Asenkron Makinalar - 2

alma Prensipleri
* Dner Alan Kavram

* Dner Alan Hz (Senkron Hz)
* Geometrik ve Elektriksel Alar
* Edeer Devre Modeli
10/25/2017 Asenkron Makinalar 1

Asenkron makinann alma prensibi ile bir trafonun alma prensibi
ayndr. ASMnn enerji dnm yapabilmesi iin rotor iletkenlerinde bir
gerilimin endklenmesi gereklidir. Rotor iletkenleri, rotor nvesi zerinde
ksadevre durumda bulunduklarndan bu gerilimin deerinin okunmas
mmkn deildir ancak bu gerilimlerden doan akmlar, rotor zerinde bir
magnetik alan meydana getireceinden, stator sarglarnn oluturaca alan
takip edecektir.
Rotor iletkenleri ksadevre olduundan, burada gerilimin endkenmesi,
trafolarda sekonder sargda gerilimin endklenmesi prensibine dayanr
(Endksiyon prensibi). Bu sebeple bu makinalarn dier ad Endksiyon
Makinasdr.
Dolaysyle trafolar iin kullanlan edeer devrenin ayns ASMler iin de
kullanlabilir. Trafonun primer sargs stator sargsna, sekonder sargs da
rotor devresine karlk gelir. Rotor ubuklar ksadevre olduundan, trafo
iin kullanlan edeer devredeki sekonder sarg srekli ksadevre imi gibi
edeer devre gznne alnr.
Statora yerletirilen ve aralarnda 120 faz fark bulunan sarglara, 120 faz
farkl 3 fazl gerilimler uygulandnda, stator toplam magnetik alan, bir
dner alan oluturur.
Meydan gelen bu dner alana ait magnetik alan kuvvet izgileri, rotor
iletkenlerini keserek bunlarda gerilim endklerler. Endklenen
gerilimlerden doan akmlarn rotor ubuklarndan akmas durumunda, bu
ubuklarn bir magnetik alan ierisnde olmas sebebiyle ubuklara bir
kuvvet uygulanacaktr. Bu durumda makina motor olarak alacaktr.
Statorda dner alann meydana gelebilmesi iin en az iki faza ihtiya
vardr. Bir fazl makinalarda bulunan yardmc sarg ikinci faz sargs gibi
davranarak statorda dner alann meydana gelmesini salar.
fazl makinada dner alann meydana gelmesini, yapsal olarak en basit
durumu gznne alarak inceleyelim. En basit yapdaki statorda aadaki
durumlar gznne alacaz:
1. Makinann kutup says: 2p=2
2. Stator oluk says: 6 (bir faza ait bir bobin, ve her bobin 2 oluk igal
edeceinden 3x2=6 oluk)
3. Dengeli makina (sarglara uygulanan gerilim dengeli ve sarg empedaslar
eit).

iaa (t ) I M sin t (A)
a
y
ibb (t ) I M sin (t 120 ) (A)
Bbb (t )
icc (t ) I M sin (t 240 ) (A)
c b
120 x
60
Baa (t )
Baa (t ) BM sin t0 (T )
Bcc (t )
c
Bbb (t ) BM sin (t 120 )120 (T )
b
a Bcc (t ) BM sin (t 240 )240 (T )
ekil 17. fazl 2 kutuplu 6 oluklu statorda

oluan ak younluu vektrleri.

Asal frekansn deiik deerleri iin, statorda oluan net (bileke) ak
younluu vektrn hesaplayalm.
t 0 iin :
Baa 0, y
Bbb BM sin( 120 )120

Bcc BM sin( 240 )240 x
Bnet Baa Bbb Bcc
Bcc Bbb
3 3
0 BM 120 BM 240
2 2 Bnet
3
B
net 2 M B 90

y
Bcc
t 90 iin : Bnet x
Baa BM 0 , Baa
Bbb 0.5 BM 120
Bcc 0.5 BM 240 Bbb
Bnet Baa Bbb Bcc
BM 0 ( 0.5 BM 120 ) ( 0.5 BM 240 )
3
B
net 2 MB 0

Sonu olarak asenkron makinann statoru iersinde, srekli olarak dnen bir
sabit mknatsn varlndan szedebiliriz:
c
s b
S MMK VEKTRLER
N Bnet
b c
Dner Alan Animasyonu

ekil 18. fazl 2 kutuplu 6 oluklu statorda oluan
dner alann sabit mknats ile gsterilmesi.

Sonuta oluan net magnetik ak younluu, vektrel olarak aadaki gibi tanmlanr.

Bnet Baa (t ) Bbb (t ) Bcc (t )
Bu formldeki her faza ait ak younluu vektrleri x ve y bileenlerine ayrlrsa
aadaki sonu vektr ifadesine ulalr.

Bnet (1.5BM sin t ) ax (1.5BM cos t ) ay
Fazlarn herhangi iki tanesinin yeri deitirilirse, oluan dner alann yn deiir. Bu
durum matematiksel olarak da elde edilebilir.

Bnet Baa (t ) Bcc (t ) Bbb (t )

Bnet (1.5BM sin t ) ax (1.5BM cos t ) ay
Sonu olarak, asenkron motorda iki fazn yeri deitirilirse, magnetik alann ve
rotorun dn yn deiir.

C A B
A+
B- C-
C+ B+
A-
ekil 19. fazl 2 kutuplu 18 oluklu statorda fazlara ait sarglarn yerleimi.
Asal frekansn 90 (elektriksel a)lik deiimine karlk,
statordaki net magnetik alan vektr de saat dn ynnn tersinde
90 (mekanik a)lik dn yapmaktadr. Dikkat edilecek bir konu
da net vektrn genliinin 1.5 BM deerinde sabit kalmasdr.
Makinamz 2 (2p=2) kutuplu olduundan, asal frekansn
deiimiyle birebir bir hareket gzlenmektedir. ki kutuplu makinada
mekanik ve elektriksel alarn birbirine eit olmas sebebiyle bu
durumla karlamaktayz. Yani iki kutuplu makinada:
m e
m : Mekanik A
e : Elektriksel A

Genel olarak elektrik makinalarnda p ift kutup says olmak zere
e p m
bants geerlidir. Bu banty kullanarak, statorda oluan dner alann
hzn, uygulanan gerilimin frekansna ve makinann kutup saysna bal
olarak yazmamz mmkndr.
DNER ALAN HIZI (SENKRON HIZ)
Statora uygulanan gerilimlerin asal frekans
e 2f
eklinde elektriksel a olarak ifade edilir. Bu frekansn mekanik a olarak
karl, elektriksel ve mekanik alar arasndaki bantya gre
2f
s
eklinde yazlacaktr.
p

Mekanik olarak elde edilen bu asal hz, dakikadaki devir cinsinden
aadaki deere eit olur:
2f 2ns
s
p 60
Buradan ns dakikadaki devir says ekilirse:
f 60
n
s (d / d )
p
elde edilir. Bu ifadede:

f: Statora uygulanan gerilimin frekans (Hz)
p: Stator ift kutup says
ns: Dner alan hz (Senkron Hz) (d/d)
olarak verilir.

f=50 Hz iin ift kutup saylarna karlk gelen senkron hzlar aadaki
tabloda gsterelim:
p 1 2 3 4 5 6 7 8
ns 3000 1500 1000 750 600 500 428.57 375
(d/d)
Asenkron makinann alma prensibinin endksiyon yoluyla olduunu
sylemitik. Rotor iletkenlerinde bir gerilimin endklenebilmesi iin, stator
alanna ait kuvvet izgilerinin rotor iletkenlerini kesmesi gerekir. Bu sebeple
rotor iletkenleri kuvvet izgilerinin hzndan yani dner alann hzndan
farkl bir hzla dnmelidir. Rotor senkron hzda dnerse rotor iletkenlerinde
bir gerilimin endklenmesi szkonusu olmaz. Bu sebeple asenkron
makinann enerji dnm yapabilmesi iin gerek ve yeter art, rotor
hznn senkron hzdan farkl olmasdr. Motor almada, yklenme ile devir
says deceinden rotor hz daima dner alan hzndan dk olacaktr.
Rotor hz ile senkron hz arasndaki fark, kayma hz olarak tanmlayacaz.

KAYMA HIZI ve KAYMA
Kayma Hz: Rotor hz ile senkron hz arasndaki fark kayma hz olarak
tanmlanr:
nk ns nr
nk: Kayma hz
ns: Senkron hz
nr: Rotor hz
Kayma: Kayma hznn senkron hza oran ise kaymadr.
nk
s
ns
ns nr s r
s
ns s
Rotor senkron hzda dnyorsa s=0 (Bota alma)
Rotor duruyorsa s=1 (Ksadevre alma, Yolalma an)
nr (1 s)ns
r (1 s) s
Rotor Akmlarnn Frekans

nr 0 s 1 f r f
nr ns s 0 f r 0
f r sf
ns nr
fr f
ns

Asenkron Makinann Etiket Deerleri
Asenkron makinann etiket deerleri, her elektrik makinasnda olduu gibi nominal
deerleri verir. Bu deerler aadaki gibi zetlenebilir:
Deer Tanmlama Birim

G Tam ykte milden alnan mekanik g, Pf (W, kW)
Gerilim Nominal gerilim, U/UY (V, kV)
Akm Nominal akm, I/IY (A, kA)
Devir Says Nominal rotor devir says, nr (d/d)
Verim Nominal verim, -

G Katsays Nominal g katsays, cos -
Frekans Nominal frekans, f (Hz)

Uygulama: 10 kW, 220/380 V, /Y, cos=0.87, =0.92, nr=1450 d/d, f=50 Hz. etiketli
asenkron motorun tam ykte,
a-) Kaymasn ve rotor akmlarnn frekansn,
b-) ebekeden ektii aktif ve reaktif gleri bulunuz.
zm: a-) n n
s s r
, ns 1500(d / d )
ns
1500 1450
s 0.033 s %3.3
1500
f r sf 0.033 50 1.65Hz.
Pf 10000
b-) Ps 10869.5 (W )
0.92
Ps 10869.5
In 18.98 ( A)
3 U n cos 3 380 0.87
Qs 3 U n I n sin 3 380 18.98 0.493 6159.32 (VAr )

Uygulama: 10 hp, 208 V, 4 kutuplu, 50 Hz frekansl, statoru yldz bal asenkron
motorun tam ykte kaymas %5dir.
a-) Motorun senkron hzn,
b-) Tam ykte rotor hzn,
c-) Tam ykte rotor akmlarnn frekansn,
d-) Tam ykte milinde rettii momenti, hesaplaynz.
zm: a-) f 60 50 60
ns 1500 (d / d )
p 2
b-) nr (1 s)ns (1 0.05) 1500
1425 (d / d )
c-) f r sf 0.05 50 2.5 ( Hz )
Pf 10 746
d-) Tyk 50 ( Nm)
r 2
1425
60
3 Fazl Makinalarda Stator Sarg Ularnn Harflendirilmesi
fazl asenkron makinalarda fazlara ait stator sarg ularnn giri ve klar
aadaki ekildedir.
U V W
X Y Z
ekil 20. fazl makinada stator sarg ularnn harflendirilmesi.

3 Fazl Makinalarda Stator Sarglarnn Y Balanmas
aadaki ekildedir.
U V W R S T
U V W
Z X Y
X Y Z
ekil 21. fazl asenkron makinann Y balants ve klemens kutusundaki

balant ekli.

3 Fazl Makinalarda Stator Sarglarnn Y Balanmas
aadaki ekildedir.
U V W R S T
U V W
Z X Y
X Y Z
ekil 22. fazl asenkron makinann balants ve klemens kutusundaki

balant ekli.

ASENKRON MAKNANIN EDEER DEVRES
Asenkron Makinann rotorunda endklenen gerilimin oluma prensibi ile bir
trafonun sekonderinde endklenen gerilimin oluma prensibi ayndr ve endksiyon
yolu ile gerilim endklenmesi olarak tanmlanr. Asenkron makinann stator
sarglar primer sargya, rotor sarglar ise sekondere karlk gelecek ekilde bir
alma dnlrse, trafolar iin kulanlan edeer devrenin ayns asenkron
makina iin de kullanlabilir. Ancak rotor sarglar (ubuklar) ksadevre
olduundan, edeer devreyi, sekonderi ksadevre edilmi bir trafonun edeer
devresi olarak ele almamz gerekir. Aadaki ekilde, stator devresinde, stator
diren ve reaktans ile bota alma bileenlerini grmekteyiz. Rotor devresinde
ise, rotor sarglarnn diren ve reaktanslarn grmekteyiz. Bu iki devre, elamanlar
bakmndan bir trafo ile ayndr. Stator ve rotor sarglarnda endklenen gerilimlerin
bir ideal trafonun sarglarnda endklenen gerilimler olduunu kabul ederek, bu iki
devreyi yine ideal bir trafo ile birletirirsek, trafonun edeer devresinin benzerini
elde ederiz. Bu edeer devre, bir trafoyu tam olarak modelleyebilirken, asenkron
makina iin, elektromekanik enerji dnm yapmas sebebiyle, mekanik yk
modelleyebileceimiz bir deeri bu edeer devreye katmakla ancak kullanlabilir
hale getirebiliriz. Bu deer, yklenmenin bir ls olan kaymadeeridir. Rotor
devresi iin, kayma deerini ierek ekilde bir model gelitirmeliyiz.

IS RS jXS
a
jX R
I0 IR
ES ER RR
VS RC jXM
deal Trafo
Asenkron Makinann Tam Edeer Devresi
Rotor Devresi Modeli
Rotor akmlarnn frekans iin kaymaya bal bir deer elde etmitik.
nr 0 s 1 f R f
nr ns s 0 f R 0
f R sf
Benzer yaklam rotor sarglarnda endklenen gerilim iin de yapabiliriz:
nr 0 s 1 ER ER 0
nr ns s 0 ER 0
ER sE R 0
Burada ER0 gerilim deerini ksa devre rotor gerilimi olarak tanmlayacaz. Ayn
zamanda benzer yaklam, rotor reaktans iin de yaplabilir:
X R R LR 2f R LR
2sfLR
s (2fLR )
X R sX R 0
XR0=2fXR : Ksadevre Reaktans

Bu durumda rotor akm ve rotor devresi iin aadaki yaklam uygulanabilir:
ER sE R 0
IR pay ve payday s e blersek sonu olarak;
RR jX R RR sjX R 0
ER 0
IR
RR
jX R 0
s
Rotor devresi iin edeer devre aadaki gibi elde edilir:
jXR0
E RR
R0
S

Rotor devresinin yeni hali ve rotor byklklerinin statora indirgrnmi deerleriyle
asenkron makinaya ait yeni edeer devre aadaki gibi elde edilir:
I1 R1 jX1 jX 2
I0 I2
ES ER R2
V1 RC jXM
S
Artk rotor devresinde kayma ile deien bir diren bulunmaktadr. Kayma deerini
yerine yazdmzda elde edeceimiz edeer devre, o kaymaya karlk gelen
deerleri elde etmemizi salayacaktr. Rotor byklklerinin 2 indisi ile
gsterilmesi, bunlarn statora indirgenmi deerlerini gstercektir. 1 indisi ile de
statora ait byklkleri gstercceiz.

R1: stator bir faz direnci
X1: stator bir faz direnci,
V1: stator bir faz gerilimi, I1: stator akm
R2: statora indirgenmi bir faz rotor direnci R2 = a2 RR
X2: statora indirgenmi bir faz rotor reaktans X2 =a2 XR0
I2: rotor akmnn statora indirgenmi deeri I2 =IR/a
Asenkron Makinann Yaklak Edeer Devresi

Trafolarda bota alma akm, nominal akmn %2~5i oranndadr. Asenkron
makinalarda ise bu oran, hava aral boyuna ve magnetik malzemenin zelliine
bal olarak, %20~60xI1n oranndadr. Ortlama %40xI1n olarak kabul edebiliriz.
Trafolarda bota alma akmnn dk olmas sebebiyle, bota almada
ebekeden alnan gcn demir kayplarna harcandn ve primer sarg
empedansnda den gerilimin ihmal edilerek, bota alma bileenleri zerinde
primer geriliminin bulunduunu kabul edebiliyorduk. Ayn yaklam asenkron
makinalar iin yapabiliriz ancak yapacamz hata oran byk olacaktr. Asenkron
motorun bota alma deneyinden, bota alma bileenlerini hesaplayabilmek
iin bu kabul yapmak zorundayz. Asenkron makinann yaklak edeer devresi
aadaki gibi olacaktr.

I1 I2 R1 jX1 jX 2
I0
V1 R2
RC jXM S
Asenkron makinann yaklak edeer devresi.
V1 E1 kabul edilmitir.

Asenkron Makinann G Ak Diyagram
PS
Stator PS: ebekeden alnan g
PCUS PCUS:Stator bakr kayplar
PCUR:Rotor bakr kayplar
PFE:Stator+rotor demir kayplar
Hava Aral
PFE PAG:Hava aral gc
(Statordan rotora intikal eden g)
PAG PM:Endklenen mekanik g
Rotor Ps,v:Srtnme+vantilasyon kayplar
PCUR Pf: Milden alnan mekanik g
PM
Pf

Pelk 0 Ps ,v Pf PS

G Eitlikleri:
PCUS 2
3I1 R1
PS 3U1I1 cos
2
PAG PS ( PCUS PFE ) 3V1
PFE
RC
PM PAG PCUR
R2
Pf PM Ps ,v PAG 2
3I 2
s
PCUR 3I 2 R2
2

PCUR sPAG
PM PAG PCUR (1 s ) PAG
R2
3I 2
2 3I 2 R2
2
s
1 1 s
3I 2 R2 ( 1) 3I 2 R2
2 2

s s
Endklenen g ifadesine bakldnda, rotor direnci iki ksma ayrlabilir. Birinci
diren rotor bakr kayplarna, ikinci diren ise endklenen mekanik gce karlk
gelir. Bu edeer devre aada gsterilmitir.

R1 jX1 I2 jX 2 R2
I1 I0 PCUS
V1 RC jX PM R2 1-s
s
M

Uygulama: 380 V stator gerilimli, fazl sttaoru Y bal asenkron motor belli bir
almada ebekeden 14 A ekmekte ve 0.87 geri g katsays ile almaktadr.
Stator bakr kayplar 900 W, rotor bakr kayplar 400 W, demir kayplar 800 W,
srtnme-vantilasyon kayplar 250 Wdr.
a-) Hava aral gcn, b-) Endkelnen mekanik gc
c-) Milden alnan mekanik gc, d-) Verimini, hesaplaynz.
zm: a-)
PAG PS ( PCUS PFE )

PS 3U1 I1 cos 3 380 14 0.87
PS 8016.63 (W )
PAG 8016.63 (900 800) 6316.63 (W )

b-)
PM PAG PCUR
6316.63 400 5916.63 (W )
c-)
Pf PM Ps ,v 5916.63 250 5663.63 (W )
d-) Pf 5663.63
100 100 %70.6
PS 8016.63

Moment fadeleri
Endklenen Moment:
(1 s ) PAG PAG
PM
TM
R (1 s) S S
Milden Alnan Moment:
Pf
T
R

Asenkron Motorun Bota almas
Bota alma deneyi:
W
U1 I0 P0
A M
3
W
Wattmetrelerden okunan gler P1 ve P2 olsun. Aaron balantsna gre 3 fazn toplam

gc:
P0 P1 P2
olarak hesaplanr.

Bota almada ebekeden alnan g, demir kayplarna harcanr. P0 PFE . Bu
durumda yaklak edeer devre kullanlabilir. Bota alma deneyinde motorlanan
gerilim nominal deerindedir. Alnan deerler yardm ile bota alma bileenleri
hesaplanr.
P0 PFE 3U1 I 0 cos 0

2
3V1
P0 PFE 3V1 I 0 cos 0
RC
cos0 bota alma g katsays olup, 0.1~0.2 arasndadr. Bota alma bileenleri:
V1 V1
RC XM
I 0 cos 0 I 0 sin 0
olarak hesaplanr.

Ksadevre alma
Ksadevre Deneyi:
W
U1 OTO I1K P1K
TRAFO A M
3
W n =0
R
V
U1K
Wattmetrelerden okunan deerler P1 ve P2 olsun. Ksadevre gc:
P1K P1 P2
olarak hesaplanr.

Ksadevre almada ebekeden alnan g bakr kayplarna harcanr. Demir kayplar
bu durumda ihmal edildiinden, bu deerlerle stator kaak reaktas ile rotor kaak
reaktans ve rotor direnci hesaplanr. Stator direnci lme yolu ile bulunur. Bu
deney ileride aklanacaktr. Ksadevre gc aadaki gibi yazlr:
P1K 3U1K I1K cos 1K 3I12K R1K
cos1K ksadevre g katsays olarak tanmlanr. R1K ise edeer toplam direndir.
R1K R1 R2
Stator direncinin bilindiini varsayarsak, statora indirgenmi rotor direnci aadaki
gibi heaplanr:
P1K P1K
R1K 2 R1 R2 R2 2 R1
3I1K 3I1K

Edeer toplam reaktans ise aadaki gibi hesaplanr:
V1K
Z1K R1K X 1K
2 2
I1K
X 1K X 1 X 2
jX 1K I1K
I 1K
Z1 K
1K
R1K I1K

STATOR BR FAZ DRENCNN BELRLENMES:
Stator bir daz sargsnn belirlenmesi iin ya direkt olarak bir ohmmetre ile lm
yaplr, ya da ampermetre-voltmetre yntemi kullanlr. Ampermetre-voltmetre
yntemi iin aadaki balant yaplr:
+ A
U
IDC
V VDC V V
--
W
Stator Y bal ise, bir faz direnci aadaki gibi hesaplanr:
VDC
R1
2 I DC
llen deer DC diren olduundan, AC diren iin bulunan deerin %15 fazlas
alnr

Uygulama: Statoru Y bal bir asenkron motorun edeer devre parametrelerini
belirlemek zere aadaki deneyler yaplmtr:
1- U-V ularndan DC 3 Volt uygulanm ve akm 10 A olarak llmtr.
2- BD: U1 400(V ), I 0 3.1( A), P0 1440 (W )
3- KDD: U1K 110(V ), I1K 10.5( A), P1K 1260(W )
Eder devre parametrelerini belirleyiniz.

zm: V 3
R1 DC
0.15
2 I DC 2 10
P1K 3I12K R1K

1260
R1K 3.8
3 10.5 2
R2 R1K R1 3.8 0.15 3.65

Demir direnci:
V1 P0 1440
RC cos 0 0.67
I 0 cos 0 3U1 I 0 3 400 3.1
400 / 3
RC 111.32
3.1 0.67
Mknatslama reaktans:
V1 400 / 3
XM 100.52
I 0 sin 0 3.1 0.742
V1K 110 / 3
Edeer reaktans: Z1K 6.05
I1 K 10.5
X 1K 6.052 3.82 4.7
4.7
X1 X 2 2.35
2
ASENKRON MOTORDA ENDKLENEN MOMENT
Asenkron motorun yaklak edeer devresini gznne alalm.
I1 I2 R1 jX1 jX 2
I0
V1 R2
RC jXM S
Asenkron motorun endkledii momentin ifadesini, g ak diyagramna gre

aadaki gibi yazmtk:
(1 s ) PAG PAG
PM
TM
R (1 s) S S

Hava aral gcnn ve senkron asal hzn formlleri yukardaki ifadede yerine
yazlrsa, momentin makina parametrelerine ve kaymaya bal ifadesi elde edilir:
60 R2
TM 3 I2
2
2nS s
Yaklak edeer devreye gre statora indirgenmi rotor akm:
V1
I2 2
R R2 ( X X ) 2
1 1 2
s
olarak yazlp, moment ifadesinde yerine yazlrsa, aadaki ifade elde edilir:
60 R2 V12
TM 3
2ns s R2
2
1
R ( X 1K ) 2
s
R1 stator direnci, R2/s direncinin yannda ihmal edilebilir ve senkron hzn frekansa ve
kutup saysna bal deeri yerine yazlrsa, moment iin aadaki forml elde
edilir:
3 p R2 V12
TM ( Nm)
2 f s R2 2
( X 1K ) 2
Bulunan ifadeden grlecei gibi asenkron motorun momenti, statora uygulanan

gerilimin karesi ile deimektedir. Bu zellik asenkron motorun istenmeyen bir
zelliidir. Statora uygulanan gerilimde %10luk bir azalmaya karlk moment
%19, %20lik bir azalmaya karlk ise %36lk bir azalma gsterecektir. Yine
ifadeden grlecei gibi, moment rotor direnci ile doru orantldr. Rotoru sargl
makinalarda, rotora dardan diren ilave edilerek endklenen momentin
ykseltilmesi hatta motorun maksimum momentini endkleyerek yolalmas bile
salanabilmektedir. imdi mometin kaymaya (dolays ile hza) bal olarak
deimini elde etmek mmkndr.

500
462.185 Devrilme
momenti
400
300
T ( s)
200
Yolalma
momenti
100
0.046 SK
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8
5 s 0.998
110
V1 220 f 50 p 2 R1 0.4 R2 0.22 X1 0.5 X2 0.5

236.289
200
T e( s 10)
T e( s 30) 150
torque [Nm]
T e( s 50)
T e( s 60) 100
TL
50
0 500 1000 1500 2000

0 n( s 10) n( s 30) n( s 50) n( s 60) n( s 60) 1.798103
speed [rpm]
b) Calculation
10/25/2017 of the speed andAsenkron
rms stator currents
Makinalar 48
Maksimum Momenti Veren Kayma
Motorun maksimum (devrilme) kaymasn veren kayma deeri, moment ifadesinin
kaymaya gre trevi alnp sfra eitlenmesiyle bulunabilir.
TM f ( s )
TM ( R 2 ) 2
2
s ( X 1K ) 0
s s s
2
R2 R2
2
2
X 1K 0 s
s X 1K

Kaymann bu deeri moment ifadesinde yazlrsa, motorun endkleyecei maksimum
moment elde edilir:
2
60 V1
TM 3
max
2nS 2 X 1K
Bu ifadeye gre maksimum moment kaymaya ba deildir. Yani istenen R2/X1K
orannda motorun maksimum momentini elde etmek mmkndr. Hatta bu oran 1
yaparak, motora maksimum momenti ile yolvermek mmkndr. Tabii ki bu durum
ancak rotoru sargl makinada elde edilebilir.

Uygulama: Statoru bal bir asenkron motorun nominal gerilimi 380 V, frekans
50 Hzdir. Motorun bir faz edeer devresine ait parametreler aadaki gibidir:
R1 0.3, R2 0.33
X 1 0.8, X 2 0.85
RC 200, X M 300
Motorun 1470 (d/d) hzda almas durumunda, yaklak edeer devreyi kullanarak:
a-) Dvrilme kaymasn ve devrilme momentini,
b-) Yolalma momentini,
c-) Nominal momentini, hesaplaynz.
zm: a-)
60 V12
TM 3
max
2nS 2 X 1K
R2 0.33
sK 0.2 %20 60 380 2
X 1K 0.8 0.85 3
2 1500 2 1.65
835.7 ( Nm )
b-) Yolalma annda s=1dir. Buna gre:
2
3 p V1
TM R2 2
yol
2 f R2 X 12K
2
3 2 380
0.33
2 50 0.33 1.65
2 2
321.55 ( Nm)
c-) Nominal kayma deeri moment ifadesinde yazlarak nominal moment hesaplanr:
1500 1470
sn 0.02
1500
3 2 0.33 380 2
TM 165.47 ( Nm)
n
2 50 0.02 0.33 2
1.65
2

0.02
Asenkron Makinann alma Blgeleri
XL 1
tg ( )
R
Fren
alma
% Senkron Hz
Kayma

Asenkron Makinann alma Noktalar ve Blgeleri
nS nR s alma ekli veya Noktas
nS nR nS 0 Senkron Bota alma
nS nR nS 0 s 1 Motor alma
nS nR 0 s 1 Fren alma
nS nR nS s0 Generatr alma
nS nR 0 s 1 Ksadevre alma

Asenkron Makinann Daire Diyagram
Bir R-L devresine uygulanan gerilim ve gerilimin frekans sabit tutulup, direncin
deeri 0- aralnda deitirilirse, devredeki akmn vektrnn ucu bir elips izer.
R
AC
XL
tg 1 ( )
R

Asenkron makinann rotor devresindeki R-L devresine baktmzda, rotor
direncinin R2- arasnda deien bir diren olduunu grrz. Bu durumda rotor
akmnn yer vektr bir elips izecektir. Stator akm, bota alma akm ile rotor
akmnn toplam olduuna gre, stator akm da yaklak bir elips izer. Akmn yer
vektrnn deiimi yaklak olarak bir daire kabul edilirse, bota alma ve
ksadevre alma noktalar daire zerinde olacaktr. Bylece asenkron motorun
bota ve ksadevre alma noktalar tesbit edildiinde stator akmnn yer vektr
bir daire olarak elde edilir ve dairenin tamam, asenkron makinann btn alma
blgelerini (motor+generatr) ve noktalarn temsil eder.
Daire Diyagramnn izilmesi
Byk gl asenkron motorlarda daire diyagram izilirken stator direnci ihmal

edilir. Bu durumda emberin merkezi x exseni zerine gelir. Bu artlarla izilen
diyagrama Hayland daire diyagram ad verilir.
Stator direncinin dikkate alnmas ile izilen diyagram Ossanna daire
diyagramdr ve inceleyeceimiz diyagram da budur.
Ossanna daire diyagram yardmyla bir asenkron motoru yklemeden yani yk
deneyleri yaplmadan ilgili motorun btn karakteristiklerini karmak mmkndr.
Diyagramda izilen daire stator akmnn u noktalarnn geometrik yerleridir.

Ossanna daire diyagram iin motorun bota ve ksadevre alma deneyleri yaplr.
Stator direnci dikkate alnarak izileceinde, stator bir faz sarg direnci de llr.
Yaplan deneylerden g alar (bota alma ve ksadevre almadaki g alar,
0 ve 1K) hesaplanr. Daire diyagram iin bir akm lei belirlenerek,
deneylerden llen akmlar, bu lekle ve alar yardmyla, motora uygulanan
gerilim referans alnarak izilir. Ksadevre deneyindeki akm, nominal gerilimin
altndaki bir gerilim iin geerli olduundan, bu akm nominal gerilim deeri iin
motor lineer kabul edilerek hesaplanr. Bu akma, srekli ksadevre akm dersek,
aadaki gibi hesaplanacaktr.
V1
( I1 ) KD I1K
V1K
Tebit edilen akm leini de i ile gsterirsek, izilecek akmlar:
I0
I0
i
( I1 ) KD
( I 1 )
olarak hesaplanp izilecektir. KD

i
imdi bu akmlar izelim.
V1
)1 KD
(I
1K
0 I0
I 0 cos 0
I 0 sin 0

V1
PK (s=1)
I1) KD
(
M
I0 P0 (s=0) P0 =PFE

V1
PK (s=1)
Rotor Bakr Kayplar
I1) KD f
( Stator Bakr Kayplar
M
I0 P0 (s=0) e

ef ksadevre almada stator sarglarndaki bakr kaybna karlk gelen uzunluktur.
Bu uzunluk gerekte, bota alma akm ihmal edildiinde stator akmnn
uzunluk olarak deeridir. Bu uzunluu g lei ile arparsak, stator bakr
kayplarn buluruz. f noktasn tesbit etmek iin, stator bakr kayplarn g
leine oranlarz. Eer stator direnci tesbit edilmesiyse, PK e uzunluunun yars
alnarak (yani stator ve rotor bakr kayplar eit kabul edilerek) f noktas tesbit
edilebilir. G lei, i akm lei ile aadaki gibi yazlabilir:
w 3 V1 i
Byleceef :
3 ( I1 ) 2KD R1 ( I1 ) 2KD R1
ef
3 V1 i V1 i
olarak hesaplanr. f noktas tesbit edildikten sonra moment ekseni elde edilebilir.
Bota alma ve ksa devre alma noktalarnda milden alnan momentler sfr
olduundan, moment ekseninin P0 noktasndan balamas gerekir. Ksadevre
noktas ayn zamanda yolalma noktas olduundan, burada okunacak moment
yolalma momenti olmaldr. Kayma deeri s=1 olduundan dolay buradaki
momenti:

1
TM T f 3 I 22 R2
S
olarak yazarsak, PK f uzunluu yolalma momentine karlk gelecektir. Bu durumda
moment ekseni, P0 noktasndan balayarak f noktasndan geen bir doru olur.
V1
PK (s=1)
t Ek se n i
Mo me n
f P
) KD
(I 1
M
I0 P0 (s=0) e

Moment ekseninin daireyi kestii nokta P noktas olarak isimlendirilir. Bu noktada
kayma s dur. Ayn yaklamla mekanik g ekseni de tesbit edilebilir. Bota
alma ve ksadevre alma noktalarnda milden alnan mekanik g sfrdr. P0 ve
PK noktalarndan geen doru mekanik g ekseni olacaktr. Yatay eksen
Elektriki G Ekseni oalrak tanmlanr. G
n ik i
V1 ka e n
M e Ek s
PK (s=1)
i
nt E kse n
M o me
f P
) KD
(I 1
M
I0 P0 (s=0) e
Elektriki G
Ekseni

Ossanna daire diyagram zerinde btn eksenler tanmlandktan sonra, belli bir
alma noktasnda, bu eksenleri kullanarak gerekli deerleri nasl okuyacamza
gelelim. Daire zerinde herhangi bir alma noktas tebit edelim. Bu noktaya A
noktas dersek, orijinden bu noktaya ynlenecek vektr, bu almadaki stator
akmn verecektir. izilen bu akm vektrnn V1 ekseni ile yapt a, bu
almadaki g asdr. Ann kosins deeri, bu almadaki g katsaysn
verir. A noktasndan elektriki g eksenine bir dik inerek, bu ekseni kestiimiz
noktaya k noktas diyelim. Ak stator akmnn aktif bileeni, Ok reaktif bileeni
olur. Bu uzunluklar g lei ile arparsak, bu alma noktasnda ebekeden
ekilen aktif ve reaktif gleri buluruz. A noktasndan inilen dikmenin moment
eksenini kestii noktaya t noktas dersek, At ile moment leinin arpm bu
almada milden alnan momenti verir. Moment lei aadaki gibi elde edilir.
0.973
t i (kgm)
nS
nilen dikmenin mekaniki g eksenini kestii noktaya l dersek, Al ile g
leinin arpm bu almada milden alnan mekanik gc verecektir. Bunlar
ekil zerinde gsterelim.

V1 A
I1) KD PK (s=1)
I1 (
l f P

t
M
I0 P0 (s=0) e
O k Elektriki G
Ekseni

Kayma Ekseninin Belirlenmesi:
Kayma ekseninin bulunmas iin elektriki g ekseninin altnda ve herhangi
bir yerde bir H noktas alnr. Bu nokta ile P0 , Pk ,ve P birletirilir. Daha
sonraP H dorusuna paralel ve HPk ile HP0 dorularn kesen herhangi bir
AB doru paras alnr. AB dorusuna kayma ekseni denir. Daha sonra AB 10
eit paraya blnr. B noktasnda kayma s = 0 , A noktasnda kayma ise s
=1dir. Blnen her 1/10 para %10 kayma belirtir. Motor alma
blgesinde herhangi bir noktann veya bu noktada alan motorun
kaymasn (devrini) bulmak iin sz konusu P noktas ile H noktas
birletirilir.Kayma ekseni zerinde okunacak s deeri ile ve u forml
kullanlarak kolayca bulunur. ( nR nS (1 s ) ).

V1 s=%20 Kayma ile alma
Noktas
I1) KD PK (s=1)
( P
f
A
P0
M e
I0
0.2
H

Asenkron Makinalar - 2

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Asenkron Makinalar - 2

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

alma Prensipleri

* Dner Alan Kavram

10/25/2017 Asenkron Makinalar 1

10/25/2017 Asenkron Makinalar 3

ekil 17. fazl 2 kutuplu 6 oluklu statorda

10/25/2017 Asenkron Makinalar 4

Bbb BM sin( 120 )120

10/25/2017 Asenkron Makinalar 5

10/25/2017 Asenkron Makinalar 6

Dner Alan Animasyonu

10/25/2017 Asenkron Makinalar 7

10/25/2017 Asenkron Makinalar 8

10/25/2017 Asenkron Makinalar 10

10/25/2017 Asenkron Makinalar 11

elde edilir. Bu ifadede:

10/25/2017 Asenkron Makinalar 12

10/25/2017 Asenkron Makinalar 13

Rotor Akmlarnn Frekans

10/25/2017 Asenkron Makinalar 15

Deer Tanmlama Birim

Gerilim Nominal gerilim, U/UY (V, kV)

Akm Nominal akm, I/IY (A, kA)

Devir Says Nominal rotor devir says, nr (d/d)

Verim Nominal verim, -

10/25/2017 Asenkron Makinalar 16

10/25/2017 Asenkron Makinalar 17

c-) f r sf 0.05 50 2.5 ( Hz )

ekil 20. fazl makinada stator sarg ularnn harflendirilmesi.

ekil 21. fazl asenkron makinann Y balants ve klemens kutusundaki

10/25/2017 Asenkron Makinalar 20

ekil 22. fazl asenkron makinann balants ve klemens kutusundaki

10/25/2017 Asenkron Makinalar 21

10/25/2017 Asenkron Makinalar 22

10/25/2017 Asenkron Makinalar 24

10/25/2017 Asenkron Makinalar 25

10/25/2017 Asenkron Makinalar 26

Asenkron Makinann Yaklak Edeer Devresi

10/25/2017 Asenkron Makinalar 27

Asenkron makinann yaklak edeer devresi.

10/25/2017 Asenkron Makinalar 28

10/25/2017 Asenkron Makinalar 29

10/25/2017 Asenkron Makinalar 30

10/25/2017 Asenkron Makinalar 31

10/25/2017 Asenkron Makinalar 32

PAG PS ( PCUS PFE )

10/25/2017 Asenkron Makinalar 33

10/25/2017 Asenkron Makinalar 34

Milden Alnan Moment:

10/25/2017 Asenkron Makinalar 35

Wattmetrelerden okunan gler P1 ve P2 olsun. Aaron balantsna gre 3 fazn toplam

10/25/2017 Asenkron Makinalar 36

P0 PFE 3U1 I 0 cos 0

10/25/2017 Asenkron Makinalar 37

10/25/2017 Asenkron Makinalar 38

P1K 3U1K I1K cos 1K 3I12K R1K

10/25/2017 Asenkron Makinalar 39

10/25/2017 Asenkron Makinalar 40

10/25/2017 Asenkron Makinalar 41

Eder devre parametrelerini belirleyiniz.

P1K 3I12K R1K

R2 R1K R1 3.8 0.15 3.65

10/25/2017 Asenkron Makinalar 42

Asenkron motorun endkledii momentin ifadesini, g ak diyagramna gre