HIV ve AIDS

Edinsel İmmüm Yetmezlik Sendromu

Acquired Immune Deficiency Syndrome

Dr. Yasemin Ersoy

 İçerik
• HIV/AIDS epidemiyolojisi
• HIV bulaş yolları
• HIV pozitif vakalarda hastalık evreleri
• Tanı yöntemleri
• Tedavi dikkat edilecek noktalar
• Korunma
 Tarihçe
1981: ABD’nde bir grup homoseksüel erkekte ve
Haiti’den gelen göçmenlerde Pnömocystitis jiroveci
pnömonisi (PCP) ve Kaposi sarkomu (KS) ; İYS
tanımlanması.
1983: HIV izole edildi: Robert Gallo - Luc Montagnier
1985: Viriüsü saptayan testler bulundu.
1987: Zidovudin
1996: kombine tedaviler: HAART (highly active
antiretroviral therapy)
 HIV-1 ve HIV-2

• Zarflı RNA (tek iplikçikli) virüsü

• Lentivirüslerden retrovirüs alt üyesi
• Revers transkriptaz içerir
• CD4 pozitif hücrelere tropizm.
• HIV-1 yaygın, HIV-2 batı Afrika’da,
• HIV-1 iki ana genetik grubu var M (main)
ve O (outlier).
• Dentritik hücreler, makrofajlar ve CD4 hücrelerini
hedef alır.
• Glikoprotein 120 ile dentritik hücredeki CD4
molekülüne bağlanır, ek olarak CCR5 kemokin
koreseptörleri aracılığı ile girer.
– Bu hücreler tonsil, adenoidal doku ve servikovaginal
epitelde bulunur
• CXCR4 koreseptörleri aracılığı ile T lenfositlere
de girer.
• Mukozal temas sonrası 2 günde bölgesel lenf
bezlerinde, 3-30 günde plazmada saptanır.

• Akut dönemde Virüs ve P24 antijeni yüksek

seviyededir.

• İlk ayda saptanan antikorlar gp120 ve gp41’e

karşı gelişenlerdir.
 HIV replikasyon döngüsü
• Gp120 hücre resp’e bağlanır,
• Füzyon ve uncoating gerçekleşir.
• Viral RT enzimi, virus RNA'sindan DNA
sentezlenmesini sağlar.
• Viral integraz ile konak DNA’sına integre olur.
• Gag ve gag-pol proteinler sentezlenir
• Bu proteinlerin olgunlaşabilmesi için viral
proteaz enzimi gerekir.
• Tomurcuklanarak hücreden ayrılır.
2016 yılı yeni vaka 1.8 milyon
Toplam 36.7 milyon vaka
 Türkiye de HIV
• İlk vaka 1985 de tespit edildi
• 2016 ortası itibariyle 13181 hasta.
• HIV infeksiyonuna ülkemizde en sık 20-49
yaş arası,
• erkeklere %70.65,
• kadınlara %29.35
 2017 aralık verileri
16201toplam vaka

2017 Aralık toplam vaka:16201

 Bulaş yolları
• Cinsel yol ile bulaş: Her türlü cinsel temas (>% 85)
– Gelişmekte olan ülkelerde heteroseksüel
– Gelişmiş ülkelerde homoseksüel
– Bulaşma riskini arttıran faktörler:
- Yüksek viremi (Primer HIV infeksiyonu ya da ileri
hastalık evresinde olma)
- Anal ilişki
- Diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların varlığı (sifiliz,
herpes, şankroid, gonore, klamidyal infeksiyon)
• Anneden bebeğe bulaş: (%25)
• Kan yolu ile
 Kan yolu ile

– Kontolsüz kan nakli,

– kullanılmış veya dezenfekte edilmemiş
enjektörler,
– cerrahi aletler ,
– diş hekimliği aletleri,
– delici kesici aletler,
– dövme ve akupunktur iğneleri ile bulaşabilir.
 Mesleksel Temas

Perkütan yolla veya mukozal temas yoluyla

• İnfekte kan ürünü ile perkütan temas da
%0.3 serokonversiyon riski
• Mukozal temas da %0.09 risk
• İleri AIDS tablosu, kanlı malzeme, derin
yaralanma, eldiven kullanmama, geniş
çaplı iğne riski artırır
 HIV Nelerle Bulaşmaz ?
• Cinsellik dışında yakın temas (dokunmak, el
şıkışmak, sarılmak, aynı yerde oturmak)
• Giysilerin ortak kullanımı
• Ter, gözyaşı
• Banyolardan
• Tuvaletten
• Yüzme havuzundan
• Duşlardan
• Telefonlardan
• Yiyecek-içecek paylaşılmasından
• Sinek ve böcek gibi vektörlerle
 Klinik Seyir
HIV infeksiyonunun doğal seyri altı evreye
ayrılarak incelenir
1. Virüsün bulaşması,
2. Primer HIV infeksiyonu (Akut HIV infeksiyonu,
akut serokonversiyon sendromu),
3. Klinik latent dönem (persistan generalize
lenfadenopati )
4. Erken Semptomatik Dönem
5. AIDS (AIDS indikatör durumlar)
6. İleri AIDS Evresi (CD4 < 50 mm3 )
 Primer HIV infeksiyonu
Virusun vücuda girişinden 1-6 hafta sonra
mononükleoz benzeri tablo, %40-90’ında
görülür.
• Ateş, halsizlik, myalji, artralji, faranjit, anoreksi,
terleme, ishal, bulantı gibi nonspesifik
semptomlar,
• Fizik muayanede Lenfadenopati, döküntü ve
nadiren splenomegali,
• Azalmış total lenfosit sayısı, sedim artışı, Kc.
Fonk. Testlerinde yükselme, trombositopeni,
• 2-4 Hafta sürer.
 Primer HIV infeksiyonu-2

• CD8 sayısı artar. CD4/CD8 oranı ters döner.

• İlk 2 hafta içinde serum ve BOSda p24 antijenleri
saptanabilir.
• Anti-HIV bu dönemde negatifdir.
• Bütün bu bulgular 2-4 hafta içerisinde tedavi
gerektirmeden geçer.
• Akut infeksiyon döneminden itibaren kişi
bulaştiricidir.
• Virüsün vücuda girişini takiben, % 95
vakada 6-12 hafta içerisinde HIV'e karşi
antikorlar gelişir.
• Bu antikorlarin hastaliğin ilerlemesini
engelleyici etkileri yoktur,
• Antikorlar gelişene kadar geçen sürede,
kanda virüs mevcuttur ve hasta
bulaştırıcıdır
 Klinik Latent Dönem
• Kişilerde hiçbir belirti ve bulgu yok, ama
bulaştırıcı.
• 6.5-13 yil (ortalama 8-10 yil) sürer.
• Vakalarin %20-30'u ortalama 1.5-5 yıl içerisinde
bir sonraki döneme geçebilmektedir
• Bu süreyi etkileyen faktörler virüsün alınma yolu,
hastanın yaşı ve virüsün virülansıdir.
• Transfüzyon yolu ile alanlarda virüs yükü daha
fazla olduğundan süre 6 yıl olmakta,
• Cinsel temasla alan homoseksüel erkeklerde ise
bu süre 10-12 yıla uzamaktadır.
 Klinik Latent Dönem-2

• Fizik muayene genellikle normaldir.

• %40-50 yaygın lenfadenopati (PGL)
saptanabilir.
• HIV ilişkili LAP; lenf bezi büyümelerinin kasık
dışında en az iki ayrı bölgede olması,
– Büyüklük; 0.5-2 cm,
– 3 aydan daha uzun bir süre kalmasi
– Başka nedenle açıklanamaması
– En sık posterior ve anterior servikal, submandibular,
oksipital, aksillar.
• Bu dönem latent bir dönemdir. Ancak
lenfatik dokularda virüs çoğalmaya devam
etmekte ve CD4 hücre sayısı progresif
olarak azalmaktadır
• Erken dönemde viral yük, geç dönemde
CD4 prognostik faktörlerdir.
 Erken Semptomatik HIV
Enfeksiyonu
ilk kez doktora başvuruya neden olan belirtiler,
CDC sınıflamasında B grubu hastalar,
• Halsizlik, baş ağrısı, kilo kaybı
• Nedeni bulunamayan ateş,
• Bir aydan daha uzun süren ve tedavi
edilemeyen ishal,
• Deride pullanmayla seyreden seboreik dermatit,
• Yaygin ve sık herpes virüs infeksiyonları,
• Ağızda mantar enfeksiyonları
Erişkin ve adolesanda HIV İnfeksiyonu ve AIDS’te
sınıflama (CDC,1993)

Clinical Categories

CD4 Cell Count B*

Categories A C#
Symptomatic
Asymptomatic, AIDS-Indicator
Conditions, not A
Acute HIV, or PGL Conditions
or C

(1) ≥500 cells/µL A1 B1 C1

(2) 200-499
A2 B2 C2
cells/µL

(3) <200 cells/µL A3 B3 C3

 Kategori B semptomatik durumlar

• HIV infekte kişide HIV e bağlı klinik tablo

semptomların gelişmesi veya hücresel
ümmünite defektini gösteren durumların
ortaya çıkması şeklinde tanımlanır
Examples include, but are not limited to, the
following
• Bacillary angiomatosis
• Oropharyngeal candidiasis (thrush)
• Vulvovaginal candidiasis, persistent or resistant
• Pelvic inflammatory disease (PID)
• Cervical dysplasia (moderate or severe)/cervical
carcinoma in situ
• Hairy leukoplakia, oral
• Herpes zoster (shingles), involving two or more episodes
or at least one dermatome
• Idiopathic thrombocytopenic purpura
• Constitutional symptoms, such as fever (>38.5°C) or
diarrhea lasting >1 month
• Peripheral neuropathy
 Erken Semptomatik Dönem-3

• Anemi, lökopeni, trombositopeni

• Transaminazlarda yükselme
• Tedavi verilmeyen hastalarda 18-24 ay
içinde AIDS’e ilerleme riski %20-30’dur.
• Tedavi ile bu risk %50 azaltılır.
 Geç Semptomatik Dönem
( AIDS )
• Bağışıklık eksikliği iyice belirgin bir hale
gelir,
• fırsatçı infeksiyon veya kanserler ortaya
çikabilir.

HIV infeksiyonu≠ AIDS

 Conditions included in the 1993 AIDS
surveillance case definition
• Candidiasis of bronchi, trachea, or lungs
• Candidiasis, esophageal
• Cervical cancer, invasive
• Coccidioidomycosis, disseminated or extrapulmonary
• Cryptococcosis, extrapulmonary
• Cryptosporidiosis, chronic intestinal (greater than 1
month's duration)
• Cytomegalovirus disease (other than liver, spleen, or
nodes)
• Cytomegalovirus retinitis (with loss of vision)
• Encephalopathy, HIV-related
• Herpes simplex: chronic ulcer(s) (greater than 1 month's
duration); or bronchitis, pneumonitis, or esophagitis
• Histoplasmosis, disseminated or extrapulmonary
• Isosporiasis, chronic intestinal (greater than 1 month's
duration)
• Kaposi's sarcoma
• Lymphoma, Burkitt's (or equivalent term)
• Lymphoma, immunoblastic (or equivalent term)
• Lymphoma, primary, of brain
• Mycobacterium avium complex or M. kansasii,
disseminated or extrapulmonary
• Mycobacterium tuberculosis, any site (pulmonary * or
extrapulmonary)
• Mycobacterium, other species or unidentified species,
disseminated or extrapulmonary
• Pneumocystis carinii pneumonia
• Pneumonia, recurrent *
• Progressive multifocal leukoencephalopathy
• Salmonella septicemia, recurrent
• Toxoplasmosis of brain
• Wasting syndrome due to HIV
 Fırsatçı infeksiyonlar
• Toksoplazmoz: T. gondii etken
– Ateş, başağrısı, kollarda, bacaklarda kuvvetsizlik,
Tanı için beyin tomografisi kullanılır.

• Kriptokokkoz : Cryptococcus neoformans etkendir

– AIDS'lu hastalarda toksoplazmozis ve lenfomadan
sonra üçüncü en sık santar sinir sistemi hastalığıdır.

• Sitomegalovirus infeksiyonu: Cytomegalovirus (CMV)

infeksiyonu AIDS'lu hastalarda çok sıktır. Retinada
infeksiyon yapıp körlüğe ve değişik nörolojik hastaliklara
neden olabilmektedir.
 Deri bulguları
Sık karşılaşılan komplikasyonlarindandir.

•Derinin infeksiyon hastalıkları

a) Bakteriyel
b) Viral
c) Parazitik
•Hipersensitivite reaksiyonları
a) ilaç reaksiyonu (ilaç kullanımı sonras döküntü)
b) Fotosensitivite (güneşe karşi hassasiyet)
c) Papulosküamöz hastaliklar (sedef vb.
hastalıklar)
 Hemotolojik bulgular

• Anemi,
• trombositopeni,
• lenfopeni,
• lökosit disfonsiyonu
 Gastrointestinal sistem

• Ağızdan kolona kadar her lokalizasyonda

semptomlar görülebilir.
• Oral kandidiaz,
• oral hairy lökoplaki,
• gingivit periodontit,
• Herpes simplex ve CMV oral ülserleri
• Özefajit; kandida , HSV, CMV özefajiti
 Solunum Sistemi
En sık karşılaşılan akciğer hastalığı,
Pneumocystis carinii pnömonisi (zatürre)dir.
• Ateş, gece terlemesi kilo kaybı, artan öksürük ve
nefes darlığı görülür
• Tedavide, trimethoprim-sulfamethoksazol
kullanılır. Tedavi sonrasında da tekrarlamasını
önlemek için aynı antibiyotik daha düşük
dozlarda kullanılmalıdır.

• HIV ile infekte hastalarda tüberküloz görülme

sıklığı HIV ile infekte olmayanlara göre daha
fazladır.
 MSS tutulumu

• Periferik nöropati, ensefalopati ve aseptik

menenjit, serebral toxoplazmoz, criptococcus
neoformans infeksiyonları, CMV infeksiyonları.

• AIDS-Demans Kompleksi (AIDS-Bunama

Tablosu)
Düşünme, motor ve davraniş bozuklukları ile
giden bir tablodur. Genellikle HIV infeksiyonun
geç evre komplikasyonlarındandr.
 Malignensiler

• En sık kaposi sarkomu görülür. Mor,

kirmizi renkli kanser dokusu yüzde, kol ve
bacaklarda görülebilir

• NHL, HL, servix Ca

• Karaciğer Ca, Anal Ca
sıklığı artar.
 HIV enfeksiyonunda

• Kardiyovasküler hastalık riskinde

yükselme,
• Kemik mineral dansitesinde azalma ve
kırık riskinde artma
• Böbrek işlevlerinin bozulma riskinde artma
• Karaciğerle ilişkili ölüm riskinde artma,
• Nörobilişsel bozukluk gelişme riskinde
artma
 İleri evre
(Advanced AIDS)-1
• CD4 <50/mm3
• Bağışıklık sisteminde ileri derecede baskılanma
• Yaygın MAC infeksiyonu
• CMV retiniti
• Yaygın histoplazmoz
• Progresif multifokallökoensefalopati
• Fırsatçı infeksiyonlar
 İleri Evre-2

• Gözün retina tabakasında sitomegalovirüs

(CMV) retiniti görülebilir.
• Bu evreye gelmiş hastalarda, tedaviye
rağmen ortalama 2 yil içerisinde yeni bir
AIDS göstergesi hastaliğin ortaya çikişi
engellenememektedir.
• Ortalama sağ kalım 12-18 aydır
 İleri evre
(Advanced AIDS)-3
• Yaşam süresini belirleyen en önemli parametre;
tanı sırasındaki CD4+ hücre sayısı

• Son yıllarda infeksiyon seyri yavaşlatılabilmiş ve

yaşam süresi uzatılabilmiştir;
– Antiretroviral tedavi

– Fırsatçı infeksiyonların profilaksisi ve erken tanı ve

tedavisi sonucu
 Tanı

• En etkin ve pratik yöntem ELİSA ile anti

HIV antikorlarının saptanmasıdır.
• Test (+) bulunursa ikinci kez tekrar edilir.
– Kollagen doku hast.,
– Kr. Hepatit
– sıtma vb. durumlarda yalancı (+) lik olabilir.
 Hastalık Kontrol ve Korunma
Merkezi (CDC)
• HIV tanısında FDA (Food and Drug
Administration) onayı almış testlerin
kullanılmasını önermektedir.
– Standart testler,
– Hızlı testler,
– Evde örnek toplama testleri,
– Tükrük ve idrar testleri
 HIV tanı testleri ELISA tarama testi
ile başlar

• Negatif ELISA → şüpheli bir temas yok → sonuç

negatif, kişi enfekte değil.

• Pozitif ELISA → test tekrarlanır → pozitif → serum

doğrulama testi için gönderilir.

• Reaktif Western Blot (WB) veya immunofluoresan

assay (İFA) HIV infeksiyonunun göstergesidir.
 HIV Tanı Testleri Kimlerden
İstenmelidir?
• HIV prevalansına bakmaksızın riskli
davranışlarda bulunan kişilerden,
• HIV prevalansı %1’in altında olan toplumda
– sebebi bilinmeyen hastalığı veya ateşi olan,
– immüsüpresif bilinen bir durumu olmadığı halde
fırsatçı infeksiyonu olan hastalardan,
– cinsel yol ile bulaşan başka bir hastalığı olanlardan,
– kendilerinin yüksek risk taşıdığını düşünen ve bu
testleri talep eden insanlardan

CDC. Revised guidelines for HIV counseling testing and referral. MMWR weekly Reports. 2001
 HIV Tanı Testleri Kimlerden
İstenmelidir?
• HIV prevalansı ≥%1 ise hastaneye başvuran
belli yaş grubunda herkesden,
• HIV prevalansına bakılmaksızın
– hamile kadınlardan,
– mesleki temas yaşamış olan sağlık
personelinden,
– kan, organ ve doku donörlerinden

CDC. Revised guidelines for HIV counseling testing and referral. MMWR weekly Reports. 2001
 HIV İnfeksiyon Riskleri

• İntravenöz ilaç bağımlılığı veya ilaç enjeksiyonu,

• HIV pozitif veya ilaç bağımlısı partner ile

korunmasız cinsel temas

• Çok sayıda cinsel partner varlığı,

• Homoseksüel ve biseksüel erkekler ve bu

grubun cinsel eşleri

• Cinsel yolla geçen hastalık öyküsü varlığı

 Tedavi

• Nükleozid Revers transcriptase (RT)

inhibitörleri
• Nonnükleozid RT inhibitörleri
• Proteaz inhibitörleri
• Integraz inhibitörleri
• CCR5 inhibitörleri
 Antiretroviral İlaçlar
Nukleozid RT inhibitorleri Nukleotid RT inhibitor
Zidovudine (ZDV,AZT) * Adefovir
Didanosine (ddT) Proteaz inhibitorleri
Zalcitabine (ddC)* Saquinavir ,
Abacavir Ritonavir,
Stavudine (d4T) İndinavir
Lamivudine (3TC)
Nelfinavir
Non-nukleozid RT
Fuzyon inhibitorleri
inhibitorleri
Enfuvirtide
Nevirapine ,
İntegraz inhibitörleri
Efavirenz ,
Raltegravir
Delavirdine
Maturasyon inhibitörleri
Loviride
Bevirimat
Fırsatçı İnfeksiyonlarda Proflaksi
ART İlaç Etkileşimleri
HIV enfeksiyonunu Kontrol Altına Almada en
önemli yöntem Primer Korunma dır
 Korunma
• Çift taraflı tek eşlilik,
• Kondom kullanımı
• İ.v ilaç bağımlılığı ve ortak enjektör
kullanımı önlenmesi
• Hastaya kullanılacak her türlü alet
steril/dezenfekte olmalı
– Dişhekimliği aletleri
– Endoskopik aletler
– Göz basınç ölçüm aletleri
 Sağlık Personelinin Uyması
Gerekenler
• Tüm vücut sıvıları ve kan infekte kabul edilerek
gerekli önlemler alınmalıdır.
• eldiven kullanımı:
– kan ve vücut sıvıları ile veya bunlarla kontamine
olmuş yüzeylerle temas
– mukoza veya sağlam olmayan deri ile temas
– Kan alma, damara girme ve benzeri i.v. işlem
sırasında.
• Kullanılmış iğne, enjektör, bistüri veya kesici
aletler delinmeye dirençli kutulara konmalıdır.
 Sonuç olarak

• Ülkemiz için gittikçe artan bir sorun

• Bir çok klinikle karşımıza gelebilir.
• Yeni tedavi stratejileriyle yaşam süresi
uzun
• Takip ve tedavisi iyi izlenmesi gereken
kronik bir enfeksiyon,
• primer korunma hastaların kontrolünde
en önemli basamaktır