Ik wil beginnen om het Congres van harte te feliciteren. Met de besluiten die jullie vandaag hebben genomen.

We hebben een geweldig team, een geweldige lijst vastgesteld. Ik ben er apetrots op. We missen wel n kanjer op de lijst. Na 14 jaar in de Kamer te hebben gewerkt, enorme gewaardeerd door vriend en vijand binnen en buiten de Kamer voor zijn deskundigheid, stopt Ewout met het Kamerwerk. Het is nog geen september, en nemen we nog officieel afscheid, maar ik wil je hier, in bijzijn van je partijgenoten, enorm bedanken voor alles wat je voor de SP hebt betekend! We hebben een plan, we hebben een doel, kortom we hebben een geweldig verkiezingsprogramma. Alles om op 12 september in de finale te staan - en te winnen. Er liggen nog 74 dagen tussen nu en de verkiezingen. Dan beslist Nederland hoe we uit de crisis willen komen en wat voor land we gaan bouwen! Wordt ons land liberaler, of socialer? Daarvoor gaan we ons vanaf vandaag natuurlijk allemaal het vuur uit de sloffen lopen. Is dat een deal? Ik herhaal: is dat een deal? Mooi zo!

Als we het goed aanpakken, wordt 12 september een heel mooie dag. Voor ons, maar vooral voor al die mensen nu het vertrouwen in de politiek hebben verloren. Mensen die van ons verwachten dat wij er zullen zijn voor hen. Gemakkelijk zal het niet worden, het land besturen in een tijd van diepe crisis. Het is moeilijk je eigen huis te bouwen op de puinhopen van een ander. Maar we doen het toch, omdat wij Nederland niet rechts laten liggen. Natuurlijk kunnen wij niet toveren. Natuurlijk kunnen wij niet in vier jaar tijd alle schade herstellen die de afgelopen 25 jaar is aangericht. Maar we maken wel een nieuw begin. Om het vertrouwen van mensen in de economie, het vertrouwen van mensen in de politiek en het vertrouwen van mensen in elkaar te herstellen. Het is onze plicht om te gaan bouwen aan nieuw vertrouwen. Het vertrouwen dat je geld, je baan en je toekomst veilig zijn. Het vertrouwen dat je er niet alleen voor staat als het even tegen zit. Het vertrouwen dat de politiek er ook is voor jou en niet alleen voor een select gezelschap. Deze verkiezingen gn ergens over. En steeds meer mensen krijgen dat in de gaten. Steeds meer mensen waarderen wat wij doen, hebben daar vertrouwen in en steunen ons in deze strijd. Bij de liberalen

worden ze niet voor niks erg nerveus. Het wordt namelijk niet door iedereen gewaardeerd dat wij opkomen voor de belangen van gewone mensen. Dat wij die mensen een stem willen geven in de politiek. Dat wij de publieke sector willen beschermen tegen de grillen van de vrije markt. Dat wij oorzaken van de crisis bij de wortel willen aanpakken. Want deze crisis is geen natuurverschijnsel, maar een rechtstreeks gevolg van falende politici en wegkijkende bestuurders. Dat zal niet door iedereen gewaardeerd worden. We zullen het dus allemaal weer horen. Wat voor ramp het toch zou zijn als de SP het voor het zeggen krijgt. Dat het allemaal niet zou kunnen, dat de lampen weer uit gaan, dat we nooit hebben gedeugd, enzovoort, enzovoort, enzovoort. Tegen die mensen zeg ik: kijk waar we nu met Nederland en Europa staan. Kijk naar de crisis waarin we verkeren en wie daar voor opdraaien. Kijk hoe de mensen het vertrouwen hebben verloren in de politiek, in Europa, in de financile sector. En kijk vooral welke partijen daarvoor de afgelopen 25 jaar verantwoordelijk waren. Niet de SP. Beste mensen, hebben jullie eigenlijk goed geslapen? Of zijn jullie ook zwetend wakker geworden? Mark Rutte, ik heb wel

met m te doen. Slapeloze nachten heeft hij, bij de gedachte dat de SP in het torentje zit. Mark, ik kan je geruststellen. Mocht de SP straks in het torentje zitten, dan komen de slaappillen gewoon terug in het basispakket! Het was trouwens een vreemde droom van Mark Rutte. Denkend aan mij zag hij een Holle Bolle Gijs, die roept: Geld hier, geld hier. Maar de echte Holle Bolle Gijs vraagt niet om geld. Hij helpt je de rommel op te ruimen! Daarom ziet de Efteling er een stuk schoner uit dan de Nederlandse politiek. Niks mis mee dus, ik ruim na 12 september graag de rommel van rechts op. Rutte werd zwetend wakker uit zijn droom over Roemer achter de flappentap. Maar wie tapt nu al die flappen? Voor noodfondsen en garantiestellingen? Niet wij. Wie gaf de afgelopen 2 dagen ook nog eens de Nederlandse pincode uit handen? Vraag het maar eens aan al die bankiers en duur betaalde managers, die weten als de beste waar de flappentap staat. Niet bij het torentje van Roemer, maar bij het torentje van Rutte. Soms hoor ik commentatoren zeggen: de mensen hebben zich afgekeerd van de politiek. Dat is onzin. En een belediging. De mensen in dit land zijn wel degelijk genteresseerd in politiek,

omdat ze weten wat voor invloed politieke besluiten hebben op hun leven. Nee, het is andersom: politici hebben zich afgekeerd van de mensen. De politiek is stap voor stap teruggetreden, en heeft steeds meer zeggenschap uit handen gegeven. We hebben steeds minder te zeggen over de economie en over de publieke sector. De democratie is steeds verder uitgehold. We lopen steeds meer aan de leiband van de financile markten. Niemand kent ze, ze hebben geen telefoonnummer, geen adres, geen woordvoerder. De financile markten worden niet gekozen en leggen geen verantwoording af. Maar ze bazen wel over ons. Ze speculeren met ons geld, ze spelen met onze banen. Ze bedreigen onze afspraken over goede zorg en toegankelijk onderwijs. En dreigen nu ook de zeggenschap over te nemen over onze pensioenen. Meer en meer bepalen zij onze toekomst. Bondskanselier Merkel heeft het over een wedloop van regeringen met de financile markten. Premier Rutte wil met zijn beleid een signaal geven aan de financile markten, dat Nederland serieus bezig is met

bezuinigen. Maar dan vraag ik me wel serieus af: wie is hier nog de baas, en wie is hier de knecht? Maar wanneer dringt dt nou eindelijk eens tot hen door? De financile markten kn je niet geruststellen. Onrust is hun leven, speculatie hun bestaan. Het enige doel van financile markten is nog om zo snel en zo gemakkelijk mogelijk van geld nog veel meer geld te maken. Daarom moeten we ze aan regels binden. De financile markten moeten weer in dienst komen van de economie - in plaats van andersom. Daarom moeten banken worden gesplitst, bonussen verboden worden en financile producten onafhankelijk worden getoetst. Dr gaan de verkiezingen van 12 september over. Partijgenoten, ik word binnenkort vijftig. Ik weet het, je zou het niet zeggen. Dan heb ik een halve eeuw geleefd, zonder ook maar een moment bang te zijn geweest dat een vreemde macht met geweld bij ons in Boxmeer de Maas zou oversteken, zoals in 1940 is gebeurd. Mijn vader lag toen aan de grens als soldaat en heeft zich later in Rotterdam bij het verzet aan gesloten. Het kruisje dat hij toen kreeg, koester ik nog steeds.

Na de Tweede Wereldoorlog zijn Frankrijk en Duitsland, twee grootmachten die elkaar voortdurend hadden bestreden, door een nieuwe vorm van Europese samenwerking met elkaar vervlochten. Eerst via de kolen- en straalindustrie, later via de volledige economie. Nederland werd deel van die samenwerking - en ik ben elke dag blij dat het zover is gekomen. Kom bij mij dus niet aan met die onzin dat de SP tegen Europa zou zijn. Dat is domme praat van mensen die niet beter willen weten. Nederland is geen eiland en Europa is geen fort, zingen we sinds jaar en dag in ons eigen lijflied. Samenwerken in Europa is hard nodig. Maar de vraag is wel: welke Europese samenwerking willen we? En de tijd begint te dringen. Deze week hebben de liberalen president van Rompuy groen licht gegeven om zijn plannen voor een Europese superstaat verder uit te werken. Dat gaat onherroepelijk betekenen dat we veel en veel meer bevoegdheden moeten overdragen aan Brussel. Dat we niet meer over onze eigen begroting gaan. Dat Brussel beslist over onze pensioenen en zorguitgaven. Dat vanuit Brussel caos worden afgeschaft. 12 september kan de kiezer de SP groen licht geven om ons daar met alle kracht

tegen te verzetten. Samenwerken graag, maar alle zeggenschap uit handen geven? No way! Nederland is een democratisch land. Komende week is het negentig jaar geleden dat lle Nederlanders voor het eerst mochten stemmen. Ongeacht hun inkomen of opleiding. Het waren vooral de socialisten die daarvoor een lange strijd hebben gestreden. Maar democratie is nog geen garantie voor gelijkwaardigheid, n van onze beginselen. Onze Grondwet spreekt van vele vormen van gelijkwaardigheid. Artikel 1 zegt het met zoveel woorden. Toch is de harde werkelijkheid anders. In het onderwijs, de zorg, in de inkomenspolitiek en bij de Europese samenwerking. Laat ik een paar voorbeelden geven. In Nederland heeft iedereen toegang tot de gezondheidszorg. Maar toch bleek uit onderzoek dat hoger opgeleiden een betere behandeling krijgen bij ernstige ziekten. Ook is uit onderzoek gebleken dat hoger opgeleide mensen gemiddeld ook langer leven. Veel mensen zijn erg geschrokken van dat bericht. Maar wij weten natuurlijk al veel langer dat in ons land grote sociaaleconomische gezondheidsverschillen bestaan. Dat is een mooie uitdrukking voor de lelijke werkelijkheid dat in

Nederland mensen met weinig geld jaren eerder doodgaan en jaren langer minder gezond zijn, dan mensen met meer geld. Als we doorgaan op de liberale weg, worden die verschillen nog groter. Hogere eigen bijdragen hebben effect, dat leert de praktijk. Alleen het verkeerde effect. Het voorkomt geen onnodig gebruik van zorg, maar zorgt er wel voor dat mensen met lagere inkomens minder zorg krijgen. Dat is niet alleen ontzettend oneerlijk, het is ook erg onverstandig. Omdat we weten dat uitgestelde zorg leidt tot veel duurdere zorg. Daarom moeten die eigen risicos niet omhoog, maar fors omlaag en als het even kan zelfs helemaal weg. Ook hier is de tegenstelling helder. Minister Schippers roept dat de kosten van de zorg onbetaalbaar worden. En daarom verschuift ze collectieve kosten naar individuele burgers. En daar beslist de dikte van de portemonnee. Minister Schippers vindt dat de zorg een markt is. Waar producten te koop zijn voor marktprijzen. Dus mogen farmaceuten kapitale winsten maken, op kosten van de patinten. En dus mogen specialisten en directeuren van zorginstellingen zichzelf schaamteloos hoge salarissen geven.

Twintig bazen van thuiszorginstellingen betalen zichzelf meer dan de minister-president. En dus is de tandartszorg vrijgegeven, waardoor de prijzen uiteraard - dramatisch zijn gestegen. Iedereen wist dat, maar zelfs nu gaat Schippers gewoon door met dit experiment! Ik denk dat u daar hetzelfde over denkt als ik. Schandalig. Beste mensen, een van onze belangrijkste opdrachten na 12 september is om de zorg weer terug te pakken van de markt. En het eindelijk op te nemen voor de mensen die van de zorg afhankelijk zijn. En voor hen die elke dag keihard werken om mensen de zorg te geven die ze verdienen. Even terzijde: laatst was er een peiling waaraan meer dan 200.000 mensen meededen. Ze stemden over wie de beste minister voor zorg zou zijn. Ik wil Edith Schippers feliciteren met haar derde plaats. Ruim achter mijn voorgangster Agnes Kant en natuurlijk ruim achter mijn running mate, Renske Leijten. Daar zit ze - wat een kanjer! Ik heb 18 jaar voor de klas gestaan. In al die jaren heb ik gezien dat onderwijs de beste investering is in de toekomst. Voor elk kind en voor de hele samenleving. Goed onderwijs

10

geeft jongeren de kans op geluk, en de kans om een toekomst op te bouwen. Maar goed onderwijs zorgt er ook voor dat we vakmensen opleiden. Vakmensen voor in de bouw, voor in de techniek voor in de zorg, voor in de wetenschap. Vakmensen die we als samenleving nodig hebben. Lange tijd konden we trots zijn op ons onderwijs. We stonden in de wereldtop. Helaas zakken we daar nu uit weg. Omdat het onderwijs steeds meer gezien wordt als een kostenpost. Ik kan me ontzettend boos maken over dit soort kortzichtigheid. Gelukkig zijn de bezuinigingen in het speciaal onderwijs voorlopig van de baan, maar wie bedenkt zoiets? En we zijn er nog lang niet. Weer vijf jaar liberaal beleid - iets om cht wakker van te liggen! - en ik verzeker u dat die bezuiniging zo weer op de agenda staat. Dat moeten wij dus zien te voorkomen. Ik ga ervan uit dat u het daar mee eens bent? Maar er is meer. We hebben er allemaal belang bij dat jongeren goed worden opgeleid. Ga dan dus geen drempel opwerpen. En stop met die belachelijke langstudeerboete. Je gaat jongeren ook niet straffen omdat ze iets willen leren. Stop dus ook met die plannen voor een leenstelsel.

11

Ik las ergens: onze economie staat er z slecht voor dat we ons eenvoudigweg geen verdere bezuinigingen op het onderwijs kunnen permitteren. Dat zijn ware woorden. Dus ook als het gaat om de toekomst van ons onderwijs, is er op 12 september een keuze: zien we onderwijs als koopwaar, voor wie het kan betalen? Of als een investering in elk kind en in de hele samenleving? Wat mij betreft dat laatste. 12 september maken we ook een keuze voor de arbeidsmarkt. Als het aan de liberalen ligt, verdwijnt iedere zekerheid op werk. En maken we van iedere werknemer een jobhopper, die er op elk moment van de dag kan worden uitgedonderd. Ik las deze week dat grote ondernemingen op dit moment hun reorganisatie uitstellen in afwachting van die versoepeling van het ontslagrecht. Dan kunnen ze namelijk erg gemakkelijk van hun oudere werknemers af. Laat ik duidelijk zijn. Het is onze plicht ervoor te zorgen dat die versoepeling van het ontslagrecht van tafel gaat en van tafel blijft. Als het aan de liberalen ligt, maken ze van iedere werknemer een onzekere en rechteloze ZZPer, zie bijvoorbeeld in de bouw en bij de post. Mensen waar volop misbruik van wordt

12

gemaakt, die meestal slecht verzekerd zijn en geen kans hebben om een pensioen op te bouwen. Die doorgeslagen flexibilisering moeten we stoppen - en met een sterke SP kunnen we krachtig op de rem trappen. Als we dan ook weer een strijdbare vakbeweging krijgen, kunnen we samen staan voor de echte hardwerkende Nederlanders. Mag ik hier even ons Eerste Kamerlid Tuur Elzinga noemen, die zo hard gewerkt heeft om de bonden weer bijeen te krijgen? Tuur, mijn complimenten. Laten we hopen dat al je goede werk gaat renderen! Wat mij in politiek Den Haag enorm opvalt, is dat je het woord verzorgingsstaat niet meer hoort. Daar mag je in liberale kringen niet meer over praten. Weet u nog? Rutte? De overheid is geen geluksmachine? We zien nu wat de liberalen daarmee bedoelen: 400.000 kinderen die opgroeien in armoede. Ouderen die goede thuiszorg wordt ontnomen. Chronisch zieken die een boete krijgen voor ziek zijn. Mensen die naar vermogen presteren, maar toch het recht op minimumloon verliezen.

13

Mensen die begeleid werken nodig hebben, maar dreigen hun werk en daarmee hun zelfrespect te verliezen. Mensen die door omstandigheden hun baan verliezen en boven de 50 te horen krijgen dat ze te oud zijn, maar wel worden geacht door te werken tot hun 67ste. En zo kan ik helaas nog wel even doorgaan. En laat nu niemand piepen dat we geen keuze hebben. We hebben meer dan ooit iets te kiezen! En laat niemand roepen dat de tijd er niet rijp voor is! De tijd is altijd rijp om het goede te doen. Die uitspraak leen ik van mijn grote inspiratiebron, dominee Martin Luther King. Hij schreef dit toen hij in de gevangenis zat, omdat hij had gedemonstreerd voor een Amerika met meer gelijkwaardigheid. Dat was in het jaar dat ik werd geboren. Een jaar later vertelde hij de wereld over de droom die hij had. Over een land waar menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit belangrijke begrippen zijn. SPers durven daar ook over te dromen. En wij durven de daad bij het woord te voegen en daarvoor te strijden. Elke dag opnieuw. Voor en met de mensen.

14

Als Mark Rutte weer eens slechte dromen heeft en niet kan slapen, zou ik willen zeggen: wees niet bang voor de SP, maar kijk eens in de spiegel. Als mensen niet goed kunnen slapen en bang zijn voor de toekomst, zou ik willen zeggen: het is uw land en uw leven. U hebt een keuze. Blijft het liberaal, of wordt het sociaal? Op 12 september mag u het zeggen. En tegen jullie wil ik zeggen: dat karwei gaan we klaren! Allemaal aan de slag, over 74 dagen spelen we samen de finale! Dank jullie wel.

15