AUGUSTE COMTE Dziea: Kurs filozofii pozytywnej zasady filozofii pozytywnej, klasyfikacji nauk i socjologii jako podstawy polityki

i i religii pozytywizmu Filozoficzna rozprawa o astronomii Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej Comte stworzy termin socjologia, dlatego nazywa si go ojcem socjologii. Socjo (ac.) spoeczestwo, logos (grec.) nauka. Czyli nauka o spoeczestwie, jego strukturze i prawach rozwoju, o formach i przejawach ycia oraz wspycia grup spoecznych. Czowiek jest istot mylc, rozwija si, zmienia swoje zapatrywania, zmienia funkcjonowanie grup spoecznych. Zwierzta rwnie myl, ale si nie rozwijaj. Czowiek moe rozwija swoj kultur, denia ludzkie. Comte chcia stworzy zwarty zesp idei, speniajcych w spoeczestwie XIX w te same funkcje, jakie w spoeczestwie redniowiecznym speniaa religia chrzecijaska tzn. uporzdkowa wszystkie wierzenia, skoczy z anarchi krytyki, zapewni jedno mylenia i na niej oprze hierarchiczny ustrj spoeczny, kierowany przez nowy koci pozytywistyczny i nowe kapastwo pozytywistyczne. Wprowadzi pojcie metoda pozytywna jako sposb patrzenia na wiat, aby go poznawa i nad nim panowa, by go zmienia, budowa wg swego uznania w sposb moliwie najlepszy W jego obrazie rzeczywistoci spoecznej mona dostrzec pozytywistyczn wizj wojny wszystkich ze wszystkimi; Spoeczestwo traktowa jako cao (organicyzm), ktra funkcjonuje jak organizm ludzki. Funkcja caoci organizmu skada si z funkcji mniejszych narzdw; Traktowanie kadego stanu spoecznego jako zwizanego z okrelonym stanem wczeniejszym i okrelonym stanem pniejszym (nie interesoway go zmiany systemu, lecz zmiany w systemie); Problem teoretyczny jego socjologii polega na pogodzeniu 2 punktw widzenia - odkryciu praw wzgldnie trwaej budowy organizmu spoecznego i nieustannemu wzrostowi, praw samorzutnego porzdku spoecznego; Wzory naturalistyczne powinny by podstaw do budowania naukowej socjologii

1.

Prawo trzech faz naczelna zasada postpu spoecznego, rozwoju intelektualnego, rozwoju ludzkiego rozumienia wiata. Podstaw tej teorii by rewolucjonizm. Wedug niej wiat przechodzi przez :

a) Faz teologiczn zwan przez autora fikcyjn. Charakterystyczne dla tej fazy jest wyjanianie i
opisywanie wiata w terminach ponadnaturalnych, za pomoc idei, wierze religijnych. Prawidowoci natury wyjaniano obecnoci bstw podstaw wszystkiego s moce nadprzyrodzone. wiat spoeczny, materialny uwaano za wytwr Boga. Tymczasem rzeczywisto mistyczna to tylko fikcja stworzona przez czowieka, ktry nie dysponowa dostateczna wiedz a mia aspiracje do udzielania odpowiedzi na pytania najtrudniejsze o pocztek wiata. Faza teologiczna wyodrbnia w sobie samej trzy podfazy fetyszyzm przypisywanie zycia ciaom, politeizm, monoteizm) Charakterystyczna dla okresu kocielno feudalnego. Miaa jej odpowiada wiadomo sztywna nastawiona na utrzymanie spoeczestwa w ustalonych ramach.

b) Faz metafizyczn zwana abstrakcyjn mylenie ludzkie oddala si od Boga, mitw; wyjanie
szuka w zjawiskach abstrakcyjnych jak przyroda. Pocigaa za sob spoeczn dezorganizacj.

c) Faz pozytywistyczn (pozytywn) w tej fazie czowiek odrzuca wszelkie fikcje, poznanie swiata
opiera na faktach, nauka jest jedynym sposobem mylenia o wiecie, jest konstruktywna i praktyczna, suy przewidywaniu i pomaga w przebudowie spoeczestwa. Wyjanianie faktw to ustalanie zwizkw midzy zjawiskami szczegowymi a oglnymi. Zapowiada reorganizacj wiadomoci w trway porzdek spoeczny, nie wykluczajcy ewolucji.

2.

Metody prowadzenia bada Comte skonstruowa i unaukowi metody badania zjawisk spoecznych, ktrymi zajmuje si socjologia. Metodami tymi s: obserwacja, eksperyment, metoda porwnawcza, analiza historyczna. Comte zastosowa metody badawcze do socjologii, takie same jak przy fizyce, biologii, tylko e dostosowane do socjologii: Przy zdobywaniu wiedzy naley wykorzysta dowiadczenia nauk przyrodniczych

(wzory naturalistyczne):

- obserwacja oparta na minimalnej wstpnej teorii (inaczej nie miaaby adnego sensu)

- eksperyment zdobywanie wiedzy, aby zastpi j wiedz eksperymentaln, eksperyment w socjologii moe by tylko eksperymentem porednim (dobrze znane zjawisko przebiega tu w szczeglnych warunkach patologicznych)

- metoda porwnawcza

a) Socjolog moe porwnywa spoeczestwa zwierzce ze spoeczestwami ludzkimi.

b) Mona porwnywa rne wspistniejce stany spoeczestwa ludzkiego na rnych obszarach ziemi uwzgldniajc przede wszystkim spoeczestwa zupenie od siebie niezalene.

c) Dokonywanie zestawie porwnawczych, w ramach jednego narodu mona by porwnywa do pewnego stopnia zasadnicze fazy rozwoju cywilizacji ludzkiej, rozwaajc stan spoeczny rnych klas.

d) Wedug metody historycznej, porwnywanie danych z rnych okresw historycznych, porwnywanie rnych faz w celu przewidywania dalszego rozwoju zjawisk.

3.

Statyka i dynamika spoeczna .

a) Statyka zajmuje si badaniem porzdku spoecznego, czyli wzajemnymi zwizkami midzy rnymi
czciami spoecznego organizmu i warunkami ksztatowania si konsensusu spoecznego. Z niej wysuwa si problematyka rodziny, podziau pracy, pastwa, jzyka i religii rozpatrywana pod ktem wpywu kadej z nich na utrzymywanie si systemu;

rodzina- pierwsze i podstawowe zrzeszenie, bezporedni skadnik spoeczestwa, cigy i najbardziej samorzutny; najtrwalszy element spoeczestwa i oparcie dla spo. rekonstrukcji, w rodzinie rozwijaj si altruistyczne uczucia i dziki nim spoeczestwo moe si utrzyma; podzia pracy czynnik prowadzcy do samorzutnego zrzeszania si ludzi, powoduje rosnc zoono systemu spoecznego oraz jego coraz wiksze zrnicowanie wewntrzne (poprzez grupy zawodowe i klasy); konieczny warunek istnienia systemu spo. i doniosy czynnik rozwoju ludzkich uzdolnie, uczu moralnych i solidarnoci, podzia pracy moe mie pozytywne i negatywne skutki (wyobcowanie, nienawi spoeczna) pastwo/ rzd wprowadza pewien stopie przymusu w celu zagwarantowania wsppracy rnych grup spoecznych; spoeczestwo obywatelskie jest zorganizowan politycznie zbiorowocipodstawow obok rodziny form zrzeszania si, troska o dobrobyt materialny jest funkcj wtrn rzdu; religia dostarcza pozytywnego wzoru zachowa, dla Comtea stanowi jednoczc wizj wiata, podstawa spjnoci i rwnowagi spoeczestwa; bez jednoci uczu do gosu doszyby wewntrzne siy odrodkowe, egoizm; koci jest 3 form zrzeszania si, dziki ktrej religia uzyskuje swoj peni, gdy koci ma na celu regulacj wydawania i suchania rozkazw; jzyk rodek, dziki ktremu moliwe jest wytwarzanie uczu, wyrnia spoeczestwo jako pewn cao funkcjonujc w okrelonej strukturze; dziki niemu ma miejsce akumulacja kulturowa i moliwy jest consensus

b) Dynamika Czyli teoria postpu, miaa suy dokadnemu scharakteryzowaniu kierunku rozwoju ludzkoci, oraz interpretacj poszczeglnych faktw historycznych zgodnie z zasad wzajemnej zalenoci wszystkich czci systemu spoecznego [consensus] przemiany wiadomoci, ktrych dotyczy to prawo s powizane z przemianami we wszystkich dziedzinach ycia spoecznego; kademu stanowi wiadomoci spo. odpowiada okrelony stan obyczajw, organizacji, produkcji pastwa itd. w zwizku z tym kade stadium da si opisa ze wzgldu na rne aspekty systemu spo.; w zwizku z czym kade stadium rozwoju spoecznego da si opisa ze wzgldu na rne aspekty systemu spoecznego a nie tylko jako swoisty sposb mylenia o wiecie. historia bdzie realizacja doskonaego adu spoecznego, ktry zapewni stabilizacj bez stagnacji i ewolucj bez rewolucji; podmiotem dziejw jest ludzko jako cao o szybkoci rozwoju spoecznego decyduj rne czynniki podstawowe i wtrne (rasa i klimat, dugo ycia ludzkiego, skonno czowieka do dziaania i szukania zadowolenia, przyrost ludnoci) zasad rozwoju spoeczestwa jest rozwj intelektualny i moralny

HERBERT SPENCER

1.

Teoria ewolucji

Spencer wyrni jej trzy rodzaje:

a) Nieorganiczna - dotyczc wiata zewntrznego b) Organiczna - dotyczca wiata biologicznego c) Ponadorganiczna - dotyczc wiata socjologicznego, ludzkiego

Dowodzi, e czowiek nie jest z natury istot spoeczn, dziki instytucjom nabywa zdolnoci do ycia i funkcjonowania w zbiorowoci. czowiek powoli stawa si zwierzciem spoecznym, by to jednak proces przyrodniczy, przez nikogo nie zaplanowany; gwnym czynnikiem powstania spoeczestw by przyrost ludnoci; instytucje spoeczne s tym, dziki czemu dokonuje si przystosowanie niespoecznego z natury czowieka do rwnie naturalnego wspdziaania z innymi ludmi, ktre staje si niezbdne w miar tego, jak ziemia si zaludnia; adnej z nich nie mona traktowa jako czego co zostao wymylone i wiadomie wprowadzone w ycie, zrozumienie i wyjanienie ich dziaania jest niemoliwe bez uwzgldnienia ich genezy i przemian jakim ulegy, wszystkie s ze sob powizane, tworzc jeden system, ktrego funkcjonowanie zaley od funkcjonowanie wszystkich podsystemw, kada z nich peni okrelone i sobie waciwe funkcje; podobiestwa midzy organizmami biologicznymi a spoecznymi:

cechuje je wzrost masy; w czasie dokonuje si rnicowanie czci i kompilowanie budowy wewntrznej; w jednych i drugich ma miejsce zrnicowanie funkcji; poszczeglne czci s od siebie zalene. rnice: organizmy spoeczne nie maj okrelonego ksztatu, okrelonej formy zewntrznej; s caociami niecigymi, rozproszonymi przestrzennie; rnicowanie funkcji jest ograniczone, gdy nie wyksztaca si w nich i nie moe wyksztaci aden organ, w ktrym skupiaaby si wiadomo. dzieli spoeczestwa na militarne i industrialne. 2. Podzia spoeczestw na proste i zoone, militarne i industrialne

punktem wyjcia byo w niej pojcie maego prostego agregatu, ktrego wszystkie czci skadowe bezporednio ze sob wsppracuj, bd obchodzc si w ogle bez orodka kierowniczego, bd majc go tylko w bardzo zalkowej postaci

spoeczestwa zoone (szersze agregaty) tym gwnie si rni od spoeczestwa prostego, e ich czonkowie wchodz w skad caoci jako czci rnych prostych agregatw, z ktrych kady ma wzgldn niezaleno i swoj odrbn struktur. Spoeczestwa takie posiadaj swoje orodki kierownicze. - wzrost zoonoci organizmw spoecznych wiza si w ujciu Spencera z rozwojem ycia osiadego, podziau pracy i organizacji politycznej

Cechy militaryzm - spoeczestwo oparte na przymusie - powstaje w wyniku zagroenia zewntrznego - wyksztacaj si wtedy 2 typy ludzi: - wojownicy id na front - pracownicy pracuj na wojownikw regimentacja, czyli typowych sposb rozcignicie dla wojska na uszatkowania zasad cae Industrializm - jest zaprzeczeniem spoeczestwa militarnego - decentralizacja i samoregulacja wadzy - pewne czyny s zakazane, ale poza tym jednostka moe robi co zechce (regulacja negatywna) - ochrona interesw jednostki - rnorodno swobodnie wyraanych przekona i opinii - wielo dobrowolnych stowarzysze - status osigany, nagrody proporcjonalne do zasug - wsppraca midzynarodowa - prawo chroni umowy midzy jednostkami - wielo orodkw decyzyjnych - poczucie niezalenoci i inicjatywa - wzajemne poszanowanie przez jednostki swoich uprawnie - ruchliwo - kady czonek spoeczestwa ma cile okrelon pozycj i pozostaje wzgldem innych w stosunku hierarchicznej podrzdnoci lub nadrzdnoci; kady ma okrelony status, przewanie dziedziczny, a w kadym razie niezaleny od tego co jednostka zrobi - innowacyjno - przymus wewntrznych przekona - partnerstwo

organizacyjnych spoeczestwo; wolnoci jeden

osobistych

orodek

kierowniczy,

ktry

sprawuje

scentralizowan kontrol nad wszystkimi czonkami i nad wszystkimi sferami ich dziaalnoci, nie tylko zakazujc im pewnych czynw, ale i nakazujc, co powinni robi (regulacja pozytywna) - orodek taki czy w sobie wadz religijn i wieck, wojskow i cywiln, polityczn i gospodarcz

- struktura spoeczna jest sztywna i oporna na zamiany - rygorystyczna kontrola zachowa, myli i wierze czonkw spoeczestwa - zakaz rozwoju wszelkich samorzutnych stowarzysze - prawo suy regulowaniu statusu, utrzymywaniu nierwnoci i utrwalaniu wadzy - rdem prawa jest wola i sia sprawujcych wadz - cechy psychiczne czonkw takie spoeczestwa: konformizm, posuszestwo, lojalno, zamiowanie do rutyny, brak inicjatywy, ogldanie si na autorytety itd. - spoeczestwo militarne jest konserwatywne i wrogie wszelkim innowacjom, mao plastyczne, z trudem podajce si reorganizacjom - przykady spoeczestw historycznych najbliszych opisanego typu idealnego to staroytny Egipt, Sparta, Peru, Rosja

3.

Typy instytucji:

Instytucje spoeczne - termin instytucja nie zosta przez Spencera zdefiniowany, jego znaczenie wydaje si wszake do jasne. - najkrcej mwic, instytucje spoeczne s tym, dziki czemu dokonuje si przystosowanie niespoecznego z natury czowieka do wspdziaania z innymi ludmi, ktre staje si niezbdne w miar tego, jak ziemia si zaludnia - im ludzi wicej, tym bardziej musz by zorganizowani zgodnie z oglnym prawem, e przyrost masy powoduje komplikowanie si struktury i rnicowanie funkcji - instytucje wg Spencera

instytucje domowe czyli rodzina peni rol oglnospoeczna, bo zapewnia zachowanie gatunku. Realizuje te funkcj ekonomiczna. Im bardziej zoona rodzina (liczy wicej czonkw) tym rodzice s mniej obcieni i mog osign wyszy etap rozwoju moralnego.

Promiskuityzm pierwotny stan, kiedy stosunki pciowe s lune, pozbawione wizi emocjonalnej. Dominuje walka o byt, stosunki midzy k. a m. nie s do koca uregulowane. Wystpuj takie zjawiska jak poyczanie on, kazirodztwo. Poliandria (wielomstwo) kobieta ma kilku mw, najczciej s to bracia (wizy krwi) takie zwizki daj poczucie bezpieczestwa. Poligynia (wieloestwo) stosunki midzy maonkami s cisle okrelone; spadek umieralnoci, wysza liczba urodze. Monogamia ewolucja instytucji rodziny podlegaa tym samym prawom co cae spoeczestwo jednorodno, zoono, okrelono.

- instytucje obrzdowe - speniaj w spoeczestwie bardzo wan funkcj regulatora zachowa i dziaa we wzajemnych stosunkach midzy ludmi. Wystpuj one w postaci zwyczajw, obyczajw, ceremonii, etykiety itp. Celem ich jest kontrola zachowania si i zapewnienia postpowania podanego przez spoeczestwo. Kontrola ta moe by towarzyska, pastwowa, kocielna, lecz wszystkie rodzaje kontroli wywodz si z pierwotnych form ceremonii, ktre polegay na okazywaniu poszanowania i lekcewaenia we wzajemnych stosunkach osobistych.

- najpotniejsza, cho sabnca w spoeczestwach nowoczesnych, forma regulacji stosunkw midzyludzkich - maj one na celu utrwalenie wizi midzy ludmi - daj podstaw do utworzenia instytucji religijnych i politycznych Trofea symbol zwycistwa; zawiadczenie o wygranej; potguje wpywy, szacunek i wdz.

instytucje polityczne - ich rozwj zwizany by z rozwojem zrnicowa klasowych. Pocztek zrnicowa wywodzi si z wadzy ojca rodziny nad pozostaymi czonkami. W toku podbojw powstaj klasy niewolnikw i pniewolnikw, przez dziedziczenia wasnoci utrwala si podzia i nierwno posiadania, nierwna pozycja w spoeczestwie, a w lad za tym nierwne moliwoci zdobywania wadzy. Rwnoczenie dokonuje si te zrnicowanie polityczne, ktrego pocztkiem jest podzia kadej spoecznoci na biern mas, jednostki aktywniejsze oraz nieliczne jednostki, ktre potrafi narzuca swoj wol i ktre w rnych okolicznociach, szczeglnie w okresach wojny staj na czele gromady.

Zasada skutecznoci powoduje utrwalanie si instytucji wodza, ktra w miar rozwoju spoeczestwa staje si instytucj krla, absolutnego wadcy ycia i mierci. Rwnoczenie rozwija si rodki suce do sprawowania i utrzymywania wadzy: wojsko, policja, sdy, podatki. Z nakazw przekazanych tradycj rozwija si prawo; stanowione przez ludzi oddziela si od prawa boskiego. Rozszerza si zakres prawa wasnoci. - nabieraj szczeglnej wymowy i maj szczeglne funkcje podczas konfliktu

- z powstaniem instytucji politycznych wiza Spencer pocztki podziau pracy i struktury klasowej

instytucje kocielne - Spencer podkrela, e nie religia jest instytucj, ale kler, jego organizacja i przez niego stworzone obrzdy. Wykazuje rwnie, w jaki sposb dogmaty i zasady chrzecijaskie wywodz si z pierwotnych wierze i magicznych wyobrae ludzi pierwotnych. Wedug tej teorii, funkcje kapaskie wywodz si z pierwotnej funkcji szamana i czarodzieja. Funkcje instytucji kocielnych polegaj na wzmacnianiu wizi wewntrznej spoeczestwa, zmniejszaniu walk wewntrznych, podtrzymywaniu tradycji, obyczajw i wierze. - maj na celu cementowanie uczu danego spoeczestwa

instytucje zawodowe - Spencer ma na myli przede wszystkim tzw. wolne zawody. Z pierwotnej funkcji szamana i kapana wydziela si powoli zawd lekarza. Z tych samych funkcji wyaniaj si inne grupy zawodw: tancerza, muzyka, mwcy, poety, aktora, i dramaturga. U ich podoa ley wsplna spoeczna funkcja wzbudzania odpowiednich uczu w spoeczestwie. Dalsze zawody wykonywane pocztkowo przez kapanw- to zawd biografa, historyka, uczonego, sdziego, plastyka, i artysty. W miar rozwoju spoeczestwa przemysowego komplikuj si i wzbogacaj.

i przemysowe - bior pocztek z czynnoci produkcyjnych i czynnoci wynikajcych z podziau pracy. Rozwijaj si w miar zanikania cech spoeczestwa militarnego i w miar rozwoju spoeczestwa przemysowego. Postp przypiesza szczeglna specjalizacja funkcji i wzrastajcy podzia pracy, przynoszc oszczdno czasu i sprawno wykonywania. Wzrost wymiany przyczynia si rwnie do wzrostu podziau pracy i usprawnienia produkcji.Rysem zasadniczym tego rozwoju jest wzrastajca wolno czowieka pracujcego, od niewolnictwa poprzez poddastwo do wolnego ukadu. Nowoczesny przemys opiera si na umowie midzy kapitaem, a prac i to jest gwn podstaw jego rozkwitu. - obie zwizane z podziaem pracy, ktry prowadzi do zazbienia si wizi midzy ludmi