Joga i [neo]konfucjanizm

dwie ścieżki praktyki duchowej

Maciej St. Zięba

29.08.2017
 Ani pranajama, ani wzrok nieruchomo
utkwiony w czubku nosa nie są prawdziwą
jogą. Identyfikacja „ja” i „nie-ja” – oto
prawdziwa joga.

Kularnawa-tantra
 Leon Cyboran (1928-1977)
W indyjskiej myśli filozoficznej, mimo tak długotrwałego jej rozwoju (...)
i niezwykłego bogactwa rozwiązań ontologicznych (...) [wszystkie] traktaty
ułożone z niezwykłą precyzją (...) podporządkowane są celowi praktycznemu,
który daleko wybiega poza normalne doświadczenie. ... Popularnie i ogólnie
formułuje się ten cel jako wyzwolenie się (moksza) z kręgu narodzin i śmierci
[zgodnie z powszechnie przyjmowaną teorią reinkarnacji/przeradzania się].
Chodzi tu o usunięcie identyfikowania się z kruchym i nietrwałym ciałem
i o wykroczenie poza zwykłą funkcję umysłu (...), o udostępnienie sobie
doświadczalnie bytu wolnego.
O etyce indyjskiej. Szkic syntetyczny, SPhCh 12/1976, nr 2, s. 3-4
Wszystkie inne działy filozofii są podporządkowane temu celowi, czy to
będzie ontologia - w wedancie traktująca o naturze brahmana, w wajsieszice
rozróżniająca kategorie rzeczywistości, w sankhji wyliczająca tattwy [zasady]
- czy jej dział psychologiczny w buddyzmie, jodze, wedancie i innych, czy też
teoria poznania różnych systemów, czy logika (...).
Filozofia jogi, PWN, W-wa 1973, s. 42.
 Co to jest joga (yoga)? – (I)

Słownikowo:

1) ujarzmienie, opanowanie, powściągnięcie

2) połączenie, zjednoczenie; para
 Co to jest joga? – (II)
• I.2. Joga to powściągnięcie zjawisk
świadomościowych. [kom.: joga to samadhi]
• I.3. Wtedy stan widza w swojej naturze.
• I.4. W przeciwnym wypadku ma naturę
wspólną ze zjawiskiem.
• I.5. Zjawiska są pięciorakie, uciążliwe i
nieuciążliwe:
• I.6. Poznanie prawdziwe, błąd, fantazjowanie,
sen, przypomnienie.
 Stopnie świadomości
• rozproszenie
• omamienie
• chwilowe skupienie (ze skłonnością do
rozproszenia)
• jednolitość – joga z uświadomieniem
• myślenie (rozważanie)
• przenikanie („medytacja”, kontemplacja)
• błogość
• stan „to ja”, samoświadomość
• powściągnięcie – joga bez uświadomienia
 Przeszkody w skupieniu,
symptomy rozproszenia
• I.30. Choroba, otępienie, niezdecydowanie,
nieskupianie się, brak energii,
niepowściągliwość, błędne poznawanie,
nieosiąganie stopnia, nieumocnienie się na
stopniu – oto przeszkody rozpraszające
świadomość.
• I.31. Cierpienie, złe samopoczucie, drżenie
ciała, wdech i wydech – są symptomami
rozproszenia.
Podstawowa, dwojaka metoda jogi

• I.12. Powściągnięcie ich ćwiczeniem i

bezpragnieniowością.
• I.13 Ćwiczenie – dążenie do stałości w czymś.
• I.14 Ono uprawiane przez długi czas,
nieprzerwanie, ze skupioną uwagą – staje się
trwałym stopniem.
• I.15 Uświadamianie panowania [świadomości]
wolnej od pragnienia przedmiotu widzianego czy
objawionego – bezpragnieniowością.
 Dodatkowe metody jogi (I)
• I.23. Lub przez skupianie się na Panu.
• I.28. Powtarzanie [Jego imienia] i
kontemplowanie jego znaczenia.
• I.29. Przez to zarówno dojście do
wewnętrznego „ja”, jak i zanik przeszkód.
 Dodatkowe metody jogi (II)
• I.32. Dla usunięcia [czynników rozproszenia] –
ćwiczenie z jedną zasadą.
• I.33. Przez pielęgnowanie życzliwości,
współczucia, zadowolenia, tolerancji – dla
(odpowiednio) szczęścia, nieszczęścia, dobra i zła
– oczyszczanie / uciszanie świadomości.
• I.34. Lub przez wydychanie, wstrzymywanie oddechu (prany).
• I.35. Lub przez wytworzenie przeżycia unieruchamiającego umysł.
• I.36. Lub przez [doznanie] beztroski pełnej światłości.
• I.37. Lub mając za przedmiot świadomość pozbawioną pragnień.
• I.38. Lub przez medytowanie marzenia sennego, albo głębokiego snu.

• I.39. Lub przez kontemplację zgodnie z

upodobaniem.
 Dodatkowe metody jogi (III)
• II.1. Asceza, medytacja i skupianie się na
Panu – to joga praktyki (kriyayoga).
• II.2. Dla wywołania skupienia i dla osłabienia
uciążliwości.
• II.3. Uciążliwości to niewiedza, stan „ja”
(egoizm), pragnienie, niechęć i przywiązanie.
• II.4. Niewiedza jest glebą dla pozostałych:
uśpionych, osłabionych, wyłączonych i
czynnych.
 Uciążliwości
• II.5. Widzenie w nietrwałym, nieczystym,
niewygodnym i bezjaźniowym tego, co
(odpowiednio) trwałe, czyste, wygodne i będące
„ja” – to niewiedza.
• II.6. Stan „ja” to pozorna jedność natury samego
widza i aktu widzenia.
• II.7. Pragnienie rodzi się w następstwie
przyjemności.
• II.8. Niechęć rodzi się w następstwie przykrości.
• II.9. Przywiązanie, płynące z zabiegania o
siebie, utrzymuje się nawet u wiedzących.
 Człony dodatkowe jogi
• II.10. Te subtelne usuwa się przez cofanie
się [do ich źródła].
• II.11. Ich zjawiska usuwa się kontemplacją.

• II.28. Przez wypełnienie członów

dodatkowych jogi – gdy zaniknie
nieczystość – nastaje światło poznania
rozróżniającego.
 Człony dodatkowe jogi -
ośmioraka ścieżka (II.29)
• jamy – zasady moralne
• nijamy – praktyki ascetyczno-mistyczne
• asany – pozycje
• pranajama – powściągnięcie prany
• pratjahara – wycofanie [zmysłów]
• dharana – przykucie uwagi
• dhjana – kontemplacja
• samadhi – [pełne] skupienie
 Zasady moralne (II.30-31)
• niekrzywdzenie
• prawda
• niekradzenie
• wstrzemięźliwość [płciowa]
• nieposiadanie (ubóstwo)

• One, nieograniczone narodzeniem,

miejscem, czasem, okolicznościami –
powinny stać się wielkim ślubem na
wszystkich stopniach.
 Praktyki ascetyczno-mistyczne
(II.32-33-34)
• oczyszczanie się
• zadowolenie
• asceza
• medytacja
• skupienie się na (= oddanie się) Panu

• Gdy atakują słabości (= przeciwieństwa

zasad moralnych) pomagają w
przeciwdziałaniu
 3 człony zewnętrzne
• II.46. Pozycja (asana) – nieruchoma i
wygodna.
• II.49. Gdy [asana została] opanowana –
przerwanie biegu wdechu i wydechu – to
powściągnięcie energii życiowej (pranajama)
• II.54. Gdy narządy psychiczne (zmysły)
oddzielą się od swych przedmiotów i tak
jakby naśladują naturę świadomości – to
wycofanie [zmysłów] (pratjahara).
 3 człony wewnętrzne
• III.1. Związanie świadomości z miejscem – to
przykucie uwagi (dharana).
• III.2. Wówczas jednostajność aktów
świadomości to kontemplacja (dhjana).
• III.3. Wówczas, gdy jaśnieje sama tylko
rzecz, a świadomość jest jak gdyby
pozbawiona swej natury – to pełne skupienie
(samadhi).
• III.4. Trzy w jednym – to ściągnięcie
(samjama).
 kontakt

• mszieba@poczta.pl
• http://kul.academia.edu/MaciejStZieba
• http://www.kul.pl/Maciej.St.Zieba/