ВИРТУАЛ ТЕХНОЛОГИЙН ТЭНХИМ,

Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

Мэдээллийн Технологийн
хэрэглээ – I

Лекц-3

Код: U.IT101 www.emust.edu.mn

 IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ - I

Сэдэв: Компьютерийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд

Мэдээллийн технологийн хэрэглээ-1 сурах бичгийн

45-69 хуудас
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
2
 Агуулга:

Процессор
01
1. Компьютерийн
01 бүтэц
02 2. CPU

02 Хадгалах төхөөрөмж
1. Санах ой
2. Хадгалах хэрэгсэл
3. Хадгалах бүтэц

Оролт/Гаралтын төхөөрөмж
03 1. Интерфэйс
2. Бусад

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
3
 IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ – I

Мэдлэг Чадвар
Энэ лекцээр компьютерийн Лабораторийн хичээлээр
бүрэлдэхүүн хэсгүүд, хадгалах компьютерийн эд ангиудыг
төхөөрөмж, оролт гаралтын бие даан судлаж, тэдгээрийн
төхөөрөмжийн талаар үйл ажиллагааны уялдаа
дэлгэрэнгүй судлана. Сэдэвтэй холбоог тохируулан өөрийн
холбоотой асуултуудаар тухай хэрэгцээ шаардлагад
бүр өөрийгөө сорьж мэдлэгээ тохирсон компьютер
баталгаажуулна. худалдан авах.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
4
 Компьютерийн төв процессор
(Central Processor Unit) бол гол
хөдөлгүүр бөгөөд компьютер
доторх мэдээллийн урсгалыг
зохицуулах, арифметик, логик
үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг хамгийн
чухал чип буюу микросхем юм.
1. Процессор Процессор нь үйлдэл
гүйцэтгэхийн тулд оролт, гаралт,
хадгалах төхөөрөмжүүдийг
удирдах нэгэн төрлийн гол уураг
тархи юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
5
 Өгөгдлийн урсгал
Удирдлагын урсгал
Төв процессор
Хяналтын
төхөөрөмж

Үйлдэл гүйцэтгэх
төхөөрөмж

Үндсэн
Оролтын 1 Гаралтын
төхөөрөмж
санах ой төхөөрөмж

Гадаад
Хадгалах төхөөрөмж төхөөрөмжүүд
Зураг 2. Процессорын үйл ажиллагаа
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
6
• Жишээлбэл: “1 + 2 =“ тэгшитгэлийг компьютерт орууулья гэж үзвэл
дараах зарчмаар төхөөрөмжүүдийн үйл ажиллагаа явагдана.
• ① “1 + 2 =“ оролтын төхөөрөмжийг ашиглан оруулна (keyboard)
• ② “1 + 2 =“ хадгалах төхөөрөмжид хадгалагдана (main memory)
• ③ “1 + 2 =“ тооцоолох төхөөрөмжид боловсруулна (CPU)
• ④ Үр дүн “3” болохыг хадгалах төхөөрөмжид хадгална (main memory)
• ⑤ “3” гаралтын төхөөрөмж болох дэлгэц дээр гарч ирнэ (display)

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
8
2. Процессорын үндсэн тогтолцоо /Basic framework of CPUs/

• Эхэн үеийн компьютерийн процессорууд олон бичил схемтэй

байсан бол, харин технологийн дэвшилтээс процессор нэг бичил
схем дээр агуулагдах боломжтой болсон.
• Нэг бичил схемээс бүрдэх мөн микропроцессор гэж нэрлэгдэг
тухай процессорын үндсэн үүрэг болон ажиллагааны талаар
өгүүлье.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
9
2.1 Процессор /CPU/
Процессор нь олон тооны функцүүдийг
агуулсан байдаг. Жишээлбэл,
процессорын “хянах” функц нь төрөл
бүрийн төхөөрөмжүүд рүү зааврыг
илгээж, “үйлдэл гүйцэтгэх” функц нь
програмчлагдсан үйлдлийг зааврын
дагуу тооцоолох үүрэг гүйцэтгэдэг.
Орчин үед процессоруудын хэлбэр
хэмжээ хангалттай жижиг болж олон
тооны ухаалаг төхөөрөмжүүдийг
удирдах боломж ихэссэн.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
10
• CPU-н дамжуулах чадвар /CPU throughput/
Компьютерийн боловсруулах хурд нь процессорын
гүйцэтгэлээс хамаарна. Процессорын нэгж хугацаанд
боловсруулах өгөгдлийг бит гэсэн нэгжээр илэрхийлэх
ба битийн тоо боловсруулах чадлыг илэрхийлдэг.
Тухайлбал 32 битийн процессор 32, 64-н битийн
процессор 64 битийн мэдээллийг боловсруулж, бит их
байх тусам дамжуулах хүчин чадал илүү болж
процессорын үйл ажиллагаа өндөр үзүүлэлттэй байна.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
11
 • Процессорын битийн ялгаа
Бит Тайлбар
Компьютер, үйлдлийн систем, програм хангамжууд нь тухайн хугацаанд 32 битээр
өгөгдлийг дамжуулдаг. 32 битийн процессорууд хоёртын тоололд (4,294,967,295
нь аравтын тоо хүртэл) ажиллах чадвартай. 32 битийн процессор нь хязгаартай
бөгөөд 2^32 bit = 4GB хүртэл хаяглаж чадна. Өөрөөр хэлбэл 32 битийн үйлдлийн
системтэй компьютер дээд тал нь 4GB шуурхай санах ойг бүрэн хаяглаж
32-бит ажиллуулж чадна. Мөн виртуал санах ой үүсгэснээр процесс бүртээ 2GB зарцуулах
чадвартай (хатуу дискнээсээ зээлэх замаар). Комьпютертой холбогдсон бусад
төхөөрөмжүүд шуурхай санах ойгоор мэдээллээ нэг нэгрүүгээ дамжуулдаг (BIOS,
video card, ...) тэгэхээр улам багасч програмуудын ажиллах, үйлдлийн системийн
ашиглаж чадах санах ойн хэмжээ улам буурна. 4GB+1GB+1GB шуурхай санах ойтой
компьютер 2.2GB-ийг ашиглана.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
12
 • Процессорын битийн ялгаа
Бит Тайлбар
64-н битийн компьютер, програм хангамж нь тухайн үед 64-битээр
шилжүүлэх чадвартай. Техник хангамжийн хувьд, 64-бит нь компьютерийн
микропроцессор, компьютерийн шугамын регистрүүдийн өргөнийг
шалгахад ашигладаг. 2^64 = 17.2 тэрбум GB хүртэл хаягладаг. Windows7
Home edition 16GB, Windows7 Premium, Ultimate edition-үүд 192GB хүртэл
64-бит хаяглах хязгаартай. Виртуал санах ой үүсгэснээр процесс бүртээ 8TB хүртэл
зарцуулах чадвартай. 64 бит болсноор таны компьютер дээр програм
хангамжууд илүү их зайд ажиллах боломжтой.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
13
 Процессорын төрлүүд
Брэнд Хөгжүүлэгч Тайлбар
Анхны Pentium процессорын дараа Pentium Pro, Pentium II, Pentium III,
Pentium Pentium 4, Pentium D хувилбарууд гарсан.

Intel Бага зардлаар компьютер бүтээх зорилгоор хийгдсэн. Брэнд болсон

Pentium цувралын хувилбарыг шинэчилж өөрчлөхгүйгээр, өмнөх дээр
Celeron тулгуурласан процессорын дараагийн үеийн сайжруулсан хувилбар юм.

Athlon MP серверүүд, Athlon болон ерөнхий компьютер Athlon XP,

Athlon mobile Athlon болон Mobile Athlon 4 зэрэг зөөврийн компьютеруудад
AMD зориулагдсан.
Бага зардлаар хийхэд чиглэсэн ба Intel Celeron процессортой
Duron өрсөлдөхөөр зохиогдсон хувилбар юм.
PowerPC 601, 603, 604, 740, 750, G4 болон G5 төрлүүд орно. PowerPC
Motorola, IBM,
PowerPC процессорууд Apple-ийн Mac (Macintosh) компьютерууд шиг
Apple (alliance) тоноглогдсон байдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
14
2.2 Давтамж /Clock frequency/
“Clock” нь процессорын дотоод болон гадаад төхөөрөмжүүдтэй ажиллах
үйл ажиллагааны хугацааг зохицуулахад ашиглагдаж буй дохионы
мөчлөг. “Clock frequency” нь нэг секундэд дамжих дохионы тоог заана.
Процессор битийн хугацааны давтамжаас хамаарч, чадамж нь өөр
байдаг. Илүү өндөр хугацааны давтамжтай үед өгөгдөл боловсруулах
хүчин чадал их, боловсруулах хурд илүү хурдан байна. Тухайлбал,
“Clock” хэр хурдан байна дамжуулагч секундэд олон удаа тестлэгдэж
систем хурдан ажиллана. Процессорын чипүүд үргэлж тэдгээрийн
давтамжийн хурдаар илэрхийлэгдэнэ. Давтамжийн хурдыг Hertz-р
хэмжих ба нэг Hertz нь секундэд хийх давтамж (clock tick) юм.
Жишээлбэл: MHz буюу секундэд нэг сая удаа үйлдэл хийх бүрд 1 MHz нь
секундэд 1 сая цикл эргэлдэнэ гэсэн үг юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
15
 Мэдээлэл дамжуулах хурдыг хэмжих нэгж
Процессорын нэр нь “MHz (Megahertz)” буюу “GHz (Gigahertz)” гэсэн
нэгжүүдээр тэмдэглэгдсэн байдаг. Компьютерийн процессорын хурдны
нэгжээр тухайн компьютерийн хурдыг илэрхийлдэг.
Жишээлбэл, “Intel(R) Core (TM) i3-2120 3.30GHz”. Intel(R) процессор нь
хоёртын утгуудыг секундэд 3.3 тэрбум удаа шалгадаг. Процессор хурдан
байх тусам секундэд олон утга тестлэгдэж ба нэг секундэд илүү олон
шийдэл гарна.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
16
2.3 Мэдээлэл дамжуулах шугамын өргөн /Bus width/

Компьютерийн процессор, санах ой болон оролт, гаралтын

блокууд өөр хоорондоо тусгай шугамуудаар холбогддог ба
тэдгээрийг мэдээлэл дамжуулах шугам /bus/ гэдэг. Жишээ нь:
санах ойтой видео карт холбогдох эсвэл санах ойтой
компьютерийн процессор холбогдоход шугам идэвхтэй байна.
Шугам нь параллель эсвэл цуваа шугаман байна гэдэг нь
өнөөдөр бүх компьютер хоёр төрлийн шугам болох дотоод
шугам, гадаад шугам ашигладаг.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
18
• Дотоод шугам /Internal Bus/

“Дотоод шугам” нь процессор

доторх өгөгдлийг солилцоход
ашиглагддаг дамжуулах зам юм.
“core clock frequency” нь дотоод
шугамын хугацааны давтамжийг
заана. Дотоод шугаманд
компьютерийн видео карт, санах
ой болон дотоод бүрэлдэхүүн
хэсгүүд хоорондоо холбогдоно.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
19
• Гадаад шугам /external bus/
“Гадаад шугам” нь процессор, санах ой болон туслах төхөөрөмжүүдийн
хооронд өгөгдөл солилцоход ашиглагддаг дамжуулалтын зам юм. USB болон
SCSI зэрэг гадаад бүрэлдэхүүн холбогдох боломжтой төхөөрөмжүүд орно.
Физик бүтцийн хувьд эдгээр нь эд ангиудыг холбосон цахилгаан утаснууд байна.
Компьютерийн шугамын жишээ:

Дараалал Төрлүүд
A-F AGP, ATA, EISA, eSATA, ExpressCard, Firewire, FSB,
G-N HyperTransport, IDE, ISA, MCA, NuBus,
O-P PATA, PC Card, PCI, PCIe, PCMCIA
P-Z SATA, SBus, SCSI,USB,VLB,VME Bus,

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
20
2. Хадгалах Хадгалах төхөөрөмж нь компьютерийн
төхөөрөмж боловсруулах шаардлагатай, боловсруулсан
өгөгдлүүдийг багтаасан мэдээллүүдийг хадгалдаг
төхөөрөмж юм. Хадгалах төхөөрөмжийг төрөл
болон үйл ажиллагаанаас нь хамааран санах ой,
хадгалах хэрэгсэл гэж ангилдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
21
 1. САНАХ ОЙ /Memory/
“Санах ой” бол компьютерийн үйл
ажиллагаанд боловсруулахад шаардлагатай
программ болон өгөгдлийг хадгалахад
ашиглаж байгаа төхөөрөмжийг хэлнэ. Санах
ойн бичил схемүүд (хагас дамжуулагч)
ашиглан угсардаг. Мөн цаашид “үндсэн
санах ой” гэж нэрлэнэ. Үндсэн санах ой нь
компьютерийн микропроцессорт өгөгдлийг
богино хугацаанд хүргэх, командыг түргэн
гүйцэтгэх үүрэг бүхий микро схем юм.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
22
1.1 Санах ойн ангилал /Types of memory/
Дотоод санах ой
Дотоод санах ойн хувьд тогтмол санах ой /Read-Only Memory
(ROM)/, шуурхай санах ой /Random Access Memory (RAM)/ гэсэн
төрлүүдтэй.
Гадаад санах ой
Гадаад санах ой нь хагас дамжуулагчтай (флаш диск), соронзон
(хатуу диск), гэрлэн (CD, DVD, Blu-Ray г.м.) гэсэн төрлүүдтэй байдаг.
Эдгээрээс хатуу диск, CD уншигч нь орчин үеийн ихэнх
компьютеруудад стандарт болсон байдаг.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
23
 • Дотоод санах ойн төрлүүд DRAM

RAM
Санах ойг өгөгдөл хадгалах
аргаар нь дараах төрлүүдэд SRAM
хуваадаг. Энэ нь санах ойн
төрлийн нэр боловч өөр Санах ой
өөр аргаар мэдээллүүдээ Mask ROM
хадгалдаг.
ROM EPROM

EEPROM

Зураг 6. Санах ойн ангилал

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
24
 • ROM /Read Only Memory/
Тогтмол санах ой компьютерийг унтраасан байхад ч өөр дээрх мэдээллээ алдалгүй
хадгалсаар байдаг онцлогтой төрөл юм. Тогтмол санах ой компьютерийн BIOS-н
хадгалалт болон флаш санах ойг ашиглан дахин бичигдэх ба мэдээллийг зөвхөн
уншина. Тогтмол санах ой руу өгөгдлийг бичих боломжгүй зөвхөн уншдаг бөгөөд
компьютерийг асаахад ажиллуулдаг boot програмыг хадгалсан байдаг.
Төрөл Шинж чанар
Mask ROM Өгөгдөл нь үйлдвэрлэлийн үе шатанд нэг л удаа бичигддэг.
Өгөгдөл дахин бичиж болно. Өгөгдлийг хэт ягаан туяаны гэрлийг ашиглан
EPROM
арилгаж болно.
EEPROM-ийн өгөгдлийг цахилгаанаар арилгаж болно. Дижитал камер, IC
EEPROM картанд ашиглаж байгаа EPROM-ийн нийтлэг хэлбэр нь Flash санах ой юм.

Хүснэгт 5. Тогтмол санах ойн төрлүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
25
 • RAM /Random Access Memory/
Үндсэн санах ой болон кэш санах ойг ашиглан мэдээллийг уншиж бичдэг. Компьютер
ажиллаж байх үед мэдээллийг хаана хадгалах, хааш нь шилжүүлэх зэргийг шуурхай санах ой
зохицуулж байдаг. Шуурхай санах ой нь процессороос өгсөн командын дагуу өгөгдлийг
шуурхай хугацаанд хатуу диск рүү унших, бичих зэрэг үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг. Гэхдээ
эдгээр уншсан мэдээлэл нь зөвхөн компьютерийг асаалттай байх хугацаанд л хадгалагдаж
байх ба унтраасан тохиолдолд мэдээллээ бүрэн алддаг. Харин дахин асаахад үйлдлийн
систем болоод зарим хэрэгцээт файл болон командуудыг хатуу дискнээсээ дахин
ачаалладаг. Хүснэгт 6. DRAM, SRAM–ийн харьцуулалт
Харьцуулах үзүүлэлтүүд DRAM SRAM
1 Хүчин чадал их бага
2 Боловсруулах хурд удаан хурдан
3 Зардал бага их
4 Үйл ажиллагааг сэргээх (цахилгаан хангамж) боломжтой боломжгүй
5 Эрчим хүчний хэрэглээ их бага

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
26
 1.2 Санах ойн хэрэглээ /Memory applications/
Компьютерийн санах ойг хэрэглээний хувьд дараах (Хүснэгт 8) хэд хэдэн янзаар ангилах
ба өөр өөрийн онцлогуудтой байдаг.
Төрөл Шинж чанар

Main Програм болон процессорын боловсруулах өгөгдлийг хадгалдаг санах ой юм. DRAM-ыг энэ
memory зориулалтаар ашиглаж байна.
Хандалтын хурдны ялгааг багасгаж компьютерийг хурдасгахын тулд кэш санах ойг ашигладаг. Ихэнх
компьютерууд кэш санах ойгоор тоноглогдсон байдаг. Тэдгээр нь процессорын ойролцоо суурилах
Cache
Memory
ба “анхдагч кэш санах ой” болон “хоёрдогч кэш санах ой” гэж нэрлэдэг. SRAM энэ зориулалтаар
ашиглагддаг. Энэ нь зурган мэдээлэлтэй ажиллахад зориулагдсан нэмэлт байдлаар хийгдсэн санах
ой юм.
VRAM (Video RAM) дэлгэцийн адаптерт ашигладаг санах ой юм. График зурган мэдээлэл дэлгэцэнд
дамжихын тулд эхлээд үндсэн шуурхай санах ойгоос процессорт уншигдаад дараа нь видео
VRAM шуурхай санах ойд бичигдэнэ. Эндээсээ дэлгэцэнд мэдээлэл болон гарахдаа түүний тоон хэлбэрийн
сигнал аналог хэлбэрт хуваарилагдана. Өөрөөр хэлбэл дэлгэцний электрон цацрагт хоолой бүхий
төхөөрөмжийн хүлээж авах сигналын хэлбэрт шилждэг.
Өнөөгийн өндөр хүчин чадалтай ялангуяа сервер компьютерт зориулагдсан бага зардлаар их
хэмжээний санах ой гаргахын тулд хийсвэр ойг ашигладаг. Хийсвэр ой нь үндсэн буюу шуурхай
Virtual
memory
санах ой бөгөөд
Виртуал тухайн компьютерийн
Технологийн физикИНСТИТУТ
Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ багтаамжийг ихэсгэх нэг арга юм. Ингэхийн тулд
үндсэн буюу шуурхай
www.emust.edu.mn санах ой дээрээ хатуу дискний зарим хэсгийг шуурхай санах ой хэлбэрээр
хуваарилан ажиллуулж гарган авдаг санах ой юм. Хүснэгт 8. Санах ойн хэрэглээ 27
Процессор (хурдан) болон
үндсэн санах ойн (удаан)
боловсруулах хурдууд ялгаатай
учраас “кэш санах ой” нь
боловсруулах хурдны
хоорондох орон зайд ханддаг.
Кэш санах ойн мэдээлэлд
хандах хурдыг ихэсгэх
зорилгоор хамгийн сүүлд
ашигласан мэдээллүүдийг түр
хадгалдаг санах ойн нэг хэсэг
газар юм. Илүү хурдан
дамжуулах нь үндсэн санах ойд
хандах давтамжийг бууруулдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
28
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
29
 1.3 Үндсэн санах ойн төрөл
Үндсэн санах ойн төрөл компьютерийн төрлөөс хамаарна. Үндсэн
санах ойг өргөтгөх үед компьютерт үндсэн санах ойн төрлийг зөв
сонгох шаардлагатай.
Төрөл Тайлбар Нэгж SIMM
Ихэвчлэн хос хосоороо, ширээний
SIMM компьютер дээр хэрэглэгддэг. 32-bit unit
Сүүлийн үед хэрэглээ буурч байна.
Зөөврийн компьютеруудад DIMM
хэрэглэнэ. Сүүлийн үед ширээний 64-bit unit
DIMM компьютерууд дахь санах ой
болгон ашиглаж байна.

Хүснэгт 9. Санах ойн ажиллагаа Зураг 9. Үндсэн санах ойн төрөл

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
30
 184 pins

240 pins

240 pins

Зураг 12. DDR санах ойн ялгаа

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
31
 Зураг 11. Санах ойн харьцуулалт
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
32
2. Хадгалах хэрэгсэл /Storage media/ Уян диск
Соронзон диск
“Хадгалах хэрэгсэл” нь Хатуу диск
өгөгдөл, файл хадгалах CD-ROM
төхөөрөмж бөгөөд “туслах CD-R
CD-RW
хадгалах төхөөрөмж” гэж бас Хадгалах
Оптик диск DVD-ROM
нэрлэдэг. Тэжээлээс салсан ч хэрэгсэл DVD-RAM
хадгалах хэрэгсэл дээр DVD-R
хадгалагдсан, хуримтлагдсан DVD-RW
өгөгдлийг түгээх дамжуулах Туузан диск
боломжтой. Бусад
Соронзон оптик
Хадгалах багтаамж их байж,
өгөгдөл, програмыг хадгалж USB санах ой
Флаш санах ой
ашигладаг. Санах ойн карт
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn Зураг 13. Хадгалах төхөөрөмжийн төрлүүд 33
2.1 Соронзон диск /Magnetic disc/
“Соронзон диск” өгөгдлийг уншиж, бичихдээ соронзон орныг ашигладаг
хадгалах хэрэгслийн нэгэн төрөл юм. Соронзон дискнүүдийн хадгалах
багтаамжны түгээмэл хэлбэр, шинж чанарыг (Хүснэгт 10) харуулав.
Хадгалах Хадгалах Тайлбар Хэмжээ
төхөөрөмж хэрэгсэл
Уян хадгалах хэрэгсэл өгөгдлийг уншиж бичдэг,
FDD (Floppy 720KB
Floppy disk нимгэн, соронзоор бүрсэн гадуураа хуванцраас
Disk Drive) 1.44MB
бүрддэг.
Олон шаттай соронзон хучилттай металл дискнээс
HDD (Hard бүрдсэн хадгалах хэрэгсэл нь өгөгдлийг уншиж бичдэг
Hard disk 32GB-4TB
Disk Drive) ба компьютерт ашигладаг стандарт хадгалах хэрэгсэл.

SSD (Solid Өгөгдлийг хадгалахдаа чипэнд суурилсан санах ойн 32GB-

Solid Drive 512GB
State Drive) технологийг ашигладаг.
Хүснэгт 10. Соронзон дискний төрлүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
34
 • Соронзон дискний бүтэц
Соронзон дискийг ашиглахын
тулд эхлээд форматласан диск
ашигласан байх шаардлагатай
юм. Соронзон дискийг
форматлахдаа өгөгдлийг хадгалах
боломжтой болгож “зам” болон
“сектор” хэлбэртэйгээр зохион
байгуулдаг. Соронзон дискний
бүтцийг (Зураг 14) харуулав.
Зураг 14. Хатуу дискний бүтэц
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
35
• Соронзон диск унших, бичих үйл ажиллагааны
дараалал
Соронзон толгой тухайн зам руу шилжинэ.
(хайх үйлдэл хийнэ)

Тухайн секторыг эргүүлэхийн тулд ирэх ба буцаж эргэх үйлдэл

хийгдэх.
(эргэлтийн хугацааг хүлээх)

Тухайн секторээс унших болон бичих.

(өгөгдөл дамжуулах)

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
36
 • Хэсэгчлэн хуваах болон оновчлолын тооцоо
(defragmentation)
Хатуу диск энд тэнд олон хэсэгт өгөгдлийг хадгалахад
Fragmentation буюу “хуваагдал” үүсдэг.
Өгөгдлийг нэмэх, хасах, зөөхөд хөндлөн үргэлжилсэн секторт
хуваагдаж хадгалагддаг. Өгөгдөл хуваагдах үед хайх үйл
ажиллагааны тоо нэмэгдэж улмаар эргээд хандах хурдыг
бууруулдаг. Энэ нь дискний эргэлдэх хөдөлгөөн ихсэх байдлаар
мэдэгддэг. Зайлшгүй тодорхой хугацаанд тусгай програм
хангамжийг ашиглан optimization буюу “оновчтой”-гоор
хуваагдмал байдлыг засварлах шаардлагатай.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
37
 Зураг 15. Хатуу дискний хуваагдал

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
38
 2.2 Оптик диск /Optical disk/
“Оптик диск” өгөгдөл уншиж, бичихдээ лазер гэрэл ашигладаг хадгалах
төхөөрөмжийн нэгэн төрөл юм.
Хадгалах Хадгалах Хадгалах
төхөөрөмж хэрэгсэл Шинж чанар багтаамж

Зөвхөн уншигддаг төхөөрөмж ба зардал бага

CD-ROM учраас, CD-ROM ашиглан программ
CD-ROM
drive хангамжийн багцуудыг тарааж хэрэглэж
байсан.
650MB
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба
CD-R 700MB
CD-R өгөгдлийг зөвхөн уншиж болдог бөгөөд үүний
drive
дараа нэг удаа бичиж болно.
CD-RW Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба 1000
CD-RW
drive удаа бичих боломжтой.
Хүснэгт 11. Оптик дискний төрлүүд
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
39
DVDROM Том хэмжээний видео, програм хангамжийг түгээхэд Нэг талт, нэг
DVDROM
drive ашигладаг зөвхөн уншигдах төхөөрөмж юм. давхарга: 4.7GB
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба дижитал видео Нэг талт, хоёр
DVDRAM давхарга: 8.5GB
DVDRAM камер гэх мэт төхөөрөмжүүд их хэмжээний бичлэг
drive
хэрэглэнэ.
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба өгөгдлийг
DVD-R зөвхөн уншиж болдог бөгөөд үүний дараа нэг удаа
DVD-R
drive бичиж болно. DVD-R дээр тэмдэглэгдсэн өгөгдлийг DVD-
ROM төхөөрөмж болон DVD тоглуулагч унших болно.
DVD-RW Энэ төхөөрөмж өгөгдлийг уншиж, бичдэг. CD-RW-тэй
DVD-RW
drive ижил 1000 удаа бичигдэх боломжтой.
Энэ төхөөрөмж өгөгдлийг уншиж, бичдэг. Blu-Ray Нэг талт, нэг
формат Sony болон Panasonic хамтарсан компаниудын давхарга: 25GB
Blu-ray есөн консерциум багтаасан байна. CD, DVD-тэй адил -12 Нэг талт, хоёр
Blu-ray
drive см-ийн диаметр нь оптик диск ба видео зэрэг өгөгдөл , давхарга: 50GB
хадгалах хүчин чадал их хадгалах хэрэгсэл юм.

Хүснэгт 11. Оптик дискний төрлүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
40
2.3 Флаш санах ой /Flash memory/
“Флаш санах ой” цахилгаан унтарсан ч агуулгыг хадгалж үлддэг ба дахин
бичигдэх санах ойн хувирдаггүй төрлийн нэг юм.
Хадгалах Шинж чанар Хадгалах
хэрэгсэл багтаамж
Унших, бичих өгөгдлийг флаш санах ой
USB санах ой ашигладаг. Компьютерт холбогдох
боломжтой, жижиг хэмжээтэй, зөөвөрлөхөд хэдэн арван MB
хялбар төхөөрөмж юм. хэдэн арван GB-
Унших, бичих өгөгдлийг флаш санах ойд ын багтаамжтай.
SD санах ойн
ашигладаг. Дижитал камер, гар утсанд
карт
хэрэглэгддэг.
Хүснэгт 12. Флаш санах ойн төрлүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
41
2.4 Бусад
Хадгалах Хадгалах Хадгалах
Шинж чанар
төхөөрөмж хэрэгсэл багтаамж
Соронзон Magnetic Туузан төхөөрөмж өгөгдлийг үргэлжлүүлэн хэдэн арван
туузан tape уншиж, бичдэг. Соронзон дискний төрлүүд GB Хэдэн
төхөөрөмж ерөнхий зориулалтаар ашигладаг зуун хүртэл
компьютеруудыг эхлэх болон дуусахдаа блок
бүрийг уншиж, бичдэг. Соронзон хальсны
формат "DAT" болон 8мм-ийн соронзон
хальс байдаг. Компьютерт DAT соронзон
хальсыг ихэвчлэн өгөгдлийг нөөцлөхөд
ашиглагдаг.
Лазер гэрэл болон соронзон орноор хэд хэдэн
MO төхөөрөмж
өгөгдлийг бичиж, зөвхөн лазер гэрлээр зуун MB Хэд
(Magneto MO
өгөгдлийг уншдаг ба олон дахин бичих хэдэн GB
оптик диск)
чадвартай.
Хүснэгт 12. Хадгалах төхөөрөмжийн бусад төрлүүд
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
42
 3. Хадгалалтын шаталсан бүтэц /Storage hierarchy/
“Хадгалалтын шаталсан
бүтэц” нь компьютерт
ашигладаг хадгалалтын
төхөөрөмжүүдийн
бүтцийг төлөөлүүлэн
пирамид хэлбэртэй
шаталсан бүтцийн схем,
мэдээлэл хадгалах
төхөөрөмжийг ашигладаг.
Зураг 16. Хадгалах төхөөрөмжийн өгөгдөлд
хандах хандалтын хурдны дараалал

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
43
3. Оролт, гаралтын Оролтын төхөөрөмж гэдэг нь боловсруулах
төхөөрөмж төхөөрөмжид ямарваа нэгэн өгөгдлийг оруулах
үйлдэл хийдэг төхөөрөмж юм. Гаралтын
төхөөрөмж гэдэг бол хэрэглэгчийн оруулсан
өгөгдлийг дүрс, дуу авиа, текст хэлбэрээр
хүргэх үйлдэл хийдэг төхөөрөмж юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
44
1. Оролт/Гаралтын интерфэйсүүд /Input/Output interface/
“Оролт гаралтын интерфэйс” нь компьютер, төхөөрөмж хоёрын
хоорондох өгөгдлийг (цахилгаан дохио) солилцох завсрын
төхөөрөмж болон систем юм.
Компьютер болон туслах төхөөрөмжүүдийн хооронд солилцох
өгөгдлийн төрлийг (Зураг 3.2) харуулав.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
4
 • Аналог
“Аналог” мэдээлэл нь
тасралтгүй утга
илэрхийлдэг ба хугацаа
үргэлжилсэн байдаг тул
өөрчлөлтүүд нь
давалгаа маягаар
илэрдэг. Унтралт, дуу
чимээ дамжуулах зай
нь ихсэх тусам улам бүр
Зураг 17. Өгөгдөл дамжуулах
тод болдог. аналог хэлбэр
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
46
 • Дижитал
“Дижитал” мэдээлэл нь
тодорхой тоон утгаар
илэрхийлэгддэг.
Өөрчлөлтийн улмаас тоон
утга хувиргадаг ба
хөндлөн хэлбэртэй график
гарна. Дижитал мэдээлэл
буурахад өртөмтгий биш ба
дуу чимээ дамжуулах зай
Зураг 18. Өгөгдөл дамжуулах
нэмэгддэг. дижитал хэлбэр

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
47
Компьютер мэдээллийг тоон утга болгон хувиргаж
цахилгаан дохионд тулгуурлан өгөгдөлийг боловсруулдаг.
Өөрөөр хэлбэл үйлдлүүдийг зохицуулж, тоон мэдээллийг
боловсруулдаг.
Компьютер болон туслах төхөөрөмжүүдийн хооронд
цахилгаан дохиог солилцоход дамжуулагчийн үүргийг
интерфэйс гүйцэтгэдэг. Оролт гаралтын интерфэйс нь
өгөгдлийг дамжуулахдаа цуваа интерфэйс, зэрэгцээ
интерфэйс болон утасгүй сүлжээний интерфэйсүүдийг
хэрэглэдэг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
48
 1.1 Цуваа интерфэйс /Serial interface/
“Цуваа интерфэйс” тухайн
үед нэг бит өгөгдлийг
шилжүүлдэг интерфэйс юм.
Энэ нь цөөн тооны
дохионы шугамуудыг
ашигладаг ба урт зайд
дамжуулахад
тохиромжтой, дохио
өөрчлөгдөхөд өртөмтгий
Зураг 19. USB интерфэйс
биш байдаг.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
49
 Хүснэгт 13. Цуваа интерфейсийнн төрлүүд
Standard Тайлбар
RS-232C Модем, хулганыг компьютерт холбоход ашигладаг интерфэйс. PC/AT төрлийн
компьютеруудад бүтээсэн стандарт юм.
USB Гар, хулгана, хэвлэгч, дэлгэц зэрэг дагалдах олон төрлийн төхөөрөмжийг
холбоход хэрэглэгддэг интерфэйс. Өгөгдөл дамжуулах хурд нь өндөр хурдны
горимд (USB 2.0) 480Mbps, бага хурдны горимд (USB 1.1) 1.5Mbps байдаг.
Сүүлийн үед USB нь ихэнх төхөөрөмжүүдтэй холбогдох боломжийг олгодог.
IEEE1394 Дижитал видео камер, DVD-RAM гэх мэт төхөөрөмжүүдийг холбоход
хэрэглэгддэг интерфэйс юм. 63 хүртэл төхөөрөмжүүдтэй холбогдож
ашигладаг. Түүнчлэн "FireWire" болон "i.Link.“ гэж нэрлэдэг.

Зураг 20. Цуваа интерфэйсүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
50
 1.2 Зэрэгцээ интерфэйс /Parallel interface/
“Зэрэгцээ интерфэйс” нь
хэд хэдэн битээс бүрдэх ба
бүлгээр өгөгдөл
дамжуулдаг интерфэйс юм.
Энэ нь дохионы шугмын
багц ба зэрэгцээ өгөгдөл
илгээдэг бөгөөд дохио
хэлбэлзэлтэй байдаг тул
алсын зайд дамжуулахад
тохиромжгүй сул талтай.
Зураг 21. SCSI интерфэйс
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
51
 Хүснэгт 14. Зэрэгцээ интерфейсийнн төрлүүд
Standard Тайлбар
Голчлон хэвлэгчийг компьютерт холбогдож ашигладаг интерфэйс.
IEEE1284 Хэвлэгчээс гадна сканнер болон MO /magneto-optical/ төхөөрөмжүүдийг
холбоход хэрэглэдэг.
Small Computer System Interface нь компьютерийг хатуу диск, CD-ROM,
сканнер, принтер, tape төхөөрөмж болон бусад төхөөрөмжүүдтэй холбодог
SCSI өмнөх холбох байгууламжаас хурдан, ANSI стандартын интерфэйс юм.
(pronounced Хамгийн сүүлийн үеийн SCSI-гийн стандарт болох 16-bit bus бүхий Ultra-2
“scuzzy”) SCSI нь секундэд 80 мегабайт хүртэлх хурдаар мэдээллийг дамжуулах
боломжтой. Bus-ийн өргөнөөс шалтгаалаад нэг SCSI портонд 7-15 хүртэлх
төхөөрөмжийг залгадаг.

Зураг 22. Зэрэгцээ интерфэйсүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
52
 1.3 Утасгүй сүлжээний интерфэйс /Wireless interface/

“Утасгүй сүлжээний интерфэйс” хэт улаан туяаны буюу утасгүй

дамжуулах технологи ашиглан өгөгдлийг дамжуулдаг интерфэйс юм.
Дамжуулах хурд удаанаас хурдан байх боловч дамжуулах зай нь
богино байна. Утасгүй сүлжээний интерфэйсүүд ерөнхийдөө богино
зайд тохирсон байдаг.

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
53
 1.3 Утасгүй сүлжээний интерфэйс /Wireless interface/
Хүснэгт 15. Утасгүй сүлжээний интерфейсийнн төрлүүд
Стандарт Тайлбар
IrDA нь хэт ягаан туяагаар өгөгдөл дамжуулахад зориулан стандарт. Төхөөрөмжүүд нэг нь
нөгөөтэйгөө IrDA стандартын дагуу ажиллах боломжтой, гэвч тэд хэдхэн метрт
тусгаарлагдсан, тодорхой шугамд харагдах зайд байх хэрэгтэй. IrDA зэрэгцээ портуудтай
IrDA
төстэй дамжуулах түвшиний холболтуудтай. Дамжуулах зай хоёр метр дотор байдаг.
Төхөөрөмжүүдийн хооронд обьектууд саад учруулж байгаа бол хөндлөнгийн өгөгдлийг
дамжуулах тохиолдол гардаг.
2.4GHz зурвасыг ашигласан утасгүй холбооны интерфэйс 10 метрийн хязгаар дотор 1Mbps
дамжуулах хурдаар хангадаг. 1 Mbps болон дамжуулах хурд 721 Kbps дамжих чадвартай.
Үүнд компьютер, хэвлэх төхөөрөмж, PDA, гар утас дотор багтана. IrDA –тай харьцуулахад
Bluetooth
объектууд саад учруулах нь харьцангуй бага юм. Bluetooth-г хэрхэн хэрэглэж болох нэг тод
жишээ бол, ямар нэг тусгай холбогчгүйгээр гар утас руу компьютерийг холбох юм. SMC-ийн
USB Bluetooth адаптерын нэг жишээ юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
54
4. Компьютерийн Компьютерийн техник хангамж гэдэг нь
техник хангамж бидний гарт баригдаж, нүдэнд харагдаж
байгаа бодит биет тоног төхөөрөмжүүдийг
хэлнэ. Эдгээр нь өөрийн гэсэн нэр, хүчин
чадал, онцлог шинж чанартай өөрийн гэсэн
гүйцэтгэх үүрэгтэй байдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
55
 1.1 Компьютерийн төрөл /Types of computers/
Төрөл Тайлбар Хэрэглээ
Маш хурдан, өндөр гүйцэтгэлтэй, шинжлэх Цаг агаар урьдчилан мэдээлэх,
Супер компьютер ухаан ба технологийн өгөгдлүүдийг замын хөдөлгөөний хяналт,
/Supercomputer/
боловсруулдаг. сансрын хөгжил гэх мэт
Оффисын боловсруулалт ба шинжлэх ухаан, Галт тэрэгний суудал захиалга,
Энгийн компьютер
технологийн өгөгдлүүдийг хамтад нь онлайн банкны хадгаламжийн
/General purpose
computer/ боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл “Mainframe” систем гэх мэт
компьютер юм.
Оффисын Албан байгуулагуудад ашиглагддаг оффисын Бараа материалын хяналт,
компьютер /Office зориулалттай компьютер. Өөрөөр хэлбэл борлуулалт удирдлага гэх мэт
computer/ “business server” компьютер юм.
Өндөр хүчин чадалтай супер компьютеруудыг Том хэмжээний мэдээллийн
цөөн тоогоор байгуулж тэдгээр систем боловсруулах, их
Cloud computing
компьютеруудад дэлхийн хаанаас ч хандах хэмжээний өгөгдлүүдийг
боломжтой. солилцох гэх мэт
Хүснэгт 16. Компьютерийн төрлүүд
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
56
 Хүснэгт 16. Компьютерийн төрлүүд
Төрөл Тайлбар Хэрэглээ
Desktop болон laptop компьютер дээр дахин Программчлалын аргаар нэмэлт
нэгэн virtual компьютер үүсгэх боломжийг үйлчилгээ явуулах орон зайн
Virtual computing
олгодог. Windows, Ubuntu үйлдлийн үйлчилгээ үзүүлэх гэх мэт
системийг зэрэг хэрэглэж болдог.
Smartphone нь компьютерийн хийдэг олон Өдөр тутмын үйл ажиллагаандаа
Apple компьютер үйлдлийг хийж чадах хүчин чадал бүхий өргөн ашиглаж байгаа гар
ухаалаг гар утас юм. утаснууд
Ухаалаг гар утас Таблет компьютер нь мобайл, зөөврийн Зураг төсөл боловсруулах гэх мэт
/Smartphones/ компьютер хоёрыг нэгтгэж үйлдвэрлэсэн төрөл бүрийн зориулалтаар
төхөөрөмж юм. ашигладаг
Хэрэглэхэд хялбар авч явахад амархан Зарим нисгэгчид нислэгийн
төхөөрөмж, кино үзэх, тоглоом тоглох, үедээ ашиглаж заавар гаргаж
Tаблет компьютер
шинэ мэдээ мэдээлэл, ном сонин унших авдаг бөгөөд энэ заавраар
/Tablet PC/
зэрэг боломжийг олгодог. онгоцны нислэгийг хөнгөвчилж,
түлш хэмнэх боломжтой болжээ
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
5
 1.2 Компьютерийн төрөл /Types of PCs/
Шинж чанар
Төрөл Тайлбар Хэмжээ Өргөтгөх Эрчим хүч
(Хүнд) хэрэглээ
Ширээний компьютер
Их Их Их
Tower Босоо байрлалтай
Desktop Slimline Хэвтээ байрлалтай
All in One Дэлгэцэндээ бүх эд ангиуд нь
нэгтгэгдсэн
Зөөврийн компьютер, 100В/200В цахилгаанд
Laptop
залгаж ашиглана.
Энэ компьютер нь A4 ба B5 гэсэн хэмжээтэй
Notebook
байна.
Гарын алга шиг хэмжээтэй хувийн компьютер.
Ө.х “Palmtop” ихэвчлэн хаяг, хуваарь зэрэг
PDA хувийн мэдээллийг удирдахад хэрэглэдэг ба
Бага Бага Бага
интернэтэд холбогддог.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn Хүснэгт 17. Персонал компьютерийн төрлүүд
58
 2. Оролтын төхөөрөмжүүд /Input devices/
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Компьютерийн гар Тэмдэгт оруулахад зориулагдсан стандарт төхөөрөмж
Тэмдэгт, тоо
/Keyboard/
Хулгана нь гадаргуу дээр хөдөлгөснөөр
Хулгана /Mouse/ хавтгай дэлгэцэнд талбарыг заах компьютерийн төхөрөмж

Байршлын мэдээллийг бөмбөлөг ашиглан оруулдаг

Trackball
төхөөрөмж
Trackpad Хавтгай гадаргуу дээр хуруугаа хөдөлгөж заагчийг удирддаг
Заах төхөөрөмж (Мэдрэгч самбар) төхөөрөмж
Pointing stick 4 зүгт хөдөлдөг гарны дунд байрладаг төхөөрөмж.
Төлөвлөгөө болон тусгай зориулалтын зургийг хавтгай
Digitizer/tablet гадаргуут төхөөрөмжинд ‘stylus pen’ ашиглан зурдаг.

Touch Panel/ screen Мэдрэгч дэлгэцийг ашиглан дүрс, товчлууруудтай ажиллана.

(мэдрэгч дэлгэц)
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
Хүснэгт 18. Оролтын төхөөрөмжийн төрлүүд 59
 • Оролтын төхөөрөмжүүд
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Тоон, фото зураг, энгийн зураг, хэвлэмэл
материал, гараар бичсэн тэмдэгтүүдийг
Image scanner компьютерт тоон өгөгдөл болгон оруулдаг
төхөөрөмж
Энгийн камер боловч зурган өгөгдлийг тоон
Digital camera өгөгдөлд шилжүүлдэг.
Зураг оруулах
Бүтээгдэхүүнд байрлуулсан баркодыг оптикаар
төхөөрөмжүүд Barcode уншигч уншдаг төхөөрөмж

OCR (Optical Character Гараар бичсэн тэмдэгтүүд болон хэвлэсэн

Reader) Device тэмдэгтүүдийг оптикаар уншдаг төхөөрөмж

OMR (Optical Mark Reader) Хариултын хуудсан дээр харандаагаар будсан

device тэмдэгтийг оптикаар уншдаг төхөөрөмж

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn Хүснэгт 19. Оролтын төхөөрөмжийн төрлүүд
60
• Оролтын төхөөрөмжүүд
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Дуу авиа оруулдаг Дуу авиаг микрофоноор дамжуулан компьютерт
төхөөрөмж оруулна.

Бусад оролтын Гараар тэмдэгт Хавтгай гадаргуутай төхөөрөмжинд гараараа бичсэн

төхөөрөмж оруулдаг төхөөрөмж тэмдэгтүүдийг компьютерт оруулна.

Соронзон тууз бүхий картуудыг уншина. Үүнд:

Соронзон карт уншигч зээлийн карт болон дебит карт орно.

Хүснэгт 20. Оролтын төхөөрөмжийн төрлүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
61
KINECT SENSOR V.2

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
62
HAPTIC DEVICE

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
63
LEAP MOTION

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
64
3. Гаралтын төхөөрөмжүүд /Output devices/
Гаралтын төхөөрөмж гэдэг бол компьютерт оруулсан өгөгдлийг
дүрс, дуу авиа, текст хэлбэрээр гаргах үйлдэл хийдэг төхөөрөмж
юм. Түүнчлэн гаралтын төхөөрөмж нь одоо үед бидний
хэрэглээ болсон компьютерийн бүтцийн нэг томоохон хэсэг
болдог.
• Дэлгэцийн үзүүлэлт: Дэлгэц нь доор дурдсан үзүүлэлтээр
хоорондоо ялгагдаж байдаг. Үүнд:Үйлдвэрлэсэн компани
• Дэлгэцний хэмжээ - Inch
• Өргөн дэлгэцээр харуулах эсэх
• Өнгө ялгаруулалт
• Үйлдвэрлэсэн технологи гэх мэт
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
65
 Дэлгэц
Төрөл Шинж чанар
Катодон цацрагт хоолойг ашиглан бүтээгдсэн. Ихэвчлэн 15, 17,
Катодон цацрагт хоолой
21 инчийн хэмжээтэй байх ба гүйцэтгэл сайтай боловч сул тал нь
/CRT display/
эрчим хүч ихээр ашигладаг, овор хэмжээ ихтэй.
Шингэн талстан дэлгэц Шингэн талстыг ашиглан бүтээгдсэн ба 10-60 инч хэмжээтэй.
/LCD display/
Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим хүчийг
Органик гэрэлт диодон
хэмнэх давуу талтай ба органик нэгдлүүдээр бүтээгдсэн.
дэлгэц /OLED display/

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
66
 Хэвлэх төхөөрөмж
Төрөл Шинж чанар
Лазер хэвлэгч Хуурай технологийн хор ашиглан компьютераас өгсөн зураг,
/Laser printer/ хүснэгтэн мэдээллийг хэвлэнэ.
Бэхэн хэвлэгч Шингэн технологийн хор мэдээллийг хэвлэх ба хямд өртгөөр
/Inkjet printer/ өндөр чанартай хэвлэгч юм.
Цэгэн цохилтоор хэвлэгч Нүүрс төрөгчийн цаасыг ашиглан хэвлэнэ. Гадаад паспортын
/Dot impact printer/ дугаар, төмөр замын билет зэргийг хэвлэхэд ашиглана.
Дулаан дамжуулалтаар Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим хүчийг
хэвлэдэг хэвлэгч /Thermal хэмнэх давуу талтай. Органик нэгдлүүдээр бүтээгдсэн.
transferprinter/
Хүснэгт 22. Цуваа хэвлэгчийн төрлүүд

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
67
• Хэвлэх төхөөрөмжийн гүйцэтгэлийг үнэлэх

Нэгж Тайлбар
Нэг инчид ноогдох /dot per inch/ (ойролцоогоор 2,5 см квадратад)
Dpi цэгийн нягтаршилыг тодорхойлно. Жишээ нь: 600dpi дөрвөлжин
хэмжээс нь 600*600=360.000 цэг
1 минутанд хэвлэх хуудасны /page per minute/ тоо. Тухайн хэвлэгчийн
Ppm хурдаас шалтгаалах ба хуудас хэвлэгчийг тодорхойлдог нэгж юм.

Секундэд хэвлэх тэмдэгтийн /characters per second/ тоо. Цуваа

Cps хэвлэгчийг тодорхойлдог нэгж юм.

Хүснэгт 23. Хэвлэх төхөөрөмжийг хэмжих нэгж

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
68
3D PRINTER

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
69
PROJECTION MAPPING DEVICE

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
70
VIRTUAL REALITY DOME

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
71
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
72
 Нэмэлт материал
1. Applied Information Technology Engineer Examination
2. http://www.wikihow.com
3. http://shontko.blog.gogo.mn/read/entry110675
4. http://www.tftcentral.co.uk/specs.htm
5. http://support.dell.com/support/edocs/monitors/2408WFP/e
n/UG/about.htm

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
73
АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ

www.emust.edu.mn
74