UZALEŻNIENIA

Czym jest uzależnienie?

• Mianem uzależnienia określa się niekontrolowany
stan zależności fizycznej, psychicznej i społecznej od
środka uzależniającego. W przypadku zaprzestania
brania tych środków odczuwa się przykre objawy
fizyczne i psychiczne.

• Najczęściej występującymi uzależnieniami wśród

dzieci i młodzieży są nikotynizm (67,1%),
narkomania (27,0%) i alkoholizm (23,0%).
 NIKOTYNIZM

• Czyli nałóg palenia tytoniu

powodujący przewlekłe (rzadziej
ostre) zatrucie nikotyną.
 NARKOMANIA

• To z kolei nałóg stałego używania

narkotyków w coraz większych
dawkach, doprowadzający do
zmian chorobowych, zwłaszcza w
układzie nerwowym, do zaburzeń
osobowości i wyniszczenia
organizmu.
 ALKOHOLIZM

• To natomiast nałóg picia alkoholu,

choroba powstająca wskutek
nadużywania napojów alkoholowych; w
szerszym znaczeniu: całokształt
ujemnych następstw wynikających stąd
dla jednostki i społeczeństwa.
Kilka pojęć związanych z
uzależnieniami
 Zależność psychiczna

• Potrzeba, pragnienie przyjmowania danej

substancji. Pragnienie może mieć
charakter przymusu i często jest
najsilniejszym czynnikiem prowadzącym
do powtórnego przyjmowania substancji
psychoaktywnych.
 Zależność fizyczna
• Wynik adaptacji ośrodkowego układu nerwowego
do danej substancji psychoaktywnej. Nagłe jej
odstawienie wywołuje wystąpienie zespołu
abstynencyjnego (zespołu odstawienia), będącego
grupą objawów o zmiennym przebiegu i nasileniu.
Pojawienie się objawów i przebieg zespołu
abstynencyjnego są ograniczone w czasie i zależą od
typu substancji psychoaktywnej oraz od dawki
stosowanej bezpośrednio przed zaniechaniem lub
ograniczeniem przyjmowania środka.
 Tolerancja

• W celu uzyskania tych samych efektów

konieczne jest zwiększenie przyjmowanej
dawki. Występuje ona często. Zależy od
całego zespołu cech farmakodynamicznych i
farmakokinetycznych danego leku.
 Tolerancja krzyżowa

• Tolerancja w stosunku do pokrewnego

typu leku o podobnym mechnizmie
działania , na przykład heroina wykazuje
tolerancję krzyżową w stosunku do
morfiny, alkohol w stosunku do
barbituranów (duże dawki leku w celu
uzyskania znieczulanie ogólnego).
 Zespół uzależnienia
• Jest to stan psychiczny i fizyczny
spowodowany używaniem substancji
psychoaktywnych (składa się na niego zespół
zjawisk fizjologicznych, behawioralnych,
poznawczych ), kiedy zachowania związane
z przyjmowaniem substancji uzyskują
wyraźną przewagę nad innymi, które były
charakterystyczne dla danej osoby.
 Zespół abstynencyjny

• Są to zaburzenia czynnościowe
występujące po przerwaniu
przyjmowania lub wyraźnym
zmniejszeniu tolerowanej dawki. Objawy
ulegają zmniejszeniu po podaniu środka
działającego agonistycznie.
Cechy i objawy zespołu uzależnienia to :
1. Silna potrzeba lub przymus używania substancji
psychoaktywnej,
2. Utrata samokontroli w używaniu substancji psychoaktywnej
(niemożność przerwania przyjmowania, utrata samokontroli
dawek ),
3. Wystąpienie zespołu abstynencyjnego po przerwaniu
przyjmowania substancji,
4. Wzrost tolerancji,
5. Postępujące zaniedbywanie innych zainteresowań lub
przyjemności na rzecz zdobywania i przyjmowania substancji
uzależniającej,
6. Zażywanie środka mimo wyraźnych szkód ( fizycznych,
psychicznych, społecznych ), o których wiadomo, że mają
związek z przyjmowaniem środka.
• Stwierdzając co najmniej trzy z
powyższych objawów, które występują
nieprzerwanie przez okres jednego
miesiąca w ciągu ostatniego roku,
rozpoznajemy zespół uzależnienia.
• Częste są różne kombinacje uzależnień,
najczęściej z alkoholem.
 Przyczyny uzależnień:
• Do podstawowych przyczyn uzależnień możemy zaliczyć:
a) niedojrzałość emocjonalną,
b) zaburzenia osobowości,
c) poważne stresy i urazy, które istotnie naruszają
równowagę psychiczną.
d) ryzyko uzależnień wzrasta wskutek negatywnego wpływu
środowiska, np. grupy koleżeńskiej, szalenie trudno jest
jednostce odmówić i przeciwstawić się pozostałym
członkom grupy, gdyż można utracić tak ważną w tym
wieku dla młodego człowieka pozycję w grupie
e) młodzieńcza potrzeba buntu jest także ważnym
czynnikiem skłaniającym do sięgania po środki
uzależniające. Młodzież chce robić rzeczy, które
spotykają się z aprobatą rówieśników, zwłaszcza, gdy
jednocześnie doprowadza to rodziców do wściekłości.
f) ponadto używki zespalają środowisko młodych, często
są jedynym spoiwem zapewniającym grupie
rówieśniczej trwałość.
g) uwarunkowania genetyczne, nie stwierdzono jednak
takich zaburzeń w organizmie, które zmuszałyby daną
osobę do przyjmowania środków uzależniających,
dlatego sferą odpowiedzialną za uzależnienie jest
psychika.
h) zjawisko uzależnień wiąże się z młodzieńczą fazą życia,
kiedy psychika jest nieustabilizowana, a osobowość
nieukształtowana.
i) młodzi ludzie sięgają po środki uzależniające gdyż często
uważają, że poprawiają one samopoczucie oraz sprawność
działania, ułatwiają kontakty, rozwiązują problemy.
j) próbują w ten sposób zwrócić na siebie uwagę, na swoje
kłopoty i problemy.
k) czasami jest to zwykła bezmyślność czy chęć dorównania
kolegom
l) brak bliskich więzi z członkami rodziny oraz nudne i mało
radosne życie.
• Najsilniejsze uzależnienie
fizyczne wywołują : alkohol,
opioidy, barbiturany. Jedynie
zależność psychiczną wywołuje
kokaina, amfetamina oraz
substancje halucynogenne!!!
 ALKOHOL
• Alkoholizm uważa się za chorobę. Alkoholicy to ludzie
uzależnieni od alkoholu. Choroba ta rujnuje pijącego fizycznie,
emocjonalnie, duchowo i intelektualnie. Uzależnienie
psychiczne polega na potrzebie picia alkoholu dla poprawy
samopoczucia. Przyczyny alkoholizmu nie są znane;
alkoholikiem może stać się każdy i to niezależnie od tego, ile i
jak mocne alkohole pije. Alkoholikiem jest ktoś, u kogo
odzywa się przymus picia i kto traci kontrolę nad ilością
wypitego alkoholu. Osoba taka, po wypiciu pierwszego
kieliszka, nie potrafi się powstrzymać i pije tyle, że upija się.
Sami pijący podają wiele powodów swojego picia, ale nie
rozumieją i nie przyjmują do wiadomości faktu uzależnienia.
Mówią najczęściej: „piję, bo nikt mnie nie rozumie”, „bo mam
kłopoty”. Tymczasem prawda jest inna: alkoholik zawsze pije
z jednego powodu: bo jest uzależniony od alkoholu i musi pić.
• Pijaństwo i alkoholizm nie mają związku ani z
sytuacją ekonomiczną ani z wykształceniem czy
miejscem zamieszkania. Poza niewątpliwie
szkodliwym wpływem alkoholu na zdrowie
człowieka (wywołuje liczne choroby układu
krążenia i układu pokarmowego, obniża sprawność
mięśni oraz ma fatalny wpływ na układ nerwowy)
jest on jednym z najpoważniejszych czynników
kryminogennych. Znaczną część przestępstw
popełnia się pod jego wpływem.
• Alkohol szczególnie niebezpieczny jest dla dzieci i
młodzieży, która nie osiągnęła jeszcze dojrzałości
biologicznej. Nadużywanie alkoholu przez młodzież
często prowadzi do ciężkich zatruć, ponieważ
tolerancja młodego organizmu na alkohol jest
niewielka. Również tkanka mózgowa ulega znaczne
szybszemu uszkodzeniu, niż u osoby dorosłej.
Dziecko, które pije ma obniżoną sprawność
intelektualną, mniejszą zdolność zapamiętywania,
łatwo się męczy, jest drażliwe i nadpobudliwe.
 NARKOTYKI (opioidy)
• Do opioidów zaliczamy substancje uzyskiwane z
przetworów maku lekarskiego oraz syntetyczne środki
przeciwbólowe działające na receptor opioidowy.
• Działają przeciwbólowo, zmniejszają lęk i depresję
towarzyszące bólowi, dają uczucie wewnętrznego
spokoju, niekiedy euforii. Powodują szybkie
narastanie bardzo silnej zależności fizycznej,
psychicznej, tolerancji oraz powstanie tolerancji
krzyżowej. Po osiągnięciu wysokiej tolerancji doznania
euforyczne zmniejszają się, opioidy są przyjmowane
wtedy w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych.
Skutki jednorazowego przyjęcia:
• Euforia ( jedynie po podaniu iv )
• Zmniejszenie uczucia głodu, bólu
• Nudności i wymioty, zaparcia
• Niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe
• Podsychanie śluzówek, rozszerzenie naczyń obwodowych
• Osłabienie reakcji na światło
• Zmniejszenie aktywności ośrodka kaszlu
• Obniżenie ciśnienia krwi
• Objawy te cofają się po kilku godzinach, czasami po kilku
dniach.
 Stałe przyjmowanie opioidów powoduje
wszystkie powyższe objawy a ponadto:
• Wyniszczenie
• Uszkodzenie wątroby, nerek ( w wyniku niedożywienia,
zakażeń wirusowych )
• Przewlekłe zaparcia
• Zaburzenia menstruacji (zaburza osie hormonalne)
• Zmiany zapalne skóry, zanik żył powierzchownych ( w wyniku
iniekcji )
• Zakażenia bakteriami ( brudne igły, posocznica jest częstą
przyczyną śmierci )
• Zakażenia wirusowe ( WZW B, C, D oraz HIV )
• Ziarniniaki płuc spowodowane przez talk dodawany do heroiny
• Odczyny alregiczne
• Zatory ciałami obcymi
 Objawy zespołu abstynencyjnego są podobne po
różnych opioidach, z reguły ma intensywny przebieg
i może skończyć się śmiercią :
• Rozszerzenie źrenic
• Łzawienie oczu, wysięk z nosa, ziewanie, kichanie,
jadłowstręt
• „Gęsia skórka”, pocenie się
• nudności, wymioty, bóle spastyczne brzucha, biegunka
• wzrost temperatury ciała, wzrost ciśnienia i przyspieszenie
czynności serca
• wzrost wrażliwości na ból, silne bóle stawowo -
mięśniowe
• bezsenność, niepokój
• poszukiwanie i dążenie do zdobycia opioidów
• Rozwija się w ciągu 6-72 godz. od przyjęcia ostatniej
dawki morfiny, osiąga szczyt po czym dolegliwości
stopniowo ustępują w ciągu 10 dni. Po heroinie jest
krótki, ale intensywny, pojawia się szybko w ciągu 4
godz.
• Podanie antagonisty wywołuje bardzo silny zespół
abstynencyjny, któremu mogą towarzyszyć zaburzenia
równowagi wodnej, wstrząs krążeniowy i zaburzenia
równowagi kwasowo-zasadowej prowadzącej nawet
do zgonu.
 LECZENIE
Polega na podawaniu antagonisty receptora
opioidowego np. Naloksonu.

a)Pierwszym etapem leczenia uzależnienia jest

detoksykacja.

b)Drugim etapem jest zapobieganie

ponownemu przyjęciu narkotyku.
SUBSTANCJE USPOKAJAJĄCE I
NASENNE
• BARBITURANY – LEKI NASENNE
działają depresyjnie na OUN .
• Zależnie od dawki działają uspokajająco,
nasennie, przeciwbólowo, przeciwdrgawkowo.
Są szczególnie groźne ze względu na
depresyjne działanie na ośrodek oddechowy
oraz długi czas wydalania z organizmu.
Upośledzają funkcje poznawcze. Powodują
zależność psychiczną, fizyczną, tolerancję
oraz tolerancję krzyżową np. z alkoholem.
Duże jednorazowe dawki powodują :
a) senność poprzedzoną okresem wzmożonej
aktywności, lęk
b) wahania nastroju, przygnębienie
c) upośledzenie funkcji ruchowych, niezborność
d) niewielki spadek ciśnienia krwi i zwolnienie tętna
e) początkowo zwężenie a następnie rozszerzenie
źrenic
f) osoby po zażyciu barbituranów zachowują się jak
pod wpływem alkoholu.
• Szybko powodują degradację psychiczną i
społeczną. Osoby uzależnione od barbituranów
mają charakterystyczny wygląd : maskowata
twarz , zaburzona koordynacja ruchowa,
spowolnienie, niewyraźna mowa, przymglona
świadomość. Często dochodzi do
przedawkowania w wyniku automatyzmu
tabletkowego ( pacjent nie pamięta że przyjął
tabletki i przyjmuje je dodatkowo).To prowadzi
do zaburzeń neurologicznych, hormonalnych,
układu krążenia i oddechowego oraz do zespołu
otępiennego.
• W przypadku wielomiesięcznego przyjmowania powyżej
2g na dobę objawy pojawiają się od 1 do 10 dni po
odstawieniu w zależności od rodzaju przyjmowanych
barbituranów (krótko-,średnio-,długodziałające) oraz od
wielkości dawki. Do objawów tych należą : lęk, drżenie
zamiarowe, zawroty głowy, nudności, napady
drgawkowe, majaczenie.
• Ostre zatrucie barbituranami powoduje zaburzenia
świadomości, spowolnienie i nieregularność oddychania,
obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie tętna. Zgon
następuje w wyniku porażenia ośrodka oddechowego i
zatrzymania oddechu
• BENZODIAZEPINY – LEKI
USPOKAJAJĄCE
działają przeciwlękowo, uspokajająco,
przeciwdrgawkowo, nasennie, miorelaksacyjnie.
Stosowane są do leczenia zespołów lękowych
oraz bezsenności. Powodują zależność
psychiczną (słabszą od barbituranowej i
opiatowej), miernego stopnia zależność fizyczną
oraz powoli narastającą tolerancję.
• Dawka terapeutyczna np. diazepamu wynosi 5-
20mg/dzień natomiast uzależnieni muszą przyjmować
1000mg, nie mając objawów sedacji.
• Przewlekłe przyjmowanie nawet w dawkach
terapeutycznych szybko prowadzi do uzależnienia
oraz konieczności przyjmowania coraz większych
dawek. Pacjenci uzależnieni od alkoholu lub innych
leków szybciej ulegają uzależnieniu.
• Wielu pacjentów przyjmuje systematycznie BZD w
niewielkich dawkach przez długi czas i nie popada w
uzależnienie.
 Do objawów zespołu uzależnienia
benzodiazepinowego należą :
a) zaburzenia nastroju,
b) senność, apatię,
c) zaburzenia pamięci i koncentracji,
d) spadek zainteresowań oraz zmniejszenie
ogólnej sprawności intelektualnej
e)dolegliwości somatyczne takie jak :
zaburzenia koordynacji ruchowej, osłabienie
siły mięśniowej, drżenia kończyn, zawroty
głowy.
Objawy zespołu abstynencyjnego
Mogą pojawić się już po miesięcznym stosowaniu. W
przypadku po zaprzestaniu przyjmowania tych leków może
minąć nawet ponad tydzień zanim pojawią się nagle objawy
zespołu abstynencji, np. po diazepamie nieoczekiwane
drgawki pojawiające się po 2 tygodniach od zaprzestania
przyjmowania leku. Objawy zespołu abstynencyjnego:

• Niepokój, zaburzenia nastroju, lęk, zaburzenia pamięci

• Zwiększona wrażliwość na światło i dźwięk
• Parestezje, dziwne odczucia, skurcze mięśni, drżenie
mięśniowe
• Zaburzenia snu, spadek łaknienia
• Napady drgawkowe, zaburzenia świadomości, psychozy
 NIKOTYNA
• Jest to krótkotrwały stymulant OUN. Stymulacja ta jest
odbierana subiektywnie jako uczucie odprężenia.
Nikotyna powoduje zależność psychiczną i fizyczną
oraz wzrost tolerancji. Czysta nikotyna jest substancją
silnie trującą. Jedna lub dwie krople (50mg) wchłonięte
przez śluzówki mogą spowodować śmierć.
• W przeciętnym papierosie jest ok. 10-15 mg nikotyny, z
czego organizm wchłania mniej niż 1mg. Czas działania
obwodowego wynosi 30 min. Aktywuje układ nagrody w
OUN, wywołuje skurcz naczyń.
• Może być używana wziewnie (papierosy, cygara, fajki,
nargile), żuta lub wciągana do nosa (tabaka).
 Wypalenie pierwszego papierosa
powoduje zazwyczaj krótkotrwałe
efekty :

• ból głowy, osłabienie widzenia

• nudności, wymioty, biegunkę, pocenie się
• przyspieszenie czynności serca i oddechu
• podrażnienie gardła i krtani (wpływ dymu)
 Psychologiczne aspekty przerwania palenia
są znacznie trudniejsze i bardziej przykre
niż fizyczne. Objawami odstawienia są :

• irytacja, drażliwość, niepokój, obniżenie

nastroju, lęk
• pogorszenie koncentracji uwagi i pamięci
• psychiczny głód nikotyny
• bezsenność
• Mogą się one utrzymywać nawet do roku !
• Do tego dołączają takie dolegliwości somatyczne
jak : zwiększenie łaknienia i wzrost wagi ciała,
zawroty i bóle głowy, przyspieszona czynność
serca, kurcze mięśniowe oraz dolegliwości
żołądkowo-jelitowe (zaparcia).
• Zespół abstynencyjny może być leczony
substytucją nikotyny podaną inną drogą i
systematyczną redukcją dawki.
 ROKOWANIE W LECZENIU
Rokowanie w leczeniu uzależnień jest wyjątkowo złe.
Zależy od woli i chęci uzależnionego, zmiany
środowiska, nie można wpływać na uzależnienie
psychiczne. Nawroty sięgają 95%.

• Leczenia polega na:

• Detoksykacji - przejście na doustne podawanie,
zapobieganie objawom abstynencji, stopniowe
zmniejszanie dawki
• Utrwalenie wyników