Charakterystyka Rodzin

Praca zbiorowa gr. 5

Rodzina niesnujowate
Pamphiliidae

Nale do rzdu bonkoskrzyde

39 gatunkw w Polsce
Odwok spaszczony
Czuki nitkowate , 18-24 czonowe
U larwy przed przepoczwarzeniem pojawiaj
si tzw. oczy imaginalne
Przepoczwarzenie odbywa si w glebie
Fitofagi

Przedstawiciel rodziny:
Osnuja gwiadzista (Acantholyda
nemoralis)
d. 11-15 mm
gowa i tuw s czarne z tymi plamkami,
odwok na grzbiecie czarny, po bokach
czerwonoty
czuki 31-33 czonowe
atakuje 50-100 letnie drzewostany sosnowe
rosnce na piaszczystych glebach
jest najniebezpieczniejszym szkodnikiem z
rodziny niesnujowatych

Osnuja Gwiadzista (imago)

(Acantholyda nemoralis)

samica

samiec

Rodzina rczycowate
(Tachinidae)
Nale do rzdu muchwki
470 gatunkw w Polsce (8000 na
wiecie)
Podobne do muchy domowej, lecz
silniej orzsione
Larwy s pasoytami wewntrznymi
bezkrgowcw (gwnie owadw)

Przedstawiciel rodziny:
Rczyca rdzawa (Tahina fera)
d. 10-15 mm
gowa niezbyt dua, rdzawa
tuw czarny z wyjtkiem rdzawej tarczki
w jego tylnej czci
skrzyda u nasady brzowawe
ciao pokryte licznymi kolcowatymi
szczecinkami
larwy pasoytuj w gsienicach wielu
rnych gatunkw motyli
owady dorose odywiaj si pykiem i
nektarem kwiatw

Rczyca rdzawa (Tachina fera)

Wakowate - Libellulidae
-ok. 1000 gatunkw na wiecie, w Polsce
ok. 32
-2 pary duych boniastych skrzyde
-narzdy gbowe gryzce
-przeobraenie niezupene
-odwok w przekroju zbliony ksztatem do
kwadratu
-tylny brzeg oka bez wycicia, prosty
- niekiedy zabarwiony tuw

Waka
paskobrzucha
(Libellula depressa),

Lecicha biaoznaczna
(Orthetrum albistylum)

Dugoskrzydlakowate
Phaneropterinae
-2200 gatunkw na wiecie, w Polsce 13
-skrzyda uykowane, przednia para
boniasta, druga boniasta
-narzdy gbowe gryzce z du warg
grn
-przeobraenie niezupene
-tylne nogi skoczne, dusze od pozostaych
-u gatunkw wystpujcych w Polsce
pokadeko krtkie, sierpowato zgite do gry

Opalik sosnowiec
(Barbitistes
constrictus)

Wtlik charaj
(Leptophyes
punctatissima)

Pochwikowate
(Krobnikowate) Coleophoridae

- na wiecie ok. 700 gatunkw,

- posiadaj lancetowate skrzyda, najczciej
brzowo ubarwione, zczone za pomoc szczecinki,
- od rodziny pasynkowatych rni si wyranie
trbkowato zwinit ssawk, a od tyszerkowatych
brakiem pczka woskw na ciemieniu,
- gsienice maj 5 par ng odwokowych i 3 pary
tuowiowych,
- maj rne typy czukw i na caej ich powierzchni
s rozmieszcone receptory zapachu,
- eruj na na powierzchni lici oraz minuj tkanki
rolin.

Krobik modrzewiowiecColeophora laricella

Mrwkowate Formicidae
- na wiecie ok. 5 tys. gatunkw, w
Polsce 80 gatunkw,
- skrzyda wystpuj tylko u samcw i
niezapodnionych samic, natomiast
robotnice s bezskrzyde,
- nogi biene, na kocu przednich goleni
czsto wystpuj ostrogi z grzebykami
suce do oczyszczania czukw,
- odwok midzy 2 i 3 segmentem oraz 3 i
4 na og stylikowato przewony,
- czuki 12-13- czonowe, kolankowato
zgite, niekiedy buawkowate,

Hurtnica czarna- Lasius niger

Geometridae- Miernikowcowate

Ok 14 tys gatunkw, w Polsce kilkaset

Owady maych rozmiarw, rozpito skrzyde 20-30 mm

Nazwa od sposowu poruszania si(przysuwaj ty ciaa do gowy i

zginaj si ukowato ku grze, po czym wyprostowuj si)

Ciao smuke, due skrzyda w stosunku do tuowia

Typ czuka: pierzaste u samcw, u samic pozornie nitkowate

Pierwsza para skrzyde z ciemniejsz przepask, tylne bez rysunku

janiejsze; w czasie spoczynku rozpostarte

Przepoczwarzaj si w oprzdzie w ziemi

Gsienice maj 5 par ng, jasnozielone

Foliofagi- ywi si limi drzew(gwnie buki i brzozy ale take inne)

Noctuidae- Swkowate

Ok 25 tys gatunkw, polsce ok 500

Owady maych rozmiarw, rozpitoc skrzyde 30-35mm

Ciao silnie owosione

Typ czuka: pozornie nitkowate

Przednie skrzyda z 2 plamkami(okrga i nerkowata), tylne bez

rysunku; skadane dachwkowato

Lataj w nocy

Poczwarki bez oprzdw, w glebie

Gsienice nagie, 8 par ng, brunatnozielone

Imago- wyciekajce soki z gazi i pni drzew, gsienice- igy i

kora modych pdw

RODZINA
BARCZATKOWATE
- LASIOCAMPIDAE
motyle due i redniej wielkoci
skrzyda szerokie i jednostajnie ciemno ubarwione,
skadane dachwkowato
na pierwszej parze skrzyde na og jasna plamka w
odlegoci 1/3 od nasady
dwie poprzeczne przepaski w rodku dugoci skrzyda
postacie dorose nie pobieraj pokarmu = narzdy gbowe
zredukowane
gsienice o 8 parach ng, silnie owosione
poczwarki w lunych oprzdach pokrytych woskami
w Polsce 20 gatunkw

Barczatka
dbwka
Lasiocampa
quercus

RODZINA
ZAWISAKOWATE
- SPHINGIDAE

zawisaki s motylami wyrniajcymi si

sw wielkoci, dugoci ssawki,
sprawnoci lotu i ubarwieniem.
tuw krpy, odwok wyduony, owosiony i
ostro zakoczony
skrzyda przednie wysmuke, tylne wyranie
mniejsze czsto z ostrym rysunkiem
yj na rolinach ogryzajc licie
w Polsce 20 gatunkw

Obie omawiane rodziny nale

do rzdu motyli
Stanowi drug pod wzgldem
liczebnoci grup owadw, na wiecie
yje okoo 150 tysicy gatunkw motyli
Ich ciao chroni chitynowy oskrek.
Oskrek pokrywa warstwa drobnych
usek
Narzdy gbowe ssce, u
prymitywnych form typu gryzcego
Przeobraenie zupene, poczwarka
zamknita

Omacnicowate (Pyralidae)
Na wiecie ok. 10 ty. gatunkw, w
Polsce ok. 300 gatunkw
Dugo: 10-15mm
Samce z czukami grzebieniastymi,
samice z czukami szczeciniastymi
Przednie skrzyda wskie trjktne,
tylne zaokrglone
Fitofagi, rzadko saprofagi

Przedstawiciel rodziny
Omacnicowate
Omacnica spichrzanka (Plodia
interpunctella)
Oglne informacje o gatunku
Skrzyda czerwonobrzowe z
niebieskim rysunkiem i szerok t
przepask porodku
Jest bardzo pospolita w mieszkaniach,
potocznie zwana molem spoywczym
eruje gwnie na produktach takich
jak: mka, cukier, kasza

Brudnicowate(Lymantriidae)
Na wiecie ok. 2,5 ty. Gatunkw w
Polsce 16 gatunkw
Przyoczek brak
Czuki samcw z dugimi wyrostkami,
samic z wyrostkami bardzo krtkimi
Skrzyda samic niekiedy zredukowane
eruj na gat. drzewiastych

Przedstawiciel rodziny
Brudnicowate
Brudnica mniszka (Lymantria
Oglne informacje omonacha)
gatunku
Skrzyda biae z czarnymi, zygzakowatymi
przepaskami, czsto wyranie przyciemnione, a
do jednolicie czarnobrzowych
Czuki samca pierzaste
Wystpuje w borach sosnowych i wierkowych
oraz lasach mieszanych z domieszka drzew
iglastych
Jeden z najwaniejszych szkodnikw drzew
szpilkowych. Szczeglnie liczne gradacje
prowadzce do powstania gooerw maj
miejsce co 10-11lat

Brudnica
mniszka
samiec

Brudnica
mniszka
samica

Czerwcowate - Coccidae

W Polsce ok. 40 gatunkw,

Rozmiar ciaa do 35 mm , rnorodny ksztat cia: owalny, kulisty,
poduny, spaszczony ,
Duy dymorfizm pciowy,
samce: lotne, posiadaj jedn par skrzyde , druga jest
przeksztacona; czuki ok. 10 czonw , nogi posiadaj stopy 2czonowe z 1 pazurkiem,
Samice: zredukowane skrzyda, nogi oraz czuki, praktycznie nie
ruchliwe , ciao pokryte tarczkami lub woskowymi i ywicznymi
pcherzykami, zanik segmentacji ciaa,

Pseudoczerwcowe - Pseudococcidae

2 gatunki w Polsce, najwicej w tropikach

owady mikkie o wyranej segmentacji,
oczy i nogi dobrze wyksztacone,
czuki 6-8 czonw,
ciao lekko wypuke i pokryte biaym woskiem,
Samice zawsze bezskrzyde, samce uskrzydlone,

Trzpiennikowate
(Siricidae)
Rzd: Bonkoskrzyde (Hymenoptera)
Podrzd: Roliniarki (Symphyta)

Charakterystyka rodziny:
Wyduone walcowate ciao dugoci
5,5-40mm ,ogon zakoczony kolcem,
skrzyda z wyranym uykowaniem
Narzd gbowy typu gryzcego
Czuki nitkowate (12-30 czonowe)
Stopa 4-5 czonowa
W Polsce ok. 10 gatunkw

Kruszel czarny (Xeris spectrum

L.)
Rys. Robert Dzwonkowski

Trzpiennik olbrzymi (Urocerus gigas L.)

Rys. Robert Dzwonkowski

Gsienicznikowate
(Ichneumonidae)
Rzd: Bonkoskrzyde (Hymenoptera)

Charakterystyka rodziny:
Na wiecie ok. 30 tys. gatunkw w
Polsce ok. 2300
Dugo ciaa od 1mm do kilku
centymetrw
Na przednich skrzydach ciemne
zgrubienie yki ramieniowej, tzw.
Znami, odwok cylindrycznie
spaszczony zakoczony pokadekiem
Czuki wicej ni 14 czonowe

Zgbiec trzpiennikowiec (Rhyssa

persuasoria L.)
Fot. Pawe Strykowski

Sierpo ty (Ophion luteus L.)

Pilarzowate
(Tenthredinidae)
Znanych jest ok. 4000 gatunkw
pilarzowatych
owady z rodziny zaliczanej do rzdu bonkowki
(Hymenoptera)
Osigaj dugo ciaa 2-10 mm
Ich larwy cechuj si posiadaniem odny
odwokowych, eruj przewanie na liciach
rolin
maj czuki zoone zazwyczaj z 9 czonw
szkodnik lasw sosnowych

Borecznikowate
(Diprionidae)
Znanych jest ok. 120
larwy eruj na igach drzew,
wyrzdzajc powane szkody.
osigaj dugo 4-18 mm dugoci
ubarwienie zmienne, samce zazwyczaj
jednolicie ciemne, samice jasne.
S szkodnikami lasw, gwnie
wierkowych i sosnowych

Zotookowate Chrysopidae

Zotookowate:
charakterystyka
Przezroczyste,
gsto uykowane
skrzyda
Oczy o zocistym
poysku
Bardzo dugie
szczeciniaste czuki
Rysunek na gowie
jako cecha
diagnostyczna dla
gatunkw

Zotookowate: biologia
yj na drzewach
liciastych
Poywienie stanowi
mszyce oraz jaja
stawonogw
Jaja skadane na
charakterystycznych
prcikach w miejscu
erowania

Rozwakowate - Aradidae
W Polsce 18 gat.
-ciao silnie
grzbietobrzusznie
spaszczone, z
gruzekowat
struktur
-pluskwiaki drobne,
ciemno ubarwione,
o grubych czukach i
krtkich odnach
-yj pod kor drzew i
martwym drewnie

Rozwakowate:
charakterystyka

Rozwakowate: biologia
Poywienie stanowi
sok z miazgi
S szkodnikami lasw
sosnowych, w wyniku
ich erowania
osabiony zostaje
przyrost, nastpuje
knicie aparatu
asymilacyjnego oraz
wady kory.

Osowate (Vespidae)
Dugo ciaa 7-40 mm, masywne, zwykle
czarno-te w ubarwieniu
Samce posiadaj 13-czonowe czuki,
samice 12-czonowe. Narzd gbowy
gryzcy. do wystpujce u samic
posiada delikatne zbki dziki
czemu moe by wycigane z ciaa ofiary.
Czuki buawkowate
stopa 4 czlonowa

Kryszynkowate
od 0,02-0,18
stopa 3 czlonowa
czki buawkowate

Skonikowate
(Gelechiidae), owady z rodziny
zaliczanej do rzdu motyli, w ok. 4
tys. gatunkw rozpowszechnione na
caym wiecie.
Osigaj niewielkie rozmiary ciaa,
cechuj si umiejtnoci
dostosowywania si do rnych
warunkw bytowania

 Najbardziej rozpowszechnionym
przedstawicielem skonikowatych,
wystpujcym w magazynach zboowych i
przechowalniach produktw spoywczych,
jest skonik zboowiaczek (Sitotroga
cerealella), ktrego gsienice ywi si
zawartoci ziarn, a take innymi
produktami spoywczymi. Jaja skonika
zboowiaczka wykorzystywane s do
hodowli kruszynka (Trichogramma), owada
zaliczanego do bonkwek, pasoytujcego
na jajach wielu owadzich szkodnikw.

Zwjkowate, zwjki Tortricidae

Rodzina maych motyli aktywnych o
zmierzchu i w nocy. Ich nazwa wzia
si od tego, e gsienice wielu
gatunkw (cho nie wszystkie)
zwijaj za pomoc przdzy licie
rolin, na ktrych eruj. Zwjkowate
to drobne motyle o rozpitoci
skrzyde do ok. 25 mm.

 Jest to druga co do liczebnoci

rodzina motyli w Polsce - do tej pory
wykazano wystpowanie prawie 450
gatunkw. Do najlepiej znanych
nale: owocwka jabkweczka
(Cydia pomonella) i owocwka
liwkweczka (Cydia funebrana),
ktrych gsienice odpowiedzialne s
za robaczywienie owocw.

Wielbdkowate
(Raphidiidae)

Na wiecie-180, w Polsce 9 gatunkw

Do 10mm
Aparat gbowy - typu gryzcego
Przedtuw cienki i dugi
Skrzyda w spoczynku zoone dachwkowato
U samic dugie pokadeko
Zoofagi

Pryszczarkowate
(Cecidomyiidae )

Na wiecie 4000, w Polsce 300 gatunkw

2-5mm
Aparat gbowy typu kujcego
Smuke ciao, dugie nogi
Czuki z wyrostkami rnego ksztatu
Poczwarka typu wolnego
Druga para skrzydeek w formie przezmianek
fitofagi

Obie omawiane rodziny nale

do rzdu motyli (Lepidoptera),
charakteryzujcego si:
Stanowi drug pod wzgldem liczebnoci
grup owadw, na wiecie yje okoo 150
tysicy gatunkw motyli. Wystpuj na
wszystkich kontynentach, oprcz
Antarktydy.
Ich ciao chroni chitynowy oskrek. Oskrek
pokrywa warstwa drobnych usek
Gowa kulista, oddzielona od tuowia
powstaa w wyniku zronicia 6 segmentw.
Na gowie znajduje si para oczu, para
czukw oraz aparat gbowy.

C.d. opisu rzdu Lepidoptera

Aparat gbowy - jest typu sscego. Imago
odywia si nektarem kwiatowym. Ssawka
to duga rurka, ktr owad zwija i ukrywa
pod spodem gowy. Za pomoc ssawki pij
rwnie wod.
Czuki s receptorem dotyku i wchu.

Przeziernikowate
-w Polsce wystpuj 23 gatunki
-posiadaj przyoczka
-przednie skrzydo z trzema przezroczystymi
okienkami, tylne skrzydo z jednym
okienkiem
-eruj pod kor lub w drewnie drzew i
krzeww liciastych (tylko jeden gat. w
drewnie jody)

Przeziernikowate
Przedstawiciel rodzinyPrzeziernik osowiec (Sesia
apiformis)
Oglne informacje o gatunku:
-rozpito skrzyde samca ok. 38mm,
samicy ok.45mm
-Najwikszy krajowy przedstawiciel rodziny
przeziernikowatych
-gatunek eruje na topoli, w czci
odziomkowej
-Stanowi klasyczny przykad mimikry

Trociniarkowate
-w Polsce wystpuj cztery gatunki
-nie posiadaj przyoczek
-ich ssawka jest szcztkowa
-larwy eruj w drewnie drzew i krzeww
-do due, mocno zbudowane motyle,
ktrych narzdy gbowe s mniej lub
bardziej zredukowane

Trociniarkowate
Przedstawiciel rodziny:
Trociniarka czerwica (Cossus
cossus)
Oglne informacje o gatunku:
-Skrzyda szare z bardzo gst sieci
cieszych i grubszych, czcych si ze
sob czarnych kresek
-rozpito skrzyde 75-90mm
-polifag gatunkw liciastych
Ciekawostka
-we Francji eruje na lilaku

Trociniarka czerwicagsienica

PIENIKOWATE (CERCOPIDAE)

Ok. 3000 gatunkw na wiecie

7-10 mm (max. 13mm)
Czuki szczeciniaste, krtkie
Mae, do aktywne
1-2 grube wyrostki na tylnej stronie golenia
Nazwa rodziny pochodzi od pienistej substancji, ktr otaczaj si larwy
Stopa 3-czonowa

Pienikowate

Pienikowate

TURKUCIOWATE
(GRYLLOTALPIDAE)

ok. 70 gatunkw na wiecie, w Polsce jeden turku podjadek (Gryllotalpa

Gryllotalpa)
20-60 mm
Grube, masywne, walcowate ciao
Czuki szczeciniaste , mniejsze ni poowa ciaa
Przystosowane do ycia pod ziemi
Przednie odna przeksztacone, su do kopania
Przedplecze silnie rozwinite, owosione
Jasno- do ciemnobrunatnych
Zoofagi, fitofagi
Stopa 3-3-3
Aktywno nocna

Turkuciowate

Turkuciowate

Miodownicowate
(Lachnidae)
Rodzina owadw z rzdu pluskwiakw
rwnoskrzydych.
Owady te maj ciao pokryte krtkimi
woskami i krtkie syfony (Rynna
syfonalna - rurkowate przeduenie
wrzeciona i abapikalnej czci wargi
zewntrznej ujcia dla osonicia syfonu
oddechowego).
Mszyce z tej rodziny s jednodomne i
yworodne.
Wytwarzaj spad, a szkody przez nie
powodowane nie s due.
46 gatunkw w Polsce.
Czki 6-cio czonowe.
Dugo ciaa do 9mm.

Miodownica sosnowa (Cinara

pini)
mszyca z rodziny
miodownicowatych.Dorasta do 4 mm
dugoci. eruje na sosnach. Ciao
miodownicy pokryte jest bia,
delikatn watowat wydzielin
gruczow woskowych. Jaja s czarne,
byszczce, przyklejone do wierzchniej
strony igie w rzdkach po 2-4 sztuki.
Zimuj jaja oraz bezskrzyde,
partenogenetyczne samice, ktre
mona spotka na wiosn na
wierzchokach zeszorocznych i u
podstaw tegorocznych pdw. Samice
daj pocztek kolejnemu pokoleniu
partenogenetycznych samic. Dopiero
jesieni nowe samice wydaj pokolenie
obupciowe. Samice po zapodnieniu
skadaj jaja.
Wystpuje w Europie i pnocnej Azji.

Ochojnikowate
(Adelgidae)

Rodzina niewielkich, jajorodnych

owadw zaliczana do mszyc.
Ochojnikowate eruj wycznie
na drzewach iglastych. W
zalenoci od gatunku maj tylko
jedn rolin ywicielsk, albo w
trakcie rozwoju zmieniaj
ywiciela. Zimuj larwy.
Powoduj powstanie naroli na
pdach. yworodno nie
wystpuje. Pokolenie bezpciowe
jest bezskrzyde i karowate.
Samica tego pokolenia sklada
tylko 1 jajo. 12 gat w Polsce

Ochojnik wierkowy zielony,

ochojnik wierkowomodrzewiowy

Ochojniki, nalece do mszyc, wystpuj

pospolicie na rnych gatunkach wierkw
i modrzewiach. Wiosn na pkach rozpoczynaj
erowanie larwy, ktre wychodz z miejsca
zimowania. Pod wpywem erowania kolejnych
stadiw rozwojowych mszyc, pki przeksztacaj
si w ananasowate galasy. Mode galasy s
ciemnozielone, a pniej zaczynaj przybiera
barw brunatn. Dojrzewaj od koca czerwca do
sierpnia, po czym otwieraj si i z ich wntrza
wychodzi kolejne stadium rozwojowe mszyc - tzw.
nimfy, ktre przeksztacaj si w formy
uskrzydlone przelatujce na modrzewie. Dojrzae i
puste galasy wygldaj jak mae szyszki i s
koloru brunatnego. Na igach modrzewia
zaobserwowa mona biay, gesty puch, pod
ktrym eruj mszyce. Drzewo wyglda jakby byo
obsypane drobnymi kaczkami waty. Tworzce si
na wierkach galasy naley wycina i pali zanim
uwolni si z nich larwy (miesice letnie). Gdy nie
jest moliwe usunicie wszystkich galasw.