Werkprincipes van de

SJDer als
frontliniewerker
Methodiek in het werkveld van SJD

werkprincipes

Wat = werkprincipes?
Manier van werken waarin de uitgangspunten
concreet worden gemaakt
De werkprincipes
Herkennen van dilemmas en discretionaire ruimte
Het legitimeren van beslissingen
Contextgericht werken
Het oplossen van problemen tussen burgers
onderling in een prejuridisch stadium
De signaleringstaak

Herkennen van dilemmas in de

frontlinie

Discretionaire ruimte en dilemmas

Discretionaire ruimte is onzekerheid (beleidsvrijheid om
zelfstandig te handelen?)
Oplossing? Meer regels?
Hoofddilemmas:
Het verschil tussen zorgethiek en rechtenethiek
De kloof tussen de systeemwereld en de leefwereld

Herkennen van dilemmas in de

frontlinie

Vier talen spreken

De taal van het recht
De taal van de hulp
De taal van de organisatie
De taal van de clint
De werker heeft lijnen naar de clint, de wetten, de instelling
Drie velden : tussen de clint en de wet, tussen de clint en
de instelling en tussen de instelling en de wet

Herkennen van dilemmas in de

frontlinie

Ruimte en dillemas op het veld van clint-wet en regelgeving

Duidelijkheid van de wetgeving
Vb. huurwetgeving : opzegging van een huurovereenkomst?
o Contracten onbepaalde duur
De wet kent een individualiseringsprincipe
Toekenning van dringende medische hulp door OCMW : criterium is
behoeftigheid
Nieuwe wetten
Wijziging van de wet op de juridische bijstand : nieuwe criteria
Bekendheid met de wetgeving
Niet alleen steunen op notas van de instelling, soms de wet zelf
onder de loep nemen
o Vb. dringende medische hulp

Herkennen van dilemmas in de

frontlinie

Ruimte en dilemmas in het veld clint-instelling

Protocols van instellingen (uitwerken van beleidslijn op basis van de wetgeving)
Vb. RVA : in tijden van crises striktere toepassing van de wet vb. schorsingen

Terugkoppelen van werkers naar het beleid : vb. opvangen van frustraties van mensen,
effecten op lange termijn (vb. schorsing in werkloosheid, gevolgen inzake schulden..)

Ruimte en dilemmas in de relatie SJDer- clint

Naast discretionaire ruimte = agogische ruimte (nl. keuze voor een bepaalde werkwijze)
Verschillende rollen:
o Uitvoerder
o Belangenbehartiger
o Begeleider
o Toetser
o Handhaver
o bemiddelaar

Het legitimeren van beslissingen

Casus :

Monique is de moeder van Chantal. Chantal leeft van een

vervangingsuitkering als gehandicapte. Zij heeft tal van schulden
opgebouwd en ziet het niet meer zitten om deze af te betalen. Chantal
heeft bijgevolg haar moeder gecontacteerd om terug bij haar te
kunnen komen wonen. Monique huurt een sociale woning en leeft zelf
van een inkomensgarantie-uitkering voor ouderen. Zij ziet geen
bezwaar dat haar dochter bij haar komt inwonen. Zelf zit zij in een
collectieve schuldenregeling, wat nog een gevolg is van een relatie die
zij heeft gehad met een man die op geen enkele manier zijn geld kon
beheren en die telkens haar vroeg om samen de goederen aan te
kopen zodat zij mee gehouden is om de leningen die zij hiervoor zijn
aangegaan mee af te betalen.
U bent sociaal werker SJD in de huisvestingsmaatschappij. Monique
wil goed doen en zij laat Chantal inwonen. U komt op huisbezoek en
stelt vast dat er inwoner is die niet gemeld is.

Het legitimeren van beslissingen

Fase 1 : de voorfase : discretionaire ruimte en het dilemmagehalte

Mocht Monique Chantal zonder meer laten inwonen?
Wat is de discretionaire ruimte van de sociaal werker SJD? Wat is het dilemma?

Fase 2 : de feitelijke situatie van de clint

Objectieve kant : kijken naar de clint vanuit zijn leefwereld
Wie? Waar? Wanneer? Wat en Waarom?

Fase 3 : het juridische en maatschappelijke kader

Wat is de basis van de beslissingen van de organisatie, in casu de huisvestingsmaatschappij?
Wat zijn de wettelijke bepalingen op basis waarvan moet gehandeld worden? In casu de
Wooncode (artikel 98 Wooncode)

https://codex.vlaanderen.be/DesktopModules/VlaamseCodex/Search/FullHtmlDocumen
t.ashx?endpoint=http%3A%2F%2Fcodex.opendata.api.vlaanderen.be%2Fapi%2FWetgevin
gDocument%2F1005498%2FVolledigDocument%3Fdatum%3D%26geannoteerd%3Dfalse&print=
false#H1010187

Het legitimeren van beslissingen

Fase 4 : de context van de clint : waarden, normen en emoties

Wat is de context in de casus?

Fase 5 : het handelen van de SJDer

Bepalen van het eigen aandeel in het geheel.
Wat en waartoe? Wat is het doel waaraan clint en SJDer hebben gewerkt? Hoe verliep het
proces: wat is de gebruikte methode (vb. meerzijdige partijdigheid ).
Hoe evalueert de SJDer zijn eigen handelen en deze van de instelling?

Fase 6 : consequenties van mogelijke beslissingen : gewenste en ongewenste neveneffecten

De effecten op korte termijn? En wat kunnen de effecten zijn op lange termijn?

Fase 7 : afwegingen van de verschillende mogelijke beslissingen : de juridische en de sociale

argumenten
Fase 8 besluitvorming.

Het legitimeren van beslissingen

Het legitimeren van beslissingen

Deze raakvalbegrippen kunnen leiden tot de volgende kernvragen

1. Doet de beslissing recht aan het principe van de eigen verantwoordelijkheid?
2. Doet de beslissing recht aan de individuele situatie van de betrokkene? Is er
maatwerk geleverd of wogen andere overwegingen door?
3. Is er voldoende rekening gehouden met de effecten op lange termijn?
4. Is er voorafgaand aan de beslissing voldoende communicatie geweest met
de clint? Heeft hij zijn zienswijze en belangen kunnen inbrengen? Wat met de
macht in de verhouding tussen clint en werker/instelling?
5. is er sprake van een opdat-oplossing: nl. een reel vooruitzicht op een
verbetering in de situatie van de clint en andere betrokkenen?
6. Is de beslissing zorgvuldig genomen? Zijn alle wezenlijke aspecten in
juridische en contextuele zin meegewogen?

Het legitimeren van beslissingen

Toetsing van de beslissing

We doen recht aan de eigen verantwoordelijkheid van de clint
We leveren maatwerk voor deze clint
We houden ons aan bestaande procedures en regels, we handelen dus
zorgvuldig
We doen recht aan principes van goede communicatie (brug slagen
tussen de leefwereld en systeemwereld)
We creren een opdat-oplossing waar betrokkenen op langere
termijn beter van worden.

Het legitimeren van beslissingen

Fase 9 : follow-up
Wat na de beslissing? Is er nog nood aan opvolging? Kan hij van rol
veranderen? Zijn er structurele problemen in de regelgeving en uitvoering?
Emoties van de frontliniewerker SJD =

professionals met een helder verstand die niet bang zijn om

met hun voeten in de modder te staan

Contextgericht werken

Betekenis : nl. een stijl van werken waarin de SJDer oog heeft
voor zowel wetten als voor de persoon
Werkers (welke rol ook) staan in contact met de leefwereld van
de clint.
Leefwereld is de plaats waar problemen ontstaan, maar ook
een oplossing kunnen vinden
Drie subwerkprincipes
De houding van de SJDer
kijken naar de context: voorkomen van een tunnelblik
Overbruggen van de verschillen tussen systeemwereld en
leefwereld

Contextgericht werken

Houding van de werker:

Kijken naar eindproduct of naar het proces?
Bejegening : is de clint een mens met een hulpvraag of is hij een bedrieger?
De plaats van ontmoeting ? Verschil als in een bureel of thuis bij de clint!
Machtspositie van de werker (vertegenwoordigt de systeemwereld).
Welke attitude?
o Sjakie uit Flodder?

o Dreverhaven uit Karakter?

Reflectie : supervisie en intervisie
o Zoeken naar zekerheid of leven in onzekerheid?
o Laten leiden door de angst voor onzekerheid of twijfel?
o De sluier van Maya (Schopenhauer : ik. Dat ben jij)

Onzekerheid heb ik leren koesteren

als een juiste soort pijn die je behoedt
voor onverschilligheid
(Dorine de Vos)

Contextgericht werken

Kijken naar de context, voorkomen van een tunnelblik

Gevaar voor verkokering !
Zoeken naar ontschotting.
Generalistische aanpak en analyse
Niet alleen kijken naar het tekort, maar ook naar de
mogelijkheden (empowerment en verantwoordelijkheid)

Contextgericht werken

Synergie : analyse en diagnose van de situatie en handelen van de clint!

Volgende voorwaarden :
o Aansluiting bij het perspectief en referentiekader van de clint : zijn visie
telt even zeer mee als de visie van de SJDer
o Toekomstgerichtheid : clinten in kwetsbare situaties overleven en zien niet
altijd een toekomst meer
o Zicht op belemmerende en stimulerende factoren in de situatie van de
clint (zowel in de persoon als in de omgeving)
o Zicht op meerdere aspecten die het handelen en het leven van mensen
bepalen
Situatiegrens : materile en fysieke beperkingen
De inventie : het vermogen zich aan te passen
Het verhaal : de voorgeschiedenis van mensen en de lessen die ze daaruit
hebben geleerd
De bevinding : hoe ervaren mensen zichzelf?

Contextgericht werken

Overbruggen van de verschillen tussen systeemwereld en leefwereld

Verschillende culturen (zie DIVAS): niet alleen cultuur, maar ook gender, armoede,
etc.
Mentale programmering (Hofstede) : organisatiecultuur
Hoe overbruggen?
Bewust zijn van de eigen mentale programmering en deze van de organisatie
Proberen in te leven in de leefwereld van de clint : hoe ziet de organisatie en de
beslissingen die de organisatie neemt eruit vanuit het perspectief van de clint
Kan er onderhandeld worden over mogelijke oplossingen?
o Dimensies
Kleine versus grote machtsafstand (afstand en nabijheid): beleving van
verschillen inzake machtsuitoefening
Het belang van het individu versus het collectief
Feminien versus masculien
onzekerheidsvermijding

Het oplossen van problemen

tussen burgers onderling in een
prejuridisch stadium
Nadelen van een juridische benadering van conflicten
Conflictmodel
Duur, tijdrovend en uitslag is onzeker
Bemiddeling of mediation
Vb. herstelbemiddeling, familiale bemiddeling, bemiddeling in
strafzaken
Opgelet : afhankelijkheid, onduidelijkheid, verhulde machtsuitoefening

Signaleringstaak in de praktijk

Begripsbepaling
Signaleren van problemen die niet per definitie tot de primaire
hulpvraag van de clint behoren (knipperlichten)
Het opsporen van leemten in regelingen en voorzieningen,
onjuiste of minder gelukkige uitvoering ervan, voorzieningen
die niet goed functioneren
Het signaleren van ontwikkelingen in de samenleving :
risicosituaties en risicofactoren die belemmerend werken op
welzijn, gezondheid of veiligheid : vb. geweld tegen
hulpverleners met het oog op het inzetten op meer
preventie!
Welke burger? De kiezer, de klant of de partner!