Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
I.
Konwencja o zakazie uycia, skadowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu, sporzdzona w Oslo dnia 18 wrzenia 1997 r. (tzw. Konwencja Ottawska1)), zostaa zawarta w zwizku z gbokim przekonaniem spoecznoci midzynarodowej, e jedynie delegalizacja min przeciwpiechotnych stworzy realne szanse na zaegnanie wiatowego kryzysu humanitarnego spowodowanego niekontrolowanym, masowym stosowaniem tego rodka walki oraz pozwoli w relatywnie krtkim okresie czasu maksymalnie ograniczy skutki tego kryzysu. Konstrukcja i zasady dziaania miny przeciwpiechotnej sprawiaj, i ten, kto jej uy na polu walki, nie ma adnego wpywu na to, kiedy i jaki cel moe ona porazi. Miny te s nadal sporadycznie uywane w sposb niekontrolowany w midzynarodowych i wewntrznych konfliktach zbrojnych. S one zwaszcza wykorzystywane przez siy nieregularne, ale take posuguj si nimi armie narodowe, gdy korzystaj z technik narzutowych. Stosunkowo rzadko sporzdza si przy tym stosown dokumentacj pozwalajc szybko i sprawnie usun pola minowe, jakie pozostay po zakoczeniu danego konfliktu. W rezultacie zdecydowana wikszo obszarw, na ktrych miay miejsce wspczesne konflikty zbrojne, dotknita jest kryzysem humanitarnym spowodowanym przez pozostajce na tych obszarach, niekiedy przez dziesitki lat, miny przeciwpiechotne. Kryzys powoduje nie tylko bezporednie fizyczne zagroenie minami ludnoci cywilnej utrzymujce si dugo po zakoczeniu konfliktu, ale rwnie stwarza konieczno ponoszenia wysokich kosztw zwizanych z rozminowywaniem, wzrastajcym zapotrzebowaniem na pomoc w usuwaniu skutkw ich wybuchw oraz na pomoc medyczn dla poszkodowanych i ich szeroko rozumian reintegracj spoeczno-ekonomiczn. Ponadto brak moliwoci wykorzystania znacznych obszarw ziemi uprawnej do celw rolniczych skutecznie hamuje rozwj gospodarczy spoecznoci dotknitych tym problemem.
1)
Konwencja o zakazie uycia, skadowania, produkcji i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu zostaa sporzdzona w Oslo dnia 18 wrzenia 1997 r. i wyoona do podpisu w Ottawie w dniach 3 4 grudnia 1997 r. Konwencja obowizuje strony od dnia 1 marca 1999 r.
poprzez wprowadzenie bezwzgldnego zakazu ich uycia na polu walki oraz zniszczenie nie tylko posiadanych zapasw tych min, ale take stworzenie skutecznych barier prawnych uniemoliwiajcych ich odtworzenie,
ograniczenie
w wyniku uycia min przeciwpiechotnych poprzez wprowadzenie nakazu identyfikacji obszarw zaminowanych oraz obszarw, co do ktrych zachodzi uzasadnione podejrzenie, i znajduj si tam miny przeciwpiechotne, a nastpnie oznakowanie i zabezpieczenie min przed osobami postronnymi do czasu rozminowania,
stworzenie
wsppracy i pomocy zarwno dla pastw dotknitych tym kryzysem, jak te dla samych ofiar min przeciwpiechotnych. Wic si Konwencj Ottawsk, Rzeczpospolita Polska doczy do grona 159 Pastw Stron Konwencji i potwierdzi swoj du wraliwo na problemy natury humanitarnej, wyraan wielokrotnie na rnych forach midzynarodowych. Naley przy tym podkreli, e od 1998 r. Polska, nie bdc stron Konwencji Ottawskiej, dobrowolnie wypenia najwaniejsze jej postanowienia, tj. nie produkuje, nie eksportuje i nie wykorzystuje min przeciwpiechotnych w operacjach wojskowych. Ponadto od 2003 r. Polska dobrowolnie skada raporty, ktre s zobowizane przedkada Pastwa Strony Konwencji Ottawskiej zgodnie z art. 7 Konwencji. Naley podkreli, e rezygnacja z min przeciwpiechotnych przez Siy Zbrojne RP zostaa poprzedzona odpowiednimi analizami oraz przygotowaniami i nie spowoduje uszczerbku dla systemu obronnego Rzeczypospolitej Polskiej. Tak jednoznaczne stwierdzenie wynika z nastpujcych przesanek:
1)
oraz przewidywanego rodzaju operacji wojskowych z udziaem polskich Si Zbrojnych rola min przeciwpiechotnych w systemie obronnym pastwa jest relatywnie mniejsza;
2)
nowo pozyskanych systemw ogniowych, w szczeglnoci w zakresie rozpoznania i identyfikacji informacji o sytuacji na polu walki oraz skutecznego raenia przeciwnika. Pozwala to w znacznym stopniu zrekompensowa utrat funkcji obronnych spenianych dotychczas przez miny przeciwpiechotne;
3)
Zbrojnych RP2) z uwagi na ich przestarzao techniczn oraz upywajcy normatywny okres ich przydatnoci do uycia (okrelony przez producenta). II. Rnice midzy dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym
W dotychczasowym stanie prawnym, w porzdku prawno-midzynarodowym, podstawowym aktem prawnym regulujcym problematyk min przeciwpiechotnych jest Poprawiony II Protok w sprawie zakazw lub ogranicze uycia min, min puapek i innych urzdze, sporzdzony w Genewie dnia 3 maja 1996 r.3) (Dz. U. z 2005 r. Nr 125, poz. 1048), ktry stanowi zacznik do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu uycia pewnych broni konwencjonalnych, ktre mog by uwaane za powodujce nadmierne cierpienia lub majce niekontrolowane skutki, sporzdzonej w Genewie dnia 10 padziernika 1980 r.4) (Dz. U. z 1984 r. Nr 23, poz. 104). Porozumienie to wprowadza dodatkowe wymogi techniczne, jakie midzy innymi miny przeciwpiechotne winny spenia, ale nie zakazuje ich posiadania i uycia. Ponadto problematyka dotyczca reglamentacji obrotu i wytwarzania materiaw wybuchowych zostaa uregulowana w ustawie z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu dziaalnoci gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiaami wybuchowymi, broni, amunicj oraz wyrobami i technologi o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. Nr 67, poz. 679, z pn. zm.) oraz w rozporzdzeniu Rady Ministrw z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajw broni i amunicji oraz wykazu wyrobw i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, na ktrych wytwarzanie lub obrt jest wymagana koncesja (Dz. U. Nr 145, poz. 1625, z pn. zm.). Wymg uzyskania koncesji na wytwarzanie i obrt minami
2 )
przeciwpiechotnymi
jest
przewidziany
wyej
wymienionym
Kwesti zakazu eksportu min przeciwpiechotnych z terytorium RP reguluje rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie wprowadzenia zakazu i ograniczenia obrotu towarami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczestwa pastwa (Dz. U. Nr 255, poz. 2557, z pn. zm.), ktre okrela list krajw objtych zakazem lub ograniczeniem eksportu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej towarw o znaczeniu strategicznym dla bezpieczestwa pastwa. Wejcie w ycie Konwencji Ottawskiej spowoduje konieczno wykonania przez RP zobowiza zawartych w art. 1 Konwencji, ktre przewiduj, e Pastwo Strona nigdy w adnych okolicznociach nie bdzie: 1) uywa min przeciwpiechotnych; 2) prowadzi prac badawczo-rozwojowych i wdraa (BRW), wytwarza,
gromadzi, skadowa, przekazywa komukolwiek min przeciwpiechotnych (transfer bezporedni i poredni); 3) pomaga, zachca lub nakania do dziaa zabronionych przez
Konwencj Ottawsk. Jednoczenie RP bdzie zobowizana do5): 1) zakoczenia procesu niszczenia wszystkich skadowanych min
przeciwpiechotnych (art. 4) oprcz kilku tysicy min pozostawionych dla zabezpieczenia celw szkoleniowych (wyjtek wynikajcy z art. 3 ust. 1) najpniej w cigu 4 lat od wejcia w ycie Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego; 2) corocznego przygotowywania i przekazywania Sekretarzowi Generalnemu
ONZ raportu narodowego o wykonywaniu postanowie Konwencji Ottawskiej zgodnie z wymogami przewidzianymi w art. 7 Konwencji; 3) przekazania do bazy danych ONZ informacji dotyczcych posiadanych
zdolnoci w sferze rozminowywania, w tym technologii rozminowywania, zaplecza eksperckiego spisw ekspertw i agencji eksperckich oraz krajowych punktw kontaktowych dotyczcych rozminowywania (art. 6). W zwizku z powyszym, strac moc postanowienia odnoszce si do min przeciwpiechotnych zawarte w Protokole II w sprawie zakazw lub ogranicze uycia
5 )
Postanowienia art. 5 ust. 1 i 2 nakazujce likwidacj pl minowych i obszarw zaminowanych nie odnosz si do Rzeczypospolitej Polskiej, poniewa na terytorium naszego pastwa takie obszary nie wystpuj. 4
min, min puapek i innych urzdze (w wersji zmodyfikowanej w 1996 r.) do Konwencji o zakazie lub ograniczeniu uycia pewnych broni konwencjonalnych, ktre mog by uwaane za powodujce nadmierne cierpienia lub majce niekontrolowane skutki odnoszce si do min przeciwpiechotnych. Naley rwnie zauway, e zwizanie RP Konwencj Ottawsk stworzy konieczno wykonania przez RP zobowizania przewidzianego w art. 9 Konwencji do podjcia wszelkich rodkw prawnych, administracyjnych i innych, w tym wprowadzenia rodkw karnych w celu zapobiegania i powstrzymywania wszelkiej dziaalnoci podejmowanej na terytorium RP lub przez obywateli RP, zabronionej na mocy tej Konwencji. III. Skutki zwizane z ratyfikacj Konwencji Ottawskiej Skutki spoeczne Niniejsza Konwencja nie wywrze adnych skutkw spoecznych, ale zakaz uycia min przeciwpiechotnych w przypadku wystpienia konfliktu zbrojnego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej moe przyczyni si do zmniejszenia liczby ofiar i ponoszenia kosztw spoecznych z tym zwizanych. Skutki gospodarcze Przyjcie Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego nie wpynie na konkurencyjno wewntrzn i zewntrzn gospodarki, nie wpynie rwnie na sytuacj i rozwj regionalny. Przyjcie Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego nie wpynie na rynek pracy. Skutki finansowe Przyjcie Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego nie wywrze bezporednich skutkw finansowych dla budetu pastwa, ani budetu jednostek samorzdu terytorialnego. Proces niszczenia wycofanych z arsenau Si Zbrojnych RP min przeciwpiechotnych jest realizowany przez Agencj Mienia Wojskowego w ramach programu niszczenia zbdnej dla Si Zbrojnych RP amunicji konwencjonalnej. Na jego realizacj zapewnione zostay odpowiednie rodki finansowe. Warto podkreli, i niszczenie wycofanych min nie jest procesem kosztownym. Ich prosta konstrukcja powoduje, e
operacja niszczenia w praktyce sprowadza si do rozkompletowania wszystkich min, a nastpnie zagospodarowania bd utylizacji uzyskanych elementw skadowych. Operacja ta zakoczy si w okrelonym w Konwencji terminie. Ewentualne skutki finansowe dla budetu pastwa wynikajce z przyjcia Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego moe przynie realizacja dziaa pomocowych przewidzianych w art. 6 Konwencji. Powysze postanowienie Konwencji zobowizuje bowiem kade Pastwo Stron, ktre jest w stanie to uczyni, do wiadczenia pomocy na rzecz ofiar i regionw, w ktrych miny stanowi ogromne zagroenie dla lokalnych spoecznoci, bdc jednoczenie barier uniemoliwiajc rozwj ekonomiczny tych spoecznoci. rodki na ten cel bd corocznie zaplanowane w budecie Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako instytucji waciwej w zakresie niesienia pomocy rozwojowej. Art. 14 Konwencji Ottawskiej przewiduje, e koszty Spotka Pastw Stron, Konferencji Przegldowych oraz Konferencji Poprawkowych, koszty poniesione przez Sekretarza Generalnego ONZ zgodnie z art. 7 i 8 Konwencji oraz koszty misji ustalania faktw bd pokrywane przez Pastwa Strony zgodnie ze skal skadek paconych ONZ przez pastwa po jej odpowiednim dostosowaniu. rodki na wykonanie tych zobowiza bd zapewnione corocznie w budecie Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Ponadto naley zauway, e przyjcie Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego nie bdzie miao skutkw prawnych w obszarze pomocy spoecznej. Krg podmiotw uprawnionych do wiadcze z pomocy spoecznej okrelony w art. 5 nie zmieni si, a udzielanie pomocy ofiarom min przeciwpiechotnych w zakresie wiadcze z pomocy spoecznej bdzie nastpowa na zasadach okrelonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z pn. zm.), wiadczenia te nie bd rni si od wiadcze udzielanych innym osobom uprawnionym.
Skutki polityczne Zwizanie si Konwencj Ottawsk z wielu wzgldw wpynie korzystnie na wizerunek polityczny Rzeczypospolitej Polskiej zarwno jako czonka Unii Europejskiej, jak rwnie pastwa wpisujcego si w propagowanie idei
humanitarnych, a take przyczyni si do umocnienia naszej pozycji w ramach Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa UE. Ratyfikacja Konwencji umoliwi dalsze wczenie si w proces politycznej promocji prawa humanitarnego oraz rozbrojenia humanitarnego, co zgodne jest z zaoeniami polityki zagranicznej RP. Rzeczpospolita Polska jest, obok Stanw Zjednoczonych Ameryki, jedynym pastwem NATO, a po ratyfikacji Konwencji przez Republik Finlandii w styczniu 2012 r., jedynym pastwem UE, ktre nie jest stron Konwencji Ottawskiej (poza Konwencj pozostaj Federacja Rosyjska, Stany Zjednoczone Ameryki, Chiska Republika Ludowa oraz m.in. Islamska Republika Pakistanu, Pastwo Izrael, a take pastwa arabskie). Ratyfikacja Konwencji Ottawskiej pozwoli zakoczy etap konfrontowania Rzeczypospolitej Polskiej z narastajc presj ze strony Pastw Stron Konwencji i organizacji pozarzdowych. Ratyfikacja Konwencji Ottawskiej przyczyni si do poprawy wizerunku
Rzeczypospolitej Polskiej na arenie midzynarodowej, tym bardziej e Siy Zbrojne RP ju dawno zrezygnoway z posiadania min przeciwpiechotnych jako rodka walki i pomimo braku formalnego, prawnego obowizku wycofay je z uzbrojenia. Ostatnia partia min zostaa zdjta z zapasw operacyjnych w kocu 2009 r. Ponadto Rzeczpospolita Polska od duszego czasu postpuje zgodnie z gwnymi celami i przedmiotem Konwencji nie produkuje i nie eksportuje min oraz nie wykorzystuje ich w jakichkolwiek operacjach wojskowych. Skutki prawne Przyjcie Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego bdzie zwizane z koniecznoci zmiany rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajw broni i amunicji oraz wykazu wyrobw i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, na ktrych wytwarzanie lub obrt jest wymagana koncesja (Dz. U. Nr 145, poz. 1625, z pn. zm.) poprzez skrelenie okrelenia miny przeciwpiechotne w punkcie 25 ppkt 1 Wykazu rodzajw broni i amunicji o przeznaczeniu wojskowym i policyjnym, na ktrych wytwarzanie lub obrt jest wymagana koncesja stanowica zacznik 1 do rozporzdzenia.
W zwizku z koniecznoci wykonania zobowizania zawartego w art. 9 Konwencji do wprowadzenia sankcji karnych w celu zapobiegania i powstrzymywania dziaalnoci podejmowanej na terytorium RP lub przez obywateli polskich bdzie mia zastosowanie art. 121 k.k., ktry stanowi, i wytwarzanie, gromadzenie, nabywanie, zbywanie, przechowywanie, przewoenie, przesyanie rodkw walki bd prowadzenie bada majcych na celu wytworzenie lub stosowanie takich rodkw wbrew zakazom prawa midzynarodowego lub przepisom ustawy, podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10. Niezbdna bdzie te nowelizacja rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie wprowadzenia zakazu i ograniczenia obrotu towarami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczestwa pastwa (Dz. U. Nr 255, poz. 2557, z pn. zm.). Zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z pn zm.) Konwencja Ottawska, jako umowa midzynarodowa ratyfikowana za uprzednia zgod wyraon w ustawie, bdzie miaa pierwszestwo w polskim porzdku prawnym przed ustaw, jeeli ustawy nie da si pogodzi z postanowieniami Konwencji6). Rzd Rzeczypospolitej Polskiej zamierza zoy deklaracj dotyczc interpretacji art. 1 ust. 1, lit. c. Zgodnie z art. 1 ust. 1 lit c. Konwencji kade Pastwo Strona zobowizuje si, e nigdy w adnych okolicznociach nie bdzie pomaga, zachca ani skania kogokolwiek w dowolny sposb do podejmowania jakiejkolwiek dziaalnoci zabronionej Pastwu Stronie na mocy niniejszej Konwencji. Wobec braku definicji legalnej pojcia pomocy, zachcania oraz skaniania, sytuacja, w ktrej Siy Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej lub jej obywatele bd uczestniczy w planowaniu, realizacji operacji, wiczeniach lub innego rodzaju dziaalnoci wojskowej, prowadzonych wsplnie z siami zbrojnymi pastw niebdcych stronami Konwencji, ktre to siy angauj si w dziaania zabronione przez Konwencj, istnieje obawa, e ww. dziaania bd uznawane za sprzeczne z postanowieniami Konwencji. Naley stanowczo podkreli, e w rozumieniu Rzeczypospolitej Polskiej samo uczestniczenie Si Zbrojnych RP lub jej obywateli indywidualnie w kontekcie operacji, wicze lub innego rodzaju dziaaniach
6 )
Art. 91 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, e Umowa midzynarodowa ratyfikowana za uprzednia zgod wyraon w ustawie ma pierwszestwo przed ustaw, jeeli ustawy tej nie da si pogodzi z umow. 8
wojskowych, sankcjonowanych przez Organizacj Narodw Zjednoczonych lub prowadzonych zgodnie z prawem midzynarodowym wsplnie z siami zbrojnymi pastw niebdcych stronami Konwencji, ktre to siy angauj si w dziaania zabronione przez Konwencj, nie stanowi samo przez si naruszenia przedmiotowej Konwencji. Skutki dla Si Zbrojnych RP Zwizanie si przez Polsk Konwencj Ottawsk pocignie za sob nastpujce skutki dla Si Zbrojnych RP:
zakaz uycia min przeciwpiechotnych w dziaaniach obronnych na terytorium Polski zarwno przez nasze siy zbrojne, jak i siy zbrojne pastw udzielajcych nam wsparcia, ktre nie s stron Konwencji Ottawskiej w praktyce tylko Stany Zjednoczone Ameryki,
ograniczenie zakresu wspdziaania w wielonarodowych operacjach wojskowych SZ RP z pastwami niebdcymi stronami Konwencji Ottawskiej, jeli wykorzystuj one w takich operacjach miny przeciwpiechotne,
konieczno dostosowania planw operacyjnych, dokumentw normatywnych i instrukcji szkoleniowych w celu uwzgldnienia w nich zakazw wprowadzanych postanowieniami Konwencji Ottawskiej. IV. Sposb przyjcia Konwencji Ottawskiej do polskiego porzdku prawnego Zakres przedmiotowy Konwencji Ottawskiej odnosi si bezporednio do sfery bezpieczestwa pastwa i spraw zwizanych z obronnoci. Ze wzgldu na postanowienia zobowizujce do nakadania sankcji karnych na osoby, ktre nie przestrzegaj postanowie Konwencji oraz konieczno zmian wyej wymienionych ustaw wymagana jest ratyfikacja Konwencji Ottawskiej za uprzedni zgod wyraon w ustawie, tj. w trybie art. 89 ust. 1 pkt 5 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Zgodnie z art. 17 ust. 2 Konwencji Ottawskiej wejdzie ona w ycie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej pierwszego dnia szstego miesica nastpujcego po dacie zoenia dokumentu ratyfikacji depozytariuszowi Konwencji. Po ratyfikowaniu Konwencji Ottawskiej i jej goszeniu w Dzienniku Ustaw bdzie ona, zgodnie z art. 91 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., stanowi cz krajowego porzdku prawnego i bdzie bezporednio stosowana.
V. Podmioty prawa krajowego, ktrych dotyczy Konwencja Ottawska Wykonywanie postanowie Konwencji Ottawskiej spoczywa bdzie, wedug waciwoci, na: 1) Ministrze Spraw Zagranicznych w zakresie:
reprezentowania
strony
do sporzdzania corocznych raportw o wykonywaniu Konwencji i ich skadania, w tym raportu przedkadanego depozytariuszowi nie pniej ni 180 dni po wejciu w ycie Konwencji,
koordynacji
podejmowanych
przez Polsk dziaa w ramach midzynarodowych inicjatyw pomocowych oraz wystpowania o rodki finansowe na ten cel; 2) Ministrze Obrony Narodowej w zakresie:
zakazw
wprowadzonych
w szczeglnoci zakazu uycia i posiadania min przeciwpiechotnych (art. 1 ust. 1 z uwzgldnieniem wyjtkw zawartych w art. 3 ust. 1),
okresie 4 lat od chwili wejcia Konwencji do polskiego porzdku prawnego, rozpocztego procesu niszczenia zasobw min przeciwpiechotnych (art. 4 z uwzgldnieniem wyjtkw zawartych w art. 3 ust. 1),
obowizujcych
Siach Zbrojnych RP przepisw oraz w miar potrzeby wydanie nowych przepisw, wykonywa postanowienia Konwencji (art. 9),
przygotowania
danych
wyjciowych do sporzdzenia raportu przedkadanego depozytariuszowi nie pniej ni 180 dni po wejciu w ycie Konwencji i nastpnie corocznie do dnia 30 kwietnia (art. 7);
10
3)
Ministrze Gospodarki w
odniesieniu do kwestii zwizanych z kontrol eksportu, zakazem wytwarzania oraz prowadzenia obrotu minami przeciwpiechotnymi;
4)
Ministrze
Spraw
Wyszego w zakresie odnoszcym si do zakazu prowadzenia bada majcych na celu rozwijanie konstrukcji i udoskonalanie min przeciwpiechotnych;
6)
Ministrze
Finansw
Ministrze
Zdrowia
Ministrze
Pracy
i Polityki
Spoecznej w zakresie udzielania pomocy dla celw zapewniania spoecznej i ekonomicznej reintegracji ofiarom min przeciwpiechotnych.
11
06/14rch
12