Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
OPERACJE
str. 21
SZKOLENIE
str.|27
do produktw geogracznych
str. 37
Szybki dostp
DOWIADCZENIA
str.|46
Artyleria
w operacjach pokojowych
Zesp redakcyjny
Dyrektor Redakcji Wojskowej redaktor naczelny: Artur Bartkiewicz tel.: CA MON 845-365, 845-685, faks: 845-503 Zastpca dyrektora: ppk Lech Mleczko tel.: CA MON 845-685, e-mail: lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl
INNE ARMIE
str.|56
Kolporta i reklamacje: Bellona SA (0-22) 457 04 37, 6879 041, CA MON 879 041 Informacje o kolportau: Elbieta Toczek tel.: CA MON 840 400, (0-22) 684 04 00 Reklama: reklama@redakcjawojskowa.pl Projekt graficzny: ukasz Kaugan, CaStudio Druk: Drukuj Tanio.com ul. Ludmierska 29, 34-400 Nowy Targ
Redaktor prowadzcy: pk rez. dr Jan Brzozowski tel.: CA MON 845-186, e-mail: przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl Zdjcie na okadce: Magdalena Sendek-Kowalska Redaktor merytoryczny: Paulina Gliska Skad i amanie: Daniela Bartkiewicz Opracowanie stylistyczne: Renata Gromska, Katarzyna Koco, Katarzyna Pietraszek
Trendy
Wyzwania roku 2008 dla Wojsk Ldowych, gen. dyw. dr Ryszard Sorokosz ......................................................... 4
SZKOLenIe
przegld
STYCZE 2008 | NR 1 (007)
wojsk ldowych
Szanowni Czytelnicy!
W noworocznym numerze polecamy uwadze opracowanie gen. dyw. dr. Ryszarda Sorokosza powicone gwnym kierunkom szkolenia oddziaw i pododdziaw wojsk ldowych w 2008 r. Z wielu przedstawionych przez autora zamierze istotne jest przygotowanie dowdcw pododdziaw do naprowadzania statkw powietrznych, okrelania wsprzdnych oraz wskazywania celw, a take do koordynowania dziaa oraz wzywania wsparcia ogniowego i poprawiania ognia. Autor kolejnego opracowania wyjania pojcie operacji i przekonuje, e naley je jednakowo interpretowa, by unikn nieporozumie. Zagadnienie dowodzenia kontyngentem UE biorcym udzia w operacji Althea przyblia pk Eugeniusz Jendraszczak. Dowiadczeniom zdobytym przez kolejne zmiany PKW w Iraku i Afganistanie jest powicone opracowanie, ktre zawieraj wnioski mogce by przydatne w szkoleniu pododdziaw przewidzianych do suby poza granicami kraju. O nowej jakoci szkolenia oraz systemie zacht i ulg proponowanych onierzom kontraktowym i nadterminowym w armii rosyjskiej traktuje nastpny materia. Problem wspdziaania pododdziaw wojsk specjalnych z jednostkami antyterrorystycznymi policji by tematem seminarium zorganizowanego na Wydziale Wojsk Ldowych. Jego uczestnicy doszli do wsplnego wniosku, e konieczne s kompleksowe rozwizania tego problemu, by w razie koniecznoci wsplnego dziaania nie improwizowa, lecz dziaa wedug okrelonych procedur. pk rez. dr Jan Brzozowski redaktor prowadzcy
Operacje czy dziaania poczone?, pk dr Andrzej Czupryski .................................................................8 Zmiana koncepcji wicze Si Odpowiedzi NATO, pk Eugeniusz Przenioso ............................................................... 18 Przygotowanie onierzy do dziaania w terenie zurbanizowanym, kpt. Piotr Kozowski ........................................................................ 21 Zapory inynieryjne w obronie przeciwdesantowej wybrzea, ppk w st. spocz. dr in. Jerzy Garstka ............................................ 23 Mina przeciwmigowcowa mit czy rzeczywisto? ppk dr Adam Radomyski ............................................................... 27 AKTUALNOCI................................................................................. 33 Szybki dostp do produktw geograficznych, por. Krzysztof Pokonieczny, st. chor. Mieczysaw Trocki ............... 37
dOwIadcZenIa
Siy militarne UE w operacjach kryzysowych, pk dr Eugeniusz Jendraszczak ..................................................... 41 Artyleria w operacjach pokojowych, mjr Marek Wasielewski .................................................................. 46 Wojskowy system cznoci satelitarnej SZ RP, pk Marek ochowski ..................................................................... 50 Zesp operacyjny komrki CIMIC dowdztwa ISAF, kpt. Adam Ramczyk ....................................................................... 52
Inne arMIe
Pogldy na wykorzystanie wojsk specjalnych, ppk dr Marek Kubiski .................................................................. 60 Bolesaw Chocha (19231987), ppk dr Andrzej Polak ................ 64
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: CA MON 845 365, 022 6845365, 022 6845685, www.zolnierz-polski.pl, e-mail: sekretariat@redakcjawojskowa.pl,
2008/01
RYSZARD SOROKOSZ
szef szkolenia Wojsk Ldowych
gwny wysiek szkoleniowy w nowym roku dowdca wojsk Ldowych zamierza skupi na utrzymaniu zdolnoci bojowej wszystkich dowdztw i pododdziaw do wykonywania zada zgodnie z ich przeznaczeniem.
rium ekonomicznoci wykorzysta zarwno czas szkoleniowy, jak i przydzielone limity rodkw bojowych oraz pozorowania pola walki, a take obiekty szkoleniowe (garnizonowe i poligonowe), uzbrojenie i sprzt wojskowy oraz ca gam urzdze wspomagaj-
ok 2008 bdzie kolejnym, w ktrym jednostki Wojsk Ldowych planuj przyjmowanie struktur okrelonych w takich dokumentach normatywnych, jak Program rozwoju Si Zbrojnych w latach 20052010 oraz Plan rozwoju Wojsk Ldowych w latach 20072012. W szkoleniu szczeglny nacisk zostanie pooony na przygotowanie pododdziaw wydzielonych do jednostek si zdolnych do przerzutu (Deployable Forces DF). Wyzwaniem stojcym przed Wojskami Ldowymi w nadchodzcym roku szkoleniowym jest osignicie zdolnoci operacyjnych do wykonywania narodowych i sojuszniczych zada obronnych oraz przygotowanie do udziau w wielonarodowych operacjach pokojowych i stabilizacyjnych, zwaszcza w Iraku, Afganistanie i Kosowie, a take Unii Europejskiej w Boni i Hercegowinie oraz w operacjach ONZ wsparcia pokoju w Syrii i Libanie. Aby przygotowa cae jednostki oraz poszczeglne pododdziay do tego rodzaju dziaa, naley efektywnie i z uwzgldnieniem kryte-
Cel dziaania
NOTATKA
Warto pamita, e udzia w misjach to nie tylko wypenianie sojuszniczych zobowiza, ale przede wszystkim zdobywanie nowych dowiadcze bojowych przez pododdziay Wojsk Ldowych podczas dziaa w skadzie midzynarodowych si o duej autonomicznoci oraz w trudnych warunkach meteorologicznych i terenowych.
XX
OPRACOwANIe wASNe
GRUPA = ZADANIOWA
jw wojsk. Ich udzia w wiczeniach pododdziaw zmechanizowanych i pancernych wpynie na lepsz koordynacj dziaa w ramach grup zadaniowych (rys.). Podczas wicze powinny by doskonalone procedury MEDEVAC, a take wykorzystywane dowiadczenia zdobyte przez onierzy w trakcie wykonywania zada poza granicami kraju.
Od nowego roku w przygotowaniu szkolenia i jego prowadzeniu oraz w sprawdzaniu poziomu wyszkolenia pododdziaw w warunkach poligonowych dowdcom bd pomaga zespoy szkoleniowo-sprawdzajce. Zostay one powoane przy kadym orodku szkolenia poligonowego wojsk ldowych. Ich gwnym zadaniem bdzie udzia w przygotowywaniu, wsplnie z dowdcami jednostek, wicze taktycznych do szczebla kompanii oraz uczestniczenie w szkoleniu czonkw tych u zespow w roli instruktorw.
przegld wojsk ldowych
Zespoy szkoleniowo-sprawdzajce
Szkolenie poligonowe w 2008 r. to rwnie zgrupowania rodzajw wojsk. W ramach tych zgrupowa pododdziay WRiA bd pogbia znajomo budowy oraz zasad eksploatacji uzbrojenia i sprztu wojskowego, zwaszcza sprztu nowo wprowadzanego do wyposaenia, a take doskonali zasady wykonania ognia do celu ruchomego i nieruchomego w warunkach dobrej i ograniczonej widocznoci oraz zakce wystpujcych w urzdzeniach wykorzystujcych promieniowanie podczerwone. Oddziay i pododdziay przeciwlotnicze wezm udzia w zgrupowaniach artyleryjsko-rakietowych na Centralnym Poligonie Si Powietrznych, gdzie zostan ocenione z wykonania rakietowych strzela bojowych. Ponadto pododdziay przeciwlotnicze bd zabezpieczay rakietowe strzelania bojowe wojsk innych pastw. Dla oddziaw i pododdziaw wojsk inynieryjnych zaplanowano zgrupowania specjalistyczne w Centrum Szkolenia Wojsk Ldowych (druyny rozpoznania inynieryjnego) oraz w orodkach szkolenia poligonowego Wojsk Ldo6 przegld wojsk ldowych
Zgrupowania specjalistyczne
wych. Bd to zgrupowania nurkw, a take zgrupowania powicone obsugiwaniu WD oraz dziaaniu patroli rozminowania. W ramach tych zgrupowa pododdziay kierowane do skadu PKW bd uczy si pokonywania terenu, w ktrym wystpuj miny puapki, materiay niebezpieczne (UXO) oraz improwizowane adunki wybuchowe (IED). Pododdziay wojsk chemicznych bd uczestniczy w czerwcu w zgrupowaniu poligonowym w Centrum Szkolenia Wojsk Ldowych, szkolc si z zakresu ochrony przed bojowymi rodkami trujcymi (BT) i substancjami promieniotwrczymi. Bdzie wwczas doskonalony rwnie podsystem likwidacji skae. W 2008 r. szczeglny nacisk zostanie pooony na opanowanie przez dowdcw plutonw i kompanii umiejtnoci naprowadzania statkw powietrznych, okrelania wsprzdnych i wskazywania celw dla lotnictwa, a take koordynacji dziaa oraz wzywania wsparcia ogniowego (call for fire CFF) i poprawiania ognia. W szkoleniu dowdztw i sztabw priorytetem bdzie pogbianie wiedzy onierzy zawodowych na temat zada wykonywanych na stanowiskach funkcjonalnych SD oraz kierowania procesem osigania wyszych stanw gotowoci bojowej, w tym mobilizacyjnej. Ponadto w ramach szkieletowych wicze dowdczo-sztabowych oraz treningw sztabowych bd doskonalone umiejtnoci przygotowywania i prowadzenia dziaa poczonych (w tym w specyficznych rodowiskach walki) oraz planowania dziaa grup zadaniowych w rnych strukturach, wynikaj2008/01
Kierunki zmian
cych ze specyfiki postawionych zada. Tak zaplanowany proces szkoleniowy bdzie mia duy wpyw na przygotowanie si i rodkw Wojsk Ldowych do udziau w wiczeniach Dowdztwa Operacyjnego pk. Anakonda 08, a take pozwoli osign bardzo dobre wyniki przez pododdziay wojsk ldowych, ktre zostan poddane kontroli zgodnie z programem oceny NATO i UE CREVAL. Dla Wojsk Ldowych rok 2008 to kontynuacja wykonywania zada wynikajcych z funkcji lead nation, czyli pastwa wiodcego w formowaniu i przygotowaniu pododdziaw wyznaczonych do wielonarodowego batalionu OPBMR XII zestawu Si Odpowiedzi NATO. Ponadto w ramach tych si bd utrzymywane w gotowoci komponenty wojsk inynieryjnych do X zestawu oraz XI zestawu, a take bdzie przygotowywana kompania wydobywania i oczyszczania wody do dziaania w ramach XII zestawu. Planujc i realizujc szkolenie z wojskami, nie naley zapomina o podstawowej zasadzie, jak jest bezpieczestwo w czasie zaj. Wszyscy zarwno dowdcy, jak i szkoleni nie powinni zapomi-
Zobowizania sojusznicze
na o elementarnych zasadach przygotowania sprztu i uzbrojenia oraz jego uytkowania w czasie szkolenia. W procesie tym nie naley rwnie zapomina o samodoskonaleniu onierzy, zwaszcza w dziedzinie wyszkolenia fizycznego oraz strzeleckiego. Doskonalenie umiejtnoci z tym zwizanych oraz przestrzeganie w subie zapisw regulaminu oglnego i musztry bdzie wykadni wiadczc o onierskim profesjonalizmie oraz przygotowaniu do wykonywania zada na najwyszym poziomie. Przykadem do naladowania przez onierzy musi by podoficer. Z tego wynika denie do przywrcenia waciwej rangi dowdcy druyny (podoficerowi) i przygotowania go do penienia funkcji: dowdcy i instruktora o uformowanej osobowoci, dysponujcego niezbdnym zakresem wiedzy i umiejtnoci wykorzystywanych w procesie szkolenia pododdziau i dowodzenia nim; wychowawcy umiejcego ksztatowa osobowo, postawy i kreatywne dziaania podlegych onierzy; specjalisty wojskowego majcego wiedz i umiejtnoci niezbdne do kierowania onierzami do szczebla druyny wcznie. g
odpowiedzialno za wyszkolenie w garnizonie spoczywa na dowdcach pododdziaw zgodnie z kompetencyjnym zakresem odpowiedzialnoci szkoleniowej.
Podoficer wzorem
Najwaniejszy czowiek
W zwizku z zakoczeniem roku szkoleniowego dzikuj wszystkim onierzom oraz pracownikom wojska, zwaszcza tym zwizanym bezporednio z procesem szkolenia, za wysiek oraz determinacj w wykonywaniu zada szkoleniowo-wychowawczych. Jednoczenie ycz wszelkiej pomylnoci w realizacji zawodowych i osobistych planw oraz spenienia marze w rozpoczynajcym si 2008 roku.
2008/01
harakter operacji do koca lat osiemdziesitych XX wieku by zdeterminowany zaoeniami dotyczcymi konfliktu globalnego, w ktrym rodzaje si zbrojnych prowadziy samodzielne dziaania w swoich rodowiskach. Inne postrzeganie bezpieczestwa oraz nowe zaoenia odnoszce si do jego zapewniania, a take konieczno osigania celu przy minimalnych nakadach spowodoway potrzeb integracji wysiku wszystkich uczestnikw dziaa zbrojnych w obszarze dziaa poczonych1. Byy to podstawowe przyczyny zmian w organizowaniu i prowadzeniu operacji, ktre wpyny na wyodrbnienie operacji poczonej. Nazwa operacja poczona miaa swoje uzasadnienie na pocztku prowadzenia dziaa o takim wanie charakterze. Obecnie zasady organizowania i prowadzenia operacji w warunkach penej integracji wszystkich jej uczestnikw w deniu do osignicia zaoonego celu spowodoway, e poczono staa si immanentn cech tej operacji.
Przykady operacji poczonych mona znale w dziaaniach si zbrojnych w wielu rnych konfliktach. Najbardziej spektakularnym jest operacja aliantw w Normandii w 1944 r.2 Ze wzgldu na takie cechy, jak: bezporednie wspieranie zamierze politycznych gwnego podmiotu dziaa (zachodni alianci), jednolite dowdztwo, integracja uczestnikw operacji w deniu do wsplnego celu, wielonarodowo si uczestniczcych w niej oraz udzia rnych rodzajw si zbrojnych bya to operacja poczona.
NOTATKA
Operacj aliantw w Normandii dowodzi gen. Dwight David Eisenhower, komponentami natomiast (w dzisiejszym rozumieniu): morskim admira Bertram Ramsay, powietrznym marszaek Trafford Leigh-Mallory, ldowym gen. Bernard Law Montgomery, logistycznym gen. John Lee.
Pocztki
Mimo e nikt wwczas nie definiowa operacji Overlord jako poczonej, jej cechy wskazuj, e moemy j uwaa za pierwsz tak operacj. wiadczy o tym cel polityczny osignity podczas wojny oraz sposb dojcia do celu militarnego. Dziaania przygotowawcze do operacji byy zdeterminowane celem oraz moliwociami operacyjnego dziaania rodzajw si zbrojnych rnych pastw. Wyznaczenie jednego dowd-
1 Obszar operacji poczonych (joint Operations Area jOA) obejmuje ld, morze i przestrze powietrzn, w ktrej dowdca poczonych si prowadzi dziaania operacyjne w celu wykonania okrelonego zadania. Zob. j. Knetki: Operacje poczone. AON, warszawa 1996, s. 16. 2 Operacja poczonych si aliantw (morskich, powietrznych i ldowych) Overlord trwaa od 6 czerwca do koca sierpnia 1944 roku. jej efektem byo przeamanie wau Atlantyckiego i otwarcie frontu zachodniego w europie. Cel militarny operacji wpywa bezporednio na cel strategiczny, ktry zosta uzgodniony na konferencji w Teheranie w dniach 28 listopda 1 grudnia 1943 roku. Stalin zobowiza si przyczy do wojny z japoni po pokonaniu Niemiec, w zamian za to Roosevelt i Churchill zobowizali si otworzy front zachodni we francji. w operacji, ktrej zrby byy przygotowywane od pocztku 1942 roku (operacja Sledghammer planowana na 1942 r. oraz operacja Roundup planowana na 1943 r.), brao udzia okoo 2 880 tys. onierzy. Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Operacja_Overlord
2008/01
cy i przekazanie mu kompetencji zwizanych z operacyjnym dowodzeniem zapewnio swobod planowania i dziaania na wyznaczonym teatrze dziaa, ktry nie styka si bezporednio z innym teatrem. Za motto operacji po-
BeZPORedNIm CeLem POLITyCZNym ByO wSPARCIe wSChOdNIegO SOjUSZNIKA w POKONANIU fASZyZmU w eUROPIe dZIKI UTwORZeNIU fRONTU ZAChOdNIegO.
czonych mona przyj sowa gen. Georga C. Marshalla: Musi by jeden czowiek, ktry dowodzi caym teatrem dziaaniami powietrznymi, ldowymi i morskimi. Nie mona tego zrobi przez wspprac. Podstaw wyodrbnienia operacji poczonej bya prakseologiczna konieczno ograniczenia wspdziaania na korzy synchronizacji i koordynacji. W tej i podobnych operacjach chodzi przede wszystkim o zespolenie si w okrelonej sytuacji operacyjno-strategicznej. Dlatego operacja poczona wie si z koniecznoci wykorzystania moliwoci bojowych uczestniczcych w niej rodzajw si zbrojnych. W II wojnie wiatowej cechy operacji po2008/01
SAwOmIR RATySKI
NATO
czonej miay tzw. operacje frontowe i armijne na wschodnim froncie. Jednak ich usytuowanie na wsplnym teatrze dziaa wojennych nie zapewniao dowdcy frontu czy armii swobody planowania i dziaania. Mieli oni bowiem tak swobod jedynie w swoich obszarach odpowiedzialnoci w odniesieniu do gwnego celu wojny. Ich decyzje byy ograniczone koniecznoci uwzgldniania zamierze dowdcw ssiednich frontw lub armii, poniewa ich obszary dziaa leay w bezporedniej stycznoci oraz w linii cigej frontu. Od pocztku II wojny wiatowej idea operacji poczonej bya rozwijana intuicyjnie. Nie bya ona definiowana, ale jej ewolucja zmierzaa w kierunku dzisiejszego rozumienia zaoe koherentnych dziaa poczonych. Wskazuje to na pewn prawidowo w naukach wojskowych, w ktrych nieuwiadomione dziaania wynikajce z potrzeby dojcia do zaoonego celu staj si podstaw nowej teorii. Waciwy rozwj teorii operacji poczonych naley wiza z zaoeniami dziaa NATO po zakoczeniu zimnej wojny. Zostay wwczas zdefiniowane operacje poczone wedug kryterium rodzajw si zbrojnych i przynalenoci do sojuszu, a w pniejszym okresie do innych ukadw politycznych. u
przegld wojsk ldowych
Rozwj
Mimo e wspomniane kryterium dotyczyo dziaania rodzajw si zbrojnych, to jednak w definicji operacj opisano cechami rodowiska, z ktrego i w ktrym dany rodzaj si zbrojnych prowadzi dziaania. W operacjach wielonarodowych poczono aspekt przynalenoci narodowej oraz uczestnictwa rodzajw si zbrojnych. Wielonarodowe operacje poczone (Combined Joint Operations) to operacje prowadzone przez siy dwch lub wicej pastw, w ktrych bior udzia elementy co najmniej dwch rodzajw si zbrojnych4. W istocie poczono bya dostrzegana na wyszych szczeblach dowodzenia i zwykle podkrelano, e o poczonych dziaaniach rodzajw si zbrojnych mona mwi od szczebla dywizji. Czy takie podejcie byo wwczas zasadne? Z pewnoci tak, poniewa dzisiejszy ksztat operacji z jej immanentn cech poczonoci jest wynikiem ewolucji tej operacji. Wielo stosowanych kryteriw podziau operacji spowodowaa, e powstaway ich rodzaje zdominowane przez cechy opisu. Wyrniano zatem operacje jako: poczone rodzajw si zbrojnych, sojusznicze, wielonarodowe, kombinowane. Niekiedy nawet do tradycyjnych nazw operacja zaczepna lub obronna dodawano przymiotnik poczona, by podkreli rang nowej teorii. Zgodnie z kryterium rodowiska dziaania rodzajw si zbrojnych uczestniczcych w ope3 4
racji definiowano jako: ldowo-powietrzne, powietrzno-ldowe, powietrzno-morskie, morskopowietrzne, ldowo-morskie, morsko-ldowe. Pierwszy czon nazwy wskazywa na dominacj i rang danego rodzaju si zbrojnych5. Wedug proporcjonalnego udziau rodzajw si zbrojnych postrzegano operacj poczon jako dominacj jednego z nich. Dlatego wyrniano operacje komponentu: powietrznego, ldowego, morskiego oraz specjalnego6. Na szczeblu operacyjnym dziaania ldowe obejmuj harmonizacj moliwoci wsparcia ze strony caoci si. Wsparcie powietrzne, ldowe, desantu morskiego oraz marynarki wojennej nie s przedstawiane jako odrbne operacje, ale jako jedna wsplna kompleksowa operacja7.
literaturze przedmiotu nadal prbuje si definiowa operacje rodzajw si zbrojnych. wiadczy to o pewnym niezrozumieniu idei poczonych dziaa, ktre wynika z mylnie interpretowanej funkcji rodzajw si zbrojnych w poszczeglnych etapach i fazach operacji. Oznacza to, e w kadej operacji w poszczeglnych jej etapach jeden z komponentw moe by wspierany efektami dziaania innych jej uczestnikw. Nie powoduje to koniecznoci wyrniania szczeglnego rodzaju operacji ze wzgldu na funkcj zadaniow w operacji rodzaju si zbrojnych lub danego pastwa.
Dziaania poczone wszystkich uczestnikw operacji s zorientowane na osignicie jej gwnego celu bez wzgldu na to, ktry rodzaj si zbrojnych ma w tym wikszy udzia. W ujciu narodowym nadal wyszczeglnia si operacje prowadzone przez rodzaje si zbrojnych. Zalicza si do nich operacje ldowe, powietrzne i morskie8. W klasyfikacji wyrnia si operacje poczone jako: sojusznicze, wielonarodowe oraz narodowe9. Sojusznicze operacje poczone s
Klasyfikacja operacji
Zob. NATO Glossary of Terms and Definitions. AAP-6(U), may 1996. Tame. 5 Zob. Podstawowe zaoenia operacji poczonych. Red. j. Zieliski. AON, warszawa 2000. 6 Zob. w. michalak: Siy powietrzne w operacji poczonej. AON, warszaw 2002. 7 Por. Doktryna operacyjna wielonarodowych poczonych si sojuszu. AjP-1, s. 77. 8 Zob. doktryna prowadzenia operacji poczonych. dd/3. SgwP, warszawa 2004, s. 1517. 9 Tame, s. 8.
2008/01
definiowane jako operacje wojenne10, wynikaj- zamierze politycznych podmiotu organizujce z artykuu 5 traktatu waszyngtoskiego, co cego dane dziaania. Nie jest zasadne ograniczabudzi pewne wtpliwoci. Takie podejcie ogra- nie moliwoci prowadzenia operacji wojennicza zakres uywania sojuszniczych si po- nych, reagowania kryzysowego i pokojowych czonych i wskazuje na niepene spektrum mo- odpowiednio do skali zaangaowania si i ich liwych do wykonania zada. Podstaw wyszcze- skadu wedug kryterium narodowoci lub przyglnienia operacji wojennej nie moe by udzia nalenoci do danego systemu bezpieczestwa. si sojuszu, poniewa wojna jest wynikiem dzia- Wielonarodowo lub udzia si tylko jednego a politycznych, w ktrych signito po osta- pastwa oraz przynaleno do sojuszu jest ceteczne rozwizanie zbrojne. Wojna i operacja ch danej operacji. Przez pojcie cechy operawojenna nie mog by definiowane z uwzgld- cji naley rozumie elementy wyrniajce j nieniem tylko jednego ukadu polityczno-obron- i charakteryzujce ze wzgldu na okrelony nego. Wojna jest bowiem zjawiskiem spoecz- czynnik jednostkowy lub typowy w konkretnej nym, a jednym z jej ostatecznych instrumentw sytuacji. Dlatego przez cechy opisujemy dane jest operacja wojenna, bez zjawisko, by odda jego istot, operacj, w ktrej wzgldu na przynaleno ale nie stanowi to podstawy klastron do ukadw polityczsyfikacji, poniewa cechy s uczestnicz siy nych. W podobnym ujciu zmienne i ujawniaj si w pewzdefiniowano wielonarodonych sytuacjach. Natomiast wielonarodowe, we operacje poczone jako podstaw klasyfikacji jest pooperacje reagowania kryzy- sprowadzono do dziaania dzia rnych elementw rzesowego prowadzone przez w sytuacjach nieujtych czywistoci wedug przyjtego poczone siy sojuszu lub kryterium. Kryterium jest w artykule 5 traktatu nienalece do niego11. Nawzgldnie staym czynnikiem, tomiast narodowym operaktry nie ulega zmianie pod waszyngtoskiego. cjom poczonym przypisawpywem okolicznoci. Kryteno funkcj reakcji w przyrium moe by zatem czynnik, padku konfliktw o maej skali intensywnoci12. ktry jest podstaw klasyfikacji danego zjawiska W istocie dziaania sojusznicze, wielonarodo- lub przedmiotw ze wzgldu na ich ocen. we i narodowe mog by prowadzone w wy- W tym przypadku wiarygodn ocen moe staszczeglnionych uwarunkowaniach, ktre nie nowi oglny cel polityczny konfliktu, ktrego powinny jednak stanowi podstawy ich kla- osignicie jest wspierane przez siy zbrojne. syfikacji. Rozrnianie rodzajw operacji we- Cech si zbrojnych jest ich rnorodno wydug ich uczestnikw wypacza ide wspierania nikajca ze specyfiki i moliwoci dziaania zamierze politycznych podmiotu organizu- w okrelonym rodowisku geograficznym, jcego je i ogranicza si do przedmiotu kon- a take z posiadanego sprztu i taktyki dziaania. Waciwoci zgrupowa si realizujcych dane fliktu, a nie jego celu. zadania jest ich skad personalny, narodowocioCel dziaania wy oraz specjalistyczny. Moe ni by co, co W kadym konflikcie naley zdefiniowa je- wyrnia podmiot lub przedmiot w konkretnych go cel i przedmiot. Celem konfliktu jest zawsze okolicznociach. Istot wspczesnych operacji to, co pragniemy osign w jego wyniku. Na- jest poczono, ktra ujawnia si w okrelotomiast przedmiot stanowi przeszkod w jego nych uwarunkowaniach wynikajcych z koosigniciu. Funkcj si zbrojnych we wspcze- niecznoci sprawnego dowodzenia wojskami snych konfliktach czy to narodowych, wielo- oraz wykonania zada. Poczono jest rwnie narodowych czy sojuszniczych jest wspieranie cech wynikajc z ogranicze podmiotu doty- u
Tame. Tame. 12 Tame.
10 11
2008/01
11
kategorii oglnej, w ramach ktrej wspierane jest osiganie celu polityki podmiotu prawnego na midzynarodowej arenie. Podmiotem prawnym moe by pastwo, uznana organizacja polityczna lub dorana koalicja, ktra kreuje okrelony cel polityczny i ma moliwo jego osignicia przez zastosowanie siy militarnej.
peracja to skoordynowane czasowo i przestrzennie dziaania wydzielonych zgrupowa si zbrojnych, prowadzone z zamiarem osignicia strategicznego celu16.
Wyznacznikiem obecnych operacji nie jest moliwo dziaania okrelonych rodzajw si zbrojnych lub pastw, lecz zdolno operacyjnego dziaania wynikajca z koniecznoci ksztatowania midzynarodowego bezpieczestwa.
Zmiany w postrzeganiu kwestii zapewniania bezpieczestwa na wiecie wskazuj, e podstawowym kryterium wyrniajcym rodzaje operacji powinien by cel polityczny konfliktu. Dlatego naley wyrnia operacje wojenne, reagowania kryzysowego i pokojowe14. Kady konflikt ma cel polityczny i przedmiot. Ten ostatni czsto jest definiowany jako cel dziaa wojennych15. Jeeli siy zbrojne s instrumentem polityki pastwa, to wyznacznikiem ich dziaania jest wspierany przez nie cel polityczny. Nie jest zatem zasadne definiowanie operacji przez przedmiot konfliktu, poniewa jest on wtrny do jego celu. Przedmiot wojny, a obecnie dziaa zbrojnych, nie powinien by podstaw klasyfikacji rodzajw operacji, poniewa zaley od celu konfliktu. Zasadne jest zatem definiowanie operacji jako
Wyznacznikiem operacji nie jest cel dziaania militarnego czy jego rozmach, lecz bezporedni wpyw na wspierany cel polityczny. Operacje wojenne to dziaania zapobiegajce zagroeniu bezporedniemu lub poredniemu utrat wasnej suwerennoci i nienaruszalnoci terytorialnej oraz kraju sojuszniczego lub dziaania skierowane na pozbawienie suwerennoci i nienaruszalnoci terytorialnej innych pastw. Istot operacji wojennych jest pokonanie przeciwnika oraz ochrona wasnej suwerennoci lub odebranie jej innym krajom w sposb zbrojny.
NOTATKA
Operacja wojenna to skoordynowane czasowo i przestrzennie dziaania wydzielonych zgrupowa si zbrojnych, zmierzajce do osignicia celu militarnego wojny. Jej celem jest obrona suwerennoci i nienaruszalnoci terytorialnej kraju wasnego lub sojuszniczego17.
Definicje
Z zaoe obronnych pastw wynika, e nie kreuj one polityki ekspansjonistycznej, ktrej celem jest lub mogoby by denie do pozbawienia suwerennoci innych podmiotw prawnych na arenie midzynarodowej. Dlatego w zaoeniach operacji wojennych zasadne jest uwzgldnianie tylko obrony suwerennoci przed innymi podmiotami dcymi do jej ograniczenia lub pozbawienia pastwa broni-
13 wedug Stanisawa Kozieja, dziaania zintegrowane maj inny kontekst ni poczone, poniewa integruj midzynarodowe wysiki na poziomie wyszym ni tylko wojskowy. Zob. S. Koziej: Midzy piekem a rajem: szare bezpieczestwo na progu XXI wieku. wyd. Adam marszaek, Toru 2006, s. 23. 14 Zob. A. Czupryski: Kampania i operacja prba systematyki poj. w: Charakter przyszych operacji. materiay z konferencji naukowej. AON, warszawa 2004, s. 112. 15 Zob. C. von Clausewitz: O wojnie. wyd. Test, Lublin 1996, s. 343. 16 Zob. Przedmiot bada i system poj wspczesnej sztuki wojennej. materiay z konferencji naukowej. Red. nauk. A. Czupryski. AON, warszawa 2006. 17 Tame.
2008/01
cego si. Takie podejcie jest usankcjonowane w artykule 51 Karty Narodw Zjednoczonych18. Nie odbiera to jednak prawa do wykonania uderze uprzedzajcych na realnego przeciwnika, ktry przez swoje poczynania polityczne i militarne demonstruje ch agresji na dane pastwo. W hipotetycznych konfliktach, w ktrych potencja stron jest zrwnowaony, strona, ktra wykona z powodzeniem pierwsze uderzenie powietrzne, ma realne szanse osignicia dominacji w caym konflikcie. Celem uderze uprzedzajcych powinno by zatem przeciwdziaanie zamiarom realnego przeciwnika.
Wspieranie pokoju
w 1994 r. pastwa Nato potwierdziy wol wspierania operacji pokojowych i zainicjoway program Partnerstwo dla pokoju. Nawouje on do przeciwstawiania si zagroeniom bezpieczestwa z jednej strony, z drugiej za przygotowuje wybrane pastwa do czonkostwa w sojuszu. wskazuje to na denie do osignicia poczonoci w operacji w wymiarze wielonarodowym.
Na skutek uderze uprzedzajcych naley pozbawi przeciwnika jego zdolnoci zaczepnych, ale nie jego suwerennoci.
Zagroenie bezpieczestwa globalnego, regionalnego i narodowego oraz naruszanie praw czowieka wymagaj prowadzenia takich operacji, ktre bd odpowiednie do zaoonego celu politycznego oraz skali zagroe. Dlatego te pojawiaj si operacje reagowania kryzysowego. Ich definiowanie ma swoje uzasadnienie na przestrzeni dziejw, ale waciwe postrzeganie zainicjowao NATO, skadajc propozycj uycia siy w sytuacjach innych ni wojna19. Jest to bardzo pojemny zakres dziaania politycznego, gospodarczego i w ostatecznoci militarnego. W 1992 r. NATO zgosio akces do wspierania zgodnie z wasnymi procedurami operacji pokojowych prowadzonych pod auspicjami ONZ oraz Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (obecnie Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie).
18 19
Termin operacje militarne inne ni wojna jest definiowany jako dziaania, podczas ktrych moliwoci militarne s wykorzystywane do celw innych ni dziaania bojowe na wielk skal, kojarzone zwykle z wojn. W sytuacjach, w ktrych potencjalny konflikt lub agresja stwarzaj zagroenie dla pokoju, siy wojskowe mog zosta uyte w celu przywrcenia pokoju lub w celu stabilizacji sytuacji w regionie konfliktu. Uycie si zbrojnych moe obejmowa ich prewencyjne rozmieszczenie w rejonie konfliktu, by zapobiec jego eskalacji lub przywrci pokj. Naleaoby si zastanowi, czy uycie si zbrojnych w ramach operacji reagowania kryzysowego nie powinno by instrumentem midzynarodowej spoecznoci sucym przeciwdziaaniu konfliktom dziki prewencyjnemu uyciu wielonarodowych zgrupowa zadaniowych. Charakter przyszych operacji reagowania kryzysowego naley rozwaa w aspekcie odpowiedzialnoci midzynarodowego spoeczestwa za wiatowy pokj20. W zwizku z tym dziaania prewencyjne naley postrzega w aspekcie utrzymania lub wymuszenia globalnego bezpieczestwa. Pojcie bezpiecze- u
Reagowanie kryzysowe
Zob. Karta Narodw Zjednoczonych. San francisco, 26 czerwca 1945 r. Podstaw bya deklaracja londyska z czerwca 1990 r., w ktrej okrelono zdolnoci dziaania poza artykuem 5 traktatu waszyngtoskiego. Na szczycie w Rzymie w 1991 r. zostaa okrelona nowa koncepcja strategiczna NATO, opierajca dziaania na: wsppracy, dialogu, obronie kolektywnej oraz reagowaniu kryzysowym i zapobieganiu konfliktom. ewolucja zaoe reagowania kryzysowego NATO trwa nadal. Obecnie obejmuj nastpujce zadania: akcje ratownicze, akcje humanitarne, wiadczenia pomocy w przypadkach katastrof i klsk ywioowych, dziaania wsparcia pokoju i dziaania militarne. 20 Zob. j. Zieliski, A. Czupryski, B. Panek: Operacje wojsk ldowych kierunki ewolucji. OPeRACjA, AON, warszawa 2003, s. 88136.
2008/01
13
Operacje reagowania kryzysowego to narodowe, sojusznicze, wielonarodowe, wielofunkcyjne i wielowymiarowe dziaania prowadzone przez siy zbrojne, majce na celu usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych zagraajcych regionalnemu lub wiatowemu bezpieczestwu albo naruszeniu praw czowieka. Ich istot jest bezporednie oddziaywanie na przyczyn sytuacji kryzysowej, po ktrej neutralizacji lub usuniciu przestaje by zasadne dziaanie militarne.
peracje wielonarodowe stanowi wyraz wsplnej polityki bezpieczestwa wielu podmiotw prawnych. Im wiksza liczba pastw akceptujcych takie dziaanie, tym wiksze poparcie spoeczne dla sposobu rozwizania konfliktu, nawet metodami walki zbrojnej, ale w zgodzie z zaleceniami wiatowej lub regionalnej organizacji pokojowej lub doranych koalicji.
Wspczenie bezpieczestwo jest rozumiane jako dobro wiatowe jest podmiotem w stosunkach midzynarodowych. Nie oznacza to, e wszystkie pastwa wyrzeky si agresji i pokj jako warto nadrzdna niczym nie jest zagroony. Kade pastwo odnosi poziom wasnego bezpieczestwa do poziomu aspiracji wynikajcych z jego siy22. Wie si to z udaremnianiem zamiarw dziaania stron konfliktu, by nie przerodziy si w kryzys lub wojn. Dziaania prewencyjne suyyby do przywracania pokoju przez rozwizanie lub zakoczenie konfliktu, zanim ten zdy przerodzi si w stan wojny. Dziaania prewencyjne mogyby mie rwnie charakter pomocy w przywracaniu pokoju, by dziki obecnoci si prewencyjnych oraz realizacji rzdowych i pozarzdowych programw spoecznych lub ekonomicznych nie dopuci do ponownego powstania sytuacji kryzysowych lub wybuchu wojny.
21
Zadaniem operacji reagowania kryzysowego w danym kraju lub w midzynarodowym rodowisku jest niedopuszczenie do przeksztacenia sytuacji kryzysowych w wojn lub inny konflikt23. Ich istot jest wspieranie celu politycznego spoecznoci w ujciu wiatowym, regionalnym i narodowym. Wskazuje to na konieczno legitymizacji prawnej, by w tego typu operacjach nie reprezentowa
Metody dziaania powinny by odpowiednie do poziomu zagroenia i nie mog powodowa eskalacji napi, lecz ich deeskalacj.
jedynie interesu narodowego, lecz dy do zapewnienia zbiorowego bezpieczestwa. W aspekcie teorii operacji poczonych wielonarodowo oraz udzia rnych rodzajw si wskazuje na aspekt strukturalny, funkcjonalny i mentalny, ktry jest niezwykle istotny w tego typu dziaaniach. Na szczeblu operacyjnym bd prowadzone zazwyczaj operacje wielonarodowe. Mo-
Bezpieczestwo, pojcie wystpujce na gruncie rnych nauk, trudne do zdefiniowania. Najoglniej stan, w ktrym jednostka, grupa spoeczna, organizacja czy pastwo nie odczuwa zagroenia swego istnienia lub podstawowych interesw; sytuacja, w ktrej istniej formalne, instytucjonalne, praktyczne gwarancje ochrony. Zwizane z tym pojcia: bezpieczestwo psychiczne, osobiste, publiczne, finansowe, ekonomiczne, socjalne, midzynarodowe. Zob. Sownik encyklopedycznej edukacji obywatelskiej. wydawnictwo europa, warszawa 1999. 22 [...] pastwa same decyduj o swoich aspiracjach, jednake inaczej jest postrzegany problem zapewnienia bezpieczestwa przez te z nich, ktre d do utrzymania istniejcego status quo, a inaczej przez narody dce do zagwarantowania sobie szczeglnie uprzywilejowanej pozycji. Z tego wynika, e: potga (sia) pastwa jest czynnikiem warunkujcym skal preferowanych wartoci (bezpieczestwa); potga stanowi podstawowy zesp szans na realizacj jego interesw bezpieczestwa (racji stanu); zakres wartoci podlegajcych obronie (ochronie) w zwizku z potg podleg prawu rozszerzenia. Zob. A. dawidczyk: Nowe wyzwania, zagroenia i szanse dla bezpieczestwa Polski u progu XXI wieku. AON, warszawa 2001, s. 12. 23 Zob. Przedmiot bada i system poj..., op.cit.
2008/01
g one obejmowa dziaania w powietrzu i w przestrzeni kosmicznej, na morzu i na ldzie, dziaania z uyciem desantu morskiego i wojsk specjalnych, jak rwnie agencji rzdowych czy cywilnych. W idealnej sytuacji dowdca szczebla operacyjnego powinien by zdolny do dowodzenia wszystkimi wymienionymi elementami si, potrafic byskawicznie przerzuca rodki i koncentrowa je na kierunku gwnego wysiku24. W operacjach reagowania kryzysowego s uywane narzdzia walki zbrojnej oraz czsto ograniczone metody ich dziaania. Inn skal i rang prawn w ocenie wiatowej opinii maj operacje pokojowe, poniewa s determinowane zaoeniami wiatowej organizacji pokojowej, a siy pokojowe s wprowadzane w rejon konfliktu za zgod stron. Wedug ONZ do dziaa pokojowych zalicza si: dyplomacj prewencyjn, tworzenie pokoju, utrzymanie pokoju i budowanie pokoju. Inna klasyfikacja operacji pokojowych, w ktrych zadania realizuj siy pokojowe, wynika z przyjtego kryterium celu. Wedug niego wyrniono trzy ich kategorie: operacje zapobiegania konfliktom, operacje przywracania pokoju i operacje budowania pokoju. Czy taki podzia jest zasadny i czy w ogle powinien by dokonywany, biorc pod uwag konieczno opracowania dla kadej operacji
by nasta pokj
Do cech operacji o charakterze pokojowym mona zaliczy:
cel dziaania, ktrym jest utrzymanie pokoju zgodnie z midzynarodowym prawem oraz rozwizywanie wszelkiego rodzaju sporw metodami pokojowymi; konieczno okrelenia mandatu organizacji pokojowej dla wydzielanych si; zgod stron konfliktu na wprowadzenie si pokojowych; bezstronno.
Operacje pokojowe
tre wskazuje na dopuszczalne lub konieczne dziaania si pokojowych. Dlatego zasadne jest definiowanie tych dziaa oglnie jako operacji bez rozrniania ich rodzajw lub form. Niepowodzenie dyplomacji prewencyjnej moe by traktowane jako fiasko polityczne, ale rwnie jako sukces, poniewa strony podday si pokojowej procedurze rozwizywania sporw. Jeeli warunki te nie zostan spenione, to obecnie nie jest zasadne mwienie o operacjach pokojowych, lecz raczej o operacjach reagowania kryzysowego. Operacje pokojowe to forma organizowania i prowadzenia wielofunkcyjnych dziaa zmierzajcych do deeskalacji lub usuwania napi militarnych i utrwalania zachowa pokojowych w rejonie konfliktu pod auspicjami wiatowej lub regionalnej organizacji pokojowej. Celem jest utrzymanie pokoju oraz nakonienie stron konfliktu do przestrzegania pokojowych zachowa w rozwizywaniu sporu25. Analiza wspieranych celw politycznych oraz metod dziaania si zbrojnych w wyszczeglnionych operacjach pozwala postawi tez, e we wszystkich rodzajach operacji wystpuje pewnego rodzaju poczono. Czy konieczne jest zatem definiowanie operacji przez jej immanentn cech? Obecnie u
Por. doktryna operacyjna wielonarodowych..., s. 12. Zob. Przedmiot bada i system poj..., op.cit.
2008/01
15
inne spojrzenie
Nowoczesno we wspczesnych operacjach przejawia si w myleniu, planowaniu i takim dziaaniu, w ktrym cel jest osigany przy minimalnych stratach po obu stronach konfliktu. wskazuje to na inn filozofi uycia si zbrojnych i inn jako wspieranych celw politycznych.
OPeRACjA POCZONA TO NIe NOwy, dOdATKOwy ROdZAj CZy fORmA OPeRACjI, TO wymg wSPCZeSNyCh dZIAA26.
Mimo stwierdzenia, e poczono jest immanentn cech operacji oraz e jeden rodzaj si zbrojnych nie przyczyni si do osignicia zoonego celu operacji, w doktrynach i potocznym rozumieniu nadal wyszczeglnia si operacje poczon jako odrbny jej rodzaj. Kurczowe trzymanie si terminologii z poprzednich lat powoduje, e nie mamy rozstrzygni w dziedzinie rodzajw operacji oraz podziau kompetencji odnonie do dowodzenia nimi. Dzisiejszego rozumienia poczonoci nie mona postrzega jedynie w aspekcie strukturalnym, personalnym czy mentalnym. Dziaania poczone rozwijaj si od koordynacji zrnicowanych moliwoci rodzajw si zbrojnych i rodzajw wojsk przez ich synergi do spjnoci koherentnej27. Koherentno28 w dziaaniach poczonych
26 27
oznacza spjno oraz pen integracj wszystkich uczestnikw operacji w deniu do osignicia jej celu. Oznacza rwnie, e przez spjno celw wszystkich uczestnikw operacji nastpuje asymilacja dziaa w rnych rodowiskach, a nie tylko ich efektw. Rozwj operacji [] doprowadzi do powstania koncepcji operacji rozstrzygajcych, w ktrych dy si nie tyle do fizycznego unicestwienia przeciwnika, co raczej do wyczenia jego elementw decydujcych o moliwoci prowadzenia dziaa29. Obecnie zadania stawiane siom zbrojnym s zrnicowane: od dziaa sucych ksztatowaniu partnerstwa i kooperacji po pomoc humanitarn z jednej strony oraz od zada przywracania i budowania pokoju po obron kraju i sojusznikw z drugiej30. Stan polityczny koca konfliktu definiowany jako powrt do normalnych stosunkw prawnych i politycznych oznacza, e po dziaaniach militarnych prowadzonych narzdziami i metodami walki zbrojnej naley stworzy spoecznoci w obszarze konfliktu warunki do waciwego i zgodnego z midzynarodowymi standardami rozwoju i wsppracy. Dlatego nie jest celowe niszczenie obiektw, ktre nie przyczyni si bezporednio do zakoczenia konfliktu. Nowoczesno rodkw walki, gwnie raenia, pozwala dokonywa selekcji tych obiektw i okrela te ich cechy, ktre s istotne dla prowadzonych dziaa.
m. wiatr: Operacje poczone. Wyd. Adam marszaek, Toru 2006, s. 2526. Tame, s. 2021. 28 Koherencja zwarto, spoisto, czno, jednorodno, spjno. Sownik wspczesnego jzyka polskiego. wyd. Przegld Readers digest, warszawa 1998. 29 m. wiatr: Operacje, s. 1819. 30 Zob. j. Pawowski: Strategiczne problemy i dylematy we wspczesnym wiecie. wyd. Adam marszaek, Toru 2004, s. 143.
2008/01
NOTATKA
Minimalizacja strat staa si wyznacznikiem nowoczesnoci sposobw rozwizywania sporw z uyciem siy zbrojnej.
Wan funkcj peni wyznaczanie i planowanie obiektw do zniszczenia, ale tylko tych, ktre maj znaczenie dla osignicia celu militarnego i politycznego. Dziaania kontyngentw SZRP w Iraku i Afganistanie nie maj celu politycznego polegajcego na podbiciu tych pastw i pozbawieniu ich suwerennoci. Celem politycznego i militarnego dziaania jest destrukcja podstaw poprzedniego porzdku prawnego i politycznego, by zbudowa now jako prawn i polityczn tych pastw oraz inn jakociowo, w porwnaniu z poprzedni, ich suwerenno, opart na poszanowaniu podmiotowoci wszystkich uczestnikw stosunkw politycznych. Dlatego kade niepotrzebne destrukcyjne oddziaywanie na nieistotne elementy dla osignicia celu zwikszy w przyszoci zakres zada zwizanych z powrotem do normalnoci. Konieczno powodowania minimalnych start po obu stronach konfliktu wynika nie tylko z wymaga demokratycznego wiata, ale rwnie z rachunku ekonomicznego i spoecznego. Analiza obecnych konfliktw na wiecie pozwala postawi tez, e poczono dziaa przesuwa si z poziomu operacyjnego na poziom taktyczny. Nie wynika to z tworzonych struktur komponentw uczestniczcych w operacji, lecz z koniecznoci efektywnego dziaania. Dlatego istotne staje si definiowanie dziaa poczonych, a nie operacji poczonej, poniewa ona w swej naturze jest ju poczona. Co oznaczaj wspczesne dziaania poczone? Jeeli operacja jest form organizacyjn osigania celu strategicznego, to dziaania poczone s pewnego rodzaju metod efektywnego dziaania w dochodzeniu do celw czstkowych, co przyczyni si do osignicia globalnego celu. Dotychczasowa klasyfikacja operacji wedug kryterium celu osiganego przez dany rodzaj si zbrojnych oraz wedug rodzaju prowadzonej
31
walki, take z uwzgldnieniem rodowiska, uczestniczcych si czy okresw funkcjonowania pastwa, budzi wtpliwoci. Jest ona zasadna w przypadku masowych konfliktw, w ktrych uczestniczy wiele niezalenych od siebie podmiotw dziaania. We wspczesnych konfliktach, ze wzgldu na wsplne oddziaywanie na cel operacji z rnych rodowisk i w rnych rodowiskach dziaania, we wszystkich operacjach wystpuj dziaania poczone. Cecha, ktra zacza wyznacza kolejny rodzaj operacji, staa si jej nieodcznym atrybutem. Podstaw klasyfikacji operacji powinien by zatem wspierany cel polityczny W tym rozumieniu rozstrzygniciem jest osigniecie takiego stanu, ktry pozwala osiga cele polityczne. Rozstrzygniecie nie oznacza zniszczenia przeciwnika, lecz stworzenie warunkw do zakoczenia konfliktu w sferze politycznej. Komponenty si poczonych nie prowadz samodzielnych operacji, jak przyjmowano to w pocztkowym okresie rozwoju operacji poczonej, lecz wykonuj zadania majce doprowadzi do osignicia wsplnego celu31. Dlatego naley porusza problematyk dziaa poczonych w operacji. Jeeli mwimy o dziaaniach w rozumieniu wojskowym, to mamy na myli sposb osigania celu. Udzielamy odpowiedzi na pytanie, jak osiga cel. Konieczno udzielenia poprawnej odpowiedzi na tak postawione pytanie wie si z poszukiwaniem efektywnego rozwizania. Nie moe by ono postrzegane tylko przez pryzmat moliwoci jednego rodzaju si zbrojnych czy wojsk, lecz z uwzgldnieniem efektywnego dziaania. Efektywno w tym rozumieniu to postulat sprawnego, skutecznego i ekonomicznego dziaania. Dlatego efektywno to kategoria interdyscyplinarna, ktra nie moe by ograniczana moliwociami lub zdolnociami jednego pastwa, rodzaju si zbrojnych czy wojsk. Ide dziaa poczonych jest skuteczne osiganie celu. Wyraa si w optymalnym wykorzystaniu posiadanego potencjau oraz zdolnoci operacyjg nych uczestnikw operacji.
pk dr ANDRZEJ CZUPRYSKI
Akademia Obrony Narodowej
Tame, s. 164.
2008/01
17
N
NOTATKA
Si odpowiedzi Nato
arzdziem skutecznego prowadzenia operacji reagowania kryzysowego jest dla sojuszu pnocnoatlantyckiego koncepcja NRF (NATO Response Force Siy Odpowiedzi NATO).
Siy NRF osigny gotowo do dziaania w poowie 2006 r., demonstrujc j w czasie wicze z wojskami Steadfast Jaguar w rejonie Wysp Zielonego Przyldka.
jusznicze dowdztwa komponentw z Northwood, Neapolu, Ramstein i Izmiru oraz niektre pastwa NATO (Wielka Brytania, Francja, Wochy i Hiszpania). Dowdztwa komponentw si specjalnych, operacji psychologicznych oraz OPBMR maj delegowa wymienione ju pastwa oraz USA, RFN, Turcja, Czechy i Wgry.
Koncepcja wicze
wiczenia NRF przygotowywao i prowadzio Joint Warfare Center Centrum Dziaa Poczonych ze Stavanger. Zgodnie z opracowanym przez Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO do spraw Operacji dugoterminowym planem rotacji i konfirmacji kade poczone dowdztwo operacyjne (JFC Brunssum, Neapol, Lizbona) w cyklu raz na trzy lata uczestniczyo w dwch wiczeniach: DJTF na wiosn przed przyjciem odpowiedzialnoci (stand-by) oraz CJTF na jesieni. Dowdztwa zmieniay si zgodnie z planem. Otrzymyway nazw tzw. zestawu zmiana nastpowaa co 6 lub 12 miesicy w zalenoci od rodzaju komponentu. Do 2005 r. wiczenia nosiy nastpujce kryptonimy: pierwsze Allied Action, drugie Allied Warrior. W 2006 r. zmieniono kryptonimy odpowiednio na Steadfast Jackpot SFJT oraz Steadfast Jaw SFJW. Mankamentem tak prowadzonych wicze byo to, e kade dowdztwo operacyjne byo sprawdzane co trzy lata. W zwizku z tym, take po stwierdzeniu niedostatkw w wyszkoleniu dowdztw, gwny dowdca
2008/01
W celu sprawdzenia przygotowania do wykonywania zada w wiczeniach uczestniczyy zarwno dowdztwa szczebla operacyjnego (Joint Force Command Brunssum, Neapol, Lizbona), jak i okrelone komponenty Si Odpowiedzi NATO. Zgodnie z koncepcj dowdztwo operacji jest gotowe do rozwinicia: w pierwszej fazie tzw. DJTF (Deployable Joint Task Force Ekspedycyjne Dowdztwo Si Zadaniowych) oraz RB (Reach Back stacjonarne stanowisko dowodzenia szczebla JFC), w drugiej za fazie CJTF (Combined Joint Task Force Dowdztwo Wielonarodowych Poczonych Si Zadaniowych). Dowdztwo elementu ldowego (LCC) jest wystawiane przez sojusznicze dowdztwa komponentw z Heidelbergu i Madrytu oraz korpusy wysokiej gotowoci (NRDC NATO Rapid Deployable Corps). W przyszoci maj by rwnie wystawiane przez korpusy niszej gotowoci, take szczeciski. Dowdztwa elementw: morskiego (MCC) i powietrznego (ACC) organizuj so18 przegld wojsk ldowych
NATO w Europie (SACEUR) poleci dokonanie przegldu systemu wicze oraz opracowanie nowej koncepcji treningw NRF. Kierowanie opracowaniem nowej koncepcji zlecono JWC. Powoano zesp IPT Integration Project Team, w skad ktrego weszli oficerowie: SHAPE J-Staff, JFCs, ACT i JWC. Jego szefem zosta dyrektor JWC marszaek Peter Walker. Zesp podda gruntownej analizie program wicze i szkole NATO, opracowujc daleko idce zmiany. Propozycje zaakceptoway gremia kierownicze NATO, jak rwnie kraje sojusznicze. Po dyskusji postanowiono, e rok 2007 bdzie okresem przejciowym (transition), a rok nastpny rokiem realizacji (implementation). W proponowanym systemie szkolenia i wicze uczestnicz powizane ze sob wszystkie szczeble, od strategicznego przez operacyjny do taktycznego.
NOTATKA
Kady szczebel, dziaajc w poszczeglnych etapach tego systemu, wypracowuje decyzje i wytyczne dla kolejnego szczebla.
Nowa koncepcja
Najistotniejsz zmian jest to, e nowa koncepcja umoliwia udzia w wiczeniach kademu dowdztwu szczebla operacyjnego co najmniej raz w roku. Ponadto zmieniono zakres i nazwy wicze, przyjmujc tzw. koncepcj Steadfast Series. Pierwszymi zgodnie z t koncepcj bd wiczenia pod kryptonimem Steadfast Juncture (SFJE), obejmujce okres operacyjny DJTF+5. Bdzie w nich uczestniczy dowdztwo przed przejciem odpowiedzialnoci (dyuru stand-by) wraz z siami przewidzianymi do wejcia w rejon kryzysu (DJTF Initial Entry Operations). Drugimi w cyklu bd wiczenia pk. Steadfast Joiner (SFJR), rozgrywane w okresie DJTF+90. Uczestniczy w nich bdzie dowdztwo, ktre zakoczy dyur. wiczenia bd obejmowa cae spektrum u
OPRACOwANIe wASNe
19
Po co wiczymy w NATO
godnie z wytycznymi Komitetu wojskowego (mC) NATO dotyczcymi strategii sojuszu (mC 400/2) celem wicze jest takie doskonalenie przyjtych struktur dowodzenia i kierowania, by byy zdolne do wykonania penego spektrum zada.
i Sztab Generalny WP jako szczebel strategiczny polski odpowiednik Allied Reach), przez szkolenie kierowniczej kadry (od pukownika do generaa broni polskie SF PE&PR), z przejciem do wicze dowdczo-sztabowych dwulub trzyszczeblowych z udziaem komponentw szczebla operacyjnego (Dowdztwo Operacyjne, Dowdztwo Wojsk Specjalnych, Inspektorat Wsparcia SZ) i taktycznego. Niemiae prby wiczenia po nowemu podja ju cz oficerw Dowdztwa Wojsk Ldowych po pierwszych dowiadczeniach z udziau w omawianych przedsiwziciach NATO (po wiczeniach Constant Harmony w 2000 r.). Warto zapyta o opini na temat systemu organizowania polskich wicze oficerw, ktrzy jed na wiczenia sojusznicze jako wzmocnienie dowdztw NATO. Polska jako jedno z pastw sojuszu musi zacz odgrywa wiksz rol w koncepcji NRF. Sowami i gestami, polegajcymi na deklarowaniu maych pododdziaw, 40-milionowy kraj przekona urnalistw, ale nie fachowcw w mundurach, ktrzy widz, e kraje kilkakro mniejsze i modsze staem w sojuszu zadeklaroway wiksze zaangaowanie w Siach Odpog wiedzi NATO ni my.
Najwaniejszy sprawdzian
ojusz, planujc i prowadzc wiczenia na wszystkich szczeblach dowodzenia, realizuje wiele celw. jednym z nich jest osiganie zdolnoci operacyjnej oraz interoperacyjnoci, niezbdnych do prowadzenia operacji reagowania kryzysowego. dla Si Odpowiedzi NATO najwaniejszym sprawdzianem s take wsplne wiczenia, w czasie ktrych siy s te poddawane certyfikacji i ocenie.
Bierzmy przykad
pk EUGENIUSZ PRZENIOSO
Sztab Generalny WP
2008/01
Przygotowanie onierzy
specyficznych rodowiskach sabiej uzbrojone i mniej liczne grupy partyzanckie lub terrorystyczne mog mie uatwione zadanie prowadzenia walki z siami tworzcymi nowy porzdek lub z wojskami okupujcymi kraj. Zasada pozwl, aby teren walczy za ciebie w tym przypadku sprawdza si w stu procentach. Od momentu rozpoczcia dziaa w Iraku i Afganistanie polskie siy zbrojne musiay inaczej podej do zagadnie walki w bliskim kontakcie z przeciwnikiem. Orodek zurbanizowany w Wdrzynie spenia wymagania dotyczce szkolenia wojsk przygotowujcego do walki w miecie. Problemem jest natomiast to, e zosta on zaprojektowany i zbudowany zgodnie z architektur miast europejskich, a Europa oprcz wojny w byej Jugosawii oraz konfliktu w Pnocnej Irlandii na szczcie nie dowiadczya walk w miastach przez ostatnie 60 lat. Podobny problem miaa armia kanadyjska, ktra zaangaowaa si w konflikt w Afganistanie. Zupenie no2008/01
Orodek
Zintensyfikowa szkolenie
Konstrukcja orodka
21
u w maksymalnym stopniu urealni szkolenie. Armia kanadyjska uywa karabinkw kalibru 5,56 mm C7. Jest to odmiana amerykaskiego M16. Jego przystosowanie do strzelania amunicj FX polega na wymianie lufy i chwytu przedniego, co w przypadku tej broni ogranicza si do prostej czynnoci zajmujcej kilka sekund. Wymieniony element jest w kolorze niebieskim, aby nie doszo do pomyek (fot. 2). 22 przegld wojsk ldowych
Uzbrojenie i amunicja
Stosowana w szkoleniu amunicja barwica FX (uywaj jej nasze policyjne grupy antyterrorystyczne) dziaa podobnie jak w paintbalu. Moe by uywana w normalnej broni (karabinki, pistolety maszynowe i pistolety). Dla zachowania bezpieczestwa wymagane jest jedynie noszenie maski ochronnej na twarz, takiej jakiej uywa si podczas strzela w paintbalu. W szkoleniu s wykorzystywane dodatkowe materiay,
Materiay pomocnicze
JERZY GARSTKA
NOTATKA
Gwnym zadaniem wojsk inynieryjnych MW jest ustawianie przeciwdesantowych zapr minowych do izobaty 5 m w rejonie obrony.
1 m. Lupa: Siy obrony terytorialnej w obronie wybrzea morskiego. Przegld wojsk Ldowych 2006 nr 2, s. 28.
asze wybrzee morskie, majce ponad 500 km dugoci, jest w caoci atwo dostpne dla desantw morskich. Mona zatem przypuszcza, e bdzie to jeden z kierunkw dziaania potencjalnego przeciwnika. Doceniajc rol desantw morskich, siy zbrojne wielu pastw systematycznie prowadz szkolenie przygotowujce do tego typu dziaa. wiczenia prowadzone z siami desantu morskiego s podstaw do opracowania nowych sposobw dziaania wasnych pododdziaw w ramach obrony przeciwdesantowej. Obrona wybrzea morskiego jest integraln czci obrony kraju. Obejmuje dziaania majce na celu niedopuszczenie do wtargnicia na wybrzee si przeciwnika. Analizujc teren przyszych dziaa, mona podzieli go na cztery strefy1: morsk, obejmujc obszar wd wewntrznych (zalewy, zatoki) oraz wody terytorialne (12 Mm od linii brzegowej); nadbrzen, czyli pas ldu o gbokoci 35 km cigncy si wzdu linii brzegowej; ldow stref obrony stanowic pas wybrzea o gbokoci 4060 km od linii brzegowej; prak-
tycznie obejmuje ona stref nadbrzen; powietrzn stref obrony (przestrze powietrzn nad stref morsk i ldow). Dostpno wybrzea morskiego pozwala okreli prawdopodobne miejsca ldowania desantw, gdzie s dogodne warunki do podejcia jednostek desantowych i poduszkowcw do linii brzegowej, a take do szeroka plaa oraz wzgldnie dobrze rozwinita infrastruktura drogowa.
W duym stopniu bdzie ona zalee oraz waciwego zaplanowania uycia si i rodkw, od warunkw terenowych oraz charakteru dziaa przeciwnika. Due znaczenie w zwalczaniu desantw morskich przeciwnika ma sprzt, w ktry s wyposaone jednostki desantowe. Przykadem zbudowane dla potrzeb wsparcia desantw okrty klasy Tarawa (np. USS Saipan), ktre zabieraj na pokad nie tylko rodki desantowe, lecz maj take pokad startowy dla migowcw i samolotw pionowego startu. Jednoczenie jest to pywajcy szpital z trzystu kami u
przegld wojsk ldowych
2008/01
23
zapory
Przeciwdesantowe zapory inynieryjne mog by ustawiane w wodzie, na play i na brzegu. mog to by zapory minowe, fortyfikacyjne (niewybuchowe) i mieszane, wrd ktrych najskuteczniejsze s te pierwsze.
w obronie wybrzea morskiego. Przegld morski 1995 nr 10, s. 4 i 7. 4 j. garstka: Miny do zwalczania migowcw i desantw powietrznych. Przegld wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej 2003 nr 10, s. 6263; tene: Przyszo min przeciwmigowcowych. Przegld wojsk Ldowych 2005 nr 12, s. 89. 5 Z. Burawski: Zabezpieczenie inynieryjne obrony wybrzea morskiego. Przegld wojsk Ldowych 2005 nr 1, s. 22; j. garstka: Inynieryjne zabezpieczenie obrony wybrzea morskiego. Przegld morski 1991 nr 9, s. 10.
Tworzony zawczasu oraz doranie system zapr inynieryjnych powinien umoliwia raenie przeciwnika nie tylko na wodzie, play i brzegu, ale take w powietrzu (rys.). Dlatego te jako elementy
skadowe zapr inynieryjnych wyrnia si3: zapory przeciwdesantowe budowane przed przednim skrajem obrony (w wodzie na gbokoci do 5 m oraz na plaach i brzegu); zapory rozmieszczone na prawdopodobnych i wykrytych kierunkach natarcia desantu; zapory przeciwmigowcowe na prawdopodobnych trasach przelotu samolotw i migowcw4; zapory w prawdopodobnych rejonach ldowania desantw powietrznych i na kierunkach ich dziaania. W skad zapory minowej ustawionej w wodzie wchodz miny przeciwdesantowe i przeciwpancerne (fot.). Na brzegu za mog by stosowane miny przeciwpancerne wszystkich typw oraz tylko niektre odamkowe miny przeciwpiechotne okrnego i kierunkowego raenia typu PSM-1 i MON-100 (miny przeciwpiechotne PMD-6 i POMZ-2 nie speniaj wymaga II protokou CCW i konwencji ottawskiej).
odczas budowy zapr inynieryjnych naley uwzgldni m.in.: prawdopodobny skad desantu morskiego; charakterystyczne cechy terenu oraz dogodne odcinki pla do desantowania; gboko i uksztatowanie dna (gwnie w strefie przybrzenej) oraz rodzaj gruntu; warunki terenowe w gbi obrony; zamiar walki5.
2008/01
OPRACOwANIe wASNe
W obronie przeciwdesantowej wybrzea morskiego najczciej s stosowane zapory minowe, ktre nie tylko utrudniaj manewr i ruch wojsk desantowych, ale rwnie powoduj straty w sprzcie i sile ywej. Do budowy przeciwdesantowych zapr minowych w wodzie pododdziay inynieryjne Marynarki Wojennej stosuj przeciwdesantowe miny denne i kotwiczne oraz na nieduych gbokociach (0,5 1,0 m) miny przeciwpancerne TM-62 M i MPP-B z kotwicami betonowymi (balastowymi) o masie 30 i 60 kg. Kotwice balastowe stosuje si gwnie w celu zwikszenia statecznoci min oraz uniemoliwienia przemieszczania si ich pod wpywem fal. Przy stanie morza powyej 3 stopni w skali Beauforta miny mog by wyrzucane przez fale na brzeg lub pokrywane warstw piachu ju w cigu 45 godzin, co znacznie zmniejsza efektywno zapr. Podobnie zapory fortyfikacyjne przy stanie morza powyej 4 stopni w skali Beauforta mog by zniszczone w cigu 1012 godzin. Z tego
2008/01
powodu wskazane jest budowanie mieszanych zapr przeciwdesantowych. Do budowy przeciwdesantowych zapr fortyfikacyjnych uywa si palisad w postaci wbitych pali drewnianych i metalowych, jey, kozw itp., a take zapr drutowych. Wykonuje si je zwykle minimum w dwch rzdach i na gbokoci do 4 m, przy gstoci ustawiania 150 250 szt. na 1 km zapr.
NOTATKA
Mieszane zapory przeciwdesantowe skadaj si z kilku rzdw min przeciwdesantowych oraz zapr fortyfikacyjnych.
Gboko, na jakiej s ustawiane miny przeciwdesantowe, zaley od ich typu, rodowiska wodnego i jego falowania oraz od rodzaju rodkw, ktrymi dysponuj pododdziay inynieryjne. Mog to by rzuty bojowe i transportowe wyposaone w okrelon liczb min, ktr przyjmuje si za jednostk minowania wyznaczonych rubiey. Pododdziaowi temu wyznacza si rejony wyjciowe oraz kierunki i rubiee minowania. Zazwyczaj wyznacza si 12 kierunki minowania i na u
Walka obronna wymaga utworzenia systemu silnego ognia i zapr, ktry bdzie sprzyja skutecznemu zwalczaniu si desantowych rodkami ogniowymi (posiadanymi i wspierajcymi) na maksymalnym ich zasigu.
25
konieczno
Nie ulega wtpliwoci, e posiadanie w uzbrojeniu przeciwmigowcowej miny inteligentnej nie jest moliwe bez inwestycyji, czyli bez okrelonych nakadw finansowych. rys. 1. Rosyjskie miny przeciwmigowcowe TemP-20
rdo: Russian Mars, Military Technologs, Analisis of Russias Military Forces.htm/.
2008/01
27
w dziedzinie elektroniki i inynierii materiaowej. Dziki nim jest realne skonstruowanie rodkw minerskich przeznaczonych do zwalczania nisko leccych statkw powietrznych. Do najnowoczeniejszych rodkw nale miny z ukadami Exsplosively Formed Penetrators (EFP). Charakteryzuj si prost budow i czyteln zasad dziaania (jeden adunek = jeden pocisk). Maj zazwyczaj stosunkowo ma wag 2040 kg i mae wymiary, co powoduje, e mog by transportowane w duej liczbie kadym rodkiem transportu oraz przenoszone bezporednio przez onierzy. Podstawowa wada takich min to zwykle brak moliwoci ich cakowitego zamaskowania, czujniki (sensory) bowiem, ktre s w nich montowane (akustyczne, termiczne, cinieniowe i inne), aby prawidowo dziaa, musz by odkryte. Mimo tej wady wykrycie miny z powietrza jest w zasadzie mao prawdopodobne. Podstawowymi zaletami tego typu min s natomiast: mae koszty w porwnaniu z cen jednostkow kadego migowca, ktrego zniszcz; dua sia raenia; krtki czas przygotowania do dziaania; mae wymiary, co sprawia, e s trudne do wykrycia z powietrza. Wymienione waciwoci tego rodzaju min powoduj, e mog by stosowane masowo w rejonach, ktre bd zamyka dogodne korytarze lub kierunki przelotw NP przeciwnika. Ciekawym rozwizaniem jest mina rosyjska TEMP-205 (rys.1), w ktrej podstawow cech dziaania jest identyfikowanie celu na podstawie dwiku pracujcego silnika migowca6. Zdaniem rosyjskich specjalistw, tego rodzaju miny mog by skutecznym
NOTATKA
Konstrukcje
u nowym, poniewa prby uycia tego rodzaju rodkw byy ju praktycznie podejmowane przez Wietnamczykw z Pnocy podczas wojny ze Stanami Zjednoczonymi (1964 1975). Do tych celw wykorzystywano jednak do prymitywne adunki, ktre byy zazwyczaj przerbkami zdobycznych min amerykaskich dziaajcymi gwnie kierunkowo4. Jednym z rozpowszechnionych rodkw tego rodzaju bya amerykaska mina M18A1 Claymore. Wykorzystujc t wanie min, opracowano podobne konstrukcje w innych krajach, m.in. w ZSRR (mina MON-100) i Francji. W zwizku z nieustannym rozwojem migowcw bojowych i maowymiarowych rodkw napadu powietrznego uycie tradycyjnych min kierunkowego dziaania stawao si coraz bardziej problematyczne i mniej skuteczne. Sytuacja ta wpyna na zintensyfikowanie prac nad min nowej generacji. Ze wzgldu na kryterium ekonomicznoci mina miaa by wielofunkcyjna (uniwersalna), tzn. miaa niszczy cele zarwno naziemne, jak i powietrzne. Wprowadzenie tego rodzaju miny moe w istotny sposb usprawni obron przeciwlotnicz obiektw (pododdziaw) dziaajcych w stycznoci z siami przeciwnika, jak rwnie tych, ktre znajd si w strefie tyowej i nie maj szans otrzyma specjalistycznych rodkw OPL. Rnorodno zastosowa min inteligentnych jest moliwa ze wzgldu na wykorzystanie w ich budowie najnowszych osigni 28 przegld wojsk ldowych
Wzmocnienie OPL
Do najbardziej znanych min naley amerykaska mina przeciwmigowcowa AHM-9 o zasigu raenia do 100 m, ktra znalaza si w wyposaeniu armii USA na przeomie lat 1996/1997.
2008/01
rodkiem stosowanym w ramach samoobrony obiektw wojskowych przed atakami migowcw i samolotw szturmowych. W wielu armiach trwaj zaawansowane prace nad min przeciwlotnicz ADW (Air Defense Weapon). Bdzie ona wyposaona w ukady tzw. sztucznej inteligencji, umoliwiajce wykrywanie i niszczenie samolotw i migowcw leccych na maej wysokoci (100150 m). Przykadem niemiecka mina ADW wyposaona w zapalniki z czujnikiem akustycznym oraz dziaajcym w podczerwieni7 (rys. 2). W armii bugarskiej ju w poowie lat dziewidziesitych opracowano min przeciwmigowcow o kodzie AHM-200, przypominajc kierunkowe miny przeciwpancerne, ktre maj jednak odamkowy adunek bojowy. Mina jest wyposaona w dwa typy czujnikw: akustyczny i cinieniowy. Pierwszy wykrywa prac silnika migowca w odlegoci ponad 200 m i jeli poziom sygnau wzrasta, aktywizuje drugi detektor, ktry uzbraja min i powoduje jej detonacj, ale tylko w przypadku gdy cinienie powietrza wytwarzane przez wirnik migowca osignie odpowiedni warto. Cel powietrzny jest raony du liczb stalowych odamkw w odlegoci do 200 m, w polu raenia o szerokoci 5 m w 20-stopniowym sektorze ostrzau. Wysoko miny wraz z trjnonym stojakiem wynosi 400 mm, a masa caego zestawu nie przekracza 35 kg8. W tego typu minach s stosowane rnego rodzaju detektory: akustyczne, na podczerwie i radiowe, lokalizujce i identyfikujce migowiec. W przypadku gdy cel powietrzny znajdzie si w zasigu raenia miny, gowica bojowa otrzymuje sygna (impuls) wywoujcy zniszczenie celu. W USA stosouje si obecnie min przeznaczon do obrony obszaru (Area Defense Weapon) Hornet (rys. 3). Prowadzone s take intensywne prace nad modelem miny przeciwmigowcowej (GRAHMM). W opublikowanym przez Tradoc DC SINT Support Directorate wymieniono cztery kra2008/01
Nawet Bugaria
je, ktre prowadz prace bd ju produkuj min przeciwmigowcow. S to: Bugaria, Austria, Rosja i Wielka Brytania. W bugarskiej wersji miny zastosowano sensory radiowe i akustyczne, w pozostaych za akustyczne i na podczerwie. W wikszoci min przeciwlotniczych w pierwszym okresie dziaania, czyli w fazie wykrywania celu powietrznego, uaktywnia si sensor akustyczny. Po wykryciu akustycznym system okrela rodzaj celu. W najbardziej wyrafinowanych minach uaktywnia si system pozwalajcy okreli nawet typ migowca lub samolotu. Po zadziaaniu sensora akustycznego, ktry lokalizuje potencjalny cel powietrzny do zniszczenia, uaktywniane s kolejne sensory. Kiedy nastpny sensor (sensory) lokalizuje cel w granicach strefy raenia gowicy bojowej po jego uprzedniej identyfikacji (swjobcy), nastpuje odpalenie adunku9. Gowica bojowa w wikszoci przypadkw jest typu rozpryskowego, formatowanego czy penetrujcego lub stanowi ich kombinacj. Zasig raenia miny wynosi od 100 m do 300 m. u
przegld wojsk ldowych
29
Wprowadzenie do uzbrojenia naszych wojsk ldowych takiej miny byoby bardzo korzystnym rozwizaniem. Zwikszyoby nie tylko moliwoci obrony przeciwlotniczej, ale rwnie samoobrony (self defesne) kadego obiektu (pododdziau) na polu walki. Zakad Optoelektroniki WAT opracowa model miny przeciwmigowcowej, ktry spenia wymagania stawiane inteligentnemu rodkowi walki i ma moliwo niszczenia kadego nisko leccego statku powietrznego10. Mina ta charakteryzuje si rwnie duym uniwer-
Nasze wysiki
Zastosowanie
Jedna z moliwoci
W zasadzkach przeciwlotniczych z uyciem min przeciwmigowcowych ich eksplozja tworzy stref raenia dugoci nawet kilkuset metrw.
salizmem, co pozwala na uycie jej zarwno do niszczenia sprztu bojowego (czogw, BWP), jak i celw powietrznych. Skuteczny promie jej raenia wynosi do 300 m. Jej zalet jest rwnie to, e moe j ustawi jeden onierz. Mina jest wyposaona w zesp detektorw i czujnikw blokujcych detonacj miny w przypadku przelotu wasnych samolotw lub migowcw. Podstawowym elementem adunku Exlosively Formed Projectile (EFP) jest zazwy30 przegld wojsk ldowych
W przypadku zwalczania desantw powietrznych najpierw naley niszczy migowce transportowe, ktre stanowi znacznie atwiejszy cel.
2008/01
inteligentne miny zdalnego raenia jeden lub dwa wybuchowo formowane pociski zesp czujnikw: podczerwieni akustyczny cinienia sejsmiczny
nie na kierunkach lub w rejonach prawdopodobnego przelotu migowcw bojowych lub transportowych (rys. 4). onierze organizujcy zasadzki przeciwmigowcowe powinni po skrytym ustawieniu grup min prowadzi obserwacj przestrzeni powietrznej, a po wykryciu migowcw przeciwnika przystpi do ich zwalczania, np. przez rczne lub radiowe odpalanie ustawionych min.
2008/01
Zasadzka przeciwmigowcowa
Dla zapewnienia dobrych warunkw do niszczenia migowcw w rejonie organizowanej zasadzki onierze powinni zajmowa stanowiska w odlegoci 300500 m od siebie. Przy takim rozmieszczeniu ich stanowiska powinny znajdowa si w dwch liniach oddalonych od siebie rednio o 200300 m, co zapewni wiksz gboko oddziaywania na przelatujce migowce. Ustawienie min w jedn lini pozwala na prowadzenie walki ze migowcami przeciw- u
przegld wojsk ldowych
31
Korzyci
1 Rozwj rodkw napadu powietrznego w poczeniu z ich precyzj oraz du si raenia powoduje, e zagroenie powietrzne obejmuje obecnie cae rejony dziaania wojsk, co oznacza w praktyce, e aden element ugrupowania bojowego czy operacyjnego nie moe czu si bezpieczny. Bdzie bowiem osigalny dla wikszoci wspczenie stosowanych rodkw napadu powietrznego. 2 Konflikty zbrojne w Iraku, Kosowie czy Afganistanie wskazuj wyranie, e rzeczywistym przeciwnikiem wojsk s coraz czciej maowymiarowe rodki napadu powietrznego (aparaty bezzaogowe, rakiety skrzydlate). Przykadem operacja Pustynna burza, w ktrej wielko strat poniesionych przez wojska ldowe Iraku na skutek uycia rodkw napadu powietrznego koalicji bya znacznie wiksza ni straty poniesione w wyniku dziaa si ldowych. dziaania si powietrznych koalicji antyirackiej umoliwiy przeprowadzenie byskawicznej kampanii ldowej, ktra trwaa zaledwie sto godzin. S. Zajas: Siy powietrzne w operacjach poczonych. Przegld wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej 2003 nr 7, s. 28. 3 Zagroenie powietrzne jest postrzegane jako: moliwo ataku przy uyciu statku lub aparatu powietrznego na obiekty istotne dla funkcjonowania wojsk. Bezpieczne niebo (materiay z konferencji naukowej). j. gotowaa (kier. naukowy). AON, warszawa 2002, s. 53. 4 Przedstawiona na fotografii amerykaska mina m18A1 wyrzuca okoo 500 odamkw stalowych w sektorze o szerokoci 60o i na wysoko 2 m. Optymalne efekty jej dziaania osigano wwczas, gdy ustawiano j w odlegoci do 50 m od celu raenia, chocia jak twierdzi grono amerykaskich ekspertw jest ona jeszcze do skuteczna nawet w odlegoci 100 m. miny tego typu zakadano np. na drzewach w taki sposb, aby oddziayway w podanym sektorze zagroenia migowcowego. 5 Russia Unveils Anti-Helicopter Mine Project. janes International defense Review 1998 nr 1, s. 16. 6 j. garstka: Miny do zwalczania migowcw i desantw powietrznych. Przegld wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej 2003 padziernik, s. 6162. 7 Zob. S. miting: Mina na migowiec. Polska Zbrojna nr 20 z 18 maja 2003 r. 8 A. Kiski, P. Paszkowski, R. Rochowicz: Bugarska mina przeciwko migowcom. Nowa Technika wojskowa 1996 nr 11, s. 6. 9 S. Townsend, K. wright: Modeling the Anti-Helicopter Mine Threat. Aircraft Survivability 2002 Spring, s. 16. 10 m. mroczkowski: Zwalczanie celw powietrznych w strefie bliskiej. Referat wygoszony w AON na wydziale wojsk Lotniczych i OP 28 kwietnia 2000 r. 11 Tame. 12 j. wolak: Saperskie zasadzki. Przegld wojsk Ldowych 1995 nr 4, s. 36. 13 Tame, s. 37. 14 g. hodanowicz: Nowe prace WITU. Raport wTO 1999 nr 9, s. 70.
2007/01 2008/01
AKTUALNOCI
16.11. minister obrony narodowej Bogdan Klich, w asycie szefa Sztabu generalnego wojska Polskiego gen. franciszka ggora, zoy wieniec na pycie grobu Nieznanego onierza. w uroczystoci uczestniczyli przedstawiciele instytucji mON i Sztabu generalnego wP oraz dowdcy poszczeglnych rodzajw si zbrojnych. 19.11. Podczas konferencji prasowej dowdca wielonarodowej dywizji CentrumPoudnie gen. dyw. Tadeusz Buk omwi wyniki operacji Lwi skok. w cigu trzech dni iraccy onierze, wspdziaajc z pododdziaami dywizji, zatrzymali 81 osb podejrzanych o dziaalno kryminaln i terrorystyczn. 20.11. minister obrony narodowej Bogdan Klich wzi udzia w posiedzeniu Rady Unii europejskiej ds. Oglnych i Stosunkw Zewntrznych (gAeRC general Affairs and external Relations Council). Podczas wsplnej sesji ministrowie spraw zagranicznych i obrony pastw Ue dyskutowali na temat europejskiej polityki bezpieczestwa i obrony oraz sytuacji panujcej w darfurze. 20.11. w posiedzeniu Zgromadzenia mw Zaufania z jednostek i instytucji lskiego Okrgu wojskowego wzili udzia m.in.: dowdca okrgu gen. dyw. Zbigniew gowienka, przewodniczcy Konwentu dziekanw pk Anatol Tichoniuk oraz szef g-1 Ow pk mirosaw Karasek. u
ANdRZej SOwA
Czesi w oW
oficjaln wizyt przebywaa we wrocawiu w dniach 2022 listopada 2007 r. delegacja oficerw z dowdztwa Si wsparcia i Szkolenia Si Zbrojnych Republiki Czeskiej na czele z dowdc gen. bryg. Frantiskiem Malenynskim. Czescy oficerowie poznali histori l-
skiego Okrgu wojskowego oraz jego zadania. Ze sposobami realizacji zada kryzysowych w wojewdztwie dolnolskim zapoznano ich podczas spotkania w wojewdzkim Sztabie wojskowym oraz w wydziale Reagowania Kryzysowego Urzdu wojewdzkiego.
Nurkowanie z nitroksem
W dniach 2225 listopada 2007 r. czonkowie sekcji petwonurkowania WSOWL doskonalili umiejtnoci nurkowania z uyciem mieszanek nitroksowych. Wszyscy uczestnicy kursu zdobyli uprawnienia do nurkowania w aparatach oddechowych o otwartym obiegu z wykorzystaniem mieszanin nitroksowych o zawartoci do 40% tlenu.
2008/01
33
AKTUALNOCI
u w tajnym gosowaniu wybrano
dziekana Korpusu Oficerw Ow, ktrym ponownie zosta ppk wojciech fakowski. 20.11. dziewiciu inspektorw z Biaorusi i Kazachstanu przebywao w 17 wielkopolskiej Brygadzie Zmechanizowanej w celu przeprowadzenia inspekcji zgodnie z traktatem o konwencjonalnych siach zbrojnych w europie (Cfe). Sprawdzano ilo sprztu bdcego w wyposaeniu brygady, czy jest zgodna z zadeklarowan. 20.11. Podpukownik Zdzisaw Zwierz przekaza dowodzenie 1 Siedleckim Batalionem Rozpoznawczym ppk. Arkadiuszowi widle. w uroczystoci wzili udzia szef Zarzdu Rozpoznania i walki elektronicznej dowdztwa wojsk Ldowych pk Krzysztof Olszak oraz szef szkolenia 1 wdZ pk jerzy Piaskowski, a take przedstawiciele wadz lokalnych i samorzdowych. 2123.11. doskonalenie procedur wsparcia pastwa gospodarza (hNS) w jednostkach i instytucjach lskiego Okrgu wojskowego z uwzgldnieniem wspdziaania z ogniwami ukadu pozamilitarnego byo celem szkolenia obronnego przeprowadzonego podczas odprawy szkoleniowo-koordynacyjnej w wieradowie-Zdroju. jej organizatorem by pk Krzysztof Kruycki szef Oddziau Zabezpieczenia funkcji Pastwa gospodarza lskiego Okrgu wojskowego.
rozwija wspprac
by omwi biece sprawy dotyczce szkolenia armii afgaskiej, w bazie gardez spotkali si 28 listopada 2007 r. dowdca PKw w Afganistanie gen. bryg. Jerzy Biziewski oraz dowdca 203 Korpusu Narodowej Armii Afgaskiej gen. Abdoul Khaliq. Rozpatrywano kwesti wspdziaania polskiego OmLT (Operacyjno-doradczy Zesp cznikowy) z afgaskim kandakiem (batalionem). generaowie podzielili si spostrzeeniami i wnioskami z dotychczasowych dowiadcze w planowania i prowadzeniu wsplnych dziaa przez polskich i afgaskich onierzy.
2008/01
mON
inister obrony narodowej Bogdan Klich powierzy 27 listopada 2007 r. obowizki nowemu podsekretarzowi stanu w ministerstwie Obrony Narodowej. Stanisaw jerzy Komorowski bdzie kierowa sprawami polityki obronnej.
PKw AfgANISTAN
AKTUALNOCI
Stokrotka zakoczona
ukownik Andrzej Brzoza szef Zarzdu Planowania Systemw dowodzenia i cznoci SgwP jako kierownik wicze Stokrotka 07, powiconych zgrywaniu zautomatyzowanych systemw dowodzenia i kierowania rodkami walki, stwierdzi, e osignito postp w dziedzinie automatycznej wymiany informacji. Ce-
21.11. Zgromadzenie mw Zaufania Korpusu Oficerw POw dokonao wyboru nowego dziekana. wikszoci gosw (92%) funkcj te ponownie powierzono ppk. waldemarowi Trzeszczkowskiemu.
SyLwIA gUZOwSKA
lem rozpocztych 26 listopada wicze bya weryfikacja interoperacyjnoci automatyzowanych systemw dowodzenia
bdcych w wyposaeniu wszystkich rodzajw si zbrojnych oraz wypracowanie kierunkw ich modernizacji.
22.11. gen. bryg. Andrzej fakowski obj stanowisko szefa Zarzdu Logistyki i Zasobw midzynarodowego Sztabu wojskowego NATO (Assistant director, Logistics and Resources division ImS). Bdzie on najwyszym rang polskim generaem sucym w midzynarodowym Sztabie wojskowym (ImS) NATO. 23.11. w Klubie garnizonowym 17 wBZ zorganizowano spotkanie z rodzinami onierzy, ktrzy wykonuj zadania bojowe w Afganistanie. Oficer sztabu brygady mjr Zdzisaw Ko poinformowa o moliwoci zgaszania pyta i problemw do Centrum Pomocy Rodzinom, ktre zostao utworzone w brygadzie specjalnie na potrzeby PKw w Afganistanie. 23.11.w koszarach 18 Batalionu desantowo-Szturmowego gen. franciszek ggor powita onierzy, ktrzy w padzierniku powrcili z misji w Afganistanie. Uroczysto zostaa poczona z obchodami wita batalionu. 27.11. Starszy szeregowy jan mariaski, onierz 17 wBZ ranny podczas misji w Afganistanie, zosta odznaczony medalem Chway oraz odznak bojow. Uroczysto odbya si u
trjstronne spotkanie
polsko-niemiecko-czeskim spotkaniu dotyczcym partnerskiej wsppracy midzy Siami wsparcia i Szkolenia Si Zbrojnych Republiki Czeskiej, III Okrgiem wojskowym Bundeswehry RfN oraz lskim Okrgiem wojskowym, ktre odbyo si w dniach 35 grudnia 2007 r., wzili udzia przedstawiciele komrek odpowiedzialnych za t wspprac.
RySZARd gOdLewSKI
owdca Polskiego Kontyngentu wojskowego w Afganistanie gen. bryg. Jerzy Biziewski spotka si 4 grudnia 2007 r. z wiceministrem obrony narodo-
wej Afganistanu Abdulem Nurristani. w trakcie wizyty omwiono zasady wsppracy polskich i afgaskich onierzy, a take sytuacj w Afganistanie.
2008/01
35
AKTUALNOCI
u w Lubuskim Orodku
Rehabilitacyjno-Ortopedycznym w wiebodzinie, gdzie przebywa on na rekonwalescencji. 29.11. Prezes Rady ministrw donald Tusk powoa Piotra Czerwiskiego na stanowisko sekretarza stanu w ministerstwie Obrony Narodowej. 1.12. Rumuscy onierze stacjonujcy w bazie echo w diwanii obchodzili 89. rocznic zjednoczenia Rumunii. do udziau w uroczystoci zostali zaproszeni przedstawiciele wszystkich kontyngentw wojskowych tworzcych wielonarodow dywizj CentrumPoudnie. dowdca rumuskich onierzy pk Tudorica Petrache odebra z rk gen. dyw. Tadeusza Buka upominek oraz yczenia z okazji dnia Narodowego. 7.12. w sztabie 11 dKPanc odbya si gra decyzyjna nt. formowanie, przygotowanie i szkolenie I zmiany PKw Czad. w wyniku dyskusji przyjto harmonogram szkolenia oraz realizacji przedsiwzi zwizanych z tworzeniem zwartej struktury kontyngentu. Powoano do ycia grup Kierowania Szkoleniem i Przygotowaniem PKw Czad. 16.12. Zakoczya si wsplna operacja si polskich, amerykaskich oraz afgaskiej armii i policji pod kryptonimem Sham Shad, ktrej gwnym celem byo wzmocnienie pozycji rzdu afgaskiego w dystryktach dilla, Kushamond, jani Khel, Kayhr Kot, yosof Khel i yahya Khel.
wito artylerzystw
rtylerzyci 23 lskiej Brygady Artylerii obchodzili 4 grudnia swoje wito. Na zbirce pododdziaw brygady stany trzy pokolenia artyleryjskie onierze baterii szkolenia podstawowego, skadajcy w tym dniu uroczyst przysig wojskow, kadra oraz byli artylerzyci 23 BA. Uroczysto zaszczycili swoj obecnoci m.in. byli szefowie wojsk rakietowych i artylerii Ow na czele z gen. bryg. w st. spocz. Antonim Skibiskim.
Poegnanie
Po
38 latach noszenia munduru gen. broni dr mieczysaw Bieniek zakoczy sub w wojskach Ldowych. Uroczysto poegnania odbya si 12 grudnia w dowdztwie wojsk Ldowych.
jACeK mATUSZAK
2008/01
RemIgIUSZ KwIeCISKI
do produktw geograficznych
O sukcesie na polu walki bardzo czsto decyduje szybko zdobycia wiadomoci. wyjtkiem od tej reguy z pewnoci nie jest informacja o terenie, dlatego w wojskowym Centrum geograficznym powstaje nowatorski system informatyczny majcy na celu uatwienie i przyspieszenie procesu pozyskiwania danych geograficznych.
rastrowe; s to zwykle zeskanowane mapy, ktrym nadano georeferencj, co oznacza, e z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania (m.in. systemu Geoserwer, Pakietu Grafiki Operacyjnej czy FalconView wchodzcego w skad PFPS) istnieje moliwo odczytywania wsprzdnych z tych map oraz nakadania warstw wektorowych. Do produktw rastrowych zalicza si rwnie ortofotomapy lotnicze i satelitarne; wektorowe; s przechowywane w postaci bazy danych, w ktrej znajduj si poza informacjami o ksztacie obiektw (w postaci wsprzdnych) rwnie dane opisowe (atrybutowe) zawierajce parametry obiektu (np. dugo i nono mostu);
Szybki dostp
obrze wszystkim znane papierowe mapy topograficzne to obecnie jedynie may uamek produktw wykonywanych przez Sub Topograficzn Wojska Polskiego. Obecnie niespotykane dotychczas moliwoci zapewniaj nowoczesne mapy cyfrowe. Niestety, aby efektywnie ich uywa, konieczne jest specjalistyczne i niejednokrotnie drogie oprogramowanie. W zwizku z tym opracowano Geoserwer system umoliwiajcy korzystanie z cyfrowych produktw geograficznych za pomoc... przegldarki internetowej. System umoliwia korzystanie z wikszoci opracowa tworzonych przez Sub Topograficzn Wojska Polskiego. Poza produktami rodzimymi na dyski twarde systemu s wprowadzane dane pozyskane od sojusznikw. Stosowane w systemie cyfrowe produkty geograficzne mona podzieli na dwa podstawowe rodzaje. Wyrnia si wic produkty:
NOTATKA
Geoserwer jest systemem, w ktrym wszystkie cyfrowe dane geograficzne s zgromadzone na dysku komputera centralnego.
matrycowe; stanowi zbir odpowiednio zorganizowanych (zwykle w postaci siatki kwadratw) punktw powierzchni o znanych wsprzdnych paskich (x, y) oraz wysokoci, umoliwiajcych odtworzenie uksztatowania terenu w okrelonym obszarze; opisowe; s to opracowania (gwnie w formie plikw tekstowych) zawierajce informacje o danym kraju, rejonie itp.
Par sw o danych
Jak to dziaa?
Aby korzysta z cyfrowych danych przestrzennych (geograficznych), konieczny jest bardzo wydajny i nowoczesny sprzt. Dane te zwykle zajmuj bardzo duo miejsca na dysku i z pewnoci szybko zapeniyby dyski twarde przecitnego domowego komputera. u
przegld wojsk ldowych
Zaoeniem systemu jest dostpno do danych geograficznych odnoszcych si do obszaru caego wiata. Oczywicie najwikszy nacisk zosta pooony na najwaniejsze obszary zainteresowania Si Zbrojnych RP (obecnie Irak i Afganistan).
2008/01
37
ARChIwUm AUTORw
Wicej ni papier
poza geometri obiektu zawieraj informacj wanie przedziaami skalowymi (odpowiada to o nim, wiadczy o tym, e s czym wicej ni przyblianiu i oddalaniu widoku dla odpomapa to wielka baza danych o obiektach wiedniej skali widoku wywietlaj si odpoprzestrzennych. wiadajce tej skali produkty). W ten sposb Opracowujc architektur systemu, prze- na przykad dla kompozycji Afganistan raster widziano dwa zasadnicze sposoby pracy mamy cay przedzia skalowy map Afganistaz cyfrowymi danymi geograficznymi. Pierw- nu (od skali 1:5 milionw, przybliajc barszy polega na pobraniu caego, opracowane- dziej odpowiednio 1:2 milionw, 1:500 tys., go uprzednio przez Sub Topograficzn lub 1:250 tys., a do szczegowych map w skali pozyskanego od sojusznikw, produktu geo- 1:50 tys.). graficznego. Takie wykorzystanie GeoserweTakie mapy rastrowe i zdjcia lotnicze mona ra ma sens wwczas, gdy uytkownik ma porwna do tradycyjnych, papierowych promoliwo (sprzt, duktw, ale zeskanooprogramowanie i oczywanych i wywietloSystem bdzie dziaa wicie umiejtnoci) nych na ekranie moniskorzystania z surowe- w wojskowej sieci intranetowej tora. Dodatkowo mapy go produktu. Pobierate maj referencj (MiL-WaN), dlatego przyszli nie danych umoliwia przestrzenn, co oznawyszukiwarka produk- uytkownicy musz mie dostp cza, e pozwalaj na tw. Wpisuje si w niej dokonywanie pomiado komputera pracujcego format produktu, jaki rw, np. wsprzdchcemy uzyska oraz nych, powierzchni czy w tej sieci. w celu uszczegowieodlegoci. nia wyboru sowa kluZ myl o uytczowe. Po zatwierdzeniu polecenia system kownikach, ktrym potrzebne s papierowe przeszukuje baz danych i wywietla rezul- wersje mapy, powstaa funkcja drukowania taty. Po wyborze produktu serwer przygoto- wywietlanego widoku. System umieci auwuje skompresowan paczk danych i udo- tomatycznie na wydruku nazw, skal i postpnia j uytkownikowi do pobrania dziak liniow. (z wykorzystaniem protokou FTP). i cenicych nowoczesno W ten sposb system Geoserwer staje si swoInnym, zapewniajcym wicej moliwoci, istym repozytorium cyfrowych produktw geograficznych. To bardzo duy skok jakociowy, podejciem do danych przestrzennych jest kobiorc pod uwag fakt, e dotychczas zamwio- rzystanie z modelu wektorowego. Doczona do ne produkty byy przesyane na pytach CD... danych geometrycznych obiektw baza jest niezwykle uytecznym narzdziem do dokonywapoczt. nia analiz. System Geoserwer pozwala na uycie Dla wielbicieli papieru duej czci oferowanych informacji przestrzenDrugim sposobem korzystania z systemu nych. Sprzyja temu fakt, e praktycznie cay jest praca z uyciem przegldarki internetowej. wiat jest pokryty danymi wektorowymi, ktre Wwczas postpujemy podobnie jak w przy- odpowiadaj zawartoci informacyjn mapom padku zwykej strony internetowej. Dane, jakie w skali 1:1 miliona i 1:250 tys. Dla niektrych mona przeglda, s pogrupowane (zwykle obszarw (zwaszcza obszarw zainteresowaze wzgldu na zasig) w kategorie tematyczne. nia) dostpne s dane o duo wikszej szczegKategoriami dla produktw rastrowych bd owoci. np.: Polska raster czy Afganistan raster. Po Przy uyciu danych wektorowych i Geoserwybraniu interesujcej uytkownika kategorii wera mona dokona: bdzie mg on zmienia szczegowo wy odczytu opisowych atrybutw obiektw, wietlanych danych przez odpowiednie opero- np. parametrw mostu czy drogi; u
2008/01 przegld wojsk ldowych
39
2008/01
N
NOTATKA
w operacjach kryzysowych
Najpierw polityka
elem operacji Concordia byo wdroenie decyzji politycznej dotyczcej przejcia zada od wojsk NATO. Liczce okoo 400 onierzy siy Ue przystpiy do wykonywania zada w rejonie odpowiedzialnoci o niskim i wzgldnie staym poziomie zagroenia.
Siy militarne ue
C
ATO byo podstawowym rdem wiedzy i dowiadczenia pomocnym w tworzeniu si militarnych Unii Europejskiej przeznaczonych do rozwizywania wspczesnych konfliktw po zakoczeniu zimnej wojny. Punktem wyjcia do wydzielenia si UE oraz zaangaowania ich w operacje militarne w sytuacjach kryzysowych bya seria spotka politykw zapocztkowana w 1996 r. w Berlinie. Ostatecznie 12 grudnia 2002 r. opracowano warunki uycia wsplnych si militarnych, ujte w porozumieniu Berlin Plus.
Porozumienie dotyczyo moliwoci wsppracy UE z NATO wraz z wydzielonymi siami i rodkami zabezpieczenia.
wykorzystanie si rezerwowych w sytuacji zagroenia. Operacja Concordia zakoczya si pomylnie i przyczynia do waciwego przygotowania planw kolejnej, ktrej nadano kryptonim Althea. Dowiadczenia zdobyte podczas planowania kolejnej operacji byy podstaw dokonania w ramach porozumienia Berlin Plus nastpujcych ustale: na przygotowanie operacji naley przewidzie odpowiednio dugi czas, przeznaczony przede wszystkim na jej zaplanowanie, zwaszcza w aspekcie czasochonnych negocjacji politycznych; przed rozmieszczeniem wojsk na obszarze operacji naley zastosowa wszelkie procedury zgodnie z prawnym statusem pobytu wojsk na terytorium obcego pastwa (wedug NATO tzw. SOFA); struktura si i system dowodzenia powinny by jasno okrelone; sposb dostpu do informacji niejawnych i ich wymiany wymaga szczegowego opracowania; u
przegld wojsk ldowych
Dowiadczenia
W konsekwencji tych rozmw zawarto porozumienie dotyczce przejcia przez siy UE operacji NATO w Byej Jugosawiaskiej Republice Macedonii. Operacji tej, pierwszej prowadzonej w ramach porozumienia, nadano kryptonim Concordia. W krtkim czasie obie organizacje opracoway koncepcj praktycznego wspdziaania w takich obszarach, jak: planowanie; podstawy prawne uycia si UE; wymiana informacji midzy NATO a UE; system dowodzenia i cznoci; potrzebne siy i rodki wydzielane przez NATO;
2008/01
41
Operacja Concordia zakoczya si sukcesem. Siy Unii Europejskiej zrealizoway bowiem w krtkim czasie zadania operacyjne w ramach reagowania kryzysowego na obszarze Byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii.
Na szczeblu dowdztwa strategicznego NATO zastpca dowdcy Si Sojuszniczych NATO w Europie (DSACEUR) jako dowdca operacji (OPS CDR) Concordia wskaza na konieczno powoania szczebla poredniego operacyjnego midzy strategicznym a taktycznym stanowiskiem dowodzenia wojskami, czyli dowdc Si Europejskich (COMEUFOR). Brak ogniwa operacyjnego w systemie dowodzenia wojskami byo przedmiotem wielu dyskusji na szczeblu politycznym i wojskowym. Ostatecznie ustalono, e funkcje te bdzie peni Poczone Dowdztwo Si w Neapolu (JFC Naples), bdce w strukturach dowodzenia NATO dowdztwem operacyjnym. Ze wzgldu na fakt, e dowdc JFC w Neapolu jest genera armii USA, szef sztabu bdcy zawsze generaem pochodzcym z jednego z pastw europejskich zosta wyznaczony na dowdc tzw. Elementu Si
Problemy dowodzenia
Unii Europejskiej (European Union Command Element EUCE). Decyzja ta bya sluszna nie tylko ze wzgldu na zachowanie waciwego systemu dowodzenia, ale take: gwarantowaa dostp do penej informacji w regionie odpowiedzialnoci; umoliwiaa koordynacj uycia dostpnych si rezerwowych; zapewniaa wiksz przejrzysto dziaa. Zdobyte dowiadczenie pozwolio Unii Europejskiej lepiej przygotowa kolejne operacje na terytorium Boni i Hercegowiny. Podczas organizowania operacji Althea jednym z istotnych elementw byo obsadzenie stanowiska jej dowdcy oraz ustalenie Operacyjnego Stanowiska Dowodzenia Unii Europejskiej (EUOHQ).
ramach porozumienia Berlin Plus zdecydowano, e funkcj dowdcy operacji kadorazowo bdzie peni zastpca dowdcy Si Sojuszniczych NATO w europie (dSACeUR), ktrym zawsze bdzie czterogwiazdkowy genera z jednej z armii pastw europejskich czonkw sojuszu.
Wymiana informacji
Problemem, ktry zosta ostatecznie rozwizany dziki dentelmeskiemu porozumieniu, byo uzgodnienie zasad wymiany informacji niejawnych midzy NATO a Ue. wynika on z faktu, e w dziaaniu uczestniczyli przedstawiciele wojsk: pastw bdcych wycznie czonkami NATO; pastw czonkowskich NATO bdcych jednoczenie czonkami Ue; pastw wchodzcych wycznie w skad Ue; pastw spoza struktur NATO i Ue.
Z chwil zakoczenia w grudniu 2003 r. operacji Concordia postanowiono pozostawi na miejscu w SHAPE Najwyszym Stanowisku Dowodzenia Si Sojuszniczych NATO cz personelu pastw Unii Europejskiej do wsppracy z oficerami sojuszu. Ich zadaniem byo zakoczenie opracowywania wnioskw z poprzedniej operacji w celu spoytkowania ich podczas planowania kolejnej przez siy Unii Europejskiej. Personel ten stanowi podstaw utworzonego w maju 2004 r. elementu sztabowego EUSG (Grupy Sztabu Si Unii Europejskiej), ktry zosta pniej gwnym elementem utworzonego w SHAPE Operacyjnego Stanowiska Dowodzenia Unii Europejskiej (EUOHQ). Operacja Althea jest prowadzona z wykorzystaniem rodkw i moliwoci NATO. W praktyce oznacza to, e SHAPE jako cao peni funkcj Operacyjnego Stanowiska
2008/01
Dowodzenia Unii Europejskiej (EUOHQ). W myl koncepcji zawartej w porozumieniu Berlin Plus, Dowdztwo Operacyjne opracowao w 2004 r. dokument podsumowujcy moliwoci i potrzeby wydzielania przez NATO rodkw, ktre s niezbdne do prowadzenia operacji przez siy UE. Pod koniec 2004 r. po dziewiciu latach prowadzenia operacji si stabilizacyjnych SFOR pod dowdztwem NATO dziaania w Boni przeja Unia Europejska. Rozwinite w ramach wspomnianej ju operacji pod kryptonimem Althea wojska nosz miano Si UE EUFOR. Przejcie przez EUFOR zada operacyjnych SFOR odbyo si zgodnie z planem. Polegao ono na zamianie emblematw identyfikujcych przynaleno wojsk. Wyzwaniem bya zamiana wojsk spoza UE, czyli si USA zerodkowanych gwnie w sektorze pnocnym ze
Cele operacji
Gwne cele polityczno-militarne operacji althea to:
przy minimalnym zaangaowaniu militarnym stworzenie warunkw bezpiecznego i swobodnego funkcjonowania organizacji Ue oraz innych midzynarodowych struktur dziaajcych na terenie Boni i hercegowiny; monitorowanie sytuacji oraz zapewnienie warunkw niezbdnych do przestrzegania militarnych ustale zawartych w Oglnych ramach porozumienia pokojowego.
Od koncepcji do czynu
stanowiskiem dowodzenia w Tuzli. Ocena sytuacji oraz stopnia wykonania zada jest dokonywana w cyklu szeciomiesicznym przez Operacyjne Stanowisko Dowodzenia Unii Europejskiej i przedstawiana najwyszym organom UE przez dowdc jej si. u
OPRACOwANIe wASNe
2008/01
43
System dowodzenia
Cele operacji
Na pomoc NATO
ramach wsparcia NATO wydzielio: elementy struktury dowodzenia w mons (ShAPe), Neapolu (jfC Naples) i Sarajewie (NATO hQ Sarajewo); systemy informacji i cznoci na wszystkich szczeblach dowodzenia; systemy wywiadowcze; powietrzny system wczesnego ostrzegania i kierowania (NAewC NATO Airborne early warning and Control) oraz systemy koordynowania dziaa i zarzdzania przestrzeni powietrzn.
policji. Po zlikwidowaniu struktur si zadaniowych (Task Force TF) pozostawienie stanowiska dowdcy si EUFOR w randze generaa dwugwiazdkowego, by podkreli znaczenie procesu pokojowego w Boni i Hercegowinie; utrzymanie zasady wspdziaania midzy siami NATO (np. zerodkowanych w Kosowie lub bdcych w rezerwie si taktycznych, strategicznych i operacyjnych) a EUFOR (zerodkowanymi w Sarajewie). Przy czym tego typu Zmiany wspdziaanie nie wynika z warunkw zawarPlan dotyczcy redukcji si zosta zatwier- tych w ramach porozumienia Berlin Plus; dzony 27 lutego 2007 r. Natomiast 2 kwietnia zorganizowanie systemu ostrzegania EUFOR osign pen gotowo operacyjn o zagroeniach w ramach piciu regionalnych (Full Operational Capability FOC), by centrw koordynacyjnych (Regional Coordi31 sierpnia zakoczy nation Ceneter ten proces. Zlikwidowazakoczenie operacji althea RCC) w obszarach no bazy w Rajlovacu ich dziaania, wydzie(koo Sarajewa), Mosta- zaley od osignicia istotnych lonych na zasadach rze i Bania Luce, ale dobrowolnoci z pocelw politycznych. z zadaniem utrzymania szczeglnych pagotowoci umoliwiajstw, oraz 44 zespocej ponowne ich rozwiniecie, gdy zaistnieje w obserwacyjno-cznikowych (Liaison and taka potrzeba. Naley zaznaczy, e dowdz- Observation Team LOT), a take zespow two EUFOR przedstawio swoje propozycje rozpoznania wojskowego i zespow wywiadu dotyczce warunkw dalszego funkcjonowa- cywilnego. System ten jest w caoci wspomania w tzw. Memorandum of Understending gany przez rodki UE przeznaczone do prze(MOU). Przedoono je Ministerstwu Obrony szukiwania i rozpoznawania obiektw naziemBoni. Zaproponowano w nim czasowe wyko- nych z powietrza (Air to Ground Surveillance rzystanie 18 baz, bdcych w dyspozycji wojsk and Reconnaissance AGSR). Warto zaznaczy, e zespoy obserwacyjnoboniackich, jako wysunitych baz operacyjnych dla potrzeb EUFOR. Miayby one suy cznikowe s oryginalnym pomysem si euzerodkowaniu wojsk rezerwowych, np. z re- ropejskich, sucym rozwizywaniu sytuacji jonu Kosowa lub innych, jeli konieczne by- kryzysowych w omawianej operacji. Ich skad jest zrnicowany. W zalenoci od oferty oby skorzystanie z ich wsparcia. Do najwaniejszych spraw wymagajcych skierowanej do UE wynosi od omiu do dwuradykalnych rozwiza w Boni i Hercegowi- nastu osb. Zespoy wykonuj zadania z baz stacjonowania, tzn. z obiektw wynajmowanie naley: okrelenie warunkw kontroli produkcji nych w rejonach operacji, bdcych najczciej bazami mieszkalnymi, skd organizuj prac i sprzeday amunicji oraz uzbrojenia; obserwacyjno-wywiadowcz polegajc na reforma si zbrojnych; monitorowaniu rozwoju sytuacji polityczno reforma policji. Zmiany dotyczce si uczestniczcych -ekonomicznej i bezpieczestwa w rejonie swojej odpowiedzialnoci. W tym celu rozwiw operacji Althea zakaday: pozostawienie bazy w Sarajewie jako cen- jaj wspprac z przedstawicielami organizatrum dziaania dowdztwa EUFOR oraz si ma- cji midzynarodowych oraz innych struktur g newrowych w postaci jednego wielonarodowe- zaangaowanych w proces stabilizacji. go batalionu zmechanizowanego oraz wielonapk dr EUGENIUSZ JENDRASZCZAK rodowego batalionu zintegrowanej jednostki Sztab Generalny WP
2008/01 przegld wojsk ldowych
niono postpy w zapewnianiu bezpieczestwa pastwa okrelone we Wsplnym Porozumieniu w sprawie Stabilizacji (Stabilisation and Association Agreement SAA). W ocenie Rady UE wdroone Warunki Ochrony i Bezpieczestwa (Safe And Sacure Environment SASE) pozwoliy na podjcie decyzji o redukcji si UE uczestniczcych w procesie stabilizacji sytuacji na terenie Boni i Hercegowiny.
45
w operacjach majcych na celu ustanowienie pokoju w Iraku i Afganistanie przed artyleri stoj rnorodne zadania, wykonywane w warunkach rnicych si znacznie od wojennych.
powietrzne (BSP). Ma to na celu kontrolowanie rozwoju sytuacji w rejonie prowadzenia operacji, a take zapobieganie powstawaniu sytuacji kryzysowych oraz rejestrowanie przypadkw otwarcia ognia przez strony konfliktu; c) oson si pokojowych dziki prowadzeniu rozpoznania oraz gotowoci do otwarcia ognia w sytuacjach drastycznych w celu raenia rodkw ogniowych lub si stanowicych zagroenie dla oddziaw uczestniczcych w operacji; d) egzekwowanie przestrzegania postanowie porozumie pokojowych przez kontrolowanie przerwania ognia, dokumentowanie jego prowadzenia przez strony konfliktu, a take przez wykonywane w ostatecznoci zadania ogniowe; e) kontruderzenie ogniowe w ekstremalnych sytuacjach w celu obezwadnienia
2008/01
asadnicze zadania artylerii uczestniczcej w operacjach pokojowych maj charakter niemiercionony1. Ich wykonanie zapewni egzekwowanie postanowie midzynarodowych porozumie oraz wzmocni bezpieczestwo si pokojowych. Oglne zadania wykonywane przez artyleri w czasie prowadzenia operacji pokojowych obejmuj: 46 przegld wojsk ldowych
Zadania
a) dziaania demonstracyjne (odstraszanie) polegajce na przygotowaniu rejonw stanowisk ogniowych, rozmieszczeniu w terenie si i rodkw rozpoznania artyleryjskiego, a take na zaznaczaniu cigej gotowoci dzia i wyrzutni do prowadzenia ognia; b) obserwowanie i nadzorowanie stron konfliktu przez posterunki obserwacyjne rozpoznania wzrokowego, wasne lub przydzielone artyleryjskie stacje radiolokacyjne oraz bezzaogowe statki
rodkw ogniowych stron konfliktu lub uniemoliwienia im dziaania. Do dodatkowych zada artylerii w operacjach pokojowych naley: transportowanie zaopatrzenia i pomocy humanitarnej; patrolowanie, penienie wart oraz suba w punktach kontrolnych; uczestniczenie w dziaaniach eskortowych i patrolowych. Artyleria uczestniczca w operacjach stabilizacyjnych w Iraku i Afganistanie suy przede wszystkim do zwalczania modzierzy oraz prowizorycznych wyrzutni rakietowych stosowanych powszechnie przez bojownikw (fot.1). Bardzo czsto zdarzaj si przypadki ostrzau baz oraz patroli wojsk koalicji. Ostrzay modzierzowe, po minach puapkach, s najczstszym sposobem wykonywania ataku przez bojownikw. Ataki ogniowe polegaj przede wszystkim na szybkim ustawieniu modzierza lub improwizowanej wyrzutni, czsto na przyczepie pojazdu, na pobienym wycelowaniu i daniu kilku strzaw, a nastpnie na natychmiastowym oddaleniu si z miejsca prowadzenia ognia. Przewaga bojownikw nad wojskami koalicji wynika gwnie z faktu, e to oni maj inicjatyw. Wybieraj bowiem czas, miejsce i sposb wykonania ataku na siy koalicji,
2008/01
Zagroenia
nformacje dotyczce atakw modzierzowych i rakietowych analizuje si w celu okrelenia najbardziej prawdopodobnych kierunkw uderze oraz miejsc stanowisk ogniowych. Rejony ich rozmieszczenia s pod cig obserwacj powietrzn i naziemn. Znajduj si take w krgu zainteresowania patroli.
dziki czemu ich uderzenia s zaskakujce. W zwizku z tym wojska koalicji podejmuj dziaania majce na celu przede wszystkim zapobieganie atakom modzierzowym lub szybkie reagowanie ogniem artylerii na ostrza oraz przechwycenie napastnikw. Pierwszym krokiem w opracowaniu planu aktywnej obrony przed ogniem modzierzy jest dokadna analiza terenu otaczajcego bazy i posterunki. Jej celem jest okrelenie najbardziej prawdopodobnych rejonw stanowisk ogniowych modzierzy bo-
Reakcja
jownikw. Analizuje si take drogi dojazdu i ucieczki po wykonaniu ognia oraz moliwoci ukrycia w terenie rodkw ogniowych. Prawdopodobne rejony stanowisk ogniowych oznacza si na mapie w celu szybkiego skoordynowania dziaa podczas ataku. W obszarach, z ktrych by wielokrotnie prowadzony przez bojownikw ostrza baz, organizuje si stacjonarne posterunki kontrolne, co uniemoliwia ponowne zajmowanie przez nich stanowisk ogniowych i udokadnienie ognia. Rejony szczeglnego zagroenia atakiem s patrolowane z uyciem u
przegld wojsk ldowych
47
Dziaanie
ajskuteczniejszym rodkiem sucym do zwalczania modzierzy i prowizorycznych wyrzutni rakietowych rebeliantw jest artyleria lufowa lub modzierze kalibru do 120 mm, sprzone ze stacjami radiolokacyjnymi prowadzcymi rozpoznanie okrne wok baz.
u BSP typu RQ-1 Predator oraz nadzorowane przez artyleryjskie stacje radiolokacyjne rozmieszczone w bazach i poza nimi. W ostatnim czasie do wykrywania stanowisk ogniowych artylerii rebeliantw zastosowano lekk przeciwmodzierzow stacj radiolokacyjn krtkiego zasigu (Light Counter Mortar Radar). Jej podstawow zalet jest zdolno do prowadzenia rozpoznania w zakresie 3600. Zasig rozpoznania wynosi od kilkuset metrw do 7 km, a dokadno mieci si w za48 przegld wojsk ldowych
kresie wymaga dokadnoci wcicia dla artylerii (tab.). Stacja way zaledwie okoo 70 kg i atwo moe by przygotowana do pracy przez dwch onierzy (fot. 2). Ten sposb wykrywania przez siy koalicji strzelajcych modzierzy czsto si sprawdza, umoliwiajc pokrycie ogniem stanowisk ogniowych bojownikw. Warunkiem uzyskania powodzenia by jednak minimalny czas reakcji ogniowej, mieszczcy si w przedziale od dwch do czterech minut. Stwarzao to powane trudnoci z powodu konieczno-
e siy dyurne zaatakowanej bazy. Jeden z pododdziaw udawa si bezporednio w kierunku wykrytego stanowiska ogniowego, pozostae za zajmoway zawczasu okrelone rejony i przystpoway do blokady drg ucieczki oraz zatrzymywania i kontrolowania wszystkich przejedajcych pojazdw. W ten sposb zamy-
i dokadnoci ognia artylerii, zwaszcza podczas zwalczania modzierzy w terenie zurbanizowanym. Oprcz zada typowo artyleryjskich artylerzyci wykonywali wiele innych. Obsugi dzia i modzierzy niepenice dyuru przy sprzcie uczestniczyy
Inne zadania
dyURNe BATeRIe ARTyLeRII Bd mOdZIeRZy mIAy ZAwCZASU OKReLONe NASTAwy dO wIeLU POTeNCjALNyCh CeLw wOK OSANIANyCh BAZ I POSTeRUNKw.
kano ca okolic wok wykrytego stanowiska ogniowego, a nastpnie przystpowano do jej szczegowego przeszukiwania. Taki sposb reakcji na ostrza baz ograniczy w znacznym stopniu liczb atakw modzierzowych oraz zmniejszy straty powstae w ich wyniku. W trakcie przygotowywania si do zwalczania tego typu atakw wiele uwagi naleao powici koordynacji
2008/01
sposb. Jeli zastosowanie odamkowych pociskw artyleryjskich wie si ze zbyt duym ryzykiem powstania strat ubocznych, mog one suy jako rodek odstraszania lub te stanowi ostateczny argument w wymuszaniu pokoju czy egzekwowaniu przestrzegania ustale pokojowych. Dowiadczenie, jakie zdobyli artylerzyci, powoduje, e mog wykonywa praktycznie wszystkie zadania nalece dotychczas przede wszystkim do pododdziaw oglnowojskowych, zapewniajc przy tym siom pokojowym niezbdne g wsparcie ogniowe.
16 Dywizja Zmechanizowana
1
w zadaniach patrolowych i wartowniczych. Niejednokrotnie wspieray elementy CIMIC oraz dziaa psychologicznych. Bray take udzia w niesieniu pomocy humanitarnej. Naley przy tym pamita, e w operacjach innych ni wojna take wystpuje ryzyko walki zbrojnej o duej intensywnoci, w ktrej artyleria moe by uyta w tradycyjny
Zadania o charakterze niemierciononym maj na celu neutralizowanie przeciwnika lub pozbawianie go moliwoci kontynuowania dziaa bojowych bez zadawania mu niepowetowanych strat w sile ywej, bez dokonywania zniszcze w dobrach materialnych lub rodowisku naturalnym. Najczciej do ich wykonania jest stosowana amunicja specjalna (np. dymna lub owietlajca) lub inna, w sposb niepowodujcy zniszcze (np. ogie prowadzony w pobliu si stron konfliktu).
49
Wojskowy system
ystemy dowodzenia i kierowania rodkami walki ulegaj obecnie zmianom funkcjonalnym zwizanym z deniem do zapewnienia przepywu informacji z wymagan przez sztaby szybkoci transmisji oraz z wykorzystaniem rnych rodkw cznoci, a take z koniecznoci przestrzegania zasad bezpieczestwa systemw dowodzenia. Dokonujce si w Wojsku Polskim zmiany wynikajce z programu rozwoju Si Zbrojnych RP maj w konsekwencji doprowadzi do sprostania wymaganiom oraz celom operacyjnym wspczesnego pola walki, np. umoliwi dotarcie z informacj do najodleglejszych miejsc na Ziemi. Coraz wiksze zaangaowanie naszych si zbrojnych w operacje
NOTATKA
Sprosta wyzwaniom
Organizacja systemu
czno satelitarna dziki duej skutecznoci oraz zaawansowanemu poziomowi technologicznemu pozwala, zwaszcza w relacjach dalekosinych, zastpi albo uzupeni pozostae rodki cznoci (np. rodki cznoci radiowej KF) bdce w wyposaeniu SZRP.
satelitarnej w minimalnym zakresie. W systemach cznoci operacyjnej zaczto wykorzystywa terminale satelitarne opracowane wedug wskazwek wojska (speniajce wymagania klimatyczne i mechaniczne): stacjonarne (na potrzeby stacji gwnych); morskie (na potrzeby okrtw MWRP); przewone (na potrzeby SD dywizji, brygad i batalionw); przenone (na potrzeby zespow zadaniowych, np. jednostek wojsk specjalnych), umoliwiajce prac zarwno w pamie wojskowo-rzdowym (X), jak i w pasmach komercyjnych (C, Ku). W systemie tym niezbdne jest wybudowanie przez SZRP stacji zarzdzajcej (stacji gwnej HUB), co zapewni sprawowanie 24-godzinnego nadzoru i umoliwi natychmiastow pomoc w przypadku alarmu. Ponadto niezbdne jest zapewnienie poczenia ze stacj zarzdzajc operatora w celu zwikszenia bezpieczestwa tego systemu. Przedstawione uwarunkowania zaowocoway opracowaniem Koncepcji rozwoju Wojskowego Systemu cznoci Satelitarnej (WSS) SZRP. Dokument ten, zatwierdzony w 2004 r. przez ministra obrony narodowej, by podstaw do opracowania kompleksowej architektury WSS (luty 2005 r.), w ktrej okrelono sposb realizowania oglnych zaoe zawartych w koncepcji.
2008/01
aangaowanie si Polski w operacj Iracka wolno spowodowao konieczno zorganizowania dla potrzeb operacyjnych oraz cznoci z krajem (utrzymywanie kontaktw z rodzinami) wielokanaowej cznoci satelitarnej.
Konsekwencj opracowania architektury systemu byo ustalenie moliwoci finansowych oraz warunkw czasowych implementacji poszczeglnych jej blokw. Przygotowano harmonogram zada uwzgldniajcy potrzeby i moliwoci finansowe SZRP. Dokonano wyboru miejsca budowy stacji bazowej, zlecono opracowanie programu organizacyjno-uytkowego jej budowy oraz szczegowych wymaga taktyczno-technicznych (WTT) dotyczcych terminali mobilnych. Podstaw okrelenia WTT byy dokumenty normatywne standardy (STANAG-i) NATO.
Pozyskiwane dla Si Zbrojnych RP terminale satelitarne speniaj standardy wojskowe (niezawodnociowe, klimatyczne itd.) oraz umoliwiaj wczanie si do systemw natowskich oraz rzdowo-wojskowych systemw innych krajw (pasmo X). Obecnie jest opracowywany projekt techniczny stacji bazowej. Nasz kraj nie ma wasnego satelity, chocia mia zagwarantowane pozycje na orbicie geostacjonarnej w razie jego ewentualnego wystrzelenia. Korzysta zatem z zasobw innych krajw lub operatorw.g
pk MAREK OCHOWSKI
Sztab Generalny WP
51
ARChIwUm AUTORA
Od
czasu rozmieszczenia w Afganistanie w 2003 r. pierwszych oddziaw International Security Assistance Forces (ISAF1) zrealizoway one cztery etapy przejmowania odpowiedzialnoci w danych obszarach, by 5 padziernika 2006 r. obj ni cay kraj, stajc si gwn midzynarodow struktur wojskow zaangaowan w stabilizacj sytuacji w tym kraju. Wszelkie dziaania ISAF maj na celu zapewnienie bezpieczestwa wewntrznego w Afganistanie w stopniu niewymagajcym udziau si zewntrznych2. rodowisko, w jakim jest prowadzona operacja w tym kraju, jest znacznie bardziej skomplikowane od tego, w jakim dziaaj polscy onierze w Iraku. W proces odbudowy Afganistanu zaangaowao si wiele organizacji midzynarodowych, rzdowych i pozarzdowych z caego wiata. Ich liczb szacuje si na 700800. S to m.in.: APA Afghan Planning Agency, ABR Afghan Bureau for Reconstruction, ACBAR Agency Coordinating Body for Afghan Relief, AREU Afghan Reconstruction and Evaluation Unit, UNAMA UN Assistance Mission in Afghanistan, UNHABITAT UN Centre for Human Settlements, UNHCR UN High Commissioner for Refugees, FAO Food and Agriculture Organization of the UN, UNDP UN Development Program, WFP World Food Program, UNICEF UN Childrens Fund, IOM Inter52 przegld wojsk ldowych
national Organization for Migration, MCK Midzynarodowy Czerwony Krzy, EC European Commission, B Bank wiatowy, CIDA Canadian International Development Agency, DFID Dutch Fund for International Development, CFA Child Fund Afghanistan, HAPA Humanitarian Action for People of Afghanistan, HAS Humanitarian Assistance Society, IHSA Independent Humanitarian Service Association, PAH Polska Akcja Humanitarna, APWO Afghan Public Welfare Organization, AWSDC Afghan Womens Skills Development Centre, WODP Widows, Orphans and Disabled People (rys.1).
Pomoc w odbudowie
ChARAKTeR PROwAdZONej OPeRACjI wPyN NA fUNKCje, jAKIe PRZyPISANO STRUKTUROm wSPPRACy CywILNO-wOjSKOwej.
Specyfika rodowiska znalaza odzwierciedlenie w koncepcji prowadzenia operacji. Gwny wysiek zosta skierowany w niej na te sfery, w ktrych rzd Afganistanu oraz pozostae podmioty zaangaowane w odbudow tego kraju mog bezpiecznie wykonywa swoje zadania.
ISAf International Security Assistance forces. CImIC Civil military Cooperation (wsppraca cywilno-wojskowa). 2 Patrz: Commanders intent ISAF IX. ISAf mirror 2006 nr 28, s. 4.
1
2008/01
MiNiSterStWa
oNz
UNAmA UNhABITAT UNhCR fAO UNdP wfP UNICef
koordynowanie dziaalnoci CIMIC zarwno midzy komrkami dowdztwa ISAF, jaki i midzy podlegymi dowdztwami i jednostkami; identyfikowanie i ocenianie moliwoci dziaania CIMIC. W ramach oglnych przedsiwzi realizowanych przez CJ9 zespoowi operacyjnemu przypisano wiele szczegowych zada. Gwn rol w zapewnianiu cznoci z organizacjami tworzonej spoecznoci odgrywa zesp oficerw cznikowych, ktry utrzymuje stae kontakty z okoo czterdziestoma podmio- u
RC Regional Commands (dowdztwa regionalne pnoc, zachd, poudnie, wschd i centrum), PRT Provincial Reconstruction Team (regionalne zespoy odbudowy).
3
Zadania
53
zeSP koorDyNaCJi
zeSP oPeraCyJNy
zeSP PLaNoWaNia
Obowizki
Realizacja
2008/01
dowdztwom i jednostkom. Na znane z poprzednich operacji NATO ograniczenia narodowe nakada si, szczeglnie wany w odniesieniu do CIMIC, problem finansowania projektw. PRT s finansowane bezporednio przez pastwa, ktre peni funkcj Lead Nation dla poszczeglnych PRT. Kade z pastw prowadzi wasn polityk wsparcia Afganistanu, a tym samym ma wasne pogldy na sposb wykorzystania wydzielonych rodkw finansowych. W praktyce uniemoliwia to dowdcy ISAF skierowanie wysiku podlegych elementw zgodnie z celem prowadzonej operacji, o ile nie zostanie to zaakceptowane przez poszczeglne pastwa. Koordynowanie biecej dziaalnoci w obszarze CIMIC zarwno midzy komrkami dowdztwa ISAF, jaki i z podlegymi dowdztwami i jednostkami jest jednym z gwnych zada zespou operacyjnego (zesp koordynacji jest odpowiedzialny za koordynacj wewntrz CJ9). Midzy komrkami dowdztwa polega na udziale przedstawicieli zespou operacyjnego w grupach roboczych, np.: SSR Coord Board7, Info Operations Coordination Board (IOCB), PRT Executive Steering Committee (ESC), CIMIC Family Meeting, NGO Civil-Military Group Meeting, Interagency Reconstruction/ Development Working Group (IRWG) i innych. Zebrania poszczeglnych grup odbywaj si zazwyczaj raz w tygodniu, niektre grupy spotykaj si w razie koniecznoci. Koordynacja wewntrz dowdztwa ISAF ma take form informowania o aspektach dziaalnoci CIMIC w trakcie codziennego porannego i wieczornego przekazywania obowizkw w JOC (JOC Hand Over). Jest to zadanie przedstawiciela zespou, ktry przekazuje informacje zatwierdzone przez szefa CJ9. Pewn nowoci w podejciu do zagadnie organizowania i koordynowania dziaa podlegych elementw byo utworzenie PRT Help Desk. Istot tego organu jest zapewnienie PRT i RC moliwoci kontaktu z osob w dowdztwie ISAF, ktra jest odpowiedzialna za udzielanie pomocy we wszystkich kwestiach z wyjtkiem bezpieczestwa si wasnych (bezpieczestwo ley w gestii komrki
2008/01
Wymiana informacji
operacyjnej CJ3). Funkcja PRT Help Desk jest przypisana przedstawicielowi CJ9 w JOC. Zespoowi operacyjnemu komrki CJ9 przydzielono take kilka innych zada nieuwzgldnionych w jego oglnych obowizkach. Zesp operacyjny jest odpowiedzialny za zbieranie i opracowywanie informacji uzyskanych przez elementy CIMIC w obszarze odpowiedzialnoci, w tym za uaktualnianie bazy danych o projektach. Obszarami szczeglnego zainteresowania s: klski ywioowe, sytuacja uchodcw, wybory do wadz oraz kwestie zwizane ze swobod manewru wojsk wasnych. Komrka CJ9 opracowuje wiele materiaw informacyjnych dla wyszych przeoonych. Ostatnim, ale nie mniej wanym zadaniem zespou operacyjnego jest przygotowanie i dystrybucja meldunku CIMIC. Przedstawiciel CJ9 w JOC przygotowuje wstpn wersj meldunku na podstawie meldunkw z RC oraz sekcji planowania i oficerw cznikowych CJ9, po czym przesya go do szefa sekcji operacyjnej. Ten z kolei przeglda meldunek, zacza informacje dotyczce swojej sekcji, a nastpnie przesya go do szefa CJ9. Po naniesieniu poprawek przez szefa CJ9 meldunek trafia do przedstawiciela CJ9 w JOC, ktry jest odpowiedzialny za jego dystrybucj (dowdztwo Brunsum JFC Brunssum, komrka operacyjna ISAF, podlege dowdztwa). W procesie przygotowania onierzy do pracy w sekcji operacyjnej CJ9 ISAF naley uwzgldnia, obok standardowych moduw (bezpieczestwo, kultura, gospodarka i inne), specyfik wykonywanych zada. Szczeglny nacisk naley pooy na poznanie charakterystycznych cech rodowiska, w tym dziaajcych w nim organizacji. onierze pracujcy w sekcji powinni w miar swobodnie porusza si w problematyce pomocy humanitarnej oraz zna specyfik dziaania organizacji rzdowych i pozarzdowych. Profesjonalne przygotowane oraz kontakty z organizacjami cywilnymi s niezbdnym warunkiem pomylnego wykonania zada. g
kpt. ADAM RAMCZYK 7 BOW
7
Przygotowanie
55
rosyjskie samodzielne
wikszanie nakadw na siy zbrojne w poczeniu z konsekwentnie realizowanym programem reformowania i modernizowania podstawowych skadowych systemu obronnego pastwa skutkuje m.in. formowaniem nowych jednostek wojskowych. Federalny program reformy SZ opiera si na dokumencie opracowanym przez Sztab Gwny SZFR Gotowo operacyjna obrony terytorium FR do 2025 roku, ktry po uzyskaniu poparcia Ministerstwa Finansw, Departamentu Prawnego Gabinetu Prezydenta FR oraz wszystkich podmiotw administracji rzdowej zosta zatwierdzony przez parlament. W dokumencie poczono planowanie strategiczne z programem socjalno-ekonomicznego rozwoju poszczeglnych regionw Rosji. Skutkiem wdraania podstawowych zaoe programu reformy jest modernizacja lub budowa nowoczesnych obiektw koszarowych w nowo tworzonych garnizonach. Szczeglny charakter regionu Pnocnego Kaukazu, w ktrym nie byo wyspecjalizowanych pododdziaw zdolnych do prowadzenia dziaa w warunkach wysokogrskich, determinowa proces formowania oddziaw piechoty grskiej (rys.). Samodzielne brygady piechoty grskiej (jest ich dwie), operacyjnie podporzdkowane Dowdztwu 58 Armii oraz Dowdztwu Pnocnokaukaskiego Okrgu Wojskowego, s przewidziane do wykonywania zada w warunkach grskich, jak rwnie o charakterze antyterrorystycznym na obszarze Pnocnego Kaukazu. 56 przegld wojsk ldowych
Obie jednostki s kompletowane onierzami suby kontraktowej. Zgodnie z danymi z 26 marca 2007 r. 33 SBPG bya ukompletowana w 30%, natomiast 34 SBPG w 50%. Podczas formowania obu jednostek korzystano z dowiadcze wyniesionych z dziaa bojowych prowadzonych w trakcie II wojny wiatowej (dziaania bojowe w rejonie Kaukazu
Proces tworzenia
Nowe jednostki
33
OPRACOwANIe wASNe
Zakwaterowanie
kadra oficerska kierowana do nowo formowanych jednostek otrzymuje klucze do umeblowanych mieszka subowych.
padw komunalnych. Rozbudowa infrastruktury technicznej garnizonu obejmuje rwnie drogi dojazdowe do obiektu koszarowego i rejonu zakwaterowania onierzy, a take budow obiektw drogowych uatwiajcych zaopatrywanie, w tym grskiego tunelu skracajcego drog z Machaczkay do Botlich. Podobne prace budowlane s prowadzone w rejonie stacjonowania 34 SBPG (garnizon Zelenczuk). W celu przyspieszenia prac na rejon zakwaterowania nowo formowanej jednostki wybrano obiekt koszarowy nalecy wczeniej do wojsk kosmicznych. onierze suby kontraktowej s zakwaterowani w trzyosobowych pokojach internatowych. Podoficerowie oraz szeregowi otrzymuj bezpatne wyywienie. Przepisy prawne u
przegld wojsk ldowych
luczowe stanowiska subowe w obu brygadach s obsadzane przez dowiadczon kadr oficersk, ktra zdobya dowiadczenie bojowe podczas dziaa w Czeczenii. Przykadem tego jest wyznaczenie na stanowisko dowdcy 33 Samodzielnej Brygady Piechoty grskiej pukownika wadimira Sokoowa.
Atuty suby
2008/01
57
DoWDCa 33 SbPG oraz jej kompleks koszarowy stycznia 2007 r. prezydent wadimir Putin podpisa kolejne uregulowania prawne, dziki ktrym onierze suby kontraktowej po odbyciu trzyletniej suby wojskowej i zdaniu egzaminw wstpnych otrzymaj pen refundacj kosztw poniesionych z tytuu podnoszenia kwalifikacji zawodowych na kursach oraz nauki w szkoach rednich lub studiw.
u gwarantuj onierzom suby kontraktowej, ktrzy zakoczyli j (po drugim kontrakcie), bezzwrotn pomoc finansow oraz moliwo wykupienia na wasno mieszkania we wskazanej czci Federacji Rosyjskiej. Jednym z zasadniczych czynnikw wpywajcych na uatrakcyjnienie warunkw penienia kontraktowej suby wojskowej w jednostkach piechoty grskiej s warunki finansowe. onierze otrzymuj specjalne dodatki z tytuu penienia tej suby oraz dodatki za sub w rejonach dziaa bojowych. Miesiczne uposaenie onierza pododdziaw piechoty grskiej w 2007 r. wynosio: 12 700 rubli szeregowego suby kontraktowej; 13 500 rubli podoficera, dowdcy druyny; 17 400 rubli dowdcy kompanii w stopniu kapitana. Poza tym onierze pododdziaw grskich otrzymuj kwartalnie premi uznaniow, nato58 przegld wojsk ldowych
miast raz w roku nagrod pienin w wysokoci trzykrotnych poborw szeregowego kontraktowego. Kady onierz raz w roku moe ubiega si o bezzwrotn zapomog finansow w wysokoci okoo 3800 rubli. Rwnie raz w roku kademu onierzowi przysuguje dodatek przeznaczony na czciowe pokrycie kosztw leczenia sanatoryjnego w wysokoci 600 rubli. onaci otrzymuj dodatkowo 50% tej sumy na poszczeglnych czonkw rodziny. Kademu onierzowi jest wypacany zwrot kosztw poniesionych z tytuu podry do miejsca wypoczynku urlopowego. Zwrot obejmuje koszty przejazdu onierzy oraz czonkw ich rodzin.
NOTATKA
Po upywie terminu kontraktu i przedueniu suby onierz otrzymuje jednorazowy dodatek, ktry dla szeregowego wynosi 2051 rubli, a dla podoficera 2289 rubli.
onierze suby kontraktowej korzystaj ze wszystkich ulg i udogodnie (zwrotw patnoci) przewidzianych dla onierzy zawodowych. System szkolenia pododdziaw grskich zosta zweryfikowany w wybranych jednostkach 58 Armii Pnocnokaukaskiego Okrgu Wojskowego. Szkolenie bojowe tych pododdziaw jest prowadzone w orodku szkolenia pododdziaw specjalnych i grskich na poligonie Daria (pnocna Osetia Aania) oraz
2008/01
Szkolenie
ARChIwUm AUTORA
jednostek Ministerstwa ds. Sytuacji Nadzwyczajnych. Docelowo, po przygotowaniu brygadowych orodkw szkolenia, w realizacji w celu usprawnienia systemu logistyczneprogramu szkoleniowego maj uczestniczy go w obu jednostkach przewidziano wykorzyjednostki poszukiwawczo-ratownicze oraz rastanie jednego typu pojazdu jako podwozia townicze. bazowego do przenoszenia poszczeglnych 14 sierpnia 2007 r. wydzielone siy i rodki systemw uzbrojenia i zaopatrzenia. w 33 33 SBPG przeprowadziy wiczenia taktyczne SBPg bdzie to prawdopodobnie samochd kompanii piechoty grskiej poczone z kierociarowo-terenowy Kamaz 43501 waniem ogniem. Celem wiczcego pododdziamustang, a w 34 SBPg wielozadaniowy u byo opanowanie umocnionej bazy szkoleniotransporter opancerzony mTLB. wej grupy terrorystycznej oraz przejecie kontroli nad przecz grsk w rejonie najwyszego 86 przedmiotw wyposaenia do wspiszczytu Kaukazu Elbrusu, ktra decydowaa naczki wysokogrskiej (cena zestawu dla szeo moliwociach przerzutu kolejnych grup ter- regowego 88 000 rubli). rorystycznych napywajcych z poudnia. Dziki zastosowaniu specjalnej osnowy maW trakcie wicze testowano specjalistyczny teriau mundur onierza pododdziaw grsprzt oraz wyposaenie przeznaczone do pro- skich spenia wymagania maskowania przed wadzenia dziaa w terenie wysokogrskim, rozpoznaniem, w tym rozpoznaniem elektrow tym nowe racje ywnociowe. nicznym. Sprzt i uzbrojenie Racje te okazay si bezuykada z brygad okrelone w etacie brygad to: teczne, poowa produktw nie bro strzelecka (karabinki kbk dysponuje nadawaa si do spoycia na wyAK, karabiny wyborowe kbw sokoci powyej 25003000 m SWD, rpk, km PK, wkm Kord) pododdziaem n.p.m. Zebrane dowiadczenia oraz lekkie rodki wsparcia pozwoliy na weryfikacj przy- zwierzt jucznych. (modzierze kalibru 82 mm jtych norm nalenoci okrelai RPG). Jako novum naley trakjcych dobowe zapotrzebowanie onierzy na towa wprowadzenie systemu rozpoznania wod (4 l) oraz na skrobi i witaminy C oraz dowodzenia i cznoci Strzelec, ktry jest B w warunkach wysokogrskich. wykorzystywany na szczeblach taktycznych Pododdziay wykonyway strzelania bojowe (pododdzia, onierz, rodek ogniowy). na wysokoci do 4500 m, a zadania taktyZakoczenie procesu formowania oraz osiczne na wysokoci 5643 m (Elbrus) oraz gnicie gotowoci do wykonywania zada 4500 m (opanowanie umocnionej bazy szkole- bojowych zaplanowano w obu brygadach na niowej terrorystw). W pierwszym dniu wicze 1 grudnia 2007 r. Zgodnie z owiadczeniem szkoleni zaoyli baz przejciow na wysokoci dowdcy Pnocnokaukaskiego Okrgu Woj2700 m, w trzecim osignli wysoko 3800 m, skowego generaa armii Aleksandra Baranogdzie przygotowano poredni baz wykorzy- wa, dziaanie obu oddziaw piechoty grskiej stan do aklimatyzacji onierzy. Podczas wi- w znaczcy sposb wpynie na bezpieczecze onierze pokonali ponad 37 km w warun- stwo w obszarze Pnocnego Kaukazu. Utwokach wysokogrskich. rzenie dwch wyspecjalizowanych jednostek W jednostkach jest uywany specjalistyczny zdolnych do prowadzenia dziaa bojowych sprzt wysokogrski. Jego koszt jednostkowy w warunkach grskich i wysokogrskich waha si od 35 000 do 140 000 rubli. Kady umacnia pozycj wojsk Pnocnokaukaskiego onierz brygady otrzymuje okoo: Okrgu Wojskowego w roli gwaranta bezpie 50 przedmiotw wyposaenia munduro- czestwa i stabilnoci sytuacji na poudniowej wego, w tym z izolacj termiczn i kamufla- granicy Federacji Rosyjskiej. g em, oraz wodoodporny paszcz narzutk; mjr MAREK DEPCZYSKI
unifikacja
2008/01
59
Pogldy na wykorzystanie
wojsk specjalnych
w cigu ostatnich dziesicioleci wojska specjalne, jak te dziaania specjalne stay si znaczcym komponentem operacji.
listopadzie 2007 r. na Wydziale Wojsk Ldowych AON odbyo si seminarium powicone siom specjalnym we wspczesnych operacjach. Miao ono na celu wymian pogldw na temat potrzeb i moliwoci uycia wojsk specjalnych w szeroko rozumianych operacjach. Organizatorem seminarium by Zakad Taktyki Wojsk Ldowych Katedry Sztuki Operacyjnej i Taktyki kierowanej przez pk. dr. hab. Witolda Lidw. W seminarium wzio udzia wiele osb zainteresowanych problematyk si i dziaa specjalnych. Byli to midzy innymi oficerowie GROMU, dowdca 1 Puku Specjalnego Komandosw oraz przedstawiciele Komendy Gwnej Policji i Dowdztwa Wojsk Ldowych. Przedmiotem dyskusji byy kwestie odnoszce si do roli, jak w osiganiu celw wspczesnych operacji powinny odegra jednostki si specjalnych. W jej ramach prbowano znale odpowied na nastpujce pytania szczegowe: Jak wspczenie definiowa siy oraz dziaania specjalne? Jakie s potrzeby i moliwoci uycia jednostek wojsk specjalnych we wspczesnych operacjach? Jakie jest przeznaczenie oraz zadania jednostek wojsk specjalnych w operacjach prowadzonych na terytorium kraju? 60 przegld wojsk ldowych
W czym wyraa si specyfika udziau komponentw jednostek wojsk specjalnych w dziaaniach wielonarodowych si zadaniowych? W jaki sposb naley koordynowa dziaania si specjalnych z innymi uczestnikami operacji? W referacie wprowadzajcym sekretarz naukowy seminarium wskaza na zwikszajc si rol dziaa specjalnych jako narzdzia polityki bezpieczestwa pastwa w okresie pokoju, kryzysu i wojny. Wzrastajce znaczenie tych komponentw w dziaaniach wojsk operacyjnych wymaga stosownych uzgodnie w zakresie wsplnego wykonywania zada, co powinno sta si przedmiotem dyskusji ekspertw oraz naukowych bada, a w konsekwencji doprowadzi do opracowania wsplnych procedur dziaania. Zdaniem organizatorw seminarium, dyskusja powinna dotyczy takich zagadnie, jak: terminologia; prognozowanie zagroe; organizacja wojsk specjalnych; moliwoci i ograniczenia w uyciu jednostek specjalnych.
NOTATKA
Tematy dyskusji
Poruszane kwestie
Dziaania specjalne to dziaania militarne prowadzone przez odpowiednio zorganizowane, wyszkolone i wyposaone siy, ktre stosuj niestandardowe techniki operacyjne oraz sposoby wykonywania zada.
W doktrynie Operacje poczone OP/01 mona znale kilka okrele zwizanych z tematem seminarium. Jest tam zawarta definicja operacji specjalnych rozumianych jako dziaania realizowane przez siy specjalne w okrelonym czasie i przestrzeni, wedug jednolitego planu, dla osignicia celw wojskowych, politycznych, eko2008/01
nomicznych i psychologicznych o znaczeniu operacyjnym lub strategicznym. Definicja ta, cho do oglna, dotyczy jednak sytuacji, w ktrej siy specjalne samodzielnie realizuj cele operacji. Nie ujmuje przy tym problematyki poczonoci dziaa. Cytowana definicja wprowadza kolejne, nie do koca klarowne okrelenia, a mianowicie niestandardowe techniki i sposoby. Niestandardowe, to znaczy jakie? Ktre techniki i sposoby s standardowe a ktre nie? Czy standardowe, to znaczy zgodne z zasadami walki, zgodne z prawem? Kolejny paragraf przyblia istot si specjalnych w sensie strukturalnym i organizacyjnym. Zwrcono w nim uwag na specyfik szkolenia tych si oraz sposb wykonywania przez nie zada. I tu rwnie znajdujemy stwierdzenie, e siy specjalne prowadz dziaania w warunkach, w ktrych uycie si konwencjonalnych nie jest moliwe lub nie jest wskazane z przyczyn polityczno-militarnych. Zapis rodzi kolejne pytanie: jakie to bd sytuacje polityczno-militarne, w ktrych nie jest wskazane uycie si konwencjonalnych? Czy ten zapis oznacza, e jednostek specjalnych mona uywa bez wiedzy i zgody stosownych wadz? Czy dotyczy to tylko dziaa prowadzonych poza granicami kraju, czy rwnie na terytorium kraju? W doktrynie operacji specjalnych1 dziaania (operacje) specjalne zdefiniowano jako: operacje prowadzone przez specjalnie zorganizowane, wyszkolone i wyposaone siy wojskowe lub paramilitarne dla osignicia celw militarnych, politycznych, gospodarczych lub psychologicznych przy uyciu niekonwencjonalnych rodkw militarnych we wrogich, nieprzyjaznych lub delikatnych (wraliwych) politycznie regionach. Operacje te s prowadzone w okresie pokoju, konfliktu i wojny, samodzielnie lub we wsppracy z siami konwencjonalnymi. Definicja ta prezentuje nieco odmienne podejcie do operacji specjalnych, gdy wskazuje na moliwo prowadzenia takich dziaa przez siy niewojskowe, okrelajc je mianem paramilitarne. Jednoczenie podkrela moliwo wsplnego wykonywania zada przez siy specjalne i inne okrelane jako konwencjonalne.
2008/01
Wedug rosyjskich pogldw, dziaania specjalne okrela si jako wykorzystanie jednostek specjalnych, ktre swoimi dziaaniami mog pozbawi przeciwnika moliwoci aktywnego, zaczepnego uycia potencjau wojskowego i sta si czynnikiem, ktry nie dopuci do przeksztacenia si ograniczonych dziaa bojowych w wojn lub przygotuje dogodne warunki do rozpoczcia operacji regularnymi siami. Podsumowujc kontekst terminologiczny, naley podkreli, e wci obracamy si w krgu terminw: standardowe niestandardowe, specjalne niespecjalne, konwencjonalne niekonwencjonalne. Przypomn tylko, e konwencjonalne oznacza oparte na pewnej powszechnie przyjtej umowie, konwencji, zgodne z pewnymi normami, oglnie rozumianymi i akceptowanymi zasadami, czy te nawet tradycjami. Jeeli przyjmiemy, e przymiotnik niekonwencjonalny bdzie dokadnym zaprzeczeniem podanego wyjanienia, to niekonwencjonalno wojsk specjalnych odczytujemy jako rodzaj si zbrojnych. Wszystko to plasuje wojska specjalne w do specyficznej sferze dziaa, ktre s prowadzone czsto wbrew przyjtym zasadom sztuki wojowania, wbrew oglnie akceptowanym kanonom. Oczywicie takie rozumienie problemu niesie ze sob okrelone ryzyko, a mianowicie moliwo oskarenia o dziaania wbrew prawu, np. wbrew midzynarodowemu prawu o prowadzeniu konfliktw zbrojnych, gdy granica midzy niekonwencjalnoci a bezprawnoci moe okaza si w pewnych sytuacjach bardzo pynna. Kolejny aspekt w znaczcy sposb ksztatujcy dziaania specjalne to zagroenia. Nie mona nie dostrzec, e punkt cikoci zagroe przesun si w ostatnich latach z zagroe o charakterze statycznym na zagroenia, ktre s okrelane enigmatycznie jako innego rodzaju lub te asymetryczne, czyli zagroenia, u
1 Doctrine for Joint Special Operations. Joint Pub 3-05. departament Obrony, 1998.
Niespjnoci terminologiczne
Obszary zagroe
61
Odrbn kwesti pozostaje umiejscowienie DWS w systemie reagowania kryzysowego, w ktry zostan zaangaowane rne instytucje niewojskowe. W tworzonym systemie dowodzenia bd wykorzystywane dokumenty normatywne, ktre maj by podstaw przygotowania i prowadzenia dziaa specjalnych. Jednak czy w tym systemie znajd si jednostki dowodzenia, cznoci, transportu powietrznego i morskiego oraz logistyczne? Innym wymiarem poczonoci dziaa jest wsplne wykonywanie zada przez wojskowe jednostki specjalne oraz inne formacje niewojskowe w sytuacjach kryzysowych na obszarze kraju. Zagadnienie to naley rozpatrywa w dwch aspektach. Po pierwsze z punktu widzenia wojskowej jednostki specjalnej, ktra zostaa wczona w wikszy cywilno-wojskowy komponent si specjalnych. Po drugie z punktu widzenia niewojskowych si specjalnych, np. MSWiA, ktre wzmocniono komponentem wojskowej jednostki specjalnej. W obu sytuacjach nie chodzi o rozstrzygnicie, ktre suby s waniejsze, lecz o okrelenie kompetencji i wzajemnych relacji. W tym celu naley ujednolici terminologi oraz waciwie zdefiniowa okrelone zjawiska. Ponadto trzeba jednoznacznie okreli podstawy prawne i procedury uycia wojskowej jednostki specjalnej na terenie kraju. Naley rwnie zdefiniowa jej rol i miejsce w procesie reagowania oraz relacje midzy wojskiem, policj i innymi subami oraz wadzami cywilnymi w rejonie dziaania. Wstpna analiza zarysowanej sytuacji problemowej skania do postawienia wielu pyta: Czy wojskowe jednostki specjalne mog by uyte na terytorium wasnego kraju? Jeeli tak, to na jakich zasadach i wedug jakich procedur (z jakimi uprawnieniami)? Co dzieje si w sytuacji wsplnego wykonywania zada, np. z siami
Na podstawie wywiadu przeprowadzonego z gen. dyw. w. Ptasiskim dowdc wojsk Specjalnych. Polska Zbrojna 2007 nr 41, s. 12.
2
Poczono dziaa
Dotychczasowe dowiadczenia wskazuj, e wojskowe jednostki specjalne, bez systemu dowodzenia, logistyki, wsparcia czy lotnictwa, mog dziaa jedynie z sojusznikami, a bez czytelnego systemu reagowania kryzysowego i stosownych unormowa prawnych nie mog by uyte na terenie kraju.
W dalszej czci referatu odniesiono si do organizacji wojsk specjalnych oraz uwarunkowa prowadzenia przez nie dziaa. Z chwil powstania Dowdztwa Wojsk Specjalnych (DWS) sytuacja ulega pewnej poprawie. Gwnie z powodu czytelnego podporzdkowania wszystkich wojskowych jednostek specjalnych temu wanie dowdztwu. Z analizy dowiadcze innych pastw wynika, e w docelowym ksztacie DWS powinno peni cztery zasadnicze funkcje: planowania, dowodzenia, koordynowania oraz organizowania wsparcia i zabezpieczenia dziaa. Jeeli funkcja planowania, dowodzenia czy te koordynowania dziaa nie budzi wikszych wtpliwoci, to naley si zastanowi nad relacjami owego organu dowodzenia ze Sztabem Generalnym, Dowdztwem Operacyjnym, Inspektoratem Wsparcia czy te dowdztwami innych rodzajw si zbrojnych. 62 przegld wojsk ldowych
2008/01
NOTATKA
Ze wzgldu na zoono zagroe oraz ogniskowo dziaa z jednej, a potrzeb czenia wysiku z drugiej strony wymagane jest utworzenie moduu z jednostek specjalnych i innych komponentw wspczesnej operacji.
antyterrorystycznymi policji? Kto kieruje dziaaniami i kto komu podlega? Konieczne jest zatem, by na kanwie dowiadcze, wnioskw z konfliktw zbrojnych oraz dziaa w ramach reagowania kryzysowego wskaza rol, jak powinny odgrywa siy specjalne w operacji. Ponadto ustali najkorzystniejszy sposb ich uycia w zalenoci od pojawiajcych si zagroe. Istniejce unormowania prawne nie do koca uwzgldniaj uwarunkowania dnia dzisiejszego oraz sytuacje, do ktrych moe doj w przyszoci. Prowadzenie dziaa specjalnych bezwzgldnie wymaga precyzyjnego wspdziaania wielu instytucji, ktre dziaaj w obszarze bezpieczestwa narodowego. Jeeli chcemy, by ten mechanizm funkcjonowa, to w dokumentach normatywnych musz by wskazane obszary wsplnego dziaania. W dalszej czci seminarium przedstawiciel JW 2305 w wystpieniu na temat: Moliwoci i ograniczenia uycia wojskowej jednostki specjalnej na terenie kraju przedstawi jej miejsce i rol w rozwizywaniu sytuacji kryzysowej. Ponadto zwrci uwag na wiele ogranicze, gwnie prawnych, ktre w zasadzie uniemoliwiaj skuteczne wykorzystanie wojskowej jednostki specjalnej na terenie kraju. Kolejny referujcy omwi wybrane dowiadczenia i wnioski z dziaania polskich komponentw wojsk specjalnych w skadzie PKW w Iraku i Afganistanie. Wskaza na profesjonalne przygotowanie onierzy oraz na niektre potrzeby dotyczce wyposaenia naszych pododdziaw wojsk specjalnych. Ciekawe spostrzeenia odnonie do wspdziaania wojskowych jednostek specjalnych ze subami specjalnymi podczas operacji przeciwterrorystycznych zaprezentowa kolejny prelegent. Przedstawiciel Dowdztwa Wojsk Specjalnych omwi miejsce i rol dziaa specjalnych
2008/01
w wietle obowizujcych dokumentw normatywnych, a take scharakteryzowa nasze wojska specjalne i odnis si w oglnym zarysie do struktury i zada utworzonego dowdztwa tych wojsk. Interesujce byo rwnie wystpienie przedstawiciela Komendy Gwnej Policji, ktry omwi praktyczny wymiar organizacji i uycia policyjnych jednostek antyterrorystycznych. Odnis si rwnie do kwestii wsplnego wykonywania zada przez policyjne i wojskowe jednostki specjalne w dziaaniach prowadzonych na terenie kraju. Zaakcentowa prawne aspekty dziaa przeciwterrortystycznych. Pierwszym uczestnikiem seminarium wygaszajcym swoje pogldy podczas dyskusji by przedstawiciel Dowdztwa Wojsk Ldowych pk rez. dr Jan Kalinowski, ktry odnis si do udziau komponentu wojsk specjalnych w Siach Odpowiedzi NATO. Zwrci uwag, e wspczenie o znaczeniu, sile i efektywnoci (sukcesie w walce i operacji) nie decyduje wielko (masowo) zaangaowanych wojsk, ale ich jako, szybko uycia, czas (jak najszybciej) i miejsce (kluczowy obiekt). Odnoszc si do wczeniejszych wystpie, przedstawiciel JW 2305 zwrci uwag na rnice w prowadzeniu dziaa przeciwterrorystycznych przez wojskowe jednostki specjalne i pododdziay antyterrorystyczne policji. Interesujcym gosem w dyskusji bya wypowied dziekana Wydziau Wojsk Ldowych pk. prof. dr. hab. Mariusza Wiatra, ktry zwrci uwag na konieczno precyzyjnego uywania terminw definiujcych dziaania specjalne. Podkreli konieczno eksponowania poczonoci dziaa w wymiarze operacyjnym. Kierownik Katedry Sztuki Operacyjnej i Taktyki Wojsk Ldowych, podsumowujc seminarium, stwierdzi, e najwaniejszym jego celem bya wymiana dowiadcze i opinii, niekiedy kontrowersyjnych. Podzikowa uczestnikom seminarium za odpowiednie podejcie do rozg patrywanej problematyki.
Akademia Obrony Narodowej
Dyskusja
Realia
63
bolesaw Chocha
(19231987)
Publicysta i teoretyk wojskowy. Autor opracowa o sztuce operacyjnej i taktyce.
rodzi si w grodnie. Zosta deportowany w gb ZSRR. wstpi do organizowanej w Zwizku Radzieckim kociuszkowskiej dywizji. w bitwie pod Lenino dowodzi plutonem. Po wojnie ukoczy ASg w Rembertowie. Tam te przez kilka lat by wykadowc taktyki. wsporganizowa dywizj powietrznodesantow, ktrej by pierwszym dowdc. w latach 19681973 peni obowizki szefa Sztabu generalnego oraz wiceministra obrony narodowej. Sub wojskow zakoczy na stanowisku komendanta ASg w stopniu generaa dywizji. wsplnie z prof. julianem Kaczmarkiem napisa prac Wojna i doktryna wojenna. Zajmowa si przez wiele lat zagadnieniem organizowania tzw. frontu wewntrznego, w tym obron terytorium kraju. Podstawowe zaoenie taktyki, wedug niego, to wojowa tak, by ponoszc samemu jak najmniejsze straty, zada nie-
przyjacielowi jak najwiksze. Uwaa, e charakter wczesnej walki, jeli nie wymaga inicjatywy, to przynajmniej sprzyja tym, ktrzy j przejawiali. Nie obawiajc si ryzyka podejmowanego w rozsdnych granicach, dyli oni do uzyskania zaskoczenia, czemu suyo stosowanie wojennych forteli. Podobnie jak wielu wczesnych teoretykw, zgadza si z potrzeb uzyskiwania nad przeciwnikiem przewagi. Nie wystarczaa ju jednak przewaga ilociowa (w siach i rodkach).
NOTATKA
Zdaniem gen. Chochy, u podstaw tworzenia przewagi materialnej i niematerialnej leaa przewaga myli, czyli umiejtne, racjonalne, planowe i zdecydowane tworzenie przewagi oglnej.
O taktyce
Nie traktowa przewagi jako staego zjawiska. Naleao j umiejtnie osign i cigle utrzymywa, stosownie do zmian na polu walki. Podobne zasady dostrzega na poziomie operacyjnym. Sens
zaskoczenia widzia w nieoczekiwanym dziaaniu jednej z walczcych stron, prowadzcym do dezorganizowania poczyna drugiej strony i stwarzajcym warunki do szybkiego osignicia zakadanego celu. Niezalenie od uzyskania zaskoczenia, dla pobicia przeciwnika naleao stworzy przewag. Ta za bya zwizana z masowaniem wysiku w decydujcym miejscu i czasie. To nic innego jak stosowanie zasady ekonomii si czy zerodkowania si i rodkw. Przy czym Bolesaw Chocha opowiada si stanowczo za terminem masowanie rozumianym jako: skupianie, gromadzenie, zapewnianie licznego udziau si i rodkw, a tym samym i uzyskanie przewagi nad przeciwnikiem na rozstrzygajcym o losach operacji kierunku (w obszarze).
Nie zgadza si z okrelaniem taktyki mianem rzemiosa wojennego. To jego zdaniem rwnie sztuka. Przyznawa jednak, e dziaania taktyczne maj to
2008/01
do siebie, e mona utworzy pewne wzorce, modele, schematy (w dobrym tego sowa znaczeniu), w sztuce operacyjnej za takich schematw ustali si nie da. Taktyk mona przedstawi w regulaminach walki, dla sztuki operacyjnej byoby to niecelowe i niemoliwe. w kadej operacji jest bowiem zbyt duo zjawisk niepowtarzalnych, by mona byo je zamkn w regulaminowych ramach. wprawdzie (zdaniem gen. Chochy) istniay okrelone opracowania dotyczce operacji, ale nie miay one cech regulaminu. w rozwaaniach o sztuce operacyjnej zastrzega si, e nie jest zwolennikiem tylko obrony staej ani przeciwnikiem obrony ruchowej. Nie zamierza bra udziau w powtarzajcym si co jaki czas sporze, jaka obrona staa czy ruchowa bdzie dominowa w najbliszej przyszoci. Sprzeciwia si pewnemu schematyzmowi zakadajcemu, e na europejskim teatrze dziaa dominujc form obrony bdzie obrona manewrowa. Za niewystarczajce uzna uzasadnianie jej waciwociami broni jdrowej i manewrowym charakterem dziaa. Zdaniem gen. Chochy: wystpi bowiem moe z powodzeniem zarwno obrona staa, jak i ruchowa, zalenie od celu dziaa i konkretnej sytuacji operacyjnej. Chocia, jak sam przyznawa, w latach 70. odwrt w sztuce wojennej Ukadu warszawskiego by tematem wstydliwym (czono go najczciej z przegran), postulowa planowa go i organizowa bez wzgldu na to, czy rzeczywicie si go kiedykolwiek wykona. Nigdy bowiem, napisa, nie wia2008/01
domo, kiedy i co moe si przyda. jak w sztuce operacyjnej trzeba liczy si z odwrotem, tak w taktyce z wycofaniem. dzisiaj wydaje si to oczywiste. Zastanawiajc si nad przysz wojn, wskaza, e walczce strony na ldowych teatrach dziaa bd dy do osignicia swoich celw przede wszystkim przez natarcie. Bdzie ono wprawdzie dominowa nad obron, ale obrona jako sposb walki zbrojnej nie zejdzie ze sceny. Charakterystyczn cech przyszej wojny mia by brak cigej linii frontw oraz prowadzenie dziaa na rozlegym obszarze.
elementy
System obrony terytorium kraju obejmowa: obron
powietrzn, obron przed broni masowego raenia, obron wybrzea morskiego, zwalczanie desantw oraz ochron obiektw o szczeglnym znaczeniu.
Wojna jdrowa?
nych pozostawa w zasadzie ten sam. Nastpio jednak pewne przewartociowanie odnonie do obiektw walki zbrojnej. Nadal chodzio o rozbicie si pancernych i zmechanizowanych przeciwnika, ale na pierwszy plan wysuwao si zadanie niszczenia broni jdrowej i rodkw jej przenoszenia jako warunek skutecznoci dalszych dziaa. wizja wojny rakietowo-jdrowej nieodparcie narzucaa myl, e bdzie to wojna o wyjtkowo niszczcym charakterze nie tylko dla si zbrojnych, ale przede wszystkim dla caego kraju. Konieczno cigego rozwijania systemu obronnego pastwa wymuszaa potrzeb tworzenia systemu OTK dla przeciwstawienia si rnym formom zbrojnej napaci na obszar pastwa. jednym z jego twrcw i organizatorw by gen. Chocha. System ten miay stworzy odpowiednie warunki do dziaania wojskom operacyjnym. do zada z tym zwizanych organizowano nowy rodzaj wojsk wojska obrony terytorialnej kraju oraz oddziay g samoobrony.
65
WaruNki zaMieSzCzaNia PraC materiay (w wersji elektronicznej) do Przegldu wojsk Ldowych prosimy przesya na adres: Redakcja wojskowa, Aleje jerozolimskie 97, 00-909 warszawa lub przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl. Opracowanie musi by podpisane imieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytuu naukowego. Naley rwnie poda numery: NIP, PeSeL, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a take dokadny adres subowy, prywatny i urzdu skarbowego oraz numer telefonu, dat i miejsce urodzenia, a take imiona rodzicw. Ponadto naley doczy zdjcie z aktualnym stopniem wojskowym. w przypadku braku wymaganych danych nie bdziemy mogli opublikowa danego materiau. Redakcja przyjmuje materiay opracowane w formie artykuw. Ich objto powinna zawiera ok. 13 tys. znakw (co odpowiada 4 stronom miesicznika). Rysunki i szkice naley przygotowa zgodnie z wymaganiami poligrafii (najlepiej w programie Ilustrator lub Corel), zdjcia w formacie tiff lub jpeg rozdzielczo 300 dpi. Naley poda rda, z ktrych autor korzysta przy opracowywaniu materiau. Niezamwionych artykuw redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek stylistycznych oraz skracania i uzupeniania artykuw bez naruszania myli autora. Autorzy opublikowanych prac otrzymaj honoraria wedug obowizujcych stawek. Oryginalne rysunki i zdjcia zakwalifikowane do druku honoruje si oddzielnie.