LUKISAN TERUKUR

C01-02-06

PENGENALAN ILMU UKUR

oleh

Syamsul Nizam Bin Mohamad

Cadd Senibina, ILPKK
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Definisi
– Cara atau kesenian membuat ukuran
terhadap kedudukan relatif bagi titik-
titik yang berada diatas permukaan
bumi untuk menghasilkan keadaan
yang sebenar perihal kawasan tersebut.
– Ilmu ukur adalah penggambaran bentuk-
bentuk muka bumi dalam bentuk pelan
ataupun muka keratan tegak yang beskala
untuk tujuan menentukan dimensi-dimensi
bentuk-bentuk dan keluasan kawasan yang
diukur.

2
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Cabang-cabang ilmu ukur
 Ukur Geodesi
 Ukur Topografi
 Ukur Kadaster
 Ukur Astronomi
 Ukur Hidrografi
 Ukur Fotogrametri
 Ukur Kejuruteraan

3
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Geodesi
• Definisi - Pengukuran bumi bagi menentukan bentuk
permukaannya dengan menggunakan peralatan berkejiuan tinggi.

Ciri-ciri
 Kawasan pengukuran yang luas.
 Bentuk lengkung bumi diambil kira.
 Jenis pengukuran yg memberi kejituan yg paling tinggi.
 Ukuran jarak dicerap sehingga ke tahap kejituan 0.001mm.
 Ukuran sudut dicerap sehingga 0.01mm
 Melibatkan penggunaan teori matematik yang tinggi.
 Penggunaan alat canggih berkejituan tinggi.

4
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Geodesi

Kegunaan…
 Menyediakan data bagi tujuan kajian saintifik.
 Menyediakan rangka kerja ukur yang tepat dan bertindak
sebagai kawalan atau rujukan kepada semua kerja ukur
yang dijalankan.

(Bagi menghasilkan ukuran yang tepat kesan tarikan

graviti perlu diambil kira)

5
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Topografi
Definisi –
Pemungutan dan pengumpulan data mengenai kedudukan dan
bentuk permukaan bumi samada semulajadi atau ciptajadi.

Ciri-ciri
 Garisan-garisan kontur .
- Garisan-garisan ini mampu memberikan gambaran tentang bentuk sebenar
rupa bumi bagi kawasan yang ditunjukkan.
 Mengandungi maklumat-maklumat guna tanah, infrastruktur dan sebagainya.
 Kaedah yang digunakan dalam topografi ialah ukur aras, takimetri, meja ukur
data, fotogrammetri dan penderiaan jauh.
 Skala yang kecil diantara 1 : 25,000 hingga 1: 1,000,00

6
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Topografi
Kegunaan…

 Menghasilkan sebuah peta atau pelan yang menggambarkan

bentuk rupa bumi bersama-sama dengan butiran-butiran
semulajadi atau buatan manusia.
 Merupakan dokumen terkawal.

7
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Kadaster
Definisi –
Pengukuran bagi tujuan menentukan kedudukan tanda-
tanda sempadan lot tanah bagi tujuan penentuan
hakmilik .

Ciri-ciri
 Tanda-tanda sempadan ini mestilah terdiri drpd batu tanda yang dibuat khas
dan diluluskan oleh JUPEM.
 Penentuan sempadan tanah untuk tujuan hakmilik dilakukan dengan
menggunakan kaedah yang telah ditetapkan dalam peraturan ukur yg
dikeluarkan oleh JUPEM.
 Jurukur kerajaan dan jurukur berlesen yang layak menjalakan kerja-kerja ukur
kadaster ini.

8
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Kadaster
Kegunaan…
 Pengeluaran surat hakmilik

 Merizab tanah untuk kegunaan kerajaan seperti

berikut :
 Jalan / talian / landasan keretapi/ takungan air dll.

 Pengambilan balik tanah untuk tujuan awam :

 Sekolah / Masjid / Tanah perkuburan dll.

 Ukuran Kawalan.
9
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Astronomi
Definisi –
Cerapan dijalankan ke atas “ heavenly bodies” seperti
matahari, bulan dan bintang bagi menentukan posisi
dipermukaan bumi dalam bentuk latitud dan longitud
anstronomi dan seterusnya bagi mendapatkan azimut
bagi mengawal azimut pada titik di bumi.

Ciri-ciri
 Nilai cerapan dan lain-lain data yang digunakan serta hasil
perhitungan yang dijalankan adalah dalam bentuk sudut.

10
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Hidrografi
Definisi –
Ukur hidrografi di jalankan untuk kegunaan dalam
penyusunan dan penyediaan carta nautika, carta
batimetrik dan juga untuk kegunaan kerja-kerja pembinaan
dan penyenggaraan pelabuhan.

Ciri-ciri
 Prinsip pengukuran hidrografi tidak banyak beza dgn ukur tanah,
perbezaan yang ketara adalah teknik-teknik & peralatan sahaja.

Kegunaan…

 Kegunaannya meluas dengan berkembangnya kerja-kerja carigali minyak

dan gas asli diluar pantai.

11
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Fotogrammetri
Definisi –
Penggambaraan udara kaedah penderiaan jauh yg paling
awal telah diperkenalkan. Penggambaran dijalankan dgn
kamera khas yang di pasang pada pesawat terbang stabil
seperti kapalterbang dan helikopter.

Ciri-ciri
 Ketinggian penerbangan bergantung kepada skala foto yg dihasilkan.
 Skala foto biasa yg dihasilkan skala kecil 1 : 40,000 dan skala besar 1: 5,000
 Saiz foto udara biasanya adalah 23cm x 23cm
 Penggambaran adalah hitam putih & warna mengikut keperluan.
 Penterjemahan dan pengukuran dilakukan dengan menggunakan stereoskop &
stereoplotter.

Kegunaan…

 Kegunaannya bagi menghasilkan peta.

12
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Kejuruteraan
Definisi –
Ukur kejuruteraan merupakan asas yg sangat penting dalam
semua kerja-kerja rekabentuk dalam kejuruteraan awam.

Tujuan ukur kejuruteraan

 Perolehan data-data spatial bumi untuk kegunaan rekabentuk kerja-
kerja kejuruteraan awam.
 “Setting Out” struktur binaan kejuruteraan awam kepada
parameter-parameter yang ditetapkan.
 Menghasilkan pelan lengkap bagi tujuan kerja-kerja kejuruteraan
tersebut.

Kegunaan…
 Kegunaannya bagi menghasilkan peta.

13
 Pengenalan Ilmu
Ukur
• Ukur Kejuruteraan
Kegunaan…
 Ukur kawalan mendatar
 Ukur kawalan ketinggian
 Penandaan
 Kerja-kerja setting out jalan, landasan keretapi, talian paip,
parit-parit dan talian elektrik dan sebagainya.
 Cross sectional & profilling
 Kontur dan butiran
 Pengawasan deformasi struktur-struktur binaan seperti
bangunan, jambatan, empangan, pelabuhan dsb.

14
 Pengenalan Ilmu Ukur

• Prinsip-prinsip asas ilmu ukur

- Untuk menghasilkan pelan atau peta sesuatu kawasan di atas
permukaan bumi yang diukur dua titik diatas permukaan bumi dipilih
dan di antaranya diukur.

- Pengukuran titik-titik selanjutnya boleh dijalankan

dengan salah satu kaedah berikut :
 Kaedah ukur rantai- Pengukuran titik ketiga dan seterusnya
dijalankan dengan ukur rantai.
 Kaedah offset – Mengukur titik yang diluar garisan dgn
garisan bersudut tepat terhadap garisan asas.
 Kaedah Terabas – Mengukur jarak dan sudut dari mana-mana
asas dgn menggunakan kompas prisma @ tiodolit dan rantai.
 Kaedah penigasudutan – Mengukur sudut-sudut pada setiap
titik.
15
 Pengenalan Ilmu Ukur

Peringkat asas kerja-kerja ukur

• Ukuran Tinjauan

Tinjauan ke atas kawasan yang hendak diukur adalah

perlu untuk mendapatkan gambaran keseluruhan
kawasan. Hasil tinjauan ini membolehkan
perancangan dibuat dan mengenalpasti keperluan
mengenai pengukuran yang hendak dijalankan.
 Pengenalan Ilmu Ukur

• Cerapan dan pengukuran sebenar

Dalam peringkat cerapan dan pengukuran ini semua
yang perlu bagi menentu kedudukan kawasan sertasaiz
bentuk rupabumi samada semulajadi atau ciptajadi
diatas permukaan bumi kawasan tersebut ditentukan.
• Persembahan Hasil Kerja Ukuran
Maklumat mengenai kawasan yang dipungut samasa
peringkatcerapan dan pengukuran sebenar akan
dipersembahkan dalam bentuk-bentuk yang diperlukan
samada buku kerjaluar, lampiran-lampiran proses
hitungan, pelan atau peta yang menunjukkan semua
maklumat berkenaan.
 Pengenalan Ilmu Ukur

• Perkembangan Teknologi ilmu ukur

• Peralatan Konvensional
- Pengendalian oleh manusia sepenuhnya.
- Peralatan utama :
a. Tiodolit vernier, tiodolit optikal & kompas prisma.
b. Rantai ukur , pita ukur keluli pita ukur .
c. Alat aras dompot & alat aras tilting
d. Mesin kira mekanikal, sifir-sifir logaritma,
trigonometri dll
e. stereoplatter
f. “lead-line sounder”
 Pengenalan Ilmu Ukur

• Perkembangan Teknologi ilmu ukur

• Peralatan Moden
- Pengendalian dipengaruhi teknologi elektronik.
- Peralatan utama :
a. Tiodolit Elektronik, Pengukur jarak elektronik, Sistem ukur
total, (Total station system) kini menggantikan tiodolit vernier
dan rantai ukur.
b. Alat aras Digital menggantikan alat aras konvensional.
c. Kalkulator elektronik, komputer dan persisian2.
d. Digital stereoplotter.
e. Global Positioning system (GPS) pula merupakan satu penemuan
baru dalam penentududukan diatas permukaan bumi.
 Pengenalan Ilmu Ukur

• Penutup

- Kepesatan perkembangan ilmu ukur kini

meliputi lain-lain bidang seperti perancangan,
carigali, teknologi sistem maklumat seperti
Sistem maklumat Geografi (Geographic
Information System – GIS) dan sebagainya.
SEKIAN