Arapskoislamski krug

UVOD Arab- pustinja, stanovnik pustinje 700-1200. g.-mona drava/kultura filozofija/ medicina/ pravo/ historija/ teologija/ astronomija/ geografija period prije islama (vrijeme neznanja), zaostala, razjedinjena Arabija osnov beduinskog drutva: rodovsko ureenje ator/porodica/rod (hayy)/pleme

Muhammed-oko 570. -632. g, prve Objave 610. g Islam-trea velika monoteistika religija Hidra-622. g., preseljenje iz Meke u Medinu Medinski ustav, 52 lana Hidra-622. g., preseljenje iz Meke u Medinu Medinski ustav, 52 lana

Islamski koncept poloaja ovjeka

U poetku postojala razlika izmeu Arapa i pripadnika islama drugog etnikog porijekla (mavali) Izuzetna tolerantnost prema Jevrejima, Hrianima Zimije-ne plaaju zekat, osloboeni vojne obaveze, od sredine 7. st. plaaju glavarinu, hara i dabine za izdravanje vojske. Postojanje robova

Organizacija vlasti
Ideja vlasti iz tri izvora: a. iz uenja erijatskog prava b. iz plemenskih obiaja c. persijski i bizantski uticaj najvia vlast: svjetovna/duhovna-kalifa od Omejada-kalifat nasljedna monarhija kraljevska palata u Bagdadu

jedinstvo vjere i drave, duhovnih i svjetovnih zadataka islamske zajednice u nadlenosti kalife odgovoran za ouvanje vjere i cjelovitisti islamskog uenja suniti, iiti, hariditi javni poredak, vrenje vojne vlasti, voenje svetog rata, sabiranje poreza, primjena kaznenih mjera za ogreenje o Boje zabrane uvanje i primjena boanskog/erijatskog prava donoenje uredbi-kanuni (nisu uvijek u skladu sa Kur'anom)

Lokalna uprava
lokalna uprava-preslikavanje persijskog i bizantskog modela provincija-vojni zapovjednik>guvernerpotkralj irenje carstva>osamostaljivanje namjesnika provincija udaljavanje od centralne vlasti od 11. st. kalifa im dodjeljuje titulu sultana> na njih prenosi svjetovnu vlast priznaju kalifin duhovni primat vezir-veliki dio civilne vlasti

imam-molitva, emir-vojska, kadija-suenje provincijski guverneri + amili (posebni/nezavisni inovnici)-prikupljanje poreza kalifat-nema socijalnih stalea, svi muslimani jednaki pred Bojim zakonom uma-muslimanska zajednica

Izvori erijatskog prava

U erijatsko pravu postoje 4 glavna izvora: 1. Kur'an- 114 poglavlja-sura, 6.666 stihova (ajeta) Hadis-Suna-sve to je Muhammed : a. izriito dopustio b. linim primjerom, nainom ivota razjasnio i uobiajio (fi'l) c. preutno odobrio (taqrir, sukut)

3. Idma- jednoduno miljenje pravnika 4. Kijas- analogija etiri najvanije pravne kole: a. Hanefijska- Ebu Hanifa b. Malikijska- Malik ibn Enes c. afijska- Muhamed ibn Idris e-afi'i d. Hanbelijska- Ahmed ibn Hanbel

Sistem prava

Materija rasporeena u 3 cjeline: 1. praktinu nauku o vjeri i bogosluenju-ibadet 2. nauku o graanskim pravnim poslovima-mu'amalat 3. nauku krivinog prava-uquabat

Po islamskom pravu sva zemlja se dijelila na: 1. Haraku 2. Desetinsku 3. Vakufsku 4. Privatne zemlje 5. Mulkovne zemlje i dobra Obligacioni odnosi 1. sve vrste ugovora i specifinih raspolaganja (vakufi, sveana obeanja) 2. razna injenja iz kojih proistiu odgovornost i naknada tete

nema pune slobode ugovaranja: kontrola moralne ispravnosti pravnih poslova etika/solidarnost>zabrana uzimanja kamate zakljuenje ugovora: dovoljna saglasnost volja obligaciono pravo veoma razvijeno-trgovina najvanije zanimanje kupoprodaja, trampa kovanje novca od 8. st. zajam-beskamatni ugovor doputen prenos duga havala>aval-mjenica sakk>ek-pisani dokument

Krivino pravo: tri kategorije krivinih djela: 1. zloin predvien Kur'anom predvieno pet krivinih djela, ona iskljuuju oprost ili nagodbu kraa, razbojnitvo, preljuba, lana optuba, upotreba alkohola 2. krivina djela protiv linog integriteta 3. svi drugi prestupi-diskreciona kazna, ta'zir-u nadlenosti sudije

Sudstvo i sudski postupak : uglavnom u nadlenosti kadije islam nije poznavao kolegijalno suenje muftija-davanje pravnih savjeta pozvani svjedoci prvenstvo usmenim nad pismenim dokumentima presuda kadije konana posredno omogueno podnoenje albe osnivanje Vrhovnog upravnog sudarazmatranje zloupotreba vlasti od strane svih javnih funkcionera

Osmansko carstvo
Poetkom XIV stoljea utemeljio Osman Gazi, kao voa jedne od brojnih selduko-turskih ratnikih skupina. U poetku imala status kneevine, odnosno emirata ili bejlika (beylik). Osmansko carstvo je bila jedna od najveih i najmonijih drava koje poznaje moderna historija. To je bila najdugotrajnija muslimanska drava svih vremena.

Od uspostave Carstva 1326, pa do njegovog ukidanja 1922, na prijestolju se kroz 600 godina smijenilo 36 sultana, koji su svi u direktnoj mukoj lozi poticali od Osmana.

Agrarno ureenje
1. 2. 3. 1. 2.

U Osmanskom su carstvu postojala dva oblika agrarnog ureenja: timarski sistem (timari, zijameti, hasovi) ifluki sistem privatna dobra (vakufska i mulkovna). Obaveze seljaka u timarskom sistemu su bile dvojake: prema spahijama (feudalna renta) i prema dravi.

Dravna organizacija
Vladajua klasa- vojniki stale (asker) Ulema Raja Osmanskom dravnom organizacijom je dominirala veoma jaka centralna vlast koja je bila oliena u sultanu. Centralni organi vlasti bili su: sultan, kao car i poglavar drave, carski divan kao izvrni organ, odnosno dvorski aparat ili vlada.

Lokalna uprava 1517. Omansko carstvo se dijelilo na samo dva velika upravna podruja: Anadolski i Rumelijski (maloazijski i evropski) beglerbegluk, ejalet ili paaluk. Poslije 1517. broj ejaleta se poveao na 9, a kasnije za vlade Sulejmana I Zakonodavca na 40, od ega samo u evropskim dijelovima Carstva 26. Beglerbegluci, ejaleti ili paaluci se dijele na sandake ili arapski live -> kadiluci -> nahije

Gradovi i ostala naselja

etiri vrste naselja: 1. Veliki gradovi (eher) 2. Mali gradovi (kasaba) 3. Trgovi (bazar) 4. Sela (karije) U gradovima postojala zanatska i trgovaka samouprava-esnafska organizacija (skuptina i uprava)

Millet sistem
Millet sistem- nain reguliranja poloaja nemuslimanskih vjerskih zajednica u Carstvu. Pravoslavni millet Jevrejski millet Katoliki (nije bio formalno priznat)zatita Franjevaka provincija Bosna Argentina (Bosna Srebrena)

Vojska
Oruane snage su se sastojale: 1. Provincijske i centralne vojske 2. Stajaa vojska 3. Pomonih trupa

Pravosue
U oblastima koje nije regulisalo erijatsko pravo, sultani su na osnovu sopstvene inicijative (urf) izdavali zakone (kanune). Tri vrste kadija po rangu: 1. Kadija, ovlateni zastupnik mule, 2. Mula kao vii kadija, 3. Sudski inspektori.