SitC - Eindproduct TOTAAL - Compacte Versie - Digitaal

Sport in the City
ruimtelijk onderzoek naar sportruimte in de stedelijke omgeving

compacte versie
Daniel Casas Valle en Vincent Kompier
www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net
www.sportinthecity.net
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
www.sportinthecity.net tinthecity.net
www.
www.sportinthec
ww.sportinthecity.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
inthecity.net
.net
inthecity.net
Sport in the City

www.sportinthecity.net www.sportinthecity.net www.sportinthecity.net www.sportinthecity.net
www.
www.sportinthe-
www.
www.sportinthe-
.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
www.
Daniel Casas Valle en Vincent Kompier
inthecity.net
maart 2012 www.sportinthe-
.net
.sportinthecity.net
www.spor-
city.net
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
www.sportinthecity.net sportinthecity.net
4
Prismen, Kopenhagen
ww
www.sporti
city.net
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
Sport in the City - maart 2012
www.
www.sportinthec
Inleiding
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
Het onderzoek Sport in the City is ontwerpend onderzoek naar sportvoorzieningen voor breedtesport in de stad, op de zoek richt zich op het ontwerp, de organisatie, het gebruik en ontwikkeling van deze sportvoorzieningen. De centrale vraag is: Op welke wijze kan sport beter in de stedelijke omgeving worden ingepast? Deelvragen zijn: Wat kan er geleerd worden van succesvolle sportvoorbeelden uit het buitenland? Wat is ruimtelijk mogelijk? Welke organisatopassen in Nederland? schaal van de buurt en kleinschalige sportclusters. Het onder-
.net
Sport en stad; een logische combinatie. Iedereen die in de sport en stad niet zo eenduidig en kan flink verbeterd worden.
stad woont heeft er wel eens gesport. Toch is de relatie tussen Want hoewel sport beleidsmatig veel aandacht krijgt het het bedrijfsleven als een instrument gebruikt om doelen als
www.
wordt door bestuurders, beleidsmakers, wetenschappers en vergroten van sociale cohesie en het verminderen van obesitas te bereiken- valt er ruimtelijk veel aan te merken op de reervoor gezorgd dat sport als stedelijke functie door verdichting in de knel is gekomen. Economisch sterke functies verin de stad. De rol en positie van sport in de stad is veranderd;
inthecity.net
rische aspecten zijn daarvoor essentieel? En zijn deze toe te
www.sportinthe-
.net
latie tussen sport en stad. Zo heeft ruimtelijk overheidsbeleid
Doel is om de kennis over het ontwerpen van compacte sportvoorzieningen in de stad te vergroten, zowel in ruimtelijk als organisatorisch zin. Hiertoe zijn in de steden Berlijn, Kopenhagen, Porto, Valencia en Amsterdam 31 sportvoorbeelden geanalyseerd en in beeld gebracht. Per stad zijn na een eerste verkenning een zestal projecten geselecteerd op basis van met andere functies als onderwijs en cultuur en de positie en de ligging in de stad (dichtheid bebouwing), de combinatie
dringen zwakke functies en duperen daarmee sportfunctie deze is nadrukkelijker, actiever en individueler aan het worden. Toch blijft het sporten in de stad relatief onzichtbaar, is sport vaak onaantrekkelijk vormgegeven en heeft veelal een van sport in de stad kan beter. De vraag naar goede sportvoorzieningen in de stad blijft begesoleerde ligging. De kwaliteit, identiteit en zichtbaarheid
www.
inthecity.net
www.sportinthe5
.net
vervlechting in het stedelijke netwerk. Per project is gekeken naar ruimte, programma en organisatie.
staan en is groeiende. Met het idee uit het Olympisch Plan om de sportdeelname in Nederland te vergroten is het belangrijk om de ruimtelijke kwaliteit van basissportvoorzieningen op peil te brengen. Dat vereist een betere benutting van de bestaande sportvoorzieningen en het aantrekkelijk en ruimtelijk slim vormgeven van nieuwe voorzieningen.
Het analyseren van deze voorbeelden geeft inzicht hoe sport
en stad met goede ontwerpen elkaar kunnen versterken. Het
www.
resultaat biedt een breed overzicht met nieuwe perspectieven voor kleinschalige sportclusters in de stad aan. De kennis bij ruimtelijk ontwerpers van sportvoorzieningen (architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten), werkend bij over-
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
Hoe sportvoorzieningen en stedelijke verdichting zich (ruimtelijk) tot elkaar verhouden is weinig onderzocht, net zo als hoe sport en openbare ruimte elkaar op een intelligente wijze ruimtelijk en/of programmatisch kunnen versterken. Ook aansprekende voorbeelden waar sport ruimtelijk als pro-
heid en/of particuliere ingenieur- of ontwerpbureaus kunnen kennisopbouw bij gemeente-, provinciale- en rijksambtenaren die zich met het organiseren van sportvoorzieningen ontwerpers en/of beleidsmedewerkers bij maatschappelijke het sportbeleid breder kunnen uitdragen. als het opstellen van beleid van breedtesport bezighouden;
met deze resultaten worden vergroot. Dat geldt ook voor de
grammatisch met meerdere (stedelijke) functies is gemengd te starten; hier wordt ruimtevraag van sport omgedraaid. In is, wordt vanuit de stad bekeken wat mogelijk is.
www.
inthecity.net
zijn schaars. Dat is de reden geweest om dit onderzoek op plaats van vanuit de sport te formuleren welke ruimte nodig
of economische afdelingen en uiteraard ook bestuurders, die
www.sportinthe-
.net
.sportinthecity.net
www.sporSport in the City - maart 2012
city.net
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
6
ww
www.sporti
city.net
www.sportinthecity.
ww
Selectie van sportvoorbeelden in Amsterdam, Berlijn, Kopenhagen, Porto en Valencia. V.l.n.r.: Fluvial, La Petxina, Het Marnix, Havnebad, Auguststrasse, Prismen, Olympiaplein, Skalitzer Strasse, Virgin Active Porto Plaza
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
Roeicentrum Berlagebrug (Amsterdam), Abastos (Valencia) en Doppelsporthalle Sredskistrasse (Berlijn)
www.sportinthecity.
www.
www.sportinthec
Veranderende sportruimte
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
het maar omdat kunstgras veel meer bespeling toestaat dan natuurgras). De belangrijkste opgave is kwalitatief: architectonische en ruimtelijke kwaliteit, uitstraling, toegankelijkheid, gastvrijheid en veiligheid van sportaccommodaties hebben extra aandacht nodig. Sportparken moeten ruimte gaan geven aan een veel gevarieerder sportaanbod, k voor indiinitiatieven en bedrijven.
.net
Een eeuw stadsontwikkeling en sport in Nederland laat zien
dat sport vaak ruimtelijk gescheiden van andere faciliteiten en voorzieningen wordt gepland. Terwijl sport zich heeft ontwikkeld tot iets dat 24 uur per dag op heel veel plekken kan plaatsvinden wordt het sporten en de daartoe benodigde accommodaties sterk vanuit de functiescheidingsgedachte bekeken. Sportparken zijn uniform, monofunctioneel, weinig aantrekkelijk en liggen vaak op gesoleerde plekken. De belangen tussen sport (verharding, parkeerplaatsen, verkeersaantrekkende werking) staan in toenemende mate op gespannen voet met de doelen van recreatie: rust, waterberging,
www.
viduele en anders georganiseerde sporters, scholen, buurt-
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
Sportvoorbeelden in Europa
Uiteraard zijn er tussen de onderzochte steden ruimtelijke en culturele verschillen waarbij ook de bestuurlijke verankering
nieuwe natuur maken. Door de ruimtelijke specifieke eisen voor de sportaccommodatie en de beperkte mogelijkheden commodaties een sterk generiek uiterlijk. Schaalvergroting in de stedelijke ontwikkeling heeft ertoe geleid dat sport volgend is geweest, zich heeft moeten aanpassen en nooit een sterke positie in de stadsontwikkeling heeft gehad. Gevolg is dat sport ruimtelijk en organisatorisch nauwelijks gemengd is met andere programmas. De pogingen succesvol geweest, omdat de elementen ruimte, gebruik en beheer niet in balans waren. om te mengen met andere voorzieningen hebben de sportac-
verschilt. Aan de andere kant: een sportveld is een sportveld, een tennisbaan is een tennisbaan en een 50-meterbad een riek. Die generieke maat betekent in de praktijk niet dat zij er overal hetzelfde uitzien. Net als het breedtesportbeleid dat per land en stad verschilt. Dat heeft effect op uitstraling en dagelijks gebruik van breedtesportaccommodaties. 50-meterbad; ofwel: sportmaten zijn in het algemeen gene-
www.
inthecity.net
www.sportinthe7
.net
die in de loop der jaren hiertoe zijn gedaan zijn niet altijd even
De sportparticipatie per onderzocht land verschilt sterk. In Nederland, Denemarken en Duitsland is de sportparticipatie hoger dan in Spanje en Portugal. Ook de deelname aan sportverenigingen is in deze landen groter. Niet geheel onlogisch wordt er in Spanje en Portugal meer in de buitenlucht gesport, maar minder in clubverband. Hoewel het sportbeleid per stad niet de focus van het onderzoek is, benvloed het beleid uiteraard wel de ruimtelijke mogelijkheden om sport op een goede wijze in de stad in te passen. Zo heeft Valencia als ambitie om een hoog standaardniveau van sportaccommodaties aan
www.
De ruimtelijke opzet van sportaccommodaties houdt moeilijk pas met de ruimtelijke ontwikkeling van sport en stad. het sporten, en vooral nieuwe sporten die nog niet in clubverband plaatsvinden blijkt ondanks alle goede beleidsvoornemens geen vanzelfsprekendheid te zijn in de stad. Dat geldt zowel voor sportbeoefening in de openbare ruimte als voor realiseren en plannen van voorzieningen. Hoe kan de stad flexibel inspelen op de steeds veranderende
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
individueler, meer ad-hoc, andere en groeiende doelgroepen zoals ouderen etc.- sportvraag? Hoe kan zijn de diversiteit van aan het verliezen is wordt de weg vrijgemaakt voor integratie
haar bewoners aan te bieden, laagdrempelig en voor iedereen toegankelijk. Het gemeentelijk beleid is gericht op het aanbieden van herkenbare en betrouwbare voorzieningen, gelei-
www.
inthecity.net
het sportaanbod verbeteren? Omdat sport haar eilandfunctie met andere voorzieningen. Daarmee kan de exploitatie van sportvoorzieningen worden versterkt en het multifunctionele gebruik van sportaccommodaties worden vergroot (al was
delijk verspreid over de stad. Daarbij heeft het de afgelopen Municipal Valencia (FDMV) flinke stappen gemaakt om de basisvoorzieningen van sport op peil te brengen. Het gaat hier om een publieke onderneming die als taken heeft om een gemeentelijke sportplan op te stellen, om nieuwe sportvoor-
dertig jaar, sinds de oprichting van het Fundacion Deportiva
www.sportinthe-
.net
.sportinthecity.net
city.net
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
8
ww
www.sporti
city.net
www.sportinthecity.
Vor dem Schlesischen Tor, Berlijn
Rivier Turia, Estadi Turia, Valencia
ww
sportinthecity.net city.net
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
25m
www.sportinthecity.
37,5m
www.
www.sportinthec
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe9
.net
Martikel No 8, Kopenhagen
Oporto Cricket & Lawn Tennis Club, Porto
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
25m
25m
.sportinthecity.net
city.net

zieningen te ontwikkelen en een kenniscentrum over sport te runnen. Beheer valt ook onder hun taak. Deels wordt het beheer Europees uitbesteed aan private partijen die voor een periode van 10 tot 15 jaar het onderhoud en beheer tot zich nemen. De FDMV controleert dit op een strikte wijze. Het omschrijven van normeringen levert een standaardisatie op voor de aangeboden sportkwaliteit. In combinatie met een eigen logo vergroot dit de herkenbaarheid van de breedtesport in de stad. Ondanks deze forse inzet om het sportaanbod en kwaliteit in de stad te verbeteren blijven de vele gymzalen bij scholen na schooltijd ongebruikt. De sectorale indeling is hier dan onderwijs. debet aan; sport is ondergebracht in een ander ministerie
staande en nieuwe sportvoorzieningen te verscherpen. Door onderzoek en advies wordt kennis ontwikkelt en gedeeld, onder meer over nieuwe sportvoorzieningen voor doelgroepen
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
die nu te weinig sporten. Het centrum werkt nauw samen met
de Danish Foundation for Culture and Sports Facilities; een sportfonds waar per jaar tien miljoen Euro voor vernieuwende concepten beschikbaar wordt gesteld voor heel Denemarken. Projecten moeten voldoen aan creativiteit in functie en activiteit, vernieuwende architectuur, ecologie, multifunctiona-
ww
liteit, engagement vanuit de buurt. Belangrijk is dat de projecten niet commercieel georinteerd zijn. Opvallend is dat de in Kopenhagen volledig ontbreekt en zelfs wettelijk verboden is. koppeling tussen commercile en niet-commercile sporten
www.sporti
www.sportinthecity.
10
Over het algemeen heeft clubsport (in Nederland) een sterke positie; gemeentes zijn volgend aan de wensen van de sportverenigingen en de sportbonden. De technische basiskwaliteit van sportaccommodaties in Nederland is hoog. In Amsterdam Dat is georganiseerd rondom grote sportparken, die veelal een eenzijdig aanbod (voetbal) hebben. In de stad zijn de afRichard Krajicekveldjes privaat aangelegde sporten trapveldgelopen jaren door middel van de Johan Cruyffcourts en de jes toegevoegd. Amsterdam is in het kader van dubbel en optimalisering grondgebruik bezig om bestaande en verouderde sportvoorzieningen te vernieuwen, waarbij intensivering en functiemenging belangrijke uitgangspunten zijn. De samensportverenigingen anderzijds verloopt nog niet optimaal. De bepalen sportverenigingen grotendeels het sportaanbod.
Porto wordt gekenmerkt door de kleinschaligheid en de lokaliteit van de sportaccommodaties. Niet vernieuwend maar eerder vertrouwd zijn zij sterk aan de (sociale en ruimtelijke) structuur van een buurt gekoppeld. Beperkte middelen
ww
www.sporti
dwingen tot inventieve oplossingen om de structuur te behouden en te verbeteren. Een voorbeeld daarvan is het verlenen van bouwrechten op bestaande sportplekken zodat een sportclubs een nieuwe sportaccommodatie elders kan ontwikkelen. De gemeente faciliteert in kennis, maar met een gesloten beurs. Doordat de basis nog deels wordt opgebouwd, zijn de commercile sportaccommodaties belangrijk voor de stad. Opvallend daarbij is dat deze vaak midden in de stad liggen, vaak in hoge dichtheid en compact vormgegeven. De private organisatie Porto Lazer EEM is verantwoordelijk bij het ontwikkelen en het beheren van publieke sportaccommodaties
city.net
www.sportinthecity.
ww
werking tussen fysiek en sociaal enerzijds en de bestaande insteek voor sport in de stad leunt sterk op de maatschappeDe interactie van ruimte, sociale doelen en programma loopt
www.sporti
lijke taken van sport als sociale cohesie en gewichtsafname. nog niet parallel. De sectorale benadering staat daadwerkelijke integratie van ruimtelijke en sociale doelen voor sport in de weg.
www.sportinthecity.
(gemeentelijke delegatie). Deze organisatie organiseert ook
de culturele sfeer.
grootschalige sportevenementen en andere evenementen in
ww
In Kopenhagen is een sterke rol weggelegd voor het Centre for Sports and Architecture. Dit instituut, gelieerd aan de School of Architecture, Academy of Fine Arts/Universiteit van Kopenhagen, stimuleert nieuwe sportontwikkelingen. Doel is om de architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit van be-
Berlijn kent net als Porto een weinig actief stedelijk beleid als
het om sportaccommodaties gaat. Wel is de sportstimulering in Berlijn groot, evenals de vraag. Berlijn kent een groot aansportbehoefte. Sportverenigingen springen op deze vraag in.
www.sporti
tal alleenstaanden (meer dan 55%) en dat leidt tot een grote In Berlijn is de ruimtelijke en functionele relatie met scholen
www.sportinthecity.
www.
www.sportinthec
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
sterk; overdag wordt er op de velden door de scholieren gesport, na schooltijd door de buurt. Berlijn kent een beperkt vernieuwende manier is gepresenteerd. aantal particuliere initiatieven waarbij sport op een andere,
sociale plek toevallige passanten aan te trekken zal de sportruimte zichtbaar in de buurt aanwezig moeten zijn. De relatie met de openbare ruimte is belangrijk omdat deze de manier waarop de entree van een sportaccommodatie zich
.net
Lessen uit Europa; de toolbox
willen- elkaar kunnen ontmoeten.
naar de stad toe presenteert benvloedt. Het zien-en-gezienworden-aspect van de hedendaagse sport creert de behoef-
www.
te aan een kijkplek. Van kijken wordt kletsen en daarmee verwordt de sportplek tot een sociale plek waar mensen -die dat Sport mag gezien worden; de zichtbaarheid is voor sport es-
inthecity.net
De analyse van de voorbeelden leidt tot aspecten die essentieel zijn om sport sterker in een stedelijke omgeving te integreren. De aspecten zijn uiteengehaald in een drietal categorien: ruimtelijk, programma en organisatie. Tezamen vormen zij de toolbox. Dit is een gereedschapskist met instrumenten
sterken.
www.sportinthe-
.net
sentieel. Opvallende vormgeving kan de zichtbaarheid verVoor kleinschalige sportvoorzieningen is de afstand en naaspect om de aantrekkelijkheid te vergroten. Daarbij is niet alleen de absolute afstand van belang; essentiler is de precieze kwalitatieve invulling van die afstand. Het gaat om het creren van een aantrekkelijke en veilige inrichting van de openbare stad, is sport midden in de stad tussen de mensen. Goede toegankelijkheid en bereikbaarheid zijn belangrijk om Laagdrempeligheid is hiervoor een voorwaarde; de contiruimte en de aansluiting op de omgeving. Kortom sport in de
die in verschillende combinaties bruikbaar zijn, zowel voor nieuwe opgaven of het verbeteren van bestaande situaties. De aspecten van de toolbox zijn gericht op -en inzetbaar ineen ontwerpen planningsproces op stedenbouwkundig niveau. Ook kunnen zij worden ingezet bij het formuleren van het sportbeleid op gemeentelijk niveau. Omdat de voorbeel-
bijheid ten opzicht van andere programmas een essentieel
www.
inthecity.net
www.sportinthe11
den uniek zijn is geen standaard recept voor ruimte, gebruik en beheer te geven. De onderdelen uit de toolbox vormen de ingredinten; het recept voor sport is op iedere plek uniek. Ruimtelijke aspecten
.net
zoveel mogelijk mensen te stimuleren om te (gaan) sporten. nuteit en reikwijdte van een langzaam-verkeersroute, een voorrangsregeling t.o.v. ander verkeer en een veilige en aantrekkelijke inrichting van de openbare ruimte (verlichting, overzichtelijkheid, kwaliteit van materialen en beheer), de aanwezigheid van voldoende fietsstallingen en parkeerplaatsen. Toegankelijkheid en bereikbaarheid hangen samen met openbaarheid en afsluitbaarheid; goed gebruik en beheer zijn essentieel voor de bruikbaarheid en levensduur van sportvoorzieningen. Hierdoor is het in de regel nodig om de voorziening
Sportmaat en typologie; bij het inpassen van sport zijn de door de internationale en nationale sportbonden vastgestel-
www.
inthecity.net
de maten uitgangspunt. Deze maten bepalen of en hoe sport ruimtelijk is in te passen; op het niveau van het gebouw, een bouwblok, de buurt en/of in een stedelijke groenstructuur zoals een stadspark. In Berlijn en Porto is het door kleinschasitueren, zoals in Porto de voetbalvelden in de inmiddels verstedelijkte regio en in Berlijn een voetbalveld op het dak van een groothandel. lig beheer mogelijk om compacte sportclusters in de stad te
www.sportinthe-
.net
De positie in de stad kan van eendimensionale en monofunctite combineren met horeca, winkels, hotels en poppodia. Zo
in de ongebruikte uren af te sluiten. Traditioneel zijn hekken, waterlopen en hoogteverschillen de manier om sportvelden af te sluiten. Dit levert een beperking op van de openbaarheid en de doorkruisbaarheid, hoewel de zichtbaarheid er niet onder hoeft te leiden. De aan sport gerelateerde ruimtes zoals de kantine of een parkeerplaats worden niet permanent voor de sport gebruikt. Dat biedt ruimte voor flexibiliteit in gebruik.
www.
inthecity.net
onele sportcomplexen aantrekkelijke plekken maken door ze
kan een (slimme) combinatie van functies uitgroeien tot een stedelijke knooppunt in de stad. Ook bij kleinschalige sport in de buurt worden in het klein ontmoetingplekken gecreerd, zoals een schoolplein of een buurtwinkelcentrum. Om als
www.sportinthe-
.net
.sportinthecity.net
city.net
Programmatische aspecten
In Kopenhagen is een beleid opgesteld waarbij nieuwe concepten en vormen van sport ontwikkeld en gerealiseerd worallochtonen) meer te laten sporten. Opvallend is de focus, den om achtergestelde groepen (voornamelijk meisjes en die niet voor 100% op sporten ligt, maar op de combinaties tussen sport met spelen, bewegen, recreatie, leisure, cultuur, kijken en bekeken worden etc. De argumenten voor meervoudig gebruik zijn divers en lopen deels door elkaar heen. Deels meervoudig gebruik financieel
ww
www.sporti
city.net
Het dicht bij elkaar brengen van programma bevordert een
wisselwerking op tussen programmaonderdelen en het stedelijk leven, want: hoe groter de verscheidenheid aan voorzieningen, hoe diverser de groep mensen die er gebruik van
www.sportinthecity.

kels.
maakt. Ketens van sport kunnen daarbij van pas zijn, door
ww
middel van de multifunctionele sporthal, waar in n de zelfde ruimte verschillende sporten tegelijk mogelijk zijn. Ook slimme combinaties kunnen het sporten versterken en delen die traditiegetrouw (onder invloed van CIAM-functie-
lijken voort te komen uit het mengen van programmaonder-
voordeel opleveren. Sociaal gezien levert meervoudig gebruik
www.sporti
scheidingsgedachte) gescheiden zijn gebleven. Maar: slimme combinaties hoeven technisch en financieel niet ingewikkeld te zijn om toch tot groot resultaat te leiden. Slimme combinaties zijn bijvoorbeeld met cultuur, onderwijs, horeca en winDe menging van programmas kan op wijk-, buurt- en ge-
synergie op tussen verschillende gebruikers. Bij het opstellen van accommodaties waar meervoudig gebruik het hoofddoel is lopen deze argumenten door elkaar heen. In de plannings-
www.sportinthecity.
fase kunnen afspraken over helder beheer en gebruik op de
12
meervoudig gebruik ook eenvoudiger kan.
achtergrond komen. Dat wreekt zich in de uitvoering, waarbij het meervoudig gebruik zich beperkt tot het louter gebruik van de voordeur van een multifunctioneel complex. Terwijl Efficint gebruik gaat goed samen met effectief beheer en
ww
bouwniveau plaatsvinden, waarbij het essentieel is om bij het ontwerp direct gebruik- en beheersaspecten mee te nemen. Vooral als het gaat om het bieden van vernieuwende sportconcepten is beheer erg belangrijk. Organisatorische aspecten
www.sporti
onderhoud. Dat vereist een bepaalde schaalgrootte. Dit staat haaks op de inpasbaarheid van grotere sportcomplexen in een stedelijke omgeving. Sport vraagt in de ontwikkelingsfase inventieve beheersstrategien. Beheer kan bij het mengen van meerdere (sport-)programmas centraal geregeld zijn. Soms is het scheiden van programmaonderdelen als autonome eenheden naast elkaar de juiste oplossing. Het is essentieel bij
city.net
www.sportinthecity.
sportparticipatie achterblijft te stimuleren.
Bij het opzetten van beleid voor specifieke doelgroepen kan
sport worden ingezet voor dat deel van de bevolking waar de
ww
sportinthecity.net city.net
www.sporti
www.sportinthecity.
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
De toolbox - de aspecten verbeeld
www.
www.sportinthec
Conclusies en aanbevelingen
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
nieuwbouwontwikkelingen om in de ontwikkelingsfase sport integraal mee te nemen, omdat inpassing na de bouw van een buurt vaak niet meer mogelijk is, financieel en/of ruimtelijk. Inzetbaarheid van de toolbox een belangrijke rol spelen. In de bestaande stad biedt een alternatieve, andere blik op de stad kansen om sport in te passen. Door de sportvraag om te draaien en te starten vanuit de vraag wat in de bestaande stad voor sport in de stad. ruimtelijk nu al mogelijk is zijn geheel andere kansen te zien
.net
Sport als een gesoleerd kwantitatief programmaonder-
deel zien werkt goede integratie tussen sport en stad tegen. Bij een drietal opgaven kan sport, afhankelijk van de opgave,
sport essentieel.
Daarom dient sport, net als wonen en werken, veel breder en kwalitatiever benaderd te worden. Daarbij gaat het om de bruik). Sport kan, juist door haar veranderende karakter, ook juiste afweging tussen behoefte (getallen) en beleving (ge-
www.
inthecity.net
tijdelijk een plek innemen. Maatwerk is voor het inpassen van
www.sportinthe-
.net
Bij nieuwbouwbuurten dient sport integraal in het ontwikkelingsproces opgenomen te worden. dat kan onder meer
De belangrijkste voorwaarde om sport en stad beter met el-
kaar te verknopen is om het sportinclusieve denken bij alle Het stimuleren van cross-over-kennisontwikkeling is belangrijk om de kennis over sport in de stad te versterken. Het ontwikkelen van een landelijke denktank op dit gebied zou een
partijen die actief zijn in ruimtelijke ordening te versterken.
gekomen kan worden.
door ruimte zonder bestemming in nieuwbouwplannen op te nemen, waardoor aan de veranderende sportvraag tegemoet
www.
eerste goede stap in deze richting zijn. Deze denktank kan
inthecity.net
te brengen.
Bij de modernisering van bestaande sportveldencomplexen met een gesoleerde ligging gaat het om inspelen op de veranderingen van het sporten zelf en staat de vraag centraal hoe de stad met haar stedelijke dynamiek naar de sport toe
pilotprojecten opzetten die zich bezighouden met een aantal type locaties die ieder een specifieke ontwerpopgave hebben. Daar kunnen voor specifieke gebieden vernieuwende sportconcepten worden ontwikkeld, waarbij geldt: goed voorbeeld doet goed volgen. Kennis is zo te koppelen aan maakbare projecten.
www.sportinthe13
.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
www.
inthecity.net
www.sportinthe-
.net
.sportinthecity.net
city.net
ww
www.sporti
www.sportinthecity.
Fluvial, Largo de Antnio Calm
Berlagebrug, Roeicentrum en Nereus
ww
Basketbalhoekje/Kreuzberg
sportinthecity.net
Badeschiff
Korfbalvereniging Blauw-Wit
www.sporti
Het Marnix
city.net
Matrikel No 8
DSV, Deutsche Schule Valencia
www.sportinthecity.
Sportplaza Mercator
Havnebad StreetMekka
Prismen en Pragboulevard
ww
sportinthecity.net
Vor dem Schlesischen Tor
Doppelsporthalle Sredskistrasse Clube Fluvial Portuense
www.sporti
city.net
Olympiaplein
Auguststrasse
www.sportinthecity.
Virgin Active Porto Plaza
Plug N Play
Centro Deportivo y Cultural La Petxina
ww
CCD dos Trabalhadores da CMP + Clube de Tennis do Porto
sportinthecity.net
Parque Marxalenes
Skalitzer strasse Abastos
www.sporti
city.net
Socipolis Rivier Turia, Estadi del Turia
Oporto Cricket & Lawn Tennis Club Laan van Spartaan
www.sportinthecity.
Voetbalvelden regio Porto METRO-Fussballhimmel

Overzicht van de sportvoorbeelden
ww
www.sporti
Voor het onderzoek Sport in the City zijn 31 sportvoorbeelden in de steden Amsterdam, Berlijn, Kopenhagen, Porto en Valencia onderzocht. In dit overzicht zijn de sportvoorbeelden Prismen en Prags Boulevard samen afgebeeld.
www.sportinthecity.
www.
www.sportinthec
www.
inthecity.net
www.sportintheColofon
.net
inthecity.net
Daniel Casas Valle dcv@cityeu.eu - www.cityeu.eu Vincent Kompier
Sport in the City is een kwalitatief ontwerponderzoek naar de ruimte voor sport in een stedelijke omgeving. Daarbij is als uitgangspunt genomen dat sport onderdeel uitmaakt van ons dagelijkse leven, waarmee sport een serieuze plek in de stad vereist. In een vijftal Europese steden zijn in totaal 31 voorbeeldprojecten geanalyseerd en in beeld gebracht. De lessen van deze projecten zijn vertaald naar een kwalitatieve toolbox die uit ruimtelijke, programmatische en organisatorische aspecten bestaat. Deze toolbox is inzetbaar bij het verbeteren van bestaande situaties of voor nieuwe opgaven waarbij sport in de stad gentegreerd moet worden.
www.
www.sportinthe-
.net
Stedenbouwkundige; werkt als ontwerper en onderzoeker aan verschillende ruimtelijke opgaven met een schaal van de straat tot aan de regio. Hij is betrokken bij stedenbouwkundige projecten en maatschappelijke ruimtelijke onderzoeken. Momenteel combineert hij zijn zelfstandige praktijk met een promotieonderzoek aan de universiteit van Porto.
Planoloog en eigenaar van textoer en werkt als free lance journalist, onderzoeker en publicist vanuit Amsterdam en Berlijn. Hij schrijft regelmatig voor diverse vaktijdschriften als Duurzaam, ArchiNed, Ruimtevolk, Architectuur Lokaal, Stedebouw & Ruimtelijke Ordening, Urban Signature. Daarnaast werkt hij aan het onderzoek Ruimte voor de Tussenmaat; een onderzoek naar de tussenschaal in Belgi en Duitsland.
www.
mail@vincentkompier.de - www.vincentkompier.de
inthecity.net
Teksten en grafisch materiaal: Daniel Casas Valle & Vincent Kompier Fotografie: Daniel Casas Valle Aan de kaarten en schemas heeft ook Thomas Raben-Lange meegewerkt.
www.sportinthe-
.net
www.sportinthecity.net www.sportinthecity.net
Verantwoording
www.
inthecity.net
Voor het onderzoek van de Europese voorbeelden zijn de volgende organisaties benaderd: Sportraad Amsterdam, NSF*NOC, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Gemeente Amsterdam, Gemeente Berlijn, Danish Foundation for Culture and Sport facilities, Institute of Planning Centre for Sports and Architecture, Gemeente Kopenhagen, StreetMekka, Porto Lazer, Universiteit van Porto faculteit sport en beweging, Gemeente Porto, Gemeente Vila Nova de Gaia (GaiUrb), Fundacion Deportiva Municipal Valencia en de Gemeente Valencia.
.net
De werkbezoeken naar vijf Europese steden vormen de basis van dit onderzoek. Deze werkbezoeken hebben plaatsgevonden in de periode van oktober 2010 tot september 2011. In deze werkbezoeken zijn verschillende sportvoorbeelden in de steden Amsterdam, Berlijn, Kopenhagen, Porto en Valencia onderzocht. Daarnaast is in maart 2011 in Valencia het I Congreso de Infraestructuras Deportivas (congres over sportaccommodaties in Europa) bezocht. De volgende sportvoorbeelden zijn in het onderzoek opgenomen: Amsterdam: Berlagebrug, Roeicentrum en Nereus, Het Marnix, Sportplaza Mercator, Laan van Spartaan, Olympiaplein, Korfbalvereniging Blauw-Wit - Berlijn: Basketbalhoekje Kreuzberg, Auguststrasse, Doppelsporthalle Sredzkistrasse, Skalitzer Strasse, Vor dem Schlesischen Tor, Badeschiff, Metro Fussballhimmel - Kopenhagen: Havnebadet, Martikel No 8, Plug N Play, StreetMekka, Prismen, Prags Boulevard Porto: Voetbalvelden in de regio, Fluvial/Largo de Antnio Calm, Virgin Active Porto Plaza, Clube Fluvial Portuense, Oporto Cricket & Lawn Tennis Club, CCD dos Trabalhadores da CMP + Clube de Tennis do Porto - Valencia: River El Turia, Estadi del Turia, Centro Deportivo y Cultutal La Petxina, Abastos, DSV, Deutsche Schule Valencia, Parque Marxalenes, Socipolis. In september 2011 heeft een tweetal workshops plaatsgevonden. Daaraan hebben deelgenomen: DRO Amsterdam: Femke Hacco; DMO Amsterdam: Ronald Wiggers & Ed Degenkamp; Sportraad Amsterdam: Gertjan Dol, VROM: Danil de Groot; NISB: Jan Willem Meerwaldt; Mulier Instituut: Hugo van der Poel, VSG: Ronald Huijser. Wij danken alle deelnemers voor hun deelname en kritische inbreng.
www.sportinthe-
www.
inthecity.net
Het onderzoek Sport in the City is gefinancierd door het Stimuleringfonds voor Architectuur in Rotterdam, deelregeling Stedenbouw en de Dienst Ruimtelijke Ordening gemeente Amsterdam. Vanuit de gemeente Amsterdam is het onderzoek begeleidt door Eric van der Kooij en Viktor Bos. In de eerste fase van het onderzoek is Nelleke Penninx betrokken geweest. Grafisch materiaal: alle kaarten, ruimtelijke schemas en grafieken in deze rapportage zijn gemaakt voor het onderzoek Sport in the City.
www.sportinthe-
.net
.sportinthecity.net
www.spor-
city.net
Sport in the City is een kwalitatief ontwerponderzoek naar de ruimte voor sport in een stedelijke omgeving. Daarbij is als uitgangspunt genomen dat sport onderdeel uitmaakt van ons dagelijkse leven, waarmee sport een serieuze plek in de stad vereist. In een vijftal Europese steden zijn in totaal 31 voorbeeldprojecten geanalyseerd en in beeld gebracht. De lessen van deze projecten zijn vertaald naar een kwalitatieve toolbox die uit ruimtelijke, programmatische en organisatorische aspecten bestaat. Deze toolbox is inzetbaar bij het verbeteren van bestaande situaties of voor nieuwe opgaven waarbij sport in de stad gentegreerd moet worden.

SitC - Eindproduct TOTAAL - Compacte Versie - Digitaal

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

SitC - Eindproduct TOTAAL - Compacte Versie - Digitaal

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Sport in the City

ruimtelijk onderzoek naar sportruimte in de stedelijke omgeving

Daniel Casas Valle en Vincent Kompier

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

Sport in the City

Daniel Casas Valle en Vincent Kompier

maart 2012 www.sportinthe-

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

rische aspecten zijn daarvoor essentieel? En zijn deze toe te

latie tussen sport en stad. Zo heeft ruimtelijk overheidsbeleid

Het analyseren van deze voorbeelden geeft inzicht hoe sport

en stad met goede ontwerpen elkaar kunnen versterken. Het

met deze resultaten worden vergroot. Dat geldt ook voor de

of economische afdelingen en uiteraard ook bestuurders, die

www.sporSport in the City - maart 2012

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

Roeicentrum Berlagebrug (Amsterdam), Abastos (Valencia) en Doppelsporthalle Sredskistrasse (Berlijn)

Een eeuw stadsontwikkeling en sport in Nederland laat zien

viduele en anders georganiseerde sporters, scholen, buurt-

dertig jaar, sinds de oprichting van het Fundacion Deportiva

www.sporSport in the City - maart 2012

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sporSport in the City - maart 2012

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

die nu te weinig sporten. Het centrum werkt nauw samen met

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

(gemeentelijke delegatie). Deze organisatie organiseert ook

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

grootschalige sportevenementen en andere evenementen in

Lessen uit Europa; de toolbox

bijheid ten opzicht van andere programmas een essentieel

onele sportcomplexen aantrekkelijke plekken maken door ze

www.sporSport in the City - maart 2012

Het dicht bij elkaar brengen van programma bevordert een

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

lijken voort te komen uit het mengen van programmaonder-

voordeel opleveren. Sociaal gezien levert meervoudig gebruik

fase kunnen afspraken over helder beheer en gebruik op de

Bij het opzetten van beleid voor specifieke doelgroepen kan

sport worden ingezet voor dat deel van de bevolking waar de

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

De toolbox - de aspecten verbeeld

Sport als een gesoleerd kwantitatief programmaonder-

tijdelijk een plek innemen. Maatwerk is voor het inpassen van

De belangrijkste voorwaarde om sport en stad beter met el-

partijen die actief zijn in ruimtelijke ordening te versterken.

eerste goede stap in deze richting zijn. Deze denktank kan

www.sporSport in the City - maart 2012

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net

CCD dos Trabalhadores da CMP + Clube de Tennis do Porto

www.sportinthecity.net sportinthecity.net city.net