Foreigners

are less likely to kill us, and therefore they are somewhat less interesting
Lars-Erik Nelson, New York Daily News

Dit is de wereld.
Volgens de Nederlandse televisiejournaals in november 2011

Er is een groter, maar vooral gevarieerder aanbod nodig aan buitenlands nieuws in de Nederlandse televisiejournaals
Lindsey Groot (1544996) Visie Betoog Ruud Hoff 16 december 2011
1

Inhoudsopgave

Inleiding Visie

3 4 8 10

Conclusie Bronnenlijst

Inleiding
Elke televisieredactie snoeit in haar budget en vaak zijn het de buitenlandredacties die het als eerste moeten ontgelden. Minder vaste correspondenten, minder standplaatsen en dus minder items uit het buitenland. Een op de drie items die in het RTL Nieuws en het NOS Journaal worden behandeld, gaat over het buitenland. Helaas krijgen buitenlandse onderwerpen te vaak niet de aandacht die ze verdienen. Regelmatig worden ze even tussen neus en lippen door genoemd en aangekleed met archiefmateriaal. Reportages uit het buitenland zijn bovendien helemaal zeldzaam en komen vaak van dezelfde locaties, daarin heerst weinig variatie. Zo zat er in november 2011 bijvoorbeeld elke week wel een reportage uit Amerika of Egypte in het RTL Nieuws. Niet omdat het allemaal even belangrijk is om te weten, maar omdat dit de plaatsen zijn waar nu eenmaal duurbetaalde, vaste correspondenten zitten. Het is begrijpelijk dat hoofdredacties volop gebruik maken van vaste correspondenten die veel geld kosten. De uitzendingen worden er echter niet beter op. Doordat hoofdredacties vaak een beroep doen op hun vaste correspondenten, heerst er een overvloed aan nieuwsreportages uit plaatsen waar zij zich hebben gevestigd. Zo zat er 23 november 2011 een lange reportage van Amerika- correspondent Erik Mouthaan over Thanksgiving in het RTL Nieuws, terwijl diezelfde dag de Jemenitische machtshebber Ali Abdullah Saleh zijn aftreden bekend maakte. Laatstgenoemde werd afgedaan met twintig seconden tekst en wat amateurbeelden. De hoofdredactie zal het ongetwijfeld minstens net zo belangrijk hebben gevonden als de viering van Thanksgiving, maar omdat er geen correspondent in de buurt is, wordt het zo opgelost. Helaas is dit geen incident, constant wordt er te weinig aandacht gegeven aan buitenlandse onderwerpen die belangrijk zijn. Er blijven delen van de wereld onderbelicht wegens geldgebrek en verkeerde keuzes van de hoofdredacties. Als het aanbod aan buitenlands nieuws in de Nederlandse televisiejournaals niet groter wordt en steeds van dezelfde locaties blijft komen, is het onvermijdelijk dat de journaalkijker een verkeerd beeld van onze wereld creert.

 Als je wat over het buitenland wilt leren, dan heb je op de Nederlandse televisie wel een probleem
Bovenstaande predikte journalist Francisco van Jole twee jaar geleden in een uitzending van discussieprogramma De Leugen Regeert. Het aantal verschillende landen dat aandacht krijgt in actualiteitenprogrammas doet de wereld erg klein lijken. Sterker nog, volgens de twee grootste televisiejournaals die ons land kent (RTL Nieuws en het NOS Journaal), zag de wereld er afgelopen november zo uit, met daarin Nederland als epicentrum.
Kaart: Lindsey Groot

In november 2011 zagen kijkers van RTL Nieuws en het NOS Journaal enkel buitenlandreportages uit de gekleurde landen.

Afgelopen november volgde ik consequent RTL Nieuws en het NOS Journaal om te zien hoeveel aandacht er is voor buitenlandse onderwerpen en hoe deze aandacht verdeeld wordt. Dit heeft mij tot de volgende stelling gebracht: Er is een groter, maar vooral gevarieerder aanbod nodig aan buitenlands nieuws in de twee grote televisiejournaals Afgelopen november werden er in het RTL Nieuws en NOS Journaal gemiddeld 355 onderwerpen behandeld. Daarvan ging slechts 36 procent over buitenlands nieuws. Dat wil niet zeggen dat ruim een derde van de reportages ook in het buitenland is gedraaid. Sterker nog, vaak worden deze onderwerpen vermeld als een zogenaamd kortje, een tussendoortje. Een presentator die beknopt vertelt wat er is gebeurd, aangekleed met archiefmateriaal of beelden van televisiezenders die wl aanwezig waren. Dat dit buitenlandse nieuws op deze manier wordt vermeld, is vaak het gevolg van financile tekorten. Er is simpelweg geen geld om overal ter wereld correspondenten klaar te hebben staan. Dit is de belangrijkste reden dat veel buitenlands nieuws niet de aandacht krijgt dat het verdient.

 Een overzicht van het onderzoek dat ik deed naar de aandacht voor buitenlands nieuws de Nederlandse televisiejournaals:

Totaal aantal onderwerpen Buitenlandse onderwerpen Aantal buitenlandreportages

NOS Journaal 346 140 (40%) 48

RTL Nieuws 325 102 (31%) 38

De Nederlandse invalshoek Slechts een derde van het nieuws in de journaals gaat over het buitenland, met als plausibele verklaring de hoge kosten die buitenlandjournalistiek met zich meebrengt. Hoofdredacties voelen er weinig voor om meer geld vrij te maken voor de buitenlandredactie, ten koste van bijvoorbeeld de binnenlandredactie of de economische redactie. Reden hiervoor is dat hoofdredacties merken dat nieuws pas interessant wordt voor kijkers als het een directe invloed op hen heeft. Ofwel, het buitenlandse nieuws moet eerst Nederlands gemaakt worden om een plekje in de uitzending te verdienen. Tijdens de Avond van de Buitenlandjournalistiek blijkt dit een gevoelig discussiepunt tussen correspondenten en hoofdredacteuren. Hoofdredacteur Harm Taselaar van het RTL Nieuws legt uit: Uit onderzoek blijkt dat onze kijkers buitenlands nieuws vaak minder interessant vinden dan binnenlands nieuws. Het staat niet dichtbij genoeg. Daarom brengen wij buitenlands nieuws alleen als het wereldnieuws is, of direct invloed heeft op onze kijkers. Correspondenten reageren verbaasd en zeggen juist dat dit het gevolg is van de keuze van de hoofdredactie. Zo ook Latijns- Amerika-correspondent Marjon van Royen (NOS): Al jaren kampen correspondenten met die vervloekte Nederlandse invalshoek. Doordat wij al jaren verplicht zijn om een Nederlands sausje aan buitenlands nieuws te geven, is de kijker eraan gewend geraakt. De hoofdredactie denkt vervolgens dat het een vereiste is geworden. We hebben onze kijkers gewoon teveel verwend! Kortom, de Nederlandse invalshoek lijkt voor zowel kijker als hoofdredactie een must voor buitenlandreportages. Rollen omgedraaid Informatie leveren over belangrijke gebeurtenissen die ver van ons bed staan, is bij uitstek de taak van een journalist. Burgers zijn vaak toch al op de hoogte van binnenlands nieuws, via sociale media of hun kennissenkring. Buitenlands nieuws wordt niet voor niets aangeleverd door correspondenten die zich vaak jarenlang verdiepen in de taal en cultuur van hun standplaats. Zij weten als geen ander wat er speelt en wat voor de Nederlandse kijkers belangrijk is om te weten. Toch nemen hoofdredacties hun correspondenten regelmatig niet serieus. Ondanks dat correspondenten dankzij hun kennis en ervaring weten wat belangrijk is om aan de kijkers te melden, komen de ideen voor reportages vaak uit Hilversum. Eigen input is geen must meer, maar een kwestie van niet geschoten is altijd mis.
5

Buitenlands nieuws wordt pas interessant, als dat buitenlandse nieuws eerst Nederlands wordt gemaakt

Voormalig NOS-correspondent Step Vaessen ondervond dit aan den lijve, zon zes jaar geleden. Vanuit Jakarta, Indonesi maakte ze regelmatig reportages voor de NOS, die volgens haar belangrijk waren om aan de Nederlanders te laten zien. Naarmate de jaren verstreken en de kosten van buitenlands nieuws hoger werden, draaide Hilversum de rollen om: Hilversum ging bepalen wat belangrijk was en Step mocht dat vervolgens gaan maken. Voor Step was dit de reden om op te stappen. Op een gegeven moment zat ik in mijn kantoor in Jakarta toen ik gebeld werd door Hilversum. Ze hadden gehoord over een bomaanslag in een dorpje dat een paar uur ligt verwijderd van Jakarta. Of ik daar iets over wist. Ikzelf was bezig met een ander verhaal, maar op de tv in mijn kantoor zag ik live beelden van CNN. Ik begon letterlijk te vertalen wat de verslaggever van CNN op tv zei, en het werd zonder moeite in de uitzending gezet. Dat was voor Step het moment waarop ze besloot dat ze als correspondent niet tot haar recht kwam bij de NOS. In 2006 stapte ze dan ook over naar het machtige Al Jazeera English. Hoewel Step bij de NOS een vast contract had net als bij Al Jazeera, merkt ze dat de Arabische zender haar vrijer laat, waardoor ze zich serieus genomen voelt als correspondent. Dat heeft ook weer een goede uitwerking op de kijkers. Mensen die Al Jazeera kijken, weten veel beter wat er in de wereld speelt. Het buitenlandse nieuws komt van de correspondenten, niet van de hoofdredactie in Qatar.

Het buitenlandse nieuws van Al Jazeera komt van de correspondenten, niet van de hoofdredactie in Qatar
Journalistieke plicht Het informeren van de burgers over wat er in de wereld gebeurt, is een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste taak van een journalist. Het feit dat kijkers momenteel meer genteresseerd zijn in roddel en achterklap dan in buitenlands nieuws, is volgens freelance correspondent Linda Polman een wake-up call. Dat mensen alleen maar genteresseerd zijn in celebrities en lifestyle, wil niet zeggen dat we ze dat ook moeten geven. Het is onze journalistieke plicht om de burger relevant nieuws voor te schotelen en dit zo te presenteren dat de burger het ook wl weten. Media hebben vaak lak aan deze journalistieke plicht, zegt Polman. De kijker wordt niet serieus genomen en daardoor dom gehouden.Zappen de mensen na een minuut weg bij een item, dan is dat niet de schuld van de domme, luie burger, maar van de journalist. Die moet blijkbaar beter zijn werk doen, aldus Polman.

Slecht verdeeld De afgelopen vijftien jaar heeft er een cruciale verandering plaatsgevonden in de buitenlandjournalistiek. Schrijvende correspondenten werkten begin jaren negentig nog uitsluitend voor de krant en lieten radioreportages over aan de correspondenten die daarin gespecialiseerd waren. Hetzelfde gold voor locaties. Correspondenten in Duitsland hielden zich niet bezig met wat er zich in Polen afspeelde. Tegenwoordig maakt een freelance buitenlandjournalist alleen kans op succes als hij via alle media kan berichten en een zo groot mogelijk gebied covert. Hoofdredacteuren Harm Taselaar van RTL Nieuws en Marcel Gelauff van het NOS Journaal koppelen de noodzaak van het multitasken aan de afnemende mate van interesse in buitenlands nieuws en de hoge kosten die correspondenten met zich meebrengen. Enkele correspondenten die gezegend zijn met een vast contract, hebben het druk. In 2011 zagen we wekelijks reportages van correspondenten als Erik Mouthaan (RTL Nieuws) uit de Verenigde Staten en Roel Geeraerdts (RTL Nieuws) uit Egypte. Natuurlijk, het afgelopen jaar stond in het teken van de Arabische Lente en daarom is het terecht dat er veelal reportages uit dit gebied werden uitgezonden. Desalniettemin zorgde dat ervoor dat veel buitenlandreportages uit andere
6

delen van de wereld sneuvelden. Hoofdredacties doen zichtbaar vaak een beroep op hun duurbetaalde, vaste correspondenten en dat is hun goed recht. Een goede invloed op de uitzendingen blijft helaas achter. Regelmatig verschijnen er wl reportages uit Egypte, terwijl soortgelijke gebeurtenissen in andere delen van de wereld onderbelicht blijven. Een goed voorbeeld zit in de uitzending van het RTL Nieuws op 26 november 2011. In die uitzending is een lange reportage van Roel Geeraerdts over het grootschalig belagen van Westerse vrouwen op het Tahrirplein in Egypte te zien. Veel vrouwen, vooral journalistes, worden daar betast en een Britse journaliste beweert zelfs dat ze is aangerand. Het nieuws wordt gebracht alsof er op grote schaal vrouwen worden verkracht op het Tahrirplein, terwijl er zat plekken zijn op de wereld waar je als vrouw cht beter niet kunt komen. Congo bijvoorbeeld, of Somali. De redenen waarom er wel een reportage uit Egypte over dit onderwerp komt, en niet uit Congo of Somali, liggen voor de hand: Nederlanders hebben simpelweg meer affiniteit met Egypte dan met bijvoorbeeld Congo. Egypte is een populair vakantieland en daarbij wonen er meer Egyptenaren in ons land dan dat er Congolezen wonen. Bovendien is er altijd al onrust geweest in Congo en was het in Egypte voor de aanvang van de Arabische Lente lange tijd rustig en stabiel. Naast de affiniteit die Nederlanders meer met Egypte hebben dan met Congo, speelt het praktische aspect ook een grote rol. RTL Nieuws-correspondent Roel Geeraerdts zit in Egypte en krijgt daarvoor goed betaald, dus zal hij reportages moeten blijven aanleveren. De onderwerpen die een reportage verdienen, krijgen automatisch urgentie vanwege het feit dat ze worden uitgezonden. Hierdoor geeft de kijker ook urgentie aan deze onderwerpen, terwijl dat vaak niet realistisch is. Kortom, nieuws wordt belangrijker gemaakt dan het in werkelijkheid is. Burgerjournalistiek Dat correspondenten veel geld kosten, is ook bekend in het buitenland. Britse en Amerikaanse media weten ook dat ze onmogelijk overal ter wereld correspondenten kunnen inzetten. Zelfs CNN, een van de grootste mediabedrijven ter wereld kampte met dit probleem, maar verzon hier wat op. Een aantal jaren geleden startte CNN CNN iReport op. Een internetplatform waarop iedereen ter wereld onderwerpen uit de eigen omgeving kan aandragen. Dagelijks ontvangt CNN ideen voor televisiereportages van over de hele wereld, die volgens de lokale bewoners belangrijk zijn om uit te zenden. Vaak komen de reportages van amateurs of studenten, die het een eer vinden om met CNN te mogen samenwerken. CNN kiest zelf de belangrijkste onderwerpen uit, die vervolgens worden gemaakt door de inzenders van de ideen. Op die manier weet CNN regelmatig buitenlandreportages uit te zenden die overal ter wereld zijn opgenomen. Nederland kent dan wel geen mediabedrijf met een internetplatform waarop journalisten van over de hele wereld zich aanmelden, Nederlandse buitenlandredacties kunnen via deze weg wel zlf op zoek gaan. Door te zoeken naar sites met regionaal nieuws uit delen van de wereld die op dit moment weinig aandacht krijgen, kan er contact worden gelegd met regionale journalisten. Zij kunnen fungeren als de ideale freelance correspondent die precies weet wat er in zijn omgeving gebeurt.

Conclusie
Van alle onderwerpen die in de twee televisiejournaals worden behandeld, gaat ruim een derde over het buitenland. Daarvan verdient slechts 36 procent een reportage. Dat betekent dat van alle items die we in de journaals te zien krijgen, slechts 12 procent gemaakt is in het buitenland door freelance- of vaste correspondenten. Vreemd, want een van de kerntaken van de journalist is het informeren van de burger over wat er in de wereld gebeurt en de bovenstaande cijfers doen geloven dat het gros zich in ons kleine landje afspeelt. Reden voor het kleine aanbod aan buitenlands nieuws en vooral buitenlandreportages, is volgens hoofdredacties de interesse van de kijker, of liever gezegd: het gebrek daaraan. Kijkers zouden namelijk niet genteresseerd zijn in buitenlands nieuws, omdat het niet dichtbij genoeg staat. Onzin, als we kijken naar de kijkcijfers. Op www.uitzendinggemist.nl is bijvoorbeeld duidelijk te zien dat afleveringen van het NOS Journaal met een of meerdere buitenlandse onderwerpen het meest op internet worden teruggekeken. Daar moet wel bij gezegd worden dat deze buitenlandse onderwerpen vaak met een Nederlandse invalshoek gebracht worden. Correspondenten vinden dat de kijker hierdoor niet serieus wordt genomen. Alles moet per se invloed hebben op ons kleine landje, terwijl er zat in de wereld gebeurt waarvan de hoofdredactie bepaalt dat het niet interessant genoeg is voor de kijker, omdat het te ver van ons bed zou staan. Gelukkig zijn er ook delen van de wereld die door de journaals wel goed belicht worden. Zo zijn de Verenigde Staten altijd al een vaste prik geweest voor het RTL Nieuws en het NOS Journaal, maar het laatste jaar is daar een populaire bestemming bij gekomen: Egypte. Een locatie die eerst dienst deed als standplaats voor het verslaan van de Arabische Lente, maar inmiddels in uitgegroeid tot verzamelplaats van reportages. Reportages die gemaakt worden door een dure correspondent, maar niet altijd even belangrijk zijn om te laten zien. Doordat ze gemaakt en uitgezonden worden, geven de hoofdredacties er automatisch urgentie aan en de kijker per definitie ook. Alles samenvattend kan gesteld worden dat er te weinig relevant buitenland nieuws is te zien in twee grote televisiejournaals. Daar komt ook nog eens bij dat er een overvloed heerst aan reportages van vaste, dure correspondenten en een tekort aan reportages uit andere delen van de wereld. Dit zorgt voor een verkeerd wereldbeeld van de kijker. Gebieden als Egypte en de Verenigde Staten komen te vaak in het nieuws, terwijl gebieden in Azi door zowel hoofdredactie als kijker niet eens op de kaart aangewezen kunnen worden. Oplossingen Om een groter, maar vooral gevarieerder aanbod te krijgen aan buitenlands nieuws, moet er rekening worden gehouden met het financile aspect. Het is onmogelijk om overal ter wereld correspondenten in vaste dienst te hebben, daarom zouden hoofdredacties eens naar een project als CNN iReport moeten kijken. Nederland kent dan wel geen mediabedrijf met dezelfde status als CNN, toch bieden het internet en social media een mogelijkheid om via lokale bewoners te achterhalen wat er in hun omgeving speelt en hen via deze weg in te schakelen voor reportages.
8

Daarnaast zouden hoofdredacties hun vaste correspondenten minder vaak moeten inschakelen voor reportages die niet per se locatiegebonden zijn. Hiermee kunnen ze een overvloed aan nieuws uit bepaalde gebieden voorkomen, waardoor het wereldbeeld van de kijker meer in balans komt. Tot slot zouden hoofdredacties minder waarde moeten hechten aan de Nederlandse invalshoek. Hierdoor haalt niet alleen buitenlands nieuws dat indirect invloed heeft op Nederland de uitzending, maar ook belangrijke gebeurtenissen die niet direct op ons slaan. Zo krijgt de kijker een beter beeld van wat er zich in de wereld afspeelt.

Bronvermelding
Mondelinge bronnen: Gelauff, Marcel, NOS Journaal Hoofdredacteur NOS Journaal 29 november 2011 Polman, Linda Schrijfster en onderzoeksjournalist voor o.a. The Guardian, The Times, Volkskrant en NRC 29 november 2011 Royen, Marjon van, NOS Journaal Latijns-Amerika-correspondent bij NOS Journaal 29 november 2011 Taselaar, Harm, RTL Nieuws Hoofdredacteur RTL Nieuws 29 november 2011 Vaessen, Stephanie, Al Jazeera Correspondent Indonesi Al Jazeera / oud-correspondent NOS Datum: 29 november 2011 Verwer, Stefan, Stichting Lokaalmondiaal (organisator Avond van de Buitenlandjournalistiek) Directeur Lokaalmondiaal 29 november 2011 Kranten- en tijdschriftartikelen: Besselink, Nicole, (07-08-2011) Step Vaessen: Al-Jazeera is geen Al-Kaida-zender Trouw http://www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/2840244/2011/08/07/Step-Vaessen-Al- Jazeera-is-geen-Al-Kaida-zender.dhtml Naam onbekend (01-12-2011) Innovatie vs. Ervaring IS Magazine http://www.ismagazine.nl/2011/12/01/innovatie-vs-ervaring/
Wolthuizen, Josien Er vliegen hier twee dingen door de lucht: kogels en geruchten Paduaan http://paduaan.wordpress.com/2011/12/16/er-vliegen-hier-twee-dingen-door-de-lucht-kogels-en- geruchten

10

Boeken: Beckett, Charlie (2008) Supermedia; Saving journalism so it can save the world Oxford: Blackwell Publishing Costera Meijer, Irene (2006) De toekomst van het nieuws Amsterdam: Otto Cramwinckel Uitgever Luyendijk, Joris (2006) Het zijn net mensen Amsterdam: Podium Onderzoeken: Nieuwsmonitor (2008) Het buitenland in de krant http://www.nieuwsmonitor.net/publications/list Eigen onderzoek Aandacht voor buitenlandse onderwerpen in de vier grootste actualiteitenprogrammas Onderzoek is terug te vinden in het betoog Beeld en geluid: De Leugen Regeert Uitzending van 27-02-2009 http://www.uitzendinggemist.nl/index.php/search?serID=1028&md5=93b51749fb3fb0985cffc872 e238bc30&sq=leugen+regert EnVandaag Uitzendingen van 01-11-2011 t/m 30-11-2011 http://www.uitzendinggemist.nl/index.php/search?serID=1456&md5=dbd757b280fd95a8054233c cd7ebf755&sq=eenvandaag Nieuwsuur Uitzendingen van 01-11-2011 t/m 30-11-2011 http://www.uitzendinggemist.nl/index.php/search?serID=5910&md5=0fc449e3b1a6284d676fff7a b80ccac0&sq=nieuwsuur NOS Journaal (20.00 uur) Uitzendingen van 01-11-2011 t/m 30-11-2011 http://www.uitzendinggemist.nl/index.php/search?serID=862&md5=e1e83d7e7856d169442e478 5a3d1a1be&sq=nos+journaal
11

Podiumgesprek Avond van de Buitenlandjournalistiek Filmmateriaal van Lokaalmondiaal Niet uitgezonden, beeldmateriaal blijft intern RTL Nieuws Uitzendingen van 01-11-2011 t/m 30-11-2011 www.rtlgemist.nl/rtlnieuws Zomergasten Uitzending van 08-08-2011 www.uitzendinggemist.nl

12