Gotika. Umetnost.

Arhitektura

Gotika ili gotska umetnost (u arhitekturi), odnosno

gotski stil, je bio umetnički pravac, koji je sledio iza
romanike posle 12. veka (u Francuskoj) do kraja 15.
veka (u srednjoj i severnoj Evropi).

Najpre je upotrebljavan kao pogrdan izraz (nastao u

Italiji), "gotika" je kao ogorčenje nad tuđim protiv-
antičkim importom Gota, koji se odomaćio i koji se u
prvom redu upotrebljavao za označavanje arhitekture i
ornamentike gde se u prvom redu i najviše ova
umetnost odrazila i gde je bila najvidljivija. Od 13.-tog
veka gotika se raširila na sve discipline u umetnosti.
Kolevka gotike je bila Francuska.
Gotsko slikarstvo

U doba gotike umetnost se

podjednako razvijala i kao
skulptura i kao slikarstvo.
Tražio se "red i čistoća" u
umetnosti. U doba gotike
pretrpani timpanoni se sređuju
i javljaju se geometrijske forme
i na portalu se formiraju više
razrađenih zona.
Reljef se izvlači iz ravni zida, ali zadržava okvir
arhitekture i od njenog uticaja biće oslobođena tek u
doba renesanse kada je nastalo posebno
skulptorsko delo.

Gotika je uništila velike zidne površine koje su bile

pogodne za oslikavanje. Skeletna gotska
konstrukcija je uništila zidne slike i nema više
mogućnosti da se one razvijaju, ali su ovu funkciju
prihvatili otvori i prozori koji se ovde nalaze i
omogućavaju jednu novu tehniku slikanja na staklu -
vitraž.
Slikarstvo gotike ne ume da
realizuje dubinu slike.

Javljaju se i teoretičari
(Vitilio) koji se bave
problemom prostora na slici
i perspektivom i koji su
uticali na slikare i smatra se
da su inspirisali Đota i
umetnike njegovog
vremena.
Slike u ranoj Gotici su slikane u stilu ikona.
Stroge monumentalne kompozicije sa pozadinom zlatne boje.
Umetnici istom bojom dobijaju senku i poznaju
zgusnutu i razređenu boju. Vitraž je jedna plemenita
tehnika koja se razvijala u gotici, staklo se vezuje u
većim i manjim delovima i gradi sliku. To su slikarske
kompozicije u velikim dimenzijama.

Struktura slike je dvodimenzionalnog karaktera.

Dominiraju boje crvena, plava, modre i žute boje.

Konture se razvijaju i formiraju se olovom. Kasnije se
javljaju i drugačiji pristupi u fazi dekadencije,
kompozicije su manje, smanjuju se staklene površine,
javlja se dodavanje senki i tehnika gde se samo
sredina obrađuje u vitražu.
 vitraž: Hristov ulazak u
Jerusalim, Chartres
katedrala, oko 1150. god.
Jesejeva loza, katedrala Chartres,
1150-70. god.
U slikarstvu osim tradicionalne slikarske tehnike
koje je bilo knjižno slikarstvo, a zahvaljujući
gubitku zidnih površina upotrebom skeletnog
sistema konstrukcije objekata u gotici dolazi do
pojave slikarstva na staklu, nove slikarske
tehnike koje se razvija u gotičkoj umetnosti i
pored skulpture postaje jedan od glavnih
elemanata ukrašavanja i dekorisanja objekata.

Katedrale kako su se utrkivale koja će od njih biti

višlja tako se utrkuju i koja će imati najbolje i
najlepše vitraže.
Knjižna slikarstvo, delovi iz Biblije
Nova tehnika je i pojava slikarstva na ploči, odnosno
slike koja je izrađena na specijalno napravljenoj
drvenoj ploči od tvrdog drveta koja se lepi iz
unakrsno poslaganih delova i koja je po nekim
mitovima bila pokrivena i platnom i ako se zna da je
slika na platnu nastala tek u doba renesanse.

Novi elementi realizma oko 1400. godine dolaze iz

Burgundije i flamanskih oblasti (braća Van Ajk) i
težište razvoja je preneseno u francusko- holandske
oblasti (Avinjon, Burgundija i Holandija) odakle se
gotika proširuje u druge oblasti Evrope.
 Gotska arhitektura

Gotska arhitektura se razvila

u prvoj polovini 12. veka do
16.-tog veka (u severnoj
Evropi).

Karakteristika gotike je
skeletna konstrukcija i vitkost
formi koje je ona omogućila i
koje se kreću prema vertikali
- na gore.
SREDINOM XII VEKA NA PODRUČJU
IL-DE-FRANSA DOLAZI DO NOVINA U
KONSTRUKCIJSKOM SISTEMU
GRAĐEVINA KOJI OD MASIVNOG
PRELAZI U SKELETNI.

•U VREME RAZVOJA OVAJ NAČIN

GRAĐENJA NAZIVAO SE OPUS
FRANCIGENUM ILI OPUS MODERNUM.
U RENESANSI SU ITALIJANSKI
UMETNICI OVA DELA SMATRALI
PLODOM RADA VARVARSKIH PLEMENA
I ZATO JE NASTAO NAZIV GOTIKA, KOJI
JE TADA BIO POGRDAN, A DANAS JE
USVOJEN KAO NAZIV STILA.

•PO NEKIM ISTRAŽIVAČIMA GOTIKA JE

POSLEDNJA ORIGINALNA STILSKA
ARHITEKTURA KOJA JE STVORILA
VELIKE KONSTRUKCIJSKE NOVINE.
•ELEMENTI STILA ZAČINJU SE I NAZIRU VEĆU ROMANSKOJ
ARHITEKTURI, PA JE GOTIČKA KONSTRUKCIJA NASTALA
RACIONALIZACIJOM KONSTRUKCIJSKOG SISTEMA ROMANSKIH
GRAĐEVINA.

•GRADITELJI SU DOBRO SAVLADALI GEOMETRIJU, ODLIČNO SU

POZNAVALI MATERIJALE I NJIHOVE OSOBINE

•GRADITELJI I ZANATLIJE NISU VIŠE PRETEŽNO KALUĐERI, VEĆSE

GRUPIŠU U BRATSTVA (ZIDARSKE LOŽE) KAO LAICI (SVETOVNJACI) I
ČUVAJU TAJNU VEŠTINU GRAĐENJA

•KAKO SU GRAĐEVINE BILE MONUMENTALNE, ČESTO SU VEOMA DUGO

GRAĐENE, PA SU NEKE OD NJIH ZAVRŠENE U KASNIJIM STILSKIM
EPOHAMA
•U XII veku POSTEPENO DOLAZI DO PROMENE TIPA INVESTITORA
•SVE ČEŠĆE SU PORUČIOCI GRADSKE UPRAVE, A NE SAMO CRKVA
•IZVOR FINANSIRANJA ZATO NIJE SIGURAN I DOLAZI DO ZASTOJA U
GRADNJI

•GRADITELJI SU SVE ČEŠĆE LAICI, UDRUŽENI U ZIDARSKE LOŽE

•DVE TEORIJE O NASTANKU GOTIKE:

1 KONSTRUKCIJSKA
2. ESTETSKA

•GOTIKA SE BRZO ŠIRILA EVROPOM; U ITALIJI NIJE NIKADA BILA

OMILJENA
•OSNOVNI TIP SAKRALNE GRAĐEVINE JE BAZILIKA NA KOJOJ SU
NOVINA TRI OSNOVNA KONSTRUKCIJSKA ELEMENTA:

1.PRELOMLJENI LUCI I PRELOMLJENI SVOD

2.REBRASTI SVOD (KRSTASTI SVOD SA REBRIMA)
3.KONTRAFORI I POTPORNI LUCI
 •PRELOMLJENI LUCI SU UOBIČAJENI.

•OPTEREĆENJE SE SVODI SVE BLIŽE VERTIKALI, ŠTO JE POVOLJNO

•LUCI SE KORISTE U KONSTRUKCIJSKE I U DEKORATIVNE SVRHE

•UVODI SE NIZ NOVIH SLOŽENIH PROFILA U ZAVISNOSTI OD POLOŽAJA

CENTRA ILI CENTARA

Kada se polukružnom
luku ukloni deo temena i
približe donji delovi
dobija se Prelomljeni luk
Izgled rebrastog svoda,
sa rebrima, poprečnim
prihvatnim i bočnim,podužnim
prislonjenim lucima
Profili rebara postaju sve složeniji
•SVODNI SISTEM JE, PO PRAVILU, REBRAST I FORMIRAN PO TRAVEJIMA

•DVA OSNOVNA SISTEMA SU:

A/ 1 TRAVEJ U GLAVNOM BRODU ODGOVARA 1 TRAVEJU U BOČNIM
BRODOVIMA,
B/ 1 TRAVEJU U GLAVNOM BRODU ODGOVARAJU 2 TRAVEJA U BOČNIM
BRODOVIMA

•PORED OVIH, KARAKTERISTIČAN JE ŠESTODELNI (SIKSPARTITNI)

SVOD, PRVI PUT PRIMENJEN NA CRKVI NOTRE DAME U PARIZU

•DALJOM RAZRADOM, DEKORATIVNA UPOTREBA REBARA NE SLEDI

LOGIKU KONSTRUKCIJE I JAVLJAJU SE ZVEZDASTI I DRUGI
FANTASTIČNI OBLICI
Kontrafori se prvo javljaju
na crkvi Notre Dame u
Parizu 1180., na katedrali u
Šartru1194.

U romanici su iznad bočnih

brodova bile galerije koje
su se postepeno sužavale i
pretvarale u niše, a sa
spoljne strane su dodavani
kontrforipovezani sa telom
potpornim lucima
Unutrašnjost gotičkih bazilika
 U svom razvijenom dobu
primećujemo jako razrađene
forme, komplikovane
svodove koji su poduprti
svežnjevima vitkih kamenih
rebara i svežnjevima
stubova.
Mase se prenose na
svežnjeve stubova što
omogućava stvaranje
unutrasnjeg prostora i ne
postoje noseći zidovi kao u
romanici.
Karakteristični znak za gotiku je bio izlomljeni luk
koji je za razliku od kružnog luka koji se do tada
upotrebljavao u romanici bio mnogo statički
pravilnije rešenje. Ovaj luk se upotrebljavao na
prozorskim otvorima (biforama, triforama,
kvadriforama), portalima i prilikom rešavanja
svodova.

U gotskom stilu su se gradili sakralni arhitektonski

objekti, katedrale, profane zgrade, dvorci, mostovi i
drugo.
Katedrala Notre Dame, Pariz
("Nasa voljena Dama“)
je glavna katedrala Pariza.

Gradjena je u ranom gotickom stilu

od 1163 pa sve do 1345, pri tom je
vise puta restaurirana da bi
danas odrzala svoj sjaj i lepotu.
Koriscena je u svrhu velikih
ceremonija krunisanja kraljevskih
clanova porodice.
Katedrala
Notre Dame, Pariz

Detalj na fasadi,
plastika u kamenu
Katedrala Notre-Dame, Chartres

Oko 1134. biskup Chartresa zapoceo

je rekonstrukciju stare gradjevine u
novom stilu.
Severni i juzni transept su poslednji
zavrseni 1260. godine.
Katedrala je 1979. godine upisana u
UNESCOv popis mesta svetske
bastine u Evropi.
Portali.

Portal na katedrali Notre-Dame, Chartres

Portali mogu biti jednostavni i složeni.
Jednostavni se sastoje samo od unutrašnjeg okvira,
nešto složeniji od unutrašnjeg i spoljnjeg okvira, a
najsloženiji ispred spoljnjeg okvira imaju joši isturene
stubove na postamentima koji nose krov za zaštitu
skulpture kojom se ukrašava portal.

Otvori mogu imati ravnu nadvratnu gredu ili mogu biti

polukružno završeni. Kada imaju lučni završetak, tada
se prostor lunete (timpanona) bogato ukrašava
reljefnim scenama (najčešće predstavom Strašnog
suda). Kada su otvori veoma široki i preti pucanje
nadvratne grede, onda se u sredinu postavlja stub.
Njegov naziv je trimo i on podupire gredu, a
istovremeno je veoma bogato ukrašen.
Portali,
primeri varijacija
formi i velicina u
Romanici
Portali,
primeri varijacija formi i velicina u Gotici
Konstrukcija prozora je ista
kao i portala, jedino što
prozori mogu imati jedan
(monofore) ili više otvora
(bifore, trifore, kvadrifore
itd.)

Posebnu grupu prozorskih

otvora čine rozete (ruže),
kružnog oblika sa
kamenom čipkom koje
dominiraju frontalnom Prozorska bifora
fasadom katedrale.
Rozete u kamenu
Hvala na pažnji 