv habe ich eingeschaltet wegen des folgenden y.cxa loiv und der Erwiderung des Marinus: xl iaxi xaxa
yevt xbv (f&aoxv eivcu,
und wirklich
ACFH
Pic.
<f'oiv xxh.
27 boxlv
ABCDE,
<
d.
br.
Caspari
III c.
79.
disputationibus
Dialog.
127
respondeat
si
Megethiuin se
inserentem,
istae
duae
c.
VIII. Meg.
d.:
d,:
Non
miscentur,
sed alienae
a se inuicem sunt.
Ad.
5
Quomodo
Quomodo
ingressus est
mundum
et ea
non solum
ipse
quae erant in hoc mundo aliena bonus misceretur rebus mali, uerum
Mar.
Ad.
10
d.
Ego
dico
mundo diriperet, misceret rebus bonis? solum deum esse immutabilem et incorraptibilem.
Ergo diabolus corruptibilis est et mutabilis. Quodsi est, utique ingenitus non erat, sed factura est. Non enim potest ex duobus ingenitis unum esse immutabilem et unum mutabilem.
d.:
c.
IX, Mar.
d.:
d.\ d.\ d.:
d.:
d.:
Sed
et
uis.
Ad.
Interroga ut
Mar.
15
Ad.
Mar.
Ad.
Est
et
malum?
dico
est,
Bonum
substantiale
esse,
malum
uero accidens,
quia
bonum incorporeum
principali ipsi
malum uero sensibile est et accidens. Denique bono nunquam accidet malum, sed his qui positione boni
quid
sit
Mm.
Ad.
liter
d.\
d.\
Scire uolo
principale
bonum
et
quid positione.
deus bonus
dicitur
potest
dei
homo
bonus,
uerbum
naturaliter
25 caeteros
uero
1 Cod. ingerentem.
standen
est.
7 misceret.
10
erat]
Man
erwartet:
haben
Ausdruck genitus erat vorgeschwebt 11 Ruf. hat den Namen Eutropius ausgelassen und giebt etwas anderes T. B 19 his] Cod. hi 25 quia steht im Cod. ber der Zeile.
Adamantius.
m
C
De
la
Rue
III
S37e S33b.
YQ
'(
t
vtovg,
Ttj
ouoi'viiu: xiyo?]fitv?j.
aXXct reo
reo
aya
ex kxiv/ialvBi xaxbv,
xara
goviOTfjTog.
MAP.
AA.
oe.
to 6h avTS-
tov tov 6h ajtorartjv tyi]{ii* yysXoPj tov Xsybfisvov oaravav, avTS^ovoiov Xeyoj. xal tov av&QO)Ayvoelv loixag
t
ti]v
MAP.
l
\.
Avrb^oviov (p/c tov iao/.ov xal tov av&Qconov; Tovg dyytXovg xal rove dv&gcjjiovg avTst-ovlova Xiym vnb
ov jtavrs^ovoiovg.
Ekpqq rb avrtZovOiov ix d-eov soo&ai. ro 6h xaxbv Ix
MAP.
tov avTS^ovolov 6eixvvTat ovv hx {reov ovTa xa xaxd. xal tovto 15 de Xeye' ovx )'i6ec o freog, 6t6ovg to avTt^ovwv 6t l TQttySTai ejtl to yeloov 6 ajco6TaT?]g dyyeXog xal o avfroomog; AA. Ays 6rj xal vjthg &ebv (pQOvrjig eovXeTO, ovxovv Tovg dvO-Qcojiovg xal Tovg dyytXovg tovg elvai tov &eov, aTQejzTOvg. MAP. Ilig aTQSJZTot xal looi tov &eov; AA. 'Otl o d-ebg aTQSJiTog o 6h dvd-oamog TQSJtTog, o d-ebg dfrd2b vaTog o 6h avfromjiog d-vrjTog' eyxaXelg ovv tw deco otl ovx ejioh]6ev cog tavTov aXXov.
MAP.
AA.
25
nmg;
Eljteo
(17}
to avTtzoviov, ccTQejcTog
?)v o
dvd-QOHzog' o 6h
ov yag
,
r\gxet t(]
tov deov
lovg tov
deov;
aXXoog
6h
tt-oya.
MAP.
30
nSg;
Aeye Tag evegyelag tov deov.
\\yadov, 6lxaiov. eXerjfiovixov, evoeeg. ooiov. TavTa eTiv. Ei n?j i[V to avT$oviov jtdvTa TavTa jregi?]g?]fieva ?/v
,
AA.
MAP.
AA.
TOV dtOV.
2 Der Sinn fordert die Einschaltung ayad-, vgl. Ruf. 13 lifq DEG 15 6h nach tovto <. C XQhnezai d. HSS. 17 "Aye dr y.xh. ist verdorben und nicht leicht { zu emendieren. Leider ist auch Ruf. 's bers, nicht unversehrt auf uns gekommen
|
|
24
ttTteo u/j) ei
|
C w. e. seh. Rede des Ad. gemacht, die er mit der vorangehenden verbindet.
hier gekrzt.
Ai [iri CD axQtnxov d. HSS. 27 tieq^q^to B llnavta 2933 Aus dem Dialog Mao. II>g rov 9eov hat Ruf. eine einzige
ii//
1
<
Offenbar hat er
Caspari
III c. 9. 10.
Dialog.
129
qui
naturaliter
homines
accidit
filios
dei
dicit.
Huic ergo
bonus
est
non
malum, sed his qui positione boni sunt pro Mar. d.: Et diabolus liberi arbitrii est? Quodsi
Ad.
d.:
arbitrii libertate.
suae potestatis est, sine dubio a semet ipso est et ex sese ortus est.
5
potestatem
habere
omnium
potestatem.
Nam
potestatem
omnium
Diabolus autem
arbitrii
Mar.
10
d.:
d.:
Ad.
Utique
et
tatem
et ita factos
esse a deo.
Non
ergo
omnium habet
potestatem,
X. Mar.
d.:
malum
uero
Hoc
autem die mihi: Deus neseiebat, cum daret unieuique arbitrii libertatem, quia mutandi erant in malum uel angeli apostatae uel homines?
Ad.
d.\
Ut
uideo,
etiam supra
deum
sapere uis.
[Recte]
namque
putas, angelos et
Mar.
20
d.:
Quomodo?
Quia deus immutabilis est, homo mutabilis, deus immortalis, homo mortalis. Imputas ergo deo quare non fecit alium (sicut) se ipsum. Mar. d.: Quare?
Ad.
d.:
25
non arbitrii sui haberet libertatem homo, immutabilis erat; quod autem immutabile et immortale deus est. Et non solum hoc, sed et omnes quae in deo sunt uirtutes ratio ista quam dicis, interimit. Dicimus quippe deum bonum esse, misericordem, pium. Haec omnia nulluni opus habebunt, ni homo sit liberi arbitrii.
Ad.
d.\
Si
die Frage
11 habet] Caspari habent. Diese Conjectur scheint mir unntig. Es war ob der Teufel auch navze^ovOLoq wre. Ad. schliesst seine Beweis-
fhrung mit: Non ergo omnium habet potestatem sc. diabolus. B Cod. autezoscios, pantexusius, mit einem Strich darber 17 Cod. Recte namque. Caspari schlgt vor statt namque das ironische nempe zu setzen". M. E. liegt der Fehler in
|
recte.
lich
Dieses
Wort
|
ist
am Rande
stand,
hinzugefgt.
krzt.
B.
26 Dicimus quippe
Adamantius.
130
Adamanti..
De
La
Rue
III
>3^c e.
MAR
\.
11'.
oi
uz]
dvfrgcoxoi
irtdz a/ad'Oq
xmq teixvvm.
aq
<prjs,
ij
MAP.
I.
xivaq tregysl:
1"
T2x dvtrgcjrrovz. EYTP. El yeyovaoiv oi dv&gcoxoi axgexroi. Jisgiooc ?)oav avxcu cd ivt'nysuu. tlvaq yag eueX/.ev e/.eeiv. fi?/ ovrcov xcov [tu]] duc.gxavovtcjv:
zrjq
MAP.
Tioi
fOQ
lue/./.ev elvai
aya&og.
fit)
t<>v
frsov dyaftoTijTO-:
d
15
AA.
An: vi
c
t?)v
7)
ulv xoptjqop
ocoZei.
y)
guav
MAP.
AA.
'Oti
cryad-))
h xovtjQa
Tl
MAP.
/.elcu o
6h
drrco-
iaoXog.
AA.
Umq
MAP.
AA.
ovv Efprjg lxcuov sivcu tov -eov; Kcu vvv tpftfu otc lxawq o {reog.
MAP.
AA.
KQtzyq tGTc lxatoq o d-ebg >/ ov; KoiTr 2 lxaiog -soz Igtiv.
t
Tlva xqIvsi;
Kolvet tov iaoZov xal zovg ayye/.ovg avrov xal tovz
MAP.
_"
apO-Qmxovq tov? rrgoocfevyovTcz avTco. AA. Tov iaSo/.ov xivoq Ivsxa xgivsi;
MAP.
El TP.
oXoq xdt
ei
tov yevto d-ai dyctrog xal rtd/uv yeveod-ai xaxog, ixc.icog xgivc-TCii. ort, vvduevog dya&og yeveod-at. ovx tytveTo. ei 61 ov vvctca yeviod-ai dyad-og. T? g g-voecog a/) ovyycogf/oovo/^
tcovoiav
t
lOflf.
tI xxf-.
Bei Ruf. bilden diese Worte des Eutr. mit den folgenden des Ad.
Jtr.
Rede des Ad. Gewiss fehlerhaft. Mit <Si xi fngt eine neue Beweisfhrung an. Das vorangehende sl yeyoraoiv xts. ist ein von Eutr. sachter Schluss. Sein Name war wahrscheinlich wegen des folgenden ei ausB gefallen AC Pic. Humfr. Per. 12 rioi ABC. ti; d. br. 15 arc/lti 11 iu, d. HSS. 16 ti <>< tov] d. HSS.: Tim; [xi A 2 B 2 in C ist vi in tivoz verndert ovv chlor xo A 2 B 2 C zov). Et quid est in causa Ruf., in utro ergo est 23 xivaq B. \T in causa Humfr., quaenam .... causa Per. "sa- Pic. Ti'ra d. br. 24 tov; vor vS-Q. E 25 KQoaqwyavxaq A w. e. seh.) BCFH. nooo28 ei fiev d. HSS., ei 26 kvexev ABFH yevyovxaq d. br.. >confugiunt* Ruf. d. Ausgg. 30 fyivexo BCDG.
eine fortlaufende
<
<
Caspari III
c.
10. 11.
Dialog.
131
Mar.
Ad.
(I:
'/.:
Quomodo?
Si immutabiles erant homines, ubi ostenderetur bonitas dei,
cum
5
nullus ea indigeret?
Mar.
Ad.
d,:
Manifestius expone.
Uirtutes dei quae enumerauimus solis nominibus esse con-
d.:
Mar.
Ad.
d.\ d.:
Immo
in rebus
10
Et erga quos erit earum efficacia? Mar. d.\ Erga homines. Ad. d.: Sed si facti essent homines immutabiles, superfluae essent Quem enim miseraretur, cum nemo pecistae uirtutum dei efficaciae. caret? Uel cui bonus esset, cum nemo indigeret bonitate dei?
c.
XI. Sed
d.: d.:
et tu,
dicis et
aliam
malam ?
15
Mar.
Ad.
mala perditionem.
sarvetur et alius pereat?
Et quid
causa ut alius
homo
Mar.
Ad.
d,: d.:
20
Iustum esse dixisti deum. Mar. d.: Etiam nunc dico quod iustus Ad. d.: Iudex iustus est deus an non? Mar. d.: Iudex iustus est deus.
Ad.
d.:
d.:
est.
Quem
iudicat?
Mar.
Ad.
eum
confugiunt.
25
d.:
d.:
d.:
Mar.
Eutr.
Nam
si
cum
pro
posset
fieri
non potest
hoc denegante quippe quae malae radicis sit, iniuste condemnatur quam mutare non poterat. Iustum autem fuerat ex initio magis radicem malam pullulare non sinere, id est diamalitia
2 Cod. ostenderentur
5 Cod.
enumerabimus
d. gr.
Worte Sed
si
bonitate
10 ff. Im
gr. T.
werden die
Cod.
dei
dem Anm. z.
fierat,
mit u ber
i.
9*
L32
AdamanD
De
la
Rue
III
83Se S39b.
zov iaoXov,
TP,
>]
MAP.
/.')
AXXa adtxog
lir,_.
i)
xgioig.
V ll>. El TP.
Mfj Ov.
dvvccTcu to
dya&bv
TQcattjvat
MAP
EYTP
Tivog tvexa;
\fAP Otl roic.vT?]g ovlag necpvxev. El TP. Ovde to xaxov dvvarca xgajir\vai
ti'jv
ow
MAP.
ei
dixaicog xgi&7j6exai
xal o ayaftog.
15
dedeixxai
oxt
rb
fiev
dyevrjxov xb
de
argenrov
fihv xgivei,
xb de xglveTcu.
m
l.
(fnaodrco ovv.
2"
MAP.
XOV7JQW.
EYTP.
ovx avayxTjg.
Nvv
oacpcog oifioZoyrjag
jzovrjgcp
?j
AA.
MAP.
b
AA. avxoxgdxoga cpi)g xov d-ebv ?} ov; WAP. avxoxgdxoga cpr]ni. AA. Uegieyei xa. jiavxa ?] Jtegieyexai;
30
MAP
AA.
'I
ov xegieyexai.
Ex
ovgavbg
Vi }l r &ociGOa l xeQixQaxelxai;
r i
1
o ovijLJiag xofiog;
vjio
kann aber hier nicht geduldet -werden. Ist es vielleicht von seiner Stelle gerckt, und schrieb der Verf. tzccqo. to cpvevza xqivsiv adixag? 4 a?.?.] apa d. HSS., sed Ruf. 12 xQL^rjaexai ABCFH Pic, XQivetai d. br. vdyxrjg werden 15/16 u'/bwr/rov u. yevvrjzdv ACF 22 24 Nvv GcupCbg bei Ruf. dem Ad. zugeteilt. Der gr. T. ist aber richtig. Wie gewhnlich macht Kutr. den Schluss der Beweisfhrung und geht Ad. zu einem neuen Thema ber, l.'m die beiden nicht zusammengehrigen Stcke zu verbinden, hat Ruf. Praete?'ea<eingeschaltet 32 TteQd'/ezai ABCDE Pic. Humfr., neo/ei d. br.
rcao steht in allen HSS.,
| |
| |
Caspari III
c.
11. 12.
Dialog.
133
bolum, quam iniuste eum iudicare, quare non hoc fuerit quod esse
natura non
siuit.
eum
Mar.
Eutr.
5
d.:
est.
d.:
d.: d.\
Sed iniustum
Mar.
Eutr.
Quomodo? Numquid
Absit!
fieri
malus?
Mar.
Eutr.
d.:
d.:
Quam
ob causam?
fieri
Mar.
10
cl:
<!.:
Eutr.
Quia ipsa boni substantia huius naturae est. Sic ergo et malum non potest mutari et
si
bonum,
seruauit
quippe
et
si
ab alia quoniam,
suum
est, ita
15
mala natura quod suum est. Et si iudicatur mali natura, consequenter hoc pati uidebitur etiam boni natura. Mar. d.: Iudicabitur bonus? Eutr. d.: Ergo nunc manifestius declarasti quia aliud ingenitum
est et aliud factura,
et aliud incorruptibile aliud corruptibile, et
aliud
immutabile
c.
XII. Ad.
si
Sed
et
hoc,
quod
dixisti,
homines
ostende
iuste
a deo
iuste
20 iudicari,
non habeant
quomodo
iudicantur.
Mar.
Ad.
d.: d.:
Nunc
homo
est
habet libertatem.
25 et
libertatis
non
Ad.
necessitatis.
d.\
Mar.
Interroga.
Ad.
30
(L: d.:
Mar.
Ad.
Certum
est quia
d.:
mare
et uniuersus hie
mundus?
Ausg.
|
sinuit.
Quare
gr. T.
st.
quia
siuit]
In Casparis
si getilgt.
11 quippe
si]
2325 Im
werden
die
dem Ad.
(Vgl. d.
Anm.
zu d. gr. T.
So der Cod.
B.
interillud]
IM
WAP,
/.')
/
Adaniantiu>.
De
la
Rue
III
839bd.
drjXov
<>Ti
ijtb freov.
//
1\
tot xovtjqov;
ttvai;
MAP.
I.)
Eym
i'U
coq
TP.
MAP.
y/jv
ovxco
yao Xtyei
Ix
Xqioxoc' eiov
xov
daxavav
c
xov ovoavov.
El TP. ESxoq ovv bxi xcu o oaxavg etq xrjv yl\v ovyxoaxtlxai wr cvtov tov xa) x//v yr\v ovyxoaxovvxoz. xc ov pevgercu, pe/ixxbq CC/a&UC OVyXQaXOJV XOV XaXOV OW ovyyoogoor tV XOOV XQLCOV,
.
1/
10
avxw tu
A\.
eivcu.
q vvaxmv aveXelv,
/}
ciov rcenl
Exel luv^fwvevot tov evayyeXiov xcu xov oaxava jteoovxog. xovxov gayja diaXazlv, OJtatq sievai tyoig x?]v xov
15
0-dov oy/iaxog aXfj&eiav. 6 yao ocot/jq iajiai ovlbfievog xb fisv .7Q0T6Q0V ayyeXov vtb rov &eov yvb uVov xcu qcoxbg [LExiyovxa, ruTSQor de rfj avxzovoiox7]xt xgajtlvxa IjzI xb yelgov xal jisovxa
t
ano oxaoecog
d
i)
ov yag tvtyexac cutb jrxcotjaxog Jtlxxeiv aXX aJto Xiysi xb' cog ccoxgajtrjv. oaqcog dntiag oxi fiexeiye
XQaxrjvcu
xcu
jceohv'
t)
EYTP.
Avo ydvqxa
XvjieI
elvat dvvaxov.
MAP.
AI.
5 6
Ovhv
Lc. 10: IS.
xofiixov
JtaQaetyfiaxoq
dipaofrcu
jrgbg
xb
2 aya&ov] d-env
CH
(in
in
mg. aycc&ov)
u.
Elxoq ovv
Worte
des Ad.
ist
r.
aber unwahrscheinlich,
tiov.
*vitb
rov y.
dem
Eutr. in den
Es versteht sich dass diese Frage und das folgende tov ovv xaxbv xtk. ein und derselben Person gehren. Eine Folge dieser Verwechslung der Namen war dass Ruf. hinzufgte: Eutr. Hoc rerissimum est. In CEFH Humfr. ist der Name Eutr. vor Eiy.bz ovv ausgefallen, vielleicht des folgenden El wegen
gelegt habe.
|
Mund
y.cd
ov <pevezai
xvk.'
Die bers,
ist
d.
1.
usurwn
in.
esse*
sinnlos.
/ne/x^rog vov
(od.
eivai)
ayaS-oql
nach tpevgerai msste dann getilgt werden. Ruf. giebt keine Aufklrung; wie fters umgeht er die Schwierigkeit und giebt etwas anderes. In AB 2 C steht zwischen (pevl-ezai u. uepL^roz: Mc.oTvo; (wohl aus Verben wegen des folg. M), C in mg.: Evzonio; 9 zo xaxbv d. HSS. Satanam Ruf. 11 nivr/udverae Ai (oev) CDCx Ruf., 10 oxC Conj. Wettst.'s, xi d. HSS. Ad. redet den Eutr. an 12 aaiov CFH 15 neadvta CE, ifivijfi6vv<yaq d. br. 19 Ssxvtx^ d. HSS. 20 ovo bis nhttovxa d. br. 17 Xfyet v] Xeyavxoq
Das Lesezeichen
A^C
22 Xvnei] eitzel d. HSS.. in H vMvaxov. Vgl. Methodius ed. lionwetsch, S. 15 Cratyl. p. 393 e. *rtih obest< Pic, nihil in mg. als Conjectur: '/.vtieT. Vgl. Plato 'tbstat' Humfr. Oldtv xa>Xvei entfernt sich zu weit von /.eitiel.
|
Caspari
III
c.
12.
13.
Dialog.
135
Mar.
Eutr.
d.\
Certum
d.i
d.\
bono, an a malo?
esse
Mar.
Ad.
5
cl:
Ego unum deum coeli noui Malum ergo ubi dicis esse.
In terra.
Sic
bonum.
Vidi
Mar.
Ad.
cl:
enim
dicit Christus:
Satanam
sicut
fulgw
et
cecidisse de coelo.
d.:
Consequenter ergo
et
quae regit terram, non simul erit unum ex tribus, ut aut concedat
cum
ei,
ea contineat aut
eum non
Eutr.
c.
fecit euangelii
quo-
modo
15
Satanas de
de hoc
pauca discutere, ut eo magis ueritas diuini dogmatis enitescat. Saluator etenim per hoc uoluit ostendere eum angelum, qui a deo factus est
et lucis particeps fuit,
postmodum per
et
in de-
terius
commutatum
ostenditur,
in
apostatam decidisse.
nisi
ille
Non enim
cadere aliquis
qui
nisi a superioribus
dicitur
dicit
20 ipso
cum
eum
sicut
fulgur cecidisse
lucis
de coelo,
eum
fuisse
participem,
prius-
quam mutaretur
Eutr.
d.:
et caderet,
est
duo
esse ingenita.
25
Auetor ergo mali erit bonus. Ad. d.: Non puto absurdum uideri si exemplum de rebus materialibus proferamus, ut magis fiat perspieuum quod requirimus. Si quis forte faber aut fusor statuam fuderit, uerbi causa ex materia aeris siue argenti eamque tradiderit ad summum politam et splendidissimo fulgore
Mar.
d.:
ab
rei
merito ascribimus
st.
dici steht.
Dicere
ist
aber
potest dicere, nl. Marinus. 11 18 apostatam] Cod. apostatum. Vgl. S. 129, 16. B 20 ipso] Cod. ipsum 21 Cod. luci 28 Cod. fuerit, mit d ber d. Zeile 30 Cod. neglientia; weiter unten dagegen zweimal neglegentia 32 Cod. fierat, mit u ber i.
|
Non
|
unter e
|
136
Aiainantius.
De
la
Rue
III
839dIV
S40b.
dvdgiavToxoiog t/j. apdomvxa xaxaGxcvaOaq xaQam ooc. OTiXmOaq tov agyvoov, ovtcc xaza (fvoir tpaiQOV, r// de oy afieXela tov xexT^uevov ovufj log. cAiior top avQunnovQjbv del vxoXa/iapeiP xara od;
yi-rio freu
vpoqzozi nur
to
/.eyouevov.
tJtciv
MAP.
Umq;
log uv
xaza qvoir
IotIv. ctXXa
xaza
ot\uaoip.
die,
x'c/.T/jLitrov.
xexTf/uevoi tovtov
ovftaoip.
AP02EPI02L
avzm
xcu
\ixQoaoduevog ex\ jio/.v Magivov re xc tcov ovv xazaypovg zrjg tovtcov djieioiag. gaxea jtgbg tov vlov fiov
Xotj
Ob
Ad.
15
jtQcorov
b
-
yev xgotoTayaL tov Ova/.evTivov, ocfodga ogfrozazov xal d/j/freog dvvayevov vydg Jtelcu xbfrev 6 iaoAoq xdi xofrev za xc.xa. xdi d oveofrt eym tov ogov OvaXevzlvov xal dvayLvcooxeo. EYTP. E< .v ovv ex ro $ evavziaq avazgex?/TaL o 000g vx Ova/.evTLvov exze-elg, ov djcoxgivei za exi<peo6fiepa;
Aoyy.et.Tog
,
AP.
OvalevTivov exTt&elg OQog ov% eZei avT.oy'iav 6 yag exfrtyevog ovx evTe/J/g ?)v av))g' el de Tiz ovXoizo avTiXeyetv, eycb djioxgivovycu. EYTP. 'AvctyvcoofrrjTO) to doyya Ova/.evTivov.
AP.
(fioycu yev otl
dvayveoo&elg
vx
voy.it.tQV
6 log d. HSS. (Tiaoadcoor/ B) 11 Mit Jqoosqioq. \4.xooaoy.evoz fngt die 19 rezodSectio IV bei d. 1. R. an 16 Ovatevziov D dreimal, EG zweimal Tirjca B 20 anoxQlvTi d. HSS. 21 6 avayvwG&elq B, d. Buchst, 6 in D radiert 841 e eoge d. br. 23 ti; BCDFH Kc Humfr.. noxQivofiai AB 1 25 ovtojoi 10a P/eiv vgl. Methodins ed. Bonwetsch S. 7 12 In den meisten HSS. steht vor tcdol der Name Jqooqioq; er fehlt in BF^ Ruf. Der Verf. schaltete das Placitum Valentins ein, dachte aber nicht an eine bestimmte Person als Vorleser. Hier fangen die Stcke an, welche der Verf. dem Methodius entnommen hat Si Tcoj; AB hcwg Meth., (S^rccjz d. br. H> v
2 neoedijj Goi Conj. Wettst.'s, ticocuSjobl
6
FGH,
<
I
d. br.
Gii/.ov
;
<
Caspari III
c.
13 IV
c.
2.
Dialog.
137
Mar.
Ad.
d.:
Quomodo?
Quia aerugo non naturaliter inest metallo, sed accidit per neglegentiam eius qui possidet. Ita ergo et deus absque ulla culpa
(I:
habendus
est,
5 tatis arbitrium,
homini dedit uel angelis per quod se imitarentur ipsi et praefulgens a deo acceptum neglexerunt
,
Non enim
naturale
eis,
est.
10 prosecutus
Adamantius quod non sit aliud aliquid ingenitum et increatum praeter unum deum, et siue homines siue angeli competenter iusto eius iudicio iudicentur, quos libertatem habere singulos quosque
est
15
Droserius
dixit.:
Disputationi
uestrae
attentissime
aurem accom-
modaui
Ad.
et,
et notans,
cum ipso agebant imperitiam peruidens uelim pauca cum filio meo Adamantio conferre sermonem.
Marini uel eorum qui
Ita facito.
Sed consequenter prius expone cuius dogmatis 20 uenias assertor, et ita disputationis exordium fiat. Bros, d.: Dogma quidem defendo Ualentini, uiri ualde recti tenacis et qui idoneus sit suadere uos omnes unde sit diabolus et unde mala,
d.:
et,
si
Eutr.
25
definit
stare
non
tini,
Dros.
d.:
neminem posse
Eutr.
d.:
Non enim
uir fuit
cpii
hanc exposuit.
30
c.
Tarnen,
II.
(Definitio Ualentini):
cum
2 Cod. aeccidit 4 Cod. fulgens Cod. nationis 8 Cod. est malum, mit h< ber est u. a ber malum 9 13 Ob dieser Epilogus in den gr. HSS. ausgelassen, oder von Ruf. hinzugefgt ist, und das vorang. dem Ad. gehrt, wage ich nicht zu entscheiden. B 13 Cod. constanfc quartus. Diese 14/15 Explicit
| |
|
j
ist
24 Cod.
definit.
mit a ber
it.
30 Cod.
Ualenti.
Adainant:
De
la
noir
rtjv
ifiijv
rj dt
L~riovr,>;.
vovxidxi OTjfiaQOV*),
tl&cbv bcoqcov
10
oiwytvbU av&Qwxovq )Jyco i). iajr/jjXTUoubvovg xc o loioQOVfiivovq aXXfjXotg, tTego}' jrgbg tov bTegov. tov * av xdXiv c.qiuc.Tv'jnci xetQeifievov tov xXrjiov. ?jt] ob nvec xcu btvoTbga o: (ihv yag toxvXeve vbxgbv xal rb xgvlv )]) rolfiap '/j'/.oi'to. ic rfi yfj xaXiP ttlxrver rjZlcp xcu rt/v biioiav avTco IvvgiCev elxova, oQav xvo\ xavaXelxwv tov vbxgov, o de >i(pog Lyv^vov xc xcu 6 fiev pvyfj t?jv ocoTrjgiav ixt tov buoiov av&gcojrov iycogbi. xoqIC/Biv rj&sZev, o h iwxtiv ovx Ltc.vsto ovh tov &l\uov xqotsIv tjO-e/.;. xcl t'i el jrXbv Xsyeiv aXX' ort ycogrjOag bjt avrbv bvfrbwg
zivag,
l '
xeub reo
"jeyt
Riefet'
T>ji>
6 h
\xivr\c,
xc
iilv
eo&?jTcc
iovcu
fiovov
rjXeei
ob
to
Cr/v
lytir
>]ziov
ovh
tov
ofioysvrj
ovl
tvrov ta
15
tc'j
blxbvog ixtivov Xexeiv rj&sXev, aXX' cog dygiog &?/q ciyet T^g ogg tjgytTO. ijrj l xal to touc. tco oy.olco ngoob-
S41
(fbgb couc.Tt.
y./jU'ov. Ttt 2
tooovtoc yag ?)v tco {ri\ucQ. xcu r\v ltlv tov uhv ?)itov l XoiJtbv oxvXevovra xal fiijh yjj oxbJta^ovTa to cfia'
k
yag bG&tjTog lyv/uvcoOb. jrgbg h xovToig bTbgog jrgoo?]bi, 6g (t/)v tov xXfjiov yvvalxa jccuCeiv ?j&b/.b Xqtsvwv yd uov aXXTQiov, xcu x\ xaQavofiov xoiTijV rgaxrjrai Jicgog ucov. tov ysyafifjxora yv?]Oior xaxBQa ybvbd-ai fitj O-eXcov. IvTbvd-bv xcu Talg Tgaycoiaig mGTbvtiv >]gyoii)]v {xal to vbTblov bixvov aXrjd-cog lbxbt uoi ybyovb'vai*)' xitsvw xcu ti)v Olvoudov jidgoivov exi&vpiav, xal t u v tcov ab/.cpcov
.
t
tov
t,
tf]
/.i'yoj 3 taXotSoQOVfievovQ Meth. tieQov tiqoz gveqov, fy] de '/.tyco Meth. J gveqov de Meth., ereooz nobq zv steqov, tov 6' B zov (f c:v] ?j d av ACD. ovv G, ifi cd- EFH -i atpifiar&oai Meth., au<faiiic:T>ocu d. HSS.. schon von
| ! |
Dindorf corrispert,
s.
d.
Anm.
v.
Bonw.
z.
^Meth. Suidas:
dupificrcibaai:
anovcu.
Ruf. bersetzt frei; sein demde etiam caedc muttantes* spricht fr aiKfcuucaCoocu.
Aber schon seine Vorlage konnte verdorben sein. 'Afiqxxificcvihcai ringsum blutig machen giebt hier keinen Sinn 5 iaxvXeve Meth.. saxvls d. HSS. xnvev] xQvg&ev Aleth. 6 citj Meth., ovuoq d. HSS. voitv Meth. 7 xaraXeiit. Meth., xarahn. d. BBS. Meth., vb *e d. HSS. 10 nXelova Meth. 11 knaiev Meth. eyivezo o FGH Meth., eyevero d. br. 13 Uoave Meth., i&gavezo d. HSS., eyivezo E
|
|
&
15 ozotia Meth., oibua d. HS V HSS. u. d. gr. Hs. des Meth.; die slavische bers, aber entspricht 16 17 Ijdtxmievov :iem gr. Ijdti y.eluevov, s. Bonw., der mit Recht diese LA. in wie ich meine Meth. aufnahm. Der Verf. des Dial. scheint die schon in r dLxyjuevov verdorbene LA. (
1
-4
<
18 21
zt~,Q
yo
o zf 2 Meth., yo <. t
d. gr.
npootfei] nooorjv
z<>
B C
l
yiyveofrai
Hs. d. Meth.
22
(iveozeTov eVnvov
bi
un> d.
HSS.
s.
nunstv
d. gr.
Hs.
d.
Meth.,
23 24 Bonw. z.
|
Ttiazeieiv de
23
d.
t/t v
3.
Olvoudov
gfiXovstxlav]
zf
t
7cr.',c.v('}ii.(')
(piXoveixia Meth.
Caspari
IV
c.
2.
Dialog.
139
et
militantes.
biliora perpetrantes. Nam duo quidam mortuum despoliabant et corpus iam terrae mandatum rursum praedae causa effodiebant similemque sui 5 imaginem canibus et bestiis dilaniandam relinquebant. Posteaquam etiam istud horrendum spectaculum superaui, uideo alium districto gladio tendentem aduersus alium hominem, et illum quidem fugientem hunc autem sine ulla misericordia insectantem nee ullo genere a furore cessantem. Et quid plura dicam? Comprehendens eum quem inseeta10 batur, cum ille manus supplices tenderet et sua quae habebat omnia offerret ac uitae solius ueniam posceret, nullo modo miserabatur neque
se in illius recordabatur imagine, sed
tamquam
hominem, nulla
15
similitudinis
Quid
humo quidem
corporis
quod nudauerat suprema. mandaret. Post haec rursum uideo adolescentem quendam uxori alienae alludentem et alterius matrimonium uiolare cupientem, utine permitteret maritum uerum fieri liberorum patrem. Ex quo etiam tragoediis gentilium fidem aecommodare cogebar, et uidebantur mihi uera esse quae scripta sunt uel de Oenomai cupidi20 tte uel de parricidali fratrum certamine uel caetera quae huiuscemodi
referuntur in fabulis.
Cum
7 Cod. figienteni, mit u ber f 12 Cod. imaginem. Meth. iv ixslva) 19 Was im gr. vom Ovegtblov eItivov geschrieben steht, hat Ruf. ausgelassen. ielleicht gab dazu Veranlassung dass in seiner Vorlage der T. schon corrupt war. B 21 fabulis] Cod. talibus.
|
~\
14 n
Adainantius.
De
la
Rue IV S41b d.
xtr/'jOtoj
avxmv
Jio&ev re
ithv
ttQX*li
t)
xdi
tu
rooavra xar
av&Q<nJia>v
[canjOafisvoq,
xoajxrjv tovtcov Xeyeiv xoXftv ovx oloq rjv, aXXa fifjP ovh avrov r/]v viiooraoiv eyeiv ovh r?/v tov elvai ovorccoiv' xmg yag oiov tb ?)v Tavra jcegl freov evvoelv: 6 itev
xakog.
xcu
d-ebv
,
tov
9-og
xal
rcov
cpavXcov avrcp
all ovh xoig voiovroiq ycgeiv xitpvxev, djicyoQV6i h xcu TtjV ytveoiv avxmv, xal rovg uhv yaigovrag rovroig ajiok':/.Xerai, xovq h g>evyovxag avxa jtgoolerai. xcu jicog ovx axoxov zov &ebv xovxcov Xeyeiv z/f/iovgyov, tov Tavra xagaixovfievov; ovh
XQOCexiv ovev'
yaQ av tovZexo u/j eivat xavxa. ei JCQcoxog avrcov jzoi7]r?]g vxTjgyev tovg yag jigooiovrag avrcp fiifirjxag avrov yeve'&ai B-iXei' n&ev a/.oyov eoZev etval uoi xavxa xQOCaxxeiv avrcp rj cog e^ avrov eyovora >/. ei xal ra, fldXixa vyycogr\oeiev et- ovx ovrcov vvarbv eival ri yeveod-ai. or xal ra. xaxa. emoupev avrbg. o yaQ ex rov ovx elvat eh ro eivat avra Jtotrjoag ovx av Ix rov eivai avqgei jraXiv,
avxog'
fj
el
i)v
&eov'
.
avvarov etval uoi oxel Xeyeiv rovro avoixelov (yaQ) avrov r?jg cpvGemg rovro stgoagfio^eiv
k
avrcp
_
avrcp
cp
xovvofia vXi]
eg
ra ovra e&t]fUOVQyr]Oe reyyi] Gocpi] iaxglvag xal iaxoo^ag xaXcog, arrolov yag xal aGyrjiiarlorov ovrjg e /)g xal ra xaxa elvat oxel, c:vr7jg. jtgbg de rovroig xal drdxrcog <pego uev?]g, eo uev?]g re rr^g rov
i k
3 evQeaig Meth. CDE, evQijaig d. br. 4 zovtojv tcoiijt^v Meth. 6/7 Oq fiev yaQ iouv uy. Meth. 10 oltotcov i)v Meth. 11 Xeyeiv eivai Meth. 12 av <Z C iccvta] cvxa Meth. 13 fiifitjzag avrc st. fx. avrov BCDE 14 eocev Wett.st. mit Pic. Humfr. Per. Meth., sdei^ev d. HSS. 15 16 avzip] reo ej d. gr. Hs. d. Meth. DEG, statt Gvyyoxji/' oeier et htolr\aev avrdg] Schwer verstndlich, el nach Meth.: ffvyxiOQ^aai deZ, statt yeviadrxi: ylveoS-ai. Aber selbst wenn wir diese LA. in aufnehmen, bleibt der Sinn unklar. Vielleicht ist, wenigstens in Meth. el von seiner Stelle gerckt und gehrt vor uzi sodass der urspr. Text (d. Meth.) wre: oj^ tc avrov yeyov&za el xal xa fidXioxa avy/toof/ocu 6tl ig ovx ovtwv <hi xal xa xaxa tTiohjotv avrdg. Da d. HSS. des Dial. Swazdv eivai xi ylreo&cu, mit der Hs. d. Meth. in der Stellung von ?] bereinstimmen, habe ich in dem berlieferten Texte nichts gendert. Ruf. bietet keine Aufklrung; er hat mit grosser 17 el; Freiheit bersetzt und las wohl: ffvyxwoJjoeiev, vgl. >ipso mdulgente DE. eh to eivai Uvai conj. Jahn Nach ix zov eivai Meth. -+- elz x<> (irjxexi eivai Meth. i) 19 ovxeri xa 18 ar'/zi) tku.lv FH Pic. xoixo avdyxrj Meth. 2 CH Meth. 21 avzj 20 yao Meth. tf}g qwoewg avrov ]\Ieth. zovxo] xovxco A zi Meth.. ze d. HSS., aUquid* Ruf. 23 anolov] dnou/zoi' d. HSS., nur C: arcoVgl. 844b, wo Ad. den Dros. widerlegend sagt: e<fr ; zoiviv anoiov 1'hjv vi'izu);.
|
|
!
/,
>/
<
?j
?/
//
//
<
!
+ +
ttvwnaoyeiv
z<~j
ecy.
Meth.: dnolov
ze.
Caspari IV
c.
2.
Dialog.
141
fierent,
horum motus, quae uirtus esset quae haec homines agere perurgueret. unde horum adinuentio, uel quis eorum magister. Nam quidem deum dicere horum factorem non mihi uidebatur pium, neque quod ab ipso habeant substantiam, uel quod ab ipso subsistant mala. Quomodo enim
hoc uel cogitare de deo, quia, sicut ipse bonus est, sine est, mali autem ab eo esse nihil potest. Sed ne gaudere quidem malis potest, quorum etiam substantia ei execrapossibile est
10
omnes qui laetantur malis, eos uero qui refugiunt mala libenter amplectitur. Et quomodo non absurdum est deum dicere horum conditorem, qui et sine dubio execratur ista? Et si non uult haec esse, quomodo eorum creator dici potest? Immo uero
bilis est, et alienos ducit
a se
se.
Unde
irrationabile
mihi uidetur haec ipsi ascribere, uel ab ipso facta dicere, uel etiam ipso
15 indulgente subsistere,
Si uero de
.
fecisse dicatur
cum
eo,
quod ex
utique inuenitur
si,
cum non
20
rursum ea interimeret ne essent? Et uidebitur necessario dici quia fuit aliquando tempus cum malis gauderet deus et nunc non ita faciat, quod mihi impossibile uidetur et ualde indeceus
esse ea fecisset,
de deo
dici,
nee ullo
modo haec
Unde
uidetur
ipsi
coaeternum,
arte
cuius
nomen
sit
materia,
ex
qua
uel
creauerit,
sapientiae
distinguens
singula
quia,
est
cum
(et)
esset
increata
artificis
exposcere
manum
At
ille
non
neque
horum motus. Caspari: primus horum motor, und fragt in der horum motus? Auetor primi horum motus? B 9 ducit] Cod. die, mit u ber i 16 cum eo hat keinen Sinn. Es sind wohl Worte ausgefallen. B Cod. fieri aliquid fieri 17 ipsa] Vielleicht ipse. B 18 Cod. fecissent, mit einem Strich unter n 20 Cod. mihi e (est), mit einem Strich unter e 21 Cod. conuenient 23 Cod. distingues. Der Schreiber hat wohl vergessen, einen Strich ber e zu setzen 25 et fehlt im Cod.
1/2 Cod. primi
Note: Princeps
142
T
Adamautiu>.
De
ta,
la
xavzbg xaxalixelv avzrjv ra>q not dxb zcjv yuglozmv r7j rc xa/.Xtozc. ioxqIpsiv rj&eXev. xal ovzcog yovv stjuiovQy?]Oe' ti: i)' 06a avTTJg, ojg tjtog shtslP, zgvyco)] tzvyyavs, zavza avaguoza rrgbg r uiovgylav mq elye xaziXeixpe xar ovsv avzco jigo?']PTi xoptcl IS mv oxei uoi vvv xclq (xv&qcojzolz irnggeiv za xaxa. ovxmq tolt (tot (ev) tytiv vqovv). W. 2<pooa. cog i uol doxsl. og&cozazov oyua xal ogog xZlvrjq ixxe&zlg vxo zov aog:ov OvaXevxivov. el 6t zig ovXoizo avziXiyuv,
t
f'jgyezo
^42 xaQSQxitifhD,
/.
rrvvd-avouai axoxglvov.
\P.
Epol
\
jtQOxeircu
evyvojfiovcog
xal
evzaxzojg z/jv
z?]v
Z?/z?jOiv
A
(itvfjg
/.
xgo&vuiav xal
oxovfjV 6z i de
mg aga
xXazzi],
vjzoxei-
Agooigie.
xoov
xaxmv
,
t?'jz?]6iq
xoXXol yag
rov
(pot]frrjvai
xaxmv
ovyygovov avzco ovvai z?]v vX?/v eojiav. xal ovve?] ixazigoig Ix rov u?j xar ijtiz?iu?]v xov aZrj&ovg tyo?]&i]vai xbv ftebv
rov
{reov.
t
(nie
xcrzaXineiv]
Meth.
geschrieben zu haben.
lesen zu haben.
Der Yerf. scheint einen verdorbenen Text d. Meth. abDie gr. Zeugen dieses Textes haben: Cod. Laur. ovzs, Coisl.
Die sl. bers, scheint ovze xccriXinev geBonw.: ojgte 3 iSrjfiiovoyijoe] Meth. xara/.iTiEh' ooc. tzvrfjq tjo/w'lev &Etp 6r}fj.L0VQyelv 4 tog 6.toc elnetv Meth., big bnoieL d. HSS. 4 6 ooc. Tovytofit/ 7 sv lyeiv tu /.a/.a. Vgl. 845 d. 5 '/.axihiiizv Meth. Ruf. fand in seiner Vorlage dieselben Worte, die tpQOveiv Meth., ryeiv d. HSS. Meth. hat anoxolvov] Meth. B. S. 14. 8 Aq. A'i Ruf. 11/12 evyvwflvcag Wiederholt 842b, s. m. Anm. z. d. St. 14 oi y&g Xti&atg] Jtteth. B. S. 14 ov /.'/. xh ahfiz exfia&sZv x/.jq 15 dnoydh u.oi x<> vucrjoai TTozeizca xaxjg, (Styoucu 842b x<> fx>i xc./.Co; efaceZv] Meth. B. S. 12, 13: x//v ii\v nooS-v/uiav ditofyopai z> v ot'/V, vi tpiXe, xal oov vfyv rzeol xnv Xyov otiov/jv exaivB' ozihnepl x)v vxojv olxoj dieT&hjQ, w> doa ig VTtoxeifievrjQ xivoz oloiaq xavxa bd^fXLOvoxjv xaxjv ytreoi; ovrw w; /.rj&Coz yo ytjcev 6 tz, ov ndw xi fifi<po(icu. xov; noJLovq AiaxE&r~ vai tiolel. xal yao tcqo oov xe xal iuov noXXot xlveq civgeq xavol rzeol xoixov xr v fieyiozip tfytr\ow htoii]Oavxo. xal oi y.\v 6/iolwq iExi^f^dv oiyyoovov avrw ooi, ol tf av nd/.iv xov tteov xovxojv rjfiiovQydv anEqrfjvavTO
ed.
+
|
>
xaxiv TioiTjxt/v vndozaoiv ovvai 7tefio ?rj utvoL- xdxeZvoi ix xov ebteZv xov d-e&v, oiy/oovov avx) Aorvai xr v u?.?]v adotav. xal Owif] txaxipoiQ 1 / T<.? u) xar ' ti i'jz 1,11.1,1' xov aXijdovg yorfifjyai xov d-ebv xo [ifj xa/.jz eltieiv
(porj&ijvai
xcov
20
SiS&pai
23
///',
<
C,
i.u,
r'
DEG.
Caspari IV
c.
2.
3.
Dialog.
143
incompositam remanere, sed aggressus est ex ea condere singula uel creare et mala eins separare a bonis. Et hoc modo creaturas summas quasque produxit, ea uero quae in ipsa uelut faex ultima remauebant, quia in nullo
despexit
eam,
uel
passus
est
inordinatam
eam
uel
5 eonditioni
incomposita
quibus mihi
dereliquit.
In nullo
namque
ei
conducere poterant.
Ex
10
15
rectum uidetur. c. III. Dros. (L: Ut ego intellego, ualde mihi apparet hoc dogma esse rectissimum et definitio de qua omnino non debeat dubitare haec, quae exposita est a uiro sapientissimo, Ualentino. Si autem quis ad contradicendum se praeparat, aggrediatur; paratum me inueniet ad ea quae obiecerit respondere. Ad. (L: Praeiudicio animi paulisper seposito ad singula quae interrogauero responde. Dros. d.: Etiam mihi, ita placet amore ueri et fidei cum omni patientia de his quae in quaestionem ueniunt disputandum. Non enim
uidetur in hominibus aboriri mala.
sentire
festino obtinere
Et hoc mihi
quod prauum
est,
sed scire
et
quod rectum
in
est.
Ad.
ueritatis.
d.:
Collaudo
cognoscendae
substantia
licet
propositum
ita
20 dicis
Quod autem de his rebus quae sunt sentire, tamquam ex materia quadam et
si
hoc mundo
se
te
praecedente
uerum, Droseri,
iam nonnulli
eorum qui de
deum horum pronuntiare conditorem coaeternam ei alii autem uerentes dicere deum esse
conditorem mali coaeternam ei materiam dixerunt. Sed mihi uidetur quia isti omnes, uere deum non timentes, ista senserint. Nos ergo
3/4 Cod. producit 6 Cod. Inullo, mit einem kleinen n ber der Zeile zwischen n und u 14 Cod. respondete, gr. attoxpivov. Der Plur. geht zur Not an: ihr Valentinianer 21 nonne si uerum ist offenbar verdorben. Caspari: nonne,
|
|
uerum, falleris Droseri?, was keinen rechten Sinn giebt. Vielleicht ist nonne si uerum verschrieben statt non est uerum. B Cod. nonnullos. Drfte man annehmen, dass nach licet oder auch ascribere constet oder constat aussi
gefallen sei,
und
alios.
se
streichen,
so
deum] Cod.
unter
ti.
Anm.
Cod. condititorem
144
Adamantius.
De
oijp
la
Rue IV 842b
e.
xop x7jq fiopop evypojfiopojg jtgbg txaoxa ajto;,')(:/ <)v igoxo'j. ix yag xovxov yeptjexai xal e fiep ypcopai xb alfj&eq xctl iiis t //// fidxTjp xovg Xoyovg jtoielfrai jrgbg Ob. JP. Erolficoq tya) jrgoxTjPai xov ogov OvaXepxlpov. Uolaq axoelgeig lyeig ort ovyygopog i] v)j] xco &em; JP. Ov (faoxti ip rf] FepIei ori ?} s yl] ?)p doQarog xal
in]
tu
xalmq
elxeXv.
hym
6h
dia
x/jp
xqo&v/iUxp
o-
im
TQOJtTjOOfiai Xoyop'
\.
/.
vaxevax o g;
EYTP.
Ovrco yeyganxai 6t i
yr\ i\p
1"
JP.
.
El ovXei, dpayiPcoGxco.
xasvoPTsg opEigoioXovGi [xal] xoXXmp xeifitjXloop iyxQaxelg opxeg (xal) sig vjtag iX&opxeg ovep fisxa ygag tyovoi. xepaig iXjtloi opeigoJtoXrjapxEg. top avxbp tqojzop
i
\.
UoXXol tcp
apfrQcoJicop
xal Jgootgiog.
xrjg
xoOfxojrodag ti\p
EYTP.
"Apaypcoo&?']Ta>.
Ep
>\
y7j
ijp
t?jp y?jp.
7)
AA.
xal tijp
t<prj
6x1 ip dgyjj
y?j.
aXX*
'
ovgapbp xal
ioi7]iia
EYTP.
2o xal
ijP'
tijp y7]P
top ovgapbp' xrjXavycg yag xb Jiolrjfia jtgoxd$ag dpdyxi] yag fiexa, xb yeptfrat eipai xb yeyopog.
ijtr)yaye
xb'
xb Jtgoxelfiepop. vXtjp ovXsxai Xsyeip OvaXtPxiPog vpelpai xoo d-em Iva xop &sop xcdp xaxcp dpaixiop
Apagdf/oifuep
ijtl
,
AA.
e 8i$?i;
30
AP.
Not.
Tfjg
AA.
vXr\g
xavx7]g
xeywgifiepog
ijp
{rebg
7]
7/POD ut'pog;
t
Evyvoj/xvojg
tzoieio&cu
goi
xoivw
Bonw. ndert
doxa) in SoxsT.
Mir scheint aber der Dial. hier u. 842 a die bessere LA. zu haben. Der Sinn bei Meth. fordert: .... fioxj, Evyvojftvojg n. s. anbxoivai 3 xb C 11 u. 13 ovelooTio?.. ABDF, d. br. u. d. Ausgg. ovelqotcoj).. xal, das vor 7Z0?.?.bv keinen Sinn
\
<
.Hebt,
[eIq]
eIq
vtkzq versetzt
(jl.
%. ey.
31
?)v
unrichtig)
(hvwfi.)
CDFGH
Ruf. Pic.
12/13 Naber Mnemos. XXV p. 58 conj.: ijvojfuvoq A (Mignes Angabe ist ?] E u. d. Ausgg. Humfr.,
\
6 d-eq
<
Caspari
IV
c.
5.
Dialog.
145
sit in
uero,
si
agnoscas
quod uerum
Dros.
5
d.:
et
non ego
dicito.
in
uanum
enini
Age
Ad.
d.:
Ego
paratus
sum
adesse his
quae a
est
IV.
d.\
Unde probare
dicit in
potes
quoniam coaeterna
deo
materia?
Dros.
posita?
10
Non
Ita
Genes
et
incom-
Eutr.
d.:
non a deo
Dros.
facta est?
d.:
Ad.
15 et
d.\
diuitiarum,
hominum uident in somnis multarum uerum, cum euigilauerint, nihil tenere uidentur
Aliquanti
Ita
pati. Sed iube recitari scripturam Genesis, antequam fieret, aut materia.
Legatur.
fecit
In principio
20
et
deus coelum
et
terram.
incomposita.
Ad.
Droserii.
d.:
deum
fecisse
coelum
et
terram,
Non
enim
dixit quia
In 'principio erat
25 et terram, et post
et
incomposita.
enim praemisisset quia facta est, postea esse dixit eam quam factam dixerat. Necessario enim esse debebat quae facta 30 iam fuerat. Ad. d.: Sed ueniamus ad causam. Materiam uult dici Ualenc. Y. tinus coaeternam deo, ut deum non faciat auctorem malorum?
coelum.
Dros.
(L:
Cum
Ita est.
ista
Ad.
d.:
Ab
quam
dicis
35 tus et sociatus?
2 Cod. uolens 15 uidentur steht ausserhalb der Zeile zwischen den beiden Colurnnen der Seite mit kleinerer Schrift 17 Cod. agnoscis, gr. yvay 19 Wer die Stelle vorgelesen, wird in Ruf.'s bers, nicht bemerkt. Nur in Picus' bers.
| |
liest sie
22 Cod.
10
Droseri.
146
II
/
Alamant:
Kex<DQifiipoq.
77
De
la
J.
ovv
r)v
to diayroniZov uexagv
&eov
xcu
vXfjq;
AR
I
Ovt'v.
l.
Ovxovv
iXXcoq dl
yv ia to jkjj streu tl Uanov] xb iayojgl^ov xa\ v u4qbi Xe'yetz eivct tov {rebv xcu ov rrdvT?i vvduevov
rjvcofiivoq
TtZTtirsoftai.
yconueottm axo tlvoz u?) ovxoq tov ycogiCovrog' avcrpcr yaQ xb ycogiZov ioyvgoTsgov eivct tov tcycogtCouevov Uoq X8 xcu tq'ltov ueQOq Igtcu y.cTtycov 6 freoz. tl ovv qi)z.
tl
i
El TP.
AdvraTor
10 Agooegie. ev uigsi
\P,
\
tlv'l
jtcivt?];
Eym
c/.'/.
I.
/.eyetv.
b xai
AP.
15
Xoyoq tizet tov oqov. oxt /tev ovr vjzdgyetv advvatov uytvrjia ovo dfia ove oe ayvoelv vouiZco. el xcu tc, uaXixa
o
AA
oxelz
tcq
e^.
IJ
6 {reoz.
cv xaXiv
oti
cueotOToz
ccvxtjq
Tvyydret.
yd
el
7/vcoGfrat
Tic
wxbv
aXX
eival
c
-'
SP ex uzg>OQcov GvveGTcoz.
oneg xcu tov ycogiG^bv avxcov etxvvef el de t'lz tpfji utjxe xeycogiG&ai tov d-ebv TijZ vXrjq, //>ycf av xaXiv rjvcfrcu, eivai e zafrd.ieg ev xoxcp t^z v/.?/z tov &ebv. r\ ti)v
2 ovr in allen HSS.. von d. 1. R. ausgelassen 4 atziov ist in d. HSS. fehlerhafte Doppelschreibung des vorangehenden tu n. Mit zi zb $ia%. vgl. 843 b xl xb 9 In d. Ausgg. sazai, xccrsxwv 9 10 Tl orv nrri] ist bei Ruf. eine f/Urov
1
15 22 oti fihv oin> Frage des Ad., wahrscheinlich richtig 12 sgyw xal roui'loj Meth. BFH. vo/u'Zei d. br. 16 ix 6ia<p6(H0V orveTi'o; Meth. B. S. 15 delr Meth. ... Set] T'i Tcdvzwq 19 auloioxoS d. HSS. a^cb17 IS ndvt Meth. Dass diese in der LA. aue<j. zusammenoioto;. nur A ? fiSQiozoq stimmen kann nicht zufllig sein. Wir mssen annehmen dass der Schreiber der Hs., aus welcher die anderen HSS. stammen, das seltenere uueolozoq in das hier vielfach wiederkehrende r./cooioxoz gendert hat. Dazu kommt, dass Ruf., der separare bersetzt, hier indivisos schrieb el fihv ovr })r. Meth. ycoolleiv mit 20 avzijj itih't.oi d. H>- txvxbv elnelr e&iXoi Meth. Dies ist ohne Zweifel besser. Das Yerbum i&iXot kann zur Not allein stehen; man muss sich dann aber '/.lytir aus dem Vorangehenden hinzudenken, e&t/.oi ABCFH. tfrs/.ei d. br. 22 ovrEOT(>2 22-24 6Y 24 etxvvei] tet'xrvot Meth. B' Meth. Eixvvei Meth. B. S. 16 844a hua<paX aXXov] Meth. B. S. 17 19 rig uitf d. HSS., ufae
1
'
A^
|
Der Verf. d. Dial. scheint die zwei Worte nicht scharf unterschieden zu haben 25 z&jh tj~; Xijq] ztu t?] vXg d. Hs. des Meth.. t^oj er x/~, ch, conj. Bonw. r~ d. HSS. u. Meth. xa). xal conj. Bonw.
Meth.
|
i;
Caspari IV
c.
5.
Dialog.
147
Dros.
d.:
Separatus.
et
Ad.
d.:
materiam?
Dros.
d.:
Ad.
d.\
5 parte dicis
Kiitr.
si
erat
quod
separaret.
Aut
in
<!.:
Xon
deum
altero,
non
sit
aliquid
medium quod
et
separet.
Quodsi
fuerit
medium quod
separet inter
10
Ad. d.\ Quid ergo dicis, Droseri? In parte est deus aut ubique? Dros. d.\ Ego non dico in parte esse deum, sed hoc dico quod auctor
malorum deus. Ad. d.\ Uerbo quidem non uis eum esse auctorem malorum, autem uera et conditorem eum et susceptorem dicis malorum, sicut
non
est
re
uel
tu asseris, uel
15
Ualentinus exponit.
Dros.
d.:
Quomodo?
Ad.
d.\
In consequentibus ostendemus.
est,
Uerum
te
etiam
Naru, sicut paulo ante diximus, omni genere necesse est ununi esse e
duobus,
20
aut iungantur
et
et
sint
indiuisi.
Et siquidem
est
sunt,
quod
et
in parte
ingenitum
esse
medium
dicis
quod utrumque
distinguat.
Si uero
non
25
diuisos,
sed coniunctos et
cohaerentes,
ingenita, sed
unum quod
Et quomodo ingenitum uel increatum uideri poterit quod constat esse compositum? Quodsi quis dicat neque separatum esse deum a materia, neque rursum coniunctum et cohaerentem, sed esse uelut locum quendam dei materiam et in ipsa esse deum, audiat quid consequitur. Et siqui-
30
dem dicitis quia in parte erat materiae, quis (non) ldet dici a uobis deum minorem esse quam materiam, siquidem pars eius totum eum
receperit?
Si uero
dicatis
quia in omni
materia erat
et
per
omnem
diffundebatur,
quomodo eam
Necessario
9 Im
gr. T.
18 sicut hier und in der ganzen Rede des Ad. sehr ungenau.
cet.
|
|
dem
|
Eutr. an
29 Cod.
|
erat materia
quis
non
audet.
31 Cod. omne.
10*
[48
r
-
Adainantius.
De
la
T(~)
>uev.
tS avayxtjq
eoO-ai
5 tl.xelv
el.
jiqoc
$1
/)
avxov xal yojQt]zbv Xe'yeiv el xal Jigog r/%avrov xr\ r/>/ axaxTwg) xovroig xal iv yeigooc yeyovevai xbv d-eov
t/v
>/
avayxrj.
vir],
IxoOfitjOe
avx?)v
elq
t<>
i\v
jtoxe
av xal xovro
vrr/~ nyev. /
eQolijfjv
dsog
iv
lieget tlvI
-f5
y.uSLTTnri]
dltelv
TIC,
ifreXot
erye
10
regov avrov
9-sov'
el
el uhv yaQ iv f/egec xivl xi]g XOV &BOV Jl/MGXOV OOOV fllXQO(dfj) ftegog avr^g oXov iymgrjoe xbv
,
h iv
eivat
Xeyot xal l
xmg
-eov
yevo uev?]g
k
i)] uiovgyeL
{
xal eavrbv
15 el h
vag
xij
vX?j
eavxov xal. Sojteg iv aegi tcoa vjtagyei. iaigovuevov xal fieguouevov avxov eiq vjtooyj/v xwv yivofievow el fiev yag S44 iv avxcp , // cog iv xbjtco, xovreoxiv vjJieg iv yi] vcog. eljtot xig ooq iv ae'gi. fiegioxov dvdyx?] xov d-ebv elnelv, el h o'jJteg 20 iv yfj vdoyo ?)v h dxaxxog i) vXtj xal dxof/tjxog, Jigog ?) xovxoig
aq>
,
uorauevov avrov
eyoroa xa xaxd, xov d-ebv Xeyeiv dvdyxr] xojiov vai xovxcov, xa>v xe axoiiTjxcov xal xwv xaxwv bjreg ovx evcprjfiov elval [tot oxei imffaXeg h (.mXXov. AP. OvaXevxlvog bjtcog eUec dvalxiov xbv &e6v, xr\ vX?] JtQoor/ipe
25
xa xaxa, AA.
1 to
[xal]
?/.
i)
h vXr\ alxla.
')X?]v
ovvelvai tteXeig,
d.
l'va
|
(it)
xojv
xaxmv
ovvh/ov axovhw
'lozao^ai 6h
(p
Ausgg.
Nach
folgen:
fif t
/xrjda
<"'.'/
eavzov vdyzr]
eavxov, avyx%
Bonw.), xov ev
iaxiv
.'/.nze
aXhoq
(peQOfxivov.
vorkommt
aus der Stelle 843 c stammt, so vermute ich, dass wir hier nach ipeQG&ai el lesen
4t 6i[\ 6h Meth. mssen: iut 'ioxaaS-ca de ur{6h fiiveiv avxov ecp eavxov avyxr] 1 8 v7it~ nytv airuiJQ Meth. 9 xj xqeIxxovl 7 fV Meth. Ruf. e&e/.oi ABFH Meth., i&&ei d. br. HSS. 10 elye] liquidem* Ruf., ate ABCD, xi E, oxi FH, exe G. Auch Meth. hat el'ye; auffallend ist jedoch, dass der Cod. Coisl. (s. Bonw. d. Ausgg. v. d. 1. R., Migne, z. d. St.) fixe hat, vgl. EinL 10 6>i in allen HSS. Lomm. 11 n/, ABCFH Pia, noiv d. br. 12 ovoxo/.^v Meth. 16 r\(f eavxov DenMeth., u.71 avxov d. HSS. Co'jojv vTioyeL yevr\ Meth., (pa vnoyeiv d. HSS. 19 etnoi xig] elhoL uev selben Fehler hat Cod. Coisl. d. Meth. Vgl. Einl. 10 21 xoixow, Meth. 20 ^j 6e Meth. Bei Eus. u. Phot. 6ii} s. Bonw. z. d. St. Verdoppelung von xa % enstanden X(~jv xe xjv Meth. 25 xal hier ungehrig, aus
t
\
|
<
<
<
//
26 ff.
^leth.
|
vkrp>
844d
tioo;
19-21
26
ovvelvat]
yag
e'lvai
el'7i//g
Meth., elhoiq
HSS.
Caspari
IV
c.
5.
C.
Dialog.
149
10
15
enim attractionem aliquam et coangustationem sui fecerit deus, ut uacaret aliquid de ruateria, quod formari posset et ad mundi fabricam uerti, aut certe se ipsum inuenietur pariter cum materia fabricatus, si subtrahendi se ab ea uel secedendi alium non habuit locum. Si uero aliquis ex hoc, si dicatur, locum esse dei materiam, uecesse est ut dicatur deus loco terminari et circumscribi a materia. Sed (et) necesse est ut ipse similiter ut materia ferri dicatur inordiuate, et ad ultimum ut in istis malis dicatur esse deus quae dicis protulisse materiam. Si enim aliquando incomposita fuit materia, postea uero adornauit eaudem deus et ad mundi conuertit ornatum, erat aliquando quando erat deus in rebus incompositis et inconditis. Sed et illud requiri iustum est utrum dicatis quia deus replebat materiam, an in parte eius aliqua erat. (Si uero aliquis) dicat ipsam materiam in deo fuisse, similiter interrogabimus utrum separata ab eo dicatur, ut, sicut uidemus aues in aere secantes eum et dirumpentes incidere, ita materia in deum
putatur ingruere atque ab ipso suscipi, aut certe
erit,
ita in
eo uelut in loco
esse
Et siquidem dicat
aliquis eo pacto
deum
se
dicit.
Si uero dicat,
ait,
ita
fuisse
in
deo ma-
habens intra
mala haec de quibus quaeritur, sine dubio dicit qui haec ita defendit deum locum fuisse malorum, quod dici de deo et indecorum uidetur et impium. Dros. d.\ Ualentinus, ut ostenderet deum non esse mali c. VI. 25 causam, propterea materiae ascribit mala, ut non ex deo sed ex materia
esse uiderentur.
Ad.
d.:
uis
esse,
uti
ne malorum con-
4/5 Nach si vero aliquis scheint etwas ausgefallen zu sein, etwa: locum esse dei materiam dicat. (Aber so bleibt ex hoc uner1 Cod. coangustatione
|
klrt.
Mssen wir
|
Vgl. 151,
3.
B)
mate-
13 Die hinzugefgten Worte oder ihnen hnliche mssen ausgefallen sein. Cod. bloss dicat Cod. in deo deum. Ich habe deum als ungehrig gestrichen. Im folgenden ist nur von dem Sein der Materie in deo, nicht auch von einem deum esse derselben die Rede. Von einem solchen wussten auch die Valentinianer nichts. Der Fehler ist wohl dadurch entstanden, dass ein Schreiber das Wort irrig wiederholte und dass entweder er selbst das zweite Mal den Accus, st. des Ablat. setzte, oder ein spterer Schreiber das zweite deo in deum verwandelte. Auch weiter finden wir in deum st. in deo 14 Cod. Uidimus 15 Caspari liest in aerem; aber in aere ist mit aues zu verbinden, und incidere ist transitiv. B Cod. materiam? 17 dicat] Cod. die deo] Cod. dm 19 27 uti ne] Cod. ut e und I ber e.
riam] Cod. mari"
6 sed
et]
150
T<>r
Adamantius.
De
la
Rue IV 844b.
c.
xovxo tpsvyeiv JtQoaiQOvpspoq, Xyco yiXm ttovov oxelg tyym 64, tSiTi'.Zoutvov xov xgayfiaxoq, oxttov avrov xal jv uovQyov t( t xaxmv xov &eov ajtotpaiveig. ei fthv ovv x?)v vZrjv
xal,
toop
]\ir.
tx
t<
jv
vxoCxavxmv
T)t v
5 [avTTjv],
ia
tovto Lx\
fiipav xov
Xoyov xatf ov xqojzov Iti xa xaxa, xal ort ov% oiov xi toxtr eLxeiv vaixiov xcov xaxcov xhv d-eov ex xov vfajv avxco vjtoxtd-evaifXfjv xoiavxrjv
10 v).tt
c
vxovoiav vcuoelod-cu {toi oxel. cpt/gxoivvv {ajzoiov*) r OvwxaQxeiv xqp d-ecp, Ig rjq t/jv tov xoOfiov yeveoiv krjfiiovQyqev. AP. Ovxco (fr]iii.
-
I.
'Et
dvdyxrjg
v.ca
ycooi]zov kiysiv
avxov sl
y.ai
(.ieqlkov
xai noog
1/2 /.yv)
ipiXtp
t^Eza^Ofitvov
ACDEFH,
ccixt/v
<
3
Meth.
3 notpatvei
ovv
5
a
et
iitv
vtcq'/elv
Das Med.
ist
d.
d. Act.
ei fihv ovv xi,r c).)jv ex xjv vnoGzvzwv yevrjxtv vnovoeiv fcykrqtov itzcxq/elv J&eyeq, tio/.vv olv tieql avxijq EnoLrjaurjv h'jyov elg andSei^iv zov ozi ivazov vtcixqxelv avxfjv yevrjxov' etieI h xxk. Aus der Ver-
gleichung drfen wir schliessen, dass in dem Dial. xal u. avz>jv getilgt werden mssen, die interpoliert sind, um den Sinn so gut wie mglich zu retten, und dass nach ithIo/elv eine Lcke ist. Hier die bekannte Aposiopese anzunehmen, die wir z. B. Plato, Prot. 325 d und im N. T. Lc. 13: 9 finden, geht nicht an. Warum sollte der Verf., der den Meth. hier ziemlich genau abschreibt, eine so gezwungene Construction gewhlt haben? Ob er nach vtiq/elv genau wrtlich copiert hat, knnen wir nicht ermitteln. Ruf.'s Cbers. steht zu weit vom gr. Texte ab. Vielleicht war schon seine Vorlage verstmmelt 5 yfyq elvcu E, cpt/g Seov Etvai D, Dass weder S-eov noch S-eov ursprnglich ist, geht aus (fi/g Seov elvcu d. br. Ruf.'s bers, hervor. Jedoch hat der Cod. Coisl. d. Meth. denselben Fehler Seov Nach elvcu Meth. -f- xr g voiavxijq vrtovoiag. Wir knnen annehmen, dass der Verf. t diese Worte ausgelassen und nach aixiav <ft/g elvccl hinzugedacht hat: zov vtzovoeiv. Ruf. hat sie wenigstens in seiner Vorlage nicht gefunden; sonst wrde er nicht
|
.">
fehlerhaft bersetzt haben, als ob der Sinn wre: xt/v vh\v ztbv xaxtbv aixiav Eivai
6 oxw] oxel H,
fiOL oxel,
d.
fioi
\
Eus.
d.
Meth. hat
rov Xoyov] x) ?.yo> Meth. Bonw. e. conj. 8 vaixiov] al'xiov HSS. des Meth. (aixiov x. x. eltt.) Nur Eus.: vaixiov. Ruf. 11 (fflfil] y-oi oxel bersetzt vaixiov Meth. ais Ruf, %>/c d. HSS. <f1 g Meth. 12 ff. ec vdyxTjq vayxi] habe ich als unecht eingeklammert, obgleich Ruf. diese Worte schon gekannt hat. In Meth., den der Verf. hier abschreibt, fehlen sie, und sie stehen so sehr im Widerspruche mit dem was vorangeht und
6oxel)
HSS.
So auch
d.
eng an ovxco
tptjfii
an),
Worte
und dass
Anmerkung zu einer anderen Stelle, an den Rand schrieb, unglcklicherweise hier in den Text gerieten. Dass der eingeklammerte Satz den Zusammenhang zerstrt, fhlte auch Ruf; er versuchte jedoch denaus 843 c, vielleicht als
sie
Worte
uf supra
doeuimm
einschob.
Caspari IV
c.
0.
Dialog.
151
ditorem
incurris,
deum
irunio
dicas.
Sed
dum hoc
aliquid.
in
peius
Nam,
ratione uerbi
discussa,
deum
Quia ergo materiam suspicaris ingenitam, in qua etiam causam malorum putas, discutiatur ratio eorum quae dicis. Et uide quia non ex hoc ostenditur deus malorum causa non esse, quod materia subicitur quae mali posse causam suscipere uideatur. Ais etenim materiam coaeternam esse deo, ex qua deus fabricatus sit
mundum.
Dros.
10
d.:
Ita dico.
ratio,
Ad.
d.\
Sed haec
cum
4
gr. T.
Man
S. d.
Anm.
z.
d. gr. T. Z. 3
|
B
5.
6 Cod.
z.
10 ff.
S. d.
Anm.
d.
11 Cod. concludit.
152
wpoflSVOV* cdkct
6ei,
in]
Adaniantius.
De
avxbv
la
Rue IV 844c845a.
cpsQS&ca
avxbv
iqp
V V/Jr
yfyoPi
dl XOOJ.WQ JlQOg
ei
djroiOz
ai
TCOOflCp
tmv xoiottjtcov yiyovt :ro/>/r//c o &Eog. ejieI de dvayryvcoy.oinrov xqoO&sv rjxovov mg avvarov i ovx ovtcov rt ylvEO&cu. xobg T/)i- qwtt)iv axoxQLvai t?jv iu?jv. oxeI ooi rag tov x6o uov
xoiOTrjreg,
k
xoiOTTjraq
///}
AP.
Aoxel
AA.
10
Etbqov (64
xt) rrana
JP.
.
\J.
Ovxovv
ix.
et
u?']T
{
i vxoxeifitvmv jiolot?jtcov
Tag jroioz?]Tag
[it/te
ovolag
eIjzeZv.
vai.
u/j
15
o&ev jttQLTTcog oxslq Xiyeiv advvaTOV elvcu o^d&iv yeyovu'cu tl xobg tov freov.
ovx ovtwv
AgoEOLog.
OTAAH2
I
81
tl]
Ecpiy
Ev
tovtcq
dcpvcg
ovve$eto
20
ovvvjidoyuv Tag JioiOT?/Tag t(] vhj; OYAA. *Eu:ol r\ vXr\ jtoiOT?]Tag dvdo%ovg lyELV doxsi. ovxm yaQ xal (xa] xaxa ix Tr\g aJtOQQolag avT?jg stvaL Xiyco. iva tcov xaxcov o uhv &ebg avcdxiog ?}, tovtcov e jidvTwv r] vir) ahla. AA. Ovh tco iicp iaoxdZco Ovcuevt'lvco Ovd/.?/g jisid-excu. dvatqejzcov avTOv to oyfia.
l
(ffjg;
t
\
Tl ovv
845
25
OYAA.
AA.
s
ff?jg
TL dvsTQsrpa;
Trjg vXfjg
Ova/.evTivog dr/uiovoyov
xal
OYAA.
tov x6 uov.
{
2 haiT)
('/EL.
Ai
1
i
?]
vh]
]\Ieth.
XCil
]\Ieth.
nach
Tioirjztjq
\
6 ^sog: Ovhjq.
ETttl Oh] ETtElq
|
Ovzcoc
X)Q&0t0Q.
^EtleI l
|
OOV
CDEH
t
5 yivEO-at xl Meth.
9 St tl Meth., 6 Eovorrjaiv Meth. Ruf., anbxQLLV d. HSS. Meth. 12 tir 6l d. br. d. HSS. tl 10 tl eteqov /.iyoj] ovtatg l/u fc AE, ovg'l.q Meth. 14 idoxEig (iol Meth. ocuZeli' wirkt in diesem Satze strend, findet sich aber in allen HSS. u. in Meth. 15 yeyov&vai tl Meth. Ruf., yeyovsvai ohne In d. HSS., ausgen. FH, lesen wir yEyovivai TtQg tov tl d. HSS., yeyveze B 1 t'i }'(fr y.xl-, als fortlaufende Rede des Ad. So auch d. 1. R. In />of. ObdXijg
<
|
<
(Vi-
FH
mit roter Tinte geschrieben und fehlt 6h. Vgl. Ruf. Ich hat sich aus der vorangehenden Zeile hierher verirrt. 19 21 euoI In H steht vor dem Namen (Ji/.^g am Rande ETEoog y vXfj ahla d. br. Meth. BF, 21 anavtwv 19 ayo/ojg MetL 20 x Meth. B. S. 28 Meth. 27 xal Sq/t. Meth. 26 27 Tivog Stjfitovoydg 6 sog Meth. B. S. 29
ist
der
Name
Ot"/.r g t
habe
t'i
eingeklammert,
es
<
|
<
Caspari IV
c.
6.
7.
Dialog.
153
Tunc
uero,
si
matein
dicis,
mundus
quo qualitates esse inueniuntur, deuni factorem qualitatum dicis. Sed memini te paulo ante ex Ualentini definitione recitasse quia impossibile
5 sit
fieri,
et
quae interrogo.
Dros.
d.\
Uidetur
tibi
quod
qualitates
mundi
factae sunt?
Ita uidetur.
Ad.
d.:
Et
Dros.
10
d.:
neque ex subiectis qualitatibns creauit deus qualitates, neque ex substantiis subsistunt, non enim sunt substantiae, necessario ex nihilo a deo factae esse dicuntur. Et ideo non inuenitur uerum esse, quod dicis, quia impossibile sit deum aliquid fecisse ex
Ad.
d.\
Ergo
nihilo.
15
c.
VII.
d.\
Valens
d.\
Ad.
Tu autem quid
Mihi
ita
dicis?
quia
cum
20
quod materia qualitates secum habeat coaeternas; ideo namque et mala ex ipsis manasse dico, ut uere in nullo malo malorum causa deo ascribatur, sed totum materiae.
Ual. d.:
uidetur
Ad.
d.:
Tu
dogma
eius infringis.
Ual. d.\
Ad.
25 uero
d.:
et opificem
materiae
coaeternas
deum
dicit,
tu
dicis
habet materia
secum etiam
qualitates.
Ual, d.:
Deus mundi
est conditor.
3 Es stand erst qualitas, was dann in qualitates verndert wurde 3 Cod. qualitatuum. Und so unten noch dreimal, und zwar einmal aus qualitatium corrigiert 6 Uidetur tibi cet.] Ruf. hat sehr ungenau bersetzt. B 8 certas] So der Cod. Certe?
|
154
I.)
Adamantius.
De
la
Rue IV 845 a c.
TP.
OvaXfjq ur/ni
Tor d*6v.
OYAA.
Dil*.
.lEQioobr
Tt>
nSg;
<[>/,j:
TtjV
xai
tl- xotozTjrac.
ei
xqovxtjqx&>
vir},
ovwxtjqxov
e xai cd xoi6xt]xg,
xaxcq OQiCafisvoq
AA.
b
10
OYAA
AA
xaQa
rjav,
7 e.
(f?]g
ovciag IxQEtyEv
rb
(irpcixi
//
x erreg yEVEd-cu,
xc\g
OYAA. Ov
15 e
oxet
fioi
wjzeq,
eI
Eff
cbv
ovx exlv
{
eijtelv
x(]
olxlc:
xrjg ovoiag,
x?/v
xove
rotj
Exel xoivvv xqojv//v xtva xotoxSjxoiv jtgbg xov d-eov yeyovevat axoxQtvai (tot oayea nvO-eod-at xQoatgovfievqj. (OYAA.) Aiye /j. Td xaxa xotbx7]xeg ovotcov ool oxovotv etvat // ovlat; IA.)
g>f]g,
.
AA.
Ad.,
<(>,:.
4 Evtq.) Adamantius* Ruf. 4 5 >/,? der eine Antwort des Valens folgt. In C*G
1,
|
noibxtfoaq
steht der
Name
|
10 Tiva zqtcov 845 d xaxaq Meth. B. S. 29 xlvi zootko 32 elq xb Eivai xaxaq 6?] uiovQydv Meth. tiqo tovtov Meth. eivai 14 Ov xi 13 ijaav 11 vnaQxeiv ixeivag Meth. lol <)n y. et M eth. oveubv] toizojv d. HSS., oioaor yeyovevcu' xalyag axonov tovzo X&yeLV ii.m tpalvexcu, XQonty h Meth. 15 y.a&oTceQ d. HSS. {xa^ o G), xa& aq Meth. d. 1. R. aus der Philocalia 9 F ix Xi&wv oixlav Meth. 18 oi/Ja Ruf. 16 X&yeiv Meth.. d. HSS. ol ?.l&oi' xfj yan tiolziizl zf 2 orrd-eaecog ysv/ievoi) Meth.
sondern vor
ei
nooin/jn/Ev
et
<B
5 6 Meth. B. S. 29
<
< +
z/ t v
olxlav yeyovevai
'fr/ui,
|
XQanelarjQ tjXovxi
r^-:
TtQOx^gaq vbv
|
"/.i&cov
noixrjxog'
21 ziva zCov noiozrfiojv Meth. 22 In Meth. geht nach tlqodie Rede des Orthodoxos noch weiter: /.eye 6// et fiolatq xal ool oxet
eivai zCov olouov.
Izc.Ioog.
va
xaxa notaxrjxaq
oxeI.
Q&fioZog.
dvwd-ev dh xze.
Gleicherweise Ruf. Jedoch stehe ich an, die Namen OiaX. u. \A6. im Dial. als unecht einzuklammern. Die Einteilung der Worte, welche unsere HSS. bieten, ist ganz dem Stile des Dial. gemss. Ebenso folgt 845 a nach 'A. Bocc/tc: iQwxrjd-elq anoxQivaodiO Oc/jj; die Antwort Aeye, ebenso 834a, 850a. Ruf. kann hier, wie
Caspari IV
c.
7.
8.
Dialog.
155
dicis.
Ad.
Ual.
d.:
Ad.
d.:
qu alitat es.
5
Eutr.
d.:
Si coaeterna
erat materia
deo
et
qualitates nihilominus
esse conditorem
dicis,
mundi
deum,
10
c.
et
aut Ualens,
immo
potius uterque.
VIII.
Ad.
d.:
sponde mihi.
Ual. d.: Die.
Ad.
d.:
Quomodo
dicis
conditorem deum?
earum
in aliud permutauit?
Ual. d.:
hoc mihi uidetur uelut conuersio aliqua qualitatum facta magis, ex quo et conditorem deum esse dico. Uelut si uerbi gratia diceremus 20 domum faetam esse ex lapidibns, qui lapides cum fuerint in aedificio
construeti
lapides, sed
domus
qualitatum,
ex qua uidetur
dicis,
Quia ergo conuersionem quandam qualitatum a deo faetam mala qualitates tibi substantiarum uidentur esse, an substantiae?
d.:
3 Cod. adse uevas 8 Cod. definisse, mit i ber d. Zeile 17/18 Cod. uidetur mihi immutatio facta esse sie, quasi hoc mihi uidetur uelut. Ich habe nach d. Doch ist gr. T. vor Uidetur Non hinzugefgt und sie in sed verndert. wohl auch quasi uelut nicht fehlerfrei (nach esse erwartet man substantiarum. B) 18 Cod. qualitatuum. S. ob. c. 6 Anm. z. qualitatum. brigens hat der Cod. ein a ber aliqua u. b ber qualitatuum. Wohl aus Versehen st. b ber aliqua u. a ber qul., in welchem Falle qul, aliqua zu lesen ist 20 faetam] Cod. faciam 21 Cod. lapides seeundum substantiam, mit d. Buchst, c, a, b ber d. drei Worten 22 Cod. dicetur 23 Cod. qualitatium, mit u ber i. S. ob. c. 6 Anm. z. qul. 25 Cod. qualitatuum 26 qualites, mit ta ber
|
d. Z.
Im
lat.
ttye
6q.
[56
Adaimintius.
De
la
Rue IV $45 c
OYAA
./
I.
ffoioT/jTe^ ovoivjv.
rjOav al
Avcod-ev dt
t]
aQX*l v
tov tinu:
OYAA.
I
Svvelval (f?/ui aytr/'/xcog xfj vfoj xavxaol xag xoiOTTjrag. Ov/i dt tot >htov pjyg ZQOJttjv xiva xolv jroiox?jxa>r
xexoitpcdvcu;
OYAA
AA.
d
Tovto
A?i'/.ov
si
ytjuitj
tlg
XO ytlgOV;
OYAA.
AA.
elq
elq
xb xgelxxov.
Ovxovv
rrotbx/jxtg
vh]q
xa.
xov xgajtrjvat Jtgbg xov {reov xag Jtgojxag d>jovoxi xag * * * * xaxag. g>Tjq] 15 OYAA. ilg ljTJ]d-s\q xov ogov Ova/.tvxtvov ovxco dtdxtiaf ydg vXrp> elvat dxaxxov xal dvtideov ix xavx?]g xa fiev xgtixxova Ixgeift, xa. de ooa xgvycodrj exvyyavev. ovx ovxa yg?]Oxa Jtgbg di/fitovgyiav. xavxa xaxt/.ttipt xaxa, u?/dev avxqj jrgootjxovxa' o&ev doxtl {tot ijtiQQtiv xa xaxa. 20e AA. Ta xaXa x7jg vXrjq, cog tcf/jg. [ibva txgtipt, xa, (de) xaxa xavxa tiaoev;
xotavxag
Jttgl t/]v vX)jV
f
yeyovtvat
fj
OYAA.
EYTP.
25
Ovxcog
tytt.
?)
vjtb
OvaXtv-
uevov
tyovxa.
[tev
ei
xa xaxa dvtltlv ov ovX?]{rtvxa dt, i} xb dvvad-ai //?/ iihv yag dvvay.tvov liztxe ov ovfo](rtvxa dt. avxbv dir tov
5 xov
BDFGH,
|
<
d. br.
8 ^Oo&od.
i]
elq to
ytToov ^leth.
d.
9 Ezaio.
j
Eh
dij/.ov
ozl
ACH.
E u. 11 tZQEipEv 6 B-Eq Meth. 12 tiot ABCDFH Meth. fyXov&ti i] el Meth. verstmmelter Satz. Meth. Ansgg. Ein sehr 13/14 ix h tov y.cc/.z. hat nach ytyori'rcr. noixijxaQ <f>'ti. dcuoq eotcll tCov xaxbv 6 9-Eg, Tolipaq tciq oinc oir>e.2 TiOLzrjc:; y.u./.aq th to elvat y.cry.dq. Diesen Worten entspricht der lat. Text des Ruf. Im Dial. stand ursprngl. also auch hnliches. Ob es dem Texte des Meth. ganz gleich war? Es ist mglich, dass in tj/.ovti Tag sich das Wort 7t oizr z(iQ verbirgt. Der Inf. yEyovivat muss von einem ausgefallenen (pfyg abhngen 17 yo7 oz CFH, Eiyorjaz B, ayor}6za G, oyotjGza A 1 Evyorfiza DE d. br. 24 tzzeqov 19 huQQStv] onelQEiv d. HSS. Vgl. 841 e 20 h BEGH Naber Vor uozeqov ist bis S4')c igovoiav tyti Meth. B. S. 3235 nQozaS-ElGcrt eine Lcke. In Meth. lesen wir statt 2<p6ga &7tOQog tyjrrjxeov yao: Yjo&od. Il<~)2 zolwv avtbv zi'.z zujv <pavXan> noifrzrftaQ wc i%ov xazakekoinivai /.i-yeiQ-, dann
br.
|
|
<
<
folgt:
Etwas ahnliches (vgl. Ruf.) hat der 25 xa xaxa] xaxelvaq Meth. 26 Xegeiq Meth.
nzEoor
xzh.
Verf.
im
Dial. geschrieben
|
Caspari
IV
c.
8.
Dialog.
157
substantiarum.
istae qualitates in ruateria,
Ad,
d.:
Semper fuerunt
ceperunt, ut essent?
Ual.
5
d.\
Semper
Ad.
d.:
Sed deum
Ual. d.\
Hoc
dixi.
Ad. d:
Ual. d.\
quod
conuertit,
aut in deterius?
Certum
Si ergo
est
quia in melius.
10
15
mala qualitates sunt materiae, qualitates autem deus conuertit in melius, unde sint mala responde. Non enim permanserunt tales quales ex initio fuerant in materia. Quodsi ante non erant malae, sed qualitates ex eo quod conuersae sunt a deo effectae sunt malae, rursum deum dabis conditorem malorum. Ual. d.: Uideris mihi oblitus esse eorum quae a Ualentino definita sunt. Ait enim materiam informem esse et incompositam et ex ipsa, si qua quidem meliora fuerant, conuertisse deum et condidisse, reliqua uero tanquam faecem in ultimo resedisse quae non uidebautur apta uel utilia ad fabricam mundi, unde mihi uidentur, inquit, exoriri in hominiAd.
d.:
bus mala.
20
Ad.
d.:
mala autem
Eutr.
d.:
25
Ualde mihi uidetur inconsequens et irrationabile esse, quod a Ualentino uel a Ualente proponitur. Continuo namque requirendum est utrum dicatis, uolentem deum mala interimere non potuisse, an omnino nee uoluisse. Et si quidem dicatis quod potuerit quidem sed
noluerit,
ipse erit
malorum causa
cum
potuisset facere
4 Cod.
fuisse dixi,
|
mit b
u.
a ber
beiden Worten
5 Cod. conuersione
u.
|
Cod. qualitatium
|
tates,
a ber qualitates
dicit.
20 Cod.
21 Cod.
relinquisse.
B.
158
iamnntius.
De
la
xaxSv
shtetv avayxrj,
vvafievog Jtoirjai
///}
awfxmQrjsv avxa (isveiv toq yv, xa\ fiaXiOra ors TjfiiovoyeZv tqv oltp> tjQ^aro. d yag firjoXcog i'iuXsv avrco r/%- vkfjg, ovx av alrioc
\
r\v
ovj^yc'jQti
6t
y
ittrstr.
Exeidrj
(ligog
avtrjq
xgizzeiv
10
aXXa fj?)v xal ra fiigovg. uiyiOta xata tovto tu fiigog rjdixfJGd-al y.oi 6oxsl tovto ojcsq xcctsxevae tFjj: vXt]q fiigog, avTcXaftavof/svov tojv xaxcov. tl yaQ tu tztTctZoi Iji axQihq to. JiQayfiaTa, xaXstaiTtQOv evgrjst vvv trjv vXtjv rrexovftviav ttjg jtQOTtQaq dxooulag. jtgiv yaQ avTijv iaxgt&rjvai, to ittje alo&toO-ai tcov xaxcov Jiaofjv avt%, vvv 6s txaotov tcov [iSQcor
tx
oXtd-gm
ov
tfj
b avtijg
r/%-
cufhjiv
tov&
ojcsq sjc
evegyeCLa
vXrjg
xgog tov
15 ytioovi
jtQooytvousvov avTJj. tl * tXTOv utj vvaodac tov dsbv avatQSlv ta xaxa to fiij rrsjravo&ai Xeyeig, avvaTov tov &sbv cp?]c vjcccqzsiv' to
6s
avvatov
ta.
?/toc ti]
qvti d&svsc,
?]
Xmuivov
d-sov
20 stval
c
jzqoc,
tlvoz xqttovoq.
xegi
tov
xaxa. vixmvta
Xtytiv
Ttjq JtQoaiQsosco;
avTOv
atoxov
&sov oxsl. 6ta tl yaQ ovyl fiXXov tavT toovTai &sol xaTa tov OvaXsvTivov Xoyov. vixav vvafisva tov &sov; eljtSQ d-tbv sxslvov tpausv oq t?/v ajtavTwv s$ovo~iav syst. AP. \iocpaXtOTtQOv 6(psiXsL t,?]T?]&rjvai no&sv to. xaxa. sav yaQ
uol
sljiod^isv vX?jv
:/.?jfhiaig.
si
ovvslvai tcq
d-tco
JtoXXa.
ovv u?/ts s
vXrjq. y.i]TS sx
xaxa, Ix\tsIv
dvayxtj.
Ta xaxa ov6s xaTa. <pviv, ovh xaT ovlav, ovs xad- vjioOTaolv tOTLv, aXXa tqojzg) yivovxai to. xaxa sx Trjq avTsi-ovoioT?]Tog.
d. br. u. Meth. 4 el avvey.] tbi' x F, 5 ineL^ ccht]g] tjtel de iiIqoq tdv xt airtfjq eSr r 6 olxioq xaxtbv] alxlav d<pXia%aveiv acio; fuovgyei, utoog i xi aixf]g Meth. 10 rrr svqJjOEi F 9 xavir zCov xaxn> Meth. ehai fxoi oxei Meth. slvai Meth. 13 Zwischen x)v xaxtbv u. xcu xovxf hat Meth.: xal (jlol Iti avntonov To naQ&deiyfia lae, nah- yan elxoviofry xal tov ytvrjxai x% xov fjftiovQyor
AA.
1 rCor
y.f.y.n-
tovtcov Meth.
<
<
xtyr?
xaxOw Ttay
xrjg
ov
dl-
noo; xov 8-eov avd-QWTtoq ylrtxci, xal xtjV al'ad-rjaiv xov TtoooTte/.dKovxog xaxov 15 TCQoayevuevov Meth., TCQooyivbiisvov d. HSS. avatgeiv] veXstv Schon von d. 1. R, aus der Philod. HSS. E Meth. 16 xo iu, neitavod-ai Meth. 17 ^xoi tw <pvaei aotttvft calia in den Text aufgenommen cp^q) yVjOEig Meth. IrcnytLv airzbv tarcu ?] xo) vixao&cu Meth. 18 aXka>q 6e xal] et ulv ovr xov S-tor (fron aa&evrj Bvra xoX^aaiq einelv, 7teo\ xfjg oo)xi}Qiaq aixrjg xivweveiv uol doxtTq' o Meth. 25 ei 22 txelro el M- xj vixS-ai (pw ngdq xov uel'Zoroq Meth.
TtQoXafiavei
|
<
n)v ovv H.
Caspari IV
c.
8.
9.
Dialog.
159
suum materiae
dicitur assumpsisse
substantiam.
Si
enim reuera
nihil
Cum
5 uero
malis
reliquerit
permanere,
cum eam
uertere posset in
non uideat ipsum causam mali substantiae praestitisse? Qui cum totum haberet in uirtute conuertere, partem uertit in bonum, partem reliquit in malo, in quo etiam bis quae a se fuerant condita insidiatus uidetur, cum eis reseruauit partem aduersariam semper 10 futuram. Sed si quis diligentius discutiat, inueniet ipsam materiam a conditore grauius aliquid esse perpessam quam tunc, cum informis et inordinate ferebatur, quia, cum omnia in se simul uiderentur esse permixta, minus meracioribus urguebatur malis. In quantum enim accessisse bonorum dixeris conditori, in tantum necesse est deesse materiae. Si 15 uero dicatis non potuisse deum interimere mala, negabitur per hoc esse omnipotens deus, quia, si est aliquid quod non potest deus, naturae eius infirmitas accusabitur. Qui enim non potest aut fragilitate sua aliquid non potest, aut metu vincitur fortioris. Certe illo ipso inualidior erit quod uincere non potest, et erunt secundum uos mala fortiora deo, 20 quod utique impium pariter et absurdum est, cum certe deus illud esse dicatur quo neque fortius aliquid, neque melius, neque rectius inuenitur; secundum Ualentini autem decretum inuenientur mala omnium fortiora. c. IX. Dros. (L: Ergo diligentius requiri debet unde sint mala. enim materiam semper fuisse cum deo dicamus, reuera multa conseSi 25 quuntur absurda. Sin autem neque de materia, neque ex deo dicenda sunt mala, unde sint necessario requirendum est. Ad. d.: (Si ergo patuit tibi contra rationem recti esse quae a Ualentino definita sunt, accipe nunc ut se ueritas habeat.) Mala neque secundum naturam, neque secundum substantiam, sed ex animi proquis
bonum,
30 posito
fiunt
et
inueniuntur.
3 Cod. cura
II c.
Cod. materea
II c.
Cod. reuocasse.
z.
Vgl. ob.
|
I c.
21
|
Anm.
z.
posset,
11
Anm.
|
z.
esse,
13
|
Anm.
conferret
4 Cod. uel ut
|
13 Cod. merai
tioribus,
mit c ber
d. Z.
|
ber
24/25 Cod. oder Druckfehler bei Caspari: consequenter. B 27 Die eingeklammerten Worte fehlen im gr. T. Ruf. scheint, seiner Gewohnheit nach, den Zusammenhang verbessert zu haben, ebenso wie Cap. 10 im
d. Z.
|
Anf.
B.
Adaniantius.
De
la
\P.
'.//.;.'
kya)
xaz
ovolav xal
a
e'yeiq
xa&
xal
xaxa' o
/
/('(>
/.
Exd'OV
xc.r
ovolav.
JP.
Oa
xoovelav xal oa o vbiioq axayooevei. AJ. Ex tvjv vuefpcoxatv eOrl ravra xavra' ovxe yao Ion tpovoq ovoia. ovrt xaXiv ?] uor/ela, ovre ri rojv ouoUov xaxmv' all (jom n axb ir}q YQauuaxtxrjq * * * * ovre QrjroQiXTJq ovrjg, all djzl>
iu>r/eici\ xloxfjv,
t
10 tcjv
a<p
oov
ovrojq
15
ovouaCe&at doxsZ, ovo oxoreoov avrcov ovoa, oitolcoq fioi (palverai xal axb xmv 6oxovvroDV elvai xaxmv rtjv ovolav ovoua xoooXafiai-eiv. ovo' oxoreoov ovoav avra>v. xaxbq 6h Xiysxai exelvoq, 6 rcv xaxcjv xoirjT7]<;, a 6e nq xoiel ovx eoriv avroq, aXX kvigyeia avrov, (bv xr\v XQOTjyoglav xov xaxbq XeyeoO-ai Xa^ctvei. (el yag avxbv aef vxdoyeiv elxoifiev a xoiel, xoiei de tpbvovq xal fioiyeiaq xal xXoxdq xal oa rovroiq ouoia, avroq eOrai ravra' el 6h xavr env avroj. ravra 6h brav ylvi)rai r?)v ovraiv eyei, ov yivb ueva 6h xal rov elvai xaver ai, ylverai 6h ravra xobq v&ooixcov, eoovrai ol av&ocoxoi xal eavrmv xoirjral xal rov ur]xeri elvai alrioi.*) el 6h ravra avrov eveoyelaq elvai ytjq, e a)v xoiel rb xaxbq elvai eyei, ovx eg mv eoriv ovoia. xaxbv 6h elxouev Xeyeo&ai axb r65v ovfierjxorojv ry ovoia, riva ovx eoriv r\ ovoia, coq axb rr/q rexrovixrjq xexreov. el 6h e ojv eveoyei xaxoq, a 6h eveoyel aoyrjv rov elvai Xa udvei, ?]Q$aro
t
avzov delxvvo&ai Meth. B. S. 25 27 tzqoq ndvxa aus Meth. gekrzt 8 Man erwartet 6 avrov elvai (fvat ix xjv ovfi. Der Artikel fehlt aber nicht nur in d. HSS., sondern auch bei Meth. (pvoq. S {) {\}.k )67iQ xzL] Dass nach yQafXjjLatLxFjq Worte ausgefallen sind, beweist der Text des Meth.: //' wgtieq and x^z yycc/nuaxixfjq 6 yQaixaaxixoq, /Jyexca xal
7
ix tojv
Giuri. 847c
\
TtQq]
ano x^z
QTjTOQixrjq
qt)xc)o
xal and
x^z
iaxorxfjz
laxQq,
x^z,
oviaq
ovxt
iaxotxfjc, ovot,;
(nie u',r
prjTOQixrjjq
d.
and
xxh.
Ebenso Ruf.
Meth. wrtlich nachgeschrieben hat, ist wahrscheinlich, mus3 aber dahingestellt bleiben. Die HSS. haben alle den verstmmelten Text. C hat 9 a'/la xal and xv avfie. 13 Nach ovaav avxwv folgt bei Meth. ein Satz, den der Verf. nicht aufgenommen hat, und weiter: i xovxo yu.Q xaxetvoq xaxbq
Ob
tlvai /Jytxai,
14 irtoysia ABCDEG, aXxioi hat Ruf. 1520 el yag ivi'oytiai d. Ausgg., ai ivigy. Meth bei Eus. nicht bersetzt, vielleicht weil die Beweisfhrung ihm zu sonderbar war. Sie ist aber dem Meth. entnommen B. S. 26 und daher im Dial. gewiss echt 18 ylvrjtai
oxl
xv xaxv
eoxl noir(zi]q.
a 6t
|
xiq xxt.
BCDEFH,
notrjxal] eaovxat 19/20 taovxat ovala] ovoia d. Ausgg. 22 xoixojv ol arOoconot notrjxal xal xov elvat Meth. 23 xtxvovtxT z xixxon-' laxQixrjq 6 largbq ^leth. 24- Nach wv evegyet: Zxaoxoz vnoyei xaxbq Meth, Die LA. der HS.S. kann zur Not erklrt werden; wahrscheinlich sind
yhrjxai
d. br.,
Caspari
IV
c.
9.
Dialog.
161
dico.
Dros.
d.:
Uoluntas enim, ut
Ad.
d.:
accidens res
est.
Expone ergo
d
:
substantia.
5
Dros.
Quaecunque
lex
fieri
prohibuit,
et
ipsa
similia,
dico
mala,
verbi
gratia adulterium,
homicidium, furtum
sunt.
his
Ad.
stantia
d.:
Ista
omnia accidentia
aliqua
est,
10
enim ab arte grammatica grammaticus dicitur et rhetor a rhetorica et medicus a medicina, non quod substantia sit aliqua quae aut grammatica aut medicina dicatur, sed ars est et disciplina quae substantiae accidit et ex ipsa iam arte substantia quoque hominis nomen accepit,
similiter
nomen
15
cum
fecerit uel
malus dicatur, id est uel homicida, uel adulter, ex facto eius operis quod lex prohibuit nomen accipiens. Non enim substantia illius hominis qui homicidium fecit in aliud quid uersa est quam prius fuerat, quia neque aliquis hominum hoc est quod opus suum est, sed
rium
quis,
ex eo
quod operatus
est
nomen
accepit,
ut,
2 Cod. accedens
rica ausgefallen
|
10/11 Nach grammatica sind wohl die Worte aut rheto18 opus] Cod.
|
lf>2
Adauiantius.
De
la
de ovxcoc
<>vdh
ay&rjxa ra xaxa,
xco yev?jxd
TQOJtm eivai xa xcxd. xal ov xax ovolav, deixvvxat de ivr ovoiag yivofisva ra. xaxa. acpeoxegov ovv del^ov oxi xgojccp tr) xai ov xax ovolav.
\l\
Ekptjq
I.
Eym xq&xov
xgbxq)
xctxov
nhv
xi\
xrjg
yjr'jOeoq
eivai
xb
ydg
xl]g
,
fioiyelag
bvofia
d xoivcoviag
10
alt eav
xoivmvfi
xoivmvla yivexai. ei de tu xaxaXutojv ttjv vo[il[t?]v xoivmviav. // evvguei yduoig aXXoxgioig, Xiav egyov jigaxxei xaxov xal r\ [iev xoivmvia ?/ avxrj. o de x?/g ygrjewg xgojtog ovy ofioiog. xal ejtl xrjg
tu tu
tjj
avxbg Xoyog. f) xoivmvia xoivvv, y_G)glg xov xgojiov 15 t;]c XQrjOecog ee xato[iev?] xaxov ovx eoxi' xbxe de yivexai xaxov ojtoxe o xQOjtog exl oaprjg. aXXa xal xbv (povov ofiolwg eyeiv <p?][il. 848 eav yag xig xbv ejtl f/oiyeia Zrjp&evxa djzoxxelvat &eZ?], dixag cov exo/. u7]Oev djtaixoov, xaxov ovx egyaCexai' eav de xig xbv fi?]dev xt xo~dv jzrjyoQevuevoJv Jtejzoit]x6xa dvaigrjoyj ovdevbg dXXrjg jtgo(pdemg 20 Xoyov ydgiv, ovdh xrjg xojv olxeicov d(paigeeojg evexa, xovxexiv r\ /Qr/ uaxo)v // x.xr\y.dxoiv. (pavXov egyaCexai. xal xb [iev egyov xb avxb Iji aficfoxego^v yivexai, o de xgojioq xov egyov r?]v dia<pogdv efijtoiei.
srogveiag
de
o
,
\
1 zd
<
d.
HSS.
zavza zd Meth. bei Eus. 3 avxov Meth., avzv d. HSS. 849a a ov?.zcu ewxhau Meth. B. 7 'Isycb
|
S.
4348
s.
novnov
p.
/nev
|
ABCFH,
/uev
< DEG,
unrichtig
d.
1.
R.
8 XQ7)oeojq Conj.
Jahn's, tpvoeooq d.
HSS.
43
|
Xeyezcu) Jahn conj. )JyeaS-ai, wie auch die slav. bers, des
Meth.,
conj.
Bonw.
G-,
eozai
die slav.
17 noxTETrcu &eXy] Meth. B. S. bergehen, tten /rill 18 iv de zig F idv zig 6h d. br. 19 avaiQr/o% BD, avai(jf/oei d. br. ovevq ahfajQ xze.] Klar ist diese Beweisfhrung nicht. Rufinus: /// hona eius inuadat. So giebt er einen vortrefflichen Sinn, dieser liegt aber nicht in dem Text. rec. Dial. ist hier Copie von Meth., was aber Meth. schrieb, wissen wir leider nicht genau, da die slav. bers, hier der einzige Zeuge ist. Sie lautet, Bonw. S. 44: wegen nichts anderes als der Wegnahme des Seinen, nmlich der BaJje und des Reichtums* daher giebt Bonw. als mutmasslichen Text des Meth.: ovsvog a/lr^z tiq. ).oy. '/acj., ati.a zr\q z)v oixelwv a<paiQ. ev. So bleibt jedoch der Gen. Ttooffdaeojg unerklrt. Methodius muss m. E. etwa gesagt haben: nur weil er sich die Habe des Anderen zueignen will. Welches der urspr. T. des Dial.
1
j
16 iazl aaep^q) Jahn d. HSS. Meth. deutlich sein wird, s. Bonw. S. 44 44 d. slav. bers.: nachdem er ihn dem Gesetz
|
',
war
schwer zu bestimmen. Vielleicht: avaiQrioq ovevog jfckk rj (od. zivbq aX/.ng) Xdyov yQLV oidh] zfjq z)v olxsIcdv a<pai()EGE(tig, evexa. Jahn conj. oiEvbg d/.'/. ij TioocpdoEOjg [?.yov] ydotv 22 n <C E.
ist
7ir>o'f(JE(>j;,
y
\
Caspari
IV
c.
9.
10.
Dialog.
163
est,
Non
sed ex eo quod agit, et ita inueniuntur mala non esse substantiae, sed
X.
Dros.
d.:
(Dixisti)
secundum substantiam.
Sed ecce ostenditur quia substantia est ex qua fiunt mala. Euidentius ergo ostende quia per actus et uoluntatem fiunt et non per substantiam.
Ad.
cl:
(Quantum
sufficit,
dilucide
ostendimus
uis
malum non
curiosius
15
primo quidem disce nihil esse omnino natura malum, sed in solo proposito dici malum. Nam quod dicitur adulterium quid aliud indicat nisi uiri cum muliere coitum?' sed si cum uxore legitima habeatur hie coitus suseipiendorum gratia liberorum et sobolis relinquendae, opus bonum iudicatur. Si uero quis, legitimum coitum relinquens, alienum uiolet matrimonium, malum opus egisse
aliquid discutere),
20
Et est quidem, quantum ad coitum pertinet, res eadem atque unum, quantum uero ad iniuriam proximi et reuerentiam legum, opus satis diuersum. Sed et homieidium similiter se habet. Nam si quis eum qui uerbi causa in adulterio comprehensus est iudicet legibus et puniat, non erit malum. Si quis uero innocentem, aut ut bona eius
dicetur.
malum opus
fecisse iudi-
cabitur. Et quantum quidem ad rem ipsam pertinet, idem opus ab utroque uidetur impletum, uterque enim hominem oeeidit, sed propo25 situm oeeidendi in utroque diuersum est. Furtum quoque quod dicitur,
9 malum] Cod.
gendert.
B) im Cod. Gr. ecpriq, (Casp. setzt dixisti nach mala. malorum 12 Cod. propositu, mit o ber u 15 bonum] Cod., oder meine Copie: bonorum 26 Hier hat Ruf. mit Absicht 18 Cod. reuerentia
dixisti fehlt
Vgl. Einl. 11 A.
B.
11*
L64
rronz
dfj
Adaniantius.
De
la
Rue IV 848ad,
xqojto)
t/J>
tovtoiz xal
yirsTi'.i
xb yo/jUaxa
XaudvEiv xtvbz
cot]
sl *
reo
Xfppetoq
o
xaxov.
xoivojvcv
mv
tyei,
i
t
10
auatoxiomv eoxiv. 6 h xT]z X?]ipEcoz rooxoq xaxov /Jyeo&cu xovxo .Toni, ouoicoz h xal tu {reooeslv xqojtco xaxov yivExai. si uhv yao nz xbv aXrfli] oesi {teov. toyov jtoisl dya&ov eI e, tovtov xaxaXixcov, xbv ovx ovxc. oe\Sel xal x?/v xov xqelxxovoz xiftrjv vXotg t] Xld-oiq xQOOaxreiv kd-iXei, xaxov xQaxreu xal xb f/hv xi)z V-EoGEEta^ ovoua xb cvxo. o h vtjg yn^OEOJz xgoxoq k*vaXXa6t xb
htvetv
ytVOflsvov.
JP.
c
TBxei
xoivvv
jteqI
xa xc.xa.
ti
ovXouai .toteqov ol avB-Qmxoi xr\v a<poQurjv atp savxmv XauavovxEz lyovoi. xovxexiv avxol t7j2 xoiavx^z yni/jecoz evqexl ysvoiiEvoi. // xoiovxoL vjto &eov yEybvaoiv. )( av xaXiv exeqoz xiz vrrdnyEi o eiq xa xoiavxa xovz dv&gojrrovz xaooQuev. AJ. Yxo uhv xov \teov xovz avd-Qwxovq xoiovxovz yEyovivat 20 ov tprjui, avxEzovoiov e xbv av&goijtov Xtyco. xovxo [lEytxov vjto
15
oayv
xaXiv
25
xa f/hv aXXa jzdvxa avayxi] ovXevei xcq {reiep jrgoGxdyiiaxf lav xe yag ovgavbv surflg, eox?]xe (fEQoiv xbv sGxottjv, ov iiExaxivovaivoz xov coqlouevov xo7ov. xal Eav [xe] .teqI rjXiov xbv Xoyov rroiElod-cu {teX?]z. exxe/.el ovxoc xr/v cogio UEV?]v xivz/Oiv ov xaoairovfisvog xbv qouov, aXX dver/x?] xivl ov/.evojv to) dcG-Tox)]. xal ytjv Ofiolwg xexrjyvlav ooaq xal (fegovoav xb jcqocTayuv. xov xexeXevxoxoz' ouoiodc e xal va aXXa dvdyxij ovXevel TC) XSXOlTjXOTl, OVO' OXOTBQOV C'.VTfOV wdflEVOV EXEQOV XL JiaQ tiz o ytyoi'E rroLElv ioxeq ovx exaivov/isv xavxa ovxco jisifrof/Eva
-Eov
(oxi
to Jahn, z d. HSS. 2 dVV? 4 a/lzoia. Jahn, '/lode d. br. macht dies bse oder gut xaxdv ttoieT' Die slav. bers, d. Meth. zny Jahn, d. HSS. E 16 ysrueroi BC, yivou. d. br. 19 vnb 7 13 xal ii.} r tov &0$ xzs.~ Meth. bei Leontius (s. Bonw. S. 46 u. Einl. XXII;: nobq uhv zor feov zur; v&Qwnovq ZOlOVTOvq yeyovtrcL ovzl uoi oxet AfyeiV cireZoiGior xbv jiqojtov avd-Qumov yiyovirc.i Xiyw, zovzbozir t/.ei&eoov. afp ov xal ol idwq zi,v ouoiev iXev&EQiav ixXyowaavzo. (ffjul zor/aoorv iXev&eQov 8o%oi T tOj xal ysyovsvai zor avS-^amov, ovXevowa 6h avxbv ov ovXoficu. xovxo /ziozor Tiooz zor &eoi xEyaoioirai Xeyoj. ort von Bonw. getilgt) z /uhv yo Eqr'/.ccav von Ruf. ausgelassen, gehrt aber zu dem urspr. T., aXXa xzh. 21 ff. ozl -. Meth. B. 8. 46, 47 21 vyxn ovXeveiv H Pic. 23 ze in all. HSS. 28 f. nag
1
j)
| |
ACE F.
5
zqiov
1.
HSS.
<
<
i]
eh
o
der Buchst,
ij
ist
durchstrichen),
naobv eh
DEG,
es ist
:
ttcqo
eh
o H,
iiaQ
eh
8 d. br.
aber ungewiss,
b\
was
Caspari IV
c.
10. 11.
Dialog.
165
sua?
quid aliud
nialum.
est
Quod
si
quis faciat,
erit
non
opus
est.
maluni
unum
5 qui a largiente, et eius qui uel ab inuito abstulit uel ab ignorante, sed
non unum in utroque propositum. Sed et dei cultus ita se habet. Si quidem uere quis deum colat, opus facit bonum, si uero relinquens ueri dei cultum eos colat qui non sunt dii et honorem summi dei lignis et lapidibus ascribat, opus malum est. Et quidem in colendo 10 opus idem est, sed modus colendi diuersus est: aliud pietatem, aliud
impietatem
c.
facit.
disti
XI. Dros. d.: Quoniam reddidisti rationem malorum et ostenquod mala ex actibus hominum uel uoluntatibus constent, illud
si
homines huiuscemodi uoluntates a 15 semetipsis concipiunt, id est si ipsi sibi adinueniunt huiuscemodi usum rerum qui contra leges sit, aut tales a deo facti sunt, an aliquis alius est qui declinare a uia recti homines prouocet et irritet. Ad. d.: A deo quidem tales factos esse homines non dico, sed libertatem sui arbitrii ab eo consecutos. Quod utique summ um et magni20 ficum donum a deo hominibus (pariterque angelis) constat esse collatum, quo scilicet, in qua uelint parte obtemperandi sibi facultate concessa, cum sponte se subdiderint dei legibus et non naturali necessitate constricti, sed amore eius prouocati, imitatione dei deligant meliora. Et merito iam haec sua dicentur bona quae imitatione boni meruerunt 25 adipisci. Idcirco ergo concessa est eis libertas arbitrii, ut ad meliora se latius possint extendere et remunerationem obedientiae promereri. Neque enim ad hoc eis dicimus concessam arbitrii libertatem, ut ad inferiora laberentur, sed ut possint ad meliora proficere. Si enim ita
est
factus fuisset
homo
rationabilis ut est
unum
3 Cod. ignoranti. Casp. ab ignorante? B 5 Cod. gente 7 uero] Cod. uere 10 Cod. incolendi 13 illud] Caspari vermutet: aliud. 14 hoiuscemodi, mit u ber d. ersten o 16 sit] Caspari vermutet fit. 2 Cod. larigente
|
|
lari|
B B
20 pariterque
angelis.
22 Cod. subdiderit
23
deli-
L66
'SO.TOTtj.
e
Adamantius.
De
la
Rue IV S48d.
IXjTiq,
e.
OVt
TU
t.vmij
V.TOXStTCll
XgtlTTOVCOV
cp
OTL TO
jtel-
av&gcojtog de rijV
ov/.STai
XQOCiXaev t$ovoiav. eavzov oviaycoycv, ov rijg cpvoecog tliayxf] xQarovfUVOq, ove riyc dvvafumq agxziQovfievoq ojieg twv xqsittovov tvexa avTezovoiov eivcti <p?]{u, Iva n jtXelov jrgooXdy
,
xal
nysiAf/v
cdzsl naget
tov xexoupcoTog.
(prjfU,
//
ov yag
ejil
Xct)]
ei
ovreo
eog
yag
tcov ofioieov.
eoxeg ogyavov
?)v
Bonw.
tlnin
etwa:
\i< thun. Dieser bersetzer fand also wie Wettet, iin Dial. lesen wollte, oder blos tkxq 8 oder i] eh o, in seiner Vorlage. Es hat den Anschein, dass der Verf. des Dial. eine schon verdorbene Abschrift des Meth. vor sich hatte; deshalb wage ich nicht etwas
kann,
als das,
wozu
er geschaffen ist
-rcao
xo
eh
o.
zu ndern.
1 vnox.
AB
|
1
,
anxeixai
d. br. u.
Meth.
:
xqe'ixxcqv
Meth.
2 xovteq\ axovxeq
ovlexai neiS-eod-ai
Meth.
tCov
b.
Leont.
Die HSS. des Meth.: av^QOJTCoq de yo nooGe/.aev (so L TtQOoel.ae yo ohne clvd-oconoq L 2 ) igovoiav eavxbr 6oi/.aycoycbv. Die sl. bers.: Der Mensch aber Jiat dem was er will xu gehorchen Macht empfangen, selbst sich zum Knecht machend, und darauf sich sttzend vermutete Bonw., dass statt xeov cp: x/jv cp zu lesen und yp zu tilgen sei. Das yo scheint aus einer Hs. zu stammen, worin wirklich xcp vc'p stand, und man knnte meinen, der Verf. des Dial. habe ein solches Exemplar abgeschrieben. Jedoch wrde dieser Schluss unrichtig sein, wie aus der bers, des Ruf. sich ergiebt: Mi qua uclint parte obtemperandi sibi faeuUate concessa, cum sponte se subdiderint.
ov/.exai neiS-ead-ai avQ-Qconoq
1
,
Wie
^
es
cp ovkezai Ttetd-. rcgooeX. iova., eavxbv 6ov?.ccycoyG}v. aber mglich war, dass in voneinander unabhngige HSS., Meth. L 1 2 und
mir unerklrlich,
s.
Einl.
ov,
10
4/5
oTceo (pyui]
cor
Meth.:
orceQ
avxCp
xcov
xoeLxxrcov
(L 1 xoeTxxov
L 2 xoeixxov
arbrU
xx\~
(
.
vom
gr. T.
5
2
c
iva xi 7i).elov
iva nXeiova
HSS.
xi
likelov
cov
lyeu
1
KQoaXay
ncxQcc
HSS. L
otieo aixCp
Ruf.: id
\
ad meliora
re et
Meth.
L2
aTiaixeZxai
avf'c/xfj
9 avayxy
avdyxn
|
d.
Ausgg.,
dfiolwq
kein
Wort vorangeht, worauf xoi'xcov annehmen. Wie sie ausgefllt werden kann,
xl,v
xal xovxojv) Da 11 boxai] av i)v Meth. sich bezieht, muss man vor xal eine Lcke
ig? oiq
l-
xa'/.coz
enoagev cOMycoz /u('uv<iv vTZouevcov' xovxcov ytiQ aXxioc, xxe. weder fr das uas er gut gethan, Loh, noch fr das was er
Tadel empfangend.
Caspari
IV
c.
11.
Dialog.
167
gratia ut
quod
est,
aqua uel terra, quae nihil aliud potest esse quam hoc id est quae neque in melius proficere, neque in deterius labi
est
potest,
nihil
utique
homo
uel
gratiae
haberet ac muneris,
5 subsisteret.
Sed neque agere rationabile aliquid posset, ubi facultas eligendi bonum a malo uel melius a bono naturae legibus uetaretur, et esset totus homo terra uel aqua, aliud esse non praeualens. Quodsi etiam per eum aliquid boni ageretur, id iam non suum sed dei esset solius, qui eo uelut organo quodam in quibus ipse uult uteretur. Non
10 ergo
competenter dicitur pro defectionis metu excludi hominem debuisse a profectuum spe, cum et hoc ipsum, ne labi posset, in sui arbitrii
(Quodsi
et
libertate poneretur.
hoc obicias, praescisse deum quod homo per arbitrii ut ad inferiora conscenderet, et ideo non
fieri
talem
est
et
eum qualem
sit
sciret
omnino
lapsurum:
primum
sciendum
quod
re
admissum.
Tum
20
quodam prohiberi debuerit deus ne faceret id, quod metueret ne laberetur, cum utique, si labitur quis et decidat, a diuina eius prouidentia nusquam prorsus abscedat, nee omnino aliquid
illud uult intellegi ut timore
quod illi penitus pereat. Et super omnia adhuc illud uidendum est quod ad eunetam rationabilem naturam quanta et quam minima pars homo est, qui similiter ut ceterae omnes rationabiles naturae
sit
arbitrii
uoluntate donatus
est,
25 rantiae
montes
illas
et colles
est
tibi
ad
nonaginta
nouem
oues, quae
non errauerunt.
Quid ergo
Ne una
nouem ouium
Impeditum namque
illae
quam
nonaginta
Dass es
13 ff. Quodsi
schliessen.
S.
man
aus den
838a wird dieselbe Frage aufgeworfen Deus nesciebat, nun daret unieuique arbitrii libertatem, quia mutandi erant in malum, uel angeli apostatae uel homines? Dort kann der Verf. keine Antwort geben, sondern stopft seinem Gegner den Mund mit: Ut uideo, etiam supra deum sapere vis. Es fllt auf dass derselbe Schriftsteller jetzt so viele Grnde bereit hat den Einwand des Gegners abzuweisen. Jedoch ist es mglich, dass diese Inconsequenz ihren Grund in der Verschiedenheit der Quellen hat, die der Verf. bentzte. Zu einem bestimmten Urteil bin ich nicht gelangt. B 13 Caspari's Ausg.: praecisse. Wohl Druckfehler. B 14 ut] Cod. et. Caspari: (deterius) magis deligeret et. B descenderet? B 15 Cod. debuisset 18 ut]
lsst sich aber folgendes anfhren: S.
Dagegen
Man
erwartet: quod.
Adamantiu>.
f
De
la
ync)tnn>g.
elwg,
"
xgeiTTOv avfrgcoxog vjjtlxaro, ur]dhv tregov all bulvo uovov dig o x&pvxe. tprj/A xoryagovv top &e6v avd-QiDxov zifnfim xqocuqov/isvov xc tojv xgtiTTovcov
ovt
wo
t
iX
>
OTTjfiova
yert'otrai.
zfjp
ovlav
avxcp
tov
vvaoifat Jioulv a
'o
vi eti eojxtrt :i
aXXa xc dvo?]zov ourxiTVXfjocu vpcancu ol tov oqO-otcctov oyuaTog Xoyoi. axojtov yag ?)yoi\uai xoiovxoiq h'dicTQiovraQ eig fi^xog Ixtuvslv tov Xoyov, djioygmvTcog rritUavTog i uiv tov Xoyov. xai iwi oxtl LtI TExutjoiov Xaeiv to 10 XQOxel/ievop vxoely/uzxog yagiv c.Teixcuco yag xtjV afo'ftuav xc T<> xijq xa&oXov exxjLfjiaq oyna xai top TavTr/g vjtsgaojtlCovTa xciUcrreo XTffTjv xiva divaov vrrdgyovoav r\xig yiyrfti ts xai avgei, X T/i7"- '/ci'oiitvT]' xai oocp kxl jtXeiov ol xsgl Agooegtov dgvovTai b axolrryuv xavxfjv jtgoodox/jOavTeg, toovtcq jiXslovag o/ioovq rrXtjitod-ev xa/.cg iyeiv oxei Agooegtov itev xai OvaXevTa Ti)g 15 uvgei. xaxouayiag dvayojgelv. Maglvog l. d ovXoiTO. Tag Xoixag ovo rrgoTaoeig v.T$aytTCQ' Xsixetv yag oxsl t<x> ogqi tco vjz avzco Ixiiovov tjXi&iov xeicu,
t
El
TP.
0v
Tt&tVTl.
2"
tov Xqiotov Jtv&eod-ai ovXofiai d. cog <paTe vutlg. Ix T^g ?]u8Tlgc.g vjcoOTaoecog. vofiiCoi oxi rravv aTOJioiTaTov tovto t?] yodvTco ovola jigoodjtTUV , aXXcog h xc cd ygacfcu ovodviov avTOv cfaot oagxa dveiX?]g:lvcu.
IJegl
MAP.
oagxa avTog
avelXrjipev
1 to Meth.. <; d.
HSS.
u.
fievoq
A 2 FH,
|
tov ftebv
7iooaiooi\uEvov
|
2 ncfixEv eivai Meth. 2,3 9-edq u. tzqocuqovd. br., d. Ausgg. interpungieren zifiijcu,
Meth., tcoi^oelv
d.
nooaio.
yivsadixi Meth.
tioieiv
HSS.
5 dejy.hcu Meth.,
AdojzEv d. HSS.
6 r.rorjoj^
sein.
6
\
15
t
woher entnommen zu
aftta /.EyuEvc.
/..
Viele "Worte,
(?),
sind
im
Dial.
uioEi.
Zu
viel darf
man
sie
keine Veranlassung,
abstechen,
vgl.
daraus nicht schliessen, denn der Verf. hatte vielleicht anderswo zu gebrauchen, aber doch sieht jedermann, dass
Ausdrcke gegen die schlichte Sprache desselben Verf. sehr Meth. II S. 126, 127 Anm. 777. In den uns bekannten hriften des Meth. suchen wir sie jedoch vergebens yuQ n \ 3 9/10 tni XExin)oiov Der Sinn dieser Worte ist mir nicht klar. Ae mihi plaeet, exempli gratia, ftrt&imo exemplo rem de qua agitur confirmare. Pic. Ruf. bersetzt es nicht 10 ajtixdt,an> ABH 12 tvaov BDF, tvvaov AGH, atvvazov d. br. 12 yeyrft] nXfei? 13 yivouhr, ABFH oooj ABFGH, ooa d. br. 14 nhjupvoEL d. HSS. 19 Mit Titol tov Xo. fngt bei Picus und Humfridus ein neuer Teil des Dial. an. Bei Picus hat er die berschrift: de ineamatione CJiristi. Cod. E hat die "Cberschr.: XXo a&eov dyuc MccqIvov 20 avtv AHE aveiXrjgwai AB 1 vouIZoj a>g ndw F.
Jahn,
|
diese metaphorischen
Caspari IV
c.
1113.
Dialog.
169
summis excelsis profectibus permanserunt, non fuisset indulta; quandoquidem nee eorum qui quo modo oberrauerant salutem dispensatio diuina despexerit, sed Stadium quoddam praesentem hunc et
et
nouem
in
uisibilem
5
mundum
posuerit,
in
quo,
concertantium
et
aduersantium
agone moderato, certaminis praemia proposuerit regressum ad pristinum statum, dum per arbitrii libertatem quae illuc dueunt eligi et nihilominus
c.
quae non sinunt possunt). docere, uerum et d.\ Haec non solum ignorantes XII. stultos ac sine sensu homines informare ad intellegentiam possunt, tarn 10 recti et integri dogmatis explanatio est. Et ideo superfiuum puto,
et respui
Eutr.
cum haec
morari.
tarn
euidentia
ipsis
diutius imecclesiae
catholicae
quidam
amplius
15
quis
ex
eo
hauriat,
tanto
ille
copiosius
fluat.
est haurire
Droserius
et
namque metuebamus ne
Ita
,
aeeideret
aliquis
defectus
inuentus
est
quam ex initio coeperat emanare. Et ideo rectum censeo Droserium et Ualentem a dogmatum peruersitate desistere. Marinus uero, si uult, de duabus reliquis quaestionibus quas propo20 suerat persequi habeat facultatem. Uidetur etenim hoc defuisse disueritatis fons torrentior fluere,
XIII. Mar.
d.:
De
illi
Christo
uolo requirere
si,
ut uos
dicitis,
eum
5 Cod. regress.
Regressui?
12 Uidentur] Cod. uidetur. Caspari fragt: Uidentur? oder dogma und assertor? Der gr.T. hat den Singular. Ruf. bersetzt aber sehr oft ungenau, und die Emendation uidentur ist so leicht, dass sie der anderen vorzuziehen ist. B 15 haurire Droserius] Cod. haurire. Droserius dixit. Das folgende Et metuebamus cet. ist also im Cod. Rede des Dros. Caspari bemerkt: Droserius ist mit uisus est haurire zu verbinden und dixit zu streichen, und nach Droserius sind mehrere ausgefallene Worte zu ergnzen, dem xal oaa enl nleTov ol tcsqI /Iqoosqlov aQvovxai,
|
zusammengehrt.
recti<
iri
fudit.
sonst
hat Ruf. fehlerhaft bersetzt durch et metuebamus Wenn wir diese defectus. Worte als einen unabhngigen Zwischensatz einklammern, entspricht das brige
dem
gr. T.
B)
21 Cod. fuerant
23 Cod.
Genitivs entstanden.
Adamantius.
De
la
Rue IV 849b
rrt'gag
S50a.
./
Olo&a
i>T(
o oocficc dXrj&cjg
ovXouevog LtI
dye&ai
evorjst
^yrrjiv
yevt'oxrai IIuji
MAP.
\
tu alfj&dg. jtqctov ovv jteqI ov ovXsi T?]V tx&ov tov oqov oacpwg. tov Xqitov ton xb u]TOvutvov. lycb ogiCoftai ort
xi bglZt] Xtys.
rTjq
<Prj(A
tycb
Ixdvrjg
vjfislg.
jtqcqto-
xXdorov Ada/t,
Ig
r)~
xal
MAP.
10 XQ?]
xsi&rjvat.
ocbrov f/hv tovto CflTrj&TJrco el (ov) (piget aiyog zb Xtytiv avrbv rbv tov &eov Xbyov dxb yvvaixbg odgxa avet?.?](p6vai. AJ. El kxiOVfialvei xatrog tc tcq Xoycp tov d-eov, aleiTai
to
d-elov.
MAP.
15
MAP.
AA.
/.//pe'vat'
Umg;
to Xeyeiv tov Xoyov odgxa dveiovx aleiTai, ov ogrjg ootyerai, ovx exi&v ueL xa&wv e to &elov ctvexiexTOv eorcv. gayea
t
|
20
MAP.
AA.
Atye.
Tov dvO-gcoxov
f
Tig erj{uovgy?]6ev;
MAP.
AA.
d-eog.
MAP.
AA.
Sg
lriutovgyrjsv;
r\
dv&gcoxov. (p?]ol, xc.t etxova xal o/ioicooip ?)ueTegav xal eXaev o frebg yovv axb r/Je yijz xal exXae tov avd-oojxov.
Kafrcog Xiyu
ygatpiy
MAP.
xoirjGcofiev
2729;
Gen.
1: 26, 2: 7.
fest
AB'D^H. (fO.eoia br. lo< B*D 2 ins- Ruf. Vielleicht schrieb der Verf.: aacptoxegov 12 &6t"r Waa Ad. hier sagt, verstehe ich Ruf. 14/15
<fi/.;'oiGTor
d.
4
ov
oacpr/ d.
HSS., mani-
<
d.
el
nicht recht.
Es
ist
gar
Beweisfhrung unklar. Vielleicht erhalten wir einen etwas besseren Zusammenhang, wenn wir el vor alelxai *zen, also: 'Enurv/ialvei nd-oq zi rw /. r. &., et ceTxai xb S-eTov. Ad. wrde dann gesagt haben: Das alelo&ai, wovon Mar. redet, wrde ein tzS-oc sein, fr
Potcst criiih aecidere eet.
allein
auch
so bleibt die
Ti&rj
aber
ist
das
Wesen
|
14 ndS-og <C
vor oayja.
FH
den
Namen
Namen
'4(5.
Caspari
IY
c.
13. 14.
Dialog.
171
ueritatis
Ad.
ueruni
d.:
Nosse
te
arbitror
quod
est
quaerit,
abicit,
omnem
praesumptiui
et defini
praeuenti
animi conten-
tionem procul
5
unde
uelis
habere quaestionem.
coeleste
De
Christo
sit
quaestio,
statue.
quem ego
dico
corpus
a
Ad.
unde
et
nos omnes.
Christianorum
dogma
fide et
d.\
Lege de
Mar.
scripturis haec
quae
dicis.
Primo hoc requiratur si non et turpitudinis est ut dicamus uerbum dei carnem de muliere assumsisse. Ad. d.\ Potest enim accidere passio aliqua uerbo dei, aut turpe
XIV.
d.\
15 aliquid diuinitati?
Mar.
Ad.
d.:
Quomodo?
Quia
dixisti
d.:
turpe
esse
si
dicatur
uerbum
dei
carnem
20
assumsisse de muliere. In diuinitate nihil est quin e contrario, quia nee laudem requirit nee desiderium aliquod capit diuina natura. Haec enim omnia passiones sunt, diuinitas autem incapax est passionis. Sed et (ad) illud responde quod te interrogo.
Mar.
Ad.
d.:
Interroga.
d.:
Hominem
Deus.
quis creauit?
Mar.
25
d.: d.:
Ad.
Mar.
Ad.
d.\
d.\
d.:
Mar.
Et
limum
de terra
et
plasmauit
lich
dem
17 Im gr. T. wird das Folgende bis passionis flsch2/3 Cod. contentione Eutr. in den Mund gelegt 18 Der Satz In diuinitate cet. giebt keinen
| |
Sinn.
Caspari:
und Quin
[quia]?
|
contrario
= ja,
im
Gegenteil.
Aber auch
so wird
Oft
B
|
19 Cod.
172
/
Adainantius.
De
la
Rue IV 850ad.
alg
Aamv
\fAP
\
t]
xb yaioov;
lafimv 6 irabg xal jtXdoocov Ix yaloovog xbv avd-Qwxov ovx ^oyvraxo. avaXaelP bv LxXaoev ?]eixo;
\.
El yovv
MAP. ETTP,
Ilcog
af] uiovQy?jo{rac
l
rj
ovy ovxcog;
dv-gcojtog:
KAP
1')
f]
MAP.
10
Avb?/xov ovv rb Xiyaiv am yaloovi uf] aloyvvaoO-cu. am a reo xoalxxovi cualoircu. ei yao yovv laelv b &ebg ovx ydaCd-Tj, stcog dvd-ocorror. yavbuavov bfiolcoocv avxov. Xaalv Tjoyvvaxo;
ETTP.
AA. Avrtj yao (fvotg ovx u.yyat bxt uaygi xijg ot]uaoov b Xoyog xov fraov ji/.dooat xovg dvfrocojtovg; ?} ycoolg xov {raov <f/)g
t)
vva uiv &aov Xyco Ccooyovalv rov dvd-gcojiov. AJ. "Axova xov djtooxbXov Xayovxog' Xoixbg &aov vvctfiig c xal {raov oocpla' dxova *Ia>avvov rov evayyaXioxov Xayovxog' Jtdvxa i avxov ayavaxo xal ycoolg avxov ayavaxo ova av o yayovav20 fxXXa fifjv xcd 'iaoaulag b JigopS/xr/g alxvvoc rov d-abv JtXdxrjv rov avd-Qwxov, ffdoxovra' jtgb rov ua JiXacu oa. ax xotXlag anlGTCzfiai oa. dXXd xcu Aavl' al ysloag Oov ajtoi?]dv tia xcu exZactv [ia. all ovv ya xcu av xfj ravaoac aXaa, cprjlv, o d-abg yovv xcu ajzXaoe rov dv&Qcojtov. (an uijv xal o ajroxoXog' 25 bxa a. (p)Oiv avbxr] Oav o &abg. b dcfoo'iGag ua ex xotXiag lU/Tobg uov.) al xolvvv alxvvxai djtb xcov ygacpcov o Xoyog rov d {raov CcoojtXaOTcdv rov av&ocojiov. Jtcog olbv xa aoxc xc, uav cdoyyvr^
'Eycb
t
MAP.
dt-ia.
alya
djroayeofrcu,
xb.
a ccualvova
xcu Ivo^bxaoa
30
xavxa axrfavXuaxa;
jiobg
MAP.
odo%,
Tl
Xoyog
?)[iZv.
5.
17/18'
118: 73.
Cor. 1: 24.
7.
21/22] Jerem. 1:
22/23" Ps.
23 2i
Gen. 2:
25/26] Gal.
j
1: 15.
31/32] Joh.
1: 14.
ist
12 vS-fximov yevofievov
A^H Pic.
|
15
ttooTi/xcoz.
AB
|
(in
o ausgelassen)
DFH.
2426
<
Ruf.
28
er/t]
d.
29
bc<pavXI%ez d. HSS.,
ixyavXi&o&ai
ehe Ausgg.
ABEFGH,
Caspari IV
c.
1416.
Dialog.
173
ut in melius conuerteret an
Ad.
d.:
terra,
in peius?
Certum est quia in melius. Ad. d.\ Si limum terrae non erubuit deus accipere et plasmauit atque ex deteriori meliorem speciem fecit, quomodo erubescebat suscipere quem in melius iam plasmando conuerterat?
Mar.
d.\
Mar.
Klr,
d.:
d.:
d.:
Quomodo hoc
Ita est.
dicis?
esse.
Aut non
ita est?
Mar.
10
Eutr.
d.\
d.:
d.:
Quid ergo
est honorabilius,
Mar.
Eutr.
Homo.
Stultum
est
15
non erubuisse deum assumere id quod inferius erat et abiectius, erubescere autem debuisse assumere aliquid de melioribus. Si enim limum accipere non erubuit deus, quomodo hominem, quem ad imaginem suam fecerat, assumere erubescebat? Ad. d.\ Quid autem et ipsa natura rerum de his uos non c. XV. arguit quia usque in hodiernum uerbum dei est quod plasmat homines Aut tu sine deo dicis plasmari homines in uulua matris? et format? (Et quomodo his coelestem et rationabilem spiritum dabit quos non ipse
ergo dicere
Mar.
Ad.
sapientia.
d.\
d.:
20 formauit?)
Ego
Audi ergo Paulum dicentem: Christus dei uirtus et dei Audi et Iohannem euangelistam dicentem: Omnia per ipsum
et
25 ostendit esse
30
Sed et Ieremias propheta deum formatorem hominum, dicens: Priusquam te formarem in utero, noui te. In quo et quid prius nosset et postea formasset ostendit. Sed et Dauid: Manus tuae, inquit, fecerunt nie et plasmauerunt me. In Genesi quoque ita scriptum est: Accepit deus limum de terra et plasmauit hominem. Si ergo ostenditur ex his omnibus scripturae testimoniis quod uerbum dei est quod plasmat homines, quomodo consequens uidebitur turpe putari in deo, si id assumserit quod opus ipsius esse nee alterius approbatur? Et quomodo rectum est id quod
facta sunt
plasmatorem
et
XVI.
quae
Mar.
dicit
d.:
scrip-
35 turae,
eum
est:
corpus habuisse?
et
sicut
in
euangelio
Iohannis scriptum
Uerbum
habitauit in nobis.
8 Ais] Cod.
agis.
im Cod.
Fehler
fter
agit, agis
|
ein g einschob
j
17 Cod.
script.
29/30 Cod.
17
Adamantius.
De
la
Rue IV 850d
851a.
tvcyytZiOT/j-
XttW
t>Ti
i^ueztga oagxi.
\tAP.
AXX
t)v et^eg zi Xeyeiv, zb e zb ovx ov xal ozi zb ovx e /yd/y ov avzb ytyovev. ov ydg zb yeyovbg ov Xex&?]Gezat aXXa [ro] ovx ov zovzo Jiglv yeveo&ai. ovxovv yeyove odg^ zov yevbfievov Xoyov xqoovtoq, zb ydg yevby.evov uezayevezegov rov ovrog. MAP. O Xoyog avroq odg, tydvsvo, ovev ea>&ev jtgogXamv. 10 AA. Tgejtzog eoztv o Xoyog rov &eov, ?} dzgejtzog;
AA
nzo
tet^e
MAP.
JA TP.
AroejtToq.
BovXoaevog
Iloia zavrjj;
u
el^ai
jzegtjreigi]
MAP.
15
f
EYTP.
Ev uev
{
ort
zw
evzegov de ort TQSJtrbg evge&r)ezai o Xoyog el xard oe yeyove 6ag. rb yao zgejtbfievov jiaQ o jrecpvxev ovxezi ezai o i]v, aXX! o ytyove. XBQibv ovv rb Xeyeiv Xoyov &eov elvai rov Xgtzov. ov ydg eOzi
20
Xoyog aXXa odg xard oe. jieoLbv e xal rb et- ovgavov (pdxeiv avzov eoyjjxevai odgxa. AA. El rov Xoyov (pdxei dgxa yeyevrj&ai xal fi?] dveiXTjooevat Ocfta av&gojjrov, (pgadzoi zi ezt rb Jtejtovfrbg ejtl rov zavgov.
MAP.
s 51
EYTP. AoxtjOei, zovzezi (pavzala xal ovx aXrj&eict. AA. El oz7jGu xal ovx dZrj&eLa jiejtov&e. oxrjei xal Hgmyjg
\
ixd^ei, oxrjei
HSS. 6 ro in all. HSS. 27/28 Nach (F in mg. von spterer Hand sxqivev); Kuupac, erwartet man ein neues es kann jedoch TiaotSujy.ev aus dem vorangehenden dazu gedacht werden, vgl. Ruf. u. Mt. 27: 2 xa) thxqwx IIAtw. Nach andcttoXoi ist aber gewiss ein Wort aus5 otl
|
< ABDFGH
5/6 ovx
^ Verbum
xb ov
d.
gefallen.
Ruf.:
assistere
ist,
ei.
Schrieb
der
Verf.
vielleicht
naofjoav
air>?
Ob
y.axto/ov richtig
ermitteln.
und
kann
ich nicht
Caspari
IV
c.
16
c.
1.
Dialog.
175
dicit
Ad.
d.:
Satis
recte
et
catholice
euangelista
quia
uerbum
Sed uerbum, inquit, caro factum est. (Ad. d.:) Siquidem dixisset quia uerbum caro erat, uidereris aliquid 5 dicere, quod autem dixit: Caro factum est manifeste ostendit quia id quod assumtum est factum est. Non enim hoc quod erat factum dicitur, sed id quod non erat factum est. Caro ergo facta est, cum iam esset uerbum, quia id quod factum est posterius est eo qui erat. Mar. (L: Ipsum uerbum carnem factum dicit; non dicit quia aliquid
Mar.
d.:
10 extrinsecus assumserat.
Ad.
d.\
Ergo mutabile
Immutabile
uerbum
dei?
Mar.
Eutr.
et
d.\
d.:
est
uerbum
dei.
Dum
Quam?
uis
ostendere
quia carnem
dum hoc
Mar.
Eutr.
d.\ d.:
refugis, incurristi
blasphemiam.
15
Quia mutabile
in
uerbum
dei,
quippe
si
ipsum uerbum
esse
erit illud
Etiam sine causa uerbum dei dicis 20 mutatum sit et caro magis dici debeat. c. XVII. Ad. d.: Sed et illud, uerbum dicens carnem effectum permutatione et non assumtione, dicat: Quid est quod passum est in
carne?
mutatum. Si enim mutatur quod fuit, sed id quod factum esse Christum, cum in carnem
Mar.
25
d.\
AOKH2I passus
est,
magis
quam
pateretur.
(Explicit
ber quartus.)
(Incipit quintus.)
c.
I.
Eutr.
d.:
Hoc
est
quod
dicis
non
30
ueritas.
non uere passus est, ergo et Herodes uel Pilatus putabatur iudicare et non iudicabat, et putabatur manus suas lauare et non lauabat. Sed et Iudas, qui tradidit dominum, putabatur tradere et non tradebat, et Caifas putabatur, et Iudaei putabantur
Ad.
d.\
4 Ad.
ipsum
|
d.]
Diese berschrift
ist
Si quidern
qui erat als Worte des Mar. erscheinen 10 Casp.: qui. B 19 Cod. carne 21 dicens] Cod.
| | |
im Cod.
Worte
Si,
assumserit?
17
vor
dici. Vielleicht: si
uerbum
dicit quintus bildet 24 8o'Ai]Gi im Cod. mit Capitalbuchstaben 26/27 Explicit im Cod. eine Zeile 33 Hier scheint etwas, was Caiphas bei Christi Passion that,
| |
z.
(Vgl. d. gr. T.
B).
Adamantius.
rioxi/cei
xt;i
De
oxfjoet
la
Rue IV
xai
851
a d. ax
oi
EtSa/yeJUarai
.
eifffyettCpvTo }
oxrj,
/.t'yec
t
rjZ&sv
l xai
t)
xd>q ovp
6 XQtaxog'
eyco el/ti
7)
alfjfreia;
El TP.
' >
:tui
t)
Xgioxbg oxr
MAP.
l&t cua.
Eyco
oxi
ax ovnavoiv
lycov
AA.
Ot
jExiv
ovoapw eyovoa odgxa rag axoeigeiq e'/.d-elv. MAP. *Ex\ Om/iaxoq eixvvco. Xeyet yag 6 xoxoXog' ooociaxa IxovQavia xai ocouaxa erriyeic.
curo
fQaspmv
15
c
20
axoxolog ovouaZei ovgavov. yZiop, eZrjprjp. ovxoo Oc&fiaxa ejtovgdvia xai ocouaxa errlyeia. aXXr\ ola rjXiov xai //>/ oza oeXfjvfjQ, aXXq (Toga doxegmv axrjQ aCxeQoq iacfegei ev ogy ovx a> xai ?) dvdoxaoic xmv vexqv. el^ov ovv ei ooq xai oCxia xai alfia lyet vxoxaip iv ovoapm. MAP. 2mua xai 0oq xo avxo eoxtv. EYTP. xoxoXog ocouaxa. ) /.ovbxi ovgavov. fjXiov, osXtjvtjp
o
AJ. Smfta
cfdoxer
yag
euipaivsL.
AJ.
n.oai.
Ovx
lyei
eoxi xb avxo.
in)
ocoua l ovouaZoucV.
TP.
'jcoog navxag],
xai doxea
xai
25
alfia
ovolav Iv ovgc.vco
El
Aandvxioz
(
enlyeiov
dl
c.v'ci'/.iyfivc.i.
xovxeoxiv Ix t7 2
yo/j
rjfiexsoaq,
el
MaolPog
d feaiovxai.
ovv 6er/7jrai
emyeiov dvel-
axb x7 2 sxovqopIov.
t
Joh. 14:
6.
9
a
11 12;
1417;
1 Cor. 15:
4042.
quia
\
4 Nach Siaeaiovxai
d.
ist
.
vielleicht
an
zu ergnzen.
Ruf.:
8 ovv <Z
AEFG 20
ovQavdv] eoelestia
Ruf.
die ganz verschiedene Auffassung der Worte des Eutr. bei Ruf. von Ad. belehrt werden im gr. Texte weist er Marinus zurecht. Ruf. hat den Zusammenhang nach seinem Gutdnken verbessert 24 naQ&gEig Wettet., ncnt/ei; d. HS> Ruf. 25 In den Ausgg. wird ngdq navzaq flschlich mit dem Folgenden verbunden: TIoo; jtavraq 'Adafidvrtoq fpdoxei. Es besagen diese Worte TtQ. Tl.: Eutr. spreche hier nicht den Ad. oder Mar. an. sondern alle Zuhrer. Diese Bemerkung, welche S. 833c am rechten Orte steht, ist hier m. E. nicht
;
j
originell,
Caspari
c.
1.
2.
Dialog.
177
ei,
clamare,
effusus et
putabantur
et
apostoli assistere
putabatur
et sanguis eius
non
et
est effusus,
putabantur
et
geliuni
non
5
uenit,
et
et
non
resurrexit,
puta-
batur
salus
hominibus data
surrt ueritas?
et
non
est
data.
Quomodo
ergo dicit
Christus quia
Eutr.
dicit:
c.
Ego
Quid
d.:
dicis
Ego sum
II.
ueritas,
d.\
Marine? Hoc ais quia Christus uerbo quidem re autem et opere nihil ueritatis agit?
scripturis
Mar.
Ego de
ostendo
quia
de
coelis
uenit
Ad.
et
d.\
hoc de scripturis ostendere si aliqua substantia carnis in coelis est habens ossa et sanguinem. Mar. d.: Ostendo corpus dici in coelis. Ita enim apostolus dicit:
15
Corpora
Ad,
coelestia et
d.:
corpora
terrestria.
Corpus nominat coeleste apostolus coelum ipsum, uel solem, uel lunam et Stellas. Ita enim dicit: Corpora coelestia et coiyora terrestria.
Sed
alia gloria solis, alia gloria lunae, alia gloria stellarum; Stella ab Stella
differt
in gloria.
Ita
et
resurrectio
mortuorum.
est.
Ostende ergo
si
caro
et
Mar.
Euir.
d.:
Corpus
et caro
idem
d.\
Quomodo
luna?
Ad.
25
d.:
idem est. Non tarnen possumus coelum carnem nominare, corpus autem nominamus. Ostende ergo si caro et sanguis et ossa habent in coelo
substantiam suam,
Eutr.
d.:
et
Adamantius
autem
dicit
coelestem.
Et quidem,
nemo
dubitat.
debet
si
sit
etiam in coelis, ut
ita
demum
enim neque existere carnis substantia doceatur in coelis, superfluum est requirere utrum inde assumserit, ubi nee inueniri eius
sumserit.
Si
substantia constat.
nominat solem
Adamantius.
Man
erwartet entweder
dicit
Lamantins.
De
la
Rue IV 851
d S52b.
/./.
oxocraosatq
t^
oaQXixrjq, xaoigofiai
xca
YQagxnv <>ti oaoxa xai alua xai ooxea arelaep o ovoaptoq loyoq, xai xq>top ye axo tov evc.yyekiov. uera g rtjp tx vtxQmv eysQOiv, axirovproq avxqp Scou. eqaoxe' aXe
axoc*
9P
<>r
vovq vvxovq xojv ?'/Zojv xai tijv yelgd Oov elq typ xlevQav, xi:\ utj yivov djtiOToq dXla jtioroc. xvevfia yag oaoxa xai ooxea ovx eyei ojg efih 6 gre hyovxa. XniOTog eeige oayig oagxa xai oOTea eoyj]xevai. EYTP.
eiq
e yg/)
axxvlov oov
10
ovv rrgrjTOv deiytr^vaL ort ovoia Iotlv iv ovgavco eyova oagxa xai orai. xca tote to aoya/JoTegov evgijoeTe. MAP. Edti^a tu ocouara ixovgdvLa.
EYTP.
AA.
852 xai
avEilrjfpivai
oagxa xai
EvtjZoteqop oe exiorrjost IlavXog. tijv iaOToX?)v oj uaT04 <$i)oiv. iy&gol oaQxbq eixpvq' ovx od xai vuelq jtoxe t)xe.
t
|
tov \reov xa\ i'cvoi tijq irrc.yyeXiag tojv iatri]xa>v' vvv e c.vt ix t Xaep iv t tp Ocouaxi r q oagxbg avxov, eiac Oagxoq
))
'/.
i/
EYTP.
-
oaoxa avvov apeiXr^pepai. AtiiaTW ei Iotlv ovoia iv ovgavco eyovoa oaoxa xai
t/v.
alfia xc\
oTta.)
MAP.
\
\.
Axb
axo
aXX
oic.g:
aXX
/.eye.
EYTP.
25 av'ci/Jiffcvai.
M/j
ovoiav.
ui\
avc.yxij
ovv Ix
MAP.
b
Aoaau
/
ojqd-tjoav xai
TL
{/st
J.
ovv
t
rjiiaz
/]
ia^ac
t/jv
ah'/freiav
l'va
avT)^
ovx
Om&tjpai
30
//ytA/yj
dvv)j{raj uev;
ei
/
t
t
xad-
rjulp t?]v
ooT^giav;
xaX de
ei
Tfjp
Ccorjv,
[ovv]
ro ipevovq
ejic.yyt/.la'
e aZ?]{reiag iaoxaloq
4 1
1517] Eph.
10
<:h
to
4 fyegoiv] vdaraoiv H 5 rvrcovq BDEFGH Pic. Humfr.. t^ovq AC d. Ausgg. uortc: finden sich nicht bei B 19 20 Diese "Worte des Eutr. ei^olt)
<
Kuf.
Sie
sind
hier
unbequem, weil
anschliesst.
29
)',
in
Antwort des Mar. ovq&viov &oyji Ruf. kann sie aber gerade darum ausallen HSS., von d. 1. R. aus Versehen
die
^7ii l -/y:/./.tTi>
inijyyiXero
ABFH.
imtyyelXeTO
d. br.
u. d.
Ausgg.
31 ovv
<
CFH
Pic.
Caspari
c.
3. 4.
Dialog.
179
c.
III.
Ad.
d.:
quem
Ergo,
cum manifestum
de
scripturis
assumsit.
5 caesus
et
probo quia carnem et sanguinem et ossa uerbum dei Ergo hoc quod in euangelio dicitur (et uinctus et flagellis
in
cruce
clauis
confixus
milite
latus
unde
In tantum
manus
tuas in fixuras
clauorum
10
et
in latus
meum,
et
carnem
et
ossa
(L:
non
habet, sicut
me
uidetis habere.
Eutr.
Sed quid plura? Ostende, si potes, Marine, esse in coelo substantiam carnem et ossa habentem, et tunc poterit patere quod
ossa habuit.
quaeritur.
15
Mar.
Eutr.
et
d.:
d.:
eum carnem
est.
inquit,
cum
essetis
et
repromissionis
tcstamentorum,
nunc autem
in
Mar.
Ad.
d.\
Ex qua substantia? angelorum? an potestatum? an dominationum? Unde uel ex qua substantia assumserit corpus edicito.
d.:
25
Eutr.
d.:
Cum
in coelis,
quomodo
assumsisse
IV. Mar.
d.:
AOKH2I,
Ita
eum
corpus,
et
sicut et angeli
qui et manducauerunt
biberunt
Ad.
d.:
cum
eo.
dicimus quia
et hie fecerit.
30
Quid ergo uenit nos docere ueritatem is, in quo hoc quod quomodo nobis salutem praestitit? Per mendacium nos uocauit ad uitam? Quomodo res falsa uera credetur esse promissio? Et quomodo ueritatis magister esse poterat qui in ueritate
1 ipsum] Cod. ipse
|
quem] Cod.
qui.
2 carnis
4 Ergo hoc quod kann die richtige LA. nicht sein. quod. Er bemerkt: Vielleicht ist Profero ergo hoc oder Profero zu lesen". Diese Conjectur scheint mir aber nicht zutreffend zu sein. Man knnte fragen, ob dieser Satz mit dem vorangehenden zu verbinden sei und so zu lesen probo quia assumsit ex hoc quod cet. Es bleibt aber sehr ungewiss, da der ganze Satz im gr. T. fehlt. B Cod. in euangelio quod, mit b ber in und a ber quod 12 Maxime und darber Marine 21 Ostendit] Cod. ostendo. Man kann ebenso:
32
res]
Cod.
rei.
12*
81
Adamuntius.
tijZOP
De
[nuxioa
la
Rue IV 852b e.
liov 6{xoXoyeZ
ort
XQmxoV
ttVTOq
i
t
v a/./j&EVCDV.
6
ycto
ycto
o
uy)
avxov yyvv}juivog.
ayivvrjxov
ovxoi cpaOL
xov
Xqixov.]
tXtod-cooav ovr Tiva d-tXovoiv elvai xcov ovo Xoyojv yev?], xov
i]
dnvovuevot 6h xal
xco
oixovouiav
dv&gcojiov;
Xqitov,
yag
tavxmv xaxa odgxa ytvv?]oiv xal jzcbg ccxovovoiv avxov Xeyovxog iavxbv vlbv oxv oyjjfiaxi ccv&qojjtov kcpaivtxo, xig ygda
xfjv
[ol
xov Xtytiv Iavxbv vlbv dv&gojjzov; iyg?]v yag djtXjg XeyeiV 6tZ xov
av&gcoxov
10
toi-
xoXXa
%a\
{ii)
JiafrsZv.
akt]d-mg
l
i)v
ev
tpsvei [toocpfj
tl
cpaoiv
Ttscp^vivai
15
yag xr\v aXrjfrtiav 6ca xl ovyl avfrgamov, aXX vlbv dv&gcojzov tavxbv tXtye, yevofievog ojttg ovx ?)v; aXX aXrftg xal ajiXcog av xovfr ojttg ?)v tXtye jttgl avxov. ovxs yag sv6o$.6xsgov tavxbv sjtoist dvxl &sov av&gamov vofilZso&at, ovxs av fiXXov avxoo tJiioxtvov avd-gcvjtov 6oxovvxsg ?} &sov. xal, sl uhv yvoi&TJvai ovXot/tvog xi]v xax avxovg aXr/d-ttav dylxxai elg xov xofiov, ovxs fisxapoQ<pov&ai tygTjV tig xb [i?] <paiveo&ai o i]v, aXX* dyvosZfrai, ovxs
y.vgiov
xa&b
iyvw&ai.]
>
>
in)v,
oioDjtr/avxa
xov&
ojtsg
?)v
aX^d-mg,
sl
tavxbv xaXtlv.
2u tXtytv,
e
xal xovx
sXtyoftsv av
Jtmg xsyyd-
*Primum<
Pic, rrojroc
d.
HSS.
xov
Xqigzv sind gewiss unecht. Bei Ruf. fehlen sie. Von dem was sie aussagen, von der Zeugung Christi durch den Vater, ist hier gar nicht die Rede, sondern von der Lehre der Doketen. Marinus leugnete x)/v y.azk adoxa ybvvr\6iv, die Geburt aus einer Frau, und die io yoi sind nicht wie es durch diese Interpolation den Anschein hat die Dogrnata dass Christus ix xov naxobg yeyrvt]f.ievoq, und: dass er y&vipoq sei, sondern die Lehre der Doketen und die Lehre Christi, dass er wahrhafter Mensch sei. Die eingeklammerten Worte sind aus der Feder eines Lesers geflossen, der an einem Beispiel zeigen wollte, dass die Hretiker Lgner sind, dem es aber an der Einsicht in den Cardo Quaestionis fehlte 7 xj] xb DEFH 8 6eZ B 9 ol de] sl 6h A*Bi neyvxevai FH 9/10 ol 6h eyriboS-ac] Diese Bemerkung, die ebenfalls in der bers, des Ruf. fehlt, ist ebensowenig echt als die vorangehende. Obgleich unser Verf. kein grosser Stilist ist, so konnte er doch mitten in der Beschreibung und der Bestreitung des Doketismus eine solche naive Bemerkung hier nicht machen. Sie scheint mir eine Randbemerkung zu sein zu den Worten rcjg axovovci vlv vd-QtoTiov; 13 tieqi avxov d. HSS. u. d. Ausgg. 13 14 In ol'xt yuo roul'^eo&ca steckt ein Fehler. Man lese: xj dvxl (den Accus, av&oojnov st. d. Nom. kann man einem spten Schriftsteller nachsehen) oder: avxov txoiei xb dvxl. Statt vouiLtod-ai H: dvofid^toQ-ai 16 xa^ avxovg d. HSS. u. d Ausgg. (xc'} c.ixbv C), avxol sind die Lehrer des Doketismus 21 ol d. HSS. HSS., verdorben aus xoevvivoj. xb iv dv&(K07iivco] xb xovvavxlov d. Ruf. bersetzt hier nicht, sondern paraphrasiert. Das war gerade die Lehre der
d. h.
<
>
<
Caspari
c.
4.
Dialog.
131
non uenerat? Tum deinde credendum est uerbis eius, an non? Est credendum, nee quaestio habenda est. Si autem credere nos confitemur, quo-
modo ipse de se dicit qia filius hominis est? Nam si uidebatur tantummodo esse homo, ut quid se filium hominis diceret et non magis hominem? Nunc autem dicit quia Oportet filium hominis multum pati.
Si enim, ut uos dicitis, putabatur esse
putabatur
esset
10
homo quidem
(si)
dici
ex homine,
non
se
fuerat,
homo, seeundum hoc ipsum quod potuit, filius autem hominis qui natus est dici omnino non poterat. Sed, cum non
esse
homo, cur
hominem
simularet?
Numquid
gloriosius
se
hominem pro deo nominabat? aut magis ei credi poterat, si hominem se diceret, quod non erat, quam de am, quod erat? Et hoc dieimus, si se simpliciter hominem pronuntiasset. Nunc autem, cum se non solum
hominem, sed
et filium
hominis
dicit,
quid arte
et calliditate
ueritatem
uultis obtegere?
15
Quodsi in
Adam
et
Eua
turam
non dieuntur filii hominis, quia ex hominibus nati non sunt sed tantummodo homines appellantur, quae appellatio indicat ipsam substantiam, quomodo non haec eadem ueritas seruaretur in Christo, ne
et
8 Si
fehlt
im Cod.
Caspari:
cum oder
quia.
B.
Is2
oy/'itii'.Ti
Adamantitis.
De
la
!h:i
.i.nl
<:r!>>j<>.-Tui
.
ih'irov
oyi uaT<>j.;
t
ort
ov
(/von
uovov
t
xco
oyt'juaxi
(falvovxai
o
aXXa
/)
xt'A
r ovoia.
avd-ocojioi
vxeq.
\
xe yctQ
S53 Aditfi
j
xe.l
'/c.'j
Jt:
vidi
exaXovvxo'
ftkv
tijq
tynijr xrX
xov
XCp
xc/.iloth'.t.
xovq
Ti-
n'/.tLraxLq ev
ajiavq
10
vloq av&ocojtov
XQOTffOQlq. eeL.
El TP.
Ov
rtjv
ovolav
oxl,
xmv
aXXa
MAP.
JJ.
Eym
qo
<f>/[u
ojJteo
ol
ayyeXoL
xw
'Agaafi cocpd-tjGav
xov Xqlxov jiaooviaq xvjioi eylvovxo, eX&ovrjq 15 l x7/q a/jj&tiaq ol xvjtot eJtavQ-rjav xaxa. xov djtbxoXov. 6 yaQ b vofioq oxicc xoiv iieXXovxcov aya&civ. et ovv xal o Xoioxoq oxLoiojq xal JiQocpt/xixaJq xal avxbq ooq ol ayyeXoL r/Xfrev, aXXov vvv ovv xaxa oh jzooodoxv ocpeiXoiuev aXtj&aiq, xal vlbv v&nojjzov ovxa xal a/.rj&coq djto&vrjxovxa xal &ajixb\ievov xal eye.LQo uevov ex vex.Qoov
xfjq
k
MAP.
AA.
El xvjioi
jtcoq
hepayov fiexa
ov;
dXr\&eiaq,
Ol ayyeXoL,
jiqoxvjzol
yevo\ievoL
xi\q
xovxioxi
fiev
yaQ xb jcvq
ayyO.oL uexa xov 'Agaccfi, xc&ahq xal o djtooxoXoq (pdoxeL' xavxa filv xvjiol vvtaLVOv IxtlvoLq, lygacpt} 6h jtQoq vov&eiav
t
30
xaxrjvxrjsv. KYTP. djioGxo/.o^, ojg tfior/e oxel, oxlcw xal xvjcov efipalveL (isXXovrjg aXrftuaq, ?)q xal oyjj uaxa ysyovaLV ol ayysXoi. ev ys ovv xal xaXcq GX0L'/j)GtL xq~) djroGxoXixco yoduixaxL 7] xaov ayyeXoJV eixmv xal xvjto^. u tf wjisq ol dyytXoL ovxco xal o XQLOxbq jct<pt/VV,
rjficv tlq
(
{
ovq xa xiXr}
xmv aiwvpnv
1.
27-29]
Name
sei,
Menschen geboren
iio~ xov vO-oianov nicht besage, dass Chr. aus einem sondern dass er eine menschliche Gestalt gehabt habe.
|
|
14 iyevovzo C 17 i/Xtev a/lov) if/M l" (E de) a/lov 23 tzoojtotvtzoiTH. 28 tvtiol ABFH, xvtcoiq, C 33 tvtcoq] 30 6 a7i6azo'/.og] Adamaiitius Ruf. 32 xc xcdjq] xal d. br. bersetzt frei; vgl. jedoch sein ovtoq i HSS., Pic. hoc pacto, Humfr. sie. Ruf.
10
|
xb
<
d.
HSS.
d.
HSS.,
<
ist
Caspari
c.
4.
5.
Dialog.
183
filius
Uel certe
quando dispensationis alicuius causa apparuerunt hominibus, in quibus similitudo magis hominum quam substantia erat, cur non etiam ipsi a scriptura filii hominum magis quam homines appellati sunt? Eutr. d.: Certum est quia non tarn substantiam hominis indicat uocabulum filii hominis quam hoc quod ex homine natus est.
cur
non etiam
sancti
angeli,
si
c.
V.
d.:
Mar.
d.\
Ego hoc
et
dico
quia
sicut
angeli,
qui uisi
sunt
Abrahae, manducauerunt
10
biberunt
15
Ante aduentum Christi fiebant huiusmodi uisiones, in quibus Ad. Cum autem uenit ueritas, figurae et formae futurorum signarentur. figurae cessarunt secundum apostolum dicentem: Lex enim umbram Si autem Inabens futurorum bonorum {non ipsam imaginem rerum). sicut et hi qui in lege scripti Christus adhuc in umbra et figura uenit, sunt uel sicut angeli uenerunt, necesse est ergo secundum tuam sententiam alium nos exspectare substantiuum Christum, qui uere
sit
filius
hominis
et
futurus,
et
in
et
illi
angeli,
quomodo
praefigurabant ueritatem, id
manducauerunt quidem uere, sed nullum ex hoc corporis eorum accessit augmentum, quia, sicut ignis omnia quae ei admouentur assumit, non ut ipse ignis ex hoc ad suam substantiam aliquid acquirat, sed ut quod uidetur appositum consumatur: ita ergo 25
saluatoris aduentum,
illi
angeli
qui
cum Abraham
fuerunt
fecisse
credendi sunt.
Nam
et
apostolus ita dicit: Haee omnia in figura Ulis contingebant, scripta sunt
autem ad commonitionem nostram, in quos fines saeculorum deuenerunt. Eutr. d.: Adamantius hoc mihi uidetur asserere quod ea quae prius 30 gesta sunt figuram continerent et formam futurae ueritatis. Et quia
angeli
[qui]
descenderant
aliquid
praefigurare
de
futuris,
egerunt
1 Nach non steht im Cod. sum, mit einem Punkt vor s und einem nach m; Zeichen der Cassation des Worts. 12 Cod. cessarunt, mit a e ber der Zeile
|
25
29 Cod.
asserre
31 Nach
aus-
Verbum
derant zu streichen, in
ist
welchem Falle
Ergnzung
bedarf.
(Das letzte
Oder: praefigurauerunt?
B).
IS
d
Adaniantius.
De
la
tlxova xiu oyJ ut: rijq aXrj&elaq xQotpiQmv, avayxTj XXov Crjzelo&ai Xnir.Tur <>v zaq eixovaq xai oyj/uaza ol ayyeXoi xal 6 Xoiozog xgot
<ft'ni>vo(.
elfit
))
aZijd-eia.
JZacfeozeoov eniozrjoai ov/iofiac jrtoi ze z7jg elxovog xal tuc oy^iw.Tit^ xal z7 g aZrj&elag' zb uev yag oy/] ua zcov dyyeXcov t
\
1.
})v.
i)
de aXr/freia,
al ua
t
zovzeoziv 6 Xgiozog,
xal ozecc eoyjjxe xal
Ix
.
vexQmVy
ayyeXoi av&Qcojiovg
eavzovg ovy
10
e
15
(OfioXoytjav wxeq 6 Xoiozog cf?]Gr zig fiov ?jxpazo; i^od-rj&yv yag dvvafiiv et-eXfrovoav 6 epov' edeiy)) yag xal Ooo[iag tprjXaxpmv tag ovXctg zo~jv zgav^azoiv. Jtozegov ovv e^ajtazav eovXezo rovz axovovzag xal fiaXioza zovg yvqolovg avzov [zafrrjzdg ovzag; )} ra alfj&f) avzovg didaoxcov, eovXezo avzovg eldevai ort xal tprjXaepf/zbg i[V xal ovzoi oaoxa xal alfia xal ozea dveX.aev; el de, cog ovzol (faoiv. doagxog xal dvai^iog rjv Jtoiag agxbg (?] z'ivog Ocofiazog) jioiov al'uazog elxovag dtdovg dgzov re xal jzozfjgiov, evezeXXezo // rolg na&7]Talz die. zovzcov z//v vdfzvt/iv avrov jcoiel&ai; cbv xal o cLtoOToXog Ion' [iaQTvoojv yao zovzoig (prjol zov ze dgzov xal zb
}
f srozi'iQiov
zr/g
ei
de,
854 ojg
zovzoig doxel, dox/]ei xal ovx aXr\&eia Jtegl zov xvgiov vjir\g^ev oa av&gcojzog zeXeiog exeov ipvyjjv voegdv xal ai ua xal oaoxa, ovze
{
dia
UavXov z
xaza zovzovg
firjrs
jtevdofiev
di
avzov,
cfavegaoGai
t
xvgiog'
xobg
zco
xal avzuiQaOeiv
eozai xal
i]
doxifiyv
del
^r/zelzs
zov ev
G.
uol
t
XaXovvzog Xqizov;
xal Jiel&eofrai
3.
3] Joh. 14:
3 zov Xoicfzdv] zov y.ioiov G 12 avzov] avzov d. HSS. ausgen. B 15 avaluazog AB'F (in mg. avaiftoq) H Es kann die Frage sein, ob ?] zlvoq aoo^azoz 21 eywv CDEF, echt sei. Es fehlt bei Ruf., zlvog dipLazoo, r\ zlvoq, oaj uazog H c eyov d. br. Der Satz ist nicht vollendet. Schrieb der Verf. 6oa a. z. syei, eyoovl 23 l avzov d. ipvyj/v] aoy/,v AFH Pic. Vielleicht: ovze l avzov ovze 6. II. Wenn wir ist unverstndlich. HSS. u. Ausgg. 24/25 noq zoj xal vzirco. xzh. das Lat. des Ruf. rckbersetzen, bekommen wir etwa: noQ zovzolq xal avzLTtodaatLv zj d-eip avQLGxo/xe&a, el zovzo ,?. xzk. Man knnte mehrere Conjecturen versuchen, z. B. reo. zovzoig xal vzLTtodaoovzeq avzc el zovzo xze. Was aber der Verf. schrieb, mssen bessere Codd. uns lehren 27 rj) el FH.
|
|
Caspari
c.
5. 6.
Dialog.
185
angelicae
figurae
profecto
secundum
Si uero
ueritatis
hoc
quod
conueniebat
uel
formae.
sicut et angeli,
typum
annuntians,
sine dubio
et
necessarium
est
VI-
Ad.
d.:
Adhuc
Nam
ille
habitus angelorum
10 est Christus,
tentus
est
et
est.
hominem
dicit et
quia sensiSensi
sicut
cum
Quis
me
tetigit?
15
Et rursum post resurrectionem contreetanN um quid nam per fraudem uolebat proprios diseipulos illudere, ut uellet eis persuadere carnem esse in se Et quem alium quod uerum est doeuit, si et ossa, quod non erat?
uirtutem a
exisse.
mim
dum
me
Tum
deinde
(si),
sicut
isti
dieunt,
neque carnem neque sanguinem habuit, cuius carnis et cuius sanguinis 20 similitudinem nobis in sacramentorum obseruatione tradebat? Et quomodo per haec recordatio illorum fieret quae in eo non fuerant? Aut quomodo et apostolus rursum de his iisdem nos commonet et sacra-
omnia haec putabantur fieri (et) non sunt facta, et ipse Paulus 25 putabatur hoc dicere sed non dicebat, et omnia inaniter uel gesta sunt
uel geruntur.
modo
quam
neque per apostolos suos uoluit indicare; et magis contra uoluntatem dei facere inuenimur, qui uolumus agnoscere id quod ille scire nee diseipulos quidem suos uoluit. Sed non est ita. Uerum est enim quod passus est Christus, et uere uenit 30 in carne, et uere ab eo missi sunt omnes apostoli ad praedicandum, et Paulus uere ab eo missus est qui dicit: Aut probamentum quaeritis eius, qui in me loquitur, Christus? Et uerum est quod nos loquimur ueri-
nobis neque
14:
eniin ist
im Cod. wiederholt
18
B.
Adamantiii-.
De
la
Rue IV 854b e.
Q TolJ l
b uc.oi.
10
c
Xgioxbv to-yj/xtrai xovofiev, xal vxsq fjiuor xax aZfjd-siav axoftavovxa xal reo licp rjfiq tXevfregco\vxa dttvaxtp t) /.cl aiiucri, dxeg ov>x oiov (re) xiOTevoai xa&eiv tov l ovoavov xazeXd-ovxa XgiTov ei fitj odgxa dvt'Xae. xal ort fravarov xal aiiia o dxooxoXog ov xagaxexaXv/jfitvwg aXXa. [texet xafjq xaggqoiag xtjgvooei. dvayvojooftai. liysi yag ovxm' yvcogl^co yag vulv xb eiayyeXiov o evfjyyeXiodji^v v ulv, o xal xagelaere, Iv cp xal eOTfjxare, dt* ov xal GwCeod-s, xivi Xoym evTjYyeZiafiTjv \\ulv sl xaxeytTe, exTog et u?j elxr) exiOTevoare. xagtcoxa yag vfiiv iv xgojTOtg ort XgtOTog dxe&avev vxeo tcv auagricov i][imv xal 6t i eza(pr\ xal 6t i eyrjyeQxai t fj t<jit?j ))utna. el rig ovv [it] elxrj xexiTevxev, aXXcc xoazel zrjv xaoaoiv tov axoxoXov xal yvoigiCet to evayye'Xtov di ov ooo^otov
xal
ocd^ua
tovto.
axoOToXog elxvvoiv vxlg twv fiagTicov 7]{icov. XtycQV d x t & a v Xg ct b g x al STapr/ xal tjj tqit*] rjpdoa lyrjyegTai. xara TavTi]v t/jv vxofreiv ezai ipevrj to, Xeyo(itva ei (IT) xal odgxa [xal atjtta] toyev o XgtOTog, aXXa fiovov ?/v 20d xvevfia, (favTaoiav dv&goixov lyojv. ovte yag xagao&r/vat rjvvaTo
EYTP.
Og&OTaTa
[to]
xvevfia,
l
axgazrjTov ov
xr\
ovs dxo&aviv,
tl
u>j
{
ov
%-vr\Ti]g
cpvoewg'
Tc.rprjvai
6eI xal
Xsyeiv;
aXX* ovh
evaifiov Iotl
to xvevy.a.
aXXcog
6i, tl ia,
dv&gojxwv xaTayytXXoviv
(ovre dveOTr/)' ovts yag
///}
ovte
lTa(prj,
aXXa
to? oxelv
Tavra ex avTov,
aXrj&oog yevofieva
XtyeTcu.
30e ifivvrftri,
ovl
r)fielg
ovv xaT
ayytXmv
1 Cor. 15:
Xeym
14.
exl
Te
713]
4
leicht:
re <. d. HSS.
yvutQiCfci
eyei
berliefert.
ei'
Die
freie
{
keine Hilfe.
x.
xlz ovv iu
u/S
7i7c.,
a. xg. r.
naga.
goj'l,.
ov
(auf yvcooiCco
yag
v/ulv),
xaxt'/ti
auf ei xailytTt'
Christi?
d. br.
| |
zoiko, d. h.: der hlt fest die wahre Lehre vom Leib und Blut ABCDFH Ruf. 20 eywv ABCD, lyov 18 yev&Q A^B 19 xal alfia 21 to habe ich eingeklammert, es ist aus der letzten Silbe v. r 6ivaxo t
1
|
<
25 ovrot] ovzog E 26 Nach ^ra^ haben die Worte ovre yag al/ia keinen vernnftigen Sinn. Dass ovxe vloz}j ausgefallen sei, ergiebt sich m. E. aus 820c el /^// xiSwxe (nl. xo alfia), njg dvtazrj Xqiozq; Chr. konnte
entstanden
io~%JjXi
|
nicht auferstehen
Blut.
Caspari
c. 6.
Dialog.
187
Ut auteni adhuc euidentius fiat quod dicimus, audi apostolum Paulum quam apte de his tradat. Dicit enim ita: Notnm autem tiobis facio, fratrcs, euangelium. Quod euangelium? Quod euangelizaui uobis, quod et suscepistis, in quo et statis, per quod et
erratis.
5 salui
efficiemini,
si
retinetis,
nisi forte
quia sepultus
est
et
quia
resurrexit tertia
Si
quis ergo
non
sine
causa credidit,
haec quae
Eutr.
d.:
15
quod utique falsum erit, si carnem non habuit. Si enim spiritus fuit habens habitum uel speciem hominis, neque tradi poterat spiritus qui teneri non poterat, neque mori qui mortis materiam non habebat; sepeliri autem spiritus quomodo poterat? Sed et si per mortem et sanguinem saluatoris salutem hominibus scripturae dicunt esse collatam, ille autem neque sanguinem suum fudisse pro hominibus, neque mortem uere asseritur pertulisse, manifestum est non esse uerum quod dicitur, nee uere salutem consecutos eos qui per hanc fidem credunt se saluandos. Putant enim sibi
nostris Christus
mortuus
die
14 Cod. Worte a
sepiliri
17 uere] Der Cod. hat nach uere noch Punkt ber o und unter b, als Zeichen,
|
18 manifestum
est]
Hauptsatz, der mit ovh f/ueTg anfngt, lsst er mit xavxa In avxov anfangen.
B.
Den
[gg
Adamantius.
De
la
paxTL
l
ib
eocfdXrjtnr
xbqI
t/jV
eXxiog
Bqojv rrgoxagxegt)ag dxove [.leitovwv dnoei^eov xov d.znozoXov bI e Xgioxbg ovx eytjyegxai ex vexgoiv, (p*]L c z, vbv xal xb xrjQvyfia, xevf] Xal r) xixig ?] ucov. ei ovv xeo oxttv fog xovxou oxel xe.zov&e xal ov xax aXrjd-eiav, ovx djze\.
{
.
fravBV aXfjd-mq'
7 Xov ovv t
ei
on
ove aXrjd-cog
t
t)yegd-7]
ex vexgeov xal
?)
toret xax
f Bit 10
aXtjireiav
xevi] xal
xixig q ucov.
t
Xgixbg x?]gvexai ex vexgeov, dxagy/j rrjy XBXOififjfiivmv' ixei/j ydg i dv&gooxov ftdvaxog, xal t av&gcoxov dvdTaoig vexgeov. coxeg ydg ev xcp Adfi xavreg axod-pfjxoviv, ovxco xal ev xcp Xgixco jtdvreg
Lzicfe'gei'
de
a>oxoiTj&rjovzaL
855
dxagyjj Xgizbg.
,
EYTP. izeveig zco dxoroXtxco, Maglve; MAP. izevco fiev avxco aXXa xgoxeg xeog 6 avxbg dxb0x0X02 Xeyei' o xaxadg avxbg exi xal o dvadg. xal ev xcp evayyeXicp Xeyei' ovelg dvae?jxev eig rov ovgavov, ei (z?) 6 ex xov ovgavov xaxadg, o vlbg xov dvd-gcoxov. bgag oxi
j
Avxai
ncdg;
cd dxoei^eig
M.
1P.
Tb fiev ovv BvayyiXiov aepcog eeit-ev oxi, ei firj 6 loyog ax ovgavov xazrjXd-ev, ovx dv dvfrgcoxoq eig ovgavovg dvrjX&ev. ovelg ydg, <p?]oiv, dvaerjxev eig zbv ovgavov, ei fi?] 6 ex 25b zov ovgavov xazadg. zb ydg dvaerjxe xagcpx?]xoxog exl ygbvov ijfiavztxov. ov ydg eixev bzt ovelg dvarjezai, dXX*' ovelg avae rjxev. eeiBev ovv acpcbg ozt xgb zov Xgizov ovelg avairjxs' xad-obg xal o ajtbzoXog Xeyei'
AA.
xgcozozoxog,
cp?]l,
xal xaXiv*
30
axaQXfJ zcov xexocfifjfievojv, xai xaXiv Xeyei' dxagyi] Xgizoq, exetza ol zov Xgizov. xglv ovv zbv zov &eov Xoyov xazeXftelv
xal dvaXaelv zbv dv&goixov ex {ir/zgag, ovelg dvrjX&e, fiezd e zb
ovzm ydg
e(prj'
axag%?j
Xgizog, exetza ol zov Xgizov. zb e' o xazadg avzog ezi xal 6 dvadg, ovzmg o axbzoXog zb dxa&eg zov Xoyov
4/5] 1 Cor. 15: 14.
Joh. 3: 13.
913]
1 Cor. 15:
2023.
28]
Col. 1: 18.
29]
17/18]
23.
3334] Eph.
9
ei
4: 10.
1
,
A^D
vvv
d. br.
15
71q6g-/q
d.HSS.
u.
Ausgg.
20
fjfxtzsQOV u. ovviozCboiv
ohne ov B Ruf., fjfiizsgov u. ov gvviozjgiv ACDFGH Humfr., vfxezEoov u. ov ovvioz. K Pic. 27/28 avairjxe] vaefeei ACD, vefaei B, vaeSjxi] F 28 xa&Lbq d. br. 35 ovzcoq E u. d. Ausgg. Xiyer IIqjtzoxoq, (fr^ol A B Ruf., '/Myei
|
|
<
<
FH
Pic, zovzog
A'B
oizoq
d.
br.
Caspari
c.
G.
7.
Dialog.
189
datam salutem quae non est data, sicut et ille putatus est mortuus qui non est mortuus. Ad. d.: Paululum adhuc mihi auditum praebete, et euidentiores de Ait namque: Si autem Christus non apostolo proferam probationes.
5 resurrexit a mortuis, inanis est praedicatio nostra, et
uacua
est,
certum
est quia
nee uere
resurrexit a mortuis,
et
erit inanis
mors
et
Sicut
quia per
moriuntur,
Christo
omnes aiuificabuntur,
et
initium Christus.
VII. Eutr. d.: Credis, Marine, uerbis apostoli? Mar. d.: Credo apostolo. Sed uide quomodo ipse apostolus dicit: Qui descendit ipse est et qui ascendit. Et iterum in euangelio scriptum
c.
15 est:
Nemo
Ad.
d.\
ascendit in coelum,
filius
hominis
eum
de coelo uenisse.
Mar.
Ad.
20 derit,
d,: d.\
Quomodo?
Euangelium aperte ostendit quia uerbum de coelo descenet non homo in coelum ascenderit. Nemo enim, inquit, ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit, Quod enim dixit: ascendit praeteriti temporis est. Non enim dicit quia nemo ascendet, hoc est nemo ascensurus
est,
mortuis.
Et iterum
dicit:
Initium dormientium.
Et iterum
dicit:
Antequam uerbum dei descarnem assumeret humanae naturae, nemo ascendit in coelum.
30
Posteaquam uero Christus ascendit, tunc etiam hi qui sunt Christi. Sic enim dicit: Initium Christus, deinde hi qui sunt Christi. Quod autem dicit apostolus quia Qui descendit ipse est et qui ascendit, hoc indicat quod nulla passio uel fragilitas mutauerit uerbum dei, sed ipse qui
lesen.
10 per Adam] Caspari bemerkt, es sei wohl in A. zu B 14 Qui descendit] Im Cod. stand quis, s wurde aber ausgelscht als falsch 25 Die Worte Initium dormientium. Et iterum dicit stehen, als im T. vergessen, am Rande, wo sie fnf Zeilen einnehmen.
6
isti]
Cod. iusti
Unntige nderung.
190
>)
Adaniantius.
De
la
Rue IV 855c e.
xcu
tu
&TQSXTOV. c/.f]0-cdg ydg o xaxadg avxog eoxi aXXo yevoiavog nag o ?)v, d-eog.
El TP, Avtcu cd gt/osig xco dgco Aaiiavxlov Gvvxgtyoviv Oficoq dl ovXopat xso) tovtov dticfoxtgovg ogiaoO-ai. 11. xov freov Xoyog xaxtl&cbv aviXasv dv&gcojiov dx dygdvxov Maglag tv u/jxua. xal ysvvxai o Xgioxbg ywglg avvovlaq X( xcu ovxog o lrj<pd-e\g ccjto Maglag ex Jtvev^axog dylov. ovxog avQOQ,
'
vrrt'utive
xavxa xa avd-Qmxiva xa&q, Iva xbv avd-gmxov ooiy. MAP, [Kakojg.] doyovxog ovv xov dv&goojzov vtijiagyv 6 Xoyoz
Exd-ov jiq&xov xov ogov.
10
ij
ov:
EYTP
d
/
2vyx<DQi]Oov
tld-
oaod-ai,
dxoxgioiv xt/v Jtgbg avxbv xoirjovxcog IxB-tod-ai xbv ogov. GVfixaotjv fihv o xov d-tov
xrjv
.
xq&tov
2<
aXX ovx rjixeixo. oxtg dafiag vjtb oltjqov xaiofievog Goiog uevet. xovvavxlov dvxikdjtxcov xbv hd-tXovra Xatyai, aulavxog xco xvqi Jiagaioiiivrj, d&gavGxog xal dyjgavxog aXXa xcu iaatvsi. ovhv aixovtttv?/. aXX ovh xb Jtvg vjio cpaGyavov xettvoctevov iatgelxai. ?/ ydg xvxvovfjg xov Jtvgog, tlg avxt/v avaxgeyovGa, aiaiQSXog utvei. u ovv ai vlai Jtgbg sxegaq vlag xb iavxcov od-ivog ivxvvvxai, dvaXco&?]vca ut/ vvd usvai, ncog ovyl tidXXov o xov d-eov Xoyoq, aJicfrovg xcu dxgt'jtxov cpvecog mv h\ueivev ajiafr?]g, xd
Xoyog xco avd-gcoxco
//
{ t
nd&ri dvcoxcov;
et
ovXei,
dvctyivoioxco
xb
evayyefoov oxi
Ix.
Maglag
-
ytytvvtjxai.
tjftelg
MAP. Kai
AA.
AA.
30
EYTP.
\\vaytvcoox('j
xwq
ay co v
Izih/.evG'cxat sxl i
Lc. 1:
j.j.
20 ff.]
2
y.r.)
vaaq
e.
ACDFGH,
CDG,
xal
<
d. br.
ovdev aXXo
oide aXXog
A -FH
9
aXXoq
B
|
(w.
seh.)
;
ovSelg aXXog
A^B
1
,
u. d.
Ausgg.
<
B 8 za < A 9 xaXwq gehrt dem Rande, nicht dem Texte an. kann es selbstverstndlich nicht gemeint sein, und jede Ironie, auch in der schwachen Form Nun gut* liegt dem Redenden im Dialogus fern. Es ist, glaube ich, der Ausruf eines bewundernden Lesers und gehrt einige Zeilen weiter zu den Vergleichungen mit dem Diamant und dem Amiant. Dass fters in Codd. Worte wie
Ernsthaft
xaXwq,
2:J
iooc.lcjz in
ist
bekannt,
|
vgl.
Badham ad
Eiir.
<
DE
18
h>.vT>,v
22 ix
<
1
I
ytyhvrpo ABEFH.
Caspari
c.
9.
Dialog.
191
Uere enim ipse qui descenderat et ascendit, nihil aliud effectus. Eutr. d.: Testimonia quidem consequenter uidentur expoc. VIII. Uerumtainen uolo ut de hac quaestione ambo uestras sententias sita.
5 statuatis.
Uerbuni didicimus descendisse de coelo et assumsisse carnem ex immaculata uirgine, natum et ex spiritu sancto. Hie snstinuit omnes humanas passiones, ut homines saluaret.
Ad.
d.:
Mar.
10
d.\
Optime.
Cum
ergo
pateretur
15
assumtum, aderat etiam uerbum simul, Eutr. d.: Etiam tu expone prius sententiam tuam. Ad. d.: Indulge mihi prius respondere ad hoc quod proposuit, et ita exponat sententiam suam. Aderat quidem uerbum dei, cum pateretur id quod passibile erat in Christo, sed ita, sicut adamans malleis tunditur et non solum ipse permanet incorruptus, uerum e contrario noxam sentit magis ille qui uerberat. Similiter et amiantum cum igni traditur, permanet incorruptum, nee in aliquo prorsus ignis detrimenta perpetitur. Sed ne ignis quidem ipse gladio sectus dirimi potest. Quodsi materiae
corporales
aliis
dicis
20 mutari
ab
eis
sentire,
immutabilis naturae
Si
autem
uis,
lego de
25
Etiam nos confitemur quia per Mariam natus est, IX. sed non de Maria. Sicut enim aqua per fistulam transit, nihil ex ea aeeipiens, ita etiam uerbum dei per Mariam transitum fecit sed non de Maria aliquid sumsit.
Mar.
d.\
Ad.
d.:
Eutr.
30
d.:
Ad.
d.\
dicit:
Spiritus domini
xa?.tbg
d. gr. T. Habe ich Recht, so ist die Einschaltung von 14 adamans] So der Cod. statt des gewhnlichen adamas 16 Gewhnlich amiantus<? 28 Cod. recitare.
9 Vgl.
d.
Anm.
alt
z.
schon sehr
Adaniantius.
De
la
r,oi.
>e
"il\
ti
Iocog
xc
t/jV
xov dyyelov
(fcovijv
yag tovtov toxai dXt]d-eoxegov, xov dyyeXov (prjavxoq* yevvcofievov ex oov dyiov; ov yag ecprj' xb yevvcoxcog h xaxelvo ovx exai dvi]xov, fievov ia oov. all Ix oov. t<> Xe'yeiv cog ict oej)J)vog. xal ro fihv ieXirelv ia Maglag rov Xoyov ouoXoyeiv xb h laelv xt ez avrf}q dgveio&ai; xal ei fiev i aico xiva agveioire. eiye aielxai ro &elov, [xal] to fiev aiovg d^iov duo10 Xoyeig. Magive. xb de oefivoxegov xal oixovofiixcoxegov dgvfj. ei yag ieXfreiv ia Maglag o Xoyog ovx aiygbv TjyTjaro, ove Xaelv xi Ig avTfjq ijelxo. xl yag /)v dvayxalov ie/.frelv ei firj xc xgooeXa uavev;
i'7jO&cu.
\io
xal xb
AA.
b
15
Ei
utj
t/.aev
oi
vxo xov axorolov '/.eybiievoi Xoyoi; xcog h xgcoxbxoxog exac xcov vexgcov xal dxagyrj xcov xexoifif/fievcov; ei^dxojoav. ei
yag oyj)uaxi fiovcp cpaolv avxov. cog xal xovg dyye/.ovg. rtvai. ov vvaxai eivat xgcoxbxoxog ove axagyjj.
iiev
xetprj-
MAP.
Ilcdg;
EYTP.
-
?}
Xgioxog
xgb xcv
dyye/.cov;
xco 'Agaaii ecpdvi]Oav oi ayyeloi.
xal o Xgioxog oxrjoet aficpoxegoi vvaxai elvai o Xgioxog jtgcoxoxoxog. xcov ayyeloov X<pt]Pa6iv, ov xb xgcxov cpavevxoov coq vxb oov mf/oloyt/xai. avayx?/ yag xovg 25c XQwrovq exelvovg xgcoxoxbxovg leyeiv. AA. Ilcg h dxagy?) loxai xmv xexoi u?]uevoov o Xgioxog. oxbxe xgb avxov xal o xr/g 2?oi\uavixiog vibg xgb xollov ex vexgcov aveoxt], xal o TTJq 2aoa<p&ip7]q xal o Acuagog; ei //?} ovv xax' alrfteiav axe,
i
30
xa yevoiteva ov oxi)oei all dir/freia yeyove, xa&oig leyei ^kodvv^g o evayye/.ioxrjg oxi' o VOfioq ia Moifiewg eo&r], ?] yag ig
d-ave. xal
U
vgl.
Col. 1: 18.
2.
30f. Job.
1: 17.
4 ayyt/.ov evayyeXiov DE Humfr. 9 e X ye eltcu A^G, ei xal elrai DEF, S19d 16 iuvov F, in mg. uvc xal in all. HSS., &eTov xal d. Ausgg. 24 zCov rrowrorACDEFGH 26 ff. Dieselbe Frage behandelt Meth.Bonw.S. 255, 25 7 no noXXov yovov 7 Zinnai-lndo; ABCEFH, Zovva ulu6oz d. br. u. d. Ausgg. AC 28 ei fxhv ovv H in mg. Pic.
|
_'
Caspari
c.
911.
te,
Dialog.
193
tibi,
ueniet super
cetur ex
te
et
propterea
et
quod nas-
sanetum
d.\
Kutr.
et
Sed
fortassis etiam
angeli
uocem Marinus
et
putatiue dicit
potest,
angelo
5 dicente:
te?
te.
nusquam
et
dixit,
ut Marinus
asserit:
sed:
ex
Sed
illud,
quomodo non
quidem quia
aliquid
et confiteri
uerburn,
negare autem
quod ex ea
assumserit?
10 uirgine
Cum
hoc quidem, Marine, quod ad turpitudinem pertinet, transisse eum per naturales meatus uirginis confiteris, quod uero et honestum et ad communem salutem necessarium uidetur declinas. Si enim transire per carnis materiam uerbum dei non erubuit, quomodo de ea aliquid 15 assumere refutauit? Quid enim necessarium erat inde transire, si nihil inde quaerebatur assumi? Ad. d.\ Si non suseeperat ex Maria hominis naturam, quoc. X. modo apostoli uerba uera uidebuntur, cum dicit eum primogenitum ex mortuis et initium dormientium? Si enim solo habitu homo uisus est, 20 sicut angeli apparere solent, primogenitus esse et initium dormientium
si
non
potest.
Mar.
Eutr.
d.\
d.
:
Qua
re?
Mar.
25
d.\ d.:
Angeli ante Christum apparuerunt, an Christus ante angelos ? Ante multum tempus Abrahae angeli apparuerunt.
Si et angeli
et Christus
Eutf.
similiter
apparuerunt, id est in
habitu
angeli
cum
ipsum apparuerunt,
Ad.
d,\
enim
30
illos dici
c.
XL
Quomodo autem
est,
cum
ante ipsum
filius
ueritatem mortuus
est,
et
ea
quam
standen
ueritate gerebantur,
nulla.
sicut et
Verdoppelung des n von tarnen entdormientium und non potest die "Worte si enim dormientium wiederholt. Vor diesem zweiten si enim dormientium steht ein doppelter Punkt und am Rande ebenfalls ein solcher und non dormientium * poterat. Wie es scheint, vermisste jemand nach dem ersten si die Worte non poterat und fgte dieselben am Rande hinzu, ohne wahrzunehmen dass si dormientium noch einmal folgte und hierauf non potest stand 23 Cod. apparuereunt, mit Punkten ber und unter dem letzten e 31 Cod.
Vielleicht durch
|
10 Cod.
20/21 Im Cod.
sind zwischen
Sareptenae. Adamantius.
13
l'ij
Adainantius.
De
la
Rue IV 85Gc f.
dl
f]
aZf)&ia
iit
ItjOov
Xuigtov yeyove.
axaQXfl
MAP.
l
Sv
Bij-ov-
5 d
Jeixvvui ort xcu jrocoTOToxog tcov vexgcov xcu djiaoyj] T(^ v xixmiu nevcov xax alrj&eiav eortv o XoiGTog. [ol yag tiqo tot) Xqiotov
I.
t
nvaon
.
;
&iq axidarov, 6 de
Xoirbg avaGTag
q?jlc.
ovy.eti arcod'vi'ix.si.']
XQWToroxoq
ccrre'O-avev
coGjzbq,
cpijGiv,
er
Aafi xavreq axo&vrjOxoviv, ovrco xcu ev tco Xqlgtco srdvTeg CcoojroLti&fjOovTcr ajraoyj] Xqitoq, exaiza ol tov Xniorov. ti av evgoiuev trsQOV ovtoj tpavegcog rniq tddoxov dcifpoXBQQ xcu otl ajte&avev o Xqiotoq xcu ort dv&gejxog ?)v to ctjtoyag dnagy/j Igti tcov xexoifit/fievcov 6 ex vexgcov eyt]yegiitvog Xqiotoq. Iva ?] ia tov avd-Qa\xov t) ex vexgcov dvdTaoig. voovuer/j de ov tqojtov xcl dt avfrgcojzov &dvc.Tog, ovo ovtoi dvO-Qmxoi eliv, eh usv o Aafi i ov 6 d-dvaTog. eTegog 6e 6 XotOTog tcov ovo ovv to eTegov ?] 6 e ovgavov xaraag di ov i) avaTGGig. oyog axdd-avav, >/ ov ave/.aev dv&gmxov. xal, ojteg g dvdyx?/g
fravov;
ei
15
e t/iig eXevO-egcoG?]
tfq
xaTadg ovgavov ?)v freog. jrgoGe/.aeTO Gagxa Ti)V vjieo fffimv djioO-aiiev
relv dvvtftelGcv. de
f
fj/.ev&eQco-tjisev.
avT^g eysQ&eidrjg ex vexgcov. ovtco yao ovTcog OTdoerog. &eov xmtc: jzvevua xcu ovTcvg dvfrocojtov xcltc. odoxa ofioZoyrjavTec XotTOV, ovyl tco oxelv a).)! aATfd-fj xcu ealav eo uev t?jv
xQcoTi]g
t
6]
Rom.
G: 9.
811]
Humfr. 5 6 Die eingeklammerten Worte zerren den Zusammenhang der Rede, da a>g yo tioojt. xts. mit Seixw/u ort xzt. eng verbunden ist. Dazu kommt, dass wir 856 f die Frage des Mar. lesen itpqg Wie konnte otl Tzoo zor Xqlgtov TtoXkol vtGDjocr' TiCog ovv iazlv aTiaoyJi', Mar. diese Frage stellen, welche Ad. schon beantwortet hatte, und wie konnte dieser, als ob er noch nichts gesagt htte, zum zweiten Male fast wrtlich dieselbe Antwort geben? Ich vermute, dass ol yao xo&v. von einem Leser aus S. 856f hier am Rande beigeschrieben ist. Schon Ruf. hat die mir verdchtigen Worte gekannt. p]s blieb ihm aber keineswegs verborgen, dass die Wiederholung auffallend ist; er macht daher den Sinn, S. 856 f, zurecht mit einem Dixi ia?n Tn' 6io heisst es. Lesen wir aber mit d. HSS.: i}, dann giebt 18 18.
1 eiczco ovv <Z C, ovv <.
|
A2
sondern drei Flle, und sind der zweite und dritte Fall von-
Der
ist)
Entweder
ist
ist),
und hieraus
w.
u.
xcd
bekannt.
Caspari
c.
11.
Dialog.
195
facta est:
data
est,
gratia autem
est initium
(L: iL:
et
neritas per
lesum Christum
ostendito
quomodo
Mar.
A\
5
dormientium Christus.
et
Tu
ostende.
Ostendam quia
primogenitus
est:
[est]
ex mortuis et initium
qui
quia
hi
ante
Christum resuret
pro
uirtute
mirabilium
resurrexit
Christus
ei
uero
ultra
tarn
non
mori/ur,
neque
ita
mors
et
ultra
dominabitur;
sicut
primus
Adam
mortuus
in
ita et
est,
enim Sed et
medium
referam.
Adam
omnes moriuntur,
15
20
utrumque doceat quia et mortuus est? Si enim initium Christus ex mortuis, ut per hominem resurrectio inchoata sit mortuorum, consequentia sermonis apostolici custodiatur, ut sicut per hominem mors ita et per frommem resurrectio fiat. Per Adam mors, per Christum resurrectio inchoata est. Uterque tarnen homo designatur. (Denique dicit quia Primus homo de terra terrenus, secundus homo de coelo. Sed sicut iste qui terrenus dicitur non potuisset homo dici, nisi fuisset coelitus inspiratus, insufflauit enim deus in faciem eius spiritum uitae, et factus est homo in animam uiuentem: ita et iste, qui de coelo dicitur, homo dici non posset, nisi
uerbo coelesti caro sociaretur humana
ut, sicut
Quid hoc euidentius requirimus, quod nos mortuus sit Christus et uere homo fuerit qui
tunc
ille
terrenus suscepit
25
imaginem deitatis, ita et nunc iste coelestis susciperet humanitatis imaginem ut, cum (in) eo nostra fuisset imago reparata, ita demum et assumtam ipsius imago restitueretur in nobis). Ideo ergo ex nobis carnem passionibus obicit, ut ex nobis acceptam hostiam possit offerre pro nobis, quae rursum resuscitata fieret principium dormientium et primogenitus ex mortuis. Christus secundum uerbum deus, secundum
Cod. ostendit, gr. Seiqdroj. Caspari: ostende 4 Ich habe est gestrichen, da es nicht nur berflssig und strend ist, sondern auch insofern nicht passt, als Ad. zeigen will dass Christus in Wahrheit der Erstgeborene von den Toten sei, wozu noch kommt dass es im gr. T. fehlt 5 8 ber die Ursprnglichkeit der resurrexerant Worte quia dominabitur s. d. Anm. z. d. gr. T. eo quod scheint von Ruf. hinzugefgt zu sein. B 7 Cod. resurrectione resurrexit] Cod. resurrectione, was durch Einfluss des vorangehenden resurrectione in den Text gekommen zu sein scheint 10 referam] proferam? 18 26 Der lat. Text dieser Rede des Ad. ist eine sehr freie Paraphrase; daher ist es schwer zu bestimmen, was Ruf. in seiner Vorlage gefunden, was er hinzugefgt hat. Die beiden Citate haben unsere gr.HSS. nicht. B 18/19 1 Cor. 15: 47 2022 Gen. 2: 7 25 in fehlt im Cod. 26/27 Cod. assumta carne 29 Cod. secundum uerbum deus, secundum uerbum homo, Caspari richtig: sec. carnem homo. Wohl auch: secundum
|
d. gr. T.
B.
13*
Adamantiofi.
De
<>ti
la
xlorur
'
Ti.niojxer
tTc:ff/
l
axoroXoq
MAP.
tiv
ekpfjq ort
jrcog
ovv
axaQx^l Ol xqo tov Xqitov avaravreq xaXiv avd-tq axi&avov, o dt XniuTog a reo rag ovxtTi axo&vtjxei' fravarog avrov ovxiri xvnitvti. 6 yan axe&avG ri] dfiagrla ctjtt&avtv e<pdS57 jci. o 6t Zfj Zij reo frtc. xivog ovv txvgitvotv 6 {ravccToc; to yaQ tlxelp' ovxixt xvnitvti tti^tv oti jzqotsqov txvgitvoev. A'J TP. drjlov oti. el ///} rrjq oagxog t)g dvelatv 6 Xoyog txvnitvotv o 9-avaxoq, avdyxrj Xiytiv xov Xoyov xtxvgitvxtvai tov 9-apctxov, el u/) xax aXrfl-siav 6 Xoyoq odgxc. peXae. Xoyov de {reov d-avarov xvgitvoai ovx ev(f?]uov slvai Xeyeiv ftoc doxtl. tJ. Axovb ovv xov dnoToXov Jtegi ts tov d-avaxov oti dX?]-cog 15 xal ov doxfjet drrtfravt, xal xeoi tov at/uxroq oti d/.?](rcog tZtyvfr?/ to aiua avrov vxsq rrjq rjfiexeQag ocoxf/giag. Xeyu de ovxco' vvixrji b de x v eavxov ayaxi/p o d-eog tig t)uag oti dfiagxwXwv ovxcov
\.
Tjpcop
XniOTog vxbq
xal ydg
Tjfiwv
axi&ave' xoXXqp
ua/./.ov. dixaioiT?jg
9-spxeg tv xeo
xal xaXiv'
atfiaxt
OQyrjq*
ei xal iravQc&d-rj eg dod-eveiag. dXXa Cfj ex dvvautcjz & tov' xal xaXip' ?} dyvotlTt oti oooi haxrioQ-ifTt tig Xqitov Ir/Oovv slg tov frdvc.Tov avrov saxrl-
o&ijTt.
ax&ape, Tig df*<pidXXei r) tivai axrtOfta; xal KaXiP' tyaoiT cootv ?j ug tv tco TjyaxTjfievcp vlco avTov. tv cb lyoutv TtjV axoXvxQcoiv 6ta xov aifiaxog avTov' xal xaXip'
og
el
a?)
ravra hxa&ere v~ro tcov Ilodv OVfig>vXercv xa-9-a. xal avTol vxo t v lovdalcoVyXCDP xal tov xvqlov drr oxt e ivdvT oiv
oti
}
(7j
I/jGovv xal tovj XQ.oq, fjxag. (ovx tLTt' xai rovq doxi'fiti ie<pr\voxag 30 ayyu.ovz. oig mfioiciare avxov i\utlg, aXXa' xal Tovg JzoorpfiTag,
oiTivto
a././jfriJ'/jV ccQxa xal ov apapraoiav ap&Qcixov tyovxtg xatf Vfiag, utv ixQl&i) ocgxl o dt i/A&dd-r) xal ol XoixoX tv yovco [icyaloag
arrt'0-avov.)
txi fit/v
2 3;
21
Cor. 15:
3, 4, 20.
2: 14, 15.
17-20" Rom. 5: S, 9. 79] Rom. 6: 9, 10. 2224] Rom. 6: 3. 25/26] Eph.1: 6,7. 27 29] lThess.
y.r)
< DE Humfr.
27 ravxa
d.
Ausgg.
eltie
31
x
ffr'.rraola
FR
avd-Q<imoi
aite&avov
Caspari
c.
11. 12.
Dialog.
197
10
15
20
25
carnem horao non soluru habitu, sed et ueritate et habitu et natura. Huic habemus fidem, et hoc est quod nobis apostolus tradidit quia Christus secundum carnem mortuus est et sepultus et resurrexit a mortuis et est initiuni dormientium per resurrectionem. c. XII. Mar, <L: Dixisti quia ante Christum multi resurrexerunt. Quomodo ergo Christus est initium dormientium? Ad. d.\ Dixi iam quia hi qui ante Christum resurrexerunt rursum mortui sunt, Christus autem, surgens a mortuis, iam non moritur nee mors ei ultra dominabitur, quod enim mortuus {est) peccato mortuus est semel, quod autrm uiuit uiuit deo. Cui ergo dominata est mors? Quod enim dixit: Mors ei iam non ultra dominabitur, ostendit quia prius dominata sit. Eutr. d.: Certum est quia hoc de carne dicatur quae ab eo assumta Non enim fieri potest ut dicatur est, quod ipsi dominata sit mors. quia uerbo dei mors dominata sit, quod utique dici necessitas exigit, si non uere eum carnem suseepisse fatemini. Ad. d.\ Audi adhuc apostolum dicentem de eo quod uere mortuus est et non per phantasiam, et quia uere pro salute nostra sanguis eius effusus est. Ait ergo ita: Commendat autem deus caritatem suam in nobis quia si, cum adhuc peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est, multo magis iustificati in sanguine eius salui erimus ab ira per ipsum. Et iterum: Nam etsi crueifixus est ex infirmitate, sed uiuit ex uirtute dei. Et iterum: Aut ignoratis quia quieunque baptizati sumus in Christo in morte ipsius baptizati sumus. Quodsi uere non est mortuus, quis dubitat neminem esse baptizatum? Et iterum quia Gratificauit nos in dilecto fdio siio, in quo habemus redemtionem per sanguinem eius. Et iterum: Quia et uos eadem p^assi estis a contribulibus uestris, sicut et nos a Iudaeis, qui et dominum oeeiderunt Iesum. Et iterum ipse saluator praedicit de
est fehlt
im Cod.
is
Aduuiauti.:
De
la
Rue IV
i-i
B57
356a.
x{
rar viov
od-^vat ax b tcov y.f.'t xQeovi aQiut ijl (jv xa) jQaiiptaximv xa) azavQcoxt'.i d-fjvat yptoaq zQstq aPatfjvai' xa\ xaXiv ueza zi\p fied>v vivaqlleyev m aporjrot xai QaBlq t?~ xaolg 5 d ivazati tov xixeveip IjtJ xciv olq sZaXfja XQoq vuz ozi tec zavza xad-elv zov Xqitov. Iti u/)v xai o tvayyehoT/jZ ov ox/ oiv (:/./.' cUtj&ipop {rai'CTor dotjyovfiepoq fprji' xai tpcoprjaq utya'/.r fcjr?~ o Ifjovq sirre' xazSQ, tiz ytlnaz ov xaoa&T]ooinu zb xpevfia iiov. x.A i^tm'eros. xai iov aprjQ OPOfiari Jct)G? 'f airrjoafispoq to Omfia, epsxvjiigep Iv ocvovi xai t&tjxev Iv xaipm uv?]ueicp. tiz ovp ovt<>~ r t/.u/jOcvtez ujicl,,{ yaQ fj.Tov to xpevpa zaMtav. egixpevep, op aiiov xai aty-cozov. aXXa xapxcoq tu tjp o iy/or to xpsvua, oq egixpt voev ovtcoz. ogxal xOQSdsxo ixrrvtcjr ro xpsv/ia zip xozqL, ov tvei/j/os Givovi o Ia>Oi]g). 15e ov faQ fjxov xiav kpeiZtjoe xai Ifrcirev. d/./.c: top XQOxayepza rat ovtoj yt toi utTa t/jV avaOTc.oiv t/.eye zolq uad-rjTclz. oxovoiv gtUfl*. avTOP ffc.vTaolcv tlvci' xl zsza.Qay utpoi Igte: xai tvazl ia'/.oyiouol apaaipovip tiz z/)v xanlav vncov: ttze zdz ytiodz _ um- xa\ Tovq rroaz uov oti lyco elui avzoq, oti xpsvua
toi
c'j
/. ).
a*&
x o v xo
xa & etv
ax
<>
oxt
_<
/,
tyti-
xa&mg
euh d-ecooelxe
lyorrc
xat
toi.;
tooovtov hxuutTQiatp zou l'/.iyyniz. elq fifpcoq txTzircu loyovqi ftftti yan to ouo/.oytlv eavrop viov avnoinov.
f
MAP.
25
AA
MAP.
yivcj6x< >.
xai zo
tvcyyt'/.iov yaoxst.
frelsiq,
ava-
ETTP.
\\vayvorti.
Eijrtv
6 Yz/orc"
zov Xqitov: zivo- vloq iOTt: /.tyovotv avzqp' zov Javi. Xifsi avzolq o 'irjovg' rccZz ovp Aavt Iv xvtvuazi xvqlov avzov xa/.ei xvoico uoi" xdirov Ix egicv uov; /.tycov eiJtsv 6 xvoioq i ei ovv Aavi\lv xpsvuazt xvqlov avzov /.eyet. jtcoz vloq avzov Iozlv; sleg oti xazayiPcoxei zojv Isyopzmp ozt vloz Aavt
MAP.
<~>
Iotiv.
aopovuevoq avzoq.
14] Mc 8: 31, Lc. 0: 22. 57; Lc. 24: 25. 26. 18-21; Lc. 24: 38, 39. 3136; Mt 22: 4245.
11 hv vor oivS&vt
HSS.,
<
<
aagxa
Loinrn.,
ooy.az
d.
>earnem
Ruf. Pic.
Caspari
c.
12. 13.
Dialog.
199
mutta paii
et
et
est
et
filium
hominis
reprdbari a
pontifieibus
scribis et crueifigi
Et
tardi
dicit:
insensati
ita
et
scriptum
introire in
gloriam suam)?
Sed
et euangelista
euidenter
mortem
in
eo describit
humanam
magna Icsas ait: Pafrr, in manus tuas commendo spiritum meum. Et, cum hoc dixisset, exspirauit. Et iterum subiungit: Ecce uir, nomine Ioseph,
petiit
et
10 sepulchro nouo.
poterunt?
Numquid
spiritus exspirauit?
an
habet spiritum
commendare
dicitur spiritum?
spiritus in sepulchro
denique
cum
et
et ipsi
Quid conturbati
Uidete
estis?
et
manus mens
et
pedes meos
sicut
sum
ipse,
et
quia spiritus
carnem
ossa
non
habet,
me
uidetis habere.
omnium
resurrectionis
quam
Sed quid diutius in rebus euidentibus immoramur? Sufficere hoc solum potest quod se filiu'm hominis confitetur.
XIII. Mar. d.\ Cuius hominis est filius? Ad. d.: Secundum carnem ex semine Dauid. sicut
c.
et
euangelium
filius
dicit.
25
Mar.
Eutr.
d.:
In
euangelio,
Et,
cum
si
Iudaei dicerent
quia
est
Dauid,
uis,
lego euangelium.
Lege.
Dixit Iesus: Quid uobis uidetur de Christo? cuius
Ait eis Iesus:
filius est?
Mar.
Dicunt
ei:
30
Dauid in spiritu dominum uocat eum dicens: Dixit dominus domino meo: Sede a dextris meis? Si ergo Dauid in spiritu dominum eum dicit, quomodo filius eins est? Uides quomodo notat eos dicentes quia filius est Dauid quod sine dubio ipse
Dauid.
Quomodo
ergo
negat qui
illos notat.
14 Cod.
confingi
|
20 Cod.
glorie.
futnre) entstanden
Cod. ueritatis.
Durch Einrluss des folg. futurae (Cod. Durch Einfluss des folg. suae entstanden.
Axbunantras.
De
la
Rue IV 858d.
AA
rcevi
.i<~
.
xmq ovx
aQvrfiecbq kxiv,
Ha xoXXaxig
IfiSPOV
1
tv
Tau
;-('o.
.tj
O
(prjOi,
imgexat
elq
yi/.iovj:
y.ai'
ro xoQVfi
TOV OVQCtVOV
xoXtq xiorr^ Siciv;*) xal' xmq kgixsosv tCOOCfOOO^. JtQCOl c v a.T e /. /. co v ; Ol"/) yctfl
aQvovfuvoq o XoiOxoq ttxaoxe' .tc5c; aXXa xvvd-avofievog. MAP. Aavt xvqiop avxov ofioloyei, ovy) vlov. davtd avxov xaxa (kzoxa xvqiov ovy ouoXoyei. aXXa xaxa TOi'TiOTir Xoyog xov &eov ov itovov xov Javld xvQibq extv. xvevfia, iXXaxal xatjq aQZ*JG> tgovolag, xvqioxtjxoq, ovo/iaxoq ovoftao(iiPOV ov uovov ev xovxco x co aicovi. aXXa xal ev xcj ui'/./.ovxt. /]dei de. xQOjvoioxijq cor. xovq Iovcdovz axiOxovvxaq ro xaxa xvsvfia xal ejcv&eTo eyojv ei ovv Aavl ev xvevpaxt xvqiov avxov /.t'yst. xd>q vlbq avxov eoxiv; ov yao lg:?/ 6 Xqiv xoq tl' ei ovv \avtd ev oagxl xvqiov avxov xa'/.el. aXX ev xvsvnari. t(~j xvevaxi xvqiov avxov ouoXoycov. xb de xaxa odgxa vlov. c xaoaox^OoJ dt OaipiGxsQOV ex rov evayye/Jov oxmq avxog o Xqloto?
I l.
ovvxiifexai
xavxrjp
eivcu
xtjyv
xXivfj,
xal,
ei
ovXei, dvayivcooxoj.
EYTR
-\
\.
Uvcryvrjlu.
Mag-
eyevero de ev reo eyyiZeiv avxov eiq 'iegiyoj. xal zig xvqplbq sxaixmv exa&rjxo xaoa t/jV odov. ax.ovoaz de oylov dtajtogevofievov errvv&dexo xi av eli) xovxo. air\yyeXi) e avxco oxi Ii]Oovz xagegyeTc.i. xal eotjOs XeycoV hjoov. vis Aav'td. eXerjov ue. otS-elg de exeXevoev avjov cr/Jr^vai. eyyioavTog de avxov eJi/ ncjTTjOev avxov xi 60t & /.et j jcoc?joj; de eine' xvgie. ItjCovq' dvajleipov Iva dvaXdtpa). xal dxoxQifrelc eijtev xlxiq 00 v oeocjxe oe. xal xaoaxQfj/ia avsXetpev. DTP. Tvrf/.o-. eiioiye doxel. oo&mq xitixevoaq, txaUoq avexicoro2.
cvayye/.iov dvcyivojoxo)'
j/.sipe' d/j/.cd/,
axrjXZayfisvog
30.
xrjq rrioTerj-
Den
'i.
13 14
1
Mt
22: 45.
4] Jes. 1: 21.
Lc. 18:
4/6]
35-43.
1012]
Eph. 1: 21.
2230;
BSS.
u.
chta
antiJbq
Zilov von Ruf. 2 h?\ beidemal iorl E 3 4 xal 12 ngoyvuxnijq ujv <tehi 6 \6yoQ 6 tov 9-eov F
i
'>
pn
1674
Die.-e
ut futurorum Wortfolge erkannte schon Wettstein, der Vater des Herausgebers die richtige, s. Praeterita, Addenda et Coir. am Ende der Ausg. v.
a/.'/.a.
norat autem
allein in
16 Ky nveificczi xvqiov] to nvevfiazucdv D6, xb nvev/iarucv xvqiov d. br.. C ist die Silbe y.uv unterstrichen. Schon Wettst. machte diese Conjectur.
Caspari
c.
13. 14.
Dialog.
201
est
Ad.
d.\
Quod
dicit:
Quomodo, non
unus persequetur male? Et iterum: Quomodo cecidit Lucifer qui meine oriebatur? Et ideo etiam hie non negans se esse filium Dauid dicit: 5 Quomodo, sed interrogans. Mar. d.\ Dauid eum dominum confitetur et non filium. Ad. d.: Dauid non seeundum carnem eum dominum, sed seeundum spiritum confitetur, quoniam uerbum dei non solius Dauid dominus est, sed omnium uel prineipatuum, uel potestatum, uel dominationum, et 10 omne nomen quod nominatur non solum in hoc saeculo sed etiam in futuro uerbum dei dominum confitetur. Uerum, quia Dauid tanquam propheta praeuidebat in spiritu Iudaeos deitati eius non credituros, ideo interrogat eos dicens: Si ergo Dauid in spiritu dominum eum dicit, quomodo filius eius est? Non ergo in carne, sed in spiritu dominum dictum 15 esse Christum declarat. Seeundum carnem uero quod filius eius sit euidentius probabo de eungeliis et, si uidetur, lego.
c.
est
et
Megetius, Marcionis
est
dogma
Factum
esset.
autem,
cum
appropiarent
Audiens autem
turbas praeterire,
quid hoc
Dictum
est
autem
ei
quia
Jesus transit.
Et exclamauit dicens:
et
Jesu, fi
se.
autem Jesus
iussit
eum
adduci ad
Cum
ille
te
eum
dicens:
Quid
tibi
uis faciam? At
saluum
fecit.
Et statim
uidit.
Eutr.
d.\
quia recte
quod
9 Cod. prineipat 10 oinne nomen. Ruf. hat den Gen. zum Nomin. und zum Subj. fr einen neuen Satz gemacht, bei dem ihm wohl Phil. 2: 9 11 vorschwebte 19 Cod. apppiarent. Approprio ist auch sonst zu 18 est] adest?
|
belegen.
i.imantius.
De
la
S{
ol dt.
v ts xai
v.x
MoqIpov.
xai
oq itn\
xaZmq xtxevag,
10
15
S39
axcudewUaq kZavpofiBVOi, vwpXxxwxti t/)v iavoiav, ovxm xrjXavymq Ixcuvovmoq rotS Xntorov xtjv xov xvtpZov xlxiv xai vxoq' avaXsipov, i) xlriq ov gsgo)xs gs. 6 6h xioxewov xvq>Zog xai t/]v xaxa aoxa xa\ T/ v xara xvevua xagovlav 6 uol. sh afig>OTQa niGTevov ort {reug sv dv&oomm sgti. xai rrocorov ye tmyrovg t<>v apd-ocoxov, ev&vq yrcoolZei xai xov xvqlov. xa\ xeol uhv xov avd-ocjxov ff/jOiv vis Ac.vi. t/.t/jGov [is, xegl de xov fteov' xvoie, Iva avaZdtpa>. xax ovv xa 66.avxa xotg xeq\. MccqIvov ei in) sgtiv vloq Aavtd, eavxm hvcvxiovxai o Xqigxoc. x/j uev die: xo oXcoq xexixevxivai avaX&pat xe/.evGac rov xvqlov x?] 6e rjgj xQoq Iovalovq xevet aQVSld-ai rov eivc.i vlov Acvi'6. xai xmq ovx stiv kvavxlog xc savxqp dvxinnaTTCov xa& v ug 6 Xqlgxoz; xavxa dh ovpaivet xolg xr\ avxaxm aloeei yooiiievoig' oxav dvaxolovfroiq L~TtTJj6svcooi ynrjod-ci tivfro/.oyiaig. xotavxa avxoiq dvdyx/ axavxv axoxrjfiaxa. yo?) ovv txeG&ai xovxcp xeo 6oyiiaxi ca xcl 6 xvq>Xoq maq xaq oipeiq axsiXrjfpsv, co xai 6 XgiOxoq suaoxvoei xalcoq xsxixevxoxL nfrev xaZmq lyetv 6oxel t/jV x'ioxtv xdv xsqI Maolvov xax axoQQhpat xai axoG(pev6ovi)GCA xoqqoj xjjq aXrft-elaq vndoyovGav xai xara tuev xr\ {rsox/jxi XQOOfjXOVav. uvfroiq yao xai (pavxaolaiq
t
t k .
t
pv&m
MAP.
xovxov
s^si]v
dsi^ctt
ndnsiGiv ovy ol xvyovxsz avSoeq' avxol Zeyixmav ei xov dixalov. si 6e gv rjxxrjai % 6e6ov/.roGai xooZr/ipei xoaX0VU.SV0Z. efiol aixlav ov xQooaxxeov.
EYTP.
MAP.
AA.
EYTP.
ovyxaxdd-eiq ducfoxtocov.
MAP.
1 rcj
y.fj
AFH,
cl.
br.
23
el
(fi/.eoiozov
A^FH,
d. br.
24 xarayLvdfievov^
1
25 Mit
|
bei de la
Rue an
28 irp>] ii(ntp> B w. e. seh. 7} eovXwaai d. HSS. Ruf.: iam in qua prac1 naQanrfoaa&ai venhu es praemmptionem 31 naQaiz^oaaS-a TCCQaiveyto&cu A 2 B 2 34 u. S. 204, 1 Auffallend ist der Gebrauch des Activum huXkexs und des Medium htiaXkfievov nebeneinander. Mssen wir mdXXso9-e od. hu'
\
A^
aAZ% lesen?
Caspari
c.
14 IG.
uel Marini.
niiiiia
Dialog.
203
recte
et Droserii
isti
Et
ille
quideru,
credens,
recepit uisum;
autem
imperitia excaecantur.
Nam
Iesum dicentem caeco: Uide! Fides tua te saluiim fecit. Caeci autern fides, quae uisum meruit recipere, et dominum confitebatur in Christo, eum a quo sperabat salutem, et ueritatem naturae humanae in eo, Dauid filium proclamando, pariter testabatur. Ideo denique mihi uidetur dixisse: Miserere mei, fili Dauid! quod ipsa tanquam praecognatae naturae commemoratio misericordiam de proximo prouocaret. Et iterum dicit: Domine, ut uideam, quia uisum
caecitate raentis urgeri qui audiunt
Misereri uero et
filius
humanae naturae
filium
contrarius
alicubi
caeco
confitenti
eum
Dauid
Iudaeis
tanquam
disputans
15 esse
recte credenti
munus
fidei reddidit
uisum, et
alibi
cum
Sed haec quidem constant non contraria, uos autem inconsequenter ea quae recte scripta sunt declinantes in aliud, ad inanes fabulas deuoluimini. Sed melius est uos conuerti ad istud clogma quod etiam caecis reddidit uisum, quia et Christus ipse huic fidei testimonium reddit. Unde et rectum mihi uidetur fidem Marini abiciendam esse, quae a ueritate procul est et nihil 20 omnino recte asserere intenta est, sed uanis fabulis et phantasiis inanibus est composita; unde et secundum dogma suum salutem sperare inaniter mihi uidetur. Uerumtamen ueritatis agnoscendae studio et non proposito contentionis aequum est, si uidetur Marino, adhuc etiam de tertia quae proposita fuerat quaestione disserere, id. est de resurrectione carnis. 25 Mar. d.\ Si uelis secundum ueritatem iudicare, libenter de c. XV. hoc cupio mouere sermonem.
negat se esse filium Dauid.
Eutr.
d.:
qua praeuentus
Mar.
Ad.
d.:
es
Quodsi tu uinceris, nee tarnen deponis illam praesumtionem, culpa mihi (non) debet ascribi.
fiat
philosophica dis-
Cedamus
Euidens
Mar.
d.\
auetoritati scripturarum.
est utriusque consensus.
Eutr.
c.
d.:
XVI.
Puto quod
satis iniuste
35 disti.
8 Cod. commemorationem.
entstanden,
(ipsa
|
mir nicht richtig berliefert zu sein. Ipsi? B Cod. filius 19 Cod. B) 12 si] Cod. sie. Caspari: inuenitur. Sic. proclul Caspari richtig: Es ist wohl non 21 est] Cod. ee 29 Cod. in quam debet ascribi zu lesen. B 34/35 contendisti] Caspari will contendis oder
scheint
prouocaret
|
Wohl durch
Einfluss
des folg.
misericordiam
contenditis lesen.
B.
Adamantius.
.11.
De
la
Rue
V S59c S60b.
t/jv
^ijtijgiv
llnoicjv
Ontoao&co Aafiamioq jtoiov Ocfia avidraxai, ptxelfiefra dq o tvttiutra. 5 aXXo jtvsi\uaTixov. Tovto to Omfia (p>j<it avioxaod-cu o jzeoixeifisfra. L
-
MAP
/
tovto o
MAP.
86^
;
aixov &xioZf]V.
-
cfia
ovx Ix jicdcov
jtoiov
fieyjji
to
.
ixvxo
ovoiag vjzaoyov.
?]
ovv
<f
to {ttov
?}
to yi]oalov;
10
Toiyoyoacfoi, vavxtjyovq xcl xveovrjxaq xal xeZayiovq xlmxriQaq Zcoyoacfovvxeg, vavjz?]yelv xal xvegvv ovx iaf xbv cvTor tqo.tov xl'X Mcoivog xQorjzaxo )~byov, ov x?]V jzetoav xal xr/v
ff.
axoeigiv
15
fifj
tyti.
El TP.
dut/.ei
to
h. rccadodsv
?/
tu
AA.
El xal xa
udhxa
gel
xal
cf&sloexai,
kx
x?jg
xoo(fT,g
Meth. Boiitv. S. 89 7 imovtyv ACEFH 79 xb yao was Aglaophon im Dial. des Meth. tceql avaoxascog sagt inur die slav. Obers, kennen wir, von Bonw. verdeutscht, Meth. S. 78, 79): Denn Indem durchaus fliessend die Substanz selber ist, ununterscheidbar und vernderlich, wie der Strom eines 'Flusses hinzukommend und hinweggehend, sodass sie ni' m als, icenn auch das Geringste {sc. den geringsten Moment) fr dasselbe zu halten ist, welcher Leib wird auferstehen? Der des Jnglings, oder des Greises, oder des Kindes? Vgl. auch S. 82. ber den qevgxov ovjiicc lsst Meth. Proclus ebenso wie Marinus reden, Meth. B. S. 100, vgl. S. 252. Was dieser sagt, ist nach
5 o Tteoixeiite&a vgl.
yt,oc./.bov]
]
T '>
Vgl.
Epiph. Pan.
die
p. 540 (ed. Dind. II 605), Phot. ed. Bekker p. 299, Cod. 234, wrtlich Lehre des Origenes 10 oi xoiyoyQacpoi xxe.] Vgl. Meth. B. S. 106 xa&dne q Zojyof'iffov-, xal yao oixoi itiueTod-ai uev vavjcrjyovq xal nXoia y.al xveovfflaq
|
huxjeiQOWH, vavnnyetv xal xveovv ov yivvaaxovreg. Vgl. Epiph. Dind. II p. 609 A 2 CFH. Ungewiss. 8. 206, 2 ix in all. HSS. 16/17 gevaxfjq 14 ix aitavnd-er] Vgl. Meth. B. S. 81, 82 d. HSS., Ruf. mutatur 16 lxeqov 17/18 Die Worte rj yijoaXiov habe ich eingeklammert. Sie gehren S. 206, 2, wohin das Auge des
<
<
ix
<A
CFH
19 In
d.
HSS.
u. d.
Name AdamanEs
ovonc
das zweite
welchen gerade dasjenige, eivai xb o<~)ua, mit einem et xal xa ix'/.ioxa qbl in Zweifel gezogen wird. Das et y.al y.xe. gehrt, wie auch Ruf. uns lehrt, dem Ad. Dieser hat aber ungenau bersetzt 19 Seei d. HSS.
I
dem Marinus diese Worte zugeteilt hat, in was den Grund seines Dogmas bildet, nl. xb qzvoxov
Caspari
c.
IG.
Dialog.
205
Ad.
(L:
Cum
Mar,
Ad.
5
d.:
Definiat
Adamantius
quod corpus
spiritale.
dicit
resnrgere:
quo
Hoc corpus
Adest protinus manifesta confutatio, quae arguit cum inique proposuisse. Corpus etenim hominis nee a puero usque ad seuectutem unum atque idem permanet, quippe cum substantia corporis semper demutetur et defluat. Quod ergo tunc dicis corpus resurgere? puerile illud, an uirile, an senile?
{Mar.
d.:)
10
Ad.
d.:
Pictores nautas et gubernatores uel fabros pingentes guberSimili modo etiam Marinus sermonem uim et probationem assignare non potuit. Uelim manifestius audire quomodo non est idem corpus
Eutr.
d.\
Mar.
defluit et
d.:
Fluidae
et mutabilis
et
ideo semper
sumtum
eiborum accessione mutatur. Denique per aegritudinem contabefactum rursum eibis et alimentis restituitur et innouatur. (Ad. d.:*) Sit quidem et hoc, ut defluat et tabescat et rursus per eibos reparetur. Quid tum?
et
5 Mar.
d.]
Diese
Aiainantius.
De
la
Rue
980b.
c.
\AP.
>
ro tx rraio&er n tu ytjga).tov:
xcu
\
LI.
tc.
r, ji
ficUOza
y
-!~
l
axb ynacrcov
u/j
trrcyyu/.cutvo*:
rreii'retr
na
cacQoax
ex <>xi/]gcj xlu
i'.vt'
xcu
rjOxrjfuu iaxQtxwjv,
ei
ycn QSVCTfjg ovoiag i v rb Ocouc.. -;ij<>v avit tTtnov yooutvov. &XQTJV tc drroxojtTouevc nth], TOVTtOTi axTv).or )] Qlva ac&u Ix r/Jj TQOfprjq crc.T^novod-af lst xca Tt'.z ovXag tcjv TQavfiazcov ///} XOQafldvetv ur/oi y?'jQOJ^. vjisx10c oeoi'Tcoi' xctc ae tcjv ocouarcov. aXX ovs tc sv tcuz vooolz vxsxqsZ \uctc. avd-iz trenc: ytroutvc' alt orav ?/ Wv/Jj in/ irjrat ra avrrjq OQSxra, uvoti to ocoiic xc-an-sn enicor tc: vyncivoueva xilovri, xav 6e igqzai tc avrrjq OQSxra, av-i^ xuuvopsvov oyxovxau ov yitQ ovzco * * * * QaOra, avagnylavroq Ix voCov tov odfiarog. ev V'jnro) crroxatttOTc.Tci tc die: tooovtov ynovov ai^avorrc. 15$
cdixc: t/~j tvi'oii:.
tpQQVflfUXZCL
i
p. 99.
seien,
Tf\
B. S. 82 3 Ei xcu za ua/.iozc xzt. Jaliu, Meth. Sole neSeice ganz dem Meth. entnommen was durch die Ausg. v. Bonw. nicht besttigt wird 4 hteX^oBfi d. HSS. 7 eny/ r u'/j vgl. Metli. B. S. 218, slav. bers.: So nutssten die abgehauenen
TinTov orr xu-. vgl, Metli.
el
xcu
Glieder des
fland, oder
setzt
m>
slav.
i'
werden
inner, oder etwas Anderes, von der aufgenom8 edei e xcu za; ovtq xze. Meth. B. S. 220,
II
nagurtdvovrag, xa& %v Ttoivijva xai ov/.cu exnakov ftaQapevovGi ZLva idiLOLiazc. Metli. B. S. 93 10 a/.'/. ovde za er z<H2 oviucoi xcu 12 ecvzf,; d. HSS. zcU rbooiz xze. Meth. B. S. 219, 220 xaditeQ ffi] In Sie lautet: xa&atCEQ 6 llov v'/qcivd. HSS. ist di Stelle sehr verdorben.
z/,r Goiiczixi,)!
i'.'/.'/.f.
utre
ni'/.>~
oretv
u.
z/cc ra/.el,
Pia:
tm.
Diese
9catQ oiwvdq lyocur'tero:. sieut avis madefaeta pertnas comprimit, Jahn, Meth.
p.
S. 219.
aufgenommen ist. Da aber tuAqo, sptere Form von nikiw, da=; eigentmliche Wort ist fr Wolle krampen-, ist gewiss xadvatEQ c-nUov zu lesen mit Hinzufgung von ra. Weiter ist die letzte Hlfte von mXovzai wegen des folgenden uzav ausgefallen. Der Verf. sagt: Der Leib wird sich schliessen gleich wie na>se Wolle
(wrtlich:
die nass
Ruf.
ist
ebenfalls verdorben,
werdenden Teile der Wolle* krimpt. Die Hs. der bers, des hat aber noch die Spuren der wahren LA. behalten.
in
Hhne
corpore.
Caspari vermutete: in
illo
corpore;
man
lese:
in
laneo corpore.
aber die Meinung des Verf. nicht und kehrte das Beispiel gerade um: Wenn der wollene Stoff feucht wird, so dehnt er sich aus. Dass auch hier der Verf. dem Meth. folgt, geht aus der slav. bers. Meth. B. S. 220 hervor 13 maivfieva d. HSS.. schon von Jahn, Meth. p. 99. verbessert 14 Dass nach oezco Worte ausgefallen seien, lehrt uns Ruf. Nequ fantttm temporis cet. 15 r habe ich mit
| \
Jahn.
a.
a.
0..
hinzugefgt, es fehlt in
d.
HSS.
Caspari
c.
IG.
Dialog.
207
Maar, d.:
Quod ergo
est,
dicis
consumtum
Ad.
d.i
an quod in pueritia
an quod in senectute?
5 tuae oblitus
nunc ad tractatum confugeris medicinae pollicitationisque sis, tarnen non pigebit sequi te, quocunque uagare uolueris, licet in medicinae philosophia uel rationibus non mihi magnum fuerit exercitium. Igitur si ex eo, quod defluit, substantiae mutabilis est corpus
deremus
et
membrum
exciditur uel amputatur, uerbi causa auris, aut digitus, aut naris,
10 per
cibos Et cicatrices uulnerum usque ad senectutem, cum utique corpora prima quae defluerant secundum te posteriore accessione depulsa (sunt). Et ideo neque haec, neque illa quae languoribus consumi uidentur ac defluere pereunt et rursum
reparari.
oportebat
alia
pro
ipsis
reparantur.
15 cibos,
constringitur et attrahitur,
coactile dicitur.
quod
Ita
Sed cum coeperit corpus fastidire solitos sicut fieri uidemus in laneo corpore Hoc cum infusum fuerit aqua intumescere uidetur
fuerit,
et crescere,
et
cum
uero arefactum
cum
repleri coeperint, ad
suum
quaeritur,
aetatem,
Neque enim tantum temporis ad quantum increscendo consumsit a puerili usque ad uirilem sed intra breue spatium reparatur quod languoribus macie
reparationem
fuerat tenuatum.
alio efficitur
si ex eo quod defluit substantiae mutabilis est corpus aliud pro debere utique et (mit einem Trennungszeichen zwischen et und si) Caspari bemerkt zu mutabilis: es sieht ganz aus, si cum membrum exciditur. als stnde ber is ein durch Berhrung vor dem Trockenwerden der Tinte aus-
Cod. Igitur
gewischtes
Igitur
si
e-<,
und zu debere:
vgl. I
c.
20 posse,
II
13 conferre.
Er
liest:
ex eo quod defluit substantia, mutabile est corpus (cum oder et) aliud
deberet utique et
ist
cum membrum
exciditur.
?)v
xb
oCofxa.
habe ich
B war nur et aliud geschrieben. 10 Man erwartet: oporteret 12 posteriore. Der Schluss de3 11 Cod. deflueret Wortes ist im Cod. nicht sehr lesbar sunt fehlt im Cod. 15 laneo] Cod. illa ne, Caspari: illo. S. d. Anm. z. d. gr. T. B 17 Cod. arefacta 18 Cod. receperit 23 Nach tenuatum ist von Ruf. oder vom Schreiber der Hs. ein grosses
et corpus eingeschoben, vielleicht
|
|
|
S. 208,
10 ausgelassen.
B.
Adainanti..
De
la
Rue
S(50c e.
El
TP
r.i
/])
i\:Tor o
qbvtop ivoeir to
t)r
t
oo3 ucc.
avvjioxarov (oV\
5 d
ovloiro
ov tqojzov sl Tic avQoebcslov xazaOxsvacu xcu jtqoteqov uev jccyeic vxoraOSt drrorvjtcoauevog. avfrig (<f) eteqov xr)obv EJtrytoDV, elg viVng xcu ut'yefrog ov/.trcu tovto xccttsiv, ddvvccTcog loyEL, ovte ydg to yivotiEvov rtXovg TvysZv vvjjetcu, r?jg JiQcorrjg vjroTctOECog rov
,
vir. El TP.
u
Ex
rirocoxov to jictoadetyina lae'
xrjQov
k
(.'.to
xtjqov
10 te/.eoei
vxexQSovrjq xcu
tTEQag yivoiiEvt]g.
ovte o
dvooEixElojioibg
to toyov*) o 6e avd-oooxog, Ti)v ex Jtaicov tov cofiaroc wTOOTCtoiv Eycov, jroooZaudvei ti)v avZfliv, [ivovr]g Trjg jiaidix?]g vjioOTaoecog. oxtev xcu tcov toccvucctcov cd ovXal fityQi yrjgojg jtaQafiEVOvi xal ai tcjv ueacov djcoxojicu, xcu rrentObv to Xiyuv qevtov to ocdfia. El to Ix ctalcDv fisXQ1 Y ?'/Q 0D r octia ccvitcitcu, dnoxoi-
MAP
15 vaoO-co ortoZov ai ua
t
Ausgg.
Statt ovv
Coiuc avi
haben
7i.
ABCFH
?/v,
E
LA.
~i
?)v.
Jahn
av
a. a.
0. conj.: vv. o
evqeZv xal t
Man kann
die
i}v
{==
i}v)
t)v
finden,
ist
zu lesen und das erste v zu streichen. was der Leib war, weil er ohne Substanz ist 1 et qevgtov irrigerweise von Ruf. oder von dem Sehr, der Hs. ausgelassen.
t
Not dulden, besser jedoch ist Der Verf. sagt: so ist es unmglich zu
hier zur
entnommen ist, so ist es als echt zu betrachten 4 tri vQ-o. 10 xb soyov] Meth. S. die Meth.B.S.217, vgl. S.SO 6 < d. HSS. 7 Jahn, Meth. S. 99, conj.:ovtovto. Dann aber wrde das Prsens l'oyei nicht passen TcXarratv BCGH, Jahn, Xoao
slav. bers.
<?'
| |
a. a. 0.,
l'ayEi
10
adwattoq
es
Worte
Warum
Bildhauer unmglich sein? Ich vermute dass die Worte tjjg rroebr//^ Exeocq yEvowelche den Grund enthalten, von ihrer ursprnglichen Stelle gerckt sind fUrqq,
wird
dem
und zwischen
liche
i'oyei und ovte gehren. Es kann aber auch sein, dass andere hnWorte, z. B. et fx// tzqvjxt] inGxaGiq iaiibVEi nach cGyEi ausgefallen sind. Daher habe ich den Text unverndert gelassen 11 jtQoXafidvei d. HSS. 12 ovXal
i)
| |
860h 14 Ttoxoivo&oj ABCDF, avxoxoLvdaS-ri E, a.7toxolvccG0-aL GH, '/.EybTLo d. Ausgg. Die Angabe d. 1. Rue's Regius seeundus /e/fc'roj ist irrig 15 niov alfia xrk.] Vgl. Meth. B. S. 82, d. slav. bers., u. 89 av 6e ngooas.
d.
Anm.
z.
7l0or]O0Jfl8r,
Et GVVC.VCCGTr/GETCiL
xa
d.7t0Q?/
uvcu cd nodg r/J i6tp &Xi6fievoi el; to xbv 9eov tcolelv a ovXetai (Bonw.: Eh xb t) frsip noielv a ovXetai (eZv ethtq^tielv TtooGToiyovGi. oi de yEvvaib( teqol avrCov, iva /d/ hvayxatfiJVTai xa avx aUftara GvvayayElv xeo s.byto, a no).Xaxtq anexxQi&fjvai, xCov (Kofidtatv fyfiCbv (fwsri\ (faGt xb etil xs/.el rjfxjv avaGTi]|
Gf-Gai GCotia.
t
die berschrift:
II S.
597
u. 599.
und a/la
hier unerklrlich.
?}
Man
knnte vermuten:
anoootvGav
(od. ana/./.aybv),
r iv
t.
Caspari
c.
16. 17.
Dialog.
209
in-
Kutr.
d.\
Homo
et
membrorum
eo,
Et ideo
aliud
quod
defluit corpus,
10
hoc quod a puero corpus accepimus et usque ipsum dicit resurgere, dicat quis erit sanguis ad senectutem permanet qui cum corpore resurrecturus est, ille qui, cum uena pungeretur, subductus est, uel in quibuscunque casibus defluxit ex hominibus. Quam plurimi enim hominum per annos singulos curae causa de uenis sanguinem subtrahunt. Dicat ergo, quis erit sanguis qui cum homine
c.
XVII.
Mar.
d.\
Si
resurget?
15
(Secundum scripturas quidem sacramentum resurrectionis longe aliud requirit. Uerum, quia inde deuolutus es, per haec ipsa respondeam quae proponis.) Latet te hoc quod illi, qui curae causa
Ad.
d.:
14
16
1
Secundum
alio
proponis
aliquo
fehlt in
den
gr.
liebt.
Anm.
z.
10
st.
(vielleicht:
V
14
c.
20.
B)
Cod. requirtiur.
Adamantius.
210
///
.
Adamantiqa.
De
Ivioi de
la
Rue
860 e 861 c.
<
dvfrgojjrcov xad* huztov tnavTov cfXeoTouovfievoi txxnivori. XeytTo <>vv iioi Jtotov an: OVPavlTOTCU reo ar&QCQJtco. Ov to yovificorarov xal xvqlov cciiia exxgivovoiv ol tpXsoTouoiusroi. aXXa to ro&ov xal ejieioaxTOV. ex tcv yvficov ejnyivo-
iXXa
to tr tcIj aiuognayuug.
xwv
\.
ovx ov yoviuojTaTor
,
ovSk
xvqlov.
ia
tovto xal
oi
Ti]g
laTQix?jg
7tiOT?/fj?]g
\
fUToyoi.
861 eidoTeg
to ex tcjv yvucv ejieioaxTOV egv&aivbfLevov xal 6}ibygoov yirouevov tco cuucitl. ov {tt/v yovi^mTaTOv ov, ejcLTrjgovoiv Iv Tau
.
h OTOfdcuq oxav
de f-avd'OV xal
(irjxcoq
bcxoivfjTat rrv to vo&ov. to Xeyoijevov y.eXav tov yovLiiwTaTOv rrooxvipavTog. evd-vg OTaXecg ioiovvTai. exgevoav to yoviuov diaXvot] to Cojov.
\4vJiit?]uo)V JiQOTaOtg
to.
EYTP.
15
vo-a xal
to.
ex xr/g TQO(pr/g
yaQ
rj
T<jO(f)j
.T/)
slg
jt?j
Jtrj
de sie
<f/.r/iu:.
de
c
eh oieXov
em
to.
xvQiWTSQa
eXO-eTe.
b
-
vdaTog xal Jtvgbg xal degog vveOTfjxev estdv ovv ajzo&av?] xal uxZv&fj, exaOT?/ ovola to idtov djtooiov to tov jtvgbg fiegog rb Jtvg, to tov Xafiatfet ovyxcgvoiievtj vaTog to vdojg, to tov degog o dr]Q, to Trjg yrjg 7] yrj. jccq ovv ev ttj dvaOTaaet dvvaTOV avTov tov dv&goijiov dvaOTrjvai ov to.
avfrocojiog ex y?/g xal
.
MAP.
liqt}
ovvexgd&rj; ojxeg
[ydo],
et
avTo av&ig dvaxofiiad-ca iaeacovTac, tov Jtgdy uaTog 25 ddvvaTOvvrog. dvdyxi) yovv aXXov avT aXXov dv&gcojtov dvlOTaod-ai. AA. JkpoQtXj xaxa oe. vvaTmzsQoi oi dvd-gmjtot tov O-eov delxc vvvtci. xal jzegiObv to Xeyeiv tov mzrJQa' to. Jtag dv&go~>jroig aivaxa jtagd toj &ecp vvaTa. MAP. Iloog eiOLV ol dv&gojcoi tov &eov dvvaTo'jTegoi; 3" AA. Ol av&gcojToi i/ev ydg otvov vaTi ovyxgad-evTa ycoglCovc.
vodq to
>
27.
yovifx.
12 kwov
Meth. B.
S.
219
HSS.
u.
d. slav.
bers.
|
btiitijqovoiv]
von Jahn, Meth. av ixxQivqrai] 16 ixxxqiv% d. br. 14 eloneyLTioaerr] 0., hcxgivei B^ 208 d. slav. bers. 16 ixxctivstai] secernw* Pic, S. 80, 81, Humfr. Per., ixxQLVBi d. HSS. 18 o avd-Qomoq xtk.] Diese Rede des Mar. ist ein Auszug aus der Rede des Proclus bei Meth. B. S. 84 86, und des 20 GvyxLovcoutvtj ABFH, avyxuoMemianus ib. S. 244 19 aTfoXafiavofxevr, B A2C, 23 yo raunr, d. br. 21 ytj ABCDFH Conj. Wettst., xal yrj d. br. 30ff. ol uv&qojye Bonw. Meth. S. 244. Anm. 24 iaecuoito Conj. Jahns a. a. 0. noinoteialhci] Vor], Meth.B.S. 245 cL slav. Obers., die aber viel krzer ist, u. S.216.
obseruant irUento
or-uJo
a.
Ruf., tni/eiooroi d.
\
u.
Ausgg.
ev
0. getilgt
10 dzav] Jahn
1
,
B.
a. a.
j
0.: eor
/,
<
Caspari
c.
17.
18.
Dialog.
211
sanguinem demunt, doii illum sanguinem uitalem eiciunt, sed illum qui inutiliter uel ex ciborum abundantia uel ex communicatione humoris
adiectus
est.
Unde
et
urguetur exire
etiam uitae
et,
nisi
fuerit
abiectus
tanquam
superfluus et alienus,
5
pernicieiu
generat.
Inde peritissimi
quamdiu
uiderint adulterinum
sanguinem
rufus
ille,
dicitur, sinant.
Ut uero
id est
apparuerit,
periculum
10
fieri si
(I.:
exire permiserint.
Eutr.
obiectio ut ea, quae per cibos nutriendi uel incrementi causa adhibentur.
haec propria
substantialia aestimentur,
cum
cibus idcirco
nunc
in
15
sanguinem, nunc in humorein, nunc non ut nouam tribuat homini substantiam corporis, sed ut ipsam quae est nutriat et conseruet. Et ideo abicientes haec quae ex superfluo inuoluuntur ad rem uenite.
etiam in fellis qualitatem dirimatur,
c.
XVIII.
Mar.
d.:
Homo
Cum
suum
et
20 aquae recipiunt
quod ex aquis
et
quod
aeris est ad
aerem
redit.
quod
possibile
in resurrectione
eius
ex quibus
Sicut enim
constiterat refusae
generalibus elementis?
aquam
effundat in mare,
eifuderat,
homo, alium pro alio resurgere. Ad. d.\ Seeunduni te autem fortiores sunt homines deo, et uidebitur illud esse superfluum quod saluator dixit, quod ea quae apud homines imj)Ossibilia sunt apud dewn possibilia sunt. Mar. d.\ Quomodo homines deo fortiores secundum me uidentur? Ad. d.: Homines propria experientia uinum aqua mixtum possunt denuo separare, argentum ab aere et multa alia norunt discernere. Deus
Ita ergo necesse erit, si resurget
12 Cod. aestiniuntur
derat.
Cod. cibos
14 Cod. hominis
25 Cod. haurisse
u. efiun-
vom
27 autem] Cod. aut. Caspari ndert et in aut : aut fortiores .... aut videbitur, bemerkt aber: Sollte et richtig sein, so htte man aut vor fortiores zu streichen oder nach dem gr. T. mit niulto oder
|
ualde zu ersetzen.
B.
14*
212
Thyrt
Adamantiu-.
De
la
Rue
861c
862a.
oOcop
n:xQloeu
loai
stoti-tod-ai,
de
&e6g,
co
dvvjrtgX?/xog
jtvq,
fjfjiovoybg
crdvxcov.
vjtoxtxaxiai
vwq, y7 tpoco dovXtvovxa. xc ixaoxov trjQovvxa xb liov ytoo*:, r xcoq ovx av hcaxcp tr xtj dvaoxdost anooh] xb iiov Gcoya; rb yhv iq xvq, vrroTaxcyytvov xco dsco xai vev\uaxi Jtsiftoysvov, xovg xgsig
AsXffovg
tovg
hv
Xrfi-hnaq
tQiOk
dg
xdiiivov
Gc&ovq
t( 7>
T(~)
ecxoryi rraotcoxe'
rb dt
vO-f~)
rvyjhjinQoig
oXoxXfjQOV
10 d/jQ
xov HXiav tu ovgavbv dvtxbyiGtv ?) dt y7j AaCagov xtxagxalov aXXa fir]P xcu xd yXvxta vaxa tJtiggiovxa xr\ ftaXaGGi], ovyxigvcoutvc: xcu ovyxv/uvovutva, naXiv vaxa yXvxta id xo5v vtfftXcov ytixct. diaycogubutva dib xeov dXfivgcov, xa&cog xai 6 Jtgof fijT))2 tpfjoiv o XQOxaXovfievoq xb vcog x?/g &aZdoo?/g xai
djrtdcoxtv
15
e
trrr/tcov
laxQixag
9-bov
avxb tjtl jigoGoonov x?/g yijg. ETTP. \\jtb ygacfcov ljiayyuj.dy.tvog tl^cu, dg
Z/jT?]oeig
cpvGtoXoyiag xai
ixxgarrth
xovg
avfrgcojtovg
vvaxooxigovg
xov
dxttuev.
MAP.
20
Aaudvxiog.
EYTP.
vtixog
Ovx Acitdvxtog
aX)!
?/
Gt)
ccilb-
yvcoiii/.
AA. ^vyycont/xtov avxco d ovXsxai oieG&cu, eyov txolycvg tyovxog xgbg dnavxa vjtavxiaCtiV, Gvvcugofiev?]g fioc xrjg aX?]freiag.
25
MAP.
avioxaxai
?j
TJoicug
ygacpalg
xeifhfl;
l'v
djz
oag.
AA.
f
MAP.
jiqcdxj]
Avcyivoixo) dnbcfcGiv xov d-eov djio<$i)vantvov Iv xr\ ia&rjxy' ov ,w// xaxayeiv?] xb Jtvevya fcov av xolg av-
30 d-gojjtotg
-
AA.
<;
xovxoig id xb etvai avxovg Gagxa xai ai ua. Ei ovv dntv ov tu?) xaxayslv?] xb Jtvsvyd fiov hv
{
\
14
15"
1
3 nry Bonw. S. 245, exdozco d. HSS. TTjQOvvra alle HSS., d. 1. R. irrig zr^ibv, ebenso Migne u. Lomm. 6 vevfiaxt 15 xr z ytjg] Meth. B. S. 246, afaov'i 9 aJtsxaTSOTTjoev BCDEFH 11 a/.'/. /u>)v 15 tiooojtzov d. HSS. u. LXX, nur C hat xb tcooowtiov. 250 d. slav. bers. ACDEFH, B 21 alxtoq Jahn u. Bon^.: tiogcotiov 19 sc xai elyv. F, ei Humfr. Per. vgl. Ruf. 24 ovvELQo^ievrjg B 31 xazafJLslvy BCDFH LXX isa* Pic. xk tc.iu'y), d. br. 31 ff. Et ovv e'inev xre.] Dieselbe Beweisfhrung Meth. B. S. 229,
apyvQOv'i
Pic.
;
2 o r.rvnho
|
3/.r]T02
ABCH,
coq
avvn.
a.
d.
br. u. d. Ausgg.
<
ABCDE
i
Humfr.
a.
O. u.
<
<
rtav.
bers.
Caspari
c.
IS. 19.
Dialog.
213
autem,
qui omnipotens
clicitur,
cum
uidetur
portionem. Uis
latum.
seruiens,
tibi
Ignis
integros
et
Sed
et
prophetam
post haec
diebus et
eum
10 usque peruexit.
aquae
Sic
dulces infiuunt in
et
mare
dicit:
et
discretae ac
separatae a
dulces
terrae reparant
imbres.
enim.et propheta
faciem
15
terrae.
et effionit
eam super
c.
XIX.
Eutr.
(L:
batio
quaestionum,
quaestiones declinat,
Marinus promiserat ut de scripturis fieret prosed, ut uideo, ad philosophicas et medicinales homines fortiores deo cupiens approbare. Deus,
est.
Nunc
ex auctoritate scripturarum
20
homines resurgere. Mihi perfacile est de scripturis ostendere quae assero, si Mar. uelit Adamantius acquiescere. Eutr. d.\ Numquid Adamantius in causa est de hoc quod declinasti?
uelit
d.:
discessisti.
Permitto
ei
agere ut uult.
25 occurram,
sed ueritas
ire
uoluerit
Mar.
Ad.
ostendam quia
30
Omnibus scripturis quas habet ecclesia acquiesco. Mar. d.: Lego sententiam dei qua pronuntiauit in priori testamento dicens: Non permanebit spiritus meus in hominibus istis, quia caro sunt
d.:
et
sanguis.
Ad.
d.:
Uide quid
dicis.
In
istis,
dicit,
non permanebit
spiritus
meus;
12
salsis]
Cod. w.
e.
seh. ufalsis
19 Cod.
ostendite.
214
Adaniantius.
De
la
Rue
V 862ac.
zovroig, ijZov
via tor\ xa\
tog
ov xcra
ovxt xocxoXoi uv/ u/ v LxottiCavTO Ooqxoq atftaxog aXXit ^vyj g povtjq, )]v xal jv%ovxo vjca. xal XQmxov ftev o Jcvi' uti tnovoco. (prjL, t/,v r X>,y uov tx d-avaxov, xa\ xaXiv o avxog' klynev 7) xvvyfj tov XQoq tov d-sbv tov C,wvxa, xal xaliv jtl ool xixoi&sv lnV ixa i * v T f] oxia tcov xxsQvymv oov sXxioj). xal ') ^ "/. ! xaliv' ov xaralelipeiq rrjv yvytjv uov slgadnv. OQag oxi ipvxrjv ryn)'T<> ovjOcu. ov oc.nxa xal aifua. tovrjp
\
t
t
M.
P.
Iltiooj es
; ]
>
iJ.
ugiaO&w
Ilcog
rteoi
xijg
ipvyjji ei (rvt/T/'j
Igtiv
//
airavaxog,
ipvyjjv
WAP.
/
*Ad-avcczog dFj/.ov.
ovv
tpaOxei'
iu
xaQa&g
toi
friigioLQ
l^ouoXoyovuivnv
15
a&avaxov;
Xvpaivovxai aXXa m/itx. reo yag yaoxi-iv fiTj xaoaqtg xolg {r?/gioig wvy/jv i$o uo/.oyovuevT]v 00t tj/.ct) oXov rbv avd-QOttov il'vyjjv ovouaZei.
SfJQsg
EYTP.
ov
>'vy/jV
25
Omuaxog xal vVExmxa avfrgajiov irvyj/v ovopaCsf xal eyevovTo (prjiv, vlol xal d-vyaxtQEg Top Iaxdt yvyal Xy xal jzafav yaoxer xc.'i xaxifj 'laxm elg Alyvxxov usxa ipvycv. I.YTP. Iatq xaxa xa doZavTa Magivcp aCmuaxot xaxijZ&ov tov Iaxco vloi. disixxat e 6t l oXov xbv avfrgcoxov sv Alyvxxm oi ipvyr/v opoua&i ?) ygaep/j. xal ov yg?) jtegl tovtov avoiaCsir. MAP. Tdv .TQocf/jTcp dh/d-tOTsgov tov cltotoov Jiaoctyco
'Ev7]).oteoov Jtsloete 08
7)
AA
.
ygag:7)
oxi tov ex
tyvyjqq
xaxmv avxo
Ps. 15: 10.
20 21] Gen.
46:
15.
2.
7 8"
9;
DE C (in mg.) 16 xb yaQ B 19 Jtsiasisv ABCF 23 ra AFGH, <C d. br. 27 EOfidq i. \:ry. xzs.} Was wir hier und i. d. folg. Rede des Marinu> ort TtaQ&n y.xl. von dem Leib als Gefngnis der Seele und von den touxivoL yanez lesen, ist ein Auszug aus dem Dial. des Methodik. Mit den Worten des Mar. vgl. die Rede des Aglaophon, die nur in der slav. bers. berliefert ist. Meth. B. S. 7 3 f.: Wenn nach euch eine Auferstehung dieser toten Leiber und eine Verwandlung in die Unsterblichkeit ist, icozu, saget an, Gott von Anbeginn den Mensehen ohne den Lappen (sive Lumpenmantel) des Leibes schuf, Sehri selbst lehrt? Denn die Kleider von Fellen, /reiche er nach der bertretung Adam und Eva machte, sind deutlich die Leiber, mit denen wir bekleidet "Orden sind, nachdem uir das Gebot bertraten, der Busse halber mit einer solchen
11 onicotie A. QUfa/iS&a
|
Fessel bekleidet
nannte er
nl.
in
Daher bekennt
das Fleisch)
(>
Tode und
tum
Caspari
c.
1921.
in
aliis
Dialog.
215
enim,
sine
dubio
permanebit.
In
istis
quod
dicit,
de parte
10
Ostendam tibi de scripturis quia neque prophetae, neque apostoli nusquam carnem) uel sanguinem in resurrectione commemorant, sed solam aniniam. Et primum Dauid dicit: Quia liberasti animam meam de morte. Et iterum ipse: Sitiuit anima mea ad deum uiuum. Et iterum: In te confidit anima mea. (Et iterum: Conuerterc anima mea in requi&m tuam.*) Et rursum: Non derelinques animam meam in infemo, Uides ergo quia animam solam saluare cupiunt et non carnem et sanguinem. Ad. d.\ Definiat de anima si mortalis est an immortalis.
c.
XX.
Mar.
d\:
Mar.
Ad.
15
d.\
d.\
Immortalis
est.
Quomodo
Bestiae
ergo Dauid
dicit:
Ne
tradas
animam
confitentem
tibi bestiis?
Mar.
d.:
Xe
tradas bestiis
animam non laniant sed corpus. Quod autem dixit: animam confitentem tibi, hie totum hominem animam
nominat.
Sed manifestius adhuc demonstrabo scripturam hominem, qui ex corpore constat et anima, animam solam nominare. Ait ergo: 20 Et facti sunt filii et filiae Iacob animae triginta tres. Et iterum dicit: Et descendit Iacob in Aeggptum cum septuaginta animabus.
Ad.
d.\
25
Kumquid. Marine, sine corporibus isti in Aegyptum descenderunt filii Iacob? Aut certum est quia totum hominem mos est scripturae animam nominare, ut tu quoque ipse confessus es? Quid ergo in his, quae manifesta sunt, immoramur?
Eutr.
d.:
c.
XXI.
Mar.
d.:
Apostolus,
ut puto,
uerior
est
omnium
animae
testis
est.
et
omnium
4 Im Cod., oder in meiner Copie, fehlt carnem Cod. resurrectionem 5 Cod. primus 8 requiem ist im Cod. zweimal gesetzt 16 Ne] Cod. Non 19 Cod. nominari 20 Cod. Iaecob, mit einem Punkte ber, und einem unter d. Buchst, e
] |
|
B.
216
Adamantiu-.
cuziov, xs(M
De tyco
La
Rue
862c.
d.
av&Qcoxog' vlg (te QVerai Ix rov oei/iarog vov thctvarov rovrov. llrjj. ton efioq ipvxTJq to ocjua; nt xagi^ t/jV vto)Jjv zov d-tov ?) tyvytj a ua()T?jccaa, MAP. fprfiiVy kxolqev o 9-eog sQfiarlvovq yizcopi'.g xai Ivivev error.', vovren t<> ovjuc, cog xcu ^egsfdag 6 XQog>tJTrjg
ov
l
l.
nr
Xiyw raXaixc&Qog
\ytjS)
~>ut:
eo/ilovg
i)ua~ xaXel,
dia tu t]{iaQTT}Xvat.
tov &sov hvr^avtog tr^v ipvyi/v elg to to ovv jiclvtcqv tcov xaxcov cxiov omiic.
Iv so^olg e^sTa^/Tcct
t/jv
tyvyjjv
?j
xavrots
tyvy?].
M.
Ekpqg
ia
to
r\y,aQxr\x&vai
evsirijvcu
hv
tm
cifiari'
1 1
eiTd fisr
twv xaxcov
So
Xtyii-
Rom.
7: 24.
7]
Klagel. 3: 34.
ist
eine
gewisse Folterkammer) und ein Gefngnis der Leib werfen der bertretung, damit wir eine schmerzlichere Strafe des Ungehorsams empfingen.*
2 rovrov in all. HSS. <C i. d. Ausgg. seit d. 1. R. In Meth. wird von Aglao}hon S.76 von dem Leibe*, dann S.83 von diesem Leibe citiert 4 ote nagiri xzh.]
Meth. B.
nur:
110 5 so/x. zr.] Meth. B. S. 108, 109, 111, 122, 134. Ruf. yizvneg ganz beiseite. Statt des Citats aus Gen. 3: 21 hat er tune etiam corporis vineulis nexa est. Dass der Grieche ursprnglich ist,
S. 73, 76,
j |
wird zur Gewissheit, wenn wir Meth. vergleichen, dem er hier folgt. S. ob. d. Anni. /.. 7 y^g d. HSS., minetos terrae Ruf., Gebundene der Erde SeOfidq lyryjtz in der parall. Stelle Meth. B. S. 74, vgl. S. 112, deoiiiovg yT q LXX 7/8 In d. HSS. t
<
Ata to ^/naorrjxsvai ovv to n. z. x. atz. oj ua, avlazacAhu. Der von mir aufgenommene Text wird geschtzt durch die Erwiderung des Ad. >-t<fr g 6ut xo fjfiaorijxivai ztyv ipvyj/v ivfi&?~/vai u. durch die bers, d. Ruf. u. Pic, ia zo F 9 tva ndvtotB xzk.] Meth. B. S. 7 7, d. slav. bers.: damit mich im Reich des Lichts wir ewig Gebundene der Verwest ichkeit seien. Vgl. die
u.
:
Ausgg.
elg
zo oCoua.
<
ib. S.
121
s * 109
v>6
^
,
W
iva
aoxofidrcoq ^ucoxrjxbvai zag xpryg, aTCOGrpaXeioiig zijg zvxoXrjg, aal cppoag t zty
avoftiav xoi-g yaOn-ag avxalg t'ozeoov xovg eofiaxlvovg edwxtvai xbv d-ev
fx/j
ov 7tgjvxvai yo o'/.ojg noog zovzo, aV. naQalziov atzf/ navzoiwv 6eG uov avxfi zo y.axvyv xo otbfia yyovivai 7taoaao% yao xijv ivxo/Jjv awfia btoticu TifJUQv*. hnliches S. 176, 108, 117, 167, 75 d. sl. bers. 11 f. d. HSS. u. Ausgg. ai'xinv Tivxcov xCov xaxCov X&yeiq xo otoua xijg xpvyf^g (in
t |
ist
xal tcqlv
rj
ivE&f/vai Iv xoj
<>ujuaxi
uns den Weg zur Verbesserung, und so habe ich keinen Anstand genommen, die Conjectur afJMQtijadaijq aufzunehmen, die ein Gelehrter in Cod. C in mg. schrieb. Dass der Leib der Schuldige sei und dass die Seele ohne den Leib nicht sndigen kann, lehrte Aglaophon, das Vorbild des Marinus bei Methodius, Meth. B. S. 75, d. slav. bers, "indem die Seele nicht fr sich, selbst, getrennt sndigen kann, S. 108
'ha xo
<"'.'/.i
t
od,
7ixog
vva&ai xa& havx)/v filya Go) uaxog o?.ojg ij/xaQZ^aai yao yj'Af eavxtjV ipvyr/, (ff]oi, x% auaoxia.
t
V' r /
J,
S.
176
?/
Caspari
c.
21.
Dialog.
217
Mis&r
est,
homo! quis me liberab de eorpore mortis hu ins? A4, d.: Nihil quidem hoc ad resurrectionem pertinet carnis; tarnen: quomodo est animae uinculum corpus? Mar. <1.; Quando praeuaricata est anima mandatum dei, tunc etiam corporis uinculis nexa est. Et ideo Hierernias propheta nos uinctos terrae appellat pro eo quod deus animaru in corpore uinxerit propter peccatum. Quod ergo malorum omnium causa est corpus, hoc dicis resurgere, ut semper anima habeatur in uinculis.
Ad.
d.\
10
De
tuis
peccatum uinctam esse in corpore. Tum deinde paululum progrediens ais causam malorum omnium esse corpus, cum superius dixeris animam
Ailaniantius.
De
la
Rue V g
L863a.
9fiOj
r? j
t
'."r//'_
t
xcu xqip
1
i]
<>vr
ow/taxoq apoQrslP,
t/,v
Tt
c&xiop xb oojua.
I.)
Fl
xqo tov
trded-7 vci t
ivvy^r
g>fjq
yfuzQvrpuvcu,
tCQUfbv
t?jOsi
y
.
xb
/.tyew c&riov
\/taxog rjfiaQxe,
die:
c
xb ocua. ei yctQ xqo tov rvv Ix tov ci/taroq ceod-iq a/iaoxc axaXXayeloa
tjfuzQXfpcivcu,
y.di
xmv xaxmv
ro xc
/
xqo xovxov
'ivyj^
ovx atxiov to
o
ocuc:.
->
'
V
'/
'
l "/. ,
11.
2 e/ibv
rb ocua vxe&sxo,
e eouoj: ircty^iv
xXfififieXfjfiaxcop,
wegnxu tot etftcurxapovra xcu axelQjeip c\.~tb tcv ocuc ov sfioq ton H'v/J^. aXXa ovveoyor.
MAP.
|
II r
15
El TP. Bfioq ov ovrenyei tc eeuti'co xqoq a/iOQXiap aXX UQycov top 6fiwxr]i> ro l ocua awsgysl Ttj Hiyjj eig XJi } xcu fioixsiag' sixpvxcu ovv 6 frsbz ov toubv ovz xjj W'/M ff ov n xb ocua. aXXa ovpeqjop. MAP. AxoxQiPaO&m Adaptavxioq st xsi&srcu reo cutoOxoXcp.
}
avxov axofpijpapepov xcu '/.iyovroz' Oclq xc.\ c.iua aoilslap 9-sov xZf]Q0V0[ifJ6ai ov dvi'ci'T c:i rl xovxov (favcQcoovre xtjv cy cranol er. ff frone: xsqov, xi xovxov xf]Zcnrye0xQOP; ovxco dt) iZeyyov tov l spapxiaq
c.vTcp
jtsixr)].
MAP.
El ovv
axovs
/]
vvc.tc.l.
d/./yfrel.
Cor. 15:
9 Et 16 aXXa GWSQyov] Diese ganze Beweisfhrung lehnt sich an die de? Meth. B. S. 114 et 6eou<>; ro (Kbfia xa& v/iq 6oxel S. 120 rr^neSqfiiror*. Auch Ausdrcke und Beispiele hat der Verf. dein Meth. entlehnt. S. 117 oide Toirvr naQaixioq 6 eafidq yfrexai tov nXrjfifieXeiv aucoivEiv de x>,v ib. i.vy/,1- ruza awfjuztoQ, etneo ro uoryo&cu. ipovBveiv re xal aoeelv afia&ria ool
Seopdv
y.eT,
a fisz
rar aca/iazOQ
/.<:x
>,
\pvjft
l'<f,r.
twieT
an
S.
118
aXXov,
'AyXaoqxbv,
awBQyv, el'ze nooq r>> ya&ov ehe nobq zd zaxov. HSS. Ruf. giebt Uinculum cet.- dem Ad. Es ist wahrscheinlich, dass d. gr. H> v Recht haben. 8. d. Bern. z. d. lat. T. *22 23 Diese sehr verdorbene Stelle zu bessern ist nicht leicht. Humfr. Hoc profeeto argumentum haeanthesi informatum et ex eoi confeetum profiteor, cui nemo possei obsibilare, cum darum et verum sit. Per. vermutete tovxtp -t. ourev. Pic. bersetzt frei: Hute argumenio manifeste ae queat contra/Heere. Ebenso frei Ruf. Wettet, vermutete: tovvat 6/j i't.eyyyj *i ercriU:; /ioAdyip argumentum ab adversa parte eonfessum. ]\ligne stimmt f ihm bei und liest ausserdem: ovtl <f. x. l... was schon Gale conjicirte. s. d. Addenda
'
d,
in Wettst.'^ Ausg.
AVettst.'s
Conjectur
ist
nicht richtig:
eravzlc:; OfiSXoyog.
ist
Was
-Argumentum ab adversa kann gr. nicht heissen kann ich nicht ermitteln;
Bt nzi
wohl
richtig.
Caspari
c.
21. 22.
Dialog.
219
priusquam corpus acciperet delinquisse. Si ergo potuit aniina peccare sine corpore, non erit animae corpus causa peccati. {Eutr. d.:) Si priusquam uinceretur anima dicitur delinquisse, superfluum est causam malorum dici corporis uinculum, quin immo et illud magis uidendum est ne. cum est in corpore posita. iterum delinquet. Ad. (L: Uinculum animae corpus asseruit; uinculum uero solet cohibere et constringere aliquem ne delinquat; corpus autem non uidemus uinculum esse animae, sed cooperari ei uel administrare.
Mar.
<L:
Quomodo?
10
d.: Uinculum uincto non cooperatur ad peccandum, sed restringit et cohibet uinctum. Corpus autem ministrat animae ad homicidium, ad adulterium et ad singula quaeque mala. Ostenditur ergo deus non uinculum dedisse animae corpus sed adiutorium et ministerium.
Eutr.
c.
XXII.
d.:
15
Ad.
Respondeat Adamantius si acquiescit apostolo. Quis non acquiescit ei in quo Christus loquitur et in quo
Mar.
d.\
Mar.
(!.:
Si
ergo
et
ei
acquiescis,
audi
eum
manifestissime
pronun-
Numquid possunt
1
ein
Cod. delinquisse.
So
d.
Ausg. Caspari's.
|
wenig ausgewischt
d.
aus".
3 Im Cod.
Cod. Ad.
Im
gr. T.
werden
diese
Er bemerkt: Das n sieht wie 10 Eutr. d.] Worte Eutropius beigelegt, und diese LA. ist
ist
Eutr. d. ausgefallen
folgt.
B.
Adamantras.
Ol
De
la
Rue
V 863ad.
voovvrsq xa vxo xov axoroXov votjxmg Xsyofisva, biZotq xolg YQapfiaOi XQOdxovreg, bcxlxxovi xijg aXrjd-eiaq. 6 ydn (.\.-to<-,t<>/.< oxa xal atua ovnudZc-i tag al%Qag xal g>avXoraxag xoa^Big, xovg xa aoxtxa tpQovovvrag agxixovg xaXmv, rovq dt xvev(iaztxa xgaxrovrag xvsv/iarixovg. <pioi J avxov ot rnv xoxoXov xaQaXfjco agxog Xtyovxa aoxtxovg xovg fir xaxa rrioztv xoXtxevopivovg, aXXa xvqxp xc xoagei aoxvxalq xtyoi)utvovq. xal g>tjiv ovxco' Iva tu txaico ua rnv vopov xXtjomd-y ev rjplv (rolg] it/j
/
1.
ur
10
xaxa aoxa xeoixazoviv, aXXa. xaxa rrvtviia. ol ydo xaxa aoxa xeQixaxovvxsg ra rtjq aoxhg (poovovoiv ol s xaxa xvsvfia xa. xov xvsv/iaxog' xo yan tpoovripa x?jq aoxhg tyd-oa elg {reov, xo h <pqov u a rnv Tivt v uaxoq C co x a tinrjv vfi lq dt ovx toxh tv aoxl, aXX tv xvsv/iaxi, axoxoivaira), olg hyoarfii
,
;/
/j
>/.
15
xavxa aoa aoxot rjav; xal xaXiv' yd/.a yan, g>i]lv,v/ig tJtoxtoa. ov om/ia, ovxm yan qvva&s, tri yag oaoxixol txf ojtov yan tv vulv egiq xal diynoraoia, ovyl oaoxixol ixt; (oxav
'AxoXXco <>vyl av&Qmxol trt;*) ?)xt tv aoxl, xa xa&TJ/iara xrv duaoz leiv xa dia rrjq aoxog, tvtoytlxo sv vulv vvv t ovx toxh tv aoxl aXX tv xvevuaxi, xalxoi ovx axexdvafisvot xr\v aoxa. xavxa yan xavxa tlxvvoiv
).tyi] riq' tycb fisv ei/ii
yan
dt' sycb
nxi
aoxa
/.tyti
t/jV
aoxivov
9.
xt
xal
xov7\oav
24.
dvaoxQog:?jv
o3j
813] Rom.
S:
46,
14-18]
1 Cor. 3:
18-20]
Rom.
7: 5, S: 0.
2 o y/\n anocroXoq xxk.] Meth. B. S. 227, d. slav. bers, da doppelt Fleisch '^len wird, sowohl com Fletsch als ro?i fleischlichen Handlungen, S. 220
Daher hat auch der Apostel: Fleisch und Blut kann das Reich Gottes nicht em-
pfangen, nicht von diesem Fleisch gesagt, sondern von den Lsten des Fleischest
7
noa&i DE
8 tolq
ABDFH,
<
d.
br.
17 Xtyy
ABCD
z.
(w.
e.
seh.)
H, Xiysi
d.
br.
16
18
Dass diese bei Ruf. ausgelassenen Worte echt sind, geht aus zig
S.
ya.Q
dyvoeT
die
sei,
Anm.
d.
lat.
HSS.
ergiebt sich
hkyti
Ti t v
noy.ivv te
Worte
sind Unsinn,
wenn
vorangeht.
nl. in
Der Verf.
wenn
ich
nicht irre, dass der Apostel der ooy.tvz ze xc Tiov/joa draGZQO(f>/ den
oaot; beilegt,
1
Namen
ojc
y.cl
(''.v&olotiov
(sc.
airzfyv Xsyei),
Es muss hervorgehoben werden, dass an dieser Stelle avd-oojTioi die 21 xalxoi .im meisten beglaubigte LA. ist, dass aber einige Codd. oaoxixoi haben oi/x StXX&va.] Zwei der citierten Bibelstellen, Rom. 8: 4 9, 7:5 finden wir bei Meth. gerade zu demselben Zwecke benutzt, 8. 179, 180. Dann folgt: titeoov orr ()> dnfjTO/.o; f v ix tot lov xal o'ig xavxa bTibOxt'/J.ev ei inj x^v StvaXi'Oaq Tio'/.ixelav, '/.'/.a x/jv ooxa, i] hxi iv Gaoxi 7)v: a)./' tv or.oxc vvv Tcaoijnxo aoxl in) fivxa ahtbv tnsozaXxkvai xcrxa oi> '/.txxiov, qxiveobv yao flxi i,v tv oaoxi
Cor. 3:4.
|
i'
l
<>
n''.
Caspari
c.
22.
Dialog.
221
spiritualiter
Ad.
(L:
dicta sunt
non
spiritualiter
necesse est ut
ueritate
declinent.
Apostolus
uel eos
enim carneni et sanguineru nominat turpes actus et inhonestos homines qui carnalia sapiunt, quos et carnales uocat, quia et spiritalia uel agunt uel intelligunt spiritales appellat. Et si ipsum tibi apostolum lego manifestissime dicentem carnales eos
lideliter
eos qui
uidetur,
10
qui non Denique dicit: Ut iustificatio legis impleatur in nobis, qui non secundum carnem amhulamus sed secundum spiritum. Qui enim secundum carnem ambulant quae carnis sunt sapiunt, qui uero secundum spiritum quae sunt spirus. Prudentia enim carnis inimica est deo prudentia uero spirus uita et pax. Uos autem non estis in carne sed in spiritu. Die ergo mihi si Uli quibus haec scribebantur in carne non erant, hoc est, si non (in) corpore uiuebant, quibus dicit: Uos autem in carne non estis sed in spiritu. Et
conuersantur,
15 iterum
dicit
de
aliis:
dedi,
J/oteratis,
et
adhuc enim
Cum
enim
dissensiones,
nonne carnales
estis?
Et iterum:
Cum
enim
essetis
in carne.
uitia
20
non estis in carne sed in spiritu. Haec ergo omnia ostendunt quia carnem dicit carnalem et pessimam conuersationem, ueluti Uli de quibus
6 lego] Cod. lege 13 In fehlt im Cod. 17 Hier fehlt die bers, von Dass Ruf. diese Worte in seiner Vorlage gefunden und sie tote. bersetzt hat, und dass die Auslassung einem Abschreiber des lat. T. zuzuschreiben ist, geht aus dem folg. illi de quibus dicit: Nonne homines estis? hervor, was ein vorangehendes Citat voraussetzt. B 20 carnalem] Cod. corporalem Caspari fragt, ob nicht veluti illi conversabantur geschrieben werden soll. Nicht wahrscheinlich Ruf. drckt sich hier ungenau aus. B.
oxav
v&Q.
222
Adamantiu>.
De
la
Rue
V SG3d 864c.
10
yag ccyvoel oxi, ei xal IXeyov havtovg o iihv elvai Uavlov, o AjtoXXm, ovhv t)zzov avd-gcojtcvv vlol vjtTjgyov t\\ ovola; r oti olqyQa<pW ort /)rt ev oagxi. xal zbze oGov ev ovoia ovx r\Cav doagxoi; d xai t/.eye CtQXa ztjv odgxtvov ze xal iecp&agtevqv tov lov avaOXQoqprjv, t)v tlxoxwg kt-otxi&t ttjg eXjtlog mg ut) vvafievrjv typ tov d-sov xJLi?Qovofif}ai aGuelav. et h toxat z?)v tov (toi/iazog OcLQxa mg olovrai, firj uvao&ai xvyelv x?jg IXxiog, rig xntu: axrifiaxog xal Xovxqov; ovzm ydg (pdoxet 6 djroGzoXog' aXXd ravta, ff/joi. ztvhg //re, aXX aJteXovGaGd-e, dXX i)yiatttjre. zl Ion to Xovouevov xal dyia^ofievov, djioxgivaGfrmGav. aX trr xal ol XEQi Meye&tov dxgoazal xvyydvovGt, ia xovzo ex tov avzmv axoGroXixov xQOtpiQSiv dvayxdt.oy.ai, jegbg dfKpozegovg Jtoiovuevog xov Xoyov. UccvXog yovv FaXaxatg ygdcpmv ovxmg hg)?]' o h vvv co ev Gagxl ev JiiGxei Cm xfj xov vlov xov d-eov tov dyaavd-Qmxov.
de
xm
zig
15
XfjavroQ
fie'
xal xaXiv'
xmv aXXmv
lmytev xi
co.
elxrj
xonovg
fiot {iijelg
rrageyeGirm.
o
) t
'ItjGov ev
zm Gmptazi
uov ax dZfj.
Cm.
Cmt/
?i
to'ivvv ,
(frjiv.
ev Gagxl, ev tilgt ei
Gagxl eoztv'
to.
ev
zr\
mv
eGxiv
ovv xb aGxaC,ov xd x?/g Gmxrjgiag ozlyiiaza. xal x?)v x?/g Jiloxemg eyov ^cot)v, xax avzovg ov GwZeTai; // ydg ovhv ojcfeXelTat eyov tt)v Ti"]g JtiGTeojg C,ojt)v xal Ta tov LjGov xifftaxa, et Igtl ia tovtov i) Ga>T?]gia, Gag eGxtv tj ijroZouev//. xal TavTa vjtdgxeiv ofioXoystxcu. Kogiv&iotg h eutiGTeXlmv
/]uiv
?'/ ,
25 ovxeag
c
ovx olaxt dxt xd Gojfiaxa v\uSv fieXt] XgiGxov Igxiv; dgag ovv xd ftdXrj xov XgiGxov xotTJco Jiogvt}g ueX?];
sg>Tj'
k
in)
tc.
yevoiro. el ydg XgiGxov yeXr] IgtI Ta Gcofiaxa. fieXi] tov XgtGTov ?/ GoiCeTai r\ Gag.
>/
anbXXvvxat
30
o
MAP. Xcoya, ov Gagxa Xiyei. d AeixvvTai ex tcv enupegonevoiv. ovx olaTe ydg, (prfii, otl xoXXaifievog ttj uzogvi] ev G&jf/d Igtiv; eoovTai ydg, (pijGiv,
i.
9
6: 15.
Cor. 6: 11.
13-15;
16,
Gal. 2: 20.
24.
15-17]
Gal. 6: 17.
2527]
1 Cor.
30/311 1 Cor. 6:
Gen. 2:
d.
HSS. (ov G)
radiert
|
2/3
t?]q
otoiaq
Worten
hngt mit dem, was vorangeht, nicht zusammen. Vielleicht: '/la u.tye, vgl. Ruf. sed carnem dicebat. In FH: 6 ioxai) t-Xsyov, Pic. bers.: carnem igitur rocitabat, Per. vermutete: oixovv eX. 'Szf- cL HSS. u. Ausgg. 12 avzov Lomm. 23 l. 7 tag olv ze d. HSS. u. Ausgg. toi tov] C in mg.: t/c. ia toi'kov 26 ~Aoa oiv H 30 tz ABCFH, snl d. br.
;
radiert)
3 ozi in
4 a xal
e/.eye
Caspari
c.
22.
23.
Dialosf.
223
quia
illi
dicit:
Nonne homines
estis?
qui dicunt se
erant et in
hominum
sine dubio
filii
substantia
in carne?
5
hominum permanebant? uel illi quibus scribit: Cum essetis Numquid non et tunc, quantum ad substantiam pertinet, in carne erant? Sed carnem dicebat uitam carni deditam, quam et ideo alienam efficit a spe futurorum bonorum, tarn quam quae non possit
corruptionibus inuoluta haereditatem regni
dei promereri.
uitiis et
Si
hoc uero de natura ipsa corporis diceretur, ut isti putant, quod spem non haberet futurae resurrectionis, quid opus erat eam etiam baptismi 10 gratiam consequi? Ita enim dicit apostolus: Et haec quidem aliquando Quid ergo est quod lotum fuistis, sed abluti estis, sed sanctificati estis. est? uel quid est quod sanctificatum est? Respondeat. Et quoniam uideo inter auditores adesse Megethium, propterea de ipsorum apostolo lego testimonia, ut sermo meus ad utrumque respondeat. Paulus ergo ad
15 Galatas scribens ita dixit:
20
25
Quod autem nunc uiuo in carne in fide uiuo Et iterum: De caetero nemo mihi molestus sit. filii dei, qui redemit nie. Ego enim Stigmata domini nostri lesu Christi in corpore meo porto. Uideamus ergo quid indicant istae sententiae. Quod uiuo, inquit, in carne in fide uiuo filii Dei. Certum est ergo quia uita fidei in carne est, et stigmata lesu, per quae nobis salus est, corpus hoc portat. Quomodo ergo corpus, quod portat salutis stigmata et fidei habet uitam, uidetur nobis non esse saluandum? Si enim nihil prodest habere fidei uitam et stigmata lesu, nihil erit omne quod agimus. Si uero in his est salus, caro quoque habet salutem. Ad Corinthios uero scribens ita dicit: Nescitis quia corjwra uestra membra Christi sunt? Tollens ergo membra Christi, faciam membra meretricis? bsit! Si Christi membra sunt corpora nostra, aut pereunt Christi membra, ant carnem saluari
necesse
c.
est.
XXIII.
Mar.
d.:
dicit,
illi]
|
dicebant
Cod. illis. Durch Einfluss des 9 eam] Cod. eum. Caspari fragt:
folg.
quibus
entstanden
Cod.
Eam?
27 Cod. Carne.
224
ol
g
Adamantiu>.
De
la
Rue
II
864865a.
ovo
tili
i
slq
Gaoxa plap. [xcu xaXiv yci <ft otv' avr)g /utv yao ovx xaraxaXvxred-at xtjv xeyalijv, elxeov xa\ oga&eov
t
5 d
ro xaxcxc/.wxxoiierov kcxi xo cfcuvofievov Oco/ia, xovtt'Ti // odnJi. zovxo ef eoxl tov freov oga TS xcu elxeov. vvaxcu xcu m&Tpnu' ei yoQ ovx Liide'yeTai OcocrjQlav, ovde d-eov vvaxcu elxeov xcu do$c. streu. aXXa u/jv Iotiv. oh ytygaxxcu. elxeov xcu do$a ?} B(>g' fft.i'Snur ovp oxt, Sxso xavxa L-ndtyeTc.i. ovtco xcu to OeoirJjVaL
tl
vrrnn'/cjr.
X<DQel*
1"
i'vc:
de 0ag>eOTQOV eruOT?)oeo.
EYTP.
'Avayvcootr/jTco.
xr\
15
xqoq KoQtvd-iovg Jigeoxi] epdoxovxog ovrcoq' ti .toLjjovLV oi jarrT iZo uevoi vxhg xeov vexgeov. el oXcog vsxgol ovx eyeigovxcci; xi etjixl^ov xat vjthg avxeov; ti xcu r/uelg xivdvvevoinv jtaoav egav. xa& ?/ uegav cxjzod-vrjtixovxeg; v?) xtjv vfiexegav xavy?]Otv adeXcfoi. ?)v eym ev XqiOxco It)Oov. Ted xvoiep yixeov. el xax avfrgcojtov e{r?/giolut'/tjOa ev 'Epeoco. xi uoi xo bcpe).og; el vexgol ovx eyelgovxai. cfdycofiev xcu nieotiev. avgiov yag djtod-v?)xo^ev.
L
Avayivcoxco lv
u)j
_
jc/.avofre'
cfd-eigovoiv
/u/)
//#>/
yg?jOxc\ 6/tiZiat
xaxai
exv?]-
'
25
30
aucgxavexe. clyveoGiav yag &eov xiveg eyovof xqoq svxooxtjv vulv Xc/.eo. aZX* egel xtg' jteog eyei'VTcu ol vexgol; xoiep de ocq^citi hgyovxcu; aef.gov. v o jteige'ig ov ^cooxoielxai. eav //?} Jtgeoxov ajio&avi}. xal o xeiosig ov to Ocoua to yev//o uevov OxeLoeig, aXX yt\uvov xoxxov. el Tiyoi. oitov ?j xivog xeov Xoljicov. o de &eog dicoiv avxeo ocicc: xc&cb^ ?}{reXeoev exaoxov h xeov ojibqndxeov xo tcov ocita axoXafiavsi,. ov jroa d()<z ?] avx/j Oaog' aXXfj uev Oaog av&ocixov, aXXfj de ociqs xT?jveov. exeoa de lyfrvcov. xcu ocofiaxa exovoavia xal oeofiaxa ejtlyeia' aXX exeoc: uev xeov ejtovoavieov do^a, exega de [xl] ?] xeov ejti>\'c.Te
drxczicog. xcu
?/
13;
1
1 Cor. 11: 7.
12
ff.;
1 Cor. 15:
->
2942.
Was
Ruf. hier
mehr
hat,
Vieles
quomodo
corpus,
dem
ist
wahrscheinlich
ursprnglich, denn in
dem Texte
6.:
Die Anfangsworte Nihil quidem 1 iseri knnen sehr wohl eine von Ruf. gemachte Einleitung sein 8 xal Es scheint doch echt zu sein. Es fllt auf. dass der Verf. '/,coQl <C Ruf. naXiv hier die Marcionitischen Bibelbcher der Reihe nach benutzt; er citiert Gal. 2,
die citierte Bibelstelle 1 Cor.
16 hier
dann Gal.
6,
15
u.
s.
im
?)v
z.
gr. T.
gerade zwischen
71017)00)01
15 und
avz)
passt da vortrefflich
orr]
d.
12
26
ABE,
<
28 rtrpwv]
8.
Anm.
d.
lat.
T.
alia
pecorum,
ah'a
volatilium Pic.
30 xal
<
AFGH.
Caspari
c.
23.
Dialog.
225
in homine.
Ad.
pntas,
d.:
(Nihil
esse
quidem
interest,
,
quantum
Tarnen, quia
aliquid
differentiae)
ostenditur
ex
his
quae insequuntur
quid senserit.
corpus est?
5
nescitis
unum
ambo in carne una. (Uides quomodo, cum de homine loquitur, unum esse et carnem sentit et corpus?*) Sed et adhuc manifestius de hoc ostendam, si iubeas ut ipsam lectionem
inquit,
Emnt
apostoli recitemus.
Eidr.
d.\
Legatur.
scribit
Ad.
10
d.:
Lego ea quae
ad Corinthios:
Quid
facient,
inquit,
M
et
Quotidie
Iesu,
quam
habeo
in
Christo
hominem ad bestias pugnaui Efesi, quid mihi mortui non resurgunt? Manducemus et bibamus, cras enim
Si secundum
15 moriemur.
Nolite errare.
colloquia mala.
dei
Exper-
quidam
habent.
Ad
20
Quomodo resurgunt mortui? Quo autem corpore uenient? Insipiens! Tu quod seminas, non uiuificatur, nisi prius moriatur. Et quod seminas, non corpus quod futurum est seminas, sed nudum granum, ut puta tritici aut alicuius caeterorum. Deus
autem dat
Uli corpus,
prout uult;
et
Non omnis
hominum,
alia caro
uolucrum,
quidem
Ita et
terrestrium.
Stella
Alia gloria
solis,
et
alia gloria
enim a
Stella differt
in gloria.
5 Cod. sentiet B 22 Hier sind die Worte 4/5 S. d. Anm. z. d. gr. T. dh GaQ xrrjvibv nicht ausgedrckt. Dagegen findet sich hier alia caro uolucrum, was im gr. fehlt.
|
|
dXXtj
Adamantius.
15
Adaniantius.
De
la
Rue
V 8G5a d.
o^a yZlov, xa) aZZr} doZa sZrjvTjq, a/./.?j o^c i" aoxfJQ y&q doregog iag:eget ev doZ,?]' ovrco xal i( vaOxaCiq rcov vsxQmv. xal vxoag per 6/Jyov /.eyer 16 ov.
ijlilfj
?)
b 5
pvxfJQiov vutr Ziya>* xavxeq fiev ov xoi ufjd-?jo6 ue9-a. xavxsg de ak/.aytjOouh^a evdro/ixcp. ev guifj ocpfrc.Xuov ev rij ec/dr r HaXxiffC aZxloet ydg. xal 01 vbxqoX eyegfrrjovrai acp&agroi. xal flfistq aZZayTjofts&a. 6st ydg rb cpfragrbv rovro ev6voao{rat ag>&aQlav xal rb &v?]rbv rovro hvvoaoQ-ai
t t .
10
ro ocoua
/.eyet
dviorao&ai,
15 c
'/.eyeiv' o 6e d-ebg 6l6coiv avrcp ocoiia. xad-cbg fjd-eXrjoev. Ad. olrog. &c:jtrouevog eig ytjV. av&ig olrog dviorarat xal 6 avd-Qwxoq xagcdtouevog ev xjj yr\ dvd-gcoxoq aviorarai, ov% eregog ytvouevog. xaxa r?jv rov axoxoZov cfcov/jv. /.eyovrog' exdorco 6e rcov OxsQftaxmv ro \6iov ocoua 6 16 od l v.
Ov6e egiUjveiag slrai ravra. ovrco cfavegcog xal dvafivxo rov axooro/.ov, ov yao ev6eyerai rr/v v v//,)' elg r) v yT)v &ajzrefrai. a&dvarov ovoav xal 6fio/.oy?j{reToav, rrjv 6e CXBQ lrov OxeiQOfiePfjv oagxa' ogcoiiev ydg ort ro ociua coojreg 20 Tros oxelgerai. ov yag, (ptjOlv, o ojrelgeig ov ^cooxoislrai eav ii rrgcorov dxofrdv?]. ri ovv eort rb oxeigocievov xal xaxaaZZouevov dg r?jv Jfjv, 6r//.a6?] ort ?) odgz. MAP. AZZ bgag ort /.eyer ov rb yev?/Oouevov o3 ua Oxetgeig. aXZa yviivbv xbxxov olrov. AA. !2oxeg 6 olrog yv uvbg oxetgofievog, ry rov d-eov ovlrjoei 25d diicpievvvfievog xal evegvr/g dviordfievog. XQOZauavei r?)v xoav
I.YTP.
cfi).exrcog rigrjuevc:
t
%
/j
ytvouevog,
ovxaZZogxag
yq xal av&iq xjj ovZrjEt rov treov aviorduevog. du^ievvvrat ri)v a^avaiav, xa&cbg o axboro/.og e uv?/ uo~ 30 vevoe Xeyow el de rb frv7]rbv rovro evvoao&at ad-avaolav xal rb y&agrbv rovro evvoao frai d(f&agoiav.
rr\
l
d-goDxog. xagatouevog
4-fr
23 24]
1 Cor. 15:
38.
20 21]
ov vor tc.ytez radiert. Was der Verf. des Dial. schrieb, ist zweifelhaft; Pic. hat: non omnes antem dormiemu8, omnes autem mtnuUabimttr. Ruf. bersetzt nicht seine gr. Vorlage, sondern drjXa&j 8r gqc] In giebt den ihm bekannten alt-lat. Text 18 ff. zi v de lootzeo
de
d/.'/.ay.,
nur
ist in
AH
d. HS8. u d. Ausgg. steht vor r/,i- der Name Ad. und fngt eine neue Rede an. Dass diese berlieferung img ist, ist selbstverstndlich. Ad. ist aus dem vorand. Ausgg. gehenden av entstanden, s. Einl. 4 22 ^ vor caoZ ABDEFGH
|
<
Caspari
c.
23. 24.
Dialog.
227
in
uirtute]
Et paulo
non omnes autem immutabimur. In momento, in ictu oculi, in nouissima tuba. Canit enim tuba, et mortui resurgent incorrupti, et nos immutabimur. Necesse est enim corruptibile hoc induere incorruptelam, et mortale hoc
induere immortalitatem.
c.
XXIV.
Mar.
d.\
His quae
non hoc corpus dicitur resurex eo quod dicit: Deus autem dat Uli corpus,
legisti
10 prout uult.
Ad,
d.:
Grau um frumenti,
cum sepultum
fuerit
in
terra,
nonne
15
frumentum surgit ex eo? Ita et homo, terrae mandatus, homo rursus resurget, non alius effectus, secundum uocem apostoli dicentis: Et unicuique seminum proprium corpus. Eutr. d.: Neque interpretatione indigent ista, ita manifeste absque ulla ambiguitate ab apostolo dicta sunt. Neque enim possibile est
animam
est.
sepeliri in
20
quod in terram (in) frumenti modum seminari uidemus, de quo dicit: Tu quod seminas, non uiuificaQuid ergo est quod seminatur et iactatur in tur, nisi prius moriatur.
Sed certum
est
quia
corpus
est
Mar.
natur, sed
d.\
dixit:
Non
est
semi-
nudum granum
frumenti.
Ad.
d.\
nudum granum seminatur, dei autem uolunnon nudum uel aridum rursus exsurgit,
uernantes
decoras
gerit
30
quod tarnen laetum reddit indumenti nouitas, non naturae mutatio, quia non aliud est quam granum frumenti istud quod surrexit in culmum: ita et homo, cum terrae traditur, et tempus resurrectionis aduenerit, uoluntte dei et uirtute resurgens a mortuis, assumtis secum indumentis gloriae incorruptionis et immortalitatis, resurget secundum quod et
assumta uiriditate culmi,
comas,
apostolus
dicit:
Necesse
est,
corruptibile
hoc
induere
incorruptionem
et
3 resurgemus] Ruf. drckt die Lesart avaGzrjGfA.Ed-a aus 1 7 St. quam immortalem esse B 18 In fehlt im Cod. Entweder muss in 17, 18 in terra? ausgefallen sein, oder man hat modo st. modum zu lesen 26 gerit] Cod.
|
|
B.
15*
AdawantniB.
De
ksysi.
la
Rue
S65d.
e.
MAP.
AA.
Ev
Ov
Tio
)jUciio(o cixoGTokiY.to
ov% ovtco
AXXa
.tcc;
MAP.
akk
o
kiyEi'
d-sog icooiv
&EOQ icooiv avT(o rcvEvua y.a&ojg i}&iki]Gsv.] MAP. * * ojteiQsrai coiia yvyjxov. kjelgexai Ompa xpsvftartxop' xslQsrat in tp&oQa, hyslQSxai Iv cupd-aQLa.
AA.
To'iVVV TO
Kara
ei
TO OVV
/Mil-
roy xl ton;
34
5 6;
1-4 Zahn hat mit schla1 u. 3 MAP.] Mey&u; DEGH Pic. Hunifr. Per. fenden Beweisen (Z. f. Kgesch. IX 198ff.) dargethan, dass die eingeklammerten Worte interpoliert sind. Wren sie das Werk des Verf.. so wrde natrlich eine Bestreitung dieses neuen Arguments hier nicht fehlen. Sie stehen ohne jeglichen Zusammenhang da. Ruf. hat sie nicht bersetzt, wohl auch nicht gekannt. Allem Anschein nach sind sie eine Randbemerkung zu den bald folgenden Worten Siloglv
|
dem
des Ad. stand. Als diese Randbemerkung in den Text eindrang, verden Anfang der echten Rede des Mar. Aus der Yergleichung mit Ruf. geht hervor, dass nach irdvGaoS-cu ycooicr folgte: MAP. Tt /.c.vytazcac: /.('-/fl artGzokog' gtieioezcu xze. oder etwas hnliches 6 Nach iyeiQFzai iv cufd-aoGir. folgt bei Ruf. eine lange Erwiderung des Ad., die mir echt erscheint, s. Einl. 5. Die Worte y.aza g\ ovv y.zh. bercksichtigen die von Mar. angefhrte Stelle nicht, und das 7/8 el zoivvv xzs.] </, ovv 'h'ltizfzcu ist wegen seiner Krze unklar ziri z>> didouEvov To xze. ABCDEF^ u. Ausgg. Worte ohne Sinn. tGzi; Statt zhi F in mg.: yo. zoivvv, H Pic: el zolvvr.
ben Rede
sie
drngte
/,
Caspari
c.
25.
Dialog.
229
e.
XX Y.
d.:
Mar.
d.:
corpus
spiritale,
scminatur in corruptione,
quia corpus terrae
deposita
Hoc est, ad quod superius respondimus, mandatum non nudum resurgat aut inglorium, sed
(Ad.
omni
cor-
Sicut enim granum frumenti, cuius apostolus posuit exemplum, in terra missum nouum granum resurgit, neque illud quod ex eo ascendit granum dicitur, sed herba uel culmus uel spica nominatur: ita et hominis corpus, quoniam omni fragilitate deposita carnali
ruptionis fragilitate.
10 resurgit,
et abiecta
tum
et
abiecta mor-
talitate
Hoc
Omnibus
et
uitiis
Corpus tarnen
15 dixerit,
dixit,
siue
expurgatum id immortale
spiritale,
spiritale
nominauit apostolus.
nusquam tarnen a
uelut
si
diceret:
Seminatur
granum
quam seminatum
qualitatemque
Unde
simul
commemorat.
Nam cum
dicat:
corpus,
substantiam designat,
tatibus loquitur.
cum
spiritale,
de qualiin
spiri-
animalem
aut deperit,
cum
ex grano
uiridi
nisi
culmus
corpus,
spica surgit.
et licet
Non
ergo aliud
dici poterit
esse
quod
et
resurgit,
et,
perdurante substantia,
bitnr.*)
sola
in
melius
gloriosius
eadem immuta-
Alioquin secundum
30 prout wdt,
3 Cod. incorraptionem
4 Der grsste Teil des Cap. 25 Hoc est ber die Echtheit
|
gloriosius
s.
Einl. 5.
7/8 Cod.
|
Cod. itaque?
13 ita ut] So der quod ex eo quod ascendit 11 Cod. in uirtute 15/16 1 Cor. 15: 44 20 Cod. cum diceret. Dicat wird von comj
22 Cod. animalis. Durch memorat, designat und cum uero dicat gefordert Einwirkung des vorang. corporis 25 Man erwartet nach surgit Worte wie sed 28 Cod. qualitasi 29 1 Cor. 15: 38. in melius proficit 26 et licet] licet ohne et ?
| |
j
Adaniantius.
De
la
Rue
SG5e.
f.
*pvy?'].
/.IIP.
i.:).).c
UQtOafiBVoq
yfjV
aO-aPccrov
Ttt v
U'vyj)v,
ov
fiovov
&v?jt?)v
xai
tu
qxxvsoov ovrog
iv
<>v
f toig
>
tcov
2 In der
aus
lat.
b.
d.
Ruf. folgt 1 Cor. 15: 37, 38 eingeleitet mit sie enim dicit,
dass dasjenige, was den corpus spiritale empfngt 'nach Mar. die ipvytj) geset, d. h. begraben sein muss. Durch dieses 5 Citat wird das fj xpv/rj ovv rcieicu motiviert 7 y.al axortov tov Xoyov 7 ff Zwischen <. Ruf. und scheint von einem berarbeiter herzurhren, s. Einl. 5 vov '/.yov u. "Ioojg ov cei findet sich bei Ruf. eine lange Argumentation. S. d.
Citat hervorgehen soll,
|
welchem
Anm.
z.
d. lat. T.
Caspari
c.
25. 20.
Dialog.
231
Anima est quae accipiet corpus. Ad. d.\ Anima ergo est quae sepelitur. (Sic enim dicit: Et tu quo*/ seminas, non corpus quod futurum est seminas, seil nudum granum, ut
Mar.
(L:
puta
5
tritici.
I'Aitr.
Dens autem
d.:
10
immortalem esse animam, nunc, ut uideo, non solum eam mortalem uerum etiam sepeliendam ostendit in terram. (c. XXYI. Mar. d.: Argumentis non opus est, sicut ab initio placuit. Scripturae auctoritati omnes cedamus. Dele de apostolo quia Caro et sanguis regnum dei non possidebunt. Hoc lucidius nihil est. Resurgere non potest, quod a regno dei pronunciatur alienum. Ad. d.\ Hoc in superioribus exposuimus, sed, si illud non sufficit
definierit
Cum
iterum respondebimus.
Mar.
d.\
Numquid
es,
De
resur-
Denique posteaquam
regnum
20
non possidebunt, in consequentibus sie dicit: Ecce mysterium itobis dico. Omnes quidem surgemus, non omnes autem immuiabimur. Unde euidenter apparet quod ipsam naturam carnem nominauit quae regnum dei non esset adeptura. Ad. d.: Quid? quod nee sie quidem apostoli sententia fidei nostrae contraria est. Negat, ut ais, apostolus carnem regnum dei possessuram, corpus tarnen dicit, et uideamus quid nos de hac differentia scripturae au ctoritas doceat. Confiteris carnem hanc antequam plasmaretur limum
dei
terrae fuisse?
25
Mar. Ad.
d.:
d.\
Et utique etiam
utpote terra,
ei
tunc,
cum
quidem
uelut
dicebatur,
caro tarnen
est in
(non) dicebatur,
quia caro
proprium quoddam
Proprium namque
limum
terrae, uertit
Quia ergo, sicut ab initio deus, assumens in carnem, et eo iam proprie non tarn terra quam
35
quod insensibile erat in ea terra mutatum est: ita et in futuro, cum naturam carnis huius deus in corpus resuscitauerit spiritale, iam non dicetur caro, quia haec quae erant propria carnis abiecit, id est, quia neque esuriet, neque sitiet, neque algebit, aut
caro nominatur,
quia
dolebit,
aut
coneupiscentiis
stimulabitur,
sicut haec,
aut
morborum
diuersitate
soluetur.
Et rursum nunc
sit,
caro,
tatem caro
6 Cod. immortalem 7 Cap. 26 fehlt im gr.T. ber die Echtheit s. Einl. 5. B 22 Cod. 8/9 1 Cor. 15: 50 14 ut] Cod. aut 16/17 1 Cor. 15: 51 Cod. surgimus haec differentie 27 Cod. ut pute non Cod. 30 [Quia]? B 34 Cod. decitur.
|
|
<
Adamantiiis.
Caspari
c.
26.
Dialog.
233
et
natura de terra
est:
ita
et
illud
corpus
quod futurum
est
spiritale
est.
Unde
non
constat apostolum
non de natura earnis sed de qualitatibus dixisse. Et ideo haec est caro quae resurget et non alia pro hac erit, quidquid illud est quod futurum Sic enim dicit apostolus Quia corruptibile hoc induet immortalitatem, est. quae utique uelut manu continentis et demonstrantis apostoli uox Neque enim in hoc praeiudicium aliquod est, sicut mea caro uidetur.
dicit:
quod
Quia caro
et
sanguis
regnum
dei
possidebu/nt,
et
10 caro
nominatur,
quorum alterum
eadem
res
conuenit in futura.
hac uita uocabulum, alterum Sicut enim anima dicitur etiam Spiritus, et utroque
ei
in
uocabulo una
atque
animae,
designatur,
aptius
tarnen,
cum
inter
homines
censetur
15
est,
cum
inter
angelos
fuerit,
Spiritus
appellationibus
in futura
et
**#***,
sit,
aptius tarnen in
profectus
ad immortalitatem
et spiritale
Caro tarnen
Eutr.
d.:
nee aliud aliquid, quae in hoc dei uoluntate profecerit. Dilucide declarauit quia, natura earnis uel substantia perdei qualitates frequenter inimutet.
Nam,
sicut
primo deus corpus formauit ex terra. In quo ostenditur quod manente (substantia) qualitas immutata est. Permanere etenim in eo deus ipse pronuntiat, cum dicit ad hominem: Terra es et in terram ibis. Et rursum uidemus quod morientibus hominibus iterum 25 qualitas corporis immutatur ex carne. Etenim efficitur terra uel puluis. Permanet tarnen indefeeta et incolumis ratio substantialis. Quid incredibile aut impossibile uidetur si, permanente integra ratione substantiae, qualitates eius, quae iam frequenter dei uoluntate mutatae sunt, rursum seeundum ea quae scripta sunt uoluntate dei et uirtute in melius et 30 gloriosius commutentur, nee tarnen substantiae ueritatis ratio interisse
in
Genesi
2
7
est]
Cod. eius
Cor. 15: 53
manu continentis. So der Cod. Caspari: manum intendentis. Leichter wre: manu ostendentis. Da aber die LA. des Cod. erklrt weiden kann, habe ich nichts gendert. B 8 11 In dem Satze Neque enim futura fehlt etwas. Hat Ruf. vielleicht: (quod sicut mea caro cet. geschrieben? B 9 Cod. nuneupetur
|
14 Hier mssen Worte wie ita et caro dicitur etiam corpus et utroque uocabulo una atque eadem res designatur ausgefallen sein. (Die Einschaltung von et utroque designatur ist jedenfalls unntig. 14 Cod. cenB) seatur. B 22 substantia ist im Cod. ausgefallen 26 Cod. indefessa Cod. incolomis 30 Cod. substantia ueritatis ratio. Caspari will: commutentur. Nee
13 Cod. anima
|
Letzteres
ist
m. E. vorzuziehen
(veritatis ratio
veritas,
A klimmt; d
Tome,
De
la
/.
axodeigiP.
i]urji
-').'.
I
QCXV TL
Tenor otl'
i
;;
Igte exiGToX?) Xqlotov iaxovi]&eiGa v<p eynafifiev?) ov fieXavi. all ev xvsvfiari &eov Ccov-
ovx
JiXaB.1
xagiag oagxivc.Lg.
10
b
15
yovv avixaxai oq xara ti)v tovtcov ajzovoiav, ovev tJTiOToXfj tov XgiOTOv. i) ev oagxivaig xaglaig yeygaufiev?] ?i xvevfiazt xreov Ccqvtoc. all ov f/aT7]v yeygaJtTai 7) tov XgiOTOv .tiot <>/./) tco tov CcvTog jzvevitaTL d-eov all' eig to iovai Zco?)v ev TOlg ecfec.Tjg avTog 6i6a.ox.ei o axoGToXog Xeycov ev oig yeync.TTtu. ei yc.n to xctragy ov uevov ia oS-Tjq, xolv flXXov to [levov ev 6o^)j xa\ ///} x.cit agy ov i.iev ov. xal. el ev Talg Oagxivaig yeygajiTai xagic.ig ?/ LtiOToXf) tov Xqitov. rjXov otl fievovL xal al agxtvat xagiai. ev aig iievet to yeygai/itevov xal U7] xaTagyov uevov. xal xaXiP' eyoiiev ovv tov d-rjoavgbv tovtov ev oTQaxlvoig xeveLv Iva ?/ vxSQoXfj g zrjg vvduiecog tov freov xal ovy
////
leXtl
rjfiwv.
eXeod-cooav ovv ol tijg xlavfjq grjTogeg jtcog ovXovTat vorjoai ev tlvl ovXovTai eivcu to yeygafifievov
to qtjtov tovto.
tovtov
ror frrjavgov;
-
ev tco xmt
avTOvg
eco
dv&gcojzop;
ei
o eoco av-
frQmxoq oOToaxivog, otqclxlvov Iotcu xax avTOvg oxevog 7] tyvyjy aX/J i) oagZ. eOTt to oTgdxivov oxevog. o egtl xc.t avTOvg o egeo \vd-Qmxoq' ev t% oagxl ovv /)v 6 d-r/Oavoog. xal zcov ovo ftaTegov'
i]
axoXXvTOt
do$. ev
?j
{r?]Oavgov.
?]
dvavTLggrjTCOz GcoCeTat
pj
xaXiV rjaelg yag ol CcovTeg eig 9-avarov siagadid6 ued-a, iva xal Zcorj tov XgiGTOv cpc.rexal
1)
Q&d-jj ev T?j d-v7]Tfj fjfimv GagxL ovh yg?]Zet eZrjyrjOecog tt)v Cco?]v tov b)Gov XeyovTog ev tt\ Gagxl cpavegovG&at. xal xaXtv otciv de xaraxo&y to &v?jtov vjzo tt/c &avaoiag. t'l eTegov vvaxai
votj&r/vai
?]
dga
30d
yao avTog eycb tco uev vot ovXevco tco vofiep tov &eov, tjj de oaoxl vofico afiagTiag. ovev dga vvv xaT dxoitia rolg ev XgiGTco Itjov, o yag vo uog tov jtvevfiaTog ri]g Ccorjg ev XoiGTco 'irjGov 7)Xev&egcooev rjfig djtb tov vo/xov zr/g dftegTiag xal tov ftavdxov. ei (iev 6 i^ouc tco tov d-eov vbiico ovXevec.
t
35;
Cor. 4: 11
2 Cor. 3:
|
3.
27 28
4 nsXap
d. br.
| |
AC
5 oaQxivtjq
BTHPic.
|
13 Xqlotov
ABCDFH
CFH,
(mit
Pic. Humfr..
teov
19
hat Tcdvrax; in
t,uETq
EH
BK
Caspari
c.
26. 27.
Dialog.
235
credatur,
sicut ne
cum
uel
ex
non uidentur istis sufficere haec quae de resurrectionis ueritate dicta sunt. Paululum adhuc. si uidetur, persequar de scripturis, ut de spe carnis huius resuscitandae non soluru ratione, uerum et auctoritate suadeantur. Dicit ergo apostolus: Certum est autem quid estis cpistola Christi ministrata a nobis et scripta non atramento, sed
c.
XXVII.
Sed
fortassis
spiritu
dei uiui,
non in
tabulis
lapideis, sed
istos,
esse in tabulis
Et iterum
dicit
ipse apostolus:
Si
est.
15
20
quod manet inscriptum dicit esse in tabulis cordis carnalibus. Uidetur ergo quia manebunt etiam cordis carneae tabulae, pro eo quod manere necesse est quae in his scripta sunt. Et iterum dicit: Habemus thesaurum istum in uasis fictilibus, (ut) magnitudo uirtutis sit dei et non ex nobis. Eligant sibi ipsi errorum rhetores quid uolunt intelligi istum thesaurum quem dicit, interiorem, an exteriorem hominem. Si interiorem dicunt esse in quo thesaurus est uirtutis dei, erit interior
Hoc
homo
uas
iictile
secundurn
e
istos.
quod de
erit
constitutum, et
unum
uehens
negabunt pariter etiam thesauros uirtutis dei qui in ipsa sunt esse mansuros. Et iterum dicit quia Nos, qui tduimus, in mortem tradimur, ut et uita
saluetur, aut, si
Iesu manifesteiur
in carne
nostra mortali.
indigent?
30
Et iterum dicit: Cum autem absorptum fuerit mortale hoc a uita. Quid in hoc aliud intelligitur nisi quia hoc, quod nunc mortale est, cedit in uitam et efficitur immortale? Et iterum: Ego ipse mente quidem seruio legi dei, carne autem legi peccati. Nihil ergo nunc (damnationis est) his, qui sunt
substantiae
Uitam Iesu
= integra substantia).
dem vorangehenden
homo
gesetzt werden.
B.
6 suadeantur] Cod. sua dent 17 Ut fehlt im Cod. 18 rhetores] Cod. rectores 20 Cod. dei uirtutis, mit b ber dei u. a ber uirtutis 21 ergo] So der Cod. uero? 26 mortem] Cod. morte. Caspari liest morte, bemerkt aber: Statt mortem, was sich in den Itala-HSS. und da, wo die Stelle sonst citiert wird, berall findet. S. Sab. z. d. St." B Cod. trademur, aber mit in i, wenn auch
| |
|
nicht
vollstndig, corrigiertern
29 Cod. absortum.
|
32 damnationis
est ist
im Cod.
his]
Cod.
hi.
Adaniantius.
De
la
Rue
866 d871b.
*IrjOov
tv)
-\
}
rlaq
/]
OaQ,
rjlevd-dQOHte e
ypaq er XqiOxw
rjjg
cuauTii:- xcu
))).ev-
tov fhivazov
>"("-
SfjZov
vtjq
t]
<>ti
tu ovXsvop tco
a/iaQxiaq ruaco
OVP 0X0 TOV fhXPOXOV )) OCiO^. rrcz ovr Ow^srcu tu tm vofico Trjq tuv xpsvfiavoq */~^ ev Xoiotco anu tov d-avarov iXevd-BQcod-iv (xvzoq eyeTco. eycb yag err\ xXbZop e/.r/y >r T/ v xovxcov axaidevoiap aiovpcu.
anl.
Ijlevd-iQCOTCU
.
axo aXX
afiaQTlag.
ETTP.
1
SvXXfjfjP
axamtov yavlmv
1
cdrla yipsxcu
?]
axaidevia,
0V[U(pvxa6i xai Ovprjp&fjav MeyeO-ioq, Joooenioz r xca MaQxog, OvaXnc xcu Maotpoc. htroaxivrec xric evd-slac xcu tov ood-OTarov \ \ >
-
ooy[ittxoq
hvro.
T) g
t
/.E^cirTjQovvreq tcc^ ex
tcjv fQaipmv Q^eiz xca crpuTQSVOvreq xgoq t?)v eavTcov vooov ts xcu
15
aga&Qov xcu axapd-cosiq arQaxovq al^oprsg, xi]v kxev&vpovap eh tuv? ovQavovq ouv xaraXehpccPTsq 17g vxeQaxiTTjq
XQoXrppip,
slq
.
TVyyavei
tavxa 8e
Iv
uaxoov
xt]v
hukvGiv
l'/ft.
6v 6e
cog
bid zov Savaxov] 9 10 owJjvdijoav] owtjv&jGav A in a lege peea H Kc. mg. C. Huinfr.. 11 Ruf.: Marinas, Valens. Marcus floruertmt* Tic. 12 In d. HSS. u. Ausgg. folgen nach d die Seiten 866e itola yo axo. 871b iznf'/.ojoe za vo^fwxa xh xiozcov, welche ich an die Stelle wo v9ia
J
S. d.
Anrn.
z.
832c
u.
Einl.
9.
Infolge
gnzlich zerstrt.
"-71
Die erste
war natrlicherweise der Zusammenhang 866e u. STlb Stelle haben die Abschreiber unberhrt gelassen: um
b dem belstande abzuhelfen, interpolierte ein Leser oder Abschreiber vor den Namen Eutropius und fgte hinzu: xfjq txx/.r,oiag yeveo&ai zt~ Evyu.Evog. was er dem folgenden zad-oXtxg ixxXqaia, g xyto, cero: cor. yVo9at zkxvov entnahm. Die ganze Stelle 871b lautet in unseren HSS.: Evy/'nc.i
XEdh]QOVvxQ
)
t
iv
iziy/.toae
z vo/ aazc:
it
tCov
ttJtl<Ttwv.
tT,;
ixxXqclaq yevtoO-ci ei/kevo;' Xe&lhjQOvvreg zaz ex van> yoayxhv So schrieb der Verf. gewiss nicht. Wenn wir nach der Transv
Worte Evxq. t^g exx'k. yev. streichen, ist der ursprngliche Zusammenhang wiederhergestellt 12 '/.eciEi/"/'., 13 yyiaxQSvovzeg ACDEFH 14 In d. Ausgg. uxqccxovq' fhiocvrteq yao A^ AiIoyze; T',v hcevSwovoav xie. Diese Interpunction macht aber die Verwirrung
der Seiten
371b
die
interpolierten
noch
1
1
grsser.
Wie
ist
es
mglich,
ixsv&vvowfav ei; z<>ivovq odv^ Das Ptcp. adi'Z.OYZEz gehrt zu xar9wiQ uxoanovq und oduv ist abhngig von einem Ptcp.. das ausgefallen ist. Ich habe xaxatehpavxsq versucht, vgl. 2 Petr. 2:15, und Ruf. derelicta via*. St. : vze; haben A 2 FH adtlEZE 16 zvyyuvEiz d. HSS. e/elv BDE KifF. zavza "~ Tiioziv] Diese ganze Stelle ist unter den Hnden der Abschreiber bel weggekommen. Wir lesen: ijq vneoaoxutx^q ziy/rEiz und wissen nicht was das Snbject dieses Verbums ist: V7tQa07UOT%Q t>~,; ei; zov oloavor dov ist Adamantius aber Adamantius wird hier nicht angeredet. Tavxa e xze. ist unverstndlich: wer mit ai 6h w: Exi/.^oei; angeredet wird, ist unklar; was wir in den Ausgg. und in d. meisten HSS. lesen xaiodq e/ei tii-oc:; e?ci&eTvcl zvj X6yw o xai v/uv
te g zlt v
y
I
Caspari
c.
20. 27.
Dialog.
237
Lex enim spiritas uitae in Christo Iesu liberauit nos a Siquidem mens legi dei seruiebat, caro autem legi peccati, ueniens uero Christus liberauit nos per legem spiritus uitae a lege peccati et mortis, certuru est cjuia caro, quae seruiebat legi peccati, idcirco liberata est a Christo ut saluaretur. Nemo enim ad hoc dicitur liberatus ut pereat. Si quid habent ipsi ad haec proferre, non reprimant. Ego enim pro nimia eorum imperitia uel imprudentia
in Christo Iesu.
peccati
et
lege
mortis.
erubesco.
c.
XXVIII.
Eidr.
(I:
Isti
omnium malorum
familires se
cuius sedulos
et
serius nee
non
et
umbras uerborum de
ad
coelum
in
praeeipitia
[quae]
Caspari: in quae
ipsi.
In der
Note:
Man
B.
Adainantiu>.
De
y.cczct
la
Rue
u?)v
(
871c.
-ri^a^fiV. ov itctvy
Eiys
'/.cd
t>];
cazikoylag.
vrz
zt)v
y.oiaiv,
ycto
us y.om)v ukeads,
nti&ijvm
vre
Acuiavziov
&eov
a>V,
evoetiag
oqlg&elGi
y.ca
rzooGTE&jji'ca
dt
~
-
YM&okr/.ij EY.Y.k)j6ia.
y)g jcayco,
$ivog
>
mssen,
iniB-etvai zj Xy<p streichen. Was dann brig bleibt ijq inEnaonioz^g zavza e ziy/vEig o xal tyuZv xzk.* giebt noch keinen Sinn, aber glcklicherweise haben drei HSS., A^C. vor 8 xal* den Namen 'ASaudvzioq behalten. Statt zvyyth'eig 'S folgenden ab s< wegen verndert) lese man: zvyyvEi. In meiner Ausgabe
um
xal Xslav xc ci/jj-fj txigzlv ist reiner Unsinn. Wir ursprnglichen Sachverhalt wiederherzustellen, das ganze Stck den
6/icLtoxdrrjv
gengt aber nicht auf diese Weise den T. zu emendieren; wir mssen auch wie ein so grosses Stck in den urspr. T. eingeschoben worden ist. Dazu lesen wir noch einmal den verwirrten T. der HSS. u. Ausgg. oxoq (oder Maolvog, wie es nach der Verschiebung der Bltter den Anwahrscheinlich machen,
olg, aajoiv, o &eog zov alCbvog zovzov meiner Ausg. nach S32c). Evzq. zf,g ixxXijoiag yEvtod-ai Ev/uEvog' '/.^id-7joorvzeg zag zGjv ygaanov ntJGEig. Glcklicherweise haben die meisten Leser und Abschreiber diesen Unsinn unverndert gelassen; es gab aber schon frh einen, der verbessern wollte. Er verfasste eine neue Peroration. die er an die letzten "Worte des Marcus (er meinte wohl: Marinusl folgenderweise anknpfte MAP. 'I'cvEnv qxovip Ezicf/.woE za voi]uaza zCbv aTziozcov. EYTP. Tavza de ev zolg otciooj i uaxoov z^v htiXvoiv e/el. ov e, mg TtEoc.g etciS-eTvcci zco Kyvu huXtJO^slg Dieses Argument ist im vorangehenden schon lange widerlegt. Ta D. h. oniooj heisst im klass. Griechisch: das Folgende, bei spteren Schriftstellern aber
schein hatte
ovzco
yao
'tAytc
ev
txi(f).ajOE
(in
za &va>, das Vorangehende, vgl. Schol. Od. III 366, IV 456, ed. Buttmann, und Lobeck, Phrynichus S. 11. l'nd jetzt wird alles, was unverstndlich war, klar. Jetzt wissen wir, worauf zavza sich bezieht, was ev zolg otzioco xze. bedeutet, wer mit err e angeredet wird. Tavza ist das Argument, das sich auf
soviel als
Worte 2 Cor. 4: 4, ev olg zi(f).a>0 za vor uaza zjv xlozcov grndet. Dieses Argument war schon lange (S. 832c) vorher widerlegt (ia uoxqov z\v etll/.volv ov ist Marcus (od. Marinus), und erst jetzt verstehen wir: coc ETii/jjod-Eig ov e/el
die
t
;
nav\
zt' g t
avzi'/.oyiag.
S. 832 nur einmal stattgefunden die Errterung ber diese Bibelstelle Dem Interpolator dagegen, der nicht wnsste, dass 832c und S71 die Teile hat. ein und derselben Argumentation sind, schien es dass Marcus (od. Marinus) lngst abgemachte Sachen wiederhole. Diese neue Peroratio, vielleicht an den Rand geschrieben, ist von einem Abschreiber der echten Peroratio einverleibt worden. Wie er sie mit der echten in er wollte doch wohl nicht den ganzen Schluss streichen Verbindung brachte imegaaniaz^g zvy/vEi gestrichen hatte, ebenso ob er, nachdem er z/jg ixxX^alaq
dass ataveodv
arzlozcov
<,
S.
wie jetzt in den HSS. nach y.aiobv e/el ntoag ETZiO-ElvaL zj ).6yto die Worte *Aa~ uvziog o xal vuiv vrzo. folgen liess, muss dahingestellt bleiben.
2 Eu.EoiH
A 2 B 2 CFIL
im\oao
d. br.
Dialog.
239
24'
Adamantt
~l
De
la
Rue V B71oe.
6$CtV UagTVy.cd
XC;1
.TulTfC OL Ci/.OOCUSXOl
Ctskcpol
ttvtaQXmg
tolvvv
diEiAEyiiEvcov
fflEt
7zdvrcov
Tiavovgycog
reo koyco]
asog
nigag im&sivcu
AauaVTLOJ.
o xc
i
)];iir
/j
tcrre/.^/.i'.Tai
xb
il'svoq,
UOVOV
t.'
&0)'
VXOSlXWOVaV
[iv
ouoovOiy
ro(a<5i].
ov VO&OV XCU
iot'.y.Tor
&VfiT}TTjv,
cjg ol
y.Ti^ii'.Tov
'
7jiaovQy6v
co
[COV
xc\
jidvra
vrroTtraxrai,
ovx v^ r Gvyi
TOV VLOV
'/Ml
'/'jOJ'oJ.
Ol'/
tTSQOV TL
7lfa]V
o^oovoiog yag
cc/cgicxog
.
?/
ucc/Mgia Tgitxg]'
oq ^
ovx ovtcov xa ovra cr/a&orrjri gwsot/jGto ov Xoyog dv&goijcov xara txalav oixovoulcv aZr/dSg djtecfdv&r] dveih]Cfcoc, ovx cdovisavog
y.cd
?) t
k&&v
vtieo
y.cd
M
reo
6S ymt akkurat
o
H-E'/eev
7tazg\
diu
y.cd
rrjg
ciTcokvvgcoEcog
euvot}]tl '/.cauk^cp^co^Ev iv
tw
HSS.
j)uIv)
d.
<
<
alle Zuhrer.
Er
spricht
ist.
sondern ber
sie.
ug xc.zagergiebt sich aus der Gegenberstellung: zloti. Ich vermute, dass die eingeklammerten Worte, die in dem Verlauf der Rede rw strend wirken, von derselben Hand sind, welche zavza 6e ev zotg unloco Der Interpolator meinte, weil nach der Verwirrung der Bltter ?.6'/(y interpolierte. Marcus (od. Marinus) der letzte Redner war, dass Eutropius diesen anrede, und schrieb daher 871b: ov 61 (Mag.< oh Ttair, zf~; avuXoylag, und hier zum zweiten Male zu ihm sich richtend: dg iXd-aw einjyyeXB^to elg^vtjv zolg uaxQav xai xolg xdi oh (. h. Map. zov ixu.xghv) xaza/./.qcu (vershnen mge) xi Q-e)
xc\
xaxagxioei.
Fr die Cnechtheit
dieses Stckes
kann
18
Caspari
c.
28.
Dialog.
241
Adamantius,
qui
nobis
euidentissimani lineain,
quoque ostendit rectae fidei indeclinabileni, ex qua fide effugatum est omne mendacium, et
omnis fucus adulterini dogmatis depulsus est et abiectus. Unum etenim et solum deum nobis euidenter ostendit, non aduentitium, non alienum, non ignotum, non nouum et incolam uel hospitem alienae creaturae, sed euni qui propriae conditionis et facturae sit dominus, cui subiecta sint omnia, cui non materia coaeterna, nee aliud aliquid aequale illi,
qui
ex
nullis
exstantibus
iuxta
rationem
uniuersa
creauerit,
cuius
10 dispensationem
assumens hominis naturam, id est animam et carnem, salutis expleuerit, non erubescens assumere quod ipse creauerit, ut et salutem his quos esse fecerat largiretur,
uerbum ac
filius,
humanae
Cod. sunt
Cod. Ulis
uerat.
Er
fragt: creauisset?
B.
11 Cod.
creauerit.
Caspari: crea-
Adamantius.
\Q
Adamuntius.
rucovi
5i
De rar
la
Rue V 87 le 872a.
xl
rovrto,
^ttf/v.
<5f
rat
komm*
rorv
auoiag
?/
rrao'
?Juc5i>
igovrEg
rro
nyv a\ri&ivi)v
xf'xorrrrcn
-/cro
00)
>/
vv
XpiGrw
reo
iv
CO. im #g
rav
A~oiGro
qpi'fpcoi>>},
a)>}
rjfuov.
6vv
Xpiorro
f'v
tri
qrra'fpcoi^Gouffr Iv 5 oft;],
,
9-Qmxov IxrjyytiXcixo Gvv tco ocouccti dfrctvaolag /nefrtcovra xal dg;rov contg axoZavopraj 0$ xal ia tov avze^ovoiov ixaiwz axavrag eh xnioiv asiv axoieixxai, co ovhv avTixelo&ai x&pvxsv, roa t^ovola vxoxeizcu, ro rxaiojg ZatQSVSi t) olxovfiev?] xoa xal ro tojv txtoxoxcov OTirpog. In uijv xc vo tovtcov idaoxaZelov, oic
t
vpayeXa^ovzai aOiXetg xal jtavrez aQxovreg, avfiipfjgHH uhv t7/c d/j/freiag yivofievoi, djrco&elo&ai de xal axoxieleiv ro rpevdog xeiQWfisvoi' avTTJ yag fiovfj, coc aXij&cbq, drzaioiz xal
xet&Ofisvoi
5g xi'j odlmc,
/.
t)
~.
?)c
01
IxxQajtivTec
axo<palvTsg xoqqco
15
yslZofUvot eidevai aXfjd-siav. eoyoi e [taxoav dcpGT?]xoTeg avr?/g. odsv dixcuov fjyovfiai Tovg xeq\ Maolvor //// nagaiTr/Gairai r?]v jrag*
etiov
esrl
yivofi* voi
2-4]
C>
evoetbq
axoXavoovza Wettst. anoXavovta d. HSS. 11 yvyv. d. HSS. 12 xal vor HCDF, d. br. 13 tzTyanlvze; Conj.Gale beiWettst., zgaivtSQ d.HSS. E u. d. Ausgg. 18 aavv14 15 htayyeXXdfievoi BCFH. anayy. d. br. 17 re taxtov < C 20 xal yivo/isvoi AFH.
|
<
<
Caspari
c.
28.
Dialog.
243
et beatitudinis
donandum, qui
est,
et
secundum
cui
omnes
omnis
nihil
obsistere potest,
cui
subiecta
et
cui deseruit
simulque
ecclesia
catholica
et in terra
et
doctrina
10
populorum atque omne conuenit humanuni genus. Commune namque mortalium bonum est cultus uerae religionis. Uerum autem et iustum religionis cultum constat non alibi esse nisi in ecclesia catholica, sicut Adamantius, famulus et assertor eius, exposuit, a quo qui declinant certum est quod a ueritate discesserint. Unde, si me audire uolunt Marinus et caeteri qui
pietatis, cui
cum
commoneo
discedere
ut deponentes
mecum
pariter expectantes,
efficiamur et socii.
2 Cod. gloriam
patientis
|
Amen.
j |
pietatis] Cod. 7 4 Cod. uocaturos 3 Cod. donandam 9 Nach uerae religionis folgen die Worte cultuin constat non alibi
|
einen Strich
dieren.
mdatium (mendacium). Diese Worte sind aber durch unter ihnen cassiert. (Suis et solare inendacium kann ich nicht emen\pevfioq.
B).
von
16*
I.
Stellenregister.
Altes Testament.
Genesis.
1,
Deuteronomium.
17.
2
5:
IT.
ff.
3,
24.
38. 112.
28
9
12 8
17-21 16
13,
4,
2
.
Seite
. .
144. 102.
iS
6
15
90. 31
38.
'-3
13
7 14:
14
5
200.
96.
f-
26
7
19 22
21
1
24:
195-
20, 22
3 13
32
23
16
3
24
222.
36.
70.
30
f.
200.
17
9 17-19 21
.
.
29
Josua
IO:
6
9- 25
12-14
28.
20-22
53
I
2,
5
Sam.
28.
62:
11
5
26
iS:
2 2
21
22
25: 23 1 27: ,Q 23 J 42: 25 46: 15
.
26:
1 fr.
66:
2 Kn.
fr.
Jeremia.
1
9
7
n
23
212. 10
40.
27
24
17-37
36 32 34
9 25
7
9 31
23 34
6,
38
18,
20
4428.
7.
Psalmen.
Klagelieder.
1,
Exodus.
22;
ii: 2:
12: 22.
11,
8,
35
f.
34
17.
23
15 41
10
2
4-6 7-8 9
6,
34
216.
Ezechiel.
24
f.
.
24 f.
88.9, 10 1 2 f.
43
55
22
13
I,
1
40. 28, 29
20:
2
1
:
13
1
20. 12
.
f.;
20.
24
56 68
73
105:
214. 214.
54-
19
4,
214.
46.
7
26. 26, 27
118: 73
20
44-9,
10
Daniel.
2 3
34, 35
48. 46.
1-3
15,
40
13 ff
16
7
40. 27
Leviticus
19:
21-27
212.
6,
Proverbia.
3,
48. 29
9,
iS
24:
19
20
3238.
3: 27 21 I
:
10
Arnos.
40.
88. 27-29
25: 21
212. 14,
15
Numeri.
Jesaia.
12:
if.
.
16
41-43 46
.
28. 30 26. 28
28.
Jona.
I
:
21
44200.
....
212.
Zacharia 7: 19.
Stellenregister.
Cor.
1-13
245
Zacharia.
7-
Maleachi.
2,
Tobia.
11
9-
19 9
30. 48.
2:
10
1
104.
98.
18,
19
1
9-12
40.
19-21
3:
n-13
Neues Testament.
Matthus.
J
5
n
Marcus.
17
30
18
9
17
60.
2;
29 39
6:
22 41
31
8:
29
3
:
5:
13 31
188. 28
84. 27
10:
14
40
43 44
6
7
38. 26.
;
i-3
26. 20, 21
.
19 30. 28;
18,
17-21 18
8:
34
18
10:
11:
18,
19
88. 26
Lucas.
35
190. 29
14.
f.
13:
34 39-44 34
6 16
19
90.4,16,17
176. 3; 184, 50. 20 108. 32
50.
24
2
*5
56
.
II, 12,
20-23
14:
9-11
24
37 14 27 29 43 45
9
5,
58.
18,
19
90.
10.
18
23
8 12
.28.
. .
7 17: 23
15: 16:
20
16,
90.
178.
20: 27
4-7
112.
19,
20
9 6
8
29
9-
16
17
3490.
20
8,
5-
Act. Ap.
15
.
.
90.
30 46
1
20
9,
80. 22, 23
22
10:
184. 82.
22. 82.
IO
2-5
7,
9 33
33,
36. 22.
5
7,
2 Petri.
8
7
34
II
34 3
5
6 16
6,
19
15
19,20
22
10:
1
80 8,9;
10.
98. 1-4
Rmer.
16
.
*3
7, 5,
1. 2,
10
98.
11-13
4
18 22
II
12,
1
22.
12.
27 12: 29
13:
3i,33,47
42, 5
14:
134.
44-
25
3
6; 66. 108.
196.
10-12
12,
13
29
8,9
HO.
2-6
12
46 47,48 49
27
19
ff.
9
9,
10
.
.
196.
2
11
ff
19
124.
11-13
13
16:
28.
76.
10,
20
5
4-7
4, 5
16
1
25
17:
80.
50-
12
19:
14
16-21 21
.
24
16 18-22 19
J-3
13
108.
8,
18:
24
25
4,
116
21 7 22: 13
48. 21
2 6,
1,2
6-9
.
28.
27; 30.29;
112.
19,
13,
20
14
43-45 45
23: I3ff24: 27
51 25: 30 26: 24
198. 31-36
12; 216. 1,2 234- 29-34 234. 32-34 220. 8-13 220. 18-20
40.
36
30
200.
68. 5o.
25,26 38,39
39
198.
178.
S-7
198. 18-21
4-7
Johannes.
3
.
Cor.
16.
34-
4-7
172.
18,
19
u-i-i
23-27/
246
i
Cor.
24.
btellenregister.
Hebr. 11
37.
24
172.
17.
iS
i5
54
54> >S
42. 20.
9-12
3
21
11- 13 12
17
17, 18
200.
10-12
2:
a-4
21-23
5
220. 106.
66.
14-1S
1-5
1 1
2 C
.
3 5
5
80.
98. 106.
13.
4
4:
8,
20
2. j
14, 15
6 16-21
3-5
1 1,
9
.
6 10
9
10
12 15
IOO. I 222. 9 222. 25, 27 10 222. 30, 31 7-io 42. 13-19 13. 23, 24 14 1-4 98. 23-29 I08. 15 4 II 94. 7,8; lS2. 27-29 10 10S. 18-20 I-3 224. 7 IO4. 29. 30 24
.
ii
3 11
234
234.
26
12
6:
3, 16
38.
18,
19
4:
4
6
7
1
Col.
I
:
5'-
4
10
18 21
178.
17 6: 14
15
3,
4
.
242.
10. 10.
15-17 2-4
4:
10, II
25-30
30, 3i
16
10:
x
34
1-4
96.
186.
12-14 7-I3
3
5
iS
1
80. 16
Thess.
. .
3-
2: 14, 15 4: 16, 17
196. 27-2Q
48. 24-28
15
Gal.
m
1
18S.
9-13
2 Thess.
12.
8
8,
12.
II-I3 18. 19
7,
l:
6, 7
68.
3,
226. 20, 21 226. 23. 24 3S 2 26. 11, 14-15; 228. 3, 4; 229. 29 176. 11, 12 40 4O-42 170. I4-I7
36
12.
8
1:
ITim.
13
. . .
15
2:
172. 25, 26
20
J
3
5
4:
5= 6:
60.
4,
2 Tim.
2:
10
7
66.
.
25
66.
88. 5, 6
3
15-17
17
222.
3 4:
:
8 16
5
.
12.
14. 29,
13-
30
26
218. 20, 21; 231. 8,9 5i 231. 16. 17 226. 4-9 51-53 226. 30,31; 233. 6 53
50
E !phes.
Hebr.
1
80.
13,
14
IO:
1
.
5
6, 7
104. 21
196. 25, 26
182.
16
11: 37
196. 32
IL
Aagchv
\AQafJ.
.
Namenregister.
'H/.laq
.
.
20.
84. 3;
.
212.
10
AaQaQoq im
18
14.
ff.
Gleichn.
31, 32;
10.
76.
1;
^Hgwrjq
14; 60. 3; 76. 23; 78. 10, 12; 182. 12, 27; l86. 30; I92. II.
'Hoataq
y
H occv
Oajfxq
Aovxq
8.
21. 30.
A
29;
11; 170. 8;
182. 4, 6;
9,
2.
188.
Magia Magia
29;
(Mirjam)
190.
6,
7,
24,
28. 31 26,
16.
1-234. 1;
Maglvoq
'laxw 40.
24.
'Ia(psS-
4. 8; 84. 17; 108. 190. 3; 204. 3; 212. 21; 216. 17; 238. 3; 240.3. iyinxoq 22. 2; 24. 3; 214.
11
15;
....
.
168. 16;
192.
10;
22, 24.
AlyvmtOL 'Anollwq
'Agiazagzoq
...
16.
22.
18.
202. 214.
16.
1,
9,
23;
....
t
25;
4;
IsQovaakr] u
22.
24. 2,
18; 48.
10.
16. 20, 33, 34, 35; 96. 6; 200. 21. MagxKVLGXr^q 16. 13; 60.
12.
Magxiojv
10.
25
BaQqOLCiviOTrjQ
Bagyaaq
Btkiag
.
...
.
114. 21
10.
26
9
.120.
'Iovatoi 4. 27; 6. 5, 6; 18. 20. 27; 40. 11 19, 21 104. 6; 174. 22; 196. 27; 202, 12.
;
;
10.
26
31, 32;
14, 21.
Mgxoq
Magxiajviaxrjq
114.
...
3,
86. 31
21, 22,
17,
Eal.axai
12.
18; 222.
13
24, 27.
Max&atoq
20. 20; 40. 44. 6; 46.
1,
8.
31; 82. 10
'Ioaax
'Iogarj?.
7,
Meye&ioq
6.
12; 96.
1.
7,
28
Aavt
46.
3,
19;
172. 22;
198. 25, 32, 33, 35; 200. 7, 13, 15, 24; 202. 8, 10, 12; 214. 5. Arj/uq . 10. 31
.
.
anx. 50. 10; 84. 3 98. 19. ; lojavvrjq b evccyy. 8. 30; 82. 10; 172. 18; 192. 30.
Iajavvqq
52,
1;
11; 4. 5; 20. 23; 22. 24, 28; 30. 8; 68. 11-72. 13; 72. 23; 74- 21-32; 114. 6, 8;
2. 1-60.
31
122. 27-126. 5; 200. 21, II; 236. 10. 20. 7, 12; MtoOrjq 22, 1
32; 222.
I,
'Iwvq
'l(cr>)(p
Agoaegioq
168.
10.
13,
....
.
.
.212.
38.
11,
8 10
15
26.
2,
11;
28.
3,
30,
IcoG//<p v.
Arim. 198.
32; 42. 16, 20, 2i; 78. 2, 5; 80. 4; 98. 25; 108. 16;
192. 30.
Ka.la.ipaq
^EXiaoaloq
"EXXqv Enlxovgoq
.
30. 18 100. 22 Eva 116. 28; 182. 4, 6 Evxgomoq 90. ii; 114. 26
.
. .
....
.
...
32.
24
Ka<paQvaov[j.
Krj<pq
.
174. 22 102. 23
106. 3, 13 Koqiv&ioi 98. 23; 102. 11; 222. 24; 224. 11.
18. 4;
N(e
20. 6; 24.
Olvofjiaoq
138. 23
16,
18,
OvaXevxlvoq
136.
'Ecpiaioi
v
E(peooq
....
96. 23;
104.
AaQaQoq
212. 10.
36.
15;
192. 28;
224. 17
Ovd
154. 6.
152.
Namenregister.
XXrj.
130.
154.
1
16. 10,
15
124.
27;
ZlCtfV
24.
.
.
17;
16.
.
200.
16.
4
29
14;
;
I&4.
22,
2lS.
18;
-
.la*or/;c
30. 33
14
1.
22
168.
1.
7
;
lioxQccTiavog
t
touaviTiz
192. 27.
34. S: (Zovfi.)
200. 32
256.
13.
JI.xo2
64.
15,
174. 26
avXos
24,
22,
10.
s
I
14.
6,
16,
22.
12.
TitQioz 64.
14.
21: 98.
3;
27; 24;
16.
.
'Petxxa
^PiO/UCOL
.... ....
. . .
l
40.
S
17
102. 23.
46.
3i
52
Tiu9tog Twioq
....
.12.
23. 26 40.
5
So. 10, 13, 25 20: S4. 16: S6. 9 92. 12; 104. 13. 20, 28 100 2. 13. 30; 10S. 3, 16
12,
11;
60. 7:
192.
24.
28
5
Aaiaar
XXotj
....
44.
16.
19
.12.
23. 20
23
III.
Wortregister.*)
a.
Griechisches.
e'xEQa avx aXXmv $6. 12; exEQa dvS208. 1 exEQJV 206. 7
dy. S-Eoq
8.
4.
18; 6. 7, ii;
dg/r) 124. 22, 23; ovo dy. ELvat ddvvaxov 134. 20;
146.
16.
210. 25;
18; 34. 11, 22; 52. 18, 20; 60. 19; 62. 18 ff. 64. 2, 20, 34, 36; 66. 3,
14,
5, 27, 29; 68. 16, 17, 25, 27; 70. 1, 6, 7, 8, 11, 15,
dyXlGTQEVElV 236. 13 dyvjnia 44. 25 dyvcoGxoq. o de xov Xq. naxijQ dyv. egxlv 42. 30;
....
102. 17
17,
12.
3;
1.
.
2;
18.
16;
.
uXXoq
26.
16; 72. 9,
17, 10,
;
84. 22
ff.;
ff.
35; 74.
14,
17,
1,
16,
17,
104. 5.
76. 2, 4; 100. 102. 16; 19; 106. 104. 8, 13, 15, 20; 112. 16; 114. 11; 8, 9; 120. 6; 124. 20; 132. 14,
21, 26, 27
ayQa<pa)q.
82.
16,
18,
lugxelv du/uaq
.
...
. .
84.
12
40. 25 28; 28. 8; 34. 8; 90. 27; 100. 27; 172. 23. aXXtvq de xal 24. 14; 50. 128. 27; 146. 5; 158. 21 18; 168. 21.
.
;
xal exeQoq
190.
78.
24
12
aSrjq
2.
....
...
.
. .
d/LlbQlGTOq
d(pid).).ELV
196.
s.
dg/t).
dvva uia
t
6.
24
d(X(fifiaxcGaL
corrupte
LA.
(to
s. Qt%d.^ dvvxwq I'g/ei 208. d. Hss 138. 4 7 aya&ov. aya&ov di'vaoq 168. 12 uv c. ind. 12. 20; 46. 3; 48. <pt](Ai xax ovo iav elvai dttoq 6: 64. 8, 9; 86. 10; 124. 198. 13 xb 6h xaxbv iniGVfx- aifJLCi. el fxt) dnluiXE xb 20; 140. 12, 17; 158. 3; alvov 126. 21; fju) vUt/JLU Ttwq dvfGTTj Xq. / 180. 13, 14, 19; 188. 23.
. .
dya&ivXEQOq
gtiger, weniger streng 112. 18; 114. 11, 13 (dfXSLi'CDV 112. 24).
116. 33;
8,
6186. 26; 54. 12, Vgl. Tiotov alixa GvvaviGxaxai 208. 15 ff. guq xal aifta 218. 20 ff.
;
c.
opt.
26. 82.
I;
32.
alQrjGa.ij.Evoq
GaG&ai
...
24.
aiQt]-
30.
29
26; 84. 17; 96- 3i 98- 29; 116. I20. 15; 132. II; 23; 212. 5. 194. II nach rel. 68. 19; 96. S
29; 52.
dya&cvxaxoq
aya&ozrjq
70.
130.
19;
128.
aiGioq
.
134.
12
,
15; 56. 8; 86. 3; 104. 15; 128. 24, 27, 33; 130.
15, 26;
50.
dxXiv?)q.
10; 174. 4.
92.
19,
dx?.. tilgt tq
200.
18
avaxE(palaiovGd-aL
22.
'AQcca/u
w(fS-?]aav
182. 12
ff.;
ovt) xal
186. 30.
oXq.
dvaXafjdvEiv.
v&Qomov
dyeXr\ Gemeinde 114. 19. s. ovvayeXt,S(j9ai. dyevrjxoq. ovgavol dy. 100. 19 ff. ei dyevrixov dyevr]tw ia(pQiv vvaxat 100. 27 ff. dy. ovolrxi 122. 15 ff.; TW dy. OV(JLTt8(pVXE xb d9-dvaxov 122. 20; dy.
; ;
158. 148.
11
5
v?.rj
. .
dxxr](jnv
dxvQoq axvQOVV
d?J.oq.
.... ....
.
186
240. 210.
21
17 16
dv. 4. 13; 172. 4; 188. 31; 190. 5; 194. 18; 196. 10; 240. 13. gqxu dv. 116. 7; 168. 19 ff. 174. 12; 178. 2,
;
e conj.
62.
u).),a
.
4
.
aX).a
.
.
13-
e'xEQa
d'/J.a
20. 6; 30.
7;
Galfia v.
25-
174. 22;
176.
*) Von Worten, welche so oft vorkommen wie alfxa, GciQq, Gtofia, Stellen registrirt sondern nur die welche besondere Beachtung verdienen.
250
z
<!''/ i'.txiioi.
Wortregister.
io?.og.
tXixT<*
ottai
.
226. o:.
112.
:o.
17
3
-
S.
14;
...
titir
ovo
IO
/,
dgyal
ff.
;
60.
131!.;
62.
yvfxvd136.
aj.
T&fetxroc
5
.
25 7-- -4
10,
114. 20.
t
zoig
T
koyovg
dya$>
yix>)
ct.,
tj
?;
ijuiovger.
13.
5-
152.
.
26
2
(h,
novTjou
4.
;'/>,
XCCXOCJ
.
102.
(rvactyxrJU&v
206.
130.
14
1
dQ'/Laiixwv
...
26, 27 36. 20
danavv.
zb Gi/ua voooiq
ccGaQXoq
184.
130.
4
5
oeixe/.otioi;
20S. 208.
20.
aozazog
21.
yvioui]
5;
14.
9
13
ooxxovla
/,
;'<>'
ot rat
12.
3;
dmjy6l62. Il8.
a7zavT]&ev 204. 17; 206. 2 elxvvelv 8. 1, 26; 14. 24, 26; 18. 13; 22. 30; 66. 7 110. 20; 76. 3; 138. 5; 146. 24; 176. 6, 11.
;
....
. . . .
.
5;
dnriyogtv19
arovog
....
.
EG/ubg.
6.
zfjg
ipv%7jg
zb
8.
.^2
ttvoijaia
avTinimetv
...
.
27 6 56. 5; 96.
26.
24. 16S. 17;
16
12 .6
dviiTColtueZoS-ai
avnrwiv
24; 200.
dvxmgdaasiv
13.
S8.
184.
.V17XOGTUI0Q
dcidyaozog
d^l&giGZOg 2an).wg
o//]
... ...
.
.
208.
2.
2 3 3
202. 16 znrifia azotTizog. gl'Uu zgenzal r) dzQ. 118. 16 ff. l'oovg zip st clzQtTzxGvg 12S. 18 ff!; et dzg. ol dv-g. 130. 2; 11 ff; 190. 1, 21 132. zgenzog egzlv ?.6yog zov 9eov t] dzg. 174. ioff. dzvrzog vov&EGia 96. 3
. .
;
zv egixov zov
zog
rjULOvgyELV
22,
4.
ocfia118. 2
19,
31
;
68.
12; 72. 32; 142. 2, 3; 148. 12 ff. 150. 10; 170. 22, 26; 172. 6;
70.
24;
240.
rjuiovgyrjfj.a
:
4.
20
5
2.
1
12.
28
14
IT.
dnagaxoXov&fjXcug
18S.
104.
52.
1
idzt^ovotog 58. 17; 128. ifj-LOigyla oix ?,e 6 &Eog l- rjfXLOvgybg 4. 5 ff. 6. 8, 10, 11, ovg z avz. ozi zgixpE18. 13; 20. zcu etil zb ygov; 128.
t ;
142.
17,
11,
18
14,
24, 27 27,
23,
25,
30.
29
ff.
15
ff.
et
/utf
elglv
avz.
31;
22.
13;
19fr.
'.niiooiuEyeS-Tjq.
vvazai
ovo
untiQ. VJicco/eiv:
34- 17; 36. 13; 64. 7, 16, 25, 28; 66. 1 68. 27; 70. 11, 17, 20, 23, 28; 72. 9, 28, 31, 34, 36; 12, 16, 22, 26, 32; 74.
27 42. 29,
IQV&QiaofiivwQ
c.niaxtlv
c.
acc.
24
avzoahjS-Ein .184. 26 100. 22 avzo/uazio/ubg avz. elglv al avzo(pvr g. 60. 14 ovo doyal; U(fi(jLUTiGaL e conj. 138. 4
.
. .
76. 1, 4, 5; 86. 9; $S. 3; 98. 7, 17, 21; 100. 13, 15, 102. 24, 16, 18, 26, 29; 26; 104. 27; 108. 27, 29
228.
9;
1.
anooToXoq
7,
dass.
7,
12.
17;
152.
110. 8; 112. 17; 1 14. 15 122. 5, 9; 140. 11 142 20; 146. 13; 150. 3; 152
,
80.
28;
11.
naano10
ff.
80.
Bugatigog
?.aG(p7] uEiv
t
236.
76.
13
noo(ptvdovv
2.
.
zr/v
zinovv
r.7i<><paGiQ
15;
. .
10
13
15
15
25, 27, 28; 154. iff.; 166 II; 212. 3; 240. 9; rj/bi &Eog 18. 19; 98. 21 100 2; HO. 12.
;
?MG(pTj/uia
).do<p7] uoq
t
iaEaiovo&ai idolog
...
.
.
174.
54.
7,
176. 4, 27
210. 24
34. 18, 26; 52. 18;
23; 72. 5, 6; 212. 28; 214. 2; 242. 17. U710/QTJG&CU '/QTJG&Ul 42. 3, 27; 62. 30; 100. 29. ilno'/Qjvzojg 168.8; 230. 6 co/uodiojQ 32. 7 CO u'CELV. CiQfJLO^OVaa 7] titoj do$a zi xal tilgt ig
2.
oga
138.
ra?.axzozgo(Eiv
18.
24
12
ytyq&E
...
.
yiewa
....
168.
78.
54. 13; zov 6. ov% vnb zov 9eov ixzlo&ai 116. 20; 6. EigrjzaL xal oazavg xal novrjgbg xal xa-
29
'
2
.
agveGai
9
13
16,
IO,
ytvEGig. &Eog z?jg yEvGEcog 22. 1; 24. 24; 28. 20; 38. 16; 40. I, 13, ^15; ix yEVEGEngO(fr/zt]g 6
(og
50.
2.
xoTtoibg 116. 29; 118. 8ff.; avxo<pvrjg xal avzo6. yavrjzog 118. 12; etjge zov 6. 124. 4; 6 ds d. (pQagzbg 126. 13; 6 .
168.
4.
n
14;
7
avzE^ovGiog
l8, 24,
WWi
7(>t?
8.
ttp/Ca
2,
3;'
yviogiCtiv
17;
186.
28;
7ZO&EV
d.
22, 25;
18. 7,
2C2.
136.
17
ia7iX?]xzi"C,EG&ai
Wortregister.
QEXXq.
251
4; 14
ianXrjxzt'^Eodat
138.
iaocufv iaxE&Gtiai
48.
12
EVGTiXay/vla 54. 3 EiyaQiaxia. etil xrjq Ery. EQ%Exai ro nvEvua) 74. 7 EipiGxvai unterrichten 90.
. .
I
x!(f?Miov
xixh'iGXEtv
xon^Etv
22.
... ...
36. 28.
9 6
dlOoq.
XOr
.
. .
OV
tOVV
dtyoxofJEiv
uxrjGiq.
...
fr.;
.
2.
9S. 9; 120. 19; 184. 4; 224. 8; 6 <p. (sc. xbv vovv) 112. 22. 22 (fLOV
29: 92. 12
17S.
14;
....
. .
...
.
74.
2
ff.
210. 4
24.
23
74. 3;
ox^gei
ninov- ZcooyovELv
'c,0j07c?mgxelv
172
172.
16
15
av&Q.
13.
?..
172.
&ev
174. 23
178. 26ff.
.166. 3 dovXaytoyEiv oytlov .150. 2 vvao!}ai bedeuten 126. 15 "Hvol^e Hss. vovotjXjq 443 r\xxoxQoq
.
.
(xax)E?.i\ps
156.
....
.4Z>'
40.
8.
142. 5; e conj.
18;
96. 9: 236. 15
...
Xei&t]Qiv
90.
12; 236.
12
...
.
0Ei)6cvq.
-Efiiq.
)}v
...
ytxQ 164.
.
50.
x MXiGxa
S-.
50
164.
34. I38.
28.
2.
25
IO
2
13
EOOEELV
ElCi
.
5;
.
&EOGE-
iyxaxaylvEG&ai
eyyeLQiC.eiv
...
202. 24
10.
3.
10. 20; 126. 26; 140. 15; 146. 16; 204. 19; 206. 3. fxa/uatvuq 56. 24; 58. 4, 6
&EGiq
s.
(pvGiq.
.
.
(xaxalwq
EdiflOV
XV
UTIOGXoXoV
224.
4.
...
.
28
15
fr.
8
2
tytjQioQajxoq d-QCCVEG&CU
.
EGaQEtv
...
124. 20.
50.
15
8
24;
1
(jLExajtaQaLovaL
O-QctvGiq
52.
....
. ,
.
204.
fa^a
18.
116.
ixQEvaaq
34. 210.
IO.
140. 15;
12
172. 29
5
16.
OVEV
126.
xa&Xov
.
exxX. 242.
.
27.
f/tjXE st. /xr/dh
u.
EfjL(fvor}iia
70.
12,
21;
ovrt
^//re
104.
16
72.
I4
>,
'
9-
Evaifxoq Evav&Q)7tELV
5
....
.
xaivovQyElv
186. 23 82. 27
92.
xaxonayia
xaxbq.
168.
16
(jLTjbXwq
.
Evavxiaq 136. 19 tvi&ETOi ygacpal 212. 27 tviaXXdoGEiv 20. 24 e^oixiCeiv xtjq EXnioq 222.
.
xb xaxbv vna xov fiVEiv EOV yEyEvrJG&ai 1 16. 5 ff.; lj.v&oXoyia xaxbv xb GXEQrj&ijvai fxvGX?]q x<Zv ya&djv 116. 26; ro
.158.
....
...
xaxbv ETtiGvjuaivbv
gxiv
132. 126.
Noijxbq.
17,
ETiE()yaCEG9ca
E7ZlX?.lV
56.
C,tjXr/GlV
202.
fy'jzrj1
6,
34; oiv
EmaXXEGd-ai
no&Ev xa xaxa
158.
opp.
16;
acG&rjxbq
118. 29;
14.
15,
1 ff.
204.
126.
136.
i;A^>
17; TCQOGfjlpE
23
XCC
ff.;
T?7
120.
XUXfi
voS-oq.
xb
.
vb&ov
. .
(al/Lia
imoXrj
ITCLO^OQ
ETiiorjq
.... ....
.
.
10
7
I
204.
4.
210.
10; 240.
t x^ra
glv
xlvl
ovrffi
xaxa
.
(pv-
vo uofj.a0-rjq vvyriixEQOv
t
84. 212.
6 6 9
E7ZIXV(J0X,V
?] fj.lv
42.
ak). XQono)
104.
ETiLGVfjtaivELV.
ETCLG.
7l*(7.
xb
xaxbv
158. 26 ff. 124. 20; 134. 4 xa?.?.iGxajq 32. 7 *ay ^Ui5 rifXEQaq tcqo&eg-
ylvovxai
ZEVOq.
(pCCGXEL
.
EVOV ELVUl
.
xaxbq
xbv Xq.
'Oyxovv olaq
.
84.
20 ff.
...
E7llG(pa)J]q.
TtlGXiq 2. 7
96.
filav
....
ovx
vbfx.
....
.
206. 13
42. 20 20. 18
30.
11
36.
.
18;
.
im(pv?MEQ
...
2;
l8 10
xnr\Koq.
anovolaq
xarc. 106. 24
oXoxavxa>fj.a bfioyEvrjq
xaxalvEiv.
142.
rf/.Q-ov nXr\-
bfxoovGioq
4.
13;
144.
EVEQvrjq
....
226. 26
xaxbmv
....
... ...
aXXa xa88. 33
16.
12 13
ii,
40.
OQEXxbq
40. 206.
13 17 12
252
o\
'/.cd
ovXal.
Wortregister.
xtjkaiy/,;.
1S4. 11
206. 9; 20S.
172.
50t!'.;
120. 15;
152. 4
xecq
12.
dgysiv
oi/Lia
ovodvtov
xF
t
r'/.//
152.
66.
210. 16
26 ff.
oii'a 11S 24: zov ya&ov oit'a 122. ic; cu 610 Ovulen
xt]xeq
4.
dvagyoi
a.
6 nov7jguc mit
17; J5;
2,
7,
19 ohne O-Eoq
.
152
axEne'(L,Eiv
oxiwdtq
o6(piGf.ia
133 182
8.
17 17
1
6.
<f&(CQzal
122.
25
7}
eifS-ao;
6-.
5; 16,
toi:
tT.
imul-
64.
6,
ootflt,EoQ-ai
oxd).oiq
yurzcu
I20.4
154.
cd
ff.;
Tr.Z
17,
20;
70.
5.
Gx&gyEiv
dat
21;
176.
Ol'
Stf.;
20; IO. 12, 14; II4 I20. 6; 124. 6 ff.; 132. 23; 134. 2.
14,
IO;
136.
sniGxonwv
222.
r)
OIXE St
St.
OVE
6
r)
4.
27
s.
.
gi%a.
.
axor/Etv
32."
t
2.
S6.
...
.
ovyxaxd&eatq
ovyxvXivEiv Gvyxtgvv 92
22
.
202. 23 212. 12
na&tv S XO &ELOV 12. dvtnlExznv iaxiv 170. 19 ngoxont) neu Zeiv yvvexa 138. 19 noooaiEyriv
Fl&OC.
.
.
210.20;
212. 12
20
2,
ei
.
.
/uovto
58.'
Tzavzsgovoioq
128.7fr.
naoaizuH-ui
31
;
164. 25;
X),v
202.
ngoatXsvaiq
7ioO(J7rfP.a^f/v.
32. 28
242. i.
diaeptgovxi
Gvyygovoq
naoant\unEtv
lygav
3 124. 18
28.
oiouaxi ng. 18. 5; /a- cv/unaEiv xgix7 EniaxrifJL^ ng. 206. 4 GvvayE?ML EGttcxi (
.
>
6.
.
20, 22
242. 10
nagayeogEiv :rpd zaaig 38. nagioxao&ai. siys xal aixolq nagaGzr, ngoxvnoq xglot; 4. 2; ft nagloza- ngozvneuatq
.
.
5;
156.
ij
GvvcxlgEG&ai. Gvvaigo/usvrjq
fxot
xT q d/.TjElaq 212. 24
t
.
xeu
xr,
dyytvolei
. .
xi,
ff//
,7ooa'oc
96. 5 138. 23
8
veff.
236. 10 148. 14
20, 26 188. 20
18,
avviaxv
42.
d.
15;
192.
.
14
avv&govoq
Hss.
.
nagolyouai.
nagepyr]xeoq
.
ngwxzvnoq
ngcoxwq
'Pl'Ca.
9-jj
.
188. 25
....
11S. 8
ff.
94. 118.
6
7
ovvvoTjXoxEgoq
avuigcuv OVGXoIt)
. .
.
240. 136.
9
1
28. 30;
nag30.
1
28. 32;
25. 21 I48. 12
g.
130.
gevaxoq. ovolaq
indg/ov
204
6;
.
48. 5. 160.
18.
8 18 2
7
.
.
ff;
fr.
ow?.t)v
190. 25;
192
208. 13
....
c.
ff.;
Zagxixuq
Geuty.tvoq
aeloc.
.
.220.
7,
.
4ff.
uyoq xal
arj/uec
xal
jufj
niGXEVEiv
acc.
.
138. 23
234.
12.
.
13
fa/^ 116. 9;
xo
a.
7l).7JUUt/.7]Ua
7l'/.7]U.U.VOElV
21S.
l6S.
10
12
nXonrig s. nsXdyioq. nvEv ua 66, 20; 104, 3; 168. 20 ff. 200. 16; 198. 10 ff.
t
uvloxaottai 116. 21; aefiaxa Enovgdvia 176. 6 ff. vgl. 170. 6 ff. a. xal adgg xo avxo iaxiv 176. 19 fr.;
;
234. 8ff;
to nv. ow^Exea 72. 2^.26; ^rar nv. 194, 23; 200. 9. 13; 202.5 ev nv. 198. 33; 220.20: 234.4; xbnv.xov
;
fiut,ei
cEiq 220. 3;
ioxi xo
35: 74. 2, 5, 10: nv. exy. 4, 15 50, 21 190. 29; 240. 1 1. noLxr q 118. 24; 122. 10; t
;
dye&ovp.
oaxgdxivov oxEvoq
Ea/xoq ff. xeov xaxeov ai~ xiov 214. 27 ff. ov Ea/udq d?.?.d ovvEgyov 218. 11 ff.; ov xovxo xo ff. /JyEi 226. 10 ff. dvlazaa&ai
222. 29;
.
ndvzeuv
11.
r{).Ev>}igeoxai
?)
dno
TafjLifVEa^at
xtttrjnojq
aavdxov
aehu't.
ff.
236. 5;
....
.
20.
ov
adgxa
iyEi
XEltaepogElv
X7]).avy7jq (v. L.
xazu ov/uerjxdq
222. 29
0/7P..)
xrjXavyq.
Wortregister.
Fructus.
253
106.
xrjXnvycq
12;
116. 2;
dntg iv TOP 0: 1j
#.
146.
xntt)
XTjV
rat 58.6
ov <pvoEa>v EVExa
58. 14
ff.;
XEyExai
vai
dfjtexa(f.
24
fr.;
vX%
Xr'jXOvq E(pr]q
60. 2;
xaq
el-
ngoijipE
slsoq
.
xaxd
<p.
xal
xoivvv sehr hufig, auch st. c'cga, oiv, 6rj im cl. Gr.
19; 24. 11, 13; 26. 28. 34; 32. 13, 22, 38. 21; 34. 16, 23; 23; 5- 5- x 7; 56. 20; 3, 9; 60. 9; 68. 20; 88. 108. 10; 138. 100. 21 162. 144. 14; 154. 21 104. 12; 172. 26; 222. 228. 8; 240. 2. xor/oygd<poq 204.
8.
;
;
156.
16
xmavxtd^Etv
10;
vnag
33;
44,
58.
....
...
.
156. 25.
Xlxojv.
ygfjoiq.
.122.
.
xfjq
.
.
aXrj&Eiaq 202. 25
236. 15
5
xaxbv
8
ff.
V7lZ(J(X7li',lV
paomoxTjq
VTLEQttXOV vTtoo%vq
.
yyXovv
yvftdq
.112.
.
210. 210.
15
5
xbnoq.
keIv
avzbv
S.
28.
....
TQETlTOq
O.XQETIX0Q.
vTCOTclnxEiv xaxaxQiEL
xaxd;
xgvyojijq
.'
158. 28
156.
ff.
142. 4;
16
70.
5-
WEvSETClGXOTlOq l8. I \pvt]yogoq 30. 15 xpiXbq. votjxdq Xsyeiq xaq ygatpaq rj xpiXdq; 14. 6, 17, 18, 20; 23. 32;^ Xoyoq
.
xp.
150.
1;
xp.
ygufiaxa
220.
2
xp.
odgxa
xfjq
dvEiXrjcpsv
176. 8
ff.;
ix
178.
xpvyjj.
xi ?/X&
rj
GtoGai;
;
ijfjiEXEQfxq
vnooxE-
xal GwfjLa
70. 8
ff.;
piovrjv x. xp.;
Ylbq dv&gcnov.
tel
wq
1;
168. 20;
208. 6
ff.
einer
Frau geboren
182.
10;
180.
ff.
ff.;
198, 23
V(plozao9-ai. yEvrrza
xa vnooxdvxa .150. 4
.
vibq &eov.
vi.
vi.
nwq ovv
214. 4, 10 ff. xp. (jLtgoq xal ifZ(piGi]a xov rjfxiovgyov 72. 14; oXov xov avd-g. xpvyrjv ovofid^Ei 214. 18 ff. EGbq
;
xpvxvq to
<PdXaoq
19, 34;
8.
23, 25,
2.
33;
10.
xpvyt}
6h xal lv;
.
Xg.
.
vi.
14.
xpvyjj
18
202.
2 78.
V. XO)
&(
vXtj
140. 21
ff.;
aiyygovoq
;
<pagay
(pvaiq.
....
.
142.22; 144. 6 ff. xrjqvXrjq yex(t)Qia/Li8voq i)v 6 &.; 144.31fr.; 146.18 fr.; xad-
(pXEoXO/UELV
el
.2IO.
xbv
(j.afj.a)vuv
el-
....
b.
Lateinisches.
Ad. Quid facimus ad manifestam sententiani. 173. 34 alimoniae 39. 12 apostata 129. 16; 135. 18 appropriare 201. 19 (auch im Cod. Colb. u. Cod. Cant. s. Sabatier z. Luc. 18: 35, 40. Casp.).
.
nens gebraucht, s. Rnsch Delinquissent d. HS. 65. 7; Vulg. p.302. Casp.). 219. 1, 3 capere 171. 19 claruit, iEiyd-rj 23. 18 desideriuui
lt. u.
.
differentia
xaxd
97. 8.
xbv
dnoxoXov
.
arbitrre
....
. .
.
39.
15
consempiternus consubstantivus
convalle
79.
5. 5.
18
15
21
(st.
con-
Capitulum
catholice
certari
59.
13
1
vallis
S.
1.
14;
(als
175.
Eligere 167.6; 169.6; 235. 18; elegitis (wohl kein Perf.) d. HS. 3- 24 erubescunt Paulum dicen107. 25 tem
.
1S5. 26
Depo-
crepido pietatis
3.
11
Fructus.
d.
HS.
acc.
pl.:
ere.
\\\ rtregister.
Vincla.
fniL
12.
namque immer an
15 39. 10:
5.
2er Stelle
14:
pi.
r'ructu
5
109. 7:
fructibus
'fruetos.
quoniam. Rnsch
48.
gr. oft
lt.
145. 6
S.
u.
Vulg. 402.
in.
3
Populr11.
105.
1.1
12:
sch.
lt.
Vulg.
j v
105.
10
260/.
Casp.).
fuderit
135.
traf
Ratio,
fundere.
16:
d.
acc.
i:
c.
inf.
211
tfunderat
.
193. 27:
199.
211. 26
7:
ratio substantialis 233. 26; permanente ratione substantiae 233. veritatis ratio 233. 27;
.
HS.
d.
.211.
25
neglegentia
137.
3.
.
Haurisse
historieus.
v
HS.
30.
1.
40.
toricum habet,
. .
.
alo&rji]
.
numquid hufig
43.
14.
15.
st.
num.
replicare retentare
....
69.
14.
16
S9. 29 39-
...
IO
15.
l8
5
erbaton
Ibi
.113.
-
89.
32 19:
1S1.
9:
213.
22:
rumpendis de rumpere. 16 [vj 1. doctoribus Juvenc Ev. bist. I 705, Ov. Ib. 501 f.. Mart. Epigr.
79.
C
19
'populrlat
eo.
XII. 15.
f.
Cas
Ji;
-
irnpingere nomen 17. 30 impossibilis 11. 20: 73. 24: 79. ib u.s.w. impossibile
:
105
S;
223. 4.
Salvare 65.
"
12.
17.
73- 9
75- s
u
.
5-
7 1-
sensibile corpus
185.
13
qtj-
est
in.
c.
acc.
regere
c.
13 in virga ferrea
c.
inf.
153.
Ostendere quia
1
:
17.
5
i:
^.
19.
49. 6:
163.
19.
u.
;
w.:
inf.
vov
6:
47-
12
79.
ost.
quod
13:
7:
11
65. 91;
c.
;
spiritalis
15. 6:
s.
.
in
abl.
:.
st.
2.
a<:
165.
21.
seq.
acc.
ic.91.11 st.conj.irnindir.
14:
205. 3 u. .'tualiter
w.
.
221.
suaderi. oportet
10.
Fragestze s. Rnsch. It. : Vlg. Casp.). neficiorum 25. 6 :fflatio 71. ii: 75. 14, 20 intellegere 15. 14. 29 45.
u.
:
ptcp.
_'
ostenditur 43. S: constr wie videtur 23. 22 5 25. 22: 31. 26: 151.
:
subintroducere
substantivus
16.
3-
22
12
substantialis 127. 165. 15; 73. JJ 29: 173. 4 u. s. w. plasmator 173. 25 ponere. positus 47- 4 5*.
171.
S.
. .
211.
Christus
183.
Plasmare
iS.
20.
21
51. 6:
93
iS u.
in.
.
65. 2? 1: 119.
HS.
intueri
....
3.
10:
135.
17.
braucht.
5
Amm.
Marc.
23.
Mai
Dep. intuor kommt ein Act. vor s. Rftnseh It. u. S. Casp.). Vnlf
nova coli. III 218 und wohl propinare auch unten 79. 24. Vorn proponere
Script,
vet.
possibilis 191. 14: possibile est c. acc. c. inf. 211. 22 potest c. acc. c. inf.. non pote?t unum esse imrnu127. 10 tabilem
. .
der HS. ausgelassen posset 41. 19: conferin ret S3 27: revocasset 159.
in
.
.
207.
(
8 14
$oiautvEL
.
ic
...
107.
1. 3;
.
19.
24
3 75-
ut.
.207.
1
Ut oe utine
utique
37.
putative,
241T.
gr.
oy.r,on
sehr
12 (I'gcoc
hufig
ge:
braucht
13.
ire.
25. 10
OW
9i
29:
perit
st.
periit
27.
7
6.
Jut.
oxvqovv
quia.
gr.
in.
141.
9:
127.
10:
129.
10;
16;
16;. 19:
167. 19;
10.
11.
utor
_*enitiv
27
HS
Vincla
119.
Aniii.
z.
Z.
24 hinzuf.:
Ungewiss
ist
ob Ruf.
Vgl. 167. 6; 169. 6; 235. 18. 18 Anm. z. Z. 9 hat Zahn. L.: haben Wettst.
u.
Zahn
1.
Anm.
Anm. Anm.
z.
Z.
24
d.
Ausgg.
Ausgg.
7: perit
L.: d.
d.
R. u.
Migne
L.: similitudine
quadam,
d.
1.
24
z.
Z. 11 Z. 25.
d.
L.: d.
R. u.
Migne
26
27
z.
L.:
Z.
avgag Wettst.
st.
hinzuf.
Anm.
z.
periit.
32. 15 L.:
ijTtdaaTO.
L.
:
36
Z.
38. 12
II 422.
yj)?j/itctTcc
'/qr^iaxa.
nXeloza ooa
40. 19 a.TceTtLT)j6ela>g.
L.: veniTrjeiojg
47
49.
die
Anm.
z.
Z.
4 positus
Emendation B
muss wegfallen.
7 est, Christus,
ohne Kommata.
26 L.: resurgent.
:
53.
fldy
Komma
weglassen.
28 nitro.
L.: ultra
54
Anm.
19 L.
letzte
:
z.
Z.
SoxeT
von Gebhardt vermuthet: elicitis. Z nach atque hinzuf.: 14, 15 Cod. fructos. Vgl. 59. 18; 109. 7; 111. 7. Auch sonst bei Ruf. nach der 4. Declin. s. d. bers, v. negl agyyv d. 1. R. I 117 fructus bonus .... aptissimos fructus. d. 1. R. bemerkt, dass alle HSS. nee fructus nee Spinae lesen B.
58.
pyvQ.
L.:
dgyvQia
59
vorletzte Z. hinzuf.:
L.:
12 Cod.
fructos
B.
Anm.: 8
u.
60. 10 eveyxeiv.
ivsyxstv.
L.: MccQXKovioztfg.
61.
12 MccQxiJviGi/jQ.
8 fructos. 8 contraria.
letzte Z.
und
in d.
9 Cod. fructos
B.
65.
7 deliquissent.
L.
delinquissent.
nach denken hinzuf.: Zahn. Gesch. d. N. T. Kan. II 423. 84 Anm. 7/8 Xqlotov d. br. L.: Xqloxov <C d. br. 86 Anm. 4 xijqvoov. L.: xrjQvooov. 96 Anm. 1/2 nach vorang. Anm. hinzuf.: St. y.al haben iatl AFH.
81
non.
L.: naui.
Die Anui.
z.
muss wegfallen,
atique.
L.: utrique
17 [Recte]
134.
namque.
In d.
in ulv.
In d.
Anm.
178
In
d.
Anm. hinzuf.: 16 17 Ob non est justi admissuni' dem Meth. Bonw. LI 13 entnommen ist, ist zweifelhaft. Anm. hinzuf: 28. Vgl. -Meth. Bonw. 209. 11-13.
yveo&at vielleicht ia'/.iyEG&ai zu lesen. Anm. hinzuf.: S Cod. debere.
284.
207
In d.
210
__
In d. In
d.
Anm. z. Z. 23 hinzuf.: Vgl. Hier. ep. 3S ad Pammachium, Meth. Bonw. Anm. hinzuf: 28. Vgl. Meth. B. 209. 1113. nach XXVII hinzuf.: Ad. d.l
L.: intellegifcur.
30 intelligitur.
So berall.
S. d.
Register.
24'
Anm.
z.
Z. 4.
y.axva L.
xavva.
in CO
^o o
>
0)
CO
c/3
r
p***
^ 35/
m
*JVJ:>U-?
Sllls
vC.^f^l
8
..-.:..
*:
?/.&'
HflHBL
SR?
HB