De moeilijkheid van het vertalen van juridische informatie

Prof. Mr Gerard-Ren de Groot 12-3-2013

Inleiding
Vertalen per machine? The spirit is willing But the flesh is weak Vertaalcatastrofes: Der Abt ist in Montecasino

INLEIDING
Uitspraak Arrondissementsrechtbank Dordrecht
3 augustus 2010

dagvaarding Russische vrachtwagenchauffeur ongeldig verklaard: de bijgesloten Russische vertaling was gemaakt m.b.v. Google Translate; dagvaarding niet uitgebracht overeenkomstig de artikelen 585 e.v. van het Nederlandse Wetboek van Strafvordering.

INLEIDING
stukken (documenten/dossierstukken) Google Translate: Russisch voor stukken als in stukken kaas; vrkomen (voor de rechter verschijnen) Google Translate: Russisch voor voorkmen

De kern van het vertalen van juridische informatie is rechtsvergelijking

* De rechtstaal is systeemgebonden * Binnen een taal zijn er evenvele rechtstalen als rechtssystemen die deze taal als rechtstaal gebruiken

Rechtstalen binnen het Nederlands

Nederlands Nederlands Belgisch Nederlands Surinaams Nederlands Arubaans Nederlands Curacaos Nederlands St Maartens Nederlands BES Nederlands Europees Nederlands

Europees Nederlands
Neemt aparte positie in Europees Nederlands maakt deel uit van het Belgische en Nederlandse rechtssysteem, maar komt uit een andere bron Europees Nederlands is de Nederlandstalige terminologie van het Europese recht, dat daarnaast ook geformuleerd is in de andere talen van de Lid-Staten van de EU

Voorbeelden verschillen Nederlands in Belgi en Nederland

Arrondissementsrechtbank/Rechtbank van eerste aanleg Procureur des Konings/Officier van Justitie

Voorbeelden verschillen Nederlands in Aruba en Nederland

Rechtbank van eerste aanleg Staatsregeling Brieven van vaderschap

Rechtstaal is systeemgebonden, daarom

Vertalen van rechtstaal naar rechtstaal Niet in de omgangstaal van de doeltaal vertalen, maar in n van de rechtstalen binnen de doeltaal (je vertaalt voor juristen!) Als de doeltaal meerdere rechtstalen kent, kies dan in welke rechtstaal zal worden vertaald

Hoe te vertalen
Analyseer de brontaaltekst: probeer de typtisch juridische termen te identificeren Analyseer het karakter van de brontekst (zuiver nationaal, invloed van internationaal recht, Europeesrechtelijk, gemengd?) Beslis in welke rechtstaal die de doeltaal hanteert, zal worden vertaald Ga na wat een te vertalen bronterm precies betekent Zoek in het doeltaalrechtssysteem een term met vergelijkbare, equivalente inhoud

Equivalentie
Volledige equivalentie is niet nodig Volledige equivalentie bestaat slechts tussen de termen in een meertalig rechtssysteem (Belgi, EU) Equivalentie quant la substance (met betrekking tot de kern van het begrip) is voldoende (vb. Huwelijk)

Pas op
Termen zijn in een bepaalde context soms equivalent, maar in andere context weer niet Equivalentie is daarom vaak relatief

Indien equivalentie ontbreekt dan is een surrogaat-oplossing nodig

Term onvertaald laten (let er wel op of de onvertaalde term enige transparantie heeft) (nuttig bij instituten als Hoge Raad) Term omschrijven (maar maak die omschrijving niet te lang) Nieuw woord scheppen: neologisme (d.w.z een niet in het doeltaalrechtssysteem gebruikte term hanteren)

Neologisme hoeft in deze context niet geheel nieuw woord te zijn

Kan een woord zijn dat in een andere rechtstaal binnen de doeltaal wordt gebruikt dan in het gekozen doeltaalrechtssysteem Kan een historische term zijn, die vroeger bij de juristen van het doelrechtssysteem bekend was: Sicherungseigentum fiduciaire eigendom

Perfecte vertaling bestaat niet

Een tekst kan op vele verschillende manieren acceptabel in een andere rechtstaal worden vertaald Vb. Vertaling van het NBW door Mackaay en Haanappel in het Engels: goed maar voor velen vreemd Terminologie Quebec

Pas op meertalige achtergrond van sommige juridische teksten

Als bijvoorbeeld een Europeesrechtelijke Nederlandse tekst in het Engels moet worden vertaald, zoek dan de Engelse tekst van de relevante Europeesrechtelijke wetgeving op. Volg de daar gehanteerde juridische terminologie. Andere terminologie is dan onjuist Geldt speciaal voor namen van verordeningen en richtlijnen, alsmede de artikelen daarvan

Pas op voor woordenboeken

Algemene woordenboeken geven vaak onvoldoende informatie over de juridische dimensie van termen Ook vele tweetalige en meertalige juridische woordenboeken geven heel vaak alleen maar lijsten van ongemotiveerde vertaalsuggesties Meestal wordt ook onvoldoende rekening gehouden met de eis, dat van rechtstaal naar rechtstaal moeten worden vertaald

Pas op voor woordenboeken

Catastrofaal is als brontermen en vertaalsuggesties worden omgedraaid Als de bronterm met een neologisme was vertaald, wordt de door inversie geschapen nieuwe ingangsterm een niet bestaande rechtsterm

Pas op voor woordenboeken

Heel slechte woordenboeken: Cano Rico: Spaans-Engels- Frans Capelle/Punt Internationale vaktermenlijst Lindbergh International Law Dictionary Parsenow: Zweeds-Duits N.B.: in algemeen voorzichtig met meertalige woordenboeken

Hoge Raad der Nederlanden

14 juni 2002, nr. C00/290HR11 899. (Mrs. P. Neleman, C.H.M. Jansen, J.B. Fleers, A.G. Pos, O. de Savornin Lohman; P.G. Hartkamp; m.nt. prof. mr. K.F. Haak) RvdW 2002, 102 JOL 2002, 342 HR: Netherlands Supreme Court Mrs.: weglaten m. nt. (= met noot): annotated by Mr: Mr iur./ LL.M . (= Legum Magister) RvdW: Rechtspraak van de Week (niet vertalen)

Selecteer typisch juridische begrippen

3.4 Het onderdeel 4 wordt terecht voorgesteld. De verbintenis van Geldnet waarom het hier gaat, strekte tot vervoer en opslag van geld van Kwantum en bij de uitvoering van die verbintenis is G. niet door Geldnet ingeschakeld. Dat G. als lid van het personeel van Geldnet, wel door haar werd ingeschakeld voor de uitvoering van andere verbintenissen en uit dien hoofde toegang had tot het depot van Geldnet, maakt dat niet anders. Mede gelet op de geschiedenis van de totstandkoming van art. 6:76, zoals weergegeven in de conclusie van de Procureur-Generaal onder 6, moet de kring van personen waarop deze bepaling betrekking heeft, niet ruim worden getrokken en bestaat overeenkomstig de tekst alleen aansprakelijkheid op grond van deze bepaling voor personen van wie de hulp wordt gebruikt bij de uitvoering van de verbintenis ten aanzien waarvan de aansprakelijkheid in het geding is. De bestreden overweging van het Hof berust dan ook op een onjuiste rechtsopvatting."

Translation
3.4 Part 4 of the grounds for the appeal is justified. The obligation at issue here was Geldnets obligation to transport and store money belonging to Kwantum and in fulfilling the obligation, Geldnet did not involve G.. This is no different where G., as a member of Geldnets staff, had been involved to fulfil other obligations and for that purpose had access to Geldnets warehouse. Also in view of the legislative history of Article 6:76, as referred to in the Opinion by the Procureur Generaal in 6, the group of persons to whom this provision applies, must not be conceived of as large, and, pursuant to the provision, liability only exists in conformity with the textfor those persons whose assistance is used in the fulfilment of the obligation with regard to which liability is disputed.

Translation
The contested consideration by the Court of Appeal is founded on an incorrect opinion of the law. Vertaling door Louise Rayar, Btr Juridisch vertaler Faculteit der Rechtsgeleerdheid UM

Art. 1: 234 BW:

Article 1:234 Dutch Civil Code (Burgerlijk Wetboek) Een minderjarige is, mits hij met toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger handelt, bekwaam rechtshandelingen te verrichten, voor zover de wet niet anders bepaalt. Minors are capable of performing juristic acts, providing they have obtained the consent of their legal representative, unless otherwise provided for by law. Vertaling door Louise Rayar, Btr

234 lid 2
De toestemming kan slechts worden verleend voor een bepaalde rechtshandeling of voor een bepaald doel. Consent may only obtained in relation to specific juristic acts or specific purposes. Vertaling door Louise Rayar, Btr

234 lid 3
3. De toestemming wordt aan de minderjarige verondersteld te zijn verleend, indien het een rechtshandeling betreft ten aanzien waarvan in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is dat minderjarigen van zijn leeftijd deze zelfstandig verrichten. The minor is presumed to have obtained consent in relation to a juristic act that is commonly independently performed by minors of the same age in social interaction. Vertaling door Louise Rayar, Btr

Heel moeilijk te vertalen: verondersteld

Verwante begrippen: Vermoed: tegenbewijs mogelijk / rebuttable presumption/ presumed Geacht: geen tegenbewijs mogelijk/ non rebuttable presumption/ deemed Wat is nu verondersteld? Vermoedelijk tegenbewijs mogelijk Zie Brahn/Reehuis, Zwaartepunten, blz. 286: Wel zijn er aanwijzingen dat de wetgever onder omstandigheden tegenbewijs mogelijk acht.
: verondersteld

Document 3 Europese Hof van de Rechten van de Mens d.d. 6 mei 2003
Arrest Kleyn Overwegingen 190 en 191

Arrest Kleyn
. 2. The Court's assessment 190. As is well established in the Court's case-law, in order to establish whether a tribunal can be considered independent for the purposes of Article 6 1, regard must be had, inter alia, to the manner of appointment of its members and their term of office, the existence of safeguards against outside pressures and the question whether it presents an appearance of independence.

Arrest Kleyn
Court = Europees Hof van de rechten van de Mens Hof case-law jurisprudentie tribunal heel algemene vertaling nodig. Het gaat immers om de (on)partijdigheid van de Raad van State gerecht Article 6 1 aanpassing aan Nederlandse gebruiken Art. 6 lid 1 term of office benoemingstermijn appearance of independence onafhankelijk overkomt.

Arrest Kleyn
191. As to the question of impartiality for the purposes of Article 6 1, there are two aspects to this requirement. onpartijdigheid

Arrest Kleyn
First, the tribunal must be subjectively free of personal prejudice or bias. Secondly, it must also be impartial from an objective viewpoint, that is, it must offer sufficient guarantees to exclude any legitimate doubt in this respect. Under the objective test, it must be determined whether, quite apart from the judges' personal conduct, there are ascertainable facts which may raise doubts as to their impartiality. In this respect even appearances may be of a certain importance. What is at stake is the confidence which the courts in a democratic society must inspire in the public and above all in the parties to proceedings (see Morris v. the United Kingdom, no. 38784/97, 58, ECHR 2002-I).

VUISTREGEL
Bepaal het niveau van de rechtstaal; Bepaal welke rechtsstelsels en welke rechtsgebieden erbij betrokken zijn; Zoek naar documenten in de doeltaal die je kunnen helpen bij de vertaling; Bepaal de mate van overeenkomst tussen de brontaalterm en de doeltaalterm met behulp van rechtsvergelijking; Bepaal, zo mogelijk, de mate van (on)bekendheid van de ontvanger van de vertaling met de materie.

VUISTREGEL
Markeer in het vet in de brontekst juridische woorden / uitdrukkingen

Vertaal brontekst en plaats bij ieder juridisch woord / uit-drukking een voetnoot
Voeg een bibliografie toe

Zorg voor goed lopende en correcte Nederlandse zinnen