Visie op kunstzinnige orintatie (beeld muziek - drama)

Er zijn schilders die de zon in een gele vlek veranderen, maar er zijn anderen die, door hun intelligentie en kunst, de gele vlek in een zon veranderen Pablo Picasso

Kunstzinnige vorming op Basisschool de Regenboog

Kunstzinnige vorming wordt op basisschool De Regenboog erkend als een belangrijk onderdeel van de persoonlijke en algemene ontwikkeling van kinderen. Kunsteducatie kan kinderen toerusten om naar eigen keuze die kunstzinnige bagage te verwerven en deel te nemen aan het culturele leven. Kunsteducatie stimuleert het vergroten van de kunstzinnige en creatieve vermogens. Dat verrijkt de persoonlijke ontplooiing en is daarmee ook van belang voor de samenleving als geheel, omdat kinderen ook deel uitmaken van de samenleving. Hun kunstuitingen dragen bij aan de cultuur waarin ze zich bevinden. De term kunstzinnige vorming betekent dus voor ons1: de vorming van het kind met behulp van kunstzinnige middelen de vorming tot kunstzin: het kind vertrouwd maken met wat onze cultuur aan kunst heeft voortgebracht en voortbrengt. Kunst wordt hierbij niet gezien als een elitair verschijnsel dat ver weg staat van de maatschappelijke realiteit. Integendeel: kunst is, in al haar diverse verschijningsvormen (beeldend, taal, beweging. geluid) intens verweven met het dagelijks bestaan.
1.

Kenmerken van het vak 2

Door middel van kunstzinnige orintatie maken kinderen kennis met kunstzinnige en culturele aspecten in hun leefwereld. Het gaat bij dit domein om kennismaking met di aspecten van cultureel erfgoed waarmee mensen in de loop van de tijd vorm en betekenis hebben gegeven aan hun bestaan. Het gaat bij kunstzinnige orintatie ook om het verwerven van enige kennis van de hedendaagse kunstzinnige en culturele diversiteit. Dit vindt zowel op school plaats, als via regelmatige interactie met de (buiten)wereld. Kinderen leren zich aan de hand van kunstzinnige orintatie open te stellen: ze kijken naar schilderijen en beelden, ze luisteren naar muziek, ze genieten van taal en beweging. Kunstzinnige orintatie is er ook op gericht bij te dragen aan de waardering van leerlingen voor culturele en kunstzinnige uitingen in hun leefomgeving. Ze leren daarnaast zichzelf te uiten met aan het kunstzinnige domein ontleende middelen:

Kerncurriculum Project Pabo-basisonderwijs SLO september 1991, blz. 1

2

www.slo.nl

ze leren de beeldende mogelijkheden van diverse materialen onderzoeken aan de hand van de aspecten kleur, vorm, ruimte, textuur en compositie; ze maken tekeningen en ruimtelijke werkstukken; ze leren liedjes en leren ritme-instrumenten te gebruiken als ondersteuning bij het zingen; ze spelen en bewegen.

Kunsteducatie is vastgelegd in de volgende kerndoelen van het basisonderwijs, waarvan wij op onze school ook uit gaan:

kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.

2.

Identiteit

Levensbeschouwelijk Als eerste willen wij als school onze christelijke identiteit laten uitstralen. Dit willen wij ook bereiken door middel van de kunstvakken. Wij willen de kinderen laten weten en ervaren dat God ons heeft geschapen met ieder zijn eigen talenten. Deze talenten kunnen we inzetten op onze school en ontplooien door middel van de creatieve vakken. Daarnaast vinden wij het belangrijk dat de kinderen respect hebben voor elkaar, dus ook voor elkaars talenten. Wij beschouwen het als volgt: elk kind is uniek en zo ook zijn talenten. Ook willen wij in de kunstvakken aandacht schenken aan de schepping. God heeft de wereld met al zijn pracht voor ons geschapen: prachtige landschappen, kleurrijke en bloeiende planten, bomen en bloemen, talrijke diersoorten, de hemellichamen. Al deze elementen van de zichtbare schepping willen wij terug laten komen binnen de kunstgebieden op onze school: in de beeldende vakken, maar ook in muziek en drama. Als belangrijkste schepping heeft God de mens geschapen. Hij heeft de mens de taak en de macht gegeven om de wereld te bebouwen. Hij heeft de mens ook het vermogen gegeven om zich op verschillende manieren uit te drukken en met anderen te communiceren. Alles wat de mens door de tijden heeft voortgebracht is cultuur. Daarom beschouwen we kunst, ook in het kader van onze levensbeschouwelijke identiteit, als een onderdeel van cultuur. Wij willen de kinderen meer van de schepping en hun cultuur laten zien en ontdekken om hen zo de waardering en respect bij te brengen voor de schepping van God en ook respect voor de mens die de cultuur heeft voortgebracht. Wel letten wij erop bij de keuze van kunst en cultuuronderwerpen dat deze niet tegen de principes van de Bijbel gaan. De kunstvakken, met name muziek, kunnen ook dienen om God te verheerlijken. Tenslotte willen wij de kinderen erop aanwijzen dat God de wereld voor ons geschapen heeft en dat wij hiermee duurzaam moeten omgaan, dus ook met de materialen die wij gebruiken in de kunstlessen.

Onderwijskundig Wij zijn een school die gestalte willen geven aan de opvoeding en de vorming van kinderen. Wij hechten het belang van kunst op onze school, omdat dit vak een grote bijdrage levert aan de versterking van de 3 basisbehoeften van leerlingen namelijk: relatie, competentie en autonomie. Bij de kunstvakken gaat het uiteindelijk erom dat kinderen zich leren uitdrukken. Al doende bij hun gevoel uitkomen en daar iets mee doen. Dat geeft zelfvertrouwen, een gevoel van trots op iets dat je zelf hebt gedaan. Zulke ervaringen zorgen ervoor dat kinderen hun draai vinden en meer plezier hebben op school, maar ook in het leven. De kinderen krijgen op onze school voldoende ruimte om zelf vorm te geven aan hun kunstzinnige uitingen door middel van het verhaalmodel. Het succes spreekt in de podiumpresentaties, waarmee elk verhaal afgesloten wordt. Hier presenteren de kinderen hun kunstuitingen aan medeleerlingen, leerkrachten, ouders en medewerkers van de school Inhoud en vormgeving Basisschool de Regenboog beschouwt 3 vormen van kunst en cultuureducatie 3, die aansluiten aan de kerndoelen en die daarom de leidraad vormen voor onze kunstlessen:

Actieve (productieve en reproductieve) kunsteducatie: Het maken en doen! Dit zijn kunstactiviteiten waarbij handen en lijf in actie komen. Hiertoe behoren de expressielessen. Deze worden ondersteund door vakdocenten kunst tijdens de crea-middagen. Receptieve kunsteducatie: Het meemaken en beleven van kunst- en cultuuruitingen, waarbij hart en onderbuik bij wijze van spreken geraakt worden. Hierbij valt het beleven van kunst rondom de school, maar ook binnen de school zelf Reflectieve kunsteducatie: Het weten en denken over kunst en cultuur, waarbij het hoofd wordt aangesproken. Dit betekent dat de leerlingen kennis en een mening hebben over kunst en cultuur. Dit onderdeel valt onder het beschouwen van kunst. Dit gebeurt tijdens het bezoek van kunstinstellingen en het bijwonen van kunstuitingen, maar kunst wordt ook binnen de school gepresenteerd aan de kinderen.

3. samenhang in de kunstvakken
Op onze school werken wij met de kunstdisciplines: Beeldende vorming Muziek Drama

Cultuur + Educatie 16 2006, Onderzoeken naar cultuureducatie in het primair onderwijs, Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht 2006, Auteurs: Melissa Bremer, Marie-Louise Damen, Marjo van Hoorn, Wil Oud, Marion Prieckaerts

Deze 3 kunstdisciplines willen wij in samenhang aanbieden door middel van het verhaalmodel4. Hierbij hebben we als werkvorm gekozen voor verhalend ontwerpen.

Een verhaal vormt de verbindende (rode) lijn tussen diverse kunstzinnige activiteiten bijvoorbeeld beeldend (rood), muziek (groen), dans (blauw) en drama (geel). Dit model staat in Engeland bekend als de storyline approach. Het verhaal is verdeeld in episoden; elke episode wordt geopend met een sleutelvraag. Wij hebben voor dit model gekozen, omdat het goed aansluit bij onze visie. De voordelen van verhalend ontwerpen, in overeenkomst met onze visie, zijn:

De betrokkenheid van de leerlingen speelt de hoofdrol Er ontstaat samenhang tussen de verschillende vakken in zinvolle contexten. Dit maakt de kinderen gemotiveerd Het gaat over de belangwekkende werkelijkheid van de leerlingen. Dit maakt de kinderen gemotiveerd en nieuwsgierig en het versterkt hun willen, hun relatie Leerlingen worden aangesproken op wat ze wel kunnen. Dit versterkt hun kunnen, hun competentie De aanpak biedt veel ruimte voor eigen beslissingen en initiatieven van de leerlingen. Dit versterkt hun durven, hun autonomie

Binnen de episodes van het verhaalmodel worden alle vormen van de kunstdisciplines benuttigd: (re)productief, receptief en reflectief. Door de sleutelvragen binnen de episodes geven de leerlingen voor een groot deel zelf inhoud aan de ontwikkeling van het verhaal. Dit bevordert hun creativiteit. Elk verhaal heeft een duur van 4 weken en het wordt afgesloten met een kunstpresentatie waarin de leerlingen hun verworven talenten tonen aan medeleerlingen, leerkrachten, ouders en medewerkers van de school. Tijdens de
4

Powerpointpresentatie college beeldende vorming + intranet CHE onderdeel muziek

presentatie wordt het verhaal uitgebeeld met ondersteuning van muziek en beeldende kunst (dit kan het decor zijn).

Het is voor de leerlingen heel spannend en motiverend om toe te werken naar een kunstpresentatie. Dit bevordert ook hun relatie, competentie en autonomie.

4. kunst in en om de school
Onze school staat voor kunst. Dit vak verrijkt kinderen, zowel in hun persoonlijke, sociaal-emotionele als hun cultuurmaatschappelijke ontwikkeling. Daarom willen wij onze kinderen zo optimaal mogelijk stimuleren in hun kunstzinnige ontwikkeling. Kinderen moeten in de eerste instantie geboeid raken door kunst om hen te stimuleren zelf kunst te gaan (re)produceren. Daarom vinden wij kunstpromotie een voorwaarde voor de kunstontwikkeling van de kinderen. Wij promoten kunst op onze school op verschillende manieren. Wij waarderen ten eerste het werk van de kinderen. Het beeldend werk van de kinderen wordt opgehangen in de lokalen en in de gangen. Dit dient natuurlijk als versiering van de school, maar voornamelijk dient het ter waardering van het werk van de kinderen en ter kunstinspiratie voor andere medeleerlingen. Daarnaast worden er ook schilderijen en beeldhouwwerk van kunstenaars getoond in het schoolgebouw. Kinderen komen zo in aanraking met het werk van kunstenaars en zo dus ook in aanraking met hun cultuur. Zo wordt beeldende kunst in ons schoollokaal gebracht. Bovendien gebruiken wij de media, met name onze digi-borden, om kunst te betrekken in de klas. Alle kunstvormen kunnen tegenwoordig door middel van de moderne techniek beschouwd en beleefd worden: Beeldende kunst, muziek, theatervoorstellingen. Maar wij willen ook dat de kinderen een stapje verder gaan in hun culturele/kunstzinnige ontwikkeling, vooral wat betreft het beleven van kunst. Daarom organiseren wij ook kunstactiviteiten rondom de school zoals musea, concert en theaterbezoek en excursies. Zo komen de kinderen op een heel concrete manier in aanraking met kunst en cultuur. Wij zijn van mening dat de beleving van kunst de leerlingen aanspoort om zelf kunst te gaan (re)produceren. Dit is het uiteindelijke doel van ons kunstonderwijs. Kunstenaars zijn van harte welkom op onze school. Enkele malen per jaar nodigen wij kunstenaars uit om zich te presenteren aan de leerlingen en om een les te geven

aan de groepen. Dit kinderen vinden dit heel boeiend: dat ze in aanmerking komen met echte kunstenaars! Dit spoort hen ook aan tot de (re)productie van kunst. Bij het kiezen van culturele en kunstzinnige instellingen en het uitnodigen van kunstenaars op onze school letten wij erop dat hun programma en didactiek aansluiten bij de visie en de identiteit van onze school. Tijdens het produceren van kunst is het van belang dat de kinderen ruimte hebben om zich kunstzinnig te uiten. Met ruimte bedoelen we lokalen, maar ook de benodigde materialen en gereedschappen om tot kunstproductie te komen. De school beschikt voor elk kunstvak een eigen lokaal. De beeldende lessen worden gegeven in het atelier, waarin alle materialen en gereedschappen voor beeldende vorming aanwezig zijn en waarbij er ruimte is voor de kinderen om te kunnen werken. De muzieklessen worden in de muzieklokaal gegeven, waarin er zich een variatie aan muziekinstrumenten bevinden, die door de leerlingen gebruikt kunnen worden. De dramalessen worden gegeven in het dramalokaal, waarin de kinderen voldoende ruimte hebben om zich vrij te kunnen bewegen. Kunst bekijken met de brillen van Parsons Volgens de Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog Michael Parsons verloopt de gehele ontwikkeling van het kind beter door middel van kunstbeleving. Hij vergelijkt het waarnemen van de mens met het kijken door een bril: mensen in verschillende fasen van ontwikkeling kijken allemaal door verschillende brillen. Maar de waarneming ontwikkelt zich: op een bepaalde leeftijd is hij zover dat hij op een ander manier kijkt dan voorheen. Parsons gaat ervan uit dat er vijf verschillende brillen (stadia) zijn om naar kunst te kijken. Die moet je achtereenvolgens doorlopen.

De 5 stadia voor kunstontwikkeling zijn volgens Parsons:

1. 2. 3. 4.

Associatieve stadium (4-5): eerste indruk. (groep 1) Mimetische stadium (5-8): voorstelling; nauwkeurige beschouwing (groep 2-4) Expressieve stadium (8-10): expressie (groep 4-5) Formele stadium (10-12):leerbaar: de bedoeling van de kunstenaar(groep 6-7)

5.

Interpretatieve stadium (12+): eigen mening (groep 8)

Als schoolteam zijn wij mee eens met de theorie van Parsons. Dit is de reden waarom we de vijf Brillen van Parsons als leerlijnen voor kunst beschouwen voor de verschillende groepen binnen onze school.

5. organisatievormen
Het kunstonderwijs op onze school, met name het expressieve kunstonderwijs, wordt ondersteund door vakdocenten kunst. Per groep wordt er elke week een creamiddag gehouden die gegeven wordt door de kunstdocenten. De leerlingen gaan naar de activiteit die hun voorkeur heeft. Dit kan muziek, beeldende vorming of drama zijn. De crea-middagen worden gegeven in de lokalen waarover de school beschikt voor de verschillende kunstvakken. In een les kunstzinnige vorming wordt ervoor gezorgd dat de kinderen het grootste gedeelte van de les zelfstandig kunnen werken. Er wordt uitgegaan van de interesses en behoeften van de kinderen.

Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het samenwerken. Een goede samenwerking binnen en tussen de kunstdisciplines in het verhaal zorgt voor het succes van de presentaties.

6. verschillen in kinderen
Ook bij de kunstvakken houden wij rekening met de verschillen tussen kinderen. Wij differentiren naar interesse, niveau en persoon. Interesse: De kinderen hebben binnen het verhaal de voorkeur voor een bepaalde kunstgebied om die uit te gaan voeren tijdens de presentatie. Ook hebben ze tijdens de crea-middagen de voorkeur voor het volgen van bepaalde kunstlessen. Hier houden wij rekening mee. Niveau: Volgens Parsons bestaat de kunstontwikkeling van kinderen uit vijf stadia (niveaus). Kinderen die boven hun niveau zitten krijgen extra uitdagingen en werken meer zelfstandig. Kinderen die onder hun niveau zitten krijgen extra begeleiding van de leerkracht en de kunstdocent. zodat zij ook tot kennis, inzicht en vaardigheden van kunstuitingen kunnen komen. Ook staan wij ervoor om de kunststerke kinderen samen te laten werken met de kunstzwakke kinderen, ter uitwisseling van kennis, inzicht en inspiratie . Dit versterkt ook het samenwerken binnen de groep. Persoon: Elk kind is uniek en heeft een bepaald talent. Bepaalde kinderen kunnen sterk beeldend creatief zijn, anderen sterk muzikaal creatief en anderen zijn sterk competent in taal en acteren. Waar de kinderen sterk in zijn, proberen wij hen te

stimuleren om binnen het verhaal en tijdens de kunstpresentaties een leidende rol te hebben. Zo houden wij rekening met de persoon van elk kind. Dit geeft het kind ook een gevoel van waardering voor zijn talent. Geraadpleegde bronnnen: Kerncurriculum Project Pabo-basisonderwijs, SLO september 1991, blz.1 Cultuur + Educatie 16 2006, Onderzoeken naar cultuureducatie in het primair onderwijs, Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht 2006, Bremer, M, Damen, M, Hoorn van, M, Oud, W, Prieckaerts,M, Utrecht 2006, Cultuur + Educatie 16 2006, Onderzoeken naar cultuureducatie in het primair onderwijs, Cultuurnetwerk Nederland Herfs, J, Vinkens, J, Hagenaars, P, Kommers, M, Lieftink, J, Utrecht 2004, Cultuur + Educatie 11 2004, Beroep: docent kunstvakken, Competenties en kwalificaties in theorie en praktijk, Cultuurnetwerk Nederland www.cultuurnetwerk.nl www.slo.nl www.cultuurnetwerk.nl www.beeldendonderwijs.nl Webiste Basisschool De Vonkenmorgen; www.vonkenmorgen.nl Website Basisschool de Tulp; http://basisschooldetulp.webklik.nl Kunstbeleving met bijzondere kinderen; http://issuu.com/flup/docs/kunstbeleving; Hoorcollege beeldende vorming+ powerpointpresentatie Hoorcollege muziek CHE Entree vakgebied muziek