Dr Maciej Kassner

Katedra Teorii Polityki i Myśli Politycznej

Metodologia politologii
Wykład IV Metody jakościowe

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Plan wykładu
1. Ogólna charakterystyka metod jakościowych 4. Przykłady zastosowania badań jakościowych:
a. Elizabeth Dunn, Prywatyzując Polskę
2. Metody zbierania danych: b. Przemysław Sadura, Sławomir Sierkaowski, Cynizm
a. Wywiady polityczny Polaków
b. Obserwacje 5. Wady i zalety badań jakościowych
3. Metody analizy danych:
a. Kodowanie
b. Reprezentatywność typologiczna, teoretyczny
dobór próby, nasycenie teoretyczne
c. Pojęcia uwrażliwiające Herberta Blumera
d. Teoria ugruntowana i indukcja analityczna

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Ogólna charakterystyka metod
jakościowych
1. Duża różnorodność metod jakościowych
2. Metody jakościowe oparte są na codziennych umiejętnościach
(obserwacja, rozmowa, umiejętność lektury). Na czym więc polega
ich metodyczność?
3. Metody jakościowe wymagają umiejętności interpersonalnych i
rodzą problemy etyczne. W celu ochrony badanych stosujemy
animizację.

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Metody zbierania danych: wywiad
indywidualny
Wywiad = rozmowa ukierunkowana na cel zdefiniowany przez badacza
Różny stopień ustrukturyzowania wywiadów:
• pytania/dyspozycje oraz scenariusz rozmowy są przygotowane wcześniej
• Podczas rozmowy badacz może zmieniać kolejność pytań i pogłębiać wybrane
wątki
Wywiad pogłębiony: badacz dopytuje o niejasne kwestie
Wywiad ekspercki (nauka o polityce publicznej)
Wywiady z reguły podlegają transkrypcji

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Metody zbierania danych: wywiady
grupowe
Wywiad = rozmowa ukierunkowana na cel zdefiniowany przez badacza
Wywiady diadyczny (np. z parą) lub triadyczny (np. rodzice z dziećmi)
Zogniskowany wywiad grupowy
• Grupa od 4 do 12 osób
• Występuje moderator
• Stosuje się techniki projekcyjne

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Metody zbierania danych:
obserwacje
Obserwacja może być:
• jawna lub niejawna
• nieuczestnicząca lub uczestnicząca
Aby prowadzić obserwacje, trzeba uzyskać dostęp do terenu.
Z obserwacji sporządzą się notatki terenowe.
Obserwację uczestniczącą można powtarzać w tym samym miejscu po upływie
pewnego czasu (np. badania Chrisa Hahna w miejscowości Tazlar)
Można ją łączyć z innymi technikami, w tym z wywiadami pogłębionymi.

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Kodowanie
• Technika porządkowania i analizy materiału
• Stosowana głównie do transkrypcji wywiadów i notatek z
obserwacji
• Tworzenie kategorii i przypisywanie do nich poszczególnych
wypowiedzi
• Kody in vivo
• Programy komputerowe: MAXQDA, Atlas.ti, Nvivo

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Metody analizy danych (I)
1. Reprezentatywność typologiczna
2. Teoretyczne nasycenie
3. Teoretyczny dobór próby

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Metody analizy danych (II)
• Herbert Blumer pojęcia definicyjne i pojęcia uwrażliwiające
(struktura społeczna, kultura, postawa etc)
• Teoria ugruntowana: indukcyjne, oddolne budowanie pojęć
• Indukcja analityczna: poszukiwanie warunków koniecznych i
wystarczających dla zjawisk społecznych (motyw naturalistyczny w
badaniach jakościowych)

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Krytyka nautralizmu II: filozofia nauki
(2)
Naturalizm stanowi błędną rekonstrukcję nauk przyrodniczych
1. Teoretyczne obciążenie obserwacji: element interpretacyjny w
przyrodoznawstwie
2. Teza Duhema-Quine’a : niezdeterminowanie teorii przez dane. Teorie w
naukach przyrodniczych są empirycznie niefalsyfikowalne.
3. Metaforyczny charakter języka nauki.
Konsekwencje: odrzucenie opozycji nauk idiograficznych i nomotetycznych

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Elizabeth Dunn, Prywatyzując Polskę

1. Rama teoretyczna: postfordyzm i teoria Michela Foucaulta

2. Metoda badawcza: fieldwork jest pracą
3. Teren: Alima-Gerber
4. „Nowy człowiek”: elastyczność, kreatywność, dynamizm

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Sierakowski, Sadura Cynizm polityczny
Polaków
• Badania fokusowe: 4 spotkania, 60 osób, celowy dobór próby
• Typy wyborcy PiS-u: twardy rdzeń (tożsamościowy,
pogardzany) i nowy elektorat (socjalny, warunkowy)
• Cynizm polityczny: zgoda na łamanie norm moralnych
• Wykorzystanie technik projekcyjnych

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Wady i zalety badań jakościowych wg Constructing
Social Research Charlesa Ragina i Lisy Amoroso

Mocne strony badań jakościowych: Słabe strony badań jakościowych:

• pogłębiony obraz zjawiska (możliwość • nie nadają się do formułowania uogólnień
uwzględnienia wielu wymiarów zjawiska • nie pozwalają na testowanie teorii
kosztem ograniczenia liczby przypadków)
• tworzenie nowych pojęć (przykład: instytucje
totalne Goffmana)
• oddawanie głosu grupom
zmarginalizowanym (przykład: badania Juli
Kubisy i Sylwii Urbańskiej)

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Krytyka metod jakościowych

• Nie pozwalają na generalizacje?

• Są niezdyscyplinowane?
• Badaczka jakościowa: naukowczyni czy
artystka?

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski
 Dziękuję za uwagę

Wydział Nauk Politycznych

i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski